"^) 2/fc

^.» c^
6S'I

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESI^ PATRUM,

cmii.

PAl RES OUINTI ECCLESIyE SAvCUU

S. AUGUSTINUS.
XXXVI.
 PROSTAT INSUPER VENALE

MONTIS PESSULANI,
Apdd VIRENQUE, bibliopolam;

PARUIIS,

Ap0D BIBLIOPOLAM, CDl NOMEN GALLICE,

SOCIBTE POUR LA. PUBLlOATlON DES BONS LIVRES,

Rue des Saints-Peres , n" i6.

S.-CLODOALDl, F TYPOGRAPnEO HELIN-MANDAR.

 COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESI^ PATRUM,

COMPLECTENS

EXQUISIJ ISSIMA OPERA

IVM nor.MATICA ET MORALIA, TUM APOLOGETICA ET OBATORIAv

ACCURANTIBUS

D. A. B. CAILLAU,
C4NON1CO UOMOaABtO CBNOUA.»BHSI BT C&DIT ACBN NI,

iNONNULLlSQUE CLEIU GALLICANI PRESBYTEKIS,

OPUS REGI DICATUM.

TOMUS CENTESIMUS QUADRAGESIMUS TERTIUS.

PARISIIS,
APUO PARENT-DESBARRES, EDITOREM,
SANCTA liEDIS ORDINUM INSIGMBUS DECORATDM,
VIA VULGO DICTA DE SEINE , 48.

M DCCC. XL.
6^,
bb"

-<?fr!?;
 SANCTI AURELll

AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISGOPI

operum: i^oi,^^

PARS M.

OPERA POLEMICA.

DE CORHEPTfONE ET GRATIA, LIBER UNUS,

DE PR.EDESTINATIONE SANCTORUi\I.
DE DONO PERSEVERANTIiE.
OPUS IMPERFECTUM, CONTRA JULiANUM, LiBRl VI.
(In hoc volumine lanliim reperiunlur duo libri priores ; qualuur
vero posleriores in volumine sequenli.

GXLlIf.
^^'
^J r\ S'
^-^4
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONfiNSIS EPISCOPI

DE CORREPTIONE
ET GRATIA,

AD VALENTINUM
ET CUM ILLO MONAGHOS ADRUMETINOS.

LIBER UNUS*.

Principio dicit qucenam catholica fides de lege,

sit
de lihevo arhitrio et de gratia. Gratiam Deiper Je-
sum Christum eam esse docet, qua sola homines
liberantura malo, et sine qua nullum prorsus fa-
ciunthonum, non solum monstrante ipsa qaid fa-
ciendum sit sed etiam prcestante ipsa ut id cuin-
,

dilectione facianty cum iis Deus inspirationem

bonce voluntatis atque operis largiatar. Correp-
tionem hominum malorum, qui hanc gratiam non
acceperunt, nec injustam esse, cum sua vohintate
malisint; nec inutilem, tametsifatendum est non-
» Scriptus armo Cliristi 426 aut 428, aliquanto post Pasclia
 S. AUGISIIM EPISCOPl

nisiper Deum fieri ut prosit. Perse^>erantiam m

bono magnum re vera esse Deimunus nec tamen :

ideo ejus qui non persei^erauerit, jiegligendam esse

correptionem et qui non accepto hoc dono fuerit
;

sua voluntate relapsus in peccatum, eum non cor-

reptione tantum, sed si usque ad mortem in malo
permanserit , etiam (^terna damnatione dignum
esse. Cur lioc donum ille accipiat, illenon accipiat,
esse inscrutabile. Ex prcedestinatis nullum perire
posse ac subinde perseverantiam , quam non om-
:

nes accipiunt qui hicfdii Dei appellantur, iis omni-

bus dari qui vereflii sunt prcescientia et prwdes-
Respondet ad qucestionem quce de
tinatione Dei.
Adamo se offert, quomodo ipse non perseverando
peccaoit, qui perseverantiam non accepit. Ostendit
tale primum ipsi datum esse adjutorium, sine quo
non posset permcuiere si veKet, non quo feret ut
vellet nunc vero per Christum dari, non sohim
:

sine quo permanere fionpossumus, etiam sivehmus,

verum eticim tantum ac tale, quofat ut veUmus.
Prcedestinatorum, quibus proprium est hujusmodi
donum, probat certum esse numerum, neque au-
gendum., neque minuendum et cum ignotum sit :

quis ad eum juimerum pertineat , quis non perti-

neat, medicinalem correptionem adhibendam esse
omnibus peccantibus , ne vel ipsi pereant vel alios
perdant. Conchidit demum, nec gratia prohiberi
correptionem, nec correptione negari gratiam.
' VideRelract. lib. n, cap. uitimura.
 DE CORREPTIONE ET GRATIA. 5

I. Lectis litteris vestris *, Valentine frater delectissime,

et qui simul servitis Deo, quas per fratrem Florum , et eos
qui cum illo ad nos venerunt , misit charitas vestra , egi
Deo gratias, quod vestram in Domino pacem, et in veritale
consensionem, et in charitate flagrantiam vestro nobis red-
sermone cognovi. Quod autem ad subversionem quo-
dito
rumdam apud vos molitus est inimicus, Deo miseranle et
ejus insidias in suorum servorum provectum mirabili bo-
nitate vertente^ ad hoc potius valuit, ut nulli vestrum des-
truerentur in pejus, sed nonnulli instruerentur in melias.
Non itaque opus est omnia identidem retractare, quae suf-
ficienter vobis pleno libro disputata transmisimus^ quem
:

quomodo susceperitis, rescripta indicant vestra. Verum-

tamen semel lectum nuUo modo arbilremini satis vobis
innotescere potuisse. Si ergo eum fructuosissimumhabere
vultis, non, non vos pigeat relegendo habere notissimum,
ut diligentissime sciatis quibus et qualibus qusestionibus
soivendis atque sanandis, non ibi humana, sed divina oc-
currat auctoritas, a qua recedere non debemus, si volumus
pervenire quo tendimus.
II. Dominus autem non solum ostendit nobis, a
ipse
quo malo declinemus, quod bonum faciamus, quod so-
et

lum potest legis littera verum etiam adjuvat nos, ut de-

:

clinemusa malo, et faciamus bonum^, quod nullus potest

sine spiritu gratiae : quae si desit, ad hoc lex adest, ut reos
faciat et occidat. Propter quod dicit Apostolus : « Littera
» occidit, spiritus autem vivificat.^ Quiergo legitime lege
»

utitur, discit in ea malum et bonum, et non confidens in

virtute sua confugit ad gratiam, qua praestante declineta
malo, et faciat bonum. Quis autem confugit ad gratiam,
nisi cum a Domino gressus hominis diriguntur, et viam
'
Vide D. Guillon, toni. xxii , p3g. 170-189. — '-
Vide lil). de Gratia et

libei'o Avbitrio. — ^ Psal. xxwi, 27. — 4 3 Cor. m, 6.

6 S. AVGTISTIMI EPJSCOPI

ejus volet ^?Ac per hoc ct desiderare aiixilium gratise, ini-

tium de quo ait ille « Et dixi, nunc coepi
gratiae est : :
5

» baec est immutatio dexterae Excelsi^. Liberum itaque )>

arbilrium et ad malum et ad bonum faciendum confiten-

dum est nos habere : sed in malo faciendo liber est quis-
quejustitiae servusque peccati •, in bono autem liber esse

nullus potest, nisi fuerit liberatus ab eo qui dixit : « Si

» vos Filius liberaverit, tunc vere hberi Nec ita

eritis ^. »

ut, cum quisque fuerit a peccati domina tione Jiberatus jam "*

non indigeatsui iiberatorisauxilio : sed ita potius, ut ab illo

andiens : « Sine me nihil potestis facere * ; » dicat ei et ipse,

« Adjutormeus esto, ne derehnquas me^.» Hancfidem, quae

sine dubio vera et prophetica et apostoJica et catholica fides
est, me gaudeo unde
etiam in fratre nostro Floro invenisse :

hi potius corrigendi sunt, quosquidem propilio Deo correc-

tos esse jam existimo, qui eum non intelligebant.
III. Intelligenda est enim gratia Dei per Jesum Chris-

tum Dominum nostrum qua sola homines liberantur a ,

maJo, et sine qua nulium prorsus sive cogitando, sive vo-

lendo et amando, sive agendo faciunt bonum non soium :

ut monstrante ipsa quid laciendum sit sciant, verum etiam

ut praestanteipsa faciant cum dilectione quod sciunt. Hanc
quippe inspirationem bonae voluntatisatque operis posce-
bat Apostolus eis, quibus dicebat, « Oramus autem ad
M Deum, ne quid faciatis mali, non ut nos probati appa-
» reamus, sed ut vos quod bonum est faciatis^. » Quis
boc audiat, non evigilet, atque fateatur a Domino Deo
et
nobis esse, ut dechnemus a malo et faciamus bonum? ,

Quandoquidem non ait Apostolus, monemus, docemus,

hortamur, increpamus sed ait, « Oramus ad Deum, ne
:

» quid faciatis mali, sed quod bonum est faciatis. » Et

' Psal. xixvi, 9.3. — 2 Id. Lxxvi, ii. — 3 Joan. vni, 36. —4 Id. xv, 5.
— 5 Psal. xxvr, 9. — <' i Cor xni, 7.
 •

DE CORREPTIO^E ET GKiTIA. 7
tamenetiamloquebatur eis, et faciebat illa omnia quae
commemoravi monebat, docebal, hortabatur, increpa-
j

bat sed sciebat haec omnia non valere, quae plantando

:

et rigando faciebat in aperto, nisi eum pro illis exaudiret

orantem, qui dat incrementum in occuho. Quoniam sicut
idem doctor gentium dicit : « Neque qui plantat est ahquid,
» neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus ^ »
lY. Non seitaque fallant, qui dicunt : « Ut quid nobis
praedicatur atque praecipitur, ui. dechnemus a malo et fa-
ciamus bonum, si hoc nos non agimus , sed id velle et
operari Deus operatur in nobis - ? » Sed potius intelhgant,
si fihi Dei sunt, spiritu Dei se agi, ut quod agendum est
agant^ et cumegerint, illi a quo agunt gratias agant.Agun-

tur enim ut agant, non ut ipsi nihil agant et ad hoc eis 5

ostenditur quid agere debeant, ut quando id agunt sicut

agendura est, id est, cum dilectione et delectatione justi-
tiae, suavitatem quam dedit Dominus, ut terra eorum da-

retfructumsuum, accepisse se gaudeant^. Quandoautem

non agunt, sive omnino faciendo, sive non ex charitate
non faciendo orent, ut quod nondum habent accipiant.
^

Quid enim habebunt, quod non accepturi sunt? aut quid

habent, quod non acceperunt ^.?

V. « Ergo, inquiunt ,
prsecipiant tantummodo nobis
quid facere debeamus qui nobis praesunt, et ut faciamus
orent pro nobis non autem nos corripiant et arguant ;
:

si non fecerimus. » Imo omnia fiant quoniam doctores :

Ecclesiarum Apostoh omnia faciebant, et praecipiebant

quse fierent, et corripiebant si non fierent, et orabant ut
fierent. Praecipit Apostolus dicens « Omnia vestra cum :

charitate fiant^ » Corripit dicens, « Jam quidem omnino

» dehctura est in vobis, quia judicia habetis vobiscum.
' I Cor. 111, 7. — * Philip. 11, i3, et Rom. viii, i4- — ^ P?al, i.xxxiv, i3
~4 1 Cor. IV, 7. — * Id. XVI, 14
8 «. AVGrSTII?! EPI5C0PI

) Quare enim non ma^iniquitatem patimini? quare non

-> potiiis iraudamini? Sed vos iniquitatem facitis. et frau-

» datis, et hoc fratres. An nescilis. quia injusti regnum

M Dei non possidebunt' ? » Audiamus
orantem et : « Yos
» autem. inquit, Dominus multiplicet et abundare faciat

» in charitate in invicem et inomnes-. » Praecipit, ut ha-

beatur charitas corripit, quia non habetur charitas

: : orat.

ut abundet charitas. O homo, in praeceptione co^osce quid

debeas habere.incorreptionecognosce tuote vitio non ha-
bere, in orcitione cognosce unde accipias quod vishabere.
VI. « Quoraodo iuquit. raeo vitio non habetur, quod
.

non accepi ab illo, a quo nisi detur, non est oranino alius
unde tale ac tantum munus habeatur ? » Patimini me
paululura, fratres mei. non adversum vos, quorum rectum
est cor cam Deo sed adversus eos qai terrena sapiunt
,

vel adversus ipsas humanas cogitationes pro ccelestis ,

et divinae gratiae veritate certare. Hoc enim dicunt qui ,

in >uis raalignis operibus ab hujus gratiae praedicatoribus

corripi nolunt : u Pracipe raihi quid faciara: et si fecero,
age pro me
Deo qui mihi ut facerem dedit
gratias si ,
:

autem non fecero non ego corripiendus sum sed ille . ,

orandus est ut det quod non dedit, id est, ipsam, qua

.

praecepta ejus fiunt . fidelem Dei et proximi charitatem.

Ora ergo pro me ut hanc accipiam, et per hanc ex animo
cam bona voluntate quae preecipit faciam. Recte autem
corriperer si eam mea culpa non haberem
. hoc est si . ,

eara possera raihi dare vel sumere ipse, nec facerem, vel
si dante illo ego accipere noluissem. Cum vero et ipsa
voluntas a Domino prreparetur , cur me corripis ,
quia
videsme ejus prsecepta facere nolle- :et non potius ipsum
rogas . ut in me operetur et velJe ? )>

VII. Ad haec respondemus : Quicumque Dei praecepla

' I C-tr. TT. 7. — ' I The>s ni. 12 — -'
Prov. tui, jaxta LXX.
 DE CORREPTIONE ET GRAtIA. 9
jam libi nota non facis, et corripi non vis, etiam propterea
corripiendus es ,
quia corripi non vis. Non vis enim tibi

lua vitia demonstrari non : vis ut feriantur , fiatque tibi

utilis dolor, quo medicum quoeras non vis tibi tu ipse :

ostendi , ut cum deformem te vides reformatorem desi- ,

deres , eique supplices , ne in illa remaneas fceditate.

Tuum quippe vitium est quod malus es et majus vitium
,

corripi nolle quia malus es : quasi laudanda vel indifferen-

tcr habenda sint vitia , ut neque laudentur neque vitupe-
rentur •, aut vero nihil agat timor correpti hominis , vel

pudor, vei dolor: aut aUud agat, cum salubriter stimulat,

nisi ut rogetur bonus, et ex malis qui corripiuntur, bonos

faciat qui laudentur. Quod enim vult pro se fieri qui
corripi non vult, et dicit : Ora potius pro me ^ ideo cor-
ripiendus est , ut faciat etiam ipse pro se. Dolor quippe
ille, quo sibi dispIicet,quando sentitcorreptionis aculeum,
excitat eum in majoris orationis atfectum *
5 ut Deo mise-
rante ,
incremento charitatis adjutus desinat agere pu-
denda et dolenda, et agat laudanda atque gratanda. Haec
est correptionis utilitas, quae nunc major, nunc minor pro
peccatorum diversitate salubriter adhibetur et tunc est 5

salubris, quando supernus medicus respicit. Non enim

aliquid proficit , nisi cum faciat ut peccati sui quemque
poeniteat. Et quis hoc dat , nisi qui respexit apostolum

Pelrum negantem et fecit flentem^? Unde et apostolus

,

Paulus posteaquam dixit, cum modestia corripiendos esse

diversa sentientes prolinus addidit « Nequando det eis
,
:

» Deus pcenitentiam ad cognoscendam veritatem, et resi-

» piscant de diaboli laqueis ^ »

VIII. Cur autem isti qui corripi nolunt dicunt , :

« Tantum piaecipe mihi et ora pro me, ut quod praecipis ,

faciam? » Cur non potius secundum suum pravum sensum

Fovte majoreni. ~ Luc. xxii, 6i — 2 Tim.
I 25. » ,
3 11,
 iO S. AUGUSTINI EPISCOPl
et ista duo respuunt, et diount Nec ut prgecipias mihi,
:

nec ut ores pro me volo ?Qui3 enini liominum ostenditur

orasse pro Petro, utdaret ei Deus poenitentiam, qua se ne-
gasse Dominum flevit ? Quis hominum Paulum divinis pr^e -

ceptis ad fidem christianam pertinentibr.s

erudivit?Cura
ergo audiretur praedicans Evangeiium ,etdicens-. «
Notum
» enim vobis facio, fratres, EvangeJium cjuod
evangehza-
» tum esta me, quia non est secundum hominem neque
;

» enim ego ab homine accepi illud, neque didici, sed

per
» revclationem Christi Jesu » responderelur ei Quid
'
:
:

nobis moiestuses, ut abs te accipiamus atque

discamus,
quod tu non ab homine accepisti neque didicisti ? Potens
est ille qui tibi dedit, sic et nobis dare quomodo tibi. Porro
si hoc non audent dicere sed ; patiuntur sibi Evangehum
ab homine prasdicari quamvis etiam possit non
; per ho-
mmem homini dari concedant etiam corripi se debere a
:

pr.-epositis suis^ a quibus christiana

gratia praedicatur
5
quamvisnon negetur Deus posse, quem velit, etiam
nullo
homine corripiente corrigere et ad dolorem
, , salubrem
poenitentiae occultissima et potentissima
medicinse suse
potestate perducere. Et sicut non est ab
oratione cessan-
dum pro eisquos corrigi volumus, etiamsi nuUo hominum
orante pro Petro Dominus respexiteum,
etfeciteum suum
peccatum flere ita non est negligenda correptio,
:
quamvis
Deus quos voluerit, etiam non correptos, faciat
esse correc-
tos. Tuncautemcorreptioneproficithomo,
cum miseretur
atque adjuvat, qui quos voJuerit etiam sine correp-
facit
tione proficere. Sed quareisti sic, illi aliter, atque
alii aliter,
diversis ot innumerabilibusmodis vocentur
ut reformentur^
absit ut dicamus judicium luti esse
debere, sed figuli.
IX. « Apostolus, inquiunt, ait « Quis enim te discer-:

» nit ? Quid autem habes quod non

accepisti ? Si autem
' Gal. I, u.
 DE CORREPTIO^E ET GKATIA. 11

» et accepisti, quid gloriarisquasi non acceperis^ ? » Cur

ergocorripimur, arguimur, reprehendimur , accusamur?
Quid facimus, qui non accepimus?))Qui hoc dicunt, extra
culpam se videri volunt, in hoc quod non obediunt Deo :

quia utique ipsaobedientia raunus ejus est quae necesse •,

est ut sit in eo cui charitas inest^ qure sine

dubio ex Deo
est, et dat eam Paler fihis suis -. u Hawc, inquiunt, non
accepimus ;
quid itaque corripimur, quasi nos eam nobis
dari possimus, etnostro arbitriodare nohmus? Nec
atten-

dunt,si nondum regeneratisunt, primam esse causam, cur

objurgatiquod sint inobedientes Deo, sibi debeant displi-

cere, quia fecit Deus hominem rectum ab humanae initio

creaturse et non est iniquitas apud Deum ^ Ac per hoc

,

prima pravitas qua Deo non obeditur, ab homine est " 5

quia ex rectitudine, in qua eum Deus primitus fecit, sua

mala voluntate decidens , pravus efFectus est. An vero

ideo pravitas ista corripienda non est in homine, quianon

ejus propria qui corripitur sed communis est omnibus ? ,

Imovero corripiatur et in singuhs,quod est omnium. Non

enim propterea cujusquam non est, quod ab ea nuUus
immunis est. Peccata quidem ista originalia ideo dicuntur
ahena, quod ea singuU de parentibus trahunt sed non :

sine causa dicuntur et nostra ,

qui in illo uno omnes, sicut

dicit Apostolus ,
peccaverunt '. Corripiatur ergo origo

daranabihs ut ex dolore correptionis voluntas regenera-

,

tionis oriatur si tamen qui corripitur fdiiis est

:
promissio-

nis , ut strepitu correptionis forinsecus insonante ac fla-

gellante Deus in illo intrinsecus occulta inspiratione

,

operetur et vellc. Siautem jam regeneratus et justificatus

in nialum vitam sua voiuntate relabitur , certe iste non
potest dicere Non accepi quia acceptam gratiam Dci suo
: :

'
I Cor. IV, 7. — ' I Joan. iv, 7. — ^ Ecde. vii, 3o. — 1 Roin. ix, i4-

— 5 id. V, 12.
12 S. AUGUSTINI EPISCOPI

in malum libero amisit arbitrio. Qui si correptione com-

punctus salubriter ingeniit , et ad similia bona opera vel
etiam meliora revertitur nempe hic apertissime
: utilitas

correptionis apparet. Sed per hominem correptio sive ex

charitate sit, sive non sit, tamen ut correpto prosit , non
nisi per Deum fit.
X. An adhuc et iste nolens corripi ,
potest dicere :

« Quid ego feci ,

qui non accepi : » quem constat acce-
pisse , et sua culpa quod acceperat amisisse ? « Possum,

inquit, possum oranino, quando me arguis, quod ex bona

vita in malam mea voluntate relapsus sum, dicere adhuc:
Quid ego feci ,
qui non accepi ? Accepi enim -fidem ,
quse
per dilectionem operatur : sed in illa usque in finem
perseverantiam non acccpi. An quisquam dicere audebit
istam perseverantiam non esse donum Dei et hoc tam ,

magnum bonum ita esse nostrum , utquisquis id habue-

rit,non ei possit Apostolus dicere « Quid enim habes quod :

» non accepisti% » quoniam hoc sic habet utnon accepe-

rit ? » Ad hsec nos negare quidem non possumus eliam ,

perseverantiam in bono proficientem usque in finem,

magnum esse Dei munus nec esse nisi ab illo de quo :

scriptum est « Omne datum oplimum et omne donum

:

» perfectum desursum est, descendens a Patre luminum ^.

Sed non ideo est ejus qui non perseveraverit ,negligenda

correptio, ne forte det ilh Deuspoenitenliam,et resipiscat
dediaboH laqueis^.Correptionis quippe utihtatihanc sen-
tentiam subiunxit Apostolus, dicens, sicut supra comme-
moravi : « Cum modestia corripientem diversa sentientes,
» nequando det ilhs Deus poenitentiam'*. » Nam si dixeri-

musistamperseverantiamtam laudabilem tamque fehcem

sic esse hominis, ut ei non sit ex Deo; iUud primitus eva-

cuamus, quod ait Dominus Petro « Ego rogavi pro te, ne

:

'
I Cor, lY, 7. — ' Jacob. 17. —
1, 2 Tiiii. 2O. — 4 Ibid.
'
11, •
 :

DE CORREPTIONE ET GRATIA. 13
» deficiat fides tua ' . » Quid enim ei rogavit, nisi perseveran-
tiam usque in finem ? Quae profecto si ab homine homini
esset, aDeo poscenda non esset. Deinde cum dicit Apos-
tolus Oramus autem ad Deum, ne quid faciatis mali ^;»
: «

procul dubio perseverantiam eis orat ad Deum. Neque

enim nihil maii facit qui bonum deserit, et a quo decli-
,

nare debet, inclinatur in raalum non perseverans in ,

bono. Illo etiam loco ubi dicit « Gratias ago Deo meo :

» in omni raemoria vestri semper in omni prece mea pro

» omnibus vobis cum gaudio deprecationem faciens, super

» comraunione vestra in Evangelio a prima die usque
» nunc confidens hoc ipsum quoniam qui coepit iri
, , ,

» vobis opus bonum_, perficiet usque indiemChristiJesu^:»

quid aliud eis quam perseverantiam in bono usque in
finem, de Dei miseratione promittit ? Itemque ubi dicit :

« Salutat vos Epaphras qui ex vobis est servus Christi ,

» Jesu, semper cerlans pro vobis in orationibus ut stetis ,

» perfecti et pleni in omni voluntate Dei* : » quid est ^ « ut

» stetis,» nisi ut perseverelis.^Unde dictum est dediabolo
« In veritate non stelit ^ : » quia fuit ibi, sed non per-
mansit. Nam utique isti in fide jam stabant. Nec aliud
oramus, cum oramus, ut quistat, stet, nisi ut perseveret.
Item Judas apostolus , cum dicit : « Ei autem qui potens
» est conservare vos sine otfensione, et constituere ante
» conspeclum glorioe suae immaculatos in Isetitia» nonne :

apertissime ostendit donum Dei esse , in bono perseve-

rare usque in finem Quid enim aliud donat qui con- ? ,

servat sine otfensione ut constituat ante conspectum ,

gloriae suae immaculatos in laetitia nisi perseverantiam ,

bonam ? Quid est etiam quod in Apostolorum Actibus

legimus : « Audientes autem gentes gavisae sunt , et exce-

« Luc. XXII, 32. — ' 2 Gor. xiii, 7.-3 Philip. i, 3 et seqq. — 4 Coloss.

IV, 12. — 5 Joan. viii, 44-

14 S. A( GTjSTIMI EPISCOVI

» perunt verbum Domini, et crediderunt quotquot erant

» ordinati in vitam aeternam ^ ? » Quis in aeternam vitam
potuit ordinari, nisi perseverantiae Quandoquidem dono ?

« qui perseraverit usque Qua in finem, hic salvus erit^. »

salute, nisi aeterna ? Gum vero in Oratione dominica Deo

Patri dicimus « Sanctificetur nomen tuum
:
^ » quid :

aliud dicimus, quam utnoraen ejus sanctificetur in nobis?

Quod cum jam per lavacrum regenerationis effectura sit,

quare quotidie a fidelibus poscitur , nisi ut in eo quod

factura est in nobis, perseveretur a nobis ? Nam et beatus
Cyprianus hoc sic intelligit : exponeus quippe eamdera
orationem : « Dicimus , inquit , « Sanctificetur nomen
» tuum non quod optemus Deo, ut sanctificetur oratio-
; »

nibus nostris sed quod pelaraus a Deo, ttt nomen ejus

;

sanctificetur in nobis. Gaeterum a quo Deus sanctificatur,

qui ipse sanctificat ? Sed quia ipse dixit : « Sancti estote,

y> quoniam et ego sanctus sum ^, » id petimus et rogamus,

ut qui in baptismo sanctificati sumus , in eo quod esse

coepimus perseveremus. « Ecce gioriosissimus Martyr hoc

sentit, quod in his verbis quotidie fideles Christi petunt,
ut perseverent in eo quod esse cceperunt. Nulio autem
dubitante, quisquis a Domino ut in bono perseveret pre-
catur, donum ejus esse taiem perseverantiara confitetur.
cum ita sint, corripimus tamen eos, justeque
XI. Quae
corripimus, qui cum bene viverent, non in eo persevera-
runt. Exbonaquippe in malam vitam sua voluntate mu-
tati sunt : et ideo correptione ;,
et si nihil eis correptio
profuerit, sed in vita perdita usque ad mortem perseve-
raverint, etiam divina in seternum damnatione sunt digni.
Nec se excusabunt dicentes , sicut modo dicunt : « Quare
corripimur? » ita damnamur, quandoquidem
tunc, Quare
ut ex bono reverteremur ad malum perseverantiara non ,

'
Act. xiu, 48- — ' MaUh. x, 22. — Md. vi, 9 — ' Levit. xix, 2.
 »,

DE CORREPTIOWE ET GRAXIA. 15
accepiraus qua perraaneremus in bono? nullo modo hac ex-
cusatione a justa damnatione se liberabunt. Si enim, sicut
nemo liberatur a damnatione quae facta
veritas loquitur,
Adam, nisi per fidem Jesu Ghristi et tamen ab hac
est per 5

damnatione non se liberabunt qui poterunt dicere, non se

audisseEvangelium Ghristi, cum fides ex auditu sit^ :
quanto minusse hberabunt qui dicturi sunt, Perseveran-

tiam non accepimus? Justior enim videtur excusatio di-

centium non accepimus audientiam quam dicentium,
,
,

Non accepimus perseverantiam quoniam potest dici :

Homo, in eo quod audieras et tenueras in eo persevera- ,

res si velles 5 nullomodo autem dici potest, Id quod non

audieras , crederes si velles.

XII. Ac per hoc et qui Evangelium non audierunt, et

qui eo audito in melius comrautati perseverantiara non
acceperunt, et qui EvangeHo audito venire ad Christum,
hoc est, in eura credere noluerunt ,
quoniara ipse dixit :

tt Nerao venit ad rae, nisi ei datum fuerit a Patre meo^.

et qui per setatem parvulam nec credere potuerunt, sed
ab originah noxa solo possent lavacro regenerationis ab-
quo tamen non accepto mortui perierunt; non sunt
solvi,

ab conspersione discreti, quam constat esse damna-

illa

tam, euntibus oranibus ex uno in condemnationem. Dis-

cernuntur autem non meritis suis sed per gratiam Media- ,

toris, hoc est, in sanguine secundi Adara justificati gratis.

Itaque cum audimus « Quis enim te discernit? quid

:

» autem habes quod non accepisti? si autem et accepisti,

» quid gloriaris quasi non acceperis ^ ? » ab illa perditio-

nis massa quae facta est per primura Adam deberaus in- ,

telligere neminem posse discerni, nisi qui hoc donum ha-

bet, quisquis habet,quod gratia Salvatoris accepit. Hoc
autem apostoiicum testimonium tam magnuraest, utbea-
' Roni. X, 17. — 3 Joan. vi, 66. — ^ i Cor. iv, 7.
16 S. AtGtSTINI EPISCOPI
tus Cyprianus ad Quirinum scribens, ipsum subjecerit illi

titulo, in quo ait : « In nullo esse gloriandum ,

quando
nostrum ^ » nihil sit
XIII. Quicumque ergo ab iila originali damnatione ista

divinae gratiae largitate discreti sunt, non est dubium quod

et procuratur eis audiendura Evangelium ^ et cum au-
diunt, credunt ; et in fide quae per dilectionem operatur,
usque in fmem perseverant - et si quando exorbitant, -,

correpti emendantur, et quidam eorum elsi ab homini-

bus non corripiantur, in viam quam reliquerant redeunt^
et nonnulh accepta gratia,in quahbet aetate, pericuhs hu-
jus vitae mortis celeritate subtrahuntur. Haec enim omnia
operatur in eis ,
qui vasa misericordiae operatus est eos,
qui et elegit eos in Fiho suo, ante constitutionem mundi
per electionem gratiae autem gratia jam non ex : « Si ,

» operibus ahoquin gratia jam non est gratia^. » Non

,

enim sic sunt vocati, ut non essent electi propter quod ;

dictum est « Multi enim vocati pauci vero electi ^ »

:
,
:

sed quoniam secundum propositum vocati sunt, profecto

et electi sunt per electionem, ut dictum est gratise, non ,

praecedentium meritorum suorum quia gratia ilhs est •,

omne meritum.
XIV. De tahbus dicit Apostolus « Scimus quoniam dili- ;

» gentibusDeumomniacooperaturin bonum, hisqui secun-

» dum propositum vocati sunt quoniam quos ante praesci- :

» vit et praedestinavit conformes imaginis Fihi sui

, ut sit ,

» ipseprimogenitus in multisfratribus quos autem praedes- :

» tinavit, illos et vocavit^ quos autem vocavit,ipsos etjus-

» tificavit; quos autem justificavit, ipsos et glorihcavit^ »

Ex istis nullus perit, tjuia omnes electi sunt •, electi sunt

autem ,
quia secundum propositum vocati sunt : proposi-

' Lib. 111 Testimonioruiu, titulo seu cap. 4- — ^ Gal. v, 6. — ' 3 Roni. xi,
6. --4 Matth. XX, i6. — * Rom tiii, 28 et seqq.
 DE CORREPTIOME ET GRAIlA. 17
lum autem, iion suum, sed Dei de quo alibi dicit « Ul : :

secundum electionem propositum Dei maneret non ex

))
,

» operibus, sed ex vocante dictum est ei, quia major ser-

n viet ^ et alibi, Non secundum opera nostra, in-
minori :

» secundum suura propositum et gratiam

quit, sed » "^.

Cum ergo audimus « Quos autem praedestinavit illos : ,

))et vocavit ^ » secundum propositum vocatos debemus

:

agnoscere quoniam inde coepit, dicens « Omnia coope-

: :

» ratur in bonum, his qui secundum propositum vocati

» sunt ac deinde subjunxit « Quoniam quos ante

: y> :

» prsescivit , et prsedestinavit conformes iraaginis Filii sui,

» ut sit ipse priraogenitus in raultis fratribus ^ : » atque

his praeraissis subdidit : « Quos autera prsedestinavit, illos
» et vocavit. Eos itaque vult intelligi, quos secundum
»

propositum vocavit ne putentur in eis esse aliqui vocati

^

et non electi, propter iilam dominicam sententiam « Muti :

» vocati, pauci electi ^ » Quicumque enim electi, sine

dubio etiam vocati non autem quicuraque vocati con-

: ,

sequenter electi. lUi ergo electi, ut saepe dictum est, qui

secundum propositum vocati, qui etiam praedestinati at-
que praesciti. Horum si quisquam perit faUitur Deus sed , :

nemo eorura perit, quia non fallitur Deus. Horumsiquis-

quam perit , vitio huraano vincilur Deus : sed nemo eo-
rura perit, quia nulla re vincitur Deus. Electi autem sunt
ad regnandum cum Christo j non quoraodo electus est Ju-
das ad opus cui congruebat. Ab ilio quippe electus est,

c|ui novit bene uti etiara malis , ut et per ejus opus dam-
nabile ,
quod ipse venerat opus venerabilc
illud propter ,

compleretur. Cum itaque audimus « Nonne ego vos duo- :

» decim elegi, et unus ex vobis diabolus est » iJlos de- ''.

bemus intelligere electos per raisericordiam , illum per ju-

'
Roui. IX, II. — ' 2 Tirn. i, 9- — ^ Roni. viii, 3o — 4 Ibid. 28.— ^Matlli.
\x, 16. — ^ Joan. VI, 71.

CXLlll. 2
 18 S. AUGUSIIM EPISCOPI

diciuni ad obtinendum regnum suum, illum ad tun-

; illos

dendum sanguinem suum.

XV. Merito sequitur vox ad regnum electorum « Si :

» Deus pro nobis, quis contra nos? Qui Filio proprio non
» pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, quomodo
» non et cum illo nobis omnia donavit? Quis accusabit
» adversus electos Dei? Deus qui justificat? Quis condem-
» nat? Christus qui mortuus est, magis autem qui et re-
» surrexit, qui est in dextera Dei, qui et interpellat pro
» nobis ^ ? » Quam fortis autem perseverantiae usque in
finem munus acceperint, sequantur et dicant : « Quis nos
MseparabitacharitateChristi^ tribulatio, an angustia, an
» persecutio,
anfames, an nuditas, an periculum, an gla-
»dius? Sicut scriptum est « Quia propter te mortifica- :

» murtotadie, aestimati sumus ut oves occisionis'. »

Sedin
» his omnibus supervincimus pereumquidilexitnos. Cer-
» tus sum enim, quia neque mors, neque vita, neque an-
» gelus, neque principatus, neque praesentia,
neque fu-
» tura neque virtus, neque altitudo neque profundum,
, ,

» neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei,

» quse est in Christo Jesu Domino nostro^ »
XYL Isti significati sunt ad Timotheum ubi cum , dic-
tum fuisset , Hymenaeum et Philetum fidem quorumdam
subvertere : mox additum est « Firmum autem funda-
:

» mentum Dei stat, habens signacuhim hoc, Scivit

Domi-
» nus qui sunt ejus \ » Horum fides, quae per
dilectionem
operatur, profecto aut omnino non deficit, aut si qui sunt
quorum deficit,
reparatur antequam vita ista finiatur, et
deleta quae intercurrerat iniquitate
, usque in finem per-
severantia deputatur. Qui vero
perseveraturi non sunt, ac
sic a fide christiana et
conversatione lapsuri sunt , ut tales
« Rom. viii, 3i et seq,,. - ^ Psal. xun, 22. - 3 Rora. v.u, 35 et seqq.-
4 2 Tim. 11, 19, et Gal. v, 6.
 DE COKREPTIOME ET GRATIA. 19
eos vitae hujusfinis inveniat procul dubio nec ilio tem- 5

pore, quo bene pieque vivunt, in istorum numero com-

putandi sunt. Non enim sunt a massa illa perditionis praes-
cientia Dei et praedestinatione discreti ; et ideo nec secun-
dura propositum vocati 5 ac per hoc nec electi : sed in eis
vocati, de quibus dictum est, « multi vocati non in
; »

eis quibusdictum est, « pauci vero elecli^ « Et tamen quis

neget eos electos , cum credunt, et baptizantur, et secun-
dum Deum vivunt ? Plane dicuntur electi a nescienti-
bus quid futuri sint, non ab illo qui eos novit non ha-
bere perseverantiam quae ad beatamvitam perducit electos,
scilque illos ita stare, ut prsescierit esse casuros.
XVII. Hic si a me quaeratur, cur eis Deus perseveran-
tiam non dederit, quibus eam qua christiane viverent, di-
leclionem dedit : me ignorare respondeo. Non enim arro-
ganter , sed agnoscens modulum meum , audio dicentem
Apostolura, « horao, tuquis es qui respondeas Deo? »et,
« O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei, quam
» inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles vise
» ejus '^
? » Quantum itaque nobis judicia sua manifestare
dignatur, gratias agamusquantum vero abscondere noii : ,

adversus ejus consihummurmuremus, sed hoc quoque

nobis saluberrimum esse credamus. Tu autem quisquis
inimicus ejus gratiae sic interrogas, ipse quid dicis? Bene,
quod te non negas esse Christianum, et catholicum jactas.
Si ergo confiteris , donum Dei esse perseverare in bono
usque in finem donum ille accipiat
•, cur hoc , ille non
accipiat ,
puto quod mecum pariter nescis et , arabo hic
inscrutabilia judicia Dei penetrare non possumus. Aut
si ad liberum arbitrium hominis ,
quod non secundum
Dei gratiam , sed contra eara defendis pertinere dicis
,

ut perseveret in bono quisqae, vel non perseveret, non

' Matth. X, 16. — 2 Roni. ix, lo. — ^ Id. xi, 33.

2.
 20 s. AUGUSTINI EPISCOPI
Deo donanle perseveret,
sed humana voluntate la-
si

ciente quid moliturus es contra verba dicentis «

5
Ro- ,

gavi pro te, Petre, ne deficiat fides tua^^ »

))
An au-
debis dicere etiam rogante Christo ne
deficeret fides
Petri ,
defecturara fuisse si Petrus eara deficere voluisset,
hoc est, si eam usque in finera perseverare noluisset?
quasi ahud Petrus ullo raodo velJet, quara
pro illo Chris-
tus rogasset ut vellet. Nara quis
ignorat, tunc fuisse peri-
turam fidem Petri, si ea qua fidehs erat, voluntasipsa
de-
ficeret j
et permansuram, sieadera voluntas maneret? Sed
quia « praeparatur voluntas a Doraino'; » ideo
pro illo
Christi non posset esse inanis oratio. Quando rogavit
ergo
ne fides ejusdeficeret,
quid ahud rogavit, nisiut haberet
m fide
hberrimara , fortissiraara, invictissiraara perseve-
,
rantissimam voluntatem? Ecce
quemadmodum secundum
gratiam Dei, non contra eara, libertas
defenditur volun-
tatis. Voluntas quippe huraana non hbertate
consequitur
gratiam, sed gratia potius hbertatem,
et utperseveret de-
lectabilera perpetuitatem et
insuperabilemfortitudinem. ,

XVIII. Mirandura quidem

est multumque miran-
,

dura, quod fihissuis quibusdara Deus quos regeneravitin

Christo, quibus fidera, spera,
dilectionera dedit, non dat
perseverantiam cum
ahenis scelera tanta dimittat
; fihis
atque irapertita gratia faciat
fihossuos. Quis hoc nonmi-
retur? quis hoc non veheraentissime
stupeat? Sed etiam
illud non minus mirum
est et tamen verum, atque ,
ita
manilestum, ut nec ipsi inimici
grati^ Dei quomodo id
negent valeant invenire, quod
fiJios quosdam amicorum
suorum , hoc est, regeneratorum
bonorumque fidelium
sme baptismo hinc parvulos
exeuntes, quibus utique si
velJet hujns Javacri gratiam
procuraret in cujus potestate ,

sunt omnia, ahenat a regno

suo, quoparentes mittil iJJo-
' Luc. xxii, 32. - > Prov. vm, justa LXX.
 ,

DE CORREPTIONE ET GR \TI \ . 21
rum , et quosdam
inimicorum suorum facit in ma-
filios

nus Christianorum venire, et per hoc lavacrum introducit

in regnum , a quo eorum parentes alieni sunt cum et illis 5

malum , et istis bonum meritum nullum sit parvulis, ex

eorum propria voluntate. Certe hicjudicia Dei ,
quoniam
justa et alta sunt, nec vituperari possunt, nec penetrari.
In his est et illud de perseverantia, de qua nunc disputa-
mus. De utrisque ergo exclamemus, « altitudo divitia-
» rum sapientise et scientiae Dei, quam inscrutabilia sunt
» judiciaejus^. »

XIX. Nec miremur nos vestigare non posse investiga-

biles vias ejus. Ut enim alia innumerabilia taceam quse ,

aliisdantur, aliis non dantur hominibus a Domino Deo,

apud quem non est acceptio personarum -, nec tribuuntur
ista meritis voluntatura , sicut sunt celeritates , vires
bonae veletudines , et pulchritudines corporum, ingenia
mirabilia, etmultarum artium capaces naturse mentium;
vel qupe accedunt extrinsecus, ut est opulentia, nobilitas,
honores, et csetera hujusmodi, quae quisque ut habeat,
non nisi in Dei est potestate : ut non immorer etiam in
baptismate parvulorum, (quod nullus istorum potest di-
cere , sicut illa , ad regnum Dei non pertinere ,
) cur illi

parvulo detur , illi non detur cum sit utrumque in po-

;

testate Dei, et sine illo sacramento nemo intret in regnum

Dei : ut ergo haec taceam vel relinquam , illos ipsos in-
tueantur de quibus agitur. De his enim disserimus, qui
perseverantiam bonitatis non habent, sed ex bono in ma-
lum bona voluntate moriuntur. Respondeant, si
deficiente
possunt cur illos Deus, cum fideliter et pie viverent non
, ,

tunc de vitae hujus periculis rapuit ne malitia mutarel; ,

intellectum eorum et ne fictio deciperet animas eorum^.

,

Ulrum hoc in potestate non habuit, an eorum mala fu-

'
Rom. si, 33 •— 2 I>1. )i, II. — 3 Sap. iv, ii.
22 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

tura nescivitPNempe nihilhorumnisi perversissime atque

insanissime dicitur. Cur ergo non fecit? Respondeant qui
nos irrident, quando in rebus talibus exclamamus, « Quam
» iuscrutabiha sunt judicia ejus, et investigabiles vise

» ejus * ?)) Neque enim hoc non donat Deus quibus voluerit,
aut vero Scriptura illa mentitur , quae de morte velut im-
matura hominis justi ait. <c Raptus est, ne mahtia muta-
)) ret intellectum ejus, aut ne fictio deciperet animam
)) ejus"*. Cur igitur hoc tam magnum beneficium ahis
))

dat, ahis non dat Deus apud quem non est iniquitas, nec
,

acceptio personarum^, et in cujus potestate est quandiu

quisque in hac vita maneat, qua; tentatio dicta est super
terram^? Sicut ergo coguntur fateri, donum Dei esse ut
finiat homo vitam istam ante quam ex bono mutetur in ,

malum cur autemahis donetur, ahis non donetur, igno-

;

rant ita donum Dei esse in bono perseverantiam secun-

:

dum Scripturas^ de quibus testimonia muUa jam posui,

fateantur nobiscum ^ et cur ahis detur, ahis non detur , ^

sine murmure adversus Deum dignentur ignorare nobis- |

cum.
XX. Nec nos moveat , quod fihis suis quisbusdam Deus
non datistam perseverantiam. Absit enim ut ita esset, si
de ilhs praedestinatis essent et secundum propositum vo-
catis, qui vere sunt fihi promissionis. Nam isti cum pie
vivunt, dicuntur filii Dei : sed quoniam victuri sunt impie
et in eadem impietate morituri non eos dicit fihos Dei ,

praescientia Dei.Sunt enim fihi Dei, (jui nondum sunt no-

bis, ct sunt jam Deoj de quibus ait evangehsta Joannes,
« quia Jesus moriturus erat pro gente nec tantum pro ,

)) gente^ sed etiam ut fiiios Dei dispersos congregaret in

)) unum^ : » quod utique credendo f uturi erant per Evan-

' Roro. XI, 33. — ' Sap. iv, n. — 3 Roni. ix, i4, etii, ii. — 4 Job, vii,

I. — 5 .loan. XI, .'ii.

 , : ,

BE CORUEPTIONE ET GKATlA. 23

gelii pr^dicationem -, et tamen ante quam esset factum

iam filii Dei erant in memoriali Patris sui inconcussa sta-

Et sunt rursus ((uidam, qui filii Dei
bilitate conscripti.
gratiam dicuntur a
propter susceptam vel temporaliter
tamen Deo de quibus ait idem Joannes,
nobis, nec sunt :

« Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis 5 quod si fuis-

» sent ex nobis permansissent utique

nobiscum K » Non
,

ait, Ex nobis exierunt, sed quia non manserunt nobiscum,

jam non sunt ex nobis verum ait, Ex
nobis exierunt, :
<c

),sed non erant ex nobis-, » hoc est, et

quando videbantur
ex nobis. Et tanquam ei diceretur,
in nobis, non erant
unde id ostendis? « Quod si fuissent, inquit, ex nobis,
Dei vox est
permansissent utique nobiscum. » Filiorum
),

constitutus.
Joannes loquitur, in filiis Dei loco prsecipuo
nonha-
Cum ergo filii Dei dicuntdehis qui perseverantiam
et
buerunt, « Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis ; »
addunt, « Quodsi fuissent ex nobis, permansissent utique
nisi non erant filii, etiam
quid aliud dicunt,
>, nobiscum : »
nomine fdiorum? non quia
quando erant in professione et
iustitiam simulaverunt sed quia in ea
non permanserunt. •,

veram, non
Neque enim ait, Nam si fuissent ex nobis,
sed, « Si
fictam justitiam tenuissent utique nobiscum:
nobis-
„ fuissent, inquit, ex nobis, permansissent utique
iUos volebat procul dubio permanere.
>, cum. » In bono
non permanserunt
Erant itaque in bono, sed quia in eo
usque in finem perseveraverunt ,
non erant,
id est, non
inquit, ex nobis, et quando
erant nobiscum hoc est, non •,

erant ex numero filiorum , et

quando erant in fide tilio-
rum quoniam qui sunt praesciti et praedestmativere fdii ,
5

ejus , et secundum proposi-

sunt conformes imaginis Fibi
tum vocati sunt ut electi essent^ Non
emm pent fihus
promissionis, sed fiUus perditionis^
.
, Joan. .., .0. - ' ^om- v". ^9 et 28. -- ^ Joan. xvu, VJ.
 24 S. AlGlSTINI EPISCOPI
XXI. Fuerunt ergo isti ex multitudine vocatorum : ex
electorum autem paucitate non fuerunt^ Nonigitur
filiis
Deus perseverantiam non dedit- habe-
suis praedestinatis
rent enim eam si ineo filiorum numero essent et
quid ha- :

herent, quod non accepissent, secundum

apostohcam
veramque sententiam? Ac per hoc tales fdii Filio
Christo
dati essent% quemadmodum ipse dicit ad Patrem, « Ut
» omne quod dedisti mihi non pereat, sed habeat
,
vi-
» tam aeternam\ » Hiergo Christo intelhguntur dari,
qui
ordinati sunt in vitam aeternam. Ipsi sunt
illi prsedestinati
et secundura propositum vocati quorum nuJlus perit. ,

Ac per hoc eorum ex bono in malum mutatus finit

nullus
hanc vitam;quoniam sic est ordinalus et ideo
Ghristo ,

datus, ut non pereat, sed habeat vitamseternam.

Et rur-
sus quos dicimus inimicos ejus, vel
parvulos fiHos inimico-
rum ejus, quoscumque
eorum sic regeneraturus est, ut in
ea fidequae per dilectionem operatur,
hanc vitam finiant;
jam quam hoc fiat, in ilia prsedestinatione sunt
et ante
fihi ejus,
etdati sunt Christo Filioejus, ut
non pereant
sed habeant vitam aeternam.
XXII. Denique ipse Salvator, « Si manseritis,
inquit,
» m verbo
meo, vere discipuh mei estis*. « Numquid
in
his computandusest Judas,
qui non mansit in verbo ejus?
Numquid m
his computandi suntilh de
quibus Evange- ,

lium sh: loquitur ubi Dominus

cura commendasset man-
,

ducandam carnem suam, et bibendum

sanguinem suum^
ait Evangelista, Haec dixit in synagoga docens
«
in Ca-
« pharnaum. Multi ergo audientes ex
discipulis ejus dixe-
» runt Durus est hic sermo,
:
quis potest eum audire'' ^
>> Sciens autem Jesus apud semetipsum,
quia murmurarent
» de hoc discipuh ejus, dixit eis:
Hoc vosscandalizat? Si
• Mat.h. XX ,6. - > X Cor. ,v, ;. _ 3 joan. n,, ,.5, .1 y,, 3q. - . ,d
 DE CORHEPTIONE ET GRATU. 26
» ergovideritis Filium hominis asccndentemubi erat prius?
» Spiritus est qui vivificat, caro autem non prodest quid-
» quam. Verba quae ego locutus sura vobis, spiritus et vita
» sunt. Sed sunt quidam ex volDis qui noncredunt. Sciebat
» enim ab initio Jesus, qui essent credentes, et quis tradi-
» eum^ et dicebat Propterea dixi vobis, quia
turus esset :

» nemo venit adme, nisi faerit eidalum aPatre meo. Ex

» hoc multi discipulorum ejus abierunt retro et jam non ,

» cumillo ambulabant. »Numquidnonetistidiscipuli ap-

pellati sunt_, Joquente Evangeho? Et tamen non erant vere
discipuli, quia non manserunt in verbo ejus, secundum
id quod ait, « Si manseritis in verbo meo^ vere discipuli
» mei estis^ » Quia ergo noahabuerunt perseverantiam,

sicut non vere discipuli Christi, ita nec vere fiUi Dei fue-
runt, etiam quando esse videbuntur et ita vocabantur,
Appellamus ergo nos et electos, et Christi discipulos, et
Dei filios, quia sic appellandi sunt, quos regeneratos
pie vivere cernimus : sed tunc vere sunt quod appellan-
tur, si manserint in eo propter quod sic appellantur. Si
autem perseverantiam non habent, id est in eo quod ,

coeperunt esse non manent, non vere appellantur quod

appellantur et non sunt apud eum enim hoc non :

sunt, cui notum est quod futuri sunt, id est, ex bonis

mali.
XXIIl. Propter hoc Apostolus, cum dixisset « Sci- :

» mus quoniam dihgentibus Deum omnia cooperatur in

» bonum » sciens non nuJJos diligere Deum, et in eo
'
:

bono usque in fmem non permanere, mox addidit, « His

» qui secundum propositum vocati sunt. » Hi enim in eo

quod diJigunt Deum, permanent usque in fniem et qui 5

ad tempus inde devJant, revertuntur, ut usque in fmem

perducant, quod in laono esse coeperunt. Oslendens au-
• Joan. V111, 3r. — 2 Roni. vin, 28.
26 S. AlGUSTINI EPISCOPI

tem quid sit secundum propositum vocari, mox addidit

ea quae jam supra posui « Quoniam quos ante praescivitj :

» et praedestinavit conformes imaginis Filii ejus , ut sit

» ipse primogenitus in multis fratribus. Quos autem prae-

M destinavit , illos etvocavit, » scilicet secundum propo-
situm; « quos autem vocavit, ipsos et justificavit 5
quos
» autem justificavit, ipsos et glorificavit ^ lila omnia jam
facta sunt, « praescivit, praedestinavit , vocavit, justifi-
» cavit 5 »quoniam et omnes jam praesciti ac praedestinati

sunt, et multi jam vocati atque justificati : quod autem

posuit in fme, « illos et glorificavit , » (si quidem illa
gloria est hic intelligenda , de qua idem dicit : « Cura
» Christus apparuerit vita vestra, tunc et vos cum illo

» apparebitis in gloria-,) » Quamvis nondum factum est.

et illa duo id est, « vocavit et justificavit, » non in om-

,

nibus facta sint, de quibus dicta sunt adhuc enim usque :

in finem saeculi multi vocandi et justificandi sunt : et

tamen verba praeteriti temporis posuit de rebus etiam
futuris, tanquamjam fecerit Deus, quae jam ut fierent ex
aeternitate disposuit. Ideo de illo dicit et propheta Isaias :

« Qui fecit quae futura sunt^. » Quicumque ergo in Dei

providentissima dispositione praesciti, praedestinati , vo-
cati ,
justificati, glorificati sunt, non dico etiam nondum
renati , sed etiam nondum nati, jam filii Dei sunt et om- ,

nino perire non possunt. Hi vere veniunt ad Chrislum;

quia ita veniunt ,
quomodo ipse dicit : « Omne quod dat
M mihi Pater , ad me veniet , et eum qui venit ad me
» non ejiciam foras^. » Et paulo post : « Haec est, inquit,
» voluntas ejus qui misit me Patris, ut omne quod dedit
» mihi non perdam ex eo^ » Ab illo ergo datur etiam
perseverantia in bono usque in finem ; neque enim datur,
' Rom. viii, 29. — 2 Coloss. iii, 4- — ^ Isai. xliv, juxta LXX. — 4 Joan.
VI, 37. — 5 \hu]_ 3c).
 —

DE CORREPTIOME ET GRATIA. 27
nisi eis qui non peribunt j ([uoniam qui non perseverant
peribunt.
XXIV. Talibus Deus diligentibus eura omnia coope-
ratur in bonum usque adeo prorsus omnia ut etiam si
; ,

qui eorum deviant et exorbitant, etiam hoc ipsum eis

faciat proficere in bonura, quia humiliores redeunt atque

doctiores. Discunt enira in ipsa via justa cum tremore se
exultare debere, non sibi arrogando tanquam de sua
virtute fiduciam permanendi, nec dicendo in abundantia
sua : « Non movebimur in seternum'. m Propter quod eis di-

citur : « Servite Domino in timore , et exultate ei cum

» tremore , ne quando irascatur Dominus , et pereatis de
» via justa'^. » Neque enim ait, et non veniatis ad viam
justam •, sed, « ne pereatis, inquit, de via justa : » quid
ostendens, commonitos quijam ambulant
nisi eos esse ,

in via justa, ut in timore Deo serviant, id est, « non

» aitum sapiant, sed timeant^? » quod significat, non

superbiant sed humiles sint unde et alibi dicit

, « Non : :

» alta sapientes sed humihbus consentientes^. « exuhent

,

Deo, sed eum tremore; in nullo gloriantes^, quando

nostrum nihil sit; ut qui gloriatur, in Domino glorietur^ :

ne pereant de via justa in qua jam ambulare coeperunt, ,

dum sibi hoc ipsum assignant, quod in ea sunt. His verbis

usus est et Apostolus , ubi ait : « Cum timore et tremore
» vestram ipsorum salutem operamini'. » Et ostendens
quare cum timore et tremore : « Deus est enim, inquit,
» qui operatur in vobis et velle et operari pro bona vo-
» luntate^. » Non enim habebat hunc timorem et tremo-
rem ,
qui dicebat in abundanlia sua « Non movebor in :

» seternum^. » Sed quia fdius erat promissionis, non per-

' Psal XXIX, 7. — » Id. u, II. — 3 Roni XI , 20.— 4 Id. xn,i6.

5 Cypiian, lib. iii Testira. cap. 4- — ^ Jerem. ix, •23 — Philip. 12. —
7 11,

s Ibid. i3. — 9 Psal. XXIX, 7.

 28 S. AIGUSTINI EPTSCOPI
cxpertus Deo paululum deserenle
ditionis,
quid esset
jpseDomine, inquit, in voluntate tua
: «
prsestitisti de-
cori raeo virtutem
))
avertisti faciem tuam a
me et
;

» factus sum conturbatus». Ecce doctior, et ob hoc ),

etiam humilior tenuit viam jam

videns et confitens in
,
,
,
voluntate sua Deum
decori ejus prsestitisse virtutem •

quod sibi ipse tribuens et de se

prf^sumens in tali abun-
dantia quam praestiterat Deus non de illo qui eam
,

praestiterat, dicebat : « Non movebor in seternum. „

Factus est ergo conturbatus, ut se
inveniret, et humiliter
sapiens ,
non solum aeternae vitae,
verum etiam in hac vita
pise conversationis et perseverantiae, in quo spes habenda
esset, addisceret. Haecvox et apostoli Petri esse potuit •

dixerat quippe et ipse in abundantia

sua . Animam :

>> meam pro ponam^

te sibi festinando tribuens
:
quod
),
,
ei fuerat a Domino postea largiendum. Avertit autem
ab
illo laciem Dominus, et factus est
conturbatus, ita ut
eum mori pro illo metuens ter negaret. Sed
rursus con-
vertit ad eum faciem suam
Dominus, et culpam lacrymis
diiuit. Quid enim almd
est : « Respexit eum^^ >, nisi fa-
ciem quam paululum ab illo
, averterat , revocavit ad
eum? Factus ergo fuerat conturbatus : sed quia didicit
non de se ipso fidere etiam hoc ei profecit in bonum , fa-
ciente illo qui diligentibus eum omnia cooperatur in
bonura^ quia secundura propositura
vocatus erat ut
nemo eura posset eripere de manu
Ghristi , cui datus
erat.

XXV. Nemoergo dicat, non esse corripiendum

qui
exorbitat de via justa, sed ei
reditum et perseverantiam
a Domino tantum esse poscendam nemo prudens et fi- :

dehs hoc enim secundum propositum

dicat. Si
vocatus est
iste, procui dubio illi
etiam quod corripitur Deus ,
,

Psai. XXIX, 8. —
'
Joan. xuu 3^.-3 Luc. v,
>
21.
 ,,,

DE CORIIEPTIOJSE EX GRAIIA. 29
cooperatur in bonum. Utrum autem ita sit vocatus
quoniam qui corripit nescit faciat ipse cum charitatc ^

quod scit esse faciendum scit enim talem corripiendum :

5

facturo Deo aut misericordiam, aut judicium misericor- :

diam quidem si a niassa perditionis ille qui corripitur

,

gratiae Jargitate discretus est et non est inter vasa irae ,

quae perfecta sunt in perditionem sed inter vasa mi- ,

sericordiae quse praeparavit Deum in gloriam ^

^
judicium
vero, si in illis est damnatus, in his non est praedesti-
natus.
XXVI. Hic exoritur alia quaestio, non sane contem-
nenda, sed in adjutorio Domini, in cujus manu sunt et
nos et sermones nostri , aggredienda atque solvenda.
Quaeritur enim a nobis quantum attinet ad hoc donum
,

Dei ,
quod bono perseverare usque in finem quid
est in ,

de ipso primo homine sentiamus, qui certe sine ulio vitio

factus est rectus. Nec dico. Si perseverantiam non habuit,
quomodo sine vitio fuit, cui tam necessarium Dei donum
defuit? Huic namque interrogationi facile respondetur
eum perseverantiam non habuisse ,
quia in eo bono ,
quo
sine vitio fuit, non perseveravit : ccepit enim habere vi-
tium ex quo cecidit^ et si coepit, ante quam ccepisset,
utique sine vitio enim non habere vitium,
fuit. Aliud est
et aliud est in ea bonitate in qua nullum vitium est non
, ,

manere. Eo quippe ipso quod non dicitur nunquam sine

vitio fuisse sed dicitur sine vitio non permansisse, procul
:

dubio demonstratur sine vitio fuisse, in quo borio non

permansisse culpatur. Sed illud magis quserendum ope-
rosiusque tractandum est quomodo respondeamus eis ,

qui dicunt : « Si in illa reclitudine in qua sine vitio

factus est , habuit perseverantiam ,
procul dubio perse-
veravit in ea : et si perseveravit , utique non peccavit , nec
' Rora. IX, 22 et 23,
 \i

30 S< AUGUSTU41 EPISCOPl

illam suarn rectitudinem Deumque deseruit. Eum autem |

peccasse, et desertorem boni fuisse , veritas clamat. Non

ergo habuit in bono perseverantiam et si non habuit,
illo :

non utique accepit. Quomodo enim et accepisset perse- •

verantiam et non perseverasset.^ Porro si propterea non

,

habuit, quia non accepit quid ipse non perseverando :

,

peccavit ,
qui perseverautiam non accepit ? Neque enim i

dici potest , ideo non accepisse ,

quia non est discretus a
massa perditionis gratiae largitate. Nondum quippe erat
iLla antequam pec-
in genere liumano perditionis massse ,

casset, exquo tracta est origo vitiata. » i

XXVII. Quapropter saluberrime confitemur, quod rec-

tissime credimus Deum Dominumque rerum omuium,
,

quia creavit omnia bona valde . et mala ex bonis exoritura

esse praescivit , et scivit magis ad suam omnipotentissi-
mam bouitatera pertinere , etiam de malis beue facere
quam mala esse non sinere , sic ordiuasse angelorum et
hominum vitam ut , in ea prius ostenderet ,
quid posset
eorum liberum arbitrium , deinde quid posset suae gratiae
beneficium justitiaeque judicium. Denique angeii quidam,
quorum princeps est qui dicitur diaboJus ,
per iiberum
arbitrium a Domino Deo refugae facti sunt. Refugientes
taraen ejus bonitatem qua beati fuerunt non potuerunt
,
,

ejus etfugere judicium, per quod miserrimi eflecti sunt.

Caeieri autem per ipsum iiberum arbitrium in veritate
steterunt , eamque de suo casu nunquam f uturo certissi-

mam scire Si enim nos de Scripturis sanctis

meruerunt.
nosse potuimus sanctos Angeios jam nuilos esse casuros ;

quanto magis hoc ipsi revelata sibi sublimius vcritate no-

verunt.^ Xobis quippe beata sine finevita promissa est, et
aequaiitas Angeiorum : ex qua promissione certi sumus
cum ad illam vitam post judicium venerimus , non inde
nos esse lapsuros : quod si de se ipsis Augeli uesciunt
 DE CORKBPXIONE ET GRATIA. 31
11011aequales, sed beatiores erimus ^ Veritas autem nobis
eorum promisit sequalitatem. Certum est igitur hoc eos
nosse per speciem quod nos per fidem , nuUam scilicet
,

ruinam cujusquam sancti Angeli jam futuram. Diabolus

vero et angeli ejus, etsi beati erant antequam caderent,
et se in miseriam casuros esse nesciebant erat tamen ,

adhuc quod eorum adderetur beatitudini si per liberum ,

arbitrium in veritate stetissent, donec istam summae beati-

tudinis plenitudinem tanquam prsemium ipsius perman-
,

sionis acciperent id est ut magna per Spiritum sanctum

, ,

data abundantia charitatis Dei cadere ulterius omnino ,

non possent et hoc de se certissime nossent. Hanc ple-

,

nitudinem beatitudinis non habebant sed quia nesciebant :

suam futuram miseriam minore quidem sed tamen

, ,

beatitudiue sine uUo vitio fruebantur. Nam si suum ca-

sum futurum nossent seternumque supphcium beati ,

utique esse non possent, quos hujus tanti mah metus jam
tuiic miseros esse compelleret.

XXVIII, Sic et hominem fecit cum libero arbitrio, et

quamvis ignarum tamen ideo beatum^
sui futuri casus ,

quia et non mori et miserum non fieri in sua potestate

esse sentiebat. In quo statu recto ac sine vitio, si per ipsum
liberum arbitrium manere voluisset profecto sine uUo ,

mortis et infelicitatis experimento, acciperet iliam, merito

hujus permansionis , beatitudinis plenitudinera ,
qua et

sancti Angeli sunt beati, id est, ut cadere non posset ulte-

rius, ethoc certissime sciret. Nam neque ipse posset etiam
in paradiso beatus esse , imo ibi non esset , ubi esse
miserum non deceret si eum sui casus praescientia ti-
,

more tanti mali miserum faceret. Quia vero per liberum

arbitrium Deum deseruit, justum judicium Dei expertus
est ut cum tota sua stirpe, quae in illo adhuc posita tota
,

> Mattli. XXII, 3o.

32 S- AUGI STIWI EPISCOPI

cum illo peccaverat, damnaretur. Quotquot enim ex hac

stirpe gratia Dei liberantur, a damnationeutiqueliberan-
tur, quajam tenentur
obstricti. Undeetiamsi nullus libe-

rareturjustum Dei judicium nemo juste reprehenderet.

,

Quod ergo pauci in comparatione pereuntium in suo ,

vero numero multi liberantur, gratia fit, gratis fit, gratiae

simt agendae quia fit, ne quis vekit de suis meritis extol-

latur \ sed omne os obstruatur, et qui gloriatur, in Do-

mino glorietur-.
XXIX. Quid ergo ? Adam non habuit Dei gratiam ?

Imovero habuit magnam , sed disparem. Ille in bonis

erat ,
quse de bonitate sui Conditoris acceperat : neque
enim ea bona etille suis meritis comparaverat, in quibus
prorsus nullum patiebatur raalum. Sancti vero in hac
vita , ad quos pertinet liberationis haec gratia , in malis
sunt, ex quibus clamant ad Deum : « Libera nos a raalo^.»
Ille in ilhs bonis Christi raorte noneguit : istos a reatu et
haereditario et proprio , illius Agni sanguis absolvit. Ille
non opus habebat eo adjutorio ,
quod iniplorant isti cum
dicunt : « Video aliam Legem in membris meis repugnan-
» tem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati,
wquae est in membris meis. Infelix ego homo 5
quis me
wliberabit de corpore hujus mortis hujus ^ ? Gratia Dei
wper Jesum Christum Dominum nostrum . » Quoniam
in eis caro concupiscit adversus spiritum , et spiritus ad-
versus carnem ^, atque in tali certamine laborantes ac
perichtantes dari sibi pugnandi vincendique virtutem per
Christi gratiam poscunt. Ille vero nulia tali rixa de se ipso
adversus se ipsum tentatus atque turbatus , in illo beati-
tudinis loco sua secum pacefruebatur.
XXX. Proinde etsi non interim laetiore nunc , verum-
' Rom. III, 19. — =*
Jeieni, ix, 23. — 3 MaUh. vi, i3. — ^ Roni. vii, 2j.
—5 Gal. V, 17.
 DK COHKEHlOftK Kl UllAUA, 33
tamen potentiore gratia indigent isti : et qu?je potentior
qnam Dei unigenilus Filius , aequalis Patri et co£eternus,
pro eis homo factus, et sine suo ullo vel originali veJ pro-
prio peccato ab hominibus peccatoribus crucifixus ? Qui
quamvis die nunquam morilurus ullerius-,
tertio resurrexit,
pertuht tamen pro mortalibus mortem qui mortuis prse- ,

stitit vitam , ut redempti ejus sanguine , tanto ac tali

pignore accepto dicerent :« Si Peus pro nobis, quis contra
» nos? Qui Fiiio suo proprionon pepercil, sed pro nobis om-
» nibus tradidlt eum, quomodo non et cum illo omnia nobis
wdonavit^?» Deus ergo naturam nostram, id est, animam
rationalem carnemque hominis Christi suscepit, suscep-
tionesingulariter mirabili vel mirabiliter singulari, ut nulli
jusliiiae suae praecedentibus merilis Fiiius Dei sic esset ab
initio quo esse homo coepissel, ut ipse etVerbum quod sine
initio est, una persona esset. Neque enim quisquam tanta
rei hujus et fidei caecus est ignoranfia , ut audeat dicere,
quamvisde Spiritu sancto et virgineMaria filium hominis
natum per liberum tamen arbilrium bene vivendo et
,
,

sine peccato bona opera faciendo meruisse ut esset Dei ,

Filius, resistenteEvangelioatque dicente: « Verbum caro

» factum est "^.
» Nam ubi hoc factum est , nisi in utero
virginali , unde fuit initium bominis Christi ? Itemque
virgine requirente ,
quomodo fieret quod ei per Angelura
nuntiabatur , Angelus respondit : « Spiritus sanctus su-
» perveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi :

» propterea quod nascetur exte sanctum vocabitur Filius ,

» Dei ^. Propterea, » inquit : non propter opera ,

quae
nondum nati utique nuUa sunt ; « sed propterea quia
» Spiritus sanctus superveniet in te , et virtus Altissimi
«obumbrabit tibi, quod nascetur ex te sanctum, vocabi-
»tur Filius Dei. » Ista nativitas profecto gratuita con-
'
Rom. viir, 3t. — " Jo;in. i, i^. — ^ Luc. i, 36.
'>
CXLUI.
34 5. i.uGi)sriKi Episcoi'1

junxit in unitate personae hominem Deo, carnem Verbo.

Istani nativitatem bona opera secuta sunt, non bona opera
meruerunt. Neque enim metuendum erat, ne isto inetTabili
modo in unitatem personae a Verbo Deo natura humana
suscepta, per liberum volunlatis peccaret arbitrium, cum
ipsa susceplio talis esset , ut natura hominis a Deo ita

suscepta, nullum in se motum malae voluntatis admitteret.

Per hunc Mediatorem Deus ostendit eos, quos ejus san-
guine redemit , lacere se ex malis deinceps in aeternum
bonos ,
quem sic suscepit, ut nunquam esset malus , nec
ex malo factus semper esset bonus.
XXXI. Istam gratiam non habuit homo primus ,
qua
nunquam vellet esse malus : sed sane habuit , in qua si
permanere vellet, nunquam malus esset, et sine qua etiam
cum libero arbitrio bonus esse non posset, sed eam tamen
perliberumarbitrium deserere posset. Nec ipsum ergo Deus
esse voluit sine sua gratia ,
quam rehquit in ejuslibero
Quoniam liberum arbitrium ad malum sullicit,
arbitrio.

ad bonum autem parum est nisi adjuvetur ab omnipo- ,

tentibono.Quod adjutorium si homo ille per liberum non

deseruisset arbitrium, semper esset bonus : sed deseruit,
et desertus est. Tale quippe erat adjutorium, quod dese-
reret cum vellet, et in quo perraaneret si vellet ; non quo
fieret ut vellet. Haec prima est gratia quae data est primo
Adara : sed hac potentior est in secundo Adam. Prima
est enim qua fit uthabeat homo justitiain si velit : secunda
ergo plus polest ,
qua etiam fit ut velit, et tantum velit,
tantoque ardore diligat , ut carnis voluntatem contraria
concupiscentem voluntate spiritus vincat. >ec illa quidem
parva erat qua demonstrata est etiam potentia liberi
,

arbitrii, quoniam sic adjuvabatur, ut sine hoc adjutorio

in bono non maneret sed hoc adjutorium si vellet dese-

,

rcret. Htec autem tanto major est, ut parum sit homini

 :

DE CORREPXIONE ET GaATlA. 35

per illam reparare perditam libertatem ,

parum sit de-
nique noii posse sine illa vel apprehendere bonum ,

vel permanere in bono si velit , nisi etiam eliiciatur ut

veht.
XXXII. Tunc ergo dederat horaini Deus bonam volun-
tatem , in illa quippe eum lecerat qui fecerat rectum ;

dederat adjutorium , sine quo in ea non posset permanere

si vellet ; ut autem vellet , in ejus libero reliquit arbitrio.

Posset ergo permanere si vellet ^

quia non deerat adjuto-
rium per quod posset, et sine quo non posset perseveranter
bonum tenere quod vellet. Sed quia noluit permanere,
prolecto ejus culpa est , cujus meritum fuisset, si perraa-
nere voluisset sicut fecerunt Angeli sancti, qui cadentibus
:

aliis per liberum arbitrium, per idera liberum

arbitriura

steterunt ipsi , et hujus permansionis debitam mercedera

pienitu-
recipere meruerunt, tantam scilicet beatitudinis
dineni,qua eiscertissimum sit semper se in iila esse man-
homini,
suros. Si autem hoc adjutoriam vel Angelo vel
defuisset quoniam non tahs^
cum primum facti sunt , •,

natura facta erat ut sine divino adjutorio

,
posset manere
si non utique sua culpa cecidissent adiutorium
veliet ,
:

quippe defuisset sine quo manere non possent. Nunc

,

autem quibus deesl tale adjutorium, jam poena peccati est

quibus autem datur, secundura gratiam datur, non secun-
dum debitum ; et tanto amplius datur per Jesura Chris-
tum Dominum nostrura , quibus id dare Deo placuit , ut
non solum adsit sine quo permanere non possumus, etiamsi
velimus verumetiam tantum ac taiesit, ut veiimus. Fit
,

quippe in nobis per hanc Dei gratiam in bono recipiendo

et perseveranter tenendo,nonsolura posse quod
voiumus,
Quod non fait iii ho-
veruraetiara veile quod possuraus.

mine prirao : unura enim horam in iilo fuit, alleram nou

non ogebat, tpiui
fnit. Namque ut rt?ciperet bonum, gratia
36 S- A.t)G«STlHI EPISCOPl

nondum perdlderat : ut autem in eo permaneret , egebat

adjutorio gratioe, sinequo id omniuo non posset: et accepe-

rat posse si vellet , sed non iiabuit veile (juod posset :

nam si habuisset ,
perseverassel. Posset enim perseverare
si vellet : quod ut noUot , de libero descendit arbitrio 5

quod tunc ita liberum erat, ut bene velle posset et male.

Quid erit autem liberius libero arbitrio, quando non po-
terit servire peccato ,
quse futura erat et homini , sicut

facta est Angelis sanctis, merces mcriti ? Nunc autem per

peccatum perdilo bono merilo in his qui liberantur fac- ,

lum est donum gratise, quse merces meriti fulura erat.

XXXIII. Quapropter bina ista quid inter se difle-
rant, diligenter et vig:lanter intuendum est ,
posse non
peccare, et non posse peccare, posse non raori et non ,

posse mori non deserere

, et bonum
bonum posse ,

non posse deserere. Potuit enim non peccare primus

homo potuit non mori polnit bonum non deserere.
, ,

Numquid dicturi sumus, non potuit peccare, qui tale

habebat liberum arbitrium ? Aut non potuit mori cui ,

dictum est « Si peccaveris, morte morieris^? » Ant non

:

potuit bonum deserere , cum hoc peccando deseruerit, et

idco mortuus sit ? Prima ergo libertas voluntatis erat ,

posse non peccare-, novissima erit multo major, non posse

peccare : prima immortalitas erat, posse non mori^ no-
vissima erit multo major non posse mori prima erat
, :

perseverantiffi potestas , bonum

posse non deserere no- 5

vissima erit fehcitas perseverantiae bonum non posse de- ,

serere. Numquid quia erunt bona novissima potiora atque

meHora ideo fuerunt illa prima vel nulla vel parva?
XXXIV. Itemc|ue ipsa adjutoria dislinguenda sunt.
Aliud est adjulorium sine quo alujuid non fit , et ahud
est adjutorium qao aliquid fit. Nam sine aiimentis non
' Gen. II, 15.
 ,

DE COKr.EPXiONE ET GnAllA. 37
possunius vivere, iiec tarnen cum adfuerint alimenta, eis
fit Ergo adjulorium alimen-
ut vivat qui mori voluerit.
torum est sine quo non fit, non quo fit ut vivamus. At
vero beatitudo quam non habet homo cum data fuerit, ,

continuo fit beatus. Adjutorium est enim non solum sine

quo non fit , verum etiam quo fit propter quod datur.
Quapropter hoc adjutorium et quo fit est, etsine quo non
fit : quia et si data fuerit homini beatitudo, continuo fit

beatus; et si data nunquam fuerit, nunquam erit. Ali-

menta vero non consequenter faciunt sed ut homo vival :

tamen sine illis non potest vivere. Primo itaque homini

qui in eo bono quo factus fuerat rectus acceperat posse
non peccare posse non mori posse ipsum bonum non
, ,

deserere, datum est adjutorium perseverantiae , non quo

fieret ut perseveraret , sed sinc quo per liberum arbitrium
perseverare non posset. Nunc vero sanctis in regnum Dei
per gratiam Dei praedestinatis non tale adjulorium perse-
verantiae datur, sed tale ut eis perseverantia ipsa doncturj
non soluni ut sine isto dono perseverantes esse non pos-
sint , verum etiam ut per hoc donum non nisi perseve-
rantes sint. Non solum enim dixit : « Sine me nihii po-
)) testis facere^ : )) veruru eliam dixit ; « Non vos me
» elegistis, sed ego eiegi vos, et posui vos, ut eatis, et
» fructum afferatis, el fructus vester maneat'^. » Quibus
verbis eis non soium justitiam , verum etiam in ilia per-

severanliam se dedisse monstravit. Christo enim sic eos

ponente ut eant, et fruclum affcrant, et fructus eorum
maneat, quis audeat dicere Non manebit? quis audeat :

dicere Forsitan non manebit? « Sine poenilentia sunt

:

» enim dona et vocatio Dei^ : » sed vocalio eorum qui

secundum propositum vocati sunt. Pro his igitur inler-
peliante Christo ne deficiat fides eorum, sine dubio non
Joan. XV, 5. -- ' Ibid. 16. — ^ roib. xi, 29.
38 9. AUGUSTIM EPlSCOi'1

deficiet usque in finem : ac per hoc perseverabit usque

in finem , nec eam nisi manentem vitae hujus inveniet
finis.

XXXV. Major quippe libertas est necessaria adversus

tot ct tantas tentationes, quae in paradiso non fuerunt,

dono perseverantiae munita atque firmata, ut cum omni-
bus amoribus terroribus erroribus suis vincatur hic
, ,

mundus hoc sanctorum martyria docuerunt. Denique

:

ille *
et terrente nullo, et insuper contra Dei terrentis
imperium hbero usus arbitrio, non stetit in tanta felici-
tate, in tanta non peccandi facilitate isti autem non ; ,

dico terrente mundo, sed saeviente ne starent, steterunt

in fide ^ cum videret ille bona praesentia quae fuerat re-

licturus, isti futura quae accepturi fuerant non viderent.

Unde hoc , nisi donante illo, a quo misericordiam conse-
cuti sunt ut fideles essent-, a quo acceperunt spiritum,
non timoris, quo persequentibus cederent^, sed virtutis
et charitalis et continentiae, quo cuncta minantia cuncta ,

invitantia, cuncta cruciantia superarent? Ilh ergo sine

peccato ullo data est , cum qua conditus est, voluntas
libera , et eam fecit servire peccato : horum vero cum
fuisset voiuntas serva peccati , liberata est per illum qui
dixit Fihus liberaverit, tunc vere hberi eritis*. »
: « Si vos
Et accipiunt tantam per istam gratiam libertatem ut ,

quamvis, quandiu hic vivunt ,

pugnent contra concu-
piscentias peccatorum, eisque nonnulla subrepant ,
pro-
pterquae dicantquotidie : « Dimittenobis debita nostra % »
non taraen ultra serviant peccato quod est ad mortem
de quo dicit Joannes apostolus « Est peccatum ad mor- :

» tem, non pro illo dico ut roget*^. » De quo peccato

(quoniam non expressum est) possunt multa et diversa

, Idest^ Adam. — ' i Cor. vii, 25. -- 3 2 Tim. 1, 7.-4 Joan. viii, 36.
— 5 Matth. VI, 12. —c I Joan. v, 16,
 ,

DE CORKEPTIOWE EX UKATU. 39
sentiri : ego autem dico id esse peccatum , lidem quaa per
dilectionera operatur , deserere usque ad mortem. Huic
peccato ultra non serviunt, non prima conditione, sicut
ille, liberi; sed per secundum Adam Dei gratia iiberati,
et ista liberatione habentes liberum arbitrium quo ser-
viant Deo , non quo captiventur a diabolo. Liberati enim
a peccato servi facti sunt justitiae ^ , in qua stabunt usque
in finera, donante sibi illo perseverantiam ,
qui eos prse-
scivit , et praedestinavit, et secundum propositum voca-
vit , iustificavit , et glorificavit^ quoniam illa quae de
his promisit , etiam futura jara fecit : cui promittenti
« credidit Abraham
deputatum est ilii ad justi-
, et
» tiam Dedit enim gloriam Deo
-^.
plenissime credens ,

» sicut scriptum est, Quia quae promisit, potens est et

» facere^. »
XXXVI, Ipse ergo iilos bonos facit, ut bona laciant.
Neque enim propterea eos promisit Abrahae ,
quia praesci-
vit a se ipsis bonos futuros. Nam si ita est, non suum ,

sed eorum est quod promisit. Non autem sic credidit

Abraham, sed « non est infirmatus in fide, dans gioriam
,

» Deo et pienissime credens, quia quae promisit, potens

» et facere^. » Non ait, quae praescivit, potens est pro-

mittere; aut ,
quae praedixit ,
potens est ostendere; aut,
quae promisit, potens est praescire 5 sed, « quae promisit,
» potens est et facere. » Ipse igitur eos facit perseverare
in bono, qui facit bonos. Qui autem cadunt et pereunt,
in praedestinatorum numero non fuerunt. Quamvis ergo
de omnibus regeneratis et pie viventibus loqueretur Apo-
stclus, dicens « Tu quis es qui judices alienum servum?
:

» Suo domino stat aut cadit^ » continuo tamen respexit :

ad proedestinatos et ait « Stabit autem » et ne hoc sibi

, : :

Rom. VI, 18. — ' T<1. IV, 3 et 20. — ' Ibid. 19, ^o et Qi. — 4 Roni.
XIV, 4>
 40 S. AUGUSTINI EPISCOPI
arrogarent : « Potens est enim Deus, inqnit, statuere

» eum. )) Ipse itaque dat perserverantiam qui statuere

,

potens est eos qui stanl, ut perseverantissime

stent;
vel restituere qui ceciderunt « Dominus enim
:
erigit
)) elisos^ ))

XXXVII. Ut ergo non acciperet hoc donum Dei, id

est, m
bono perseverantiam primus homo, sed perseve-
rare vel non perseverare in rebus reJinqueretur
arbitrio
tales vires habebat ejus voluntas, quce sine ulJo fuerat
instituta peccato, et nihil
illi ex se ipso concupiscentiali-

ter resislobat, ut digne tantfie

bonitati et tantae hene vi-
vendi iacilitati perseverandi committeretur arbitrium
:

Deo quidem praesciente quid esset facturus injuste^

pree-
sciente tamen non ad hoc cogente sed simul sciente
, :

quid de illo ipse faceret juste. Nunc

vero posteaquam
est illa magna peccati merito
araissa libertas, etiam ma-
joribus donis adjuvanda remansit
infirmitas. Placuit enim
Deo, quo maxin.e humanae superbiam
praesumptionis
extmgueret, « ut non glorietur omnis caro coram
ipso^ »
id est, omnis homo. Unde autem non glorietur
caro co-
ram ipso, nisi de meritis suis quae quidem .?
potuit habere
sed perd.dit et per quod habere ; potuit, per hoc perdidit'
hoc est per liberum arbitrium
, propter quod non :
restat
hberandis nisi gratia liberantis. Ita ergo non gloriatur
omnis caro coram ipso. Non enim
gloriantur injusii qui
non habent unde necjusti, quia ex
ipso habent unde
5

nec habent gloriam suam nisi ipsum

cui dicunt « GIo- ,
•

« ria mea et exaJtans caput meuni^

Ac per hoc ad om- ,)

nem perlinet quod scriptum est « Ut non

glorietur :

).omms caro coram ipso^ » Ad justos autem

iJlud « Qui :

>.gionatur, in Domino glorietur.

Hoc enim Apostolus ,)

apert.ssime ostendit, qui cum dixisset : « Ut non gJo-

' Psal. cvLv , 8. -. a , cor. i, 29 - 3 p,,,. ,„, .. _ 4 , Cov. ,, 29
 — —,

DE CORREPTIOTVE ET GRATIA. 41
)) rietur omnis caro coram ipso^ » ne putarent sancti sine
gloria se remansisse , mox addidit : « Ex ipso autem vos
» estis in Jesu Christo, qui factus est nobis sapienlia a
» a Deo-, et justitia, et sanctificatio , et redemptio, ut
» quemadmodum scriptum est, Qui gloriatur, in Domino
» glorietur''. » Hinc est quod in hoc loco miseriarum

ubi tentatio est vita humana super terram'', « virtus in

» infirmitate perficitur". » quae virtus, nisi « ut ([ui glo-
» riaiur, in Domino glorietur. »
XXXVIII. Ac per hoc nec de ipsa perseverantia boni
voluit Deus sanctos suos in viribus suis, sed in ipso glo-
riari : qui eis non solum dat adjutorium quale primo ho-
mini dedit , sine quo non possint perseverare si velint 5 sed
in eis etiam, operatur et velle : ut quoniam non perseve-
rabunt, nisi et possint et velint, perseverandi eis et pos-
sibilitas eL voluntas divinae graliae iargitate donetur. Tan-
tum quippe Spiritu sancto accenditur voluntas eorum , ut
ideo possint, quia sic volunt; ideo sic velinl, quia Deus
operatur ut velint. Nam si in tanta infirmitate vitae hujus
(inqua tamen infirmitate propter elalionem reprimendam
perfici virtutem oportebat) ipsis relinqueretur voluntas
sua, ut in adjalorio Dei sine quo perseverare non possent,
manerent si vellent , nec Deus in eis operaretur ut vel-
lent, inter tot et tantas tentationes infirmitate sua vo-
luntas ipsa succumberet , et ideo perseverare non po^sent,
quia deficientes infirmilate nec vellent, aut non ita vel-
lent infirmitate voluntatis ut possent. Subventum est igi-

tur infirmilati voiuntatis humanae , ut divina gratia in-

declinabiliter et insuperabiliter agerelur et ideo^ quamvis
5

infirma , non tamen deficeret, neque adversilate aliqua

vinceretur. Ita factum est, ut voluntas hominis invalida

I
I Cov. 1, 3ij et 2 Cor. x, 17. — ' Cor. i, 3o. ^ Jeievo. ix, 23.
4 Job, VII, I. — 5 2 Cor. XH, 9.
42 s. ArausTiNi episcopi

et imbecilla in bono adhuc parvo perseveraret per virtu-

tem Dei cum voluntas primi hominis
: fortis et sana in

bono ampliore non perseveraverit habens virtutem li- ,

beri arbitrii quamvis non defuturo adjutorio Dei sine quo

;

non posset perseverare si vellet non tamen tali quo in ,

iilo Deus operaretur ut veliet. Fortissimo quippe dimisit

atque permisit facere quod vellet : infirmis servavit, iit

ipso donante inviclissime quod bonum est veilent, et hoc

deserere invictissime nollent. Dicente ergo Christo : « Ro=
)) gavi pro te ne deficiat fides tua\ » intelligamus ei dic-
tum qui sedificatur super petram. Atque ita homo Dei
,

non solum qu'a misericordiam consecutus est ut fidelis

esset, verum etiam quia fides ipsa non deficit, k Qui glo-
))riatur in Domino glorietur.
,
))

XXXIX. Haec de his loquor ,

qui praedestinati sunt in
regnum Dei ,
quorum ita certus est numerus , ut nec ad-
datur eis quisquam , nec minuatur ex eis : non de his,

qui, cum annuntiasset et locutus esset multiplicati sunt

super numerum -.non au-
Ipsi enim vocati dici possunt,

lem electi, quia non secundum propositum vocati. Certum

vero esse numerum electorum, neque augendum neque
minuendum ,
quamvis et Joannes baptisma significet

ubi dicit : « Facite ergo fructum dignum pcenitentise 5 et

» nolite dicere apud vosmetipsos, Patrem habemus Abra-

i> ham •,
potens est enim Deus de lapidibus istis suscitare
)) fiiios Abrahae^ ^ » ut ostendat sic istos esse amputandos si
non ut non desit
fecerint fructum , numerus qui promis-
sus est Abrahse tamen apertius in Apocalypsi dicitur:
:

« Tene quod habes ne alius accipiat coronam tuam ^.,

))

Si enira alius non est accepturus nisi iste perdiderit, cer-

tus est nuraerus.

' Luc. XXII, 32. — ^ Psal. xxxix , 6. — 3 Matth. 111, 8. — ''"

Apoc.
III, II.
 DE CORREPTIO^E ET GKATIA. 48
XL. Quod aiitem etiam perseveraturis sanctis sic ista di-

cuntur, cjuasi eos per.«cveraturos habeatur incertum : non

aliterhaec audiredebent, (juibusexpeditnonaltum sapere,
sedtimere^ Quisenim ex multitudinefidelium, quandiuin
hac mortalitate vivitur, in numero prsedestinatorum se esse
proesumat? Quia id occultari opus est in hoc loco, ubi sic
cavenda est elatio, ut etiam per Satanae angelum, ne ex-
toHeretur *, tantus colaphizaretur Apostolus. Hinc Apos-
tolisdicebatur: « Si manseritis in me^ : » dicente illo qui
eos utique sciebat esse mansuros. Et per Prophetam: « Si

» volueritis et audieritis me * : » cum sciret ipse in qui-

bus operaretur et velle ^ Et similia multa dicuntur. Kam

propter hujus utihtatem secretine forte quis extollatur, ,

sedomnes etiam qui bene currunt timcant, dum occultum

est qui perveniant : propter hujus ergo utilitatem secreti
credendum esl quosdam de filiis perditionis, non accepto
dono perseverandi usque in finem in fide quae per dilec- ,

tionem operalur incipere vivere, et aliquandiu fideliter

ac juste vivere , et postea cadere , neque de hac vita prius
quam hoc eis contingat auferri, Quorum si nemini conti-
gisset , tandiu haberent homines istum saluberrimum ti-

morem, quo vitium elationis opprimitur, donec ad Christi

gratiam qua pie vivitur pervenirent , deinceps jam securi
nunquamse ab illo esse casuros. Quse praesumptio in isto
tentationum loco non expedit, ubi tanta est infirmitas, ut
superbiam possit generare securitas. Denique etiam hoc
erit, sed tunc, quod jam est in Angelis, etiam in homini-
bus erit, quando ulla superbia esse non poterit. Numerus
ergo sanctorum per Dei gratiam Dei regno praedestinatus,
donata sibi etiam usque in finem perseverantia , illuc in-

teger perducetur , et iUic integerrimus jam sine fine bea-

Rom. XI, 20. — ^-

2 Cor. xii, 7. — ^ Joan. xv, 7. —4 Isai. i, 19. --
sphilip. n, i3.
44 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tissimus servabitur^ adhaerente sihi misericordia Salvatoris
sui, sive cum convertuntur, sive cum praeliantur, sive
cum coronantur.
XLI. Nam et tunc esse illis Dei misericordiam nccessa-
riam sancta Scriptnra testatur, ubi sanctus de Domino Deo
suo dicit animse suoe : « Qui coronat te in miseratione et
» misericordia ^ » Dicit etiam Jacobus aposlolus : « Judi-
» cium sine misericordia illi qui non lecil misericor-
» diam - : » ubi ostendit etiam in illo judicio, in quo justi
coronantur, injustique damnantur, abos cum misericor-
dia,aliossine misericordia judicandos. Propterquod etiam
mater Machabaeorum filio suo dicit : « Ut in illa misera-
M tione cum iratribus terecipiam^, » Cum eMim rex justus,
sicut scriptum est, « Sederit in throno, non adversabitur
» ante eum omne malum. Ouis gloriabitur castum se ha-
» berecor, autquisgloriabiturmundumseesseapeccato^?»
Ac per hoc etiam ihi Dei misericordia necessaria est, qna fit

heatus, cui non imputavit Dominus peccatum ^. Sed tunc

pro bonorum operum meritis justo judicio etiam ipsa mi-
sericordia tiibuetur, Cum enim dicitur « Judicium sine :

» misericordia illi qui non fecit misericordiam » manifes- ;

tatur in his in quibus inveniuntiir bona opera misericordite

judicium cum misericordia fieri ; ac per hoc eliam ipsam
misericordiam meritis bonorum operum reddi. Non sic est

nunc, quando non solum nullis bonis, sed etiam mullis

mahs operibus praecedentibus, miseiicordia ejus praevenit
hominem, ut liberetur a mahs, et quae fecit, et ([uae fac-

turus f uerat nisi Dei gratia regeretur, et quae passurus fue-

rat in aeternum nisi erueretur a potestate tenebrarum, et
transferretur in regnum Filii charitatis Dei '^.Verumtamen
quia et ipsa vita aeterna, quam certum est bonis operibus

' Psal. cii, 4- — ^ Jacob. ii, i3. — ^ 2 Macli. vii, 29. — 4 Prov. xx, juxta
LXX. — 5 psal. XXXI, 2. — 6 Coloss. i, i3.
 ,

DE CORREPTIONE ET GRATlA. 45
debitam reddi , a tanto Apostolo gratia Dei dicitur, ciim
gralia non operibus reddalur, sed gratis detur 5 sine uUa
dubilatione confitendum est, ideo gratiam vitam aeternam
vocari, quia liis meritis redditur, (juae gratia contulit ho-
mini. Recte (|uippe ipsa intelligitur tjUcTe in Evangelio le-

gitur : <( Gratia pro gratia ', » id est, pro his merilis quse
contulit gratia.
XLIi. Hi vero qui non pertinent ad hunc prrrdestina-
torum numerum quos Dei gratia sive nondum habentes
,

ullum liberum suae vohmtatis arbitrium sive cum arbi- ,

trio voluntatis_, ideo vere hbero (|uia per ipsam gratiam ,

liberato, perducit ad regnum : hi ergo qiii non pertinent

ad istum certissimum et fdicissimum numerum, pro me-
ritis justissime judicantur. Aut enim jacent sub peccato,
quod originaHter generatione traxerunt, et cum illo haere-
ditario debito hinc exeunt ,
quod non est generatione
dimissum ^ aut per hberum arbitrium alia insuper addi-
derunt : arbitrium, inquam, liberum sed non liberatum,
liberum justitiae, peccdti autem servum, quo volvuntur
per diversas noxias cupiditates, alii magis, ahi minus sed 5

omnes mali, et pro ipsa diversilate diversis suppliciis judi-

candi. Aut gratiam Dei suscipiunt, sed temporales sunt
nec perseverant •, deserunt et deseruntur. Dimissi enim
sunt hbero arbitrio, non accepto perseverantiae dono,
judicio Dei justo et occulto.
XLIII. Patiantur ergo homines se corripi quando pec-
cant,necde ipsa correptione contra gratiam argumenien-
tur, nec de gratia contra correptionem quia et peccati justa :

poena debelur, et ad ipsam pertinet justa correptio ,

quae
medicinaliter adhibetur, etiam si saius aegrotantis incerta
est : ut si is qui corripilur, ad prapdestinat()ri.m numeium
perlinet, sit ei correpiio salubre medicamentum ; si autem
' Joan. I, iG.
46 S. AUGUSTlttl EPISCOPl

non pertinet, siteicorreptio poenale tormentum. Sub isto

ergo incerto ex charitate adhibenda est , cujus exitus igno-

ratur; et pro iilo cui adhibetur, orandum est ut sanetur.

Cum autem homines per correptionem in viam justitiae

seu veniunt seu revertuntur, quis operatur in cordibus

eorum salutem, nisi ille qui quohbet plantante atque ri-

gante, et quolibet in agris vel arbustulis operante dat

incremcntum Deus qui volenti salvum facere nullum hc-
;

rainum restitit arbitrium? Sic enim velle seu nolle in vo-

lentis aut nolentis est potestate , ut divinam voluntatem
non impediat, necsuperet potestatem. Etiam de his enini
qui faciunt quae non vult, facil ipse quf« vult.
XLIV. Et quod scriptum cst, quod u vult omnes homi-
» nes salvos fieri \ nec tamen omnes salvi fiunt, multis
•»

quidem modis intelligi potest, ex quibus in aliis opusculis

nostris ahquos commemoravimus- sed hic unum dicam. :

Ita dictum est « Omnes homines vult salvos fieri, ut in-

:

telhgantur omues priedestiuati quia omne genus homi- ^

num in eis est. Sicut dictum cst Pharisaeis : « Decimatis

» orane olus^ : » ubi non est intelhgendum nisi omne quod
habebant; nequeenim omne olus quod eratin toto terra-
rum orijedecimabant. Secundum islum Jocutionismodum,
dictum est : « Sicut et ego omnibus per omnia placeo *. »

Numquid enim qui hoc dixit ,

placebat etiam tam multis
persecutoribus suis? Sed placebat omni generi hominura,
quod Christi congregabat Ecclesia, sive jam intus posi-
tis, sive introducendis in eam.
XLV. Non est itaque dubitandum, voluntati Dei, qui
« in c«lo et in terra omnia qu?ecumque voluit fecit^, » et
qui etiam ilia « quse futura sunt fecit ^, » humanas vo-

' I Tim. II, 4- — ' Encbirid. cap. io3, lib xxn de Civit. Dei, capr i et .2,

et Hb. IV contra Julian. cap. 8. — ^ Luc. xi, 42 —4 i Cor. x, 33. — ^ Psal.

cx&siv, 6. — 6 Isai. xlv, justa LXX.

 DE CORREPXIOJVE ET GRAllA. 47
luntates non posse resistere, quominus faciat ipse quod
vult quandoquidem etiam de ipsis hominum voluntati-
:

bus, quod vult cum vult facit. Nisi iorte (ut ex multis
, ,

aliqua commemorem) quando Deus voluit Saiili regnum

dare, sic erat in potestate Israelitarum subdere se memo-
rato viro, sive non subdere, quod ulique in eorum erat
positum voluntate,utetiam Deovalerent resistere. Qui ta-
men boc non fecit, nisi per ipsorum hominum voluntates,
sine dubio habens huraanorum cordium quo placeret in-
clinandorura omnipotentissimam potestatem. Sic enim
scriptum est « Et dimisit Samuel populum, et abiit unus-
:

» quisque in locum suum et Saiil abiit in domum suam ;

» in Gaba et abierunt potentes quorum tetigit Domi-

j

» nus corda cum Saiiie*. Et filii pestilentes dixerunt,

)>Quis salvabit nos? Hic? Et inhonoraverunt eum, et non

y)attulerunteimunera. »XumquidaIiquisdicturusest,non
iturum fuisse cum Saiil quemquam eorum quorum teti- ,

git corda Dominus ut irent cum illo aut isse aliquem pes- ;

tilentium, quorum ut hoc facerent corda non tetigit?

Item de David, quem Dominus in regnum successu pros-
periore constituit, ita legitur « Et ambulabat David profi- :

» ciens, et magnificabatur, et Dominus erat cum iilo^. »

Hoc cum prspmissum fuisset, paulo post dictum est « Et ;

» Spiritus induit Amasai principem triginta, et dixit, Tui

» sumus, David et tecum futuri fili Jesse. Pax, pax

, ,

» til)i et pax adjutoribus tuis ,

quia auxiliatus est tibi
» Deus^. » Numquid iste posset adversari voJunlati Dei, et
non potius ejus facere voluntatera, qui in ejus corde ope-
ratus est per Spiritum suum quo indutus est, ut hoc vel-
let, diceret, et faceret? Item paulo post ait eadem Scrip-
tura : « Oranes hi viri bellatores , dirigentes aciera corde
» pacifico venerunt in Hebron, ut constituerent David su-
' I Reg. %, 25. — '
i Par. xi, 9. •— ^ Id. xii, 18.
48 S. AtGUSTlNl EPISCOPf
» per omnem Israel '. » Sua volunfate utiqne isti consli-
tuerunt regem David. Quis non videat? quis lioc neget ?

Non enim hoc non ex aninio, aut non est l"»ona voluntate
fecerunt, quod fecerunt corde pacifico : et tamen hoc in
eis egit, qui in cordibns hominnm qnod voluerit ope-
ratur. Propter quod prsemisit Seriplura : « Et ambulabat
)) David proficiens, et magnificabatur, et Dominus omni-
)) potens eratcum illo. Ac per hoc Dominus omnipo- )>

tens qui erat cum ilio, adduxit istos ut eum regem cons-
tituerent. Kt quomodo adduxit.? Numquid corporalibus
ullis vincuhs alligavit? Intus egit, corda tenuit, corda mo-

vit, eosque voluntatibus eorum, quas ipse in ilHs opera-

tus est, traxit. Si ergo cum voluerit reges in terra Deus
ccnstituere , magis habet in potestate voluntates homi-
num quam ipsi suas;quis alius facit ut salubris sit cor-

reptio, ct fiat in correpli corde correctio, ut coelesti cons-

tiluatur in regno ?

XLVI. Corripiantur itaque a praepositis suis subditi fra-

tres correptionibus de charitate venientibus ,
pro culpa-
rum diversitate diversis, vel minoribus vel amplioribus.
Quia et ipsa quae damnatio nominatur, quam facit epis-

copale judicium, qua pcena in Ecclesia nulla major est,

polest, si Deus voluerit, in correptionem saluberrimam
cedere atque proficere. Neque enim scimus quid contingat
sequenti die 5 aut ante finem vitae hujus de aliquo despe-
randum est-, autcontradici Deo potest, ne respiciat etdet
poenitentiam , et accepto sacrificio spiritus contribulati
cordisque contriti a reatu quamvis justse damnationis ab-
solvat, damnatumque ipse non damnet. Pastoraiis tamen
necessitas habet, ne per piures serpant dira contagia, sepa-
rare ab ovibus sanis morjjidam : ab i!Io, cui niliil est im-
possibiie, ipsa forsitan separatione sanandam. Nescienles
'
1 Par. XII, 38.
 DE CORREPTIONE ET GRAtIA . 49
enim quis pertineat ad praedeslinatoi um numerum quis ,

non pertineat sic afiici debemus charitalis afFectu, ut

:

omnes velimus salvos fieri. Hoc quippe fit, cum singulos

quosque, ut occurrerint cum quibus id agere valeamus,
ad hoc conamur adducere, ut justificati exfide pacem ha-
beant ad Deum, quam praedicabat eiiam Apostolus, cum
dicebat : « Pro Christoergolegatione fungimur, tanquam
w Deo exhortante per nos ol)secramus pro Christo, re-
Deo^ n Quid est enim ei reconciliari nisi
» conciliari ,

pacem ad ilium habere? Propter quam pacem etiam ipse

Dominus Jesus dixit Discipuiis suis « In quamcumque :

))domum intraveritis, primum dicite: Pax liuic domui :

)) et si ibi fuerit fiiius pacis , requiescet super ilium pax

)) vestra 5 sin autem, ad vos revertetur ^. » Cum hanc
evangeiizant pacem, de quibus prsedictum est : « Quam
» speciosi pedes eorum qui annuntiant pacem, qui an-
» nuntiant bona^! » nobis quidem tunc incipit quisque
fiiius pacis, cum obedierit et crediderit huic Evangeiio,
et ex fide justificatus pacem ad Deum liabere coeperit ; se-
cundum autem praedestinationem Dei, jam filins pacis
erat. Neque enimdictum est, Superquem requieverit pax
vestra, fiet fiiius pacis : sed, « Si ibi fuerit, inquit, fiiius
» paciSj requiescet super iilam domum pax vestra. » Jam
ergo et antequam illi annuntiaretur liaec pax, fiiius pacis
ibi erat, sicut eum noverat atque prsescierat non Evange-
lista ^ sed Deus. Ad nos ergo qui nescimus quisnara sit
fiiius pacis, nulium exceptum facere,
aut non sit, pertinet
nuiiumque discernere^ sed veiie omnes salvos fieri, qui-
bus praedicamus hanc pacem. Neque enim metuendum
est ne perdamuseam, si iiie, cui praedicamus, non est

filius pacis ignorantibus noiais ad nos enim revertetur,

, :

id est, noljis proderit ista prj3edicatio, non et illi si au- :

'
Rom. V, 1, el u C.or. v, lo. ~ ' Luc x, 5. — ^ Isai. lii, 7.

'*
CXLIII.
 50 S. AXJGUSTIKl EPISCOPI

tem super eum pax praedicata requieverit , et nobis et

iili.

XLVII. Quia ergo nos qui salvi futuri sint nescientes,

oranes quibus praedicamus hanc pacem salvos fieri velle
Deusjubet, et ipse in nobis hoc operatur\ difFundendo ,

istam charitatem in cordibus nostris per Spiritum sanctum

qui datus est nobis : quod « om-
potest etiam sic intelligi
,

» nes homines Deus vult salvos quoniam nos facit fieri 5 »

velle « Sicut misit Spiritum FiUi sui clamantera, Abba,

:

» pater, » id est, nos clamare facientem. De ipso quippe

Spiritu, aiio loco dicit, « Accepimus Spiritura adoptionis

» fiiiorum, in quo clamamus, Abba, pater^. » Nos ergo

ciamamus, sed ilie ciamare dictus est, qui efiicit ut cia-

memus. Si ergo ciamantem Spiritum recle dixit Scriptura,
a quo eflicitur ut ciameraus recte etiam voientem Deum •

a quo eiiicitur ut veiimus. Ac per hoc, quia et corripiendo

nihil aiiud deberaus agere, nisi ut ab ista pacequge est ad
Deum non recedatur, aut ad eam qui recesserat revertatur,
nos agamus sine desperatione quod agimus. Si fiiius pacis
est quem corripimus, requiescet super eum pax nostra :

sin autera, ad nos nevertetur.

XLVIII. Quaravis itaqueetiara dum quorumdam fides
subvertitur, firmum Dei fundaraentum stet quoniam sci- ,

vit Dominus qui sunt ejus ^ non tamen ideo nos pigri et :

negiigentes esse debemus in corripiendis, qui corripiendi

sunt. Neque enim frustra dictum est, « Corrumpuntmores
» bonos coJioquia raaia * et, Peribit infirmus in tua scien-
:

» tia frater, propter quem Christus mortuus est^ » Non

argumentemur contra ista praecepta saiubremque terrorem
dicentes , Et corrumpant mores bonos coiioquia maia, et
pereat infirmus quid ad nos? Firmum fundamentum Dei
> Rom. V, 5. — 2 I Tim. ii,
4 ; Gal. iv, 6, et Rom. viii, .5. — ?
2 Tim.
11, 19. —4 2 Cor, XV, 33. —5 I Cor. viii, ii.
 ,

DE CORREPTTONE ET GRATIA. 61l

stat , et nemo perit nisi filius perditionis. Absit ut ista

garrientes, securos nos in hac negligentia esse debere cre-
damus. Verum est enim, quia nemo perit, nisi filius per»
ditionis ^ : sed ait Deus per Ezechielem prophetam : « ll!e

» quidem in peccato suo morietur, sanguinem vero ejus

» demanu speculatoris requiram^. »
XLIX. Proinde quantum ad nos pertinet, qui praedes-
non praedestinatis discernere non valemus, et ob
tinatos a
hoc omnes salvos fieri velle debemus om.nibus, ne pe- ^

reant , vel ne ahos perdant, adhibenda est a nobis medi-

cinahter severa correptio : Dei est autem illis eam facere
utilem ,
quos ipse proescivit et praedestinavit conformes
imaginisFihisui^. Si enim aliquando timore non corripi-
mus ne ahquis inde
, pereat, cur non etiam timore corri-
pimus, ne aliquis inde plus pereat?Neque enim dilectio-
nis viscera majora gestamus quam beatus Apostolus qui ,

dicit : (T Corripite inquietos, consolamini pusillanimes

» suscipite infirmos, patientes estote ad omnes, videte ne
» malum pro malo ahcui reddat^. » Ubi intelhgen-
quis
dum est tunc potius malum pro malo reddi, si corripien-
dus non corripitur , sed prava dissimulalione neghgitur.
Dicit etiam, « Peccantes coram omnibus corripe^ ut cae-
» teritimorem habeant^ » Quod de hispeccatis accipien-
dum quse non latent, ne contra Domini sententiam
est

putetur locutus. lUe enim dicit, « Si peccaveritin te fra-

» ter tuus , corripe eum inter te et ipsum. » Verumtamen
et ipse severitatem correptionis eo usque perducit , ut
dicat , « Si nec Ecclesiam audierit , sit tibi tanquam et-
» hnicus et pubhcanus". » Et quis magisdilexit infirmos,
quam iUe qui pro omnibus est factus infirmus , et pro
omnibus ex ipsa infirmitatecrucifixus? Quae cum ita sint,

Joan. XVII, 13. — 2 Ezech. iii, i8.

— ' Uom. vu', ^g. — 4 i Thess. v,
14. — ^ 1 Tim. V, 20. — ^Mattl). xviii, i5 ct 17.
 f

i
52 S. ALGUSTINI DE CORREPTIOME ET GRAtIA.
nec gratia prohibet correptionem , nec correptio negat
gratiam et ideo sic est praecipieiidajustitiaut a Deo gra-
:

tia id quod praecipitur fiat, fideli oratione poscatur et :

hoc utrumqueita faciendum est, utnequejusta correptio

negligatur. Omnia vero haec cum charitate fiant quo- :

niam charitas nec facit peccatum. et cooperit multitudi-

nem peccatorura^
'
I Peti' IV, 8.
 ,

S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISGOPI

DE PRiEDESTINATlONE
SANCTORUM,
AD PROSPERUM ET HILARIUM.

LIBER I '.

In quoPrcedestinationis et graticB veritas pi^opugna-

fur contra SeniipeJagianos , homines videlicet a
Pelagiana hceresi omnino nequaquam recedentes,
dum salutis initium ac jidei ex nobis ipsis esse
vohint, ut hoc tanquam merito prcecedente coitera
hona dono Dei consequantur. Ostendit Augustinus
donum Dei esse , non sohim incrementuni , sed
ipsum quoque initium jidei. Hac de re se aliter
sensisse aliquando, et in opusculis ante suum epis-
copatum scriptis errasse non difftetur , vehit in
illa quam objectant , Expositione propositionum
ex Epistola ad Romanos. At postea convictum se
indicat hoc prcecipue testinionio,Quid autera hnbes^
([uod non accepisti ? quod testimonium de ipsa etiam

' Scriptiis post Retrartationnm lilnos, anno CJnisti 'yi^ ruit 4^9
54 3. AtGtSTINl EPISCOPI

fde accipiendum probat. Ficiem inler alia nume-

randam esseopera, qiiibus Dei gratiam pr(EK>eniri
negat Apostolns cum dicit
, Non ex operibus.
:

Gratia duritiam cordis auferri ; et ad Christum

venireomnes qui a Patre docentur ut veniant :

quos autem docet , misericordia docere et quos ;

non docet , judicio non docere. Locum ex ipsius

Epistola cu, qucest. 2, de tempore christiance reli-
gionis, qui a Semipelagianis aUegatur,posse recte
saha gratiai ac prcedestinationis doctrina expli-
cari.Docet quid inter gratiam intersii el prcedes-
tinationem. Porro prcedestinatione Deum ea prce-
qucefuerat ipse facturus. P roedestinationis
scivisse,
adversarios, quiadincertum voluntatis Deideduci
se nolle dicuntur, miratur male se ipsos infirmitati
sucequam firmitati promissionis Dei committere.
,

Eosdem hac auctoritate Si credideris salvus eris,

: ,

abuti commonstrat. Gratice ac prcedestinationis

veritatem relucere inparmlis qui sdlvantur, nullis
suis meritis discreti a cceteris quipereunt. ISon enim
inter eos discerni ex prcescientia meritorunt, quce
sidiutiusviverentfuerant habitun. Ab adversariis
dlud injuria tanquani non canonicum testimonium
respui, quod in eam rem attulit Raptus est ne ma-
:

litia, etc. Prceclarissimum exemplum prcedestina-

tionis et gratice esse ipsum Salvatorem

, qui ut
Sahator et Filius Dei unigenitus esset, nullis prce-
cedentihus vel operum veljidei meritis comparcwit.
Prcedestinatos vocari certa quadam electorum
propria vocatione, atque ante mundi constitutio-
nem nonquia credituri prcesciehantur,
electos esse,
etfuturi sancti, sed ut tales essent per ipsam elec-
tionem gratice etc.:
 ,

DE PR.tDEsTINATIONE SANCTORVM. 55

I. DixissE quidem Apostolum '

scimus in Epistola ad

Philippenses : « Eadem scribere vobis, mihi quidem non

)) pigrum, vobis autem tutum est-. » Idem tamen scribens
cum se satis apud eos egisse perspiceret
ad Galatas ,

quod iliis per ministerium sermonis sui necessarium esse

« De csetero, inquit, laborem
mihi nemo prse-
cernebat :

))Stet : )> vel, sicut in plerisque codicibus

legitur, « Kemo
))mihiraolestussit \ )> Ego autem quamvis me moleste

ferre confitear quod divinis eloquiis quibus Dei gratia

,

preedicatur, ( quffi omnino nulla est, si

secundum merita
nostra datur, tam multis manifeslisque non ceditur
)
:

dilectionera fihi
vestrum tamen studium fraternamque ,

qua eos qui tales sunt ita

charissimi Prosper et Hilari ,
,

vel epistolas
non vultis errare, ut post tot hbros de hac re
meas adhuc me desideretis hinc scribere tantum
arao , ,
,

quantum non possum dicere et tantum me amare,

quan- •,

ecce rescribo
tum debeo, non audeo dicere. Quapropler
vobiscum tamen etiam per vos
vobis et licet jam non
,
,

adhuc ago, quod me satis egisse credebam.

Consideratis enim litteris vestris videre mihi videor
II.
pro quibus gerilis piam curam ne teneant
eos fratres ,
,

est Spessibi quisque^:

poeticam sentenliam,quadictum :

quod non poetice sed prophetice

et in illud incurrant ,

dictum est : « Maledictus omnis qui spem habet in homi-

quo tractavit Apostolus,
)) ne ^ » eo modo esse tractandos,

quibus quid aUter sapitis hoc quoque vobis

ait : « Etsi ,

caligant
))Deus revelabit^ » Adhuc quippe in quaestione
habent unde si quid
de pr^edestinatione sanctorum sed :

aliter in ea sapiunt hoc quoque illis revelet Deus , si in,

Propter quod Aposto-

eo ambulent in quod pervenerunt.
quid ahter sapitis , hoc quoque
lus cum
dixisset « Si :

• Vide D. Guillon, tom. xxu, pag. .3!-2^',.

- ' Pliiip- "'., .- ^ Gal

^. 1-. _
4 Vnsil. -4:neid lib. u. - Jcrem, xvii, -^ 5. —^ Philip- i'>-,
»'''•
56 S. AVGVSTINI EPISCOPI I
» vobis Deus revelabit : verumtamen , inquit quod, in

» pervenimus, ineo ambulennis ^ » Pervenerunt autem

isti fratres nostri ,
pro quibus sollicita est pia charitas

vestra , ut credant cum Ecclesia Christi ,

peccato primi
hominis obnoxium nascigens hominum, nec ab isto malo
nisi per justitiam secundi hominis ahquem hberari. Per-

venerunt etiam , ul prfeveniri voluntates hominum Dei

gratia fateantur , atque ad nuUum opus bonum vel inci-
piendum vel perficiendum sibi quemquam sufficere posse

consentiant. Retentaergo istain quae pervenerunt, pluri-

mum eos a Pelagianorum errore discernunt. Proinde si in
eis ambulent , et orent eum qui dat intellectum , si quid
de praedestinatione aliter sapiunt , ipse illis hoc quoque
revelabit : tamen etiam nos impendamus eis dilectionis

affectum ministeriumquesermonis, sicut donat ille quem

rogavimus , ut in his litteris ea qute illis essent apta et
utilia diceremus. Unde c^nim scimus ne forte Deus noster
id per hanc nostram velit ethcere servitutem ,
qua eis in

Christi libera charitate servimus ?

III. Prius itaque fidem qua Christiani sumus, donum Dei

esse debemus ostendere : si tamen diligentius id facere
possumus, quam in voluminibus tot tantisque jam fecimus.
Sed nunc eis respondendum esse video, qui divina testi-
monia, quse de hac re adhibuimus, ad hoc dicunt valere,
ut noverimus ex nobis quidem nos habere ipsam fidem
sed incrementum ejus ex Deo tanquamfides non abipso :

donetur nobis, sed ab ipso tantum augeatur in nobis, eo

merito, quo ccepit a nobis. Non ergo receditur ab ea sen-
tentia, quam Pelagius ipse in episcopali judicio Paleesiino,
sicut eadem Gesta testantur ', damnare compulsus est
« Gratiam Dei secundum merita nostra dari » si non 5

pertinet ad Dei gratiam quod credere coepimus, sed illud

' Philip. III, i6. — ' Vide lib. de Gestis Pelagii.
 .

DE Pn^DESTlNATIONE SANCTORl M 57
potius propter hoc nobis addilur, ut plenius perfectiusque
credamus: ac per hoc, initium fidci nostrae priores damus
Deo, ut retribuatur nobis et supplementum ejus 5 et si

quid aliud fideliter poscimus.

IV. Sed contra haec cur non potius audimus : « Quis
» prior dedit ei , quoniam ex ipco et
et retribuetur ilH ?

» per ipsum et in ipso sunt omnia *. » Et ipsum igitur

initium fidei nostrae, ex quo, nisi ex ipso est ? Neque enim

hoc excepto ex ipso sunt caetera : sed « ex ipso , et per
» ipsum, et in ipso sunt omnia. » Quis autem dicat eum
qui jam coepit credere, ab ilio in quem credidit nihil me-
reri ? Unde fit, ut jam merenli csetera dicantur addi retri-
butione divina 5 ac per hoc gratiam Dei secundum merita
nostra dari : (|uod objectum sibi Pelagius, ne damnaretur,
ipse damnavit. Quisquis igitur hanc damnabilem vult ex
omni parte vitare sententiam, veraciter inteliigat dictum,
quod Apostolus ait « Vobis donatuni est pro Christo,
:

» non solum ut credatisineum, verumetiam ut patiamini

rtpro eo -. » Utrumque ostendit Dei donura, quia utrum-

que dixit esse donatura. Nec ait, ut plenius et perfectius
credatis in eum sed, « ut credatisin eum.» Nec se ipsum
:

misericordiam consecutum dixit, ut fidelior, sed utfidelis

esset ^ quia sciebat non se initium fidei snoe priorem
:

dedisse Deo, et retributum sibi ab illo ejus augmentum ;

sed ab eo se factum fidelem a quo et Apostolus factus ,

est. Nam scripla sunt eliam fidei ejus initia , suntque

ecclesiastica celebri lectione notissima. Aversus quippe a

fidequam vastal)at , eique vehementer adversus, repente

est ad illam gratia potenliore conversus *: convertenteillo
cui hoc ipsum facturo per Prophetam dictum est « Tu :

» convertens vivificabis nos^ » ut non solum ex nolente :

• Rom. XI, 35. — 2 Phiiip. i, -29. — ^ i Cor. vu, 25. — 4 Act. u. — 5 Psal.

LXXXIV, 7.
58 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

fieret , volens credere ^ verumetiam ex persecutore per-

secutionem in ejus fidei, quam persequebatur, defensione

pateretur. Donatum quippe illi erat a Ghristo, non solum

ut crederet in eum, verumetiam ut pateretur pro eo.
V. Et ideo comraendans istam graliam, quae non datur
secundum aliqua merita, sed eliicit omnia bona merita :

« Non quia idonei sumus, inquit, cogitare aliquid quasi ex

» nobismetipsis sed sutlicienlia noslra ex Deo est ^ » At-

,

tendant hic,et verba ista perpendant, qui putant ex iiobis

esse fidei coeptum , et ex Deo esse fidei supplementum.
Quis enim non videat, prius esse cogitare quam credere ?
Nulhis quippe credit ahquid, nisi prius cogitaverit esse cre-

dendum. Quamvis enim raptim ,

quamvis celerrime cre-
dendi voluntatem quaedam cogitationesantevolent, moxque
illa ita sequatur, ut quasi conjunctissima comitetur
ne- :

cesse est tamen utomnia quse creduntur, prseveniente cogi-

tatione credantur. Quanquam et ipsum credere, nihil ahud
est, quam cum assensione cogitare. Non enira omnis qui
cogitat, credit 5 cum ideo cogitent plerique , ne credant
sedcogitat omnis qui credil, etcredendo cogitat, et cogi-
tando credit. Quod ergo pertinet ad rehgionem atque
pietateni, (de qua loquebatur Apostolus, ) si non sumus
idonei cogitare ahquid quasi ex nobismetipsis , sed sufli-
cientia noslra ex Deo est ;
profecto non sumus idonei
credere ahquid quasi ex nobismetipsis, quod sine cogita-
tionenon possumus , sed sufhcientia nostra qua credere
incipiamus ex Deo est. Quocirca sicut nemo sibi sufK-
,

citad incipiendum vel porficiendum quodcumque opus

bonura quod jam isti fratres, sicul vestra scripta indicant,
;

verum esseconsentiunt ; undein omni opere bono et in-

cipiendo et perficiendo suflicientia nostra ex Deo est ita :

nerao sibi suflicit vel ad incipiendam vel ad perficiendam

• 2 Cor. 111, 5.
 DE PRJEDESTIJJATIONE SANCTOKTJM. 59
fidem , sed suflicientia nostra ex Deo est cponiam fides :

si non cogitetur, nnlla est ; et non snmus idonei cogitare

aliquid quasi ex nobismetipsis , sed sufKcientia nostra ex
Deoest.
VI. Cavendum est , fratres dilecti a Deo , ne homo se

extollat adversus Deum, cum se dicit facere quod promi-

sit Deus. Non ne fides gentium promissa est Abrahae, et

«illedans gloriam Deo, plenissime credidit, quoniam quod

»promisit, potens est et facere ^ ? » Ipse igilur fidem
gentium facit, qui potens est facere quod prornisit. Porro
si operatur Deus fidem nostram, miro modo agens in cor-
dibus nostris ut credamus 5
numquid metuendum est, ne
totum facere non possit ; et ideo homo sibi primas ejus
vindicat partes, ut novissimas ab illo accipere mereatur ?

Videte si aUud agitur isto modo, nisi ut gratia Dei secun-

dum merita nostra delur quohbet modo , ac sic gratia

jam non sit gratia. Redditur namque hoc pacto debita ,

non donaturgratis^: debetur enim credenti, ut a Domino

ipsa fides ejus augeatur , el sit merces fidei coeptae fides

aucta : nec attenditur, cum hoc dicitur . non secundum

gratiam, sed secundum debitum istam mercedem creden-
tibus imputari. Cur autem non totum tribuatur homini,
ut qui sihi potuit instituerequod non habebat, ipse quod
instituit augeat , omnino non video : nisiquia resisti non
potest divinis manifestissimis testimoniis, quibus et fides.
unde pietatis exordium sumitur , donura Dei esse mons-
tratur : quale est iliud, quod « uniciiique Deus partilus
» est mensuram Pax fratribus et cha-
fidei^ » Et illud : «

» ritas cum fide a Deo Patre et Domino Jesu Christo*

» :

et csetera talia. Nolens ergo his tam claris testimoniis re-

pugnare, et tamen volens a se ipso sibi esse quod credit,
quasi componit homo cum Deo, utpartem fidei sibi vin-
'
Rom. IV, 20 et 51. — Id. xi, 6.—
2 id. xu, 3. —4 Ephes. vi, 23.
^
60 S. AUGTSTIWI EPISCOPI

dicet at((ueilli partem relinquat

,
et quod est elatius, :

primam toUit ipse, sequentem dat iJli et in eo quod dicit ;

esseamborum, priorem se facit, posteriorem Deum.

VII. Non sic pius atque humilis Doctor ille sapiebat :

Cyprianum beatissimum loquor qui dixit « In nullo ,

:

))gIoriandum quando nostrum nihil sit ^ » Quod ut os-

,

tenderet, adhibuit Apostolum testem diccntem « Quid :

))autem habes quod non accepisti ? Si autem et accepisti,

quid gloriaris quasi non acceperis - ?
)) Quo prtecipue --)

testimonio etiam ipse convictus sum , cura similiter erra-

rem, putans fidem qua in Deum credimus, nonesse donum
Dei, sed a nobis esse in nobis, et per illam nos impetrare
Dei dona quibus temperanter et juste et pie vivamus in
hoc saeculo. Neque enim fidem putaJjara Dei gratia prae-
veniri, ut per illara nobis daretur quod posceremus utili-
tcr 5 nisi quia credere non possuraus, si non praecederet

praeconium veritatis: ut autem praedicato nobis Evangelio

consentiremus, nostrum esse propriura, et nobis ex nobis
esse arbitrabar. Quem raeum errorem nonnulla opuscula
mea satis indicant , ante episcopatum meum scriota. In

([uibus est illud quod cornraemorastis in litleris vestris^.

ubi est expositioquarumdam propositionum ex Epistola
quae est ad Romanos. Denique cum raea cuncta opuscula
retractarem eamque rctraclationem stvlo prosequerer,
,

cujusoperis jam duos absolverani Iibros, antequam scripta

vestrn prolixiorasumpsissem,cum ad hunc librum retrac-
tandumin primo volumine pervenissem*, sic indelocutus
sura.« Item disputans, inquam, quid elegerit Deus in non-
dum nato, cui dixit serviturum esse majorem ^ et quid in
eodem raajore similiter de nondum nato reprobavcrit :

quibus propter hoc commemoratur, quamvis longe postea

' Cyprian. lib. iii aJ Quirinuni, — '-

i Cor. iv, 7, — 3 E\ni>\. Uilarii, 11. 3.
— 4 Vide Retracl. iib. 1, c.Tp. 3.3, n. 3.
 ,,:

DE PR^DESTIJVATIONE SAACTORIM. 61

prolatum propheticum testimonium » Jacob dilexi ,

,

)) autem odio habui

Esaii » ad hoc perduxi ratiocina- '
:

tionem ut dicerem Non ergo elegit Deus opera cujus-

, :

quam in prsescientia ,
quae ipse daturus est ;
sed fidem
elegit in prsescientia , ut quem sihi credilurum esse prae-
scivitipsum elegerit cui Spiritum sanclum daret ut
, , ,

bona operando etiam aeternam vitam consequeretur.

,

Nondum dihgentius quaesiveram nec adhuc inveneraro ,

qualis sit electio gratiae : de qua idem dicit Apostolus :

« Keliquiae per electionem gratise salvae faclae sunt -. »

Quae utique non eam merita uUa praecedant

est gratia, si

ne jam quoddatur, non secundum gratiam, sedsecundum

debitura, reddatur potius meritis, quam donetur. Proinde
quod continuo enim idem Apostolus « Idem
dixi, Dicit :

))Deus qui operatur omnia in omnibus ^ » nusquam :

autem dictum est Deus credit omnia in omnibus

:
ac :

deinde subjunxi Quod ergo credimus :

nostrum est , ;

quod autem bonum operamur , iilius est qui credentibus

dat Spiritum sanctura : profecto non dicerem , si jam sci-

rera etiam ipsam fidem inter Dei munera reperiri quae ,

dantur in eodem Spiritu. Utrumque ergo nostrum est,

propter arbitrium voluntatis et utrumcpie tamen datum :

est per Spiritum fidei et charitatis. Neque enira sola cha-

ritas , sed , sicut scriptura est : Gharitas cum fide a Deo

» Patre et Domino Jesu Christo \ » Et quod paulo post

dixi Nostrum enim credero el velle iilius autem, dare

:
-,

credentibus et volentibus facultatem bene operandi per

Spiritura sanctum, per quem charitas diffunditur in cor-

dibus nostris : verum est quidem •, sed eadem regula ,

et

utrumque ipsius est, quia ipse praeparat voluntatem "

;
et

utrumque nostrum quia non fit nisi volentibus nobis.

,

^ I
Malach. i, 2.'—;' Rom- ^i' 5,— ^ i Cor. xu, 6. — 4 Ephes, 'vi, 23. —
5 Prov. VIII, juxte LXX.
6i S. AUGUSTIM EPISCOPl

Ac per hoc quod etiam postea dixi Quia neque velle :

possumus, nisi vocemur et cum post vocationem volue-

:

rimus, non sufficit voluntas nostra, et cursus noster, nisi

Deusetvires currentibus praebeat, et perducat quo vocat:
ac deinde subjunxi : non volentis
Manifestum est ergo,
neque currentis, sed miserentis Dei esse quod bene ope-
ramur: omnino verissimum est. Sed parum de ipsa voca-
tione disserui, quae fit secundum propositum Dei non :

enim omnium qui vocantur talis est, sed tantum eiectorura.

Itaque quod paulo post dixi Sicut enim in his quos elegit :

Deus, non opera, sed fides inchoat meritum, ut per mu-

nus Dei bene operentur 5 sic inhis quos daranat, infideli-
tas et impietas inchoat poetiae meritum , ut per ipsam
poenara etiara raale operentur : verissirae dixi , sed fidei
meritum etiam ipsum esse donura Dei , nec putavi quae-
rendura esse, nec dixi. Et alio loco : Cujus enim raiseretur,
inquam, facit eum bene operari 5 et quera obdurat, re-
linquit eum ut male operetur : sed et illa misericordia
praecedenti merito fidei tribuitur , et ista obduratio prae-
cedenti iniquitati. Quod quidem verura est sed adhuc :

quaerendum utrum et meritum fidei de misericordia

erat ,

Dei veniat id est utrum ista misericordia ideo tantura-

5 ,

raodo fiat in homine quia fidelis est an etiam facta

, ;

fuerit, ut fideiis esset. Legimus enim dicente Apostolo :

« Misericordiam consecutus sum, ut fidelis essem -: » non

ait, quia fidehs eram. Fideli ergo datur quidem, sed data

est etiara ut esset fideUs. Rectissirae itaque alio loco in

eodem libro dixi : Quoniam
si non ex operibus, sed mise-

ricordia Dei etvocamur ut credamus, etcredentibus prae-

slatur ut bene operemur, non est gentibusista invidenda
raisericordia ,
quaravis rainus ibi dihgenter de illa ,
quae
per Dei propositum fit vocatione tractaverira.
' I Cor. VII, 25.
 :

DE PR^DESTINATIONE SANCTOIHJM. 63
VIII. Videte certe quid tunc de fide atque operibus
sentiebam ,
quamvis de commendanda gratia Dei labora-
rem : in qua sententia istos fratres nostros esse nunc video
quia non sicut legere libros meos , ita etiam in eis cura-
verunt proficere mecum. Nam si curassent , invenissent
istam quaestionemsecundum veritatem divinarum Scrip-
turarum soiutam in primo libro duorum, quos ad beatae
memoriae Simplicianum scripsi, episcopum Mediolanensis
Ecclesiae , sancti Ambrosii successorem , in ipso exordio

episcopatus mei. Nisi forte non eos noverunt : quod si ita

est, facite ut noverint. De hoc primo duorum illorum Jibro

in secundo Retractationum priraum locutus sum ,
qui
sermo meus ita se habet : Librorum, inquam, quos eia-
boravi episcospus '
,
primi duo sunt ad Simplicianum
Ecclesiae Mediolanensis antistitem, qui beatissimo succes-
sit Ambrosio, de diversis quaestionibus ; quarum duas ex
Epistola Pauli apostoli ad Romanos in primum librura
contuli. Harum prior est de eoquod scriptum est : « Quid
» ergo dicemus? Lex peccatum est ? Absit "^
: » usque ad
illud ubi ait : « Quis me liberabit decorpore mortis hujus?
)) Gratia Dei per Jesum Christum Dorainum nostrum. »
In qua illa Apostoli verba : « Lex spiritalis est, ego autem
» carnalis sum'^ : » et eaetera, quibus caro contra spiritum
confligere ostenditur , eo modo exposui tanquam homo ,

describatur adhuc sub Lege, nondum sub gratia consti-

tutus. Longe enim postea, etiam spiritalishominis (et hoc
probabilius) esse posse illa verba cognovi. Posterior in
hoc libro quaestio est ab eo loco ubi ait : « Non solum au-
» tem, sed et Rebecca ex uno concubitu habens Isaac patris
» nostri * : » usque ad illud ubi ait : « Nisi Dominus Sa-
» baoth reliquisset nobis semen , sicut Sodoma facti esse-
'
Vide Retract. lib. ii, cap. i. — ^ Rom. vii, 7.— ^ Ibid. \!\ el il\, —
4 Id. IX, 10.
64 S. ALGLSTiKI EPISCOPI

»mus, etsicutGomorrha factisimilesfiiissemus^» Incujus

quaestionis solutionelaboratum est quidem pro libero ar-
Litrio voluntatis human?e sed vicit Dei gratia nec nisi :
5

ad illud potuit perveniri, ut Jiquidissima veritate dixisse

intelligatur Apostolus : « Quis enim te discernit ? Quid
» autem habes quod non accepisti ? Si autem et acce- f

» pisti ,
quid gloriaris ,
quasi non acceperis ? » Quod vo-
lens etiam martyr Cyprianus ostendere , hoc totum ipso
titulo definivit , dicens : « In nullo gloriandum ,
quando
» nostrum nihil sit. » Ecce quare dixi superius, hoc apos-
tolico proecipue testimonio etiam me ipsum iuisse convic-
tum : cum de hac re aliter saperem quam mihi Deus in
;

hacquoestionesolvenda,cum ad episcopum Simplicianum.

sicut dixi , scriberem, revelavit ( 1 ). Hoc igitur Apostoli
testiraonium , ubi ad reprimendam hominis inflationcm
dixit Quid enim habes quod non accepisti-?» non sinit
: «

quemquam fidelium dicere Habeo fidem quam non :

accepi. Reprimitur omnino his apostolicis verbis tota

hujus responsionis elatio. Sed ne hoc c{uidem potest dici

Quamvis non habeam perfectam fidem, habeo tamenejus

initium quo in Christum primitus credidi. Quia et hic
,

respondetur « Quid autem habes quod non accepisti ?

:

» Si autem et accepisti quid gloriaris quasi non acce- ,

» peris ? »
IX. Illud vero quod putant « de hac fide ideo non
posse dici : « Quid enim habes quod non accepisti quia j

» in eadem natura remansit, licet vitiata, quae prius sana

» ac perfecta sit^ » nihil ad id quod volunt valere
donata :

intelhgitur, curhoc Apostolusdixerit cogitetur. Agebat

si

enim , ne quisquara gloriaretur in horaine quoniam 5

dissensiones exortae fuerant inter Corinlhios Christianos,

ita ul unusquisque diceret : « Ego quidem sum Pauli,
' Rom. IX, q9. — 2 i Cor. iv, 7. — ^ Ibid.
 ,

DE PR^DEaXiJVATIO^E SANCTORLM. 65
» alius autera , ego Apollo 5 alius vero, ego Cephse ^
: et
» iiide ventumestjUt diceret: « Stuita mundielegit Deus,
» ut confundatsapientes mundi elegit Deus, -
5 et infirma
» ut confundat fortia mundi et contempti- j et ignobilia
» Lilia elegit Deus et ea quae non sunt tanquam sint
,

» ut quae sunt evacuet ut non glorietur coram Deo oranis ;

» caro. » Hiccerte contra humanara superbiara satis clara

est Apostoli intentio , ne in homine quisquam glorietur,
ac per hoc nec in se ipso. Denique « Ut cum dixisset :

» non glorietur coram Deo omnis caro » ut ostenderet :

in quo debeat homo gioriari, mox addidit « Ex ipso au- :

» teni, vos estis in Cliristo Jesu ,

qui factus est nobis
» sapientia aDeo et justitia, etsanctificatio, etredemptio:
» ut quemadmodum scriptura est : Qui gloriatur, in Do-
» mino glorietur ^ : » inde pervenit ista ejus intentio, ut
postea increpans dicat : « Adhuc enim carnales estis :

» cum enim sint inter vos aemulatio et contentio, non ne

» carnales estis, et secundura liorainem arabulatis ? Cum
» enira quis dicat Ego quidera sum Pauli, alius autem,
:

» ego ApoUo nonnehomines estis? Quid ergo est Apollo,

;

» quid autera Paulus ? jMinistri per quos credidistis : et

» unicuique sicut Dorainus dedit. Ego pianlavi , Apollo
» rigavit, sed Deus incrementum dedit. Itaque neque qui
» plantat, est aliquid, neque qui rigat : sed qui increraen-
» tum dat Deus *. » Videtis-ne niiiil agere Apostolura,
nisi ut humilietur horao, et exaltetur Deus solus ? Quan-
doquidera in eis qui plantantur et rigantur , nec ipsura
plantatorem et rigatorera dicit esse ahquid , sed qui in-
crementura dat, Deum quamvis et hoc ipsum quod ille
:

plantat, hic rigat, non ipsis, sed Domino tribuat, dicens :

« Unicuique sicut Dominus dedit ego plantavi Apollo , ,

' Cor. I, 12. — 2 Ibul. :i7. — ^ ijjij. 3o , et Jercm. ix , 23. — 4 i Cor.

ni, 2 et seqq.

CXLlll. 5
 66 S. AtcrSTIM EPISCOPI I

)) rigavil' » Hiiic ergo in eadem intentione persistens, ad

hocveiiit ut diceret : « Itaqae nemo glorietur in homine.
Jara enim dixerat : « Qui gloriatnr, in Domino glorietur*.))

Post haec et alia nonnulla quae his connectuntur , ad hoc

perducitur eadem ipsa ejus intentio , ut dicat : « Haec
)) autem, fratres , transfiguravi in me et ApoUo propler
)) vos , ut in nobis discatis, ne supra quam scriptum est
)) unus pro altero infljtur adversus alterum. Quis enim te
)) Quid autem habesquod non accepisti? Si au-
Jiscernil?
)) tem et accepisti ,
quid gloriaris quasi nou acceperis ^ ? »

X. Inhac Apostoli evidentissima intentione, qua contra

humanam superbiam loquitur, ne quisquam in homine ,

sed in Domino glorietur, dona Dei naturaliasuspicari, sive

ipsam totam perfectamque naturam, quahs in priraa con-
ditione donata est sive vitiatae naturae qualescumcjue ,

reliquias, nimis, quantum existimo, absurdum est. Num»

quid enim per hsec dona quse omnibus communia sunt
hominibus discernuntur homines ab hominibus ? Hic
,

autem prius dixit « Quis enira te discernit ? » et deinde

•

addidit « Quid autem habes quod non accepisti? » Posset

:

quippe dicere horao inflatus adversus alterura Discernit :

rae fides mea, justitia raea, velsi quid aliud. Tahbus oc-
currens cogitationibus bonus doctor :« Quid autem habes,
» inquit, quod non accepisti ? » A quo , nisi ab illo qui
te discernit ab aho , cui non donavit quod donavit tibi ?
,

« Si autem et accepisti, ait, quid gloriarisquasi non acce-

)) peris? » Num, quaeso, agit ahud, nisi ut qui gloriatur,,
in Domino glorielur ? Nihil autera huic sensui tara contra-
riura est ,
quam de
si,c quemquara gloriari, suis meritis
tanquam non gratia Dei sed gratia
ipse sibi ea fecerit , :

quae bonos discornit a malis, non qu?e communis est bonis

et raahs. Sitergo gratia naturaeattribula, qua sumus ani-

' i Cor 111, 21. - ' Id. j, 3i. — 3 Id. IV, 6.

 ,

DE PR^DEiTINATIOME SANCTORtM. 67

mantiarationalia ,
discernimurque a pecoribus : sit etiam

gralia naturse attributa, qua in ipsis hominibusa deformi-

tardis, ac siquid
bus pulchri^ vel ingeniosi discernuntur a
ejusmodi est : sed non se ille, quem coercebat Apostolus

adversus pecus inQabat nec adversus hominem alterum ,

de aliquo naturali munere quod inesse posset etpessimo :

sedaliquod bonum quoJ bonam, sibi pertineret advitara

non Deo Iribuens inflabatur, quandoaudire meruit:«Quis

» enim te discernit ? Qaid autem habes quod
non acce*
Ut enimsit naturae, fidem posse habere num-
» pisti ? » ;

« Non enim omnium est fides

habere ^ » cum
quid et : 5

fidem possehaberesitomnium. Non autem ait Apostolus:

Quid autem potes habere ,

quod non accepisti ut posses
habere : sed ait : « Qmd autem habes quod non acce-
Proinde posse habere fidem, sicut posse habere
» pisti ? »

charitatem naturse est hominum habere autem fidem

, :

quemadmodum habere charitatem ,

gratiae est fidelium.

Ilia itaque natura in qua nobis data est possibihtas ha-

,

bendi fidem non discernitab homine hommem: ipsa vero

fides discernitab infideli fidelem. Ac per
hocubi dicitur:
« Quis enim te discernit ? Quid autem habes quod non
» accepisti ? » quisquis audet diceve : Habeo ex me ipso

fidem, non ergo accepi :

profectocontradicit buic apertis-

simse veritati non quia credere vel non credere non est
:

in arbitrio voluntatis humanae , sed in electis praeparatur

fidem, quae in
voluntas a Domino. Ideo ad ipsam quoque
« Qnis enim te discernit ? Quid
volunlate est , pertinet :

» autem habes quod non accepisti ?»

Multi audiunt verbum veritatis sed alii cre-

XI. « :

credere , no-
» dunt, aUi contradicunt. Volunt ergo isti
quis hoc neget?
» lunt autem illi. » Quis hoc ignoret?
non praeparetur voluntas
Sed cumpraeparetur,
aliis afiis

•
9, Thess. m, 2. — ' Prov. viii, juxta LXX.
b.
 68 S. AlGLSTIMl EPISCOPI
a Domiiio : discemeadura est utique quid veniat de mise-
ricordia ejus, quid de judicio : « Quod quaerebat Israel,
» ait Apostolus ^, hoc nou est consecutus : electio autem
» consecuta est : caeteri vero excaecati sunt, sicut scrip-
» tum est : Deus spirilum compunctionis, ocu-
Dedit illis

» les ut non videant, et aures ut non audiant, usque in

» hodiernum diem -. Et David dicit Fiat mensa eorum :

» in laqueum et in retributionem et in scanddum ilHs :

» obscurentur ocuh eorum ne videant, et dorsum eorum

» semper incurva^. » Ecce misericordia et judicium : mi-
sericordia in electionem quae consecuta est justitiam Dei^
judicium vero in caeteros qui excaecati sunt : et tamen iih

quia voluerunt, crediderunt^ ilh quia noluerunt, non

crediderunt. Misericordia igitur, et judicium in ipsis vo-
luntatibus facta sunt. Electio quippe ista gratiae est, non
utique meritorum. Superius enim dixerat : « Sic ergo et
» in hoc tempore, rehquiae per electionem gratiae salvae
» factae sunt. Si autem gratia jam non ex operibus aho- ,
:

» quin gratia jam non est gratia *. » Gratis ergo consecuta

est, quod consecuta est electio : non praecessit eorum ali-
quid, quod priores darent, et retribueretur illis : pro ni-
hilo salvos fecit eos. autem qui excsecati sunt,
Cseteris
sicut ibi non tacitum est in retributione faclum est ^. ,

« Universae viae Domini misericordia et veritas ^. Investi-

» gabiles sunt autem viae ejus ". » Investigabiles igitur

sunt, et misericordia qua gratis hberat, et veritas qua

justejudicat.
XII. Sed forsitan dicant : « Ab operibus fidem distin-
guit Apostolus : gratiam vero non ex operibus esse dicit
j

non autem dicit quod non sit ex fide. » Ita vero est
, :

sed ipsam quoque fidem opus Dei dicit esse Jesus et hanc ,

' Roiu. XI, 7.-2 isai. VI, 9. — 3 Psal. Lxvm, 23. — 4 Rom. xij 5 ct
35. - 5 Psal. Lv, 8. — "5
Id. XXIV, lo. — 7 Rom. xi, 33.
 ;

DE PR^DESTINATrONE '^ANCTOP.IM. 69
utoperemur jubet. Dixerunt enim ad eum Judaei : « Quid
)) faciemus, ut operemur opus Dei? Respondit Jesus et
» dixit illis : Hoc est opus Dei , ut credatis in eum quem
» misit ilJe ^ » Sic ergo distinguit Apostolus ab operibus
fidem, quemadmodum in duobus regnis Hebraeorum distin-
guitur Judas ab Israel cum et ipse Judas sit Israel. Ex fide ,

autem ideo dicit justificari hominem , non ex operibus ^

quia ipsa prima datur, ex qua irapetrentur csetera, quae

proprie opera nuncupantur, in quibus juste vivitur. Nam
dicit etiam et ipse : « Gratia salvi estis facti per fidem, et hoc
)) non ex vobis , sed Dei donum est : id est , et quod dixi

« per fidem, )) non ex vobis, sed Dei donum est etiam fi-

des : « Non ex operibus, inquit, ne forte quis extollatur ^. »

Solet enim dici_, tdeo crcdere meruit, quia vir bonus erat
et antequam crederet. Quod de Corneho dici potest, cujus
acceptse sunt eleemosynae et exauditse orationes antequam
credidisset in Christum * nec tamen sine aliqua fide do- :

nabat et orabat. Nam quomodo invocabat, in quem non

crediderat? Sed si posset sine fide Christi esse salvus %
non ad eum aedificandum mitteretur architectus aposto-
lus Petrus quamvis « Nisi Dominus sedificaverit donum,
:

))in vanum laboraverunt aedificantes eam ^. » Et dicitur

nobis : « Fides est a nobis, caetera a Domino ad opera
)) justitiae pertinentia : » quasi ad aedificium non pertineat
fides ;
quasi ad aedificium, inquam, non pertineat funda-
mentum. Quod si in primis et maxime pertinet, in va-
num laborat praedicando aedificans fidem, nisi eam Do-
minus miserando intus aedificet. Quidquid igitur et ante-

quam in Christum crederet, et cum crederet, et cum

credidisset , bene operatus est Cornelius, totum Deo dan-
dum est , ne forte quis extollatur.
, Joan. VI, 28. — ' Gal. 11, 19. — 3 Ephes. 11, 8, et 4. — 4 Act. x, 4- —
^ Rom. X, 14. — ^ Psal. c^xvi, i.
 70 S. AT GUSTINI EPISCOPl

XIII. Proinde ipse unus Magister et Pominus, cum di-

xisset quae supra memoravi : « Hoc est opus Dei , ut cre-

datis in eum quem misit iJle ^ : » in eodem ipso sermone
suo pauio post ait : « Dixi vobis, quia et vidistis me, et non
» credidistis. Omne quod dat mihi Pater, ad me veniet ^. m
Quid est, « ad me veniet, » nisi credet in me? Sed ut fiat,
Pater dat. Item paulo post : « Nolite, inquit, murmurare
» invicem : nemo potest venire ad me, nisi Pater qui rai-
» sit me, traxerit eum : et ego eum resuscitabo in novis-
» simo die. Est scriptum in Prophelis, Et erunt omnes
M docibilcs Dei^. Omnis qui audivit a Patre et didicit, ve-
» nit ad me ^, » quid est, « Omnis qui audivit a Patre et
» didicit , venit ad me , » nisi , nullus est qui audiat a Pa-
tre et discat, et non veniat ad mc.? enim omnis qui au- Si

divita Patre et didicit, venit: profecto omnis qui non ve-

nit, non audivit a Patre, nec didicit : nam si audisset et di-
dicisset, veniret. Net|ueenim ulJusaudivit et didicit,el non
venit : sed omnis , ut ait Veritas ,
qui audivit a Palre et
dicit , venit. Valde remota est a sensibus carnis haec
schoJa, in qua Pater audiiur et dc-cet, ut veniatur ad Fi-
Uum. Ibi est et ipse Fdius, quia ipse est Verbum ejus,
per quod sic docet ; nec agit hoc cum carnis aure, sed
cordis. Simul ibi est et Spirilus Patris et FiJii : neque enim
ipse non docet, aut separatim docet : inseparabiJia quippe
didicinius esse opera Trinilatis. Et ipse est utique Spiriius
sanctus, de quo ApostoJus dicit « Habentes autem eum-
:

» dem Spiritum fidei ^. » Sed ideo Patri hoc potissimura

est altributum, quia de ipso est genitus Unigenitus, et
de ipso procedit Spiritus sanctus unde Jongum est enu- :

cleatius disputare, et de Trinitate ^ quae Deus est laborera

nostrum in quindecim Jibris ad vos jam existimo perve-
' Joan. VI j.Q. — ' Ibid. 3(i. — im 3 ^^ _ 4 j^ai. liv, r3. — 5 i Cor.
IV, i3. — fi
De Tnnitate, libvi iS.
 DE pr^destinatione sa^xtorcm. 71
nisse. Valde, inquam, remota est a sensibus carnis haec
schola, in qua Deus auditur et docet.MuJtos venire vide-
mus ad Filium, quia multos credere videmus in Chris-
tum sed ubi et quomodo a Patre audierint hoc et didi-
:

cerint, non videmus. Nimiuni gratia ista secreta est : gra-

tiam vero esse quis ambigat? Heec itaque gratia, quae oc-
culte l.umanis cordibus divina largitate tribuitur, a nullo
duro corde respuitur. Ideo quippe tribuitur, ut cordis
duritia primilus auferalur^ Quando ergo Pater intus au-
dilur et docet, ut veniatur ad Fihum, aufert cor lapideum,
et dat cor carneum, sicut Propheta praedicante promisit.
Sic quippe facit filios promissionis, et vasa misericordiae
quae praeparavit in gloriam.
XIV. Cur ergo non omnes docet ut veniant ad ,

Christum^ nisi quia omnes quos docet, misericordia do-

cetj quos autem non docet, judicio non docet? « Quo-

» niam cujus vult miseretur, et quem vult obdurat^:»

sed miseretur , bona tribuens 5 obdurat , digna retri-

buens. Aut si et ista , ut quidam distinguere maluerunt,
verba sunt ejus cui Apostolus ait : « Dicis itaque mihi : »
ut ipse dixisse accipiatur : « Ergo crjus vult miseretur,
et quem vull obdurat : » et quae sequuntur, id est :

« Quid adhuc conqueritur? nam voluntati ejus quis re-

» sislit^? » Numquid responsum est ab Apostolo, O homo,

falsum est quod dixisti Non sed responsum est ; « O : :

»homo, tu quis es qui respondeas Deo? Numquid di-

» cit figmentum ei qui se finxit :Quare sic me fecisti? An

» non habet potestatem figulus luti ex eadem massa^, »

et sequentia quse optinie noslis. Et tamen secundum

,

quemdam modum omnes Pater docet venire ad suum

,

Filium. Non enim frustra scriptum est in Prophetis « Et :

» erunt omnes docibiles Dei. » Quod testimonium cum

'
Ezech. XI, 9. — ' Rom, ix, 18. — 3 id, 1, 9. — 4 Ihid. *Jo.
 72 S. AtGUSTINf EPISCOPI
praemisisset, tunc subdidit : « Omnis qui audivit a Patre
» et didicit, venit ad me '. » Sicut ergo integre loqui-
mur, cum de aliquo litterarum magistro, qui in civitate
solus est, dicimus, Omnes iste hic lilteras docet^ non quia
omnes discunt, sed quia nemo nisi ab ilio discit, quicum-
que ibi litteras discit dicimus, Omnes Deus do-
: ita recte
cet venire ad Ghristum
non quia omnes veniunt, sed quia
;

nemo aliter venit. Gur autera non omnes doceat,

aperuit
Apostolus, quantum aperiendum judicavit
quia « Vo- :

» lens
ostendere iram, et demonstrare potentiam
suam,
» attulit in multa patientia vasa irse quse
perfecta sunt
» in perditionem, et ut notas faciat divitias giorife
suse in
» vasa misericordiae, quae pracparavit in gloriam ^. » Hinc
est quod « verbum crucis pereuntibus stultitia : est his
» autem qui salvi fiunt, virtus Dei est \ » Hos omnes do-
cet venire ad Ghristum Deus
hos cnim omnes vult salvos •

fieri, et in agnitionemveritatisvenire^
Nam si et illos qui-
busstultitia est verbum crucis, ut ad
Ghristum venirent,
docere voluisset, procul dubio venirent et
ipsi. Non enim
fallit aut fallitur qui ait « Omnis qui audivit a
:
Patre et
» didicit, venit ad me. » Absit ergo ut quisquam non ve-
mat, qui a Patre audivit et didicit.
XV.
Quare, inquiunt, non omnes docet.?»
«
Si dixe-
rimus quia nolunt discere quos non
docet respondebitur :

nobis, Et ubi est quod ei dicitur

« Deus, tu convertens :

» vivificabis nos ^ ? » Aut si non facit volentes

ex nolentibu.
Deus, ut quidorat Ecciesia secundum
prjeceptum Domini
pro persecutoribus suis '^ Nam sic
etiam voluit intelligi
sanctus Gyprianus quod dicimus' «
Fiat voluntas tua si- :

« cut in ccBlo et in terra 8 » hoc

: est, sicut in eis qui jam
' Joar. vi, 46. -^ Rom. ,., ar. - ^ x Cor. ,, ,8. - 4 , Ti.^. ,., 4. _
icali. — » Afattn. iv,
10.
 DE PR^DESTINATIONE SANCTORUM. 73
crediderunt , et tanquam coelum sunt ; ita et in eis qui

non credunt, et ob hoc adhuc terra sunt. Quid ergo oramus

pro nolentibus credere, nisi ut Deus in illis operetur et
velle ? De Judfsis certe Apostolus ait « Fratres bona vo- : ,

» luntas quidem cordis mei, et deprecatio ad Deum pro iliis

» sit in salutem K » Orat pro non credentibus'^, quid, nisi

ut credant ? Non enim ahter consequuntur salutem. Si

ergo fides orantium Dei prsevenit gratiam : numquid eo-
rum fides, pro quibus oratur ut credant, Dei prsevenit gra-
tiam Quandoquidem hoc pro eis oratur, ut non creden-
?

tibus, id est, fidem non habentibus, fides ipsa donetur.

Cum igitur Evangelium prnedicatur quidam credunt , ,

quidam non credunt sed qui credunt praedicatore forin-

:

secus insonante , intus a Patre audiunt atque discunt •, qui

autem non credunt, foris audiunt, intus non audiunt ne-
que discunt: hoc est, ilhs datur ut credant, iliis non datur.
» Quia nemo, inquit venit ad me, nisi Pater qui misit me,
,

eum ^. » Quod apertius postea dicitur. Nam post

» traxerit

ahquantum cum de carne sua manducanda et bibendo san-

guine suo loqueretur, et dicerent quidam etiam Discipulo-
rum ejus Durus est hic sermo, quis potest eum audire ?
: «

» Sciens Jesus apud semetipsum, quia murmurarent de

» hoc Discipuh ejus, dixit eis, Hoc vo*s scandalizat? » Et
paulo post : « Verba, inquit, quse ego locutus sum vobis,
» spiritus et vita sunt sed sunt quidam ex vobis qui
:

» non credunt *. » Et mox Evangehsta « Sciebat enim, :

» inquit, ab initio Jesus qui essent credentes, et quis tra-

» diturus esset eum, et dicebat : Propterea dixi vobis,
» quia nemo potest venire ad me, nisi fuerit ei datura a
» Patre meo.*»Ergo trahi a Patre ad Christum, et audire
ac dicere a Patre ut veniat ad Christum, nihil ahud est,

' Philip. II, i3. - ' Rom . x, 2.-3 Joan. vr , 44- — ^ ^^^'^- ^^- —
Slbid. 64.
 74 s. AiGrsTrNi episcopi
quam donum accipere a Patre, (|uo credat in Christum.
Neque enim audientes Evangelium a non audieniibus,
sed credentes a non credentibus discernebat qui dice-
bat : « Nemo venit ad me, nisi fuerit ei datum a Patre
)) meo. »

XVL Fidesigitur, et inchoata, et perfecta, donum Dei

est : et hoc donum quibusdam dari, quihusdam non dari,
omnino non non vult manifeslissimis sacris
dubitet, qui
Cur aulem non omnibus detur, fide-
Lilteris repugnare.
lem movere non debet, qui credit ex uno omnes isse ir*
condemnationem sine dubitatione justissimam ita ut
, :

nuiia Dei esset justa reprehensio, etiam si nullus inde 11-

beraretur. Unde constat magnam esse gratiam, quod plu-
rimi liberanlur, et quid sibi deberelur, in eis qui non li-
berantur, agnoscunt :ut qui gloriatur, non in suis meritis,
quae paria videt essedamnatis, sed in Domino glorietnr.
Cur
autem istum potius quam illum liberet , inscrulabilia sunt
judicia ejus et investigabiles viae ejus
\ Melius enim et hic
audimus aut dicimus « homo, tu quis es qui rcspon- :

)>deas Deo -? » quam dicere audemus, quasi noverimus,

quod occultum esse voluit, qui tamen aliquid injustum
yelie non potuit ?
XVII. IJlud auiem quod in opusculo meo quodam con^
tra Porphyrium sub titulo, De tempore Christian£e reli^
gionis% me dixisse, recolitis, ita dixi, ut hanc diligentio-
rem et operosiorem disputationem de gratia praelerirem,
non sane omissa significatione, quod eam loco iilo expli-
care noluissem, quae posset alias vel ab aliis explicari. Nam
italocutus sum inter cselera, respondens propositce quces-
tioni , Cur Christus post tam longa tempora venerit :

« Proinde, inquam, cum Christonon objiciant, quod ejus

' Rora. V, 12. — ' Id I, i4. — 3 Episf. cii, inter Augustianas, qusest. ii,
n. 14.
 ,

DE PR^PESTJMATIONE SANCTOKVM. 75

doctrinara non omnes sequuntur, (sentiunt enim ct ipsi,

nequaquam hoc recte objici posse, vel sapientiae phi-

losophorum, vel etiam nuraini deorura suorum) ,

quid
respondebunt, si excepta illa altitudine sapientioe etscien-

tiae Dei, ubi fortassis aliud divinum consilium longe se-

cretius latet, sine prsejudicio etiam aliarum forle causa-
rura, qu£e a prudenlibus vestigari queunt, hoc solum eis

brevilatis gratia in hujus qutcstionis disputationedicamus,

tunc voluisse hominibus apparere Chrislum et apud eos
pr.Tdicari doctrinara suam, quando sciebat et ubi sciebat
esse qui in fuerant credituri. His enira temporibus et
eum
his locis quibus Evangehum ejus non est praedicaUim ,
tales omnes in ejus pr?edicalione futuros esse prfesciebat,
quales, non quidem omnes, sed tamen muhi in ejus cor-

porali prsesentia fuerunt, qui in eum nec suscitatis ab eo

morluis, credere voluerunt ;
quales etiam nunc raultos
videmus, cum tanta manifeslatione de illo compkantur
prcfconia Prophetarum nolie adhuc credere
,
et raalJe ,

humana astutia resistere quam tam,

clarae atque perspi-

cux, tamque subhmi et subhmiter diffiimatae divinae ce-

dere auctoritati, quandiu parvus et infumus est intellec-
tus hominis divinse accedere veritati. Quid ergo
mirura,

si tam infidehbus plenum orbem terrarum Christus pno-

ribus s.TCuhs noverat, ut eis apparere vel prsedicari
me-
nec verbis, nec miraculis suis credituros
rito nollet, quos

esse prasciebat? Neque enim incredibile est, tales fuisse

tunc omnes, quaies ab ejus adventu usque ad hoc tera-

pus tara multos fuisse atque essc miramur. Et taraen ab
initio generis huraani, ahas occultius alias evidentius ,

sicut congruere temporibus divinitus visum est, nec pro-

phetari deslitit nec

, qui iu eum crederent defuerunt et :

ab Adam usque ad Moysen et in ipso populo Israel, quae

,

roysterio gens prophetica fuit et in ahis .

speciali quodam 5
76 5. AUGvsriM EPisr.orr

gentibus antequam venisset in carne. Cum enim nonnulli

comniemorantur in sanctis Hebraicis libris, jam ex tem-
pore Abrahffi, nec de stirpe carnis ejus, nec ex populo
Israel, nec ex adventitia societate in populo Israel, qui

tamen hujus sacramenti participes fuerunt : cur non cre-

damus etiam in cceteris hac atque illac gentibus alias alios

fuisse, quamvis eos commemoratos in eisdem auctoritati-

bus non legamus? Ita salus rehgionis hujus per quam so-
lam veram salus vera veraciterque promittitur, nulli un-
quam defuit qui dignus fuit et cui defuit, dignus non
:

luit. Et ab cxordio propagationis humanne usque in fi-

nem quibusdam ad praemium quibusdam ad judicium

, ,

praedicatur. Ac perhoc etquibus omnino annuntiata non

est, non credituri praesciebantur et cpiibus non creditu- ;

ris tamen annuntiata est, in illornm exemplum demons-

trantur : quibus autem credituris annuntiatur, hi regno

coelorum et sanctorum Angelorum societati praeparan-
tur. «

XVIII. Cernitis-ne, me sine praejudicio latentis consilii

Dei aliarumque causarum, hoc de praescientia Christi di-
cere voluisse ,
quod convincendae Paganorum infidelitati,

qui hanc objecerant quaestionem , sufHcere videretur ?

Quid enim est verius, quam praescisse Christum, qui et
quando et quibus locis in eum fuerant credituri? Sed
utrum praedicato sibi Christo a se ipsis habituri essent
fidem, an Deo donante sumpturi^ id est, utrum tantum-
modo eos praescierit 5 an etiam praedestinaverit Deus, quae-
rere atque disserere tunc necessarium
non putavi. Proinde
quod dixi «Tunc voluisse hominibus apparere Christura,
:

» et apud eos prsedicari doctrinam suam, quando sciebat

» et ubi sciebat (?sse qui in eum fuerant credituri » po-:

test etiam sic dici , Tunc voluisse hominibus apparere

Christum, et apud eos prsedicari doctrinara suam, quando
 DE rR^DESTlNATlONE SANCTORLM. 77
sciebat et ubi sciebat esse, qui electi fuerant in ipso ante
mundi constitutionem ^ Sed quoniam si ita diceretur, lec-

torem faceret intentum ad ea requirenda, quae nunc ex

admonitione Pelagiani erroris necesse est copiosius et la-

boriosius disputari 5 visum mihi est, quod tunc salis erat,

breviter esse dicendum , excepta , ut dixi , altitudine sa-

pientiae et scientiae Dei, et sine praejudicio aliarum causa-
rum de quibus non tunc, sed alias opportunius disputan-
dum putavi.
XIX. Item quod dixi : u Salutem religionis hujus nulli
» unquam defuisse qui dignus luit, et dignum non fuisse
» cui defuit : » si discutiatur et quoeratur unde quisque sit

dignus , non desunt qui dicant, voluntate humana nos :

autem dicimus, gratia vel praedestinatione divina. Inter

gratiam porro et prsedestinationem hoc tantura interest,
quod praedestinatio est gratiae pr8eparatio,gratia vero jam
ipsa donatio. Quod itaque ait Apostolus : « Non ex ope-
» ribus , ne forte quis extollatur , ipsius enim sumus fig-
» mentum, creati in Christo Jesu in operibus bonis'^; »
gratia est quod autem sequitur, « quae praeparavit Deus,
:

)) ut in ambulemus » praedestinatio est, quae sine

illis ;

praescientia non potest esse potest autem esse sine prae- :

destinatione prsescientia. Pr*destinatione quippe Deus ea

praescivit ,
quae fuerat ipse facturus unde dictum est
: :

« Fecit quse futura sunt ^. » Prsescireautem potens est

etiam quae ipse non facit ^ sicut quaecumque peccata quia :

etsi sunt quaedam, quae ita peccata sunt, ut poenae sint

etiara peccatorum, unde dictura est: « Tradidit ilios Deus
» in reprobam mentem ut faciant quae non conveniunt*; »
non ibi peccatum Dei est, sed judicium. Quocirca prae-
destinatio Dei quae in bono est gratiae est ut dixi, prae- ,
,

'
' Ephes. j, 4- — ' W. II, 9.-3 Isai. xlv, juxta LXX. ~4 Roni.
I, 28.
 78 S AUGDSTINI EPISCOPI
paratio : gratia vero est ipsius praedestinationis effectuSi
Quando ergo promisit Deus Abrahae in semine ejus fideir;

gentiura , dicens : « Patrem multarum gentium postii|

» te ^ : » unde dicit Apostolus : « Ideo ex fide, ut secun«i

» dum gratiam firma sit promissio omni semini^: » nonj

de noslrae voluntatis poteslate, sed de sua praedestina-i

ione promisit. Proraisit enim quod ipse facturus fuerat >[
non quod homines. Quia etsi faciunt homines bona quse
pertinentad colendum Deum ipse facit ut iiii faciant quae 5

praecepit, non illi faciunt ut ipse faciat quod proraisit

alioquin ut Dei promissa compleaniur, non in Dei, sed inj
hominum est potestate, et quod a Domino promissum est,|
ab ipsis redditur Abrahae. Non autem sic credidit Abra-
ham, sed « credidit dans gloriam Deo, quoniam quae pro-i
misit, potens est et facere ^ non ait, praedicere non ait :
;

praescire; nam et aliena facta potest praedicere atque

praescire : sed ait : « potens est et facere ; ac per hoc facta, I

'

non aliena, sed sua.

XX. An bona gentium Dens promisit Abra»
forte opera •

hae in semine ipsiusut hoc promitteret quod ipse facit^ ,

non autem promisit fidem gcntium, quam sibi honiines

faciunt^ sed ut promitteret quod ipse facit , iilam praesci-
vit homines esse facturos?Non quidem loquitur sic Apos- \

tolus fiJios quippe promisit Deus Abrahae, qui

: fidei ejus !

vestigia sectarentur quod apertissime dicit. Sed si opera

:

gentium promisit, non fidem profectoquoniam non sunt ;

bona opera nisi ex fide, ( « Justus enim ex fide vivit^; » i

et Omne quod non est ex fide, peccatum est^ et, sine fide

impossibile est placere*^ : ) nihilo minus ut impleat quod

promisit Deus, in hominum est potestate. Nisi enim homo
faciat quod Deo non donante ad hominem pertinet, non I

' Gen. xvii, 5. — 'Rom. iv, t6.— ' Ibid. 20. — 4 Uabac. i, ^9. — 5Rom.
XIV, 23. — 6 ilebr. xi, 6.
 DE PRjEDESTlKATlONE SANCTORUM. 79
faciet ipse quod donet hoc est, nisi habeat homo fidem
:

ex semetipso, non implet Deus quod promisit, ut opera

juslitiae dentur ex Deo. Ac per hoc, ut promissa sua Deus
possit implere non est in Dei
, sed in hominis potestale. ,

Quod si veritas et pietas non credere vetat credamus :

cum Abraham, quoniam (|U8e promisit potens est et fa- ,

cere. Promisit autem fihos AbKahse * ; quod esse non pos-

sunt, sinon habeant fidem : ergo ipse donat et fidem.
XX.I. Sane cum Apostoius dicat, « Ideo ex fide, ut se-
» cundum gratiam firma sit promissio^ : » miror homines
infirmitati suoe se malle committere ,
quam firmitati pro-

missionis Dei. « Sed incerta est mihi, inquis, de me ipso

» voluntasDei. » Quid ergo, tua ne tibi voluntas de te
ipso certa est, nec times, « Quividetur stare, videatne ca-
» dat^? » Cum igitur utraque incerta sit, cur non homo
firmiori quam infirmiori fidem suam, spem, charitatem-
que committit?
XXII, « Sed cum dicitur inquiunt, Si credideris, sal-
,

» vus eris: unum horum exigitur, alterum offertur. Quod

» exigitur,in hominis^ quod offertur, in Dei est potes*
» tate*. MCur ncn utrumque in Dei, et quod jubet, et
quod oflert? Rogatur enim ut det quod jubet rogant :

credenles, ut sibi augeatur fides; rogant pro non creden-

tibus, ut eis donetur fides : et in suis igitur incremenlis,
et in suis initiis Dei donum est fides. Sic autem dicitur,
« Si credideris, saivus eris : quemadmodum dicitur, « Si
» Spiritu facta carnis mortificaveritis, vivetis^. » Nam et
hicex his duobus unum exigitur aiterum offertur. « Si spi-

»ritu,in([uit, facta carnis mortificaveritis, vivetis.» Ulergo

spiritu facta carnis morlificemus, exigitur : ut antem vi-
vamus efferlur. Nura igitur piacet^ ut facta carnis mortifi-

•
Rom, IV, ''i. — ' Ibid. \6. — *
i Cor. x, 12. — i Roni. x, 9. — ^ i^l.

VIII, i3.
80 S. AUGLSTIM EPISCOPl

care non donum Dei esse dicamus nequeid ^ donum Dei esse
lateamur, quoniam exigi audimus a nobis prsemio vitae, si

hoc feceriraus, oblato? Absit, ut hoc placeat partieipibus

et defensoribus graliae pelagianorum est error iste dam-
nabihs : quorum mox Apostohis ora obstruxit, adjungens,
« Quotquot enim Spiritu Dei aguntur, hi fihisunt Dei%w
ne facta mortificare nos carnis, non per Dei, sed per nos-
trum spiritum crederemus. De quo Dei Spiritu etiam ibi lo-
quebatur, ubi ait, hOmnia autem unus atque haec operatur
» idem Spiritus, dividenspropriaunicuiqueproutvuh*. »
Inter quae omniajsicut scitis, nominavit et fidem. Sicut ergo
quamvis donum Dei sit, facta carnis mortificare; exigitur
tamen a nobis proposito praemio vitae : ita donum Dei est
et fides ,
quamvis el ipsa cum dicitur, « Si credideris
salvus eris ; » proposito praemio sahitis exigatur a no-
bis. Ideo enim hsec et nobis praecipiuntur, et dona
Dei esse monstrantur^ ut intelligatur quod et nos ea
facimus, et Deus facit ut illa faciamus, sicut per pro-
phetam Ezechielem apertissime dicit. Quid enim aper-
tius, quam ubi dicit, « Ego faciam ut iaciatis^? » Locura

ipsum Scripturse attendite et videbitis illa Deum pro- :

mittere facturum se ut faciant, quse jubet ut fiant. Non

sane ibi tacet merita eorum sed mala quibus se os- ,
5

tendit reddere pro mahs bona, hoc ipso quo eos facit
habere deinceps opera bona, cum ipse facitut faciant di-
vina mandata.
XXIII. Sed omnis haec ratio qua defendimus gratiam ,

Deiper Jesum Christum Dominum nostrum, vere esse gra-

tiam*, id est, non secundum merita nostradari, quaravis
evidentissime divinorum eloquiorum testiraoniis assera-
tur^ tamen apudeos, qui nisi ahquid sibi assignent, quod
liom. VIII, 14. — ' I Cor. xii , ii. — 3 Ezecli. xxxvi, 27. — 4 Roni.
XI, 35.
 . ,

DE PRjEDESTINATIOINE SANCTOUliM. 81

priores dent ut retribuatur eis , ab omni studio pietatis

reprimi se putant , laborat aliquantura in aetate majorum

jam utentium voluntatis arbitrio : sed ubi venitur ad par-
vulos, et ad ipsnm Mediatorem Dei et hominum homi- ,

nem Christum Jesum^ omnis deficit prfecedentium gra-

tiam Dei humanorum assertio meritorum quia nec illi :

ulhs bonis prsecedentibus meritis discernuntur a caeteris

ut pertineant ad liberatorem hominum; nec ille uUis hu-
manis praecedentibus meritis, cum et ipse sit homo, libe-
rator f actus est hominum
XXIV. Quis enim audiat, quod dicuntur parvuH pro
suis futuris meritis in ipsa infantili aetate baptizati cxire

de hac vita ^ et ideo ahi non baptizati in eadem aelate

mori, quia et ipsorum praescita sunt merita futura, sed

mala non eorum vitam bonam vel malam Deo remune-
;

rante vel daranante, sed nullam? Apostolus quidem limi-

tem fixit, quem transgredi non debeat hominis ut mitius ,

loquar, incauta suspicio. Aitenim, « Omnes astabimus

» ante tribunal Christi, ut referat unusquisque secun-
» dum ea quae per corpus gessit, sive bonum, sive ma-
» lum ^ gessit, » inquit^ nonadjunxit, velgesturus fuit.
:

Sed unde hoc tahbus viris in mentem venerit nescio ut ,

futura quae non sunt futura puniantur aut honorentur ,

merita parvulorum. Cur autem dictum est, secundum ea

quse per corpus gessit hominem judicandum cum geran- ,

tur multa solo animo, non per corpus, nec per ulium cor-
poris merabrum 5 et pierumque tam magna ut talibus co- ,

gitationibus poena justissiraa debeatur : sicuti est, ut aha

taceam, quod « dixit insipiens in corde suo : Nonest Deus^ ?»
Quid est ergo, « secundum ea quse per corpus gessit » :

nisi secundum ea quae gessit eo tempore quo in corpore

fuit ut per corpus intelhgamus per corporis tempus ?

,

' 1 Tim. 11, 5. — '2 Cor. v, 10. — ^ Psai xiii, i.

cxuii. 6
 82 S. AUGUSTlttl EPISCOPl

Post corpus autem nemo erit in corpore, nisi resurrec

tione novissima j non ad uila merita comparanda, sed ad
recipienda pro bonis meritis praemia ,
pro malis luenda
supplicia. Hocautem raedio tempore inter depositionem
et receptionem corporis, secundurn ea quse gesserunt per
corporis tempus, sive cruciantur animae, sive requiescunt. i

Adquod tempus corporis pertinet etiam quod Pelagiani:

negant, sed Ghristi Ecclesia confitetur, originale pecca-
tum quo sive soluto per Dei gratiam, sive per Dei judi-
:

cium non soluto, cum moriuiitur infantes, aut merito re-

generationis transeunt ex malis ad bona , aut raerito cri-
ginis transeunt ex malis ad mala. Hoc catholica fides
novit : in hoc etiam nonnuUi haeretici sine ulla contra-
dictione consentiunt. Judicari autera quemquam non se-
cundum merita quae habuit quandiu fuit in corpore , sed
secundum merita quse f uerat habiturus si diutius vixis-
set in corpore, unde opinari potuerint homines, quorum
ingenia non esse contemptibilia vestrae indicant litterse,
mirans et stupens reperire non possum nec credere au-
:

derera , nisi vobis non credere non auderem. Sed spero

adfuturum Deum, ut commoniti cito videant, ea quae di-
cuntur futura fuisse peccata, si per Deijudicium in non
baptizatis possunt jure puniri, etiam per Dei gratiambap-
pos^e dimitti. Quicumque enim dicit, puniri tantum
tizatis

posse Deo judicante futura peccata, dimitti autem Deo

miserante non posse, cogitare debet quantam Deo faciat
gratiaeque ejus injuriam quasi fulurum peccatum prae-
;

nosci possit nec possit ignosci. Quod

, si absurdura est :

raagis ergo futuris, diu viverent, peccatoribus,

si cum in
parva aetate moriuntur, lavacro quo
peccatadiluuntur,
debuit subveniri.
XXV. Qtiod si forsitan dicunt , pcenitentibus peccata
dimitti et ideo istos non baptizari in parvula £etate
;
mo-
 DE PR^DESTINATIOiNE SANCTORUM. 83
fientes, quia prsesciti sunt poenitentiam si viverent non
acturi ^ eos autem qui baptizantur, et parvuli de corpori-
bus exeunt, Deum praescisse acturos poenitentiam fuisse,

i viverent ; attendant et videant, si ita est, non jam

ii parvulis sine baptismate morientibus peccata origi-
aaiia vindicari, sed suacujusque futura si viveret : item-
[ue baptizatis non originalia dilui, sed sua futura si
^iverent^ quoniam non possunt nisi in majore setate
|3eccare : sed alios acturos poenitentiam alios non actu- ,

.05 fuisse praevisos^ ideo alios baptizatos, alios sinebap-

ismo exisse de hac vita. Hoc si auderent Pelagiani, non
jam laborarent negando originalepeccatum, quaerere par-
'
"Hs extra regnum Dei nescio cujus suse felicitatis locum :

vime quando convincuntur non eos habere posse vitam

Lcrnam, quia non manducaverunt carnem nec biberunt
t

uuinem Ghristi^; et quia in eis, qui nullum habent

uno peccatum, falsus est baptismus qui in remissio-
: traditur peccatoium. Dicerent enim prorsus nullum
originale peccatum, sed pro suis futuris, si viverent,
itis vel baptizaii vel non baptizari eos qui de corpore
untur infantes j et pro suis futuris meritis eos vel acci-
e vel non accipere corpus et sanguinem Christi, sine
.^Lio vitam prorsus habere non possunt et : in veram re-
nrosionem peccatorum baptizari, quamvis nullum ex
Aclam traherentj quoniam remittuntur eis peccata , de
L|aibus illos Deus poeniteatiam proescivit acturos. Ita facil-
1 ine agerent atque obtinerent causam suam ,
qua negant
esse originale peccatum, et gratiam Dei non dari nisi se-

cundum merita nostra contendunt. Sed quia hominum

futura, quse non sunt futura ,
procul dubio nulla sunt
merita , et hoc videre facilhmum est : ideo nec Pelagiani
hoc dicere potuerunt 5 et raulto magis nec isti dicere de-
I
Joan. VI, 54.

6.
84 S. AUGUSTIM EHSCOPl
huerunt. Dici enim non potest, quam moleste leram,
quod viderunt Pelagiani esse falsissimum et absurdissi-
mum, hoc non vidisse istos, qui nobiscura errorem iilo-
rum haereticorum cathohca auctorirate condemnant.
XXVI. Scripsit hbrum demortahtateCyprianus, muhis
ac pene omnibus qui Ecclesiasticas htteras amant lau- ,

dabihter notum in quo proplerea dicit non solum non

:

esse fidehbus inulilem mortem verum etiam utilem re- ,

periri quoniam peccandi pericuhs hominem subtrahit

^

et in non peccandi securitate const.ituit. Sed quid prodest,

si etiara futura, quae commissa non sunt, peccaia pu-

niuntur? Agit tamen ille copiosissime atque optime, pec-

candi pericula nec deesse in ista vita , nec superesse post
illam. Ubi et illud testimonium ponit de hbro Sapientiae :

« Raptus est^ ne mahtia mutaret intellectum ejus^ » Quod

a me quoque positum fratres istos ita respuisse dixistis
, ,

tanquam non de hbro canonico adhibitura quasi et :

excepta hujus hbri attestatioue res ipsa non clara sit,

t[uam voluimus hinc doceri. Quis enim audeat negare
ChrJstianus ,
justum, si morte prseoccupatus fuerit , in re-
frigerio futurum-? Quihbet hoc dixerit, quis horao sanae
fidei resistendum putabit? Itera si dixerit ,
justum , si a
sua justitia recesserit ^ , in qua diu vixit et in ea fuerit
,

impietate defunctus , in qua non dico unum annum

,
,

sed unum diem vixerit , in poenas iniquis debitas hinc

iturura, nihil sibi sua praeterita justitia profutura : huic
perspicuse veritati quis fidehum contradicet? Porro si quae-
ratur a nobis , utrum si quando erat
tunc esset raortuus ,

justus, poenas esset inventurus, an requiem numquid :

requiem respondere dubitabimus ? Haec est tota causa

cur dictum est, a quocumque sit dictum « Raptus est,
:

)) ne malitia mutaret intellectum ejus. » Dictum est enim

' Sap. IV, II. — 2 Ibid. 7. — 3 Ezech. xviii, 2^.
 ;

DE PR^EDESTINATIONE SANCTOniM, 85

secundum pericula vitae hujus non secundum praescien- ,

tiam Dei, qui hoc prrescivit quod futurum erat, non quod
futurum non erat id est quod ei mortem immaturam
:
,

fuerat largiturus , ut tentationum subtraheretur incerto

non quod peccaturus esset, qui mansurus in tentationc

non esset. Dehac quippe vita legitur in libro Job « Num- :

))quid non tentatio est vita humana super terram^ » Sed

quare aliis concedatur, ut ex hujus vitae periculis dum
justi sunt auferantur ^ ahi vero justi donec a justitia ca-

dant, in eisdem pericuhs vita productiore teneantur 5

quis cognovit sensum Domini- ? Et tamen hinc intelhgi

datur, etiam ilhs justis ,
qui bonos piosque mores usque
ad senectutis maturitatem et diem vit£e hujus uhimum
servant, non in suis meritis, sed in Domino esse glo-

riandum ,
quoniam qui ne vitse brevitate rapuit juslum ,

mahtia mutaret intellectum ejus ipse in quantacumque ,

vitre longitudine custodit justum, ne mahtia mutet intel-

loctum ejus. Cur autem hic tenuerit casurum juslum ,

([uem prius quam caderet hinc posset auferre ,

justissima

omnino sed inscrutabiha sunt judicia ejus.

,,

XXVII. Quoe cum ita sint, non debuit repudiari sen-

[cntia hbri Sapientiae qui raeruit in Ecclesia Christi de
,

gradu lectorura Ecclesiae Christi tam longa annositate re-

citari, et ab omnibus Chrislianis, ab episcopis usque ad

extremos laicos fideles ,

poenitentes ,
catechumenos , cum
veneratione divinse auctoritatis audiri. Certe enim si de
divinarum Scripturarum tractaloribus qui fuerunt ante
nos ,
proferrem defensionem hujusce sententise quam ,

nunc solito dihgentius atque copiosius contra novum Pe-

lagianorum defendere urgemur errorem •, hoc est, gra-
tiam Dei non secundum merita nostra dari et gralis dari ,

cuidatur- quia neque volentis, neque currentis sedmi- ,

' Job, VII, I, juxta LXX. — ^ Rom. xi, 34

 °" S. AtGUSTlJNl EPiSCOPl
serentis Dei^ justo autem judicio non
.,^st
dari cui noni
datur quia non est iniquitas
, apud Deum si huius eroo ^ :

sententi^ defensionum ex divmorum

eloquiorum nos prL'
cedentibus catholicis tractatoribus
promerem; profectohi
tratres, pro quibus nunc
agimus, acquiescerent •
hoc
enim sigmficastis litteris vestris.
Quid igitur opus est ut
eorum scrutemur opuscula, qui prius
quam ista h^re.is
onretur, non habuerunt
necessitatem in hac diiiicih ad
solvendum quaestione versari? quod
procul dubio face-
rent respondere tahbus cogerentur.
si
Unde factum est
ut de gratia Dei quid sentirent
, breviter quibusdam
scriptorum suorum locis et
transeunter attingerent im- •

morarentur vero in eis, quae adversus

inimicos Ecclcsi:^
disputabant, et m
exhortationibus ad quasque virtutes
quibus Deo vivo vero pro adipiscenda vita
et
Eeterna eJ
vera felicitate servitur.
Frequentationibus autem oratio-
numsiraphciterapparebatDeigratiaquidvaleret:nonenim
poscerentur de Deo quae praecipit
fieri, nisi ab ilJo dona-
retur ut fierent.
XXVIII. Sed qui sententiis tractatorum
instrui volunt
oportet ut istum librum Sapientiae,
ubi legitur « Rap~ :

» tus est,ne mahtia mutaret intellectum

ejus% omni- ,,

bus tractatoribus anteponant

quoniam sibi eum antepo-:

suerunt etiam temporibus proximi

Apostolorum egredi
tractatores qui eum testem adhibentes
,
nihil se adhibere ,
msi divmum testimonium crediderunt. Et
certe beatissi-
mum Cyprianum disputasse constat, ut celerioris
mortis
beneficium commendaret a peccatorum pericuhs
,
eripi
eos qui hanc vitam finiunt in "

qua peccari potest. In

eodem hbro ait inter caetera : Cur non cum Christo fu-
«
» turus, et de Domini pollicitatione
securus , quod ad
^ Chnstum voceris, amplecteris; et quod diabolo
careas,
Rom. IX, ,6, - > Ihid. ,4._3Sap. ,v, ,,.

I
 ,,

DE PR^DESTINATIOIVE SAWCTORUM. 87

» gratularis^? » Et alio loco : « Pueri, inquit, periculum

» lubricae aetatis evadunt. » Itemque alio : « Quod non
» inquit ,
properamus et currimus , ut patriam nostram
» videre , ut parentes salutare possimus ? Magnus illic nos
» charorum numerus expectatparentum, fratrum, filiorum
» frequens nos et copiosa turba desiderat, jam de sua
» incolumitate secura adhuc de nostra salute soUicita. »
,

His atque hujusmodi doctor ille sententiis in catholicae

fidei luce clarissima, satis aperteque testalur, usque ad
hujus corporis depositionem peccandi pericula tentatio-
nesque metuendas ; deinceps nulla talia quemquam esse
passurum. Quod et si non testaretur ,
quando de hac re
Christianus qualiscumque dubitaret? Quomodo igitur ho-
mini lapso , et in eodem lapsu istam vitam misere finienti
atque in poenas eunti talibus debitas ;
quomodo inquam, ,

huic non plurimum summeque prodesset si ex hoc ten- ,

tationum loco prius quam laberetur morte raperetur? ,

XXIX. Ac per hoc , si absit nimis inconsiderata con-

tentio, tota quaestio ista finita est de illo qui raptus est,
ne malitia mutaret intellectum ejus. Nec ideo liber Sa-
pientiae ,
qui tanta numerositate annorum legi meruit in
Ecclesia Christi , in quo et hoc legitur , pati debet inju-
riam ,
quoniam resistit eis qui pro meritis hominum fal-

luntur , ut veniant contra Dei manifestissimam gratiam :

quse maxime apparet in parvulis quorum cum alii bapti- 5

zati , alii non baptizati vitae hujus terminum sumunt satis ,

indicant misericordiam et judicium ; misericordiam qui-

dem graluitam, judicium debitum. Si enim judicarentur
homines pro meritis suse vitse, quae non habuerunt morte
praeventi , sed habituri essent, si viverent : nihil prodesset
ei qui raptus est , ne malitia mutaret intellectum ejus 5
nihil prodesset eis qui lapsi moriuntur, si ante moreren-
Cyprian. in lib. de Mortalitate.
 ^8 S. AIGLSTIWI EPISCOPl
lur : qiiod nullus dicere Christianus audebit.
Quocirca
non debent fratres nostri
,
qui nobiscum pro catholica
fide perniciem Pelagiani erroris
impugnant huic Pela- ,

gianae in tantum favere opinioni, qua opinantur

gratiam
Dei secundum merita nostra dari; ut
quod illi audere non
possunt, sententiam veram plane et
antiquitus Christia-
nam « Raptus est, ne raahtia mutaret intellectum
:
ejus, »
destruere moliantur^ et id astruere
quod, non dico ,

crediturum, sed somniaturum nerainem

putaremus, se-
cundum ea scilicet judicari quemque raortuorum , quae
gesturus fuerat si tempore prolixiore
, vixisset. Ita quippe
claret invictum esse quod dicimus, gratiam Dei non se-
cundum merita nostra dari , ut huic veritati contradi-
centes ingeniosi horaines hajc ab
omninum auribus et co-
gitationibus abigenda dicere cogerentur.
XXX. Est etiam praeclarissiraum lumen
prccdestina-
tionis' et gratiae, ipse Salvator
ipse Mediator Dei et ho-
mmum homo Christus Jesus : qui ut hoc esset, quibus
tandem suis vel operum vel fidei
pr^ecedentibus raeritis
natura huraana quae in illo est
comparavit? Respondeatur
quaeso ille homo, ut a Verbo
:
Patri coseterno in unitatem
personae assumptus Filius Dei unigenitus esset
,
unde ,

hoc raeruit? Quod ejus bonum

qualecumque preecessit?
Quid egit ante, quid credidit, quid
petivit, ut ad hanc
meliabilem excellentiam perveniret ?
Nonne faciente ac
suscipiente Verbo, ipse horao
, ex quo esse coepit, Filius
Dei unicus esse coepit? Nonne
Filiura Dei unicum foemina
iUagratiapIenaconcepitPNonnedeSpiritusanctoetvirgine
Maria Dei Fihus unicus natus est, non
carnis cupidine,°sed
smgulari Dei munere? Numquid raetuendum
fbit, ne acce-
dente aetate homo iUe libero peccaret
arbitrio? Aut ideo in
' Vide Jib. n de peccator, Merit. et Remiss. ca,>.
,7, et lib. de Dono per-'
severantiae, cap. 2^.
 ,

DE PRJEDESTINATIONE SANCTORIM. 89
illononlibera volimtas erat, ac non tantomagis erat, quanto
magis peccato servire non poterat? Nempe ista omnia sin-
gulariter admiranda , et alia si qua ejus propria verissime

dici possunt, singulariter in illo accepit humana hoc , est,

nostra natura, nullis suis praecedentibus meritis. Respon-

deat hic homo Deo, si audet, et dicat , Gur non et ego?
Et si audierit : « homo, tu quis es qui respondeas Deo* : »

nec sic cohibeat , sed augeat impudentiam , et dicat

Quomodo audio Tu quis es, o homo? » Cum sim quod
: «

audio , id est , homo quod est et ille de quo ago curnon ,

sim quod et ille? At enim gratia ille talis ac tantus est.

Cur diversa est gratia, ubi natura communis est? Certe
non est acceptio personarum apud Deum -. Quis, non dico
Christianus, sed insanus haec dicat?
XXXI. Appareat itaque nobis in nostro capite ipse fons
gratiae , unde secundum uniuscujusque mensuram se per

cuncta ejus membra diffundit. Ea gratia fit ab initio fidei

suae homo quicumque Christianus ,

qua gratia homo ille

ab initio suo factus est Chrislus : de ipso Spiritu et hic

renaius , de quo est ilie natus ; eodem Spiritu fit in nobis

remissio peccatorum ,
quo Spiritu factum est ut nuUum
haberet ille peccatum. Hsec se Deus esse facturum pro-
fecto praeseivit. Ipsa est igitur praedestinatio sanctorum,
quae in Sancto sanctorum maxime claruit : quam negare
quis potest recte inteUigentium eloquia veritatis ? Nam
et ipsum Dominum gioriae , in quantum homo factus est
Dei Filius, praedestinatum esse didiciraus. Ciamat doctor
gentium in capite Epistolarum suarum : « Paulus servus
» Jesu Christi, vocatus Apostoius, segregatus in Evange-
» lium Dei ,
quod ante promiserat per Prophetas suos in
» Scripturis sanctis do Filio suo ,
qui factus est ei ex
» semine David secundum carnem ,
qui praedestinatus est
' Roni. IX, '20. — ' Coloss. iii, 25.
90 S. AIGU8TINI EPISCOPl

» secundum Spiritum sanctificatio-

Filius Dei in virtute ,

)) mortuorum ^ » Praedestinatus est

nis ex resurrectione

ergo Jesus , ut qui futurus erat secundum carnem filius

David esset tamen in virtute Filius Dei secundum Spiri-
,

lum sanctificationis quia natus est de Spiritu sancto et

5

virgine Maria. Ipsa est illa ineffabiliter facta hominis a

DeoVerbosusceptio singularis,utfilius Dei etFilius homi-
nis simul
, filius hominis propter susceptum hominem , et
Fihus Dei proptersuscipientem unigenitum Deum veraciter
et proprie diceretur •, ne non Trinitas, sed quaternitas cre-
deretur. Praedestinata est ista naturse humanse tanta et
tam celsa et summa subvectio, ut quo attoUeretur altius,
non haberet sicut pro nobis ipsa divinitas quo usque
:

se deponeret humilius non habuit quam suscepta na- ,

,

tura hominis cum infirmitate carnis usque ad mortem

crucis. Sicut ergo prsedestinatus est ille unus , ut caput
nostrum ita multi prgedestinati sumus
esset : ut membra ,

ejus essemus.Humana hic merita conlicescant quae pe- ,

rierunt per Adam et regnet quse regnat Dei gratia per

:

Jesum Christum Dominum nostrum, unicum Dei Filium,

unum Dominum. Quisquis in eapite nostro praecedentia
merita singularis ilHus generationis invenerit, ipse in nobis
membris ejus praecedentia merita multiplicatae regenera-
tionis inquirat. Neque enim retributa estChristoilla gene-
ratio, sed tributa, ut alienus ab omni obligatione peccati,
de Spiritu et Virgine nasceretur. Sic et nobis ut ex aqua
et Spiritu renasceremur , non retributum est pro aliquo
merito , sed gratis tributum : et si nos ad lavacrum rege-
nerationis fides duxit , non ideo putare debemus, priores
nos dedisse aliquid , ut retribueretur nobis regeneratio
salutaris •, ille quippe nos fecit crederejin Christum, qui no-
bis fecit in quem credimus Christum •, ille facit in homi-
• Roni. 1, I.
 DE PR^DESTINATIONE SANCTORUM. 91
nibus principium fidei et perfectionem in Jesum, qui fecit
hominem principem fidei et perfectorem Jesum sic enim :

est appellatus, ut scitis, in Epislola ^ quae est ad Hebrgeos

XXXII. Vocat enim Deus prsedestinatos multos filios
suos ut eos faciat membra praedestinati unici Filii sui,
,

non ea vocatione qua vocati sunt et qui noluerunt venire

ad nuptias ^
5 illa quippe vocatione et Judsei vocati sunt,
quibus Christus crucifixus scandalum est 5 et gentes, qui-
bus crucifixus stultitia est : sed ea vocatione praedestinatos
vocat % quam dislinxit Aposlolus , dicens , ipsis vocatis
Judaeis et Graecis praedicare se Christum Dei virtutem et
Dei sapientiam. Sic enim ait : « Ipsis autem vocatis ^ : »

ut illos ostenderet non vocatos : sciens esse quamdam

certam vocationem eorum qui secundum propositum vo-
cati sunt,quos ante praescivit et prsedestinavit conformes
iraaginis Filii sui ''. Qnam vocationem significans , ait :

« Non ex operibus , sed ex vocante dictum est ei ,

Quia
» major serviet minori ^ » Numquid dixit : Non ex operi-
bus, sed ex credente ? Prorsus etiam hoc abstulit homini,
ut totum daret Deo. Dixit ergo
, « sed ex vocante » non :

quacumque vocatione, sed qua vocatione fit credens.

XXXIII. Hanc intuebatur etiam cum diceret « Sine , :

» pcenitentia sunt dona et vocatio Dei ''.

Nam et ibi quid
agebatur paulisper advertite. Gum enim dixisset : « Nolo
» enim vos ignorare , fratres , sacramentum hoc , ut non
» sitis vobis sapientes : qnia C3eci.tas ex parte Israel facta
» est ^, donec plenitudo gentium intraret , et sic omnis
» Israel salvus fieret , sicut scriptum est : Veniet ex Sion
» qui eripiat, et avertat impietatem ab Jacob, et hoc illis

» a me testamentum , cum abstulero peccata eorum ^ : »

I
Hebr. sii, 2. — 2 Luc. xiv, 16 et seqq. — 3 i Cov. 1, 23. —4 Ibid. 24.
— 5 Rom. viii, 28 ct 29. — <'•
Id. IX, 12. — 7 Id. XI, 29. —8 Ibid. 26-27.
— 9 Isai. ux, 20,
92 S. ATJGUSTINI EPISCOPI

mox addidit quod diligenter intelligendum est : « Secun-

» dum Evangelium quidem inimici propter vos, secundum
» electionem autem dilecti propter patres ^ » Quid est
» Secundum Evangelium quidem inimici propter vos' » :

nisi quiJ eorum inimicitia qua occiderunt Christum,

,

Evangelio , sicut videmus , sine dubitatione profecit ? Et

hoc ostendit ex Dei dispositione venisse ,
qui bene uti
novit etiam malis : non ut ei prosint vasa irae , sed ut ipso
illis bene utente ,
prosint vasis misericordioe. Quid enim
apertius dici potuit, quam id quod dictum est : « Secun-
)) dum Evangelium quidem inimici propter vos ? » Est
ergo in malorum potestate peccare : ut autem peccando
hoc illa malitia faciant , non est in eorum potesiate, sed
Dei dividentis tenebras et ordinantis eas 5 ut hinc etiam
quod faciunt contra voluntatem Dei non impleatur nisi ,

voluntas Dei. Legimus in Actibus Apostolorum quod ,

cum dimissi a Judaeis Apostoli venissent ad suos, et indi-

cassent quanta eis sacerdotes et seniores dixerunt - •
leva-
verunt illi vocem unanimes omnes ad Dominum, ct dixe-
runt : « Domine tu es qui fecisti coelum et terram et
, ,

mare , et omnia quae in eis sunt qui per os patris nostri ,

David , sancti pueri tui , dixisti : « Quare fremuerunt

» gentes, etpopuli meditati sunt inania ; adstiterunt reges
» terrje , et principes convenerunt in unum , adversus
» Dominum et adversus Christum ejus ^ ? » Convenerunt
enim in veritate,in civitate ista, adversus sanctum puerum
tuum Jesum quem unxisti, Herodes et Pilatus et populus
Israel, facere quanta manus tua et consilium praedestina-
vit fieri. » Ecce quod dictum est : « Secundum Evange-
» lium quidem inimici propter vos*.» Tanta quippe ab
inimicis Judaeis manusDei etconsiiium pr?edestinavit fieri,

quanta nccessaria fuerunt Evangelio propter nos. Sed

Kom. XI, 28. — 2 Act. IV, 24 et seqq — ' Psal. ii, i .
— 4 Rom. xi, 28.
 ,

DE rRjEDESTlWATIOJNE SANCTORLM. 93
(juid est quod sequitur : « Secundum electionem autem
» dilecti propter patres ^ ? » Numqnid illi inimici qui in ,

suis inimicitiis perierunt, et adversantes Chrislo de gente

ipsa adhuc pereunt, ipsi sunt elecli atque dilecti ? Absit :

quis hoc vel stultissimus dixerit? Sed utrumquelicetinter

se contrarium id est inimici et dilecti quamvis non in
, ,
,

eosdem homines tamen in eamdem gentem convenit

,

Judseorum et ad idem carnale semen Israel, aliis eorum

,

ad claudicationem aliis ad beaedictionem Israel ipsius

,

pertinentibus. Hunc cnim sensum apertius superius expli-

cavit, ubi ait « Quod quaerebat Israel hoc non est con-
: ,

)) secutus :autem consecuta est, cseteri vero excae-

electio
» cati sunt ^. In utrisque tamen idem ipse Israel. Ubi
)>

ergo audimus, Israel non est consecutus, vel caeteri excae-

)> cati sunt ; )> ubi intelligendi sunt inimici propter nos :

ubi vero audimus , « electio autem consecuta est 5

)> ibi

inteihgendi sunt dilecti propter patres : quibus patribus

utique ista promissa sunt. « Abrahse quippe dictse sunt
)) promissiones et semini ejus ^. » Unde et in ista olea
oleaster inseritur gentium. Jam porro electionem quam
dicat *, quia secundum gratiam, non scundum debitum,
debet utique occurrere •, quoniam « reliquiae per electio-
)) nem gratiae factae sunt ^ » Haec eJectio consecuta est
caeleris excaecatis. Secundum hanc electionem Israelitse
dilecti propter patres. Non enim vocationeilla vocati sunt,
de qua dictum est : « Multi vocati **
: )> sed illa, qua vo-
cantur electi. Unde et hic posteaquam dixit : « Secundum
)) electionem autem dilecti propter patres "^
: y> continuo
subjecit unde agimus : « Sine poenitentia enim sunt dona
» et vocatioDei^ : » id est, sine mutatione stabiliter fixa

sunt. Ad hanc vocationem (jui pertinent , omnes sunt-

'Rom. XI, 28 2 Ibid 7. — — ^ Gal. v, 16. — 4 Rom. xi, i;, ~ 5 IbiU.-

5. —^^ Matth. XX, 16.— 7 Rom. xi, 28. — « Ibidi 29.

 94 S. iiLGLSTIM EPISCOPI
docibiles Dei ^
: nec potest eorumsquisquam dicere : Gre-
didi ut sic vocarer ;
praevenit eum quippe misericordia
Dei, quia sic est vocatus ut crederet. Omnes enira docibi-
les Dei veniunt ad Fiiium : quoniam audierunt et didice-
runta Patre per Filium ,
qui evidentissime dicit : « Omnis
» qui audivit a Patre et didicit, venit ad me^. » Istorum
autem nemo perit •, quia omne quod dedit ei Pater, non
perdet ex eo quidquam^ Quisquis ergo inde est, omnino
non perit : nec erat inde qui
Propter quod dictum perit.
est : « Ex nobis exierunt
non erant ex nobis 5 nam , sed
» si fuissent ex nobis, mansissent utique nobiscum *. »

XXXIV. Intelligamus ergo vocationem quasunt electi^

non qui eliguntur quia crediderunt sed qui eliguntur ,

ut credant. Hanc enim et Dominus ipse satis aperit ubi ,

dicit : « Non vos me elegislis , sed ego elegi vos. » Nam

sipropterea electi erant, quia crediderant: ipsi eum prius
utique elegerant credendo in eum , ut eligi raererentur.
Aufert autem hoc omuino, qui dicit : « Non vos me ele-
» gistis, sedego vos elegi \ Et
quidem procul dubio
» ipsi
elegerunt eum ,
quando crediderunt in eum. Unde non
ob aliud dicit : « Non vosme elegistis, sed ego vos elegi;»
nisi quia non elegerunt eum ut eligeret eos
, sed ut elige-

rent eum elegit eos : quia misericordia ejus prsevenit eos

secundum gratiam, non secundum debitura ^ Elegit ergo
eos de mundo cum hic ageret carnem, sed jam electos in
se ipso ante mundi constitutionera. Hsec est iramobilis
veritas prsedestinationis et gratiae. Nam quid est quod ait
Apostolus : « Sicut elegit nos in ipso aute raundi consti-
» tutionem ? » Quod profecto si propterea dictum est,
'

quia praescivit Deus credituros , non quia facturus fuerat

ipse credentes : contra istara praescientiam loquitur Filius,

' Isai. Liv, i3. — ' Joan. vi, 45. — 3 ibid. Sg. — 4 i Joan. u, 19. --
Joan. XV, i6, —6 pgal. lyiu, 11.-7 Ephes. i, 14.
 :

DE PR^DESXmAXIOME SAKCTORUM. 96
dicens : « Non vos elegistis, sed ego vos elegi : » cum hoc
potius praescierit Deus, quod ipsi cum luerant electuri, ut
ab illo raererentur eJigi. Electi sunt itaque ante mundi
constitutionem ea praedestinatione , in qua Deus sua fu-
tura facta praescivit ; electi sunt autem de mundo ea vo-

catione, qua Deus id quod praedestinavit, implevit. « Quos

» enira praedestinavit , ipsos et vocavit ^ : » illa scilicet

vocatione secundura propositum : non ergo alios, sed quos

praedestinavit , ipsos et vocavit . nec alios , sed quos ita
vocavit, ipsos et justificavit : ned alios, sed quos praedes-
tinavit, vocavit, justificavit, ipsos et glorificavit 5 illo uti-

que non habet fmem. Elegit ergo Deus fideles,

fine qui
sed ut sint, non quia jam erant. Apostolus Jac^busdicit
« Nonne Deus elegit pauperes in hoc mundo, divites in

» fide, et hseredes regni quod repromisit Deus diligenti-

,

» bus se - ? » Ehgendo ergo facit divites in fide sicut ,

haeredes regni. Recte quippe in eis hoc ehgere dicitur,

quod ut in eis faciat, eos ehgit. Rogo quis audiat Dominum
dicentem : «Nonvos me elegistis, sed ego vos elegi : » et

audeat dicere, credere homines ut ehgantur , cum potius

eligantur ut credant, ne contra sententiam veritatis prio-
res inveniantur elegisse Christum, quibus dicit Ghristus :

« Non vos me elegistis, sed ego vos elegi ^ ? »

XXXV. Quis audiat Apostolura dicentem : « Renedictus

» Deus et Pater Domini nostri Jesu Ghristi, qui benedixit
» nos in omni benedictione spiritah , in coelestibus in

» Ghristo : sicut elegit nos in ipso ante raundi constitutio-

» nem, ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus
» in charitate ,
praedestinans nos in adoptionem fdiorum
» per Jesum Ghristum in ipsura , secundum placitura vo-
» luntatis suae, in qua gratificavit nos in dilecto Fiho suo,
» in quo habemus rederaptionera per sanguinem ipsius,
'
Rom. viu, 3o. — 2 Jacob. n, 5.-3 Joan. xv, i6.
96 S. ALGlSXIiSl EPISCOVI

)) remissionem peccatorum secundum divitias gratiae ejus,

)) quae abundavit in nos in omni sapientia et prudentia^
)) ut ostenderet nobis mysterium voluntatis suae, secun-
» dum bonam voluntatem suam ,
quam proposuit in illo,

)) in dispensatione plenitudinis teraporum instaurare om-

)> nia in Christo ,
quae in ccelis sunt et quse in terris in
» ipso quo etiam et sortcm consecuti sumus, prae-
: in
» destinali secundum propositum, qui universa operatur

))secundum consilium voluntatis suse, ut simus in Jaudem

» glorise ejus* » quis, inquam, haec audiat diligenter etin-
:

telligenter et audeat de hac , quam defendimus, tam ,

clara veritate dubitare ? ElegitDeus in Christo ante cons-

titutionenj mundi membra ejus : et quomodo eligeret eos
qui nondum erant, nisi prsedestinando ? Elegit eos prae-
destinans nos. Numquid eligeret impios et immundos ?

Nam si quaestio proponatur, utrum hos eligat, an potius

sanctos et immaculatos ^
quid horum respondeat quis
requirat , ac non statim ferat pro sanctis imraaculatisque
sententiam.
XXXVI. « Praesciebat ergo, ait Pelagianus, qui futuri
essent sancti et immaculati per liberae voluntatis arbi-
trium : et ideo eos ante mundi constitutionem in ipsa sua
praescientia, qua tales futuros esse praescivit, elegit. Ele-
git ergo , inquit , antequam essent ,
praedestinans filios,

quos futuros sanctos immaculatosque proescivit : utique

ipse non fecit , nec se facturum , sed iUos futuros esse
praevidit. )) Intuearaur ergo vcrba Apostoli , atquevidea-
mus ulrum propterea nos elegerit ante mundi constitutio-
nem, quia sancti et iramaculati futuri eraraus, anut esse-
raus. « Benedictus , inquit , Deus et Pater Doraini nostri
Jesu Christi ,
qui nos benedixit in orani benediclione
spiritali in coelestibus in Christo : sicut elegit nos in ipso
' Eplies. 1, 3 et seqq.
 DE Pa^DESTlWATlOWE SAACTOlllM. 97
w ante mundi constilutionem , ut essemus sancti et immacu-
» Non ergo quia futuri cramus
wlati. , sed ut essemus.
Nempe certum est nempe manifestum , est : ideo quippe
tales eramus futuri, quia elegit ipse, praedestinans ut lales
per gratiamejus essemus.« Ita ergo nos benedixit benedic-
» tione spiritali in ccelestibus in Christo Jesu , sicut elegit
» nosin ipso ante mundi constitutionem ut essemus sancti ,

))et immaculati in conspectu ejus , in charitate praedesti-

wnans nos in adoptionem filiorum per Jesum Christum in
"ipsum, » Deinde quid adjungat, attendite, « Secundum
» placitum , inquit , voluntatis suae : » ne in tanto bene-
ficio gratioe de placito gloriaremur volunlatis nostrae. «In
qua gratificavit nos, inquit, in dilecto Filio suo : » in qua
utique voluntate sua gratificavit nos. Sic dictum est, gra-
tificavita gratia, sicut utjustificavitdicitur ajuslitia : « In
M quo habemus , inquit , redemptionera per sanguinem
» ipsius , remissionem peccatorum secundum divitias
» gratise ejus, quae abundavit in nos in omni sapieutia et
» prudentia , ut ostenderet nobis mysterium voluntatis
» suae secundum bonam voluntatem suam. » In hoc
mysterio voluntatis suae posuit divitias gratiae suae secun-
dum bonamvoluntatem suam, non secundum nostram :

quae bona esse non posset secundum bonam

, nisi ipse

voluntatera suam ut bona fieret subveniret. Cum autem

dixisset « Secundum bonam voluntatem suam
: » sub- :

jecit, « quam proposuit in illo, » id est , in dilecto Filio

suo, « in dispensatione plenitudinis temporum instaurare
» omnia in Christo, quse in coehs sunt, et quas in terris
» in ipso quo etiam etsortem consecuti sumus, prae-
; in
» destinati sccundum propositum qui universa operatur ,

» secundum consilium voluntatis suae, ut simus inlaudem

» glorise ejus. »

XXXYll. Nimis longum est dc singulis disputare.

CXLIII. 7
 98 S. ADGUSTINI EPISCOPl
Cernitis autem procul dubio , cernitis quanta manifesta-
tione apostolici eloquii defendatur haec gratia, contra quam
merita extolluntur humana, tanquam homo aliquid prior
det , ut retribuatur ei. Elegit ergo nos Deus in Ghristo
ante mundi constitutionem, praedestinans nos in adoptio-
nem filiorum : non quia per nos sancti et immaculati fu-
turi eramus. sed elegit prgedestinavitque ut essemus. Fecit
autem hoc secundum placitum voluntatis suae ut nemo ,

de sua, sed de illius erga se voluntate glorietur: fecit hoc

secundum divitias gratiae suae secundum bonam voiun- ,

tatem suam, quam proposuit in dilecto Filio suo, in quo

sortem consecuti sumus, praedestinati secundum proposi-
tum, non nostrum, sed ejus, qui universa operatur, usque
adeo ut ipse in nobis operetur et velle ^ Operatur autem
secundura consilium voluntatis suae ut simus in laudem ,

gloriae ejus. Hinc est quod clamaraus , ut nemo glorietur

in homine -, ac per hoc nec in se ipso 5 sed qui gloriatur,
in Domino glorietur, ut simus in iaudem gioriae ejus ^.

Ipsc quippe operatur secundum propositura suura , ut

simus in laudem gioriae ejus utique sancti et iramacu- ,

lati,propter quod nos vocavit, praedestinans ante mundi

constitutionem. Ex hoc proposito ejus est illa electorum
propria vocatio quibus omnia cooperatur in bonum *
,
:

quia secundum propositura vocati sunt, etsine poenitentia

suntdona et vocatioDei *.

XXXVIII. Sed hi nostri, de quibus et pro quibus nunc

agimus , forsitan dicunt, Pelagianos hoc apostolico testi-

monio refutari , ubi dicit ideo nos eiectos in Christo ^ et

praedestinatos ante mundi constitutionem , ut essemus
sancti et immaculati in conspectu ejus in charitate. Ipsi
enira putant , « acceptis praeceptis jara per nos ipsos

Philip. 11, i3. — ' i Cor. w, ii — 3 Id. i, 3i. — ^ Rom. viii, 28

Kl XI, 2j}. — '"'
Ephc». 1, 4'
 UE rUjliDESTlIVATlOiyii: SAttCXOllUM. 90
lieri liberae volimtatis arbitrio sancLos et immaculatos, m
conspectuejus incharitate quod futurum Deus quoniam:

praescivit, inquiunt, ideo nos ante mundi constitutionem

elegit et prcnedestinavit in Ghristo. »Cum dicat Apostolus :

Non quia futuros tales nos esse praescivit , sed ut essemus

talesperipsam electionem gratiae suse, qua gratificavit nos
iu dilecto Fiho suo. Cum ergo nos praedestinavit , opus
suum praescivit, quo nos sanctos et immaculatos facit.

Underecte hoc testimonio Pelagianus error arguitur.uNos

autem dicimus , inquiunt , nostram Deum non prsescisse
nisi fidem,qua credere incipimus,et ideo nos elegisse ante
mundi constitutionem, ac praedestinasse, ut etiam sanctiet
immaculati gratia atque opcre ejusessemus.» Sed audiant
et ipsi in hoc testimonio, ubi dicit : « Sorlem consecuti
» sumus, praedestinati secundum propositum, qui universa
» operatur ^. » Ipse ergo ut credere incipiamus operatur,
qui universa operatur. Vocationem quippe illam de qua
dictum est : « Sine pcenitentia enim sunt dona et vocatio
» Dei *
5 » et de qua dictum est : «. Non ex operibus , sed
» ex vocante "
; » cum posset dicere , sed ex credente : et

electionem quam significavit Dominus, dicens : « Non vos

» meelegistis, sed ego vos elegi* : necfides ipsa prsecedit.
Non enim quia credidimus, sed ut credamus elegit nos :

ne priores eum elegisse dicamur, falsumque sit, quod ab-

sit : « Non vos me elegistis, sed ego vos elegi. » Nec quia

credidimus , sed ut credaraus vocaraur : atque illa voca-

tione, quae sine poenitentia est, id prorsus agitur et pera-
gitur, ut credamus. Nec omnia rephcanda sunt de hac re

tam multa quae diximus.

XXXIX. Denique et in hujus testimonii consequentibus,
Deo gratias agit Apostolus pro his qui crediderunt non ,

utique quoniam eis annuntiatura est Evangehum , sed

»
Ephes. I, II. — 2 Roni xt, 29. — ' jj. i^, 12. — 4 Joan. w, iG.

7.
100 S. ALGV8TINI EPISCOPl
quoniam crediderunt. Ait enini: « In quo et vos audientes
» verbum veritatis Evangelium salutis vestrae in quo ,

» credentes signati estis Spiritu promissionis sancto, qui

» est pignus haereditatis nostrae, in redemptionem acqui-

» sitionis in laudem gloriae ipsius : propter hoc et ego
» audita fide vestra in Ghristo Jesu et in omnes sanctos,
» non cesso gratias agere pro vobis^wNova erat et recens
eorum fides praedicato sibi EvangeHo, qua fide audita,
gratias Deo pvo eis agit Apostolus. Si homini gratias age-
ret pro eo quod illum vel pularet non proestitisse vel
,

nosse , adulatio vel irrisio verius quam gratiarura actio

diceretur. « NoHte Deus non irridetur - » donum
errare, :

enim ejus est etiam incipiens fides, ne Apostoh falsa vel

fallax gratiarum actio merito judicetur. Quidillud, nonne
initium fidei apparet Thessalonicensium , de quo tamen
idem Apostolus Deo gratias agit , dicens : « Propterea et
» nos gratias agimus Deo sine intermissione ,
quoniam
» cum percepissetis a nobis verbum auditus Dei, excepistis
» non ut verbum hominura scd sicut est vere verbum ,

» quod operatur in vobis, cui credidistis? » Quid est

Dei,
quod hinc Deo gratias agit ? Nempe vanum est atque
inane, si cui gratias agit, hocipse non fecit. Sed quia hoc
vanum et inane non est profecto Deus cui de hoc opere ,

gratias agit , ipse fecit , ut cum percepissent ab Apostolo

verbum auditus Dei , exciperent illud non ut verbum
hominum , sed sicut est vere verbum Dei. Deus igitur
operatur in cordibus hominum , vocatione illa secundum
propositum suura , de qua multum locuti sumus, ut non
inaniter audiant Evangelium, sed eo audito convertantur
et credant , excipientes non ut verbum hominum , sed
sicut est vere verbum Dei.
XL. lUud etiam initium fidei hominum donum Dei
' Ephes. r, i3 et seqq. — ^ Qgi, vi, 7. — 3 i Thess. 11, i3.
 DE PTliEDESTINATIONE SVNCTORLM. 101

esse nos admonet , cum hoc significet Apostolus dicens in

Epistola ad Golossenses : « Orationi inslate, vigilantes in

» illa in gratiarum actione, orantes simul et pro nobis,

» ut Deus aperiat nobis ostium verbi sui ad loquendum

» mysterium Christi propter quod etiam vinctus sum ut
,
,

» manifestem illud ita ut oportet me loqui '. w Quomodo

aperitur ostium verbi , nisi cum sensus aperitur audientis

ut credat , et initio fidei faclo , ea quae ad aedificandam

salubrem doctrinam prsedicantur et disputantur admittat 5

impro-
per infidelitatem corde clauso ea quae dicuntur ,

bet ac repellat ? Unde et ad Corinthios ait : « Permanebo

» autem Ephesi usque ad Pentecosten-, ostium enim mihi
apertum est magnum et evidens, et adversarii multi -.
»
»

Quid hic aliud potest intelhgi , nisi praedicato ibi per eum
primitus Evangelio credidisse multos , et multos ejusdem

fidei adversarios extitisse , secundum illud Domini ^ :

« Nemo ad me venit, nisi cui datum fuerita Patre meo* :

»

et « Vobis datum
:
mysterium regni coelorum est nosse ,

» illis autem non est datum^? » Ostium ergo

apertum est
autem multi ex eis
in eis quibus datum est adversarii :

quibus non datum. est

XLI. Iiemque ad eosdem in secunda Epistola idem

Apostolus :
(' Cum venissem , inquit , in Troadem ni

» EvangeUum ostium mihi apertum esset in

Christi, et

» Domino, non habui requiem spiritui meo eo quod non ,

» inveni Titum fratrem menm : sed vale illis faciens exii

Macedoniam^. Quihus vale fecit, nisi eis qui credi-

» in
derant quorum scilicet cordibus evangehzanti apertum
, in
est ostiumPQuid autem adjungat attendite « Deo autem, :

»inquit, gratias qui semper triumphare nos facit ,

m
» Christo, et odorem notitiae suse per
nos manifestat m
«
Coloss. IV, 2 et seq. - = i Cor. xv,, 8—3 Joan. vi, 69. - 4 Luc vi.r,^

,0. — 5 Maltli. XIII, i(. --^ aCor. n, fi ct i3.

102 s. augt;sti»i EPiscon

» omni ioco : quia Christi bonus odor sumus Deo , in his

» qui salvi fiunt quibusdam qui-
, et in his qui pereunt ;

» dem odor mortis in mortem, quibusdara autem odor

» vitae in vilam '. » Ecce unde gratias agit miles acerrimus

et defensor invectissimus gratiae ecce unde gratias agit, :

quia Christi bonus odor sunt Apostoli Deo, et in his qui

salvi fiunt gratia ejus , et in his qui pereunt judicio ejus.

Sed ut minus succenseatur haec parum intelhgentibus,

ipseadmonet, cum adjungit et dicit « Et ad haec quis :

» idoneus^? » Verum redeamus ad ostii apertionem ,

qua
initium fidei audientium significavit Apostolus. Quid est
enim : « Orantes simul et pro nobis, ut Deus aperiat no-
» bis ostium verbi^ : » nisi apertissima demonstratio
etiam ipsum initium fidei esse donum Dei? Non enim
orando peteretur ab eo, nisi ab ipso tribui crederetur.
Hoc donum coelestis gratiae in illam purpurariam descen-
derat, cui , sicut Scriptura dicit in Actibus Apostolorum :

« Deus aperuerat sensum ejus, et intendebat in ea quae a

» Paulodicebantur^. » Sic enim vocabatur ut crederet. Agit
quippe Deus quod vult in cordibus hominum , vel adju-
vando , vel judicando , ut etiam per eos impleatur quod
manus ejus et consihum praedestinavit fieri.

XLII. Frustra itaque etiam illud, quod Regnorum et

Paralipomenon Scriptura teste probavimus^ cum Deus ,

vult fieri quod non nisi volentibus hominibus oportet

fieri , inchnari eorum corda ut hoc velint eo scilicet in- ,

clinante, qui in nobis mirabili modo et ineifabili operatur

et velle, ad causam de qua disserimus, non pertinere
dixerunt. Quid est aliud , nihil dicere , et tamen contra-
dicere ? nisi forte cur eis hoc visum sit , rationem vobis
aliquam reddiderunt, quam vos in litteris vestris tacere

• 2 Cor. 11, i4 et i5. — » Ibid. i6. — 3 Coloss. iv, 3.-4 Act. xvt, i^.
— 5 Itl. IV, 28. — C'
i Reg. X. 25, et i Par. 11, 18.
 —

DE PR^DESTJNATIONE SANCTORUM. 103

maluistis. Sed qnse illa esse possit ignoro. An forte quia
ostendimus hoc Deura egisse in cordibus hominum , et ad
hoc perduxisse quorum ei placuit voluntates, ut rex con-
David ; ideo haec exempla causae huic
stitueretur Saiil sive
convenire non putant, quoniam non hoc est temporahter
regnare in hoc s^eculo ,
quod est in aeternum regnare
cum Deo j ac per hoc existimant ad regna terrena lacienda
Deum inclinare, ad regnum vero coekste obtinendum
Deum non inchnare quorum voluerit voluntates ? Sed
puto propter regnum coelorum , non propter regnum ter-
renum esse dictum : « Inclina cor meum in testimonia
» tua^ : )) vel, « A Domino gressus hominis diriguntur,
)) et viam ejus volet^ : )> vel, « Paratur voluntas a Do-
)) mino Dominus noster nobiscum, sicut
; )> veJ. , « Fiat
))erat cum patribus nostris non derehnquat nos, nec aver- •

))tat nos a se inchnet corda nostra ad se, ut eamus in ora-

;

))nibus viis ejus^ vel « Dabo eis cor cognoscendi me, : )> ,

))et aures audientes* ; vel « Dabo eis cor ahud et )) , ,

))spiritum novum dabo eis^ Audiant etiam illud )) :

({Spiritum meum dabo in vobis, et faciam ut in justifi-

» cationibus meis arabuletis, et judicia mea observetis et

))faciatis^. Audiant A Domino diriguntur gressus viri,

)) :

» mortalis autem quoraodo intelligit vias suas''? Au- ))

diant « Omnis vir videtur sibimetipsi justus, dirigit

:

)) autera corda Dorainus^. )) Audiant : « Crediderunt quot-

» quot erant ordinati in vitara EEternam^. » Audianthaec,
et alia quaecuraque non dixi ,
quibus ostenditur Deus
ad regnura etiara coelorura et ad vitara seternara parare
et convertere horainum voluntates. Cogitate autem quale
sit , ut credamus ad constituenda regna terrena hominum
' Psal. cxvm, 36. — ' Id. xxxvi, 23.-3 Prov. vm, juxta LXX, et 3 Reg.
XIII, 57. — 4 Baruch. 11, 3i. — 5 Ezech. xi, 19. — ^ Id. xxxvi , 27.
— 7 Prov. XX, 24. — **
Id. XXI, 2. — 9 Act. xui, 48.
104 S. AvGtSTINI DE PR^DESTINATIONE S\NCTORX)M,
voluntates operari Deum , et ad capessendum regnum coe-
lorum homines operari voluntates suas.
XLTII. Multa diximus, et fortasse jam dudum potui-
mus persuadere qu?e volumus , et adhuc tam bonis inge-
niis sic loquimur quasi obtusis ,
quibus et quod nimium
est non est satis. Sed dent veniam nova enim quaestio ad
;

hoc nos compuHt. Quia cum in prioribus opuscuhs nos-

stris satis idoneis testimoniis egissemus , donum Dei esse
etiam fidem : inventum est quod contradiceretur ad hoc ,

valere illa testimonia, ut ostendant Dei donum esse in-

crementum fidei ; initium vero fidei quo in Christum pri-
mitus creditur , ab homine ipso esse, nec esse donum Dei,
sed hoc exigere Deum , ut cura id praecesserit , caetera tan-
quam hoc merito consequantur quoe Dei dona sunt 5 nec
ullum eorura dari gratis, cum in eis Dei gratia, quse non
nisi gratuita est ,
praedicetur. Quod videtis quam sit ab-
surdum 5
propter quod instituimus ,
quantum potuimus ,

ut etiam ipsum initium fidei donum Dei esse ostendere-

mus. Quod et si diutius fecimus quam forsitan vellent hi
,

propter quos fecimus 5 hinc ab eis reprehendi parati su-

mus : dum tamen elsi multo diutius quam vellent , etsi

cum fastidio ac taedio inteihgentium , fateantur nos fecisse

quod fecimus, id est , etiam initium fidei, sicut continen-
tiam, patienliam, justitiam ,
pietatem, et caetera, de qui-
bus cum his nulla contentio est, donum Dei esse do-
cuisse. Hic ergo sit hujus voiuminis terminus, ne offendat
unius nimia lon^itudo.
 ,

S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPl

DE DONO

PERSEVERANTIiE,
AD PROSPERUM ET HILARIUM.

LIBER II.

Prima parte lihri probat perse<.>erantiam illam, qua

inChristo perse^'eratur usque in finem, esse do-
num Dei. Hoc enim a Deo irrisorie peti, si a Deo
dari non creditur. Porro Dominica oratione niliil
pene aliud posci quam perseverantiam, juxta Cf-
praini martyris expositionem qua quidem expo- :

sitione ipsi gratice inimici convicti sunt ante quam

Perseverandi gratiam non seeun.dum acci-
nati.
pientium merita, sed aliis Dei misericordia dari
aliis justo ejus judicio non dari docet. Cur ex
adultis ille potius quam iste vocetur, quemadmo-
dum et ex duobus parvulis cur iste assumatur, ille
reUnquatur, inscrutabile. Inscrutahilius vero^ cur
' Scriptus post Retractationes, anno Christi 428 aut 429-
106 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ex dohus piis , huic perse{>erare donetur, non illi :

sed illud tamen certissimum, liunc esse e.v prcedes-

tinatis , illum non esse. Prcedestinationis myste-
rium Dominicis verbis de Tfriis et Sidoniis, si ea-
dem apud illos quce apud Chorozam signafacta
essent, poenitentiam acturis y monstrari obsen^at.
Exemplum parmlorum ad prcedestinationis , et
gratice in majoribus veritatem firmandam valere
ostendit :atque ad locum libri sui de libero arbi-
trio tertiiab adversariis male huc allatum respon-
det. Altera posteci operis hujus parte refelUt quod
illi cdunt, Prcedestinationis dejinitionem utilitati
exhortationis et correptionis adversam. Asserit
contra prcedestinationem utiliter prcedicari, ut
homo non in se ipso, sed in Domino glorietur.
Quce autem ab adversus prcedestinationem
illis

objectantur, eadem non absimiliter vel adversus

Dei prasscientiam, vel adi^ersus gratiam illam,
quam ad ccetera bona ( excepto initiojidei etper-
sei^eranticB perfectione ) necessariam esse consen-
tiunt, posse torqueri. Prcedestinationem quippe
sanctorum nihil aliud esse quam prcescientiam et
prceparationem benefciorum Dei, quibus certis-
sime liberantur, quicumque libera^tur. T^erum
prcedestinationem congrua ratione prcedic^ari ju-
bet, ac non eo mocio ut apud imperitam multitudi-
nem redargui ipsa sua prcedicatione videatur.
Postremo iUustrissimujn prcedestinationis exem-
plum nobis positum ob oculos Dominum Jesum
commendat.
 :

DE DOWO PERSEVERANTI^. 107

I. Jam/ de perseveranlia diligentius disputandum est
nam et priore libro, cum ageremus de initio fidei, etiam
de hac ali(|ua diximus. Asserimus ergo donum Dei esse
perseverantiam qua usque in fmem perseveratur in
Christo. Finem autem dico, quo vita ista finitur, in qua
tantummodo pericuhim est ne cadatur. Itacjue utrum
quisque hoc raunus acceperit, quandiu hanc vitam du-
cit, incertum est. Si enim prius quam moriatur cadat,

non perseverasse utique dicitur, et verissime dicitur.

Quomodo ergo perseverantiam, qui non perseveravit, ac-
cepisse vel habuisse dicendus est? Nam si habeat ali-

quis continentiam , ab ea decidal atque incontinens

et
fiat, si justitiam similiter, si patientiam, si ipsam fidem,
recte dicitur habuisse et non habere ; continens enim
fuit, vel justus fuit, vel patiens, vel fidehs fuit, quandiu
fuit; cum vero esse destitit, non est quod fuit : qui vero
non perseveraverit, quomodo perseverans fuit-, cum per-
severando quisque ostendat se perseverantem quod iste

non fecit? Sed ne quisquam reluctetur et dicat, Si ex quo

fidehs quisque factus est, vixit, verbi gratia, decem an-
nos, et eorum medio tempore a fide lapsus est, nonne
quinque annos perseveravit ? Non contendo de verbis, si '-^^ ^
et ilia perseverantia putatur esse dicenda tanquam tem- ,

poris sui : hanc certe de qua nunc agimus perseveran-

tiam, qua inChristo perseveratur usque in finem, nullo
modo habuisse dicendus est, qui nonperseveraverit usque
in finem : potiusque hanc habuit unius anni fidelis , et

quantum infra cogitari potest, si donec moreretur fideliter

vixit, quam multorum annorum, si exiguum temporis

antemortem a fidei stabihtate defecit.
II. Quo constituio videamus utrum haec perseverantia ,

de qua dictum est , « Qui perseveraverit usque in finem ,

< Vide D. Guillon, tom. xxii, pag.

108 S. ArGtTSTINI EPISCOPI

1) hic salvuserit*, » donum sit Dei. Quod si non sit, quo-

raodo verum est quod Apostolus ait, « Vobis donatum est
)) pro Ghristo , non solum ut credatis in eum verum ,

» etiam ut patiamini pro eo ^? » Horum quippe unum per-

linet ad initium, alterura ad fmera : utruraque taraen est

Dei donum ,
quia utrumque dictum est esse donatum
sicut et superius jam diximus. Quod enim est initium ve-
rius Christiano ,
quam credere in Chrislum ? Qui finis rae-

lior, quam pati pro Christo? Sed quod ad id pertinet ut

credatur in Christura cjuahscumque inventa est contra-
,

dictio, ut donura Dei nou initiura, sed augmentura fidei

diceretur cui opinioni donante Domino satis superque res-
:

pondimus. Quid autem dici potest, cur perseverantia us-

que in finem non donetur in Christo, cui donatur pati
pro Christo, aut, ut expressius eloquar, cui donatur
raori pro Christo? Nam et Petrus apostolus donum Dei
hoc essedemonstrans, « Melius est, inquit, bene facien-
)) tes, si veht voluntas Dei, pati, quara raale facientes^. »

^Cum dicit, « si velit voluntas Dei^ » ostendit hoc divini-

tus donari , nec omnibus sanctis , ut pro Christo patian-
tur. Neque enira quos non vult voluntas Dei pervenire ad
experientiara gloriamque passionis non perveniunt ad ,

regnum Dei, si perseveraverint in Christo usque in finera.

Scd quisdicat, istisnon donari hanc perseverantiam, qui
?egritudine corporis vel c|uocumque casu raoriuntur in
Christo ; cum longe ditlicilior donetur ilhs, a c[uibus sus-
cipitur etmors ipsa pro Christo? Multo quippe difficihus
perseveratur ubi hoc agit qui persequitur ne persevere-
,

tur et propterea usque ad mortera sustinetur ut perseve-

,

retur. Illam proinde difticiUus perseverantiam , istam fa-

cihus est habere : sed cui nihil difficile est , facile est

utraraque donare. Hanc enim promisit Deus, dicens: «Ti-

'
Mattli. X, "ii. — ' Philip. u, 29 — ' i Petr. 111, 17.
 »

DE DONO PERSEVERANTIJE. 109

» morem meum dabo in cor eorum, ut a me noii rece-
» dant^ » Quod quid est aliud, quam talis ac tantus erit
timor meus, quem dabo in cor eorum, ut mihi perseveran-
ter adhaereant?
Cur autem perseverantia ista poscitura Deo, si non
III.

datur a Deo? An etista irrisoria petitio est, cum id abeo

pelitur quod scitur non ipsum dare, sed ipso non dante
esse in hominis potestate j sicut irrisoria est eliam iila ac-
tio gratiarum , si ex hoc gratiae aguntur Deo ,
quod non
donavit ipse^ nec fecit.^ Sed quod ibi dixi, hoc et hic dico.

« Nolite errare, inquit ApostoJus, Deus non irridetur^.

O homo non verborum tuorum
, tanlura, verum etiam co-
gitationum testis est Deus : si ahquid a tanto divite vera-
citer ac fidehter poscis 5 ab illo , a quo poscis, te accipere
crede quod poscis. Noli eum labiis honorare , et super
eura corde te extollere, credens a te ipso tibi esse, quod
ab iilo te fmgis orare. An ab illo perseverantia ista forte
non poscitur ? Jam hoc qui dicit , non meis disputationi-
bus refellendus, sed sanctorum orationibus onerandus
est. An vero quisquam eorum est, qui non sibi poscat a

Deo ut perseveret in eo cum ipsa oratione quae Domi-

,

nica nuncupatur, quia eam Dominus docuit, quando

oratur a sanclis, nihil pene aliud quam perseverantia posci
intelligatur ?

IV. Legite aliquanto intentius ejus expositionem in

beati Cypriani martyris libro, quem de hac re condidit,
cujus est titulus, De Dominica Oratione : et videte ante

quot annos, contra ea quae futura erant Pelagianorum

venena, quale sit antidotura praeparatum. Nam tria sunt, r{>

ut scitis, maxime adversus eos catholica defendit

quae
Ecclesia quorum est unum gratiam Dei non secundum
:
,

merita nostra dari quoniam Dei dona sunt, et Dei gratia

;

' Jereni. xxxii, 40- — " Gal. vi, 7.

 110 S. A.LGLSTIWI EPISCOM
conferuntur etiam merita universa justorum : alterumest,
^A in quantacumque justitia sine qualibuscumque peccatis in

'^>'f^\?'^'ji>>
^°^ corruptibili corpore neminem vivere tertium est, :

c^^^ ol^noxium nasci hominem peccato primi horainis, et vin-

culo damnationis obstrictum, nisi reatus, qui generatione
contrahitur, regeneratione solvatur. Horum trium hoc,
quod loco ultimoposui, solum non tractatur in supra-
dicto gloriosi Martyris libro : de duobus vero cseteris tanta
illic perspicuitate disseritur, ut supradicti hseretici, novi
inimici gratise Christi, longe ante reperiantur convicti
esse quam nati. In his ergo meritis sanctorum, quse nulla
nisi Dei dona sunt , etiam perseverantiam donum Dei esse
sicloquitur, « Dicimus, inquit Sanctificetur : nomen tuum ^

nonquod optemus Deo, ut sanctificetur orationibus nos-

tris, sedquod petamus ab eo, ut nomen ejus sanctifice-
tur in nobis. Caeterum a quo Deus sanctificatur, qui ipse
sanctificat ? Sed quia ipse dixit, « Sancti estote, quoniara
)) et ego sanctus sum^ » id petimus et rogamus, ut qui in
:

baptismo sumus, in eo quod esse coepimus per-

sanctificati
severemus. Et paulo post de hac ipsa re adhuc dispu-
)>

tans, et docens nos perseverantiam petere a

Domino;
quod nullo modo recte ac veraciter faceret, nisi ejus do-
num ethoc esset « Haec inquit, sanctificatio ut in no-
:
,

bis permaneat oramus, et quia Dominus

et judex noster
sanatoaseet vivificato comminatur non dehnquere, ne
quid ei deterius fiat ^ :[hanc continuis orationibus
precem
^'o. *e*
hocdiebus et noctibus postulamus, ut sanctifi-
f^rl^^^^^^^^'
"" '«-^ catio et vivificatio quae de Dei gratia sumitur, ipsius pro-
"^T^^^
tectione servetur. » In sanctificatione igitur
perseveran-
tiam ,
hoc est, ut in sanctificatione perseveremus, nos ab
eo petere iste doctor intelhgit, cum sanctificati dicimus,
« Sanctificeturnomen tuum. » Quid est enim aliud petere
Matth. VI, 9. — a
Levit. xix, 2. — 3 joan. v, 14.
 ,

DE DONO PERSEVERAWTI^. 111

quod accepimus , nisi ut id quoque nobis prsestetur , ne
habere desinamus? Sicut ergo sanctus, cum Deum ro-
gat ut sanctus sit , id utique rogat ut sanctus esse per-
maneat : ita utique et castus, cum rogat ut castus sit;

continens, ut continens sit; justus, ut justus; pius, et

csetera, quae contra Pelagianos dona Dei esse defendimus
hoc sine dubio petunt , iit in eis perseverent bonis, quae
se accepisse noverunt. Quod si accipiunt , profecto et ip- ,.

sam perseverantiam magnum Dei donum ,

quo caetera
dona ejus conservantur accipiunt. ,

V. Quid, cum dicimus, « Veniat regnum tuum': »

num aliud poseimus, nisi ut veniat et nobis,'quod esse

venturum non dubitamus omnibus sanctis? Ergoet hic,
qui jam sancti sunt, quid orant, nisi ut in ea sanctitate
quae illis data est perseverent? Neque enim aliter eis veniet
regnum Dei, quod nonaliis, sed hisqui perseverant usque
in fniem, certum est esse venturum.
VI. Tertia petitioest, « Fiat voluntas tua in coelo et in
» terra- : » vel, quod in plerisque codicibus legitur, ma-
gisque ab orantibus frequentatur , « sicut in coelo et in
» terra : »quod plerique intelHgunt, sicut sancti Angeli^,
et nos faciamus voluntatem tuam. Vult autem ille doctor
et martyr, coelura et terram intelhgi spiritum et carnem ,
l

et hoc nos orare , ut voluntatem Dei re utraque concor-

dante faciamus. Vidit in his verbis et alterum sensum sa-
quo jam supra locuti su-
nissimse fidei congruentem, de
mus utscihcet pro infidehbus qui sunt adhuc terra, ter- ^^
:

renum tantum hominem prirna nativitate portantes, orare

intelhgantur fideles, qui ccelesti homine induti, non im-
merito coeli nomine nuncupantur. Ubievidenter ostendit,
et initium fidei esse donum Dei, quando non tantum pro
fidelibus ut augeatur in eis vel perseveret fides, verum .

' Malth. VI, 10. — 2 Ibid. — 3 Subaudij faciunt.

 412 S. A.l]GliSTIM EPISCOPI

etiam pro infidelibus ut habere incipiani eam quam peni-

tus non habebant , et conlra quam corda insuper inimica
gestabant, sancta orat Ecclesia. Yerum nunc non de ini-
tiofidei, de quo in superiore libro mulla jam diximus;
sed de illa quae habenda est usque in fniem perseveranlia
disputamus, quam petunt utique etiam sancti qui faciunt
voluntatem Dei, dicentes in oratione, « Fiat voluntas tua. »
Cum enim jam facta sit in eis, cur ut fiat adhuc petunt,
nisi ut perseverentin eo quod esse cfjeperunt? quamvis hic
dici possit , non petere sanctos, ut voluntas Dei fiat in
coelo ; sed ut fiat in terra sicut in coelo : ut terra scihcet
' imitetur toelum, id est, ut homo Angelum, vel infidehs
fidelem : ac per hoc id sanctos poscere, ut sit quod non-
dum est, non ut perseveret quod est. Quantalibet enim
homines sanctitate praepoileant , nondum sunt aequales
Angelis Dei : nondum ergo .sicut in coelo in eis fit vo-
luntas Dei. Quod si itaquidem parte qua op-
est, in ea
tamus, ut homines ex infidelibus fiant fideles, non per-
severantia, sed initium videtur optari in ea vero qua op- :

ti^tamus, ut homines in facienda voluntate Dei aequentur

Angehs Dei, cum hoc orantsancti, perseverantiam demons-
trantur orare : quoniam nemo pervenit ad illam summam,
quae inregno est, beatitudinem, nisi in ea sanctitate quam
sumpsit in terra, perseveraverit usque in finem.
VII. Quarla petitio est, « Panem nostrum quotidia-
« num da nobis hodie^ » Ubi beatus Cyprianus ostendit
quomodo et hic intelhgatur perseverantia postulari. Ait
quippe inter caetera « Hunc autem panem dari nobis
:

quotidie postulamus ne qui in Christo sumus, et Eucha-

,

ristiara quotidie ad cibum salutis accipimus, intercedente

aliquo graviore delicto , dum abstenti et non communi-

cantes a coelesti pane prohibemur, a Christi corpore se-
» Matlh. VI, II .
1
DE DOTVO PERSEVERAMI^. 113
'
paremur. » Haec verba sancti hominis Dei, perseveran-
tiara prorsus a Domino sanctos indicant poscere, quando
hac intentione dicunt, « Panem nostrum quotidianum da
» nobishodie; » ne aChristicorpore separentur, sed in ea
sanctitate permaneaut, qua nullum quo inde separari
mereatur, crimen admittant.
VIII. Quinto orationis loco dicimus, « Dimitte nobis
» debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nos-
» tris^ » In qua sola petitione non invenitur posci perse-
verantia. Prseterita enim sunt peccata ,
quae nobis ut
dimittantur oramus : perseverantia vero quae in aeternum
salvos facit, tempore quidem hujus vitae non tamen pe- ,

racto, sed ei quod usque ad ejus finem restat, est necessa-

ria. Operae pretium est tamen paulisper intueri, quomodo
et in hac petitione jam tunc hngua Cypriani, tanquam i

«y^ <^'|p<'i««.'^<

telo invictissimo veritatis, longe postea futuri confodie- ^'*"" i-^ocK^i"""''

hantur haeretici. Etiam hoc enim Pelagiani audentdicere,

hominem justum in hac vita nuUum habere oranino pec-
catum, et in tahbus hominibus esse jam prsesenti tempore
Ecclesiara non habentem maculam, aut rugam^, aut ali-
quid ejusmodi quse una et sola sponsa sit Christi tan-
,
:

quam sponsa ejus non sit, quae per universam terram quod
ab eo didicit, dicit, « Dimitte nobis debita nostra. » Sed
attendite quomodo istos gloriosissimus Cyprianus interi-
mat. Cum enim iocum ipsuni Dominicae orationis expo-
neret , ait inter caetera. « Quam necessarie autem, quam
providenter et salubriter admonemur, quod peccatores
sumus, qui pro peccatis rogare compelhmur ut dum :

indulgenlia de Deo petitur, conscientiae suae animus

recordetur. Ne quis sibi quasi innocens placeat, et se
extollendo plus pereat, instruitur et docetur se peccare
quotidie, dum quotidie pro peccalis jubetur orare. Sic de-
' Maltli. VI, 12. — ' Eplics. V, 5;.

GXLIII. 8
 114 S. AtGLSTUil EPlSCOll
j

niqueetJoannesinEpistolasuapotensdixit: «Sidixerimus i

» quia peccatum non habemus nos ipsos decipimus et , , i

)) veritas in nobis non esl ^

: » et caetera quae hic inserere I

longum est.

IX. Jam vero cum dicunt sancti : « Ne nos inferas in

» tentationem, sedlibera nos a malo^ : » quid aliud quam i

ut in sanctitate perseverent, precantur? Nam profecto

concesso sibi isto Dei dono, quod esse Dei donum, cura
ab illo poscitur, satis aperteque monstratur : isto ergo
concesso dono Dei ne inferantur in tentationem
sibi ,
,

nemo sanctorum non tenet usque in finem perseverantiam

sanctitatis. Neque enira quisquam in proposito Chrisliano

perseverare desistit, nisi in tentationeni primitus infe-

ratur. Si ergo concedatur ei quod erat ut non inferatur ,
j

utique sanctificatione ,
quam Deo donante percepit Deo ,

donante persistit.
X. « Sed nolunt, ut scribitis, isti fratres, ita hanc
» perseverantiam praedicari, ut non vel suppliciter eme-
» reri , vel amitti contumaciter possit. » Ubi quid dicant,
parum diligenter attendunt. De illa enim perseverantia
loquimur ,
qua perseveratur usque in finem : quae si data
est, perseveratum autem non est
est usque in finem 5 si

perseveratum usque in finem non est data quod jam et ,

5

superius satis egimus. Non itaque dicant homines perse-

verantiam cuiquam datam usque in finem nisi cum ipse ,

venerit finis, et perseverasse cui data est repertus fuerit

usque in finem. Dicimus quippe castura quera noviraus
castum sive sit sive non sit in eadem castitate mansu-
, ,

rus j
et si quid ahud divini rauneris habeat quod te-
,

neri et amitti potest , dicimus eum habere quandiucum-

que habet; et si amiserit , diciraus habuisse : perseveran-
tiam vero usque in finem ,
quoniam non habet quisquam
• i Joan. I, 8. — » Matth. vi, li.
 DE DONO PERSEVERAHTI^. 115
nisi qui perseverat usque in finem multi eam possunt ^

habere , nuUus amittere. Neque enim metuendum est ne ,

forte cum perseveraverit homo usque in fmem , aliqua in

60 mala voluntas oriatur, ne perseveret usque in finem.

Hoc ergo Dei donum suppliciter emereri potest sed cum :

datum fuerit amitti contumaciter non potest. Gum enim

,

perseveraverit quisque usque in fmem neque hoc donum ,

potest amittere, nec alia quae poterat ante finem. Quo-

modo igitur potest amitti, per quod fit ut non amittatur
etiam quod posset amitti?
XI. Sed ne forte dicatur, usque in finem perseveran-
tiam non amitti quidem, cum data Tuerit, id est, cum
perseveratum fuerit usque in finem 5 sed tunc amitti quo-
dam modo, quando agit homo per contumaciam, ut ad
eam pervenire non possit sicut dicimus hominem, qui :

non perseveraverit usque in finem amisisse vitam seter- ,

nam vel regnum Dei non quod jam acceperat et habe-

,
:

bat sed quod acciperet et haberet si perseverasset ver-

, , :

borum conlroversias auferamus, et nonnulla eti^.m quae

non habentur sed habenda sperantur posse dicamus
,
,

amitti. Dicat mihi quisquis audet utrum Deus dare non ,

possit, quod a se posci imperavit? Hoc certe qui sapit,

non dico desipit, sed insanit. Imperavit aulem Deus, ut
ei sancti ejus dicant orantes : « Ne inferas nos in tenta-
» tionem *. » Quisquis igitur exauditur hoc poscens, non
infertur in contumacise tentationem, qua possit vel dignus
sit perseverantiam sanctitatis amittere.
XII. At enim , « voluntate sua quisque deserit Denm ,

» ut merito deseratur a Deo. » Quis hoc negaverit? Sed

ideopetimus, neinferamurintentationem, uthocnonfiat.
Et si exaudimur , utique non fit
;
quia Deus non permittit
ut fiat. Nihil enim fit , nisi quod aut ipse facit , aut fieri

'
Mattb. Yi, i3.
8
 116 S. AlGtSTINI EPISCOPl

ipse permittit. Potens ergo est et a malo in bonum

, flec-

tere voluntates , et in lapsum pronas convertere, ac diri-

gere in sibi placitum gressum, Cui non frustra dicitur :

« vivificabis nos* » non

Deus tu convertens : frustra dici-
tur Ne des ad movendum pedem meum
: « » non fru- - :

slra dicitur « Ne tradas me, Domine a desiderio meo pec-

:

» catori^ » postremo, ne multa commemorem, cum vobis

:

plura lortassis occurrant non frustra dicitur « Ne nos , :

w inferas in tentalionem. » Nam quisquis in tentationem

non infertur, profecto nec in tentationem suoe raalae vo-
luntatis infertur : et qui in tentationem suae malae volun-
tatis non infertur, in nuUara prorsus infertur. « Unus-
» quisqueenim, tentatur, utscriptum est, a concupiscen-
» tia sua abstractus et illectus Deus autem neminem ten- :

» tat*^ » tentatione scilicet noxia. Nam est et utilis, qua

nondecipimur, velopprimimur, sed probamur, secundum
quod dictum est : « Proba me Domine, et tenta me^. »

lUa ergo noxia tentatione ,

quam significat Apostobis
dicens : c. Ne forte tentaverit vos qui tentat , et inanis sit
» labor noster" : » Deus, ut dixi , neminem tentat, hoc
est , neminera infert vel inducit in tentationem. Nam ten-
tari et in malum, imo
tentationem non inferri, non est
etiam bonum
enim probari. Quod itaque di-
est : hoc est

cimus Deo « Ne nos inferas in tentationera » quid dici-

: :

"'
mus, nisi ne nos inferri sinas ? Unde sic orant nonnulH
,
,

et legitur in codicibus pluribus, et hoc sic posuit l^eatis-

simus Gyprianus « Ne patiaris nos induci in tentatio- :

M nem. » In EvangeHo taraen Graeco nusquara inveni

nisi : « Ne nos inferas in tentationem. » Tutiorcs igitur

vivimus, si totum Deo damus non autem nos illi ex ,

parte , et nobis ex parte coraraittiraus quod vidit iste :

' Psal.Lxxxiv, 7. — ' IJ. Lxv, 9. — 3 ij. csxxix, 9. — 4 Jacob. i, i3 et

i/j. — 5 Psal. XXV, 2. — <>
I Thess. ui, 5.
 DR nONO PERSEVERA^TI*:. 117
vcnerabilis niartyr. Nam cuni eumdeni locura Uralionis
exponeret, ait post coetera. « Quando autem rogamus, ne
in tentationem veniamus j admonemur infirmitatis et im-
becillitatis nostrte, dum sic rogamus, ne quis se insolenter

extollat , ne quis sibi superbe et arroganter aiiquid assu-

raat, ne quis aut confessionis aut passionis gloriam suam

ducat : cum Dominus ipse humilitatem docens, dixerit :

« Vigiiale et orate , ne veniatis in tentationem^ ; spiritus

» quidem promptus est, caro autem infirma : » utdum prae-

cedit humilis et submissa confessio, et datur totum Deo,
quidquid suppiiciter cum timore Dei petitur, ipsius pietate
prsestetur. »

XIII. Si ergo aha documenta non essent, haec Domi-

nica oratio nobis ad causam gratine ,
quam defendimus ,

sola sufhceret : quia nihii nobis reliquit , in quo tanc[uam

in noslro gloriemur. Si quidem et ut non discedamus a
Deo non ostendit dandum esse nisi a Deo cum poscen- ,

dum ostendit a Deo. Qui (;nim non infeitur in tentatio-

nem non discedil a Deo. Non est hoc omnino in viribus
,

hberi arbitrii quales nunc sunt ,

fuerat in homine ante :

quam caderet. Quse tamen libertas voluntatis in illius

primae conditionis pr.Testantia quantum valuerit , apparuit

in Angelis ,
qui diabolo cum suis cadente in veritate ste-
teruiit ad securitatem perpetuam non cadendi in qua
, et ,

nunc eos esse certissimi sumus, pervenire meruerunt.

Post casuni antem hominis , nonnisi ad gratiam suam
Deus voluit pertinere , ut homo accedat ad eum neque :

nisi ad gratiara suam voluit pertinere , ut homo non re-

cedat ab eo.
XIV. Hanc gratiara posuit « in illo, in quo sortem
» consecuti sumus prcedestmati secundum propositum
,

» ejus qui universa operatur-, » Ac per hoc sicut ope-

'
Mattb. XXVI, 4'- — ' K|il:es. i, n.
 118 S. AlGtSTIWI EPISCOPI
ratur ut accedaraus , sic operatur ne discedamus. Propter'
quod ei per Prophetam dictum est : « Fiat manus tua
» super virum dexterae tuae , et super filium hominis
» quem confirmasti tibi, et non discedimus a le^ » Iste
certe non est Adam
piimus, in quo discessimus ab eo :

sed Adam novissimus, super quem fit manus ejus ut non ,

discedamus ab eo. Christus enim totus cum membris suis

est, propter Ecclesiam, quae est corpus ejus, plenitudo
ejus.Cuni ergo fit super p'im manus Dei ut non disce- ,

damus a Deo ad nos utique pervenit opus Dei ( hoc est

, :

enim manus Dei ) quo opere Dei fit ut simus in Christo

:

permanentes cum Deoj non sicut in Adam , discedentes

a Deo. In Christo enim sorlem consecuti sumus, prsedesti-
nati secundum propositum ejus qui universa operatur.
Manus igitur Dei est ista, non nostra, ut non discedamus
a Deo. Manus, inquam, ejus estista, qui dixit « Ti- :

» morem meum dabo in cor eorum ut a rae non rece- ,

» dant'^. ))

XV. Propter quod et posci a se voluit , ne inferamur

in tentationem : quia et si non inferimur nuUa ab eo
,

ratione discedimus. Quod poterat nobis et non orantibus

dari : sed oratione nostra nos voluit admoneri, a quo acci-
piamus hsec beneficia. A quo enim, nisi ab illo accipimus,
a quo jussum est ut petamus.? Prorsus in hac re non ope-
rosas disputationes expectet Ecclesia : sed attendat quo-
tidianas orationes suas. Orat , ut increduh credant : Deus
ergo convertit adfidem. Orat, ut credentes perseverent
Deus ergo donat perseverantiam usque in finem. Haec
Deus fa.cturum se esse praescivit « Ipsa est praedestinatio :

)) sanctorum, quos elegit in Christo ante constitutionem

)) mundi, ut essent sancti et immaculati in conspectu ejus
» incharitate, praedestinans eos in adoptionera filiorum per
' Psal. Lxxix, i8. — ' Jerem. xxxu,j4o.
 DE DONO PEBSEVERANTIiE. 119

» Jesum Christum in ipsum secundam placitum voluntatis

» suse in laudem gloriae gratiae suae in qua gratificavit eos ,

» in dilecto Filio suo, in quo habent redemptionem per

» sanguinemipsius, remissionem peccatorum secundumdi-
» vitias gratige ejus, quae abundavit in eos in omni sapientia

» et prudentia, ut ostenderet eis mysterium voluntatis suae

» secundum bonam voluntatem suam quam proposuit in ,

willo, in dispensationeplenitudinistemporum, instaurare

» omnia in Christo quse in coelis sunt el quse in terris in ipso,
» in quo etiam et sortem consecuti sumus, praedestinati se-
» cundum propositum qui universa operatur^ » Contra ,\^ '"^''^'^'^
j^L

istam veritatis tam claram tubam, quis homo sobriae vigi-

lantisque fidei voces uUas admittat humanas ?
XVI. « Sed cur, inquit, gratia Dei non secundum merita x.r^^- f^^-^^
hominum datur ? » Respondeo Quoniam Deus misericors ,

est. « Cur ergo in«quit non omnibus ? » Et hic respon-

, ,

'
deo Quoniam Deus judex est. Ac per hoc et gratis ab eo
,

datur gratia ; etjusto ejus in aliis judicio demonstratur,

quid in eis quibus datur conferat gratia. Non itaquesimus

ingrati quod secundum placitum voluntatis suae, in lau-
,

dem glorise grati« suae tam multos bberatmisericors Deus

de tam debita perditione neminem liberaret,
, ut si inde
non esset injustus. Ex uno quippe omnes in condemna-
tionem non injustam judicati sunt ire sed justam. Qui ,

ergohberatur,gratiam diligat qui non liberatur, debitum :

agnoscat. Si in remittendo debito bonitas in exigendo ,

sequilas intelligitur , nusquam esse apud Deum iniquitas

invenitur.
XVII. « Sed cur inquit non solum in parvulorum,
, ,

verumetiam in geminorum una atque eadem causa tam ,

diversum judicium ? » Nonne similis quaestio est , cur in

diversacausa idem judicium?Recolamus igitur illos ope-
'
Ephes. 1, 4 etseqq. — ' Maltli. xx, t et seqq.
 120 S. AtJGirSTINl F.PISCOPI

rarios in vinca qui loto dic lahoraverunt , el eos qni liora

una ^ nempecausa diversa est impensi laboris, et tamen

:

idem judicium in redditione mercedis. Numquid et hic

audierunt murmurantes a patre famihas, nisi Hoc volo? :

Ita quippe ejus erga ahos fuit largitas, ut erga alios nulla
esset iniquitas. Et isti quidem utrique in bonis sunt :

verumtamen quantum ad justitiam spectat et gratiam,

potestetdereoqui[liberatur, recte dici reo qui damnatur:
« Tolle quod tuum est et vade huic autem volo quod
, ;

» non dehetur » donare. An non licet mihi facere quod

Mvolo.^ Anoculus tuusnequam est,quia ego bonus sum^?» (

Hic ille si dicat Cur non et mihi ? merito audiet « O

: : i

» homo tu quis es, qui respondeas Deo ^ ? » Quem certe i

in uno vestrum benignissimum largitorem in te vero , 1

'^
exactorem justissimum in nuilo lamen cernis injustum.
, 1

Cum enim justus esset, etiamsi utrumque puniret qui : I

libcratur, habct unde gratias agat qui damnatur, non ;

habet quod reprehendat.

XVI II. « Sed si jam,inquit, hoc oportebat, ut damnatis
nonomnibus, quid omnibus deberetur ostenderet, atque
ita gratiussuamgratiam vasis misericordise commendaret

cur in eadem causa me quam illum potiuspuniet, autillum

j

quam me potius liberabit ? » Hoc non dico si quaeris :

quare ;
quia fateor me noninvenire quid dicam. Si et hoc
quaeris quare ;
quia in hac re sicut justa est ira ejus , si-

^cut magna est misericordia ejus , ita inscrutabilia judicia

ejus.
XIX. Adhucpergat Curquibusdam quieum
et dicat : «

coluerunt bona fide , non de-

perseverare usque in finem
dit? » Cur putas, nisi quia non mentitur qui dicit « Ex :

» nobis exierunt, sed non erant ex nobis nam si fuissent ;

» ex nobis, mansissent utique nobiscum ^ ? » Numquid

» Matth. XX, i4 et i5. — » Ilom. ix, 20. — 3 Joan. 11, 19.
 I1E DONO PP.TISEVERAIVTT^.. 121

ergo bominum natnrfle dn.ne sunt ? Absit. Si dnne naturse

essent, gratia ulla non esset : nulli cnim daretur gratuita

liberatio, si naturae debita redderetur. Hominibus autem
videtur, omnes qui boni apparent fideles, perseverantiam
usque in finem accipere debuisse. Deus autem melius esse

judicavit, miscere quosdam non perseveraturos certo nu- 6

merosanctorura suorum ut quibus non expedit in hujus5

vitse tentatione securitas, non possint esse securi. Muhos

enim a perniciosa elationc reprimit quod ait Apostolus :

wQuapropter qui videtur stare.videat ne cadat^»Voluntate

autem sua cadit, qui cadit 5
eivoluntate Dei stat, qui stat.

« Potens est enim Deus statuere illum - : » non ergo se

ipse, sed Deus.Verumtamen bonum est non altum sapere,

sed timere In cogitatione autem sua vel cadit quisque,
".

vel stat. Sicutautem Apostolus ait, quod in librosuperiore

raemoravi : « Non sumus idonei cogitare aliquid quasi ex
» nobismetipsis, sed sufficientia nostra ex Deo est *.»Quem
secutus et beatus Ambrosius audet et dicit : « Non enim
» in potestate nostra cor nostrum, et nostrae cogitationes.»

Quod omnis quihumiliter et veraciter pius est, esse veris-

simum sentit.
XX. Hoc autem Ambrosius ut diceret , in eo libro

loquebatur quem de Fuga saeculi scripsit , docens , hoc

sseculum non corpore , sed corde fugiendum : quod nisi

auxilio Dei fieri non posse disssruit. Ait enim ^ : « Fre-

quensnobis de fugiendo sfeculo islo sermo •, atque utinam

quam facilis sermo tam cautus ,
et sollicitus affectus :
sed,

quod pejus est , frequetiter irrepit terrenarum illecebra

cupiditatura , et vanitatum otfusio mentem occupat ^
ut

quodstudeas vitare, hoc cogiles animoque volvas. Quod

cavere difficile esthomini, exuere autem impossibile. De-
'
Cor. X, 12.—
I Rom. xiv, 4. — ^ Id. xi, 20. — ^ 2 Cor. iii, 5.—
'

5 Aml>ros. de Fu2a s?eculi.

 122 S. AUGUSTINI IPISCOPI
nique voti magis eam esse rem quam effectus , testatur
Propheta dicendo : « Declina cor meum in testimonia tua,
» et non in avaritiam '. » Non enim in potestate nostra
cor nostrum et cogitationes nostrae, quae improviso oflusae
mentem animumque confundant, atquealio trahunt quam
tu proposueris : ad saeculariarevocant,mundana inserunt,
vohiptuaria ingeruut,illecebrosa intexunt, ipsoquc in tem-
pore quo elevare mentem paramus , inserti inanibus co-
gitationibus ad terrena plerumquedejicimur. «Non itaque
in hominum, sed in Dei est potestate, ut habeant homines
potestatem filii Dei fieri '^.
Ab ipso quippe accipiunt eam,
qui dat cordi humano cogitationes pias ,
per quas habeat
fidem, quae operetur per dilectionem ad quod bonum ^ :

sumendum tenendum et in eo perseveranter usque in

et ,

finem proficiendum non sumus idonei cogitare aliquid ,

quasi ex nobismetipsis, sed suflicientia nostra ex Deo est"' j

in cujus est potestate cornostrum ct cogitationes nostrse.
XXI. Ex duobus itaque parvulis originali peccato pa-
riter obstrictis, cur iste assumatur, ille relinquatur ; et ex
duobus aetate jam grandibus impiis cur iste ita vocetur, ,

ut vocantem sequatur ille autem aut non vocetur aut j ,

non ita vocetur inscrutabilip sunt judicia Dei. Ex duobus

^

autem piis cur huic donetur perseverantia usque in

,

finem illi non donetur

, inscrutabiliora sunt judicia Dei. 5

Illud tamen fidehbus debet esse certissimum hunc esse ,

ex praedestinatis illuVn non esse. « Nam si fuissent ex

,

» nobis, » ait unus praedestinatorum, qui de pectore Domini

biberat hoc secretum « mansissent utique nobiscum. » ,

Quid est quaeso « Non erant ex nobis nam si fuissent,

, ,

)) mansissent ulique nobiscum * ? » Nonne utrique a Deo

creati, utrique ex Adamnati, utrique de terra lacti erant,

' Psal. c?Yni, 36. — •

Joan. i, li. — "*
Gal. v, 6. — 'i 3. Cor. in, 5. —
5 I Joan. n, ig.
 DB DONO PERSEVERANTI^. 123
et ab eo qui dixit : « Omnem flatum ego feci *, » unius
ejusderaque naturae animas acceperant ? Nonne postremo
utrique vocati fuerant , et vocantem secuti , utrique ex
impiis justificati, et per lavacrum regenerationis utrique
renovati? Sed si haec audiret ille, qui sciebat procul dubio
quod dicebat respondere posset et dicere Vera sunt haBC,
, :

secundum haec omniaex nobis erant; verumtamen secun-

dum aliam quamdam discretionem non erant ex nobis 5
nam si fuissent ex nobis , mansissent utique nobiscum.
Qu£e est tandem non aver-
ista discretio? Patent hbri Dei '-f^ Misutnz»
5

tamns aspectum clamat Scriptura divina adhibeamus

:
,

auditum. Non erant ex eis quia non erant secundum ,

propositum vocati non erant in Christo electi ante

:

constitutionem mundi, non erant in eo sortem consecuti,

non erant preedestinati secundum propositum ejus qui ,

universa operatur. Nam si hoc essent, ex ilhs essent, et

cum ilhs sine dubitatione mansissent.
XXII. Ut enim non dicam ,
quam sit possibile Deo,
aversas et adversas in fidem suam hominum convertere
voluntates, et in eorum cordibus operari, ut nuihs adver-
sitatibus cedant , nec ab illo aliqua superati tentatione
discedant 5 cum possit et quod ait Apostolus facere , ut
non eos permittat tentari super id quod possunt ut '^
:

ergoid non dicam,.certe poteratilJos Deus prsesciens esse

lapsuros, antequam id fieret, auferre de hac vita. An eo
redituri sumus, ut adhuc disputemus, quanta absurditate
dicatur ,
judicari homines mortuos etiam de his peccatis,
quae praescivit eos Deus perpetraturos fuisse, si viverent ?

Quod ita abhorret a sensibus christianis, aut prorsus hu-

manis, utid etiam refelJere pudeat. Cur enim non dicatur,
et ipsum Evangelium cum tanto labore passionibusque
sanctorum frustra esse praedlcatum vel adhuc etiam" ,

• Isai. Lvn, 16. — ^ Cor. x, i3.

 1 24 S. ArCUSTTNI EPISCOPI 1

prnedicari : si juilicari poteranl homines, etiam non audito ,

Evangelio , secundum contumaciam vel obedientiam , \

quam Deus habituros fuisse si audissent ? Nec

praescivit ,

damnaretur Tyrus et Sidon \ quamvis remissius quam

illa3 civitates, ni quibus non credentibus a Domino Christo

mirabilia signa sunt facta quoniam si apud illas facta :

essent , in cinere et cilicio pcenitentiam egissent •, sicut se

habent eloquia veritatis , in quibus verbis suis Dominus '

Jesus altius nobis mysterium praedestinationis ostendit.

XXIII. Si enim quaeratur a nobis , cur apud eos tanta
miracula facta sint qui videntes ea non fuerant credituri,
etapud eos facta nonsint qui crederent si videreut ;
quid i

respondebiraus sumus, quod in libro

? Numquid dicturi i

illo dixi ubi sex quibusdam quaestionibus Paganorum,

,

sine praejudicio tamen aiiarum causarum, quas prudentes

possunt vestigare respondi ? Hoc quippe ut scitis cum
, , ,

Christus quare post tam longa tempora venerit quaere- ,

retur dixit ^
, « quod his temporibus et in locis quibus
,

Evangelium ejus non est praedicatum, tales omnes in ejus

prsedicatione futuros esse praesciebat, quales multi in ejus
corporali prassentia fuerunt, quiin eum nec suscitatis ab i

eo mortuis credere voluerunt. Item paulo post in eodem i

libro,atque in eadem quaestione Quid mirum, inquam, si : i

tam infidelibus plenum orbem terrarum Christus prioribus i

saecuiis noverat, ut eis praedicari merilo noilet, quos nec

verbis nec miraculis suis credituros esse proesciebat ? » ]

Haec certe de Tyro et Sidone non possumus dicere , et in

eis cognoscimus ad eas causas pr.pdestinationis haec divina
judicia pertinere , sine quarum causarum latentium prae-
judicio tunc ista respondere me dixi. Facile estquippe ut |

infidelitatem accusemus Judseorum de libera voluntate

' Luc. X, 12 et seqq. et Mattli. xi, 5i of J2. — ' Vide Epist. cii,
'

qu.^^jst. 2.
 ,

UE DONO PERSEVERAWTIjE. 125

venienteni,qui factis apiidse tam magnisvirtutibus credere
noluerunt. Quod et Dominus increpans arguit , et dicit :

« Vae tibi Corozain etBetsaida quia si in Tyro

: et Sidone
» factae fuissent virtutes ,
quae factse sunt in vobis, olim
)) K Sed num-
in cilicio et cinere poenitentiam egissent )>

quid possumusdicere,etiamTyriosetSidoniostalibus apud

se virlutibus factis credere noluisse , aut credituros non
fiiisse , si fierent ? cum eis ipse Dominus attestetur ,
quod
acturi essent magnae humilitatis poenitentiam si in eis ,

facta essent divinarum illa signa virtutum. El tamen in

die judicii punientur quamvis minori supplicio quam ,

illse apudse virtutibusfactis credere nolue-

civitates, qnae

runt. Secutus enimDominusait ;((Yerumtamen dico vobis,

•»Tyro et Sidoni remissius erit in die judicii quam vobis ^.m
Severius ergo punientur isti, illi remissius, sed tamen pu-
nientur. Porro si etiam secundum facta quae facturi essent
si viverent , mortui judicantur : profecto quia fideles
futuri erant isti , si eis cum
Evan- tantis miraculis fuisset
gelium praedicatum non sunt utique puniendi punien-
, :

tur autem falsum est igitur et secundum ea mortuos

:

judicari quae facturi essent si ad viventes Evangelium

,

perveniret. Etsi hoc falsum est non est cur dicatur de ,

infantibus qui pereunt sine baptismate morientes hoc in ,

eis eo merito fieri quia praescivit eos Deus

,
si viverent ,

praedicatumque illis fuisset Evangelium, infideliter audi-

turos. Restat igitur ut solo peccato originali teneantur

obstricti , et propter hoc solum eant in damnationem 5

quod videmus aliis eamdem habentibus causam, non nisi

per Dei gratuitam gratiam regeneratione donari 5 et ejus

occulto tamen iudicio, quoniam non est iniquitas

,
justo
apud Deum quosdam etiam post baptismum pessime
,

vivendo perituros in hac tamen vita quo usque pereant

,

' Luc. X, i3, et Matlh. xi, 21. — ' Id. xi, 22, et Luc. x, 14.
126 S- AUGUSTIKI EPISeOPI
detineri *
5
qui non perirent, si eis corporis mors, lapsum
eorum praeveniens, subveniret. Quoniam nullus mortuus
judicatur ex bonis seu malis, quae fuerat non moreretur si

acturus : alioquin Tyrii et Sidonii non secundum ea quae

gesserunt poenas luerent ; sed potius secundum ea quse
gesturi f uerant , si in eis ilJae virtutes evangelicae factse
fuissent ,
per grandem poenitentiam et per Christi fidem
consequerentur salutem.
XXIV. Quidam disputator catholicus non ignobilis hunc
Evangelii locum sic exposuit, ut diceret ,
praescisse Do-
minum Tyrios et Sidonios a fide fuisse postea recessuros
cum factis apud se miraculis credidissent, et misericordia
potius non eum iJlic ista fecisse quoniam graviori poenae :

obnoxii fierent si fidem quam tenuerant reliquissent

,

quam si eam nulio tempore tenuissent. In qua sententia

docti hominis et admodum acuti, quae sint adhuc merito
requirenda quid me nunc attinet dicere, cum et ipsa
,

nobis ad id quod agimus suffragetur? Si enim miseratione

Dominus non fecit in istis virtutes ,
per quas fieri possent
fideles, ne gravius punirentur cum postea fierent infideles,
quod eos futuros fuisse praescivit : satis aperteque mons-
tratur, de his peccatis neminem judicari morluorura,
quse praescivit fuisse facturum , si aliquo modo ei ne illa

faciat subvenitur : sicut Tyriis et Sidoniis, si sententia iJla

vera est , sulDvenisse dicitur Christus, quos maluit non

accedere ad fidem, quam scelere multo graviore discedere
quod
a fide eos, si accessissent, praeviderat fuisse fiacturos.
Quamvis si dicatur, Cur non factum est ut crederent po-
tius, et hoc eis prseslaretur, ut antequam fidem relinque-
reat , ex hac vita migrarent? quid responderi possit,
ignoro. Qui enim dicit, relicturis fidem beneficio fuisse
concessum, ne habere iuciperent quod graviore impietate
Rom. IX, i4>
 ,

DE DONO lERSEVERANXl^. 127

desererent , salis indicat non judicari hominem ex eo
quod praenoscitur male fuisse facturus, si ei quocumque

beneficio ut id non faciat. consulatur. Consultum est igi-

tur et illi, qui raptus est , ne malitia mutaret intellectum
ejus. Sed cur non
consuitum fuerit Tyriis ac Sidoniis,
ita

ut crederentet raperentur, ne malitia mutaret intelleclum

eorum 5 forsitan responderet ille, cui placuit isto modo
hanc solvere quaestionem : ego vero quantum ad hoc
quod ago attinet sufficere video ut secundum istam
, ,

quoque sententiam, demonstrentur homines non judicari

de his quae non fecerunt , etiam si facturi luisse prjfivisi
sunt. Quanquam, ut dixi, hanc opinionem, qua putantur
in morientibus vei mortuis vindicari peccata ,
quae praes-
citi sunt facturi esse si viverent, etiam refellere pudeat,
ne videamur et nos existimasse alicujus esse momenti,
quam maluimus disputatione cohibere ,
quara silentio
praeterire.
XXV. Proinde sicut Apostolus ait : « Non volentis neque
» currentis, sed miserentis est Dei' : » qui et parvuhs qui-
bus vult, etiam non volentibus neque currentibus subve-
nit, quos ante constitutionem mundi elegit in Christo
daturus eorum vel fidei
eis gratiara gratis, hoc est, nuliis

vel operum meritis praecedentibus et majoribus etiam :

his quod praevidit, si apud eos facta essent, suis miraculis

credituros quibus non vult subvenire, non subvenit; de
,

quibus in sua praedestinatione occulte quidem, sed juste

aJiud judicavit : « Non enim est iniquitas apud Deum '^
j
»

sed (( inscrutabilia sunt judicia ejus , et investigabiles viae

» ejus^ : universae autem viae Domini misericordia et veri-
» tas '^.» InvestigabiUs ergo est raisericordia, qua cujus vult
miseretur, nullis ejus praecedentibus raeritis ^ : et investi-

' Rom. IX, 16. — » Ibid. i^. — ^ Id. xi, 23. — 4 Psal. xxiv, lo. — 5 Roni.
IX, i8.
128 S- ALGISXIM E1'18C0P1

gabilis veritas, qua cjuern vult obtlurat, ejus ciuidem prae-

cedentibus meritis sed cum eo cujus miserelur plerum-
,

que communibus. Sicutduorum geminorum, quorum unus

assumitur unus relinquitur, dispar est exitus, merita
,

communia in quibus tamen sic alter magna Dei bonitate

:

liberatur ut alter nuUa ejus iniquitate damnetur. Num-

,

c[uid enim iniquitas cst apud Deum ? Absit : sed investiga-

biles sunt viae ipsius. Itaque misericordiam ejus in his qui
liberantur, et veritatem in his qui puniunlur, sine dubi-
tatione credamus : neque inscrutabiha scrutari , aut in-
vestigabiha vestigare conemur. Ex ore c{uippe infantium
et lactentium suam pcriicit kudem ut quod in his vi- ^
:

demus quorum hberationem bona eorum merita nulla

praecedunt et in his quorum damnationem utrisque cora-
,

munia originaha sola praecedunt hoc ct in majoribus ;

fieri nequaquam omnino cunctcmur, id est, non putan-

tes vel secundum sua merita gratiam cuiquam dari, vel

,

nisi suis meritis quemquam puniri sive pares qui hberantur

atque puniuntur , sive dispares habeant causas malas j ut
qui videtur stare , videat ne cadat '^
; et qui gloriatur, non
in se ipso, sed in Domino glorietur ^.

XXV3. Gur autem causam parvulorum ad exemplum

«

majorum non patiuntur afferri homines, »

sicut scribitis ,

qui contra Pelagianos non dubitant esse peccatum origi-

naie, c[uod per unum hominem intravit in mundum, et ex
uno omnes isse in condemnationcm ^ ? Quod el Manichaei
non accipiunt cjui non solum omnes veteris Instrumenti
,

Scripturas in uUa auctoritale non habent^ verum etiam

eas quse ad Novum pertinenl Testamentura sic accipiunt,
ut suo quodam privilegio imo 'sacrilegio, quod volunt
,

sumant, quod nolunt rejiciant : conlra (juos agcbam in

libris de Libero arbitrio unde , isti nobis prcescribendum
' Psal. vui, 3. — 2 I Cor. x, i7. ~ -*
Id. i, 3i. — 4 Rom. v, i2 et i6-
 , ,

UE DOAO PERSEVERANTIjE. 129

putant. Ideo quaestiones operosissimas incidentes enu-
cleate solvere nolui, ne nimium longum opus esset, ubi
me adversus tam perversos testimoniorum divinorum non
adjuvabat auctoritas. Et poteram, sicut feci , quodlibel
horum verum esset ,
quse non definite interponebam ,

certatamen ratione concludere in omnibus Deum esse ,

laudandum, sine uUa necessitate credendi duas, sicut iJli

volunt, coaeternas boni et mali permixtas esse substantias.
XXVII. Denique in primo Retractationum libro, quod
opus meum nondum legislis, cum ad eosdem libros re-
Iractandos venissem, hoc est, de Libero arbitrio, ita locu-
tus sum. « In his, inquam, libris ita multa disserta sunt
ut incidentes nonnullae quaestiones quas vel enodare non
poteram ^ vel longam sermocinationem in praesenti re-
quirebant ita difFerrentur ut ex utraque parte vel ex
, , ,

omnibus earumdem quaestionum partibus, in quibus non

apparebat quid potius congrueret veritati, ad hoc tamen
ratiocinatio nostra concluderetur, ut quodhbet eorum
verum esset , laudandus crederetur, vel etiam ostendere-
tur Deus. Propter eos quippe disputatio illa suscepta est,

qui negant ex libero voluntatis arbitrio mali originem

duci^ et Deum, si ita est, creatorem omnium naturarum
culpandum esse contendunt eo modo volentes secundum ,

suae impietatis errorem, (Manichaei enim sunt), immutabi-

lem quamdam, et Deo coseternam introducere naturam
mah. Item post ahquantum aho loco Deinde dictura est, :

inquam ex qua miseria peccantibus justissime inflicta

,

liberat Dei gratia, quia homo sponte, id est, libero arbi-

trio cadere potuit, non etiam surgere. Ad quam miseriam

justse damnationis pertinet ignorantia , et ditlicultas

quam patitur omnis homo ab exordio nativitatis suae : nec

ab isto malo liberatur quisquam, nisi Dei gratia. Quara
' Vide Retiact. lib. i, ca|;. 9.

CXLlll. y
 130 S> AUGUSTIMl EPISCOPl
miseriam nolunt Pelagiani ex justa damnatione descen-
dere, negantes originale peccatum : quamvis ignorantia et
ditiicultas etiara si essent hominis primordia naturalia, nec
sic culpandus , sed laudandus esset Deus, sicuti in eodem
librotertiodisputavimus.QuEedisputatiocontraManichaeos
habenda est, qui non Scripturas accipiunt sanctas Veteris
Instrumenti , in quibus peccatum originale narratur ; et
quidquid inde in litteris Apostohcis legitur, detestabili
impudentia immissum fuisse contendunt a corruptoribus
Scripturarum , tanquam non fuerit ab Apostolis dictum.
Contra Pelagianos autera hoc defendendum est , quod
utraque Scriptura commendat, quam se accipere profi-
tentur. » Haec dixi in primo libro Retractationum, cum
retractarera libros de Libero arbitrio. Nec sola sane ista
ibi a me dicta sunt de his hbris 5 verum et alia multa, quae
huic ad vos operi inserere longura putavi non necessa-
, et
rium : quod et vos existimo esse judicaturos cura omnia ,

legeritis. Quaravis ergo in libro tertio de Libero arbitrio ita

de parvuiis disputaverira , ut etiam si verum esset quod

dicunt Pelagiani,ignorantiara etdiflicultatem^sinequibus
nullus hominum nascitur, primordia , non suppUcia esse
naturae^ vincerentur tamen Manichaei, qui volunt duas,
boni scilicet mali , et coaeternas esse naturas : numquid
ideo fides in dubium vocanda vel deserenda est, quam
contra ipsos Pelagianos cathohca defendit Ecclesia, quae
asserit originale esse peccatura, cujus reatus generatione

contractus, regeneratione solvendus est ? Quod si et isti fa-

tentur nobiscum, ut siraul in hac causa Pelagianorum des-
truaraus errorem : cur putant esse dubitandum, quod
etiam parvulos Deus, quibus dat suara gratiara per bap-
tisraatis sacraraentura , eruat de potestate tenebrarum, et
transferat in regnum Filii charitatis suae^? In eo ergo quod
=
Coloss. I, i3.
 ,

DE DONO PERSEVERA^TC.i:. l3l

aliis eara dat , aliis non dat
cur nolunt cantare Domino
,

misericordiam et judicium Cur autem illis potius quam

^ ?

iliis detur, quis cognovit sensum Domini ? Quis inscruta-

biiia scrutari valeat ? quis investigabilia vestigare '^
?

XXVIII. Conficitur itaque gratiam Dei non secundum

merita accipientium dari, sed secundum placitum volun-
tatis ejus^, in iaudem et gloriam ipsius gratiae ejus ut ,

qui gloriatur, nulJo modo in se ipso, sed in Domino glo-

rietur *: qui hominibus dat quibus vult, quoniam miseri-
cors est; quodetsi non det, juslusest et non dat quibus :

non vult, ut notas faciat divitias glorise su?e in vasa mise-

ricordiae ^ Dando enim quibusdam quod non merentur,
profecto gratuitam et per hoc veram suam gratiam esse
,

voluit non omnibus dando quid omnes merentur os-

;
,

tendit. Bonus in beneficio certorum justus in supplicio :

caeterorum el bonus in omnibus, quoniam bonum est,

:

cum debitum redditur et justus in omnibus quoniam 5 ,

justum est cum indebitum sine cujusquam fraude do-

,

naiur.
XXIX. Defenditurantera sinemeritis Dei gratia, id est,

vera gratia , etiamsi parvuli baptizati , sicut Pelagiani

sentiunt , non eruuntur de potestate tenebrarum ,
quia
nuUi peccato , sicut putant Peiagiani , tenentur obnoxii
sed tantum in regnum Domini transferuntur etiara sic :

enim datur eis regnum quibus

sine uiiis iDonis meritis
datur, et sine uliis maiis meritis non datur eis quibus
non datur. Quod adversus eosdem Pelagianos dicere so-
lemus, quando noliis objiciunt ,quod fato tribuamus Dei
gratiam, dicendo eam non secundum merita nostra dari^.
Ipsi enim poLius Deigraliam fato inparvuiis tribuunt, qui

dicuntvifatum esse, ubi raeritum non est. Nuiia quippe >>

< Psa!. c, r. — » Rom. xi, 34- — ^ Ephes. i, 5. — 4 i Cor i, 3i. —

5 Rom. IX, 23. — ^ Vide conlia Juas Epist. Pelagian. lib. ii, cap. 6.

9.
 132 S. AUaUSTIJNl EPISCOPI

merita, eliam seeimdum ipsos Pelagianos, possunt in par-

vulis inveniri , cur alii eorum mittantur in regnum , alii

vero alienentur a regno. Sicutautcm nunc, ut ostenderem

gratiam Dei non secundum merita nostra dari, secundum
utrumque sensum hoc defendere malui et secundum ;

nostrum scilicel, qui obstrictos originali peccato parvulos

dicimus, et secundum Pelagianorum qui originale negant ,

esse nec tamen ideo mihi est ambigendum,

peccatum 5

habere parvulos quod eis dimittat qui salvum tacit popu-

lum suum a peccatis eorum ita in tertio libro de Libero ^
:

arbitrio secundum utrumque sensum restiti Manichaeis, •

M
"
sive supphcia , sive primordia naturae sint ignorantia et
quibusnullushominum nascitur^ et tamen
difiicullas, sine
unum horum quoque a me satis evidenler ex-
teneo. Ibi
pressum, quod non sit ista natura inslituti hominis, sed
poena damnati.
XXX. Frustra itaque mihi de illius libri mei vetustate
praescribitur, ne agamcausam sicut debeo agere parvulo-
rum, et inde gratiam Dei non secundum merita hominum
dari ,
perspicuse veritatis luce convincam. Sienim quando
libros de Libero arbitrio laicuscoepi, presbyter exphcavi,
adhuc de damnatione infantiuni non renascentium et de re-
nascentium hberatione dubitarem nerno, ut opinor, esset 5

tam injustus atque invidus qui me proficere prohiberet, ,

atque in hac dubitatione remanendum mihi esse judicaret.

Cum vero rectius possit intelhgi , non me propterea de
hac re dubitasse credi oportere ,
quia contra quos mea
dirigebatur intentio, sic mihi visi sunt refellendi, utsive
poena esset peccati originalis in parvuhs quod veritas ,

habet sive non esset , qaod nonnulh errantes opinan-

5

tur ; nullo modo tamen quam Manichaeorum error indu-

cit , duarum naturarum boni scilicet et mali permixtio
,

' Malth. j, 21.

 1*^^
DF DONO PEUSEVERANTI^..

crpderetiir: absil caussm parvniornm sic relinqnamus.

iit

iit esse nobis dicaniusincerlum utrum in Christo

regenerati,

si moriantur parvuli, transeant in

ccternam salutem non ;

regenerati autem transeant mortem secundam quo-

in :

niam quod scriptum est : « Per unum hominem peccatum

» intravit in mundum , et per peccatum mors ,
ct itn in

» omnes homines pertransit ^

^ » aliier recte intelligi non
potest: nec a raorte perpetua,qu8e justissime estretributa
peccato, liberat quemquam pusillorum atque magnorum,
nisi illequi propter remittenda et originalia et propria
nostra peccata mortuus est sine uUo suo originah pro-
priove peccato. Sed quare illos potius quam ilios ? Iterum
atque iterum dicimus , nec nos piget : « O homo tu quis

)) es qui respondeas Deo'' ? Inscrutabiiia sunt judiciaejus,

)) et investigabiles viae ejus K « Et hoc adjiciamus :

« Altiora te ne qusesieris , et fortiora te ne scrutatus

)) fueris''.»

XXXI. Yidetis enim , charissimi ,

quam sit absurdura,

et a fidei sanitate atque sinceritate veritalis

aiienum, ut
dicamus parvulos mortuos secundum ea judicari quse ,

prf€sciti sunt facturi esse si viverent ? In hanc autem

sententiam, quara certe omnis sensus humanus quantula-
cumt[ue ratione subnixus, maximeque Christianus exhor-
ret , ire compuisi sunt ,
qui sic a Peiagianoriim errore

alieni tamen gratiam Dei per Jesum

esse voluerunt , ut
Christum Dominum nostrum, qua nobis una post lapsum
primi hominis in quo omnes ,
cecidimus subvenilur , ,

adhuc existiment esse

secundum raerita nostra dari sibi
credendum , et disputatione insuper proferendum. Quod
ipse Peiagius ante Orientales episcopos judices ,
damna-
tionis suse timore damnavit. Hoc autem si non dicatur ,

de raortuorum scilicet operibus ,

quse facturi fuerant si

•
r.om. V, ti. — >
M \x, -20. —3 IJ. XI, M. — 4 Eccli. in, ->.->..
134 S. AUGtSTINI EPISCOPI j

viverent , bonis aut malis, ac per hoc nuUis et in ipsa Dei j

praescientia non futuris : hoc ergo si non dicatur, quod

cernitis quanto errore dicalur ^
quid restabit nisi ut gra-
tiam Dei non secundum merita nostra dari ,
quod contra
haeresim Pclagianam cathohca defondit Ecclesia , remota
conlentionis cahgine fateamur ; atque idmaxime in par-
vubs evidentiore veritate cernamus ? Neque enim falo
cogitur Deus ilhs infantibus subvenire , ilhs autem non
subvenire , cum sit utrisque causa communis : aut res
humanas non divina providenlia, sed fortuitis
in parvidis

agi casibus opinabiraur cum rationales vel damnandae ,

vel liberandae sint animae, quandoquidem nec passer cadit

in terram sine voluntate Palris nostri qui in coehs est ^ :

aut parentum neghgentiae sic tribuendum est, quod par-

vuli sine baptismate moriuntur, ut nihil ibi agant superna
judicia ^ tanquam ipsi qui hoc modo male moriuntur,
parentes sibi neghgentes voluntate propria de quibus
nascerentur , elegerint : quid dicam ,
quod parvulus ali-

quandcantequam ilH per ministerium baptizantis succurri

Plerumque enira festinantibus parenlibus et
possit, expirat ?
paratis ministris ut baptismus parvulo detur Deo tamen ,

nolente non datur qui eum paululum in hac vita non

,

tenuit ul daretur. Quid etiam qui)d aliquando parvuhs ,

infidehum fiiiis poluit , ne irent in perditionem , et fihis

fidehum non potuit baptismate subveniri ? Ubi certe os-
tenditur, quod personarum apud Deum non sit acceptio'*:
aiioquin cultorum suorura potius,quam inimicorum fdios
liberaret.
XXXII. Jam vero ,
quoniam de dono perseverantiae
nunc agimus, quid est quod morituro non baptizato sub-
venitur, ne sine baptismate moriatur j et baptizato casuro
non subvenitur , ut ante moriatur ? Nisi forte ilh adhuc
'
Mattb. X, 29. — ^ Rom. n, 11.
 DE DOWO PEBSEVBRANTIJE. 135
absurditati auscultabimus ,
qua dicitur nihil prodesse
cuiquam mori antequam cadat, quia secundum eos actus
judicabitur, quos eum prsescivit Deus acturum fuisse si
viveret. Hanc perversitatem sanitati fidei tam vehementer
adversam quis patienter audiat ? quis ferat ? Et tamen
,

hoc dicere urgentur qui non fatentur gratiam Dei non

,

secundum merita nostra dari. Qui autem nolunt dicere

unumquemque mortuorum secundum ea judicari ,
quae
Deus illum prsescivit acturum fuisse si viveret , intuentes
quam manifesta falsitate et quanta absurditate dicatur ;

non eis remanet cur dicant, quod in Pelagianis damnavit,

et ab ipso Pelagio damnari fecit Ecclesia , gratiam Dei
secundnm merita nostra dari cum videant alios parvulos :

non regeneratos ad seternam mortem, alios autem regene-

ratos ad aeternam vitam tolli de hac vita 5 ipsosque rege-
neratos, alios perseverantes usque in finjem hinc ire, alios
quo usque decidant hic teneri qui utique non decidis- ,

sent si antequam laberentur hinc exissent ; et rursus

,

quosdam lapsos quo usque redeant non exire de hac vita,

quiutiqueperirent, si antequam redirent, exirent.
XXXIII. Unde satis dilucide ostenditur et inchoandi, ,

etusque in finem perseverandi gratiam Dei non secundum

merita nostra dari sed dari secundum ipsius secretissi-
5

mam , eamdemque justissimam, sspientissimam , benefi-

centissimam voluntatem quoniam quos praedestinavit, ,

ipsos et vocavit vocatione illa de qua dictum est « Sine , :

» poenitentia sunt dona et vocatio Dei ^ » Ad quam voca-

tionem pertinere certa asseveratione dicendus , nisi cum

de hoc saeculo exierit "^
: in hac autem vita humana quae
tentatio est super terram ^, qui videtur stare videat ne ,

cadat *. Ideoquippe (sicutjam supra diximus) non perse-

veraturi perseveraturis providentissima Dei voluntate mis-
' Rom. u, 3o, — ''
Id. ii, 29. — ^ Job, vii, 1. — 4 i Cor iv, \i.
136 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
centur, ut esse discamus non altasapientes, sed humilibus
consentientes, et cum timore et tiemore nostram ipsorum
salutem operemur Deus est enirn qui operatur in nobis
* :

el velle et operariprobona voluntate ^. Non ergo volumus,

sed Deus in nobis operatur et velle nos ergo operamur, :

sed Deus in nobis operatur et operari pro bona voluntate.

Hoc nobis expedit et credere et dicere hoc est pium, hoc :

verum ut sit humilis et submissa

, confessio , et detur to-
tum Deo. Cogitantes credimus , cogitantes loquimur,
cogitantes agimus quidquid agimus quod autem attinet :

ad pietatis viam verum Dei cultum, non sumus idonei

et
cogitare aiiquid tanquam ex nobismetipsis, sed sufficentia
nostra ex Deo est ^. « Non enim est in potestate nostra cor
)) nostrum et nostrse cogitationes unde idem qui hoc
:

ait , item dicit Ambrosius : « Quis autem tam beatusqui

)) in corde suo semper ascendat ? Sed hoc sine divino auxiJio
»qui fieri potest ? nullo profecto modo. Denique, inquit,
Msupra eadem Scriptura dicit Beatus vir cujus est auxi- :

lium ejus abs te, Domine^ ascensus in corde ejus *. » Hoc

))

utique ut diceres , non solum in Litteris sacris legebat

sed sicut de illo viro sine dubitatione credendum est,'
etiam in corde suo sentiebat Ambrosius. Quod ergo in
sacramentis fidelium dicitur, ut sursum cor habeamus ad
Dominum, munus est Domini de quo munere ipsi Do- :

mino Deo nostro gratias agere, a sacerdote post hanc vocem

quibus hoc dicitur admonentur et dignum ac justum esse ;

respondent. Gum enim non sit in nostra potestate cor

nostrum , sed divino sublevetur auxilio , ut ascendat, et
quse sursum sapiat, ubi Christus est in dextra Dei sedens,
non quae super terram ^ : cui de hac tanta re agendse
sunt gratiae , nisi hoc facienti Domino Deo nostro ,
qui nos
• Rom. XII, i6. — 2 Philip. n, la et i3. — 3 2 Cov. in, 5,-4 Psal.
Lxxuii, 6.-5 Coloss. in, i.
 DE DONO PERSEVERANTI^. 137
per tale beneficium liberando de profundo hujus mundi,
elegit, et prsedestinavit ante conslitutionem mundi ?

XXXIV. Sed aiunt « praedestinationis definitionem

» utilitati prsedicationis adversam. » Quasi vero adversata
sit Apostolo praedicanli. Nonneille doctor gentium in fide
et veritateet prsedestinationem toties commendavit et ,

verbum Dei prsedicare non destitit? Numquid quia dixit,

« Deus est qui operatur in vobis et velle et operari pro

))bona voluntate* » ideo non ipse, et ut velimus quse

:

Deo placeant, et ut operemur, hortatus est? aut quia

dixit, « Qui in vobis bonum opus coepit perflciet usque ,

» in diem Christi Jesu^-, » ideo ut inciperent homines et

perseverarent usque in fmem, ipse non suasit? Nempe
ipse Dominus hominibus prsecepit ut crederent, atque ait,
« Credite in Deum, et in me credite^ » nec tamen ideo :

ejus falsa sententia est, nec vana definitioubiait, « Nemo

» venit ad me, id credit in me, nisi fuerit
est , nemo
» ei datum a Patre Nec rursus, quia vera est haec
meo^. »

definitio, ideo vana est ilJa praeceptio. Cur ergo pr?edica-

tioni, praeceptioni exhortationi corrcptioni, quae omnia
, ,

frequentat Scriptura divina, existiroamus inutilem defini-

tionem praedestinationis ,
quam commendat eadem Scrip-
tura divina.
XXXV. An quisquam dicere audebit, Deum non prses-
cisse quibus esset daturus ut crederent, aut quos daturus
esset Filio suo , ut ex eis non perderet quemquam ^? Qune
utique si proescivit, profecto beneficia sua, quihus nosdig-
natur hberare, praescivit. Haec est Praedestinatio sancto- ^

rum, nihiahud : praescientia scilicet et praeparatio bene-

ficiorum Dei, quibus certissime hberantur, quicumque
liberantur. Caeteri autem ubi, nisi in massa perditionis

Philip. n, i3. — 2 I.i. i, 6. — 3 Joan. iv, r. — 4 Id. vi, 66.— 5 Id.

.

xviii, 9.
 138 S. AtJGtJSTINI EPISCOPI

justo divino judlcio relinquuntur? Ubi Tyrii relicti suntet

Sidonii, qui etiam credere potuerunt , si mira illa Christi
signa vidissent. Sed quoniam ut crederent, non erat eis
datum, etiam unde crederentest negatum. Exquo appa*
ret habere quosdam in ipso ingenio divinum naturaliter
munus intelligentiae, quo moveantur ad fidem, si congrua
suis mentibus, vel audiant verha, vel signa conspiciant : et

\ tamen si Dei altiorc judicio, a perditionis massa non sunt

graticTe praedestinatione discreti, nec ipsa eis adhibentur
vel dicta divina vel facta, per quse possent credere, si

audirent utique talia vel viderent. In eadem perditionis

tp massa rehcti sunt etiam Judaei, qui non potuerunt credere
factis in conspectu suo tam magnis clarisque virtutibus,
Curenim non poterant credere, non tacuit Evangelium
dicens, « Cum
autem tanta signa fecisset coram eis, non
» crediderunt in eum % ut sermo Isaiae prophetae imple-
» retur, quem dixit, Domine, quis credidit auditui nostro,
» et brachium Domini cui revelatum esf^? Et ideo non
» poterant credere, quia ilerum dixit Tsaias, Excsecavit
» oculos eorum, et induravit cor illorum, ut non videant
» oculis, nec intelligant corde, et convertantur, et sanem
» illos^. » Non erantergo sic excaecati oculi, nec sic indu-
ratum cor Tyriorum et Sidoniorum : quoniam credidis-
sent, si qualia viderunt isti signa vidissent. Sed nec illis

profuit quod poterant credere, quia praedestinati non

erant ab eo cujus inscrutabilia sunt judicia, etinvestiga-
biJes vise*-, nec istis obfuisset quod non poterant credere,
si ita prsedestinati essent, ut eos caecos Deus illuminaret,
et induratis cor lapideum vellet auferre. Verum quod
dixit Dominus de Tyriis et Sidoniis, ahquo aho modo
potest fortassis inteUigi : neminem tamen venire ad Chris-
' Joan, xii , 3; et seqq. — ' Isai. ldi, ii. — ^ i^ yi, lo. — 4 Rom.
XI, 33.
 «,:

DE DONO PERSEVERANTI^. 139

tum, nisi cui fuerit datum , et eis dari qui in illo electi

sunt ante constitutionem mundi, procuidubio confitetur,

quo non surdis auribus cordis eloquium divinum auribus
carnis auditur. Et tamen hsec prsedestinatio, quae satis
aperte etiam verbis Evangelicis explicatur, non probibuit
Dominum et propter incipiendum dicere ,
quod paulo
antecommemoravi, «CrediteinDeum, etin mecredite^ :

et propter perseverandum, « Oportet semper orare, et non

» deficere-, » Audiunt enim baec et faciunt, quibus da-

tum est non autem faciunt, sive audiant sive non au-
: ,

diant, quibus non datum est. « Quia vobis, inquit, datum

» est nosse mysterium regni coelorum, iOis autem non est

» datum^. M Quorum alterum ad misericordiam, alterum

ad judicium pertinet illius, cuidicit anima nostra, « Mise-

» ricordiam et judicium cantaljo tibi, Domine^. »

XXXVI. Nec praedestinationis igitur prsedicatione im-

pedienda est praedicatio fidei perseverantis et proficientis,

ut quod oportet audiant quibus datum est ut obediant. ,

« Quomodo enim audient sine praedicante^.? » nec rursus

praedicatione fidei proficientis, et usque ad ultimum per-

manentis, impedienda est praedicatio prsedestinationis, ut
qui fideliter et obedienter vivitnon de ipsa obedientia ,

tanquam de suo non accepto bono extollatur^ « Sed qui/ :

» gloriatur, in Dominoglorietur. » Innullo enim glorian-

dum quando nostrum nihii sit. Ouod vidit fidehssime

,

Cyprianus, et fidentissime definivit, per quod utique

prsedestinationem certissimam pronuntiavit''. « Nam si in
» nullo gloriandum est, quando nostrum nihil sit : » pro-
fecto nec deobedientia perseverantissima gloriandum est

nec ita nostra , tanquam non sit nobis desuper donata

• Joan. XIV, 1. — » Luc. xviii, i. —^ Malth. xm, i. — 4 Psa!. c, i.

— 5 Rom. X, i4. — ^ 1 Cor. i, 3i. — 7 Cyprian. ad Querin. lib. iii,

cap. 2.
 140 S. AlGTSTINI EPISCOPl
dicenda est. Et ipsa igitur Dei donum est, quod se dalu-
rum Deus vocatis suis iila vocationo, de qua dictum est
« Sine poenitentia sunt dona et vocatio Dei \ » omni Chris-
tiano confitente praescivit. Hicc est igitur praedestinatio
quam fideliter atque humiliter praedicamus. Nec tamcn
idem doctor et factor, qui et in Christum credidit, et in
sancta oiaedientia usque ad passionem pro Christo perse-
verantissime vixit , ideo cessavit prsedicare Evangelium
exhortari ad fidem piosque mores, atque ad ipsam usque
in finem perseverantiam, (juoniam dixit , « in nulio glo-
» riandum, quando nostrum nihil sit 5 » ubi veram Dei
gratiam, id est, quae non
secundum merita nostra datur,
sine ulla ambiguitate declaravit quam se daturum quo- :

niam pvaescivit Deus, his Cypriani verbis procul dubio

praedostinatio praedicata est : quse si Cyprianum a praedi-
catione obedientiae non prohibuit, nec nos utique debel
prohibere.
XXXVII. Quamvisergo dicamus Dei donum esse obe-
^d^'^'"
dientiam tamen homines exhortamur ad eam. Sed illis
:

qui veritatisexhortationem obedicnter audiunt, ipsum do-

num Dei datum est, hoc est, obedienter audire illis au- :

tem qni non sic audiunt non est datum. Non enim qui-
,

cumque, sed Christus « Nemo, inquit venit ad me, nisi ,

» fuerit ei datum a Patre meo - et, Vobis datum est nosse :

» mysterium regni coelorum, illisautem non est datum''.»

Et de continentia « Non omnes, inqait

: capiunt ver- ,

» bum hoc, sed quiJDUs datum est^. » Et cum Apostolns

\ ad pudicitiam conjugalem conjuges hortaretur : « Vellem,

» inquit, omnes homines esse sicut me ipsum : sed unus-
M quisque proprium donum habeta Deo, alius sic, aiius au-
» tem sic^. » Ubisatis ostendit,non tantum continentiam

'
Rom. XI, 29. — ' Joan. i, (16 — ^ MafMi. xi\i, i i. — 4 M. xix, 1 1. —
5 2 Cor. VII, 7.
 ,

DE DONO PERSEVERAjSTliE. 141

donum Dei esse, sed conjiigatorum etiamcastitatem. Quae
cum vera sint, hortamur tamen ad hfec, quantum cuique
nostrum datum estut possit hortari; quia et hocejus do-
num est, in cujus manu sunt et nos et sermones nostri.
Unde et Apostolus, « Secundum graliam, inquit, quac
» data est mihi, ut sapiens architectus fundamentum
» posui'. » Et aho loco, « Unicuique, inquit, sicutDomi-
» nus dedit : ego plantavi Apollo rigavit, sed Deus incre-
,

» mentum dedit. Itaque nequo qui plantat, aliquidest,

» neque qui rigat, sed qui incremenlum dat Deus'^. » Ac
per hoc sicut exhortatur et prsedicat recte^ sed ille qui
accepit hoc donum : ita exhortantem recte atque prsedi-
cantem profecto ille obedienter audit, qui accepit hoc do-
num. Hinc est quod Dominus, cum eis loqueretur, qui
carnis aures apertas haberent, dicebat tamen, « Qui habet
» aures audiendi audiat^ » quas non omnes haberetpro- :

cul dubio noverat. A quo autem habeant, quicumque ha-

bent, ipse Dominus ostendit, ubi ait, « Dabo eis cor cog-
» noscendi meet auresaudientes". » Aures ergo audiendi,

ipsum est donum obediendi, ut qui id haberent venirent ,

ad eum, ad quem nemo venit, nisi fuerit ei datum a Patre

ipsius^ Eshortamur ergo atque prsedicamus sed qui :

habent aures audiendi obedienter nos audiunt ([ui vero :

eas non habent, fit in eis quod scriptum est, « Ut audien-

» tes non audiant ^ » audientes videhcet corporis sensu
5 ,

non audiant cordis assensi. Cur autem illi habeant aures

audiendi, illi non habeant, hoc est, cur illis datum sit a
Patre ut veniant ad Filiura illis autem non sit datuni ,

« Quis cognovit sensum Domini, aut quis ejus consiharius

» fuit".^ Aut tu quis es, o homo, qui respondeas Deo^.^ »

Numquid ideo negandum est quod apertum est, quia

• Sap. vii, 16. — ^ I Gor. ui, 5-io. — ^ Luc. iii, 8. —4 Baruch, ii, 3i.
— 5 Joan. VI, 66. •- Mattli. xni, i3. — 7 Rom. xi, 34. — **
Id. u, 20.
142 S- ALCiLSXLM EPlSCOi'1

comprehendi non potest quod occullum est? Numquid,

inquam, propterea dicturi sumus quod ita esse pers-
picimus, non ita esse, quoniam cur ita sit non possumus
invenire ?

XXXVIII. Sed aiunt, ut scribitis : « Neminem posse

correptionis stimulis excitari, si dicatur in conventu Ec-
clesiae audientibus nmltis : Ita se habet de praedestina-
tione definita sententia voluntatis De; , ut alii ex vobis de
infideiitate accepta obediendi voluntate veneritis ad fi-

dem , vel accepta perseverantia maneatis in fide ; caeteri

vero qui in peccatorum delectatione remoramini , ideo

nondum surrexistis ,
necdum vos adjutorium graliae
quia
miserantis erexit. Verumtamen si qui estis necdum vo-
cati ,
quos gratia sua praedestinaverit eligendos , acci-
pietis eamdem gratiam, qua velitis et sitis electi^ et si qui
obedilis , si praedeslinati estis rejiciendi , subtrahentur
obediendi vires, ut obedire cessetis. » Ista cum dicuntur,
ita nos a confitenda vera Dei gratia, id est ,
quae non se-
cundum merita nostra datur, et a confitenda secundum
eam prgedeslinalione sanctorum deterrere non debent;
sicut non deterremur a confitenda praescientia Dei , si quis
de illa populo sic loquatur , ut dicat : « Sive nunc recte
vivatis sive non recte
, tales eritis postca quaies vos
,
,

Deus futuros esse praescivit vel bolii si bonos vel mali , ,

si malos. » Numquid emm , si lioc audito nonnuiii in tor-

porem segnitieraque vertantur, et a labore proclives ad
libidinem post concupiscentias suas eant ,
propterea de
praescientia Dei faisum putandum est esse ,
quod dictum
est? Nonne si Deus ilios bonos fiUuros esse praescivit, boni
erunt, in quantaiibet nunc maiignitate versentur^ si au-
tem malos, raaii erunt, in quantalibet nunc bonitate cer-
nantur? Fuit quidam in nostro monasterio, qui corri-
pientibus fratribus cur quaedam non facieuda faceret , et
 DE DOflO PERSEVE&ANTIii:. 143
facienda non faceret , respondebat : Qualiscuraque nunc
sim , talis ero qualera me Deus futurum esse praescivit.
Qui profecto et verum dicebat, et hoc vero non profi-
ciebat in bonum : sed usque adeo profecit in raalum , ut
deserta monasterii societate fieret canis reversus aJ suum
vomitura : ct taraen adhuc quahs sit futurus, incertum
est. Numquid ergo propter hujusmodi animas ea quse de
prsescientia Dei vera dicuntur , vel neganda sunt vel ta-
cenda , tunc scihcet ,
quando si non dicantur , in ahos itur
errores ?

XXXIX. Sunt etiam qui propterea vel non orant , vel

frigide orant ,
quoniam Domino dicente didicerunt , scire

Deum quid nobis necessarium sit^ prius quam petamus

ab eo. Num propter tales hujus sententiae veritas dese-
renda, aut ex Evangeho delenda putabitur? Imo cum
constet aha Deum, danda etiam non orantibus, sicut ini-

tium fidei ; aha non nisi orantibus praeparasse , sicut

usque in finem perseverantiam profecto qui ex se ipso :

hanc se habere putat, non orat ut habeat. Cavendura est

igitur, ne dum timemus ne tepescat horlatio, extinguatur
oratio , accendatur elatio.
XL. Dicatur ergo verum , maxirae ubi ahqua qusestio
ut dicatur irapelht : et capiant qui possunt 5 ne forte cum
tacetur propter eos qui capere non possunt , non solura
veritate fraudentur, verura etiam falsitate capiantur ,
qui
verum capere quo caveatur falsitas possunt. Facile est
enim-, imo el utile, ut taceatur aiiquod verura propter in-
capaces. Nara unde est illud Domini « Adhuc multa ha- :

))beo vobis dicere, sed non potestis iila portare modo^ » :

et iilud Apostoii : « Non potui vobis ioqui quasi spirita-

» iibus, sed quasi carnaiibus^ : quasi parvulis in Christo
)) lac vobis potum dedi , non escam -, nondum enira pote-
' MaUb, VI, 8. — 2 Joan. xvi, 12. — ^ i Cor. 111, i.
144 S. AtGOSTINI EPISCOPI
)> ratis, sed nec adhuc quidem potestis? » Quamvis modo
quodam dicendi fieri possit, ut id quod dicitur, et par-
vulis Jac, et grandibus csca sit. Sicut, « In principio erat
» Verbum , et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
» Verbum^, » quis Chrislianus tacere potest? quiscapere?
aut quid in doctrina sana potest inveniri grandius? Quod
tamen non tacetur et grandibus nec parvulis
et parvulis ,

occultatur a grandibus. Sed aha est ratio verum ta-

cendi alia verum dicendi necessitas. Gausas verum ta-
,

cendi longum est omnes quoerere vel inserere quarum :

tamen est et haec una, ne pejores faciamus eos qui non

intelhgunt dum volumus eos qui intelhgunt facere
,

docliores 5
qui nobis ahquid tale tacentibus docliores
quidem non fiunt , sed nec pejores fiunt. Cum autem
res vera ita se habet , ut fiat pejor nobis eam di.ccn-
libus, ille qui capere non potest; nobis auleni tacen-
tibus , ille qui potest : quid putam.us esse faciendum ?

Nonne dicendum verum

potius est ut qui potest ca- ,

pere capiat^ quam tacendum ut non solum id arabo ,

non capiant, verum etiam qui est intelhgentior, ipse

sit pejor? Qui si audiret et caperet, per illum etiam
plures discerent. Quo enim est capacior ut discat , eo ma-
gis est idoneus ut alios doceat. Instat inimicus gratiae,
atque urget modis omnibus , ut credatur secundum me-
rita nostra dari, ac sic gratia jam non sit gratia - : et nos
nolumus dicere quod teste Scriptura possumus dicere?
,

Timemus enim videlicet, neloquentibus nobis olfendatur,

qui veritatem non potest capere^ et non timemus, ne ta-
centibus nobis, qui veritatem potest capere, falsitate ca-
piatur?
XLI. Aut enim sic praedestinatio praedicanda est, quem-
admodum eam sancta Scriptura evidenter eloquitur , ut
' Joaii. i, I, — 3 Iloni. XI, 6.
 ; :

DE DOWO PERSEVERANTI^. 145

in praedestinatis sine poenitentia sint dona et vocatio Dei '

aut gratiam Dei secundura merita nostra dari confiten-

dum quod sapiunt Pelagiani , quaravis ista sententia ,
,

quod saepe jam diximus, legatur gestis episcoporum Orien-

talium etiam ipsius Pelagii ore damnata^ A Pelagiano-
rum porro hseretica perversitate tantum isti remoti sunt,
propter quos haec agimus , ut licet nondum velint fateri

praedestinatos esse ,
qui per Dei gratiam fiant obedientes
atque permaneant 5
jara tamen fateantur ,
quod eorum
praeveniat voluntatem quibus datur haec gratia : ideo uti-
que , ne non gratis dari credatur gratia , sicut veritas lo-

quitur •, sed potius secundum praecedentis merita volun-

tatis, sicut contra veritatem Pelagianus error obloquitur.
Praevenit ergo et fidem gralia : alioquin si fides eam prae-

venit, procul dubio praevenit et voluntas, quoniara fides

sine voluntate non potest esse. Si autem gratia praevenit

fidem quoniam praevenit voluntatem profecto praevenit

, 5

omnera obedientiara quapraevenit etiam charitatem ,

;

una Deo veraciter et suaviter obeditur et haec omnia gra- 5

tia in eo cui datur et cujus haec omnia praevenit

,
ope- ,

ratur. Restat in his bonis usque in finera perseverantia ,

quae frustra quotidie a Domino poscitur, si non eara Dorai-

nus per gratiam suam in illo, cujus orationes exaudit, ope-
ralur. Videte jara a veritate quara sit alienura ,
negare

donura Dei esse perseverantiara usque in finera hujus vitae

cum huic quando voluerit ipse det finera quem si

vitae 5

dat ante imrainentera lapsura facit horainera perseverare ,

usque in finera. Sed rairabihor et fidelibus evidentior lar-

gitas bonitatis Dei est ,

quod etiara parvulis ,
quibus obe-
dientia non est ilUus aetatis ut detur, datur haec gratia.^

Ista igitursua dona quibuscuraque Deus donat procul ,

dubio se donaturum esse praescivit, et in sua praescientia

1
Rom. XI, 29. — 2 Yldo lib. de Gestis Pelagii, cap. i4

CXLUl. *^
146 S. 4CGU8XINI EPISCOPl
praeparavit. « Quos ergo praedestinavit ^ » ipsos etvocavit
vocatioue illa ,
quam me saepe commemorare non piget,
de qua dictum est : « Sine poenitentia sunt dona et vocatio
» Dei^. » Namque in sua quae falli mutarique non potest
praescientia , opera sua f utura disponere omnino nec
, id ,

aliudquidquam est praedestinare. Sicut autem ille quem

castum futurum esse praescivit, quamvis id incertum ha-
JDeat, agit ut castus sit : ita illequem castum futurura prae-

destinavit, quamvis id incertum habeat, non ideo non agit

ut castus sit,quoniam Dei dono se audit futurumesse quod
erit imo etiam gaudet ej us charitas nec intlatur tanquam
; ^ ,

id non acceperit ^. Non solum ergo praedicatione praedes-

tinationis ab hoc opere non impeditur, verum et ad hoc
adjuvatur, utcum gloriatur, in Domino glorietur.
XLIl. Quod autem dixi de castitate, hoc de fide, hoc
de pietate, hoc de charitate, de perseverantia et, ne ,

pergam per singula hoc de omni obedientia qua obedi- ,

tur Deo , veracissime dici potest. Sed ii qui solum initium

fidei et usque in finem perseverantiam sic iu nostra con-

stituunt potestate ut Dei dona esse non putent neque

, ,

ad haec habenda atque retinenda Deura operari nostras co-

gitationes et voJuntates, caelera vero ipsum dare conce-
dnnt , cum ab iJio impetrantur credentis fide cur ad ;

ipsa caetera exhortationera eorumque caeterorum praedi-

,

cationem definitione praedestinationis non metuunt impe-

diri? An forte nec ipsa dicunt praedestinata ? Ergo nec
dantur a Deo , aut ea se daturum esse nescivit. Quod si et
dantur , et ea se daturura esse praescivit 5
profecto prae-
destinavit. Sicut ergo ipsi quoque hortantur ad castitatem,
charitatem ,
pietatem , dona esse con-
et caetera quae Dei \

filentur , eaque ab illo esse praecognita , ac per hoc prae-

destinala negare non possunt; nec dicunt exhortationes
' Rom. viu, 3o. — 2 id. XI, 28. — ^ i Cor. xiu, 4-
 ,

DE DONO PERSEVERANTIjE. 147

suas impediri praedicatione praedestinationis Dei, hoc est,
praedicatione de his donis ejus futuris prsescientiae Dei :

sic videant nec ad fidera nec ad perseverantiam impediri

exhortationes suas , si et ipsa ,
quod verum est ; esse Dei
dono eaquG praecognita
, , id est ,_ad donandum prsedesti-
nata esse dicantur , sed impediri potius atque suiwerti
hac praedestinationis praedicatione illum tantumraodo per-
niciosissiraum errorem ,
qiio dicitur ,
gratiam Dei secun-
dum raerita nostra dari 5 ut qui gloriatur , non in Do-
mino , sed in se ipso glorietur ^
XLIII. Quod ut apertius propter tardiusculos explice-
mus remorationem meam ferant quibus ingenio prae-
,
,

voiare donatum est. Dicit apostolus Jacobus ; « Si quis

» vestrum indiget sapienti», postulet a Deo, qui dat om-
» nibus atHuenter , et non improperat ; et dabitur ei^. »

Scriptum est et in Proverbiis Salomonis : « Quoniam Do-

» minus datsapientiam^.» Et de conlinentia legitur in li-
hro Sapientiae, cujus auctoritate usi sunt magni et docti
viri ,
qui ionge ante nos eioquia divina tractarunt : ibi

ergo legitur : « Gum scirem, quia nemo esse potest con-

» tinens, nisi Deus det^ et hoc ipsum erat sapientiae
» scire cujusesset hoc donura^. Haec ergo Dei dona sunt,
id est , ut de aiiis Ac- taceam , sapientia et continentia.
quiescunt et neque enim Peiagiani sunt ut adver-
isti : ,

sus istam perspicuam veritatem dura et haeretica perver-

sitate contendant. « Sed haec, inquiunt ut a Deo dentur ,

» nobis , fides impetrat ,

quae incipit a nobis : » quam
fidera et incipere habere , et in ea usque in finem perma-
nere, tanquara id non a Domino accipiamus, nostrum esse
contendunt. Hic procul dubio contradicitur Apostoio di-

centi : « Quid enim habes ,

quod non accepisti ° ? » Gon-
' 1 Cor. 1, 3i. — ' Jacob. i, 5. — ^ Piov. n, 6. — ^ Sap. viu, 21. —
' I Cor. IV, 7.
10.
148 S. ACGtSTINi EPISCOPI
tradicitiir et martyriCypriano dicenti : « Innullo glorian-
dum ,
quando nostrum nihil sit^ » Cum haec, et alia

multa quae piget repetere , dixerimus atque ostenderi- 5

mus et initium fidei et usque in fmem perseverantiam

, ,

Dei dona esse nec ulla sua futura dona et quae danda
; ,

essent, et quibus danda essent, Deum non praescire po-

tuisse ; ac per hoc prsedestinalos ab illo esse, quos liberat

et coronat : respondendum putant, « praedestinationis
definitionem utiiitate praedicationis adversum , eo quod
hac audita', nemo possit correptionis stimuUs excitari. m
Haec dicentes noiunt « hominibus praedicari dona Dei esse,

ut veniatur ad fidem, ct permaneatur in fide , ne plus

desperatio ^ quam exhortatio videatur atTerri , dum co-
gitant qui audiunt, incertum esse humanse ignorantiae
cui largiatur non largiatur hoec dona. » Cur
Deus , cui
ergo et nobiscum praedicant dona Dei esse sapien-
ipsi ,

tiam et continentiara? Quod si haec cum Dei dona esse

praedicantur non irapeditur hortatio qua homines hor-
,

tamur esse sapientes et continentes quse tandem causa ;

est,ut exisliment impediri exhortationem qua exhorta-

,

mur homines venire ad fidera , et in ea permanere usque

in finem , si et haec dona Dei esse dicantur ,
quod Scrip-
turis ejus testibus comprobatur?
XLIV. Ecce ut de continentia taceamus, et de sola in
,

hoc loco sapientia disputemus nempe supra meraoratus ;

apostolus Jacobus dicit : « Quae de sursum est sapientia,

» primum quidem pudica esl, deinde pacifica, modesta
)) suadibilis, plena misericordia et fructibus bonis, inae-
» stimabihs, sine simulatione^ » Cernitis-ne, obsecro, a
Patre luminum sapientia quam multis et magnis bonis re-
ferta descendat? « Omne quippe datum optimum , sicut

' Cypiian. lib. in ad Quirit. cap. ^. — ^ Forte despcrationi': quam exhor-

ationjs. — 3 Jacob. ui, 17.
 ,

DE DONO PEBSEVERAKTliE. 140

» idem dicit et omne donum perfectum de sursum esl

,

))descendens a Patre luminum^ » Gur ergo, ut omittam

crelera , corripimus impudicos et contentiosos quibus ta- ,

men prsedicamus donum Dei esse sapientiam, pudicam,

atque pacificam ; nec tiraemus ne permoti divinae volun-
tatis incerlo ,
plus in liac praedicatione desperationis quam
exhortationis inveniant nec correptionis stimulis adver- 5

sus se ipsos sed potius adversus nos excitentur quia eos

, ,

corripimus haec non habentes, qune ipsi dicimus non hu-

mana voluntate proferri, sed divina largitate donari? Cur
denique ipsum apostolum Jacobum hujus gratiae praedi-
catio non deterruit corripere inquietos , et dicere : « Si

)) zelum amarum habetis, et contentiones sunt in cordi-

)) bus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus
)) veritatem non est ista sapientia de sursum descendens j
:

» sed terrena , animalis , diabolica : ubi enira zelus et

)) contentio , ibi inconstantia , et orane opus pravum -? >.

Sicut ergo corripiendi sunt inquieti , et divinis eloquiis

testibus, et ipsisquos nobiscera isli communus habent

actibus nostris neque hanc impedit correptionem quod
•, ,

sapienliam pacificam qua contentiosi corriguntur atque ,

sanantur, donum Dei esse prsedicaraus : ita corripiendi

sunt infideles , vel in fide non permanentes ,

non impe-
quae
diente istam correptionem proedicalione gratise Dei ,
fidera quoque ipsam et in ea perraansionera
dona Dei esse
coramendat. Quia etsi ex fide impetratur sapientia, sicut
ipse Jacobus cum dixisset « Si quis vestrura indiget sa-
:

)> pientia, postulet a Deo, qui dat omnibus atHuenter,

)) et non improperat, et dal^itur ei^-, )) raox addidit :

« Postulet autera in fide, nihil hsesitans »

non tamen :

quoniara fides datur prius quara postuletur ab illo cui

datur, ideo dicenda est non esse donum Dei , sed esse a

' Jacob. I, 17. — ' IJ. ni, i4- — ' ^'^- h 5.

160 S. AUGUSTINI EPISCOPI
nobis quia data est nobis non petentibus nobis. Aposlo-
, ,

lus enim apertissime dicit « Pax fiatribus et charilas :

» cum fidf; a Deo Patre et Domino Jesu Christo'. » A

quo ergo pax el charitas ab illo est ei fides, propter ,

quod ab illo eam non soJura augeri habenlibus verum ,

etiam nou habenlibus poscimus dari.

XLV. Neque i.sli propter quos haec dicimus qui prae-
, ,

dicatione praedestinationis et gratiae exhortationem cla-

mitant impediri, ad sola illa exhorlantur dona, quae non
a Deo dari , sed a nobis esse conlendunt , sicut sunt ini-
lium fidei , et in ea usque in finem perseverantia : quod
uti(|ue facere deberent , ut tantummodo infideles horta-
rentur ut crederent, et fidclcs ut credere permanerent.
Ea vero quae nobiscum Dei dona esse non negant ut no- ,

biscum Pelagianum demoliantur errorem, sicut est pudi-

citia, continentia, patientia , et caetera quibus recte vivi-
tur, et ex fide impetrantur a Domino, oranda monstrare
et oraresolum vel sibi vel aliis debuerunt; non autem

quemcjuam, ut ea capesseret et retineret, hortari. Cum

veroet ad hfjec exhortantur, ut possunt, atque exhortan-
dos esse homines confitentur salis utique ostendunt, 5

nec ea prredicatione impediri exhortationes sive ad fi- ,

dem sive ad perseverantiam usque in finem, quia et ista

,

Dei dona esse, nec a se ipso cuiquam , sed ab illo tribui

praedicamus.
XLVI. At enim, « vitio suo qiiisque deserit fidem,
cum cedit tentalioni atque consentit, qua cum illo agi-
tur ut deserat fidem. » Quis negat? Sed non ideo di-
cenda (;st in fide perseverantia non esse donum Dei. Hanc
enim quotidie poscit, qui dicit : « Ne nos infiL-ras in ten-
» tationem'^ » et si exauditur , hanc accipit
:
ac per hoc :

quotidie ut perseveret petens, profecto perseverantiije suse

' Kphes. VI, i3. — ' Matth. vi, 23.
 , ,

151
DE DONO PEKSEVBRAJSTI^. ^

autem nolo
spem non in se ipso sed in Deo ponit. Ego ,

potius re-
exaggerare meis verbis , sed illis cogitandum
quale sit quod sibi persuaserunt
linquo, ut videant
plus despe-
« pr^dicatione praedestinationis audientibus
quam exhortationis atVerri. » Hoc est enim di-
rationis
hominem desperare, quando
cere, tunc de sua salute
spem suam non in se ipso , sed in Deo didicerit ponere :

cum Propheta clamet : « Maiedictus omnis qui spem

» habetin homine*. » ,

XLVII. Hsec itaque dona Dei ,

quae dantur eleclis se-J

Dei propositum vocatis in quibus donis est et

cundum ,

et in fide usque ad vitae liujus terminum

incipere credere ,

perseverare, sicut tanta rationum alque

auctoritatum con-

testatione probavimus ; hsec , inquam ,

Dei dona si nuUa ,

quam defendimus, non praesciuntur a

est prsedestinatio

Deo : prsesciuntur autem : hsec est igitur pr^destinatio

praedestmatio
quam defendimus. Unde aliquando eadem
nomine prsescientiae sicut ait Aposto-
significatur eliam ,

lus « Non repulit Deus plebem

:
suam, quam prsescivit^ »
circumstantia ipsius
Hic quod ait, « prsescivit » quod :

lectionisostendit.LoquebatuienimdereliquiisJudaeorum,
sunt, pereuntibus caeteris. Nam supe-
quoe salvae factse
Prophetam
ad « Tota die
Israel dixisse
rius dixerat,
:

)) extendi manus meas ad populum non

credentem et con-
» et tanquam responderetur Ubi sunt
» tradicentem^ :
,

continuo sub-
ergo factse promissiones Dei ad Israel ,

junxit « Dico ergo, numquid repulit Deus

:
plebemsuam?
» Absit nam et ego Israelita sum ex semine Abraham
:

» tanquam diceret, nam et ego

ex
» tribuBenjamin* :

ipsa plebe sum. Deinde addidit unde

nunc agimus « Non :

suam, quam prsescivit^ » Atque ut

» retubt Deus plebem .

.
JeveiTi. XV.., 5, - ' Roni. x., Q. - ^ Id. x, 2.., et Isai. .-xv, 2. - 4 Roni.
XI, 1. — 5 Ibid. 2.
152 S. AUGUSTiNI EPISCOPl

ostenderet Dei gratia f uisse relictas reiiquias , non raeritis

operum eorum 5 secutus adjunxit An nescitis in Elia

: «

» quid dicit Scriptura? quemadmodum inlerpellat Deum

» adversus Israel^, » etcaetera. « Sed quid dicit ilii, inquit,
» responsum divinum ? Reiiqui miiii septem miliia viro-
» rum, qui non curvaverunt genu ante Baal-. » Non
enim ait, reiicta sunt mihi, aut reliquerunt se milii : sed,
« Reiiqui miiii. Sic ergo, inquit, et in lioc tempore reliquiae
» pereiectionemgratise factaesunt. Siautemgratia, jamnon
» exoperibus, aiioquingratia jamnonestgratia". » Et con-

nectens iila quae jam supra interposui : « Quid ergo? » et

iiuic interrogationi respondens : « Quod quaerebat , in-
» quit, [sraei, lioc non est consecutus , eiectio autem
» consecuta est, caeteri vero excaecati sunt''. » In liac ergo
electione , et in iiis reiiquiis ,
quae per eiectionem gratiae
factae sunt , voluit inteiiigi piebem, quam propterea Deus
non repuiit, quia praescivit. Haec est iiia electio, qua eos
quos voluit , eiegit in Giiristo ante constitutionem mundi,
ut essent sancti et imraacuiati in conspectu ejus, in cha-
ritate, praedestinans eos in adoptionem filiorum '".
Nuiius
igitur qui liaec intelligit, negare vel dubitare permittitur,
ubi ait Apostoius : « Non repuiit Deus piebem suam, quam
» praescivit, » praedestinationem significare voiuisse. Prae-
scivit enim reiiquias ,
quas secundum eiectionem gratiae
fuerat ipse facturus. Hoc est ergo praedestinavit : sine du-
bio enim praescivit, si praedestinavit : sed praedestinasse
est hoc praescisse quod fuerat ipse facturus.
XLVIII. Quid ergo nos prohibet, quando apud aliquos
verl)i Dei tractatores iegimus Dei praescientiam , et agitur
de vocatione eiectorum , eamdem praedestinationem in-
teliigere? Magis enim fortasse voluerunt hoc verbo in ea

' Roni Ti, 9. — '3 Res. t, i8 — ' Roni xi, ri. — 4 Ibid. ". — ^ Eplics.
 ,

DE DO^O PERSEVERANTIJ'.. 153

re uti, quod et facilius intelligilur , et non repugnat
imo et congruit veritali quae de praedestinatione gratiae

praedicatur. Hoc scio neminem , contra istam prsedestina-

tionem ,
quam secundum Scripturas sanctas defendimus,
nisi errando disputare potuisse. Puto tamen eis, qui de
hac re sententias tractatorum requirunt, sanctos et in
fide atque doctrina christiana laudabihter usquequaque
diffamatos viros , Cyprianum et Ambrosium quorum tam ,

clara testimonia posuimus, debere sufiicere , et debere ad

utrumque, id est , ut et gratiam Dei gratuitam_, sicut
credenda atque praedicanda est, per omnia credant et per

omnia prsedicent, et eamdem praedicationem prsedicationi

qua hortamur pigros, vel corripimus malos, non opi-
nentur adversam : quia et isti viri, cum sic praedicarent
Dei gratiam , ut unus eorum diceret : « In nullo glorian-
dum ,
quando nostrum nihil sit', » alter autem : « Non
est in potestate nostra cor nostrum et nostrae cogita-
tiones^, » non taraen hortari et corripere destiterunt, ut
Nec timuerunt ne diceretur cis,
fierent prsecepta divina.
Quid nos hortamini? quid et corripitis, si nihil boni ut ha-
beamus est nostrum et si non est in potestate nostra
,

cor nostrum? Haec ne dicerentur eis nequaquam illi ,

sancti ea mente timere potuerunt qua intelhgebant ,

paucissimis esse donatum ut nullo sibi homine proedi- ,

cante, per ipsum Deum vel per Angelos coelorum doc-

trinam salutis accipiant^ multis vero id esse donatum ,

ut Deo per horaines credant. Quohbet taraen modo di-

catur homini verbura Dei, procul dubio quo sic audiat ,

ut iih obediat, donum Dei est,

XLIX. Unde supradicti tractatores e-xcellentissimi di-

vinorum eloquiorum, et gratiam Dei veram, sicut praedi-
'
Cyprian. lib iii ad Qnirin cap. 4- — ' Anibros. de Fuga «.Tjcnli ,

cap. I .
164 S. AUGUSTINI EPISCOPI
canda est, praedicarunt, id est, quam nuJla merita humana
prsecedunt ; et ad facienda divina prsecepta instanter
hortati sunt, ut qui haberent donum obedientiae, quibus
jussisobediendum esset, audirent.Si enim gratiam merita
uJIa nostra praecedunt ,
profeclo aut facti alicujus , aut
dicti, aut cogitationis estmeritum. ubi et ipsa inteJJigitur
voluntas bona : sed Ijrevissime compJexus est omnium
genera meritorum ,
qui dicit : « In nuJlo gloriandum,
quando nostrum nihiJ sit. » Qui vero ait : « Non est in
nostra potesiatecor nostrum et nostrse cogitationes, » nec

ipsa facta et dicta prseteriit : iion enim est ulJum factum

dictumve hominis, quod non ex corde et cogitatione pro-
cedal. Quid autem amplius de hac re agere Cyprianus
martyr gloriosissimus et doctor lucidissimus potuit, quam
ubi nos in oratione Dominica etiam pro inimicis fidei
christianae orare oportere commonuit ? ubi de initio fidei,

quod etiam hoc donum Dei sit ,

quid sentiret ostendit :

et pro perseverantia usque in finem ,

quia et ipsam non
nisi Deus eis qui pcrseveraverint donat, Ecclesiam Ghristi
quotidie orare monstravit. Beatus quoque Ambrosiuscum
exponeret quod Visum cst et
ait Lucas evangelista : «

» mihi ^ » Potest, inquit, non soli visum esse, quod sibi

:

visum esse declarat. Non enim voluntate tantum humana

visum est,sed sicut placuit ei qui in me loquitur Christus,

qui ut id quod bonum est nobis quoque videri bonum ,

possit, operatur quem enim miseratur, et vocat. Et ideo

:

qui Christum sequitur ,

potest interrogatus cur esse vo-
luerit Christianus respondere « Visum est et mihi. »
, :

Quod cum non negat Deo visum * a Deo enim

dicit , ^

praeparatur voluntas hominum ^ Ut enim Deus honorifice-

lur a sancto, Dei gratia est,» Itemque in eodem opere, hoc

'
Luc. 1, 3. — ' Ambros. supeiLuc. in expositione prooemii. — ^ Prov. vni,
juita LXX.
 :

DE DOKO PERSEVERAMTI^. 155

est , in expositione ejusdem Evangelii, cum ad illum ve-

nisset locum, ubi Dominum ad Jerusalem pergenlem Sa-

maritani recipere noluerunt '
: « Simul disce ,
inquit,

quia recipi noluit a non simplici mente conversis. Nam si

voluisset , ex indevotis devotos fecisset. Cur autem non
receperint eum, Evangelista ipse commemoravit dicens :

Quia facies ejuserat euntis in Jerusalem. Discipuli autem

recipi intra Saraariam gestiebant. Sed Deusquosdignatur
vocat, et quem vult religiosum facit ^ » Quidevidentius,

quid illustrius a verbi Dei tractatoribus quserimus , si et

ab ipsis quod in Scripturis clarum est , audire delectat ?
Sed his duobus, qui sullicere debuerunt, sanctum Grego-
rium addamus et tertium qui et credere in Deum et ,
,

quod credimus confiteri, Dei donum esse testalur, dicens

« Unius deitatis ,
quaeso vos , confitemini Trinitatem : si

vero aliter vultis, dicite unius esse naturae 5

et Deus voccm
dari vobis a sancto Spiritu deprecabitur
^
: » id est, roga-

bitur Deus. ut permittat vobis dari voccm^ qua quod

creditis, confileri possitis. « Dabit enim, certus sum qui 5

dedit quod primum est , dabit et quod secundum est » ;

qui dedit credere, dabit etconfiteri.

L. Isti tales tantique doctores dicentes non esse aliquid,

de quo tanquam de noslro, quod nobis Deus non dederit,

gloriemur nec ipsum cor nostrum et cogitationes nostras

;

in potestate nostra esse ; et totum dantes Deo, atque ab

ipso nos accipere confitentes, ut permansuri convertamur
ad eum •, ut id quod bonum est, nobis quoque videatur
bonum, et velimusillud, ut honoremus Deum, et recipia-
musGhristum, utexindevotiselHciamurdevotier religiosi,

ut in ipsam Trinitatem credamus , et confiteamur eliam

voce quod credimus haec utique gratiae Dei tribuunt
: , Dei

'
Luc. IX, 53. — > Ambros. in Luc. lib. vii , n. 2';. — 3 Gregor Nazianz.

Orat 44>in Pentecosten.

l56 S. A'J(5U3TIM F.lMSCOri

munera agnoscunt, ab ipso nobis, non a nobis esse testan-

tur. Numquid autem quisquam eos dicturus est ita ,

confessos islam l)ei gratiam , ut auderent negare ejus

praescientiam ,
quam non solum docli, sed indocti etiam
confitentur ? Porro si haec ita Deum noverant dare, ut
non ignorarent eum daturum se esse prfiescisse, et quibus
daturus esset non potuisse nescire procul dubio nove- ^

rant praedestinalionera ,
quam per Apostolos praedicatam
contra novos hc^erelicos operosius diligenfiusque defendi-
mus nec lamen
: eis obedientiam praedicantibus, etad eam
sicut quisque poterat ferventer hortantilms , ullomodo
recte diceretur : Si non vultis obedientiam, ad quam nos
accenditis, in nostro corde frigescere, nolite nobis istam
Dei gratiam praedicare, qua Deum dare fatemini, quae ut
nos faciamus hortamini.
LI. Quamobrem si et Apostoli , et doctores Ecclesine
qui eis ulrumque facie-
successerunt, eos(|ue imitati sunt,
bant, id est, et secundum merila
Dei gratiam ,
quae non
nostra datur, veraciter praedicabant, etpiam obedienliam
praeceptis salubribus instruebant quid est quod invicta :

conclusi violentia veritatis recte se isti nostri dicere exis-

timant : « Etsi verum estquoddicitur de praedestinalione
l)encficiorum Dei, rion est tamen populispraedicandum. »
Praedicandum est prorsus , ut qui habet aures audiendi,
audiat \ » non accepit ab iilo qui ait
Quis auteni , si :

« Dabo eis cor cognoscendi me. et aures audientes-i^<(Certe

qui non accepit, rejicial dum tamen qui capit, sumat et :

bibat, bibat et vivat. Sicut enim praedicanda est pietas,

ut ab eo qui habet aures audiendi , Deus recte colatur ;

praedicanda est pudiciiia, ut ab eo qui habet aures audiendi,

nihil genitalibus niembris iliicitum perpetretur ;
praedi-
canda est charitas, ut ab eo qui habet aures audiendi ,

Liic viii, 8. — ' r.arucli, u, 3i.

 DE UOJVO PERSEVERANTIjt:. 157
Deus et pioximus diligatur : ita praedicanda cst et ista

prnedestinatio beneficiorum Dei , ut qui habet aures au-

diendi, non in se ipso, sed in Domino glorietur.
LII. Quod autem dicunt , « non opus fuisse hujusce-

modi disputationis incerto rainus intelligentium tot corda

turbari quoniam non minus uliliter sine hac definitione
:

prsedestinationis per tot annos defensaest calholica fides,

tura contra alios , tum maxime contra Pelagianos , tot
catholicorum ei aliorum et nostris prnecedenlibuslibris:»
muitum miror eos dicere j nec attendere, ut de aliis hic
tacearn, ipsos libros nostros et antequam Pelagiani appa-
rere coepissent, conscriptos etedilos, et videre quam raul-
tis eorura locis futurara nescientes Pelagianam liaeresim
csedebamus, pr.xdicando gratiam, qua nos Deus liberat a
malis erroribus et moribus nostris , non praecedentibus
bonis raerilis nostris , faciens hoc secundum gratuilam
misericordiara sijara. Quod plenius sapere coepi in ea dis-
putatione, quam scripsiad beatae memorifie Simpiicianura
episcopum Medioianensis Ecciesiae , in mei episcopatus
exordio, quando et initiura fidei donum Dei esse cognovi,
et asserui.

LIII. Quid autem raeorum opusculorum frequentius

et deiectabilius innotescere potuit, quam iibri Confessio-
nura mearum ? Cum et ipsos ediderira antc([uara Pela-
giana haeresis extitisset 5 in eis certe dixi Deo nostro et ,

ssepe dixi Da quod jubes, et

: jube quod vis. Quae nica
verba Pelagius Komae \ cum a (juodam fralre et coepis-
copo meo fuissent eo prsesentc commemorala, ferre non
potuit, et contradicens aii(|unnto commotius pene cum ,

eo qui iila commemoraverat iitigavit. Quid vero primitus

et maxime Deus juljet, nisi ut credamus in eura ? Et hoc

ego ipse dat si bene dictum est

, Da quod jubes. Et in :

' Lib. X, cap. 19 3i , et ^7.

 153 S. ALGUSTINI EPISCOPI
eisdem etiam libris quod de mea conversione narravi \
Deo me convertenle ad eara fidem , quam miserrima et
furiosissima loquacitate vastabam nonne ila narratum ,

esse meministis, ut osteiiderem me fidelibus et quotidianis

matris meae lacrymis ne perirem fuisse concessum ? Ubi
utique praedicavi , non solum aversas a rccta fide , sed
adversas etiam rectae fidei , Deura sua gratia ad eam con-
vertere hominum voluntates. De proficiente porro perse-
verantia quemadmodum Deum rogaverim , et scitis , ct

potestisrecenserecum vuitis. Oraaia itaque Dei dona quoe

in eodem opere sive optavi, sive laudavi,quis, non dicarn
negare , sed dubitare saltem audeat Deuni daturum se
esse pr8escisse,et quibusdaturus fuerit,nunquampotuisse
nescire ? Haec esL praedestinatio manifesta et certa sanclo-
rum : quam postea diligenlius et operosius , cum jam
contra Pelagianos disputaremus , defendcre necessitas
compulit. Didicimus enim singulas quasque haereses in-
tulisse Ecclesiae proprias quaestiones contra quas diligen-
tius defenderetur Scriptura divina ,
quam si ntdla talis
necessitas cogeret.Quid auLemcocgit loca Scripturarura,
quibus praedestinatio commendata est, copiosius et enur,
cleatius isto noslro labore defendi nisi ({uod Pelagiani ,

dicunt gratiam Dei secundum mcrita noslra dari quod :

quid est aliud quam omnino

gratiae negatio.
LIV. Haec ergo ut ingrata Deo sententia destruatur,
gratuitis Dei benjficiis quibus liberaraur inimica, et ini-
tiura fidei, et in ea usque in finem perseverantiam secun-
dura Scripturas , unda jara multa diximus dona Dei esse ,

• defendimus. Quoniam sl a nobis esse dicimus initium fidei,

ut eo csetera Dei dona mGreamur accipere j concludunt
Pelagiani gratiara Dei secundura merita nost;^ dari.
,

Quod ita exhorruit catholica fides , ut damnari liraens,

' Lib iii, cap. II et 12, et lib. ik, cap. 8.
 ,
:

DE DOMO PERSEVERANTI^. |,69

hoc Pelagius ipse damnaverit. Itemquc si dicimus a nobis

esse perseverantiam nostram, non a Domino j respondent
illi , ita nos a nobis habere initium fidei, sicut fmem, sic

argumentantes , multo magis nos habere a nobis illud

initium, si a nobis habemus permanere usque in finem,
cura perficere quara inchoare sit majus ; ac sic identidem
concludunt gratiara Dei secundum merila nostra dari.
,

Si autem utrumque Dei donum est et haec Deus dona ,

sua (quod negare quis potest ?) daturum se esse prsescivit

praedestinatio praedicanda est , ut possit vera Dei gratis,
hoc est, quae non secundum merita nostra datur, insupe-
rabili munitione defendi.
LV. Et ego quidem in illo libro cujus est titulus , De
Correptione et gratia, qui sufficere non potuit omnibus
dilectoribus nostris ,
puto me ita posuisse donum Dei esse
etiam perseverare usque in fmem, ut hoc antea, si me non
fallit oblivio , tara expresse atque evidenter , vel nus-
quam, vel pene nusquam scripserim. Sed ita hoc nunc
dixi, uL non ante me nemo dixerit, Beatus quippe Gypria-
nus in Oratione Dominica, sicut jam ostendimus petitio-
nes nostras ita exposuit, ut in ipsa prima petitione perse-
verantiam nos diceret poscere, id nos orare asserens , di-
cendo : « Sanctificetur noraen tuum', » cum jam in bap-
tismate sanctificati fuerimus ; ut in eo quod esse coepimus
perseveremus. Videant tamen ii ,
quibus amantibus me
ingratus esse non debeo, qui praeter hoc quod in quaes-
tionera venit, omnia mea, sicut scribitis, se profitentur
amplecti videant, inquam, utrum in primi libri posterio-
ribus partibus eorum duorum quos mei episcopatus ini-
,

tio , antequara Pelagiana hseresis appareret , ad Simplicia-

nura Mediolanensem episcopum scripsi , remanserit ali-

^quid quo vocetur in dubium ,

gratiam Dei non secunduni
I
j Matth. Ti, 9.
160 8- AUGUSTINI EP13COP1 *

merita nostra dari :non satis egerim, etiam

et utrum ibi

initium fidei csse donum utrum ex iis quae ibi

Dei : et

dicta sunt non consequentcr

, eluceat etsi non sit ex- ,

pressum, etiam usque in finem perseverantiam non nisi

ab eo donari, qui nos prsedestinavit in suum regnum et

gloriam. Deinde ipsam epistolam, quam jam contra Pela-

gianos ad sanclum Paulinum Nolanum episcopum feci,
cui epislolae contradicere modo coeperunt nonne ante ,

annos plurimos edidiPEam (juoque inspiciant, quam dedi

ad Sixtum Romanae Ecclesi.-e presbyterum quando ad- ,

versus Pelagianos acerrima conflictatione certavimus et :

talem reperient qualis illa est ad Paulinum. Unde reco-

,

lant, adversus haeresim Pelagianam jam ante aliquot an-

nos ista dicta esse atque conscripta, quae nunc eis displi-
cere mirandum est. Quamvis neminem velim sic am-
plecti omnia mea, ut me sequatur nisi in iis in quibus me
non errasse perspexerit. Nam propterea nunc facio libros,

inquibus opuscula mea retractanda suscepi, ut nec me

ipsum in omnibus me secutum fuisse demonstrem; sed
proficienter me existimo Deo miserante scripsisse, non
tamen a perfeclione coepisse quandoquidem arrogantius
:

loquor quam verius, si vel nunc dico, me ad perfectio-

nem sine ullo errore scribendi jam in ista aetate venisse.

Sed interest quantum et in quibus rebus erretur ;
quam
et

facilequisque corrigat vel quanta pertinacia

, suum de-
fendere conetur errorem. Bonse quippe spei est homo, si
eum sic proficientem dies ultimus vitae hujus invenerit, ul
adjiciantur ei quae proficienti defuerunt, et perficiendus
quam puniendus potius judicetur.
LVI. Quocirca hominibus qui propterea me dile-
, si ,

xerunt, quia pervenit ad eos, antequam me dihgerent,

ahqua mei laboris utilitas, nolo existere ingratus quanto :

magis Deo, quem non dihgeremus, nisi prius dilexisset

J
 DE UOINO PERSEVERAJVTI^. 161
nos, et fecisset dilectores suos? quoniam charitas ex ipso
est : magnos, non solum amato-
sicut dixerunt quos fecit

res, verum etiam praedicatores suos ^ Quid est autem in-

gratius, quam negare ipsam gratiam Dei, dicendo eam se-

cundum merita nostra dari? Quod in Pelagianis fides
calholica exhorruit ,
quod ipsi Pelagio capitale crimen
objecit quod ipse Pelagius, non quidem amore veritatis
:

Dei , sed tamen suse damnationis timore damnavit. Quis-

quis autem dicere gratiam Dei secundum merita nostra
dari, sicut catholicus fidelis exhorret ^ nec ipsam fidem
subtrahat Dei gratiae, qua misericordiam consecutus est
utfidelis esset : ac per hoc gratiae Dei tribuat perseveran-
tiam quoque usque in finem ,
qua misericordiam conse-
quitur, quam poscit quotidie, ne inferatur in tentatio-
nem. Inter initium autem fidei et perfectionem perseve-
rantiae, media sunt iila, quibus recte vivimus quae ipsi ,

etiam donari nobis a Deo fide impetrante consenliunt.

Haec autem omnia initium scihcet fidei, et csetera usque
,

jn fmem dona sua, Deus largiturum se vocalis suis esse

praescivit. Nimiae igitur contentionis est, praedestinationi

contradicere, vel de praedestinatione dubitare.

LVII. Quae tamen non ita populis praedicanda est, ut
apud imperitam vel tardioris intelligentise multitudinera
redargui quodam modo ipsa sua praedicatione videatur ;

sicut redargui videtur et praescientia Dei ,

(quam certe
negare non possunt), si dicatur hominibus : « Sive curra-
.) tis , quod vos praescivit qui falli non po-
sive dormiatis ,

» test, hoc eritis. » Dolosi autem vel imperiti medici est,

etiam utile medicamenlum sic alligare, ut aut non prosit,

aut obsit Sed dicendum est « Sic currite, ut compre-
, :

)) heudalis, atque ut ipso cursu vestro ila vos esse praecog-

» nitos noveritis , ut legitime curreretis ^ : » etsi quo aiio
' i Joan. IV, 7. — ^ I Cor. ix, ^4-

CKLIII. 11
162 S. AUGUSTINl EPISCOPI

modo Dei praescientia praedicari potest, ut hominis segni-

lia repellatur.
LVIII. Quamvis ergo ita se habeat de prsedestinatione
definita sententia voluntatis Dei , ui alii ex infidelitate,
accepta voluntate obediendi, convertantur ad fidem, vel
perseverent in fide ; cseteri vero qui in peccatorum dara-
nabilium delectatione remorantur, si et ipsi praedestinati
sunt, ideo nondum surrexerunt, quia nondum eos adju-
torium gratise miserantis erexit : si qui enim nondum sunt
vocati ,
quos gratia sua praedestinavit eligendos, accipient
eadem gratiam ,
qua electi esse velint et sint : si qui
autem obediunt , sed in regnum cjus et gloriam praedes-
tinati non sunt , temporales sunt , nec usque in finem in
eamdem obedientia permanebunt : quamvis ergo haec
vera sint non tamen, isto modo dicenda sunt audientibus
multis, ut sermo ad ipsos etiam convertatur, eisque di-
cantur illa istorum verba, quae vestris litteris indidistis,

et quae superius interposui : k Ita se habet de praedesti-

natione definita sententia voluntatis Dei, ut alii ex vo-
bis de infidelitate, accepta obediendi voluntate veneri-
tis ad fidem. » Quid opus est dici , « alii ex vobis ? »
Si enim Ecclesiae Dei loquimur, si credentibus loquiraur,
cur alios eorum ad fidem venisse dicentes, caeteris facere

videamur injuriam? cum possimus congruentius dicere :

Ita se habet de praedestinatione definita sententia volun-

tatis Dei, ut ex infidelitate veneritis ad fidem accepta
voluntate obediendi , et accepta perseverantia permanea-
tis in fide.?
LIX. Nec illud quod sequitur, est omnino dicendum,
id est : <i Cseteri vero qui in peccatorum dclectatione re-
moramini , ideo nondum surrexistis ,
quia necdum vos
adjutorium gratiae raiserantis erexit. » Cum bene et con-
venienter dici possit et debeat, Si qui autem adhuc in pec-
 ,

DE DOHO lERSEVERAMTIiE. 163

catorum damnabilium delectalione remoramini appre- ,

hendite saluherrimam disciplinam quod tamen cum fe- :

ceritis, nolite extolli qiiasi de operibus vestris, aut gloriari

quasi hoc non acceperitis : « Deus est enim qui operatur

» in vobis et velle et operari pro bona voluntate * : » et a
Domino gressus vestri diriguntur, ut ejus viam velitis '^
;

de ipso autem cursu vestro bono rectoque condiscite vos

ad praedestinationem divinae gratiae pertinere.
LX, Item quod sequitur, et dicitur : « Verumtamen si

quis estis nondum vocati, quos gratia sua praedestinave-

rit eligendos, accipietis eamdem gratiam, qua velitis et
sitis electi : » durius dicitur quam dici potest, si nos non
quibuslibet hominibus loqui, sed Christi Ecclesiae cogite-
mus. Cur enim non potius ita dicitur : Etsi qui sunt non-
dum vocati ,
pro eis ut vocentur oremus? Fortassis enim
sic praedestinati sunt, ut nostris orationibus concedantur,
et accipiant eamdera gratiam, qua velint atque ellician-
tur electi. Deus enim qui omnia quae praedestinavit imple-
vit , ideo et pro inimicis fidei orare nos voluit, ut hinc
intelligeremus, quod ipse etiam infidelibus donet ut cre-
dant, et volentes ex nolentibus faciat.
LXI. Jara vero quod illis verbis connectitur, miror
si modo potest in populo christiano quisquam infir-
ullo
raus patienter audire, cura dicitur eis « Et si qui obedi- :

tis 5 si praedestinati estis rejiciendi , subtrahentur obe-

diendi vires, ut obedire cessetis. » Hoc enim dicere
quid videtur aliud esse, quam raaledicere, aut mala quo-
dam modo prophetare? Sed si et de iis qui non perseve-
rant, aliqTiid placet diceie , vel necesse est, cur non potius
ita saltem dicitur, ut paulo ante a rae dictum est ; pri-
mum , ut non de ipsis, qui in populo audiunt , hoc dica-
tur, sed de aliis ad ipsos j id esl , ut non dicaiur ; « Si qui
'
Pbilip. I, i3. — ' Psal xxTvi. ?3.

il.
 164 S. AUGUSTIM EPISCOPI

obedltis , si praedestinati estis rejiciendi : » sed , Si ({ui

obediunt; et csetera per verbi personam tertiam, non per
secundam ? Res enim non optabilis , sed abominabilis di-
citur, et durissime atque odiosissime quasi in audientium,
frontem compellando coJliditur, quando qui eis loquitur,
dicit : (( Et si qui estis qui obeditis, si praedestinati es-
tis rejiciendi_, subtrahentur obediendi vires, ut obedire
cessetis. » Quid enim sententiae deperit, si ita dicatur :

Si qui autem obediunt , sed in regnum ejus et gloriam

praedestinati nou sunt, temporales sunt, nec usque in fi-
nem eadem ol)edientia permanebunt? Nonne et verius
in
eadem res et congruentius dicitur, ut non ipsis tantum
malum tanquam optare vidcamur, sed de aliis roferre,
quod oderint nec ad se existinient pertinere sperando
, ,

orandoque meJiora? IlJo autem modo, quo id dicendum

putant, eadem sententia eisdem pene verbis etiam de
praescientia Dei quam certe negare non possunt pro-
, ,

nuntiari potest, ut dicatur : « Et si qui obeditis, si praes-

citi estis rejiciendi, obedire cessabitis. «> Nempe hoc veris-
simum est : ita sane , sed improbissimum , importunissi-
mum , incongruentissimum , non falso eloquio, sed non
saJubriler valetudini humanoe infirmitatis apposito.
LXII. IJIum etiam modum quo utendum
,
esse in prae-
destinationis praedicatione nos diximus, loquenti apud
popuium non existimo debere sulHcere , nisi hoc vel hu-
jusmodi aliquid addat, ut dicat : (( Vos itaqueetiam ipsara
» obediendi perseverantiam a Patre luminum, a quo des-
)) cendit omne datum optimum et omne donum perfec-
)) tum*, !' sperare debetis, et quotidianis orationibus pos-
cere , atque hoc faciendo confidere , non vos esse a prae-
destinationc populiejus alienos; quiae»iamhoc ut faciatis,
ipselargitur. Absit autera a vobis, ideo desperare de vobis,
' Jacob. I, I-.
 UE DONO PERSEVERANTrjE. 165
(|noniam spem veslram in ipso habcre jubemiiii, non in
vobis. « Maledictus enim omnis qui spem habet in ho-
>) mine* : » et, c Bonum est confidere in Domino quam
» confidere in homine -5
quia beati omnes qui confidunt
)) in eum^ Hanc spem tenentes, SPrvitc Domino in ti-
)) more, et exultate ei cum trcmoro* quoniam de vita :
»

seterna, quam filiis promissionis promisit non mendax

Deus ante tempora aeterna, nemo potcst esse securus, nisi
consummata fuerit ista vita quse tentatio est super ter-
,

ram ^ sed faciet nos perseverare in se usque in ejus vitse

:

fmem , cui quotidie dicimus, « Ne nos inferas in lentatio-

)) nem^. )> Haec atque hujusmodi cum dicuntur, sive pau-
cis Christianis sive multitudini Ecclesia?, cur metuimus
sanctorum prpedcstinationem et veram Dci gratiam, id est,

quae non secundum merila nostra datur, sicul eam sancta

Scriptura praedicat, praedicare? An vero timendum esf, ne
tunc de se homo desperet, quando spes ejus ponenda de-
monstratur in Deo, non autem desperarct, si eam in se
ipso superbissimus ct infelicissimus poneret?
LXIII. Atque utinam tardi cordc el infirmi ,
qui non
possunt, vei nondum possunt Scripturas vel earum expo-
sitiones intelligere, sic audirent vel non audirent in hac
quaestione disputationes nostras , ut magis intuerentur
orationes suas, quas semper habuit et habebit Ecclesia ab
exordiis suis, hoc saecuJum. De hac enim
donec finiatur
re, quam nunc adversus novos haereticos, non commcmo-

rarc tantum, sed plane tueri ct defcnsarc compellimur,

nunquam tacuit in precibu.^ suis, etsi aliquando in ser-
monibus exserendam nuUo urgcntc adversario non puta-
vit. Qnando cnim non oratum est in EccJcsia pro infidc-

libus atque inimicis cjus ut erederent? Quando fidelis

Jerem. xvn, 5.—' Psal. cs.vii, 8. — 3 jj. i,^ i3.~.i Ibid. 1 1. — 5 job,
VII, 1. - c Matlli. V!, i3.
166 S. AUGLSTINI EPISCOPI
quisquam amicum, proximum, conjugem habuit infide-
lem, et non ei petivit a Domino mentem obedientem in
christianam fidem? Quis autem sibi unquam non oravit,
ut in Domino permaneret? Aut quis sacerdotem super fi-

deles Dominum invocantem, siquando dixit, Da ilhs Do-

mine, in te perseverare usque in fmem non j soluni voce
ausus est, sed saltem cogitatione reprehendere ^ ac non po-
tius super ejus talem benedictionem, et corde credente et
ore confitente respondit, Amen : cum aliud in ipsa ora-
tione Dominica non orent fideles, dicentes raaxime iilud,
« Ne nos inferas in tentationem ^ » nisi ut in sancta obe-
dientia perseverent? Sicut ergo in his orationibus, ita et
in hac fide nata est, et crescit, et crevit Ecclesia, qua
fide creditur, gratiam Dei non secundum merita accipien-
tium dari. Qandoquidem non oraret Ecclesia ut daretur
infidehbus fides, nisi Deum crederet et aversas et adversas
hominum ad se convertere voluntates : nec oraret Eccle-
sia, ut perseveraret in fide Christi , non decepta vel victa
tentationibus mundi, nisi crederetDominum sic in potes-
tate habere cor nostrum, ut bonum quod non tenemus
nisi propria vokintate, non tamen teneamus nisi ipse in

nobis operetur et velle. Nam si haec ab ipso quidem pos-

cit Ecclesia, sed a se ipsa sibi dari putat : non veras, sed
perfunctorias orationes habet; quod absit a nobis. Quis
enim veraciter gemat , desiderans accipere quod orat a
Domino , si hoc a se ipso se sumere existimet , non ab
iJlo?
LXIV. Praesertim, quoniara « quid oremus sicut opor-
» tet nescimus, sed ipse Spirilus, ait Apostolus, inter-
» pellat pro nobis gen;itibus inenarrabihbus. Qui enim
» scrutatur corda, scit quid sapiat Spiritus ,
quia sccun-
» dum Deum interpellat pro sanctis'. » Quid est, « ipse
'
Roin. viii, 36.
 DE DONO PERSEVERANTI^. 167
» Spiritus interpellat, » nisi interpellare facit, u gemitibus
» inenarrabilibus, » sed veracibus ,
quoniam veritas est
Spiritus? Ipse est enim de quo alio loco
dicit « Misit Deus :

» Spiritum Filii sui clamantem, Abba,

in corda nostra,
» pater. » Et hic quid est, « clamantem, » nisi clamare f'a-

cientem tropo illo quo dicimus laetum diem, qui laetos

5

facit? Quod alibi manifestat, ubi dicit, « Non enim acce-

» pistis spiritum servitutis iterum in timore, sed accepistis
» Spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus, Abba,
» pater^ clamantem^ hic vero, in quo cla-
» Ibi dixit, «

» mamus » aperiens videlicet quomodo dixerit, claman-

:

tum id est, sicut jam exposui, clarnare facientem. Ubi

,

intelligimus et hoc ipsum esse donum Dei

, ut veracj ,

ccrde et spiritaliter clamemus ad Deum. Attendant ergo

quomodo falluntur, qui putant esse a nobis non dari no- ,

bis, ut petamus, quaeramus ,

pulsemus : et hoc esse di-
cunt, quod gratia praeceditur merito nostro , ut sequatur
illa, cum accipimus petentes, et invenimus quacrentes,
aperiturque pulsantibus : nec volunt intelhgere etiam hoc
divini muneris esse, ut oremus, hocest, petamus, quae-
ranms, atque pulsemus. « Accepimus enim Spiritum adop-

» tionis filiorum, in quo clamamus, Abba, pater Quod '^.

» vidit beatus Ambrosius. Ait enim, « Et orare Deum,

» gratiae spiritahs est : sicut scriptum est , Nemo dicit,
» Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto^. »
LXV. Haec igitur quae poscit a Domino, et semper ex
quo esse coepit, poposcit Ecclesia ita Deus vocatis suis ,

daturum se esse praescivit, ut in ipsa praedestinatione jam

dederit* quod Apostolus sine ambiguitate declarat. Scri-
:

bens quippe ad Timotheum « Collabora, inquit, Evan- :

» gelio secundum virtutem Dei salvos nos facientis, et vo-

>
Gal. IV, 6. — ' Rona. vm, i6. — ^ Ambros. Comnient. in Isai. — ''
Vido.

contra .luas Epist. Pelagian, cap. 2».

 16^ S. AUGUSTINl EVISCOI'1

» oatione sua sancta, non seciindum opera nostra, sed

se-
» cundum suum propositum et gratiam, quse data est
» nol)is in Christo Jesu ante terapora aeterna nianifes- ,

» tata autem nunc per adventum Salvatoris nostri Jesu

» Christi ^. » Ille itaque dicat Ecclesiam aliquando
in fide
sua non hahuisse veritatem pr?edestinationis
hujus et gra-
tic-e nunc conlra novos haereticos cura diligentiore
,
(|uae

defenditur ille, inquam, hoc dicat, qui dicere

:
audet ali-
quando eam non orasse, vel non veraciter orasse, sive
ut
crederent infideles, sive ut perseverarent fideles.
Quae
bona si semper oravit, semper ea
Dei dona esse utique cre-
didit; nec ab illo esse praecognita unquam ei negare fas
fuit. Ac per hoc prfedestinationis hujus fidem, qu* con-
tra novos haereticos nova .sollicitudine nunc defenditur,
nunquam Ecclesia Christi non habuit.
LXVI. Sed quid plura? Satis docuisse me existimo, vel
potius plusquam satis, dona Dei esse, et
incipere in Do-
minum credere, et usque in fmem in Domino perroanere.
Caetera vero bona ad vitam piam qua Deus recte colitur ,

pertmentia, etiam ipsi propter (|uos hsecagimus,

Dei
dona esse concedunt. Omnia porro dona sua, et quibus
ea
Deum praescisse negare non possunt. Si-
fuerat largiturus,
cut ergo caetera praedicanda sunt ut qui ea prsedicat, ,

obedienter audiatur ita praedestinatio prsedicanda

:
est,
ut qui obedienter haec audit, homine, ac per hoc non in
nec inseipso, sed in Domino glorietur quia et
hoc Dei :

praeceptum est et hoc praeceptum obedienter audire,

:
id
est, utqui gloriatur, in Domino glorietur^
similiter ut
caetera, Dei donum est. Quod donum
non qui non habet ,

dubito dicere, aha quaecumque habet, inaniter

habet. Hoc
Pelagiani, optamus, ut habeant^ isti autem
nostri ut
plenius habeant. Non itaque simus in disputationibus
I Tini. 1, 2, et seqq. — ^ i Cor. i, 3i.
 DE DONO PERSEVERANTI^:. 169

prompli, etiiiorationibus pigri.Oremus, dilectissimi, ore-

mus, ut Deus gratioe det etiam inimicis nostris maxime- ,

que fratribus et dilectoribus nostris, intelligere et confi-

teri, post ingentem et ineffabiJem ruinam
qua in uno ,

omnescecidimus, neminem nisi gratia Deiliberari^ eam-

que non secundum merita accipientium lanquam debi-
tam reddi, sed tanquam veram gratiam nullis meritis
praecedentibus gratis dari.
LXVII. Nullum autem est illustrius prsedestinationis
exemplum quam ipse Jesus unde et in primo libro jam
:

disputavi et in hujus fme commendare delegi

,
nullum :

est, inquam, illustrius praedestinationis exemplum quam

ipse Mediator. Quisquis fidelis vult eam bene intelligere,

attendat ipsum, atque in illo inveniat et se ipsum. Fidelis

inquam, quiin eo veram naturam credit et confitetur hu-

manam, id est, nostram, quamvis sigulariter suscipiente
Deo Verbo, in unicum Filium Dei subhmatam, ita ut qr.i
suscepitet quod suscepit, una esset in Trinitate persona.
Neque enim homine assumpto quaternitas facta est, sed/
Trinitas mansit, assumptione illa ineffabihter faciente per-

songe unius in Deo et homine veritatem. Quoniam non

Deum tantum dicimus Christum, sicuthseretici Manichaei 5
nec hominem tantum, sicut haeretici Photiniani-, nec ita ho-
minem, utahquid minus habeatqaod ad humanam certum
est pertinere naturam; sive animam, sive in
ipsa anima men-

tem rationalem sive carnem

, non de foemina
,
sumptam ,

sed factam de Verbo in carnem converso atc[ue mutato 5

qu« omnia tria falsa et vana , haercticorum Apolhnarista-

rum tres partes varias diversasque fecerunt : sed dicimus

Christum Deum verum, natumde Deo Patresine uUo initio

temporis-, eumdemque hominem verum, natum de ho-

mine matre certa plenitudine temporis, nec ejushumani- -

tatem qua minor est Patre minuere aliquid ejus diviui-

,
,
170 s. ArorsTiNi de dono perseveranti*.
tatij qua Hoc autem utrumque unusest
aequalis est Patri.
Chrislus, qui et secundum Deum verissinie dixit, «Ego et
))Pater unum sumus » et secundum hominem veris-
^
:

sime dixit, « Pater major me est-. » Qui ergo hunc fecit i

ex semine David hominem justum, qui nunquam esset

injustus sine uUo merito praecedentis voluntatis ejus ^
,

ipse ex injustis facit justos, sine ullo merito praecedentis

voluntatis ipsorum, ut ille caput, hi membra sint ejus.
Qui ergo fecit illumhominem , sine uUis ejus praecedenti-
bus meritis, nullum quod ei dimitteretur, vel origine
trahere, vel voluntate perpetrare peccatumj ipse nuUis
eorum prsecedentibus meritis facit credentcs in eum ,
qui-
bus dimiltat omne peccatum : qui fecit illum talem , ut
nunquam habuerit habiturusque sit voluntatem malam;
ipse facit in membris ejus ex mala voluntate bonara. Et il-

lum ergo et nos prsedestinavit quia 5

et in illo ut esset ca-
put nostrum, et in nobis ut ejus corpus essemus, non
praecessura merita nostra, sed opera sua futura praescivit.
LXVIII. Quilegunt hsec si intelligunt, agant Deo gra- ,

tias qui autem non intelligunt, orent ut eorum ille sit

:

doctor interior, a cujus facie est scientia et intellectus^.

Qui vero errare me existimant, etiam atque eliam diligen-
ter quae sunt dicta considerent, ne fortassis ipsi errenl.
Ego autem cum per eos qui meos labores legunt, non so-
lum doctior, verura etiam emendatior fio ,
propitium
mihi Deum agnosco : et hoc per Ecclesiae doctores maxime
expecto^ si et in ipsorum manus venit , dignanturque
nosse quod scribo.
' Joan. X, 3o. — ^ Id. xiv, 58. — ^ Prov. ii, juxta LXX.

I
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

CONTRA SECUNDAM
JULIANI RESPONSIONEM
OPUS IMPERFECTUM*
SEX LIBROS COMPLECTENS.

Singuli lihri singulos sex lihros Juliani, ex octopos-

teriorihus ad Florum primos , cum Augustini ad
loca singula responsionihus reprcesentant.

PRiEFATIO.

Adversus haereticos Pelagianos, qui dicunt

Adam, etiamsi non peccasset, fuisse corpore mo-
riturum, nec in illo humanum genus esse vitia-
tum, (unde sequitur eos, ut mortes, et mortiferos
morbos, et omnia mala qu?e videmus et parvulos
perpeti , etiam in paradiso futura fuisse conten-
'
Scriptum ab Augustino ultiiuis aanis Titse suse.
172 s. AIGLSTIM EPISCOPI

cUuit, etiam si nemo peccasset,) scripsi librum

ad Comitem Valerium, cujus libri titulus est, de
Nuptiis et concupiscentia quod ad illum per-
: eo
venisse cognoveram dicere Peki^ianos, dam-
natores nos esse nuptiarum. Denique in illo
opere, nuptiarum bonum
a concupiscenti?e car-
nalismalo, quo bene utitur pudicitia conjugalis,
quali potui disputatione, discrevi. Quo libro
accepto, memoratus vir illustris misit mihi in
chartula nonnullas sententias decerptas ex opere
Juhani hcTretici Pelagiani, (in quo opere hbris
quatuor respondisse sibi visus est illi uni meo,
quem de Nuptiis et concupiscentia me scripsisse
memoravi,) missas sibi a nescio quo, qui eas,ut
vohiit, exprimo Juhani hbro decerpendas cu-
ravit quibus ut quantocius responderem,
:
idem
Valerius poposcit. Et factum est, ut sub eodem
titulo etiam secundum hbrum scriberem, con-
tra quem Juhanus ahos octo nimia loquacitate
conscripsit. His
nunc respondeo, ejus verba pro-
ponens, eisdemque subjungens responsionem
meam ad loca singula, sicut refutatio eorum
visa est esse
reddenda; cum jam priores qua-
tuor ejus libros, posteaquam in maruis
meas
venerunt, sex libris satis aperteque refellerim.

I
 ,

OPERIS PMPEHF. COINl UA JULIAW LIB. 1. 173

\^a^ V%/VV V-VV^ \A/t/\ VVV\ 'VV^^ VVV% 'VVV^-VVM VV\^ V\^\ V«/\^ VV«.\ A^Vl^

LIBER I.

Libro Jidiani ad Florum primo respondetur. Quo

primo libro Julianus , Augustino , jideique catho-
licce qua peccaium originale conjitemur , calum-

nias instruit ex triplici prcesertim capite conten- ,

dens pnmum, si quidem justus est Deus , non posse

ab eo peccatum alienum parvulis imputari. Deinde
cum peccatum niliil aliud sit quam mala volun-
tas , cui esset liberum ab eo quod prave appetiit
abstinere j non ergo in nascentibus esse peccatum,
in quibus voluntatis usus non possit inveniri. Ter-
tium, libertatem arbitrii , quce homini concessa
est, in admittendi peccati et abstinendi a peccato
possibilitate consistere ; itaque liberum arbitrium
negari ab his qui dicunt peccata esse naturalia.
Qucedam vero inter hcec , tum ex primis paj^tibus
libri 11 de JSuptiis et concupiscentia, tuni ex ca-
pite 2 libri 1 contra duas Epistolas Pelagiano-
rum, maledico dente carpere ; auctoritates etiam
quce in defensione gratice Dei nos a senntute et a
damnatione liberantis citantur , scilicet Evangelii
Joan. 8 et Apostoli Rom. 6, 7, ^^ et II Tim. 2
secundum Pelagianum dogma interpretari mo-
litur.
174 S. AUGUSTINI EPISCOPI
I. JuLiANLs. « Magnis licel impeditus angoribus, quos
intuenti mihi hac tempestate Ecclesiarum statum, partiin
indignatio ingerit, partim miscratio •
non abjeceram ta-
men promissionis meae fidem ^ videlicet ut qui fuerara
factus debitor , solvendo quoque esse curarem. Nam in li-

hris quos ad fratrem nostruin Turbanlium episcopum

virum magno virtutum fulgore conspicuum , contra Au-
gustini scripta dictavi sum, si nihil quod stu-
,
poilicitus
diis obsisteret eveniret incommodi, occursurum me pro-
,

tinus eorum argumentis omnibus qui ex sententia Mani- ,

chaeorum traducem peccati id est malum naturale , ,

defenderent a quo sum hactenus munere varia et indis-

:

simulabili necessitate suspensus. »

ALGusTijNis : utinam imiteris Turbantium post illa tua
scripta, et post has tuas laudes, quibus eum dicis virum
magno virtutum fulgore conspicuum, a vestro errore li-
beratum. Responsum est autem ilhs tuis libris, et demon-
stratum tibi, quae calholica lumina in sanctarum Scriptu-
rarum traclatione clarissima hoc opprobrio , id est , Ma-
nichaeorum appellatione, offuscare coneris.
II. Jllianis. « Verum ut primum respirare licuit,
,

consilium erat, quantum maxime tuJisset ipsius rei na-

tura , breviter promissa complere, nisi me actuosiorem
denuo ingredi provinciam beatissime pater Flore vo- , ,

luisses qui quoniam tantum vaies reverentia sanctita-

:
,

tis, ut praeceptis tuis segniter obedire inreligiosum judi-

cem obtinuisti facile, ut in Jongiores vias compendium
illius, quam elegeram, brevilatis extenderem. FavelDis
itaque operi tua auctoritate suscepto, cujus ob hoc potis-
simum nomen inserui, ut styJus securior et hilarior grade-
retur sub tantse patrocinio jussionis. Fuit igitur concepta
animo non importuna ratio brcvitatis : quia in iliis qua-
' Vide D. Guillon, lom. sxii, pag. 170-189.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JtLlAK. LIB. I. 175
tuor libris cuncta fere, quae inventa a Manichaeis Augus-
tini contra nos fuerant ore prolata , catholicae fidei veri-
tas ,
pro qua et cum qua labentis mundi odia promere-
mur , tam disputationibus invictis ,
quam sacrte legis
testimoniis armata ,
protriverat , nec quidquam pcne reli-

quum erat, si aequis judicibus uteremur. »

Algustinc s. Contra tuos illos quatuor libros sex libri a

rae scripti sunt. Post commemorationcm quippe doctorum

cathohcorum , (
quos Manichaeos facis , mihi sub hoc cri-
raine objiciendo quod ilh in catholica Ecclesia didicerunt
atque docuerunt , )
quam duobus prioribus voluminibus
explicavi, sequentes quatuor singulos tuis singuhs red-
didi, redarguens tenebras haeresis vestrae luce cathohcae
veritatis, quam deserendo caecatus insanis, et rei, de qua
nulla unquam in Ecclesia Ghristi controversia fuit , sicut
novus haereticus , aequos judices quaeris : quasi tibi videri
aequi judices possint, nisi quos vestro errore deceperis.
Quem vero judicem poteris Ambrosio reperire mehorem ?

De quo magister tuus PeJagius ait ,

quod ejus fidem et pu-
rissimum in Scripturis sensum ne inimicus quidem ausus
est Numquid ergo iste sensu in Scripturis
reprehendere^?
purissimo impurissimi Mauichaeidogma retineret, dicens'^,
Omnes sub peccato nascimur quorum ipse ortus in vitio ,

est? Tu ergo jara judica quam non puro sensu hoc catho-
licum dograa reprehendas ; teque corrigere Arabrosio ju-
dicante ne differas.
III. JuLiANus. « Testimonia taraen Scripturarura ,
qui-
bus contra nos agi ahquid posse existimant , nonnulla
proeterierara, quae rae explanatura ire poUicitus eram, ut
docerem arabigua quaeque Legis verba quae ab ,
iniraicis

nostris assurai solent , nec veritati praejudicaTe perspicuae,

^ Vide lib. de Gratia Christi, cap ^i.— ^ Anibros. lib. i de Poenitentia,
cap. 1,
 176 S. AUGUSTIJSI EPISCOPJ

et seciindum hoc esse inlelligenda ,

quod absolutissimis
Scripturse sanct.ie auctoritatibus et insuperabili ratione
firmatur. Si quidem hoc ipso, quam sit divinae Legis im-
peritus interpres et profanus apparet, quisquis putat ejus
sanctione defendi, quod
non potcst vindicari. »juslitia

AuGusTiKus. Vos quod polius non potest uUa dicitis ,

justitiae ratione defendi. Quia miseria generis humani, a '

qua nulium hominum ab exortu usque ad obitum vide-

mus, ahenum, non pertinet ad omnipolentis justum judi-
cium, si non est originale peccatum.
IV. JuLiANc s. « Nam si Lex Dei lons est ac magistra

justiliae j
auxihisquoque ejus, Dei aequitasadjuvari potest,

impugnari non potest. Nullum ergo adminiculum iniqui-

tati de illius Scriplurae viribus comparari natura rerum
sinit, quae hanc unam promulgationis causam habuit, ut
ejus testimoniis , remediis , minis , uitionibus iniquitas
deleretur. ,,

AuGusTiNus. Ejus testimoniis declaratur, quod homo

«

» vanitati simihs factus est , dies ejus velut umbra praete-

» reunt ^. » Cum
qua eum vanitate nasci non solum
,

veridica Scriptura qua plangitur verumetiam iaboriosa ,

et aerumnosa cura qua eruditur, ostendit. In ejus remediis

legitur, etiam cum parvulus natus fuerit, ofierendura esse
sacrificium pro peccato". In ejus rainis legitur, interituram
fuisse aniraam parvuh, si dic non circumderetur octavo *.

In ejus ultionibus legitur, jussos interimi etiam parvulos^,

quorum parentes ad iracundiam provocaveruntDeum, ut
internecione bellica delerentur''.
V. JiLiAKus. « Nihii ergo pcr Legem Dei agi potest
contra Deum Legis auctorem. Quouno compendio exclu-
ditur quidera quidquid ab errantibus consuevit objici

> Prosper. Seutent. 276, — ' i'sal. cxliu, 4--^^ Levit. xii, 8. —4 Gen.
xvii, 3o. — 5 Nuui. xii, 35, et Deut. sj, 34- — ^ Josue, vi, 21, et x, 32»
 OPERIS IMPERF. CO^TRA JCLIAN. LIB. I. 177
sed nos ad doccndum quam sit veritas locuples cui cre-
dimus, illis quoque Scripturarum locis, quae intellectum
sententiae elocutionum perplexitate velarunt, expositionis
lucem solemus afferre ut originis suse dignitatem reserata
;

possideant, nec al) stemmate sacro velut notha aut dege-

nerantia separentur. »

AuGusTiNLs. Imovero Scripturarum sanctarum lumina

certa veritate fulgentia vos pravarum disputationum per-
plexitate obscurare conamini. Quid enim lucidius, quam
id ([uod modo dixi ; « Homo vanitati similis factus est,
» dies ejus velut umbra praetereunt ^ ? » quod utiquenon
fieret, si ad Dei similitudinem in qua esl conditus perma-
neret. Quidlucidius, quam id quod dictum est: « Sicut in

» Adam omnes nioriuntur, sic etin Ghristo omnes vivifi-

» cabuntur'^? » Quid lucidius, quam id quod dictum est :

« Quis enim est mundus a sorde ? nec infans, cujns est

» unius diei vita super terram ^ : » et aha pluriraa , quae
vestris tenebris involvere,et in vestrum perversura sensum
molimini vana loquacitate convertere.
VI. JuLiANis. « Hoc ergo ex nostromore adhuc solum
exequi cogitabam , id est , ut a Traducianorum interpre-
tationibus membra divinse Legis, quae subjacebant eontu-
meliae, liberarem : quse erant scihcet divina, quod essent
justa monstrando. »
Alglstinus. Contumelioso ore Traducianos vocas, Cy-
prianum _,
Ambrosium
Gregovium, cseterosque socios ,

eorum confitentes originale peccatum. Sed non est mii ura,

quod novi hseretici catholicis , a quibus exeunt , novum
nomen imponunt. Hoc et alii fecerunt ,
quando similiter
exierunt.
VII. Jllianls. « Verum quia id impendio poposcisti,
imo indixisli auctoritate patria, ut iibro tractatoris Poeni,

« Psal. c\i\n, 4" — ' I Cor. xv, 22. — ^ Job, xiv, 4, juxta LXX.
CXLIII. 12
178 S* i.XJGXJSTlJNi fiPXbCOl-l

quem ad VaJerium comitem vernula peccatorum ejus

Alypius nuper detulit , obviarem , hinc mihi est longior
facta responsio. »
AuGusTiN€s.Magna tibipcena est disputator hic Poenus:
et louge antequam nasceremini magna hseresis vestrae ,

Poenus praeparatus est Cyprianus.

VIII. JuLiANts. « Dedit enim ingenii sui denuo fideique
monumenta ,
quae intelhgantur aegerrime , exponantur
ditticillime , vix sine horrore audiantur ; convincantur
autem facilhrae, confodiantur acerrirae, et propter hones-
tatis reverentiara oblivioni exterminata raandentur.»
AuGusTiNus. Non quomodo vis judicaut qui legunt.
IX. JuLiANos. Primus igitur ejus liber ^, qui ante
«

hanc solus est editus, novos nos esse haereticos criminatur

quia repugneraus opinioni ,
quse dealbati instar sepulcri,
quodsecundumEvangelii sententiam, mundo extrinsecus
colore vestitum * , spurcitia est et iniquitate confertum,
sub laude baptismatis eructat Manichaeorum sordes ac
naturale peccatum , ut Ecclesise cathohcse pura hactenus
sacramenta contaminet. »

Algustikus. Novos haercticos vos antiqua cathhca fides,

quam raodo oppugnare coepistis a prseclarissirais, quifue-

runt ante nos , doctoribus prsedicata deraonstrat. Non
autem omnibus respondendum est conviciis potius quam
accusationibus tuis, quae non in me, sed etiam in Ambro-
siutii, Hilariura, Gregorium, Gyprianum, ahosque praedi-

catissimos Ecclesiae doctores, fronte impudentissima et

lingua procacissima jacularis.
X. JuLi\Nus. « Laudat etiara potentem ^ hominem ,

quod nostris petitionibus, qui nihil ahud quam dari tanto

negotio judices vociferabamur, ut ea quae subreptionibus

I ViJe lib. I de Nuptiis ct Concupisc. — ' Mallli. xxui, 25. — 3 Valeriuni.

Vide lib. I de Nuptiis.

 ,

OPERIS IMPERF. CONTllA JULlAN. LIB. 1. 179

acla constabat , emendarentur potius ,
quam punirentur
examine , molae suae dignitatis obstiterit , nec discepta-
tioni tempus aut locum permiserit impetrare. Quod utrum
ille ad quem scribitur, tam nequiter fecerit, quam testatur

ista laudatio ipse viderit. Nos tamen in quantum de eo

,

melius aestimaverimus nominis illius commemoratio ,

opusculo meo honorifice inserta patefecit. Verum liber

ille de patrono suo falsa forta^^se contineat. Porro fideliter

quid scriptor ejus cupiat ostendit : videlicet, ut contra

rationem, contra fidem , contra omnem morum.et dog-
matum sanctitatem , vi fera et caeca impotentia dimi-
celur .»

AuGusTiNus. Absit a christianis potestatibus terrenae

ReipubUcae, ut de antiqua catholica fide dubitent et ob ,

hoc oppugnatoribus ejus locum et tempus examinis proe-

beant 5 ac non potius in ea certi atque fundati , talibus
quales vos estis , inimicis ejus disciplinam coercitionis
imponant. Quod enim propter Donalistas factum est

eorimi violentissimse turbae ficri coegerunt , ignorantes

quid ante sit gestum ,
quod eis fuerat ostendendum :

quales vos turbas Deus avertat ut habeatis •, Deo tamen

propitio non habetis.
XL JuLiANus. « Quibus gestis inter voluminis primas
partes ,
progressus est ad distinctionem nuptiarura et
concupiscentiae , sicut fuerat tituli inscriptione poihcitus :

deditque toto deinceps opere documentum artis et virtutis

suse. Inter negationem enim confessorum et negatorum

conf essionem ultima necessitate vexatus, quid aerumnarum
pateretur foeda conscientia publicavit. »
AuGusTiKus. Conviciare quantum potes : quis enim
conviciosus hoc non potest ?

XII. JvLiANus. <c Priori ergo opeu (.(luuuui Jibellis ea ,

quam suppeditavit veritas , facultate respondi : praefatus

180 S. AUGUSTIM EPISCOPI

sane praeteriturum me ,
quae et pro dogmate illius nihil

habere ponderis apparebat, et me possent arguere mul-

liloquii, si fuissem imbecilla quseque et inania persecutus.
Quanquam, si hanc regulam, ut decuit, servare licuisset,
id est , ut nec oppugnationem ex professione inepta me-
rerentur pene omnia ejus inventa pubhco fuerant sper-
,

nanda silentio. Sed quoniam rebus in pejorem partem ,

properantibus^ (quod m.undi fmi suoincumbentisindicium

est, ) in Ecclesia quoque Dei adepta est stultitia et turpi-
tudo dominatum : pro Christo legatione fungimur, et pro
virili portione quantum valemus opis ad defensionem ca-
tholicae rehgionis afferimus : nec piget mandare litteris

remedia ,
quae contra errorum venena conficimus.»
AaGusTiJNus. Stultitia et turpitudo vos peperit : sed
si in Ecclesia dominatum adepta esset , ibi vos utique
tenuisset.
XIII. JuLiAMus. « Testatus utique , ut dixi , fueram,
nec contra omnes me species defendendae traducis in
primo disserturum opere , nec cuncla ,
quse ille liber te-
nebat, rephcaturum : sedcum his conflicturum, in quibus
summam et vim sui dogmatis coiiocasset. tloc autem me
spopondisse fideliter, quicumque vel obliquus tantum sit,

diligens utriusque operis lector, agnoscet. Ego autem

conscientiae honestate securus inimicum nostrum et ad-
hortor et stimulo n\ si ahquod a se prolatum a me
, , ,

praetermissum aestimat argumentum ,

quod cujuspiam
momenti vel ipse judicet , in medium proferat , et me ti-

moris doiique convincat.»

Non credo quod
AuGusTievrs. ea quae prcetermisisti
nullius momenti esse putaveris : quamvis et si hoc te

putasse concedam non tamen •, ita esse , catholicus et

intelligens,si et unum iiium meum et tuos quatuor habue-
ritjdiligentiamque adhibuerit, ieclor inveniet.
 :

OPEBIS IMPEnF. CONTRV JULIAX. I-IB. I. 181

XIV. JuLiANus.w Scripturarum sane testimonia quaedam

latius exposui, quaedam brevius quia me plane id secuturo :

opere facturura spopondi. Nihil itaqueibi de oranibus A.U-

gustini arguraentis et propositionibus non explosum re-
mansit, nihil a me irapletum est aliter quara promissum
raulta in inventisejus falsa, raulta stolida, sacrilegaraulta
convici. »
Algustinus. Hoc quidem dicis , sed tu dicis : qui
autem legit et intelligit , si non Pelagianus est , non hoc
dicit.

XV. JuLiAists. « Qua professione non est nobis arro-

gantiae faraa metuenda : quia non ingenio raeo veritatem

defensara, sed imbecillitatem nostri ingenii veritatis vi-
ribus confiteraur adjutam. »

AuGusTiNis. Elisam dixisses , si verum dicere vo-

luisses.

XVI. JuLiAjsis. Cum hsec itaque haud aliter quam

dixi ^, constet impleta ; mirari satis nequeo hominis ira-
pudentiam, qui iu hoc recenti opere suo libros meos fal-

sitatis accusat, quos taraen necdom in manus suas venisse

testatur. Durum quidem ,
quod consuetudo peccandi
amorera deiicti facit : sed nihil durius, quara quod exlin-
guit pudorera 5
quod licet ex improbitatis usu esse cons-
taret, taraen areplius praesentia pericula docuerunt, quara
quisquara nostrum poterat autumare. Quando enira
crederem eo usque Numidae induruisse frontem , ut in
uuo opere uno versu utrumque fateretur, et me falsa
et
dixisse, et se non legisse quid dixerim. »

AuGusTijNis. Si hoc non fecisti, ille fecit qui de libris

tuis ea, quae ComitiValerio putavit mittenda esse, decer-
psit. Quod eum non credens ego fecisse mendaciter, auc-
tori tribui quod decerptori delnii. Tuos quippe libros
' Vide lib. n <\e Nnptiis, cap. 2.
182 S. AtGtSTIIfl EPI8COP1

nondum legeram, sed quae ille ex eis decerpserat, lege-

ram. Si te hominem cogitares, hoc fieri potuisse cura cer-
nercs, nequaquara tam invidiosam qusereres horaini hac
occasione caluraniam.
XVII. JiLiAjvi s. « Nam scribens ad eum, quera mira-
tur studiosum esse librorum suorum, sit militige su- cum
doribus occupatus, indicat ab Alypiochartulasad sefuisse
delatas, quae ita superscriptae essent. Capituia de libro
Augustini quem scripsit, coutra quae de libris pauca, de-
cerpsi. Hic video eum ,
qui tuae praestantiae ista scripta di-
rexit, de nescio quibus iibris ea, causa (quantum exis-
timo) ceJerioris responsionis ne tuara differret instan-
,

tiara , voluisse decerpere. Qui autem sint isti libri cum

cogitarera, eos esse arbitratus sum ,
quorum mentionem
Julianus facit in epistoia ,
quara Romara misit , cujus
exemplum siraui ad me usque pervenit. Ilii quippe ait,
Dicunt etiara istas, quae raodo aguntur , nuptias a Deo
institutas non fuisse : quod in iibro Augustini legitur^
contra quera ego raodo quatuor libellis respondi r« Et
post haec verba infert iterura suis sermonibus » Credo ex :

his libellis ista decerpta

sunt:unde melius fortasse fuerat,
ut universo ipsi opcri ejus, quod quatuor voluminibus
explicavit, refeliendo et redarguendo nostra laboraret
intentio nisi et ego responsionem differre noluissem si-
:
,

cutnectu transmissionem scriptorum, quibus responden-

dum est, distulisti : « Ostendit ergo hic apertissime ex-
cerpta iiia suspicari se de opere meo tumuituarie fui.sse
coliecta integros autem ignorare libros quibus tamen
;
,

audet se dicere respondere potuisse.

Au&usTiKcs. Cur non auderem , qui te in eis vana di-
xisse dubitare utique non deberera Non enira contra 'i

vera posses ioqui nisi vana. Neque raeus aniraus me fe-

' Ex lib. n de Nuptiis, cap. a.
 :

OPERIS IMPEKF. CONTKA JULIA.N. LIB.

T. 183

fellit eos namque

:
libros tuos tales inveni, cum legerem,
legerem.
quales praesumpseram esse antequam
mentionera,
XVIII. JuLiAKts. « Facit quoque epistolse
per verba
quam a me ait Romam fuisse directam ; sed
quo de sdripto loqueretur, agnos-
quae posuit, nequivimus
Zosimum quondam illius civitatis episco-
cere. Nam ad
destinavi ve~
pum super his quaestionibus duas epistolas
•,

non eram.
eo tempore quo adhuc Ubros exorsus
»>

rum ,

Hc^c epistola non est ad Zosimum sed

ad :
AxjGvsTiNi s.

qui Romse possent tali suasione seduci.

eos seducendos ,

eam non agnoscis ecce, non sit tua. Utinam et ilh

Sed si ;

hbri non essent tui, sed alieni : ne per eos tu longe a ve-
ritate fieres ahenus.
Porro utalur indicio qua aut epistolae,
XIX. JuLiANus. «

accepit, aut finxit me responsionera contra novos Mani-

quatuor voluraini-
ch^os, (quia vetus dedignatur videri),
ea quse objecissemus ad-
bus exphcasse cur non curavit
:

congressurus
discere ? Cur non studuit qui cum
esset
in certamen
agnoscere? sed levitale turpissima concitatus
maximum luminibus involutis, Andabatarum more
pro- ,

cessit. factum ejusmodi allegatione defendit, ut di-

Quod
cat se patroni sui festinationem ,
quam ille in transmitten-
responsiOne voluisse
dis schedis habuit, imitari prsecipiti
quasi non honestissime potuerit intimare
tempus sibi ali-
operis per-
quod debere concedi quo ad lectionem editi ,

scribendi gravitate
veniret^ flagitium esse intereruditos in
dehnquere, et impatientia dehberandi impugnare quod
accedit quod nobis calliditatis moliturus
nesciaaPHuc ,

qu^ dictorum ejus seriem curtaverit, his ex-

invidiam,
cerptis fidem accommodavil quae veri simihus falsitate
,

ejus et mahgnitate, quam cujusquam nostrum imperita

simplicitate videntur esse composita. Verum id quovis

animo quovis auctore contigerit ^

nobis tamen duobus.
,
184 S. ArGUSTINl EPISCOPI
sufFragatur modis : quia simul patuit et quanta sit levitas

et quanta imbecillitas in veritatis inimico,qui se approba-

vit , et cum loqui non debeat, tacere non posse, et paucis
semiplenis dicerptisque magis quam aggregatis sententiis,
de piimo tamen solum libro meo ita cessisse fractum, ut
vulgi in nos foemineis admodum vocibus pectora commove-
ret : quod disputationis nostrae processibus apparebit.
AiGtJSTmus. Quid mibi irasceris, quod ad me libri tui

pervenire tardius potueruntj vel quod eos quaerens non

potui celeriter invenire ? tamen potui et omnino debui
ea quse mihi missa chartula continebat, cujuscumque et
qualiacumque essent, ne putarentur invicta, plane aper-
tis , non involutis oculis inspicere, et sine dilatione refel-
lere : quia etsi nunquam libros tuos reperire possem ,

oportuit ut ea quae alicujus momenti esse credidit ,

qui
tanto viro arbitratus est esse mittenda, quantum valerem,
ne quisquam legens eis deciperetur, arguerem. Non crgo

mihi quod objecisli objiceres, nisi tu potius ista, ut non

dicam extinctis , certe clausis oculis loquereris. NuUo
modo autem diceres , vuJgi a nobis in vos pectora commo-
veri , nisi scires multitudinem christianam in utroque sexu
fidem catholicam non latere, quam conaris evertere.
XX. JiLiAivus. Admoneo tamen hic quoque sicut
« ,

priore a nobis opere factum est non me omnia examus- ,

sim ejus verba positurum ; sed ea capita ,

quibus destruc-
tis, naturalis roali opinio conteratur. »

AuGLSTiNi s. Ea quae prsetermittis , coliigentur fortasse

vel a nobis vel ab aliis , ut appareat cur praetermiseris.
XXI. Quod licet plene primo opere constet
Ji LiANis. «
effectum tamen quoniam nunc nonnuJla de uno dun-
:

taxat libro meo sibi refellenda proposuit, meque, ut prae-

locutus sum arguit quod capita dictorum ejus quae in-
, ,

serui , raagna ex parte truncaverim ^ ostendara primo, id

 , ,,

OPERIS IMPERF. CONTRA TX3IJAN. LIB. I. 185

quod reprehendit , nec a me esse factum , et ab illo im-
pudentissime in hoc eodem opere frequentatum. Tunc
probabo , iHis ipsis concisis brevibusque sententiis, quas
de scriptis meis, quibus fuerat impiignatus, interserit,
ita nulHs cum solidis responsionibus obstitisse , ut et illa

invexata permaneant , et hic planius detestanda fateatur

quam nostra oratio laboraverat explicare. »

AtGisTiNis. Jam superius ad ista respondi.

XXII. Jt LiANis. « Attoniti ergo, quid contra me scrip-
serit , audiamus. » Verba, inquit, de hbro meo tibi a me

misso tibique notissimo ista posuit % quae refutare conatus

est : Damnatores nos esse nuptiarum , operisque divini
quo ex maribus et foeminis Deushomines creat, invidiosis-
sime clamitant; quoniam dicimus eos qui de tah commix-
tione nascuntur, trahere originalc peccatura , eosque de
quahbuscumque parentibus nascantur, non negamus ad-
huc esse sub diabolo, nisi renascantur in Christo. In his
verbis rneis testimonium Apostoh quod interposui, prae- ,

termisit cujus se premi magna mole sentiebat. Ego enim

,

cumdixissem homines trahereoriginale peccatum, m.ox ad-

junxi De quo Aposlolus ait « Per unum hominem pec-
: :

» catum intravit in mundum, et per peccatum mors, et

)) ita in omnes homines pertransiit in quo omnes pec- ,

» caverunt » quo testiraonio, ut diximus, praetermisso

:

caetera ilia contexuit quae supra commemorala sunt. No-

vit enim quemadmodum soleant haec verba apostolica,

quae praetermisit, accipere catholicorum corda fidelium

quae verba tam recta , et tanta luce fulgentia , tenebrosis
et tortuosis interpretalionibus novi haeretici obscurare et
depravare moliuntur. Deinde alia mea verba subtexuit,
ubi dixi , Nec advertunt quod ita nuptiarum bonum malo
,

originali quod indc trahitur non potest accusari , sicut-

• Vide lib. it de Nuptiis et Concupisc. cap. 3. — ' Rom v, 12.
186 S. A.UGUSTIKI EPISCOPI

adulteriorum et fornicationum malum bono naturali quod,

inde nascitur non potest excusari. Nam sicut peccatum,,

sive hinc sive inde a parvulis trahatur, opus est diaboli;

sic homo, sive hinc siveinde nascatur, opusest Dei. Etiam

hic ea prsetermisit , in quibus aures cathohcas timuit. Nam
ut ad haec verba veniretur, supra dlclum erat a nobis:
Hoc ergo quia dicimus, quod antiquissima atque firmis-
sima catholicse fidei regula continetur, isti novelii et per-
versi dogmatis assertores, qui nihil peccati esse in parvu-
lis dicunt quod lavacro regenerationis abluatur, tanquam
damnemus nuptias, et tanquam opus Dei, hoc est, homi-
nem qui ex illis nascitur opus diaboli esse dicamus, infi-
,

deliter vel imperite calumniantur. His ergo nostris praeter-

missis sequuntur illa nostra quae posuit, sicut supra scrip-
tum est : « Quo usque simplicitati ,
qui haec loqueris,
religiosorum pectorum et imperitis auribus perstabis iliu-

dere? quem ad fmem sese impudentia eflrenata jactabit ?

Nihil te, cum hsec scriberes, censura doctorum virorum:

nihil reverentia futuri judicii nihil ipsa litterarum mo-

,

nuraenta moverunt? Patere jam fallaciam tuam, et depre-

hensam teneri non vides ? Quid in primo ,
quid in secundo
opere conscripseris, quem nostrum ignorare arbitraris?
Libuit enim prorsus, et decuit, his te corapellare modis,
quibus in parricidam pubhcum eloquens Consul infre-
muit '. »

AuGusTiNus. Bene facis, indicare nobis, ne forte non

agnosceremus , de invectivis Giceronis te ista sumpsisse
atque vertisse : cum videmus
sed non timemus Julianum,
factumesseTuilianum imo potius dolemus insanum, cum
:

videraus sensum perdidisse Christianum. Quid enim insa-

nius, quam prohibere a parvulis medicum Christum, di-
cendo non esse in eis quod venit ille sanare? Cicero in-
' Cicer. Oiat. i io Catilin.
 OPEUIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 187
vectus in patrise parriciclam, eam defendebat civilatem
quam rex ejus Romulus, congregatis undecumque pecca-
toribus , condidit : tu autem tot parvulos ,
qui sine sacro
baptismale moriuntur, et clamas peccatum nuilum ha-
bere, et ad civitatem Regis, ad cujus imaginera facti sunt,

non permittis accedere.

XXIII. Jlliajnts. « Apostoli me testimonium prseter-
misisse confingis , c[uod nec tibi opitulari potest , et a me
prsetermissum non est 5 sed eo insertura ordine, quo a te
fuerat collocatum : utque in primo fideliter commeraora-
tum, ita etiam in c[uarto operis mei libro, licet cursim et
breviter, explanatum est Commeroorationem quoque
^,

catholicse Ecclesise ,
quam tu ad hoc feceras ut catholi- ,

cam fidem desererent a te decepti , et catholica miserabi-

les non prseterraisi. Et quaravis
appellatione gauderentj
nulla argamentorum vis in ejusmodi verbis esset tamen ,

a rae haud aliter dictorum tuorum caput propositum est,

quam a te fuerat ordinatum. Lege editos iibros meos j

responsioni.sc{ue fidem, quam tu arguis fraudis , aspiciens,

me interim pronuntia vera dicere : tu vero , si consuetudo
tua permiserit , erubesce. Sed jam ostensa inexcusabili
falsitate, c^uae seraper quidera turpis , fit taraen turpior
cura locura censoris invadit, et deformitatera suam deco-
ri exprobrat alieno : responde, c[uid Manichaeis sensibus
aut nomen Ecclesise aut Apostoli verba conducant ut ea ,

cura tam magna invidia praetermissa causeris. »

AxjGusTiNi s. Jam superius respondi hinc calumniae tuse,
qua mihi verborum. tuorura minus integre positorum ob-
Sedquod fecit ille decerptoi', tu mihitam
jicis falsitatem.

libenter non tribueres, si eorum qui haec legunl, nolies

esse deceptor.
XXIV. Jllianus. « Hoc semper fuit maximura inter.
' Vide lib. vi contra Julian. cap. 24.
188 S. AtGlSTINI EPTSCOPI
Manichaeos Catholicosque discriraen, et limes quidam
latissimus, quo a se mutuo piorum et impiorum dogmata
separantur imo magna moles sententias quasi coeh a
,

terra profunditate disjungens quod no? omne peccatum ,

voluntati malae, illi vero malae conscribunt natur.ie : qui

cum diversos sequuntur errores, sed velut de capite fontis
istius elHuentes, consequenter ad sacrilegia tlagitiaque
perveniunt; sicut catholici e regione, a bono inchoantes
exordio, bonis aucli processibus, ad religionis summam,
quam ratio munit et pietas, pervehuntur. Tu igitur ma-
lum naturale conatus asserere, profano quidem voto, sed
inefficaci inteiitione usurpasti Apostoli testiraonium, quem
hac eadem perscriptione ostendo nihil tale sensisse, quale
tu persuadere conaris, quod repugnantibus modis et iilum
cathohcum confiteris, et dicta ejus Manichaeo sestiraas
sutfragari. »
AiGisTiAvs. Quos doctores catholicos Manichseo asse-
ras suffragari ,
qui in verbis apostohcis intellexerunt tra-
here parvulos originale peccatura , nec vestro raore in-
sano vehit sanam laudare naturara, sed ei sanandse ad-
hibuerunt medicinara potius christianara , si christiano
corde cogitares, erubesceres, contremisceres , obmutes-
ceres.
XXV. Jllia]\-is. « Numquid non idem Adiraantus , et
Faustus, (
quera in hbris Confessionis tuae praeceptorem
tuum loqueris^,) haeresiarchse sui traditione fecerunt,
obscuriores quasque vel de Evangeho , vel de Apostolo-
rum epistoHs sententias rapientes et corradentes , ut pro-
fanum dogma nominum auctoritate tuerentur? Quanquam
quid dico de Manichaeis? oranes prorsus hoereses inventa
sua, quibus pietate et fide exorbitaverunt, Scripturarum
elocutionibus sententiisque corarauniunt.
' Confer lib. v Confess. cap. 6 et 7.
 ,

OPERIS IMPERF. CONXRA JCLlArH. LIB. I. 189

AiGLSTiMs.Illi obscuras sententias in siiutn dogma

convertere vos apertas ipso veslro dogmate obscurare
,

conamini. Quid enim apertius quam quod ait Apostolus,

« Peccatum in hunc mundum per unum hominem
in-

» tasse, et per peccatum mortera, et ita in omnes homi-

» nes pertransisse'? » Quod si probare idem
cogerelur

Apostolus, ipsam generis humani miseriam testem daret,

qu£e incipit a vagitibus parvulorum , et usque ad decre-
pitorum gemituspervenit. NuUo enim modo sub cura om-
nipotentis et justi eadem tam magna miseria naturaeirro-
garetur humanfe, nisi in duobus hominibus tota de para-
disi fehcitate in hanc infehcitatem peccati merito
pelle-

retur.
^ « Num igitur ideo authbri sacri auc-
XXVI. JuLUNus.
tores probabuntur errorum, aut crimina pereuntium
Scripturarum dignitas expiabit? »

AtJGusTiNus. Hoc vobis dicite.

XXVII. JuLiANus. « Extinguatur itaque indisciplinata-
rum expositionum hbido nihil agere contra raanifestam
:

Deijuslitiamverbacredantur : quae si ejus personae sunt,

quam venerari necesse est , defendantur explanationibus

divince congruentibus sequitati 5 sin autem non metuendo
sunt auctore prolata, etiam inellquata pellantur. Igitur
nuncde Dei judicio disputatur de quo dicitur, « Deus fi-
,

» dehs, in quo non est iniquitas, justus et sanctus

Doramus
)) Deus^ » Et Dominus, et justitiam di-
iterura. « Justus

» lexit, Eequitatemviditvultusejus^ » Etiterum « Om- :

» nia judicia tua sequitas^ » Innumera sunt testimonia ,

quibus Eecjuitas divina in sacris volurainibus prsedicatur :

de qua nemo tam.en vel gentihum, vel haereticorum praeter

Manichseos Traducianosque, dubitavit. »
AuGLSTinus. Ex hac sequitate gravejugum est super fi-

'
Rom. V, 12. - » Deut. xxui, 4.-3 Psal. x, 8. — 4 Id. cxvm, 127.
 190 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

lios Adam a die exitus de ventre matris eorum ^ : cjuod

omnirio esse asserit iniquum ,
qui negat originale pecca-
tum.
XXVIII. JuLiAwus. « Ita enim omnibus generaliter, do-
cente natura , inculcatuna est, Deum justum esse, ut ma-
nilestum sit, Deum nonesse, quem constiterit justum noa
esse. Potest igitur et homo justus esse : Deus vero esse
nisi justus non potest. »
AtJGrsTiMs. Tibi dic.
XXIX. JuLiANLs. « Qui cum est hic uuus verus cui
credimus, et quem in Trinitate veneramur, dubio procul
in omnes judieii est ratione justissimus. »

AuGusTiNLs. Tibi dic : et ostende justum esse, ut cum

tam manifesta raiseria, vel ad tam manifeslam miseriam
nascatur, a quo peccatum originale non trahitur,
XXX JiLiANts. « De hujus itaquelegibus ita probariet
vindicari non potest quod esse constat injustum ut si
, ;

hoc fieri posset ilhus divinitas tota viiesceret. Ab eo igi-

,

tur probabitur de Scripturis sanctis injustitiae dogma fir-

mari, a quo approbari quiverit Trinitatem cui credimus

divinitatis gloria posseprivari. »
Alg[ stijni.s. Verum dicis : sed vobis dicite, qui glo-
riamChristo, qua parvulos sanat, mohmini auierre.
XXXI. JuLiATNLs. Quod quoniam nec ratio sustinet
ulia, nec pietas : aut doce, vel posse esse, vel justum esse,
imputari cuiquam naturale peccatum^ aut a Scripturarum
sauctarum contaminatione discedito ,
quarum sententiis
sanciri sestimas quod iniquum cogeris coiifiteri.
AuGLSTiKus. Erratis : vos poiius iniquum cogimini
confiteri grave super parvulos jugum ; si quemadmodum
nullum habent proprium, ita nulJum trahunt originale
peccatum
Eccli. XL, I.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JLLIAM. LIB, I. 191
XXXII. JuLiANiis. « Quod si neutrum horum quse
diximus, facies; et huic Deo te asseris credere, cujus ins-
titutis injustitiam communiri sestimas : cognosce multo
te novum antiquo Manichseo esse pejorem ,
qui talem
Deum habeas, qualem Manichseus Dei sui est commenlus
iniraicum. »

Alglstims. Vos pejus quara Manichaei saevitis in par-

vulos. IIH quippe animam saltem, quam partem Dei pu-
tant , sanari per Christum in parvulo volunt : vos aulem ,

quem necin anima, nec in carne ullum malum habere di-

citis, per Christum sanari nuUa ex parte permittitis. Et
prgeclari praedicatores sic prsedicatis Jesum, ut eum nege-
tis parvulorum esse Jesum. Unde namque hoc nomen ac-
ceperit, in Evangeho legite, et nolite Salvatorem non sal-

vis parvulis denegare^.

XXXIII. JuLiANus. « Quas mihi ergo tu hic ambages,
quae cervicalia mendaciorum et ineptiarum quae Jerusa- ,

lem fornicanti Ezechiel propheta imputat-, admovebis, in

quibus muiiebres animse cubent, nomina mysteriorum te-
nentes , cum in ipsam divinitatem retecta profanitate
commiserint. Remotis omnibus praestigiis et advocatarum
ssepe a te plebecularum catervis , doce justum esse quod
per Scripturas sanctas aflirmare conaris. »

AuGLSTiNus. Plebecularum, quas inrides, catervae, no-

verunt cathoiicam fidem ,
quse a Saivatore salvari confi-
tentur infantes, et ideo Pelagianorum, qui hoc negant,
detestantur errorem.
XXXIV. JiLiAKus. « Ne ergo in infmita volumina ex-
tendatur oratio, liic, hic harum de quibus agirnus, rerum
genus, species , differentia, modus, qualitasque cernatur :

imo soUicitius utrum unde sint, ubi sint, quid

sint,
etiam mereantur, et a quo. Hoc enim modo nec diu per
' Matth, 1, 21. — 2 Ezech. xni , i8.
192 S. AUGtSTINI EflSCOPI
disputalioiium anfractus errabitur , et certum quod le-
neri debeat apparebit. »
Algistinls. Ideo centra unum librum meum libros
octo scripsisti ^ quia per tua compendia dialectica diudis-
putare noluisti.
XXXV. JiLiA^Ls. <i Creatoris hic igitur et creaturae
ratio vertitur, id est, Dei ethominis : judicat ille, judica-
tur iste : itaque justitiae et culpae quae sit natura videatur.
Justitia est, et ut ab eruditis definiri solet, et ut nos intel-
ligere possumus , virtus ,
( si per Stoicos iiceat alteri alte-
ram praeferre) virtutum omnium maxiraa fungens dili-
genter oiiicio ad restituendura sua unicuique, sine Iraude,
5ine gratia. »
Algistinls. Dic ergo qua justitia retributum sit par-
vulis gravejugum tam magnae manifestaeque miseriae : dic
qua justitia ille parvulus adoptetur in baptismo, ille sine
hac adoptione moriatur cur non sit ambobus honor iste
;

communis, aut ab isto honore ahenatio, cumsit ambobus

seu Lona seumaia causa communis. Non dicis, quia nec
Dei gratiam, nec Dei juslitiam homo magis Pelagianus
quam €hristianus sapis.
XXXVI. Ji LiANi s. « Quod si eam maximam dici Zeno
non siverit ,
qui tantam virtutum copulam unitatemque
confirmat, ut ubi fuerit una, omnes dicat adesse virtutes,
€t ubi una non fuerit, omnes deesse-, atque illam veram
esse virtutem ,
quae hac qua^drua jugalitate perficitur :

tunc quoque nobis plurimum praebebit auxilii, cum do-

cuerit , nec prudentiam , nec fortitudinem , nec lempe-
rantiam posse sine justitia contirieri; secundum quam
veritatem et Ecclesiastes pronuntiat.- « Qui in uno pecca-
» verit, multa bona perdet^. »

Algustikls. Audi eumdem Ecclesiastea dicentem :

' Contra lib, u de Nuptiis et Concupisc. •'- ' Eccle. ix, i8.
 OPERIS IMPERF. COHTKA JtLlAA. LIB. 1. 193
« Vanitas vanitatum, et omnia vanitas : (june abunclantia
» hominis in omni labore suo, quem ipse laborat sub
» sole \ » etc, Et dic mihi quare homo etiam vanitati si-
milis factus est'-, qui factus fuerat simiHs veritati. An hinc
excipis parvulos, quos videmus crescendo, et si bene eru-
diantur, proficiendo, tam magnam minuere, cum qua nati
sunt, vanitatem ; nec ea tota carere , nisi omnes dies va-
nitatis velut umbra transierint.
XXXYII. JtLiAwiis. « Haec igitur augusta virtus, ex-
punctrix uniuscujusque meritorum , in operibus quidera
iraaginis Dei, id est , humanse animae pro creaturae ipsius
modo et viribus interraicat : in ipso vero Deo , omniura
quae sunl ex nihilo conditore, iraraenso et claro per aeter-
nura orbe resplendet. Origo ejus divinitas est, aetas ejus

aeternitas , et seternitas ultro citro nescia vel desinere vel

coepisse. Ut ergogenusejus(quo nomine nihil aliud quam
) Deus est
originem inteUigi volo ita species ejus in le- :

gum promulgatione judiciorumque apparet effectibus. »

AuGusxmis. Si origo justitiae Deus est, ut fateris cur ,

homini ab ipso dari justitiara non fateris , et polius hu-

manae voluntatis arbitrium ,
quam Dei donum , vis esse
justitiam ^ ut sis in eis de quibus dictum est : « Ignorantes
» Dei justitiam, et suara volentes constituere, justitiae Dei
» non sunt subjecti ^ ? » Erubescite tandem, obsecro, et
ab illo justitiara poscite, qui est, ut fateri compulsi estis,
origo justitise.
XXXVIII. JuLiANus. « Differentiam vero ejus non
absurde intelligere possumus , variara pro opportunitate
temporum dispensationem. Verbi gratia, hostiae de pecori-
bus in Vetere Testamento fuerant imperatae. Id tunc im-
plere perlinebat ad reverentiara jussionis : nunc vero
indicta eorum dissimulatio ita servit juslitise praecipienti,
' Eccle. j, 2 ct 3. — ' Psal. cxun, .'(. — 3 Rom. x, 3.

CXLUI. 13
194 S. AlGCSTIHI EPISCOPI
Modus vero ejus est vel slatu?,
ut lunc oblatio seiviebat.
quod nec cuiquam amplius quam vires patiuntur indicit,
vel quod misericordiam non retundit. Qualitas autem ejus
intelligitur ,
per quam piis mentibus sapit dulciter. Est
igitur procul dubio justitia, sine tpia Deitas non est^ quae
si non esset, Deus non esset : est autem Deus est itaque ,

sine ambiguitate justitia. Non est autem aliud quam virtus

omnia continens , et restituens suum unicuiquc sine ,

fraude, sine gratia. Gonsistit autem maxime in divinitatis

profundo. »

AvGvsTiKTs. Defmisti esse justitiam virtutem omnia

continentem , et restituentem suum unicuique , sine
fraude , sine gratia. Proinde videmus eam sine fraude
restituisse denarium eis ,
qui per totum diem in opere
vineae laboraverant : hocenim placuerat, hoc convenerat,
ad hanc mercedera se fuisse conductos negare non pote-
rant ^ Sed dic raihi, quaeso te, quomodo eis sine gratia
tanturadera dedit, qui una hora in illo opere fuerunt. An
amiserat fortasse jnstitiam ? Gohibe itaque te potius. Ne-
minem quippe fraudat divina justitia : sed multa donat
non merentibus gratia. Curautem huic sic illi autem sic ,

aspice quod secutus adjungis. Verissime quippe dicis, eara

consistere maxime in divinitatis profundo. « In hoc pro-
» fundo est quod neque voientis neque currentis sed
, , ,

))miserentis est Dei ^. In hoc profundo est quod ille »

,

parvulus in honorera adoptatur per regenerationis lava-

crura, illein contumeha relinquitur, non adraittendus nd
regnura •, cum amborum in neutram partem sit meritum
per voluntatis arbitrium.
XXXIX. JvLiANis. « Testiraoniura vero, ut abauctore
suo, ita etiam vel a probis, vel ab improbis meretur, quod
et illos jure provexerit , ct istos jure damnaverit. Cum
' Mattli. XX. — ^ Roni. ix, 16.
 OPERIS IMPERF. COJVTRA JLLIAN. LIB. I. 195

vero per se nec boni quidquam nec mali merentibus mi-

sericordiam lihcralem esse permittit, nihil sentit injurise 5

quia et hocipsum, utsit clemens operi suo Deus, cnm in

severitatem non cogitur, pars magna justitiae est.»

AuGusTiMs. Saltem misericordise nomen attende, et

unde dicta sit, respice. Quid igituropus est misericordia,
ubi nulla est miseria ? Miseriam porro in parvulis si nullam
esse dicitis , eis misericordiam praehendam negatis ^ si

uUam esse dicitis , malum meritum ostendilis. Neque

enim sub Deo justo miser esse quisquam nisi mereatur
potest. Ecce duo parvuli jacent unus eorum baptizatus, 5

alter non haptizatus expirat cui eorum dicis Deum fuisse :

clementem ? Si uni, ostende aJterius malum meritum, qui

negas esse originale peccatum si ambobus, ostende bap- :

tizati ullum bonum meritum, qui negas gratiam, uhi nulla

est acceptio personarum et dic si potes cur ambos 5 , ,

adoptare noluerit qui certe ambos ad imaginem suam

,

condidit. An ita justus cst, ut non sit oranipotens si vo- ,

luit etnon potuit ? Uhi certe illorum nullus noluit nc ,

impedimentum potestatis divinae referatis ad meritum

voluntatis humanae hic certe nulli eorum dicere potest
:

Deus, Volui, et noluisti, Aut si propterea non vult infans,

quia plorat cum baptizatur ambo ergo relinquantur, ambo :

enim nolunt : et tamen unus assumitur et alter relinqui-

tnr ,
quia magna est gratia Dei, et verax justitia Dei. Sed
quare il!e potius quam ille : inscrutabilia sunt judicia
Dei.
XL. JiLiANus. « Quos enim fecit quia voluit , nec
condemnat nisi spretus : si cum non spernitur , faciat

consecratione meliores •, necdetrimentum justitise patitur,

et munificentia miserationis ornatur.

AuGtsTiNus. Qui noncondemnat nisi spretus,dic ulrum
spernat suam imaginem nisi spretus ? Quod si non audes,
13.
 196 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dicunde spernat eos quos parvulos non adoptat, a quibus
eum spretum non invenies nisi eos invenias in Adam , :

ubi simul invenies , ut spernantur deberi omnibus per

justiliam, nec tamen sperni omnes propter ineffabilem et
inscrutabiJem gratiam ?

XLl. JcLiAivus. (( His igiturjustitiae, quaspraemisimus,

divisionibusexplicatis, discutiamus quEc sit definitio pcc-
cati.Equidem aflatim niiiii tam philosophantium quam
eorum qui catholici fuerunt, quod qucerimus scripta sup-
pcditant sed vereor ne refrageris et si philosophorum
:
,

ego senatum advocavero tu continuo sellularios opificcs

,

omneque in nos vulgus accendas. »

AuGuSTiNLs. Gontumeliosns es in infirma mundi quae
,

Deus elegit ut confunderet fortia ^ Denique ipsi confuti-

dunt eos qui confidunt in virtute sua. Ubi quid dicam,
vos estis ? Prorsus me tacente apparetis , cum vos non
taceatis.

XLII. Jllianis. « Vociferans cum foeminis cunclis- ,

que calonibus et tribunis, quibus octoginta aut amplius

,

equos tota Africa saginatos collega tuus , nuper adduxit

Alypius'^.»
Alglstinis. Autcalumniaris, aut nescis qnid loquaris :

et ideo ,
aut mendax aut temerarius, ista loqueris. Quid
,

te autem nequius , si haec ipse finxisti ? quid slolidius , si

fingentibus credidisti ? Jam vero quod etiam scribere ausus
es, neque veritus ne ad ea loca libri pervenirent tui, qua;
terra marique transeuntem seu venientem collegam meum
Alypium susceperunt, ubi legi apertissime tua falsiloquia
sine tua irrisione vel potius detestatione non possunt j

cui non dico impudentiae, scd dementi^ comparatur ?

XLIIL Jlliani s. « Nequaquam te acquiescere crudito-
rum sentenliis, ut addas secundum quodintelleclui tuo
,

' Cor. ixi, 19. —5 Vide intra, n. ^ij, et lib.

1
n. y>. 111,
 19/'
OPERIS IMPEP.F. COIVTRA JlMAN. LIB. 1.

congruit dixisse Apostoium , quia stultam fecit Deus sa-

pientiam mundi ^ disputatores vero nostros sine metu
:

a te posse despici ,
quod nulla auctoritate talium pre-

maris. »

AuG' sTiwus. Tu eos despicis qui eis docentibus origi- ,

nale peccatum ita resistis, ut tanquam Manichaeos insu-

per crimineris, me nominans illos significans. ,

XLIV. JrLivNis. « Quid ergo ? Acquiescam prorsus

tibi faciamque in hoc loco jacturam omnium quorum
,

adniiniculo uli possem, contentusque ero defmitione quse

ad indicium bonte naturae post Manichaeorum secretum
de oretuae honestatiseffugit. In eo igitur libro cui tilulus
cst, vel, De duabus animabus vel Contra duas animas, , ,

ita loqueris Expecta sine

:
prius peccatum defmiamus.
,

Peccatum est voluntas admittendi vel retinendi quod

justitia vetat, et unde liberura est abstinere. Quanquara
si liberum non est , nec voluntas dici potest : sed malui

grossius, (|uam scrupulosius definire.»

Ai Gi sTiNvs. Hic peccatum definitum est quod tantum-
modo peccatum est, non quod etiam pcena peccati. De hoc
quippe agendum fuit, quando mali origo quaerebaUir :

iiuale commissum est a primo homine

ante omne homi-

iiis raalum. Sed tu aut non potes

intelligere, aut non vis.

XLV. JuLUAi s. « O lucens aurum in stercore Quid !

verius quid plenius dici a quoquam vel orthodoxo po-

,

tuisset? « Peccalum est , inquis , voluntas admittendi vel

quod justitia vetat, et unde liberum est absti-
retinendi
nere. Ostendit hoc Ecclesiasticus : « Deus ,
inquit ,
fecit

«hominem, et dimisit eum in manibus consilii sui :

posuit

Mante eumvitam etmortem,aquam et ignem quod :

pla-

Mcuerit ei, dabitur illi -. »Et per Isaiam Deus : « Si volue-

» ritis , inquit , et audieritis me ,

quse boaa sunt terrae
•
I Cov. I, 20.— ' Eccli. XV, i4 et seqq.
 198 S. AUGUSTIKl EriSCOPl
edelis. Si nolueritis nec aucIiGrilis,
))
, gladius voscome-
)) det K » Et Apostolus : « Resipiscite jusle et nolite
,

)) peccare -. » Alque ilerum « Nolite errare, Deus

:
non
)) irridetur; quae eiiim seminaverit homo, illa et metet^.»
AiGLSTmus. Haec testiraonia propter illam voluntatem
dicta sunt, in qua quisque id quod vult agit ut si nott :

habetur, ab eo poscatur qui in nohis operatur et velle *

:

si autem liabetur , fiant opera

juslitise, et ei qui illam
operatus est agantur gratiee.
XLVI. JuLiANLs.
Voluutas itaque motus est animi, «
in jure suo habentis sinistrior ad prava decurrat, utrum
an dexterior ad celsa contendat. »
Ai GusTiNus. Quid est ergo « Ne declines indexteram, :

» neque in sinistram ^ ? »

XLVn. JuLiAAus. « Motus autem animi ejus, qui jam

per aetatem judicio rationis uti potest cui cum
5 poena
monstratur etgloria, aut contra commodum vel voluptas,
adjutorium et velut occasio otiertur , non necessitas im-
ponitur partis alterutrae. Haec igitur voluntas quae alter-
,

natur originem possibilitatis in libero accepit arbitrio

,
:

ipsius vero operis existentiam a se suscipit, nec est prorsus

Yoluntas antequara velit , nec potest velle antequara
po-
tuerit et nolle 5 nec utrumque habet in parte peccati, id
est, velle et nolle , antequam usum rationis adipiscatur.
Quibus collectis, apparct te verissime defmisse : Peccatum
est voluntas retinendi veladmittendi quod justitia vetat,
et unde liberum est abstinere. Hoc ergo
peccatura, quod
claruitnihil esseprcetervoluntatem, constatgenus,
idest,
ipsam originem ab appetitu proprio suscepisse.
Hujus
species jam in unoquoque, qui dicuntur atomi,
reperitur.
Diflerentia vero et in varietate culparum , ct in ratio-

' Isai. I, 19. -^ X Cor. xv, 34- -3 Gal. vr, 7. -4 Philip. ,1, ,3.-
^ Piov, IV, 27.
 LIB. 199
OPERIS IMPERF. CONTP.A JULIAN.
I.

tempomm. Modus est ipsa immoderatio :

nam si
nibus
hoc prsetermittit , veri
modus est servire cui debeas, ciui
transgressione delinquit. Hic tamen dici subtiliter
modi
potest, modum esse peccati, quia
nemo plus quam potest
voluntate pecca-
delinquit nam si supra vires, iuefiicaci
:

potuit vokmtate. Quahtas

tur hoc ipsum fieri vel sola
•,

vitio, per quam ostenditur quid ama-

autem ascribatur
vel dolore. Est ergo
ritudinis, vel dedecore convehat
sequereris errores ^
peccatum, quia si non esset, nec tu
nihil est autem ahud ,
prseter vokntatem excedentem ab
cui debet insistere , et unde hberum est non
eo calle ,

et
Fit autem de appetitu inconcessorum
•,

deflectere.
eo homine, qui et habuit voluntatem
nusquam est nisi in

malam,etpotuitnonhabere. »
illa definitio,
At GusTiNt s. Ipse est Adam quem ,
nostra
Peccatum
tibi placuit, intuebatur, cum
dicerem ,
quse
est vokmtas retinendi vel
consequendi quodiustitia vetat,
omnmo,
unde hberum est abstinere. Adam
quippe
et
quo nolens
quando peccavit, nihil in se habebat mah ,

propter quod dice-

urgeretur ^d operandum malum et ,

« Non quod volo facio bonum sed quod nolo malum ,

ret :

» ac per hoc id egit peccando, quod justitia

« hoc ago^ :

et unde hberum ilh fuerat abstinere. Nam ei qui

vetabat ,

makmi hoc ago, « abstinere nide, k-

dicit •
(( Quod nolo
tria ista discernas et scias
berum non est. Ac per hoc , si ,

peccati aluid utrum-

ahud esse peccatum, akud poenam ,

peccatum ut ipsum sit etiam poena pec-

que , id est , ita ,

cati quid
;
horum trium pertineat ad iUam defini-
intelhgis
justitia vetat, et
tionem, ubi voluntas est agendi quod
unde hberum Peccatum namque isto modo
est abstinere.
Habent
definitum est , non peccati poena non utrumque. ,

genera etiam species suas de quibus nunc

autem tria ista ,

I Rom. 11, 29.

 200 S. AIGUSTINI EPISCOPI
longum Horum sane triura generum si re-
est disputare.
quirantur exempJa, primi generis in Adam
sine ullo nodo
quaestionis occurrit. Multa quippe sunt quse agunt homi-
nes mala, a quibus eis liherura est ahstinere» : sed nuUi
tam liherum esl, quam illi fuit, qui Deo suo, a quo erat
conditus rectus, nullo prorsus vitio
depravatus astahat.
Secundi autem generis, uhi tantummodo
est poena pec-
cati, exemplum in eo raalo est quod quisque ex
, nuIJa
parte agit sed tantuinmodo patitur
, : velut cura pro suo
scelere, qui peccavit, occiditur, sive
alia corporis poena
quacumque cruciatur. Tertium vero genus , uhi
peccatum
ipsum est et poena peccati potest intelligi in eo qui dicit,
,

Quod nolo malum hoc ago. Ad hoc pertinenl etiam omnil

quae per ignorantiam cum aguntur mala non putantur ,

mala, vel etiam putantur bona. C^citas enira

cordis , si
peccatum non esset injuste argueretur arguitur , :
autem
juste, uhidicitur, « Pharisaeecaece^: •> etaliis plurimis divi-
norum eloquiorura locis. Eademque rursus ceecitas si pec-
catipoena nonesset, non diceretur « Exceecavit
enira :
illos
)) malitia iilorum^ » quod si de Dei judicio
:
non veniret,
non legeremus « Obscurentur ocuJi eorum ne
:
videant ]
)) dorsura eorura seraper incurva \ « Quis
et
porro volens
caecus estcorde, cum velitnemocsecusesse
vel corpore.?
Proinde originale peccatura nec ad illud
pertinet quod
prirao loco posuiraus ubi est voluntas
malura operandi,
,

undeliberura est abstinere^ alioquin non

esset in parvu-
lis qui nondum voluntatis utuntur arbitrio
,
nec ad iUud :

quod secundo commemoravimus de

peccato enim nunc
agiraus non de poena quae non
, est peccatura quaravis
,
,

peccati merito subsequatur quara quidera :

patiuntur et
parvuh ,
quia inest eis corpus raortuum propter pecca-
Vide
' iib. V de Civit. Dei, cap. 12, ct lib. xxi, cap. 26. - >
MattJi
xm, ^5.-3 Sap. 11, 2r. — 4 Psal. Lxttr,
24.
 ,,

OPERIS IMPERF. COJSTRA. JULIAIV. LIB. I. 201

tum non tamen mors corporis ipsa peccatum est vel
^
5 ,

corporales quicumque cruciatus sed pertinet originale :

peccatumad hoc genus tertium, ubi sic peccatum est, ut

ipsum sit et pcjena peccati quod inest quidem nascenti- 5

bus sed in eis crescentibus incipit apparere quando est ,

insipientibus necessaria sapientia , et mala concupiscenti-

bus continentia tamen etiam hujus peccati descen-
5 origo
dit Fuit enim Adam et in illo
a voluntate peccantis. ,

fuimus oranes^ periit Adam et in illo omnes perierunt.

5
,

XLVIII. Ji LiANLs. « Merelur autem et ab honestis exe-

crationem, et ab illa justitia, cujushic totacausa vertitur, le-

gitimam condemnationem. Omnibus itaque auleis reductis

profer aliquando luce palam ,
per quid doceas naturale
esse peccatum. Certe nihil superius falso vel de divinae
laude justitice , vel de culpse definitione collectum est.

Ostende ergo, haec duo in parvulis posse constare : si

nuliura est sine voluntate peccatum , si nulla voluntas

ubi non est explicata libertas, si non ubi non est Jibertas

est facultas per rationem electionis quo monstro pecca-

5

tum in infantibus invenitur ,

qui rationis usum non ha-
bent? Igitur nec eligendi facultatem , ac per hoc nec vo-
luntatem : atque his irrefutabihter concessis , nec ahquod
omnino peccatum. His igitur molibus pressus videamus ,

quo eruperis. Nullo'^ iuquis peccato parvuli premuntiir ,

suo sed premuntur alieno. « Necdum ciaruit quid mali

,

sentias. Suspicamur enim te ad invidiam cujuspiam ho-

minis , cujus iniquilatem ut Poenus orator exprinieres
haec in medium protuHsse. Apud quem igitur impollutara
innocentiam scelus gravavit externum ? Quis iile fuit ,
qui
hos adjudicaret reos, tam excors , tara trux , tam oblitus
Dei et aequitatis, barbarus perduellis? Laudamus prorsus
ingenium tuum : apparet erudilio , non potuisti aliter
' Roni. Yiir, 10, — ' Ambro?. lib. vu in Luc, cap. xv, num, 234-
202 S. AUGtSTINI EPISCOPI
dignam generis humani odio, judicis nescio cujus, imo
tyranni allegare personam ,
quam jurando non solum eum
noii pepercisse his qui niliil peccavissent verum eliam his
,

qui nec peccare potuissent. Solet quippe apud suspiciosum

animuni bona conscientia laborare pro defensione sui , ne
forte deliquerit, quia dehnquere vel potuit : absolute au-
tem vindicatur a crimine qui ipsa rei impossibilitate de- ,

fenditur, Pande igitur quis est iste innocentium addictor.

Respondens Deus percussisli quidem animum sed quia
: ,

vixtantum sacrilegium fidem meretur quid dixeris am- ,

bigamus^ Sciraus enim homonyme usurpari nomen hoc

posse « Sunt quippe dii multi et domini multi nobis ta-
: •,

» men unus est Deus Pater ex quo omnia, et unus est Do-

» minus Jesus Christus per quem omnia *. » Quem igitur

Deura in crimen vocas? Hic tu sacerdos rehgiosissime ,

retorque doctissime, exhalas tristius et horridius aliquid,

quam vel Amsancti vallis (3) , vel puteus imo sce-

Averni ,

lestius quam ipsa in his locis idolorura cultura commise-

rat. Deus , ais, ipse qui commendat suam charitatera ia
nobis ,
qui dilexit nos , et Fiiio suo non pepercit , sed
pro nobis illum tradidit, ipse sic judicat, ipse est nascen-
tium persecutor , ipse pro mala voluntate aeternis ignibus
parvulos tradit , quos nec bonam nec malam voluntatem
,

scit habere potuisse. Post hanc ergo sententiam , tam im-

manem tam , sacrilegam , tara funestara , si sanis judicibus
uteremur , nihil prseter execrationera tui referre debe-
rem. Justa enira , et probabili gravitate . indignum te
disputatione censerem , c[ui eo usque ab religione, ab eru-
ditione , a communibus postrcrao sensibus aufugisses, ut
quod vix uUa barbaries Dominum tuum crirainosum pu-
,

tares.

AiGi 5TIKX s. Non est magnura , c(uod vides non habere

I Cor. vm, 5 et 6. — ^ Rom. v, 8, el viii, 32.
 ,

OPERIS IMPEUF, CONTRA JLLlAW. LlB. I. 203

parvulos propriam voluntaleni ad eligendum bonum , vel
malum. IUud vellem vidcres, quod vidit qui scribens ad
Hebra?os dixit^, filium. Israel Levi in lumbis Abraham
quaudo est ille decimatus, et ideo etiam
patris sui fuisse,
istum in decimatum. Ad hoc si haberes oculum
illo fuisse

christianum, fide cerneres, si intelJigentia non valeres,

im lumbis Adam fuisse omnes qui ex iJIo fuerant per con-
cupiscentiam carnis orituri quam post peccatum quo ; , ,

illi sua nuditas nuntiata est , sensit , aspexit , erubuit

operuit. Unde Ambrosius doctormeus-, tui quoque doc-
toris excellenter ore laudaLus Quod igitur gravius est, :

inquit, hac se Adam interpretatione succinxit , eo loci,

ubi fructu magis castitatis se succingere debuisset. In
lumbis enim quibus praecingimur, quaedam semina gene-
rationis esse dicuntur. Et ideo male ibi succinctus Adam
foliis inutilibus , ubi futura^ generationis non fructum
fulurum , sed quaedam peccata signaret. » Merito etiam
quod paulo ante memoravi « Fuit Adam et in illo
dicit, : ,

fuimus omnes periit Adam et in illo omnes perierunt ^. »

5
,

Hoc tu non videns mihi caecus oblatras sed in me quid-

, :

quid dicis profecto et in ipsum dicis. Utinam ergo ita

,

mihi cum illo commune sit prsemium , sicut abs te audio

cum illocommune convicium. Quid est quod clamas, et
dicis : « Si sanis judicibus uteremur, nihil prseter exe-
crationem tui referre deberem? Possum-ne tecum lar-
»

gius , beneficentius , liberalius agere, quam iit ipsum in-

ter nos constituam judicem , de quo tui doctoris Pelagii
judicium jam tenemus? En adest ille, qui inter Lalinae
linguae scriptores, quidam speciosus enituit, cujus flos

fidem et purissimum in Scripturis sensum ne inimicus

,

quidem aususestreprehendere. Hoc Pelagius de Ambrosio

• Hebr. vii, lo. — ' Ambro". lib. <1e Paradiso. cap, i3. — ^ M. lib, vii in

Luc. cap. i5.

204 S. AlGlSTINI EPISCOPl
judicavit'. Quid ergo de hoc quod inter nos agitur, judi-
cavit Ambrosius? Dixi superius eius de peccato originali
sine ulla obscuritate vel ambiguitate sententias : sed si

parum adhuc audi. Omnes, inquit, sub peccato nas-

est,

cimur, quorum ipse ortus in vitio est. Quid ad ista res-

pondes? llla de Ambrosio dixit praeclara Pelagius, isla
pro me conlra te manifesta pronuntiavit Ambrosius istum :

reprehende de (|uo dicit magister tuus ,

quod er.m ne ini-

micus quidem ausus est reprehendere , et qui sanos judices

quaeris, istum nega sanum , ut te plane profitearis insa-
num. Sed indignaris homo piissimus, quod parvuli non
renati, si moriantur ante proprine voluntatis arbitrium ,

propter aliena dicantur peccata damnari , ab eo qui com-

mendat charitatem suam in nobis-, qui dilexit nos, et
Filio suo non pepercit, sed pro nobis iilum tradidit quasi :

non de ilio gravius conquerantur stulti et indocti similes

tui, qui dicunt, Ut quid creat, quos impios futuros et
damnandos esse praescivit? Lt quid eos postremo, donec
ad impietatem damnabilem perveniant , facit vivere, quos
antequam lales fierent , ex hac vita posset auferre^ si ani-
mas amat , si commendat charilatem suam in nobis, si

Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit

eum? Quibus si dicatur : « O homo tu quis esqui respon-
» deas Deo? Inscrutabilia suntjudicia ejus^ : » irascuntur
potius, quam Sed novit Dominus qui sunt
mitescunt. «

» ejus*. » Si ergo sanis judicibus uti cupis, audi judicem

sanum singulariter a tuo doctore laudatum. « Fuit, inquit,

Adam et in illo fuimus omnes^ periit Adam, et in ilio
,

omnes perierunt^ » Sed peccatis, inquis, alienis non uti-

' Pelag. lib iii de libeio Arbitiio. ViJc lil). Je Gratia Cliristi, cap. ^2 et
43. Ambios. lib. i de Pocnitenlia, cap. 1 vel 3 — = Roni vi, 8, el viu, 3r.
— 3 ij ix^ 20^ et 5,^ 33 — 4 2 Tnii. 11, 19. — ^ Anibros. lib. vu in Luc
cap. i5.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA S\ LIAN. LIB. I. 205

que perire debuerimt. Aliena sunt , sed paterna sunt : ac
per lioc jure seminationis atque germinationis et nostra
sunt. Quis ab hac perditione liberat , nisi qui venit
quaerere quod perierat^.? In eis ergo quos liberat , am-
pleclamur misericordiara autem quos non liberat,
: in eis
agnoscamus judicium occultissiraum quidem, sed sine ulla
dubitatione justissimum.
XLIX. Jllianus. « Pugnasse quidem cum principe tene-
brarum Deum lucis, Manichaeus finxit, et credidit •, addi-
ditque , ejus captivam teneri in hoc orbe substantiam :

sed tantam infelicitatem colore pietatis nititur excusare

afiirmans eum quasi bonum pro patria dimicasse civem,
atque ideo objecisse membra ne perderet regna. Tu qui
,

haec didiceras, quantum ea vel ad tempus deserendo pro-

feceris intuere : dicis , Deum necessitatem non pertuhsse
belli, sed iniquitatem admisisse judicii; nec tenebrosis
hoslibus , sed perspicuis subjacere criminil^us^ non im-
pertisse postremo substantiam suara, sed aeternam violasse
justitiam. Quo quis vestrum pejor sit, ahis aestimandum
rehnquo. lUud tamen iiquet, ad unum vos opinionis ne-
fas redire. Nam et Manichaeus subscribit inquitatem Deo
suo , cum eum allegat damnaturum in ultimo die membra
quae tradidit : ctlu per hoc illum asseris infelicem, perquod
corrupit gloriam qua cluebat^ et persequendo innocen-
tiam quam creavit, perdidit justiliam qua sacerrimusfuit.
Tantum igitur huic, quem tu inducis Deo ille quem , ,

magister tuus conimentus fuerat antecellit quantum , ,

excusabilius ,
praelio superatura esse quam vitio. »

AuGisTiNis. Si tibi placet innocentia parvulorum, re-

move ab eis, si potes, grave jugum quod est super fi-

lios Adam a die exitus de ventre raatris eorura'^. Sed pulo

quod Scriplura, quae hoc dixit, melius tc noveral ([uid
' Luc. xiXj 10. — ^ Eccli. \L, I.
206 S. AUGOSTIKl EPIbCOPI
esset innocentia creaturce, et quid justitia Greatoris. Quis
autem non videat, si habent parvuli, qualem prajclicas,
innocentiam, in gravi jugo eorum Dei non esse justitiam?
Porro quia in jugo gravi eorum divina justitia est ; non est
in eis talis, qualom prsedicas , innocentia. Nisi forte tibi
in hac qusestione JaJjoranti , Deus justus quidem, sed in-
firmus quodam modo subvenire porerit ,
quia suis imagi-
nibus , ne innocentes gravis jugi miseria premerentur
subvenire non potuit : ut eum dicas voluisse quidem,
quia justus est , sed non potuisse quia omnipotens non
est : atqueita de his augustiis exeas, ut fidei caput per-
das, qua fide primitus in Symbolo confitemur credere nos
in Deum Patrem omnipotentem. Deus igitur tuus, in tot
et tantis maiis quse parvuJi patiuntur, aut justitiam, aut

omnipotentiam , aut ipsam curam rerum humanarum est

perditurus : quodlibet autem istorum dixeris, vide quid
eris?

L. Jx LiANis. « AmoJire te itaque cum taJi Deo tuo de

EccJesiarum medio : nori est ipse, cui Patriarchge, cui
Prophelsc, cui ApostoJi, crediderunt, in quo speravit et
sperat Ecclesia primitivorum quse conscripta est in coe-
lis^ est ipse quem credit judicem rationabiJis crea-
: non
tura quem Spiritus sanctus juste judicaturum esse de-
5

nuntiat. Nemo prudentium pro taJe Domino suum un- ,

quam sanguinem fudisset nec enim mereJ^atur diJectionis :

affectum , ut suscipienda? pro se onus imponeret passionis.

Postremo iste quem inducis , si esset uspiam , reus con-
vinceretur esse, non deus; judicandus a vero Deo meo,
non judicalurus pro Deo. Ut igitur prima fidei funda-
menta cognoscas; noster Deus, EccJesiae cathoHcae Deus,
substantia nobis ignotus est , et ab aspectu simiJiter re-
motus ^ ;
quem vidit nemo hominum nec , videre potest
• Hebr. xii, 23. — » i Tim. vi, i6.
 ,,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULlA». LIB. I. 207

ut aeternus sine principio , ita sanctus justusque sine vi-

tio-, omnipotentissimus, sequissiraus, misericordissimus
innotescens solo splendore virtutum ^ factor omnium quae
non erant dispensator eorum quse sunt
,
examinator ,

cunctorum qui et sunt, et futuri sunt, et fuerunt in ul- ,

tirao die : terram, coelum, et cuncla simul elementa mo-

turus : excitator cinerum , et corporum restitutor : sed
propter solam justitiam, haec quae diximus, cuncta fiac-

turus. »
Ai Gt sTiNTJs.SiDeum Patriarcharumcolis, quare non cre-
dis circumcisionem octavi diei^ quse praecepta est Abrahae,
praefigurationem fuisse regenerationis in Christo^? Hoc
enim si crederes, videres non potuisse juste animam par-
vuli exterminari de populo suo, si die non circumcideretur
octavo, nisi aUcui fuisset obligata peccato. Si Deum Pro-
phetarum cohs , cur non credis quod per eos toties Deus
dixerit : « Reddam peccata palrum in fihos ^ ? » Si Deum
Apostolorum colis, cur non credis corpus raortuum prop-
ter peccatum ? Si Deum cohs in quo speravit et sperat

Ecclesia primitivorum, cpise conscripta est in ccehs, cur

non credis baptizandos parvulos erui de potestate tene-
brarum^, cum eos propter hoc cxsufllet atque exorcizet
Ecclesia, ut ab eis potestas tenebrarum mittatur foras.?
IUe vero, quem sperat judicem rationalis creatura, quse
in sanctis ejus est et fidehbus, lege nobis praeter regnum
bonis et supphcium mahs quem tertium locum praepara-
_,

verit et promiserit non regeneratis innocentibus tuis ? Quo-

modo autem dicis, neminem prudentum pro Domino
quem coliraus sanguinem fundere cum eum coluerit et
, 5

pro eo sanguinem fuderit gloriosissimus Cyprianus qui ,

vos in ista qusestione sufTocat-, dicens parvulum ex Adam ,

'
Gen. xvii, 12 et 14. — ^Exod. xxsiv, 7. — 3 Jereni. xxxii, 18.—
4 Roni. viiT, 10.
208 s. AUGUSTirJi episcopi

carnaliter natum , contagium mortis antiquae prima nati-

vitate contrahere? Vides-ne le potius reum, qui blasphe- ,-

mas istum sanctorum martyrum Deum? Dicis te colere ora- |l

nipotentissimum, aequissimum, raisericordissimum Deura :

sed ipse est omnipotentissimus, qui jugum grave, quo pre-

muntur fiUi Adam ex die nativitatis suae, procul dubio ab eis
posset auferre imo ne ullo taii jugo prorsus gravarentur
,

efticere : sed ipse est aequissimus, qui nullo modo illud im-
poneret, imponivepermitteret, nisipeccataineis, cumqui-
bus nati sunt, inveniret, quorum reatura renatis idem ipse
misericordissiraus solveret. Si ergo te delcctaret divina jus-
titia, videres profecto quod ex ipsa veniat, non utique in-
juste a parvulis incipiens , nota omnibus humana miseria,
qua peragitur haec vita, a primis fletibus nascentium, usque
ad extremos hahlus morientium sanctis tantura et fideii- ^

bus, sed in aiia vita, felicitate promissa.

« Pro hoc igitur Deo meo, quera mihi
LI. JuLiANXJs.
quaiem credo omnis creatura et sancta Scriptura denun-
tiat , rectius dixi facerera , si nec iibrorum te concerta-
tione dignum putarem. Verura quoniararaihi potissimum
hoc a sanctis viris, nostri teraporis confessoribus, munus
impositum est ut dicta tua quid habeant ponderis ra-
,

tionisque discutiam, opportunum fuit ostendere prius,

non a te credi ei Deo, qui in cathoiicorura semper Eccie-
sia praedicatus est , et usque ad finera ubi iila fuerit prae-
dicabitur. »
AiGisTJNus. Ego potius non te ostendisse ,
quod te
ostendisse dicis, oslendi; et ei me Deo credere ,
qui a ca-
thoiicorum semper Ecciesia praedicatus est^ si nimium cse-
cus non sis , edocui.
LII. Jllianis. « Nunc vero consequenter inspiciam ,

quibus hoc ,
quod expugnat fides piorum , testimoniis
atlirmare coneris. Sed quoniara instilui iibro tuo secundo,
 , ,

I OPERIS IMPERF. COJSXRA JULIAIS. LIB. I. 209

I
quem Alypius ne confunderetur re-
detulit , obviare ,

scripti series paucis adhuc usque dum ad testimonium

,
,

Apostoli, quo plurimum libi videris muniri sermo perve- ,

j
niat respondendum est. lllis ergo quae supra posui
,
,

verbis tuis haec quae sequuntur adjungis » In his itaque :

quae praetermisit, hoc limuit \ quia cuncta Ecciesiae ca-

tholicae pectora convenit , fidemque ipsam antiquitus tra-
ditam atque fundatam quodam modo voce com-
, clara
pellat, et adversus permovet quod
eos vehementissime
diximus, quia nihil peccati esse in parvulis dicunt, quod
I lavacro regenerationis abluatur. Omnes enim ad Eccle-
i siam non propter aliud cum parvulis currunt, nisi ut in
eis originaie peccatum generatione primse nativitatis at-

I tractum , regeneratione secundse nativitatis expietur.

I
Deinde ad nostra superiora verba revertitur quse nescio ,

'<

cur repetat. Eos autem qui de taii commixtione nascun-

'
tur , dicimus trahere originaie peccatum 5 eosque de pa-
rentibus quaiibuscuraque nascantur , non negamus adhuc
esse sub diaboio, nisi renascantur in Christo. Haec verba
nostra et pauio ante dixerat. Deinde subjunxit quod de
Christo diximus, Qui de eadem sexus utriusque com-
mixtione nasci noluit. Sed etiam hic praetermisit quod ego
posui Utper ejus gratiam eruti de potestate tenebrarum,
:

in regnum iliius, qui de eadem sexus utriusque com-

mixtione nasci noluit transferantur. Vide , obsecro te
quse nostra verba vitavit, tanquam inimicus omnino gra-
tise Dei, quse venit per Jesura Christum Dominumnostrum.

Scit enim ab iiia Apostoli sententia qua dixi de Deo Pa- ,

tre :Qui nos eruit de potestate tenebrarum et tran-

« ,

)) stuiit in regnum Fiiii charitatis suae^-, improbissime ))

Gt impiissime parvulos separari : ideo procul dubio verba

ista praetermittere quam ponere maluit. « Ego-ne sum
Vide lib. 1 de KupliiSj cap. 2.-3 Coloss. 1, i3.

CXLUI. 14
 210 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
inimicus gratiae Dei, homo omnium impudentissime , qui
in primo libro meo , iinde tu isla a contextu suo avulsa re-
puisti , ut aliquid sine ratione garrires ,
professione pura
et plena os tuum mysteriis Manichseorum madens tuorum-
que damnavi ? »

AiGisTiwts. Numquid ut habeas causam bonam convi-

ciando facturus es ? Dic quorum meorura os, sicut meum
damnasse te jactas? Dicturus es Manichaeorum , sed ut
nialedicus, non ut veridicus ^ Ego enim et Manichaeos
detestor, et adjutores eorum, in quibus appetis principa-
tum, et utrosque adjuvante ac subveniente Domino Deo
nostro catholica veritate redarguo. Sed ostendam meos ,

quos in me tanlo nequius quanto astutius crirainaris. lii

hac enim causa, ubi originalis peccati vertitur quaeslio,
propter quod me nomine Manicliaeorum atrocissimis dig-
nura arbitraris opprobriis , meus est Gyprianus '^
,
qui cum
peccasse nihil dixerit parvulum, non tamen tacuit, eum
contraxisse peccati ex Adam piima nativitate contagium.
Meus est Hilarius^, qui cum exponeret quod in Psalmo
legitur : « Vivet anima mea et laudabit te : » Vivere se,
inquit, in hac vita non reputat, quippe qui dixerat :

« Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in dehctis pe-

» peritme mater mea^. » Scit sub peccati origine, et sub
peccati lege se natum.Meus est a tuo doctore excellentis-
sime laudatus Ambrosius, qui dixit^ Omnes homines sub
peccato nascimur, quorum ipse ortus in vitio est :sicut ha-
beslectum , dicente David, « Ecce enim iniquitatibus con-
)) ceptus sum, et in delectis peperit me mater mea. » Ideo
Pauli caro, corpus mortis erat. Meus est Gregorius*", qui

' Yide lib. i Operis prioris contra Julian. cap. 8 et seqq. — ^ Cyprian.
Epist Lxiv, ad Fiduni. — ^ flilar. in Psal. cxviii. — 4 Psal. l, 7. — 5 Ambros.
lib. 1 de Ptenitentia, cap. 1. — ^ Gregor. Kazianz. Orat. in Cbristi Nativi-
taleiD.
 OPERIS IMPERF. COWTRA JLLIAN. LIB. I. 211
cum de baptismo loqueretur, Venerare, inquit, nativita-
tem per quam terrense nativitatis vinculis liberatus es.
,

Meus est Basilius \ qui cum ageret de jejunio Quia non :

jejunavimus, inquit, decidimus de paradiso 5 jejunemus ut

ad eum redeamus. Meus est Joannes Constantinopolita-
nus dicens, Adam peccavit illud grande peccatum, et
omne hominum genus in commune damnavit^. Hi omnes,
et alii socii eorum eadem sententies, quos commemorare
longum est, mei sunt : si agnoscis, et tui sunt ; sed mei
doctores , improbatores tui. Quomodo igitur os meum
meorumque damnasti ? cum istorum, quos esse conspicis
meos , concordissimo et veracissimo potius ore ipse dara-

neris? Istis-ne tu luminibus civitatis Dei, mente lenebro-

sissima, fronte impudentissima, lingua procacissima au-
des crimen objicere Manichsei? Si autem non audes cur ,

mihi non ob ahud audes , nisi quia hot dico quod dicunt
,

quibus non audes ?

LIII. Jllianis. « Ibi namque hic est a me coUatus
ordo verborum, cum dixissem auctorem Deum coeH et
terrae, omniumque quae in eis sunt, ac per hoc et homi-
num propter quos cuncta facta sunt. Non autem me fu-
git , inquio cum haec dicimus, illud de nobis dissemi-
,

nandum esse, quia gratiam Ghristi necessariam parvuhs

non putemus. Quod Ghristianos populos laudabiliter et
vehementer offendit si tamen dicti per se nefarii non
:

nos arbitrarentur auctores eo enim modo nec de fratri- :

bus suis falsa credendo crimen incurrerent, et studiosos

se circa amorem fidei comprobarent. Munienda igitur no-
bis ista pars est contraimpetum vanitatis, et confessione
brevi os obloquentium consuendum. Nos igitur in tantum
gratiam baptismatis omnibus utilem aetatibus confite-

• Basil. sermo 1 de Jejuuio. — » Joan. Chrysost. Honiil. de Lazaro resus-

citatOi

14.
 212 S. AUGUSXINI EPISCOPI

raur , ut cunctos qui illam non necessariam etiam parvulis

putant, seterno feriamus anathemate. Sed hanc gratiam
locupletem spiritahbus donis credimus, quse multis opi-
raa muneribus ac reverenda virtutibus ,
pro infirmita-
tum humanorum statuumdiversitatibus,una,
generibus et
tam remediorum collalrice quam munerum virtute me- ,

dicatur. Quae cum admovelur, non est mutanda pro cau-

sisrjam enim ipsa dona sua pro accedentium capacitate
dispensat. Sicut enim artes omnes non pro diversitate raa-
quoque autde-
teriarum, quas arripiunt excolendas, ipsae
trimenta aut augmenta patiuntur, sed idem ^ semper at-
que uno modo se habentes multiphci decorantur effectu,
ita et secundum Apostolum « Una fides, unum baptis- :

» raa^: » et multiphcantur et dilatantur in donis, nec ta-

raen in mysteriorum mutantur ordinibus. Sed haec gralia

non adversatur justitiae ,
quae maculas eluit iniquitatis :

nec lacit peccata, sed purgat , quse absolvit reos , non ca-
Jumniatur innocuos. Christus enim qui est sui operis re-

dcmptor, auget circa imaginem suam continua largitate

beneficia et quos fecerat condendo bonos, facit inno-
5

vando adoptandoque mehores. Hanc igitur gratiam ,

per
quam reis venia, illuminatio spiritalis, adoptio fihorum
Dei, municipatus Jerusalem coelestis , sanctificatio, atque
in Ghristi membra translatio, et possessio regni coelorum
mortalibus datur, qui ahquibus negandam putat, oranium
bonorum execrationem meretur. »
AtGLSTiwt s. In his omnibus quae commemorasti gratise
pei rauneribus, illud quod prius posuisti, dari per illam
ieis veniam , non vis ad parvulos pertinere ,
quos ullum
reatum negas ex Adam trahere. Cur ergo caetera multis
iiegal Deus parvuhs, qui sine hac gratia in illa aetate mo-
iuntur ? Cur, inquam, non eis datur illuminatio spirita-

' Forte ea^Jem. — ' Ephes. iv, 5.

 OPERIS IMPEC.F. CONTUA JULlAN. LIli. T. 21 u

adoplio filiorum Dei, mimicipatns Jerusalem

cceleslis,
lis,

sanctificatio, atque in Christi membra translatio et pos- ,

tot munera lam necessa-

sessio regni ctElorum ? Haeccine

ria, tot imaginibus suis

nullum secundum vos peccatum
habentibus negaret Deus, penes quem summa
potestas est,

prohibeat voluntas contraria

cum hoc beneficium non a se
? Tu certe ul hanc a vobis
amoUrerisinvidiam,
parvulorum
dixisti
qua dicimini parvulis baptismi gratiam denegare,
om-
quod eam gratiam, qui aliquibus negandam
putat,
eam
nium bonorum execrationem mereatur. Non
igitur

Dei omnipotentis sequitas negaret

innumerabihbus parvu-
si mah
lis,qui sine hac sub ejus omnipotentia moriuntur,
de
nihil in ejus occulto judicio mererentur. A
quo judicio

stirpe Adam venienlibus omnibus debito ,

quicumque se-

cundum gratiam non secundum debitum hberantur, non

,

in suis meritis, sed in Domino glorientur.

Vos ergo si ca-
rere vultis opprobrio ,
quo Ecclesise cathohcse detestabiles

facti estis, sinite Christum parvulis esse Jesum K Quod

si non eis conferet propter
quod hoc
omnino non erit ,

non eos salvos faciet a peccatis

nomen accepit, id est, si

ut otfensione
eorum. Hoc igitur de ista gratia dicite ,

quod dixit
Chrislianorum de c[ua conquerimini careatis ,

Venerare nativi-
catholicus doctus doctorque Gregorius \
latem, per quam terrense nativitatis vinculis liberatus es.
pertinere parvulos
Nullo itaque modo ad istam gratiam
quandiu negatis eos nativitate coelesti a ter-
confitemini ,

renae nativitatis vincuhs hberari.

LIV. JuLiAJsrs. « Qua^ quoniam, ut locus interim hic
patiebatur , munivi , revertamur illo unde digressi suraus ;

plenius lo-
de hoc ipso, ubicumque opportunum fuerit,
eos qui baptisma
cuturi. Ecce quanta confessionis luce et ,

parvuhs denegarent, et vos qui ejus proejudicio justitiam

I
MaUh. I, 21. — ' Gvegov, Nazianz. in Chvisti Nativit.
 214 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Dei audetis macularc, reprobravi protestans
aliud me non :

tenere quam instiluta mysleria iisdem

, quibus tradita
,

sunt verbis , in omni prorsus aetate esse

tractanda , nec
pro causarum varietate debere mutari verum
fieripec- :

catorem ex malo perfecte bonum innocentem

5 autem qui
nullum habet malum propi ioe voluntatis ex
bono fieri ,

meliorem, id est, optimum ut ambo quidem

:
in Ghristi
membra transeant consecrati
sed unus deprehensus in 5

mala vita , alter in bona natura. Ille enim

innocentiam
quam exortus acceperat , prava actione corrupit
hic :

vero sine laude, sine crimine voluntatis, hoc

solum habet,
quod a Deo conditore suscepit, qui infucata prim;evitate
felicior, bonumsimplicitatis suae vitiare non potuit, nul-
lum habens de actibus meritum sed hoc solum ,
reti-
nens, quod tanti opificis dignatione possedit. »
AvGt sTiNus. Quare ergo grave jugum super eum a die
exitus de ventre matris ejus»? Cur tanta corruptibilitas
corporis, ut hac aggravetur anima ejus? Gur tanta mentis
obtunsio , ut etiam plagis erudiatur tarditas
ejus ? Quo
usque, Juliane, gravis es corde? Quo usque diligis
vani-
tatem, et quaeris mendacium^, quo vestra haeresis
fulcia-
tur? Numquid si nemo peccasset, si natura humana in ea
qua condita est bonitate mansisset etiam in
paradiso ad ,

istas homo miserias, ut alia taceara, nasceretur?

LV, JuLiANT s. <{ iEtas igitur illa sicut misericordiam
Christi praedicat innovata id est
, , innovantis mysterii
virtute provecta; ita iniquitatem judicis
, infamiam justi-
tiae , aut accusata , aut aggravata convincit. »
At GusTmus. Ex qua vetustate aetas illa
dicitur inno-
vata , cum sit ortu nova ? Labia dolosa
sunt ista : si vis
agnoscere vetustatem, ex qua parvuli christiana
gralia re-
novantur audi fideliter quod ait homo Dei
,
Reticius ab
F.coli. XL, I. _ 2 Sap. IX, i5. — 3
psai. ,^^ 3
 OPETVIS IMPERF. CONTRA JlLIAN. LIB. I. 215

Augustoduno Episcopus^ qui cum Melchiade Romano

Episcopo quondam judex sedit,
Donatumque damnavit
enim cum de christiano baptismate lo-
hfereticum. Hic
inquit, principalem esse inEc-
queretur : « Hanc igitur,

indulgentiam , neminem prseterit, in qua antiqui

clesia
criminis omne pondus exponimus, et ignorantiae .nostras
facinora priscadelemus ubi et veterem hominem cum in-•,

genitis sceleribusexuimus. » Audis-ne non postea perpe-

veteris hominis? Num-
trata, sed etiam ingenita scelera
quid'Manich«us fuit iste Reticius? Quomodo ergo non
christiana regenera-
dolose innovari parvulos dicitis in
criminis pondus
tione , qui mala quse ingeneravit antiqui
veterehomine non vultis agnoscere? Deinde si aggravata
in
getas illa iniquitalem judicis convincit,
ut dicis, ita-ne non
est aggravata gravi jugo super fiUos Adam? Et tamen non
hinc iniquus Deus ac per hoc merito est aggravata. Nul-
est 5

lum est autem hujus aetatis meritum malum si non est ,

originale peccatum.
LVI. JiLiANvs. « Non ergounitatesacramenti rea mons-
tratur infantia, sed veritatejudicii nihil aliud
quam inno-
cens approbatur. »
AtJGusTiNrs. Invenisse te putas quare baptizetur :

dic quare exsuffletur. Certe Pelagii auctoris vestri magna

putata sententia ubi ait « Si Adae pecca-
et invicta est , :

tum etiam non peccantibus nocuit , ergo et Christi justitia

etiam non credentibus prodest -. » Quid ergo de
parvulis

dictis quando baptizantur, credunt, ad non credunt? Si

,

dixeritis Non credunt ,

quomodo non eis Christi justitia :

etiam non credentibus prodest, ut regnum coelorura

pos-

prodest, ut cogimini confiteri sic igitur

sideant ? Aut si :

nocuit Adae peccatum nondum peccandi

habentibus
eis

«
Reticius, episcop. Augustod. Vide lib. i contra Julian. cap. 3. — ^ Vide

lib. 111 de Peccat. mevit., cap. 2.

216 S. AtGrSTINI RPISCOPl
vokintatem, quomodo Christinondum
eis prodestjuslitia
caedendi habentibus voluntatem? autem dixeritis, Pcr Si

alios credunt sic etiam per alium peccaverunt. Et quo-

:

niam verum est quod per alios credunt (propter hoc enim ,

et fideles per totam Ecclesiam nuncupantur )

profecto :

pertinent ad illud quod ait Dominus « Qui autem non :

» crediderit, condemnabitur^ » Condemnabuntur ergo

si per alios non credant, cura per se ipsos non valent

credere condemnari autem juste nuUo modo possent. si

:

non sub peccato, ac per hoc et sub peccati principe nas-

cerentur. Propter hoc ergo etexsulllantur. Removete ab eis
deceptoriam vanitatem vestram : sinite parvulos venire ad
Jesum qui salvura facit populum suum (in quo utique et
ipsi sunt) a peccatis eorum -.
LVII. JcLUNus. « Quanquam mihi ut de statu expli- ,

canpo immorer parvulorura, consequentia rationis indicit,

quae res sua lege conjunctas dividi non sinit. Caeterum
facilior esset jactura nascentium, si non eis compericlita-
retur ipsa majestas. Excusa igitur Deum , et accusa par-
vulum justum doceatur ille quod facit, qui sine justitia
:

Deus esse non potest; et quaevis suscipiat persona suppli-

cium. Caeterum nunc extra sacrilegiura res quas putas
esse consertas mutuo sibi vehementer repugnant. Dicis
,

enim quoniam unis mysteriis, ut idoloiatrae ac parricidae,

irabuuntur et parvuli, omnes scelestos posse convinci; et
addis reni multo absurdiorem, a sacramenti hujus quo de
agimus auctore ahenapeccata innocentibus imputari. Hoc
est quod pugnare dixi, quia non capit rerum natura, ut uno
tempore et adeo sit misericois Deus, ut propria unicuique
confitenti peccata condonet 5 etadeocrudeIis,ut innocenti
irapingat aiiena. Horum prorsus cum aiterum dederis
alterum tuiisti : si donat veniam reis , non caiumniatur
' Mavc. XVI, 16. — ' IJ. X. 14, etMattli. i, 2r.
 OPEKIS IMPERF. CONTRA TTLlAN. LIB. I. 217
innoxiis •, si caliimniatur innocuis , nunquam parcit ob-
noxiis. »
AuGLSTiNus. Tu potius facis injustum Deum cum , tibi

videtur injustum peccata patrum reddere in filios, quod

se ille facere et verbis ssepe testatur et rebus ostendit. Tu,
inquam , facis injustum Deum , sub cujus omnipotentis
cura cum videas gravi jugo miseriae parvulos premi , nul-
lum eos peccatum habere contendis simul accusans et ,

Deum, etEcclesiam: Deum quidem ,si gravantur et alHi-

guntur immeriti 5 Ecclesiam vero, si exsufflantur a jure
autem somniasti, idololatris
diabolicse potestatis alieni.Ubi
et parricidis originalia parvulorum nos aequare peccata ?

Verumtamen mysteriis indita remissio peccatorum in ,

peccatis, et majoribus, et minoribus, et pluribus, et pau-

cioribus , et singulis , vera est : in nullis vero peccalis,
sicut esse parvulorum dicitis , falsa est. Sic autem aliena
sunt originalia peccata propter nullum in eis nostrse vo-
luntatis arbitrium , ut tamen propter originis contagium
esse inveniantur et nostra. Quid est ergo, quod clamas,
et dicis non posse Deum , et dimittere peccata majoribus
propria , et imputare parvulis aliena ? nec vis attendere,
quod non nisi in Christo renatis utraque non renatis
:

autem in Ghristo, neutra dimittat ? Ipsa sunt enim chris-

tianae gratiae sacramenta abscondita sapientibus et pru-
dentibus , et revelata parvulis ^ In quibus o si esses, nec
quasi magnus in tua virtule confideres ,
profecto intelli-
geres, sic imputari generatis parvulis injustitiam primi
hominis ad subeundum supphcium, qucmadmodum im-
putatur parvulis regeneratis juslitia secundi hominis ad
obtinendum regnum ccelorum : quamvis voluntate atque
opere proprio nec illum in malo, nec istum in bono repe-
riantur imitari.
• Matth. XI, -25.
218 S. AUGrSTlNI EPISCOPI
LVIII. JuLiiNus. « Nihilitaque in verbis tuis, coactus
ut dicis timore, prseterii. Quid enim in tam elegantis ia-
geniipossem pavere monumentis nisi forte hoc solum, ,

quod horrorem de obscoenitatis tuae impugnatione per-

petior. »
AuGSTiNus. Si emeres ista convicia ,
prodigum te di-
cereni : gratis tibi adjacent', cur non eis fruaris ,
quibus
maledicum animum pascis ?
LIX. JuLiANus. n Audi igitur contra ea quae dixisti,
breviter non sunt Ecclesiae cathohcse pectora quae
:
,

sermo tuus convenit si a pietate et ratione discordant.,

Quod utrumque committunt cum nec de Dei aequitate ,

bene aestimant, nec mysteriorum quse criminantur sa- , ,

pientiam et divitias inteUigunt. Non est hsec fides antiqui-

tus tradita atque fundata, nisi in conciliis malignantium,
inspirata a diabolo ,
prolata a Manichaeo , celebrata a
Marcione , Fausto, Adimanto, omnibusque eorum satel-
litibus , et nunc a te in Italiam, quod graviter gemimus,
eructata. »
AuGusTiNus. Quo ore , qua fronte concilium malignan-
tium consensionem tot catholicorum , qui Doctores
dicis,

Ecclesiarum fuerunt ante nos ? Quasi vero si in concilio

episcoporum quod non salubriter, sed jactanter, propter
,

vestras qusestiones debere dicitis congregari , sederent

episcopi quos supramemoravi, ut alios omittara, Cypria-
nus, Hilarius Ambrosius, Gregorius, Basilius, Joannes
,

Constantinopolitanus aliquos eorum qui nunc manent ,

facile inveniretis ,
quos eis in doctrina ecclesiastica anti-
quitus tradita sequare , nedum prseferre possetis. Cum
ergo ipsi contra vos de peccato originali proferant apertas
ciarasque sententias , et quas paulo ante posui , et alias
plurimas ; horum-ne in catholica veritate consensura au-
detis malignantiura appeliare concilium ? et cogitatis.
I
OPERIS IMPERF. CONTRA JLLIAN. LIB. I. 219
quid istis ac non potius quo fugiatis si eis
contradicatis , ,

consentire non vultis? Sed quoniam rae dixisti eructasse in

Italiam quod gematis, eumdem illum episcopum Italiae a
tuo doctoTe laudatum in tuam frontem replico Ambro-
sium Omnes homines inquit sub peccato nascimur,
'
. , ,

quorum ipse ortus in vitio est , sicut habes lectum , di-

cente David, « Ecce in iniquitatibus conceptus sum , et in
» delictis peperit me mater raea. » Ideo Pauli caro corpus
mortis erat, sicut ipse ait : « Quis rae liberabit de corpore
» mortis hujus - ? » Ghristi autem caro damnavit pecca-
!
tum, quod nascendo non sensit, quod moriendo crucifixit,
ut in carne nostra esset justificatio per gratiam , ubi erat
ante coliuvio per culpam. Hanc ego fidem antiquitus
traditam dico atque fundatam : tu renuis, et cui relucte-
i
ris , non Numquid huic eam a diabolo dicere
respicis.

poteris inspiratam ? Numquid iste Manichseus est ? num-

quid Marcion ? Faustus ? Adimantus ? Non utique sed ,

longe his dissimilis, longeque contrarius. Pelagius certe

sit. lUe, ille est, cujus fidem, et purissimum
dicatquis iste
sensum ne inimicus quidem ausus est repre-
in Scripturis

:
hendere Quid est, Juliane ? ubi te vides ? IUe cujus ne
, ,

inimicus quidem reprehendere ausus est fidem hanc ,

habebat fidem ,
quam tu ita reprehendis , ut eam tril^uas

conciliis malignantium. Ecce non est eorum, sed est Am-

i
brosii : quia vera est ,
quia sana est ,
quia , ut dixi , anti-
quitus tradita atque fundata est, haec et mea est. Non ego
hanc in Itaham (quod vos gemere dicitis) eructavi : sed
i potius ab isto episcopo Itahse hanc praedicante et docente
lavacrum regenerationis accepi. Quoniam fides ista ca-

thohca est_, et tamen tua non est : tu ergo ubi es ? Vide,

obsecro , et redi. Videre tibi expedit , non invidere : re-

I
dire cupimus, nonperire.
I
Ambros. iib. i de Poenitentia, cap. 2 vel 3. — » Rom. vii, i4.
220 S. AVGlSTINf F.PlSCOPr

LX. JtLiANus. « ?^'ihil Gsl peccali m hominc si nihil ,

est propriaevoluntatis, vel assensionis; hoc mihi hominiim

genus, quod vel leviter sapit , sine dubitatione consentit.
Tu autem concedis nihil fuisse in parvulis propri?e volun-
tatis : non ego,sed ratio concludit, nihil igitur in eis esse
peccati. Nequaquam ergo propter hoc adEcclesiam defe-
runtur, ut infamentur, imo ut infament Deum : sed defe-
runtur , ut laudent Deum ,
quem et bonorum natura-
lium etdonorum spiritalium protestantur auctorem. »

AuGusTmus. Non infamantur cum exsutlhntur sed , :

eruunlur de potestate tenebrarum nec infamant Deum :

sed quo creatore nati sunt hoc indigent salvatore et , :

ideo renascendo ex Adam transferuntur ad Christum.

,

Ubi autem dixisti « Nihil est peccati in homine, si nihil

:

est propriae voluntatis vel assensionis » plenius verum

, :

diceres, si adderes, vel contagionis.

LXI. JuLiANrs. « Originale autem peccatum si genera-j_
quidem a Deo|!'
tione primse nativitatis attrahitur, nuptias
institutas damnare potest coeterum auferri a parvulis'
,

noii potest quoniam quod innascitur usque ad finem

: ,

ejus, cui a principiorum causis inhaeserit, perseverat. »

AuGusTiNus. Nec nuptias damnat ,
quia non ipsse sunt
causa ejus 5 et aufertur ab omnipotente illo, qui et homo
nasci potuit sine illo.

LXII. JuLiANus.« Nullam itaque tibi calumniam com- 1

movemus, quasi damnes nuptias, et quasi hominem, (jui

ex illis nascitur , opus diaboli esse dicas nec infideliter ;

hoc objicimus, nec imperite colligimus sed qui sit conse- :

quentium sententiarum efFectus solhcite et simphciter ,

intuemur. Nunquam sunt enim sine commixtione nuptiae

corporales. Tu dicis^ quicumcpie ex illa commixtione nas-
cuntur, ad diabolum pertinere ; dubio procul pronuntias
nuptias ad jus daeraonis pertinere.
 ,

OPERIS IMPERF. CO^TRA JULlAN. LIB. I. 221

Algxjstincs. Numquid nos dicimus , sine commixtione

corporis nuptias in paridiso esse potuisse , si nemo pec-
casset ? Sed non ibi esset nialum, quo nunc bene utitur_,

pudicitia conjugalis. Illud autem malum est a vulnere,

quod dial3olica inflixit astutia. Hinc rea tenetur propago

mortalium : hinc est qui nascitur sub principe peccato-

donec renascatur in Ghristo qui nullum habuit omnino,

peccatum ^ a quo solo vinculum solvitur mortis ,

quia
solus fuit liber in mortuis K
LXIII. JuLiAKus. « Dicis trahi naturse conditione
peccatum, qui vis hoc malum a voluntate primi hominis
hicresponsionem, quaconvJncendus es,
accidisse. Difl:ero
quod sine verecundia mentiaris. Sed quod ad praesentem
locum spectat coUigo et sapientiae ratiocinanti credo,
, ,

([uod naturam videlicet diabohcam sine ambiguitate

definias. Nam si in ea vel per eam est, propter quod

homo a diabolo possidetur ;

irrefutabihter diaboli est

per quod Dei imaginem sibi potuit vindicare. Irao nec

imago Dei est, quse per exortum suum in regno diaboh
est. ))

AuGLSTiMS. Credis, sed opinanti stullitise, non ratio-

cinanti sapientiae. Sine parvuloserui de potestate tenebra-

rum, ut Christi transferantur in regnum. Nam dicendo
eos veteris dehcti non habere contagium et sic remo- ,

vendo a misericordia Salvatoris qui salvum facit popu- ,

lum suum a peccatis eorum-, unde vocatus est Jesus^ ni-

hil agis,nisiut iraDeimaneatsuper eos, dequibuslocutus

est Job dicens , « Homo natus ex muherc , brevis vitae, et

)) plenusirse, et sicut flos foenidecidit , fugit autem sicut

)) umbra, et non stabit : nonne et hujus curam fecisti ,

et

)) hunc fecisli intrare in conspectu in judicium? Quis enmi

)) erit mundus a sordibus? ne unus quidem, etiamsi
unius

« Psal. Lx^xvii, 6. — * Matth. i, 2i.

222 s. A.UGusTmi episcopi
» fuerit diei vita ejus super terram' » Sed videlicet,
.

homo misericors, miseraris imaginem Dei, ne dicas eara '

sub peccato carnaliternasci. Oquam crudelisest istavana .

misericordia tua quae parvulis negat misericordiam Sal-!

,
f
vatoris sui, qui venit quaerere
quod perierat^ Per illas igi- f[
tursordes, sinequibus homoDei dicit esseneminem, etsi
''

unius diei sit vita ejus super terram, sibi vindicat diabolus
imaginem Dei, nonper substantiam, quam creavit Deus.
Vitiata est enim natura, non vitium est. jr^

Sed tu, Nec imago Dei est, inquis, quse per exortunil''
((

suum in regno diaboh est. »

Quid si tibi ahus dicat, Noijf
"
est imago Dei, quae nullo rea peccato, non tamen intrat
in regnum Dei nonne quid respondeas non habebis si
: ,
,

vana respondere nolueris? Et certe propterea est homo

imagoDei, quia factus est ad simihludinem Dei ^ Gur
ergo et vanitati simihs factus est, propter quod deisejus
velut umbra praetereunt? Non enim ab hac vanitate sepa-
raturus es parvulos , cum dies eorum velut umbra prsete-
reant. Postremo numquid eos et a viventibus separabis?
Audi ergo eum qui dicit in Psabno Ecce veteres po-, : ((
,

meos, et substantia mea tanquara nihil antell^

» suisti dies

» te;verumtamen universa vanitas, omnis horao vivens^. »>

Cum ergo sit imago Dei omnis homo vivens, dic unde sit!
etiam vanitas omnis hcmo vivens? sed quid dicturus es,;
qui non vis agnoscere; ahud horum esse ex conditione Dei,W
ahud accidisse cx conditione peccati? PermittiLe, qusesu- •

mus,uthomo vivens, qui ad Dei simihtudinem factus

est,eruatur a potestate tenebrarum sub qua vanitati si- ,

mihs factus est eruatur autem nunc interim a reatus

:

obhgatione^ post hanc vero corruptibilem vitam, ab

omni etiam vanitate.
' Job, xu, I, juxta LXX. — 2 Luc xix, co. — 3 Psal, cxuu, 4.-4 Id.
xxxvi, 6.
 :

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 223

LXIV. JrLiANus. Si igitur legas opus meum, desines mi-
rari, cur adverbatua, quae supra posueram, reverterira.
Promiseram quippe rae de scriptis tuis probaturum ,
quo-
niara tu inter impietatera quara biberas, et ejus invidiara
quam tiraebas, pariter utrumque dixisses, et quod a catho-
licis, et quod a Manichaeis asseri solet. Est itaque ibi talis

ordo verborura admotus tuo capiti, quod nunc fronte syco-

phantae interpolatum fiiisse mentitus es. Scio me raagna
pollicitum, idest,utde adversarii sermonibus approbarem,
et eos qui hominesopus Dei negant, jure daranari, et istura

ipsum qui hoc confitetur, nihil aliud agere quam ut

, ,

pecuhum diaboh confirmet esse, quidquid de nuptiarum

Hoc enim genere, patrocinii sui
foecunditate procedit.
quoque legibus Manichreorum opinio destruetur. Verum
,

id tota libri ejus exordia publicarunt. Ait enira opus esse

divinum homines, qui ex nuptiis , id est, ex maribus nas-
tur et foeminis : qua sententia omne quod erat acturus
evertit, nosbisque assentitur dicentibus esse impios, qui
haec audeantdenegare. Absolufa igitur jam una pars est

superest ut ostendam, id eum quod nuper impugnarat

astruere.Quibus dictis partem tum capitis retractavi in
qua dixeras, » Eos, qui de tali comraixtione nascuntur,
dicimus trahere originalepeccatura, eosque de parentibus
qualibuscuraque nascantur, non negamus adhuc esse sub
diabolo, nisi renascantur in Christo, et per ejus gratjam
de potestate eruti tenebrarura, in regnura illius qui ex
eadera sexus utriusque coraraixtione nasci noluit , trans-
ferantur. « Gur ergo putes hinc te excusari posse ab er-
roreManichoeorum quia ausus es sententiara cum qna
,
,

omnibus ingenii tui viribus luctabaris, inserere cum hoc 5

non patrocinium erroris tui, sed teslimonium sit stultitiae

singularis, qui putas CaUiphontis more virtutem et vitia,

justitiam et iniquitatem oratione tiia posse in fcedera con-

224 s. Alglstjm episcopi

venire? Quod autem ait Apostolus , « Qui eruit nos de

)) potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii di-
» lectionis suae* quartum operis mei librum, et
: » lege
tunc tibi quid Magister gentium senserit innotescet. »
AiGusTiAus. Sexto nostro responsuni est quarto tuo
et nunc ego magis admoneo ut illa tua et mea legant ,

qui volunt scire, quantum ibi fueris a veritate devius et ,

quanta sis veritate convictus. De hac autem chartula,

in qua ex tuis libris quaedam decerpta conscripla sunt,
libernm tibi est mihi imputare quod ille fecit qui ,

eam misit homini a quo missa est mihi. Ilie quippe

,

quod voluit, in ea posuit ex opere tuo, et quod vo-

luit praeterraisit unde tibi jam supra breviter satisque
:

respondi. Quid te obscuris tuis adversus Apostoli mani-

festa conaris involvere ? Ille Deum praedicans ait ,
Qui
eruit nos de potestate tenebrarum , et transtuht in reg-

num Filii charitatis suse'^ hoc ab iilo, excep- : et tu dicis

tis non eruuntur parvulide po-

parvulis, dictum. Si ergo
testate tenebrarum, non sunt mortui si non sunt mortui, :

non pro eis mortuus est Christus tu autem etiam pro :

ipsis Ghristum mortuum confiteri et idem dicit Aposto- j

lus, « Unus pro omnibus mortuus est, ergo omnes mortui

» sunt". » Gonclusio haec Apostoli invicta est : ac per hoc

quia et pro parvulis mortuus est, profecto etiam parvuli
mortui sunt. Mortuus est porro Christus, ut evacuaret
eum qui potestatem liabebat mortis, id est, diabolum.
Sine igitur parvulos, ut vivant , de potestate erui tene-
brarum. Quid quod mihi Calhphontis morem
est autem ,

objicis, vel quod me putare dicis virtutem

errorem , in eo
ct vitia, justitiam et iniquitatem oratione mea possein ibi'-
dera convenire? Ego quidem absit ut hoc vel corde te-
neam, velsermone suadeam sed tam bene te intellexisse :

' Coloss. 1, i3. — 3 Ibid. — ^ 2 Cor. v, i4-

\
 :

OPERIS IMPERF. COJSXRA JULIAN. LIB. I. 225

istum philosophum gratulor'. Etenimcum iile putaveritin
virtute animi et voluptate corporis esse hominis bonum^
tu eum dicis virtutes et vitia voluisse conjungere : ac per
hoc, sicutdecuit, vitiumjudicastiesse corporahs appeten-
liam voluptatis vitium est igilur hbido,
: quam laudas. Sub-
repsit itaque undecumque tuis sensibus veritas^ utsuscep-
tae tuae causam paululum deserens, quod dicimus diceres.
LXV. Jlliakis. Argui ergo, et jure argui, dejectam et
debilem varietatem, qua fuerat eflectum, ut et nuptias te
non damnare prsemitteres, et diceres obviri et foeminfTe ,

commixitionem quam de nuptiarum conditione et natura

,

venire perspicuum est imo in qua sola quantum ad

,
(

conflictum nostrum respicit ( nuptiarum veritas est, ho-

mines in diaboh jura transcribi.
Alglstikis. Si in sola viri et foeminae commixtione esl

veritas nuptiarum : eadem crgo est veritas adulteriorum

quse nuptiarum, quia in utrisque est ista sexus utriusque
commixtio. Quod si absurdissimum est^ non in sola, ut
dehras, commixtione maris et fceminae nuptiarum veritas
est, quamvis sine illa nuptiae fihos propagare non possint
sed aha sunt ad nuptias proprie pertinentia ,
quibus ab
adulteriis nuptiae discernuntur, sicut est thori conjugahs
fides , et cura ordinate filios procreandi , et quae maxima
bonus usus mah, hoc est, bonus ususcon-
differentia est,
quo malo adulteri utuntur male.
cupiscentiae carnis,
LXVI. Jlliakis. « Quam commixtionem ita execrabi-
lem persuadere conatus es, ut vehs intelligi Christum
non propter signi splendorem, sed propter damnandam
sexuum conjunctionem nasci de virgine matre vohiisse.
Quid ergo unquam a quoquam dici improbius aut impu-
dentius potuit quam hoc, quod duos velut reges de hu-
,

' Vidc Cicer. lib. ii Academ. qua'?t. et Hb. ii deFinibus: et Lactant de

falsa SapieiUia, lib. iu, cap. 7.

cxLiri, 15
226 s. AiGisnwi episcopi

raanitatis possessione cerlantes his signis, et duo eorum

regna separasti, ut diceres, diaboli esse quidquid nuptiae
protulissent, Dei vero solum quod virgo peperisset? Quid
est aliud, virginis foecundatorem et egentissimum osten-
dere inopia portionis suae , et eumdem negare eorum qui
prodeunt de nuptiis hominum conditorem? Teneat igitur
verbi tuilector diligens chirographum, sciatque te , disci-
pulum fidelem Manichaeorum et Traduciana3 nationis pri-
matem nihil ahud quam commixtionem legitimi dam-
,

nasse conjugii. »

Algustikvs. Non habes exercitatos sensus ad separan-

dum bonum a malo. Et hominum et Angelorum natura
atque substantia vel bonorum vel malorum Deo creatore
subsistit : sed vitia naturarum atque substantiarum, quae
Manichsei naturas dicunt esse atque substantias, veritas au-
tem negat, Deus justus atque omnipotens ordinatione judi-
ciaria esse permittit ; et ipsa suntmala, quae nisi ex bonis et
in bonis naturis inesse non possunt. Sic suntautem in di-
aboli potestate quaecumque ilh , Deo judicante, subdun-
tur, ut a Dei potestate, sub qua et ipse diabolus conslitu-
tusest, ahena esse nonpossint. Cum igituromnes Angeli et
omneshominas sub Deisint potestate, inanis est loquacitas
tua, qua dicis Deum et diabolum divisisse inter se, quis
eorum quos habeat sub propria potestate. In quem vero
crudo pectore evomas istas, quibuspasceris, contumelias
pauhsper attende. En adest ille Ambrosius de hoc in quod 5

inveheris quid dicatvide*

,
: Quomodo solus, inquit, potuit
justus esse, cum generatio omnis erraret, nisi natus ex
virginegenerationis obnoxiaeprivilegio minime teneretur?
Audi adhuc, audi et protervam iinguam frontis ehsione
,

compesce ^ Non enim virihs coitus vulvae virginalis se-

:

creta reseravit, sed immaculalum semen inviolabili ulero

' Anibios. lib, de Arca. — ^ Id. lib. 11 in Luc- cap. n, v. 23.
 OPERIS IMPERF. CONTHA JULlAN. LIB. 1. 227
Spiritus sanctus infudit ; solus enim per omnia ex natis de
foemina sanctus Dominus Jesus, qui terrense contagia cor-
ruptelae, immaculali partus novitate non senserit, et coe-
lesti majestate depulerit. Gernis nempe, quod dico, quis
dixerit? cernis, quidquid contra me dicis, conlra quem
dicas? Si enira ego liinc sum discipulus Manichsei , hoc
est et ille. Non est autem hoc ille ,
qui haec ante nos
dixit. Non est hoc igitur, quisquis hoec dicit : sed haereti-
cus raanifestus est, quisquis huic antiquo catholico dog-
mali contradicit.
LXVII. JuLiAJsus. « Sed jara pergamus ad caetera. De
me itaque scribens post illa quse supra texui verba tua,
hsec quse sequuntur adjungis. » Post haec iliud nostrum
posuit ^, ubi dixiraus ; Haec enim qu.ae ab impudentibus
impudenter laudatur, pudenda concupiscentia, nuUa esset,
nisi horao ante peccasset nuptiae vero essent, etiarasi nerao
:

peccasset: fieret quippe sine isto raodo serainatio filiorum.

Huc usque ille verba mea posuit ^ quod ad~
tirauit enira

junxi, in corpore vitae illius , sine quo nunc fieri non

potest in corpore mortis hujus : et hic ut meara senten-
tiam non finiret, sed eam quodam modo detruncaret,illud
Aposioli testiraonium formidavit, ubi ait : « Miser ego
» horao, quis rae liberabit de corpore raortis hujus ?

» Gratia Dei per Jesura Ghristum Dominum nostrum ^. »

Non enim erat corpus mortis hujus in paradiso ante pec-

catum, propter quod dixiraus, in corporevitae illius, quae
ibi erat, sine isto raorbo seminationera fieri potuisse filio-

rum , sine quo in corpore mortis hujus fieri non potest.

« Tenes tu quidera consuetudinera tuara, equidera in hoc
polissimura opere consequenter ut qui contra veritatem ,

agis, nihil verum loquaris : sed numerosis eruditionis tuae

peccatis correptionum multitudo vix suflicit. Ideo hic
'
Vide lib. i de Nuptiis, cap. 2. — ' Roni. vu, u4 et jS.
15.
 228 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
jam breviter annotabo, te fallere : me autera, vel post hoc
opusintelliges, insolentem esse mendacii. Tibi ergo huius
vitii vindica totam possessionem , ut ab Evangelio , nec
saneinjuria, audire possis, quia ab initio raendax es', sicut
et pater tuus , vel ille ad cujus te dicis dorainum perti-
nuissenascenLem,vel alter secundarius,qui te eligantibus,

quae tamen inter honestos nominari non queant , imbuit

sacramentis. Totumergo hoc protuli in opere meo priore,
quod tu praetermissum esse confingis : quod quanta sit

disputalionis veritate ac luce convietum,si prope ultimas

primi voluminis mei partes legas, etiam ipse poteris con-
fiteri. Non ergo tua detruncata sententia , sed integra va-
lenti est responsions destructa, »
« Nunc autem audi breviter Apostolus hoc quod ait :

« Miser ego homo quis me liberabit de corpore mortis

,

)) hujus ? gralia Dei per Jesum Christum Dominum nos-

)) trum '^
, )) non ad mortalitatem nostri corporis retulit,
quam caro animalium de naturae institutione suscepit ;

sed ad consuetudinem delinquendi quo reatu post in-

; a

carnationem Christi, per Testamentum Novum, quisquis

ad virtutis studia migraverit, liberatur. Ibi ergo sub per-
sona Judaeorum loquens , illecebrarum cupiditate etiaoi
post interdictum sacroe Legis errantium, ostendit unicum
esse in illa tempestate subsidium, si crederent Christo ^

qui sic indicebat cautiones de futuris, ut veniam condo-

naret peractis 5 nec insistebat reis intentatione supphcii,
sed currentes iiberalissimo gremio confovebat ; non exa-
nimans terrore depressos , sed reparans benignitate cor-
rectos: quam benignitatem ipsejam senserat,qui dicebat:
« Humanus sermo, quoniam Christus Jesus venit in hunc
)) mundum peccatores salvos facerc, quorum primus sum
)) cgo 5 sed ideo misericordiam consecutus sum ut in me ,

' Joan. viii, 44- — ^ r>om. vii. 24 ot 25.

 ,:

OPERIS IMrERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 229

» ostenderet Christus Jesus oranem patientiam , ad exem-
»plum eorum qui credituri sunt illi in vitam seternam^»
Quod ut intelligeres ad vitam malam non ad naturam ,

hominum pertinere 5 ne per adventus Christi causam

putares ab eo etiani parvulos peccatores pronuntiatos ;

ait : In me ostendit omnem patientiam. Patientia autem

Dei iila est, de qua ad Romanos loquitur : u An ignoras
» quoniam bonitas Dei ad poenitentiam te adducit ? secun-
» dum autemduritiam luam etcor impoenitens thesaurizas
» tibi iram in die ir;3e -. » Exercetur ergo palientia Dei,
cum non exiguo tempore expecta>jr humana conversio.
Tn parvulis autem non potest apparere patientia. Si enim
essent peccata naturae, quae eis Salvator ascriberet 5
pa-
tiens qaidem falso , saevus vero certissime diceretur. Non
potest autem Deus nisi pius et justus esse, quod est Deus
meus Jesus Christus : cujus patientiam, vel Paulus diu
persecutor, vei ahi sub {{uorum persona loqaitur, experti
sunt ;
quia diu expectati sunt, licet sero liberati. Ac per

hoc ab Apostolo vifa hominum, non natura damnatur. »

« Coraraendans ergo hanc gratiam Jnda^is, quia lex
punit scelestos, nec habet illnm erticenliam misericordiae,
quam baptisma, in quo confessione brevi actuum delicta
purgantur , ostendit debere illos currere ad Christum,
implorare opem hujus induigentice •
et advertere quod
lex morum vnlneribus comminetur, gratia vero efticaciter
celeriterque raedeatur. Corpus itaque raortis peccata ,

dixit esse , non caniera :nam si de raerabrorum miseria

pronuntiasset ,
quam peccato aestimas contigisse, rectius
mortera corporis ,
quam corpus mortis vocasset. Verum
ut scias, secundum consuetudinem Scripturarum peccata
membra dici ; lege ad Colossenses, ubi ipse Apostolus ait

« Mortificate membra vestra ,

qune sunt super terram, ,

' I Tim. I, i5 et lO. — ' Rom. i, 4 ct 5.

23U S. AVGtSTlWI EPISCOPl

» fornicationem , immunditiam , et avaritiam ,

quae est
)) simulacrorum servilus ,
propter ([uae venit ira Dei in
)) filios incredulitatis , in quibus et vos aliquando ambu-
» lastis, cum Ecce quomodo membra
viverelis in illis^ ))

appellat, quae peccata pronuntiat. Corpus autem peccati

hic '^
ipsum ad Jioraanos ^, « Vetus homo noster , inquit,
))simul confixus est cruci, ut destruatur corpus peccati,
)) ut ultra non serviamus peccato. )) Hoc itaque more et
hic exciamavit sub persona , ut diximus , Judaeorum :

« Miser ego homo, quis me Uberabit de corpore mortis

» hujus^ ? » id est, quis rae Hberabit a reatu peccatorum
meorum quae coramisi, cum vitare potuissem •
quae legis
severitas non donat , sed ulciscitur : quis me ab his
membris , id est , a vitiis ,
quae improborum imitatione
collegi , ut peccati plenura corpus extruerem. ,
poterit
vindicare ? quis , inquara ? Et respondit ,
quasi rerura
ipsarura voce coraraonitus : « Gratia Dei per Jesura Chris-
» tum Dominum nostrum '. » Gjatia Dei, quae acceptam
fert justitiam fidehum sine operibus ^ , secundum quod
David dicit : « BeMi quorum remissae sunt iniquitates,
» et quorum tecta sunt peccata : beatus vir cui non ira-
» putavit Dominus peccatura ". » Qui ergo facit horainem
beatum, etiam ipse beatus est ,
justitia serapiterna ,
per
quara non donat peccatura, nisi quod jure potuit iraputare.
Non autera jure potuit imputare , si non illud cui impu-
tatur, potuit et cavere. Nerao autera potest cavere na-
turaha. Igitur nuilus prorsus habere potest de naturae
necessitate peccatura. Haecbreviter dixisse sufficiat. »

AuGusTiJjus. Conatus es quidera quod ait Apostolus :

»Quisme liberabit de corpore mortis hujus ? ^) in sensum

vestrura disputando convertere : sed hoc te non posse,

« Coloss. III, 5, et seqq.

— ' Alias hoc. — ' Rom. vi, 6. —4 Id. vii, 24.

— 5 ibid. 25. — ^ Ibid. ^. — 7 Psal. xxxi, i et'2.

 OPEHIS IMPERF. CONTRA JULlAN. LIB. I. 231
ille melius vidit ,
qui viro illustri chartulam misit •, et
ideo verba mea cornraemorans id praelermisit, ne tua ri-
deretur expectata et prolata responsio. Quis enim non
rideat, quod nescioutrum vobis persuadere potueritis, et
tamen aliis persuadendum putastis Judaei Apostolum ,

induxisse personam, nondum sub Ghristi gratia constituti,

atque dicentis : « Miser ego homo quis me liberaibit de ,

» corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum

Dominum nostrum ^ » Ita-ne vero Judaeus, nondumque
Chrislianus me hberabit per Je-
est, qui dicit, Dei gratia
sum Christum Dominum nostrum? Verum hoc omitto :

ilhid autem quis ferat , de prateritis suis peccatis putare

hominem dicere : Quis me hberabit de corpore mortis
hujus? ut ei per ignoscentisChristi gratiam remittantur :

cum dilucide appareat , unde ad ista verba pervenerit.

Ecce verba ejus sunt in auribus nostris : videamus ergo,
utrum ex eo quod egit volens, an ex eo quod agit nolens,
miserum se esse fateatur. Clamat homo Non quod volo :

ago, sed quod odi illud facio. Clamat « Jam non ego
, :

» operor illud, sed id quod habitat in me peccatum scio :

» enim quia non habitat in me hoc est in carne mea , ,

» bonum velle enim adjacet raihi, perficere autera bonum

;

» non invenio non enim quod volo facio bonum sed

: , ;

» quod nolo malura, hoc ago^. » Non ait, feci sed, facio: ;

non ait, operatus sum, sed operor non ait, egi; sed ago : :

et hoc non quod volo sed quod nolo. Postremo conde-

,

lectatur Legi Dei secundum interiorem horaincm videt :

autem aham legem in membris suis repugnantem legi

mentis suae qua lege utique compelhtur, non quod vult,
^

facere bonum sed quod non vult malum hoc agere.

, ,

Propter hoc exclamat : « Miser ego horao, quis rae hbe-

» rabit de corpore mortis hujus ? » Et tu contra clarissi-
' Rora. Yii, 24 et 25. — » Ibid. l5 et seqq.
232 S. AL'GISTIWI EPISCOPI

mam veritatem oculos claudis, gemitumque ejus exponis,

non ut omnibus patet, sed ut tibi placet, dicens : « Quis
me liberabit de corpore mortis hujus ? hoc est ,
quis rae
liberabit a reatu peccatorum meorum ,
quse commisi. »

lile dicit : Quod nolo malum hoc ago : et tu dicis, « quae

commisi?» Usque adeo-ne desperas de hominibus qui haec

legunt, ut non ipsum malint audire quam te. el ipsi po-
tius quam tibi credere? Sine hominem gratiam Dei, non
solumquiapeccavit, ut absolvatur, veruraetiam ne peccet,
ut adjuvetur , exposcere : quod isto loco agitur. Qui enira
dicit : Quod nolo malum hoc ago, non est locus ut dicat :

« Dimitte nobis debita nostra ; » sed, « Ne nos inferas in

» tentationem ^ Unusquisque autem tentatur, sicut ait

» apostohis Jacobus, a concupiscentia sua abstractus et

» illectus Hoc malum est de quo ait « Scio quia non
-. » :

» me hocest, in carne mea bonum ^ » Hoc

habitatin ,

malum est in corpore niortis hujus. Hoc malum non fuit

in paradiso ante peccatura quia nondum erat haec caro -,

corpus mortis hujus^ : cui dicetur in fine : « Ubi est, mors,

» contentio tua ^ ? « sed tunc dicetur,« cum corruptibile
» hoc induerit incorruptionem et mortale hoc induerit ,

» imraortaiitatem^ nunc autem corpus est mortis quia

: »
;

idem ipse dixit Apostolus « Corpus raortuum est propter

:

» peccatum
'^
» .

Audi cathohcos intellectores Apostoh accipe eorum 5

verba,non mea, cum quibus accipio convicia tua audi :

non Pelagium, sed Ambrosium^. Etiam Pauli caro, in-

quit, corpus mortis erat ; sicut ipse ait : « Quis rae liberabit
» de corpore mortis hujus ? » Audi non Coelestium, sed
Gregorium ^ : « Inlra nosmetipsos, inquit, propriis vitiis

' Matth. VI, 12 et i3. — ' Jacob. i, i^. — ^ Roni. vii, i8. — 4 i Cor.
XV, 5. — 5 ]i,ij. 5f, — 6 iijij. 53. _ 7 Roni. vui, lo. — 8 Ambios. lib. i

de Poenitent. cap. i vel 3. — 9 Gregor. Nazianz. Apolog. i, de Fuga sua.

 OPERIS IMPERF. CONXnA JULlAN. LIB. I. 233
ac passionibus impugnamur, et die noctuque ignilis sti-
mulis corporis humilitatis hujus et corporis mortis urge-
mur , nunc latenter , nunc etiam palam ,
provocantibus
ubique, et irritantibus rerum visibiliura illecebris , luto
hoc faecis , cui inhsesimus , coeni sui foetorem venis capa-
cioribus exhaiante 5 sed et lege peccati, quae est in mem-
bris nostris , legi spiritus repugnante. His tu luminibus
ccelestis civitatis oblatrans : « Corpus mortis ( inquis )
peccata dixit esse, non carnem : » negans Apostolum hoc

ad mortalitatem nostri corporis retulisse j « quam caro,

inquis, animalium de naturae institutione suscepit. » Hoc
enim sapis, quod Pelagius in judicio Palaestino ficto corde
damnavit ', Adam scilicet mortalem factum, ita ut sive
peccaret, sive non peccaret, moriturus esset. Ac sic resis-
tens his viris, et ahis eorum sociisfidei sanae, lot tantisque
doctoribus,cogeris implere paradisum, etiamsi nemo pec-
casset, dolore parturientium, labore nascentium ,
gemiti-
bus languentium, funeribus morientium, moerore lugen-
tium. Quid igitur mirum, si et de istoparadiso, quod est
Ecclesia , foras istis ;
qui paradisum illum , de quo foras
ierunt ,
quinos in istas miserias peccando miserunt, talem
facitis qualem non dico Christianorum nullus sed nec
, ,

hominum quisquam suspicari audet, si non sit insanus.

LXVIII. JiLiAwis. u In primo enim opere latius dis-
putata sunt. Quamvis nec tu dilucide loquaris, quam mor-
tem intelligi velis, cujus corpns dicis in paradiso non fuisse
ante peccatum quia in libris, quos ad Marcellini nomen
:

edidisti, mortalem Adam factum fuisse professus es^.

Qnod vero adjungis morbum esse negotium nuptiarum,
leniter audiri potest, si hoc solum de tuis parentibus dicas.
Conscius enim forte esse potes matris tuse morbi alicujus
' Vide !ib. de Gesfis Pelagii, cap. 1 1 et 33. — ^ Lib. n de peccator. Merit.
cap. 3 et i^.
234 S- AUGUSTIMI EPISCOPl

occulti ,
quam in Jibris Confessionis^ ut ipso verbo utar, ,

meribibulam vocatam esse signasti. Caeterum in sancto-^

rum connubio, etinomnium honestorum, nullus omnino
morbus est. Quia nec Aposlolus morbum pro remedio
concessit, cnm per reverenliam nuptiarum a morbo for-
nicationis, Ecclesiae homines muniebat : qui sensus quo-
modo et frontem tuam et dogma penitus eraserit, prirai
voluminis mei prope ullima parte monstratur •
quod et in,

toto ipsius responsionis corpore, prout locorum opportu-i

nitas attulit, expiicatum est. »
Alglstinus. Nusquam sic apparuit dolus tuus, et per
scientiam damnata conscientia. Scis enim, scis omnino :

tam quippe apertum est, ut qui libros ilios legit hoc ,

nescire non possit scis, inquam in libris quos ad Mar-

: ,

cellinum edidi, mevehementer egisse contra incipientera

surgerejam tunc hGeresim vestram, ne crederetur Adam ,

etiam si non peccasset, luisse moriturus, Sed quoniam

raortalem hactenus dixi, quia poterat mori ^
poterat nam-
que peccare : tu eis qui Jibros iilos non Jegerunt, nec for-
tasse iecturi sunt, fuco insidioso, si haec tuaJegerent,
subripere voJuisti quasi ego ita dixerim Adam morta-
;
,

iem factum, ut sive peccaret, sive non peccaret, moriturus

esset. Hoc enim vobiscum agitur, hinc tota de hac re in-

ter nos et vos vertitur quaestio, quod nos dicimus, Adam

si non peccasset nec corporis mortem fuisse passurum
,
5

vos autem sive peccasset

, sive non peccasset, corpore
,

fuisse moriturum. Quid e-st crgo, quod ignorare te fmgis,

quam mortem inteJIigi veJim , cujus corpus dico in para-
diso non fuisse ante peccatum ? cum scias , in Jibris ilJis

quid egerim ,
quamque aperte diJucideque egerim , non
fuisse Deum puniendo dicturum peccatori, « Terra es,
» in terram ibis -, » ( quod de morte corporis dictura quis
I
Vide lib. ix Confess. cap. 8. — ' Gen. m, 19.
 ;

OPERIS IMPERF. CONTRA JCLIAN. LIB. I. 235

I
non intelligit? ) si Adam etiam nuUa iniquitate commissa
iturus esset iii.terrara, id est, vel vorpore moriturus,
Quod autem etiam matrem meam, quffi le nihil laesit,

nec contra te ali(|uid disputavit, convicio lacerandam pu-

,
tasti, non timens quod
victus es maledicendi Jibidine,
scriplum est, « Neque maledici regnum Dei posside-
» bunt^ » Sed quid mirum est, quod tc inimicum etiam

; ejus ostendis cum sis inimicus gratiae Dei, qua eam dixi
,

ab illo puellari vitio liberatam ? Ego vero parentes tuos

tanquam catholicos Christianos honorabiles habeo eis-

i
que gratulor quod ante defuncti sunt, quam haereticum
,

i
te viderent.

j
Non autem dicimus, morbum esse negotium nuptiarum,
I
quod est hberorum procreandorum causa concumbere,
I
ncn satianda? hbidinis quam tu negas morbum, cum fd-
;

tearis adversus eam provisum fuisse conjugale remedinm.

Nam utique ne i^rnicatio perpetretur hbidini quamlau- ,

i
das, contradicitur, obsistitur, repugnatur. Ut si eum, qui
procreandis fihis conslitutus est, transgreditur hmitem,
'

sahem qui ei cedit in conjuge veniahter peccet con-

, :

jugibus enim loquebatur Apostolus ubi cum dixisset ,

«Nohte fraudare invicem, nisi e% consensu ad tempus,

» ut vacetis orationi^ et iterum ad ipsum estote, ne vos
» tentet Satanas propter intemperantiam vestram » con- :

nuo subjecit, atque ait, « Hoc autem dico secundum ve-

» niam, non secundum imperium^ » Hoc itaque
malo
solabene utitur intentione propagandae prohs pudicitia
conjugahs huic malo veniahter in conjuge ceditur, non
:

causa prolis, sed carnalis tantummodo voluptalis , huic

malo resistitur, ne appetius damnabihs voluptatis explea-

tur. Hoc malum habitat in corpore mortis hujus :

prop-

ter cujus motum , etiam mente non consentiente impor-

I i Cor. VI, 10. — » 1(1- vn, 5-6.
236 S. irGTTSTINI EPISCOPI

tunum, dicitur, « Scio cjuia non habitat in me, hoc est,

» in carne mea bonum^ » Hoc malum non erat in cor-'

pore vitae illius, ubi aut vokmtati servientibus etiam ge-

nitalibus membris , libido nulla erat, aut omnino se un-'
quam contra voluntatis arbitrium non movebat. Hujus'
mali repenle exorti puduit eos ,
qui prius quam peccarent,
nudi erant , et non pudebat eos^. Hujus mali laudes im-
pudenter sparsisti etiam quatuor illis bbris tuis, quibus
coactussum respondere sex meis.
LXIX. Jlliani s. <(Ut autem ad istam commemorationem
humanae miserice etdivinae gratiae veniret Apostolus, supra
dixerat, « Video aliam legem in membris meis, repugnan-
» tem legi mentis meae , et captivantem me in lege pec-
» cati : post haec verba exclamavit ,
Qms me liberabit de
» corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum
» Dominum nostrum^. » Constat quidem praemissis iUis
quae posuisti , subdidisse Apostolum , « Miser egohomo,
» quis me liberabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei
» per Jesum Christum Dominum nostrum. » Sed non
quaerimus improesentiarum, utrum hoc Apostolus dixerit
vejum qua fide, quo sensu, qua ratione dixerit quaerimus.
Ille enim in membris legem per flagitiorum usum sanctis

consiliis inter principia tamen emendationis rebellem,

consuetudinem mala vocabat, quae ab eruditis etiam sae-

culi dici solet secunda natura. Anle pauca enim eos, ad
quos loquitur, cum exprobralione conveniens dixerat
» Humanum est quod dico, propter infirmitatem carnis
» vestrae-, sicut enim exhibuistis membra vestra servire
» immunditiae et inic[uitati ad iniquitatem : ita nunc
» exhibete membra vestra servire justitiae in sanctificatio-
» nem^. » Utque ostenderet quia carnem , non hoc cor-
pus quod causas in seminibus habet , sed vitia abusive
Rom. VII ,18. — ' Gen. 11 ,25. — 3 Rom. vii, 23. — 4 Id. vi, 19.
 OPERIS IMPERF. CO«TRA JULlAN. LIB. I. 237
vocaret; post duo capita fortasse subjungit, « Cum esse-
» mus in carne, passiones peccatorum quse per legeni os-
)) tenduntur, operabantur in membris nostris, ut fructifi-

» carentmorti ^ » Sic dixit, Cura essemus in carne, quasi

eo tempore cum disputaret , in carne non esset : sed qui
Scripturas novit, genus hoc elocutionis agnoscit. Et ideo
ubiverborum communitas ingeritqusestionem adhibcatur
regula rationis, ad cujus sequaHtatem, qu.-^e putabanturde-
flexisse, tendantur. Caeterum Faustus Manichaeorum epis-
copus ,
praeceptor tuus, hoc vel maxime ApostoH testi-

monio contra nos nititur, dicens ab eo nihil aliud his

sermonibus, legis videhcet quae repugnans consiho in
membris habitet, quam naturam raalummalam significa-
tam fuisse. Unde nihil minus a te fieri debuit quam hic ,

locus sic intelligi, quomodo ab ilhs exponitur, ne, cum

per easdem lineas, quas Faustus torsit , ingrederis, non
disputasse, sed prseterita reddidisse videaris. »
AiGisTiNts. Respondeat non Faustus Manichaeus,
tibi,

sed cathohcus doctus doctorque Gregorius qui non « in- :

ler principia, ut dicis emendationis in membiis le-,

gem per flagitiorum usum sanctis consiliis rebellem, con-

suetudinem malam vocabat, quae ab eruditis etiam
dicit solet secunda natura : » sed legem peccati quae est
in membris nostris repugnans legi raentis , mortali huic
terrenoque corpori nostro plane aperteque tribuebat di-

cens'- : « Legem peccati quae est in membris nostris, legi

spiritus repugnare, dum imaginem regiam quae intra nos

est, captivam ducere studet 5 ut spoliis ejus cedat, quid-
quid illud est quod in nos beneficio divinae ac primae il-

lius conditionis influxit. Unde vix aliquis, inquif , fortasse

longa se et districta regens philosophia, et paulatim ani-
mae suse nobilitatem recolens, naturam Incis, quae in
' Roni. viij 5. — 2 Gregor. Naziani; Apoloj. i de Fuga sua.
238 S. AUGUSTINI EVISCOPI

se est, humili huic et tenebroso luto conjuiicta, revocet

ac reflectat ad Deum. Vel si certe propitio Deo agat, ^"

utrumque tamen longa et assidua

pariter revocabit; si ."

meditatione insuescat sursum semper aspicere, et deor- j|jf

sum male trahentem ac degravantem materiam sibimet '

astrictam fraenis arctioribus sublevare. Hxc dicebat bea-

tus Gregorius, non inter principia emendationis suae sed r ,

jam episcopus, volens exponere vel potius quae nota , ]'

sunt admonere, in quali quantoque certamine cura vitiis

, ^

interioribus, propter corpus quod aggravat animam,

constituti sint sancti. Quod certamen uti(|ue nonfuisset in |j|<

illo bealae pacis loco, id est ,

paradiso deliciarum sancta- '
'

rum, si nemo peccasset. Non enim corpus mortis hujus

ibi esset, cujus corruptibilitate anima gravaretur^ : sed
corpus vitse illius , ubi non caro concupisceret adversus
spiritum , ut necesse esset spiritui concupiscere adversus
carnem sed felici utriusque concordia natura laetaretur
5

humana. SiergoManichaeos introducentes aliam naturam

mah atque substantiam expugnare velies, non adjuvarej
profecto istas omnibus apertas a parvulis incipientes hu-
manse vitae miserias cum tuis deceptoribus non negares;
sed unde in eas coliapsa sit nostra natura, quae beata est
primitus instituta, cum cathohcis fidelibus et praeclarissi-
mis doctoribus diceres.
LXX. JuLiAWLs. Ut igiturquod egimus colligatur, nec
ego diclis tuis fraudem intuli, nec tu altuiisti ahquid,
quod vel diiutiore pietatis colore perfunderes, nedum
Scripturis testibus approbares. Nec hoc quod tu putas,
intellexit Apostolus : nec aiia prorsus in paradiso fuit
conditio commixtionis, quam quahs nunc in conjugiis
agitur, quam a se institutam Deus , tam ipsorum condi-
tione sexuum et quaUtate membrorum, quam frequentata
' Gal. V, 17.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JtLlAlS. LIB. 1. 239

benedictione perdocuit. •
Quibus absolutis claret, cunc-
tos, qui a te decipiuntur, ira esse quam misericordia dig-
niores ,
quoniam in excusationem criminum suorura
quae mala voluntate committunt, te auctore infamant na-
tivitatem, ne corrigant actionem.
AvGvsTiNvs. Actio pia est in hac vita Deum colere, et
ejus gratia contra vitia interna pugnare, eisque adillicita
instigantibus cogentibusve non cedere ; et ubi ceditur
indulgentiam, atque ut non cedatur adjutorium Dei af-
fectu religiosae pietatis exposcere. In paradiso autem , si

nemo peccasset, non esset actio pietatis expugnare vitia-,

quoniam permansio felicitatis esset vitia non habere. Sed

non est indicium hominum contra vitia veraciter dimican-
tium, ea quae impudenter frequentatur a vobis laudatio
vitiorum. Ita-ne vero, Juliane ,
quando dicebat Ambro-
sius^, « Omnes homines sub peccato nacimur, quorum
ipse ortus in vitio est ; aut me dicebat auctore , aut infa-
mabat nativitatem, ne corrigeret actionem? Ita-ne vero
Gregorius'^, » quando dicibat, Venerare nativitatem, per
quam terrenae nativitatis vincubs hberatus es aut quando :

dicebat de Christo loquens, vel de Spiritu sancto^, Per

hunc primae nativitatis maculae purgantur, per quas in ini-

quitatibus concipimur, et in dehctis genuerunt nos matres

nostrpe : aut quando dicebat Hilarius de rege David*,
Scit sub peccati origine, et sub lege peccati esse se natum :

infamabant isti virinativitatem, ne corrigerent actionem?

Audebis-ne persuadere cordi tuo, quod Pelagianorum ac-
tio actioni praeferatur istorum? Date veniam, nunquam
vosvitam meUus illis agere crederemus, nec si non sic

amaretis concupiscentiam carnis, ut eam, quahs nunc est

' Ambvos. lib. i de Pcenitentia, cap. 2 vel 3 — ' Gregor. Nazianz. Orat.
in Christi Nalivit. — 3 Id. Orat. in Pentecosten. — 4 Hilar. in Psal. cxviii,

V. 175.
240 S. A.UGUSXIfiI EPISCOi*!

contra spiritum concupiscens, etiam in paradiso ante pec-

catum coUocare velletis. Nam si ut dicis, « non alia fuit ^

in paradiso conditio commixlionis, quam qualis nunc in

conjugiis agitur » eratibiet ante peccatum
: libido carna-
lis, sine qua non potest nunc sexus uterque misceri. Si

ergo non vultis, in illa beatitudine membra genitalia non-

dum pudenda , ad opus suum peragendum quo proles ,

seminaretur, voluntati hominum sine libidine potuissc

servire adhuc qusero
j eamdem libidinem qualem tunc
fuisse credatis. Voluntatem certequando esset necessaria,
sequebatur j an etiam quando non erat propter propagan-
dos fdios necessaria , stimulabat taraen animum , et pro-
p^lllebat in concubitus vel quosque damnabiles, vel cum
conjuge veniales? Si enim talis erat, qualis nunc est; hoc
sine dubitatione faciebat, sive iJli resisteretur per tempe-
rantiom , sive per intemperantiam cederetur. Ac sic

homo libidini aut peccando servire cogeretur, aut bello

intimo repugnare : quorum alterum honestati , alterum
paci feiicitatis illius, si humanum sensum habetis, non
convenire sentitis. Remanet igitur, ut si libido ibi esset,
itaessetsubdita voluntati, utrectamquietamque mentem,
nec ad delictum traheret, nec ad praelium provocaret et
spiritum obedientem Deo, ac fruentem Deo, nec peccare,
nec pugnare compelleret. Qusc quoniam nunc tahs non
€St sed ipsa licita mhianter, non obtemperanter appetit
,
5

in iUicitis autem aut spiritum dejicit, aut contra spiritum

concupiscit; agnoscite malum vitiata naturse integritate

contractum quo malo bene utitur propagandi officio cas-

:

titas coHJugum, et de quo malo ducilur generationis ob-

noxiae vinculum , regeneratione solvendum.
LXXI. JcLiANT.s, « Sedde hoc satis sit , nunc quae se-
quuntur arripiam. » In corpore^ igitur mortis hujus, quale
' ViJe lil). 11 de Nupliis, cap. 2.
 ,:

OPERIS IMPERF. CONTRA JLLlAN. LIB. I. 241

in paradiso ante peccatum profecto non erat, alia lex
raembris noslris repugiiat legi mcntis : quia et quando
nolumus, quando non consentimus, nec ei membra
et

nostra ut impleat quod appetit exhibemus^ habitattaraen

in eis, et mentem resistentem repugnantemque solhcitat;
ut ipse confiictus etiamsi non sit daranabihs quia non ,

perficit iniquitatem; sit tamen miserabilis, quia non ha-

bet pacem. Naturaiem esse omnium sensuum voiuptatem,

testimonio universitatis docemus. Hanc autem volupta-
tem et concupiscentiam ante peccatumin paradiso fuisse
res iila declarat, quia ad delictum via per concupiscen-
tiam fuit, quae cum pomi decore oculos incitasset , spem
etiam jucundi irritavit saporis. Non ergo potuit haec con-
cupiscentia, quse cum modura non tenet, peccat ; cum
vero intra limitem concessorum tenetur, aflfectio naturahs
et innocensest ^ non, inquam, potuit fructus esse peccati,
quae docetur, non suo quidem vitio, sed voluntatis, occa-
sio fuisse peccati.Lege et de hoc secundum hbrum meum
invenies hoc quod dicimus eti?.m tuo posse anirao persua-
deri, Quod vero quasi acutule posuisti, legem quidempec-
cati esse in membris nostris sed tunc habere peccatum j ,

quando consentimus tunc verosolum praelium suscitare,

',

quando non consentimus et indicere miseriam pace tur-,

bata quis non prudens pugnare perspiciat? Nam si lex

^

peccati id est, peccatum et necessitas peccati membris

, ,

est inserta naturaliter quid prodest non ei praebeie con-

5

sensum cum propter hoc ipsum (juod est, necesse sit

,

subire suppiicium? Aut si est lex quidem peccati, sed

quando einon consenlio non peccat insestimabilispoten- j

tia voluntatis liumanae ,

quse (si dicipermittal absurditas)
cogitipsum non peccare peccatura. Sed revertitur eo, ut
quod dicis asystatonsit nam si non pcccat, nec lex pec-
:

cati est ; si lex peccati est, peccat; si vero peccat, solum-

CXLIII. 16
•242 s. ALGUSTim episcopi

quia c|uomodo eiobsisti potest, ut nonpeccetur, quae

est,

repellinon potest, ut a peccati opere desinatur? »

AiGLSTiw! s. Secundo libro tuo jam respondi quarto
meo, teque inania dixisse convici sed videant qui legunt,:

utrum respondendum sit homini, qui in tantam progredi-

lur insaniam, ut cum fateatur malum esse peccatum, bo-
nam esse dicat coucupiscentiam peccatorum. Et tamen
respondere compellimur, nolentes deserere hominum in-

genia tradiora, ad quos istae iitterae potuerint pervenire.

Quid est ergo quod loqueris, nesciens quid loquaris? Er-
go-ne et in paradiso ante malesuadi venena serpentis,
ante corruptam sermone sacrilego volunlatem, iliicili cibi
libido jam fuit? Et quod intolerabihus dicitur, ad malum
provocabat, et mala non fuit? et videbant iUi homines
fructum ligni prohibiti , et concupiscebat, sed ut non
manducarent, concupiscentia spiritus cariiis concupiscen-
tise repugnabat et vivebant in loco illo tantae beatitudi-
5

nis non habentes in se ipsis pacem mentis et corporis? Non

usque adeo dementes estis, ut ista credalis non usque adeo ^

impudentes ut ista dicatis. Ergo intelligite, vel intelli-

,

gentibusobstrepere vana loquacitate noiite. Praecessitmala

voiunlas, qua serpenti subdolo crederetur^ et secuta est
maia concupiscenlia, qua cibo inliiaretur iliicito. Non ita-

que ibi quaiiscumque cupiditas quaiicumque reluctalaest

voluntati j sed ei potius depravatae depravata servivit. Ac
per hoc quamvis jam utraque mala esset, tamen voluntas
cupiditatem , non voiuntatem cupiditas duxit : non prae-

cessit voluntatern, nec reslitit voiuntali. Denique si ante

peccati consummationem ab opere liiicito averterelur vo-
luntas, sine labore ullo cupiditas iihcita sedaretur. Hinc
loquens beatus Ambrosius', Garo, inquit, in naturamre-
gressa vigoiis sui agnoscit altricem, atque ausu deposito
'
Aiubros, iii Luc. c;ii). Xii, v. 52.
 ,
:

OPERIS IMPERF. COMIRA JLLIAN. LlB. I. 243

contumaciae, mocleralionis animaeconjugatur arbitrio; qua-
lis fiiit, cum inhabitanda paradisi secreta suscepit, ante-

quara veneno pestiteri serpenlis infecta sacrilegamiamem

sciret, divinorumque memoriam praeceptorumanimresen-
sibus inhaerentem edacitatis studio prieteriret. Uinc pecca-
tum manasse proditur, tanquam corpore animaque geni-
toribus : dum corporis natura tentatur anima male sana,

compatitur; quae si appetentiam corporis refrenasset, in

ipso ortu esset extincta origopeccati. oVides-ne quemad-
modum doctor catholicus , et christiana sapientia prsedi-
tus, ipsam cibi illiciti concupiscentiam ,
quam tu, si non
permittatur implere quod appetit, asseris innocentem
jam famem sacrilegam nuncupavit. Ettamen si animauti-
que voluntate correcta, hanc appetentiam corporis refre-
nasset, inipso, ut ait, exortu extincta esset origo peccati
sed quoniam non represso appetitu illiciti cibi, ad pec-
cali consummationem perventum est non estincta e.<?t ;

origo peccati, sed etiam manavit in posteros : et tanta est

carnis et spiritus dissensio subsecuta, utin naturam, sicut
idem doctor alio loco dicit ,
per praevaricationem primi
hominis verteretur^.
Sed tu adversus haec , « naturalem esse omnium sen-
suum voluptatem testimonio universitatis docere te » di-
cis quasi non posset in corpore, non mortis hujus, sed
:

vitaeillius, ita esse omnium sensuum voluptas naturae

sufficiens ut sumraa in jura virtutis anirai carnisque con-
cordia, nuUa concupiscerentur illicita. O quam multum
erras qui ex ista, quae nunc est, corruptibilitate atque in-
firmitate naturae sanctas paradisi delicias atque illam bea-
titudinem conjicis ? Alia erat ilia immortalitas, ubi horao
poterat non mori : aJia est ista mortalitas, ubi homo non po-
test nisi mori : alia erit summa immortalitas. ubi horao
' Ambros. lib. vu in Luc n. i^i-

16,
244 s. AtGtsTiM Eiiscori

non polerit mori. Quid liligas de concupiscentia litigante,

hoc est, de lege in membris repugnante Icgi mentis? Lex

peccati dicitur, quia suadet pcccala, atque ut ita dixerim,
jubet; et si ei mente serviatur, siuc excusatione peccatur.
Peccatum dicitur, quia peccato facta est, appelitquc pcc-
care. Reatus ejus regcnerationcsolutus est, confliclusejus
ad agonem relictus est. Malum est, cbrum est. Non viri-

bus noslrae voluntatis, ut putas, huic obsistimus, nisi di-

vinitus adjuvemur. Dcbollandum hoc malum est, non

negandum : vinc^ndum est, non defendendum. Postremo
si ei consentis , malum agnosce peccando : si ei rcsistis,

malum agnosce pugnando.

LXXII. Jllunt s. «Vel quid prodcst ejus rei modestia,
cujus accusat sc ipsa proesentia ? Vide ergo quo tua acu-
mina provehantur. Primo quia peccal natura sine volun-
tate quod non potcst. Sccnndo quia est peccatuni, et
:

non peccat, id est, una res est, etnon est. Deindequando

turbat pacem, miserabilis est, necpro tanto crimineplec-
titur dissipatae quietis: quando autem pcrficit iniquitatem,
damnabilis est. Scd lexpeccati sicut mereturipsa tormen-
tum, ita excusat hominis voluntatem. Quia lex et cogens,
et naturalis, et nunquam recedcns, superari utique a vo~
luntate non potest et nemo propter hoc reus est quod
:
,

vitare non potuit. Sed nec ipsa Lex peccat quia aliud :

facere non potuit.Deusautem inevitabilia reatui ascribit;

necuttantum mali faciat, ab ullo cogitur: omnibus igilur
absolutis hic solus in crimine reperitur, qui mira fronte
imputat aliis necessitatem , cum ipse sine necessitate de-
linquat. Macte virtute prudentiae nobilissime disputator,
qui gradibus Punicjfi dialexeos , ut commendares dona ,

evertisti judicia ^
utsimulares gratiam, subruisti justitiam 5

ut infaraares naturam , criminatus es horainum Condito-

rem ; et ita criminatus es, ut non solum ahquo peccatore,
 :

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 245

sed ipsa lege peccati , Deus tuus nocentior apparet. Et
post h.-Bc profanissime catholicis sacerdotihus convicium
facis, ut dicas eos negare gratiam Christi, cujus sequila-
lem tuentur cum nos laudemus quidem clementiam re-
:

mediorum, sed legnm manente justitia.

AuGisTijvrs. Utinam catholicos agnosceres sacerdotes,
qui longe priusquam esse coepistis, dixerunt concupiscen-
tiam carnis, (|uae concupiscit adversus Spiritum, quamvis
adversus eam ctiam spiritus concupiscat, quae lex inteUi-
gitur esse peccati resistenslegi mentis post peccatum quod
in paradiso perpetratum humanam vitiasse naturam
est, :

unde sine ilia modo nascitur nemo eique spiritus adver- 5

satur in sanctis, ut juste vivant ,

pugnando contra iJlam,
donec perfecta hominis salute , et carne cum spiritu ple-
nissime concordante jam non sit. DicitAmbrosius % per
pr.Tcvaricalionem primi hominis in naturam vertisse dis-
sensionem carnis et spiritus eamque dissentionem sic :

Cyprianus ostendit quo Pceno Punicam dialexim ut

, in ,

puto, irridere non audes, quod facere in me ausus es

« Est ', inquit, inler carnem et spiritum coUuctatio et ,

discordantibus adversum se invicem quotidiana congres-

sio, utnon (|uae volumus ipsa faciamus, durn spiritus coe-

lestia et divina qu.Terit , caro terrena et saecularia concu-

piscit : et ideo petimus inter duo ista , ope et auxilio Dei
concordiam fieri, ut dum et in spiritu et in carne voluntas
Dei geritur, quse per eum renata est anima servetur. Quod
aperte atque manifeste Apostolus sua voce declarat : « Caro,
))inquit, concupiscit adversus spiritum, et spiritus adver-
)) sus carnem '^
-, haec enim invicem adversantur sibi, ut non
))ea quoe vultis, ipsa faciatis. » Hanc tu concordiam carnis

et spiritus, c{uam nos optare, et a Domino dicit orare Cy-

Ambios. lib. \ii in Luc. cap. ku, v. ^"i. — - Cypiian. de Oral. Domin.
— 3 Gal. V, 17.
246 S. A.UGU8TIH1 EPISCOPl

prianus , nec in paradiso ante peccatum fuisse concedis :|

aut si fuit, cur non fateris eam per prffivaricationem primi
hominis vitiata periisse natura , beataeque paci animoe et
corporis miseram successisse discordiam ? Et indignaris
nobis, quod velut catholicis sacerdotibus, id est, vobis,
faciamus nostro sermone conviciura quia dicimus vos ,

negare gratiam Christi : cura vos istis vere catholicis sa-

cerdotibus impudentissime ac profanissime conviciemini
his verbis, quae in me, qui eorum fidem sequor et tueor,
indigesto furore ructatis.
Apostolus dicit « Spiritu ambulate, et concupiscentias
:

» carnis ne perfecerilis ^» Rogo, cur eas appellat, si nuUge

sunt ? cur eas perfici vetat, sibonoe sunt. Sed adhuc qua-
les sint, ostendit et dicit : a Caro enim concupiscit adver-
» sus spiritum , et spiritus adversus carnem haec enim 5

» invicem adversantur , ut non ea quae vullis faciatis. »

Quibus dicebat Ut non ea, quae vultis facialis? numquid
:

Judaeis secundum mirabilera vestram intelligentiam

,
,

nondum sub Christi gratia constitutis et non eis quibus ;

dixerat « Ex operibus legis spiritum accepistis

:
an ex ,

» auditu fidei ^ ? » Fideles itaque Christianos dicebat non

ea quae vellent facere concupiscente adversus spiritum
,

carne. Quidita, nisi quia volebant inferiorem partem suam

consentire superiori, id est, carnem spiritui, nec valebant
perficere quod volebant, eisque restabat non consentire
illi vitio , sed adversum carnem spiritui concupiscere ?
Verum si hoc in eis erat, quod vos putatis, ut propter
et
consuetudinem malam etiam nolentes maie viverent; quid
est ergo quod dicis naturam sine voluntate peccare non
,

posse, cum istos non voientespeccare fatearis? Curautera

dicta sitconcupiscentia carnis peccatum , lexve peccati
jam supra diximus cui si bonura est non consentire ad
:

' Gal. V, 16, — ' Id. iij, 2.

 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 247

illicita ,
profecto ipsa malum est ,
qua concupiscuntur
ilJicita , et si nuUa consensione , nulloque opere perpe-
trantur. Judicia Dei porro vos everlilis , qui generis hu-
mani miserias incipientes a parvulis , sine ullo peccati
merito fieri dicitis •, nec donum Dei poscitis, ne intretis in
tentationem , hoc est, ne peccetis ' : in vestra enim vir-

tute confiditis ^ , et vos in Psalmo sancto notatos esse

atque damnatos , vel non videtis caeci , vel stolidi noii

doletis.
LXXIII. JiLiANus. «Verum jam pergamus et ad verba
mea, quse de preefatione sublata, sibi impugnanda propo-
suit 2 : M Satis igitur admonuerim ,
sic istura verba mea

quasi refellenda sibi proponere voluisse , ut ahbi medns

detractis sententias interrumperet , alibi exlremis non
additis decurtaret ; et cur hoc fecerit, sullicienter osten-
derim ? Nunc ad ea ,
qu« sicut voluit , nostra proposuit,

quae sua posuerit , videamus. Sequuntur enim jam verba

ejiis , et sicut iste insinuavit ,
qui tibi chartulara misit,

prius aliquid de prsefatione conscripsit , procul

dubio li-

brorura eorum , de quibus pauca decerpsit. Id

autem ita
Doctores inquit nostri temporis frater
sese habet. « , , ,

sediiionis auc-
bealissime, et nefarise, quae adhuc fervet ,

tores,ad hominum, quorum sanctis studiis uruntur, con-

tumehas et exitium decreverunt per ruinam totius Eccle-
pervenire non inteihgentes quantum his contulerint
siae ;

honoris quorum ostenderunt gloriam nisi cum cathohca

,

religione non potuisse conveih. Nam si quis aut hberum

hominibus arbitrium aut Deum esse nascentium con-
in ,

ditorem dixerit, Coeleslianus et Pelagianus vocatur. Ne

fiunt Manichaei et dum falsam
igitur vocentur heeretici , :

verum crimen incurrunt instar ie-

verentur infamiam ,
:

'
Matth, xxxM, 4i.
- ' P^al. tt.viti, -. - ? Vido lib. ii He Niiptiis, cap.

1 vel 3.
 248 S. AtJGUSTINl EPISCOPl

rarum quse circumdantur pinnis, ut cogantur in retia ^

,

quibus quoniam deest ratio in verum exitium vana for- ,

midine contruduntur. Cognosco verha mea, sed non a te

cum integritate prolata et licet non : in his certaminis

summa consistat quia de praefatione,

sunt ; tamen ut
levitas tua liqueat , frater beatissime, in eo loco positum
non est , sed in primo statim versu bbri. Item cum dixis-

sem, )) ad hominum quorum sanctis studiis uruntur, con-

tumelias et exitium ; « addidi, » quoniam itcr aHud non
patebat , decreverunt per ruinam totius Ecclesiae perve-
nire. « Post quod etiam dixi, » quia liberi confessor arbi-
trii et Dei condiloris, Coelestianus et Pelagianus vocatur,
quo simpbces, « inquio, » sermone perterriti, ut ab invidia
nominis exuantur, eliam sanamfidem deserunt ^ credituri
procul dubio, nec liberum esse in hominibus arbitrium,
nec Deum quando ilhid quod
nascentium Conditorem ,

prius atiirmaverant utrumque deseruerint. « Hoc autem

,

totum a te praetermissum est. Post quod sunt illa quae

posuisti, quam sane vera, et quam inexpugnabilia haud ,

ditiicilis erit opera comprobare. Nec ego igitur quidquam

de Hiis dictis minus nec tu vel primum caput ita ut a

, ,

me ordinatura fuerat , retulisti. Quod ideo inculco , ut

gravitas Poeni scriptoris emineat.»
AuGtsTiNus. Qui delibris tuis, quaevolui decerpta, cui
voluit legenda transmisit quod mihi imputas fecit , ipse :

necaliud etiam te ipsum existimo credere. Neque enim in

eodem Hbro meo, contra quem latras non sum prselocu- ,

tus, cui sim chartulae respondere compulsus : sed quoeris

conviciando quid dicas , sentiens te nihil validum dicere
disputando. Quanquam et in his meis verbis ,
quae mox
tibi quasi refellenda proponis , id quod dico advertere
potuisti : non enim dicerem : Non est ita ut loqueris,
quicuraque ista dixisti 5 si certus essem te illa dixisse, non

it-.
 ,

OrERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 249

eum qui qualem voluit et cui voluit Scripturam misit, ,

quam mihi missam refutare susceperam. Sed Deo gratias,

quod universo ipsi operi tuo, unde (|uae voluit sicut ei ,

placuit, iste decerpsit, ita Domino adjuvante respondi, ut

omnia tua quse contra antiquissimam catholicam fi-

dem novus hsereticus erexeras , machinamenta subver-

terem.
LXXIV. JtJLiANus. « Contra htec ergo verba mea, quae
scripseris Non est ita ut loqueris, quicumque
audiamus '. »

ista dixisti non est ita multum falleris, vel fallere me-
; ;

ditaris non liberum negamus arbitrium sed si vos Filius

: •,

liberaverit,aitVeritas,tunc vere li))erieritis^.Huncvosin-

videtis Liberatorem,quibuscaptivis vanamtribuistisliber-
tatem. A quo enim quisdevictus est, sicut dicitScriptura,
huic et servus addiclus est ^ : nec quisquam nisi per gra-
tiam Liberatoris isto solvitur vinculo servitutis, a quo est
hominum nullus immunis. « Per unum quippc hominem
» peccatum peccatum mors,
intravit in mundum , et per
.) omnes homines pertransiit, in quo omnes pec-
et ita in

» caverunt^))Amphssimam essenostri negotii dignitatem,

utipsa rerum consideratio et appensio indicat, quas tue-

mur , ita etiam vester pavor 5
qui contra nostrorum san-
guinem ,
pecuniarum effusione , haereditatum largitate ,

equorumtransmissione, populorum seditione, potestatum

corruptione pugnantes , et fidera vestram quee a nobis
impugnatur, erubescitis profileri, et ad nostrsesententise,
aqua deviaslis, verba confugitis. )>

AusTiNus. Aut sciens calumniaris, si tu isla mentiris 5

aut nesciens quid locjuaris, cum mentienlibus credis : sed

jam satis sit quod superius tuse vanitali, vel etiam maligni-
tati ad ista respondi.

• Yide lib. ii de Niiptiis, cap. 3. — ' Joan. viii, 36. — 3 2 Petr. 11, ig.
— 4 Roni. V, 12.
250 8. AUGTISTIWl EPI5C0P1

LXXV. JiiLiANos. « Tam enim scelestum est, quod

suscepit praevaricatio pudenda Babylonis ut cum a no- ,

bis objicitur, a vobis negetur et tam sanctum est quod

:
,

a nobis creditur , ut sub umbra ejus delitescere , licet ad-

versaria mente, cupialis. Nam cum ego quidquid dispu-
tationis vestrae sparsim membris tenebatur exprimerem ,

et sumraam quaestionis in brevitatem cogerem, ut eccle-

siasticae dissensionis causa, quanta et qualis esset, sine
fumo et nebulis proderetur, dixi liberum a vobis arbi-
trium negari , et Deum nascentium conditorem ;
porro a
nobis id utrumque defendi ob hoc vos imperitis auri-
, et

bus de nominibus catholicorum virorum qui propter ,

fidem apostolicam quam tuemur nobiscum laborant , ,

ciere inanem fragorem, ut qui timuissent Ccelestiani a

vobis dici , amitterent coelestis fidei dignitatem ; et qui

expavissent ne a vobis Pelagiani dicerentur, in Mani-

chseorum pelagus pr?ecipitarentur 5
putarentque se impe-
riti quique non posse Ghristianos appellari, si eos Tradu-
ciani cum e regione prudentes
Pelagianos vocassent :

statuerent quamvis nominum invidiam sibi et injuriam

,

sustinendam magis quam fidem catholicam relinquen-

,

dam. Sed ne vel hoc ipsum convicii genus vestro inventum

ingenio glorieris, recordamini , ab omnibus quidem hae-
reficis diversa nos vocabula solere suscipere : sed in Sy-
nodo Ariminensi vehementius claruisse, quid apud plum-
beos animos vel ambiguitas verbi , vei comminatio novi
vocabuli possit sceleris obtinere. Nam cum sub Ariano
principe, vir magnse constantise, fidei sanissimae, Atha-
nasius Alexandrinus episcopus , dilapso a fide Apostolo-
rum omni pene mundo, el impiatistemporibus obslitisset,

atque ob hoc in exiJia coactus esset 5 de sexcentis ettjuin-

quaginta, ut fertur, episcopis, vix septem inventi sunt,
quibus chariora essent Dei praecepta quam regis ; videlicet
 ,

OPEHIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 251

ut nec in Atbanasii damnationera convenirent, nee Trini-
tatisconfessionem negarent. Illa vero omnis dejectorum
pectorum mullitudo, extra injuriariim metum hac est ,

potissimum vel nominis comminatione, ne Athanasiana

vocaretur, vel interrogationis calliditate decepta. »

Algvstinls. Athanasianos vel Homousianos Arianica-

tholicos vocant, non et ahi hseretici. Vos autem non so-
lum a catholicis sed etiam ab hoereticis , vobis similibus
et a vobis dissentientibus, Pelagiani vocamini : quemad-
modum non tantum a Catholica, sed ab haRresibus etiam
vocantur Ariani. Vos vero soh nos appellatis Traducianos,
sicut iih Homousianos, sicut Donatistae Macarianos, sicut
Manichaei Pharisaeos , et cseteri hoeretici diversis nomi-
nibus.
LXXVI. Ji LiANus. « Nara cum proponerent Ariani
qui rerum ea tempestate potiebantur, Homousion sequi
vullis, aut Christum? Responderunt continuo, quasi in
nomen rehgiosi Christum se sequi homousion repu-
, 5

diavere ; atque ita exeunt gestientes , velut qui Christo

crederent, quem jam negaverant homousion, id est, unius
cum Pater substantiae denegando. Ita ergo et nunc vos
fabricatores doh, imperitas terretis aures, ut si nolunt la-
borantium pro virorum appellatione respergi et li-
fide ,

berum arbitrium negent, et Deus hominum conditorem.

Hoc igitur a me in illo loco constat objectum et quam ;

non falso, prsesens disputatio palam faciet. Respondisti

ergo hoc modo » Non negamus iiberum arbitrium « et
: :

nihil aliud sul)junxisti de tuo. Consequens enim fuerat,

ut impleres sine tergiversatione sententiam j cumque prae-
misissesnon te negare arbitrii Hbertatem adderes sed ,

confitemur datam a Deo hbertatern arbitrii in hominum

permanere natura. »
AiGusTiNus. Quomodo manet Jibertas in eis, qui ut li-
252 S. AUGUSTINI EPISCOPI
berenlur a servitule, qua victori peccato addicti sunt,
divina indigent gratia , nisi quia liberi sunt et ipsi, sed
sed justitifie? unde dicit Apostolus : « Gum essetis servi

» peccati, liberi fuistis justitiae^ »

LXXVII. Jv LiANis. « Impleveras cnim hoc sermone

aliquid, contra quod fuisses locutus ulterius nimium
si ,

impudens; sin autem omnia concinontcr vel tarde posses ,

apparere correctior. Nunc vero me dicis fallere qui quod ,

objeci, per te probo, et tu statim in eo quod te putas

consequenter instruxisse mentiris. Ais quippe, » Non li-

berum negamus arbitrium : et subjungis testimonium

Evangelii , « Sed si vos Filius liberaverit , ait Veritas
» tunc vere liberi eritis^. » Cum hoc in illo loco a Do-
mino nostro Jesu constet in liberum arbitrium non fuisse
prolatum , cujus expositionem sententire paululum diffe-
rentes, defmitionibus et divisionibus, quid nostrum al-
teruter sentiat, explicemus. Debet quippe , secundum
omnium doctorum disciplinam , inchoatio dispntationis a
definitione sumi. »

Ai GusTiM s. Apostoli ergo ,

qui disputationum suarum
inchoationes non a definitione sumpserunt, non erant
docti?Et tamen erant doctores gentium,et contemptores
doctorum talium de quibus te delectat inflari. Quod au-
,

tem ait Dominus, Si vos Filius liberaverit, tunc vere li-

beri eritis conaberis quidem in tuam detorquere senten-
,

tiam sed quam te non sequatur, cum conari coeperis_,

:

apparebit.
LXXVIII. JiLiANis. « Omnis (juippe, ut aitille^, quae
ratione suscipitur de aliqua re disputatio, debet a defini-
tione proficisci , ut intelligatur (piid sit id de quo dispu-
tatur. Ita ergo et nos, sicut supra de justitiae et peccat
dcfinitione disseruimus, nunc quoque videamus quoe li-

' Rom, VI, 10. — » Joan. viii, 36. — 3 cicer. de Officiis, cap. i.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. 1. 253
bertali arbitrio competat , ut planum sit ,
quis ei nostrum
consentiat, quis repngnet. Libertas arbitrii, ([ua a Deo
cmancipatus liomo est , in admiltendi peccati ct absti-
nendi a peccato possibilitate consisLit.
Ai Gi sTiNvs. Eraancipatum hominem dicis a Deo : nec
attendis hoc cum emancipato agi , ut in familia patris
non sit.

LXXIX. Jlliams. enim animal ratio- « Factum est

nale , mortale , quod posset ex
capax virtutis et vitii ,

concessa sibi possibiUtate vel servare Dci mandata, vel

transgredi, vel raagisterio naturaliconservare jushumanae
societatis liberumque haberet alterutrara veJIe partem,
,

in quo peccati et justiliae summa cst. Nam cum aliud

secundum virtutem indigentibus , aut de misericordiae
fontibus, aut de justitiae immulget uberibus hoc operatur j

foris jam ipsa justitia ,

quam intus voluntas sancta con-
cepit et peperit.
Algistinis. Utrura de suo justitiam conceperit hoc ,

vobiscum agitur, qui ignorantes Dei juslitiam vestram ,

vultis constituere^ : cum voluntas sancla utique justitiam

sancta cogitatione concipiat, de qua scriptum est, «Cogi-
» tatio sancta servabit te - : » dicit autem Apostolus « Non :

» quia idonei sumus cogitare aliquid quasi ex nobismet-

Deo est^.» Hoc si intelli-
» ipsis, sed sufficientia noslra ex

non aliud inteUigetis esse arbitrium laudabiliter li-

gatis^
berum nisi quod fuerit Dei gratia liberatura,
,

LXXX. Ji LiA>-iJS. « Sic et cuni e diverso statucas prave

agere in aliorum injuriani, vel iniquus quis fuerit, vel cru-
delis^ operatio qua nocet allis, a nequitia foras proficisci-
tur ,
quam intus mala volunlas semiaavit et genuit : cum
vero deest facullas, perquam in pro.dmos vis secretse vo-
luntatis erumpat, in ipsa tamen sola vokuitate, qusc ali-

'
Roni. X., 3. — 2 Piov. ii^ II ,ju\ta LXX. — 2 iQq^. m, 5.
254 3. algustini episcopi
quid vel boni vel mali , non impetu brevi , sed cogitatione
appetituque patraverit, vel benignitatis est ralio impleta,
vel malignitatis. »
AuGusTiNis. Sicut intelligis voluntatem etiam sola co-
gitatione rationera vel benignitatis vel maiignitatis im-
plere, si eo modo intelligas ,
quod de bona et sancta co-
gitatione loquens Apostolus ait, non esse nos idoneos
cogitare aliquid quasi ex nobismetipsis , sed sufficientiam
nostram ex Deo esse 5
poteris corrigi , et humilis suscipere
gratiam , cui te superbia fecit iniraicum , dura vis in eis

esse, qui confidunt in virtute sua ^ ; non in eis qui dicunt,

« Diligam teDomine, virtu? mea -. »
,

LXXXl. « Et boui igitur possibilitas

Jllianls. et ,

mali, bona est quoniam posse bonum facere, aula

:

virtutis est posse raalum facere

: testimoniura liberta- ,

tis est. »

AuGusTiNts. Non est ergo liber Deus de quo dictura ,

est, Negareipsum non potest^ Et de quo etiam ipse

se
dixisti, « Deus esse nisi justus non polest et alio loco, :

Non potest autem Deus, inquit, nisi justus et pius esse. »

LXXXII. JuLiANus. « Per hoc igitur suppetit homini
habere proprium bonum ,
per quod ei subest posse fa-
cere malum. Tota ergo divini plenitudo judicii tam junc-
tura habet negotiura cum hac libertate hominura , ut ha-
rum qui unam agnoverit, ambas noverit. Unde fit, ut
harum unam qui violaverit, ambas violet. Sic igitur etli-
bertas humani custodiatur arbitrii ,
quemadmodum di-
vina apquitas custodilur, Hic intellectus liberi arbitrii est,
qui et fatorum opinionem, et ChaId?eorum supputatio-
nem, et Manichaeorum phantasias, veritati ecclesiasticae
subJLigavit. Hic intellectus est, qui cum. illis ,
quos enu-
meravimus , vos etiam a Christo monstrat alienos. Liber-
• Psal. XLViii, 7. — ' Id. VII, a. — 3 2 Tim. 11.
 ,;

OPERIS IMPE&F. COKTRA JULlAN. LIB. l. 255

tas igitur arbitrii ,
possibilitas est vel admittendi vel vi-
tandi peccati , expers cogentis necessitatis ,
quae in suo
ut pote jure habet, utrum surgentium partem sequatur ,
id est , vel ardua asperaque virtutura vel demersa et pa- ,

lustria voluptatum. »

AtGtsTiNis. Horao quandiu stetit in bona voluntaie

liberi arbitrii , non opus habebat ea gratia, qua levaretur,
cura surgere ipse non posset : nunc vero in ruina sua

liber est justitiae, servusque peccati ; nec potest servus esse

justitiae , et liber a dominante peccato , nisi eura Filius
liberaverit.
LXXXIII. Jllianus. « Quod ut breviter absolvatur,
possibilitas est ad hoc solum excubans, ne homo vel in
peccatum a quoquam irapellatur , vel a peccato abstra-
hatur, voluntate captiva : quara non posse capi, si dedi
ipsa noluerit , teslatur fbrtitudo , cujus lacerti in con-
teraptu dolorum et per gentiles et per Christianos assidue
claruerunt. »

AuGLSTiAvs. Hoc est utique, quod agit haeresis vestra :

ad hoc enim additis et gentiles , ne pise forlitudinis opus

Dei gratia Christiani iacere potuisse , aut fecisse credan-
tur j
quae Ghristianis est propria , non Christianis gentili-

busque communis. Audite ergo, et inteliigite fortitudi- :

nem gentilium raundana cupiditas ^^ forlitudinem autem

Christianorum Dei charitas facit; quae diffusa est in cor-

dibus nostris , non per voluntalis arbitrium, quod est a

"^.
nobis sed per Spiritum sanctura qui datus est nobis
,

LXXXIV. JiLiAKus. « Si ergo est, ut ratio prodidit,

arbitrrii hbertas propuisatrix necessitatum, ut nemo sit

vel bonus vel raalus, cui non sit iiberum esse contrarium
quemadmodum tu aut confessus es liberum arbitrium,

>
Piospcr. Sentent. ^gS, et Arausic. conc. can 17. Videlib. dc Patientia,
cap. 17. — ' Rom. v, 5.
256 S. AUGUSTINI EPISCOPI
iisurus tali testimonio quod captivis convenit , aut lale
testimonium subdidisti ,
quam liberum fueras coii-
post
fessus arbitrium ? » Ais enim Non negamus arbitrium li-
:

berum 5 sed , « si vos Filius liberaverit, ait Veritas, tunc

)) vere liberi eritis ^ » jManifestum est Christum in illo

loco ad captivam conscientiam verba fecisse ; quam libe-

ram non esse prodebat ; sed obnoxiam ei ultioni ,

quae
condemnat peccata , libera voluntate commissa. Quam
sententiam tu male intelligens, id est, non intelligens, aut
forte in te inteliigens, et huc natura sua repugnante tra-
hens, in eo posuisti loco, ubi a tuis serraonibus tota sui

proprietate discordat. Ut enim ipsa verba jungaraus :

Quod hberatur captivum est quod captivum esl li-

, ; ,

berum non est quod Uberum est, captivum non est. »

:

AiGusTiNus. Aha est remissio peccatorum, in eis quae

male facta sunt alia charitas quae facit hberum ad ea
5 ,

quae bona facienda sunt. Utroque modo liberat Ghristus :

quia et iniquitatem ignoscendo aufert, et inspirando fri-

buitcharitatem.
LXXXV. Jlliakls. « Tu utrumvishic simphciter con-
fitere, et cavillari desine 5 aut dic nobiscum hberum essc
arbitrium, et remove testiraonium ,
quod suo tempore
congrue prolatum est aut sicut in his hbris quos nunc
:
,

per Alypium ad Bonifacium misisti dic captivum esse ,

arbitrium ,
quod nos hberum dicimus •, et desine te ne-
gare Manichaeum. »

AuGusTiNLs. Manichaeus immutabilem subslantiam mali

naturae Dei sui miscet insanus , eamdein naturam Dci
et

potius corruptibilem facit , et sub ahcna natura vult esse

captivam : fides auteni calholica, bonam, sed lamen mu-
tabilem, creaturam in deterius voluntate mutatam ; ac
per hoc, depravala sua vitiataque natura, non sub ahena
' Joan. vni, 36,
 OPERlS IMPERF. COJVTRA. JULIAN. LIB. I. 257
substantia, sed sub peccato suo ream dicit serviliter deti-
neri. Acper hoc, et de ipsoliberatore multum ab eo nostra
diversa sententia est Manichaeus enim dicitopus esse li-
:

beratore , ut a nobis naturam separet alienam : nos au-

tem , ut sanet et vivificet nostram. Tu ergo adjutorem
Manichsei te non esse ostende, si potes, qui miserias ho-
minum, cum quibus eos nasci, quoniam sine dubio sentit,
sine dubio consentit genus humanum , nolens tribuere
peccato vitiatae naturae nostrse , facis ut eas ille permixtse
nobis naturse tribuat aliense.
LXXXVI. Jllianus. « Cseterum duo ista quse jungis,
liberum non liberum id est, liberum et captivum illi
et , ,

quidem rei de qua agiiur convenire non possunt tibi , :

verostultitiam singularem, impudentiam novam, impieta-

tem veterem inesse teslantur. »
AuGisTiNus. Liberos dicimus ad facienda opera pietatis
eos, quibus dicit Apostolus : « Nunc autem liberati a
» peccalo, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum
» in sanctificationem, finem vero vitam aeternam ^» Hunc
in sanctificatione fructum, qui fructus piocul dubiocha-
ritas est, atque opera ejus, nullo modo habere possumus a
nobis sedhabemus pes Spiritum sanctum, qui dalusest
5

nobis. De ipso quippe fructu loquebatur magister Deus,

quando palmitibus in se raanentibus dicebat « Sine me ;

»nihil potestis facere-. » Sed stultitiam singularem nobis

inesse conviciai i? ,
quia Deus virtusest, nec in nostra vir-
tute confidimus : et impudentiam novam, quia concupis-
centiam carnis, qua caro concupiscit adversus spiritum,
non tua fronte laudamus et impietatem veterem quo- :
,

niam dogmata antiqua catholica quae docuerunt qui ,

Ecclesiam Christi ante nos in ejus gratia vera pietate rexe-

runt , contra perversitatem vestram novitiam quantoul-
' Roni. VI, 22. — =*
Joan, xv, 5.

GXLIII. 17
258 s. AusuSTiNi Eriscopi
cumque labore def endimus. In te igitur agnosce stultitiam,
in te impudentiam , in te impietatem , non veterera sane,
sed novara.
LXXXVII. JuLiANus. « Sed jam tempus est, ut de
Evangelii sententia disseratur. « Dicebat , inquit evange-
» lista Joannes, Jesus ad Judaeos eos, qui crediderunt ei

» Si vos manseritis in sermone meo , vere discipuli mei

» eritis, etcognoscetis veritatem, et veritasliberabit vos^»
Id est , Dominus noster Jesus loquebatur ad credentes
sibi , ut de nuUa sseculi nobilitate gaudentes nec de ,

Abrahse sibi semine gloriam vindicantes , niterentur et

studerent virtutibus , et nullis post agnitionem Christi
servire peccatis, ut veram libertatem conscientia gaudente
retinerent, et spe cerlorum , id est, aeternorum, vindica-
rentur a cupiditate ahorum omnium ,
quae propter fragi-
htatem sui, vana frequenter Tunc res-
et falsa dicuntur.
ponderunt ei Judaei non intelhgentes de qua Jesus liber-
,

tate dixisset : « Semen Abrahne sumus, et nemini servi-

» mus unquam ^ : quomodo tu dicis , liberi eritis ? »

Multis enim raodis libertas appellari solet : ut inhoc loco

sanctitas 5 ut resurrectio in Apostolo, ubi dicit creaturam
liberari a servitute corruptionis in libertatem gloriae fdio-
rum Dei ^
; ut libertas quae notior est, ad distinctionem
dicitur servitutis. Eo autem nomine
nuncupa- et libertas
tur arbitrii. Dividantur ergocausae, ne
resmultum distan-
tes confundantur nominis communione. Hic ergo non
arbitrii hbertatem Dominus dicit esse hberandam sed :

illa integra permanente, convenit Judaeos, ut accipientes

indulgentiam hberentur a reatibus , et eara qu?e apud
Deum raaxima est, libertatcm occupent, ut incipiant nihil
debere crimiiiibus. Deniquesequitur Evangehsta « Res- :

» pondit cis Jesus Amen amen dico vobis quoniani

: ,
,

' Joan. Viii, 3i et 32. — ^ ibid. 33. — ^Rom. viii, 2r.

 OPERIS IMPERF. COKTRA JULIAK. LIB. X. 259

)) omnis qui facit peccatum seivus est peccati. Servus ,

)) autem non manet in domo in aeternum filius autem ,

)) manet in teternura ? Si ergo Filius vos liberaverit, tunc

» vere liberi erilis ^ »

AtJGLSTiivus. Attende quod dictum est : Omnis qui

facit peccatum. Non enim ait qui fecit sed qui facit. , ; ,

Et non vis eum ab hoc malo liberare homines non vis :

eum hoc loco talem promittere libertatem, qua peccatum

non faciaraus ; sed ideo tantumraodo liberare , quia fe-
ciraus.
LXXXVIII. JcLiANus. « Aperuit ,dequahic servitute
loqueretur. « Oranis , inquit ,
qui facit peccatura , servus

» est peccali \ » Hoc autera ipsum quam veheraens est

contra errorem vestrum servum non esse ,
quia dicit ,

peccati nisi eum qui,

peccatum nec possf^ fecerit ipse ^

cuiquam adhserere peccatum quod non is de quo agitur, ,

per se , aut actione , aut vel sola coraraiserit voluntate.

Quara etiam ostendit universitatem huraani generis non
posse jam a diabolo possideri , cura distinclionem facit
inter servura et fihum , idest, justura et injustum. Hic
enim ut se Christus, ita etiam unumquemque sanctorum
.

a servorum conditione separabat sicut fuerunt et ante :

Vetus, et in Vetere Testaraento, quos in dorao Patris sui

manere . et in mensa ejus denuntiat jucandari ^ Totum

hoc autem exhortationis genus inepte prolatura esset, si

non hberi arbitrii homines conveniret. »
AuGtsTiNus. Convenit plane ideo facientes peccatum,
quia servi sunt peccati, ut accepta libertate quam promit-
tit, desinant facere peccatum. Regnabat
naraque pecca-
tura in eorura mortali corpore, ita ut obedirent concu-
piscentiis ejus , raembra arma iniquitatis,
et exhiberent

peccato *. Contra hoc ergo malum, quo peccatum facie-

«
Joan. viii, 34-35. — ^ Ibid. — ^ Luc. xm, 28. — 4 Rom. vi, 12, 1.^ -

17.
260 S. AUGXJSXIM EPISCOPI
bant, libertate indigebant ,
quara promittebat : « Omnis
» enira, inquit , non qui fecit , sed qui facit peccatura,
» servus est peccati ^ » Quid verba lucida caligincsis
disputationibus obscurare conaris ? Erumpunt oranino,
et te licet obsistente, fulgore suo vincunt tenebras tuas.
«Omnis, ait, quifacitpeccatura, servusest peccati.» Audis,
qui facit : non exponere sed supponere vis qui
et tu ,
,

fecit. Audiant ergo, quibus ipse aperit sensura, ut intel-

ligant Scripturas : audiant : « Omnis qui facit peccatum,
» servus est peccati ^. » Et quaerant accipere libertatera_,

ut non faciant peccatura, claraantes ad eura, cui dicitur

« Itinera mea dirige secundum verbura luura et ne do- ,

» rainetur raihi omnis iniquitas ^. » Cur autem illudis

sensibus tardis,et ita insinuas verba Domini. quasidixerit
servum non esse peccati nisi eura qui fecerit ipse pecca- ,

tura. Fraude agis non hoc dixit non enim ait Nemo
, : :

est servus peccati nisi qui facit peccatum

, sed ait 5 :

«Oranisquifacitpeccatum, servus estpeccati.»Sunt enim

servipeccati originalis, qui peccatum ipsi nondumfaciunt j

et ab hoc vinculo servitutis regeneratione solvuntur. Non

omnis qui servus est peccati facit peccatura sed
igitur , •,

omnis qui facit peccatura servus est peccati sicut non , :

omne animal equus est sed tamen omnis equus animal 5

est. Ubi est dialectica tua, qua te inflare consuesti ? Tara

doctura et acutum quare te ista fugiunt ? autquare insi-
diaris indoctis et tardis , si te ista non fugiunt ?

Quis autera nostrura dicit , universitatera horainum a

diabolo possideri ^ cum sanctorum tanta sint millia ,
quae
non possidentur a diabolo ? Sed dicimus eos solos a dia- ,

bolo non possideri quos Christi liberat gratia

, cujus ;

gratiae vos estis iniraici. Si enim haric gratiam non oppug-

naretis, sed intelligeretis •, procul dubioetiam anteVetus
' Joan. viii, 34 -— I'i!c. xxiv, 45. — ^ Psil. cxviii, i33.
 ,

OPEKIS lAIPERF. CONTRA. JULIAN. LIB. I. 26l

Testamentum , et tempore Veteris Testamenti , omnes
aservorum conditione separatos, eadem
sanctos, liberatos
Christi gratia videretis.
LXXXIX. JuLiANDs. « Denique ut intelligas, non eum
naturse eorum exprobrare, sed vitae; sequitur :« Scio quia
» filii Abrahae estis '. » Ecce de qua iUi se liberos dixerant
originis dignitate : nunc cui servituti obnoxii sint demons-
trat dicens : « Quaeritis me interficere ,
quia sermo meus
)) non capit in vobis. Ego quod audivi apud Patrera
» meum , loquor ; et vos quse vidistis apud Patrem ves-
)) trum, facitis "^.

AuGusTiNXJs. Quid Sermo meus non capit in

est : «

» vobis •, » si natura etiam talis qualis nunc indiget ,

liberante ,
jem capax est sermonis ejus , sicut aperuit
Apostolisut intelligerent Scripturas^; sicut illi purpurariae
Thyatirenorum , ut intenderet in ea quae a Paulo dice-
bantur * ? »

XC. JuLiANvs. Vide quam diversa sit naturae ratio et

voluntatis. Non negavit Jesus, carnem eorum pertinere
ad semen Abrahse ; sed inculcat eis, quod ad diabolum
patrem voluntatis iniquitate migraverint : qui ideo genitor
eorum dicitur, quod criminum arguitur eruditor. « Res-
» ponderunt, inquid , et dixerunt ei Judsei, Pater noster
» Abraham est. Dicit eis Jesus : Si fihi Abrahae essetis
» opera Abrahfe faceretis : nunc autem quseritis me in-
» terficere, hominem, qui veritatem locutus sum vobis,
» quam audivi a Deo hoc Abraham non fecit vos autem
5 :

» facitis opera patris vestri ^. » Aspicis ne quas faciat

verborum divisiones Sapientia? Negat eos Abrahse filios

esse, quos supra dixerat esse filios Abrahse : sed quoniam

diversus est de natura ac voluntate tractatus, ostendit al-

I Joan. viii, 37. —2 IbiJ. et 38. — ^ Luc. xxrv, ^5. — 4 Act. xvi, 4 —
5 Joan. VIII, 39 et seqq.
 &62 s. AuausTiiii Eviscori

terum esse prosatorem carnis innocuae alterum seducto- ,

rem miserae voluntatis.

ArGLSTiNis. Verum dicis incautus. In paradiso enim
diabolus seductor beatae voluntatis fuit, quam seducendo
miseram fecit : nunc autem, sicut fateris, seductor est
miserae voluntatis. Ab hac ergo niiseria,(ne per illam
nunc facilius quam tunc ad illam seducta est, adhuc se-
ducatur a diabolo), non eam hberat, nisi ille ad quem
quotidie tota clamat Ecclesia , « Ne nos inferas in tenta-
» tionem, sed libera nos a malo^ »

XCI. JiLiAKi^s. « Hic ergo ubi dixit Dominus, « Si vos

v Filius liberaverit, vere liberi eritis'^; » promisit jndul-
gentiam reis ,
qui peccantes non arbitrii libertatem, sed
conscientian justitiae perdiderunt. Liberum autem arbi-
trium et post peccata tam plenum est ,
quam fwit ante
peccata : si quidem ipsius opera fiat, ut abdicent pleri-
que occulta dedecoris, et flagitiorum abjectis sordibus,
virtutum comantur insignibus.
AuGusTiNus. Te audi saltem ubi dicis propter consue- ,

tudinem peccatorum scriptum esse, « Non quod volo ago,

» sed quod odi hoc facio ^. » Quomodo ergo post peccata
liberumest, quorum et si non propagine, quia non vul-
tis, certe tamen consuetudine, quam solam huic necessi-
tativicti contortique conceditis, sic perdidit libertatem ,

ut gemitus ejus feriat aures vestras, frontemque collidat ^

cum auditis , « Non quod volo ago 5
» et , « Non quod
» volo facio bonura, sed quod nolo malum hoc ago^? »

XCII. JuLiANis. Desine itaque impiare te, (si tamen ul-

lum tibi fas aut nefas restat,)Christi verbasic exponendo,
ut ille arbitrium negasseliberum videatur, sinecujusinte-
gvitate aequitas ei proprii non potest constare judicii.
' MaUh. yj, i3. — ^ Joan. viii, 36. — ^2 Cov. iv, 2.-4 Roni. vn, i5.
— 5 Ibid. et 19.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 263

Algistii.vs. Imo, ideo grave jugum est super filios

quia cons-
Adara, a die exitus de ventre matris eorum»,
ei

fequitas judicii quod omnino iniquum esse, si non

tat :

traherent originale peccatum, per quod homo vanitati si-

mihs factusesf^.
XCIII. JtLiAMus. Audi sane ubi vim humanse hber-
«

Patris mei, et non sus-

tatis ostendit: « Ego veni in nomine

))cepistis me; si ahus veneritin

nominesuo, illum accipie-
etfructum
)) Et item, « Autfacite arborem bonam,
tis^. ))

)) bonum aut facite arborem malam, et fructum ejus

ejus •,

)) malum^» Etitem,(( Simihi non vultis credere, operibus

Atque omnibus vehementius, quod dicitinten-
» credite^))
fuisse « Jeru-
tionem suam humana voluntate impeditam :

salem,inquit, Jerusalera, quoties volui

congregare filios
))

suas, et noluisti^?»
)> tuos, sicut galhna pullos suos sub alas
Post quod non sequitur, Sed nolente collegi verum, Re- te :
((

illos ostendat
))linquetur vobisdomus vestra deserta^-, ut )>

opere jure puniii, sed ab intentione pro-

promalo quidem
Sic enim et per
pria non debuisse uUa necessitate revocari.
audieritis me,
Prophetam locutus erat « Si volueritis et : ,

sunt terrsecomedetis si nolueritis et

non au-
))qu8ebona ^ ,

)) dieritis, gladius vos comedets. )) Quomodo ergo tu arbi-

sermone tuo,
trium hberum non negas, quod non quidem
tuo, non Iiberum
sed Evangelii testimonio, sensu autem
pronuntiasti? »
AtGLSTiNts. Ignoscendum
multum ab- est ,
quia in re

dita ut homo falleris. Absit, ut

impediatur ab homine om-

nipotentis et cuncta praescientis intentio.

Parum de re
non sufficiunt, quipu-
tanta cogitant, velei excogitandae
ahquid velle et homine in-
tant Deum omnipotentem ,

Jerusalem
firmo impendiente, non posse. Sicutcertum
est

.
Eccli. XL, I . - ' Psal. cxL.u, 4- - ^ ioan. v, 43- - ^ Matth- x.i, 33.-
5 Joan. X, 38. - 6 Matth. xxui, 37- - 7 Ibid. 38. - « Uai. i, 19 et 20.
 264 S. A.UGUSTrMI EPISCOPI
filios suos ab illo colligi noluisse, ita certum est eum
etiam ipsa nolente quoscumque eorum voluit coUegisse.
Deusenim, sicut homo ejus dixit Ambrosius, quos digna-
quem vull religiosum facit^ Convenit autem
tur vocat, et
Scriptura plerumque hominis voluntatem ut quod
ha- ,

bet, vel non potest, admonitus sentiat et ab eo

5 a quo
sunt bonaomnia, indigens poscat. Si enim exauditus fue-
rit in eo quod dicerejussi sumus, «
Ne nos inferas in ten-
))tationem"^ » procul dubio nulla decipietur
:
inscitia,
nulla cupiditate vincetur. Propterea ergo per
Prophetam
dictum est , « Si nolueritis, etnon audieritis me, gladius
» vos comedet^; » et caetera hujusmodi : ut cum invenis-
sentin se ipsis victrices cupiditates, ad propellendum ma-
lum scirent a quo deberent poscere auxiHum. Ideo autem
dictum est, « Ecce relinquetur vobis domus vestra de-
))serta^ » quia plures ibi erant, quos obduratione
;
et
desertione judicaverat dignos, occulto judicio, justo
ta-
men. Nam si ut dicis, « ab intentione propria utique
mala non debet horao ulla necessitate revocari
,
cur : ))

apostolus Paulus adhuc Saulus» csedem spirans

et san- ,

guinem sitiens, violenta corporis coecitate, et terribili de

super voce, a sua pessima intentione revocatur
5 et ex per-

secutore prostrato, illius Evangelii, quod

oppugnabat
laboriosior caeterisfuturus praedicator erigitur?
Agnosce
gratiam; alium sic , ahum autem sic Deus, quem digna-
tur vocat; et Spiritus ubi vult spirat^
XGI\. Jllianls. Nam in illo opere, quod te supra
dixi nuper Romam misisse, aud<3cius quid sentires ape-
ruisti. In primo enim libro, cum tibi similiter proposuis-
ses quod nos objicimus, arbitrium vos liberum denegare,
ita disseris constantissimus et subtilissimus disputator. )>

' Ambvos. lib. n in Luc. cap ix, v. 58. — ^ MaUli. xi, i3. — 3 hai. i,
20—4 Matth xxiT!, 38. — 5 Ant. ix. — ^3
Joan. in, 8.
 ,

OPERIS IMPEHF. CONTRA JULtAN. LIB. I. 265

Quis aiitem nostrum dicatS quod primi hominis peccato

perierit liberum arbitrium de genere humano? Libertas
quidem periitper peccatum, sed illa((U8e in paradiso fuit,
habendi plenam cum immortalitate justitiam^ propter
quod natura humana divina indiget gratia dicente Do- ,

minoin Evangelio suo, « Si vos Filius liberaverit, tunc

» » Utique hberi ad bene justeque vi-
vere liberi eritis^ :

vendum. Nam liberum arbitrium usque adeo in pecca-

lore non periit, ut per ipsum peccent, maxime omnes qui
cum delectatione peccant, et amore peccati , et eis placet

quod eos libet : unde Apostolus, « Cum essetis ,

inquit

» servi peccati, liberi fuistis justitise ^ » Ecce ostendun-

tur etiam peccatominimepotuisse, nisi alia libertate, ser-
vire. Liberi ergo a justitia non sunt, nisi arbitrio liberta-

tis : liberi autem a peccato non fiunt , nisi gratia Sal-

vatoris. Propter quod admirabihs doctor etiam verba

ipsa discrevit : « Gum enim servi essetis, inquit ,
pec-
)) cati, liberi fuistis justitige. Quem ergo tunc fructum
)) habuistis in his , in quibus nunc erubescitis? Nam finis
)> illorum mors est : nunc autem liberati a peccato servi ,

» autem facti Dei, habetis fructum vestrum in sanctifica-

» tionem, fmem vero vilam aeternam. » Liberos dixijus-
titi.ne, non liberatos : a peccato autem non liberos, ne sibi

hoctribuerent, sed vigilantissime maluitdicere hberatos;

referens hoc ad illam Domini sententiam, Si vos Fihus H-
beraverit, tunc vere hberi eritis. Cum itaque non vivant
bene hiii hominum , nisi effecti fiiii Dei ^
quid est quod

isiehlDcro arbitrio vult bene vivendi tribuere potestatem?

Cum enim haec potestas non detur nisi gratia Dei per Je-
sum Christum Dominum nostrum dicente Evangelio, ,

« Quot([uot autem receperunt eum dedit eis potestatem

' Vide lib. i confra duas Epist, Pelagian. cap. ).. —^ Joan. viii , 36. —
5 Rom. VI, 30. — 4 Joan. i, i2.
266 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» filios Dei fieri*. » Et item post Tnodicura. » Datur ergo, i|

inquis, potestas ut filiiDei fiant, qui credunt eum-. Quae

potestas, nisi detur a Deo, nulla esse potest ex libero ar-
bitrio : quia nec liberum in bono erit, quod liberator non
liberaverit : sed in malo libcrum liabel arbitrium, cui
deleclationem malitise vel occultus vel manifestus decep-
tor insevit, vel sibi ipse persuasit. Non itaque, sicut di-
cunt nos quidara dicere, et iste aude insuper scribere,
j

omnes in peccatum , velut inviti, carnis suae necessitate <

coguntur : sed si jam in ea aetate sunt, ut propriae mentis i

utantur arbitrio, et in peccato sua voluntate retinentur, !

et a peccato sua voluntate retinentur, et a peccato in

peccatum sua voluntate praecipitantur. Sad haec voluntas,
quae liberaest in malis, quia delectatur malis; ideo libera
in bonis non est, quia liberata non est j nec potesthomo
boni aliquid velle, nisi adjuvatur ab eo qui malum non
potest veile.
« In his omuibus verbis tuis ,
quae posui, ita video gra-
tiae nomen cum liberi arbitrii negatione consertum, ut
non tam mala sensus tui appellationum bonis vindicari
queant, quam nominura dogmatum luorum ad-
dignitas
haesione vilescat. Non crga te his sermonibus honestasti,
sed oramenta ipsa turpasti. Nos tamen ea quae a te juncta
sunt separamus, ut gralioe divinitas ab scaevis coliigatio-
nibus enodata , nec responsione quatiatur; et gravitate
catholicorum, non Manichaeorum adulatione laudetur.
Gratiam ergo Christi mulliplicem confitemur. Primum
munus ejus est, quod facti ex nihilo sumus, Secundura,
qnod ut viventibus sensu, ita sentientibus ratione praesta-
musj quae impressa est animo, ut Condiloris imago docere-
tur^ : ad cujus aeque respicit dignitatera arbitrii consessa

' Joan. I, 12. — ' Vide lib. i contra duas Epist. cap. 3. — ^ Fort^di-
ceretur.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. X. 267

libertas. Ipsi etiam gratiae, beneficiorum quae nobis praes-

itare non desinit, augmenta reputaraus. Ipsa gralia legem

in adjutorium misit ad ejus spectabat otlicium ut ra-

: ,

tionis lumenS quod pravitatis exempla

hebetabant et
eruditionibus excita-
consuetudo vitiorum, multimodis
ret, atque invitatu suo foveret. Ad istius ergo gratise, id

id est, divince benevolentise ,

quae rebus causam dedit,

plenitudinem spectavit, ut Verbum caro fierat et habi- ,

taret in nobis^ Resposcens enim Deus ab

imagine sua
amoris vicem, palam fccit quam totum in nos inaeslimabih
redamaremus eum^ qui com-
egisset affectu, ut vel sero
mendans charitatem suam nobis, « Fiho suo non peper-
» cit, sed pro nobis illum traddit ^ : » poUicens : quia si

voluissem deinceps voluntati ejus obedire^ Unigeniti sui

prsestaret nos esse cohasredes ^ .»
AiGrsTiNus. Homo Pelagiane, charitasvultbonum, cha*
ritasex Deo est^non per legis lilteram, sed per spirilum
grali^e^ In hoc est praedestinatis adjutorium httera, quia
JLibendo et non juvando, admonet infirmos confugere
ad

spiritum gratise. Sic lege legitime utuntur, quibus bona

alioquin per se ipsam littera occidit^ 5
est, id est, utilis^ :

qui jubendo bonum, et non largiendo charitatem, quae

sola vult bonum, reos prgevaricationis facit.
XCV. JiLiANus. « Haec ergo gratia ,
quae in baptismate

non solum peccala condonat^ sed cum hoc indulgentiae

adoptat et consecrat haec

beneficio , et provehit , et , : ,

inquam gratia meritum mutat reorum non hberum

,
, ,

condit arbitrium quod eo accipimus tempore quo crea-

;

mur utimur autem, quo valentiam inler bonum et malum

:

discretionis adipiscimur. Bonae itaque voluntatiinnumeras

non negamus sed ita ut
adjutorii divini adesse species ;

'.4sai. viu, 20, juxta LXX. — ^ Joan. 1, 14. - ^ Rom. v, 8. — 4 Id. viu,

32. — 5 Ibid. 17. — 6 I Joan, iv, 7. - 7 i Tim. i, 8. — « 2.Cor. m, 6.

 268 S. AlGISTlNI EPISCOPI
non per adjutorii genera aul fabricetur quse fuerit arbitril
destructa libertas, aut aliquando ea exclusa, vel boni vel
mali cuiquam necessitas credatur incumbere ; verum ar-
bitrio libero omne adjutorium cooperatur. »

Ai-GusTiNts. Si non praevenit, ut operetur eam sed,

prius existenti voluntati gratia cooperatur ;

quomodo
verum est, Deus in vobis operatur et velle Quomodo ^ ?

praeparatur voluntas a Domino ^ ? Quomodo charitas ex

Deo est, quae sola vuit beatificum bonum ^ ? Aut si scien-
tia Legis et eloquium Dei charitatem operatur in nobis,
ut nonper donum Dei,sed per nostrae voluntatis arbitrium
diligamus, quod diligendum Deo docente cognosci-
esse
mus, qnomodo res minor ex Deo nobis est^ et major ex
nobis ? quia sine Deo donante scientiam, hoc est, docente,
nosse non possumus illo autem charitatem quae super-
•,

minet scientise, non donante diligere possumus ^. Sic ,

non sapiunt , nisi novi haeretici et gratise Dei nirais ini-

mici.
XCVI. Jx LiANus. « Hoc ergo arbitrium liberum ,

propter quod sohim nos manifestari ante tribunalChristi,

Magister gentium scribit ^
, ut reportet , unusquisque
propria cprporis, prout gessit , sive bonum , sive malum ,

sicut cathoHci quidem confitentur ^ ita vosnon sokim cum

Manichaeo , sed etiam cum Joviniano, quem nobis audes
impingere, diverso quidem genere, sed impietate simili
denegatis. Quod ut planius fiat , divisionum adhibeatur
examen.Nos dicimus peccato hominis^nonnaturae statum
mutari, sed meriti quahtatem id est, et in peccante hanc •,

esse liberi arbitrii naturam per quam potest a peccato ,

desinere, quse fuit in eo ut posset a justitia deviare. )>

AiGisTiNT s. Scimus vos ideo dicere, peccato hominis

' Philip. II, — Prov.
i3. ^"
viii, 35, juxta LXX. — ^ i Joan. iv, 7. —
^ Ephes. III, 19. — 2 Cor. v,
5 10.
 :

OPERIS IMPERF. CO^TRA JULIAN. LIB. I. 269

naturae statum non mutari, quia deseruistis fidem catho-
licam ,
quae dicit primum hominem sic factum , ut non
haberet moriendi necessitatem ^
peccato autem ita hunc
statum naturae fuisse mutatum , ut hominem necesse sit

mori usque adeo ut etiam Spiritu jam regeneratis atque

vivificatis Apostolus dicat : « Si Christus in vobis est,
)) corpus quidem mortuum cst propter peccatum, spiritus
)) autem vita est propter justitiam : si ergo spiritus ejus
)) qui suscitavit Jesum ex mortuis, habitat in vobis 5
qui
)> suscitavit Jesum Christum a mortuis, vivificabit et mor-
» talia corpora vestra per inhabitantem spiritum in vo-
)) bis^ » Ideo utiquc dixit : Vivificabit et mortahs cor-
pora vestra ,
quod in carnis resurrectione speramus ,
qura
dixerat : Corpus mortuum est propter peccatum : et vos
non vultis peccato statum mutatum esse naturse. Verum-
tamenPelagio cum in Palsestino judicio fuisset objectum,
quod diceret infantes nuper natos in eo statu esse, in quo
Adam fuit ante peccatum negavit se dicere, idque dam-
,

navit '. Quod si fecisset corde veraci jam fortasse vestra ,

haeresis interiisset : postremo ipse saltem fuisset ab illa

peste sanatus. Deinde quaero utrum vitio careat natura

peccatrix : quod si absurdissimum est, habet ergo vitium
si habet vitium ,
procul dublo vitiata est. Quomodo ergo
mutata non est,qu8e cum fuisset sana, vitiata est ? Ac per
hoc, etiam excepto peecato illo de quo Joannes Cons-
,

tantinopohtanus ait ^ ; Adam peccavit illud grande pec-

catum , et omnes in commune damnavit et illo ergo ex- :

cepto , de quo damnationem humana nalura originahter

trahit ,
quomodo sobrie dici potest, statum naturse in
homine non fuisse mutatum c|ui dicit « Lex spiritahs est, :

))ego autem carnahs sum, venumdatus subpeccatoj quod

' Rom. viii, 10 et II. — » Vide lib. de Gestis Pelagii, cap. ii et 33.
—
^ Joan. Constantinop. Homil. de Lazaro resuscit.
270 S. AUGLSTIWI EPISCOPI
» enim operor ignoro, non enim quod volo ago ^ : » et

caetera hujusmodi ; etiam si hanc mutationem non in eo

nascendi traxit conditio, sed, ut vultis, contraxit consue-
tudo peccandi? Cernitis-ne, vanum esse quod dicitis,

peccato hominis non naturae statum mutari, sed meriti

qualitatem ? Nisi forte dicatis, non naturam peccato mu-
tari, sed hominem. Et quid est hoc, nisi hominem negare
esse naturara ? Quando ista diceretis , si cogitaretis sana
mentequod dicitis ?

XGVII. Jllianus. k Manichaeus dicit voluntatem ,

malam ab ea inspirari natura quae bonum velle non ,

polest voluntatem vero bonam ab ea infuudi natura, quae

5

malum velle non potest ita utique naturis singularum

j

rerum imponit necessitatem ut propriae voluntates non ,

possint velle contraria. Inter nos et illum certe grande

chaos est : videamus nunc quantum ab eo tu recesseris.
Dicis esse liberam voluntatem,sed ut malura tantummodo
faciat, non autem esse in hoc Hberam, ut malum desistat

operari, nisi ei fuerit imposita necessitas volendi honum,

ab ea natura, quae,ut tuis utar sermonibus, » malum non
potest velle ^. « Definisergo, genus hominum per liberum
arbitrium nihil aliud quam peccare , nec aliud posse fa-
cere. Perquod absolute pronuntias humanam naturam ,

unum semper cupere quod raaium est, et velle non posse

conlrarium naturam autera Dei malum non posse velle
:
^

et ideo , nisi necessitatis suae participem fecerit malam

hominum non posse.
naturara, bonura in ea actionis esse
Post haec itaque utrura non multum ames Manichaeum ,

in cordis tui secreto Deus viderit quantum tamen ex :

dogmatura germanitate monstrantur nihil aHud prorsus ,

egisti, quara ut ordine commutato idem quod ille aiiir-

marat astrueres. »

' Rom. VII, i4 et i5. — Vide lib. i contra duas Epist. Pelagian. cap. 3.
 OPERIS IMPERF. COWTRA JULIAW. LIB. I. 271
AuGusTiNus. Utinam Manichaeum fortiter destrueres,
non turpiter adjuvares. liUe namque nimia perversus insa-
nia non dicit naturam mali cogi bene facere ab alia na-
tura boni quae malum non potest velle ; sed naturam
,

bonicogi male facere ab ea natura mali, quse bonum non

potest velle : ac per hoc mirabiliter demens naturam mali
vultimmutabilem, mutabiJem vero naturamboni. Proinde
voluntatem malam ab ea inspirari natura, quae bonum
velle non potest , certum est dicere Manichaeum : volun-
tatem vero bonam ab ea infundinatura, quae malum velle
non potest, non dicit Manichaeus sicut tu de iJlo mitius ,

suspicaris quoniam boni naturam nuIJo modo immutabi-

:

lem credit, quae malum velle non possit, cui credit inspi-
rari voluntatem malam ab ea natura quae bonum non ,

potest velle itaque fieri per mali naturam ut malura

, ,

velit boni natura, quam nihil vult esse aliud quam natu-
ram Dei. Tu ergo hunc adjuvas , negando humanam pec-
cato primi hominis vitiatam esse naturam , ut naturae
maJi quam fingit , attribuat quidquid malorum in mani-
festissima invenit miseria parvulorum. Deiiide cum dis-
plicet tibi , hominem non posse bonum velle nisi , adju-
vetur ab eo qui maium non potest veiie nonne respicis ,

ei te contradicere ,
qui dixit : « Sine me nihil potestis

facere ^
? » et Scripturae, ubi legitur : « Paratur voiuntas
» a Domino * : » et ubi legitur : « Deus est enim qui ope-
» ratur in nobis et veile ^ : » et ubi legitur : « A Domino
» gressus hominis dirigentur, et viam ejus voiet *. » Ubi
nihil miror, nisi unde te Christianum dicas, cum his di-
vinistot ettam ciaris vocibus contradicas.
XCVIII. JuLiANvs. Joviniano autem in una parte con-
jungeris nani dicit in secundo operis sui iibro, bapti-
:

zatum hominem non posse peccare ante baptisma autem ^

« Joan. XV, 5. — ' Prov. viii, 35. — ^ Philip. ii, i3. — 4 Psal. xxxv;, 23.
272 S. AOGUSTINI EPISCOPI
et peccare et non peccare posse. Tecum ergo putat, a tem-
porebaptismatis imponi hominibusnecessitatem boni, quod
seque falsum est, quam quod tu putas, ante baptisma inesse
hominibus necessitatem faciendi maii. Xam cura dicis tu : n

Non potest homo boni ahquid velle, nisi adjuvetur ab eo

qui malum nonpotest velle « participatione utique gratiae :

et naturse bonae vis hominem possibihtatem consequi

faciendi boni ;
quod dicis tamen a tempore baptismatis
posse contingere. Inter irapietatem igitur medius ettimo-
rem , ad Joviniani consortium confugisli , sed Manichaei
lupanar necdum reliquisti. Verumtaraen tanto te inno-
centior Jovinianus quanto Joviniano profanior Mani-
,

chaeus. Ut enim adhuc brevius quod egimus colhgatur,

Manichseus dicit In omnibus hominibusinspiratrix malae
:

volunlatis tenebrarura natura delinquit , et aliud facere

non potest. Tu dicis : In cunctis hominibus primi peccati
tenebris infecta . et per hoc malae voluntatis auctor
natura dehnquit , et bonum velle non potest. Jovinianus
dicit : Voluntas quidem hominum, sed usque ad baptisma
dehnquit ;
postea autem nisi bonum velle non potest.
Catholici, id est , nos diciraus ,
quod ab initio usque ad
fmem sine aliquo naturalium coactu , voluntas et ante
baptisma in unoquoque delinquit, quae illo ipso tempore
quo peccat potestatem habet recedere a malo, et facere
,

bonum, ut constet ratio libertatis. Vestrum itaque nulli

quidem veritas dograatum constat tamen cum ab uno :

principio erroris fueritis egressi vel minus inhonestum ,

erat, si quae consequuntur admitteres ; et quia cum Ma-

nichaeo dicis, natura mala, id est, manca hbertate dehn-
qui,diceres cum eodem, nullo illam pacto posse raunJari
quod quidera alibi aliirmas ; sed quod necessario conse-
batur adjungeres, ideo ei opus non esse baptismatis sacra-
mentis. Aut si cum Joviniano, a tempore susceptse fidei
 ,

OPERIS IMPERF. COrXlVV JULlAlV. LIB. I. 273

imprimi asseris bonas cupiditates j diceres cnm eodem,
bonam et ante baptisma fuisse naturam ,
quae licet habe-
ret possibilitatemmali, non tamen habuerit necessitatem,
ac per hoc ad indissimulabile bonum consecrata perve-
nerit.Hoc enim modo etsi rationi nequaquam tamen , ,

eorum,quos sequeris, dograatibus contravenires.»

Ai GusTiNus. ObHtus es quid dicamus recordare :

quaeso. Nos sumus qui vobis reclamantibus dicimus ,

etiam justis, quandiu sunt in hac vita non deesse unde , ,

in oratione sua de se ipsis veraciter dicant : « Dimitte

» nobis debita nostra ^ » Quoniam si dixerint se non
habere peccatum, se ipsos decipiunt, et veritas in eis non
est"^. » Quidest ergo quodinaniter loqueris, me Joviniano
in ea parte conjungi, qua dicit baplizatum hominem non
posse peccare ? Absit ut tam simus surdi et muti, ut non
audiamus eorum qui baptizati sunt vocem vel non cum ,

eis dicamus « Dimitte nobis debita nostra. » Ex quo au-

:

tem homo incipit uti voluntatis arbitrio, et peccare et non

peccare potes : sed alterum horum non facit, nisi adjutus
ab eo qui dixit : « Sine me nihil potestis facere ^ : » alte-

rum vero propria voluntate , sive a se ipso, sive ab alio

deceptore seductus, vel peccato sicut servus addictus.

Adjutos autem homines novimus Dei Spiritu, ut ea vel-
lent quae Dei sunt, ante baptismum, sicut Cornehum ^ :

quosdam vero nec post baptisraum , sicut Simonem Ma-

gum ^. Judicia Dei sicut multa abyssus ^ : et gratia ejus
non ex operibus, alioquin gratia jam non est gratia '. »

Desine igitur conviciari nobis de Manichfeo et Joviniano :

quibus enim convicieris in nobis ,

quos subsecuti negare
non possuraus originale peccatum, videressi oculos habe-
res , et taceressi fronlem haberes. Sic autem calumniosiis
* Mattl). VI, 12. — ' 1 Joan. i, 8. — ^ Joan. xv, ;". — 4 Acl. x. i — ^ Icl.

vni, i8. — ^ Psal. xxxv, 7.--? Koni. .\i, (i.

CXLIII. 18
274 S. AUGDSTINI EPISCOPI

es,ut alibi atlirmasse rae dicas, a peccatis

hominem non
posse mundari cum ita dicam posse, ut eo quoque
:
per-

ducatur, ubi beatissimus peccare non possit.

XGIX. JuLiANcs. « Nunc autem omnibus perfidus
necessitatem. »
dicis factam in natura carnis, peccati
AuGusTiwrs. Tu nega dixisse Apostolum : « Cum es-

setis servi peccati , liberi fuistis justitiae^ » Aut si hoc ab

dixisse redar-
eo dictum esse non negas non eum lecte ,

gue. Si autem non audes; nega, si potes eos quibus hoc ,

dixit habuisse in mahs Uberam

,
voluntatem ,
quando
hberam in bonis,
fuerunt hberi justitige aut habuisse^ :

quando fuerunt servi peccati : el ab hac servitute eos

aude dicere per non per Dei gratiam iiberatos,
se ipsos ,

quibus dicitur Nunc autem :

iiberati a peccato
« seryi ,

reatu prseteri-
» facti estis justitise^ « Si autem dicis, a

torum maloi um non a dominatu peccati quo quisque

, ,

ut
justusesse non sinitur, eos fuisse Dei gratia liberatos ;

autem eis non dominaretur peccatum , ipsos facere po-

tuisse si vellent, neque ad hoc indiguisse

gratia Salvato-

ris ubi ponis eum qui dicit

:
« Non quod volo facio bo- :

M num sed quod nolo malum hoc ago^? » Si enim sub

,

lege, non sub gratia constitutus hsec loquitur istum

nega :

sub gravi necessitatis pondere ingemere •, hunc ad bene

vivendum et ad recte agendum per voluntatis arbitrium
assere liberum clamantem tibi, Mentiris aut falleris
,
, ;

non quod volo ago. Si autem, sicut meiius sensit Ambro-

sius hoc etiam de se ipso dicit Apostolus
,
nec justorum :

libertas pro-
est in hac vita ad perficiendum bonum tanta

prife voluntatis, quanta erit in ilia vita ,

ubi non dicetur :

(( Non quod volo ago. »

C. JuLiAMJs. « Ut possessione aeternitatis amissa, (quam

'
Rom VT, 10. — ' Forlc asseve habmsse. — 3 Rom. vi, a^. — 4 Florus,
scii Beda vulgatus, ad Roin. vin.
 ,,

OPETIIS IMPERF- COJVTRA JULIAN. I.IB. I. 275

quidem nunquam eam per exorlum sui constat habuisse,)
voiuntas appetendoe jugiter pravitatis incumberet. Et ad-
jungis , )) Voluntas quaj libera est in malis , libera in l)onis
non est : « non minore plane stultitiae professione, quam
profanitatis , bberum vocas, quod dicis nisi unum velle
non posse. ))

AuGusTiNus. Si liberum non est , nisi quod duo potest

velJe, id est , et bonum et maJum ; Jiber Deus non est,
qui maJum non potest veJJe, de quo etiam ipse dixisti
verumque dixisli : « Deus esse nisi justus non potest. ))

Siccine Deum Jaudas , ut ei auferas Jiljertatem ? an potius

inteJJigere debesess^ quamdam beatam necessitatem qua ,

Deus injustus non potest esse?

CI. JuLUNus. « Sed Jicet nuJJa ex parte constes -tamen ,

quid attuleris prudens Jector attendat. Consentiamus vo-

luntatem Jibcram dici posse ,
quoe bonum veJJe non po-
test : hanc autem voluntatem in baptismate asseris Jibe-
rari : Interrogo , ad quem modura Jiberatur ut bonum ,

semper veJJe cogatur, et malum velle non possit? an ut

utrumque possit appetere? Hic tu si responderis, ut bo-
num semper quam sis Jovinianista etiam
velle cogatur : ,

ipse cognoscis. Si autem dixeris Quomodo potest esse vo- ,

Juntas libera si bonum semper veJle cogatur ? Respon-

,

deo, Quomodo dicebatur ante voluntas Itbera, si malum

velle tantummodo cogebatur? Si ergo responderis , sic
fieri post baptisma liberam voluntatem , ut et peccare et
non peccare possit •, hoc ipso pronuntiabis iiberum arbi-
trium non fuisse, cum utrumque non poterat. Clauderis
undique disputationis tuse laqueis : arbitrium ante bap-
tisma iiiierum fuit; facultatem habuit faciendi boni, sicut
facultatem habuit faciendi maliet omnis dogmatis tui :

quo malum naturale persuades, scena coliahitur. »

AuGusTiNus. De Manichaeo et Joviniano jam me tilii
18.
 276 S. AUGUSTIJSl EPISCOPI

superius inveniet respondisse ,

qui legerit : quomodo au-
tem dicas eura , cujus voluntatem nos diciraus a Domino
praeparari , ita fieri bonae voluntatis, ut bonum velle co-
gatur, (quod absit ut dicatur a nobis,) viderit praeclara
intelligentia tua. Si enim cogitur, non vult : et quid ab-
surdius ,
quara ut dicatur nolens velle quod bonum est?
De natura etiam Dei vide quid sentias , homo qui dicis
cogi hominera utbonum velit si malum velle non possit. ,

Numquid enim Deus cogitur velle bonum quia velle non ,

potest malum, quoniam est omnino immutabiiis? Natura

vero humana quamvis mutabihs quantum ad id pertinet ,

quod condita est bona est quae non soJura sine vitio
,
5

facta est verum etiam cum per vitium mala est

, capax ,

est boni, quo bona sit. Haec vera sententia fallacem Ma-

nichaeorum evertit insaniam.

In baptismo autem ita peccata omnia dimittuntur in
Dei gratia, qua et ad ipsum baptismum homo praeparata
ab illo voluntate perducitur, ut deinceps quamvis con-
cupiscat spiritus ejus adversus carnem , ne consentiat ini-

quitali, tamen et caro concupiscat adversus spiritum , ut

non quod vult. Vult enim et istam carnis
faciat et ille
concupiscentiam non habere sed non potest nunc :

propter quod adhuc in se ipso ingemiscit adoptionem ^ ,

expectans redemptionem corporis sui ubi sic habeat car- ,

nem, ut jam peccare non possit. Nunc ergo non solum ,

potest peccare post baptismum verum etiam quia et ,

bene reluctans concupiscentiae carnis aliquando ab ea tra-

hitur ad confessionem et quamvis veniaha tamen aliqua
•, ,

peccata committit : habet cur semper hic dicat : « Di-

« mitte nobis debita nostra^. » Hsec quoque catholica ve-
ritas Joviniani redarguit vanitatem. Utrumque autem, id
est, et quod contra Manichseum , etquod contra Jovi-
lioin. viU; 23. — ' Maltb. vi, 12.
 OPERIS IMPERF. COKTR/V Jl LlAN. LIB. I. 277
nianum dicimus, haeresim vestram calumniasque sub-
vertit.

CIT. JuLiANis. « Sin autem liberum ante ad bonum

non fuit , et factum est post baptisma ita iiberum , ut ma-
lum facere non possit : nunquam quidem ei adfuit arbi-
trii libertas, et probatur sine reatu antea peccasse, et
postea sine cura sanctitatis gloriam possidere. »

AiGLSTiNis. Ergo nec in Deo est arbitrii libertas, quia

malum facere non potest , sicut negare se ipsum non po-
test : qui et nobis summo illo praemio largiturus est, ut
non quidem ipsi Deo, sed tamen Angelis ejus aequales^,
nec nos peccare possimus. Hoc enim eis post lapsum
diaboli pro merito bonse voluntatis ,
qua in veriiate stete-
runt, donasse credendus est, ut postea nullus per liberum
arbitrium novus diaboius fieret,

CIII. JiLiAMs. « Quo coliecto convinceris inficiari

prorsus dogmati tuo; ut promittas te iiberum arbitrium

non negare, quod antea maii, postea boni necessitatesub-
vertis. »

Atgustinus. Dicturus es, ut video , Deum necessitate

premi , ut peccare non possit qui utique nec potest veile,
nec vuit posse peccare. Imo vero, si necessitas dicenda
est, qua necesse est aiiquid vel esse, vei fieri beatissima ^

est ista omnino necessitas, qua necesse est feiiciter vivere,

et in eadem vita necesse esl non mori necesse est in de- ,

terius non rautari. Hac necessitate, si necessitas etiam

ipsa dicenda est, non premuntur sancti Angeii, sed fruun-
tur nobis autem est fuLura, non praesens.
:

CIV. JuLiANLs. « Verumtaraen ad destructionem totam

dogmatis tui proficit, ut etiam recordemur definitionum
superiorum. Si peccatum non est nisi voiuntas retinendi
et admittendi quod justitia vetat, et unde iil)erum est
' I Tim. n, i3
27 8 «• ArGlSTlM El'ISCOPl

abstinere^ Bullam peccatum in rebus penitus invenitur. »

ArGisTiKus. Ista definitio peccati ejus
est quod pec- ,

catum tantam.modo esl, non quod etiam poena peccati,

qua periit libertas non peccandi a quo malo non liberat, :

nisi iJle, cui non tantum dicimus « Dimilte nobis debita :

» nostra » verum etiam

5 « Ne nos inferas in tenta- ,

» tioneni sed libera nos a malo '. d

,

CV. Jllianus. uNamsi nonimputat justitia, nisi unde

liberum est abstinere ; etante baptisma necessitasmali est,

quoniam voluntas, sicut dixisti, ad faciendum bonum

non est libera, perque hoc aJiud agere non potest nisi
maJum : ab infamia maJi ipsa quam patitur necessitate
defenditur quoniam apud eam justitiam gravari operibus
:

suis non potest, quae non impulat malum nisi a quo li- ,

berum est abstinere. Post J^aptisma autem si necessitas ,

boni est , nuUum utique potest esse peccatum. Vide igitur

quam illud quod esse peccalum ratio demonstrat, invemri
nequeat in seminibus, quando secundum definitiones tuas
jam nec in moribus invenitur. »
AtGvsTiNT 3. Multum erras ,
qui vel necessitatem nul-
iam putas esse peccandi , vel eam non intelligls iJlius

peccati esse poenam ,

quod nuIJa necessitate commissum
enim necessitas nuIJa peccandi est, (ut omittam vim
est. Si

mali ejusquod originaliter trahitur; hoc enira nullum esse

vos vultis :) quid patiebatur, quaeso, qui secundum ves-
trum sensum , tanta mole malae consuetudinis premeba-
tur , ut diceret : « Non quod volo facio bonum , sed quod
» nolo malum hoc ago-? » Deinde cogitare te existimo
quid appetendum agenda vita,
,
quid vitandum sit in
quanto labore discatur. Qui autem hoc nesciunt, ipsa
boni appetendi malique vitandi ignorantia patiuntur pec-
candi necessitatem. Necesse est enim ut peccet ,
qui
' Mattli. VI, 12 et i3. — ' Rom. vii, 19.
 279
OPERIS IMPERF. COUTRA JHLlAN.
LIB. I.

nesciendo quid facere debeat quod

non debet facit De ,

dicitur « Delicta
quo genere malorura Deus rogalur , ubi :

et ignoranliae meae ne
meraineris^ » Quod
» juventutis,
genus delectorum si non imputaret Deus justus, non ea
sibi dimitti posceret homo fidelis. Unde dicit et Dei fa-
mulus Job , « Signasti peccata mea in sacculo, et anno-
» tasli si quid invitus commisi^ »

ipse in liliro novissimo tuo

eorum, quos
Tu quoque
contra unura raeura quatuor edidisti, ex affectionibus at-
hominibus afiectio-
que passionibusanirai dicis « evenire
inh?erescere, ut aut magms
nalem quahtatem, atque ita
omnino^ » Quisqms
mohtionibus, aut nulhs separetur .

quae ab iHo non potest se-

ergo ea timiditate peccaverit,
peccabit? Sed vos ista
parari, quid ahud quam necessitate
quse nuila necessitate com-
peccata ex ilhs venire peccatis ,

sahem conceditis, qui dicit, « Quodnolo

missa sunt, in illo

), mahim hocago^ » Qui enim,utistara patiatur necessi-

procul
tatera, non nisi peccandi consuetudine premitur^
peccaret, nondum necessitate
consuetu-
dubio prius quam
etiara secundura vos pec-
dinis premebatur. Ac perhoc,
candi necessitas unde abstinere
hberum non est, ilhus pec-
liberum fuit, quando nullum
cati poena est, a quo abstinere
pondusnecessitatis urgebat. Cur ergo
non creditis tantum
ineffabihter grande
sahem valuisse iUud primi hominis
humananaturauniversa, quan-
peccatum, ut eovitiaretur
secunda natura sic enim
tura valet nunc in horaine uno
:

a doctis appellari
consuetudinem nos commemorandos pu-
tasti. Cura igilur et illa
fatearaur in hominibus esse pec-
necessitate, sed voluntate,
cata, quaecoramittuntur, non
quae tantummodo peccata sunt,
unde ab eis hberum est ,

vel affectionum ne-

abstinere-, et peccatis de ignorantise

.
Psal. XX.V, 7.
" Job, X.V, 47, i"-ta LXX. -
^ ^ ^Me lib. v. contra Ju-"

lian. cap. i8. — 4 Rom vn, 19

•280 S. AiGUSTIM EPISCOl'1

cessilate venientihus, ^iuaejam non soJum peccata, verum

etiam poenae sunt peccatorum plenum sit genus huma- ,

num quomodo
: dicis definitionibus nostris peccatum

nec in moribus inveniri? Sed quod non vultis, audite. A

peccatis omnibus sive originalibus sive moralibus vel , ,

quae facta sunt, vel ne fiant, non liberat nisi gratia Dei
per Jesum Ghristum Dominum nostrum*, in quo regene-
rati sumus, et a quo didicimus orando dicere, non solum,

« Dimitte nobis debita nostra , » id est, quia peccavimus

verum etiam, « Ne nos inferas in tentationem^, id est,
ne peccemus.
CVI. J1L1A.NUS. Verum consignata hac disputationis
summa prudentis animo lectoris, excutiamus quid bap-
tisma tuum, quod propter soiam genitahum commotionem
dicis fuisse provisum, crediti sibi muneris exequatur.
Profitetur se a peccatis homines expiaresed cum apud 5

non pronuntiatur rea,

justitiam causa agitur voluntatis,
qu8e ahud velle non potuit. Evanescente autem invidia
reatus, etiam pompa indulgentis evanuit quia non po- :

test ignoscere quod jure non potest imputare. Ac per

,

hoc promissionis suae frustratur effectibus

,
quoniam :

nec invenit crimina ,

quorum remissione laudetur^ nec
habet hujus beneficii debitores, quo peccatorum vincla
solvantur quia in necessitatis asylo collocatos non potest
;

malae convincere voluntatis : per quae omnia superva-

cuum deprehenditur. Verum quia gratia quae a Christo
provisa est, supervacua non est : rationabihs ejus munifi-
centia teneatur, per quod rea voluntas convincitur pec-
catoris, quae potuit utique tam bonum velle, quam ma-
lum voluit. Totum ergo figmentum necessitatis evanuit
ac per hoc nullum est de naturae conditione peccatum
sed hberum arbitrium in natura hominum perseverat
• Rom. VII, 25. — » Matlb. vi, 12 et i3.
 OPERIS IMPEIIF. COKTRA JULIAN, LIB. I. 281
quod ut tu cum Manichyeis negas, ita nos cum Apostolis
et omnibus catholicis confitemur.
Algustinls. Necesse est ut peccet, a quo ignoratur
justitia : numquid ideo cum justitiam cognoverit, non sunt
ei remittenda peccata quae ignorantiae necessitate com-
,

misit? Aut quia jam cognovit quemadmodum vivere de-

beat, de se ipso ei prsesumendum est ut juste vivat, non
de illo cui dicitur, « Ne nos inferas in tentationem ' ? »

Non est igitur impunitatis securitas in necessitate pec-

candi : sed ut non obsit ista neccssitas , donat ille cui di-
citur, « De necessitatibus meis erue me^. » Donat autem
duobus modis, et praeteritam dimittendo iniquitatem, et
opitulando ne intremus in tentationem. « Unusquisque
» vero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illec-

» tus^. » Quae suscepta tua tam tibi grata est, ut cum ab

illa non trahitur ipsam putes
in consensionem quisque ,

esse laudandam quasi malum non sit res, quse impellit

;

in malum si non ei cedat sed resistat ilie qui impellitur.

, ,

Quamvis tu etiamsi ei consentiatur, ilium qui cecidit, non

ipsam quae impulit ilium qui attractus est, non ipsam quae
5

attraxit^ ilium qui iilectus est, non ipsam qute illexit;

magno vaniloquio contendas esse culpandum quia scili- :

cet ut definis male usus est bono

, , habes quippe tam :

raalum spiritum, ut concupiscentia bona tibi videatur,

qua caro concupiscit adversus spiritum.
Sed eleganter te existimas irrisisse de baptismo sen-
tentiam nostram, mendacissime affirmans quod propter ,

solam genitalium commotionem baptisnmm dicamus esse

provisum. Non hoc dicimus sed illud quod vos nova et :

haeretica perversitate subvertere conamini, dicimus, ideo

divinitus esse provisum secundse spiritalis nativitatis auxi-
lium, quam fieri in se ipso Christus instituit, quoniam
' Mattli. VI, i3. — 2 psiai. xny^ i^. — 3 Jacob. i, i4-
282 s. kVGVSTim episcopi

secimdum Adam carnaliter nati contrahunt mortis anti-

qua3 prima nativitate contagium^ Ecce verbis usus sum
Poeni episcopi Gypriani, contra quera tu etiam marlyrem
latras, cum Ecclesiae fundatissimam fidem, pro qua Ec-
clesia fusus est ejus sanguis, oppugnas. Sicut enim Paulus

apostolas dixit, « Per unum hominem peccatum intravit

)) in mundum, et per peccatum mors, et in omnis per-
)) transiit, in quo omnes peccaverunt : )) ita et Cyprianus
episcopus, intellector hujus Apostoli, confessus est, se-
cundum Adam carnaliter natos contagium mortis antiquae
prima nativitate contrahere. Quid est ergo quod te Apos-
tolis et omnibus catholicis fallaciter jungis, quandoquidem
Apostolo fraudulenler, catholico autem Episcopoet Mar-
tyri, ineo quod sensit cum orientali et occidentali catho-
lica Ecclesia, apertissime contradicis ?

CVIT. JtLiANus. « Expositio sane, quam Pauli apostoli

sermonibus admovisti, cum risu esset praetereunda, nisi
Scripturarum terreret ignaros. « Cum essetis , inquit
« Apostolus^ servipeccati, liberifuistis justitiae'^. » Dicere
utique non poterat, liberatos 5
quoniam hic sermo libera-
tionis tunc decenter infertur et proprie , cum homo a
noxiis liberatur-, liberi autem a virtutibus dici possunt,
qui decernunt nihil debere virtutibus. Liber ergo et a
bono et a malo dici potest, qui alteri serviens, alteri stu- [

det nihil debere : liberatus autem nisi a malo dici non

potest ;
quia verbum hoc liberationis, in se habet indicium
illius qui propulsatur angoris. Quse igitur hic quaestio
Apostolo de verbis suis fieri potuit, cum ille more generis
humani, abono liberos, a malo dixerit liberatos? « Cura
)) ergo, inquit , servi essetis peccati, hberi fuistis justi-
» tiaej quem fructum habuistis tunc in his, in quibus

' Cyprian. Epist. txiv, ad Fidum. — * Rom. v, iQ. — ' Id. vi, 20.
 :

OPEKIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 283

» nunc enibescitis ^ ? » Sed ne tii aestimares servos nos
peccato fieri per naturam, audi ipsum Apostolura in iis-

dem locis loquentem : « An

quoniam cui exhibe- nescitis,

» tis vosmetipsos servos ad obediendum servi estis ejus ,

M cui obeditis, sive peccati, sive obauditionis justitiae^? »

Vosmetipsos, inquit, exhibuistis peccato servos , ut intel-
eum voliintati, non nativitati imputare peccatura
ligeres
Ob hoc ergo solum eos dixit liberos fuisse justitiae quia ,

detrectassent ejus praecepta servare.

At GvsTiNrs. Si ob hoc solum dicti sunt homines liberi

fuissejustitiae, quod detrectassent ejus praecepta servare ,

ergo antequara acciperent praecepta justitiae, quae detrec-

tarent servare, non erant liberi justitiae, servique peccati 5

quis hoc dixerit ? Ab hac ergo necessitate servitutis ille li-

berat ,
qui non solum dat praecepta per legem, verum
eliam donat per spiritum charilatem, cujus delectione
vincatur delectatio peccati : alioquin perseverat invicta, et
servum suum tenet. « A quo enim quis devictus est, huic
» et servus addictus est^. »
CVIII. Jlliakis, « Denique statim addit, ita eos ser-
vos esse justitiae, sicut fuerant servi ante peccati. Per quod
potes eos jam tu , si placet, liberos dicere peccato, cum
serviunt justiti;«; sicut ab illo dicti sunt a justitia liberi,
cum servirent dehcto. Ineptissime itaque simpHcitati
apostolicae voluisti calumniam commovere. Neque enim
ille, ut putas, vigilantissime hoc quod aestimas intimavit

sed tu somniculosissime quod ille protulit intueris. Argu-

mentaris quippe, ideo illum hberatos dicere maluisse,
quam male
liberos, ut intelligeremus arbitrii libertate
quidem posse, bene autem fieri non posse. Verum ipse
tibi verborum ejus ordo renititur. Nam si hoc, quodtu,

putasset, quia libertate solum peccaretur; debuit dicere,

Rom. VI, 20 et Qi. — 2 Ibid. 16. — 3 2 Petr. 11, 19.
 284 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Liberi fuistis peccato ; non, Liberi fuistis justitiae : ut illc

diceretur esse liber , cui operabitur ipsa libertas. Si enim

placet etiamcasuum pensare momenta, huic illos justitiae
non ab hacjustitia liberos. Gonsequen-
dixit esse liberos,

tius ergo hac elocutione nos adjuvaremur, si etiam tam

leves res premere vellemus. Sed absit hoc sensum intel- :

ligimus Apostoli, et elocutionum simphciter prolatarum

otlicio contenti sumus. Nihil ahud dixit magister gentium,
nisi, Liberi fuistis, non servistis, justitiae : hberati estis,
peccatorum veniam suscepistis , manente arbitrii hber-
tate •,
per quam potuerunt et ante peccato, et postea obe-
dire justitirfi.

Algustijvus. Ex isto hseretico sensu, quo dicitis non

fieri per gratiam hberationem a peccato , nisi cum de
praeterito accipitur venia; non autem etiam nedominetur
peccatum , cum quisque a concupiscentia sua trahitur in
ejus assensum^ etiam sanctorum orationibus contradicitis.
Ut quid enim Deo dicitur , « Ne nos inferas in tenlatio-
» nem^ uthoc non fiat, in hberi arbitru nostri est
; » si,

potestate, quod nobis naturahter insitum estPUt quid di-

cit Apostolus, « Oramus autem ad Deum, ne quid faciatis

» mah'5 » si Deus non hberat a peccatis, nisi veniam

dando praeteritis?
CIX. JuLiANus. « Denique quid exhortatio ipsius tene-
ret, ostendit praemittens. « Humanum est quod dico,
,

))propter infirmitatem carnis vestrae sicut enim exhi- :

» buistis membra vestra servire immunditiae et iniquitati

» ad iniquitatem 5 ita nunc exhibete membra vestra ser-
» vire justitiae in sanctificationem cum enim servi essetis
:

» peccati, hberi fuistis justitiae^. » Ordinatissime prorsus

ipsos dicit Jiberos fuisse justitire, quos convenerat ut mem-
bra sua in omni sanclificatione retinerent.
• Matth. VI, 1 3. — 2 2 Cor, xiii, 7. — ^ Rora. vi, 19 et 20.
 OPERIS IMPERF. COATRA JUJHA.N. LIB. I. 285
[
«Verura quia non parum hic immorati sumus, ut osten-
deremus certissiraum esse quod dixerara quia negarent ,

liberura arbitriumhomines qui vestro fuissent serraone ,

deterriti, etinverum exitiumvana forraidine truderentur;

atque te esse praecipuura arbitrii hberi negatorera : rever-
taraur ad iHum librura, qui est ad Valeriura destinatus, ut
probemus primo te negasse conditorera Deura nunc au- 5

tem ahbi quidem negare ahbi scelestius multo quara

, ,

negaveras confiteri. Et quidera quara in illo hbro tuo

priore absolute Deum negaveris Conditorem hominum,
satis cura discuteretur apparuit dixisti quippe quod » :
,

genus humanura diabolusquasi pLintati a se fruticis fruc-

tum j re decerperet « multaque aha quae loco a te ar-
^
5

guraentorura posita huic cooperantur errori. In hoc vero

secundo hbro, etsi universitate dogmatis tui idera agas 5

tamen perniciosius niteris emendare sententiara ,

quam
anteprotuhsti.»
AuGusTiNus. Si tibi parura est Apostolus, qui dicit :

« Per unura horainem peccatum intravit in raundura, et

)) ita in omnes homines pertran-
per peccatum raors, et
« sht quo omnes peccaverunt -. » Ambrosius utique,
, in
non ut Manichaeus quo nomine tales, quahs ille fuerat
,

fidei , criminaris 5 sed ut cathohcus intellexit Apostolum,

eumque intelhgens ait Omnes homines sub peccato nas-
:

cimur, quorum ipse ortus in vitio est ^. Ecce de quo tan-

quam de suo frutice diabolus fructum jure decerpsit j

non de natura quam Deus condidit,sed de vitio quod ipse

plantavit. Neque enira qui nascuntur sub peccato, possunt
nisi sub auctore esse peccati, si non renascantur in Chrislo.

CX. Jllianus. « Verum supplearaus hreviter respon-

sionera, quse capiti tuo quod supra posuiraus, debetur.
,

' Vide lib. de Nuptiis, cap. 23. — » Roni. v, 12. — ^ Aiubios, lib. 1 de
Pcenitentia, cap. 2.
 286 S. AUGUSTIKl EPISCOPI
Constanter itaque fideliterque respondeo, quia non invi-
deamus liberatorem hominibus Dominum Jesum Chris-
tum; quos convenimus, ne vobis credentes, emendationis
desperatione frangantur, et recedant ab eruditioneChristi,
quasi ea prsecipientis ,
quae capere mortaUum natura non
possit, quippe malo aggravata congenito.»
Algi sTiKis. Sed et mors congenita est •, et tamen ab ea
liberat, qui quos vult vivificat ^
: ad quem debent confu-
gere, qui volunt a malo congenito liberari ;
quod ut fa-
ciant, quis attrahat ^, in Evangeiio lege.
CXI. JuLiANus. « Sed currant ad eum qui clamat :

« Jugura roeum suave est, et onus meum leve est ^ : » qui

et malae voluntati veniam pro inaestimabili liberalitate
largitur, et innocentiam, quam creat bonam , facit inno-

vando adoptandoque meliorem. »

AuGuSTiNus. Ipsi sunt homines ,
quibus invides libe-
ratorem ,
quo liberentur, negas.
quos habere raaluin , a
Quomodo ergo constanter fideliterque respondes quod ,

non invideatis liberatorem hominibus Dominum Jesum

Christum cum potius pertinaciter et infideliter agas ne
; ,

ab illo salvi fieri credantur parvuli sicut salvum facit ,

populum suum a peccatis eorum propter quod eum, ;

Evangelio loquente, didicimus appellatum esse Jesum ^ ?

Non igitur docere poteritis liberatorem Christum vos
hominibus non invidere quia parvulos non esse homines
,

nullo modo potestis ostendere.

CXII. JuLiANus. « Demiror itaque ausum te fuisse
ponere testimonium ,
quo dscitur : « A quo enim quis
» devictus est , huic et servus addictus est ^ » Quod
manifestissime pro nobis facit , asserenlibus non posse
quemque obnoxium esse diabolo , nisi qui fuerit post cer-

* Joan. V, 21.—' Id. VI, 44' — ^ Matili. xi, 3o.--^ Id. i, 2i. — * 2 Petr.
 :

OPERIS IMPERF. COMTKA JULlAN. LIB. 1. 287

tamen voluntatis degeneridedilionesuperatus. A te autem
usurpari non debuit cui vehementer repugnat
,
,
persua-
denti in regno diaboli esse nascenles ,
qui sine voluntate
propria nec vinci utique, nec peccare potuerunt. »

AuGusTiwus. Quos dicis nascentes nec vinci, nec cer-

tare potuisse ab illo originem ducunt , in quo omnes
peccaverunt : qui homo, quod est pejus, sine ccrtamine
victus est. Fuit enim Adara , et in illo fuimus omnes * :

periit Adam , et in illo omnes perierunt. Sinite ergo par-

vulos inveniri ab eo, qui venit quaerere quod perierat ^ :

alioquin liberatorem Jesum quoniam et ipsi homines

,

sunt, prorsus hominibus invidetis, quantacumque loqua-

citate crudelitatem vestri hujus erroris obtegendam esse
credatis.
CXIII. JuLiANus. « Quod quidem videns contra te va-
lere plurimum ,
quasi ipso testimonio interrogatus : Per
quid ergo parvuli in regno sunt adversarise potestatis , si

Scripturse creditur, unumquemque, cum vincitur , tunc

servum esse victoris, et constat infantiam sine usu rationis
et voluntatis nec confhgere potuisse, nec cedere ? addis^
« Per unum quippe hominem peccatum intravit in mun-
)) dum, et et ita in omnes homines
per peccatum mors ,

)) quo omnes peccaverunt ^. » Sic est autem

pertransiit, in
Deus nascentium conditor, ut omnes ex nno eant in con-
demnationem, quorumnon fuerit renascentium liberator:
ipse quippe dictus est figulus ex eadem massa faciens vas,
aliud in honorem secundum misericordiam aliud in con- ,

tumeiiam secundum judicium ^ cui cantat Ecclesia : ;

« Misericordiam et judicium ^. Hoc quod dicis per )>

,

unum intrasse peccatum quo testimonio Apostoli pluri-

,

raorum ineruditorum tamen pectora commovistis, hcet

Ambros. lib. vii in Luc, cap. xv, n234- — * Luc. xix, lo. — ' Vide lib.

n de Nuptiis, cap. 3.-4 Rom. v, 12. —^ Id. ix, 21. — ^ Psal. c, i.

288 S. AUGUSTIJVI EPISCOPI

in quarto libro ^ breviter quoraodo intelligendum esset

ostenderim, tamen adjuvante Cbristo, in boc opere ple-
nius exponemus , ita ut in secundo Hbro, praeterraissis
abis , locus ipse apostobcus contextu suo plenissirae dis-
seratur. »
AuGusTiNus. Ad id quod in quarto bbro tuo breviter
ostendisse te dicis , in sexto nostro tibi responsura est '^
:

quod autem in hoc opere polHceris, cum reddere cceperis,

ibi cum sis vaniloquus apparebit.
CXIV. JuLiAwus. « Hic autera breviter admonuerim,
quoniara sutFragari non potest ad ejus sententiae
tibi

confirraationem ,
quam omnis eruditio omnis ratio et , ,

Lex Dei convincit iniquissimam. Dibgens ergo lector in-

tendat quod pronuntiasti, Deum esse factorem malorum j

et tales eum condere ,

qui sine aliquo propriae merito
voluntatis eant in condemnationem prorsusomnes. »
Algustinus. Hoc dixi quia facit bominura naturam :

qui vitio raab sunt, quod ipse non fecit et de quo ipse ^

bene facit, etiara cura mali sunt maH bomines quos facit
quia in quantum bomines sunt non in quantum mali ,

sunt eos facit. Neque enim vasa in contumebam fierent,

,

nisi mali essent qui tamen per naturam quam facit Deus,
:

utique boni sunt mab autem secundum vitium quod

; ,

contra naturam quidem, sed tamen naturae insevit inirai-

cus ut ex hoc esset natura mala , boc est raalus homo.
; ,

Non enim potes esse ullum malum nisi in aliquo bono 5

quia nou potest esse nisi in abqua natura omnis autem :

natura , in quantum naluraest, bonum est. Dibgenter

attendite ,
quomodo dicantur, quae vehit contraria inter
sedici videntur, et non sunt : si tamen non penitus furao
superbae contentionis oculos perdidistis.
CXV. JuLiANus. « Ac ne nesciremus de quo tempore
' Operis ad Turbantiuni. — ' Vide lib. vi contra Julian. cap. 24-
 OPERIS IMPERF. COMKA JLLIAN. LIB. 1. 289
loquereris ; ab Adam, quern ais unum omnes fuisse, usque
ad finem ,
qui baptizati non sunt , damnationi et diabolo
obnoxios pronuntias inveniri. In qua sententia multo te
perniciosius curare niteris, quam antea vulnerasti. Nam
ul removeres invidiam qute in te ruebat, quod diceres dia-
bolum conditorem hominum 5 correctus confiteris Deum
conditorem , sed talium quales ascribit Manichaeus prin-
cipi tenebrarum. »

AuGusTiNus. Omnes horaines sub peccato nascimur ,

quorum ipse ortus in vitio est. Hoc non dixit hsereticus

immundus Manichaeus sed catholicus sanctus Ambro- ,

sius ^ Porro autem Manichaeus nec omnem naturam, in

quantum natura est, dicit bonam nec eam quam dicit •,

naturam malam ullo modo dicit sanari posse ac fieri

,

bonam quod catholica fides dicit de natura humana

:

pusillorum atque magnorum , et contra Manichaeos et

contra Pelagianos , utrosque diversis morbis , sed pariter
insanos.
CXVI. JuLiANus. Enim vero credens malos esse ho-
mines conditione nascendi , illum eis deputavit aucto-
rem ,
per quem mah operis crimen a Deo bono separare-
tur : et quoniam erraverat in definitione peccati , ut
putaret naturale esse ,
quod nisi voluntarium esse non
potest •, consequenter deinceps mal£e originis malum est
commentus artificem 5 hic religiosior in Deum contuma- ,

cior in naturam. Tu vero dicis, malos quidem nasci ,

sed Deum esse auctorem malorum : conturaacior tu in

Deura, honorificentior in naturara : haec quippe auctoris
majestate defenditur , auctor autem foeditate operis ac-
cusatur. »
AiGusTj^us. Accusa ergo Deum , si placet , operis fce-

ditate : quandoquidem aliqua corpora tam foeda nas-

' Ambros. lib. i do Poenilentia, cap. a vel 3.

GXLIII. iO
290 s. Ai(;iJsnKi Eviscopi

cuntur, ut nonnuila in eis nimia deformitate etiam mons-

tra dicantur. Non enim alius deus , sicut Manichaeus fm-
git , aut dii minores , sicut PJato errat , sunt corporum
conditores : sed utique Deus bonus et justus operatur
etiam corpora talia quae si referas ad grave jugum super
:

filios Adam,invenies eum nec malum, qualem Manichaeus

fabricandis corporibus adhibet *
; nec victum malisque
implicatum atque commixtum ,
quod Manichaeus de Deo
bono credere non timet sed plane justum propter origi- ;

naie peccatum, qualem fides catholica novit, a qua vester

error exorbitavit. Neque enim si nemo peccasset, foeda ,

atque monstrosa etiam in paradiso corpora nascerentur.

CXVII. JuLiANus. « Non timuisti, scelestissime hoc ,

applicare Deo quod ne ei admoveret Manichaeus com-

, ,

mentus est alium conditorem ambo quidem estis verita- :

tis inimici, sed putabatur ante te non posse ille impietate

superari. »
AuGusTiNus. Ante me erat Ambrosius, qui non erat
Manichaeus j ante ipsum Hilarius , Gregorius 5 ante hos
Cyprianus, et caeteri, quos commemorare longum est, qui
non erant Manichaei. Et tamen Ecciesiam docuerunt,
quod in Ecclesia didicerunt, trahere parvulos originale
peccatura , et exsutHandos in exorcismis , ut eruantur de
potestate tenebrarum, et in regnum sui Salvatoris et Do-
mini transferantur. Quoniam Christus, si etiam pro ipsis
mortuus esf^, quod et tu coactus es confiteri ergo omnes :

mortui sunt et pro omnibus mortuus est ^

: quod ait ;

Apostolus qui profecto si secundum verba tua etiam

:

ipse Manichaeus erit, jam tu quideris ?

CXVIII. JuLiANTs. « Tu vero justificasti ut Propheta ,

ait, sororemtuam Sodomam * absolvi putabitur Mani- :

• Eccli. XL, I. — » Coloss. 1, ii.~'i 1 Cor. v, i4 et i5. —4 Ezech.

xvi, 5i.
 OPERIS IMPERF. COMRA JCLIAJV. LIB. I. 291
haeus, si tuis blasphemiis comparetur. Gloriatus in primo
operis mci libro fueram ,
quod eo ore lacerarer, quo et
Apostoiiinjuriam pertulissent: nuncveroexpavescomagni-
ludinem felicitatis raeoe j ab eo viluperor, qui criminatur
Deum. »

AuGusTiNus. Ab eo vituperaris ,
qui cum Ambrosio et
cseteris sociisejus, etiam parvulorum liberatorem praedi-
cat Christum : quera tu non solura criminaris tanquam
mentientem , ubi dicit se venisse salvare et quaerere quod
perierat^ ; veruraetiam contradicis ei, ne salvandos par-
vulos quaerat.
CXIX. Jllianus. « Unde mihi accidit tantae contn-
meliae dignitas ? Nihil in me tale conferre laudando po-
tuisses. Sensa mea dicis esse reprobanda •, sed Dei opera
damnanda: raeraale disputare sed Deum nequiter creare •,

pronuntias : me errare clamas ^ iilum saevire : me asseris

nescire legem • Deum vero nescire justitiam : me vocife-
raris catholicura non esse ,
quod dicara Christum provo-
care quos salvet 5 Deum vero juras creare quos damnet,
nec ob aliud condere, nisi ut eant oranes in condemna-
tionem. »

AuGusTiwus. Hoc etde praescientia Dei dici potest, quae

tamen a fidehbus negari non potest , et puto quod nec a
vobis. Aul negate Deum prsescium mullos se damnaturura
esse quoscreat, ne videalurcreare quos damnet et quod 5

est mirabihus et inscrutabihus, raultos, ne malitia mutet

eorum intellectum -, de hac vita non rapere, quos malos
futuros non potest ignorare. Date honorera Deo altitu- :

dini judiciorura ejus cedat vesirorum crepula ruina verbo-

rum, quasi nitida acuta, sed vitrea.

CXX. JuLiANus. « Inter te igitur et Manichaeura pro-

satorera sensuum tuorum video per profeotum erudi- ,

Luc xit, 10
' — Sap VI, 1. ' 1

10.
292 S. AuaUSTINl EPISCOPl

tionis tuae magnam factam esse distantiam. llle enim licel

duos induxisset auctores, tamen spem salutis ex eareliquit

parte ,
qua dixit bonum Deum esse alienissimum ab ini-

quitate , et a crudelitate : tu vero unum bonum quidem

Deum , sed eumdem malorum conditorem loquens,ut
reverentiam divinitatis_, ita spem salutis funditus sustu-
listi. »

AuGusTiNus. Manichsei fingunt Deura cmdeliter infir-

mum ,
qui partem suam , substantiam suam , raembra
naturae suae dilanianda et contaminanda hostibus tradidit,
a quibus vastitatem sibi imminere cernebat : vos autem
qui Deum omnipotentissimum non negatis, ingravi jugo
parvulorum credi vultis injustum , negando originale
peccatum.
GXXI. Jllianis. « Non
enim qui subveniat reis est
quando creandarum miseria-
ipse qui est unus, desiderio
rum etiam eos punit,in quibus nihil aliud quara hoc quod
ipse fecit agnoscit. »
Atjgustinus. Agnoscit ibi etiam quod ipse non fecit
peccatum quippe ipse non fecit. Alius autem simiUter ut
vos vanus posset dicere , Deum desiderio creandarum
miseriarum etiam eos creare ,
quos damnaturum se esse
ignorare non potuit , incomparabiliter plures , quam eos
quos liberaturum se esse praescivit.
CXXII. JuLiAWTs. « Perspecta igitur abysso impietatis
tuae hcet nunquam quidquam possit profanius inveniri
, j

tamen quam hoc nihil habeat virium, etquid de ilhs quae

annexueras colligatur , brevi disputatione monstrabitur.
Deus qui hoc appellari nomine voluit , ut omnipotentis-
simus , ita etiam justissimus creditur ^
quorum si unum
defuerit,neutrum aderit ut conditor benignissimus ho- ;

minum ita meritorum expunctor sequissimus

, omne :

quod facit, bonum valde est. Ac per hoc nemo naturali- ,

 OPERIS mPERF. CONTTIA. JULlAN. LIB. I. 293
ter malus est : sed quicumque reus est , moribus, non
exordiis accusatur.»
AuGtJSTiivus. <( Cur ergo grave jugum super exordia
parvulorum sub Deo potentissinio atque juslissimo ?

CXXIII. JuLiANus. « Nec malum itaque naturale est,

nec Deus creare reos potest , nec in rcgno dialjoli collo-

care. Quibus collectis et tu Manichseus , imo ^lanichseo

pejor ostenderis : et sine peccato in hunc mundum huma-
nitatis ingressus , et sub jure Dei , nondiaboli, fructus
ioecunditatis, et naturalis innocentia claruerunt.»
AuGusTiNus. Ergo et Ambrosius ,
qui dixit : In pri-
raordia naturae suae ,
qui baptizati fuerint parvuli '
, a
malitia reformantur , Manichaeus , aut Manichaeo pejor
ostenditur, sicut conviciaris, autfuris.
CXXIV. JuLiANus. « Hoc igitur consignato ,
quid pro-
cessum tuum consequatur attende. Prophetas , et Pa-
triarchas , omnesque sanctos Veteris Testamenti constat
baptismatis expertes fuisse sed a Deo conditos propriis ,

deinceps fulsisse virtutibus : sub diaboli ergo regno, con-

tra testimonium legis , esse credentur neternis suppliciis
mancipandi : quia ex Adam omnes pronuntiantur a te in

condemnationemcreati. »

AuGusTiNus. Et ipsos antiquos justos eadem gratia

hberavit, cui vos bellum indixistis quamvis diversis usi :

fuerint pro tempore sacramentis. Quoniam quod de Christo

credimus , hoc credebant. Unus enim Deus, unus et me-
diator Dei et homiaum homo Christus Jesus : cujus illis

prsenuntiatus est, nobis autem annuntiatus est humilitatis

adventus 5 claritatis vero qui in fine futurus est^ et ilhs

est praenuntiatus et nobis. Et illorum ergo et nostra in

isto uno mediatore una fides est, et idem Spiritus fidei et

in et in nobis
illis unde dicit Apostolus « Habentes-
: :

'
Ambios. lib. i in Luc- cap. i, v. 17, n. o^.
 294 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» autem eumdem spiritum secundum quod scrip- fidei ,

» tum est : quod locutus sum et nos

Credidi, propter ; |i'
'

» credimus propter quod et loquimur K » Unde autem

, i

sit hsec fides ne ita gloriemur tanquam ex nobis sit,

, i„
eumdera audiamus Apostolum « Gratia, inquit, salvi :

» facti estis per fidem et hoc non ex vobis , sed Dei ,

» donum est *. » Et alio loco « Pax inquit, fratribus :

,

» et charitas cum fide a Deo Patre et Domiho Jesu

» Christo ^. »

CXXV. « Quodsi dixeris, quam sisaperte Manichseus,

etiam patroni tui poterunt confiteri. Si vero intellexeris
tantum veri Regis exercitum contra tuam dimicare sen-
tentiam, nec iUis te aflferre possepraejudiciurn acquiesce :

destructum esse quod extrueras , et per hoc non ire

omnes ex uno in condemnationem 5 sed eos tantum qui
rebelles voluntati Dei, sine poenitentia, sine correctione,
ultimo fuerint fine deprehensi. »

AuGusTiNus. Adde et generatos, si non fuerint regene-

rati : uno omnes peccaverunt *.

quia in
CXXVI. JuLiAiNus. « Quodautem dictus est « Figulus :

» ex eadem massa faciens aliud vas in honorem, aliud in

» contumeliam^; wate commemorari omnino non debuit:
quia ut a nobis consequenter exponitur , ita tibi totum
repugnat : nam cum alii in honorem, alii in contumeham
fieri dicuntur ,
juvatur sensus catholicorum quo secun-
,

dum diversitatem voluntatis humanae , diversus etiam

vasorum exitus prsedicatur.
AuGusTiNus. Ambrosium audi ^, qui dicit : Omnes
homines sub peccato nascimur, quorum ipse ortus in
vitio est. Sic quippe intellexit cum coeteris condiscipulis

et condoctoribus suis , sine ulla dubitatione catholicis,

' 2 Cor. IV, i3. — ' Ephes. 11, 8. — ^ Jd. vi, 23. — 4 Rom. v, 12. —
s Id. IX, 21—6 Ambros. Hb. 1 de Pcenitentia, cap. 2 vel 3.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JlLlAN. LIB. I. 295

quod scriptum est de peccato et morte ,
quod per unum
intraverit, etin omnes homines pertransierit ^Et intellige,

hanc esse massam, de qua fiunt vasa, sive illa, sive ista.

Nara si inscrutabilis quaestionis hujus ista esset solutio,

quam tu sapis, secundum merita voluntatum ^ tam mani-
festa esset, ut nulla ejus diflicultate compelleretur Apos-

tolus dicere «O homo tu quis es, qui respondeas Deo

:
^?»

De nondum natis enim agebatur, quorum non ex operibus,

sed secundum propositum suum Deus unum dilexit al- ,

terum odio habuit unde ad haec verba perventum est

:

ut de eadem massa et diversis vasis et de potestate figuli ,

dicerelur.
CXXYII. JuLiANTJs. « Tu autem qui supra dixeras,
omnes ire in condemnationem ,
qua testimonium fronte
posuisti, quo pronuntiatur ire alius in honorem, alius in

contumeliam ? «

AuGusTiNus. Sed gratia liberat a totius massse damna-

tione quos liberat 5
quam vos negando , estis haeretici.

Quantum enim pertinet ad meritum ex uno om- originis ,

nes in condemnationem quantum autem ad gratiam, :

quae non secundum merita datur ^ quicumque ab ista ,

conderanatione liberantur , dicuntur vasa misericordiae :

qui vero non hberantur , ira Dei manet super eos * , ve-

niens de justo judicio Dei quod non ideo vituperabile,

5

quia inscrutabileest : et propterea vasa irae nuncupantur,

quia et his bene utitur Deus, ut notas faciat divitias

glorise suce, in vasa misericordiae \ Quod enira Deo judi-

cante a caeteris exigitur, hoc istis eo miserante donatur :

quas investigabiles vias Domini si aestimas improbandas,

audi ; « homo tu quis es, qui respondeas Deo ? »

CXXVIII. JuLiAKLs. « Nihil enim ita pugnat, quam

>
Rom. V, 12. — ^ Id. IX, -20.
— 3 Id. V, i6. — 4 Joan. in, 36.-5 Rom..
IX, 23.
29G S. AUGUSTIIVI Eiiscon

(Jicere et non omnes. Tu dicis, a figulo Deo omnes

omnes,
condemnationem Apostolus dicit , non omnes in
fieii in :

condemnationem nec omnes in iionorem quod in loco

, •,

suo, quid habeat dignitatis absolvam. In ipsa tamen pro-

nuntiatione sententiae , constat inter vos magnam esse
discordiam, nec eumdem essefigulum in condemnationem
cuncta fingentem ,
quem Paulus dicat in honorem alios
fabricantem : nec te illi credere, qui a magistro admirabili
prsedicatur ;
qnoniam tuus figulus omnes in condemnatio-
nem fingit, Apostoh figulus plurimos fingit in gloriam. »

AuGusTiHus. Cum dicuntur omnes ex uno in condem-

nationem, ipsa massa significatur ^, ex qua fiunt a figulo
alia vasa in honorem, id est, quae assumuntur in gratiam,
aha in contumefiam , id estluendum debitum
,
quae ad
relinquuntur •, ut fihi gratiae id sibi donari sciant quod ,

si exigeretur , non esset injustum ac sic non in se ipsis, 5

sed in Domino glorientur ^.

CXXIX. JuLiANus. « Et hsec quidem dixerim, ut sta-

tim appareret, te esse aut imperitiae aut impudentiae sin-
gularis ,
qui tuorum vice , contrariis utereris : cacterum
pietas explanabit et ratio , Deum meum neminem in con-
tumeham formare. » j

AuGusTiNis. in contumeham neminem

Si Deus tuus
format , nonPauh apostoh Deus ille quippe de
est ipse :

Deo vero dicebat « homo, tu quis es, qui respondeas

:

» Deo ? Numquid dicit figmentum ei qui se finxit, Quid

M me fecisti sic ? An non habet potestatem figulus luti

» ex eadem massa facere ahud vas in honorem aliud m , ,

» contumeham ^ ? » Sed tu videhcet artifex magnus pro-

fers ex officina Pelagiana mefiorem deum ,

qui nuUum
vas facit in contumeham.
' Lupus Feiv. Collect. quajst. i ile Fradesl. — ' i Cor. i, 3i. — ^ l\oin,

20 et 21.
 ;,,

OPERIS IMPERF. CONTKA JT LIAN. LIB. I. 297

CXXX. Sed imaginem suam, id est, om-
JuLiANis. «

nes homines bonos condere, qui etiam demolitos stu-

diorum pravitate, reformare remediorum desiderat largi-
tate. Ipsi quidem cantat Ecclesia misericordiam et judi-

cium ^
5
quia et illis est benignus qui nihil deliquerunt, et
justo punit judicio eos qui ])oni a Deo conditi suapte vo-
luntate peccarunt, ac misericordiae subsidia respuerunt.
Hanc igitur misericordiam , et boc judiciura cantat Eccle-
sia catholicorum : caeterum in vestra nihil potest tale re-
sonare ,
quae dicit sine justitia, sine judicio, sine miseri-
cordia, Deum conditorem malorum, formare quos puniat
atque ob hoc punire quod eos ex Adam ipse formaverit. »
,

ArGTSTiNus. Jam quidera tibi superius ad omnia ista

responsum est taraen et hic breviter audi. Non abstinet

-.

Deus bonura formationis suae etiara ab stirpe daranata :

sed si tibi disphcet , Deura creare quos daranet ; contra-

dic ei , si potes , ne creet eos , (juos raalos futuros , et in

mahgnitate usque in finem perseveraturos , et ob hoc sine

dubitatione daranandos esse praescivit : aut ei suggere , si

videtur , ut tot milha parvulorum non baptizatorura

quos novit perdite esse victuros, et in seternum ignera ,

damnante ipso, cura diabolo ituros, rapiat ex hac vita,

dum sunt innocentes et boni 5 ut si non in regno ejus
certe in loco aliquo secundae felicitatis ,
quera talibus aedi-
ficavit haeresis vestra Habes , vitara teneant serapiternara.
adhuc quod suggeras consiliarius Dei, pro filiis ejus quos
regeneravit, quos adoptavit, et tamen malos atque dam-
nandos futuros esse praevidit : ut antequara veniant in
ream vitara vitse ipsius productione priventur et ad
, ,

regnum ejus, non ad supplicia aeterna pertineant. Cura

enira te invidiose dicere putaveris , Deum creare quos
damnet ; cogita quanto invidiosius possit dicere ahus si-
' Psal. c, I.
298 S. AUGUSTINI EPISCOPI
militer vanus , Deum regenerare quos damnet : cum sit in
ejus omnipolentiae potestate , antequam damnabiles fiant,
eos de tentationibus mortalis vitae hujus auferre. Si
autem
non potes ista dicere nec Deo contradicere, nec illius ,

sapientise tuum prsebere consilium « Quis enim cognovit ^

» sensum Domini aut quis consiliarius ejus fuit^^ » de-

,

sine nobis introducere alterum figulura qui non facit ,

vasa in contumeliam et ab isto qui ea facit reprehen-

5

dendo cohibe te et agnosce te quia ut non te implices

:
^

hoc sacrilegio ideo tibi dicit Apostolus «

, homo tu ;

» quis es, qui respondeas Deo-.^ »

GXXXI. Jui.iANus. « Sed jam Apostolicsesententisedig-

nitas asseratur , ne putetur vel de aliquibus hoc sensisse,
quod tu de oranibus aestimasti. Apostolus itaque Paulus
disputans cum quaestionibus Judaeorum ,
qui generis sui
dignitate turgentes, dedignabantur cooequari sibi ex gen-
tibus fideles , et justitiam Dei commendat , et gratiam
disputans ad earum munificentiam pertinere ,
quod et
primo Judaeos nobilita verat legis agnitio quod deinceps , et
etiara gentes asciverat Christi praedicatio. Unus enim
utriusque populi conditor judicaturus et iilos per legem ,
et istos sine lege et istos in lege quia non erat Judaeorum
,
j

Deus tantum sed etiam gentium reddens suum unicui-

, ,

que sine fraude sine gratia ^ id est sine cujusquara ac-

, , ,

ceptione personae, (quod exprimit nomen gratiae in defi-

nitione justitiae ) ita de semine venientes Abraham, cura
,

nequiter vivunt, jure condemnat ac de sua haereditate ,

proturbat , sicut etiam gentiles in simih operatione depre-

hensos 5 et e regione, utriusque popuii bonas voluntates et
verara fidera probitateraque actionura donat gaudiis sem-
piternis. Gomprirait igitur gentium magister Judaeorum
tumorera , et ostendit non in seminibus huraani generis,
' Rom. XI, 34. — ' Id. IX, 20. — 3 Id. iii, 29.
 ,

OPEKIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. 1. 299

sed in moribus esse distantiam ; ut se illi agnoscerent , nisi

fideles esse curassent, nulla prserogativa circumcisi generis

vindicandos quidem Jacob et Esaii una seminis excep-

: si

tione concepti una vi parientis effusi diversos nimium

, et ,

exitus pro meritorum diversitate pertulerint. »

Atjgustinus. Si secundum Apostolum saperes non ,

commemorares hoc loco merita Jacob ubi eum dicit ille ,

non exoperibus fuisse dilectum; ut gratiam ccmmendet,

quoe non secundum merita nostra datur alioquin mer- ^
:

ces non imputatur sicut ipse dicit secundum gratiam^,

, ,

sed secundum debitum. Quibus verbis quid ostendit, nisi

gratiam non esse debitam, sed gratuitam? Hanc itaque
commendabat, ubi dicebat « Cum enim nondum nati es-» :

» sent, neque egissent aliqaid boni aut irali ut secun- ,

» dura electionem propositum Dei maneret, non ex ope-

» ribus, sed ex vocante dictum est, quia major serviet
» minori^. » Clara sunt quae obscurare conaris : fumos
tolle, Scripturarum lucem attende. Gratia quippe homi-
nem praevenit, ut diligat Deum, qua dilectione operetur
bona. Quod et Joannes apostolus apertissime ostendit
ubi ait, u Nos diJigamus ,
quoniara prior dilexit nos^. »

Non ergo diligimur quia dileximus; sed quia dilecti su-

,

mus diligamus.
CXXXII. JuLiANus. « Esaii enim profanus et fornica-
tor propter unam escam vendens primitiva sua, quaesivit
,

benedictionem quam spreverat, nec adeptus est, quam-

quam eam cum lacrymis poposcisset^ Jacob autem quietus :

et mitis, obediens parentum praeceptis, et sanctificationum

appetentissimus , ad hoc usque provectus est, ut sicut
Abiahse et Isaac , ita etiam et Jacob Deus in sancto po-
pulo diceretur. Cum igitur omnibus constaret exemplis,
' Rom. IX, 12. — ' Icl. IV, 4 — ^ W. IX, 1 1 et seqq. — 4 Joan. iv, 19. — .

5 Hebr. xii, 16.

300 S. AUGrsTINI EPISCOPI
Deiim justo judicio bonis Tnontibus in quacumque gente :

suam misericordiam non negare malas vero mentes nulla , i|

sinere stirpis nobilitate defendi •, inteiligerent Judaei ,

gen-
tium fidem non debere
a se despici quia sicut non pa- :

trocinatur Israelitarum stemma criminibus ita etiam ,

non impedimento est gentium origo virtutibus. Hoc ergo

torum agensconflictu illo Apostolus; in quibusdam tamen
locis, ad incurvandam circumcisorum arrogantiam sub ,

nomine gratise de sola Dei praejudicat potestate. »

AuGusTiNus. Ergo ad incurvandam circumcisorum ar-
rogantiam, sub nomine gratiae mentitur Apostolus nara :

Deus ex operibus eligit, non ex gratia. Quis ita sapiat, nisi

'haereticus inimicus gratise, araicus superbine? Clamat vas
electionis, et gratite, qua talis factus est\ praedicator, non
ex operibus dilectum esse Jacob : el tu commemoras opera
Jacob , ex quibus eum dilectum esse contendis : et hoc fa-

ciens, mihi te existimas contradicere , cum sis novus Anti-

christus^ eique apertissime contradicas in quo locutus est

Christus -.

GXXXIII. JuLTANus. « Ut iilis in caeremoniarum et hos-

liarum observatione gioriantibus ,
perque hoc aestimanti-
bus alias nationes nuilis legis ritibus consecratas ad con-
sortium sui nec posse admitti suljito, nec debere, diceret,
quia et si in iliis observationibus fuisset surama justitine,
haberet tamen in potestate sua Deus; quamdam facere po-
pulorum commutationem ut rejiceret quos veliet, et
,

quos vellet assumeret. Cui sensui respondet sub persona

Judaeorum, nihii debere jam exigi ab hominis voiuntate^
quandoquidem Deus, cujus vult miseretur et quam vult
obdurat. Ad quod refert Apostolus, « homo tu quis es,
» qui respondeas Deo? » Et infert testimonium proplietae

Isaise, « Numquid dicit, inquit, figmentum ei qui se

Rom. IX, 12. — '2 Cor. xiii, 3.
 OPERIS IMPERF. COJMTIU JULIAW. LIB. I. 301 -

» se finxit, Ul quid me fecisti sic. » Additque de suo :

« Aut non habet potestatem figulus luti ex eadem massa

» facere aliud vas in honorem ahud in contumeham^? » ,

Et estsensus ejusmodi Quia ego commendavi voluntatem :

Dei, auctoritatemque gratiae ejus exposui, dicens, quod

misericordiam praestaret, cujuscumque miserlus fuissetj
tu mihi, Judaee, calumniam concitasti, quasi commen-
datio prolata a me voluntatis et potestatis divinae ad exci-
dium justitise illius pertineret et quia dixi Facit quod
: ,

vult; argumentatus es nihil jam reposci ab hominis vo-

luntate debere , si Deus totum pro sua faceret voluntate^
cum personae dignitas locum excluserit qusestionis. Nam
si dixissem , Facit Deus quod debet secundum justitise

suae leges, quae de meritis judicat singulorum; nihil quale

nunc objicis , utique retulisses : nunc vero quia dixi , Fa-
cit Deus quod vult; putasti me aliquid furalum esse de
Utrumque igituridem est. Nam cum de
justitiae dignitate.

Deo dico Facit quod vult^ nihil aliud dico quam Fa-
, , ,

cit quod debet quia scio eum nihil ahud velle quam
:

debet. Ubi ergo inseparabiliter voluntas cohseret sequiiati

quamcumque de illis nominavero, utramqtiesignavi. »
AiGusTmus. Quomodolibet dicas Deum facere quod
debet; gratiam nemini debet, multisque non reddit sup-
plicium quod malis eorum operil)us debet et largitur
,
,

gratiam, quam nuUis eorum bonis operibus debet. Quid

enim debebat eidem ipsi Paulo cum adhuc Saulus perse- ,

queretur Ecclesiam'^? nonne supplicium? Quod ergo eum

emissa voce de coelo prostravit quod excaecavit quod ad , ,

fidem percipiendam quam vastabat, tam violenter ad-

traxit procul dubio secundum gratiam non secundum
,

debitum fecit ut in eis esset reliquiis populi Israel de

, ,

quibus dicit : « Sic ergo et in hoc tempore reliquiae per ,

'
Roui. IX, i8 et seqq. — ^ Act. ix.
302 S. ACGUSTIJVI EPISCOPI

» electionem gratiae factae sunt; si autem gratia, jam non

» ex operibus, alioquin gratia jam non est grai.ia K Quid
» debebat eliam illis nisi supplicium ,
quibus dicit, Non
» propter vos ego facio , domus Israel, sed propter nomen
» meumsanctum, quod prolanastis in gentibus^? » Fa-
cere ergosedicit bona eorum in ipsis; sed propter nomen
suum quod profanaverunt non propter ipsos qui profa- ,

naverunt nam propter ipsos si facere veilet, supplicium

:

ilJis debitum redderet , non gratiam donaret indebitam.

Quod enim se facturum dicit ad hoc pertinet ut bona fa-
,

ciant, non quia boni erant qui profanaverunt nomen

sanctum ejus. Dfnique apertissime dicit, eos bona esse
facturos j sed se faciente ut ea faciant : ait quippe inler
caetera, « Et faciam ut in juslificationibus meis ambu-
» letis , et judicia mea observetis et faciatis ^ » His certe
operibus merces imputatur secundum debitum : debetur
enim merces^, si fiant ^ sed gratia quaenondebetur, prae-
cedit ut fiant. Debetur , inquam , bona merces operibus
hominum bonis : sed non debetur gratia, quae ipsos ho-
mines bonos operatur ex malis.
Postremo qui facere Deum dixisti quod debet, et alta
cervicehumana merita ventilasti, dic quaeso, quibus meritis
parvulorum debeat regnum coelorum. Dicturus es forte,
debere hoc eum gratiae suae, qua opitulantc renali suut.
Propter hanc enim acceptara jam venire in ejus regnum
merentur : sedipsam gratiam, quamregenerandisexhibet,
nullis eorum omuino meritis debet. Propterea Pelagius ves-
ter in episcopali judicio Palsestino^ , eos qui dicunt gratiam
Dei secundum merita nostra dari, ne ipse damnaretur, dam-
nare compulsus est : ubi et te ipsura, et se ipsura, qui hoc

' Rom. XI, 5 et 6. — '-

Ezech. xxxvi, 22. — ' Ibid. 27. —4 Aiausic. 11

Concil. can. 18, et Piosf.er. Sentent. 297, —5 vide lib. de Geslis Pelagii,

cap. 14 et 35.
 ,

OPERI8 IMPBRF. COMTRA JULlAjy. LIB. 1. 303

dicere non desistitis, sine dubitatione damnavit. Islam
gratiam, vere graliam, id est, gratuitam, nullisque meritis
praccedentibus debitam, commendabat Apostolus, quando
dicebat ; a Cum enira nondum nati essent, nec aliquid
» egissent boni aut raali, ut secundum electioncm propo-
» situm Dei maneret^ » Haec est electio, de qua et illud
dicitur : « Reliquise per electionem graliae factae sunt ; si

» autera gratia, jam non ex operibus, alioquin gratia jam

» non esl gratia*. » Unde et hic, cum dixisset, ut per eJec-
tionera propositum Dei maneret; continuo subdidit, « Non
» ex operibus, sed ex vocante dictum est, quia major
» serviet rainori^. » Contra istara veritatis tubam recla-
mas, et dicis, « Ad incurvandam circumcisorum arrogan-
tiam, sub nomine gratiae Paulus apostolus de soJa Dei prae-
judicat potestate. Ubi quid dicis aliud, nisi, Ad incurvan-
dara circumcisorum arrogantiam mentitur Apostolus
dicens non ex operibus dilectum esse Jacob-, cum ex ope-
ribus sit dilectus, quia erat « Quietus , et mitis, obediens
» parentum praeceptis , et sanctificationura appetentissi-
» mus? » Nec inteliigis, non ideo quia tabs erat, vel talis

futurus erat , fuisse dilectum : sed talera ,

quia dilectus
est, factum. Erubesce : non mentitur Apostolus non ex 5

operibus Jacob diiectus est si enira gratia, jam non ex

;

operibus : sed gratia dilectus, eadera gratia faciente bonis

oportuit ut polleret operibus. Parce animae luse, noli esse
inimicus huic graliae.
CXXXIV. Jlliaivus. « Ergo superbia illa quae volebat
otiari et desidiam suam ob id colore necessitatis obnubere,
ut in susceptione gentium reclamaret Evangelio •, audit
quoniam etsi sic esset quomodo tu commentaris , tamen
supplicare Deo , non seditioneraexcitaredeberes : quibus
verbis nequitiara retundit horainis, qui diversitatem rae-
'
Koin XI, 1 1. — > Id. XI, 5 (it 6. — 3 IJ. jx, lu et i3.
304 s. algustini EPiscopi
ritorum ex volimtatis qualitate venientem, aucupans elo-
cutionis ambiguum, ideo necessitati divinae conabatur
ascribere, ut assereret iiecesse esse alterum de duobus,
id est, aut gentes ad promissionis non venire consortium
aut si hoc liceret Deo, extingui oflicia liberse voluntatis.

Verum quia id non sufticiebat negotio ; neque enim a tali

magistro , sicut commendabatur auctoritas Dei , ita erat

indefensa relinquenda justitia : subdit consequentissime

vasa quae in contumelia et quse in honore fmnt , habere
hoc de propriae stipendio voJuntatis. « Si enim Deus vo-

» lens ostendere iram , et notam facere potentiam suam

» in multa patientia , in vasis irae consummatis in perdi-
,

» tionem. Et ut notas faceret , inquit , divitias gloriae suae

» in vasis misericordiae, quse praeparavit in gloriam ,
quos
» et vocavit nos, non solum ex Judaeis, sed etiam ex gen-
» tibus'. » Gerte hic absolvit ,
quod superior contlictus
operuerat, non inferri a Deo iram nisi his vasis quse ad per-
ditionem consummata fuerint gloriam autem dari his quse 5

ad hoc fuerint prreparata. A quo autem vasa hujusmodi

in susceptionem horum quae diximus praeparentur, ipsius
Apostoli serrao patefecit. c Inmagna, inquit, domo, non
» sunt tantummodo vasa aurea et argentea, sed et lignea
» et fictilia alia quidem in honorem
^ alia in contume- ,

» liam. Si ergo mundaverit quis semetipsum ab his , erit

» vas in honorem sanctificatum , utile Domino, ad omne

» opus bonum paratum'^. »

AxjGusTiNus. Ergo ipsa vasa ita se prseparant , ut frus-

tra de Deo dictum sit quae praeparavit in gloriam ? Hoc
,

enim apertissime dicis nec intelligis ita dictum esse, « Si

:

» quis mundaverit semetipsum ut ostenderetur et opus ,

» hominis per voluntatem^ » sed, ingrale homo, praepa- :

' Rom. IX, 22 et seqq. — •*

2 Tim. u, 20 et 21. — 3 Prov. viii, juxta
LXX.
 OPERIS IMPiiRF. COMRA JULIAxN. LIB. 1. 30.5
ratur voluntas a Domino , ideo utrumque verum est , et
quiaDeus praeparat vasa gloriam, et quia ipsa se prse- in
parant vasa in gloriam, ct quia ipsa se prseparant. Ut enim
faciat homo Deus facit quia utdiJigat homo, Deus
,
prior
5

dihgit. Lege Ezechielem prophetam, unde quod satis vi-

sum est supra commemoravi : ista etiam verba reperies,
idest, Deum facere ut praecepta ejus homines faciant,
quorura miseretur non propter merita eorum, quse mala
,

ibi esse commemorat, sed propter nomen suum; ut Deo

sine meritiseorum faciente ut faciant prcecepta ejus, in-
cipiant merita bonorum habere factorum. Hsec est gratia
quam negalis, nonex operibusquae fiunt, sedut fiant.
CXXXV. JiLiAM s. Ecce oflicium liberae voluntatis.
Si, inquit, mundaverit quis semetipsum a societate vaso-
rura vihum^ ( quo noraine vitia denotantur, ) erit vas
,

in honorem sanctificatum utile Domino, ad omne opus ,

bonum paratum. Haec igitur vasa, studiis propriis, aut ad

iram, aut ad gloriam praeparantur Deusautem notam fa- :

citpotentiam suam in utroque, vel severitatem in impios

exerendo vel benedictionem fidehbus largiendo. Appa-
,

ruit itaque, hancsententiam egregii praeceptoris, necMa-

nichaeis opem sensibus attuhsse, et e diverso nos conse-
quenter armasse.
AiGisTiNLs. Quid caluniniaris ,
quid salso criminaris
nec quos et quales Ecclesiae doctores crimineris attendis ?
Non cujusquam Manichaei sed , sancti Ambrosii verbis tibi
respondeo -
:
Deus quos dignatur vocat, et quem vult re-
ligiosum facit. Hoc in veritate facit, hoc in veritate Scrip-
lurarum divinarum inteliexit Ambrosius sed judicium,
:

cum ahos non facit, occultum esl. Propter

alios facit, et

quod dicitur homini per hominem, sed non ab homine. « O

» homo, tu quis es, qui respondeas Deo.? Numquid
dicit
'
2 Tim. II, 21. — » Ambios. lib. vu in Luc. cap. ix, n. 58.
cxLiii. 20
306 S. AiyGTJSTINl EPISCOPI

» figmentum ei Quid me fecisti sic ? An non

qui se fmxit :

» habet potestatem figulus ex eadem massa facere

luti ,

» aliud vas in honorem, ahud in contumeHam^» Aufer

tuasnebulas ab istorum serenitate verborura, quibus Dei
quidem judiciura significatur occultum ; sed ipsa tam
clarasunt, ut se tua caligine obumbrariobscurariquenon
sinant.
CXXXVI. JiLiANus. Acperhocet tibi vehementer ob-
nixa est, dicens, non omnes fingi in condemnalionem, in
quara tu omnes ire pronuntias. Absurdissime autem argu-
mentari soles, ut dicas : Sed hi non finguntur in condem-
nationem, qui postea hberantur : cum nec sic possit ser-

monis apostolici tibi vel superficies convenire. Nam cum

dicis tu : Oranes in conderanationem creantur lege nas-
cendi, sed aUqui inde, licet perexigui , raysteriis liberan-
tur; non hoc asseris quodille, qui non solum de condem-
natis liberari praedical, verum non omnes in condemna-
tionem fingi, sed alios in contumeliam, ahos in honorem. »
AiJGusTiNus. Ubi dixit apostolus, « Ex uno omnes in
» condemnationem- ; » ipsam massam demonstravi ,
quae
tota vitiata ex Adam fluxit : ubi autem dicit , ex illa fieri

vasa in honorem, gratiam commendat, qua homines quos

creat, etiam liberat 5 ubi vero, ex illa fierivasa incontu-
mehara^, judicium ostendit, quo homines, quamvis creet,
non tamen hberat. Quod etiam vos de parvulis cogiraini
confiteri quorum certe omniura unam esse massam non
,

potestis negare qualemlibet eam putetis

,
ex qua taraen :

aUosin Dei regnum adoptari fatemini, quos procul dubio

vasain honorera facta conceditis alios vero non adoptari, •,

quos facta vasa in conturaeham, nisi intelligenter consen-

tiatis^ irapudenter negatis. Neque enira, si non est ista
poena daranationis, sicut vultis, non eritsaltem contume-
' Rom. XI, 20 et 21. — ^ Id. v, i6. — ^ U. ix, 21.
 OPETVIS IMPERF. COWTRA. JULlAW. LIB. I. 307
lia imaginis Dei, separari a regno Dei. Sed vos si illam
perseveranter negabitis gratiam, ad hoc judicium vos per-
tinere raonstrabitis : quod utique in parvuiis injustum
esset , si peccatum originale non esset.

CXXXVII. JuLiAwus. Quod ut claruit Apostolum di-

xissede moribus, ita apparet quanta testimoniorura Legis
inopia labores, qui ab his sententiis contra fulmina ratio-
nis opera petis ,
quae tibi dedignantur , imo natura sui
subvenire non possunt.
AvGisTiNis. Contra Apostolum dicentem, ex eadem
massa aliud vas in honorem, ahud in contumeliam Deum
facere nec dicentem, ahud nec in honorem, nec in con-
;

tumeham, quod utique diceret, si hoc quod vos de par-

vuHs crederet contra hunc ergo divinitus intonantem non
:

est fulminea ratio vestra, sed fumea.

CXXXVIII. JiLiANis. Ethsecquidem quantura spectat
ad testimonium Apostoh disputata sunt. Ceeterum in Isaia,

unde ipsam sententiam Paulus assumpsit in tantum non ,

deterret Deus rationabilem creaturam a sui consideratione

judicii, ut sicut per eumdem Prophetam dixerat, Quiescite

agere perverse, discite bene facere, subvenite oppresso^ et

venite, arguite me, dicitDominus* :itaetiam hic, ne quid
potestate sola , non justitia videretur fecisse, dispensatio-

num suarum dignatur aperire rationem. Afflicto enim in

captivitate populo Judseorum redemptionis appropiare
tempus, quo ad terram suam reverterentur, annuntiatj et
causam vel prsecedentium angorum reserat, vel instantium
gaudiorum. « Epuletur, inquit, ccelura desuper, et nubes
» spargant justitiam 5 oriatur ex terra misericordia etjusti-
» tia simul. Ego sura Dorainus Deus qui creavi te, faciens
» raehorera, praeparavi le sicut lutum figuli. Nuraquid qui
» arat, arabit terram per oranera diem? Numquid dicit.
'
Isai. 1, 16 et seqq.
20.
308 S. AUGUSTINI EPISCOPI

» lutum figulo : Quid facis ,

quia uon operaris, quia non
» habes manus? Numquid dicit figmentum ei qui se fin-
» xit : Sapienter me finxisti 5 vel qui dicit patri : Quid ge-
» nerabis; et niatri : Quid parturies ? Quia sic dicit Domi-

» nus Deus Israel sanctus qui fecit futura : Interrogate me

» pro filiis meis et filiabus, et pro operibus raanuum mea-
» rum mandate mihi; ego feci terram et hominem super
» eam ego manu mea firmavi ccekim ego omnibus side-
j ^

» ribus mandavi : ego levavi cum juslitia regem , et om-

» nes vise ejus rectae ; hic aedificabit civitatem meam , et

» captivitatempopuU mei reducet, non cum prsemio,

» nec cum muneribus, dixit Dominus Sabaoth ^ »
A.uGX)STiNus. Si intelligeres verba Prophetse , intelhge-
res ibi regem , Ego levavi cum jus-
de quo dictum est ,

titia regem et omnes viae ejus

, rectae hunc esse mediato- ,

rem Dei et hominum hominem Christum Jesum sed :

inteiligeres ut intelligendus est. Neque enim audebis eum

dicere prascedentibus operum raeritis Filiura Dei factum
ab initio, id est, a virginis utero. Qua ergo gratia horao
ille ab initio factus est bonus eadem gratia horaines qui ,

sunt merabra ejus ex niahs fiunt boni. Quid enim dicatis

de Chrislo secundura hominem non invenitis, id est, se- ,

cundura id quod Verbura caro factum est quod iJie qui - ;

Deus erat, et Deus raansit et homo factus est^ quod ipse

horao nunquam ita fuit homo ut non esset unigenitus ,

Dei Fiiius, propter unigenitum Verbum. Neque enim ut

hoc esset morum suorum de propria voiuntate venien-
,

tium meritis comparavit sed sicut verum dixit Ambro- : ,

sius quasi de Spiritu natus abstinuit a deiicto". AHoquin

,

secundum vos multi essent tales si esse voiuissent at-

, , ;

que ut ille taJis non nisi unus esset in potestate hominura ,

• Isai. XLV, 8-i5. — ->

Joaii. i, i4 — ^ Aiubros. in Isai. Vide lib. i dc ,

Nuptiis, cap. 55.

 ,

OPERIS IMPEKF. CONTRA JLLIAN. LIB. I. 309

fuit ,
qui tales esse noluemnt : quse si altenditis quanta
impietate dicantur , vel tacita cogitatione credantur^ sicut
agnoscitis Unigeniti naturam, quod « In principio erat
» Verbum, et Verbum erat apud Deum et Deus erat ,

» Verbum^", » Agnoscite ec gratiam quod Verbum caro

,

factum est, et habitavit in nobis^. llle igitur quos dig-

natur vocat quem vult , et religiosum facit ,
qui liomi-
nem quem voluit ^ unum , sine ullis human<T voluntatis
praecedentibus meritis mediatoreni Dei et hominum fecit.

CXXXIX. Jlliajvls. « In hoc igitur loco hic sensus

quantum spectat ad historiam , continelur , ut Deus lo-
quatur ad populum : Quia nec odio vos in captivitatem
tradidi , nec nunc oblivione judicii de vinculis Babylo-
nicae captivitatis exemi •, sed ego, quantum in me est ,
pa-
ratus jugi vos benevolentia confovere, justitise meae ta-
men debui , ut et delinquentes hostibus traderem , et
recrcarem liberaremque vexatos. Sicut enim rusticandi
gnarus non semper uno iraminet operi , ut sohs findat
arva dentalibus; sed diverso genere votivse fertilitati rura
componit^ ita etiam ego dispensationum vices vario , ut
tum pressuris , tum consolationibus voluntatem vestram
frugibus possim aptare justitiae. Denique ut intelligatis

quanta gequitate agam vobiscum ,

possem ro.ussitaiiones

vestraspro potestate despicere, ut sicut figulo figmentura

suum dicerenon potest Quid fecisti.^ ita etiam vobis si- :

lentii pondus imponerem tamen contra hsec exempla :

provoco vos , ut pro fihis meis et filiabus, id est, pro vo-

bis et manuum mearum me interrogetis
operibus , et dis-

catis , totum me juste nec quidquam unquam , fecisse

crudehter. »

ALGrsTiNi s. Quod vis dicis , non quod dixit Isaias :

iile gratiam loquitur , contra quam tu loqueris.

' Joan. I, T . — ' Tbid. i^- — ^ Ambros. lib. vii in Luct cap. ix, v. 58.
 310 »• AtJGUSTINI EPISCOPl

CXL. JiLiANLs. « Et a Propheta ergo, et ab Apostolo,

in exemplum adductus est figulus, nihil ahud praebiturus,
quam comparationis ofiicium ; non tamen ut tam viles
apud Deum esse homines indicenlur, quam argilla est in

fornace et orbe figulorum. Absoluta hac expositione quam

praeniisimus admonemus secundum interpretationem re-
,

centem in eodem loco aUud rehicere. « Rorate inquit, ,

» cceh desuper , et nubcs pluant justum 5 aperialur terra,

» et germinet Salvatorem; et justitia oriatur simul : ego
» Dominus eum. Yae qui contradicit factori suo
creavi
» testa de samiis terrae numquid dicit lutum figulo suo ; :

» Quid facis? et opus tuum absque manibus est ^? » Quibus

verbis etsi secundum historiam Cyrus rex secundum pro- ,

phetiam tamen incarnatio Salvatoris cxprimitur qui quo- ;

niam erat de virgine nasciturus Judaeorum et omnium ,

infidehum obstinatio convenitur ne sint signis fidehbus ,

perduelles. Cum enim praemisisset « Aperiatur terra, et ,

» germinet Salvatorem, et justitia oriatur simul : ego Do-

» minus , inquit, creavi eum. »

AuGcsTiNus. Dic mihi quibus operibus hoc meruit homo

Christus Jesus; et qua justitia Dei solus hoc meruerit,
aude garrire ; aut si non audes tandem gratiam sine rae-
,

ritis confitere , non solum remittentera peccata homini,

verum etiam in natura huraana justitiara sancto Spiritu fa-
cientem. Non enim et homini Christo gratia peccat?. di-
misit aut n6n eum gratia talem fecit ut ab iuitio sem-
, ,

per esset bonus , sicut ab initio semper Dei Fihus. Prorsus,

sicut admoniti sunt ,
qui in eremo serpentum morsibus le-
thahter vexabantur*, ut iilum qui in signo exaitatus fuerat,
attenderent, ne perirent : ita sunt admonendi ,
qui vestris
disputationibus venenantur, ut Christum attendant, etin
illius hominis mediatoris justitia gratiam sine meritis vi-
' Isai I, (Getseqq. — ' Nuni. xlv, 8-if>.
 . ,,

OPERIS IMPERF. CONTHA JULIAN. LIB. I. 311

deant, unde a sc vestri oris virus excludant. Denique iu ver-
Prophetae,etiamsecundum recentem interpretationem
bis

quam commemorasti ubi evidentius prophetatus est Chris-

tus, non inde assumpsisti unde disputares, nisi quod ex vir-
ginenatusest, quiadictumest, « Aperiaturterra,etgerminet
))Salvatorem :»de justitia vero ejus, qusehic pariter praenun-
tiata est, nihil dicere voluisti, cum tu verba ipsa prophetica
proposueris, ubi ait,« Rorate cceli desuper, etnubes pluant
» justum^ aperiatur terra, et germinet Salvatorem , et
» justitia oriatur simul. » Dic mihi quem justum nubes
pluerunt, nisiquia Prophetse et Apostoh Christum prsedi-
caverunt qui ex ipso virginis utero cum justitia natus est?
,

Undecum diclum esset, « Aperiaturterra,etgerminetSal-

vatorem: » mox additumest, « Etjustitiaoriatursimul. »
))

Ac per hoc, ea gratia fiunt justi homines qui renascuntur in

Christo, qua gratia justus homo natus estChristus. Sicut
ergo exemplum est eum imitando juste agamus
vitae, ut :

ita est etiam exemplum gratiae ut in eum credendo inde

,

nos fieri speremus justos per ipsum , unde factus est ipse
qui factus est nobis sapientia a Deo , et justitia , et sancti-

ficatio, et redemptio, ut quemadmodum scriptum est,

« Qui gloriatur, in Domino glorietur*. » Quoscumque

itaque dente mortifero momordistis , hunc justum in-

tueantur , et sanabuntur : hoc est, inde se credant acci-
pere justitiam , unde Christo est innata justitia j et ideo

non in suo arbitrio , nec in suo merito , sed in Domino

glorientur.
CXLI. JuLiANus. « Ante terra aperitur in germen
quam opera colentis semen accipiat : quod in puerperio
virginis approbatur ,
quae munere matris oflicium prae-
venit et exclusit uxoris. Quod ergo in usu non erat, id
facturum se Deus omnipotens pollicetur^ et addit , prae-
'
1 Cov, I, 3o et 3 1
312 -S. AUGUSTlNI E1'ISC0PI

videns infidclium miillitudinem : « Vae qui contradicit fic-

» tori suo, testa de samiis terrae, » lcl est, vae his qui Deo pro-
mittente, foetam fieri virginem non potuisse contendunt :

cumque ipsi totidem licet de seminibus a Deo institutis,

tamen interveniente Dei potentia, in visceribus fingantur
maternis, obstipo studio atlirmanl, nequivisse carnem sine
ministerio viri ex carne virginis fabricari. Tale est igitur
quod vos o , pervicaces , non putatis me id facere potuisse,
ac mihi de rei diflicultate praescribitis cum vos ipsos ma-
,

nibus meis constet effectos 5

quale , si lutum figulo suo
cum ab eo tractatur, diceret, Non habes manus quibus 5

tunc in vas aliquod formabatur. Ita ergo et vos ,

qui in-
quiritis quis fdium virgini dederit sine viri ^emine , cog-
noscite eumdem esse qui vos fecit ex semme. Sed jam
quoniam Scripturis sanctis expositio varia licet, utraque
tamen pia et religiosa concinuit primus terminetur liber ,
:

suo tamen fme commonens, ut opifex nascentium Deus

credatur innocentium tuLor, cathoHcorum remunerator,
,

Manichaeorumque damnator. »
AuGi sTiNi s. Ut sciant, qui intelligenter legunt, quem-
admodum conatus fueris verba apostolica obnubiiare
clara; et recta pervertere , huic disputationi tu^ ex eadem
oportet Apostoli disputatione respondeam^ Volens igitur
beatus Paulus ostendere, quod ea quse promisit Deus, po-
tens est et facerej ubi maxime gratia commendatur, cujus
estis inimici : neque enim in potestate hominum est, ut
Deus impleat quae promisit , et non in ipsius qui promisit
volens ergo id ostendere « Non potest inquit excidere
, , ,

» verbum Dei non enim omnes qui ex Israei hi sunt

:
,

» Israel; neque quia sunt semen Abraham omnes filii^ ,

» sed in Isaac vocabitur tibi semen hoc est, non hi qui :

» filii carnis, hi filii Dei, sed filii promissionis deputantur

'
Beila et Florus, ail Rom. ix.
 :

OPEniS IMPERF. CONTRA. JULIAN. LIB. I. 313

» in semen. Promissionis enim verbum hoc est ad hoc ^

» tempus veniam et erit Saroe fiHus\ » Tene in raente

,

fiHos promissionis quoniam qui promisit potens est et

,

facere'^. « Non solum autem, inquit, secl et Rebecca ex

» uno concubitu habens Isaac, patris nostri :cum enim
» nondum nati fuissent , aut aliquid egissent boni vel
» mali, utsecundum eleclionem propositum Dei maneret,
» non ex operibus sed ex vocante dictum est, quia major
,

» serviet minori^. » Et hic tene in mente electionem non

ex operibus ,
quam quodam modo exposuit Propheta
posterior quod subjungens Apostoius ait « Sicut scrip-
5
:

» tum Jacob dilexi Esaii autem odio habui^. »

est : ,

Hic occurrit quaestio quae perturbare posset non in- ,

telligentes altitudinem gratiae eamque sibi ipse propo- :

nens, ait, « Quid ergo dicemus numquid iniquitas est ,

» apud Deum? absit^ » Et ut doceret quod dixit, absit

Moyses'' enim, inquit, dicit : « Miserebor cui misertus

» ero, et raisericordiam praestabo cui misericors fuero.
» Igitur nonvolentis, neque currentis, sed miserentis est
» Dei'. » Hoc si attenderes, non extolleres contra gratiam
merita voluntatis : ubi audis , Non volentis neque cur- ,

rentis, sed miserentis est Dei. Non ergo ideo misertus est
Deus, quia voluit et cucurrit Jacob ; sed ideo voluit et cu-
currit Jacob ,
quia misertus est Deus. « Paratur enim vo-
» luntas a Domino ^ : » et, « A. Domino gressus hominis di-
» riguntur^ et viam ejus volet"^. » Deinde quia propter
Jacob dicta est ista sententia generahs : « Non volentis,
» neque currentis, sed miserentis estDei *^
: » datur etiam
exemplum de Pharaone ,
propter id quod dictum est :

« Esaii autem odio habui , » et subjicitur , « Dicit enim

'
Rom. IX, 6 et seqq — ' Id. iv, or. — 3 Id. tx, lo et seqq. — ^ Ibid.

i3, et Malach. i, 2.-5 Rom. ix, i4 et seqq. — ^ Forte Moysi. —7 Beda et

Florus, — ^ Prov. viii. —9 Psal. vi, 23. — '° Rom. ix, i6. — "' Ibid. i3.
314 S. AtGUSTINI EPISCOPI

» Scriptura Pharaoni ,
quia ad hoc te excitavi , ut osten-
» dam in te virtutem meam, et iit annuntietur nomen
» meum ^ Post haec
in universa terra n ad utrumquc con-
cluditur Ergo cujus vult miseretur, et quem vult, ob-
: «

» durat sed miseretur utique secundum gratiam quse

: ,

» gratis datur non meritis redditur'^; » obdurat autem se-

,

cundum judicium, quod meritis redditur. De massa quippe

damnata facere vas inhonorem, manifesta estgratia fa- :

cereautem inde vas in contumeliam, justum judicium est.

Hinc jam subjiciens verba eorum, quibus hoc displicet,
ait « Dicis itaque mihi, quid adhuc conqueritur? Nam
:

» voluntati ejus quis resistit? » Eosque cohibens « O :

» homo, inquit, tu quis es qui respondeas Deo? Numquid

» dicit figmentum ei qui sefmxit, Quidmefecisti sic? An
» non hal3et potestatem figulus luti ex eadem massa fa- ,

» cere aliud quidem vas in honorem, ahud in contumo-

» liam^?» Yide sinon consonat superioribus suis et dis- ,

sentit a tuis qui putas hoc dictum secundum merila

:

voluntatum, contra id quod ipse ait, « Cum enim nondum

» nati essent, nec aliquid egissent boni vel mali, ut se-
» cundum electionem propositum Dei maneret , non ex
» operibus, sed ex vocante dictum est, quia major serviet
» minori* : » et contra id quod ipse ait, « Igitur non vo-
» lentis neque , currentis, sed miserentis est Dei^. » Nec
solum contra haec quse prsecesserunt , verum etiam conlra
illa quse subsequuntar. Vasa quippe irse dicit ^, quse sunt

perfecta in perditionera quod injustum esset nisi omni- ;

,

bus ex uno in condemnationem venientibus jam damnata

massa Et vasa dicit misericordiae quae prsepara-
esset ' : ,

vit in gloriam ad misericordiam quippe gratuitam^ non

:

debitam, pertinet de massa damnata vasain gloriam prse-

• Roni. IX, 17.— 2 Ibid. 18. — ^ IbiJ. 19 et seqq. — 4 Ibid. n et seqq.
— 5 ibid. 16. — 6 ibid. 11 et '?3. — 7 Beda et Florus ad Roni. ix.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. I. 315
parare^ non solum ex Judaeis, sicut dicit; sed etiam ex
Gentibus, propter quod ponit testimonium de Osee pro-
pheta , « Vocavi non plebem meam ,
plebeni meam 5 » et

de Isaia, « Propter Israel reliqui£e salvne fient'. » Ut au-

tem essent istse reliquise ^, gratia Dei factum esse testimo-
nio sequente docet, per eumdem Prophetam diccntem ,

« Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen^. »

Deinde ostendit Gentes ex fide apprehendisse justi-

tiam :autem ideo non apprehendisse, quia non ex
Israel
fide, sed tanquam exoperibus. Fides enim habet, quod
aliquanto post dicit « Quoniam omnis qui invocaverit :

» nomen Domini, salvus erit^. » Ad quam salutem perti-

net, ut operabona et justitia nobis ex Deo sint, non ex
nobis. Propter quod de ilhs qui non ex fide, sed tan- ,

quam ex operibus olfenderunt in lapidem offensionis,

sequitur, et dicit : « Fratres, bona voluntas quidem cor-
)) dis raei , et deprecatio ad Deum pro illis in salutera 5

» testiraonium enim perhibeo illis, quia zelum Dei habent,

» sed non secundura scientiam. Ignorantes enim Dei jus-
M titiamet suara justitiam quserentes constituere, justitiae
» Dei non sunt subjecti ^ » Quod omnino et vos facitis :

justitiara quippe vestram vultis constituere, cui Deus se-

cundum merita retribuat gratiam 5 nec vultis graliam Dei

praecedere ,
quse vos faciat habere justitiam.
Deinde connexa sibimet serie disputationis , ad illud
pervenit , ubi ait, « Dico ergo : numquid repulit Deus ple-
M bem suam? Absit nam et ego Israelita sum, ex semine
:

» Abraham, ex tribu Benjamin non repulit Deus ple- :

» bem suam, quam praescivit. Annescitisin Eiia quid di-

» cit Scriptura ,
quemadmodum interpellat Deum adver-
» sus Israel? Domine, prophetas tuos occiderunt, et altaria

' Rom. IX, 25-2';. — ' Isai. i, 9. — 3 Beda et Floius ad Rom. ix, 3o ef
"

seqq. — 4 Roni. x, i3. — 5 jijid. i et seqq.

316 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

» tuasuffoderunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt

» animam meam. Sed quid responsum divinum ?dicit illi

» Reliqui qui non curvave-

mihi septem millia virorum ,

» runt genu ante Baal. Sic ergo etin hoc tempore reliquiae
» per electionem gratise factae sunt. Si autem gratia jam
» non ex operibus alioquin gratia jam non est gratia.
,

» Deinde vide quid adjungat Quid ergo? inquit, quod :

» quaerebat Israel, hoc non est consecutus ; electio autem

» consecuta est^ Sed superius respice quahs electio, ubi
» ait : ReHquise per electionem gratiae factse sunt : si au-
» tem gratia, jam non ex operibus. Et hoc refert ad illud,

» unde disputatio ista profecta est Cum enim nondum :

» nati essent, neque aliquid egissent boni autmaU, ut se-

» cundum electionem propositura Dei maneret; non ex

» operibus'^. » Haec est electio gratise, non ex operibus

qua fiunt vasa in honorem ut bona opera faciant quia , •,

bona opera subsequuntur gratiam, non praecedunt; quo-

niam gratia Dei facit ut ea faciamus nec constituamus 5

justitiam nostram, sed Dei justitiasit in nobis, id est, quam

donat Deus nobis. Caeteri vero excaecati sunt : hoc est ju-
dicium, quo fiunt vasa in contumeham 5 ex quo judicio
dictura est, « Esaii autem odio habui^. » Exquo judicio
dictum est etiam Pharaoni, Ad hoc te excitavi. Unde ap-
paret vos sic intelhgentes , vel potius non intelhgentes
Apostolum , ex operibus conlra gratiam velle gloriari , et
vestramjustitiamvolentesconstituere, justitioeDeinon esse
subjectos.Nos vero Deum quidem parvulorum opificem
praedicamus; sed ex eadem massa medium locum vasis, ubi
nec in honorem fiant, nec in contumeliam, quem non dedit
Apostolus, non damus^ quod vos faciendo evaderetis ju-
diciumDei, si eum tantummodo Manichaeorum et non ,

omnium haereticorum damnatorem demonstrare posselis.

'
Roni. X), 1-7. — » Id. IX, II ,
— 3 id. XI, 7.
 OrEUlS IMPERF. COJNXaA JULlAlN. LIB. I. 317

l/t^«^/VVt«VVVVVVVVVV\/VVVVVVV«AIVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVM/V%VVVV%VV«VVV\VVVVVVVVVVV'V

LIBER II.

Rejellitur liber Juliani acl Florum secundus j qui de

illis Apostoli verhis , Rom. 5. Per unutn homi-
est
nem peccatum in hunc mundum intravit, et per pec-
catum mors et ita in omnes homines etc. Julianum
,

hic rejecto catliolico sensu, ( secundum quem Au-

gustinus in lihro de Nuptiis et Concupiscentia
2.

cap. 27. ea verha de Adce peccato generatione in

omnes ipsius posteros transmisso exposuit ) frus- :

tra laborare , ut secundum Pelagianam hceresim

de exemplo peccati , non in omnes posteros sed .,

in peccantes tantum imitatione transeuntis , inteU

ligantur.

I. JuLiANus. Commode nobiscum agerelur, si aut apud

eruditos judices negotium. veritatis tueridaretur facultas^
aut quia hoc interim negatur, vel nuUo imperitorum ob-
verberaremur tumultu.
AuGisTiNus. Tales certe eruditos judices quaeris ,
qui
nisi fuerint exculti et ornati liberahbus disciphnis, neque
ignoraverint quid senserint etiam hujus mundi philoso-
phi, de tuis dictis judicare non possint. Talis hic erat
Ambrosius, quem judicem si non refugis, dubitare non

damnatum. IUe enim dixit, Om-

debes, justissime te esse
nes homines sub peccato nascimur^ quorum ipse ortus in
318 S. ALGUSTIWI EPISCOPI
vitio est ; ut his verbis suis^, Christum Salvatorem, hoc
est, Jesura ostenderet parvulis necessarium : cui tu cum
contradicis , fatendum tibi est , ita te habere velle judices
eruditos , ut nohs habere judices cathohcos Christianos.
II. JuLiA.Nus. « Et quia obtollendi in Ecclesiarum salu-
tem trophaei damna perpetimur quod ,
bonae causae pru-
dentia cognitorum miris erat delatura suffragiis •, vel nihil
aliudad contumeUas nostras vuki valeret assensio. Dehis
ergo, quas dixi, hominum partibus una nobis prodesset,
altera nihil noceret , si aut iila potestatem obtineret, aut
ista verecundiam. Verum quia rerura est magiia confusio,
et stohdorum maxima multitudo j eripiuntur Ecclesise
gubernacula rationis ut erecto cornu , velificet dogma po-
pulare.
AuGusTiiNus. Si hoc quod asserimus, dogma populare
est : non est ergo dogma Manichaeorum hoc, quod in po-
pulis christianis mentc perdita oppugnas. Manichseorum
quippe dementiam in paucis meriloconteranis sedhabes :

el tuara ,
qua nomine Manichaeorura, eos populos quos
judices refugis, reddere nobis conarisinfestos; quasi pos-
loquacitate decepti Manichaeum dicere
sint populi tua
Ambrosium, Manichaeum dicere Cyprianum, qui propter
salutem etiara parvulo docuerunt esse originale peccatum.
Tales autera populos non fecit, sed invenit Ambrosius;
iioii fecit, sed invenit etiam ipse Cyprianus : talespopulos
in Ecclesia invenit etiara pater tuus
,
quando baptizalus
es , ul dicitur ,
parvulus : tales postremo populos cathoHcos
invenistis et vos. Compescitevos, fatemur dogmanostrum
esse populare : quia populus ejus sumus, qui propterea
est appellatus Jesus, quia salvum facit populum suum a

peccatis eorura- : a quo populo cura separare parvulos

vultis, vos ipsos potius separatis.
'
Ambios. lib. i de Poenitentia. — ' Malth. i, 21.
 OPERIS IMPERF. COMTRA JULlAN. LIB. I. 319
III. JuLiANus. « Ita cum prudentibus parum licet, vili-
bus autem quodlibet etiam licet ; seditionum decreto ex-
clusa est de Ecclesiis censura virtutum nobisquc hoc :

apud horaines vulgi oiiicit, quod accessio erroris esse re-

nuimus j vulgi, inquam qui sententiae meritum de pros- ,

peritatibus ponderans, eam veriorem aestimat, quam plu-

ribus placere conspexerit. »
AuGrsTiNus. Numquid Manichaeus pluribus placet ?

nonne sicut parricidce, et pauci, et pessimi sunt? Nolite

ergo de paucitate gloriari: et quod est vanius , dicere
quod pluribus placeat dogma nostrum, et objicere nobis
detestabilium dogma paucorum.
IV. JuLiANus. « Quodque ait in Epicurum Tullius, ma-

nifesto argumento non dici illa subtiiiter quod cujusce- ,

modi homines passim sibi ea profitentur piacere. Id isti,

sicut omnia, more perverso, ad sapientiae putant testimo-
nium pertinere.
AtGusTiNvs. Sed Tullium vicit atque convicit in hac
sententia ilie qui dicit, « Laudate Dominum omnes gen-
» tcs, iaudate eum omnes popuii^ » Quos tu quaeris non
veraciter docere , sed subtiiiter faiiere aiiquos eoruni , et
vestrae addere paucitati , subtiiitatem paucorum philoso-
phorum ssecuiarium praedicando , ct nos reprehendendo
quod non dicantur nostra subtiiiter, et ideo cujuscemodi
homines passim sibi ea profiteantur piacere. Me tamen
aliquoties dixisti, nihii magis agere'^ quam ut non intei-
iigar : c(uomodo ergo id quod defendo, muititudini pia-
cet, nisi quia muititudo ista cathoiica est, cui merito ves-
tra haeresis dispiicet?

V. Ji LiANts. « Delectat enim prorsus subantes animas ,

infamare quidquid unquamet usquara sanctorum fuit, ne

clarorum operum castigentur exempiis. »

' Psa!. cvi, t .

-- 2 Vide lil). i de Nuptiis, cap. 19.
 320 S. AXJGtSTlNI EPISCOPI

AiGLsTiNi s. Subantes ergo animae post te potius cur-

runt, qui libidinem laudas : nam castae animse vitupe-
rando arguunt, quod expugnandolaudantur.
VI. JiLiANts. « Delectat prorsus et penitus aflicit, cau-
sari imbecillitatem naturae , dicere carnem congenitis
obnoxiam esse peccatis, nec in voluntate hominis emen-
dationis etFectum locare , sed studiorum crimina ofiicia
vocare membrorum : catholicam hanc fidem esse, ut libe-
rum confiteatur arbitrium , sed per quod homo malum
facere cogatur, bonum velle non possit.»
AtGisTims. Quid nobis irasceris ,
qui emendationis
etFectum tanto certius appetimus ,
quanto fidelius eum a
Domino petimus ? Frustra intlatam linguam voce super-
biente dilatas: nolumus prorsus, nolumus eis annumerari
qui confidunt in virtute^ sua '. Aninia nostra Deo sitit,

cui dicit : « Diiigam te , Domine , virtus mea *. » Polest

enim honio bonum velle 5 sed prceparatur voluntas a Do-
raino ^ : in malum vero libens vergit vitiata ,
propter
quod est sanandanatura.
VII. JiLiAMs. « Vanos vero hominum haereticosque
sermones, qui asserant Deumjustum ad bonum opus hbe-
rum hominem condidisse , et esse in uniuscujusque potes-
tate recedere a malo, ac studiis splendere virtutis , ut his
qui tlagitia in necessitatem carnis refundunt, sollicitudi-
num et timorura aculeus infigatur, »

Non dicimus hominum vanos haereticosque

Agcstinis.
sermones qui asserunt Deum justum ad bonura opus
,

liberum hominem condidisse. Talem quippe Adam con-

quo fuimus omnes sed peccando perdidit .se, et
didit in :

omnes in se. Unde nunc non est in potestate filiorum

hominis a malo liberari , nisi gratia Dei det potestalem
fihos Dei fieri *. Propter hoc , non his qui tlagitia , sicut
' Psal, XLYiu, 7. — ' Id. XVII, -i.
— 3 Prov. viii, juxta LXX.~4 Joan. i, i.
 :

OPERIS IMPERF. COWTRA JULIAN. LIB. II. 321

dicis, in necessitatem carnis refundunt 5 sed his qui ut in
tentationes flagitiorum non inferantur ,
preces Deo fun-
dunt , figitur aculeus sollicitudinis et timoris , ne con-
sentiant superbissimis etDeo ingratissimis disputationibus
vestris.

VIII. JuLiANis.KPostremo in Ecclesiisquaemagnumho-

norem et magnum populum possideant praedicari tantam ,

vim esse peccati, ut ante membrorum fbrmam, ante ini-

tium adventumque animae, jactis seminibus supervolans,
in secretum matris invadat, et reos faciat nascituros, or-
tuque ipso antiquior expectet culpa substantiam 5
quae lex
peccati habitans deinceps in membris, captivum hominem
cogat servire criminibus , non castigatione in turpitudini-
buSjSed misericordia digniorera quandoquidem quod nos :

vitia pravae voluntatis esse dicimus, id in Ecclesiaa viris

et foeminis magnisque pontificibus originaUs passio nun-
cupatur. ))

AuGusTiNus. Respondet tibi Ambrosius pontifex mag-

nus, haeresiarchae vestri excellenter ore laudatus, et dicit
Male Eva parturivit, ut partus rehncjueret muheribus hae-
reditatem ^, atque unusquisque concupiscentiae voluptate
concretus, et genitaUbus visceribus infusus, et coagulatus
in sanguine, in pannis invohUus,prius subiret dehctorum
contagium ,
quam vitahs spirilus munus hauriret. Sa-
nanda est itaque , Juhane , humana Deo miserante
, , na-
tura : non , te inaniter declamante, tanquam sana lau-
danda.
IX. Juliantjs. (i Hsec ergo Manichaeorum scorta dog-
matum impurissimorum lenocinantur auribus. »

AuGusTiivus. Ambrosium , si audes , criminare Mani-

chaeum. Attende in quemdicas, quodvis videri tanquam
• Ambros. lib. de Sacramento regenerat. suii de Philosophia citatur in
lib. 11 contra Julian. cap. 6.
GXLIII. 21
322 S. AUGUSTIJVI EIUSCOPI

in me dicere : etsi uUus tibi vel Dei timor, vel humanus

pudor est, conticesce. Me oporlet cum talibus tua convi-
cia, non solum patienter, verumetiam gratulanter audire-,

sed tu debes in talibus lacerandis et liumana erubescere

et divina judicia formidare.
X. Ji LiAisus. « Haec in utroque sexu positos inimicos
nostros urtica commovit quae olim cjuidem vitio malse ,

consuetudinis mordax tamen exhortationum salutarium

,

velut quibusdam curabatur unguentis. »

AuGLSTiNLs. Urtica pungente prurit, sed qui iibidinem
laudat. Si autem propter malam consuetudinem sicut ,

sapis, clamat homo : « Non quod volo laciobonum, sed

» quod nolo malum hoc ago * : » certe vei in isto fatemini

humanam voluntatem vires bonorum operum perdidisse,

cui nisi divinae gratiae subveniat adjutorium ,

quid ei

prodest copiosum et ornatum cujushbet exhortantis elo-

quium ?

XI. JrLiAHus. « At nunc postquam pro medicaraine

coepit offerri , et delectationi accessit auctoritas , ut con-
sensu pene membripotens regina mentiura, ex-
mundi ,

pugnatrix honestatis, et invicta aniraorura omniura capti-

vatrix turpitudo baccharetur nobis quanto honestior, :

tanto durior tuendae veritatis causa facta est. Quia contra

preecipites populos et non raultum

suis remediis infensos,

valet raritas oratione medicantium. Quid igitur? horum-ne

intuitu, receptui canere debebimus,et contumehasnostras
ultum ire siientio, ac de conscientia portu ahorum ridere
naufragia Verum ? contradicit huic odio, primo benignitas
quam generi debemus humano deinceps spes fides 5 ,

quam habemus in Deum qui cxtra id quod frequenter ,

desperatas temporum ievavit ruinas •, constantiara tamen

quam usque ad mortis horam exerceri voluit , etiara si

'
rioni. VII, 19.
 ,

OrERIS IMPERF. COJSTA JULlAiN. LiB. U. 323

nullus inpraesentiarura sequeretur eifectus, seterna remu-
neratione donavit. »

Algustijmus. Quoraodo levatDeus ruinas maiarum vo-

luntatum, (per quas utique tempora vituperantur, quando
recte vituperantur , ) nisi bonas voluntates operando in
cordibus hominum ? Aut si possunt, ipsae se levent, sicut
dementissime sentiendo , magna ruina ruina facti estis.

Unde pro vobis ipsum rogamus : atque utinam sic etiam

de te, quemadmodum de iratre Turbantio , nos exaudire
dignetur.
XII. JuLiAjsLs. « Hac igitur fidei consolatione gauden-
tesimmineamus ccepto operi et disputationum promissa ,

reddamus non ambigentes hoc ipsum maximam esse

:

praemii partem ,
quia in ejus dogmatis arce constitimus
quod cum tam multorum livor, sed plurium error oppug-
net tamen ita supra casus evasit ancipites, ut invincibilis
•,

ciuat possessione victoriae.

Algistincs. Ipse tibi das paimam contra tot antitistes
Dei, qui ante nos , ea quae oppugnas, in Ecclesia Christi
didicerunt, atque docuerunt, bibentes et ministrantes de
fontibus Israel '. Hoc ergo quod facis , nou est vicloria?

possessione cluere , sed in odiosae arrogantiae cioacam

deformiter fluere. Cluere quippe, poiiere est : quomodo
autem potes victoriae possessione pollere, qui conaris ca-
thoiica dogmata, antiqua, et invicta poliuere ?

XIII. Jlliawcs. « Nam si, ut et superior sermo pate-

fecit, et secuturus docebit, cjuidquid ralio est, quidquid
eruditio, quidquid justitia, quidquid pietas, quidquid tes-
timoniorum sacrorum, huic quod tuemur dogmati sufira-
gatur : niliii aiiud inimici nostri toto adipiscuntur conatu,
quam ut doctis quibusc[ue imprudentissimi, sanctis contu-
macissirai, in Deum profanissimi comprobentur. »
' Psal. Lxvii, 27.

21
324 s. ALGvsxiM Eriscopi

AiGisTiivLs. Sed lo(}ncris nam neque ratio ,

ialsa :

neque sana eruditio neque justitia neque pietas, neque

, ,

sacra testimonia vestro dogmati suffragantur imo, haec :

omnia, sicut qui recte inlelligunt judicant, vestrum dogma

subvertunt. Ralio quippe cernit vix ad aliquid veri se
posse pervenire tarditate impediente naturae : eruditio
poenam laboris habet in eadem tarditate naturae : juslitia

clamat non ad se perlinere , ut Adam fiHi gravi jugo pre-

mantur a die exitus de ventre matris suse, sine ullo me-
rito peccatorum : pietas adversus hoc malum ,
divinum
poscitauxihum sacra testimonia, ut hoc fiat, humanum
:

admonent animum.
XIV. JuLiAKis. « Et quidem quam nihil habeant Tra-
duciani quod vi qua proteruntur rationis opponant, ut
,
,

alia eorura scripta , ita hi contra quos agimus testantur

hbelli, qui directi '
ad miiitarem virum( quod etiam ipse
profiteri potest ) ahis magis negotiis quam litteris occu-
patum , impotentiae contra nos precantur auxihum , ac
pro se sursum deorsum plebecularum aut rurahum, aut ,

theatrahum scita commendant quae quo sint promul- ,

gata consiho, historia nuUa commemorat. »

ArGusTiuLs. Non impotentise contra vos peccamur

auxihum : sed pro vobis potius , ut ab ausu sacriiego
cohibeamini , christianae potentiae laudamus otlicium.
Vide sane quemadmodum rurales et theatrales dicas
Cyprianum , et Ambrosium , et tot eruditos in regno Dei
scribas socios eorum.
XV.JuLiANi s. «Illud tamen nequaquam inficiari possu-

mus, quod plurimum, ut dixi, turbis placeat, luteis amen

dehcta voluntatis impulare naturae et infamatione semi- ,

nummorum petuLinliamvindicare utnunquam quis emen- :

dare conetur, quod sperat- in se ipso alterum perpetrare. »

' Libii de iSuptiis et Concupisc. — * Fo7'te sciat.

i
 OPERIS IMPERF. CO^TRA lULIAN. LIB. II. 325
ArGtsTiNis. Quis tibi dixit, quocl alter perpetret pec-
catum cujusquam QuaKdo quidem etiam ? ille qui dicit,
Jam non ego operor illud sed id quod , in me habitat
peccatum continuo subjiciens
^
: « Scio enim quia non :

» habitatinme, hocest,in carnemea, bonum'^-, » ostendit

suum esse quidquid illud est : quia et ipsa caro ad eum

pertinet, qui ex carne constat et spiritu. Et tamen non
vis cum Ambrosio sapere , quod hoc malum quo caro ,

concupiscit adversus spiritum ^

,
praevaricatione prirai
hominis in naturam verterit. Sed et tu cum dicere soleas
in his apostohcis verbis violentiam malae consuetudinis
exprimi, quid est quod modo dicere voluisti « Ut nun-
,
:

quam quis emendare conetur, quod scit in se alterum per-

petrare » cum velis utique se ipsum emendare eum qui
5

dicit Non ego operor illud

: et hoc velisfieri viribus pro- :

priae voluntatis cum videas quam sit voluntas ejus infirma

5

qui dicit Non quod volo ago. Istum saltem quaeso per-
:

mittite divinum poscere auxihum, in quo defecisse cerni-

tis suae voluntatis arbitrium.
XVI. JvLiANus. Verum imbecillum caecae opinionis pa-
trocinium multiphcat peccata non minuit. Hic igitur mi- ,

serorum pruritus et sponte segrescentium nullum contra ,

ipsam rationem valebit pondus atTerre sed quia nonnul- :

\\s Scriplurarum locis, et maxime apostoli Pauli sermoni-

bus confirmari asserunt naturale peccatum, quorum

expositionem in secundum volumen distuh ejusque red- ,

dendre tempus est ; breviter prius, ( ut fiat lector instruc-

tior,) et quae sint acta, et qupe sint agenda distinguam.
Ostensum est ergo, nihil posseper sanctas Scripturas pro-
bari, quod justitia non possit tueri quia si in lege Dei :

est perfecta forma juslitire, nihil per eam adversaria ejus,

id est, injustitia sinitur virtufis acquircre : ac per hoc ,

• Rom. \ir, 17. — 2 lbi'1. 18. — ^ Ambvo?. lib vir in Lnc. cop. xn, v. 52.
326 S. AUGUSTINl EPISCOPl
quod ratio argnit, non potest auctoritas vindicave. Deinde
probatum est, Deum nobis noturn esse virtutibus : hujus
ergo justitiam ut omnipotentiam confitendam: cujus si

admittatur excidium, majestas incipiet tota nutare 5

quia
itaDeus justus est, ut si probaretur justus non esse, con-
vinceretur Deus non esse conclusumque est nos Deum
: ,

sequissimum in Trinitate venerari; et irrefutabiliter ap-

paruit , non posse ab eo peccatum alienum parvulis im-
putari, ))

Algustinis. Quare non fateris ab omnipotente juslo

gravejugum super filios Adam a die exitus de ventrematris
eorum sine ullo peccati merito non potuisse constitui.
,

XVII. JuLiAWLs. Sed ut de definitione justitiae, ita

etiam de peccati conditione dissertura est, quod pecca-

tum apparuit nihiJ esse ahud quam malam voluntatem,
cui esset hberum ab eo quod prave appetiverat absti-
nere. »
AuGusTiNis. Hoc est omnino peccalura primi horai-
nis unde in homines mah origo descendit. Ei quippe
,

valde hberum fuit, ab eo ([uod prave appetiverat absti-

nere quia nondum erat vitium, quo caro concupisceret
:

adversus spiritum nondum dicebat, Non quod volo ago

: :

nondum positus in carne peccati ullum necessarium ha-

bebat auxihum de simihtudine carnis peccati.
XVin. Jllianus. Ac per hoc illustrissimo testimonio
perdoctum est , in nascentibus non esse peccatum quod ,

non poterat inveniri.

in his usus voluntatis
AuGusTiNi s. Et iinde grave jugum, nisi quia ita non
habent voluntatis usum ut obnoxi?e tamen habeant ori-
,

ginis vinculum.
XIX. JuLiANus. Liberura autem arbitrium negari ab
his qui dicunt peccata esse naturaha, lucida est disputa-
tione monstratum. Quod quidera Poenus, non suo ser-
 .

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 327

mone, ne minus ponderis haberet, sed Evangelii testimo-
nio, quasi auctoratius, denegavit; quod nos exponendo
Evangelicae reddidimus dignitati. Apostoli quoque Pauli
testimonium laqueis calumniatoris exemimus, et bonorum
vasorum figulum Deum noslrum csse omnium condito-
rem, Proplieta teste monstravimus.
AtGusTiNis. illic tibi responsum est, et quantum aber-
raveris a veritate monstratum.
XX. JiLiANus. His igitur maxime actis in primo libro,
quorum unum aliquod abunde sufficit ad victoriam veri-
tatis; ex abundanti quidem, superest tamen , ut Magistri
gentium, qua » per unum hominem peccatum dixit in-
trasse in mundum ^, « sententiam disputemus : et defini-
tionibus, quas praemisimus, cum necesse fuerit, adju-
vandi ; et probaturi nihil rationem fuissc mentitam 5 sed
injustitiae esse crimen , aliorum studia aliorum ortibus im-
putare ^ hocque ipsum quod iniquum est, quamvis nemo
hinc dubitare debuerit, tamen Deo disphcere, et ab eodem
prohiberi, testimoniis legis, vci in hoc libro, vel in se-
quenti docebimus. Ex quibus necessario conficitur, et
nos rectissime defendere, neminem cum peccato nasci, et
Deum reos non posse judicare nascentes : ac per hoc,
tam integrum esse liberum arbitrium, quam ante volun-
tatis propriae usum innoxiara in unoquoque naturam.
Ai GusTiNus. Dic, videamus quod de Apostoli testimo-
nio dicturus es, tam inaniter, quam superiora dixisti.
XXI. JuLiANus. Manichaeos aulem et pietati et rationi
rebelles, qui putent et ante tempus voluntatis esse pecca-
tum, quod rerum natura non sinit^ et Deum esse, quem
argumentantur injustum; et infamare sanctas paginas,
quarum mqnumentis probari allegant crimen divinitatis :

quod cum ex tribus nihil queat ratione monstrari id est , ,

' Rom. V, 12.

 328 s. AlGtSTINI EPISCOPI
nec sine voluntale peccatum necin Deo iniquitas
, , nec in
lege perversitas; soli illi stulti, impudentes et impii de-
monstrentur. »

AxjGusTiNLs. Erubesce
non fuit Amhrosius Mani- :

chaeusS cum diceret, hominem prius subire delictorura

contagium quam vitalis spiritus munus haurire.
,
Sed nec
ista delicta , nisi ex voluntate extiterunt, unde originem
trahunt et ideo nec in Deo est iniquitas,
:
qui propter hoc
posuit nascentibus grave nec in lege perversitas, jugum :

in qua hoc discitur esse vcrissimum

quod et ipsi videre- ;

tis, nisi vos potius perversos

oculos haberetis.
XXII. Jt LiANis. Haereat igitur hoc raaxime pruden-
tis animo lectoris, oranibus Scripturis sacris solum illud,
quod in honorem Dei catholici sapiunt , contineri, sicut
frequentium sententiarum luce illustratur et
sicubi du- :

rior elocutio moverit quaestionem

certum quidem esse ,

non ibi id quod injustum est, loci illius auctorem

sapuisse •

secundum autem debere intelligi quod et ratio perspi'

id
,

cua etaliorum locorum, in quibus non est

,
ambiguitas,
splendor aperueru. Jam igitur ejus cum quoagimus
verba
ponamus. Equidem in illo capite dictorum suorum,
quod
usque ad figulum peccatorum Deum suum adduxerat,
contra quod libro superiore confliximus , tenuitcr dixit ',

« Per unum hominem peccatum intrasse in mundum^ : »

non est autem in expositione loci ipsius immoratus. Post
quam vero multis verbis contra illa excerpta
quse ad se
,

confirmat missa, disseruit pervenit ad aliquem dictorum

,

meorum locum ,
quem sibi quasi oppugnaturus obje-
cit sed nihil secundum id quod fuerat pulsatus
5
refe-
rens, ad hanc Apostoli sententiam
convolavit , in qua di-
cit, » per unum hominem peccatum intrassein mundum;
« etsecundum dogma suum, contextum loci ipsius expe-
' Ambros. lib de Philosoph. — >
Rom. v, 19.
 OPEHTS IMPEnF. contra jultan. ltb. it. 329
nere molitus est : propter cfnod ego, praetermissis aliis, ad
eam properavi partem , ut c[iiia me promiseram hanc esse
quaestionem in secundo volumine soluturum, et fidem
promissionis implerem, et argumentatio illius quae esset
ostenderem, ne putarer fecisse fraudem, si illius exposi-
tione suppressa , eam c{uam catholicam fatemur infer-
rem. >»

Algtjstinus. Pelagianam illaturus es , non catholicam.

Catholica illa est, quae ostendit justum Deum in tot ac
tantis poenis et cruciatibus parvulorum ; cjuos in paradiso
ulius eorum nulla ?equitate sentiret, si natura humana
vitiata peccato , et merito damnata nonesset.
XXIII. JcLiANis, « Retractans igitur in primo opere
meo sententiam ejus ,
qua dixerat ^
: » Nam sicut pecca-
tum, sive hinc , sivc inde trahatur a parvuHs, opus est
diaboli homo, sive hinc, sive inde nascatur, opus est
•, sic

Dei « ita autem a me nunc hic refertur

: sicut in meo ,

opere continelur, unde maximam partem fuerat istc fura-

tus. »

AtGtsTiNrs. Sic vera disputas, quomodo verum est

c[uod ego illa furatus sum :cum potius illecujus chartula
mihi missa est ,
quod voluit atc[ue ut voluit , ex opere tuo,
arbitrio suo judicioque trsnstulerit.
XXIV. JuLiANT s. « Respondi ergo ibi : Tu quidem
(pace magisterii tui dixerim ) tergiversaris : sed inteliige
quod ademerit tibi veritas licen tiam pervagandi. Ecce enim
et nos acquiescimus, quia peccatum opus est malae voiunta-
tis, vel opus est diaboli : sed per quid hoc peccalnm inve-
nitur in parvuio.? Per voiuntatem.^at nulia in eofuit. Per
formam corporis ? seci hanc Deus tribuit. Per ingressum
animae.? sed nihii debet semini corporali, quoe nova a Deo
conditur. Per nuptias? sed hae pertinent ad opus paren-
Vitle lib. I Je Nupliis, cap. i.
330 S. ADGXJSTINI EPISCOPI

tiim , cjuos in lioc actu non peccasse praemiseras : quod si

non vere id concesseras, sicut processus tui sermonis indi-

cat, ipsse sunt execrandae, quae causam fecerunt mali. Ve-
rum illae substantiam propriam non habent^ sed nomine
suo personarum opus indicant : parentes igitur ,
qui con-
ventu suo causam fecere peccato, jure damnabiles. Ambigi
ergo jam non potest, conjuges aeterno supplicio mancipari,
quorum labore actum est, ut ad dominatum exercendum
inhomines diabolus perveniret. Quod si concesseris illud ,

totum quod antea tenuisse videbaris amittes, id est, quod

hominem Dei opus dixeras. Necessario quippe setjuitur,
quia per commixtionem corporum origo progenitis est, si
per originem malum in hominibus, per malura jus diaboli
in homines , diabolum esse auctorem hominum, a quoest
origo nascentiurn. Post quse ipsius denuo verba repetivi

« Nam sicutpeccatum, sivehinc, sive inde trahatur, opus

» est diabolij sic homo, sive hinc, sive inde nascatur,
» opus Dei^ » Ac protinus insurrexi hoc modo. Cum
est

illam vocem timoris tui cogito qua dicis nuptias malum ,

non esse, istos alios sermones tuos sine risu considerare

non possum. Si enim credis a Deo homines fieri, et esse
conjuges innocentes vide quam stare non possit, trahi ex
5

his originale peccatum^. Certe non peccat iste qui nasci-

tur, non peccat illc qui genuit, non peccat ille qui condi-
dil per quas rimas inter tot praesidia innocentiae, peccatum
:

fmgis ingressum. »
AuGusTiwus. Jam cum ipsos his verbis tuis, etiam
libros tuos legissem Verum et
, respondisse me sufficit.

hic admoneo, Apostolum potius audiendum esse, quam te,

qui non occultam rimam , sed apertissimam januam de-
monstravit, qua peccatum intravit in mundum, et per
peccatum mors , et ita in omnes homines pertransiit , in
' Vkle lib. 1 de Nuptiis, cap. i. — ' ibi<l. cap. 28,
 OPERIS IMPERF. CONTHA JULIAN. LIB. II. 331
quo omnespeccaverunt' quseverba ; ejus, cum secundum
vos, non secundum ipsum exponere , coeperis, tunc appa-
rebit cui rectiludini veritatis loquacitate tortuosissima re-
lucteris.

XXV. JuLiANus. « Hunc ergo de opere meo priore con-

textum , in hoc secundo libro suo sibi^, licet cum interpo-

latione, proposuit. Nam
commemoratam a me forma-
et
tionem corporis, et quam novam in
ingressum aniraae,
unoquoque a Deo conditam tam ratio, quam legis sa-
,

CYce Ecclesjfcque catholicse confirmat auctoritas, ut spero,

arte praeteriit. »
AuGusTiNLs. Qui legit sex libros raeos, quibus refutavi
quatuor tuos, de quorum primo quoe voluit, et sicut vo-
luitjilledecerpsit, cui respondi in Hbro isto quem nunc
frustra redarguere loquacissima vanitate conaris^-, sic me
tibi in tertio meo respondisse repcriet , ut videat , non me
arte prseteriisse quod dicis j sed illum potius cujus chartul^e
respondebam, hoc deopere tuo noluisse Iransferre sivestu-
dio brevitatis, sive quia pertinere non putavit ad causam.
XXVI. JuLiANT s. « Jam reliqua , licet aliquibus ser-
monibus variata, contexuit. Contra lias ergo objectiones
meas nihil quo repercuterer excogitavit sed verum me :

collegisse, argumentandi inopia confessus, dicit mihi ad

haec omnia Apostolum respondere, qui pronuntiet, « per
))unum hominem peccatum intrasse in hunc mundum. »
In quo loco quis eum eruditus sanum habuisse caput
,

a3stimet, qui non intellexerit aut praetereunda sibi esse

contra quae nihil poterat invenire, aut quaecumque exco-
gitanda quae referret objectis, ad quorum confirmationem
Apostoli verba conjungeret. »
AuGusTiNus. Sed melius verbis apostolicis refelleris
' Rom. v; 12. — ' ViJe lib. 11 de Nupliis el Concupisceut. cap. 27 ct 2g.
— 3 Ibid.
332 s. ArGUSTiNi episcopi
quam meis : nec tamen et apostolicis cedis ; sed mavis
etiam ipsa pervertere^ quam te corrigere.
XXVII. JiLiANus. « Quaesivi ergo consequentissime,
ut omnis mecum eruditio recognoscat ,
peccatum quod
opusest malae voluntatis, et opus diabolidicitur, per quid
inveniretur in parvulo : si per voluntatem ; at nullam in
eo fuisse, etiara hic, cum quo agimus , confitetur : si per
nuptias ;
sed has pertinere ad opus parentum , nemo qui
dubitet ,
quos in hac commixtione non peccasse prsemise-
rat : aut si concessionis hujus poeniteret disputatorem
sicut processus operis indicabat ;
profiteretur esse reos
parentes, quorum conventu regnum in imaginem Dei dia-
boli pararetur *
: et addidi , necessariiis disputationum
gradibus, per originale peccatum auctorem corporum
diabolum c(uia si per originem malum in homi-
definiri :

nibus malum jus diaboli in homines diabolus est

,
per ;

auctor hominum a quo est origo nascentium. Quae quo-

,

niam in antro Manichaeorum Traducianos esse clusura

dcprehenderat : verti clavem , ut praeberem captis effu-
gium •, admonuique , ut si vere a Deo crederet homines
fieri, pureque confiteretur esse conjuges innocentes, intel-
ligeret trahi non posse ex his originale pcccatum. Certe
non peccat inquam iste qui nascitur non peccat ille
, , ,

qui genuit non peccatiste qui condidit - per quas rimas,

, :

intcr tot praesidia innocentiae, peccatum fmgis ingressum?

Quid potuit, rogo, sanclius, quidverius, quid lucidius,
quid brevius, firmiusque componi, quampost triasumpta
quae inimico concedente susceperam inferrem quartum, ,

in (juo erat summa conclusio ? Nam cum uno nonnun-

quam, aut duobus sumptis, tertium necessario colligatur,
qua lege mihipost Uia concessa, quarlum quodhis adhae-
' Vide lib. u de Nupfiis, cap. 27, et lil). 111 contra .Tulian. cap. 24. —
' Vide lib. 11 de Nuptiis, cap. 28.
 ,

OrEIllS IMPERF. COMRA JULIAN. L115. II. 333

ret , non liceret inferre ? Et hoc quidem in secunda dis-

putatione : caeterum in priore , ({uinque mihi aut am-

plius conceduntur, post quce fit Jegitima invictaque con-
clusio.M
AuGusTiNi s. Vide quam per multa vageris , timens ne
Apostoli verba sine tuis praejudiciis audita te damnent,
sicut jam Ecclesia catholica judicante damnarunt. Sed
excurrere quo volueris , remorare quantum volueris
multiplica gyros tuos quaquaversum volueris : quando-
cumque ad eadem verba veritatis navis fallaciarum tua-
rum pervenerit, sine dubio naufragabis.
XXVIII. JuLiANts. « Jam igitur ad eum convertamur.
Dederas mihi ,
peccatum opus esse voluntatis : potui
statim dicere consequeuter, Voluntas autem qua3 peccet,
in parvulis nuUa est, peccatum igitur in parvulis non est.

Verum ut pluribus premereris testibus, interrogavi sensim,

per quid hoc peccatum inveniretur in parvulo 5 ne forte
per voluntatem ? Post quod , te connivente , suscepi nul-
lam in eo fuisse conscientiam voluntatis : adjunxi, ne per
primam culpam membrorum lineamenta Iraxisset ? sed
hsec a Deo informari et per hoc bona esse concesseras.
,

Petivi tertiura utrum per ingressum aniraae

,
reatum ,

advectum putares ? sed hanc esse novam nec quidquam ,

seminibus debere constabat. Intuht deinceps , ne (

quia
nihil tibi de his remanserat arguendum ) nuptias, id est,
coramixtionem corporum , diaboii opus vocares ? sed has
pertinere ad parentum operam te quoque annuente ,
,

monstravi. lihs igitur omnibus quae supra diximus abso-

lutis, conjuges qui fuerant causa peccati, tradux tua dia-
bolo raancipabat. Post quse omnia, quod tibi propinqua-
bat impegi , ut dicerem credere te diabolura auctorem
corporum , cui commixtionis operam , sine qua origo
corporum esse non poterat, deputasses. Et hsec quidem
334 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
disputalio quo morbo oppressus esses , ostendit illa
, :

autem secuiida et te miserabilem cum ejusmodi sensibus

,

el catholicos etiam tiraoris tui suffragio invictos probavit.

Te enim dante, a Deo fieri homines, et esse conjuges inno-

centes, ac parvulos per se nihil operari : his tribus sump-
tis , irrefutabihter illatum est_, cum non peccat ille qui
nascitur, non peccat ille qui genuit, non peccat iste qui
condidit, nuUam remansisse rimam, per quam peccatum
doceatur ingressum. Tibi ergo si displicet quod collectum
est 5 abnue quod dedisti , et dic aut iJlum peccasse qui
genuit , aut illum qui condidit, aut islum qui natus est
ex quibus unum insanum ahud Manichseum, tertium
est,

supra Manichaeos : insanum dixeris dchnquere parvu-

, si

los 5 Manichaeum , si accusaveris conjuges, supra Mani-

chaeos , si peccati Deum sestimaris auctorem. Quod si haec
orania tam aliena sunt a vero, ut adhuc ea metuas libere
confiteriqua impudentia 5 , homo omniura amentissime,
hoc quod a nobis iilatum est, persistis negare ? »

AtGvsTiNis. Cum
ad verba Apostoh veneris ibi non ,

rimara non inveaies sed apertissimam januam qua pec- ,

,

catum intravit in mundum quam conaberis ([uidem :

claudere sed ex ore infantium atque lactentium ^ sal-

5 ,

vatorem potius Ghristum, quam te laudatorem quaeren-

tium et non anfractuosis disputationibus
, sed mutis ,

iietibus miseriam suam multo certius contestantium ,

( quara proiecto , si primi hominis rectiludo et beatitudo

mansisset , nuUo modo in paradiso habere potuissent , )
cura tua tota loquacitate vinceris.
XXIX. Ji LiANus. « Quatuor personarum causa ver-
titur, Dei opificis, duorum parentum de quibus materia
prijestatur operanli, et parvuli qui nascitur. Dicis tu in
hoc choro habitare peccatum : interrogo ego , a quo fiat,
• Psal. vui, 3.
 OPERIS IMPERF. COHTRA JILIAN. LIB. II. 335
utrum a Deo negas a patre ; : 5 totidem negas : a matre :

idem negas a parvulo negas: ; : etadhuc non putas fuisse

conclusum, quia nonpossit esse inter hos quatuor quod ,

ab his quatuor nullus admitlit ? »

AuGvsTiNus .Quidquid vis dicas : ad verba Apostoli

aliquando venturus es : et quisquis ea per istarum argu-
mentationum tuarum loca singula recordatur qure nos ,

assidue propter lectoris fastidium repetere nolumus, ipsa

sua tibi recordatione respondet.
XXX. Jllianls. (c Ad quid ergo persuadendum aut
Scripturas releges, aut conscios nominabis, qni adhuc
quod sentis non potes definire ? Quid te juvat , ut Adam
doceas dehquisse, quod ego penitus non refello ? Quse-
rimus, Adam ante tot ssecuia mortuo ,
peccatum ,
quo in
diaboli jus Dei imago transcribitur ,
per quid inveniatur
in parvulo ? »

AiGvsTiNus. Cur nec tu admittis in regnum Dei, nul-

lum habentem secundum te meritum peccati imaginem ,

Dei ? Cur ministratur sanguis, qui de simihtudine carnis

peccati in remissionem fusus est peccatorura, c[uem bibat
parvulus , ut habere possit vitam , si de nulhus peccati
origine venit in mortem ? Si hoc tibi dispiicet, aperte nega
parvulum Ghristum, aperte nega pro parvuhs mortuum,
qui unus pro omnibus mortuus est unde colhgit quod :

dicit Apostolus « Ergo omnes mortui sunt

: et pro omni- ,

»bus mortuus est*. » Dic aperte Mortuiparvuh non sunt, :

qui peccatum nullum habent morte pro se Christi in 5 ,

qua baplizentur noii opus habent. Jam dic evidenler,

,

quod latenter sentis, quoniamsatisprodis tua disputalione

quod sentis dic inquam parvulos fnistra fieri Chris-
: , ,

tianos sed vide, utrum te ipsum debeas dicere Chris-

:

tianum.
' I Coi-. V, i4.
336 S. AUGUSTINI EPISCOPI
XXXI. Jllianls. « Si per commixtionem parentum
damna nuptias professione, quas argumentatione con-
demnas et deme nobis laborem, quo te convicimus esse
5

Manichaeum. Sin autem tu non id audesdicere, ac ratione^

contumax concumbenlibus inclinaris ut per argumento- ,

rum hactenus inaudita portentahbidinem diabo- , dicas

licam esse , eamque
coeuntium positam ad vo-
in sensu ,

luptatem parentum ad reatum pertinere nascentium ,

,

tuam quidem amentiam et turpitudinem prodis sed :

precor ne tantum arroges ut putes nobis hberum

tibi ,

non esse cum honore Dei nascentium innocentiam con-

tueri ; cum tibi hceat et hbeat cum accusatione Dei a , ,

reatu quem dicis hbidinis libidinantium membra pur-

,

gare.
AuGusTijvrs. Quohbet pruritu hbidinem , id est , con-
cupiscentiam carnis laudes, dicit eam Joannes apostolus
a patre non esse , sed ex mundo esse - : propter quam
recte dicitur diabolus princeps mundi esse ^. Nam scimus,
quod mundum Deus fecerit. Hoc ergo malo concupiscen-
liae carnis bene utitur pudicitia conjugahs ejusque mah ;

reatum a nascentibus tractum solvit regeneratio spiritahs.

Hoc quandiu non non cathohcus, sed Pelagianus
sapis,
futurus es et Scripturis sanctis, quantumhbet eas defen-
5

dere tibi videaris contradicturus es. Me autem quoties

,

propter hoc contradicis Manichseum dicis profecto et

,
,

illum dicis, qui hominem membrisgenitahbusinfusum, et

concupiscentiae voluptate concretum ante dicit excipere ,

dehctorum contagium, quam vitaiis spiritus munus hau-

rire. Ambrosius est iste, Juhane Ambrosium Manichaeum :

dicis ^, insane.
XXXII. JuLiAMs. « Nam cum pronuntias , concupis-

* Forle rationis. — ^ i Joan. n, i6. — 3 Joan. xii, 3i. — 4 Ambios. lib.

dc Philosophia.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 337
centiam carnis a principe tenebrarura in homine fuisse
plantatam,eamque esse diaboli fruticem, ex se humanum
genus quasi poma propria proferentem 5 absolute quidem
proderis quod non Deum, sed diabolum
, dicas hominum
conditorem quo dogmate impiissimo
:
, et conjugiorum
negotium , id est ,
genitalium admixtio , et caro cuncta
damnatur. »

AuGusTiNrs. Non damnatur : sed non a te quasi sana

laudetur, ut etiam te confitente, a suo Conditore ac Sal-
vatore sanetur. Nam hoc in quibus non fit , sine ulla
dubitatione damnabitur.
XXXIII. Jtliams. « Cum vero post hoc sacrilegium
adjungis, et dicis diabolicam quidem esse
,
profiteri te
gignentium conjugum voluptatem, diabolicam genitalium
commotionem 5 sedtamen et ipsa membra quae moventur,
et conjuges qui voluptate afliciuntur , reos non esse 5

verum pro his omnibus novos horaines, id est, rude opus

in nascentibus Deitatis accusas quidem de Mani-
: nihil
chaeorum impietate deponis •, tam immanem moti
sed
capitis ostendis furorem , ut consequentius fovendum ,

quam amputandum judicarenlur, nisivoluntatem ac stu-

dium in hac re tuum, et multorum eversio, et tua obsti-
natio, et Scripturarum multiphcatio loqueretur. »

AuGcsTiNTj^ Has contumelias non indignanter audire

debeo, cum his Ecclesiae doctoribus qui per unum horai-
nem in mundum introisse peccatum ^ , sic inlelligunt , ut
rectus Apostolus loquitur 5 non ut Julianus perversissimus
opinatur. In his sunt , ut alios taceam , Afer Cyprianus,
Gallus Hilarius, Italns Ambrosius, Graecus Gregorius : a
quibus eruditissimis prudentissimisque judicibus ,
quales
te non invenire vana prsesumptione conquereris, hseresis

vestra prius est damnata quam nata.

' Rom. V, 12.

CXLiii. 22
 338 5. lUGUSTlNl EPISCOPI
XXXIV. JuLiANus. « Lege et de hoc quartum operis
mei librum ; et quantum diabolo quem patrem tuum ,
di-
cis , ac libidini matri tuae , sub criminandi specie blan-
diaris , intelliges »
AuGLSTiNus. Legi etiam quartum tuum, et meo sexto ad
ejus tibi cuncta respondi, quis autem nostrum vicerit, ju-
dicet pius lector araborum.
XXXV. JuLiANis. « Verum jam Apostoli verbatvidea-
mus, quem mihi ad omnia, quem supra posui, respon-
dere dixisti. » Ad omnia ista huic respondit Apostolus ^

qui neque voluntatem arguit parvuli , quae propria in iilo

nondum est ad peccandum neque nuptias in quantum ^ ,

nuptiae sunt, quae habent a Deo non solum institutionem,

verum etiam benedictionem neque parentes in quantum ^ ,

parentes sunt , invicem hcite atque iegitime ad procrean-

dos fiiios conjugati ; sed , « Per unum , inquit , hominem
» peccatum intravit in mundum
peccatum mors, , et per
» et ita in omnes homines pertransiit in quo omnes pec- ,

» caverunt-. » Quod isti si catliolicis auribus mentibusque

perciperent, adversum fideni gratiaraque Ghristi rebelles.

animos non haberent neque conarentur inaniter ad suum ,

proprium et haereticum sensum liaec apostolica verba tara

diiucida et tam manifesta convertere, asserentes hoc ideo,
dictum esse quod Adam peccaverit primum in quo de
, ,

caetero, quisquis peccare voluit, peccandi invenit exem-

plum ut peccatum scilicet non generatione ab ilio uno
5

in omnes sed iilius unius imitatione transircl. Cum pro-

,

fecto si Apostoius hic imitationem intelligi voluisset, non

,

per unum hominem sed pev diabolum potius in hunc , ,

mundum peccatum intrasse et per omnes horaines per- ,

transisse dixisset. De diabolo quippe scriptum est, « Imi-

» tantur eum qui sunt ex parte ipsius^. » Sed ideo per
' Yide lib. n de Nuptiis, cap. 27. — » Rom. v, 12, — 3 sap. u, 25.
 ,

OPEKIS IMPERF. COWTRA JULIAIV. HB. 11. 339

unum hominem quo gencralio utique hominum
dixit , a
ccEpit , ut per generationem doceret iisse per omnes origi-
nale peccatum.
AuGLSTiNus. Dixisti verba libri raei, dic jam quemad-
modum accipienda sint quae ibi posui verba Apostoli : ut
raagis magisque manifesteris hsereticus , laudatorem te
supponendo, ut auferas parvulis Salvatorem.
XXXVI. « Abuti teimperitia faventium tibi,
JuLiANis.
sub ambiguitate verborum, quicumque ille
et delitescere
fuerit operum nostrorum eruditus lector, intelligit. Re-
liquum vero vulgus de quo Propheta loquitur ad Deum
,

iEstimasti homines sicut pisces maris mutua praegres- *

:

sione decipitur ac salutiferae discretione ignarum totum

, ,

putat conjungi posse rebus, quod viderit vocibus esse so-

ciaturo. Quid vero sit consequens quid repugnans qui- , ,

busque concessis quid lex inexpugnabilis et reverenda

orationis cogat inferri , nisi doctissimus attentissimusque
non judicat. »
AuGusTiNus. Adhuc circuis quaerendo dialecticos, et vi-
tando ecclesiasticos judices. Dic jam quomodo accipien-
dum sit, « Per unum hominem peccatum intravit in
mundum ^
)) : » melius videlicet hoc intelligens ,
quam
ille qui dixit« Omnes in Adam
, moriuntur quia ,

» perunum hominem peccatum intravit in hunc mun-

» dum, et per peccatura mors, et ita in omnes homines
» pertransiit, inquo omnes peccaverunt^. » Illius igitur

culpa mors omnium est. Et idem ipse alibi : Fuit Adara,

ct in illo fuiraus oranes et in illo omnes ^
;
periit Adam ,

perierunt. Ambrosius est non quicuraque de vulgo, ille,

cujus imperitam multitudinem non valentem de tuis dis-

putationibus judicare nirais alta cervice et proterva fronte
,

' Habac. i3. —

i, ' Rom. v, 12. — 3 Ambros. lib. iv in Luc, cap. iv,
V. 38. — 4 Ibid. Ub. vii, cap. i5, v. 2-j.

22.
340 5. AUGUSTIM EPISCOPI

contemnis : Ambrosius est , inquam , cui nulla ex parle

in ipsis litteris ssecularibus , de quibus multum inflaris

aequaris : in ecclesiasticis vero (juis ille sit , audi vel lege

Pelagiura doctorem tuum , et noli amare sensum a sensu
tanti hujus doctoris alienum.
XXXVII. Ji LiANis. « Et hoc est propter qiiod maxime
miserantes Ecclesiarum ruinas, ad virorum prudentia ii-

lustrium provocamus examen, ut non quid dicatur, sed quid

consequenterdicatur appareat. SienimsubtaHconcihodis-
ceptaretur j tibi utique non hceret, aut quod negaveras
inferre , aut quod afiirmaveras denegare : in libro vero
tuo ,
quera nulla pudoris censura castigat , et quod catho-
lici dicunt, et quod 3Ianichaei , confidenter agglomeras,
hac sola opinioiie contentus , si respondisse dicaris j
quid
autem habeat ponderis oratio tua quid constantise co- ,
,

gitare etiam ineptum putas. »

Algistiwus. Rogo dic jam quomodo intclhgendum sit,
« Per ununi hominem peccatum intravit in mundum ' : »

quid adhuc calumniaris, conviciaris, tergiversaris ? Si

in conciho , cujus videris desiderare judicium , sederent

Cyprianus, Hiiarius, Ambrosius, Gregorius, Basiiius
Joannes Constantinopohtanus, ut aiios taceara 5
numquid
doctiores, prudentiores , veraciores judices quaerere au-
deres? Ipsi contra dograata vestra ciaraant , ipsi scriptis

suis vestra scripta condemnant : quid qucTeris amplius?

Hoc jam in primo et secundo iibrorum meorum satis do-
cui quod contra
,
tuos quatuor ego sex edidi : sed ecce
adhuc te audire paratus sum dic jam quomodo sit acci- ^

piendum quod per unum hominem peccatum intravit in

,

mundum.
XXXVIII. JiLiAKLs. « Denique sine cunctatione tri-

buens quae poposci, quidque ex liis confectum esset aspi-

I
Roni V, 12.
 :

OPEKIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 341

ciens, profiteris te ad hoc quod extruximus, imbecillum
esse apostolum
; Paulum illis omnibus quae diximus ob- ,

viare quem tamen inducis eadem quae tu dederas, con-

;

cedentem. Ais enim, Apostolus neque voluntatem arguit

parvuli quae propria in illo nondum est ad peccandum^
,

quo dato, jam convictum est nec posse in illo quodpiam ,

esse peccatum cujus nulla alia condilio est, secundum

,

defmitionem quoque tuam quam voluntas admittendi ,

quod justitia vetat, et unde liberum est abstinere. »

AuGisTiNLs. Haec definitio peccati est ejus, quod non
est etiam poena peccati. Nam ubi malae consuetudinis vo-
ces esse contenditis -, atque ita voces vestri dogmatis suflfo-

catis , dic , si audes ,

quomodo volimtati hominis liberum
sit abstinere a malo , ubi audis , a Non quod volo ago » :

aut nega esse malum , ubi audis , « Non quod volo facio

» bonum , sed quod nolo maium hoc ago^. » Sed utique

agnoscimus, hoc peccatum pcenam essc peccati; et ideo
discernendum ab illa definitione peccati , ubi voluntas hoc
committit, unde Jiberum Intellige quod est abstinere.
jam quseso, quomodo sit accipiendum Per
dico; et dic ,

unum hominem peccatum intravjt in mundum.

XXXIX. JvLiANus. « Ergo si Apostoius non arguit in
illo propriam voluntatem, quam intelhgit nec esse po-
luisse pronuntiat utique nec signum in eo crirainis ap-
;
,

parere^ ea maxime judicante justitia ([use non imputat ,

peccatum nisi a quo liberum est abstinere. Verum non

,

hoc solum tribuisse contentus addis » Neque nuptias , ,

arguit Apostolus, in quantum nuptiae sunt, quge habenta

Deo non solum institutionem verum etiam benedictio- ,

nem^. « Quod per se soium aeque posset ad expugnandum

peccatum naturale suliicere : quia si scit Apostolus , ut

I
Vide lib. u de Nuptiis, cap. 27. — ' Forte conceditis. — 3 Rorn. vii, 19.

—4 Vide lib. 11 de Nuptiis, cap. 27.

342 S. AUGUSTIMI EPISCOPI
scit , non esse nuptias arguendas , ad quarum concilia-
tioncm et niinislerium et instrumenlum pertinet a Deo
inslituta et benedicta sexuum cum voluptate commixtio 5
non potest de his diabolica germinare possessio nec f ruc- ,

tus earum reus est, apud eam maxime justitiam quae pec- ,

catum non imputat, nisi unde liberum est abstinere. »

AuGi sTiNus. Noli, obsecro, cum tali voluptate com-
mixtionem conjugum in paradiso suspicari, qualem nunc
facit libido, quse non ad nutum voluntatis exurgit, quae

menies etiam sanctorum, cohibenda quidem sed tamen ,

importuna solhcitat. Absit , ut a fidelibus et prudentibus

talis voluplas paradisi, tahs illa pax et felicitas cogitetur.
XL. JuLiANus. u Consideremus et tertiura ,
quo beni-
gnitas tua in acquiescendi facihtate cernatur. » Neque pa-
rentes, in quantum parentes sunt invicem hcite atque
legitime ad procreandos filios conjugati , Apostolus arguit.
« Expende quid dixeris non argui ab Apostolo parentes,
,

in quantum parentes sunt. Ideo ergo eos, in quantum

parentes sunt non posse diabolo fructificare nec de his
, ,

aliquid in quantum parentes sunt ad diabolum perti-

, ,

nere pronuntiat fihi autem in tantum pertinent ad paren-

:

tes in quantum sunt igitur nec rei nec sub regno diaboli,
: ,

nec arguendi a diabolo comprobantur. Ut enim hoc quod

diximus repetitione clarescat
, In tantum sexuum con- :

junctio soboli participat, in quantum qui conjuges sunt,

fiunt parentes ; si autem aliquid inter se voluerint agere
petulantius , vel per illicitos adulteriorum oberrare con-
cubitus , hoc ad fiiios non potest attinere ,
qui de vi semi-
num, non de vitiorum obsccenitate nascuntur. »
AuGusTiMus. Jamne confiteris etiam inter conjuges esse
posse petulantiam commixtionis? Ecce quod facit tua illa
pulchra suscepta : hoc enim nisi cum ei ceditur non fit,

quando ad petulantiam ,
quam tu quoque reprehendis
 ,

OPERIS IMPERF. CONTHA JULIAN. LIB. II. 343

etiam conjuges liberorum procreandorum causa copu-
latos, nuUa necessitate serendae prolis impellit : cujus
tantus laudator esse voluisti, utnemo credat quod etiam
oppugnator esse audeas quippe quam sic laudare non eru-
5

buisti, ut eam te Jiberet, nec puderet, etiam in paradisi

beatitudine coUocare.
XLI. JcLiANus. « Igitur ad nascentes generantium
non flagitia sed semina pervehuntur vim autem se-
, :

minum Deus instituit, et sicut confiteri cogeris, bene-

dixit. »

AuGusTiNus. Semina Deus instituit : sed qui possunt

in natura vitiata bonum ejus a malo ejus ita discernere ,

ut neque putent naturam malum esse neque vitium na- ,

turam esse ipsi possunt discernere quid horum duorum

,

<ad Deum creare pertineat quid sanare. Sed hoc vos non
,

potestis, quandiu Peiagiani, non catholici estis. Dic jam,

rogo, dic jam, quomodo sit accipiendum, quod per unum

hominem peccatum mtravit in mundum.
XLII. JtLiAivrs. « Filiiigitur nec tunc rei sunt, quando
in eorum generatione peccant parentes quia in tantum :

ad liberos suos pertinent in quantum parentes sunt

, :

igitur et tantum fihi ad parentes pertinent, in quantum

fili sunt. Naturae quippe generantium constat germina

communicare non culpse. Quod si ut ralio demonstrat,

,

ita etiam Apostolum confirmare pronuntias merito nos, ;

eo docente, defendimus peccata parentum ad filios perti-

nere non posse quandoquidem et Apostolus Spiritu
:

sancto clarus, et nos instructi luce rationis, ettu pondere

impugnatae a te veritatis oppressus, communiter vereque
fateamur parentes in quantum parentes sunt reos non
,
,

esse ; in tantum autem ad fihos pertinere , in quantum

parentes sunt : igitur fdios in quantum fihi sunt, id est,
I Forte in tantum.
344 S. ALGUSTINI EPISCOPI
antequam aliquid per vohmtatem propriam operentur,
reos esso non posse. »
AuGusTiNus. Parentes quidem gignendo parentes sunt,
et filii nascendo filii sunt nec gignere autem nec nasci
: ,

malum est, quod pertinet ad institutionem Dei, et utrum-

que sine pudenda libidine posset in paradiso fieri, si nemo
peccasset. Pudenda enim liljido nisi aut peccato exorta,
aut peccato vitiata esset, pudenda non esset et aut nulla j

esset omnino et sine illa ita servirent genitalia membra

,

gignentibus, ut manus serviunt operantibus aut ita esset •,

subsequens voluntatem , ut nunquam posset soUicitare h

nolentem ; qualem nunc eam non esse, castitas docet, quae |l

tales motus ejus expugnat , etin conjugatis, ne vel inter i:

se indecenter lasciviant , vel in adulteria prolabantur , et

in quibusque continentibus, nec huic consentiendo, deji-
ciantur. Ecce de qua trahitur originale peccatum : ecce
per quam nasci noluit qui venit non suum ferre sed
,
, ,

nostrum auferre peccatum.

XLIII. Jllianls. « Eant nunc et omnia quidquid ,

possunt Manichsese rationis mohantur ingenia, quam vo-

lunt longas patiantur cogitationum aerumnas : non arro-
ganter, sed religiose polliceor, nunquam hanc instructu-
ram posse quassari. »
Ai GusTiNis. Quam instructuram vocas, tibi niina est,
quae te ita pressit, ut laudare cogeret quod expugnas : si

tamen est in te quahscumque caslitas ,

quae te faciat ex-
pugnare quod laudas.
LXIV. JiLiANcs. Qua igilur fronte subjungis
(( :

« SedjPer unum hominem peccatum in mundum intravit,

peccatum mors, et ita in omnes homines pertran-
» et per

quo omnes peccaverunt ? » quod interpretaris

» sht, in '

hoc modo, ut peccatum ab iilo dicat Apostolus generatione

• Vide lib. i de Nupliis, cap. 27. Roni v, 12.
 » ,,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 345

in posteros fuisse transmissum. Siipra concesseras magis-
trum gentium nuptias quibus Deus benedixerat , , nihil
accusare^voluntatem ad peccanduminnascente non esse,

parentes autem, inquantum parentes sunt, licite sibi legi-

timeque ad procreandos filios conjugari : et addis illico

quasi dormiens priora dixisses crimen ad posteros gene- ,

ratione transmitti. Si enim

tantum generant, in quan- in
tura parentes sunt in quantum autem parentes sunt,
;

licite sibi et legitime junguntur et haec conjunctio ab ^

Apostolo non improbatur,quia a Deo non solum instituta,

verum etiam benedicta est quo ore, qua lege, qua fronte,j

hanc generationem reatus causam radicem criminum, ,

servam diaboli, esse confirmas ? »

Augistintjs. Jam nescio quoties hsec dicta sunt, eis-
que responsum est. Multiloquio tibi excitas cahginem ,
quae tenon permittit mahtiam vitiorum anaturae bonitate
discernere et usque ad odiosum fastidium eadem per
:

eadem nondum dicis quomodo sit accipiendum,

repetens,
quodperunum hominem peccatum intravitin mundum.
XLV. JiLiANvs. « Nonergoarguimereturab Apostolo,
et a diabolo possidetur a Deo instituitur
5 et criminum ,

fons est ; a Deo postremo ut confiteris benedicitur, et a

, ,

te frutex diabohcus accusatur.

AuGusTiNus. Nuptias benedixit Deus non resistentem
,

spiritui concupiscentiam carnis ,

quaenon fuit ante pec-
catum peccatum autem, sicut nec illam concupiscentiam
:

quae non benedixit Deus. Nuptiae porro

resistit spiritui ,

quas benedixit, si peccatum non fuisset admissum quo ,

natura vitiata est, aut sic ulerentur genitaUbus membris,

quemadmodum ahis utimur , sine ulla hbidine obedienti-
bus voluntati ; aut pudenda ibi hbido non esset, quoniam
nunquam resisteret voluntati, quahs nunc utique non
est : quod profecto etiam tu sentis ,
quando ab ea solh-
346 s. ArousTiNi episcopi
citanle atque illiciente dissentis. Nuptiae tamen , etiam
nunc laudabiles sunt : quia neque instituunt hoc malum
in hominibus , sed inveniunt •, et eo malo bene utuntur
intentione generandi, quamvis trahartt inde qui generan-
tur originale peccatum propter quod sunt regenerandi. ,

XLVI. JuLiANus.w Quam mecumnihil egeris, litterarum

omnium testatur eruditio : quam vero contra Apostolum
nitaris , et contra sententiarum tuarumDeum insanias ,

pugna demonstrat. Sed ostenso jarn, non possehaec con-

jungi quae rerum natura dissociat
,
interrogemus et 5

Apostolum ne iUius putetur inesse sensibus quae in tuis

, ,

est sententiis probata barbaries. »

AuGi sTiNus. Dic jam nunc saltem, quod tantis anfrac-

tibus diflerebas.
XLVII. Audio itaque Paulum pronuntian-
JuLiANiJs. «
tem, quia,(( Per unum hominem peccatum intravit inmun-
» dum, et per peccatum mors, etita in omnes homines
))pertransiit in quo omnes peccaverunt ^
, Quod tu, )>

non propter exemplum peccati, sed propter generationem

dictum esse confirmas nosque haereticos vocas, qui id ad :

exempla referamus illoque te juvari seslimas argumento -.

:

Profecto si Apostolus imilationem, inquis, intelhgi voluis-

set, non per unum hominem, sed per diabolum peccatum
intrasse et per omnes homines pertransisse dixisset. Dc
,

diabolo quippe scriptum est Imitantur autem eum, : ((

» qui sunt ex parte ipsius ^. » Sed ideo per unum homi-

nem dixit a quo generatio utique hominum coepit ut

, ,

per generationem doceret iisse per omnes originale pec-

catum. At ego video Apostolum nihil quod ad infama-
((

tionem generationis spectaret humanae nihil quod ad :

condemnationem innocentiae naturalis nihil quod ad ,

crimen divini operis, protulisse. »

' Rom. V, 12. — 2 Vide lib. 11 de Nuptiis, cap. 27. — 3 gap, n, ^5.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 347

ALGisTmi s. Diu dicis nihil , et cum hoc verbum repe-
tere destiteris , dicturus es nihil. Quis enim non te rideat
persuadere conantem , non pertinere ad generationem
quod ait Apostolus : « Per unum hominem peccatum
» intravit in mundum ' ;» cum ipse homo non sit genitus

ab alquo , de quo caeteri gignerentur ; sed pertinere dici-

tis adexemplum,cum exemplum peccati, quod posteriores
imitarentur , non intrarit in mundum , nisi per eum qui
nullum imitando peccavit. Primus namque peccavil.
Hunc autem non Adam , sed diabolum esse quis Chris- ,

tianus ignorat ? Quid est ergo quod te libet , nisi et non

tacere, et nihil dicere ?
XLVIII. JuLiANtis. « Denique id quod ipsa verba non
indicaverant , tu colhgere argumentatione conatus , sub-
dis quia si de imitatione loqueretur, diabolum comme-
,

morare debuerat ; sed quia de generatione voluisset in-

telhgi, hominem dicere maluisse ,
quam daemonem : In-
terrogo ergo ,
quae fuerit tibi hujus opinionis occasio :

quid enim ? negas tu hominum imitatione delinqui ? Et

licet res absoluta Scripturarum attestatione non egeat,
tamen audi David « Noli semulari inter maUgnantes,
:

» neque zelatus fueris facientes iniquitatem ne aemulatus ;

» fueris eum qui prosperatur in via sua -. » Deinde omnes

Scripturae Veteris Testamenti commonent Israelem ne ,

ritum profanae gentis imitetur. Quae igitur necessitas id

cogebat , ut Apostolus , si imitationem vellet inteUigi
diabolum magis quam horainem nominaret, cum et ho-
minum et diaboh nosset iraitatione delinqui ? Aut ergo tu
proba non posse hominum imitatione peccari nec hoc
, 5

in lege uspiam contineri , et sic assere suspicioni tuae

locura paratum ^ aut certe si raanifestura est , nulla
magis re quam imitatione vitiorura invaluisse peccata,
' Rom. V, 12. — * Psal. xxxvr, i.
 348 s. ArGTSTiwi Episcow
grandi imperitia collegisti Apostolum de diabolo profecto
dicturura fuisse, si imitationem voluisset intelligi. »

AuGusTiNus. Nonne ante dixi nihil te esse dicturura

homo nihil loquendo loquacissime ? Sunt quidem peccata
imitationis in mundo
cura horaines peccantum horainura
,

exempJa sectantur non taraen per eos homines quos

:
,

quilibet imitantur, peccatum quod peccantes iraitaren-

tur, intravit in mundum sed per eura qui primus nullum
;

imitando ,
peccavit : hic est diaboius ,
quem imitantur
omnes qui sunt ex parte ipsius. Sic et peccatum quod ,

non imitando comraittitur sed nascendo trahitur, per ,

hunc intravit in mundum, qui primus horainera genuit.

Nihil ergo dixisti et non nisi ad quosdam decipiendos,
,

quosdam fatigandos lectores, tacere noluisti.

XLIX. Ji LiANus. « Quia ergo claret, iraitationem ma-
lorum horainura non solura consequenter sed et neces- ,

sario dici hoc interim arguraentum tuum jacere perspi-

5

cuura est. Quod vero addis de diabolo , esse scriptura :

« Imitantur eum qui sunt ex parte ipsius ^

: » et ego as-
sentior dictum esse prudenter ab eo, quicumque libri ipsius

auctor est, sed tibi non prodest, quod scribuntur quidara

diaboli iraitatione peccare, nisi docueris non posse homi-
numiraitationedehnqui. »

AuGusTiivrs. Non hic quaeritur utrum hominum imi-

tatione peccetur : quis enim nesciat etiam horainum
,

imitatione peccari ? Sed quaeritur ,

quale peccatum per
unum hominera intrarit in raundum ; utrum quod imi-
tando committeretur , an quod nascendo traheretur. Quia
illud primum, id est, quod imitando comraitteretur, non
nisi per eum intravit in mundum , qui priraus nerainera
imitatus caeteris imitaturis peccandi introduxit exemplum,
hoc est, diabolus : hoc autem alterum , id est, quod nas-
' Sap. u, 25.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. 11. 349

I

cendo traheretur, non nisi per eum intravit in mundum,

caeteris originis
qui primus a nemine generatus, generandis
ingessit initium •, hic est Adam. De imitatione igitur An-
gelorum et hominum ad causam perti-
intellige te nihil
noluisse. Disputamus
nens dicere 5 sed tantum tacere

enim, non de quocumque peccatore, qui quandocumque

peccavit in mundo^ 5 sed de iUo per quem peccatum
intravit inmundum: ubi si quseratur exeraplum imitatio-
diabolusinvenitur, si contagium generationis
Adam.
nis,

Proinde, dicens Apostolus « Per unum

hominem pecca-
:

), tum mundum ^ « peccatum generationis

intravit in ,

intelligi voluit. Imitationi enim

peccatum, non per unum
hominem, sed per diabokim intravit in mundum.
L.JuLiANus. ex more dicatur,
«Nam cum utrumque
ah-
ahquando quod diabolum quis imitatus, invideat^
quando quod hominem semulatus , aut invidia , aut fla-
gitiosorum^ sordibus obhnatur^ hoc
quoque imitationis
convenire personae, id est, et cum
nomen utrique possit
cum de diabolo dicitur tu perridicule
dehoraine, et :

ineptire voluisti ,
per imitationis intellectum Adam non
potuisse monstrari. »
Atjgustinis. quemcumque hommem
Numquid per ,

in mun-
quem peccando ahus imitatur, peccatum intravit
hominem pecca-
dum? Dic, si potes, quidsit, « Per unum
et per peccatum mors, etitain
„ tum intravitinmundum,
mors, sive peccatura
), oranes homines pertransiit, sive
), sive potius cura morte
peccatum. » Nam peccatum,
nisi per diabolum mtravit
cujus imitatione peccatur , non
in mundura , qui priraus non
imitando fecit, quod ahi fa-

cerent imitando.
oratio sed pre-
Ll. JuLiANts. « Ad rehqua festinat
:

divisionibus quam possumus

mendus adhuc locus est, ut
. Beda et Florus ad Rom. vi. - ' Rom. v, 12. - ^ Fortc flagitiorum.
 350 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
brevibus, lectori et intelligentia rei et raemoria suggera-
tur. In omnibus quidem pene rebus homonymorum,
qu2e
aequivoca appellamus, conditio reperitur. »
AuGusTiwtJs. Promiseras te intelligentiam suggesturum
esse lectori, et loqueris de homonymis et sequivocis :

quomodo ergo te
saltem Pelagiani intellecturi sunt,
ipsi
nisi prius ad scholas dialecticorum ubicumque terrarum ,

potuerint inveniri, propter haec dicenda mittantur? An

forte et categorias Aristotehs, ante quam tuos hbros le-
gant, eis exponens ipse lecturus es? Cur non et hoc facias,
homo ingeniosissimus, quando quidem a deceptis miseris
pasceris otiosus ?

LII. JuLiAivLs. « Sedut nuncnobis sermode praesenti-

bussit, generatio proprie sexibus imputatur, imitatio
autem semper animorum est. Hic ergo affectus animi,
quod possibihter voluerit imitantis, hominem pro diversi-
tate causarum aut accusat ut in
, aut provehit : ita sit
bono et Deum, Angelos, et Apostolos dicatur imitari
et
Deum, ff Estote perfecti , sicut Pater vester perfectus
» cst ^ : » Angelos, « Fiat voiuntas tua, sicut in coelo et
» in terra^ : » Apostolos, « Imitatores mei estote, sicut
» et egoChristis. » [n malo vero imitatur diabolum, si-
cut dicitur, eum qui sunt ex parte ipsius^ »
« Iniitantur :

imitantur homines Nolite esse tristes sicut hypocritse

, «

» exterminantes facies suas ^ » imitantur animaha , cum :

mandatur « Nolite fieri sicut equus et mulus quibus

,
,

» non est intellectuse. » Hisergo verbis, tam

adhortanti-
bus quam deterrentibus, ostenditur imitationis
alfectus ,
qui utiquesi esse non posset, non indiceretur
cavendus. »
AuGusTiNLs. Sed peccatum imitationis , id est,
quod
imitatione fieret, non intravit in raundum, nisi per eum,
' MaUh. V, /,8. - =>
Id. vr, lo. -3 i Cor. xn, i. -4 San. n 25.-
5 Matth. VI, i6. — 6 psal. xxn, g.
 ,

OPERIS IMrERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 351

qui ut imitatione peccaretur , sine imitatione peccavit : ct
non est Adam certe iste, sed diabolus. Qui enim dixit,
intravit in mundum initium peccati hujus ostendit
^ •, :

quod inilium manifestum non esse factum per homi-

est,

nem, sed per diabolum; si peccatum quod imitarentur

peccantes, velimus attendere. Restat igitur, ut peccatum ,

quod per unum hominem intravit in mundum, non imi •

tationi, sed generationi recte possit attribui. Agimus sane

Deo gratias, quoniam contra vcstrum locutus errorem,
voluntatem bonam qua imitamur bonos, non viribus
nostri iiberi arl^itrii, sed auxilio Dei esse tribuendam, ve-
lut coruscante tibi veritate confessus es quandoquidem :

ut Angelos imitemur non praesumendum a nobis sed a

, ,

Domino demonstrasti esse poscendum sic exponens quod ,

oramus et diciraus, « Fiat voluntas tua, sicut in coelo et

)) in terra'^. »
vocabulum rebus
LIIl. JuLiANXJs. « Sed ut imitationis
diversis communiter convenire^ ita gene-
manifestum est
ratio vere et proprie generantem substantiam indicat non :

proprie autem, sed abusive studiis applicatur. Et tamen

quia hic est jam usus loquendi, et quod indicarit agnosci-
tur, et proprietatibus praejudicium afferre non sinitur.
Dicitur ergo diabolus generare peccantes, secundum quod
Dominus in Evangeho : « Vos, ait , ex patre diabolo es-
)> tis. )) Quo sermone, eum dixit criminosorum patrem, cu-
jus malignitatem convincebantur imitari : et tamen in ab-
soluto est intelligentia ,
quia per hoc nomen , videlicet

nec diabolo sexus, nec hominibus iUis aeria sit ascripta

substantia. Jam igitur quod confici hinc voluerimus ap-

pareat. Si pioprie nunquam hominem homo judicaretur
imitari, et Apostolus per Adam omnes peccasse dixisset:
ego libere prsescriberem usu Scripturarum esse Aposto-
' Rom. V, 12. — ' Matth. vi, lo. — 3 Joan. vm, 44-
352 s. augtjstini episcopi

lum vindicandum ut quomodo Dominus diabolum dixe-

,

rat patrem qui substantia generare non poterat

,
ita ,

Apostolus hominem scripsisset imitabilem , ne quid do-

cuisse contra rationem perspicuam crederetur. »
AiGvsTirNvs. Num(|uid Adam prior in peccato imitabilis
fuit , ut merito per illum hoc peccati genus intrasse dice-
retur in mundum? Nonne diabolus prior imitabihs in
peccato extitit? Per illum ergo intrasse in mundum pec-
catum, Apostohis diceret, si peccatum quodimitando ahi
facerent , eo loco veliet intelhgi.
LIV. Ji LUNus. « Nunc vero si colhgam ,
quae sunt in
Evangeho abusive prolata, non sustinent. Multo magis
apostolus Paulus nullam errori occasionem praebuit, qui
nihil dixit improprium , si pronuntiavit ,
peccatorera
primum hominem sequentibus peccantibus exempiura
fuisse. ))

AuGtsTiNtJs. Non crgo debuit isto duos proponere ,

unum ad peccatum, aiterum ad justitiam, Adara scihcet,

et Christum. Si enim primum peccatorem, propter pec-
catum quod imitati sunt eaeteri ,
posuisset Adam 5
pro-
fecto primum justum propter justitiam cseteris imitan-
,

dum, non Christum poneret, sed Abel primus quippe :

Abel, nullum hominura imitans, sed caeteris imitandus,

juslus fuit. Sciens autera quid loqueretur Apostolus, Adam
posuit ad peccatum, Christum ad justitiam 5
quia ilium
noverat generationis, istum regenerationis auctorem.
LV. JtLiANis. Acper hoc bardissime argumentatus es,
quod si apostolus Pauhis per imitationem transisse pecca-
tum voluisset inteihgi, diabolum magis, quam Adam no-
minasset : cum clareat, et hominis et diaboli malum non
nisi imitatione transire potuisse. Verum disjecto quod tu
extruxeras, non tam meis quara ipsius rationis manibus,
quid nunc a nobis afferatur attende. )>
 OPERIS IMPERF. COKTRA JILIAN. LIB. II. 353
AiGisTiJNrs. Non te disjecisse quod struxeram nec ,

sanae rationis , sed vanae tuae opinionis manus te frustra

inlulisse structurae nostrae, utriusque nostrum verba qui
legerint judicabunt.
LVI. JvLiANi s. « Ostendit Apostolus non a se dictum
essepeccatum generatione transisse, quando nominans
hominem adjecit unum unus enim numeri principium
, ;

est : et iHe explicans per quem diceretintrasse peccatum,

non solum eum nominavit verum etiam numeravit , :

« Per unum inquit hominem peccatum in hunc mun-

, ,

))dum transiit^ » Hic autem unus prsebendae imitationi

sufiicit, generationi implendae non sufiicit. Peccatum au-

tem transiit; sed per unum. Manifestum est, imitationem

hic non generationem coargui quae nisi per duos fieri
,
,

non potest. Aut igitur ostende, per Adam solum sine mu-
liere generationem extitisse^ nec hoc enim ab elegantia
tui abhorret ingenii : aut certe quoniam vides generatio-
nem nisi per duos constare non posse, assentire vel sero,
accusatum non esse per unum numerum opus duorum,
« Perunam inquit, hominem peccatum intravit in mun-
,

)) dum qui dixit per unum intelligi per duos noluit.

: )) ,

Quid, rogo, quoerebat inter haecdogmata numerus, ut

Apostolus tanta cura , non solum hominem, sed unum
hominem nominaret? Verum apparet cautus augustisermo
consiliiqui revelante Spiritu sancto temporum nostro-
,
,

rum prsecavit et exarmavit errores ne in infamationem :

quippe aliquid instituli a Deo conjugii vel benedictse foe-

cunditatis dixisse pularetur-, cum causa posceret ut pec-

cati replicaret exordia ,
per eum dixit numerum transisse
peccalum ,
qui foetibus non poterat convenire. Et certe
primi homines ambo dehquerant, qui ambo merito vo-
cantur forma posteris fuisse peccati : cur non igitur Apos-
'

tolus per duos ait transisse peccatum ^

quod et ad fidem
GXLllI. 23
S54 S. AUGLSTIM EPISCOPl

magis historise congruebat? Verum nihil potuit ab eo pru-

dentius fieri : vidit enim si duos nominasset, qui praeva-
ricationi initium exemplumque proestiterant, et per eos
afHrmasset transisse peccatum, errori occasionem patere,
ut putaretur perduorum nomina conjunctionem foecun-
ditatemque damnasse. Ideoque prudentissime unum ma-
luitnominare, quinon sutticiensad generationisindicium,
ad signum abundaret exempH-, atque iraitationem accu-
satus gravaret, nec foecunditatem numeratus argueret.
Et ut breviter quod egimus colhgatur, foerunditas in
prirais hominibus instituta, nisi per duos agi non potest :

peccatum autem Apostolus intrasse pronuntiat, sed per

unum. »

A.UGUSTINUS. Praedixeram te nihil esse dictorum; et ita

clarum est. Numquid enim Evam
esse, cuivis tardissimo
non imitantur peccantes aut peccatum generis humani
,

non magis ex ipsa sumpsit initium ? « A muhere initium

» factum est peccati, et propter illam, sicut scriptum est,

» morimur omnes*. » Cur ergo non vis attendere, prop-

terea potius Apostolum unum dixisse hominem, per quem
peccatura intravit in mundum, quia iion imitationem, sed
generationem volebat inteliigi ? Sicut enim a muliere ini-
tium peccati fuit , sic initium generationis a viro est
prior enim vir seminat, ut foemina pariat ideo per unum :

horainem peccatum intravit in mundum, quia per semen

generationis intravit, quod a viro excipiens concepit foe-
mina quo more nasci nokiit qui sohis sine peccato est
:
,

natus ex foemina.
LVII. JuLiANus. « Irrefutabiliter confectum est, pecca-
tum iUud ostendi ab Apostolo moribus ad posteros, non
seminibus fuisse devectum : quanta ergodeore tuoellluxe-
rit falsitas, intuere. » Sed ideo per unum hominem Aposto-
' Beda et Floras, ad Rom. vi. — ^ Eccli. xtv, 33.
 01'EIUS IMPEllF. COJNXnA JlLlAN. LIB. II. 355
lus clixit^, a ([uo generatio utique hominum ccjepit, ut per
generationem doceretiisse per omnes originaJe peccatum.
« Gum ideo Apostolus per unum hominem dixerit, ne
putaretur isse per omnes originale peccatum. Ineptis ita ,

ut vix teneam cachinnum, qui dicis generationem ab uno

homine coepisse 5 cum et diversitas sexuum, et lectio di-
vina testetur, generationem non esse potuisse, nissi duo
prius homines, idest, vir et muher extitissent. »
AuGusTiNus. Qui hoc legunt, legant iterum superiorem
responsionem meam; aut si ejus bene meminerunt, deli-
ramenta hujus irrideant. Quamvis possem dicere, ideo
non duos sed unum hominem dixisse Apostolum per
,
,

quem pcccatum inlravit in mundum; ([uia scriptum est,

« Erunt duo in carne una : » unde Dominus ait, « Igitur
))jam non sunt duo , sed unacaro^ maxime quando
: ))

vir adhseret uxori, et initur concubitus. De concubitu

autem proles gignitur trahens originale peccatum, vitio
,

piopagante vitium, Deo creante naturam quam naturam :

/
conjuges, etiam bene utentes vitio, nonpossunt tamen
ita generare, ut possit esse sine vitio : quod ille qui sine
ipso natus est vitio, evacuat in parvuhs, etiam nolente
Juliano.
LVIII. JiLUNLS. « Aut siforte, (quoniam aliter dogma
tuum stare non potest, ) Adam ex se concepisse et pepe-
lisse responderis : Apostolum cjuidem non hoc sensisse

nulli dubium^ tu vero quid sexui tuo volueris evenire

raonstrabis. )>

AuGusTiNus. Non expavescis quod scriptumest, « Neque

)) maledici regnum Dei possidebunt*? » Neque enim tam
foeda convicia nihil te adjuvantia, nisi maledicendi libi-

dine, loquereris.

" Vide lib. u de Nuptiis, cap. 27. — ">

Gen. u, 24. — ^ Matth. xix, 6.—
4 I Cor. VI, 10.
23.
356 S. AUGUSTIWI EPlSCOPl
LIX. JuLiANus. « Verum hsec omissafaciamus, et illud
quod a vobis apparet posse in hoc loco referri, rationis
viribus deteramus. Si ergo dixeris, scriptura esse de hac
commixtione, quod fiant duo in carne una, et secundum
hunc modum Apostolum , per unum hominem dixisse, ut
adhaerentia sibi generantium membra signaret : respon-
debo hoc quoque contra vestram impietatem valere. Non
enim dictum est, Erunt duohominesin unohomine^ sed^
Erunt duo in carne una quo unitionis nomine voluptas
:

illa coeuntium, et hbido quae sensum atliciens membra

consternat, ac , sicut iile prudens intellexit, unam car-
nem gestit eflicere a Deo instituta et corporibus ante pec-
catum doceretur inserta.
duo in carne una, facere nisi
AxjGusTiJvus. Si ut essent
libidonon posset, ( quam susceptam tuam talem prorsus,
quahs nunc a te et laudatur et expugnatur, quam puden-
dam confiteris et sine pudore sic diligis, audes etiam pa-
radisipossessionedotare,) nullo modoetiaminChristoetin
« Erunt duo in carne una^ n Neque
Ecclesia posset intelligi, .

enim tam longe exorbitas a veritatis via ut etiam con- ,

junctioniChristietEcclesiae, hancaudeas importare libidi-

nem. Porro si possunt sine ista esse duo in carne una Chris-
tuset Ecclesia; potuerunt etiam vir et uxor, sinemo pec-
casset, non pudenda libidine, de qua erubescit et qui eam
laudare non erubescit, sed merito faudanda charilate con-
jungi, et fitiorum procreandorum causa esse duo in carne
una. Unde Dominus cum dicit, « Igitur jam non sunt
» duo, sed una caro - » non utique dicit, non sunt duae,
:

sed una caro. Quid ergo non sunt duo nisi homines? ,

sicut Christus et Ecclesia simuf non duo Christi sed unus ,

estChristus unde et nobis dictum estj « Ergo Abrahae

:

' Gea II, 24- ~ ^ MaUh. xix ,

(i.

I
 ,

OPEKTS IMPERF. COXTRA JI LlAN. LIB. II. 357

» semen estis : » cum de illo dictum sit Abrahara, « Et se-

» mini tuo, quod estChristus^ »

LX. Ji LiANts. « Ac per hoc nihil sibi vel de jucundi-

tate ejus, vel de verecundia potest diabokis vindicare. »

AuGisTiNus. Quid est quod dicis , « de verecundia ? »

An confusionem nominare confunderis?Et tamen puden-

dam Hbidinem , et ante peccatum fuisse dicis in eis de
quibus dicit Scriptura , « Nudi erant , et non confunde-
» bantur-. »

LXI. JuLiAjsus. Verumtamenhic Apostolus si qnid tale

sensisset, per unam carnem non per unum hominem
,

peccatum intrasse dixisset. Per generationem vero subs-

lantia carnis soboh sola participat quia non anima de :

anima, sed caro de carne trahitur in nomine autem ho- :

minis, et animus proprie indicatur et corpus ac per hoc :

Apostolus unum hominera nominando, nec negotiura foe-

cunditatis ostendit, in qvo nihil pr^eter substantiam car-
nis impertiri noverat ; nec duosintelligi voluit, qui unum
inculcavit, ut doceretiraitatione transisse, non generatione
peccatura. »
AuGusTmus. Quid est ergo, « Jam non sunt duo, sed
» una caro ^ » nisi non sunt duo homines propter
; , ,

unam carnem? Cum et ipsa caro posset dici homo, a parte

totum sicut, « Verbum caro factum est^^ » quia homo
:

factus est de quo dictum est. Apostolus eiiam quod ait

,

« Exlerior homo corrnmpitur* » puto quod carnem in- :

telligi voluit. Propter quod recte loquimur, cum dicimus

hominis sepulcrum : quamvis caro ibi sola sepulta sit.

Nec erravit quoe dixit, « Tulerunt Dominum meum de

» monuraento'^: » quaravis solacaro ibi posita fuerit. Ma-
I
Gal. 111, 29 et 16.— ' Gen. 11, 25.— ^ Mattli. xix. —4 Joaa. 1, i4- —
— -'
1 Cor. IV, 16. — ^ Joan. xx, i3.
358 S. AtGTJSTINI EPISCOPl

nente ergo de animo obscurissima quaestione, potuit dici,

« Per unum hominem peccatum intravit in mundum ; »
etiam si ad propaginem sola caro pertineat. Haec ilaque
attende, et quam nihil dixeris vide.
LXII. JuLiANi s. « Hic jam, hcet egerit partes suas ve-
ritas , tamen ut sit intentus lector, admoneo. Plurimum
igitur in hoc conflictu de meo jure deposui secutusque ,

quo adversarii temeritas provocaverat , adeo sanae fidei

scita defendi , ut etiamsi magistri gentium verba essent,

quibus iJlum usum Traducianus putavit ; liqueret tamen
eum nihil de naturah sensisse peccato qui nominando ,

hominem sed unum, nonutique generationem criminis,

,

sed exempla culpasset. »

AuGusTiNi s. Exemplum dedisti , sed vanitatis in te

ipso : quia si exemplum peccati a primo peccatore ho-
mine Apostolus poneret, id est Adam profecto exem- ,
,

plum justitiaeaprimo hominejusto poneret, idest, Abel.

LXIII. JuLiANus. Conslat autem non esse apostolico-
rum verborum eum ordinem, quem inimicus noster pu-
tavit. Argumentatur quippe hoc modo » Si Apostolus :

imitationem, inquit, voluisset intelHgi, non per unum

hominem, sed per diabolum peccalum intrasse, Et per
omnes homines pertransisse dixisset. De diabolo quippe
scriptum est, « Imitantur eum qui sunt ex parte ejus^ »
Sed ideo per unum hominem dixit, a quo generatio uti-
que hominem coepit ut per generationem docerel iisse per
omnes « In hoc ergo mentitur, quod
originale peccatnm.
affirmatbeatum Paulum pronuntiasse, quia per unum
hominem peccatum intraverit in mundum, atque ita in
omnes homines pertransierit hoc, inquam, in magistri :

Gentium sermonibus non tenetur ille quippe non dixit :

peccatum transisse, sed mortera. Estergo orde verborura.

• Vide lib. n de Nuptiis, cap. 27. — ^ Sap. 11, 25. — ^ Rom. v, 12.
 0PERI5 IMPERF. COKTRA JILIAN. LIB. II. 359
« Sicut per unum horainem peccatum in mundum intra-

» vit, et per peccatum mors, et omnes hominesper- ita in

» transiit,in quo omnes peccaverunt^ » SuWimis infor-

mator Ecclesiae, quid sibi dicendum esset expendit « Per :

» unum, inquit, hominem peccatum intravit in mundum,

M et per peccatum mors omnes homines per-
, et ita in

» transiit. » Jam nominaverat mortem atque peccatumj ,

quid fuit quod pertransisse dicebat,

necesse, ut in eo
mortem a peccati communione separaret ut signanter •,

ostenderet, in hunc quidem mundum per unum hominem

intrasse peccatum et per peccalum mortem
, in omnes ^

vero homines non peccatum transisse, sed mortem, uti-

que judicii illatam severitate praevaricationis ultricem ,

,

non corporum semina, sed morum vitia persequer^tem 5

nisi quia commendare et praemunire curavit, ne vestro

dogmati opitulatus ahquid putaretur? »

AvGLSTiNiJS. In eo quidera loco, ubi dictumest: « Per

» unum hominem peccatum intravit in mundum , et per

» peccatum mors, etita inomnes homines » pertransiit^ :

utrum peccatum, an mors, an utrumque per omnes ho-

mines pertransisse dictum sit, videtur ambiguum sed :

quid horum sit, res ipsa tam aperta demonstrat. Nam si

peccatum non pertransisset non oranis homo cum

,
lege

peccati, qu£e in merabris est, nasceretur : si raors non

pertransisset non omnes horaines, quantura ad istam
,

conditionera moitahura pertinet, raorerentur. Quod au-

« in
tem dicit Apostolus In quo oranes peccaverunt
,
:

quo, » non intelhgitur nisi in Adam, in quo eos dicit et

criraine transire sup-

raori quia non erat justum
^
siiie ,

phciura. Quacuraque te vertas, nullo moio

cathohcae
prsesertira quia et tu ipse
fidei fundaraenta subvertes ;

tibi adversaris, qui nunc dicis non peccatum transisse,.

I Beda et Florus, ad Rom. v.

360 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

sed mortem ; cum superius dixeris , Apostolum ideo non

duos homines, sed unum inculcasse, ut doceret imitatione
transisse non generatione peccatum. Transiit ergo cum
,

morte peccatum quid est quod nunc dicis, non peccatum

:

transisse, sed mortem?

LXIV. Ji LiANi s. « Quantum igitur inter te et Paulum
distet, intende. Illedicit, per unum hominem:tu, per
duos, id est, per generationem. Ille pronuntiat, in primo
homine et peccatum et mortem fuisse , ad posteros vero
solam transisse mortem : tu contra asseris, et peccalum
ad oranes et interitum cucurrisse. »
AuGusTiNx s. Jam respondum est relegant qui volunt :

quae supra diximus, ne superfluo eadem iterum iterum-

querepetamus.
LXV. JuLiANus. Impudenter igitur sub umbra ejus no-
minis dehtescis , cum nimis diversa eontrariaque dicatis.
Illeenim arguit opus hominum tu opus Dei ille studia , :

deHnquentium tu innocentiam vitamque nascentium

, :

ille voluntatem hominum, tu naturam. »

AuGfSTiNrs. Superius ad omnia ista responsum est :

unde jam te irridet qui meminit •,

qui vero non meminit,
si illa relegerit, profecto ista tua vana cum irriserit, te

dolebit.
LXVl. secundum Aposto-
JrLiANTJs. « Intravit igitur,
lum, per unum hominem peccatum
hunc mundum, et in
per peccatum mors quoniam illum et reum et damna-
5 ,

tioni mortis perpetuse destinatum , mundus aspexit. In

omnes autem homines mors pertransiit •, quia una forma
judicii praevaricatoresquosque etiam reliquse comprehen-
dit aetatis : quae tamen mors, nec in sanctos, nec in inno-
centes ullos saeviie permittitur •
sed in eos pervadit, quos
praevaricationem viderit aemulatos. »

AuGuSTiNus. Hoc loqueris ,

quod objectum est haere-
 OPEUIS IMPEHF. CONTRi JULIAN. LIB. II. 36l
siarchae vestro Pelagio in episcopali judicio Palaestino %
quod ita factus fuerit Adam , non
ut sive peccaret, sive
peccaret, moriturus esset. Hanc enim mortem qua omnes
morimur, de qua dictum est : « A muliere initium factuni
» est peccati , et propter illam omnes morimur ^ , » non
vix ex peccato in omnes fecisse originaliter Iransitum •, ne
cogaris fateri simul etiam originaliter transisse peccatura.
Sentis quippe quam iniquum sit, sine merito transisse
,

supplicium. Verumtamen tam catholicum est quod ex-

pugnare conaris, ut hoc ille cui, sicut dixi, objectum est,
nisi damnasset, profecto ex illo judicio damnatus exiisset.

Mors ergo et ista, qua spiritus a corpore separatur , et illa

quae dicitur secunda, qua spiritus cum corpore cruciabi-
tur, quantum attinet ad meritum generis humani, in
oranes homines pertransiit : sed gratia Dei, per eura qui
venit, ut moriendo regnum mortis auferret, ea resurrec-
tione cujus in illo praecessit exeraplum, raortera regnare
non sivit. Hoc tenet catholica fides hoc tenent judices ,

quos Pelagius forraidavit hoc non tenent haeretici quos5

Pelagiusseminavit.
LXVII. JuLiANus. « Quae praevaricatio , hcet non sit

facta naturahs •, fuit taraen forma peccali : atque ob

hoc, licet non aggravet nasce»ntes, tamen accusat imitan-
tes. »

AuGusTiNvs. Etsi tu obhtus es grave jugura quod ag-

gravat nascentes nos te non desistiraus com.monere.
5

LXVIII. Jllianus. « Mors autem judicialis transiit in

eo quo peccaverunt oranes,sed iibera voluntate quo :

verbo, id est, omnes, Scripturarum more multitudo, non

universitas indicatur. »

AuGusTiNus. Frustra recta verba torquere, et clara

obscurare conaris. In eo peccaverunt oranes , in quo mo-
' Vide lib. de Gestis Pelagii, cap. 11 et S."?. — ' Eccli. xxv, 33.
362 S. AUGUSTINI EPISCOPl
rtuntur omnes : ipse est Adam , in quo si parvuli non
moriuntur, profecto nec in Christo vivificabuntur : sed
quoniam sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Ghiisto
omnes vivificabuntur ideo qui volunt '
^ haec verba per^
vertere, Ipsieis manentibusevertuntur.
LXIX. JuLiAwt:s.« Sed jam pergamus ad rehqua, ut ciu
dogmuti Apostolus concinat, sicut ex multa parte claruit,
processibus sacri sermonis ostendat. » Quid autem aJiud
indicant etiam sequentia verba apostolica? Gum enim hoc
dixisset,adiunxit:Usquead legem peccatuminmundofuit-:
id est ,
quia nec lex potuit aufcrre peccatum. Peccatum
autem non deputabatur cum lex non esset. Erat ergo, ,

sed non deputabatur quia non ostendebatur quod de-^

,

putaretur sicut enim ahbi dicit

; « Per Legem cognitio :

)>peccati ^ » Sed regnavit, inquit, mors ab Adam usque

ad Moysen. Hoc est quod supra dixerat, usque ad Legem*.
Non usque ad Moysen non esset peccatum
, ut deinceps ^

sed quia nec Lex per Moysen data regnum potuit mortis
auferre, quae non regnat utique nisi per peccatum.Regnum
porro ejus est,ut hominem mortalem in secundam etiam,
quae sempiterna est, prsecipitet mortem. Regnavit autem,
in quibus ? etiam in his , inquit % qui non peccaverunt,
in simihtudinem praevaricationis Adse ,
qui est forma fu-
turi. Cujus futuri , nisi Chisti ? et qualis forma , nisi a

contrario ? Quod aUbi etiam dicit : « Sicut in Adam om-

j) nes moriuntur, ita in Christo omnes vivificabuntur ^. »

Sicut in illo illud, ita in isto istud ipsa est forma. Sedhaec
forma non omni ex parte conformis est : unde hic Apos-
tolus secutus adjunxit « Sed non : sicut dehctum, ita et
» donatio. Si enim ob unius dehctum multi mortui sunt,
» multo raagis gratia Dei et donum in gratia unius homi-
'
I Cor. XV, 71. — » Vide lib ii de Nuptiis, cap. 27. Beda el Florus, ad
Bom. V, i3. — 3 Ron). m, 20. — 4 Id. v, i^- — ^ Ibid. — 6 i Cor. xv, 22.
 ;

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 363

» nis JesuChristi in multos ahundavit^ » Quid est, multo
magis abundavit ? Quia omnes qui per Christum liberan-
tur, lemporahter proptcr Adam moriuntur, propter ipsum
autem Christum sine fine victuri sunt. « Nihil aliud con-
sequentihus Apostoli sermonibus indicari professus es
(piam originale peccatum qucd nos approbavimus ipso ;

sui exordio non ab eo ostensum fuisse, quia per unum,

non per chios, peccatum transisse signaverat. »

AuGtrsTiivus. Jam responsum est et adhuc tu vana ,

loqueris neque enim hoc mirum est adhuc enim c{uid

: :

responderim nescis tunc eris impudentior quando scieris,

:

si vanis rehctis vera tenere nolueris.

LXX. ((Verumtamen utrum id cpiod prsete-
Juliajvus,
rierat nunc intimet expendendum est. « Uque ad
, vel ,

))Legem inquit peccatum in mundo

, Tu dicis cpiia
,
"^.
)>

hoc peccatum Apostolus naturale voluerit intelJigi :

quaero ergo, si usque ad Legem fuit, cur desierit esse post

Legem. Neque enim acc[uiesco,utusc{uead Legem, usque
ad finem ejus potius cjuam usque ad exortum intelhgam.
,

Mecum facitverbi proprietas : quoddicit usque ad Legem

fuisse, ostendit non esse post Legem •, etquodcumque
tempore ablatum est, naturale non fuit. Quod ergo in-
fregit censura Legis , et infringendo ex multa parte res-
non generatione susceptum.»
tinxit, imitatione apparet,

AuGusTiiNus. intellectum quid ahud dicam c|uam ,

,

hfereticum Si ergo Lex abstuht peccatum

I quia sic vis ,

intelhgi « usque ad Legem : » fuit ergo per Legem justitia.

« Si per Legem justitia 5 ergo Christus gratis mortuus
» est » Si autem peccatum Lex non abstuht ut non
^.

esset,quod prius eam fecisse dixeras, et mox te poenituit

sed tamen pecc.:itu»i* Lex infregit, ut postea correxisti, et
ex multa parte restinxit mentitus est qui ait « Lex : :

'
Rora. V, i5. — 2 Ibid. i3. — ^ Gal. ii, 21.
364 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» subintravit ut abundaret delictum *. » Sed quia verum
ille dixit, tu nihil dicis 5 et taraen dicendo, haeretica per-
tinacia contradicis.
LXXI. JiLUNLs. «Verum ne videar hic nimis tecum
agere tenaciter acquiescamus, quod « usque ad Legem, »
,

usque ad Ghristum possit intelligi : concedis ergo pecca-

lum hoc quod non esse post Christum ? Et
dicis originale,

quomodo et in Apostolorum membris, et in omnibus

,

baptizatis, et usquehodie posttot saecula adventus Christi,

opus diaboli fruticem adversariae polestatis legemque
, ,
j

peccati manere, vigere, vivere dicis ?

AuGusTiNis. Hoc non dico : nihil dicis. Aliud est pec-

catum ahud concupiscentia peccati cui non consentit
, ,

qui per gratiam Dei non peccat quamvis et ipsa concupis- :

centia peccati vocetur peccatum quia peccato facta est. ,

Sicut scriptura quaelibet , manus ejus dicitur cujus manu

facta est. De quo autem dictum est ;Ecce Agnus Dei,
«

» ecce qui toUit peccata mundi -

; » ipse reatum peccati,
quod generatione trahitur , regeneratione dissolvit -, ipse
Spiritum donans non regnare peccatum in nostro
facit
mortali corpore ad obediendum concupiscentiis ejus ^
ipse quotidiana indulgentia, propter quam quotidie dici-
mus : « Dimitte nobis debita nostra *, » si quid concupis-
centia peccati etiam bene resistendo certantibus male
persuaserit, misericors delet -, ipse gravi ruina elisos erigit
poenitentes non possitomnino peccari, perducet
•, ipse ubi
constituetque regnantes, quando dicitur « Ubi est, mors, :

» contentio tua ? ubi est mors aculeus tuus ? Aculeus , ,

» autem raortis est peccatura ^ » Ecce quomodo pecca-

tum mundi Agnus ille Dei tollit quod Lex auferre non ,

potuit.

' Roui. V, 20. — ' Joan. i, 29. — ^ Ro-m. vi, 12. —4 MalHi. vi, 12.—
5 I Cor, XV, 3r. et 36.
 »

OPERIS IMPERP". COJVTRA JULlAN. LIB. 11. 365

' LXXII. Jlliani s. «Verum videamus et reliqua. « Pec-
Mcatum autem non deputabatur ^, ait Apostolus, cum Lex
» non esset » post quod tu subdis
: Erat ergo sed non : ,

deputabatur, sicut alibi dicit : « Per Legem cognitio pec-

» cati -.)) Si ergo per Legem peccati facta est cognitio, et
peccatum traducis ante Legem non imputabatur ostende ;

hoc imputatum fuisse sub Lege. Nam si per Legem pec-

cati cognitio Legem ignoratio peccati ambigi non
, ante ;

potest causam maximam promulgandcC Legis,

hanc fuisse
ut proderetur et cavcretur, quod prius latebat.»
Alglstints. Ut proderetur verum dicis hoc et nos , ,

dicimus ul autem caveretur non Lex sed gratia non

: , , 5

littcra sed Spiritus fecit. Lex enim subintravit

, non ut ,

caveretur, sed utabundaret peccatum, et superabundaret

gratia qua peccatura et deleretur factum
,
et ne freret ,

caveretur ^.

LXXIIL Ji LiANvs. « Hic sit ergo summa certaminis :

aut ostende imputatum sub Lege fuisse cuiquam originale

peccatum, ostende fuisse monstratum ; et consentiam de
hoc peccato Apostolum locutum fuisse.

Algustinus. Ostendo quidem ,

quod provocas ut osten-
dam : sed si oculos aperiatis ad ea quae videre non vultis,
et ne ab aliis videantur , iiebulas contentionis otfunditis.
Circumcisio carnis Lege praecepta est qua non posset*,
5

melius significari per Christum regenerationis auctorem

,

tolli originale peccatum. Cum prseputio quippe omnis

homo nascitur ,
quemadmodum cum originali peccato ^ :

et octavo die lex circumcidi carnem prsecepit, quia Chris-

tus die Dominico resurrexit ,
qui post septimum sabbati
octavus est : et circumcisus prseputiatum gignit, trajiciens
in illum quo ipse jam caruit j sicut baptizatus in fihum
' Rom. V, i3. -- ' Id. iii, 20. — ^ Id. v, 20. — 4 Prosper. Sentent. 798.
— 5 (ieii xvn, 12.
366 s. AcGrsTim episcopi

quem generat carne, reatum tamen trajiciL originis, quo

absolutus est ipse. Postremo in Lege scriptus est Psalraus:
« Ego in iniquitatibus conceptus sum et in peccatis
,

» raater mea in utero rae aluit ^ »Quod videritis pro-

fecto, nec auderetis aliquid contradicere , si Gypriano et
Ambrosio, cseterisque talibus Ecclesiae doctoribus , fidej

oculos similes haberetis. ;

LXXIV. JuLiANLs. « Aut certe quia hoe in Lege noi^

potest inveniri , acquiesce impudentissime, de eo peccalq
loqui Apostoium quod imitatione ,
trahitur ,
voluntat^
committitur, ratione arguitur, Lege ostenditur, sequitate
punitur. »

Algustinus. De omni peccato quod per Christum tolli-»

tur, dictum Usque ad Legem peccatum inmundo fuit

est: :,

quoniam Lege nontollitur, sive originale, siveadditum,

sive quod erat et ante Legem sive quod etiam Lege sub- ,

intrante abundavit. Gum autem ais , de eo peccato loqui

Apostolum, quodsequitate punitur : expergiscere , et vide
ibi esseet originale peccatum. Non enim aliter aequitas Dei
gravejugum imponeret ipsis quoque exordiis parvulorum
quod jugum cura nostra saepe commemorat ut cervicem ,

tuam, si non inflexerit, frangat.Nam hoc peccatum etiam

Lege raonstrari, praecepto circumcisionis ostendi -. Quod
Quod si negas tu , doce quo peccato proprio, si non cir-
cumcideretur, interibat anima parvuh de populo suo. Scio,
non doces sedvolensnos : fatigare, nec taces.
LXXV. JuLiANis. « Gaeterum quod fmgitis , originale
peccatum, nec per unum transmitti potest,quoniam gene-
ratio per duos agitur.
AuGtsTiNus. Jam responsum est : Lege quse hinc a me
dicta sunt, et invenies te vana dixisse.
LXXVL JuLiANus.«Nec potuit aliquando esse, si potest
' Psal. L, 7. — » Gen. xvii, i^.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA II LlAN. LIB. 11. 367

aliquando non posse : quia naturalia ab initio substantiae
usque ad terminum illius perseverant. »

Algustinls. Hoc et de morte posses dicere^ nam etiara

cum ipsa nasciraur Corpus enira raortuura est propter
: u

» peccatum ^
: «sed et si non propter peccatum sicut ,

desipitis ^ nasciraur tamen sine dubitatione mortales : et

tamen raors atque raortalitas non erit , immortaliter
viventibus nobis. Sicut ergo raors originalis est , et ta-
men potuit esse, potest non esse, melius nostra manente
natura : sic et originale peccatum, et potuit esse, gene-
ratione tractum 5 et potest noa esse , regeneratione de-
i tractum.

I
LXXVII. Jllianls. «Nec a Lege ostensum est , vel os-
tendi potuit 5
quia nunquara legislator usque ad hanc
veniret amentiam ut praeciperet cuiquam Noli ita, vel
, :

ita nasci et quod admoneri non decuit ut corrigatur,

:

justum esse non potest ut puniatur. »

i AvGtsTiMs. Non praecipitur homini quo modo nas-
catur sed praeceptum est quo modo ille viveret, praecep-
:

tumque violavit a quo parentepeccatum originale dedu-

;

citur. Praecipitur etiara ut infans circumcidatur, damnan-

dus nisi circumcidatur cui tamen non solum ahquid :

ahud, sednec saltem circumcisio ipsa praecipitur. Ac per

hoc, non quidem praecipitur horaini quo modo nascatur:
« Mundus taraen non est a sorde peccati, nec infans cujus

))est unius diei vita super terram -. Lege verba sancti ))

Job : et invenies te esse mendacem , loquente illo quem

Deus dixit esse veracem.
LXXVIIL JtLiANus. Et quod usque ad Legem est
«

ostenditur non esse post Legem, ostenditur postremo non

esse post Christum. »

AuGusTiKus. Ita reatus hujus peccati ostenditur non

' Rom. vu, 10. — 2 job, XIV, 4-
368 S. AUGUSTINI EPISCOM
esse post peccatorum abolitionem , sicut mors post carnis
resurrectionem.
LXXIX. JxjLiANUs. « Ac per hoc secundum argumen-
,

tationem quoque tuam , olim non est secundum testi- :

monium veritatis, nunquam fuit. »

Algt sTiNus. Osi vosnon essetis,quicontra testimonium

veritatis falsum testimonium vestrum et dicitis, et insuper
scribitis.

LXXX. JuLiAUTJs. « Et ut quod egimus, inculcetur me-

moriae lectoris •, definisti quondam peccatum et optime, ,

nihil esse ahud quam voluntatem admittendiquod justitia

vetat, et unde liberum est abstinere.
AuGusTiNts. Jam responsum est, quod peccati sit ista
definitio, non ejus quod sit et poena peccati.

LXXXL JuLiANus. « Quae definitio ad intelHgendam

quoque justitiam Dei aperuit viam ut censeremus sequi-
,

tatem divini neuliquam stare judicii, nisi illud imputasset

in peccatum, a quo nosset liberum fuisse ei, qui propter |

hoc atfligitur, abstinere. »

AiGisTiNiis. Propter quid ergo atfliguntur parvuli , si

nuUum habent omnino peccatum ? An omnipotens et

justus Deus injustas poenas a tot innocentibus prohibere

non potuit ?

LXXXIL JiLiANus.wMagistrum vero gentium rationem

privilegio auctoritatis armantem pronuntiasse, quia per
,

unum hominem in hunc mundum culpa transierit quo 5

nomine separavit opera nuptiarum ,

quae sine duorum
negotio esse non possunt ; commendavimus : atque ob
hoc ab iflo unum fuisse nominatum, ne quis duosintefli-

gere auderet. »

Algistini s. Jam responsum est : assidue te delectat

vana garrire.
LXXXIILJuLiANus.«Et re veramulto ego consequen-
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULlAiV. LIB. II. 369
tius, unura quem Apostolus dicit,unum assero, utdoceam
vitium imitationis, non generalionis luisse, quam Tradu-
cianus unius nomine, qui diciturpeccatifuisseveslibulum,
seminibus rem admovet volunlatis , c[uod rerum natura
non recipit. »

At GusTi?»us. Desine quod jam refellimus iterare : (juid

nos cogis adhuc eadera atque eadem dicere contra tantam
sapientiara luam ,
qua putas ideo non significari genera-
tionem,ubi dictura est : « Per unum hominem peccatum
» intravit in mundura '
•, » (juia per duos fit generatio,
non per unum : quasi peccatum illud
quod non vultis ,

generatione,sed imitatione transisse,unus admiserit?Cum

ergo et ipsura fuerit a duobus adraissum cur per unum ,

horaineradictura est Peccatum intravit in mundum nisi

:
5

quia non a foemina concipiente alque parturiente, sed a viro

seminante est generationis exordiura aut quia jara non ;

sunt duo, quando per coitura una fit caro ?

LXXXIV. JuLiANi s. « Posteaquoque ad Legem ventum
est, ad cujus usque terapus praescripsit Apostolus non osten-

sura viguisse peccatum. Quod

tu terapus usque ad finem
Legis protelareconatus non intelhgens nequidquara te
es,

arguraentatura quandoquidera constringendus a nobis

5

esses ut probares hoc peccaluin de quo mentiris Pau-

, ,

lura locutum et quod asseris us([ue ad abohtionera

,

regnasse Veteris Testaraenti vel imputatum fuisse vel , ,

iniputari potuisse sub Lege vel certe acquiesceres non ^ ,

regnare post Ghristum ut sensibus tuis saltera inflexa

,

violenter Apostoli sententia consonaret. Horum autem

nihil reddi a te potest. Fidei ergo nostrae in solido est
puritas collocata , cui et rationis instituta , et justitiae digni-

tas, etApostoh peromnia scita conveniunt. »

Alglstials. Nihil te dicere , et quod respondimus

' Roni. V, 12.

CXLIII. 24
370 S. AUGUSTINI EPISCOPl

raonstrat , et tu ipse. Apostolus quod ait : « Usque ad

» Legem peccatum originale in mundo fuit '
: » non
tantum sed omne peccatum
, inteliigi voluit et ideo us- :

que ad Legem fuit quia nec Lex potuit auferre pecca- ,

tum -. Usque ad Legem quippe dictum est, ut etiam ip-

sara Legem sententia ista concluderet quomodo dictum :

est in Evangelio « Omnes ergo ab Abraham usque ad

:

)) David generationes quatuordecim^ non enim excepto : »

David, sed ipso etiamcomputatonumerus iste completur.

Sicut ergo cum audimus quatuordecim generationes usque
ad David, non excipimus David, sed ipsum etiam computa-
mus ita cum audimus Usque ad Legem peccatura in
: ,

mundo fuit, non excipereLegem, sed etiam ipsam compu-

tare debemus. Quia sicut David non est extra nuraerum,
qui dictus est usque ad ipsum-, sic Lex non est extra per-
mansionem peccati,quodfuisse dictumestusqueadipsam.
Ac per hoc, nemo toHit peccatum, quod nec Lex, quam-
vis sancla et justa ct bona, potuit auferre, nisi ille de quo

diclum Ecce Agnus Dei ecce qui lolht peccata

est : « ,

» mundi autem et dimittendo quae facla sunt,

*. » TolJit

ubi et originale coraprehenditur, et adjuvando ne fiant,

et perducendo ad vitam ubi fieri omnino non possint.
LXXXV.JiLiANvs.w Sed videamus et reJiqua. Postquam
ergo dixisti^:» Haec forma non omni ex parte conformis
est, adjungis : Undehic ApostoJussecutusadjunxit : « Sed
^
» non sicut deJictum, ita ct donalio : si enim ob unius de-
» lietum muJli mortui sunt, muJto magis gralia Dei et do-
» num in gratia unius hominis JesuGhristiinpJures abun-
» davit. » Quam sententiara hoc modo Quid est, exponis :

multo magis abundavit? nisi quia omnes qui per Christum

liberantur, temporahter propter Adam moriuntur,propter
'
Ixoiu. V, i3. — ' Keda ct Florus, ibid. — ^ Maltb. i, 87. — 4 Joan. i,

2f). — 5 ViJe lib. n de Nupliis, cap. 27. — '>

Rom. v, i.5
I

OPERIS IMPERF. CONTK A JULIAN. LIB. H. 371

ipsura autem Christum
siiie fine victuri sunt? « Pronun-

tiavlt certeApostolus, de cujus nobis est opinione cer-

tamen, efticacins operari ad colJationem salutis et copiosius
quam peccatum Adse ut ostenderet
graliam Salvatoris, 5

multo vehementius profuisse Christum, ct pluribus pro-

fuisse ,
cujus gratia ( ut ipso ejus verbo utar ) abundavit
in plures, quam praevaricationemprimihominis nocuisse,
quem tu dicis seminibus ilhgasse peccatum. »
AiGusTiNi 3. Multo magis abundavit dixit non in ,
j

magis multos, id est, non in plures. Quis enim non videat

:pluses esse in genere humano, quos non abundavit ?

in
iBt ex pluribtts ostenderetur quid universse massfejusto
judicio deberetur, nisi ubi vellet Spiritus spirare, etDeus
quos dignaretur vocaret , et quem velJet rehgiosum fa-
;
ceret * ?

f
LXXXVr JiLiAALs. « ProJia igitur, hoc quod intellexit
'Apostolus vestris cohsrere dogmatibus. m

Ai Gi sTiNus. Legantur verJja ejus sine perversitate

llegenlium ,
qualis est in vobis ; et nulla alia probatio re-
I
quiretur.
LXXXVIL Ji LiANv s. « Si enim Adam, ut dicitis, pec-

cato naturali generavit omnes in condemnationem tan- ,

jtumque de suis visceribus in sobolem virus efludit, ut m

natura Jiominis cuncta Dei instituta turbaret 5
»

AvGLSTiNcs. Qnando parvulum spiritus vexat immuii-

dus, animamque ejus et corpus affligit sensus sanitatem- ,

quepervertit-,nonne universa ejus, quam Deus instituit,

I
natura turJ^atur ? nec invenitis omnino tanti hujus mali
: meritum, negantes originale peccatum. Curenim non hic
i
altendis, in natura hominis per diaboli virus cuncta Dei
'
instituta turbari ? Dic causam parvuli , dic reatum ejus
cui recens nato ista contingunt, qui non vis verba Apos-
' AmI)ros. in Lnc. CiTp. ix.

24.
372 S. AUGT ST/M EPISCOri

lolica sic accipere, quemadmodum accipit exquoestins-

tituta catholica Ecciesia et quemadmodum suis tam
,

perspicuis malis confitetur ipsa natura. Et tamen si bene !

consideremus, Dei nullo modo insliluta turbantur : quo- |;!'

niam prsescius futurorum cuncla constituit nec : totum w

quod meretur apostatica creatura singulis reddit , ^
sed in
mensura, et numero, et pondere disponens omnia, nemi-
nem sinit mali aliquid perpeli, quod non meretur ^
quam-
vis non tantum ,
quantum massae debetur universae, sin- If

gulus quisque patiatur.

LXXXVIII. JvLiANi s. « Ut sine dono diaboli, ad quod ;

dicis libidinem sexuum pertinere , nuptiae quas Deus

|
creaverat , esse non possent •, imo iliis (juas ordinaverat

institutionis sua3 honore avolantibus , has quarum ordo

permansit, cum motione genitalium , cum pudore coeun-
tium, cum calore et consternatione membrorum cum ,

jucunditatesensuum, cum iniquitate nascentium, diaboli,

non Dei, opus esse cogeret atque convinceret :»>

AuGusTiNus. Si malum vitiorum ,

quod nisi in aliquo
bono esse non potest , a naturarum bonitate discernas ,

nec excusabis diabolum , nec accusal^is Deum : nec ex-

cusabis lilaidinis malum, nec accusabis nuptiarumbonum.
LXXXIX. JuLUKLs. « Ipsam postremo arbitrii liber-

tatem unius peccati impulsione subrueret •, ut nemo

deinceps inpotestate haberet vetera crimina virtutis elec-
tione respuere, sed uno omnes in condemnationem eversse
humanitatistorrente raperentur. m

AuGusTiNus. Cur non potius miraris universi generis ,

humani ab exordio nativitatis tantam miseriam, ut nemo

beatus nisi ex misero fiat , neque nisi post hanc vitara
malis omnibus careat , cui per Dei gratiam praestatur ut
careat? Hoc mirando, te corriges et justum Dei judicium, ;

(quoniam per unum hominem peccatum intravit in mun-

 OPERIS IMPERF. CONTr.A. JULTAN. LIB. U. 37.S

clum , ) in generis Immani non injusla alHictione cog-

inosces.
XC. JiLiAMs. « Si haec, inquam, cuncta in Dei inia-
ginem primi hominis invexit iniquitas , manifestum est
nimis esse imbecillam Christi gratiam in suis muneribus,
quae nihil quod his tot trabalibus malis mederetur invenit :

aut si invenit, afiirma. Singula enim nunc singulis confe-

iramus. Si Adam praeter voluntatis opera , ipsius naturae
instituta subvertit, nihil debuit magis Christus, quam ea
quse ab iJlo fuerant elisa , reparare , his videlicet vestigiis
iquibus ille subruerat. »
AiGcsTiivrs.Hoc facit, sed non quomodo tu vis. « Quis
» enim cognovit mentem Domini aut quis consiUarius ,

» ejus fuit^? »
XCI. Jllianls. « Id est, ut in nuptiis baptizatorum
neutiquam senliretur libido ; ncc eodem modo, quo etiam
cseterarum gentium, genitalia moverentur. »

AiGusTJwi s. Non ergo debuerunt baptizatae cum ge-

imitu parere; quoniam hoc, (quod negare non potes)
poena est foeminae peccatricis.
XCII. JuLiANus. « Recederei postremo post donum
gratiae coeuntium pudor, nec iret per membra quietis
imitatio^ nec paterentur sensus onera dulcedinis^ liberum
postremo baptizatis redderetUr arbitrium, ut per correc-
tionem naturse, expulsa lege peccati, tam possibile con-
fitereris esse mortalibus , nitere splendore virtutum, quam
sordibus horrere vitiorum : imopenitus nec mortales, qui
sacramentis imbuuntur, esse deberent. »

AiGisTiNts. Et tamen, Juliane, tales nuptias in para-

diso constituere non te pudet, ubi coeuntium confiteris

pudorem. Ergo-ne aliqnid pudendum crat, ubi nihil nisi
laudan.dum ,
qui supra cuncta laudandus est , Conditor
' Isai \L, i3, et R'>m. \t, 34.
•^^^ S. ArGLSTIKI EPI8COPI
instituerat ? Sed quis potest hoc sapere et dicere, nisi quem
non pudet id laudare quod pudet?
XGIIl. JuLTAKus. (c Si enim pugnat medicina cum vul-
nere, et mors peccato dicitur accidisse, '»
abJatiouem mortis
amotio peccati debet operari. »
AuGisTXNus. Adhuc quidem dicitis, Adam sic fuisse'lii
factum, ut sivepeccaret, sive non peccaret, moriturus l'

esset sed ista dicentes jam vos magister

: vester in episco- :»

pah judicio Palaestino , nec sine se ipso, quia non se cor-

^
rexit*, Pelagius ipse damnavit Deus autem non
:
in isto J«
saeculo maligno beatificat suos, quibus
hic peccata dimit- .!ii

tit, et spiritus gratiae pignus impertit.

Ideo eis qui etiam ii

malis saeculi hujus vel deleclabihbus , vel

saevis atque as- P

peris, partim non utuntur, partim bene

utuntur, futurum ;li

promisitsseculum, in quo mala nulla patiantur; ubi

tales'^t
essent et nuptiae, quales in ilio paradiso
, si nemo peccas-li

set essepotuissent, in quibus nihil

, pudendum esset sed '•? :

nec quoniam beatorum numero impleto

tales erunt,
, cuiijsi
smt nuptioe necessariae, generatio ipsa non erit, i! t

XGIV. JuLiAKus. « Verum cum nihil horum quie dixi-i^J

mus^ baptizatorum constet evenire corporibus; non po-l
tuisseautem ahter id est, non debuisse, quam his medi-ijl
,

cmae modis totum fieri veritas clarior sole

monstraverit
,
: J
i

confitendum tibi est, aut illa quae prius enumeravimus,

|(
non accidisse peccato , et ideo nec vuhiera fuisse nalur^ 5
ut constet ratio gratiae, per quam manifestum est, illa dei
suis ordinibus raota non esse aut certe negandum :
, in ji
mysteriis Christi quidquam esse medicinae, quse de tot se- 1]
cundum te morbis ne unum quidem sanare potuerint. » 1

AuGisTiKus. Imo vero hinc deberetis agnoscere , si :

mente sobria viveretis quam magnum , illud peccatum

fuerit ,
quod per unum hominem intravit in mundum , et
' Vide lib. de Gestis Pelagii, cap. i r et 33.
 ,

OPERIS IiyiPERF. CONTllA JULIAN. LIB. II. 375

cum morte in omnes homines pcrtransiit quando quidem :

malis hujus sseculi, cum quibus horaines oriuntur, nec

baplizati jam reatu ablalo omnibus cruuntur nisi post
, , ,

hanc vitam in qua nos oportet etiam promissis bonis

; ,

exerceri adhuc mahs. Nam si merces fidei continuo red-

deretur, jam nec fides ipsa esset quae mala proesentia vi- ;

dens, ideo pie tolerat, quia bona promissa non videns,

fidehter et patienter expectat.
XCV. JuLiApjus. « Sic egi hactenus ,
quasi vim dono-
rum et vulnerum, in conlrariis licet effectibus, aequalera
tamen Apostolus eestimasset : crescit autem dubio procul
subhmitas sanse fidei ,
quam tuemur; cum consideratur
Paulus non solum remediis gratiae aegritudinem non prse-
,

tuhsse culparum verum eliam copiosiora beneficia judi-

,

casse dispendiis. »
AuGTjsTiNus. Verum est : temporaha quippe sunt dis-
pendia regeneratorum ; beneficia vero erunt sine dubio
sempiterna : sed dispendia, quae nascentes flendo testan-
tur, dicitequo merito sub justissimo et omnipotentissimo
Judice eis, si nuUum peccatum attrahunt, irrogentur.
XGVI. JuLiANrs. « Quid ergo etiam haec disputatiocol-
legerit, prudens lector attendat. Apostolus dixit in plures

abundasse donationem Christi ad salutem ,

quam Adae
culpa nocuisset. »

AuGusTiNus. « Non hoc dixit : sed, multo magis abun-

davit gratia in muitos^ ; hoc est , magis abundavit, non
in magis multos, id est, non in plures , sicut jam res-
ponsum est.

XCVII. JuLiANus. « Qua culpa tu illas clades ,

quas
supra enumeravimus , dicis accidisse naturae, ex quibus
nec unam in his qui ad Christi perveniunt sacramenta,
constat sanari 5 ac per hoc multo plus iniquitatem primi
' Roni. V, i5.
376 S. AUGUSTINI EPISCOPI
hominis ad nocendum asseris habuisse virtulis ,
quam
gratia Christi obtinet ad medendum : quo collecto, os-
tensum est, quantam inter Calhohcos et Manichaeos,
tantam inter te et apostolum Paulum esse discordiam. »

AuGusTiTvus. Tollit gratia Christi originalis peccati rea-

tum, sed rem invisibilem invisibiiiter tolHt : dimittit
etiam cuncta peccata, quae horaines male vivendo insuper
addiderunt. Judicium quippe ex uno dehcto in condera-
nationem 5
quia et unum illud quod a nascentibus tra-
hitur , trahit ad aeternam condemnationem , si non remit-
tatur : nec tamen hoc solum gratia dimittit ; alioquin
tantum valeret sed cum ipso dimittit et caetera ergo plus
•, •,

valet propter quod diclum est

;
« Judicium quidem ex :

» uno in condemnationem gratia autem ex mullis dehctis ,

))in juslificationem ^ » Donat etiam gratia, ut contra

concupiscentiam carnis spiritus concupiscat : et si quando
fidelis homo in hoc certamine venialiter vincitur, debita
dimittit oranti , et quando damnabiliter vincitur dat hu- ,

miliorem poenitentiam qui tribuat indulgentiam. Donat

,

postremo vilam aeternam et animae et corpori, ubi qualia

et quanta bona sint cogitare quis possit ? Quomodo ergo
plus nocuit primi hominis iniquitas ,
quam profuit se-
cundi hominis , hoc est, Christi bonitas^ cum ille tempo-
raliter nocuerit, Christus autemet temporaliter adjuvet,
et liberet ac beatificet in seternum? Quae cura ita sint,

sententia nostra catholica^ non Manichaea est ; et ideo nec

Pelagiana est, quia catholicaest.
XCVIII. JuLiANus. « Frivolam sane expositionem in
hoc loco tuam optimo jure despicerem, et irrepercussam
praelerirem, quasi nimis humo cohaerentem, nisi vererer,

ne pellacite magis quam constantiae crederetur. Loqueris

ergo hoc modo : « Quid est, multo magis abundavit, nisi

' Rom. V, 16.

 OPERIS IMPERF. CONTRA. JULI\N. LIB. II. 377
quia omiies qui per Christum liberantur , temporaliter
propter Adam moriuntur, propter ipsum autem Christum
sine fine victuri sunt ' ? k Quo sermone , si quid conse-
quenter diceretur attenderes, omnem arcem tuam , id
est , traducem cecidisse faterere. Dicis enim , ideo multo
magis abundasse Christi gratiam ,
quia per eam vita con-
feratur aeterna , cum per Adae peccatum subeunda sit cor-
ruptio temporalis. Si ergo nihil aliud intulit Adam prae-
ter corporis mortem, contra quem Chrislus copiosiore
beneficio vitam contulit sine fine durantem apparet non ^

peccatum Adae ad posteros transisse, sed mortem. »

AuGusTiNus. Apparet te propterea irrisisse quod dixi,
vel potius te irridere finxisse ut his qui te non intelli- ,

gunt, videreris dicerealiquid, cum diceresnihil : primum

quia eis dixi Adam temporali morte nocuisse, quos Christi
liberat gratia : quos enim occulti quidem , sed judicii justi
veritate non liberat , etiamsi parvuli moriantur , seterna
morte plectuntur. Quomodo ergo hinc apparet , non pec-
catum Adae ad posleros transisse sed mortem nisi quia , ;

hoc vis putari, quod perstrepunt verba tua, non quod

sequiturverbameaPNosenim dicimusutrumquetransisse,
et a Christo utrumque clamamus auferri , reatum scilicet

peccati plenissima remissione peccatorum mortem vero ,

beatissima resurrectione sanctorum quae propterea non 5

statim regeneratis datur ut exerceatur fides qua id quod

,
,

non videtur speratur hoc enim et in se ipsis ct in par-

;

vulis suis cum sperant fideles , utique sunt fideles. Ecce

quod dicimus, ecce cui catholicae veritati contradicitis :

sed magiscontra vos, quam contra illamdicitis, quidquid

haereticis disputationibus dicitis.

XCIX. JuLiAjsus. « Constabit autem consequentissime,

mortem perpetuam , id est, poenam sempiternam ad nos
' Vide lib. ii de Nuptiis, cap. "iy.
^79 S. AUGVSXIM EPISCOPI

uon fuisse transmissam , ac per hoc peccatum Traducis

esse non posse. Ut enim breviter quid tenendum constet ,

appareat : ab Apostolo dona Christi peccato primi homi-

nis praeferuntur : tu per hoc peccatum tuura, id est, Tra-
ducis , unam dicis an duas Iransisse mortes. Si unam, et

corporalem , ut hic confessus es , constat gratiam Christi

antecellere peccato primi hominis : et jam nascitur nemo
peccator ;
quia , regnum peccati est
si ut supra dixisti ,

ut in secundam homo mortem id est in poenam pcrpe- , ,

tuam praecipitetur et per Adam mortem corporis solum

,

advectam dicis; nec peccatum per Adam ad posteros nec ,

mors aeterna transmittitur. »

AuGusTiNus. Jam responsum est : nihildicis. Regnum
enim peccati etiam in aeternam praecipitat raortem , nisi

per Christi gratiam remittatur : verumtaraen ista quoque

mors temporahs nulla esset , nisi Adam non moriendi pos-
sibilitatem peccati merito perdidisset ; hanc enim pecca-
tori denuntiavit Deus dicens : « Terra es, et in terram
» ibis^ » Hanc sine merito peccati suscipere dignatus est
Christus^ ut per illam quidem moriendo iret in terram,
sed resurgendo terrara levaret in coelum : ac si aeterna
morte destructa, temporaJem fidelibus ideo non auferret,
ut adversus eam resurrectionis fides in hujus vilee agone
certaret.
C. JuLiANus. « peccatum Adae
Sin autem dixeris, per
naturaiem factam esse iniqultatem duasque accidisse ,

mortes, unam seternam, alteram temporalem perChrisli j

autem gratiam unam interim auferri a persona non a na- ,

tura, id est, perpetuam temporalem vero remanere , :

Apostolus convincitur falsitatis qui dixit multo magis ,

profuisse gratiam, quam nocuisse peccatum Apostolus :

autem argui non potest tu igitur jure reprobaris. »:

' Gen. 111, 19.

 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 379
AiGLSTiNLs. Egodixi, una resurrectionebeatorum am-
bas mortes tolli, et istam ne sit anima sine corpore suo,

el illam ne aggravetur, vel atliigatur anima etiam corpore

suo. Sic auiem ista fidelibus ad tempus relinquitur, utha-
beat per illam fides adjumentum 5
quemadmodum postea
reis toUitur, quod de suo corpore non recedunt, mi-
ut
seriae sit incrementum. Ac per hoc eis, qui regenerantur

in Christo, et de isto saeculo maligno elccti exeunt, ma-

nifestum est plus prodesse gratiam ,
quam nocuisse pecca-
tfim quod per unura horainera in mundum intravit, et
,

cum morte per omnes homines pertransiit. Apostolus ita-

que redargui non potest quia verum dixit sed tu non ,
:

inteliigis aut contra id quod intelhgis, asserere quod

,

falsum est, haeretica contentione conaris.

CI. JuLiAzsus. « ApostoluscUxit, magis gratiamChristi,
quam Adae abundasse culpam : non igitur natura ab eo,
non generatio , non fcecunditas , sed voluntas , electio
mah morum , pravitas accusatur. »
AvGLSTiNLs. Si nihil nocuit generatio, nihii praestatre-
generatio : si non est natura vitiata , non hs bent Cliristum
parvuli salvatorem : si malum et bonuni meritum singu-
lorum in eorum propria est voluntate ,
quo merito Chris-
tus regnum Dei parvulis coniert ,
qui in neutram partem
sua voluntate usi sunt? Postremo quoniam duos posuit
Apostolus, unum ad peccatum, non diaboium, sed Adam j

et unum ad justitiam, non Abel, sed Christum ^ ut non

exempiis imitatio, sed generationi regeneratio referretur;
si non trajicit peccatum in homines generatos Adam non ,

donat Christus parvuhs regeneratis justiliam • quia nec

generati , nec regenerati parvuli usi sunt propria jibertate.
Ite nunc si vullis , et clamate si audetis ,
justitiam par-
vuhs non donari ^ nec eos habiluros esse justitiam quando ,

habital)unt in illo regno, ubi erunl, sicut scriptum esf,

380 S. AUGUSTINI EPISCOPI
coeji novi, etterra nova , in quibusjustilia inhabitat^ : aut
ex vestro ,
quo inebriati eslis , meracissimo dogmate, deli-
rate in illo regno justitiam parvulos habituros quidem
sed proprise voluntatis meritis , non divinae gratiae largi-
tate. Quod
dicere non audetis (hic enim merita com-
si ,

parari, autem praemia reddi fatemini^) cur fateri

ibi

dubitatis, sive non vultis, sic eos ex Adam potuisse ha-

bere peccatum sine meritis propriae voluntatis malae,
quemadmodum a Christo recepturi sunt justiliam sine
suis meritis praecedentibus voluntatis bonae?
CII. Jtlianis. « Ac per hoc, si quem in rebus adhuc
humanis locum veritas habet et non strepitu iniquitatis ,

totus omnino mundus obsurduit, ratione, disputatione,

et Apostoli fide , atque ipsa ejus sententia teste, perdoc-
tum essefatebitur, inter Traducianos et Catholicos tantum
esse discrimen ,
quantum inter Paulum et Manichoeum,
quantum inter sapienliam et slultitiam , quantum inter
rationem et insaniam quantum inter constantiam dicto-
,

rum , et eam fluctuationem quam nova foeditate perpe-

teris , ut in iisdem pene versibus quod dixeris neges ,
quod
negaveris asseveres. »
Algustini-s. Jam responsum est : rogo te, si aliquid
dicere non potes, tace si potes^ sed quod pejus est, nec
hoc potes.
GIII JtiLiANus. Et non, inquit, sicut per unum pec-
cantem, ita est et donum : nam judicium ex uno in con-
demnationem"^, gratia autem ex multis delictis in justifi-
cationem. Quibus Apostoli verbis admoves expositionem
«

tuam ita se habentem » Ex uno ergo, quid, inquis nisi: ,

delicto? Quia sequitur Gratia autem ex multis delictis^. ,

Dicant isti quomodo ex uno delicto in condemnationem ,

nisi quia sufiicit ad condemnationem etiam unum origi-

' 1 Pefv. 111, i"?. — ' Rom. v, i6. — ^ Vide lib. ii de Niiptiis, nap. 27.
 OPEUIS IMPEKI. COJNXRA JDLIAW. LIB. II. 381
iiale peccatum ,
quod in omnes homines pertransiit. Gra-
tia vero ideo ex muitis deliciis in justificationem, quia non
solum iinum illud solvil , cjuod originaliler Iraliitur^ sed
etiam csetera ,
unoquoque horaine motu propriae
quae in
voluntatis adduntur. Si enim ob unius de]ictuni mors reg-
navit per ununi \ multo raagis qui abundantiam gratiaj
et justitiae accipiunt , in vita regnabunt per unum Jesum
Christum. Itaque sicut per unius delictum in omnes ho-
mines ad condemnationem ita et per unius justitiam in ,

omnes homines ad justificationem vitae. « Post quae Apos-

toli verba, quasi ahquid confeceris, insuitando de nobis
loqueris Adhuc permaneant in vanitate mentis suae,
: »

et dicant unum hominem non propaginem trajecisse sed ,

exemplum praebuisse peccati -. Quomodo ergo per unius

delictum in omnes homines ad condemnationem, et non
potius per multa sua cujusque delicta ? nisi quia etiam si

illud unum sit tantum , idoneum est perducere ad con-

demnationem , etiam nullis additis cseteris^ sicul perducit
parvulos morientes, quiex Adam nascuntur, si in Christo

non renascantur? Quid ergo a nobis quaerit iste, quod non

vult ab Apostolo audire ,
per quid peccatum inveniatur
in parvulo-, utrum per voluntatem, an per nuptias , an
per parentes? Ecce, audiat per quid, audiat et taceat,
per quid peccatum inveniatur in parvulo : Apostolus ,

Per unius delictum , inquit , in omnes homines ad con-

demnationem. « Nihil te quidem magis timere quam in-
terrogationem perscrutatricem animi tui et dogmatis no-
vimus : inde est quippe, quod omnibus opibus negationem
examinis a mundi potestatibus comparatis ; inteihgitis

enim agendum vobis vi esse , cum deserimini rationis

auxifio. ))

' Rom. v', i8 et 19 — ^ Vide lib. n de iNiiptiis, cap. 27. Beda et Florus,,

ad Roiu. V.
382 S. AIGLSTJIVI EPJSCOPr

non timere potestatera? Jjonum fac^

At/itJsTiNus. Vis
Non autem Jjonum contra apostolicum sensum exe-
est ,

rere et asserere Jiaereticum sensum ^ Quid

adliuc quaeris
exaraen, quod jam factum est apud Apostolicam
sedem?
quod denique jam factum est in episcopali judicio Palses-
tino, ul)i Pelagius vestri auctorerroris procul
dubio dam-
natus esset, nisi ista quae tu defendis, dogmata veslra dam-
Damnata
nasset. ergo haeresis ab episcopis non adhuc exa-
mnianda, sed coercenda est a potestatiJ^us christianis.
CIV. JtLiANus. « Sed non tua opinio apud prudentes
tantum valebit, ut cum tu sis caput horum et causa ma-
lorum de conflictu medio Apostoli te oI)jectione subdu-
,

cas^ et putes illum pro te esse feriendum

quo potissimum :

contra vos praeceptore armamurac principe.

Utergo quid
tibi dicendum sit, consequenter agnoscas : si mihi el tibi
super hoc esset nulla dissensio, quod Apostolus
naturali
peccato Manichaeorum dogma firmaret, tunc tuum
caput
petenti, illum constanter opponeres nunc vero cum in- :

apud me magistri gentium dignitas perseveret,

violabilis
ejusque verbatua laedi expositione non patiar,
qui secun-
dum regulam prolatam rationis stulto impuro, ct impio
assero dogmati repugnare nihilque
eum pro peccato na-
,

turah dixisse convinco^ qua tu impudentia

ingeris, ut vel
pro te mihi ille respondeat qui non
interrogatur, quo- ,

niam nec de ejus sapientia duJiitatur; vel

me vociferaris
nolle audire ab Apostolo, quod in
te ab Aposlolo nobis
tradita intelligentise sanitate detestor? »

AuGusTiNus. Numquid non post Apostoh verba a me

mterposita nihil aliud quam tacere debuisti?
Et tamen
contra illa nihil dicens, nec secundum illa
aliquid dicens,
mihi non taces , et jactas inter caetera quod cgo sim caput
,

horum et causa malorura : quasi ego prior vel credide-

• Rom. XIII, 3. — 2 Vide lib. i Opoiis prioiis contia Julian. cap, i.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULlAN. LIH. II. 383
rim 5 vel esse disputaverim originale peccatum. Tam
quippe imperitos haec tua credis esse lecturos, qui ne-
sciant quam multi ante nos Kcclesise clarique doctores, sic

ista Apostoli verba intellexerint et exposuerint ,

quemad-
modum tota ex ipso initio sui catholica intelhgit vel credit
Ecclesia : quse doctorum verba si mala sunt , sicut vos di-

cere non timetis (juomodo ego sum•,

,
quseso te, caput ho-
rum et causa malorum nisi quia tu 5 cs caput harum ,
quas
mihi rabiosus ingeris ,
calumniarum? Nam si sano eerebro
tonsiderares humanse vitoe miserias a primis fletibus intan-
tium usque ad extremos gemitus morientium videres pro- 5

fecto, quod nec ego, nec tu, sed ille Adam fuerit caput
horum et quod nolens videre cJausis
causa malorum :

ocuhs clanias, et justum Dei esse judicium, et non esse

originale peccatum. Quseduo inter se quam sint contra-
ria, procul dubio cerneres, non dico si horum malorura

caput non esses, quia ulique non es^ sed si sanum caput
haberes quod habere posses si doctores sequendo catho-
,
,

hcos caput Pelagium non haberes,

GV. JuLiAKus. « Exprimatur igitur vis argumentorum
tuorum. Post quam dixit Paulus, quia multo magis abun-
dasset gratia Salvatoris ad medendum quam ,
praevaricalio

primi hominis ad nocendum , sequitur : » Et non sicut

per unum. peccantem , ita est et donum : nam judicium

ex uno in condemnationem ,
gratia autem ex multis de-
lictis in justificationem. « Qnod tu delictum unum ad
condemnationem sufficiens, originale esse contendis » in ,

omnes videhcet homines pertransiens gratiam autem ideo :

ex multis delictis in justificationem dici quia non solum ,

illud unum quod originahter trahitur sed etiam

solvit, ,

cEelera qusn in unoquoque hominc motu propnse

volun-

tatis adduntur. « Ad quod confirmandum paulo

post argu-

mcntaris quia si hoc unum delictum ad condemnationem

,
384 S. AUGLSTINI EPISCOPI

sLifliciens Apostolus dixisset imitationesusceptum , addere

debuisset, omnes homines ad condemnationem non per
unum ire delictum, sed per multa sua quseque voluntate
commissa. In quibus quoniam elaqueandus est Apostoli

sermo a cassibus Manichaeorum, ut sit attentus lector , ad-

moneo. Ais ergosecundumnostrumsensum, quo asseritur
primaculpaformara praebuissepeccantibus^debuisse Apos-
tolum sicut gratiam ex muitis delictis in justificationera
,

dixit operari , ita ex raultis peccatis dicere regnasse mor-

tem. Porro hoc argumento contra te omnino luctaris :

convinco enim secundum dogma tuum inconsequenter ,

Apostolum pronuntiare autem exmultis delictis in

, Gratia
justificationem, qui dixerat, Ex uno peccato judicium in
condemnationem. Ut enim egredientes de nostris finibus
in vestra regione versemur si libertas arJjitrii primo est :

eversa peccato , et in omni deinceps hominum genere

manca adeo remansit , ut non sit ei possibile nisi tantum-
modo raalumfacere, nonautem habeat in facultate elec-
lionem partis alterius , id est , recedere a malo et facere
bonum 5 sed iniquitatis necessitate depressa appetentise
crirainum parere compelhtur : si perrupta omni lege jus-
titiae . facta sunt naturalia quse fuerant voluntaria j si iex
peccati habitat in membris ,
quee tyrannidem in imagi-
nem et opus Dei, nuptiarum verecundia et jucunditate

sortita est ; si frutex diaboli in visceribus pangitur ante

animara, et cura incrementis naturalibus adolescit^ fronde
scit, et pestifera fruge ingravescit : si haec, inquara, ut di-

citis,una primi hominis culpa progenuit^ consequenlius

dicitur ex uno delicto in condemnationera genus ire mor-
talium quam exrauUis dehctis gratiara hberare; ut raa-
,

gis proprie inteliigatur dici posse haec gratia ex uno delicto

liberare, quosliberat. Nulla enim alia motu propriae volun-

tatis adduntur . si orane malum , fracta arbitrii libertate
 :

OPERIS IMPERF. CONXRA JULIAN. LiiJ. II. 385

exclusa honestate desiderii, infectrix seminum culpa primi
genitoris operatur. »
AuGTSTiNtJs. Unde fieri potest, ut homo qui conaris
apostosllca verba pervertere ,
possis loqui nisi perverse ?
Nam utique, cum ad illud delictum, quod generatio tra-
hit , usus voluntatis accesserit, quem non habent parvuli,
inmultas et varias cupiditates arbor multorum pullulat pec-
catorum : quod antequam fieret , etiam ipsum unum tra-
hebat ad damnationem, si ante voluntatis usum parvulus
finiret hanc vitam. Neque enim quia major damnatio dc-
betur jam magno et multiplicato malo, ideo nulJa parvo
et nondum multipJicato debebatur. Quomodo ergo rege-
neratio, quae muJtipIicatum per usum voluntatis malum
toHit, non plus praestat, quam nocuit generatio, quise

hujus quamvis magni et multiphcis mali, nondum tamen

auctum, et nondum multiplicatum traxit initium, quod
solum sine ulla pullulatione remaneret, si nullus volunta-
tis usus, quo augeretur et mulliplicaretur, accederet?
Voluntas autem , antequam bonae liberati ad operandam
veram justitiam gratia Dei subveniente reddatur, multis
aliis etiam causis ,
prseter originis vitium , movetur ad
peccandum, vel nonmovetur 5 unde fit, ut ipsi impii qui-
bus vel nondum subvenit , vel nunquam subventura est
gratia, quaejustificat impium, alii magis , aliiminuspec-
cent. « Judicium ergo ex uno in condemnationem^ quia
» damnantur et hi qui unum illud generatione traxerunt
,

» gratia autem ex multis delictis in juslificationem » '

5

([uia non solum illud cum quo nascitur homo sed quid- ,

quid afiud delictorum voluntatis usus illi malo addidit,

tollit. Haecest apostolicorum verborum catholica veritas,

quam nuUa haeretica loquacitate depravas, quantalibet

nos prolixitate vanitalis et loquacitalis exerceas.
'
Rom. V, 16.
*25
GXLIII.
386 S. AUGUSXIMI El-iSCOPI

GVI. JiLiANvs. Ac per hoc, si est nalurale peccatura

tantorum auctor malorum,
Chrisli nequaquam;i| gratia
multa delicta clonando justificalionem operatur sed uni :
'

peccatoindulgendo negotium benignitatis exequitur^ quod

cum se spondet acturam , fidem faciet promissis, si hrec
quae dicuntur per peccati vulnus invecta curaverit : caete-

rum si et post remedia quae detuht, eadem tamen diaboli-

corum morborum series perseverat^ voto ejus gratificatio,
praesumptioni venia debetur ,
quia ad curandura innatas
pestes virtus ei defuit, non voluntas. »

At GisTiNis. Jam responsum est : intellige, et tace. Ali-

ter gratia certantem facit , atque adjuvat ; aUter victorera
sine hoste uUo , vel externo , vei interno, in aeterna pace
conservat : ista laboriosa mihtia est in praesenti sseculo, illa

beata requies in futuro. Sed si tu cum vitiis carnahbus in j

te ipso bellum non geris, erubesce : si geris, obmutesce,

GVII. JiLiAKts. Quid igitur hac disputatione confec-
tum est? Sensui videlicet tuo et Apostolo non convenire.
Apostolus enim ait, raulta delicta gratiae liberalitate do- '

nari dogma vero tuumasserit, unum peccatum naturale;

:

quodlegem peccali vocas, in cunctishominibus desideria

iniquitatis eftingere. In absoluto itaqueest, a te naturam
quae est opus Dei, ab illo argui voluntatem. Non autem i

aliter prorsus eloqui debuit, quam elocutus est, id est, ex

uno condemnationem fieri posse peccato : quia et primus
ille homo per unum peccatum dehnquendi praebuit exem-
plum ; et sicut iUi ipsi ad condemnritionem unapraevari-
catio abundavit, sic etiam caeteris ad reatum una potest
culpa suflicere. Propter quod Ecclesiastes , « Qui in uno
» peccaverit, multa bona perdit^ : «et Jacobus , « Si to-

» tam legem observaveris, ofFendas autem in uno, factus

» es omnium reus^. »
' Eccle. i^. I — ^ Jacolj. ii, lo.
 ,

OPERIS IMPERF. COMfiA Jl'LIAJV. LIB. II. 387

AuGusTiNus. Ergo peccatum Adse ipsum solum J.Tsit,

non et gcnus liumanum. Non cnim in tantum eris absur-

dus, ut dicas ,
peccato ejus lijesos esse vel Jaedi homines
nescientes, vel non credentes utrum fuerit, et quid cge-
rit : quia etsi nescientes homines aliquid imitantur, eo
tamen peccato laedi et fieri peccatorcs, quod ante anno-
rum miJha factum esse nesciunt, nimis insipienter dicis;
nisi hoc peccatum ad omnes generatione transisse fatea-
ris. quod Adse peccatum ipsum solum lae-
Dicentes autcm
serit^, et non genus humanum, nisi damnaret Pelagius,
damnaretur ab eis judicibus, qui Manichaei utique non
sunt.
CVIII. Ji LiANis. Gratia vero Domini Jesu Christi non
est ita data, ut per singula peccata, quasi per singuJa vul-
nera, singula quoque indulgentiae remedia provideret
diversisque baptismatibus peccatis variis veniam prrebe-
ret : sed pro cllicacissimae potestate medicin.-ie, qUcTecrimi-
nibus, id est , malse voluntatis operibus admovetur, ita

communiter subvenit , ut diversas species reatuum unius

vi consecrationis abstergat.
AuGusTiJNis. Quomodocumque dicas datam gratiam
Domini Jesu Ghristi, separas ab ea parvulos, quos ea
salvos fieri negas : ut scihcetvobis ipsa vocabula pro ves-
tro arbitrio dividentibus, Christus ad parvuJos pertinere
videatur propter regnum Dei, quo non nisi baptizatos
posse pervenire conceditis; Jesus autem sit ab eis pror-
sus aJienus, quoniam non in iJlis operatur, unde Iioc vo-
catur. Scriptum est enim « Vocabis nomen ejus Je- :

>v sum*j » continuoque causam sul^jiciens, quare Jesum :

)) Ipseenim salvum faciet, inquit, populum suum a pec-

)) catis eorum. » Quod in parvulis fieri ncgantcs, el a no-
mine Jesu iJIos , et ab ejus populo separatis : et audetis

> Vide lib. ile Gestis Pelagii, rap. 1 1 et 33. - ' Mallh. i, 21.

25.
 388 s. algcstini episcovi
quod vos potius ab eodem populo separamini ?
indignari,
|

Quantum autem attinet ad delicta voluntaria sicut ex ,

multis judicium mittit in condemnationem, sic ex multis

gratia in justificationem. Quare ergo dictum est, « Judi-
» cium ex uno in condemnationem ,
gratia autem ex mul- ,

» tis delictis in justificationem *

: » nisi quia hoc loco non
est opposita voluntati voluntas, aut imitationi imitatio;
sed generationi regeneratioPSicut enim generatio judicium
habet ex uno in condemnationem ; ita regeneratio gra-
tiam ex raultis delictis in justificationem, Clarum estquod
voluit intelligi Apostolus : vos si subditas aures aperiatis,
contentiosa ora claudetis. ;

CIX. JuLiANus. « Prudenter ergo^cumde Adam loque-

retur, nominavit unum peccatum, quod voluit inteHigi
formam prsevaricaiionis fuisse ideo, inquam, unum et :

non multa memoravit, quia sciebat unum tantum Adae

peccatum in legis historia contineri. Gratiam vero exmul-
tis dehctis in justificationem, imbutos a se laudavitemit-
tere, ne beneficii pauperis suspicio nasceretur : et si dixis- I
"
set, Gratia ex uno in justificationem ; non tam omnia
videretur abolere, quam singula. Quod ergo praemisit
unum peccatum, fidem servavit historioe : quod subdidit,
ex multis gratia in justificationem , munificentiam mys-
terii commendavit et copiam. »

AuGusTiNis. Quid autem opus erat, ut de Adam lo-

queretur, cum Chrisli gratiam coramendaret; nisi quia
per illum generatio, per istum regeneratio est?
CX, JuLiANus. « Quae expositio ut rationi concinit ,

ita vos destruit : hoc enira ipso confiteri tibi necesse est,
in oranibus superioribus verbis Apostolum de peccato
Manichaese traducis non locutum ,
quando in coramemo-
ratione gratiae mulla absolvi peccata monstravit.
' Rom. V, 10.
 OPERIS IMPEP.F. CONTRA JULIAtV. LIB. II. .389

AtGisTiMs. Manichaeo.s ti! adjuvas, cniibns induceadi

aliam naluram malam das locum, negando in originali

malo esse causam miseriae parvulorum : quam miseriam

in paradiso ulique non haljerent, si perseverante ii)i na-
turfehumanaerectitudineac bealitudine nascerentur.
CXI. JuLiANus. « De istorum enim peccatorum genere,
quee multa esse, et dimitti omnia per gratiam commen-
davit, ostendit se etiam illud unum superius dixisse pec-
catum :autem hsec multa ea consentis esse, quae com-
tu
mittuntur ab unoquoque homine motu proprise volun-
tatis et illud ergo unum de eodem genere est. »
:

IAuGusTiNus. Simul cum illo uno, dico esse multa, non

pr^eter illud : potest autem et hoc recte dici de eodem
genere esse, si ad originem referatur •,
quia et ipsum ex
primi hominis voluntate manavit, quando illius pec-
catum intravit in mundum et per omnes homines per- ,

transiit.

GXII. JuLiAwrs. Ut intelligatur ab unoquoque, motu

«

proprifB voluntalis attractum etjam non foecunditas se- ;

minum sed studiorum

,
pravitas arguetur. Caeterum si

illud unum originale voluisset intelligi, non utique in se-

quentibus peccata multa dixisset, quae per gratiam dimissa
testatur. •»

AiGusTiNus. Quare non dixisset_, nisi quia hoc volunt

Pelagiani? sed non qua Pelagiana redargui-

vult veritas,
tur novitas, et vincitur vanitas. Multa enim dehcta, ex
quibus gratia mittit in justificationem, simui cum illo
uno multa sunt; ex c[uo uno judicium etiam si aha non ,

addantur, mittit in condemnationem. Sic ergo Adam

unum delictum potuit generatis inserere, Christus autem
regeneratis multa dimittere; quoniam plus iste profuisse,
quam ille nocuisse monstratur.
CXIII. Jt LiANi s. « Et (|uamvis quse acta sunt, ad de-
 390 s. AUGT.STIU) EPISCOPl
fensioncm veritatis exuberent : laraeii acl ea quae inferi-
mus, ut sitlector intenlus, admoneo. Apparebit enim ir-
refutabiliter nihil in his locis
apostolum PauJum de na-
,

tura, sed de conversatione mortalium

disputasse vim :

nempe gratiae Christi et peccati primi c

regione consti-
tuens comparansque eflectus utriusque
, , Jaboravit osten-
dere, magis Christi profuisse myslerium
, primi ho- quam
mmis nocuisse peccatum. Id autem docuimus in
sensu
Traducis non posse constare. Ut ergo muJta qua^
enume-
ravit hoc pecuJiariter ad Jaudem voJuit grati.T perti-
,
ita

nere, quod
ail, « Judicium ex uno in
condemnationem
» gratiaautemexmuJtis delictis in justificationem »'
vil^^
Qiiod hoc modo naturaJis mali assertor
exposuit » Ideo :

inquit, ex uno
condemnationem, quia sufiiciens est il-
in
lud unum peccatum, quod originaJiter
trahitur, ad con-
demnationem ducere, sicut ducit parvulos, qui '

ex Adam
nascuntur, si in Christo non
renascantur etiam si aJia 5

peccata nulla sint. Gratia autem ex

multis delictis in jus-
tificationem quia non solum iJJud
5 dimittit, quod origina-
Jiter trahitur, sed etiam caetera quoe ab unoquoque,
motu ,

propriae voJuntatis adduntur. Ecce

professus es, licet im- •

pietateManichaea, esse quidem naturale peccatum,

ve- \

rumtamen unum, ob quod ais nascentes debere

dam-
nari. »

AiGtsxmus. Quidixit, Omnes sub peccato nascimur^

Manichaeus non erat. Sed vos, responde, quid
sitis, qui
totimagines Dei, sine ullius peccati merito,
separatis a
regnoDei, negatis damnari judicio Dei,
et facitis duas
aeternas felicitates, unam quae sit in regno Dei, alteram
quae sit extra regnum Dei
dicite obsecro, In ea felicitate
:

quaeextra Dei regnum erit, ullus-ne regnabit,

annullus?
• Vide lib. n de Nuptiis, cap. 57. - a
Amb.os. lib. „ ,lc Prrnilenfia, can
'
3 ve! d.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULlAN. LIB. II. 391

Si nullus, liberior eritprocul dubio sine ullo rege illa fe-

licitas : si vero uliiis in ea regnabit ,

quis erit rex imagi-
num Dei, qui non erit Deus? Porro si Deus erit, vos intro-
ducitis alterum Deum ; et me dicitis Manichseum? Quod si

Deus ipse ibi regnabit, cujus illae imagines sunt; etiam

ipsse imagines ejus in veri Dei sui regno felices erunt. Et
ubi erit, « Nisi quis renatus f aerit ex aqua et spiritu, non
)> potest introirein regnum Dei'? » An tandem aJiquando
extra regnum Dei infelices futnros fateraini parvulos non
renatos? Dicite ergo bujus infelicitatis meritum, verbosi
et contentiosi, qui negatis originale peccatum?
GXIV. JuLiANus. « Proba ergo, hocin eis, quod gratiae

Christi apostolus Pauius ascripsit, impleri, videlicet ut

ex multis delictis justificationem operetur, idest, utjus-
titiam peccatorum pluriura una semel remissione contri-
buat : aut ergo doce parvulos multis obnoxios esse crimi-
nibus, ut eisquoque illud persuadeas convenire, in quo
laudem munificentiae Christi Apostolus collocavit, ut ex
multis eos constet liberatos esse peccatis ; aut confitere,
Paulum nihil in his locis de parvulis, nihil de hominum
disputasse natura quando ea dimitti gratiae hberalitate
,

lestatus est, quse te quoque annuente nequeunt in nas-

centibus inveniri. »
AiGisTiMs. Quid est quod loqueris? Quid est quod
tibiobstrepit loquacissima vanitas, ne intret in aures tuas
manifestissima veritas? Utique Jesus, qui ex mullis delic-
tis salvum facit populum suum , non praetermittit etiam

originalia singula parvulorum 5

quia in eisdem multis et
ipsa sunt.
CXV. JuLiANus. « Gratia, inquit, ex multis delictis in
» justificationem ^ » Tu paivulos non plus quam uni ob-
noxios dicis esse peccato. Vides ergo in eorum persona
'
loan. iii, 5. — ' P.on). , i6.
 392 S. AUGtSTINI EPISCOPI
laudem gratiae claudicantem 5
quia non invenit multa pec-
cata, quorum remissione laudetur. Quod dixit itaque
apostolus Pauius, » autem ex multis delictis in jus-
Gratia
tificationem , s falsissimura esse in parvulorum statu pro-
ditur. Ouo hinc tu igitur conaberis exilire ? Procul du-
bio dicturus es ( hinc enim sensum tuum superior sermo
patefecit,) hoc quod ait Apostolus, » Gratia autem ex
» multis deliclis in justificalionem , « falsissimum esse in
parvulorum statu proditur. Quo hinc tu igitur conaberis
exilire? Procul dubio dicturus es ( hinc enim sensum
tuura superiorsermo])atefecit,)hocquodaitApostoJus: »
Gratia autem ex multis delictis in justificationem 5 « apud
homines perfectae aetatis impleri ,
qui multis delictis per
motum propriae voluntatis convincantur obnoxii, in par-
vuhs autem non ex multis, sed ex uno delicto fieri justifi-
cationem. »

AuGLSTiNus. Non erat magnum, ut intelligeres ab hac

justificatione, quam SaJvator ex multorum delictorum
dimissione suis confert,
vos potius subtrahere parvu-
los,quibus nullum peccatum remitti posse contenditis :

non antem nos qui cum dicimus per unum peccantem

,

missos omnes in condemnationem , nullam excipimus

aetatem; (|uia hoc delictum etiam majoris aetatis homines
habent itemque cum dicimus ex multis delictis justifi-
:

care gratiam, nullam nihilominus excipimus aetatem

quoniam qui muJtapeccata dimittit, (quo multorum no-
mine utique omnia intelliguntur, )profectouIIa non prse-
termittit, hoc est, nec pessimorum plura, nec aliquorum
pauciora, nec singula parvulorum. Hoc ergo ut videre-
tis, non erat magnum, nisi invideretis parvulis medicum
Ghristum eumque iilis Jesum prorsus esse nolletis, hor-
,

renda impielate, mira c«3citate, ijlasphema loquacitate.

Quid est autem insanius ,
quam velle gratiam Christi ad
 OPERIS IMPEKF. CONTKA JtJLIAN. I.IB. 11. 393
eostantummodo pertinere, (juorum sunt multa peccata'^
Hac cjuippe ratione, vel potins mentis excaecatione, non
solos huic gratiae subducitis parvulos, quos nullum ex
origine reatum trahere existimatis , sed omnes oninino
qui multa peccata non habent : quoniam sicputatis intel-
ligendum quod ait Apostohis, « Gratia autem ex multis
» delictis in juslificationem^, » ut ad istam gratiam nemo
pertineat, nisi cui dimittit muha peccata. Ac per hoc,
quoniam nuJJum peccatum, sicut opinamini ,
parvulus
habet ,
profecto cum creverit, et peccare jam coeperit,
non dico si pauca peccata, sed si adhuc unum forte com-
miserit, et ad Christi baptismum venerit, nuJJo modo ad
istam gratiam pertinebit ;
quia non ex muJtis deJictis in
justificationem mittitur, sed ex uno. Pulo quod non usque
adeo cordis in vobis praevalet surditas, ut vos haec tanta
erubescere non compelJat absurditas. Porro si pertinet
ad istam gratiam etiam cui unum peccatum dimiserit^ sic
dixit Apostolus, Gratia ex muJtis delictis in justificatio-
nem : ut totius popuJi peccata voluerit, qui per illam
justificatur, intelligi, ahis illic habentibusplura, aliis pau-
ciora, aliis etiam singula, quae utique multa suntomnia.
CXVI. Jllianis. « Verum taliexpositione, quaquidem
nec pervertere sensura, nec subfugere valebis, tamen non
solum praestigias tuas , sed etiam illius, quam in nos in-
flammabas, fignientum invidiaeperdidisli. Graviterquippe
nos in fidem commisisse jactabas ,
qui dicimus gratiam
quidem Christi uniformiler esse tradendam , nec debere
verba ejus et instituta concuti-5 sed aequalitercunctis a se
imbutis adoptionis et sanctificationis et promotionis dona

conferre : verum non omnes accedentes in unis reatibus

invenire •, sed eos qnidem qui propria voluntate peccave-
rint, sine cujus opere nullum potest esse peccatum, libe-
'
noni. V, 16. — > Conler lib. i, n. 53."
394 S. AUGUSTIHI EPISCOPl

rare de reatu, et de malis facere bonos-, innocentes autem

iiifucata primaevitate telices, pro nullo opere inalae volun-
tatis arguere, cujns apnd eos novit experientiam non
fuisse? »
AuG'STiNus. dementiam singularem Hoc disputare
I

cst, an insanire? Gum mistria se natos esse parvuli flendo

testantur, quos non Gbristum habere Jesum et felices
vis ;

eos dicis, (|uos tamen ejus non admittis in regnum quod :

regnum si Ghrisliana charitnte diligeres, ab illc separari

magnam essemiseriamjudicares.
CXVII. JuLiAN- s. « Sed de bono facere meliores at- :

que ad unum quidem collem omnes, quos susceperit

sanctificationis uvehere, sed non omnes in eadem vitio-
rum paiade deprehendere^ verum alios invenire in statu
innocentinm, aHos in studiis noxiorum. Hoc ergo quia di-
cimus, quod fidei sanitate, praesidio rationis, atque intel-
ligentiae pietate munitur, per quod et Christi gratia jure

laudatur, nec Deo apphcatur ullus reatus •, tu dicis aucto-

ritatem nutare sacramenti, alque acumine pistillo omni
obtunsiore asseris, auferri auctoritatem gratiae, nisiei ca-
lumniandi flagitium ascriJDatur, nisi justitiae iustituta

perverterit, nisi his qui scientiam non habent, alienae

conscicntiae crimen impegerit; postremo nihil eam ef-

ficere, si non
omnibus uniformiter praedicetur operari. »
in
AvGisTiNis. Quid est quod acumen, non meum, sed
omnium catholicorum disputatorum, cum quibus incon-
cussum teneo, quod frustra labefactare conamini, pistillo

comparandum putasli? An quod vos fragiles conterat,

sentire coepisti? Et tamen qui velut defensione justitiae

Dei niteris, ut evertas quod de parvnlorum non regenera-

torum damnatione tota Christi sentit Ecclesia, nunquam
dicturus es grave jugum super parvulos unde sit justum ,

si non trahunt originale peccatum. Nec advertis , vos po-

 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 395

tiiis pervcrtereinstituta julitiic, et hoc omnipotenlis Dei
a (|uo vel sub (juo istam poenam sine ullo merito innu-
merabilibus omnium hominum milHbus , hoc est, imagi-
num Dei, a clie exitus de venlre malris eorum, dicitis irro-

gari. Postremo nunquam dicturus es, unde sit justum,

ut parvuli nulla sua , nulia plerumque etiam suorum
culpa, sine baptismate mortui , a parentil)uset propinquis
fidehbus separentur, et ad Dei regnnm non admittantur,
nec inter vasa facta in honorem, sicut alii parvuli bapti-
zati , sed inter vasa facta in contumeliam, (quia nullum
est tertium genus vasorum, ) sine uilis malis meritis de-
putentur. Displicet enim haereticae prudentiae vestrae,

quod catholica fides credit, posteaquam ierunt omnes ex

uno in condemnationem in aliis fieri misericordiam gra-
,

lise in aliis judicium veritatis manere

, « Per investiga- ,

» biles Domini vias, quse universae sunt misericordia et

•) veritas'. »
CXVIII. JuLiANLs. « Id ergo totum, per quod stultitia

sordentes decipiebas animos , tua expositione evanuisse

manifestum est. »

AiGusTiNvs. Evanuisti , sed tu, qui videre vel confiteri

non vis remissionem peccatorum etiam ad illos periinere,

qui unum habent : ad quam medicinalem gratiam non

pertinent parvuli, si nullum habent : quos impie necatis •,

quia eis salvatorem negatis.

GXIX. Jt:LiANi3s. « Nam cum Apostolus pronuntiat,
« Gratia autem ex multis delictis in justicationem"^ : » et

hoc tu dicis in parvulis quidem non posse constare 5

in

illis autem, qui jam perfectae aetatis sunt, solis ideo im-
plcri, quia ad iinum illud alia quoque motu propriae vo-

luntatis addiderint-, confiteris sine dubio, diversam esse

operationem grati;ie pro diversitate venientium. In his

P?al. xxiv, 10. — 2 Rom. v, i(i

396 S. AUGUSTIMI EPISCOPI
quippe, qui motu proprifE voluntatis utuntur, suppetit ei
mateiia gloriandi •, quia ex multis criminibus in justifica-
tionem ,
quos adoptarit, educit : in parvulis autem , se-
cundum te jejunius, ,
angustius , exilius, nec virtute
magna nec medicina
, idonea , nec honestate salva , nec
pudore securo, unum illud peccatumse promittit auferre,
quod nec debuit imputare; et ex hoc uno, quos liberat,
in justificationem conatur emittere. »
AtGLSTiNus. Jam responsum est eadem multum dicis, :

non inveniendo quid dicas. Cum dicitis nulium peccatum

parvulis impulandum, injustum facitis Deum, qui eis
grave jugum a die exitus de ventre matris imposuit^
Quod etsi Scriptura non diceret ,
quis tam csecus est
mente, qui non videat miseriam generis humani a fletibus
incipere parvulorum? Injustam facitis etiam Dei legem,
quse octavo dienon circumcisi animam. damnat infantis^:
vanum quoque judicatis esse praeceptum , ubi sacrificium
pro peccato, infante nato, jubetur offerri'. Si autem rea-
tus iste originis, et Scriptura sancta proditur, et ipse se
prodit; etiam hoc peccatum inter iila est multa peccata,
ex quibus justificat gratia ,
quae parvulos quoque ex hac
miseria beatificat. Et hoc non in isto saeculo, quod uni-
versum Deus hominibus vohiit esse poenale , ex quo pri-
mos horaines foras de paradisi fehcitate dimisit; sed in fu-
turo aeterno, unde nuncChristus membris suis sancti Spi-
ritus pignus impertit.
GXX. JiLiANLs. « Confessus esergo aliter operari gra-
tiam in majoribus, ahter in minoribus. Necquidcjuam pu-
tes responsioni tuse rehctum loci, si inferas , magnam
quidem, sed in remissione peccalorum essedistantiam^ ut
etsi unum peccatum, tamen inveniat quod remittat,
Verum nihil hac argumentalione promoves neque enim :

'
Eccli. XL, I. — 2 Qen. xvii, i4- — ^ Levit. xii, 6 et 7.
 OPERIS IMPERF. COiVTRA JlLlAN. LIB. II. 397
refert in qiia specie varios unius gratise f atearis effectus ,

dummodo varios posse esse fateare. »

AvGusTiMs. Aliud est varios eflectus gratioe dicere,

quia et Scripturasancta multiformemdicit gratiam Dei*;
etaliud estgratiam remissionis peccatorum parvulis dene-
gare, eosque in Ecclesia veritatis, si non eruuntur de
potestate tenebrarum, mendaciterexorcizari exsutHarique
contendere, cum magna injuria Creatoris, si non indigent
auxilio Salvatoris, ut de potestate deceptoris eruantur.
GXXI. JrLiAAis. Ego enim hoc contenlus sum, quod
«

mihi es tu dare compulsus, quia quod praedicavit Aposto-

lusinliberalitate gratiae, non possit cunctis sequaliterseta-
tibus convenire tu si quid altuleris, quod et in priraa
:

nascentium aetate remissionem confirmes exequi; illud

tamen non adraovisti quia non compleatur in parvulis

,

unde Apostolus gratiam Christi pronuntiavit esse lauda-

bilem. Nam cum medicinam myslerii, peccato primi ho-
minis, quem formam fuisse docebat, sequentibus antefer-
ret, ait , « Judicium ex uno delicto in condemnationem ,

» autem ex multis delictis in justificationem *. » 11-

gratia
lud ergo per quod prfetulit gratiam, quia ex mullis vide-
licet delictis justificationem operatur, nec secundum te

constat in parvulis; atque adhoc, quamvis reluctareris,

attractus es, ut non requaliter in diversis aetatibus gratiam
faterere versari. »
AuGisTiNvs. Jam responsum est : vana loqueris. Glo-
riosa est gratia Dei , etiam cum dimiltit singula quorum-
que peccata quia et ;
ipsa singula ad eam mullitudinem
pertinent peccatorum , ex qua justificat homines qui sal-
vum facit populum suum a peccatis eorum^: ad quem

populum dignissime non pevtinetis, quia parvulos ad eum

pertinere non vultis.
» I Tetr. IV, 10. — ' Rom. v, 16. ~ ^ Matth. 1, 21.
398 S. AUGUSTim EriaCOPI

GXXII. JuLiANLs. (( Quod cum leceptum est a tc, ap*

paruit nullam fuisse necessitatem natur£e humanae calum-
niam concitan(ii, ob hoc solum, ne baptismatis magis gratia
varioshabere pro aetatibusdiceretur etlectus. Quo persua-
sionis colore sublato, si quid nervorum habes, si quid inge-
nii, si quid virtutis, annitere probare naturale peccatum,
quodvides ratione, auctoritate,aequitate destructum.Quo
enim es Heceptus intuitu, ut commixtionem corporum,
quamDeus instituit, etconcihatricem ipsius commixtionis
voluptatem sexuum,qu8e tam in hominibus quam in peco-
ribus vigens , auctorem suum eum quem corporum indi-
cat conditorem, diaboli opus et fruticem vocares?
Algustinus. Erubesce : tu es ille laudator libidinis.
Erubesce, inquam : libido ista, quae tibi multum pla-
cet, contra quam non vult ei
necesse est ut pugnet ,
qui
sollicitanti consentiendo perpetrare peccatum, non erat

in paradiso ante peccatum. Aut ergo nulhi ibi erat, aut

voluntatem mentis nec praecedebat, nex excedebat. Non
est talis modo hoc in se ipso sentit omnis homo^ et tu
:

homo Cohibe renitendi studium et agnoscc vitium

es. ,

unde trahitur originale peccatum. Hoc in hominibus pro-

pagatis invenerunt nuptiae, non fecerunt : hoc necessitate
utuntur, castitate bene utuntur , idcirco nulia ratione
culpantur. Hoc in pecoribus ideo non est nialum quia ,

non in eis caro concupiscit adversus spiritum quod ma- :

lum in hominibus sanandum est bonitate divina, non hu-

mana vanitate laudandum.
CXXIII. JvLiANus. Quae autem ratio fuit, ut primo
((

innocentiam crimine sauciares alieno dehinc rem studio- ,

rum miscere seminibus conareris. »

AuGusTiKus. Eadem per eadem dicis : sed procul dubio

sunt vana quae dicis. Natura bona sunt semina, sed vilian-
tur ct seniina, eisque vitiatis propagantur et vitia. Saltem
 ,

OPEUIS IMPEUF. CO.MRA JULIAW. LIB. H. 399

speciestecorporuin doceat, quorum cum sil opifex summe
bonus et nullo vitio depravatus, vitiosa tamen mulla nas-
cuntur : et utique si nemo peccasset, nuUa in paradiso
talia nascerentur.
CXXIV. Ut baptismati veritatem propria*
JuLiANus. «

operationis auferres? Ut Deo, qui totus aequitasest, qui

sine justia Deus esse non potest, perspicucTe iniquitatis cri-
men ascriberes? »
AiGusTiNis. Vos hoc potius facitis quoniam si parvuli
:

sine ulbus peccati merilo premuntur gravi jugo, iniquus

est Deus : sed quia ilie non est iniquus, tu es caiumniosus
et caecus.
CXXV. JuLiANus. « Tam, inquam, perspicuae, ut ipse
hanc injustitiae speciem, quam ejus mentiris adhoerereju-
diciis, legis suae auctoritate damnaverit.
AiGisTijsrs. In ejus lege scriptum est, animam par-
vuli\ si dei octavo non circumcidatur, interituram de
populo suo : quo merito dic si potes.^ Sed omnino
,

non potes; et taraen originale peccatum negando non

taces.

CXXVI. JuLiAiNus. « Quae ergo tot biasphemiarum ne-

cessitas fuit, si nec ista quam amplexabaris fuit? Quae
quidem niliil habens momenti, tamen velut quaedam ta-
bula videbatur, quam in tanto naufragio contineres, quara
victis remisisti, serolicet, Incertis. Ut enimres repetilionc
ciarescat : ideo Manichaeus credebaris ab ineptis quibus-
que tolerandus, ne non in omnibus una elli-
gratioe Christi
cientia videretur : ad hoc tu nunc, sine adactu noslro
expositionis tuae processibus intuhsti dicens Apostoh ,

sententiam, quae ait , « Gratia autem ex multis delictis in

» justificationem^, » in hominibus quidem majoris aetatis
posse, in parvuiis vero non posse compleri; sed esse in .

' Gen. xvii, 4 — ' Roni. v, i6

 400 S. AtGUSTINI EPISCOPI
parvulis aliud brevius, exilius, egenlius 5
quod licet tu

excogites, tamen nequaquam dixisse Apostolum confi-

teris. »

AiGrsTiM s. Relegatur quod tibi responsum est, ut

intelJigatur te niliil dicere , et tamen tacere non posse,
homolinguose. Gratia ex multis delictis mittit in justifi-

cationem^cum salvum facit Jesuspopulumsuuma pecca-

tis eorum. Ineisdem multis invenitetiam singula parvulo-
rum : quemadmodum etiamsi peccata originalia nulla
essent, in eisdem multis inveniret peccare incipientium
etiam singula grandiorum, quibus ad Christi baptisma
venientibus nullo modo dicerelur , Non potestis modo
baptizari, quia nondum habetis muha delicta ; Gratia
enim ex muUis dehctis mittit in justificationem. Veris-
sime quippe respondercnt , In mukitudine dilectorum,
ex quibus justificat gratia, etiam nostra dehcta sunt sin-
gula, ubi habent aliqui plura, aliqui pauciora, quae simul
cum singulis nostris multa sunt omnia.
CXXVII. JuLiAMs. « Igitur et secundum te, in adop-
tione quidem per omnes oetates gratise est aequalis effectus :

in remissione vero peccatorum non in omnibus est una

taxatio. Sed egi hactenus parce nimis atque patienter :

ArGxsTiNus. tam multa loqueris parce loquens, ut

Si

unum meum librum"^, nec ipsum totum, tuis octo libris

insecteris-, nimium profusa et luxuriosa est parciraonia

tua. Sed si hactenus parce egisti; quare in tam multis

contra veritatem calmans, animse tuae non pepercisti?
CXXVIIL JvLiAiNi s. « Praemissa scilicet disputatione
probare cont.entus , te quoque qui nobis seditionem per
hoc maximam concilabas, dicere remissionis peccatorum
non in cunctis unam constarerationem ; utetiamsi unum
hoc naturale pecciitum persuadere posses, tamen liqueret
' Matth, 1, 12. — ' Vide lib. n de Nuptiis et Concupisc.
I OPERlS IMfERF. COMJU JULIAA. LIB. II. 40I
necessario dici , non semper accedentium ad gratiam
unum statuni esse et hoc Apostoli dictum
^ « Ex multis ,

» delictisinjustificationem^, «in adulta solum, non autem

etiam in prima aetate compleri.
AuGusTijsus. Secundum tua vaniloquia, nec in adulta
setate completur quoniam multi adulti habent singula,
:

( etiamsi secundum vos non habent originalia ) quibus ,

contigit venire ad baptismum, quando peccare coeperuntj

ahqui habent etiam paucissima, non tamen multa non :

ergo pertinebunt ad hanc gratiam Christi^ quoniam ex

multis dehclis illa justificat, quae non habent isti quod :

si quisquis sapit, ineffabiliter desipit. Agnosce Christum

ex multis delictis justificantem; salvumque facientem po-

pulum suum, et in iisdem multis intelligens posse quorum-
libet et pauca et singula computari, noh ab hoc populo

sortem subtrahere parvulorum etiam ipsis crede necessa- ,

rium esse Jesum qui hoc non vocatur, nisi quia salvum
,

facit populum suum, in quo utique sunt et parvuli, a pec-

catis eorum"^.

CXXIX. JuLiANus. « Nunc vero assero consequenter

nihil Apostolum de Manichsea traduce suspicatum osten- ;

dit quippe ad gravem injuriam pertinere mysteriorum, si

compararentur per cuncta peccatis, id est, si non efEcacius

prodesset gratia, quam culpae forma nocuisset. Maximam
ergo christianse fidei dignitatem in eo magister gentium
collocavit ,
quod eam affirmavit attestare delictis : ob hoc
illi curae fuit , ut morbis veteribus medicinae praeferret
effectum. »

AuGusTiwus. Hanc medicinam negatis parvulis ,

quos
falsa et inimica defensione salvos esse contenditis. Sed
Deus eorum ,
qui ex ore infantium atque lactentium ^ me-
dicinae suae perficit laudem ,
profecto et vos destruit ,
qui
' Rom. V, i6. — » Matth. i, 2i. — ^ Psal. viii, 3.

CXLlll. 2G
402 S. AUGIJSTIWI EPISCOPI

eis adl>ibetis inimicam defensionem , cum destruit inimi^:

cum et defensorem.
CXXX. JuLiAwus. «. Inde gratiam ostendH esse lauda-
bilem, si eiper omnia conveniret quod dixit, » « Judicium

» ex uno in condemnationem, gratia autem ex multis de-

» lictis in justificationem^ » Qua tu ergo licentia gra-

tiam Christi ea laudatione fraudabis, qua illam Apostolus

voluit praedicari^ ut dejicias titulum dignitatis per quem ,

solum honorem ejus vas electionis voluit agnosci? »

AuGusTiNus. Hsec ad parvulos non pervenit, si nuUo
delicto secundura vos obligati sunt sed quia obligati :

sunt profecto gratia ex raultis delictis

,
nmltitudinem fide*,

lium suorum justificans , etiara ad unum delictum sanan-.

dum pervenit eorum , ut ex ore infantium destruat ora,
fallentium inimicorum et defensorum. \

CXXXI. JuLiANus. « IUe dixit : » Gratia ex raultis deiic*

•» tis in justificationem : » ille peccati efiicientiae medicinae
copiara praetulit-, qui sensus catholicorum dogmati con*
gruit, intelligentium in his reraissionem peccatorum fieri,

in quibus possunt multa deprehendi, id est, motu pro-

priae voluntatis attracta : in quibus autera non sit hic

motus proprise voluntatis, id est, in parvulis, non minus,

nuUa esse ,
quam raulta. »

AuGusTiNus. NuIIa ergo ad eos Salvatoris pertinet me-

dicina, et Christus non est eis Jesus et tu qui hoc dicis, :

audes vocari Christianus? Dein si ut definis, in his fit re--

missio peccatorum, in quibus possunt multa deprehendi;
quoniara sic accipis quod ait Apostolus , « Gratia ex raultis i

» delictis in justificationem ~ : » non pertinent ad remis-

sionem peccatorum, qui, secundum vos non habentes ,

Qriginale peccatum, ad lavacrum regenerationis cum sin-

gulis veniunt paucisve peccalis. Videte quae dicitis ; et non
"
Rom. V, i6. — * Ibid.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JDLIAN. LIB. II. 403
erubescitis -,
non expavescitis , non autem ho-
tacetis? Si
raines peccare incipientes, et nondum habentes multa
dehcta, percipiunt tamen gratiara ex multis justificantem
delictis; cur in eisdem multis etiam singula quorumiibet
computare non vultis, non ob ahud, nisi ul ab ea par-
vulos impie separetis ; vobisque pernicies pessimae iniqui-
tatis incumbat, ut ab iha etiara grandiores priraum pec-
qare incipientes, nondumque habentes multa, sed singula,
vel pauca peccata , ahenos esse dicatis ?

CXXXII. JiLiANus. « Apostolus ergQ ubi praetulit gra-

tiam peccato, nostrum dogma coramunit. »
AuGvsTiwus. Imo vestrum dogma subvertit : quia ista

gratia quam peccato praetuht , ex multis deiictis justihcat,

et ideo perlinens ad pusiilos cum magnis nec ullum proe- ,

lerit pusillorum, qui remittit omnia omnium suorum^ id

€!St, pusiilorum atque magnorum.
CXXXIII. JuLiANLs. « Nuuctu ede, ubiaequaveritpec-
cato gratiam, ut quoniam fides tua non capit remedia prae-
lata vuhieribus, saitemcapiatinangustumnon excedentia

comparationera redacta quod si scriptum uspiara repe-

:

reris Paulum tamen ab hac constabit abhorrere senten-

5

tia et ut compendio totus Apostoh sensus eiuceat, ait

: ;

« Gratia exmuUisdehctis injustificationem » multaautem :

dehcta nec secundum te parvuh habent, qui secundum

Apostolum , nullum habent. »

AtGisTiwus. Multa delicta nec secundum te habent,

qui primum peccare cceperunt et tamen eos uegare noil :

potes ad hanc ex multis dehctis justificantem gratiam, cum

ad baptisma veniunt, pertinere. Multa ergo dehcta sunt
totius popuh , in parvuh ad quem populum
quo sunt et j

civitatis Dei cum pervenit gratia ex muUis dehctis justifi-

cans, invenit ibi et muUa ahquorum , et pauca aiiorum,
et singula parvulorum 5
quaesimui utique multa sunl ora-
26.
404 3. AlGLSTIKI EPISCOPI
nia ,
et multitudine sua redarguunt muita et inania verba
tua. Si autera secundum Aposlolura, sicut putas, nullum
delictura habent parvuli unde ergo secundum Apostolum 5

mortui sunt? Quia et secundura te etiam pro ipsis mor- ,

tuus est Christus « Unus enira pro omnibus raortuus :

» est » ergo oranes mortui sunt

' 5 et pro omnibus mor- :

tuus est, Juhane non hoc Augustinus sed Apostolus , ,

dixit imo ipse per suum Apostolum Christus cohibe te a

j :

vaniloquio , cede Deo.

CXXXIV. JuLiANus. « Constat hic igitur magistrum
gentium non de nascentibus disputasse , sed de his qui
jam raotu propriae voluntatis utuntur. •»

AuGusTiKvs. Digere crapulam contentionis , et exper-

giscere, et intellige delictum, et unius , et unum, de quo
dictum enim ob unius delictum multi mortui
est : « Si

» sunt^ » multi quippe isti ipsi sunt omnes, de quibus

:

alio loco dicit « Sicut in Adam omnes moriuntur^

: » et :

ibi videbis et parvulos ,

quia et pro ipsis, te confitente
mortuus est Christus : utique cum dixisset Apostolus, quia
unus pro omnibus mortuus est, continuo quid necessario
sequeretur, ostendit dicens : « Ergo omnes mortui suut
» et pro oranibus raortuus est^. »

CXXXV. JuLiA^Ls.
quod addidit Apos- « Jara vero
tolus , » « omnes ad condemna-
Sicut unius delictura in
» tionem, ita et per unius justitiam in omnes homines ad
» justificationem^, » tantura opis irapertit nobis, quan-

tura in dogma tuum movet fragoris. Ponens quippe in

contrariis parlibus omnes, quibus verbis non potest ulla
esse conjunctio ad Scripturarura nos morem reraittit , ut
intelligaraus oranes dici solere pro multis. Nam in ipsa
fronte verborura magna barbaries est: qui enim omnes ad
'
2 Cor. V, 14 et 16. — 2 Rom. v, i5. — ^ i Cor. xv, 22. — 4 2 Cor.
x4 et i5 — 5 Roin. v, 19
 OPERIS IMPERF. CONTKA .TULIAN. LIB. II. 405
I
jiistificationem veniunt, omnes ad condem- si perrexerint
nationem ? autqui omnes ad poenam, si omnes rapiuntur ad
gloriam ? Generalitas unius partis, locum excludit alterius. »
AuGusTiNus. Ergo et ubi dictum est « In quo omnes :

))peccaverunt ^ » multi sunt intelligendi

, non omnes , ;

quod si ita est cogeris dicere non omnes peccatores

, ,

unius illius hominis imitatione peccasse, sed multos. Quod

si dixeris non omnes sed multos ejus imitatione
, ideo ,

peccasse, qnia multi, non omnes peccaverunt volenseos •,

qui non peccaverunt, intelligi parvulos respondebitur :

tibi quia nec mortui sunt in iJlo parvuli ac per hoc non
,
,

i
pro illis Christus mortuus est quia non nisi pro mortuis ,

ille mortuus est , sicut Apostolus clamat : atque ita, et

I
conlra te ipsum venies , et a gratia Christi penitus par-
vulos separabis ,
pro quibus Christum mortuum non esse
dicturns es. Consequenter eliam baptizandos negabis in
jChristo. « Quicumque enim liaptizati sumus in Christo,
)) siculi ait idem Apostolus, in morte ipsius baptizati su-
)) mus : illi autem baptizantur in morte Christi, pro quibus
)) mortuus est Christus^. )) Nullo modo igitur ab originali
peccato alienabis parvulos, nisi eos simul a gratia baptis-
matisChristi feceris alienos.
In eo vero quod duo ista inter se esse con-
tibi videtur ,
Iraria , condemnationem per Adam et
ut omnes eant in ,

omnes rursus in juslificalionem per Christum, omnino

erras^, Nullus enim hominum nisi per Adam trahitur ad
damnationem, de qua per lavacrum regenerationis ho-
mines liberantur ; et nullus hominum nisi per Christum
ab hac damnatione liberatur : ideo ex utraque parte dicti
sunt omnes ,
quia nemo ad damnationem generationis
nisi peristum, nemo ad vitam regenerationisnisiperillum,
Ac per hoc non generalitas unius partis locum excludit al-

Rom. vt, 6. — ' Iil. VII, 24. — * Beda et Florus, ad Rom. v.

406 S. AtJGUSTIUl EPISCOPI

terius; quia ex his ipsis qui generaliter moriuntur in

Adam, quos vult vivificat Ciiristus. Nou ergo tibi vide- ^

buntur inter se ista contraria, si uon sis tibi ipse contrarius.

CXXXVI. JuLiANus. « Verumut hic quoquequantum ^,

rauniamur advertas : a loco medicantis Jocum intellige

vulnerantis. Si Christus salvavit universos, Adam quoque

universis nocuisse fingatur. »
AuGusTiNus. Numquid ideo non mittuntur omnes irt
damnaiionem per Adam, quoniam quos vult ab hac dam- W
natione liberat Christus? Qui propterea oranes liberare
dictus est etiam ipse '
,
quoniam non liberat quemquam
nisi ipse : sicut dictus est illuminare omnem hominem,
quia nerao quemquam illuminat^, si non ipse.
CXXXVII. JuLiAnus. « Si Christus mutavit oflicia ge-
nitalium, Adam ea pervertisse credatur si Christus : ali-

quid correxit in sensibus carnis, aestimetur eos Adc€ culpa

turpasse : si Christus fecit medicinam ire per propaginera,
dicatur Adam per generationem transmisisse dehctum.
AuGusTiNus. Jam ad ista responsum est : sed audi bre-
viter etiara nunc. Si Christianus cathohcus esses , appare-
ret tibi , et Adam dehctum generando transmittens , et

Christus regenerando dimittens. Carnahter autem generat

Adam , spiritaUter regenerat Christus. Noli ergo quserere
in utroque propaginem carnis, quam propaginem non
pertinere ad regenerationem spirilalem si non contendis, ,

altendis. Contra infirraitatem vero carnis, num Christi

gratia certamen instituit •, postea ejus perficiet sanitaiem :

cujus sanitatis futurae atque perpetuae nunc pignus Spi-

rituni sanctum dedit, per quera diffunditur in nostris
cordibus charitas* ut nos ad agonem interim rehcta car-
,

nis non vincat infirmitas.

I
Beda et JFloru? , ad Rom. v. — ' .loan. i , g. — 3 2 Cov. vr, 27. —
4 Roni. V, 5.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 407

CXXXVIII. JcLiANus. « Sin autem his omnibus in eo,

quem suscipiunt a natura, ordine permanentibus, adhor-

tationibus , signis , exemplis ,
promissione vel munerum ,

vel poenarum , ad fidem voluntas sine indictione necessi-

tatis aUicitur, et hsec per instiluta, per mysteria, per
dona^ non oppressa, sed expectata , sed libera , sed pro-
vocata curatur ^ apparet , et si uno spiritu totus mundus
vel rugiens vel rabiens refragetur, voluntatem uniuscu-
jusque, non nativitatem, tinctam imitatione faisse peccati.
AuGusTiNus. Quacumque te vertas, ab originali peccato
non alienabis parvulos , nisi eos negaveris mortuos : quod
si feceris, mortuum pro eis Ghristum simul negabis
si :

autem , ne hoc neges, mortuos parvulos confiteris, pro-

fecto in Adam mortuos non negabis : aut si non ibi

dic ubi ?

CXXXIX. Jdltanus. « Quamvis nimis moUiter ege-

rim etsi
: enim Christus ex eo quo venit tempore uni- ,

versis hominibus doceretur et iter interclusisse mortis et ,

vitam donasse perpetuam ut nemo prorsus ex eo die, quo ,

Verbum caro factum est aut in peccatum laberetur, aut

,

pro peccato poenam timeret; non tamen a conditione

primje iniquitatisquse liberahtatis doceretur extremse :
,

quoniam subvenire non merentibus, potest et solet Deus,

cum laude clementise; punire autem non peccantes non
potest, sine eversione justitiae. »

AuGusTiNus. Quia ergo gravi jugo a die exitus de ventre

matris puniti sunt parvuli^ agnoscejudicem justum, et
*
,

confitere originale peccatum. Punire enim nulUus pec-

cati meritum habentes , sicut etiam ipse confiteris ,
non
potest sine eversione justitise.
CXL.JuLiANus. « Attende igitur quid disputatio tota
confecerit. Si gratia Christi et Adoe culpa in diversis effec-.
I
Eccli- XL, I.
 ^08 S. AUGUSTINl EPISCOPl
libus aequaliter censerentur, ut vel
numero operationum
pares essent, quae operationum genere
dissidebant ^ do-
cendum erat ,
tanlis profuisse gratiam quantis culpa no-
,

cuisset :
ut appensionis ilhus qua trutinabantur , sequitas
,

et moraenta constarent. Subvenire ergo debuit

etiam illis
omnino locis illisque partibus medicina,
quibus insede-
rat aegritudo, id est, si aliquid in
motibus genitalium, in
sensibus coeuntium, in obscoenitate
membrorum, in infe-
hcitate nascentium antiquum crimen , effecerat. immuta-
tionehorum quae diximus, remedia contulisset
alioquin :

grande testimonium imbecillae artis nihilque* , profuturse,

nec locum aegritudinis invenisse et
, Ianguentil)us ever-
sisque naluralibus, inertia fomenta
voluntatibus admo-
visse. »

AuG( sTiNis. Jam responsum est, cum de distantia prse-

sentis et futuri saeculi locuti
sumus. Hic enim accipimus
per pignus Spiritus et certandi et
, vincendi vires : ibi au-
tem, sine hoste ullo externo et interno , ineffabili ac
sempiterna pace perfruemur. Quisquis
ergo omnia quse
ibi habenda sunt
, hic vult habere, fidem se
indicat non
habere.
CXLII. JrnANLs. « Ostenditauteminterhscc veritas,
quia etsi
prodesset effusa generaliter medicina
motibus
atque mortalibus, illis quoque qui
eam nullo studio nec
ulla mtentione meruissent;
non tamen conlinuo noceret
culpa nascentibus qui nihil , ad eam assensionis admo-
vere potuissent. Ac per hoc,
etsi sequalis esset grati« pec-
catique taxatio; clarebat tamen
, ne tum quidem ejusmodi

appensionem eo usque constare, ut

quisquam nasci pro-
baretur reus. »
AuGLSTiNis. In illo gravi jugo
quo etiam parvuli ,

premuntur, quomodo cst justus Deus,

si nullus nascitur
reus ?
 OPERIS IMPEBF. CONXnA JULTAN. MB. II. 409
CXLIII. JtLiANvs. « Nunc autem cum Apostolusnon
solum non postposuerit culpne gratiam verum etiam prae- ,

posuerit, dicens multoinpluresabundasse beneficia, quam

irrepsisse dispendia •, per opinionem autem traducis, multo
magis constet nocuisse peccata ,
quam profuisse gratiam :

irrefutabiliter approbatum est, apostolum Paulum nihil

sensisse de traduce, sed ejus sententia Traducianos cum

Manichaeis magistris suis pariter fuisse destructos. »

AuGusTiNus. Non dixit apostolus Paulus, « multo in

plures abundasse beneficia, quam irrepsisse dispendia? »

non hoc dixit-, prorsus falleris_, si ipse non faliis. Multo

magis enim abundasse gratiam dixit in multos , non in ma-
gis multos sed magis abundasse. In comparatione nam-
5

que pereuntium pauci sunt qui salvantur; sine compara-

tione autem pereuntium et ipsi multi sunt. Sed quare sint illi
plures, quam illi, consilium Dei velle nosse multorum
est : nosse autem vel paucissimorum hominum , vel om-
nino nullorum. Posset autem omnipotens non creare,
quos omnium rerum praescius malos futuros ignorare non
posset, nisi uti etiam malis pluribus oplime optimus pos-
set : unde nos aliquid Apostolus docuit , id est , ut iram
suam potentiamque monstraret in eis ,
quac attulit in
multa patientia vasa irae, et ut notas faceret divitias gloriae
'. Sed nolunt credere Pelagiani,
suse in vasa misericordise
quod uno homine tota est massa vitiata et tota dam-
in ,

nata a quo vitioetdamnationesola sanatet liberatgratia.

:

Quare enim justus vix salvus erit ? Numquid liberare ^

justum lahor est Deo? Absit sed ut ostendatur, quo me- :

rito fuerit damnata natura, non vult facile de tanto malo,

nec ipse omnipotens liberare propter quod, et peccata \

proclivia sunt, et laboriosa juslitia , nisi amantibus : sed

charitas ,
quae hos amantes facit, ex Deo est^.
' Rora. \\, 11 et i^. — ' I Petr. iv, )8. — ^ Joan. iv, 7.
410 S. AUGUSTIMI EPISCOPl
CXLIII. JrLiANi's. « Verum quia hic fui longior per- ,

gamus ad reliqua.
AuGisTiNus. Ita hoc dicrs, quasi alibi brevior sis futu-
rus; cum loquacissime inquiras, quemadmodum Apostoli
manifestissimis verbis nebulas ingeras vanitatis.
GXLIV. JuLiANis. « Omnes^ autem dixit ad condem-
nationem perAdam et omnes ad justificationem vitae per ,

Jesum Christum cum utique non omnes eos qui mo-

:

riuntur in Adam, transferat Christus ad vitam. Sed omnes

dixit atque omnes ,
quia sicut sine Adam nuUus ad mor-
tem , ita sine Christo nullus ad vitam^. Sicut dicimus de
litterarum magistro , si in civitate solus est, Omnes iste hic

litteras docet non quia omnes discunt, sed quia nemo

:

nisi ab ipso. Quos autem omnes dixerat multos postea ,

dixit eosdem tamen omnes multosque significans. Sicut

;

enim per unius inobedientiam peccatores constituti sunt

multi , ita et per unius obedientiam justi constituentur
multi. Adhuc quaerat per quid peccatum inveniatur in
parvulo : respondent ei paginse sanctae, « Per unum ho-
)) rainem peccatum in mundum intravit. » Sanctas qui-
dem ApostoH esse paginas confitemur , non ob aliud, nisi
quia rationi, pietati, fidei congruentes, erudiunt nos et
Deum credere inviolabilis aequitatis , et opera ejus bona
honestaque defendere, et praeceptis ejus moderationem ,

prudentiam justitiam vindicare. ,

)>

AuGusTiNus. Ipsa te convincit in parvulis sequitas Dei

quoniam magna est iniquitas, si jugo gravi premuntur et
parvuli sine ullo merito vinculoque peccati.
CXLV. Jllianus. « Ac per hoc, negare quemquam pro
alterius peccato posse damnari, negare ullum peccatum ad
posteros naturae conditione transire 5 atque credere, atque
asserere, hominem de instituta a Deo foecunditate genitum
'
Vide lib. 11 (le Nuptiis, cap. 27. — ^ Roni. v, 19. — ^ n,ij ,2.
 OPEniS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. 11. 411
liberi arbitrii justis legibus coiiveniri, ut vitet omne quod
malum est , exerceat omne quod bonum est nec sccun- , ,

dum vos, aestimet amorem et necessitatem criminum sub-

stanti?e sufe causis , id est, ipsis adhaesisse seminibusj
nec recipiat tam stultam, tam insanam , lam impiam sen-
tentiam , in contumeliam videlicet naturae , rationis , Dei,
Apostoli volumine contineri ,
quia dixerit per unum ho-
minem peccatum in hunc mundum intrasse^ etin omnes
homines transisse mortem , cum hoc diu caligare non si-
verit, addens eos quos omnes dixerat, debere multos in-
telligi, qui imitatione, non generatione peccassent. »

AuGisTiwis. Potes dicere, non omnes gentes semini

Abrahsc fuisse promissas, ubi dictum est : « In serainetuo
» benedicentur omnes gentes -
^ » quia easdem dixit et mul-
tas, ubi legitur, « Patrem multarum gentium posui te^ :»
potes , inquam , hoc dicere et in eo quoque loco Scrip-
,

turae prsenuntianti quod rebus ipsis videmus impleri tuo

vaniloquio contradicere 5 et prohibere nos intelbgere^ om-
nes gentes, ubi promissae suntj (quid aliud quam omnes
gentes?) quia per tuam dialecticam , omnes iion pro om-
nibus, sed pro multis quae omnes non sunt positas atque ,

intelhgendas doces. Si autem possunt quidera, ubi di-

cuntur raulti, non omnes intelligi sed tamen ulji dicun- ;

tur omnes, vereque sunt omnes, recte dicuntur et multij

ne ipsi omne?, pauci inteliigantur sicut iJli sancti, quos ;

ignis ardens urere est vetitus* omnes inter innoxias flam- ,

mas laudabant Deum^, et tamen ipsi omnes pauci erant,

quoniam tres erant quid habet virium argumentatio tua,
:

qua propterea omnes non vis omnes intelhgi quoniam ,

iidem ipsi dicti sunt multi? Quandoquidem qui vere sunt

oranes , ideo nonnunquam dicuntur et multi , ut discer-

^ Rom. V ,
12. — ' Gen. xxu, 18. — ' Id. xvii, 5. —4 Forle veiitus, — "

5 Dan. III, 5o.

 412 S. AUGTJSTINl EPISCOPl

nantur ab eis, quicutnque ita sunt omnes , ut sint tamen

pauci. Capilli quippe hominis omnes, etiam mulli sunt-,
digiti vero etiam ornnes ,
pauci sunt.
CXLVI. JuLiANus. « Totum denique quod egerat, eno-
davit dicens : » « Sicut enim per inobedientiam unius ho-
» minis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius
» obedientiam justi constitaentur multi* : » ut sicut
nemo prnemia virtntis meretur , nisi qui ad ea ,
post in-
carnationem tamen Christi , sanclitatis ejus imitatione
contenderit ; ita in Adam praevaricator nemo tencatur,
nisi qui in transgressione legis primi hominis imitatione
deliquerit. »
AuGusTiNus. Hoc est occultum et horrendum virus hae-

resis vestr.ne, ut velitis gratiam Christi in exemplo ejus esse,

non in dono ejus dicentes, quia per
, ejus imitationem
fiunt justi, non per subministrationem Spriritus sancti,
ut eum imitentur adducti 5
quem Spiritum super suos di-
tissime elFudit : et quasi vigilantcr additis, « post incar-

nationem tamen ejus; » propter antiquos videHcet ,

quos
sine gratia ejus fuisse dicitis justos , eo quod non habue-
rint ejus exemplum. Quid si ergo et post incarnationem
Christi, nondum audito Evangeho, proposuerint sibiali-
qui homines superiorum exempla justorum, justeque vixe-
rint? quid agitis? ubi vos videtis? Ita-ne vero isti virtutis
praemia non merentur? Si ergo ex justorum imitalione
justitia? « Christus gralis mortuus esf^ : » Quia fuerunt
justi et ante ipsum, quos imitari possent, qui justi esse
voluissent. Quid est etiam quod Apostolus non ait , « Imi-
tatores estote Christi , sicut et ego ; » sed ait, « Imitato-
» res mei estote, sicut et ego Christi"? » Ergo se ilhs
voluit esse pro Christo? Videtis-ne quae mala vos conse-
quantur, quando Adam et Christum Apostolo proponente,
' Rom. V, 19. — ' Gal. 11, 2r. — ^ i Cov, xi, 8.
 ,

OPEKIS IMPERF. COINTRA JILIAN. LIB. II. 413

vos imitationem imitationi , non regenerationem genera-
tioni vultis opponere?
CXLVIl. JiLiANus. « Pervenireautemetad innocentes
gratiamChristi,adquosAd8ecuIpapervenit:propterquod,
vigiianter inculcavit, multo magis gratia Dei et donum
unius hominis Jesu Christi in plures abundavit : ut illa

superior coaequatio ejus aetatis quse ratione utitur , in con-

trariis studiis indicet imitationem* : haec autem in gratiae
largitate praelatio , consecratos et provectos approbet in-
nocentes. Quse cum ita sint, tihi, non mihi, ^\^postolura
obviare senti, contra te eum arma ferre cognoscito ,
qui
dogma tuura, prseceptorisque tui Fausti, a quo es velut
prima manu tinctus, hoc uno, si csetera deessent , vehe-
menter everteret,quia dicit per unius inobedientiam mul-
tos non omnes peccatores constitutos fuisse et per
,
, ,

unius obedientiara jusios non omnes constitutos fuisse,

sed raultos. Ut enira dihgenter quara tibi sermo hic re-
pugnet lectoris inteUigentiae suggeratur Apostolus pro-
, :

nuntiat non oranes per Adara peccatores constitutos

,

fuisse*, omnes oranino per Adam peccato natu-

tu dicis,
rali ad jus diaboh pertinere arabigi non potest, inter te :

et Apostolum magnam esse pugnara. »

AuGrsTipjLs. Omnes dicit, eosdemque multos non •,

multos dicendo negat omnes ne sibi sit ipse contrarius ,

sicut vestra aut faUit iraprobitas , aut falhtur csecitas.

Quia enim utrumque dixit Apostolus , et omnes , et raul-

tos , ostendi ego non inter se duo ista pugnare j

quia ipsi

omnes, ideo etiam multi sunt dicti, quia oranes ahquando

dicuntur et pauci : tu autem dicendo non omnes ,
quos
omnes dixit Apostolus ,
procul dubio convinceris Apostolo
esse contrarius.
CXLVIII. Jllia^ls. « Nam cum tu et Manichaeus di-
'
Rom. V, i5.
414 S. A.UGUSTIKI EPISCOPI

citis , Omnes sunt naturaliter peccatores : Apostolus au-

teni dicit, Multi sunt, non omnes, peccatores: removet
accusationem a seminibus quae armatur in mores , et des-

truit originale peccatum. Utque hoc ipsum quod egimus,

urgeamus : praescribit Apostolus, multos debere intelligi

per Adse inobedientiam peccatores ; multos autem per

Chrisli obedientiara justos^ eos utique qui justi sunt,
ostendens ab iilis, qui criminosi sunt, esse discretos tu :

qua impudentia argumentari niteris, ut ex his sermonibus

probes naturale peccatum ? Nam cum dicis omnes nasci
criminosos per Adam et propter hoc ad diabolum perti-
,

nere sed ahquos inde per Christum postea liberari non

, •,

hoc sentis quod Apostolus, qui dicit non omnes per ,

Adam peccatores constitutos esse , sed multos. »

AuGi sTiNus. Quoniam non est contrarium , sicut jara

ostendiraus, ut iidem sint multi, qui sunt omnes ideo •,

quos multos , eosdem omnes Apostolus dicit :non omnes

autera non Apostolus, sed tu dicis 5 ac per hoc Apostolo
,

contradicis. Verura est autem Apostolus dicit falsum :

ergo quod tu dicis, Et quod superius dixisti^ « vigilanter

inculcasse Apostolum Multo magis gratia Dei et donum
,

unius hominis Jesu Christi in plures abmidavit 5 » volens

inteUigi, ideo piures dictos, quia pervenit gratia ejus ad
parvulos , ad quos imitatio primi hominis non pertinet :

aut mendosus codex tibi menlitus est, aut ipse raeiitiris,

aut ab ahquo falso, sive faJlente, aut oblivione deceptus

Non enini ait Apostolus « plures sed multos. » Grae-'
es. ,

cum attende codicem, et invenier -oXaouc, uon -AaJcrToj?. Dixit

ergo, multo magis abundasse gratiam in multos , non in
magis multos, hoc est, non inplures, sicut jam ostendi-
mus : cjuoniam si plures dixisset ,
propter parvulos quos
tenet gratia , cum prirai horainis non teneat imitatio ; fal-
' Beda et Florus n. i47 ad Roni. v, i5.
 OPERIS IMPERF. COIVTRA JLLIAN. LIB, II. 415
sum dixisset, et esset sirailis vobis. Si enim omnes imita-
tores Christi post ejus incarnationem , regeneratis parvulis
additis, conferantur cum peccatoribus ,
quos omnes vultis
propter arbitriura libertatis ad imitationem primi hominis
pertinere, ab ipso Adam usque in finem saeculi voluntate
peccantes 5
qui eorum multo plures sint evidenter appa-
ret, ut et vestra falsitate vincaraini.
CXLIX. JuLiANus. « Si enim quale tu, tale aliquid
ille sensisset, debuit utique dicere, Per unius inobedien-
tiara peccatores constiluti sunt omnes, sed per obedien-
tiara Christi ex his aliqui ad justitiara reverterunt. Ita
enim prorsus loquendum fuerat, si hoc quod lu fingis,
ei

voluisset intelbgi. Verumtamen cum hac sententia illud

aliud nequivisset asserere, multo magis profuisse Christi
gratiam, quam Adse laesisset iniquitas. Etsi ergo penitus
nesciremus, qui mos esset, quo per inobedientiara unius
horainis mulli peccatores constitui dicerentur ; taraen raa-
neret in soiido, non hoc pertineve ad originale peccatum,
quod Apostolus inculcaverat, multis, non omnibus con-
venire. »
AuGusxmus. De multis et omnibus jara responsura est. ,

Nec sic locutum fuisse Apostoium quemadmodum dicis ,

eum ioqui debuisse, si hoc diceret quod nos dicimus,

quid rairum est ? Quandoquidera etiamsi secundum vos, ,

Apostolus per unius delictum ita multos peccatores cons-

titutos esse dixisset , ut iidem multi non possent omnes
intelligi , sed hi tantura qui ex imitatione primi hominis
propria voiuntate peccarunt 5 non dixit per obedientiam
Christi ex his aliquos justificatos quod tamen verum est.
,

Quid est ergo quod dicis, u si tale aiiquid quale nos sen-
sisset Apostolus, eum dicere debuisse , Per unius inobe-
dientiam peccatores constituti sunt oranes, sed per obe-
dientiam Christi ex his ahqui ad justitiam reverterunt? »
416 s. algustini EPiscopi
Quasi vos negetis , ex prsevaricaloribus legis ,
quales tan-
tummodo peccatores ad similitudinem praevaricationis
Adae perlinere contenditis, aliquos per obedientiam Christi
ad justitiam fuisse conversos. Possumus ergo et nos vobis
dicere. Si tale aliquid quale vos sensisset Apostolus , de-
buit utique dicere, Per unius in obedientiam peccatores
constituti sunt multi quidem , non omnes, sed etiam ex
his per obedientiam Christi aliqui ad justitiam reverte-
runt. Aut etiam multo apertius ita loqueretur, si aliquid
tale sensisset, ut diceret, Multi quidem Judaeorum per
inobedientiam unius hominis peccatores sunt constituti ,

qui lege accepta , simili praevaricatione peccarunt , sed

etiam ex his aliquos justificavit Christi obedientia. Quod
si tibi non praejudicavit , non ita loquendo, sicut dixi eum
loqui debuisse, si hoc sentiret quod tu : nec mihi utique
praejudicare debet ,
quia ncn ita locutus est ,
quomodo
eura dicis loqui debuisse, si hoc sentiret quod ego. Cum
ergo Apostolus ita sit locutus, sicut loquendum esse arbi-

tratus videndum est, quis ei nostrum consentiat,

est',

utrum ego qui dico verum esse quod ait, « Per unius de-
» lictura in oranes homines ad condemnationem^ » et 5

verura esse quod ait « Per unius inobedientiam pecca-

,

» tores constituti sunt multi^; » quoniam non repugnat,

ut qui multi sunt omnes sint et qui omnes sunt multi ,

sint : an tu qui dicis , ubi ait multos , multi sunt; ubi ait

omnes, non oranes sunt.

CL. Ji LiANLs. « Patefacta igitur vel imperitia vel ira-
pudentia tua, quae aut nori curat, aut non valet, quid
dicatur exponere , ostensoque verilatis ipsius, quara se
esse Christus appellavit^, lumine, nihil de apostoli Pauli
serraonibus Manichsese , id est , vestrse cohgerere demen-
tiae : nunc expositioni operam demus , ut sicut ostensura
• Roni. V, i8.— 2 Ibid. 19 — 3 Joau. xiv, 6.
 OPERIS IMPEHF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 4l7
est qiialiter nori possit , ita clareat qualiter et debeat Pau-
lus et possit intelligi. »
AuGLSTijMTs. Ita desereris verilate, et contra manifesta
Apostoli verba non potes invenire quid dicas , ut quod in
eis intcUexerunt tot sancti clarique doctores ,
qui hoc in
Ecclesia calholica didicerunt atque docuerunl, ( non enim

sanum sensum habentes tam manifestis verbis aliud in-

in
telbgere potuerunl,) tu Manichseorum esse dicas, quod
illos non fuisse cogcris confiteri quantolibet veneno Pe- ,

lagian£E pestis insanias.

CLI. JcLiANis. « Scribens itaque ad Romanos eo jam ,

tempore, quo gentium coeperat esse permixtio, atque ideo

tam ex Judaeis quam ex gentibus complebantur Ecclesiae,
lumullus populi utriusque componit , inculcans quoniam
nec gentes impietatem suam, qua mutaverant gloriara
Dei in similitudinem imaginis hominis, et volucrum, et
quadrupedum , et serpentium , legis possint ignoratione
diluere, quae per vimnon ritum ce-
rationis ingenitse, etsi
remoniarum judaiearum, tamen Deum innotescentem ope-
ribus, substantiae vero profunditate secretum, potuerint
ex his ab eo quae sunt facta cognoscere. Legis autem nor-
mam quantum,
ad vitae probitatem respicit, proprius uni-
cuique suggerebat affectus ; videlicet ut nihil tale inferret
proximo ,
quale perpeti noluisset : atque ideo profanita-
tem gentium jure optirao argui posse convincit* etsi non ,

per legem per eam tamen justitiam quae condidit legera,

,

etquajudicantc, hi c[uisinelegepeccaverunt, sine lege et

peribunt^. Judaeos vero ,
quorum magis intereat ,
quia in
despectum gentium maximetumescebant, honorem sibi de
legis purificationibus vindicantes ac per hoc sestimantes ,

non sibi ita ut gentibus profuisse Christi gratiam peccata

donantem, quandoquidem legis ea institutione vitassent,.
' Rom. i, 2^. — ' Id. 11, 12.
-''
CXLIII. .
 418 S. AUGUSTINI EPISCOPI
magnadisputationum virtute confringit, allegans, eistanto
amplius per indulgen tiam fuisse coUatum quanto post legis ,

admonitionem sine ulla ignoratione peccassent per quod ^

approbat eos reos fuisse , et vehementer potuisse damnari

in ejus justitiae examine , apud quem qui in lege pecca-
verunt, per legem judicabuntur « Non enim auditores le-
:

» gisjustisunt apud Deum, sed factores legis justificabun-

» tur*. » Hoc ergo proposito, per totumlibrumdisputans,

tum superbiam reprimit Judaeorum, tum excusationem

vanitatis gentibus demit nt doceat sequaliter ambobus ,

populis Christi profuissse medicinam. »

ArGusTiJNrs. Hanc medicinam parvulis vos negatis,

quos lex ipsa circumcidi octava die jussit^, ejus gratiam
pi^figurans , cujus resurreclionem Dominicus , id est

post septimum Sabbati dies octavus ostendit : nec valetis

ac vultis attendere parvulum morientem sine Christi

, ita

gratia perilurum, quemadmodum dictum est, incircum-

cisi animam parvuii interire de populo suo ^ : cujus inte-
ritus invenire meritum non potestis quandiu non trahere ,

peccatum originis parvulos dicitis.

CLII. JuLiAisi s. « Qui et crimina voluntatis ignovit
a quibus liberum fuerat abstinere 5 et sui imitatione ,
qui
erat virtutum forma et norma , correctis gloriam beat*
aeternitatis induisit. Cum ergo utramque nationem pro
voluminis sui tempore et jure conveniat : in liis tamen lo-
cis, de quibus quaestio est, cum IsraeUtis oranino manum
conserit, quiaudebant de pracputiatorum stirpe venientes,
eo usque despicere ut atiirmarent eos nec suffragio fidei
, ,

ad consortium suum transire potuisse : contra quod super-

cilium replicat Judaeae gentis exordia, et in ipsa radice
circumcisionis , ostendit non tanti esse praeputium , ut aut
injustos ejus rehclio , aut justos faciat ejus ablatio. »
« Rom. II, 12 et i3. — ^ Gen. xvii, 12. — ^ Ibid. 14.
 ,,

OPEP.IS IMPERF. COMTRA JULIAiV. LIB. II. 4 19

AuGusTiNLs. Quando ista dicebat Apostoius, non de
circumcisione , vel praeputio ; sed de praeccptis legis in
quibus est etiam , « Non concupisces^ , » agebat : quod et
ipse commemoravit. Quid tergiversamini ? Priores peritis,
dum caliginem offunditis imperitis^
CLIII. JiLiAisis. « Non ergo per legcm promissio
» Abrahae, ut haeres esset mundi, sed per justitiam fidei,
» Sienimquisuntexlege, haeredessunt; evacuataestfides,
» destructa est promissio. Lex enim iram operatur ubi au- :

» tem non estlex, nec praevaricalio^. Ideo ex fide, utse-

M cundum gratiam firma sit promissio omni semini non ei ,

» tantum quod ex lege est sed quod ex fide est Abrahse ,

» quiestpateromnium nostrum, » (sicutscriptum est,Quia

patrem multarum gentiura posui te*,) ante Deum cui
credidit, qui vivificat mortuos, etvocat ea quae non sunt
tanquam quse sunt. Qui praeter spem in spem credidit
ut fieret pater multarum gentium, secundum quod dic-
tum est, Sic erit semen tuum^. Et non infirniatus in fide
consideravit corpus suum jam emortuum, cum fere cen-
tum annorum esset et emortuam vulvam Sarae in re-
, :

promissione autem Dei non haesitavitdifiidentia, sedconfir-

malus est fide dans gloriam Deo plenissime scieus ,
, 5

quia quaecunique promisit ,

potens est et facere 5
propter
quod et reputatum est illi ad justitiam. »

AuGLSTiNvs. Haec te commemorare non pudet, qui op-

pugnas gratiam qua ista promissa complentur? Contra

Deum enim loquiraini, dicendo, Nos facimus quod iile :

se facturura esse promisit''. In Isaac quippe, qui Abrahas

promissus est fiiius, hi praefigurati sunt, non qui se ipsos
iustos, sedquos Deus fuerat ipsefacturus? Unde universae
per Prophetam dicit Ecclesiae « Ego enim sum Dominus, :

' Exod. XX, 17. — ^ Deut. v, 2i. — ^ Roni. iv, i3 et seqq. — 't Gcn. xvii,

5.-5 ij. XV, 5.-6 Beda et Florus, ad Rom. ix.

27.
420 s. IrGrsTiNi episcopi
» qui facio te^ » Propter quod et filii promissionis vocau-
tur, apertissime dicente Apostolo Non potest autem : «

» excidere non enim omnes qui ex Israel,

verbum Dei :

)) hi sunt Israel^ neque quia semen Abrahse, omnes filiij

» sed in Isaac vocabitur tibi semen hoc est, non hi qui :

» fihi carnis, hi fiJii Dei, sed fihi promissionis deputantur

» in semine- . » Quod itaque Deus promisit, Deus facit. Hoc
ergo totum sicut aedificat eos, quorum spes in Deo est, sic
evertit eos, qui confidunt in virtute sua^: ac per hoc,
sicut cathohcam fidem sedificat , sic Pelagianum evertit
errorem.
CLIV. Qui locus quam sit opinioni vestrse
JiiLiANus. «
totus infestus, etprimo opere disputatum est, et si quid
hinc recoh oportuerit, disseretur. Nunc autem advertatur,
promissionem ,
quae facta est ad Abraham ob remunera-
lionem fidei ejus, in qua dicitur, quia pater multarum
gentium constitueretur, ostendisse, nec unius illum populi
genitorem debere defendi, qui mukarum gentium pater
sit praedictus^ nec ita solum creduhtatis recepisse merce-
dem, utahos simihtercredentes a prsemii consortio pute-
tur excludere. « Non est autem scriptum, inquit, tantum-
» modo propter ipsum ,
quia reputatum est iJh^ sed et
» proter nos, quibus reputabitur, credentiJjus in eum qui
» suscitavit Jesum Christum Dominum nostrum a mortuis;
» qui traditus est propter dehcta nostra, et resurrexit prop-
» ter justificationem nostram^. »

ArGrsTiNus. Dicite nobis , o vani, non defensores, sed

inflatores hberi arbitrii ,
qui ignorantes Dei justitiam % et
vestram justitiam volentes constituere, justiae Dei non
estis subjecti , dicite, inquam, nobis, si noluissent gentes
credere justeque vivere, evacuaretur promissio quae facta

' Isai. XLV, 8, juxta LXX. — =>

Rom. ix, 6 et scqq. — ^ Psal. xtviii, 7. —
4 Rorn. iv, 23, et seqq. — 5 id. x, 3.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIA>-. LIB. II. 421
ad Abraham? Non , inquies. Ergo ut Abraham ob stipen-
dium fidei consequereturdilatationem seminis, praeparata
est gentium voluntas a Domino; et ut vellent quod et
noilepotuissent, ab illo factum est, qui ea qure promisit,
potens est et facere^.
CLV. Jlliams. « Cum ergo ille adhuc in prteputio tes-
tis fideipronuntiatus, et ob ejus stipendium dilatationem
fuerit seminis consecutus; qua , inquit, regula tu Judaee
non putas ad consortium qui justitiae pertinere gentiles,

fidem Abrahoe, paria de Dei virtutibus crcdendo, resti-

tuunt? ))

AuGusTiwrs. Bene contra vos loqueris : quia utique si

de Dei virtutibus credunt, non sicut vos confidunt in vir-

tute sua, ut justificentur, id est, ut justi fiant-, sed in il-

lius, qui justificat impiura^.

CLV!. JuLiANtJs. Cur putes, inquit, sine consecratio-
«

nibus legis , ad Abrahae stemma nationes non posse per-

duci 5 cum constet promissionem ,
quae facta est ad Abra-
hara, anteriorem fuisse quam legem, nec eam ablutioni-
bus tributam fuisse, sed moribus? »

Algustincs. Hos mores, quos procul dubio bonos vis

intelHgi, si ut putatis, homo sibi facit; praedicere istade-

buit Deus praescius , non promittere 5 ut non de illo in

hac causa diceretur, « Quse promisit ,
potens est et fa-
« cere ^ •, )> sed, Quae' praescivit ,
potens est et praenuntiare,
aut potens est et ostendere. Quando autem dicunt homi-
ncs, Quod Deus promisit, nos facimus ; se ipsos faciunt

jactantia potentes, illum arrogantia mentientcm.

CLVIL JcLiAKus. « Si enim qui sunt ex lege, haeredes

sunt evacuata est fides, destructa est repromissio'*. Qui

:

sermo nisi intelligatur, ingerit ma-simam quaestionem

, :

dubio enim procul dicit eos esse ex lege quos supra , ,

« Roai. IV, 21. — ' Psal. xlviu, 7. — 3 Rom. iv, 21.

422 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dixerat ex circumcisione, quos sibi tantum noverat arro-*
gare, ut putarent praeter se neminem assumi ad Abrahae
seminis dignitatem : atque hoc dispulatione collegerat,
ut quia non solum hi qui ex circumcisione , sed et illi qui
exprneputio sectari voluissent vestigia fidei Abrahae, non
immerito Abrahae fihi censerentur. »

AuGxjsTiNus. Quid, si noluissent, evacuaretur promis-

sio? Admoneo ut intcUigatis , cui gratiae sitis inimici , ne-
gando operari Deum voluntates in mentibus hominum :

non ut nolentes credant, quod absurdissime dicitur; sed

ut volentes et nolentibus fiant. Non sicut facit doctor
homo, docendo et hortando, minando et promittendo in
sermone Dei quod frustra fit, nisi Deus intus operetur
:

et velle per investigabiles vias suas^ Cura enim verbis

doctor plantat et rigat, possumus dicere, Forte credit,
forte non credit auditor cum vero dat incrementum :

Deus^, sine dul)io credit et proficit. Ecce quod interest

inter legem et promissionem , inter litteram et spiritum.
CLVIII JuLiANus. « Cum ergo supcrius ad egisset, ut
intelligeremus a consortio justitise non potuisse excludi
gentes, sed per eamdem fidem cum filiis circumcisionis in
Abrahae stirpe numerari; nunc intulit, neminem de cir-
curacisione ad eam promissionem ,
quae Abrahae data est,

pertinere hoc autem omnino, nisi inteliigatur, repugnat.

:

Quod itaqueait, Si enim qui sunt ex lege, haeredes sunt,

evacuala est fides et destructa est promissio^; non hoc
,

pronuntiavit, ut videlicet nemo de Judaeisper fidem fieri

credatur hseres promissionis antiqu<Te : sed deest sermo,

cujus vicem implet intelhgentia non solos heredes csse
,

qui ex lege sunt j ut si hoc modo dictum esset Si enim :

qui sunt ex lege, soli hseredes sunt , evacuata est fides.

Yere enira praeputium videretur excludi, si ad nullos

' Pliilip. 11, i3. — 2 I Cor. III, 6. — ^ Rom. iv, i^.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. U. 423
prseter eos qui ex circumcisione erant , benedictionis he-
reditas perveniret. Intelligenda igitur consuetudo Scrip-
turarum est ,
quia non continuo quod non dicitur, dene-
gatur, ut intelligentiae opere verborum dispendia sup-
pleantur. »
qui non inteiligunt. Cur
AuGvsTiivrs. Sic intelligunt ,

non non esse hseredes ex lege, quia

attenditis rogo, ideo
lex iram operatur^? Ubi enim non estlex, nec prsevaiica-
tio. Ideo autem ex promissione, quia Deus quod promit-

tit, ipse facit. Qui enim praecepta legis implere se putat

per arbitrium proprioe voiuntatis sine spiritu gratiae, suam
justitiam vult constituere, non justiliam Dei sumere"^.
Nam unde dicit idem Apostolus, « Ut inveniar in illonon
» habens meamjustiam, quae ex legeest, sed justitiam
))quge est ex fide, justiam ex Deo^? » Quare suam dicit
justitiam quse ex lege est
,
eamque justitiam reprobat 5 ,

non autem suam sed ex Deo justitiam, quae est ex fide?

,

Numquid lex non est ex Deo ? Quis nisi infidehs hoc dixe-
rit? Sed ex lege dicit justitiam suam, in qua homo
putat

sufficere sibilegem ad facienda divina mandata, confidens

in virtute sua. Ex fide autem justitiam ideo dicit esse ex ,

Deo, quia Deus uniciiiquepartitur mensuram fidei* etad :

fidem pertinet credere quod in nobis Deus operetur et

velle^-, sicut operabatur in illa Purpuraria , cujus aperue-

rat sensum, ut intenderet in eaquae a Paulo dicebantur^.

Ac per hoc, nec ipsi Judsei qui crediderunt in Christum ,

omnino dicendi
in quibus et Paulus fuit, ex lege haeredes
sunt, sed potius ex promissione. Ideo enim dictum est,
« In Isaac vocabitur tibi semen quia non qui filii car- ,

» nis hi fihi Dei, sed fihi promissionis deputantur in se-

» mine'. »

« Beda et Floms. Roni. iv, i5. — ^ Id- x, 3. - 3 Philip. iii, 9. — 4 Rom.-

x,,^ 3 _ 5 phiiip „. ,3. — 6 Act. XVI, 14. — 7 Rom. n, 7 et 8.

 424 S. AUGtJSTINI EPISCOPI

CLIX. JuLiANis. Collegit itaque Apostolus argumen-

tum hoc modo Si : nulli essent haeredes benedictionis,
nisi qui ex lege sunt; ut prreputium constabat exclusum,
ila consequens erat, neminem qui fuisset ex lege, bene-
dictione privari •, id est, si circumcisio tantum valeret, ut
sine ea fides nihil valeret^ sicut gentes liquebat repulsas,
ita probabatur de Judaeis ad perditionem nunquam quem-
quam ire potuisse. »

ArGusTiNus.Qaomodo erat consequens, ogrossedialec-

tice? quomodo erat consequens , si nulli essent hceredes
benedictionis , nisi qui ex lege sunt neminem qui fuisset
,

ex lege benedictione privari? Numquid quia nemo est hse°

res ,
nisi baptizetur. propterea qui baptizantur, omnes
haeredes sunt.? Sed hoc dixerim, non quia ibi est quffi inter
nos vertitur quaestio^ verum ut ostenderem quam sis ipse
acutus, qui me obtunsiorem dicis esse pistillo.
CLX. JuLiAMis « Nunc autem cum confiteamini prce-
varicatores in lege non esse benedictionis hseredes, quia
talibus lex iram operatur^ constat promissionem illam
non circumcisioni convenire, sed fidei. Destrueretur au-
tem promissio, si praeter legem nemo justus esset quando :

quidem post quadringentos et triginta annos promissionis

allata Iex\ et ipsum Abraham, et Isaac, et Jacob, et om-
nes in medietate sanctos expertes benedictionis ostenderet,
quae non potuisset cuiquam sine lege conferri.
AtGisTiwrs. Imo dcstrueretur promissio, si ex lege
quisquam justus enim qui exlege, hseredes sunt,
esset. Si
exinanita est fides, evacuata est promissio
-5 lex enim iram
operatur ad hoc utique, ut ad iram evadendam, Dei gra-
:

tia requiratur*.
CLXI. JuLiANis. « Quod quia manifesto falsum est; et
sub lege quippe peccatores poenam raerebantur, et ante
'Gal. 111, 17. — 5 Rom. iv, '4.-3 Beda et Flonis.
 OPEKIS IMPEHF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 425
legem justitia et fides remunerationis suae fructibus pri-
vatae non sunt 5 constat , non ad truncatas ferro carnes,
sed ad illustres probitate mentes promissionis illius gio-
riam pertinere. Sequitur autem fulminea contra traducem
sententia : Lex enira , inquit, iram operatur^ ubi autem
nonestlex^, nec praevaricatio. Persuade ergo legem da-
tam esse conceptis, legem posse dari nascentibus j ut eos
praevaricationis reos possit arguere. Caeterum nos cum
Apostolo credimus, quem nihil contra rationem sensisse
defendimus, non esse in ea aetate praevaricationem, inqua
lex esse non potuit ;
quia ubi non est lex, nec praevarica-
tio : quae lex iram operatur, non vitio suo, sed eorum ini-
quitate, qui peccata virtutibusanteponunt. »

Algustinus. Non est ergo Lex Christi : « Nisi quis re-

» natus fuerit ex aqua et Spiritu , non potest intrare in

» regnum Dei - ? » quam Legem vides, etiam ad parvulos
pertinere. Verum tu dic potius, parvulus cujus anima in-
teribat de genere ejus, si die non circumcideretur octavo^,
cujuspraevaricationis arguebatur, ut tali supplicio plecte-
retur ? Nisi quia ipse in se ipso nihil peccans, tenebatur
reus in similitudine praevaricationis Adae, in quo omnes
peccaverunt^. Quae verba apostolica, tam clara obscurare,
tam recta curvare , ingenti quidem , sed inani labore co-
naris.
CLXIL JuLiANis. « Approbavit ergo Apostolus ,
quia
non sit tantummodo scriptum propter Abraham ,
quod
reputatum est illi ad jiistitiam ; sed et propter nos, qui-
bus sine dubio reputatur, cum in Deum credimus, qui
Jesum Christura ex mortuis excitavit : « Qui traditus est,

» inquit ,
propter delicta nostra , et resurrexit propter
» justificationem nostram^ »

' Rom IV, i5. — ' Joan. 111, 5. — 3 Gep. xvu, 4- — '*
Roni, v, 14 et i2.
— 5 IJ IV, qB et "24.
426 S. AUGtSTIWI EPISCOPI
AiGisTiNus. Ab hac gratia separatis parvulos ,
quos
nullum delictum ex origine tractum habere contenditis :

unde fit consequens ut non ad eos pertineat beneficium

,

((uo propter delicta nostra est traditus Christus : et haec

sentientes et dogmatizantes Christianos catholicos vos

dicere audetis ?

CLXIII. JtLiAMs. « Qnam vehementer inculcat, apud

justum judicem Deum ahena peccata aliis non nocere, qui
commendans mortem Christi vigilanter enuntiat, propter
nostra illum dehcta, quse et plura erant , et nostra erant,

et non propter unum et alienum, et olim defuncti homi-

nis, mortem oppetiisse.
AtGusTiNis. Inobedientia quidem unius hominis non
absurde utique dehctum dicitur alienum ,
quia noii-
dum nali nondum egeramus ahquid proprium , sive bo-
nnm , sive malum : sed quia in illo qui hoc egit ,
quando
id egit, omnes eramus tantumque , fuit ac tale delictum,

ut eo natura universa vitiaretur humana •, f[uod satis in-

dicat etiam ipsa generis humani tam manifesta miseria ;

hoc dehctum alienum obnoxia successione fit nostrum :

propter quod dictum est a doctore catholico ,

qui recte
inteJIexit Apostolum : « Omnes homines sub peccato
» nascimur, quorum ipse ortus in vitio est *. » Cujus in-

tellectum, et ahorum ejus in cathohca veritate sociorum,

si sequi volueritis, non cogemini alienare parvulos a bene-
"^
ficiomortis ejus,qui traditus est propter delicta nostra ;

et unus pro omnibus mortuus est ^ : ubi quod sequitur

clamat Apostolus : « Ergo omnes mortui sunt , et pro
)) omnibus mortuus est : » et vos reclamatis Non sunt
:

mortui parvuli ; clamate et quod sequitur : Ego non pro

ipsismortuusest ; et videte utrum vos non mortui jaceatis,

Ambros. liU r de Pocnitentia, cap. 2 ve! 3. — ^ Rom. iv, 25. — 3 2 Cor.

V, \\ et i5.
 OPERIS IMPBRF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 427
qui mortuis, ne vivificentur , Christi mortem negatis.
Quia non eis, peccatum debet unius et olim
sicut putatis,
defuncti hominis imputari. Nec attenditis ^, primum ho-
minem Adam sic olim fuisse defunctum ut tamen post ,

illura secundus homo sit Christus cum tot hominum ;

milliainter illum ethuncorta sint: etideomanife?tumest,

ad illum pertinere omnem, qui exillo successione propa-
ginis nascitur, sicut ad istum pertinet omnes, qui in illo

grali.TR largitate renascitur. Unde fit, ut totum genushuma-

num quodam modo sint homines duo, primus etsecundiis.
CLXIV. JiLiANiis. « Qui ergodicit multa dehcta, nihil
de unoManichaeorum, id est, traducis suspicatur. »
AiGLSTiisxs. Sed utique , homo contentiose , multa
delicta essent, quae multi haberent, etiam singula singuli,
propriae voluntatis , si ad lavacrum regenerationis veni-
rent cum primum peccare coepissent quos omnes se-
, •,

cundum istam, non rationem sed distortionem tuam, ab ,

hac gratia, quae ex multisdelictisjustificat.facitis alienos ;

quoniamnon vultisejusesse participes quoslibethomines,

quorum delicta sunt singula. Quanto magis ergo multa
sunt, eis additis qui3e habent ahi plura , alii pauciora ?a
quibustamen omnibus de qua dictum
liberat ista gratia, :

(lEx multisdeHctis in justificationem'^. ))Fuit enim Adam

et in il)o fuimus omnes ^ : periit Adam, etin omnes illo

perierunt. Ambrosius hoc dixit : calumniose, non erat

Manichaeus. Parvulos contagium mortis antiquoe prima
nativitate contrahere, Cyprianus dixit ^ : calumniose, non
erat Manichseus. Omnes in uno Adam peccasse, Hilarius
dixit ^ : calumniose, non erat Manichseus. Inqua Kcclesia
ista didicerunt , calumniose , non erat Manichsea : etquia

' Prospei-. Sentent. 299. — ^ Rora. v, i5. — ^ Ambros. lib, vii in Luc.
cap. i5, n. "i^. — 't Cyprian. Epist. lxiv, ad Fidum. — 5 yide lib. i operis

prioris contra Julian. cap. 3, et lib. 11, cap. 8.

428 s. AUGrsTiNi Enscopi
catholica erat, atque catholica perseverat, ideo vos contra
ista sentientes et contendentes non potuit et ut
ferre ,

catholica permaneret , infirmitatem parvulorum suorum

vestra damnatione munivit.
CLXV.
Jllia^ls. « Justificati itaque ex fide pacem ,

)) habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum

))Christum per quem et accessum habemus in gratiam
,

»)istam, in quastamus, et gloriamur in spe glorioe Dei ^»

Qui vobis videtis, inquil, justificationem per peccatorura
veniam fuisse collatam firmam tenete concordiam et , ,

paribus animis Mediatoris dona laudate cujus munere ,

colLitum nobis est ut in hanc gratiam haberemus introi-

,

tum et eos quos justitia reos tenebat quia reos nosnon

; ,

natura fecerat, sed voluntas, hbertati reddidit, et eripuit

ultioni; praestitilque, ut qui sperabamus aeterna supplicia,
modo gloriemur in spe gloriae Dei. »

AiGisTim s. Non per solam peccatorum dimissionem

justificatio ista confertur, nisi auctoribus vobis. Justificat
quippe impium Deus non solum dimittendo quae mala
,

facit , sed etiam donando charitatem ut dechnet a malo ,

et faciat bonum per Spiritum sanctum , cujus subminis-

trationem jugem poscebat Apostolus eis, quibus dicebat :

« Oramus aulem ad Deum, ne quid faciatis mali ^. » Con-

tra istam gratiam geritis belium •, iit Hberum non ser-
mone defendatis , sed praesumptione decipiatis voluntatis
arbitrium.
CLXVI. JiLiANus. « Verum nt magis exprimeretur
virtus istius securitasque doctrinfp, quid conferat fidelibus
philosophia Christiana persequitur : « Non solum autem^
» sed etgloriamur in pressuris, scientes quoniam tribulatio
» patientiam operatur ,
patientia aulem probationem ,

V probatio autem spem \ spes autem non confundit, quia

' Rom. V, I et 2. — 2 2 Cor. xiii, 7.
 :

OrERIS 1M1'ERF. COMRA JULIAN. LIB. II. 429

» charitas Dei diffiisa est m cordibus noslris per Spiritum
» sanctutn ,
qui datus est nobis ^ » Id est, : Non solum
nobis haec beneficia conlulerunt, ut amplitudine quando-
que munerum gaudeamus : sed jam imprsesentiarum, in
mediis angorum sestibus constituti alacres sumus ipsius
,

possessione virtutis, et de persequentium furore ridemus,

impiorum crudelitatem , eruditionem patientiae magis ,

quam perturbationem laetitise judicantes ; ut non solum

propter prsemia non peccemus sed hoc ipsum non pec- ,

carepraemium censeamus. »
AiGusTTNis. Siprsemium estnon peccare, quis dat hoc
praemium ? Puto quia non dictiirus es ipse sibi homo , :

quamvishoc te cogat dicere perversitas hreresis vestrse. Si

ergo Deus dat hoc prsemium homo non peccet do-

, iit :

num potius video dicendum quam praemium ne

esse , ,

aliqua merita prsecessisse videantur cum eos qui dicunt :

gratiam Deisecundum merita nostra dari Pelagius quoque ,

ipse damnaverit ^. Quomodo autem detur hoc donum, id

est,non peccare, et tu paulo ante dixisti, Apostoh verba
coramemorans Quoniam charitas Dei diffusa est in cor-
:

dibus nostris per Spiritum sanctum , qui datus est nobis.

Ac per hoc , in philosophia christiana , ut gloriemur in
tribulationibus, non est nostrum, quia et hoc accepimus
ahoquin tanquam de suo a se sibi parto glorianti homini
dicitur «Quid enim habes, quod non accepisti ? Si autem
:

» etaccepisti, quid gloriaris,quasi non acceperis^?»Et ta-

men gloriamur non sic quasi nou acceperimus sed glo-

, 5

riamur in illo qui hocdedit, « Ut qui gloriatur,in Domino

» glorietur ^. » Hsec est gratia ,
quam catholica fides prae-
dicat: utquid eam, quseso , vester error oppugnat, cum
etiam vestro vos ore convincat ?

'
Rom. V, 3 et seqq. — ' Vidc lib. de Gestis Pelagii, cap. i4 et 35. —
3 I Cor. IV, 7. —4 IJ. I, 3i.
430 S. A.UGUSTIM EflSCOPl
CLXVII. JuLiAKi s. « Deinde cum in testamentis agi

ea, quae sunt promissa, conspicimus : praesentis vitae inter

ludicra omnino omnia bona malaque numeramus, fidem
poliicitationis Dei de magnitudine in nos charitatis illius
Neque enim confutabit spem nostram aeter-
aestimantes.
norum frustratio commodorum quandoquidem vadem ^

beatitudinis futurae Dei charitatem tenemus qnae effusa

,

est in cordihus nostris per Spiritura sanctum qui datus ,

est nobis ^
: id est, per dona sancti Spiritus, amorem suum
Deus circa genus probavit humanum. »

AuGtsTiwus. Non vis esse inter haec dona, etiam non

peccare : sed confidens in virtute tua, hoc tibi tu ipsevis
dare. Noli irasci , obsecro : « Maledictus omnis qui spem
» habet in homine '^.
»

CLXVIII. JuLiAKus. « Restituet ergo totum fideliter ,

quod fidelibus repromisit. »

AuGusTiNus. Restituet plane etiam hoc ipsum, ut fide-

les sint j
quia fidem gentium promisit Abrahae : et quidam
magnus fidelisdicit : « Misericordiam consecutus sum, ut
)) fidelis essem ^. »

CLXIX. JuLiAMJs. « Qui enim Filio suo nonpepercit,

sed pro nobis omnibus tradidit eum, per quem nos opera-
tione sancii Spiritus consecravit ^, procul dubio cum illo

omnia nobis donavit. « Ut quid enim Christus cum ,

))adhuc infirmi essemus secundum tempus pro impiis ,

» mortuus est ^ ? »

AuGusTi>us. Te?timonia divina commeraoras, quibus

vester error evertitur. Non enim dictum est , Christus
etiam pro impiis ^ sed, pro impiis, inquit, mortuus est. Ut
autem et ipse aiibi confessuses^ , etiam proparvulis raor-

' Rom. V, 5. — » Jerem. xvn, 5. — ^ , Qq^. vn, 25. — 4 Rom. vtii, 32.
— ^ Id. V, 6. —6 In lib. 1 Operis ad Turbantium. — 3 vide lib. m contra
Julian. cap. 25, et lib. vi, cap, 4-
 »

OPERIS IMPERF. CONTRA JLLIAN. LIB. II. 431

tuus est : et taraen qua fronte nescio , transiisse in eos
originaliter impietatem primi hominis negas. Quomodo
ergo pertinent ad eum, c-[uipro impiis mortuus est ?

CLXX. Jt LiANus. « Vix enim pro justo quis moritur :

» nam pro bono forsitan quis audeat mori. Commendat

'
))autem Deus charitatem suam in nobis quoniam si cum :

» adhuc peccatores essemus \ Christus pro nobismortuus

» est multo magis justificati nunc in sanguine ipsius ,
•,

» salvi erimus per eum ab ira. Si enim cum inimici esse-

mus, reconciliati sumus Deo per mortem FiUi ejus multo ;

» magis reconciliati salvi erimus in vita ejus. Non solum

)) autem hoc sed et gloriantes in Deo per Dominum nos-

,

I
)) trum Jesum Christum, per quem nunc reconciliationem
» accepimus. Aperuit quanta totum Christus pietate
» gessisset qui mori dignatus est pro nihil boni meren-
,

» tibus.

AuGusTiKus. Haec verba tua sic temperata sunt , ut

etiam parvulos tangere videantur ;
quoniam et ipsos nihil

boni meruisseconceditis, quos nihil boni egisse fatemini :

Sed Apostolus non ita locutus est ,

qui dixit , Christura
pro irapiis et peccatoribus mortuura fuisse. Frustra ergo
tu magnam Chrisli misericordiam extenuandam putasti :

ille enim pro male merentibus mortuus est a quo tanto :

beneficio Salvatoris parvulos separatis, quoniam salvos eos

dicitis autem dicit « Non estopussanismedicus - :»
: ille :

non est ergoopus parvulis Christus, quibus utique secun-

dum vos non est Jesus quibus autem opus est, his procul
:

dubio est Jesus. Sed discedite maiigni opus est parvulis. :

Et ipsos ergo a peccatis eorura salvos facit, quoniam prop-

terea tale nomen accepit ; ubi Angeius dixit : « Vocabis
» nomen ejus Jesum ipse enim salvum
,
faciet populum
y> suum a peccatis eorum ^. »
' Rom. V, 7 et seqq. — ^ Matth. ix, 12. — 3 Id. i, 21 c
432 S. AlGtSTlM EPISCOPl

CLXXI. JiLUNis. « Quippe qui rationem et legem

criminum amore calcaverant, euntes post desideria sua,
qu£e ipsa conscientia , cujus est maxima vis ,
castigabat.

Verum quia conslabat, eliam Prophetas propter jusiitiam

crebro morlis enituissecontemplu,ct plurimos pro magnis
quibusque rebus dignitatisque insilse fulgore rutilantibus
securo ad interitum animo cucurrisse, nenon singularitas
virtutis Christi dilucidior ejusmodi esset
exemplis, intulit

Apostolus,perquodostenderet charilatem et forlitudinem

iliius unico eminere fastigioAssentio et ego , iicet raro,
:

licet vix tamen pro justis et bonis mori elegisse nonnullos

sed illius negotiorum dignitas, id est, ipsarum
rerum pro
quibus dimicaverant ciaritudo , periculorum temperavit

dolorem :
habuit quod amaret in
Christus autem nihil
studiis impiorum et pro his qui erant
,
propria voluntate

deformes non est aspernatus impendi apparet autem •

iilum omnium virtutibus antecellere •,

quia etsiin toleran-

tiapaucos,in causa tamen nulios potest habere consortes.

Nihil igitur de ejus munificentia desperemus
quia si pro :

peccatores
nobis mortuus est cum adhuc essemus
^ t,

nunc in sanguine ipsius salvi eri-

multo magis justificati ,

mus pereum ab ira. »

AuGLSTiNis. Nolite ergo eximere parvulos de numero

peccatorum quia et pro ipsis mortuum falemini Chris-
:

tum.
CLXXII. JuLiANis. « Etpost reconciliationem,quam
cum Deo habere promeruimus, per operam videlicetMe-
diatoris ; debemus pcrcipere animo sempiterna
gaudia,et
»
non solum salutem sperare, sed etiam gloriam.
AiGvsTmus. Rogo te, attende quod dicit Apostolus,
ioqueretur
propter quod factum est ut de primo homine
:

mediato-
de reconcihatione agebat, quam tu quoque per

I Rom. V, 8 el 9.
 :

OPEKIS IMPERF. CO^XaA JILIAN. LIB. 11. 43)^

rem Christum ex iniraicitiis, quas cum Deo habuimus,

tactam esse concedis. Ecce vide verba ApostoH : « Justifi-

» cati igitur pacem habeamus ad Deum

ex fide , inquit , ,

» per Dominum nostrum Jesum Ghristum ^ » Et paulo

post ((SienimChristus,eum infirmiessemus, adhuc juxta
:

» tempus pro impiis mortuus est -. » Item paulo post

(( Gommendat autem inquit charitatem suam Deus in , ,

» nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus

» pro nobis raortuus est : multo magis nunc justificali in

» sanguine ipsius, salvieriraus ab ira per ipsum^.» Adhuc

attende : « Si enira cum inimici essemus, inquit, reconci-
» liati sumus Deo per morlem Fihi cjus, muito raagis re-

» conciUati , salvi eriraus in vita ipsius "*.

» Hanc reconci-
liationera ,
quam toties commendavit etiam in novissimo ,

posuit , dicens : <( Per quem et nunc rcconciUationem

» accepimus: » ac deindeintuUt : « Propter hocsicut per
» unum hominem peccatum intravit in mundum^ » Sicut
ergo per hunc unum inimicitiae, sic per unum Christum
reconcilatio. Quisquis igilur a peccato in quo inimicitiae

fact£e sunt, liberos esse parvulos dicit, profecto eos negat

ad hanc reconciliationem , propter quam Christus media-

tor factus est ,
pertinere : proinde separat eos et a justifi-

catione qui:e fitinChristi sanguine, cujusfundendi causa,

quando eura bibendum commendavit, nulla nisi in remis-
sionera dicta est peccatorum ^ Unde fit consequens, ut
parvuhs peccata non habentibus raors Christi nihii prosit
omnino per hanc enim reconciliati sumus Deo, cum ini-
:

mici essemus ; quod parvuh, secundum vos, non fuerunt.

Ut enira propter hanc reconciiiationem moreremur pec-
cato , in quo inimicitioe fuerunt : « Quicumque baptizati

» sumus in Ghristo, sicut idem dicit Apostoius, in raorte

I
Rom. V, I. — » Ibid. 6. - ^ Ibkl. 8 ct 9. — '•
Ibid. 10. -- 5 Ibid. ii

et 12. — ^ Mattli. XX.VI, 28.

"'^^
CXLllI.
 434 S. AUGUSTI3S1 EPISCOI'1

» illius baptizati sumus ^ » Ad haec autem verba ut per-

veniret : « Si enim mortui sumus inquit peccato, quo-
, ,

» modovivemus in eo ^ ? » Statimque ut ostenderet mor-

tuos nos esse peccato « An ignoratis, inquit, quoniam
:

» quicumque sumus in Christo Jesu in morte

baptizati _,

)»ipsius baptizati sumus ? » Ubi est libertas et fortitudo

animi vestri ? Quare timetis dicere quod credere non ,

timetis, parvulos inChristo baptizari non oportere, quos

peccatum, cui moriantur, dicitis non habere ?
CLXXIII. JuLiAWLs.« Proptereasicutperunum homi-
» nem in hunc mundum peccatum intravit et per pecca- ,

))tum mors et ita in omnes homines mors pertransiit, in

,

))quo omnes peccaverunt ^ » Ad edomandam superbiam

Judaeorum, qui sibi necessariam peccatorum veniam non
tantura ,
quantum gentilibus aestimabant ,
prEcrogaliva
Legis sanctitatem suo generi vindicantes ^ in morbum hu-
manae conversationis invadit, et multitudinem delinquen-
tium retro petit ; ut quantum dominationis in hoc mundo
iniquitas occupaverit, antiquitatis ipsius prodat auctoritas
quamque multa et veternosa crimina ab obscoenitate pr«- ,

cedentium per raanus mutuae imitationis posteris tradita,

Christi gralia sustuhsset, ostenderet. Atque ob hoc recor-
dationem facit primi hominis non a quo peccatum coepe- ^

rat, constat enim prius mulierem deliquisse sed qui per •,

privilegium sexus, magisterium occupasset delicti « per :

hunc ergo intravit peccatum , et per peccatum mors

sine dubio ilia quae peccatoribus id est , aeterna
, promit-
titur et ita, inquit, in omnes homines mors pertransiit,
:

in quo omnes peccaverunt. Apparuit prorsus qualiter

haec mors transiissent ad posteros, ob imitationem scilicet,
non generationem.
Algusthsis. Jam quidem responsum est tibi^ cur non
' Rom. VI, 3. — 2 Id. 2. — 5 Id. V, 12.
 :

OPERIS IMPERF. CONTRA JLLIAN. LIB. II. 435

mulierem nominaverit , ex qua fuit initium peccati , sed
unum hominem ; aut ut ipsa quoque in illo intelligeretur

propter unara carnem , aut quod a viro incipit gcneratio,

per quam volebat ostendere in mundum intrasse pccca-

tum. Sed homines, qui dicitis mortem quae in peccato est,

ob imitationem, non generationem, ad posteros transiisse,
cur non aperte dicitis baptizari in Christo Jesu parvulos
non debere.? Si enim baptizandi sunt inChristo, quoniam
quicumque baptizantur in Christo in morte ipsius bap- ,

tizantur procul dubio peccato et ipsi moriuntur : hinc

j

quippe probavit Apostolus ,

peccato nos esse mortuos,
quia in morte Ghristi baptizati sumus.Cumenim dixisset
Si mortui sumus peccato ,
quomodo vivemus in eo ? Mox
ut ostenderet mortuos nos esse peccato : « An ignoratis,

» inquit,quoniam quicumque baptizati sumus in Christo

Jesu, in morte illius baptizati sumus .?» Quisquis igitur
^
»

peccatum non habet non est cui moriatur in baptismo :

,

quisquis autem , cum baptizatur , non peccato moritur,

non baptizatur in morte Christi ; ac per hoc, non baptiza-
tur in Christo. Quid tergiversamini ? Libere aperite inferos

vestros : hbere ad vos intrent, qui nolunt in dehcto mor-

tuos, in baptismo vivificari parvulos suos.
CLXXIV. JuLiANLs. « Postquam enim dixerat , « la
pertransiit subdidit statim, « In quo
)) omnes homines ^;»

)) omnes peccaverunt : )) hoc, « in quo omnes peccave-

nihil ahud indicat, quam quia omnes peccave-
^) runt, ))

secundum iilud Davidicum : « In quo corrigit ado-

runt,
)) lescentior viam suam ^ : » d est, quomodo corrigit viara

In eo ergo corrigi
suara? «In custodiendo sermones tuos.»
et Apostolus in eo dixit
dicitur, per quod et corrigitur. Ita
in quo omnes propria voluntate
pertransiisse raortem ,

non ut hoc « in quo » aut Adara aut

peccaverunt : , , ,

t Rom. VI, 2 et 3. — ' P8al. cxvui, 9.

^^
 436 S. AUGOSTINl EPISCOPI

peccatum videatur ostendere •

sed « in quo » omnes pec-
cantes intelligatur exprimere. »
AtiGusTiNTJs. Aperi oculos : in Adam omnes moriuntur,
inquo si non sunt mortui parvuli , nec in Cliristo vivifi-

canlur , ut quid cum eis ad baptismum vivificatoris et

salvatoris simulatione damnabili curritis ,

quos vivos sa-
nosque clamando vivificari sanarique non vultis ?

CLXXV. JvLiANis.w Omnes autem pro multis poni

innumera Scripturarum exempla testantur , secundum
illud : « Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt ' : »

et post pauca « Qui devorant

: , inquit ,
plebem meam,
» sicutcibumpanis - « ostendens, ab illis omnibus, quos
:

malum pronuntiaverat operari hanc plebem fuisse dis- ,

cretam. In Evangelio refertur « Et clamabat omnis :

» populus, Crucifige, crucifige ". » Et tamen generalitate

verbi hujus nequaquam aut Apostoh aut Nicodemus ,

aut sanctae mulieres inckiduntur *. Hic ipse Apostolus,

quos nunc dixit omnes, paulo post multo nominat. »

AuGXJSTiNus. Ad hoc jam responsum est, non repugnare

omnibus multos quia ipsi omnes non pauci sed multi
,
,

sunt. Et quod de Psalmo commemorasti « Omnes decJi- :

» naverunt,simul inutiles facti sunt^;» prorsus verum est

filios quippe hominum, qui declinaverunt omnes, discrevit

a fiiiis Dei quos non dechnantes devorabant. Deus enim

,

respexit super fihos hominum hi omnes dechnaverunt :

ab eis quippe excepti sunt fihi Dei. Ex his ergo dechnan-

tibus oranibus filiis hominum, erat etiam ille omnis popu-
lus qui clamabat Crucifige crucifige. Ad hunc quippe
, ,

populum niillo modo ilh qui jam in Christum credide- ,

rant, pertinebant. Hinc te exue si potes quod imus pro ,

,

omnibus mortuus est etaude dicere, non omnes mortuos,

5

' Psal. xiii, 3. — ' Ibid. 4- — ^ Mattli. xxvii. -- 'i

Luc. xxiii. — 5 Psal.
XIII, 3.
 ,

OPERIS IMPEKF. CONTR\ JULIAN. LIB. II. 437

pro quibus mortuus est Christus cum statim tibi Aposto- ;

iusfauces premat, et opprimat audacissimam vocem,quid

sequerelur ostendens, et dicens : Ergo omnes mortui sunt.
Noli sic laudare Apostolum noli sic exponere ut nolis ^ ,

audire u Si unus pro

: omnibus mortuus est, ergo omnes
» mortui sunt. In hos omnes cum peccato mors pertran-

)) per illum in quo omnes moriuntur

siit, » *
:
ibi sunt et

parvuli, quia et pro ipsis Christus raorluus est :

qui prop-

terea pro omnibus mortuus est, quia omnes mortui

sunt.

Quidquid argumenteris, quidquid tergiverseris, quidquid

apostolicorum verborum coneris evertere sive pervertere,
ostendis im-
a morte quse in peccato est parvulos non ,

munes : quia et pro eis Christum mortuum negare non

audes.
CXLXVI. JuLiANus. « Quid ergo egerimus appareat 5

omnes plurimos quos ideo ait obnoxios

Apostolus dixit •,
,

peccaverunt.Non igitur
morti,quoniam voluntatepropria
et revera nihil
originale, sed voluntarium crimen accusat:
indicant verba si eorum fides et proprietas expen-
aliud ,

datur. Nam si peccatum crederet ad posteros generatione

transiisse, id est, ad eos qui ibi non fuerant ab illo fuisse ,

»
jaculatum, falsissime omnes peccasse pronuntiaret.
AiGi sTiMPossem tibi dicere
s.
Quomodo secuti sunt :

exemplum qui non fuerunt

posteri Adam peccantis ,
iloi

audierunt, vel cre-

nec ipsum peccatum vel viderunt, vel
etin illo
diderunt ? Sed non hoc dico Fuit enim Adam-, ;

perierunt^
fnimus omnes periit Adam, etin ilio omnes
:

propter cjuod in omnes moriiintur. Apostolum audi

ilio

apertissime loquenlein non te tortuosissime garrien-

,

tem. .

Quod enim unus tacit et ad

CLXXVII. Jllianls. « ,

dicuntur aut
alios dirigit, non vere hoc omnes fecisse :

14. — V Ambios. lib. vn> Luc cap. xv, num. 2^.

1 Cor. V,
438 S. AtGUSTlNI EPlSCOPI
enim pertransiit ad eos , et ipsi non peccaverunt ; aut
ipsi peccaverunt quo sermone negotium operalionis ex-
primitur, et ad eos nonpertransiit nisi imitationesola.»
Si quis intemperantia sibi podagram
AuGtsTiNCs.
faciat eamque transmittat in filios quod saepe conti-
,
,

git nonne recte dicllur, in eos illud vitium de parente

5

transiisse ? Ipsos quoquehoc in parenle fecisse, quoniam

quando ipse fecit in illo fuerunt ac sic ipsi at([ue
, ;

ille adhuc unus fuerunt fecerunt ergo non actione : ,

horainum sed ratione jam seminum. Quod ergo aU-

,

quoties invenitur in corporis morbis , hoc in illo unius

primi genitoris antiquo magnoque peccato ,
quo natura
humana universa vitiata est , factum esse noverat ,
qui
lucidissima locutione quam ,
vos conamini tenebrare
dicebat : «Per unum hominem peccatura intravit in mun-
» dum , et per peccatum mors , et ita in omneshomines
» pertransiit in quo omnes peccaverunt '. » Gratiam
,

quippe Ghristi coramendare intenderat a contrario for- ,

mam constituens , et regenerationis principem principi

generationis opponens.
GLVIII. JuLiANi s. « lUud autem quod te opponere
credidisti, vel in isto libro, cui nunc respondeo, vel in his
quos ad MarceUinum scripseras, tum transiisse peccatum,
« quando omnes homines, » ut tuis verbis utar, « ille unus
fuerunt ^
^ » sine difiicultate veritas deterit , et irrisioni
cujusce prudentis exponit. Nam tali argumento praeter
impietatem tuam nihil ahud indicatur : impietatera , in-
quam, quacredis ita esse animarum traducem, in Tertul-
liani ohm et Manichaei profanitate daranatam , sicut est
etiam corporum tradux : quod tara nefariura est , ut cum
a nobis in ea epistoJa, quam ad Orientem misimus, vobis
fuissetobjectum, tuin his libris, quosnuper adBonifacium
' Roni. V, 12. — ' Videlib. i de peccator. Merit. cap. lo.
 "

OPEKIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 439

negando
misisti, a te propulsare coneris. Ais enira : «Dicunt
autem nos animarum traducem confiteri 5
quod in cujus

libris legerint nescio ^ : « ut a te videlicet nihil dici tale

dejeres. Porro ut falsitas tua tuorum verhorum collatione

prodatur,quomodo traducem animarum, profanam revera
opinionem tuis dicis sensihus non teneri cum profitea-
, 5

ris, omnes homines illum unum fuisse? Si enim non credis

partem animse seminihus ilhgatam quo ore scrihis, omnes 5

homines Adam solum fuisse, cum homo utique nisi anima

et corpus simul esse non possit? »

AvGusTiNus. Putas hominem non posse dici solum

hominis corpus cum ipsum fihum Dei unicum Do-
: scias

minum nostrum Jesum Christum sub Pontio Pilato cruci- ,

fixum, et sepultum , sicut lota ejus Ecclesia confitetur, et

h^reses multse, in quibus et vestra est 5 et tamen solum

corpus Ghristi sepultum est. Dehuit ergo secundum te
Jesus Christus fdius Dei unicus Dominus noster non dici
sepuitus quoniam non ex solo corpore , sed ex Verbo
5

Dei et anima rationali et corpore est Christus Dei

filius

unicus Dominus noster sed cum venisset ad h?ec verba :

confessio,subPontio Pilato crucifixus est 5 subjici debuit,

corpus ejus sepultum. Nec de ipso primo homine,
de
et
quo agitur , dicere Scriptura debuit « Finxit Deus homi- :

» nem
pulverem terrse » quia solum hominis corpus '^
:

ex terra Ipsum denique Deum errasse clamate qui

est. ,

mortem minando dixit homini « Terra es, et in terram

,
:

)) ibis 3
: » cum potius ex tua doctrina debuerit dicere :

Terra est corpus tuum , et in terram ibit. Quia ergo fuit

Adam et in illo fuimus omnes^ quod ante nos cathoUci
,

Ecclesia
doclores secundum Scripturas sanctas in sancta
didicerunt , atque docuerunt ideo dixi « Omnes dle •, :

— Gen. u,
—
Vide iib. iii contra duas Epist. Pelagian. cap. lo. ^ 7.

3 Id. iii, 19. — 'i Anibros. lib. vii in Luc cap, xv, v. 24.
 ^^^ s. AUGUsTiNi Enscori
)) unus fuenmt; quia et illiduo,masculus et foeniina, non
» jam tluo erant sed una caro K » Et ego de omnibus
,
l
genitisdixi,quoniam quando peccatum est, omnes ille
unus fuerunt nondum quippe inde fuerat ullus
:
in matrem
seminatione transfusus et utiquc a viris
, filii transfun-
duntur in foeminas. Etqualibet ergo, et quantalibet parte,
oranes qui ex ilio nati sunt, illeunus fuerunt, sivesecun-
|i
dum solum corpus sive secundum utramque
hominis
, 'i

partem qtrod me nescire confiteor nec

; me pudet ut , ,

vos, fateri nescire quod nescio

nec ideo tamen nescio :
,
de omni horaine scriptum esse « Homo :
vanitati similis
» factus est, dies ejus velut umbra praetereunt '^
« quia :

ct alibi eadem sancta Scriptura dicit « Verumtamen :

universa vanitas omnis homo vivens^

»
quod justo Deo : »
creante non fieret, si peccatum
non esset. originale
GLXIX. JuLiAKus. « Deinde etiamsi hoc solum
ad car-
nem referas nec sic potest h^ec intelligenti^
5
tu« fatuitas
excusari qua dicis, » Omnes ille
, unus fuerunt » cum :

eo tempore quo peccavit Adam

jam duo essent homines, ,

non unus, id est, ipse et nxor ejus de

quorum substantia, ;

non culpa, genus hominum, secundura

quod Deus insti-
tuerat, pullulavii. »

AuGusTiNus. dixi Jam

et ecce iterum dico ,
ego de his :

dixi : Omnes unus fuerunt, quos fuerat seminalurus,

ille

id est generaturus Adam. Ex illo ergo uno

,
principaliter
emnt tracturi nascentes originale
peccatum qui genuit. ,
Ula autem qua conjuncta duo fuerunt
) quod
( excepit
concepit, pepentque posterior,
quamvis peccaverit prior.
Unde et sancta Scriptura in
lumbis patris Abraham dicit
f uisse fihos Levi, et in illo
a saccrdote Melchisedech fuisse
dccmiatos ^ ad Hebraeos Epistolam
:
lege et linguam ,
°
corngo.
• Matth. Mx, G. - : Psa!, cxu., 4 - ^
I,i x.kvmk 6, - 4 UoU: vn, f,.
 OPERIS IMPERF, CONTR4 JULIAN. LIB. 11. 441

CLXXX. JuLiANus.K Denique Abeli filio parentura pec-

catum nihil nocuisse , sanctios ejus Scripturis omnibus

celebrata testatur. »

AxJGusTiNus.Cur ergo non ipsum posuit Aposlolus imi-

tandum qui primus justus fuit sed cum de duobus
,
5

horainibus ageret quorura unus in condemnationem

,

mitteret, alter injustificationem, Adamdixit etChristum^?

Si autem Abel legem non habebat inraembris repugnan-
tem legi raenlis quara sicut justus debellabat interiore
,

certaraine et si caro ejus non concupiscebat adversus

,

spiritura nihil ei nocuerat peccatura parentum -. Sed

,

quisquis talera dicit fuisse Abel dicat eum carnera non ,

habuisse peccati : cura procul dubio Dorainus Christus

non habuisset simiUtudinem carnis peccali , nisi ahorum
omnium hominura esset caro peccati.

CLXXXI. JiLiANTs. regione Cain, invidus, parri-

« E
cida, de eadem natura progenitus non eadem voluntate ,

animam tremore vastatur.« Ergo

provectus, excarnificante
» inhuncmundumpeccatum intrasseperunum, Apostolus
)) dixit per peccatum mortem, et ita in omnes homi-
, et
» qn?e sen-
nes mortem pertransisse qui peccaverunt
^
:
))

vobis imperlit
tentia catholico dogmati conveniens nihil ,

auxilii. »

AuGusTiNus. Mortera cura peccato pertransisse ostendit

Apostolus, dicendo Et ita in omnes homines
pertransiit.
:

cum baptizantur, eruuntur de

Propler hoc et infantes
alioquin cum magna injuria Dei
potestate tenebrarum : ,

jam diximus et saepe dicendum est, exorcizatur et

sicut ,

etexsutJia-
exsulHatur imago Dei,si non ibiilleexorcizatur
illic habitatio
tur princeps mundi, qui raittitur foras, ut sic
Spirilus sancli^ Scelus autem quod
fecitCain, adoriginis

causam non pertinet, quoniam voluntate coramissum est.

.
Rom. vn, 23. - ' Gal. v, 17. - ' Rom. v, i7. - 4 Joan. x.i, 3i.
 ^^2 s. AUGrSTINI EPISCOPI
CLXXXII. Ji LiANis. « His enim est ordinata verbis
qiiibus exempluni praecedens, et studium sequens
imitantis ';

ostenditur, »
At Gi sTiNis. Jam tibi dictum est : Abel ergo ei debuit
opponi a conlraria parte, non Ghristus.
CLXXXIII, JiLiANis. « Caeterum si generationem
peccato aut infectam , aut obnoxiam voluisset ostendere
;
non dixisset per unum hominem intrasse peccatum, sed
per duos. »

AuGusTmus. Jam responsum est. Nihil dicis et tamen ,

dicis et dicis quoniam rectum non potes invenire

5 , quod
dicas,

CLXXXIV.JuLiAwus, « Nec dixisset : » In eo transiit

mors, iii quo omnes peccaverunt
« sed, in eo in quo de :

primi hominis et de primae mulieris diabolica voluptate

et carne fluxerunt quod si pronuntiavisset, non
; vestrum
dogmafirniasset,sedomnessuassententiassubruissetApos-
tolus. Ergopeccantium voluntatem et peccati accusat exem-
plum :ac perhoc, vos et ratio depr£eliatur, et Paulus.»
AuGusTiNus. Ergo in Abel primojusto ponere debuit
justificationisexemplum sicut in Adam primo peccatore
,

positum putatis tsse peccati. Cur enim non pigeat

eadem
tibi respondere cum te non pudeat eadem toties fruslra
,

repetere ?

CLXXXV.JuLiANus.ttUsque ad Legem enim peccatum

inhoc mundo - peccatum autem non imputabatur,
:
cum
Lex non esset sed regnavit mors ab Adam
; usque ad
Moysen, etiam in eos qui non peccaverunt, in similitudi-
nem praevaricationis Ad.fi qui est forma fuluri. «
, Quali-
tatem peccati appellationura varietate discernit
ut aliud ,

ostendat esse peccatum, aliud praevaricationem

; vultque

m hoc duntaxat loco omnem quidem prsevaricationem

,

Voluptatem suo iiiore ponit pio concupiscentia. — ' Roni. v, i3 et i^.

 OPERIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 443
peccatum vicleri , non omne autem peccatum prseva-
ricationera ; ut per vocabulum praevaricationis peccalo
crescat invidia , magisque rei esse videantur ,
qui fuerint
praccepta trangressi ,
quam qui sine Legis admonituratio-
nis Ante eam ergo
ingenitae dissimulatione deliquerint.
Legem quse per Moysen
,
data est et consignata litteris, ,

cujus sanctione actuum forma praescripta est quam igno- ,

rare populo sub ea degenti non licuit, medium illud

tempus inter Adam et Moysen mortales varia studio- ,

rum pravitate pollutos ,

peccati Apostolus,non praevarica-
tionis accusat. »
AiGtsTiNus. Quid est ergo, « Regnavit mors ab Adam
usc|ue ad ^loysen , et in eos qui non peccaverunt , in si-

militudinem prsevaricationis Adee? » Quomodolibet enim

dislinguatis, contra vos dixisse Apostolus invenitur. Nam
si , « Regnavit mors et in eos quinonpeccaverunt, distin-

xeritis quomodo sit justum , nisi propter originale pec-

;

catum? Et ideo tanquam quaereretur, quare regnaverit

et in eos qui non peccaverunt, responsio reddita est, « Ln

similitudinem prsvaricationis Adae; » id est, non propter

sua propria peccata , sed quoniam sui similes genuit prae-
varicator Adam •, sicut exposuerunt haec verba etiam qui
ante nos catholici doctores fuerunt. Quamvis enim pecca-
tum illud primum atque unum, quod per unum hominem
intravit in mundum, commune sit omnium propter quod ,

dictum In quo omnes peccaverunt tamen sua pro-

est, :

pria parvuli peccata non habent. Et ideo de iUis etiam

hoc veraciter dici potuit, quod non peccaverunt ; sed reg-
navit in eos simihtudinem , ut dictum est, prae-
mors in

varicationis Adae. Si autem, « Regnavit mors ab Adam

usque ad Moysen et in eos qui non peccaverunt in simiU-
tudinem prsevaricationis Adae » Id est et in eos qui pec- , ,

caverunt quidem sed non in simihtudinem praevaricatio-

^
444 S. ATGrSTINI EPISCOPI
nis Xdx peccaverunt neminem secundum ; vos invenitis
quia omnes qui peccaverunt in similitudinem ejus peccasse,
id est, exemplum ejussecutos esse contenditis. Fovea igi-l
tur vulpeculae ex utraque parte conclusa est non est qua
:

intret , ut lateat ; aut si jam ibi latebat, non est qua exeat,
utevadat.
CLXXVI. JiLiANi s. « Ut quibus lex data non est in- ,

telliganturnon esse praecepta transgressi rei autem con- ;

vincantur quoniam negligentes ralionem quam proprii

, ,

in unoquoque protestantur affectus, vel humanae societalis

vel pudoris jura temeraverint atque ideo mutua quidem 5

imitatione, non tamen legis, quae necdum lata erat, di-

cuntur transgressione peccasse. Usque ad legem ergo pec-
catum fuit non praevaricatio post legem autem non so-
, : ,

lum peccatum sed etiam praevaricatio ^ Regnavit autem

,

mors aeterna quam Adae si peccasset ascriplurum se

,
, ,

Deus spoponderat. Fgitur ilJa mors peccato debita mors ,

poenalis, regnavit et ante legem, in eos qui peccaverunt, si-

cutinSodomitis, ethis quidiluvii teraporepropteriniquita-

tem, voluntariam tamen, vel varia suntaetate consumpti,
regnavit : et post legem, in his quos reos praevaricationis
invenit. »

AuGusTmus. Quoniam mortem nisi oeternam non vis

esse poenalem si mors poenalis non est, quae a corpore
;

animam separat, cur eam timet natura, quam sic laudas,

ut neges esse vitiatam? Quid causae est, ut inians ubi pau-
lulum ab infantia progredi coeperit, jam formidet occidi?
Cur non ita ut in somnum, sensus cst proclivis in mortem ?
Cur magni habentur qui mortem non metuunt, hique tam
rari sunt? Cur etiam ipse qui concupiscentiam se dixit

habere dissolvi, et esse cum Christo'^, non vult tamen

spoliari, sed supervestiri , ut absorbeatur mortale a vita^?
I
Rom. V, i3. — 2 Philip. i, q3. — '2 Cor. v, 4-
 ,,,

OPERIS IMPERF, CO.M K V JULIAJN. LIB. II. 44o

Ut quid Petro dictum est de ipso glorioso fme , « Alter te

» cinget , et feret quo tu non vis ^ ? » Si ergo frustra mors

timetur, ipse timor ejus est poena : si autem anima sepa-
rari a corpore naturaliter non vult , ipsa mors poena est,
quamvis eam in iisum bonum gratia divina convertat.
CLXXXVII. Jllianls. <v Quoniam ea judicantc justi-
tia , quae non imputat peccatum , nisi a quo liberum est
abstinere, hi qui sine lege peccaverunt, sine lege judica-
buntur, et hi qui in lege peccaverunt, per legera judica-
buntur -. Quod autem ait Apostolus, « Sed regnavit mors
» ah Adam usque ad Moysen , etiam in eos qui non pecca-
» verunt, in similitudinem praevaricationis Adae ^ : » tecit

translucere quod senserat , id est , Judaeos sub lege pec-

cantes similiter ut Adam prsevaricatos fuisse dcfmiens
quia et illi primo homini , licet non libris , auribus tamen
commendata lex fuerat abstinendi a gustu arboris : in quo
obedientise exploratio fuit; de qua contra praeceptum
edendo ,
Ergo
praevaricationis crimen incurrit. et post

datam legem ministerio Moysi, peccans populus , in si-

militudinem praevaricationis Adae deliquisse convincitur 5

quia , ita ut ille , legis transgressione peccabat : in media

autem aetate duarum legum ,
primae datae , non scriptae ,

secundae vero et latae et litteris traditae ,

qui peccarunt
non a peccato ostenduntur alieni ,sed non in similitudi-
nem praevaricationis Adae, quia legem non acceperant
perhibentur errasse. »

AuGusTiuis. Ubi negas simihtudinem praevaricationis

Adae te ipse convincis quod hi qui sine lege peccave-
,
,

runt non primi hominis exemplo sunt rei non est igitur
, :

imitatio, sed regeneralio qua per peccatum mors in om- ,

nes homines pertransiit. Neque enim si tam prolixa tem-

pora quae ante legem fuerunt, transiluissct haec mors
' Joan. XXI, 18. — ' Roni. ii, rj. — ^ U. v, i^.
446 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quse per peccatum primi hominis intravit in munclum , et
a Judseis serpere inciperet, qui praevaricatores legis effecti
sunt, ut servaret similitudinem praevaricationis Adae, di-

ceretur de illa, « Per unum hominem intravit, etper om-

)) nes homines pertransiit^ » Cui enim , non dico stulto,|*
sed fatuo, persuadebitis , raortera per unura hominera in-
trasse , et per omnes homines pertransisse ;
quam dicitis

tot gentes et tot saecula praetermisisse , et ad eos qui le-

gera acceperant, intactis caeteris, pervenisse ^ et cura et
in eos mortera regnasse dicatis ,
qui non in similitudine
praevaricationis Adae , sed sine praevaricatione, qnia sinei«
lege peccaverunt ? Prorsus non est unde vestrum corri-
gatis errorera , nisi redeatis ad catholicam fidem ,
quae ho-
mini primo principi generationis hominera secundum
principem rcgenerationis opponit.
CLXXXVIII. JiLiAKis. « Qui Adam formadicitur fu-
turi, id est, Christi : verum forma a contrario, ut sicut
ille peccali _,
ita hic justitiae forma credatur. Sed sicut in-
carnatio Christi ,
justitiae fuit forma non prima sed ma-
, ,

xiraa^-, quia et ante quam Verbum caro fieret, ex ea fide

quae in Deum erat, et in Prophetiset in raultis aHissanc-
tis fulsere virtutes •, veniente autera temporum plonitu-
dine , exacta in Christo justitiae norma resplenduit et qui ,

praedictus fuerat pater futuri saeculi tam praecedentium ^ ;

sanctorum ,
quam etiam sequentium remunerator emi-
nuit. »
AiGLSTiNiTs. Agnoscimus haeresim vestram : defmivit
enim Pelagius ,
quod non ex fide incarnationis Christi
antiqui vixerint justi 5
quia videhcet nondum in carne ve-
nerat Christus*. Cura profecto id futurum non praenun-
tiassent, nisi priores ulique credidissent. Sed in hanc ab-
' Rom. V, 12. — ' Beda, Prjefat. m Cantic. cap. 3. — 3 isaj. ^x, 6. —
4 Videlib. 1 contra duas Epist. Pelagian. cap.. ai.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTE.A JULlAN. HB, II. 447

surditatem cecidistis, dum defendilis esse potuisse per
naturam legemque justitiam utrumlibet autem : si verum
est, ergo Christus gratis mortuus est.
CLXXXIX. Jllianls. « Ita etiam in parte contraria
Adam dicitur forraa peccati, non prima sed maxima. » ,

AuGrsTiNLs. Undeergo non prima, scd maxima? quando

quidem propter exordium generis humani non negas ,

primam, nec invenis cur dicas maximam , nisi fatearis

tanto gravius Adam peccasse ,
quanto ibi major non pec-
candi facilitas erat , ubi vitiata natura nondum erat, nec
lex peccati in membris repugnabat legi mentis : cum qua
pcena omnis homo nascitur ,
periturus in aeternum, si non
renascatur , et perditus , nisi ab eo quaesitus inveniatur
qui venit quserere quod perierat^
CXC. JuLiANUs. « Maximam autem dico, non quia
diabolum magis reum fuisse difiitear : sed quia cum insti-

tutionis ratio peteretur , accommodatius Apostolus ho-

minis, quem plurimum successio humanitatis aspexit,
quam aeriae substantiae fecerit mentionem. Verum in ipsa

humanitate primam mulierem deiiquisse constabat 5 sed

quia patrum in omnibus etiicacior est et major auctoritas,
eum dixit formam fuisse peccati non a quo ccepit , deiic-
tum, sed qui per potestatem sexus viriiis, magis fuisse

probatur imitabihs. Vides nempe , ut consequentia intel-

lectus veritatem sibi inesse testetur. »
AuGTJSTiNUs. Non imitationem imitationi , sed regenera-
tionem generationi opposuisse Apostolum, ipsa Christi
forma demonstrat qui homini primo homosecundus oppo-
^

nitur. Si ergonon pertinent ad justitiam Christi qui renas- ,

cuntur^ non pertinent ad peccatum Adae, qui nascunturj

el non est Christus forma a contrario sed quiaforma est, :

procuidubio sicut renati adjustitiam Christi transeunt,

'
Luc. XIX, 10.
448 S. ALG13T1M EVISCOIM

etiam parvuli , (|uamvis operari justitiam non valentes ^ ita

cum transitu peccati ex Adam nati sunl, sive nascuntur,

(juamvis nec peccatum adhuc valeant operari. Agnosce
Ibrmam , et noli esse conlradictione deformis.
CXCI. Ji LiANi s. (i Nunc intucre, quantum a lua expo-
sitione discordent , ut csetera ejusdem loci, ita iila verba,
quibus Apostolus pronuntiat , « eliam in eos regnasse
» mortem, non peccaverunt in similitudine praevari-
({ui

» cationis qui est forma futuri'. » Si enim de na-

Adse ,

turali peccato ageret de quo dixeral ut videlur tibi

, ,

<( In (|uo omnes peccaverunt » qui cssent hi^ ([uos statim :

pronuntiat, non solum in praevaricatione Adre sed ne in j

simihtudine quidem culpae iUius obnoxios dcprehendi? »

Ai Gu.sTijvis. Sed tu sic intelligis, (|ui non inteiligis :

Apostolus autem rationcm reddidit, quare mors regnave-

rit ct in eos qui non peccaverunt, addendo et dicendo,

in similitudinem proevaricationis Ad(e : id est propterea

mortcm et in eos qui non peccaverunt,

regnasse ostendens
quoniam ([uamdam simiiitudinis formam ex Adae praeva-
ricatione Iraxcrunt. Adam quippe induunt qui nascuntur,
sicut Christum induunt qui renascuntur.
GXCIl. JiLiAJvtJs. (( Regnavit, inquit, mors eliam in
» eos qui non peccaverunt in similitudine praevaricationis
» Adse'^ : » vides eum distinctionem fecisse pcrspicuam,
inter eos qui similiter ut Adam , et eos qui dissirailiter
erraverant. »

AuGisTiNis. Si dissimiliter erraverant , ubi cst ergo

imitalionisexempium? Regeneralionem rcdde generationi,
non imitationem imitalioni; et invenies formam, (juam
commendavit Apostolus veritatis, non quam finxit Pela-
gius veslri auctor erroris.
CXClll. Jl LiAwus. <( Qusc divisio nalurali peccato non
'
Ivom, V, i.^. — ' ll>id.
 ,

OPEKIS JMPERl". CO»raA JLLIAW- LIB. 11. 449

potest convenire : quod si esset , omnes prorsus aequaJiter
colligaret; nemo ergo esset cui malum hoc non inesset,
et nullus inveniretur de ([uo vere posset dici , cjuia in si-

militudinem peccati illius non deliquisset , in cujus omnes

veritate peccassent. »
AiGisTiNus. retinendo clamas, hoc verum est,
Quod
et contra vos est omnes prorsus originale peccatum requa-
:

liter colhgavit nemo esset cui malum hoc non inesset

:

nisi per Christum gratia divina prodessct. In eos enim qui

non peccaverunt id est ({ui sua peccata propria non le-

, ,

cerunt, ut mors regnaret, similitudo meruit praevarica-

Adse, qui est forma futuri , id est, Ghristi. Sicut
tionis
enimprimo homine, c|ui nascuntur^ ita secundo homine,
qui renascuntur, induuntur.
CXGIV. JiLiANLs. (cCoIhgitautem ApostoIus,etpro-
nuntiat, esse alios c[ui peccaverint, sicut Adam-, ahos
quos nec similitudo antiquas prsevaricationis asperserit :

absolute ergo claret , morum crimina non seminum.

esse ,

Atque uthreviter, quae sunt acta , repetamus^ ait Apos-

tolus, <( Per unum hominem intrasse peccatum : » hoc
non generationi congruere quae
ralio ostendit imitationi , ,

est opus duorum. »

Quam multum eadem dicis et nihil dicis :

At GvsTiNi s. ,

ncc vides quia si peccatum imitationis a genere humano

,

coeplum , isto signihcaretur loco 5

per unam potius ciuam

per unum diceretur intrasse^ quoe ila prima

in mundum
fuerit imitatus. Sed
peccavit, ut eam vir ciuoque ipsius
Per
quia generationem, non imitalionem, volebatintelhgi,
unum , hominem peccatum intravit in mundum aut
inquit, :

cjuod dictum
ambos sinoulari numero includens propter ,

aut eum potissimum com-

cst, « Igitur jam non sunt duo-
» :

aquo esl principium generandi, cumsemuiaUo

memorans,
'
Roni. V, 12 — = MaUh. xu, G.

CXLlll.
 450 s. AUGrSTIlVI EPISCOPI
exorditur, ut conceptio subsequatur. Heec ssepe jara
dixi-
raus sed iterationibus tuis nostras quoque vel
:
, rarius
tamen iterando, non cedimus.
CXGV. JuLiANus. « Secutus est, « Et ita in omnes
» horaines mors pertransiit, »
AuGusTiNis. Quid est, ita pertransiit? nisi quomodo |i
intravit , id est, cum peccato , sive per peccatura ?
GXCVI. JuLiAwus. ({ Fecit distinctionera , ne quis ita
putaret transisse peccatum; ut mors quae prcecucurrit
ju-
dicantejustitia, secuta probaretur raaterias ultionis,
quas
in unoquoque peccatore de studio raalse voluntatis inve-
nerat. Ostendit igitur, non naturam accusandam esse,
sedstudia. »

AuGusTiNus. Frustra te versas, et reversas : Adam res-

pice, et Christum forma
: ille est futuri^ non est ergo a
contrario iste conformis, qui justitiara suarn in
renascentes
parvulostrajicit, si peccatum in nascentes iile
non trajicit.
CXGVII. JuLiANus. « Subjunxit, in eo regnasse raor-
tem, in quo omnes peccaverunt quo sermone non : ,

nascentis ruina, sed opera agentis expressa

est. Appro-
bavit se itaque pravitatem arguere , nec innocentiam sau-
ciare. »

AuGusTiNT In
illo peccaverunt omnes , in quo
s.
rao-
riuntur omnes cujus a contrario forraa cst, in quo
:

vivificantur omnes. « Sicut autem in Adam

omnes rao-
» rmntur, sic i» Christo omnes vivificabuntur ^ » Quod :

ideo dictum est quia sicut nerao nisi

, per Adara vergit in
mortera, ita nerao nisi per Christum surgit
in vitam.
homo qui nihil potes dicere, posses saltem tacere.
CXCVIII. JuLiANus. « Post hoe autem intuht, « us-
» quead legera regnasse peccatum^ » ostendens, regnum :

peccati lata lege cecidisse. »

'
2 Cor. XV, 22. — 2 Rom. v, i3.
 —

OPERIS IMPERF. COKTRA JULlAN. LIK. IX. 451

Aocrsxmrs. Si Jata lege cecidit regnum peccati, ergo
per legem justitia est. « Si per legem justitia est , ergo
» Christus gratis mortuus est'. » Apostoli est vox ista,
non mea. Jara erumpite in apertum, inimici crucis Christi.
Quid timetis magnum populum Christi, et Christi, et
Christi magnum judicium non timetis'^? Aperte dicite, justi-
ficari natura, juslificari lege possemus, gratis mortuus est
Christus. Sed formidantes multitudinem christianam Pe- ,

lagiauum verbum supponitis, etquaerentibus a vobis, quare

mortuus sit Ghristus, si natura vel lex efficit justos, respon-
detis, ut hoc ipsum facihus fieret quasi posset, quamvis :

diliicilius fieri tamen, sive per naturam, sive per legem.

Christe, responde,vince, atque convince, clama,« Sineme

» nihil potestis facere^ : » ut taceant qui clamant 5
Etsi diffi-
cihus, tamen possemus et sine te facere : aut si tacere non
possnnt , se ipsos in Jatebras ahquas ducant , ut aHos non
seducant. Cur ergoUsque enim ad legem
ait Apostolus, «

» peccatum in mundo fuit^? » nisi quia peccatum auferre

nec iata lex potuit sed ille de quo dictum est, « Ecce
,

» Agnus Dei, ecce qui toJht peccata mundi^? »

CXCIX. JiLiANis. « Generatio autem qupe coepit ab

Adam et post legem permanet quae si esset fons pecca-
, :

torum et frutex diaboh sicut tu argumentaris, non uti-

: ,

que usque ad legem , sed et post legem, et post Christura

hoc criraen vigeret. Peccatum itaque de quo Apostolus
pronuntiat quia usque ad legem fuerit nec potuerit ma-
,
,

nere post legem actionis non nativitatis esse convin-

, ,

citur. »
AtGisTiNis. Ecce aperte dicis, non ideo dixisse Apos-
tolum « Usque ad legera peccatum in mundo fuit, quia
,

» ncc lex potuit auferre peccatum; » sed quia peccatum

'
Gal. 11, •2f. — ' Philip. 111, 18. —3 Joan. xv, 5. — 4Rom v, i3.

5 Joan. 1, 29.
29.
452 S. AUGtSTlNI EPISCOPI

non poluit manere post legeni -.

nec expavescis vocem
Dei ,
per hominem Dei intendentem in Clirislum , atque
dicentem Ecce Agnus Dei ecce qui tollit peccatum
, « ,

» mundi ? » Quid desipis? quid insanis ? Non natura, non

*

lex sed ecce qui tollit peccatum mundi et audes dicere,

j :

peccali regnum lata legc cecidisse, et post legem non po-

tuisse manere peccalum ? Gum dicat Apostolus, « Si per
» legem justitia, ergo Christus gratis mortuus est- : » cum
dicat Apostolus « Quia inlege nemo justificatur^, : « cum
dicat Apostolus « Lex subintravit ut abundaret: , delic-
» tum ^ : » cum dicat Apostolus : « Si data esset lex, quae
)) posset vivificare omuino ex lege esset justitia sed con-
, •,

» clusit Scriptura omnia sub peccato , ut promissio ex

» fide Jesu Ghristi daretur credentibus^ » Si aures ha-
betis, ora jam claudite : si recte aperire ora vullis, prius
aures divinis vocibus aperite.
Sane memineris te dixisse ,
generationem coepisse ab
Adam ^
qui soles dicere ,
generationem non nisi a duobus
incipe , et ideo non eam voluisse inlelhgi Apostolum in eo
peccato ,
quod per unum hominem intrasse dixit in mun-
dum. Quis te posse crederet oblivisci . quod toties dixeras
falsum? Sed tameii oijhtus es, ut ahquando diceres ve-
rum. Expergiscere : audi vel te ipsum : ab Adam coepit
generatio , ac per hoc, per generationem intravit pecca-
tum quod per unum hominem intravit in mundum.
,

Etenim tu dixisti « Generatio autem quae coepit ab Adam,:

et post legem permanet. » Convenienter igitur Apostolus

unum hominem posuit, quo peccatum intravit in mun- a
dum quod generalione traheretur, non diabolum, a quo
illud peccatum intravit in mundum quod imitatio sequc-
retur.

« Joan. I, 29. — ' Gal. 11. 21. — 3 ij. i,,^ u. — 4 Roni. v, 20. — ^ Gal.

111, 21 et 22.
 OPERIS IMPERF. CONTRA JlI.tAN. LIB. H. 453
CC. roccatum aul;;m, iaquit, non imputa-
.Ii LiATvis. «

» tur, cum lex non

« qua sentcntia, sicut et omnibus
est* :

dictissuis, opinionem traducis interemit. »

AiGisTiNis. Plane cum lex non est, non imputatur
peccatum sed ab hominibus qui inscrutabilia judicia Dei
•,
,

nesciunt. Nam si Deus peccatum non imputat, cum lex

non est ;
qua tandem jiistitia Dei qui sine lege peccave-
runt , sine lege peribunt ~ ?

CCI JuLiA^Uij. « Nam si ante legem non imputata est

peccati tradux, autem non fuit nunquam
post iegem ,

omnino quo noceret humano generi virus obtinuit. Ante

legem enim impulatum non est naturale peccatum; sub
iege imputatum non est, quia in nulio unquam loco legis
vei monsliatum hoc vel imputatum docetur. Apparct ergo
Apostoium, peccatum ante legemliberse voluntatis, post le-
gem autem prrevaricationem totidem liberse voluntatis ar-
guere. »>

AuGXJsTmus. Si in lege non ostenditur originale pecca-

turn , cur ergo in lege anima parvuli octavo die non
circumcisi de genere suo dicta est interire^? Cur infante
nato, offerebatur sacrificium pro peccato^? Jam quseso
tace : attende infantem , non fantem.
et imitare

CCII. JuLiANus. « Ac perhoc, constat nihil eum de

peccato traducis elocutum? quoe quamvis copiosa essent,
ad probandum nihil Apostokim de naturali ,
(quod esse

non potest , et a Manichseis fmgitur,) sensissepeccato^ ex

abumiantia tamen etiam dislinclionem inculcavit non ,

omnes omnino Aclae prfevaricalione pollutos; quandoqui-

dem etiam de his quibus pro iniquitate regnaret intc-
, in
rilus , invenirentur plurimi qul a prsevaricatione Adae do- ,

cerentur alieni. »

AuGusTJMus. Calumniose , linguose : « Omnes homines

' Rom. V, i3. — ' Id. 11, 12. — 3 Geii. xvn, i4. —^ Levil. xii, 6.
 ^^^ S. AUGUSTIMI EPISCOPl
sub peccato nascimur ,
quorum ipse orlus in vilio est * , »
qui dixit, Manichffius non fuit; sed sicut vestri
doctoris^
ore laudatur, inter scriptores ecclesiaslicos
flos quidam
speciosus enituit. Quomodoautem dicis, non omnes Adse
prasvaricatione pollutos, et quod pejus est, Apostolo
imputas, quod tuinsipienter sapisPCum « Reg- ille dicat :

» navit mors ab Adam, usque ad Moysen, et in eos qui

» non peccaverunt% » volens intelligi parvuJos, qui
nulla
propria peccata fecerunt : et addat, insimilitudine praeva-
ricationis Adve, ostendens cur in eos
regnaverit mors :

quod jam superius satis egimus^ Quomodo enim per unum

hominem peccatum mundum et per peccatum
intravit in ,

mors 5
si in aliquos ad hoc unius hominis peccatum non
pertinentes regnavit tamen mors? Inquosenim
mors reg-
navit, pertinent ad peccatum per
quod intravit qui :

vero ad peccatum, per quod mors intravit, non

perlinent,
quo justo judicio ad mortem pertinenl? Non autem per-
tinent ad peccatum quod per unum hominem infravit in
,

mundum, qui non in praevaricationis

iJlius simjhludine
peccaverunt, sicut ipse dixisti nonigiturin
eos regnavit
:

mors. Quid est ergo , regnavit mors etiam

in eos qui non
peccaverunt in simihtudine prEcvaricationis
Ada? ; nisi
quia regnavit mors et in eos qui non
peccavcrunt ,'quo-
niam nulla peccata propria commiserunt ?
Regnavitautem
m similitudine praevaricationis
Adse quia licet nulla ipsi ;

propria peccata commiserint pertinent

, tamen ad pecca-
tum per quod mors intravit in mundum,
trahentes simi-
litudmem non prcevaricalionem peccato
praevaricationis,
proprio perpetrando, sed de prcevaricatore per quem ,

natura humana tota est vitiata, nascendo.

CCIII. JuLiANus. « Vide ergo utrum
adhuc dubium
' Ambros. liB. , de Poenitentia, cap. 2 vel 3. - ^
Pclnr^ii. - 3
R„,n ,.

14.— 4 Viile supra, n. 191.

 , :

OPEKIS TMPEKF. CONTRA jrLIAN. LIB. II. 455

vel tibi debeat esse quod dicimus , innocentes videlicet

ante proprise voluntatis usum rude opus Dei

, , non pec-
casse in Adam quando, Apostolo teste , etiam de iniquis,
,

qui in similitudine prsevaricationis Adae non deliquerint

plurimi esse doceatur.
ArGusTiNLs. Jam responsum est : opus est ut taceas :

nam non potes nisi perversa dicere, conando Apostoli

verba pervertere. Ille enim, et in eos qui non

peccaverunt,

i(l est, parvulos peccata

propria non habenles, dixit ta-

men regnasse mortem in similitudinem prsevaricationis

quia Christus trajicit in eos
Adse, qui est forma futuri : ita

juslitiam sicut Adam peccatum ; ita Christus vitam ,

sicut
,

Adam mortem. Alioquin a forma Christi alieni erunt, et

Christiani non erunt: quod quidem sentitis,
sed aperte

dicere formidatis.
CCIV. JuLiANi^s. « Sed videamus et caetera. « Sednon
» sicut delictum, ita gratia si enim in unius dehcto multi
:

mortui sunt muho magis gratia Dei et donum ,

in gra-
)) ,

in plures abundavit^. »
)) tia unius hominis JesuChristi,
dehcti copia gratiae-, et
makim eorum qui
Superari dicit
salvantur numerum iliis, quos praevaricatione periisse as-

rit, anteponit. )>

ArGusTiNvs. Jam saepe diximus non ait plures, sed :

abundavit quoniam
multos nec magis muUos, sed magis
•,
:

inseternum victuri sunt , in quos transiit vita Christi;

transiens per Adam
quibus ad tempus nocuit mors in eos
ecce quomodomultomagis in
eosabundavit gratia, quam

peccatum. , ,.

CCV. JrLi4Nrs. « Si veritatem Apostoh verbis vindi-

doce
cas eum impudenter putas fuisse mentitum
nec ;

sententia
qnemadmodum de naturah peccato dicenti hsec
non incutiatpubhcf€ falsitatis pudorem. Nam si esset ori-

' Roni. V, i5.

 •456 S. AVGTfSTINT FrTSCOri

ginale peccatum, quod omnem omnino naturam homi-'

num ad jus diaboli faceret pertinere, qui erat locus ad
aequiparandum partium numerum eorum videlicet qui ,

salvantur, et illorum qui intereuntPIn Evangelio Domi-

nus cum beatorum ostenderet raritatem « : Quam arcta et
» angusta inquit via quae ducit ad vitam
, , , et pauci sunt
» qui inveniunt eam : quam iata et spatiosa via quae
» ducit ad perditionem, et multi sunt qui intrant per
» eam'. »

Hoc est quo sensus iste vester evertitur,

AuGusTiNtJs.
quoniam pauci sunt qui salvantur, in eorum comparatione
qui pereunt nam sine illorum comparatione per se ipsos
:

etiam multi sunt; eorum quippe multitudinem dicit

ipsi

Apocalypsis numerare neminem posse^ IdeoPaulussieos

non multos, sed plures dixisset non possemus eos dicere ,

pauciores^verbum enim comparationis est, plures quod :

verbum vos supponitis, non Apostolus ponit. Sed nec sic

vobis ratio constabit : vestra quippe illa imitatio quam
,

vobis videmini velut acute invenisse, contra verborum

apostolicorum clarissimam veritatem ut non per genera- ,

tionem, sed per imitationem, peccatores omnesad pecca-

tum primi hommis pertinere credantur, multo plures
unius delicto, vel ob unius delictum, perire afiirmat,
quam gratia unius hominis Jesu Christi liberari. Quis
enim nonvideat, peccatores plusesse, quam justos.^quos
peccatores, non ahquos sed omnes, non quidem
per ge- ,

nerationem, sed tamen per imitationem, ad unius delic-

tum dicitis pertinere. Sed etsi non omnes peccatores, sed
tantum praevaricatores Jegis, peccato primi hominis per
vinculum dicatis astrictos, etiam sic ex quo
imitationis
lex Dei per multas genles praedicatur^ « quam lata et
» spatiosa via est, quae ducit ad interitum, et multi pr^e-
' Matth. vii, i3 et 14. — ' Apoc. vii, 9.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTRA JULTAN. LIB. II. 4.57

» varicatores ingrediuntur per illam ; (|uam arcta el au-

» gusta via est, quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui

» inveniunt eam^ » In comparalione utique multorum

qui pereunt, etiam si paucis cjui liberantur, et parvuli qui
baptizati moriuntur addantur. Quomodo ergo Apostolus
diceret, Multo magis gratia Dei in plures abundavit?
quod vos dicitis, ille non dixit : sed ille dixit, Multo ma-
gis abundavit in multos^-, quia etiam qui salvantur, ut
jam dictum est, in comparatione pereuntium pauci-, sine

comparalione autem illorum, tam multi sunt, ut eos

quisquam numerare non possit. Multo magis autem in
eos abundat gratia; quia temporaliter per Adam, misere
atquemortalitervivunt, per Christum vero beatissime, et
sine fine victuri sunt. Turbata est vestra inventio jam :

tandem intentio corrigatur.

CGVI. JuLTANus. « Hoc nempe quoJ dicitis, multos ct
paucos, ad quantitatem infinitam pertinet;- quoniam in
comparatione mutua aut muititudo invenitur, au pauci-
,

tas. Conterens itaque Deus nmltitudini pereuntium eos

qui salvandi sunt ,

paucos eos vocavit : et hic Apostolus
conferens his qui ita peccassent ut Adam , illos quos saivat
Christi gratia, multo piures esse pronuntiat. »

AuGusTiNus. Non pronuntiat plures , sed multos :

Graece locutus est , -cxxcu; dixit, non t/.eJctou? : lege et tace.

CCVII. JvLiANLs. « Assere ergo hoc peccato Mani-
cliaeorum, id est, traducis convenire. »

AiGusTiNLs. Doctores catholici , non Manichaei decep-

tores, dixerunt omnes in Adam peccasse iili hoc dixerunt :

qui inteilexerunt Apostoium quod vos negatis contra ,

Apostolum. Ergo et vos deceptores estis et vos enim si- :

cut Manichaei, sed diverso morbo, insanitis.

CCVIII. JuLiANus. « Nam si universitatem quam foe-

I ftlaUh. VII, i3 et i^. — » Rom. v, i5.

458 S. AtGUSTINI EPISCOPI
cunditas humana protulil, regno diaboli peccatum natu- i\

rale transcripsit, et inde in extrcma setate mundi aliqui li

liberati per Ghristum putantur 5

quae veritas est , aut quae
|

auctoritas ejus magistri, qui contra tara clarum testimo- lli

nium mundi dicit in plures justitiam abundasse

totius , '3

quam culpara ? Quid ergo ei creditur de involutis dogma-

tibus disserenti, si de rebus tam perspicuis mentiatur?
Quod quia sentire sacrilegum est, id autem dici dogma ,

tuura compulil , honore Apostoli Manichseorum vilitas h

conteratur. |i|

AuGLSTijvrs. Vos potius perspicua nubilare contenditis w

non solum non intelligendo quod Apostolus dixit, verum |ti

etiam mutando et supponendo quod ille non dixit. Plures

enim non dixit ille, sed multos qui tamen multi, pauci : 1

inveniuntur, quando pereuntibus comparantur. Galum-

niose, frontose, verbose hoc dixit Apostolus, quod inteJ-
,

lexit AmbrosiuSj qui non erat Manichaeus^ Omnes homi- :

nes sub peccato nascimur, quorum ipse ortus in vitio est.

Audi (sicut eum laudavit magister ^ tuus) florem specio-
sum 5 de tuo corde istam spinarum deformitatem , hoc
et
est, foeda acumina improbae contentionis evelle.
GGIX. JuLiANus. « Non mentitur Apostolus ergo in :

plures abundavit Ghristi gratia, quam Adae culpa, cujus

imitatione dicuntur peccasse qui sub lege peccaverunt
sub lege autem usque ad Ghristum Judaei tantummodo
deliquerunt. Gonfer ergo Judaicam nalionem solam, per-
fectae duntaxat aetatis sub lege positam, et perhoc in si-
militudinem praevaricationis Adse peccantem, qui accepta
lege peccavit , ac de multitudine vocatarum gentium per
prsedicationem Evangelii, eorum milha qui gratiae sunt li-

berahtate salvati : tuncque intelhges apostolum Paulum

vere pronuntiasse , ad plures gratiam Dei et donum Jesu
' Anibros. lib. 1 de Pcenitentia, cap. 2 vel 3. — ' Pelagius.
 OPEKIS IMPERF. CONTRA JULIAN. LIB. II. 459
Christi pervenisse, quam societatem praevaricationis an-
tiquae. »

AuGusTiNus. Cum Apostolus invenitur non plures

dixisse, sed multos, tui luijus argumenti machina tota
subvertitur : quamvis non soli Judoei, sicut tibi placet,
sed omnes praevaricatores esse reperiantur, qui legem cum
ipso Evangelio praedicatam prsevaricando damnabiliores
fiunt : qualibus praevaricatoribus, simul cum Judaeis, ita
pienus est mundus, ut in omnium comparatione sint pauci,
qui parvulis quoque baplizatis additis liberantur •, quod
et responsione superiore comprehendi. Evidenter contra
vos clamat doctor gentium : « Sicut in Adam omnes
» moriuntur, omnes vivificabuntur ^ »
ita in Christo :

qui omnes non pauci, sed multi sunt. Ac per hoc, multi
moriuntur in Adam, multi vivificajjuntur in Christo : sed
plures moriuntur in Adam, quam in Christo vivicabun-
tur* : plures itaque ad ilhus mortem, ad hujus vero vitam
comparatione illorum pertinent pauciores-, sed etiam ip-
sorum perse ipsos ea estmultitudo, quam numerare nemo
possit Quid estergo, « Omnes in Christo vivificabuntur,
:

» nisi quia nemo vivificabitur, nisi in illo ? » Cujus rei

similitudinem de magistro posui litterarum ^

5 si unus sit

in civitate, a quo ibi dicantur omnes btteras discere, non

quia omnes discunt, sed quianemo nisiabipso. Quam lo-
cutionem nec tentasti refellere, quia vidisti esse rectissi-
mam, et omnibus notam.
CCX. Jlhanus. « Exposita liberalitate gratiae, in ho-
minum salvatorum copia, comparat donum atque pecca-
tum ad laudem doni applicat quodmullis
et eruditissime

vulneribus una virtute medicetur^, « Et noa sicut pcr

» unum, inquit, peccatum, ita et donum ^ »

'
I Cor. XV, 22. — » Apoc. VII, 9, et i Cor. xv, m. — ' Viile lib. 11 ile

Nuptiis, cap. 27. — 4 Vide lib. i, luun. 53. — 5 Rom. v, iG.

460 S. A^TGUSTINI EIMSCOPI

AuGusTiNus. peccantem dixit, non per

Per uniim ,

unum peccatum quod dL'inde dicit, Judicium ex uno

^ ut
delicto in condemnationem, non nisi illius unius peccantis
hoc deliclum possit intelligi. Quod quidem vos non vul-
tis sed quid facturi eslis? quando quidera hoc dixit Apos-
5

tolus, eliamnolentibusvobis. Gorrigimini ergo non enim ;

habetis hic aliud, quod facere debeatis.

CCXI. JvnANus. « Nam judicium ex uno in condemna-
» tionem^ gratia autem ex multis dehctis, in justificalio-

)) nem » id est, peccata quidem quae gravia sunt , etiam

' :

singula possunt suflicere ad accusationem et damnatio-

nem reorum. »

AuGisTiNus. Quare dixisti gravia, quodnon dixitApos-

tolus , nisi quia vidisti , si unum dehctum ieve sit , non
sufiicere ad damnationem, de qua loquebatur? Non ergo
ex quocumque uno cujuscumque delicto est hoc judi-
cium sed ex uno iilo delicto, quod factum est per unum
;

peccantem, idest, Adam, judicium est in condemnatio-

nem. El adhuc pervertere recta verba Apostoli vuitis, ne
vestra quae perversa sunt corrigatis?
CCXII. JiLiANcs. « Gratia autem non eodem confer-
tur modo, ut peccatis aeque adraota singulis crebro repeta-
tur sed infusa serael uno virtutis suae impetu atque com-
:

pendio diversa et plurima delet criraina. Ideo ait, « Ex

)) multis delictis in justificationera : ))id est, ey. multis de-
hctis hberatos homines ad gioriam perducit justificationis
indultae. Non ergo hic unum Adae peccatum , ut suspica-
ris, intelhgit ^ sed ad hoc solum numerura admovit unius
et plurium , ut ad laudem gratioe respiceret-, quia non
quoties peccatum ab unoquoque raortahum fuerat, to-
ties etiam frequentaretur gratia, quasi baptisraata sin-
guia nisi peccatis singulis non possint mederi : »

' Roni. \, \6.

 OPERIS IMPETIF. CONTBA JULIAN. LIB. II. 461
AcGisTiNis. Ita hoc loqiieris, quasi Apostolus : Gralia
aiitcm semel ex multis deliclisin juslificationem. Non hoc
dixit : attende quoddixit, ei: corrigc quod dixisti. Gralia,

inquit , ex multis deUctis in justificationem. Quid huc

pertinet^ quod semel et simul unicuique omnia dimittun-
tur in baptismo ? Nonne et illa condemnatio ad quam ,

jiidicium perducit extremum, procul duhio scmel fitjOm-

nium quse remissa non fuerintpeccatorumPEt magis ipsa
damnatio semel ,
quam remissio peccatorum per graliam
Christi semel fit. Quoniam si post baptismum quisque
peccaverit non eadem sunt pcccata sed per eamdem
, ;

graliam peccantibus remittuntur non semel,nec septies, ^

sed etiaro septuagies septies K Eadem gratia ([uotidie di-

mittit orantibus etiam quotidiana peccata , cum dicunt :

« Dimitte nobis debitanoslra^ 5 » veraciter addentes, « Sicut

» etdiraittimusdebitoribusnostris. » Gratia ergo ex multis

dehctis, sive singulain singuhs, sive in quibusdam pauca ,

in quibusdam plurima invenerit sive quoe ante baptis- ,

mum, sive ante postea committuntur, et poenitendo ,

orando , eleemosynas dando sanantur , in justificationem

mittit, quos a damnatione liberat ; haec enim omnia ,

ipsa

sunt multa, ex quibus multis justificat gratia, Quse si non

subveniat, profecto etiam ex uno dehcto, non quod pro-
prium quisque committit hoc enim loco non inde ioquc- ,

batur Apostolus, sed quod per unum peccantem intravit

in mundum itur ad damnationem ^ hoc enim Apostolus

Neque enim ait sicut tu, Non sicut
evidentissime expressit.
per unum peccatum^ tanquam singulum cujusque volens
intelligi : sed ait : « Non sicut per unum peccantem ^ »

Aperi oculos , et lege •, et noli tanquam caecis ahud pro

aho velle supponere.
CCXIII. JuLiANus. « Sed hoc curavit exprimere ; Cum,
'
MaUh. xvm, 22. — » Id. vi, 12. — ^ Rom. v, 16.
462 S. A.U(iUSTIWI EPISCOPI

inquit, peccata singula reos suos lethaliter vulnerassent

innumerabiliter confossoshomines haec gratia singulari et
semel tradita virtute salvavit. »

AiGLSTiNus. Per iinum peccantem , dixit ; ubi Adam

intelligitur : non per unum peccatum ^ ubi tu verbo
mutato atquesubposito, vis intelligi singula singulorum.
CCXIV. enim ob unius delictum mors
JuLiANus. « Si
» regnavit per uniim multo magis qui abundantiam 5

» gratiae et donum justitijs accipiunt in vita regnabunt ,

» per unum Jesum Christum' » Consequenter quod coe- :

pit aflirmat: duas enim posuit sententias, utrique volens

convenire quod in fme subjunxit. Per unum enim qui
fuitforma peccati, et in cujus simiiitudine praevaricantur
sub Lege peccanles pronunliat regnare mortem et per
, 5

unum regnare in vita abundantiam quosque gratiae con-

secutos ,
quae gratia virtutem imitantibus prodest. Non
remansit ergo de uno quaestio ,
quia hoc quod subditum
est : eos videhcet in vita regnare, qui abundantiam gratiae

perceperint, etiam primum illud absolvit, ut nemo videli-

cet cogatur in mortem, nisi qui exemphim peccantis ada-
maverit.
AuGLSTiNus. Cujus exemplum peccantis adamaverit ?

nempe prirai hunc enim formam dicis esse pec-

hominis :

cati propter imitationem non propter generationem , ;

proinde, sicut^ dicis, « nemo in mortem cogilur , nisi qui

exemplum peccantis hujus adamaverit: « non ergocogun-
tur in mortem qui non in simihtudine praevaricationis
,

ejus , sicut existimas , peccaverunt. Quomodo ergo dicis,

mortem regnasse et in eos qui peccaverunt quidem per

hberum arbitrium, sed non in simiiitudine praevaricalionis
Adae ,
quia sine Lege peccaverunt ? Non itaque peccave-
runt ejus exemplo : quoniam non peccantes in simihtu-
' Roni, V, 17. — 2 ForLe si ut.
 ,

OPERIS IMPEKF. COJNinA JULlAW. LIB. II. 463

dlne prsevaricationis ejus non exemplum peccantis ada-
,

maverunt : quanlum enim ab hac similitudine peccantis

liiijus tantum ab imilatione exempli hujus alieni sunt.
,

Cum igitur et in eos regnavit mors quid est quod dicis, ,

« ut nemo cogatur in mortem, nisi qui exemplum peccan-

tis adamaverit, » ejus videlicet, quem propter imitationem
formam vis f uisse peccati ? Ecce non adamaverunt pec-
cantis exemplum qui non in praevaricationis ejus simili-
,

tudine peccaverunt ; et tamenetiam regnavit in eos mors.

An vis redire ad catholicara veritatem , ut in eos quoque
mortem regnasse fatearis qui non peccaverunt propria , ,

non faciendo peccala sed regnum mortis in simiHtudine

,

praevaricationis ejus, de cujus slirpe sunt nati ,tanquam

haereditario miseriae jure subierunt ? Sic prope intel-
lexerunt haec apostolica verba doctores Ecclesiae, qui vi-
derunt ea non posse recte inteliigi , nisi in eis inteUigatur
obnoxise successionis origo peccati ;
propter quod dixe-
runt , Parvulos secundum Adaui carnaliter natos ^, con-
tagium mortis antiquae prima nativitate contrahere : nec
Manichaei fuerunt , sed vos Pelagianos , Dei spiritu ,
qui
pereos locutusest, damnaverunt.
GGXV. JuLiAKus. (t Vita autem in qua regnaturi sunt
sancti, aeterna monstratur : ergo et mors t[uae iniquitatem
voluntariam sequitur, seterna credatur, « Itaque sicut per
» unius delictum in omnes liomines in condemnationem
» sic et per unius justitiam in omries homines in justifi-

» cationem vitae. Sicut enim per unius inobedientiam

» peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obe-
» dientiam justi constituentur multi *. » Omnis est soluta

perplexitas, impudenter de universitate calumnia conci-

tatur , ineptissime in scirpo nodus quaeritur. Pronuntiat
Apostolus, non omnes esse, sed multos, qui per inobedien-
' Cyprian Epist. lxiv, ad Fiduiu. — ' Rom. v, i8 et 19.
464 S. AUGlSTiNI EPISCOPI
tiam primi hominis, peccata diclicissent 5 et miiltos esse
non omncs, qui per alterius obedientiara, justitiam essent
adepti.Nihil hic de cxortu humanitatis agitur , mores in
diversis studiis publicantur : inobedientia et obedientia
studiorum operam , non gencrationis , ostendit. Certe ubii
j

opportunius, si quid secundum te saperet Apostolus pro- ,

(

nuntiaret omnes ad condemnationem ire nascendo paucos ,

Jii

autem ad vilam credendo, quam in hoc loco, ubi summai

disputationis compienda erat ? Debuit enim dicere, Sicuti
enim per inobedientiam unius hominis peccatores consti-j
tuti sunt omnes ; imo non per inobedientiam , sed, sicut;
per generationem primi hominis peccatores nati sunt om-
nes, ilaetper uniusobedientiamjusticonstituenturmuki.»
AuGtsTiNus. Imo debuit dicere , Sicut per inobedien-
tiam suam peccatores constituti sunt multi , ita per!
obedientiam suam justi constituentur multi : aut, si imita-
tionem, quam vos in magnis angustiis constituti et perse
quente veritate coarctati , invenisse vos putatis , cjua exire
possetis , hoc loco ille commendare voluisset , debuit di
cere, Sicut per imitationem inobedientiae unius hominis
peccatores constituti sunt muiti , ita et per imitationem|
obedientiae unius hominis justi constituentur multi. Eccel
et ego dixi quomodo debuerit Apostolus loqui, si hoc vellet>
dicere , c[uod vos dicitis : nc putes aliquid raagnum esse,
pro voluntate nostra verba componere, non auctoris vo-
liintatem in verbis ejus exponere. Dixit ergo ,
per inobe-
dientiam unius hominis , c^uem generationis principem
jiDverat ,
peccatores constitutos esse muitos ^
quoniam
iiia inobedientia est natura humana vitiata : et per obe-
dientiam unius hominis ,
qui regenerationis est princeps,
justos conslitui multos : quia iilius olaedientia natura hu-
mana sanatur^, « Qui factus est obediens usque ad mor-
• Pliilip. II, 8.
f
OPERIS IMPERF. CONTllA. JULIAIN. LIB. U. «165

» tem crucis » ut jusli constituantur per ejus graliam

,
,
i
etiam qui non hic per suani conversationem justi esse potue-
I runtj sicuthiquicontinuo post lavacrumregcnerationis ex-
pirant, sive grandioris, sive infantiHs aetatis.
Unde maluit
verbum futuri temporis ponere et constituentur dicere ,
,

non constituti sunt quoniam justi illa justitia qurs sinc

,
,

ullo peccato erit , in futuri saeculi aelernitate victuri sunt.

Cum autem de peccatoribus non dixit, conslituentur, sed
constituti sunt saeculum hoc quod prseterit
, ubi jam ,

vitiata est humana natura, verbo temporis praeteriti expres-

sit. Jam vero de multis quia ipsi sunt omnes , satis tibi
responsum est. Tu autem quos Apostolus dixitomnes, non
potuisti nisi contradicendo exponere, et dicendo non ,

sunt omnes ; ad quod

nuUa necessitas cogeret si ca-
te ,

thohcum quam Pelagianum sensum tenere maluisses.

Omnes enim propterea dicuntur et muhi, ut discernantur
ab eis, qui cum sint omnes sunt tamen pauci. ,

CGXVI. Jdlianus. « Quod si ita intulisset, non minus

docebatur impia esse, quam inepta sententia, qua et com-
paratio ipsa in diverso proposito personarum stolidissima
doceretur , cum res non similes ad collationem venirent,
natura videhcet et voluntas -, ut in parte mali seminum ne-
cessitas poneretur, in parte vero boni studii sola libertas ;

imo jam non libertas ,

quoniam non suppetebat facultas
eligendi boni et cavendi mali , si naturalis reatus fuisset.
Dicit ergo Apostolus sapiens et eruditus Ecclesise doctor,
per inobedientiam extitisse transisseque peccatura, multi-
tiplicarique justitiam.»
Atjgistinus. Ubi est quod dixeras, non peccatum tran-
sisse^, sed mortem ? Ecce nunc dicis, per inobedientiam,
quse unius hominiscoramemorata est, non solum extitisse,
verumetiam transisse peccatum. An quid prius dixeris
' Vidc supia, num. 63, 64, 196.
cxLiii. 30
466 S. ALGISTINI EPISCOPI

fortassis oblitus es ? Gratiilandum est oblivioni tuae , (jua

verum compelleris dicere. Nam quod tibi videtur, in colla-

tione contrariarum partium non debere exuna parteponi

necessitatem seminis , et ex altera studium voluntatis
stolidum esse reperires , si videres , sic in mala parte illos

qui pertinent ad hominem primum , connexione gene-

rationis , sine studio suae voluntatis, peccati traxisse con-
tagium quemadmodura illi parvuli qui pertinent ad
, ,

hominem secundum , sine studio propriae voluntatis per ,

pacem regenerationis justitiae participes fiunt. Si autem

semen ex utraque parte deposcis : sicut per Adam semen
carnale vitiatum est, sic viget spiritale per Christum. Quod
semen insinuavit nobis Joannes apostolus, dicens : « Et
» non semen
potest peccare, quia » ejus in ipso manet ^
Quod iu futuro saeculo bono potius apparebit ubi qui ,

erunt, peccare non poterunt non in hoc saecuio maligno, ;

ubi et hi qui pertinent ad saeculum peccata non habitu-

rum, habent unde quotidie petant a Patre veniam pecca-
torum.
CCXVII. JuLiANus. « Ac per hoc, destruit opinionem
peccati naturalis, et docet ahas esse causas substantioe,
alias voluntatis. Ac ne intelligentia haec nostro magis im-
putetur ingenio, quam apostohco dogmati ea quae huic ,

loco addidit Lex autem subintravit inquit,

, audiamus. « ,

» ut abundaret dehctum ubi autem abundavit peccatum, :

» superabundavit gratia; ut sicut regnavit peccatum in

» mortem, ita et gratia regnet per justitiam, in vitam

» aeternam, per Jesum Christum Dominum nostrum-. »

Assere igitur quemadmodum peccatum tuum^ id est tra- ,

ducis , coeperit abundare post legem ,

qu« post ministe-
rium Moysi incrementa susceperit. »
AuGrsTiKus. Imo tu assere, quomodo, sicut superius
» I Joan. III, 9. — > Rom. v, qo et 21.
 ,,

OPEIUS IMPERF. COWXllA JlLlAN. LIB. II. 467

dixistiS regnum peccati lata lege ceciderit^ cum dicat
Apostolus, lata lege abundasse peccatum. Ego autem
quod dixi asseronon asseram : quia
clarum est. Pec- etsi ,

catum quippe originale fuit et ante legem « quia per :

» uuum hominem peccatum intravit in mundum et cum ,

))illo mors per omnes homines pertransiit"^. Erat et vo- ))

luntarium quoniam qui sine lege peccaverunt sine lege

: ,

peribunt^ Subintravit autem lex, ut abundaret pecca-

j
tum ' : quia his generibus peccatorum ,
quae ante legera
;
fucrunt , etiam illud accessit , ({uod pnevaricatio nuncu-
I
patur. « Ubi enim lex non est, nec praevaricatio^ Ubi )>

I
ergo his omnibus generibus peccatorum abundavit pecca-
,
lum , superabundavit gratia ^
^
quia in his qui ad eam
pertinent, omnium istorum generum reatum delet , et in-
i
super donat ut delectatio peccati justitiae delectatione
ivincatur-, alcjue ad eam postea perveniatur vitam, ubi
nullum omnino peccatum. Quomodo ergo res non si-
erit

miles in coliationem venire, nondebent, sicut paulo ante

dixisti-, cum ex contrariis fiat ista coUatio et ex una parte ,

generalio ponatur, et ex altera regeneratio; ex una regnum

mortis ex altera regnum vitae ex una abundantia, ex
, •,

altera remissio peccatorum; ex una delectatio peccati

per naturae vitium usque ad consuetudinis malum, ex
altera praelium contva concupiscentiam carnis, per sancti
Spiritus adjutorium , usque ad victoriae pacem ,
quae
iiullum intrinsecus , nuUum exlrinsecus patietur inimi-
cum. Haectene, si vis sanus esse et noli contra haec :

quoe ad sanam doctrinam pertinent, insanire.

CCXVIII. JuLiANis. « Certe in his locis Apostolum de
peccato naturali disseruisse contendis. Ad^ hoc supra
dixcrat, usque ad legemfuisse, ut intelhgeretur post le-

'
Vide siTpra, n. igS. — ^ Rom. v, 12. — ' IJ. n, 12. —4 Id. v, 20. —
3 Id. IV, i5 ^ Id. V, ao. — 7 Forte&t.
30.
468 .S. ACGtSTlNI EPISCOPI

gem esse desiisse ^

? nunc auteni de eadem dicit , nuod
cceperit crescere et abundarc post legem. Catholico inlel-
lectui quem sequimur, utrumque hoc convenire monstra-
vimus : tuo vero dogmati qua impudentia vindicatur, ut
unum idemque peccaium lege lata , superius quidem de-
fecisse , nunc autem crevisse dicatur? Quomodo ergo post
legem abundat naturale peccatum ? acrius-ne coeperunt gc-
nitaha commoveri ut de augmentis et novitate motuum
,

peccato tuo virtus videatur adjuncta ? An lex data nascen-

tibus est, ut qui de Hbidine, quam dicis diaboHcam esse ct

radicem fruclumque peccati ,
geniti erant , admonerentur
emendare quod facti erant, et gestum corrigere quem ha-
fouerant, cum eos generarent parentes? Cogerent postrerao
quae facta erant , infecta esse j
quod illi audire videlicet
renuentes , inobedientise crimen incurrcrenl? At hoc a
nullo stultorum, nedum a lege quam Deus dedit, poterat
imputari. »

AuGusTiwus. Numquid
peccatum ori- alicubi diximus,
ginale crevisse post legem ? Aut hoc vokimus in intelligi

eo quod ait Apostolus « Lex subintravit, ut abundaret

,

» delictum^? » Abundavit enim non quia illud genus ,

crevit ,
quod ante jam fuerat^ sed quia genus ahud pec-
cati accessit, quod sine lege non erat, id est, praevaricatio,
sicut paulo ante monstravimus. Concupiscentia est autem
carnis , et libido genitalium , contra quam sanctorum
castitas pugnat. Hanc tibi multum placentem quo- ,

niam cum ipsa sua pugna qui repugnat etiam pudicitia

,

conjugalis,non nisi ad filios procreandos ea bene utens,

aliisautem motibus ejus obsistens ^ hanc ergo cum ista
sua pugna quia etiam in paradisi pacem conaris admittere
vel^ immittere, ipse in paradisum non disponis intrare.
Quantalibet autem abs te defensione munialur, et laudibus
' Rom. V, i3 — ' Roni. v, 20. — ^ Fovte delendum est, adniittere vel.
 OPERTS IMPERF, CONTTIA JULIAN. LIB. II. 469
adornetur, aut vitium est, aut vitiala csl : noc immcrilo,
militibus Christi a ([uihus debellatur, odiosa estj cum
qua ipse concludis ut eam et expugnare te dicas, et lau-
,

dare non erubescas. Per hanc humana (june nascitur, caro

peccati est : propter quod per iilam nasci nobiit ille ,
qui
natus est in similitudine carnis peccati 5 ac per hoc, quam-
vis in carne vera, non tamen in carne peccati. Ex hac
concupiscentia , suscepta tua, tibi([uidem pulchra nimis,
sed foeda omnibus sanctis ,
generatione trahitur originalis
peccati vinculum , sola regeneratione solvendum illud :

factum est per Adam, hoc fit perChristum^ iliud per

quem peccatum intravit in munduni , lioc per eum c{ui

tollit peccatum mundi. Sic agnoscit Adam ct Ghristum ,

qui ex Adam transiit ad Christum.

CGXIX. Jt LiAiNi 3. (( Quid ergo additum post legem
est peccato naturali^ (juod quidem non solum proliil)i-

tum ^ aut condemnatum verum etiam nec , leviter vitupe-

ratum aut tenuiter ostcnsum prol)atur in lege?
AuGusTiNus. Ostenditur et in lege, sed si vobis aufe-
ratur velamen'^. Quid enim aliud ostenditur damnatione
anim?e ilHus qui octavo die non circumciditur^? Quid
aliud oslenditur, quando iufante nato sacrificium pro
peccato jubetur offerri* ? quod jam supra memoravi.

CGXX. JuLiANT s, Gerte ne tu quidem adeo desipis,

{(

ut dicas, peccati traducem post circumcisionem factam

esse raajorem : quomodo ergo abundavit post iegem quse
nec arguitur in lege , nec proditur? At hoc vide ,
quam
sanre inteiligentife concinat, quae peccatum in soladelin-
quentis voiuntate constituit. Usque ad lcgem dicit Apos-
tolus fuisse peccalum% ut post iegem inteliigatur fuisse
praevaricatio ,
promuigata videlicet praecepta transgre-
' Forle non prohibitum. — ^ 2 Cor. iii, i6. — ^ Gen. xvu, i^. — ^ Levif.

xii, 6. — 5 Roni. V, i3.

470 S. AVGUSTIM EPISCOPI

(Jiens ; alque lioc genere abimdavil Jege sub"nlroeunle

peccaliimj quoniam reatui ejus dc pr.Tvaricalione crevit
invidia 5 et opus maJae voluntatis , sicut ante legem pecca-
tum erat, ita post legem coepit esse transgressio quaravis :

non eo proposito legem Deus tulerit ut mortales fierent ,

ejus sanctione pejores. Neque enim lex peccatum aut

causa peccati sed mandatum sanctum et justum et bo-
5 , ,

num^ Verum quia delinquentium pravitas, eo se ferro,

quo curari debuit, vulneravit, ol)slititque consilio Dei
ut inde periclitaretur unde debueras sanari ^ dicit Apos-
tolus , de effectu rerum, opinionem divini consilii, quo
data lex fuerat , injuriam pertulisse. Et quia non fuit is

proventus emendationis humanae , in quem lator legis in-

tenderat, sed in plurimis evenere contraria : eo usque ait

profecisse studia peccantiura , ut non ob aliud videretur

data lex esse, quam ut improbi improbiorcs fierent , et
ad peccatum praevaricatio jungeretur. »
AuGusTiNus. Tu dicis ista, qui consiliurn Dei in danda
lege non ipsura sapis quod apostolus Paulus ostendit ; et
ad eas blasphemias ipse teimpingis, ut dicas : « Opinionem
divini consilii, quo datalex fuerat , injuriam pertiilisse : »

tanquam aliud factum sit, quam Deus futurum fuerat

opinatus ; neque hoc provenerit lata lege ,
quod lator legis
intenderat. Deum igitur omnium prnescium futurorum ,

secundum tuam sapientiam sua fefellit intentio?Non at- ,

tendis quod scriptum est, « Multae cogitationes in corde

» viri, consilium autem Domini manet in aeternum^. »

Si ergo vis nosse, quantum homini fas est, quo consilio

Dei omnipotentis et omnia praescientis lex data fuerit, in-
tuere quod dicit Apostolus Si enim data esset lex : quse ,

» posset vivificare, omnino ex lege esset justitia^. » F.t tan-

quam diceremus, Cur ergo data est? « Sed concludit, in-

Rom. VII, 7 et 12.
— ^ Prov. xix, 21, juxtaLXX, — 3 Gal. m, 21.
 OPEnrs lAIPERF. CONTUA JLLUN. LIB. II. 471
» quit , Scriplura omnia sub peccato , ut promissio ex fide
» Jesu Christi daretur credentibus^ » Ecce quod est
consilium datae legis.

Quis autem nescit , non legis , sed hominum vitio lege

subintrante abundasse peccatum ? Sed hoc vitium ,
quo
prohibita pJus delectant , et fit virtus peccati lex , non
sanat nisi vivificans spiritus, non littera occidens'^ : quae
tamen ad hoc utilis fuit, quia cum ipsa occideret, per prae-
varicationem, crescenteper prohibitionem cupiditate pec-
candi, vivificantem Spiritum fecit inquiri, et hominem
de sua virtute lethalitcr confidentem , adjutoriura gratiae
Dei compulit poscere, sub lege, quamvis sancta et justa
et bona
tamen deficientem, atque ad operanda quae
,

sancta ,
quae bona sunt sibi subvenire propriis
quae justa , ,

viribus non valentem.

CCXXI. Jt LiANrs. « Jure igitur hoc genere dicitur
abundasse delictum ,
quod et ante legem , et post legem,
uniuscujusque committebat voluntas; sed ante legem pec-
catrix ,
post iegem autem etiam praevaricatrix. Tunc ergo
crescit et abundat aliquid, cum in genere suo colligitin-
crementa : sicut peccalo liberae voluntatis post Moysen
cumulus transgressionis accessit : de eodem enim genere
fuit, licet in tempore diverso , id est, de mala voluntate,
quae et ante legera , et post legem , non coactu insupera-
bili , sed studio vituperabili deliquit. Quse cum ita sint,

tibi nihil potest de apostolicis convenire verbis. Neque

enim subintroeunte lege peccatum traducis aut copiosius
factum docetur, aut grandius nec peccatis voluntatis il- :

lud abundare jure dicitur, quod ad nascentium voluntatem

nequaquani attinere monstratur. Non ergo abundavit post
legem, quod lex nec prohibere potuit, nec punire. « Ubi
» aulem abundavit peccatura , superabundavit gratia : ut
'
Gal. III, 2-2. -- ' I Cov. XV, 56.
 ^"^^ S. AlGVSTIKI EPISCOPI
» sicut rognavit peccatum in
mortem ita gratia regnet ,

per justitiam in vitam aeternam K »

»

AuGvsTJKus. Originale peccatum non quidem post le-

gem crevit sed tamen lex etiam ipsum, cujus abolitionem
:

circuracisione infantis significaret , invenit : sicut invenit

eliam peccata ignorantire quae nec ipsa data lege
, creve-
runt quando quidem potius ipsa ignorantia
5 diminuta est,
quia scientia legis accessit. Sed peccatum sine
, quo nemo
nascitur, crevit voluntatis accessu , originali
concupiscen-
tia trahente peccantis asseusum.
Abundavit autempecca-
tum, id est,
nimis crevit, postea quam. per legem facta
est cognitio peccati , et coepit etiam
pr^varicatione pec-
cari^. Quod si velitis advertere
ct acquiescere veritati, ,

nulla necessitate cogemini aperte Apostolo

contradicere
,

clamanti, « Per unum hominem peccatum

intravit in
» mundum , et per peccatum mors , et ita in omnes ho-
» mines pertransiit^.
lHo enim dicente, pertransiit per
>,

omnes, cum vos non per omnes pertransisse dicitis

quid ,

aliud quam Apostolo contradicitis.? et si Apostolo , utique

Chnsto. Quid ergo miramini quod abominatur vos Ec- ,

clesia Christi,qui sententiis lethaUbus veslris infirmos

parvulos subtrahere conamini medicamentis
salubribus
Christi?
CCXXII. JuLiADus. « Aperit se Apostolus clarius in
processu, et docet, in perditione salutis humanse,
Deuui
copia suae raiserationis adraonitura , desperatis
rebus efli-
caciorem solito medicinam tulisse ; ut quos prreceptis non
correxerat, l^eneficiis obhgaret; et ita devotionem exige-
ret infuturura, non imputaret peracta^ studerent-
ut
que demceps custodire justitiam homines, quam
compen-
dio credulitatis fuerant assecuti. Abundantia
ergo prse-
cedentium peccatoram , tam abundanlis misericordi£e
' RoiVi. V, QO Ct 2T. — : Iil. m, 20. — Md. V, 12.
 OPERIS IMPERF. CONTKA JULUN. LIB. 11. 473
exegit auxilium : quoniam nisi lanla copia indulgentis fuis-
setS nulla alia disciplinamorbistam gravihus subveniret. »

Verum commendatione heneficii, vidit

in hac divini
Apostolus objectioni locum patere eorum, qui dicere pole-
ant, Si rite merita causarum de effectihus oestimamus, et
peccatorum copia, ut misericordia Dei afflueret, impetra-
vit; insistendum peccatis est, ut gratise non desit uhertas.
Occurrens itaque opinioni ejusmodi a Quid ergo dicemus, :

•» permanebimus in peccato ut gratia abundel?

inquit-, ,

» Absit quienim mortui sumus peccato, quemadmodum

:

» adhuc vivemus in eo? An ignoratis quoniam quicumque

))baptizati sumus in Ghristo Jesu in morte illius hapti- ,

» zati sumus? Consepulti ergo sumus ilH, per haptismum

» in mortem ut quemadmodum surrexit Christus in

,

» gloria Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus-. »

Algustinus. Numquidideo nonvos apostolicaistaverba

suffocant, quia et vos ea commemoratis, ne ohliviscamur
quam firma conemini domus Dei fundamenta convel-
lere? Insane, cum dixisset Apostolus, Si mortui sumus
peccato, quomodo adhuc vivemus in eo? Ideo subjecit,
An ignoratis quoniam quicumque baptizati sumus in
Ghristo Jesu, in morte ipsius baptizali sumus?ut baptiza-
tos in Christo mortuos probaret esse peccato. Usque ad-
eo-ne surdus es, ut istanon audias? usqueadeo caecus, ut
ista non videas? Confitere ergo peccato morluos parvulos
baptizatos^ confitere tandem originale peccatum non •,

enim aliud cui morerentur hahuerunt aut dic aperle, :

baptizari eos non oportere aut cum baptizantur, non eos

5

in Christo Jesu baptizari aut non in morte ipsius bapti-

zari, et dele si potes ApostoU verba dicentis « Quicuraque :

» baptizati sumus in Christo Jesu, in morteipsius baptizali

» sumui;. » Porro si haec verba delere non potes, sicut non

' Forle indulgenticc. — ^ Rom. vr, r et seqq.

474 S. AlGUsTINl EPISCOPI
potes : cum ergo audis, quiciimque, noli velle inde par-
vulos separare : permitte Chrislum etiara parvulis esse Je-
sum 5
quoniam non exceptis ipsis sed cum ipsis salvum ,

facit populum suum a peccatis eorum, propter quod dic-

tum est ab Angelo, « Vocabis nomen ejus Jesum'. »
CCXXIII. JuLiANLs. « Dicit nos mortuos esse peccato,
eo jam tempore, quo ut acciperemus indulgentise donum,
renuntiare nos mundo omnibusque peccatis professi su-
mus atque ideo muneris memores debere sic vivere, ut
:

Christo consepulti esse doceamur^ atque resurrectionem

ejus conspicua sanctitate gestemus : et quomodo ille, post-
quam resurrexit a mortuis , nullas infirmitates corporis,
nuUa flagella perpetitur^ ita etiam et nos esse invulnera-
biles peccatis omnibus et vitiis annitamur. « Si enim com-
» plantati sumus similitudini mortisejus,simuletresurrec-
» tionis erimus j hoc scientes, quoniam vetus horno noster
» simul confixus est cruci, ut destruatur corpus peccati, ut
» ultra non serviamus peccato. Qui enim mortuus est, justi-

» ficatusesta peccato'^. wCIara fideles ratione constringit :

Sivultis, inquit, resurrectionis ejus fieri participes, vir-

tutem quoque mortis imitamini, ut mortui vitiis in virtute
vivatistunc enim eritis in illa felicitate consortes, si mor-
•,

tis ejus imaginem tuleritis, moriendo peccatis. Vetusenim

homo noster debet cruci ejus affixus doceri, ut destruat
corpus peccati, fortitudine videlicet passionis. Corpus au-
tem peccati, consuetudine sua Paulus, vitia, non substan-
tiam carnis appellat. Sic enim sequitur, Ut destruatur «

» corpus peccati, ut ultra non serviamus peccato. Qui

» enim mortuus est, justificatus est a peccato. »

AuGusTiNLs. Quomodolibet interpreteris corpus pec-

cati, non negabis parvulos in Christo Jesu baptizatos
mortuos esse peccato , ne apertissime neges eos baptizatos
' Malth, I, 21. — 2 Roni. vi, 5 et seqq.
 OPERIS IMPERF. CO^TUA JULIA.M. LIB. 11. 475
\n morte Christi Jesu; ac per hoc neges baptizatos in
Christo Jesu. « Quicumque enim baptizati sumus in
» Christo Jesu, iii morte ipsius baptizati sumus*. » Dic
ergo cui peccato moriunJtur, cum parvuli baptizantur in
Christo Jesu? Sed quid dicas, penitus non habebis , nisi

cum tota Ecclesia Christi intelligas, atque respondeas,

K Per unum hominem peccatum intravit in mundum , et
» per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit,
» in quo omnes peccaverunt^. » Ecce qui peccato mo-
riuntur , cum
morte Christi Jesu parvuli baptizantur.
in
Rogo, nolite esse sicut equus et mulus, non habentes in-
tellectum ^. Audite : « sumus peccato, quomodo
Si niortui
» vivemus in eo ? An ignoratis quoniara quicumque bapti-
» zati sumusin Christo Jesu, in morte ipsius baptizati su-
» mus? Quicumqueigiturbaptizati sumusinChristo Jesu,
» peccato mortui sumus^ quia in morte ipsius baptizati
» sumus*. » neque
Audite quicumque baptizati sumus :

enim parvuli et nonmajores, aut veromajoresetnon par-

vuli sed, quicumque, id est, sive parvuli, sive majores,
:

baptizati sumus in Christo Jesu, in raorte illius baptizati

sumus, ac per hoc sumus mortui peccato. Aut ergo aperte
dicite non esse baptismum Christi parvulis necessarium,
aut peccatum cui moriuntur, quando in Christo baptizan-
tur, dicite parvulorum aut quia nullum potestis aliud ;

invenire tandem aliquando agnoscite originale peccatum.

,

CCXXIV. JuLiANus. « Nempe cum viventibus loqueba-

tur, et his dicebat justitiam per mysteria fuisse collatam.
Quomodo ergoait, eumjustificatum esse, quem mortuum?
nisi quia sine aliquo ostendit ambiguo , mortem hic abre-
nuntiationem vocare; et ideo a se nomen mortis assumi,
ut ostendatita fidelesa peccatis, sicut mortuos abactibus
debere cessare. »
• Rom. VI, 3. — 2 Id. V, 12. ~ ^ Psal. xxxi, 9.-4 Roni. vi, 2 et 3.
476 S. AUGUSTINI BPISCOPI
AuGtsTiisus. Homo contentiose, si hoc loco aposlolico-
rum verborum mors abrenuntiatio vocatur, ut qui peccato
abrenuntiat. peccato moriatur : recole quemadmodum in
Ecclesia Christi, in qua baptizatus es baptismatis mysteria ,

celebrentur; et invenies quod abrenuntient et parvuli per

ora gestantium, sicut credunt per ora gestantium : quod
apud vosjam forsitan non fit. Sicenim profecistis in pejus,
ipsi errantes , et alios in errorem mitlentes, qui vobis con-
senserint^ non debere abrenuntiare parvulum baptizan-
dum ,
quia non traxit originale peccatum : aut si debet
abrenuntiare peccato , dicite, cui ^ et crrorem vestrura
ahquando corrigite.
CCXXV. Jllianus. « Si enim mortui sumus cum
)) Christo, credimus quia vivemus cum Christo-, scientes
)) quia Christus suscitatus a mortuis jam non raoritur,
)) mors in eum jam non dominabitur quod enim : raortuus
)) est peccato, mortuus est semel^ quod autem vivit, vivil

)) Deo. Ita et vos deputate vos mortuos esse peccato, viven-

)) tes autera Deo, in Christo Jesu-. )) Quomodo Christus,
inquit, qui peccato mortuus est semel, idest, propter
peccata nostra mortuus est semel, ultra non moritur, sed
vivit in gloria Dei •, ita et vos deputate vos peccato mor-
luos sohs vivere et servire virtutibus. »

AuGusTiNus. O mira expositio! Apostolus dicit Chris-

tum peccato mortuum : et tu dicis, id est, propter pec-
cata nostra. Ergo quod dicit ille, Sic et vos existimate
vos mortuos esse peccato : hoc putandus est dicere, Existi-
mate vos raorluos esse propter peccata vestra? Non uti-
que hoc dicit isto loco ^ nec tu sic intelhgis , sed peccato
mortuos, ne peccato viverent , confiteris. Ostende ergo et
Christum mortuum fuisse peccato, ne inconvenienter
Aposlolns dixerit, sic et vos. Propter auferenda enim nos-
'
2 Tiin. 111, i3. — * Rom. vi, 8 et seqq.
 OrERlS IMPERF. CO^TRA JULIAJV. LIB. H. 477
Ira peccata sed tamen peccato raortuus est et hoc quo-
, :

modo, qui nullum habuit omnino pcccatum, nec originale,

nec proprium ,
nisi quia simiiitudo, cujus rci simililudo
erat, nomen enimChristum insimilitu-
accepit.^ Novinius
dine venisse carnis peccati quoniam in vera carno venil, ;

sed non sicut ahi homines in carnc peccati mortuus est :

ergo ille simihtudini peccati, quam gerebat in carne

mortali : ac sicmysterium nostrae salutis implcvit, ut nos
peccato moreremur, cujus ille simihtudinem gessit : ideo
m morte ipsius baptizamur^ quia mors sicut in illo vcra
factaest, ita in nobis vera fit remissio peccatorum. Sed
hic sunt et parvuli Quicumque enim baptizati sumus in
:

Christo Jesu, in morte ipsius baptizati sumus ^ Non enim

sic homines baptizantur in Christo, ut ahqui in morte

ipsius, ahqui non in morte ipsius baptizantur^ sed sicut

ait, in quo loquebatur ipse Christus, Quicumque bapli-
zantur in Christo Jesu , in morte ipsius baptizantur : ac
perhoc, quicumque baptizantur in Christo Jesu, peccato
moriuntur. Si quicumque ^ utique et parvuh : sed cui pec-
cato parvuU moriuntur? Jam tandem quaeso confiteatur
generatio, ne mentiatur regeneratio; confitealur in par-
vuhs caro peccati ut non negetur etiam pro parvuhs
,

mortua simihtudo carnis peccati-.

CCXXVI. Ubi hic ergo accusatur natura
JuLiAALs. « .^

ubi huraanse substantiae culpantur exordia ? ubi motus

est, quod sola a magistro
generantis arguitur ? Luce ciarius
gentium conveniatur voiuntas, ut abdicet occuUa dedeco-
ris, et in meliorem vitam actuum correciione proficiat ^
Sed jam accipiat expositio nostra coro.pendium , nec inter-
pretari in his locis dicta Apostoh perseveret ipsum de ,

suis disserentem sensibus audiamus. In hne disputationis

ejus apparebit , cujus dogmati fideique consentiat. Nos
'
Rom. vui, 3. — » Id. VI, 3. — 3 2 Cor. iv, 2.
478 s. Algistiwi episcopi
nempe dicimus, depeccato Apostolum voluntalis humanae.
qux in unoquoque pcccante est, locutum f uisse : tu vero,
de eo quod Fausto credis, generatione transmissum, eta
cunctis sine voluntato susccptum. Concerlationes itaque
nostrae,si placet, faccssant 5 et ut mediocriter agam, dissi*
mulemus Apostoli dignitatem ,
qua praescribi posset,
etiamsi vcbis per omnia ejus verba concinerent , taraen
illum pro oilicii sui splendore nihil tam deforme sensisse 5

ambiguitatem esseelocutionum, non sensuum pravitatem;

hoc solum ei in praesenti negotio concedatur , ut vir non
perturbatae mentis, magis scripta sua quam tu intellexisse
credatur. « Non ergoregnet inquit peccatum in vestro
,
,

)) mortali corpore ad obediendum ci '. » Possem jam hic

dicerc, cxhortationis testimonio probatum csse, de pecca-
tis eum agere voluntatis : quia mala si essent naturalia,
per justitiam defendi possent, per misericordiam postremo
dcfleri; nuUo aulem pactoadmonerentur cavenda. Quovis
enira naturali malo, si ullum esse posset, hoc malum erat

niajus insaniae, qua tenebatur, quicumque devolionem in

cavendis robus naturahbus cxigobat. Apostolus autera
nihil sanxit quod possit jure reprehendi. Peccatum itaque
voluntatisostendit, quod inculcat debere vitari. »

AuGDSTiivrs. Quis ignorat non loqui Apostolum parvu-

lis, sed eis qui possunt intelligore verba dicentis, et adju-
vante Dei gratia obedire praeceptis ? Sed utique agunt
etiam cum fiiiis suis , ut quemadmodum crescit in eis

rationis usus , ita exeratur obedientiae fructus '^

^ ne in
vacuum gratiam Dei suscoporint, quando regenerati sunt,
nescientes. Verumtamen illam pulchram susceptam tuam,
quae doformis est omnibus debollatoribus suis, concupis-
ccntiam carnis dico per quam nascitur,
,
et cum qua
nascitur homo hanc ergo concupiscentiam
: carnis , cohi-
» Roni. VI, 12. — 2 Coi'. VI, I.
»
 ,

OPERIS IMPERF. CONTUA JLLIAN. LIB. II. 479

beri Apostolus prsecipit , nec regnare permittit , eamque
peccati nomine appellat ;
quia et de primo peccato origi-
nem ducit, etquisquisejus motibus ridillicita consenserit,
peccat : erit in nobis
quae tunc nulla quando imraortale ,

corpus habebimus: ideoquecum posset dicere: >'on regnet

peccatum in vestro corpore, cur addidit verbum, et ait, in
vestro mortali corpore , nisi ut tunc speraremus istam
quam peccatum vocat , concupiscentiam non futuram ,

quando mortale non habebimus corpus ? Nam tu dic

nobis cur non ait Non sit peccatum in
, j
vestro mortali
corpore 5 sed ait , Non regnet ? nisi quia ista concupiscen-
tia, quse non potest nisi esse in carne mortah ,
in eis reg-

ad mala perpetranda consentiunt ^

nat, qui desideriis ejus
et ab ea quocuniquc illexerit , victi pertrahuntur majore

impetu, quia Lege prohibentur si gratia non juvantur in , :

eis autem, qui Deo donante faciunt quod prseceptum est,

id est , non obediunt nec ei arma

commotse atque instanti ,

exhibentmembra, inestquidera, sed non regnat. Probalur

autem inesse dum concupiscuntur mala ,
et probatur ;

non regnare,dumjustitise delectatione vincente non fiunt.

Quoraodo enira prcecipimur ei non obedire ,
nisi jubenti,

sive suadenti ? Quomodo autera facere hoc potest , si non

inest ?

GCXXYII. JrLiA^us. « Neque exhibeatis raembra ves-

)) tra arma iniquitatis peccato : sed exhibete vos Deo, tan-
» quam ex niortuis viventes . et membra vestraarma jus-

» titiee Deo peccatura enim

^
non dominatur non in vobis :

» enim sub Lege estis sed sub gratia ^ » Eo inquit, , ,

debetis servire Deo fidelius quo etiam liberalius. Pecca- ,

tum cpippe dominabatur vobis,cum reatuum impendebat

nltio postea autem quam gratia Dei beneficia consecuti
j

estis, et depositis reatuum ponderibus respirastis, ingenuo.

' Rom. VI, i3 et i4-
480 S. A.T GUSTINI EPISCOPI
pudore commoniti debetis gratiam referre medicanti. »

AuGusTiNus. Tu vestro more ,

qui de vestro descendit
errore , non agnoscis gratiara nisi in dimissione peccato-
rum 5 ut jam de caetero per liberum arbitrium ipse homo
seipsum fabricet justum. Sed non hoc dicit Ecclesia, quae
clamat tota ,
quod didicit a Magistro bono : « Ne nos
)) inferas in tentationem ^
: » non lioc dicit ,
qui dicit
« Oramus autem ad Deum , ne quid faciatis mali * : non
hoc dicit qui dicit , « Rogavi pro te , Petre , ne deficiat
» fidestua ^. » Isto enim modo gratia ut non peccemus
facit non quse peccavimus diluit. Utroque enim modo
,

adjuvat gratia et dimittendo quae male fecimus et opi-

, ,

tulando ut dechnemus a malis et bona faciamus.

CGXXVIII. JuLiANus. « Verum quia ejusdem ,
quam
supra exposuerat,qu8estionis incurrebat occasio 5 ut oppo-
neretur videlicet , hberatos a Lege^ quse intentabat irara,
securos posse sub gratiae Dei benignitate peccare , sub-
didit protinus : « Quid ergo ,
peccabimus ,
quoniam non
» suraus sub Lege, sed sub gratia? Absit an ignoratis quo- :

» niam cui exhibetis vos servos adobediendum,serviestis

» ejus cui obedistis , sive peccati, sive obeditionis justi-
» tiae * ? » Jam-ne ei credimus , de cujus disseruerit hacte-
nusconditione peccati? « Cui, inquit, exhibetis vos servos
» ad obediendum, ejusservi estis, sive peccati, sive jusli-
M tiae. H Ubi hic ergo indicatur ab Apostolo peccatum
illud ,
quod ante voluntatis tempora, ante obedientium
studiura, ante scientise et conscientiae aetatem, ipsis fingitur
supervolasse serainibus ? quod certe nisi in Manichaeorum
libris inveniri non potest. »
AuGusTiNus. Non sunt Manichaeorura libri, ubi legitur:
« Fuimus enim et nos natura filii irae , sicut et caeteri ^ : »

' Matlh. VI, i3. — 2 2 Cor. xiii, 7. — ^ Luc xxii, 32. — 4 Roni. v, i5

el 16. — 5 Ephes. n, 3.
 ,

OPEaiS l.MPEllF. COJNIRA. JULIAJN. LIB. II. 481

cjuod vos novomore, sed impudentissimo ore,interpreta-
mini ex Graeco , ut Apostolus dixisse videatur, non « na-
tura 5 sed prorsus, hoc est, fuimus prorsus filii irae. » Et
forte hoc emendare audebitis in codicibus vestris : non
enim vultis acquiescere ,
quod nisi haec ,
quanto verior ,

tanto antiquior fides esset , hoc omnes latini codices non

haberent. Nec ideo tamen Apostolus monere non debuit,
obediendum esse justitiae non peccato quia Omnes ,
,
,

homines sub peccato nascimur, quorum ipse ortus invitio

est ^ Cum enim generationis realus regenerationis indul-

gentia fuerit absolutus , obedienduni est justitise spiritui,

cui consentire, necobediendum est concupiscentiae carnis,

contra quam ccrtarc debemus ita sane ut ipsam quoquc :

obedientiam piam donum Dei esse meminerimus quod ,

promisit per Prophetam, dicens « Dabo eis cor cognos- :

» cendi me et aures audientes quod quidest ahud, quam :

)) obedientes **
? )>

CCXXIX. JcLiANtJs. « Caeterum Apostolus ostendit

( sitamen aliquam ab hominibus hac tempestate fidem
impetrat ) servos se non dicere peccati
5
nisi eos quos ,

constat voluntate propria obedisse peccato cujus muta- ,

tione id est, voluntatis, coeperunt servire justitiae. Obe-

,

dientiam ergo in medio collocavit et ei imputavit quod ;

vel vitiis prius, vel postea studuerunt parere virtutibus.»

AiGisTiAcs. « Qui confidunt in virtute sua, vani sunt,
)) sicut vos •, et destruentur, sicut vos^. )>

CCXXX. JuLiANLs. « GratiasautemDeo, quod fuistis,

)) incjuit , servi peccati j sed obedistis ex corde , in eam

» formam doctrinae, in quam tradili estis ; liberati autera

» a peccato, servi estisfacti justitise *. »

Algustijsus. Surde , audi Apostolum graiias ogentem

'
Ambros, llb. i de Pocnitentia, cap. 'i vel 3. — ' Jerem. xsiv, 7 — ^ ['-al.

^Lvm, 7. — 4 Rom. vi, 17 et tb.

CXLIII. 31
 482 S. AU(iCSTlNI EP13COPI

Deo, quod ejusdoctrinse ex corde obedierunt 5

quandoqui-
dem non , dixit , Gratias Deo ,
quia praedicata est vobis
doctrina ejus 5 sed ,
quia obedistis. « Non enim omnes
» obaudiunt Evangelio *
^ » sed quibus datum est , ut ob-
audiant : sicut , (c Nosse mysterium regni coelorum vobis
» datum est *, ait Dominus 5 iUis autem non est datum. »
Non ergo ex corde, hoc est, ex voluntate obedissent, si non
praepararetur voluntas a Domino : alioquin mendaciter ei
de hac re Apostolus gratias agit, si hoc ipse non fecit.

CCXXXI. JcLiANis. « Ex corde , inquit , obedientiae

lacta mutatio , liberavit vos a peccato , et sanctitati fecit
adh^rere. »

AuGusTiNvs. Sed hsec mutatio dexterse Excelsi est.

Audi hominem Dei hanc in Psalmo gratiam confitentem,

et disce quis mutet in melius hominis voluntatem. « Et
» dixi , inquit : Nunc coepi , hsec est immutatio dexterae
» Excelsi ". »

CGXXXII. JuLiANus. ft Humanum est quod dico prop-

» ter infirmitatem carnis vestrre : sicut enim exhibuistis
» membra vestra servire immunditise et iniquitati ad
» iniquitatem , ita nunc exhibete membra vestra servire
» justitise in sanctificationem *. » O praeceptorem Spiritu
Dei plenum ! vere vas aureum , et tubam non concisi-
stridoribus , sed absolutis vocibus increpantem ! Aucto-
ritatem sermoni suo de exhortationis humanitate con-
cihatr »
AuGusTiNus. O te deceptorem spiritu haereticoplenum,
totum danteni hominis voluntati contra eum qui dicit ,
:

« Quid enim habes quod non accepisti ^ ? » Homo PeJagiane,

plantando et rigando ista dicebat Apostolus « Sciens autem :

»quodneque quiplantat, estahquid, neque qui rigat, scd

' Uom. X, 16. — ' MaUl). xiii, u . — * Psa!. i.xxxvi, 1 1 .

— * Roni. vi, 19.
— 5 i (^or. IV, 7.
 OPERIS IMPEllF. CO^TKA JLl^lAtt. LIB. 11. 483
« quiincreraentum dat Deus \ » non praecipiebat tantum,
sed etiam orabat ad Deum , ut malum non facerent , qui-
bus ejus eloquia prsedicabat : aperte enim alibi dicit ;

« Oramus autem adDeum, ne quid faciatis mali *. »

CCXXXIII. Jlliakus. « Nequid enim arduum et inac-
cessum homini praecipere videretur verbum de consue- ,

tudine usurpavit , ut humanum diceret , id est, facile,

quod causarum comparatione mitescat. Non
tractabile, et
a vobis inquit reposco parem augustis rebus intentio-
, ,

nem nec quam magnae sunt virtutum opes tam nova

, ,

vobis ,
quibus cas capessatis ,
praecepta constituto : nihil
ferum ingero , nihil quod vix portari possit indico 5 ne si

pro splendore justitiae tale aliquid imperarem , de carnis

jugem vos Jaborem ferre
infirmitate conquesti allegaretis
non posse. Nuncitaque hac moderatione convenio, ut tale
studium viitutibus adhibeatis quale adhibuistis ante ,

criminibus cumque injuria sit honestarum rerum, si tali

:

appetantur proposito ,
quale est deformibus impensum
rebus ; tamen disciplinse huic, in qua estis, sufticit, sivel

tali intentione justitiam sectemini, quali iniquitatem estis

immunditiamque sectati.

AiGisTiNLs. Hoc tamen non facient, nisi illi formosae

suscepta3 tuse, concupiscentise carnis repugnent robore
charitatis : cum qua lege membrorum repugnatura , legi

mentis, omnis horao nascitur^ et cujus obhgatione reus

est si non renascatur quam mortales non vincunt suo
, 5

spiritu , « Quotquot enim Spi-

si non aguntur Dei Spiritu :

» rilu Dei aguntur bi fdii sunt Dei^ » Ite nunc et con- , ,

tra istara christianam atque apostohcam veritatem extol-

lendo praecipitate liberum arbitrium et in vestra virtute, ,

non assurgendo, sed cadendo, confidite.

CCXXXIV. JuLiANts. « Credarausitaquemagistrogen-
> I Cor. m, 8. — 2 2 Cor. xiii, 7. — ' Rom. viii, i4-

31.
484 s. Algustini episcopi

lium, et reddamus ei testimonium veritatis sua3, Vere

enim, sicut dixit, humanum est quod praecepit, ut vo-
luntatis correctio emendaret vitia voluntatis. »

AuGusTiKvs. Sed correctio haec humana non fit nisi

opituiatione divina. « Quis enim horainis corrigit volun-

» tatem, nisi ille cui dicitur, Deus virtutum convertc
» nos *
: M et, « Deus tu convertens vivificabis nos '^? A Do-
» mino enim gressus hominis diriguntur, et viani cjus
» volet^. » Si autem non ab illo dirigantur, homo viam
Dei non volet , etsi jubeat lex ut veht.
CCXXXV. JuLiAiNLs. « Sed ut hoc humanum sic il- ,

lud ahud si putasset , non solum inhumanr.m, non sohun

ferum, verum etiam injustum non solum injustum, verum ;

etiam insanum ^ ut peccatum si nossct innasci, exprobraret

suae setatis hominibus vilia partus anliqui ; et ab his piTc-
ciperei abstinendum ,
qua? innata credebat 5 atcjuc cum
interminatione praescriberet , debere me ea deponere
quae ante habere coeperam, qnam anima in corpus meum,
in hunc vero mundum corpus intraret. »

AuGusTiNi s. Ergo carnis concupiscentia non est innata

aut non ab ea praecipit abstinendum ,

qui dicit : « Continc
» te ipsum* : » et, « Desideria juveniha fuge. » Cur non
dixit : « Voluntaria desideria fuge^? » Juventus uticjue
nomen setatis est autem nalura, non voJuntas
: aetates
habet , et ea concupiscentia de juvenih aetate maxime ac-
cenditur^ cujus utique vis in infante sopita est, sicut ra-

Sed discernit ocuhis Chris-

tionis, sicut ipsius voiuntatis.
tianus, non Pelagianus,, quid de Creatoris institutione,
quid de vitii contaminatione vei sumat natura, vel contra-
hat, Conditorem suo bono praedicans, eodemque propter
makim, quo vitiataest, indigens Salvatore : de reatu
• Psa!. LXJtiy, 8. — 2 Id. Lxxxiv, 7. — ^ Id. xxxvj, 23. — '•
Tccli. %\\,
24- --^2 Tilil. 11, 27.
 ,

OPERIS IMPERF. CONTUA lULIAN. LIB. 11. 485

(.nim, cum quo homo nascitur, non est quod ei pr.Tci-

piatur, nisi ut renascatur.

CCXXXVI. JiLiA^Ts. Justius aclmoneretur ab his ,

{{uos emendare studebat , ut quantum impcraret, expen-

deret ; et sciret primum esse consihi constantis gradum
imperii modum tenere. Exauctorata quippe doctrina est,
quam non tuetur aequitas; et plena auctoritatis, quam
jnstitiae libra commendat. Ac per hoc constat Aposto- ,

him , reverendum Ecclesiarum informatorem, rationem.

magisteriisui, consiho, aequilate, humanitatc reddentem,
nihil de naturali sensisse peccato; sed incurcasse, ut res
erat , et vitiorum nos servos nonnisi per vohintatem fuisse,

et justiti.-^ nos endem posse , si corrigalur , vohintate ser-

vire. Verum quoniam in expositione loci hujus fui hacte-
nus occupatus, ut oslenderem per apostoh Pauli verba
Manichaeos nihil posse defendi; patuitque contextu ora-
tionis ejus veritas, quam per omne dictorum suorum cor-
pus exequiiur : hic sit secundi quo taraen
finis hbelli ;

necessario commonemus , nihil Traducianis prseler impu-

dentiam remansisse, cpiia cum se confiterentur nulhim in
ratione habere prnesidium , de Apostoli dictis ,
quae expo-
sita sunt , totum sibi solatium vinchcabant : et quoniam
claruit, nihil in his deforme , nihil non sanctitati et ra-

tioni consentiens fuisse prsescriptum ; apparet cecidisse

sententiam, quam et ratio cum mukis auctoritatibus
ScripLurarum, et quse in Deo est, reiigio cathohcorum
pro.unt, et jam non tuetur.
Joci istius opinio »

AiGtsTiNis. Apparel omnibus qiii sano capite atque

intelhgenter h.TC legunt, cum contra verba ,
non magis
mea ,
quam beali Apostoh, rnuUa lua diceres, nihil te in-

venisse quod diceres; et tortuoso strepitu loquacitatis

egisse, ut eis qui non intelhgunt, dixisse aliquid videreris..
I P'orif! iii De'ini.
 486 OPERIS niPERF. COJNTRA JLLIAW. LIB. II.

VeJitis ,
nolilis, « Per iinura hominem peccatum intravit
» in mundum . et per peccatum mors, et ita in omnes ho-
» mines pertransiit^
» Quid est ita, nisi per peccatum
,

non Neque enim pertransiret mors, nisi du-

sine peccato?
cente peccato mors enim peccatum sequitur non prae-
: ,

cedit. Hinc sunt omnes miseriae mortalium a die exitus

de ventre matris eorum, sicut scriptum est. Quas mise-
rias vos cum sine ulio peccato accidere dicitis parvulis
injustum Deum vere vos facitis-, Manichaeos autem horri-
biliter adjuvatis ilJi enim ne faciant injustum Deum
: ,

istas miserias a nativitate mortaJium immutabiJi naturse

mah et ab aJio principio venienti substantiae tribuunt tene-
brarum- : quos impios simui et vos ipsos vincit cathoiica
fides ,
quse ista omnia peccato illi tribuit ,
quod ex primi
hominis voiuntate intravit in mundum quod secuta est :

mors etiam ista, quae fugans animam, corpus interimit;

quam vos homini etiamsi non peccasset dicitis naturaliter ,

fuisse venturam. Unde sequitur, ut, non soium ilJam im-

periosam iibidinem qua nimium deiectamini verum , ;

etiam moieslissimam febrem, cseterosque innumerabiies

morbos , quibus videmus atilictos parvuios emori in pa- ,

radiso futuros fuisse dicatis , etiamsi nemo peccasset; quia

sine uihus peccati merito haec perpeti parvuios dicitis. Go-
hibete vos ,
quaeso , cura faisis et noxiis iaudibus vestris ;

cohibete vos ab infantibus et iactentibus, quos tanquam

nihil maiihabentes, crudeli errore iaudatis adChristum :

hberatorem venire iiberandos parvuios sinite^; miseram

naturam ,
quam vitiavit homo primus, ut sanet homo se-
cundus , victi correctique permittite.
' Itoin. V, 12. — ' Eccli XL, i. — ^ Mattli. xtx, r^.

nmS TOAil CENTF.SIMI QUADRAGESIMI-TERTll.

^X-^VVV» VVM^VVV^VVM-V^/^-XVV^X V*'%'%'VVV\'VVV*\A'\-*V\V%A/\V^'V»A\VVV*-\'V'\\V%'\\V*'\%'^^

AIXRIOTATIOMES.

Annotatto (1) pag. 64.

Revelatum id sibi a Deo dicit^ quia non ingenio et

sagacitati sujjb, sed divinae gratise adjulorio tril)uendum

sentit ,
quod hoc ipsum de quo aliter sapiebat , conside-
rato attentius Apostoli testimonio tandemintellexerit.

Annotatio (2) pag. 171.

Hocce fuit quo beatus gra-

ultimum Augustini opus, in

tiffi Ghristi vindex , eum denuo ag-

dum haeretici Juhani
gredientis impetum comprimit nondum absoluto eodem ,

opere morte occupatur et e

,
medio certaraine,ad perci-

piendam coronam vocatur in coelum.

Julianus Memore ac Juliana , utroque parente ab opi-

nione pietatis claro, prognatus est. Memorem certe Marius
Mercator in commonitorio subnotationam in scripta Ju-
liani sanctce ac beatce recordationis episcopiun,
,
Ju-

lianam autem Memoris conjugem, primariaju foeminani

vocat, qua nihil, ait, lionestius inter reverantissimas
matronas imenias atque mox de Memore :
simul ac Ju-

liana loquens, qui sanctos , inquit, illorum hominunr

488 ANNOTATIONES.
jnores, sanctam vitam, mstitiitumque no{>erint. lUum
ipsum Juliani patrem etiam nobilitate generis conspicuum
fiiisse
, Hieronymus Vignerius in prsefatione ad imperfec-
tum opus Augustini ex inedita quadam Fulgentii scrip-
tione prodit. Inde vero non minus commendandus idem
Memor quod Augustino amicitia et litterarum ofhcio
,

conjunctus fuerit de quo sanctus Doctor in libro contra

:

Julianum piimo cap. 4. Ego certe heat(e memorice

,

Memoris patris tui non immemor, qui mecum non

parvam inierat amicitiam coUoquio Utterarum, teque
ipsum mihi charissimum fecerat. Extat etiam nunc
scripta Memori epistola inter August. Memorem Ugbellu
Capuanis episcopis (haud quaquam tamen ulla idonea
auctoritate fretus ) adjungit ,
proximo post Yincentium
loco, qui Vincentius ex Atbanasii historia percelebris est,
eum recensens.
Natus est JuHanus in Apulia , teste Augustino, forsitan
Eculani , seu Eclani : si tamen urbs illa ,
jam inde a tre-
centis annis Campaniae inclusa fmibus, boc nomine loca-
batur adhuc in Apuba, quod oHm inter Apubae urbes nu-
merata fuisset. Memor ejus pater, qua eratpietate, fiUum
ad ecclesiam quam primum tubt eique adhuc infanti ,

baptismi gratiam dari voluit^ nesciens eidem gratice

quam esset futurus ingratus. Huic attribuit Gennadius
Ingenium acre , magnam sacrarum Scripturarum cogni-
lionem, tamque multiphcem eruditionem lilterarum grae-
carum et hitinarum , ut Julianus ,
prius quam Pelagianae
haeresis in eo deprehenderetur impietas, celebre sibi no-
men inter EcclesiEC doctores compararit. Mercatori tamen
haud injuria dicitur, horrida loquacitate , cum adversus
Augustinum dissereret, evagatus disertum se magis
ostentare et scioUim volens. Ipsum etiam a Prospero
pulant designatum fuisse hoc versiculo ,
qui simul et ejus
 ANNOTATIONES. 489

episcopatus locum , et scribendi caracterem ac ingenium

referre atque innuere videtur : Ant. huic Cnmpano gra-

mine corcla tument. Quem rursum Prosper in Chronico
jactantissimum Pelagiani erroris assertorem appel-
lal. Sanctus quoque Augustinus
ipsum merito jure nomi-
nat iuvenem confidentissimum ; atque eum lingua,

quam mentem magis valuisse asserit a quo et dicitur : , m

disputatione Joquacissimus , in contentione calum'

niosissimus, in professione fallacissimus.

Cum ffitate jam adulta e^sot , ei pater uxorem dedit :

testaturque pluribus locis Augustinus illum conjugali

vinculo fuisse astrictum. Fatendum est certe ,
cum ejus
episcopo Nolensi interces-
familia necessitudinem Paulino
sisse longe arctissimam quandoquidem hic se indignum
:

minime putavit, nuptias illius pro epitlialamio, quod mter

ipsius opera hodieque legitur celebrare.
In hoc ille tum
,

Julianum quem puerum adhuc vocat, tum Jamuxorem

,

ejus hortatur, dignam episcopali domo modestiam el in

conser-
nupliarum solemnitate et in toto vitae curriculo
,

perpetuara,
vent quin etiam ilUs, uti virginitatem colant
:

est
precatur. Poematis in hbris quibusdam editis titulus :

Epithalamium in Julianum episcopi Memorisfilium,

et Jamclarissimam foeminam uxorem. ejus. Hmc Vi-
nobilitate
gnorius Juliani uxorem antiqua et consulari
sphi-ndidam fuisse contendit-, atque ad eamdem
Jam refert
opere testimonium
lllud ex inedito quodam Fulgentii
:

sufficiebat paternce nobilitati ,

jEmiliorum
JSec illi

fasces admovisse , c/uos hceresi degenere turpiterma-

Interfuit reapse nuptiis episcopus
quidam no-
cukmt.
mine TEmihus : at eum J^ patrem ,
quod Vignerius pri-
hoc ipso
mus asseruit Paulinus non dicit extitisse^ atque
,

partem sup-.
quod non dicit, argumentum in contrariam
conjugem ap-
peditat. Quin et sfepius Juhanum
ejusque
490 ANKOTATIO^ES.
pellat Memoris natos , aut Memoris domum unde \

haud inepte colligas, jiilmilium, si quidem alterutrum

cognatione attigerit, non nisi in remoto gradu attigisse.

OlDservat Paulinus , Memorem functum esse oiiicio suo

erga iEmilium , dum illos eidem in manus tradidit ,
qui
jugans capita amborum sub pace jugali manu sua obnup-
sit et oratione consecravit. Nos quidem fugit , idcirco-ne
hoc obsequium veiit a Memore deferri oportuisse jEmilio,
quod apud hunc nuptiae celebrarentur , an vero propter
viri summam venerationem. Hunc enim -^milium de-
pingit tanquam Memoris pa-
Juliani et Jae atque ipsius
trem , eximium cultum obser-
ac virum cui propria virtus
vantiamque pepererat. Inde est quod eumdem iilum ,

iEmihum esse aulument qui cuni aiiis duobus ab Hono-

,

rio et Occidenlis episcopis ad Arcadium in Joannis Ghry-

sostomi causa destinatus confessoris titulum anno 406.
,

promeruit; qui et a Metaphraste dicitur Beneventanus

episcopus. Cur autem Paulinus in epithalaraio ita ceci-
nerit :

Surge, Memor, venerare palieni, complecteie fratrem ;

Uno utrumque nomen in ^milio

tibi est.

Junior et senior Memor est etc. ;

Filius est, fraterque Memor laetatur : adesse

Communem sibimet pignoribusquc patrem :

Haud satis assequimur 5 nisi forte credendus sit Memor dig-

nitate quidem senior et frater ,
quia episcopus ;
genere
autem aut setate fiiius ac junior ,
quia ab ^Emiiio genitus
vel eo saltem posterius natus. Nam quod scribit Joannes
Garnerius, iEmiiium tanquam Beneventanum antistitem
Memoris fuisse Metropolitanum ^ contra Ugheiii et Geogra-
phiae sacrae testimonio constat , metropoieos dignitatem
tunc temporis penes Beneventum non fuisse. Nec etiam
 :

ANNOTATIOWES. 491

arbitramur defendi posse id quod idem ,

iEmilium jam
vita functum poetica fictione, qune illi videtur admodum
ingeniosa , induci asseverat,
Jam vero cooptatum inter clericos Julianum, et ad
Lectoris munus prius quam conjugium inirel adscitum
,
,

esse, docet Paulinus istis in epithalamio versibus :

Clericus uxoreni Cbristo comente decoram

Diligat, et pulchrani lumine cordis amct
Auxiiioque viri divino iiiunere factam

Lcctov coelesti discat ab historia.

Ab hocLectoris gradu ad altiorem promotus fuit , ac

sive uxor natura^ jam concessisset, sive uterque continen-
tiam servarent, illum certum est oliicio diaconatus anno
supra quadringentesimum octavo vel nono, quo patri ejus
Augustinus scripsit, adolescentem adhxxc functurn fuisse.

In illa 101. epistola sanctus prsesul singularem praebet sui

in Juhanum studii significationem ; ejusque patrem ro-

gat, ad se illum in aliquod tempus venire jubeat.

Denique idem Julianus in episcopalem ordinem evectus
fuit. Namlicet Augustinus eum saepe sa^pius filium vocet,
in eo tamen honorem agnoscit episcopatus, cum erumpit
in illam exclamationem O frontem quaUumcumque
:

episcoporuml kc proeterea epistolam ad Thessalonicensem

antistitem Juhani solius non esse, sed ipsi cum
plurimis

Pelagianis episcopis communem dicit. Quin etiam ipse

JuHanus Turbantium episcopum, cui primum suum opus

in Augustinum nuncupavit, fratrem nominat.
Prosperm
eidem
Ghronico ad annum 439. meminit> episcopalus
JuUano, nec dubium quin propter haercsim ,
dudum
erepti.
Ordinaverat eum Innocentius primus , uti Mercator ni

commonitorio contra Pelagianos scribit. Cui vero Eccle-

492 ANNOTATIONES,
siae praefectus fuerit , dissensio erat aliquando inter eru-
ditos , cum in Gennadii libro de scriptoribus ecclesiasticis
episcopus diceretur Capuaims : in Prosperi autem Ghro-
nico , Julianus Atellanensis ; in epistola Petri diaconi

ad Africanos episcopos in Sardinia exules , Julianus

Edanensis ; in Gelasii papse decreto de scripturis apo-
cryphis , Celanensis legeretur : quo etiam posteriore
litulo a Beda praefatione lib. 1. in Cantica canticorum
donatur. Tametsi voces illae , Juliani Celanensis epis-
copi a Ca 7npan ia, c\u\bus Beda utitur, absolute possint
itaexponi, ut Julianum ortu c|uiJem Gelanensem, episco-
pali autem sede Campanum fuisse signiticent : quemad-
modum cum eum Prosper Atellanensem, Petrus diaconus
Edanensem, Gelasius Celanensem nominat^ appeJlationes
istas de natali ejus loco ,
perinde atque de episcopali,
liceret interpretari : atque ita quo ininus sedisse eum
Capuae crederemus , nihil vetnret ; nisi observatum esset
apudGennadiumin probatioril)us manuscriptis, velut ineo
quem sequimur, antiquissimo exemplari Cor-
in appendice
beiensi, nullumde JuHani episcopatu verbum reperiri. Sic
porroetiam Prosperi editiones rccentiores, pro Atellanensi,
Eclanensem ex melioris notre mss. substituunt. Quam
quidemcorrectionem nihilmoratus Petrus Franc. ChilKe-
tius, primam Prosperi lectionem aha potiorem esse, ac vere
.lidianum Atellse ,
quae in urbibus Campaniae olim cele-
brabatur, et e cujus ruinis Aversa postmodum inter Nea-
polim Capuamque excitata est, sedem tenuisse voluit. At
controversiam dccidit Marius Mercator Juhani aequalis et
nemulus , ejusque gentihs, dum verbis conceptis ipsum
aHas Jlpiscopum Eclanenseni , ahas exepiscopimi op-
pidi Eclanensis vocat : (|uo cum Mercatore Petrum dia-
conum ,Gelasium, ac Bedam, una mutata vel transposita
littera conciliare, non ita magni negotii fueril.
 ARNOTATIONES. 493
Isthaec autem civitas quondam
nunc ruinis suis
clara ,

sepulta antiquis Eculanura sive Eclanum dicla est. Po-

,

sita erat in Hirpinis in uiteriori principatu, a Benevento

quindeeim millibusdistans, versus Euro-notum. Sunt qui

putenl eamdem postea Quintodecimum appellatam nec ,

non nostra hac memoria ejus rudaera qusedam ac parieti-

nas prope MirabeJlam conspici. Episcopahs sedes Eclano
Frequentum, Italice Frigento seu Fricento, translata fuit.
Frequentum vero Nonis Maiis anni supra millcsimuni
quadragentesimi sexagesimi quinti aut sexti Abellancnsi
episcopatui conjunctum est.Regionem hanc tradunt
quondam Apuliae limitibus comprehensam fuisse at vero ,

Campanice accessisse jam inde ab Adriani temporibus.

Parentibus demortuis (quod quonam anno contigerit,
,

invenire nuspiam fuit,) duarum sororum curam

Julianus
cum suscepisset eo munere nec sibi nec illis honorifice
,

perfunctus est. JSovimus ^ noQimus, aitMercator, quid

tihi una earum, cum tu nimis severus in ejus ruinam
pudoris insurgeres, objecerit, velexprohraverit;atque
tu mutus illico non ausus es ulterius censurcE iucv
uUas dolori ejus in/erre molestias. Nempe fidei cor-

ruptionem continuo morum , ut solet , in Juliano secuta

corruptio est.

Quo iile tempore virus Pelagianoe hoereseos surgere

minime corapertum. Beda doctum eum a Pelagio
coeperit,
puerulum adhuc et ab ipso quasi in ca^erna colubri
,

reguhtm, cum anno Christi 415. dialogos suos adversus

PelagianosHieronymus edebat, nutritum esse scribit. Sed
hsec Bedae verba si presse atque ad apices exposueris,
plane falsa reperies : siquidem multo ante annum Christi

415. Julianus pueritioe annos excesseral; neque veri simile

est eum,nisi forte idem ipse sit qui Anianus pseudodiaco-

nus Celedensis ab Hieronymo vocatur , tunc temporis in

 494 AJ\K0TAT10WES.
Palaestina , ubi Pelagius hoc aiino degebat
extitisse. At ,

poluit mutua aliqua inter eos cognitio

Romae nasci ante
anuum 408. aut 410. quo anno exivit ex Urbe PeJagius.
Atque idem ipse Julianus forte nonimmerito censebitur
ex illis fuisse, de quibus anno Ghristi 417. statim ab
Innocentii papae obitu Auguslinus ad Paulinura scripsit
;
c[uique dicebant citius se defecturos a Peiagio, quam ori-
ginale peccatum agnituros : quanquam ex civitate Nolensi
esse hos Augustino nuntiatum esset. Dicit alio loco sanctus
Doclor Juiianum , si Romanae Ecclesiae praesidentem bea-
tum Innocentium audire voluisset jam tunc pericuiosam
,

juventutera suam Peiagianis iaqueis expediturum fuisse.

Eum,quoadmemoratusPontifex vixit,cathoIicam senten-
tiam retinuisse testatur Mercator : quse res eo commode
potest referri, quod idem auctor eodem loco dicit Juiia- ,

num a communione Innocentii , ne damnatis quidem

Pelagio et Goelestio recessisse, sed ipsi eorum damnatori
usque ad ejus mortem communicasse. Sed eum tamen
superstiteadhuc Innocentio haeresim amplexum esse, li-
quido deciarat Augustinus iliis ipsis verbis Jam
tiinc :

pericidosam jwentutem tuam Pelagiajiis laqueis

exuisses. Narrant ipsius quemdam paralogismum
quo ,

Romae cum praecipuis factionis ducibus agens a rudioribus

conabatur extorquere, ut originis culpam merum
com-
mentum esse faterentur quod, Joannis Garnerii judicio,
:

in annum 417. quadrare potest. Si

definitiones iiJas ,

quas iibro de perfectione justitiae refellit Augustinus,

ei-
dem nos, uti Garnerius censet, tribuere oporteat
; dubium
non erit,quin jam inde ab anno 415. perfecfeus fuerit
Peiagianus. Illud in confessoest, damnatisa
Zosimo papa
anno 4l8.Peiagianis, eumdem Juiianum subscriberepon-
tificiam sententiam noiuisse atque ob eam rem ab iilo
,

dignitate spoliatum fuisse, et ex Italia

ejectum. Huicipsi
 ,

AMHOTATIONBS. 495
Pontifici binas super quaestionibus de gratia epistolas
dedisse eum reperimus.
Hieronymus Vignerius primis temporibus haereseos Ju-
liani assignat idquod habet Gennadius iiium per lamem ,

atque egestatem publicam pauperibus dilargitura esse suas

facultates , et hacce charitatis specie quam plurimos ad
suara h8eresim,maxime ex genere eorum qui pietati addic-
tiores videbantur , adjunxisse. Qua de re id nobis unum
observare licet, in postremo suo opere athrmare Augusti-
num illum a miseris quos deceperat otiosum ali nec
, , ;

posse ipsum scribendis ac dictandis libris vacare, si nohni

homines victum subministrare sumptusque congruen-
ei

tes quod quidem eum tunc nulio proventu suo vel fruc-
:

tibus vixisse satis designat

,
non tamen inde quisquam
;

colligat, Augustino exploratum fuisse , ilium impendisse

omnia, quopenuriam aiienamlevaret.
Ann, utquidem videtur, 419. is una cum aliis ejusdem
sectse episcopis ad Rufura Thessalonicensem antislitem
scripsit 5 nec non Romam ad amicos ut in errore iilos ,

confirmaret, iitteras misit sub quod etiam tempus prio-

:

rem Augustini librum de Nuptiis et concupiscentia qua-

tuor voluminibus refellere conatusest.

Cum postea solum vertere esset coaclus, maria et terras
cum erroris sui sociis et collegis peragravit 5 Orientem^
id est Asiam minorem lustrmnt ; et tandem in Ciiicia
,

apud Theodorum Mopsuestenum quem Pelagianae haeresis

seque parentem ac Nestorianae faciunt quiete nonnulia ,

potitus est. liiic aiios octo libros in Augustinum condidit.

quin ipsi Theodoro, ut adversus

Sed neque dubitaverimus
quinque suoslibros eraitteret
originaiis peccati assertores

si non ante aliquot annos editi erant, auctor fuent. Ve-

rumtamen e Ciiicia vix dura excesserat , cum ei Theodorus
synodo anatheraatis notam inussit, Ita-
iile in provinciah
496 annotAtiones.
liaraanno 421 quo Alypius episcopus sex Augustini Jibros
.

adversus eumdem illuc detulit, jam reliquerat quai^do- :

quidem, cum octo suos in sanctum Doctorem edidit^ o:n-

nina de isthoc illius opere nihil audierat.
Ejus mentionem ex quo migravit e Cilicia in annum
usque 428. nusquam reperimus. At ponitur Julianus ve-
luti dux ac primipilus eorum episcoporum qui ob nega- ,

tum originale peccatum ofiicio abdicati,Nestoriipraesidium

circiter ipsum annum 428. iniplorarunt. Hinc Mercator

praefatione ad Nestorii adversus Pelagianam haeresim ser-

mones : seu Ccelestii pixwam et
Contra Pelagii, ait,

impiam definitionem quami>is recte sentiret et doce-

ret Nestorius Julianum tamen exepiscopum Ecla-
;

nensem cum participihus suis, cujus hceresis signife-

rum et antesignanum, olim ab apostolica sententia
exauctoratum atque depositum , in amicitiam inte-
rim censuit suscipiendum, spem ei absolutionis pro-
mittens: ipsumquoque Coelestium litteris suis,quarum
exempla subdidimus , consolatus est. Quod utrum
malitia an vecordia fecerit , non facile nosci potest
ut contra quorum distortas sententias, prcBterprO'
priam impietatem quce illum ad damnationem usque
perduxit^ rectissime sentiebat et docebat, eos et ami-
cos haberet , et spe vancp. promissionis fovendos et
lactandos putaret quique cum patrono memorato
,

m Ephesiensi Consilio a ducentis septuaginta et

quatuor episcopis iterum iterumque damnati sunt.
Caeterum iidem haeretici per Nestorium consequi nequa-
quam valuere, ut ne Constantinopoli praecepto imperatoris
Theodosii, unde Juhanus etiam prius Coelestioejectusest,
pelierentur. Idem Juhanus non solum in utraque Nes-
torii ad Ccelestinum epistola Pelagianis ahis episcopis de
Occidente ejectis praemittitur , sed similiter post Pela-
 ,

annotAtiones. 497
gianum et Oc^lestium primus nominatur inter insignes
illos Pelagianos, quorum damnatio anno 431. in Ephesina
synodo lecta est , et confirmata.
Haud multo post sub pontificatu Sixti III. etanno, si

Prosperi Chronico debeatur fides , 439. Ecclesia3 variis

artibus imponerc, atque in ejus communionem falsa specie
emendationis irrepere est molitus , ut episcopalem digni-
tatem quam se tandiu exutum dolebat reciperet. Sed
, ,

Romanus pontifex, Leonis diaconi (illius haud dubie qui

eidem in apostolica sede successit ) hortatu roboratus,
vigilantia sua istius fraudes retexit , eis fortiter occurrit

nefariis ejus consiliis aditus omnes interclusit, rejectaque

fallaci hestia universos catholicae communionis exhila-
ravit. Aflirraat Hieronymus Vignerius , sihi argumenta
esse, quibus persuadeatur Julianum ex Italia rursus iugere
a Sixto papacoactum, inLerinensem insulam venisse, ubi
cum per aliquot menses raoraretur, a Fausto, Regiorum
postea episcopo , exceptus eidem haeresis suse virus propi-
navit : quod, ait Vignerius, suo loco dicemus, si Deus
vireset annos suffecerit, idque cceteris prohationibus
tam ex Fulgentio, quam ex aliis^ pluraque idgeneris
quce multos latent , asseremus. Ad haecVignerii verba
Joannes Garnerius Intelligit autem, inquit^ vir erudi-
:

tus nomine Fulgentii, libivs quos sanctus ille episco-

pus adversus Faustum scripsit quosque apud se ,

liabuit in manuscripto codice idem Vignerius cum ,

vii^eret.

Sixto vita functo illum rediisse in Italiara, unde iterum

a Leone papa pulsus fuerit,hinclicetconjicere, quod ejus-
dem temporis auctor in libro de promissionibus ct prse-

dictionihus Dei part. 4. c. 6. Pelagianos et maxime

Julianum a beato Pontifice contritos Msse prodat. Addil
Vignerus hunc ipsum infelicem hajreticum ,
post longas
"J-
CXLHI.
498 AINJNOTATIOWES.

hac illac errationes, ob quas eum Fulgentius , iit dicit,

alterum Cain, hoc profugum est, et omni loco extor-

rem appellat , ultimi demum perfugii loco viculum
quemdam in Sicilia incoluisse ubi suae , sectae homines
docebat litteras , factus ex episcopo ludimagister. Hanc
illi occupationem, quasi omniura maxime congruentem et
ejus in hasce disciplinas studio , et vanae gloriae quam ex
earum cognitione captabat, ante multos annos destinaveral
Augustinus.
Huc adjicit Vignerius ,
postquam is ibidem vivere de-
siisset , Pelagianos tumulo ejus hoc elogium scripsisse :

liic in pace quiescit Julianus episcopus catholicus.

Quod epitaphium cum nono Si3eculo etiara tum legeretur,
quidam Semipelagianorum dogmatum fautores illius me-
moriam restituere conati sunt. At demonstrarunt eruditi
antistites Gatholicorum nomen nunquam non usurpasse
Pelagianos j ac proindenihil prohibere hujusmodi titulum,
quominus ille mortuus habeatur. Obiit ut
in hseresi sua ,

scribit Gennadius , imperanle Valentiniano tertio

Gons- ,

tantii filio, et sic ante annum Christi quadringentesimum

quinquagesimum quintum. Attaraen usque ad setatem Ful-

gentii, (juxta Petrum Franc. Chiftletium anno467. nati,

et anno 507. in episcopum consecrati, ) vitam produxisse

contendit Vignerius.
sedem apostolicara tenente Joannes Alexandri-
Gelasio
nus patriarcha ut a Photio notatur anathema Coelestio
, ,

ac Juliano pronuntiavit ideraque fecit in sua ad Fulgen-

:

tium et alios ex Africa episcopos exules epistola Petrus

diaconus.
Quod ad Juliani scripta spectat, quanquam eum dicat
Gennadius, priusquam impietatem Pelagii in se ape-
clarum in doctorihus Ecclesice fuisse attamen
riret, :

quod per id temporis in lucem ediderit nihil hactenus ,

 :,,

VN*OTAT10«ES. 499
repertum est. Sed ex quo hanc haeresim palam profiteri
coepit, alios scriptis suis in ejus laqueos inducere nunc|uara

destitit.Eade causa Zosimopapaeduas eijistolas anno 418.

direxit. Deinde cum Augustinus iibrum de Nuptiis et
concupiscentia primum ad Valerium comitem scripsisset
idem Julianus quatuor libros, quibus illum unicum refu-
taret ad Turbantium episcopum
, edidit. Porro cum ex-
cerpta ex hoc Juliani opere tradita essent Valerio , hic
Augustino perferenda illa curavit, quibus sanctus Doctor
statim respondit edito altero ejusdera tituli, quosuperior,
id cst, deNuptiis et concupisccntialibro
secundo et eodera :

tempore coraposuit quatuor suos libros ad Bonifacium

ut duas epistolas Pelagianorura, quas idem ipse, ut vide-
tur, Julianus continuo post emissara primara ad opus de
Nuptiis et concupiscentia responsionem scripserat , retun-
deret : tandemque accepta illa priraa Juliani responsione
quse libris quatuor constabat , eam ingenti opere, quod in
sex libros partitus est, revicit. Interea vero cum secundus
liber de Nuptiis et concupiscentia incidisset in manus Ju-
liani, hiclibrosocto adversus unura istura in aciem, ut sic

dicamus , eduxit ,
quos Augustinas ultimo suo opere, de
quo mox dicturi sumus ,
profligavit. Vignerius Fulgentii

ex inedito quodara opere profert hanc in rem verba illa

Nec illi j^miliorum
sufficiehat paternce nohilitdti ,
fasces admo^isse, quos hceresi degenere turpiter ma-
culavit. Seniorem Augustinum , ut clarior jieret, ju-
venili calore aggressus , sed repressus, tantam sibi
conciliant per orbem terrarum imidiam , quantam
sihi apudomnes statuerat facere claritatem, et quod
in occasionem gloriolce arripuerat , subsannante
Domino versum est in opprobrium.
Prceterea libris istius haretici annumera Bedse Com-
mentarium quoddam inCantica, cui tractatus pr£emitteba-
32.
500 AJNNOLATIONES.

tur, ideo inscriptus de «more^ quia amoris sacri ac protaiii

in eo discrimen aperire destinaverat. Sedeum, dum illud
argumenti tractare se velle simulabat , firraandae suse hae-
resi laborasse asseverat Beda qui et varios locos tum ex
:

hoc tractatu, tum ex rehquo Commentario refert et refel-

lit simulque monet, hoecnonnisi magna adhibita cautione
:

legenda esse aut potius omnino non legenda. Meminit

,

praeterea cujusdam Commentationis ,

qua ille de bono
constantice disputabat. Nam epistolam ad Demetriadem,
quam eidem ille adjudicat , ipsius esse Pelagii in confesso
est.

Julianum quoque , tradit Marius Mercator, pluribus id

libris defendisse, quod Pelagius dogmatizabat, hominem,
si vellet, sine peccato esse posse. Qua tamen de re JuJia-

nus in suis Hbris qui quidem extent rarius ioquitur. Et

,
,

hinc auguratur Joannes Garnerius aiios illum forsitan edi-

disse : quo etiam argumento adducitur, ut deftnitiones

illas, quas in hbro de perfectione justitiae confutat Augus-
tinus , eidem ascribendas putet. Verumtamen Pelagia-
num hocce placitum eo solo nititur fundamento ,
quod
ille naturam etiamnum aeque vahdam atque
haereticus
sanam esse in omnibus hominibus atque in Adamo f uit ,

contendebat in quo propugnando perpetuus est Ju-

:

hanus.
Huic insuper Garnerius tribuit iatinam , quam Jacobus
Sirmondus ex antiquis codicibus eruit , interpretationem
libelli fidei, a Rufmo Palaestinae provincise presbylero
Ahum itidem fidei hbellum latine compo-
graece scripti.
situm ad Apostohcam sedem directum nomine episco-
, et
porum aliquot heterodoxorum qui Pelagii ac Coelestii ,

damnationem subscribere detrectantes provocant ad ple-

nariam synodum eidem auctori Juliano haud levibus
, ,

impulsus rationibus, assignat. Ejus denique styJum non

 ANNOTATIOKES. 501
minus referunt homiliae Joannis Chrysoslomi quaedam e
graeco in latinum interprete Aniano translatae. Enimvero
non sohim proniim fuit amanuensibus in auctoris nomine
labi, ut corrupta per eos syllaba prima prodiret cx Ju-
hano Anianus sed etiara Juhani ingenium in praemissis
:

ad easdem homihas epistohs nuncupatoriis sententias et ,

proprias ipsius dictiones inesse observamus. Ad haec, si-

cut Hieronymus de pseudodiacono Celedensi Aniano di-
cebat, Copiosissime pascitur , ut alience hlasphemice
verba frivola sahministret : sic Augustinus in subse-
quenti opere ahquoties objectat Juhano ,
pasci ipsum a
deceptis miseris, ut hbris pro Pelagiana haeresi scribendis
vacet.

AnnotAtio (3) pag. 202.

Amsancti vallis , in Hirpinis^ qui apud Apuham ab

Oriente,Campaniam ab Occidente habent medio fere :

spatio , mare superum sive Hadriaticum et inferum

inter ,

sive Tyrrhenum est valhs in qua lacus Amsanctus nunc

, , ,

Mujitiy a Mephitis templo quod ibi fuit ohm sulphureas ,

habens aquas et nigras pestilentem odorem ac morlife-

,

rum spirantes , in raedio lacus ad viri proceritatem in-

genti, fragore ebulhentes. Unum ex ostiis inferorum Itah
Amsanctus dictus est, id est, circum sa-
credidere et inde
cer, amhi enim, vel ambe, veteribus fuit circum ab au.<;t.
Dehoc loco sichabet Virgihushb. iEneid. VIT, vers. 563-
567.

Est locus, Italise in niedio sub montibus altis,

Nobiiis et fama multis meraoratus in oris,

Amsancti valles : densis hunc frondibus atrum

Urget utrinque latus nemoris, medioque fraeo^u':

Dat sonitum saxis et torto vortice torrcn*.

502 AWWOTATIONES.
De hoc loco etiam fit mentio apud Plinium 1, 2, 93 :

apud Tacitum histor. 1. 3 apud denique Ciceronem lib. 1,

:

de Divinat.
 :

'l-VV^ 'VV^^ VVV\ «^VV^ ^'VX^ VV^^t 'VVVt/VVV^^^/VVt VVV« 'Vta^ 'VV^/Y «VVV^ ^/V%^ «vv^ v%

INDEX
TOMI CEIVTESIMI OUADRAGESIMI-TERTII.

DE CORREPTIONE ET GRATIA, liber I. — Principio dicit qusenam

sit catholica fides de lege , de libero aibitrio et de gratia. Gratiain

Dei per Jesum Christum eam esse docet, (jua sola horaines liberan-

tur a malo, et sine qua nullum prorsus faciunt bonum, non solura

monstrante ipsa quid faciendura sit, sed etiam praestante ipsa ut id

cum dilectione faciant, cuni iis Deus inspirationem bonae vohmtatis
atque operis largiatur. Correptionem hominum malorum, qui hanc
gratiara non acceperunt, nec injustam esse, cum sua voluntate mali
sint ; nec inutilem, taraetsi fatendum est nonnisi per Deum fieri ut
prosit. Perseveranliam in bono magnum revera esse Dei munus
nec tamen ideo ejus qui non perseveraverit, negligendam esse cor-
reptionem : et qui non accepto hoc dono fuerit sua voluntate re-

lapsus in peccatum, eum non correptione tantum , sed si usque ad

mortem malo permanserit, etiam seterna damnatione dignum esse.
in

Cur hoc donum ille accipiat, ille non accipiat, esse inscrutabile. Ex
prsedestinatis nullum perire posse : ac subinde perseverantiam, quam
non omnes accipiunt, qui hic filii Dei appeUantur, iis omnibus dari
qui vere filii sunt praescientia et prffidestinatione Dei. Respondet ad
quaestionem quse de Adamo se offert, quomodo ipse non perseve-
rando peccavit
, , qui perseverantiam non accepit. Ostendit tale
primum ipsi datum esse adjutorium, sine quo non posset permanere
si vellet, non quo fierct ut vellet : nunc vero per Christum dari,

non solum sine quo permanere non possumus, etiam si velimus,

verum etiam tantum ac tale, quo fiat ut velimus. Praedestinatorum,

proprium^est hujusraodi donum, probat certum esse nume-
qviibus

rum, neque augendum, nequc minuendum et cum ignotum sit quis :

ad eum nuraerura pertineat, quis non pertiueat, medicinalem cor-

reptioneni adhibendam esse omnibus peccantibu?. ne vel ipsi ])er-
474 INDEX.
eaiil, vel alios peidant. Concludit deinum, iiec gralia pvohiberi cor-
replionem, nec correptione negari gratiam. pas;. 3

DE PR.EI)ESTIN\TIONE SANGTORUM, ad prosperum et hilaritjm.

LiBEii I. — In quo Praedestinationis et gratice veritas propugnatur
contra Semipelagianos, homines videlicet a Pelagiana hreresi omnino
nequaquam rccedentes, dum salutis initium ac fidei ex nobis ipsis

esse volunt, iit hoc tanquam merito prjecedenle ccetera bona dono
Dei consequantur. Ostendit Augustinus, donura Dei esse, non solum
incrementum, sed ipsum quoque initium fidei. Hac de rc si aliter

sensisse aliquando , et in opusculis ante suum episcopatum scriptis

errasse non diffitetur , velut in illa quam objectant, Expositione
propositionum ex Epistola ad Romanos. At postea convictum se in-
dicat hoc principue testimonio, Quid autem habeSj <juod non ac-
cepisti? quod testiinonium de ipsa etiam fide accipiendcm probat.
Fidem inter alia numerandam esse opera, quibus Dei gratiani prse-

veniri negat Apostolus, cum dicit : Non ex operibus. Gratia du-

ritiam cordis auferri ; et ad Christum venire omnes qui a Patre
docentur ut veniant : quos autem docet, misericordia docere ; et

quos non docet, judicio non docere. Locum ex ipsius Epistola cii,

quaest. 1, de tempore christianse religionis, qui a Semipelagianis al-

legatur, posse recte salva gratise ac prffidestinationis doctrina expli-

cari. Docet quid int^T gratiam intersit et prajdestinationem. Porro
praedestinatione Deum ea prrescivisse, qua; fuerat ipse factuvus.
Praedestinationis adversarios, qui ad incertum voluntatis Dei deduci
se nolle dicuntur, miratur niale se ipsos infirmitati suse, quam fir-

mitati promissionis Dci committere. Eosdem Iiac auctoritate : Si

credideris, saluus e7v",y, abuti commonslrat. Gratim ac pvsedettina-
tionis vevitatem reluceve in parvuHs qui salvantur, nullis suis nieri-

lis discreti a cseteris qui pereunt. Non enim inter eos discerni ex
pvaescientia meritorum, quae si diutius viverent fuevant habituvi. Ab
advevsaviis illud injuvia tanquam non canonicum testimonium vespui,

i|uod in eam vem attulit Raptus esi ne malitia, etc. Prseclarissi-

:

mum exemplum prffidestinationis et gratise esse ipsum Salvatorem,

qui ut Salvator et Filius Dei unigenitus esset, nuliis prsecedentibus
vcl operum vel fidei meritis comparavit. Praedestinatos vocari certa
(|uadam electovum pvopvia vocatione, atque ante mundi constitu-
tionem electos esse, non quia cvedituvi praesciebantur, et futuri
sancti, sed ut tales essent per ipsam electionem gratiae, etc. 53

DE DONO PERSEVERANTI^E, ad prosperum et iiilarium. liber ii. —

Prima parte libvi probat perscverantiam illam, qua in Christo pev-
severatiir usque in finem, esso donnm Dei. Hoc eniin a Deo irrisorie
 iWDEx. 475
peti, si a Deo dari noii ciedituv. Porio Dominica orationc nihii pene
aliud posci quam persevevantiaiu, juxta Cypriani martyris exposi-
tionem : qua quidem expositione ipsi gratiai inimici convicli sunt
ante quam nati. Perseverandi gratiam non secnndum accipientium
merita, sed aliis Dei misericordia dari, aliis justo ejus judicio non

dari docet. Cur ex adultis ille potius quam iste vocetur. quemad-
modum et ex duobus parvulis cm- iste assumatur, ille relinquatur,

inscrutabile. Inscrutabilius vero, cur ex duobus piis, huic perseve-

rare donetur, non illi : sed illud tamen certissimum, hunc esse ex
prsedestinatis, illum non esse. Priedestinationis mysterium Dominicis
verbis de Tyriis et Sidoniis, si eadem apud illos quae apnd Chorozain
signafacta essent, pcenitentiam acturis, monstrari observat. Exem-
plum parvulorum ad praedestinationis, et graliai in majoribus veri-

tatem firmandam valere ostendit : atque ad locum libri sui de Itbero

arbitrio tertiiab adversariis male huc altatum respondef Altera
postea operis hujus parte refellit quod illi aiunt, Prsdestinationis
definitionem utilitati exhortationis et correptionis adversam. Asserit
contra praidestinationem utiliter prffidicari, ut homo non in se ipso.

sed in Domino glorietur. Qua; aulem ab illis adversus prsedestina-

tionem objectantur, eadera non absimiliter vel adversns Dei prse-

scientiam, vel adversus gratiam illam, quam ad cstera bona (ex-
cepto initio fidei et perseverantise perfectione ) necessariam esse

consentiunt posse torqueri. Prffideslinationem quippe sanctorum

,

beneficiorum
nihil aliud esse quam prrescientiam et praeparationem
Veruni
Dei, quibus certissime liberantur quicumque hberantur. ,

nou eo modo
prsdestinationem congrua ratione prsedicari jubet, ac
ipsa sua prffidicatione vi-
ut apud imperitam multitudinem redargui
deatur. Postremo illustrissimum prsdestinationis exemplum nobis
pag' lOo
positum ob oculos Dominum Jesum commendat-
IMPERFEC-
CONTRA SECUNDAM JULIAKl RESPONSIONEM OPUS
TUM. — Prj;eatio.
— LiBER I. Libro Juliani ad Florum primo respondetm-.
Quo primo h-
peccatum originale
bro Julianus, Augustino fideique catholicaj qua
instruit ex triplici prffisertim capite, conten-
confitemur, calumnias
dens primum, si quidem justus est Deus,
non posse ab eo pecca-
peccatum nihil ahud
tum aUenum parvuUs iraputari. Deinde cum
esset liberum ab eo quod
prave
sit quam mala voluntas, cui
nascentibus esse peccalum , m
appetiit abstinere, non ergo in
inveniri. Tcrtium , hbertatem
.uubus voluntatis usus nen possit
absti-
homini concessa est , in adraitteudi peccal. et
arb.trii, quaj
itaque liberum arbitnum
nendi a peccalo possibililate consistere
;
476 INDEX.
negari ab liis qui dicunt pcccata esse iiatiiralia. Quffidaui vero iiilcr

liffic, tuni ex priinis- partibus libri ii de Nuptiis et Concupisrentia,

tum ex capite 2 libri i conlra duas Epistolas Pelasianorunij niale-
dico deute carpere ; aucloritates etiam, quae in defensione yratijc
Dei nos a servitute et a damnatione liberantis citantur , scilicet

Evangelii Joannis viii, et Apostoli Rom. vi , vn , ix , et 2. Tim. u

secunJum Pelagianum dogma interpretari molitur. pai^. 173
— LiBER u. Refellilur liber Juliani aJ Fiorum secundus, qui de illis est
Aposloli verbis,Rom. V Pej' unum hominem peccatum in liunc
:

mundum intrauitj et per peccatum mors, et ita in onines liomi-

nes, etc. Julianum hic rejecto catbolico sensu ( secundum quem
Augustinus in libro ii de Nuptiis et Concupiscentia, cap. 27 , ea
verba de Adae peccato generatione in omnes ipsius posteros trans-

misso exposuit), frustra laborare, ut secundum Pelagianam liaeresim

de exemplo peccati, non in omnes posleros, sed in peccantes tan-
tum imitatione transeuntis , inteliigantur. 317

Annotationes. 487

EXPLIGIT INDEX.
 PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

BR Augustinus, Aurelius, Saint,

65 Bp. of Hippo
A5 [Opera onniaj
1835
t.36

3>o