D-R Aleksandar Litovski Jubileen Kalendarza Egejskiot Del Na Makedonija Vo 2009 Godina

D-R ALEKSANDAR LITOVSKI
JUBILEEN KALENDAR
ZA EGEJSKIOT DEL NA MAKEDONIJA VO
2009 GODINA
d-r Aleksandar Litovski
JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DEL

NA MAKEDONIJA VO 2009 GODINA
izdava~:
Organizacija na Makedoncite-potomci od Egej-
skiot del na Makedonija - Bitola
Za izdava~ot:
Goce Petrovski
Kompjuterska podgotovka:
Aleksandar Litovski
Pe~atnica:
Kiro Dandaro-Bitola
EGEJSKI DEL NA MAKEDONIJA
JUBILEEN KALENDAR 2009
869, fevruari, 14,

Vo Rim po~ina KONSTANTIN (mona{ko ime
KIRIL), prosvetitel, avtor na prvata sloven-
ska azbuka (glagolicata) na koja na starosloven-
ski jazik (jazikot na Makedonskite Sloveni od
Solun i Solunsko) gi prevel najpotrebnite cr-
kovni knigi za doverenata misija za hristijani-
zirawe i opismenuvawe na moravskite Sloveni,
filozof, svetec. Roden bil vo
826 ili 827 godina vo Solun. Kon-
stantin zboruval gr~ki, latinski,
siriski i evrejski. Vospitan vo
carskiot dvor vo Carigrad. Po
{koluvaweto, bibliotekar vo cr-
kvata Sveta Sofija, a potoa i pre-
dava~ po filozofija na Visokata
{kola. Pred da zamine za Moravi-
ja bil vo dve misii: kaj arapskiot
kalif vo Samara i, ne{to podoc-
na, zaedno so Metodij, me|u tur-
sko-tatarskite Hazari vo Ju`na
Rusija. Po misijata vo Moravija,
so Metodij i u~enicite, zaminal
za Venecija, kade {to imal èstoki verbalni
dueli so trijazi~nicite, so koi, toj i Metodij,
raspravale za toa dali slu`bata Bo`ja treba
da se vr{i samo na eden od trite jazici: evrej-
1
skiot, latinskiot i gr~kiot. Od Venecija zami-

nal za Rim kade i po~inal. Poznati se negovite
molitveni sostavi i polemiki, osobeno negovata
„Beseda protiv trijazi~nicite“, napi{ana na
slovenski jazik i pro~itana vo Venecija.
969,
Komitopulite David, Aron, Mojsej i Samuil,
sinovi na knezot Nikola, krenale OSLO-
BODITELNO VOSTANIE
protiv bugarskata vlast i so toa
gi postavile temelite na slove-
no-makedonskata srednovekovna
dràva so sedi{te vo gradot
Prespa na ostrovot Sveti Ahil
vo Maloto Prespansko ezero,
Egejski del na Makedonija.
Postepeno, ovaa srednovekovna
dràva, poznata i kako Samoilovo carstvo, se
rasprostranila
na dene{nite te-
ritorii od Make-
donija, Albanija,
Srbija (bez Banat
i Ba~ka), severna
Bugarija, severna
Grcija, romanska Dobruxa, del od Crna Gora i
del od Dalmacija.
2
1839,
Vo Atalanti, Grcija po~ina Angel GACO,
makedonski vostanik, u~esnik i eden od ra-
kovoditelite na Negu{koto vostanie vo mart-
april 1822 godina. Roden bil vo selo Sarakino-
vo, Vodensko vo 1771 godina. Poradi sudir so
turskite nasilnici vo Meglensko, zaminal vo
Negu{ko, kade se zapoznal so stariot ajdutin
Anastas Karata{o-Postariot od Ber, koj go upa-
til vo tajnoto revolucionerno dvièwe i taka
dejstvuval protiv turskite nasilnici i vlasti.
Zaedno so Karata{o i Zafirakis Logotet, odig-
ral vode~ka uloga vo Negu{koto vostanie. Po
Negu{koto vostanie, zaminal vo Grcija, kade
zaedno so dobrovolci, Makedonci, u~estvuval
vo mnogubrojni borbi protiv turskiot asker,
pokaùvaj}i golema hrabrost i voena ve{tina.
1839,
Vo selo Drìlovo, Vodensko, Egejski del na
Makedonija e roden \or|i DINKOV-Dinkata,
makedonski kulturno-nacionalen deec, prerod-
benik i revolucioner, op{testvenik, etnograf,
poet, u~ebnikar, publicist. Se {koluval vo rod-
noto mesto, vo Solun, Atina, Carigrad, Moskva
i Smolensk, kade {to se zapoznal so ideite na
Belinski, Dobroqubov i êrni{evski. Vo 1860
godina se vratil vo Makedonija. Rano se povrzal
so Dimitar Miladinov i so Stefan Verkovi} i
3
patuval po Makedonija sobiraj}i geografsko-
etnografski i folklorni materijali. Nastoju-
val ~i~ko mu Kirijak Drìlovi~ da otvori slo-
venska pe~atnica vo Solun, a tatko mu Kostadin
Drìlovi~ interveniral vo Zografskiot manas-
tir da se otvori tamu takva pe~atnica i vo nea da
se pe~atat rakopisite na sin mu. Se obiduval da
se vklu~i vo Makedonskata legija vo Belgrad, no
ne uspeal. Poradi verbalen napad na li~nosta na
turskiot sultan odleàl 17 meseci vo zatvorot
vo Vidin. Potoa, bil u{te dva pati zatvoran
kako „ruski {pion i panslavist“. Vo edno pismo
upateno do Verkovi} mu pi{uval: „Nagraduvawe-
to {to go o~ekuvam poradi sluèweto na mojot
narod ne moè da bide ni{to drugo, osven moeto
du{evno spokojstvo, pomislata deka sum go ispol-
nil svojot dolg kon nego“. I naglasil: „Nie na
tatkovinata i dolìme s#, a taa nam - ni{to!“ Vo
1868 godina, na angaìrawe na \or|i Dinkov, vo
Solun e formirana makedons-
ka op{tina. Samiot Verkovi}
go narekuval Dinkata „pla-
men makedonski patriot“.
Bil u~itel vo Prilep, Bito-
la i selo Zagori~ane. Pod ne-
razjasneti okolnosti, vo kraj-
na siroma{tija, po~inal vo
Atina vo 1876 godina. Avtor
e na pove}e nepublikuvani
4
trudovi napi{ani na makedonski jazik (vodenski
dijalekt), kako na primer: Nare~ie Solunskago
okruga, Podrobna geografija na Makedonija, Is-
torija na grada Nego{ i dr.
1849,
Vo selo Negovan, Lagadinsko, e roden Ivan POP
MAXAROV, dolgogodi{en u~itel, sve{tenik i
crkoven pevec vo rodnoto selo. Osnovno i sredno
obrazovanie zavr{il vo gr~ki u~ili{ta vo rod-
noto selo i Ser. Najprvo bil |akon na gr~kiot
vladika, a potoa bil sve{tenik na bugarskata
egzarhija. Bil u~itel i sve{tenik vo Seres, vo
Voden i vo Solun. Se zdobil so ~in arhimandrit
i go nosel imeto Joan. Bil pretsedatel na cr-
kovnite op{tini vo Seres i vo Solun. Umrel vo
1911 godina. Vo rakopis ostavil ceneta avtobi-
ografija.
1859,
Dojransko-kuku{kata eparhija pravi obid da
postigne spogodba za oformuvawe na KUKU[KA
UNIJA so Katoli~kata crkva. Imeno, se nas-
tojuvalo da se postigne spogodba, so toa {to
trebalo da se zadrì slovenskiot jazik vo
crkvite i narodniot (makedonskiot) jazik vo
u~ili{tata. Istovremeno se baralo da bide
za~uvan isto~niot obred vo crkovnoto sluèwe
i narodnite obi~ai. Obidot za sozdavawe na
5
unija zna~el i obid da bide otfrlena vlasta na
Carigradskata patrijar{ija i preku pokrovi-
telstvo na Rim da se izdejstvuva versko-kulturna
avtonomija so svoeroden vladika vo eparhijata i
vo cela Makedonija i so politi~ko pokrovitel-
stvo od zapadnite dràvi. Po dolgi i sloèni
razgovori i pregovori, kuku{anite vo juli 1859
godina upatile pismo do papata Pij XI za pri-
fa}awe na unijata. So pritisok od Rusija i od
bugarskite crkovni krugovi, Patrijar{ijata ja
ispolnuva voljata na gra|anite na Kuku{ da im
se dade svoeroden vladika i na 29 oktomvri 1859
godina bila izvr{ena hirotonija na vladika-
ta Partenij Zografski, koj potoa e ispraten
za dojransko-kuku{ki mitropolit. So toa soz-
davaweto na Kuku{ka unija bilo otstraneto.
1859,
Vo selo Dolni Kotori, Lerinsko, e roden Ste-
fan GO[EV, istaknat pripadnik na Makedon-
skoto revolucionerno dvièwe. Bil dobrovolec
(opol~enec) vo Srpsko-turskata vojna od 1876
godina i vo Rusko-turskata vojna od 1877/1878 go-
dina. Vo Srpsko-bugarskata vojna od 1885 godi-
na u~estvuval na stranata na bugarskata vojska.
Po vra}aweto vo rodnoto selo bil angaìran
okolu izgradbata na mesnoto u~ili{te i na sel-
skata crkva. Bil lerinski reonski na~alnik i
vojvoda na TMORO. Vo Ilindenskoto vostanie
6
u~estvuval kako reonski rakovoditel i vojvoda
na vostanicite od rodnoto selo. Po~inal vo
Sofija, na 11 maj 1932 godina.
1869, mart, 15,

Vo Voden e roden Velko P. DUMEV, pripadnik na
Makedonskoto revolucionerno dvièwe, u~itel,
kulturen deec. Na Sofiskiot univerzitet
zavr{il slovenska filologija. U~itelstvuval
vo Odrin, Veles, Skopje i Ser. Kako delegat
prisustvuval na Solunskite kongresi na TMORO
vo 1896 i 1903 godina. Bil ~len na Okru`niot
revolucioneren komitet vo Bitola vo 1905 go-
dina. U~estvuval vo redaktiraweto na vesnicite
„Ilinden“ (1921–1926), „Makedonija“ (1926– 1934)
i „Nezavisima Makedonija“ (1932). Po~inal vo
Sofija na 2 dekemvri 1945 godina.
1869, maj, 06,

Vo selo Bojmica, Gumenxisko e roden Apostol
PETKOV TERZIEV, nare~en „Enixevardar-
sko sonce“, pripadnik na Makedonskoto revo-
lucionerno dvièwe, vojvoda. Mo{ne mlad se
na{ol vo redovite na TMORO i ve}e vo 1897
godina formiral svoja komitska ~eta. Vo vreme
na Ilindenskoto vostanie, vo septemvri 1903 go-
dina, izvojuval sjajna pobeda nad turskiot asker
vo borbata na vrvot Ganda~ na Pajak Planina.
Po Ilindenskoto vostanie, dejstvuval vo reonot
7
na Enixevardarskoto Blato. Do Urietot, osven
so turskiot asker, vodel borbi i so gr~kite an-
darti. Kaj nego, vo Enixevardarskoto Blato,
prestojuval i amerikanskiot
ùrnalist Albert Soniksen,
podocna avtor na hronikata
„Ispoved na eden makedon-
ski ~etnik“. Albert Soniksen
prestojuval kaj Apostol Pet-
kov vo denovite koga kaj vojvo-
data do{ol da pregovara sul-
tanski pratenik, a so namera
da go potkupi za da se otkaè
od komitlakot i da zamine vo
sultanoviot dvor. Kako {to
zabeleàl Sonisken, vojvodata na pratenikot od
Sultanot mu odgovoril: „Izlegov komita ne za
pari i po~esti, tuku da se boram za narodni prav-
dini“. U~estvuval vo Mladoturskata revolucija
vo 1908 godina. Razo~aran od demago{kite vetu-
vawa na mladoturcite, vo 1910 godina povtorno
formiral ~eta. Zaginal vo 1911 godina kaj selo
Kru{ari, Enixevardarsko.
1869, oktomvri, 13,

Vo Kuku{ e roden Petar DELIIVANOV-Tu{e,
istaknat pripadnik na Makedonskoto revolu-
cionerno dvièwe, u~itel. Ja zavr{il Solun-
skata gimnazija i bil u~itel vo rodniot grad. Vo
8
1894 godina, zaedno so Goce Del~ev, bil nazna~en
za u~itel vo [tip. Dvajcata zasileno rabotele
na pro{iruvawe i utvrduvawe na mreàta na
Makedonskata revolucionerna organizacija. Go
vodel mesniot komitet na TMORO
vo Kuku{. Bil zatvoren vo 1901 go-
dina, no nabrzo izbegal od zatvorot.
Potoa bil nazna~en za zadgrani~en
pretstavnik na TMORO vo Sofija.
Vo 1908 godina, po Mladoturskata
revolucija, se vratil vo Kuku{ i
stanal ~len na Narodnata federa-
tivna partija (NFP), a potoa zaminal za Bugarija.
Objavil zna~ajni se}avawa za revolucionernata
dejnost na Goce Del~ev vo negoviot ran revolu-
cioneren period. Vo periodot po septemvri 1944
godina, bil eden od glavnite poddrùva~i i pro-
pagatori na makedonskata nacionalna dràva vo
ramkite na Federativna Jugoslavija, sred make-
donskata emigracija vo Bugarija i sred bugarska-
ta op{testvena javnost. Po~inal vo Sofija na 14
januari 1950 godina.
1869, oktomvri, 18,

Vo selo Ek{i-su (Vrbeni), Lerinsko e roden Sre-
bren POP PETROV, dolgogodi{en ~len i aktiv-
ist na Makedonskoto revolucionerno dvièwe,
deec me|u makedonskata emigracija. Zavr{il slo-
venska filologija na Sofiskiot univerzitet.
9
Rabotel kako u~itel i u~ili{en inspektor vo
pove}e gradovi vo Makedonija. Po Mladotur-
skata revolucija aktivno u~estvuval vo postavu-
vaweto na osnovite na u~itelskata organizacija
vo Makedonija i e osobeno aktiven vo dejnosta na
Sojuzot na bugarskite konstitucioni klubovi.
Bil redaktor na vesnikot „U~itelski glas“ od
1910-1912 godina. Za vreme na Prvata svetska voj-
na, vo 1916-1917 godina, bil okruèn upravnik vo
Bitola. Po Prvata svetska vojna, vo 1922 godina,
od strana na avtonomisti~kata VMRO i od Alek-
sandrov li~no, ispraten bil vo Amerika i vo Ka-
nada so zada~a da go organizira dejstvuvaweto na
Makedoncite vrz platformata na golemobugar-
skata nacionalisti~ka politika. So anga`man
na Srebren Pop Petrov, bila formirana Make-
donskata patrioti~eska organizacija (MPO) vo
1922 godina. Vo periodot od 1923 do 1927 godina
bil pratenik vo Bugarskoto narodno sobranie
i ~len na Makedonskata parlamentarna grupa.
Po~inal na 17 noemvri 1950 godina vo Sofija.
1869,
Vo selo Prekopana, Kostursko e roden Pando
ME^KAROV, pripadnik na Makedonskoto revo-
lucionerno dvièwe, lerinski selski vojvoda.
Bil ~len na TMORO i od 1899 godina rakovodi-
tel na selskiot komitet vo Prekopana. Vo Ilin-
denskoto vostanie ja predvodel ~etata od rodno-
10
to selo. Bil ubien od andartite vo vremeto na
t.n. „Zeleni~kata krvava svadba“ na 13 noemvri
1904 godina.
1869,
Vo selo Kosinec, Kostursko e roden Hristo
GU[LEV-Gu~o, pripadnik na Makedonskoto
revolucionerno dvièwe, kosturski vojvoda.
Zavr{il osnovno obrazovanie i bil ~len na
TMORO od 1899 godina Vo Ilindenskoto vos-
tanie predvodel ~eta na Organizacijata. Potoa
se zasolnil vo Varna, Bugarija, a ve}e letoto
1904 godina se vratil vo Kostursko. Zaginal vo
borba so gr~kite andarti, me|u selata O{tima i
Trnovo, Kostursko, vo septemvri 1904 godina.
1869,
Po~inala Slavka DINKOVA, kulturno-pros-
veten deec, poet. ]erka na vidniot makedon-
ski prerodbenik i revolucioner Konstantin
Drìlovec i sestra na Georgi Dinkov-Dinkata.
Rodena bila vo 1848 godina vo selo Drìlovo,
Vodensko. Zavr{ila gr~ko i francusko u~i-
li{te vo Solun. Od rani godini posvetena na
prosvetuvaweto na svojot narod na maj~in jazik.
Bodrena od svojata blagorodna majka Velika, vo
1866 godina vo tatkovata ku}a vo Solun, go otvo-
rila prvoto ènsko makedonsko u~ili{te. Obja-
vuvala feministi~ki statii vo v. „Makedonija“
11
i gi objavuvala prevedeni feministi~kite pisma
na Adelaida de Tone.
1879, maj, 16,

Vo selo Gole{evo, Demirhisarsko, e roden Stojo
HAXIEV, istaknat pripadnik na Makedonskoto
revolucionerno dvièwe, vojvoda, u~itel. Bil
u~itel vo pove}e sela vo
Serskiot okrug, a vo peri-
odot od 1900 do 1905 godina
bil komita na TMORO.
Od 1905 godina bil demir-
hisarski okoliski vojvoda
i u~esnik na Rilskiot kon-
gres. Bil ~len na Narod-
nata federativna partija
(NFP), pratenik vo Os-
manliskiot parlament. Vo
Prvata svetska vojna bil okruèn upravnik vo
Strumica, a od 1920 godina bil advokat vo Pe-
tri~. Kako pripadnik na levoto krilo na Make-
donskoto revolucionerno dvièwe bil ubien od
lu|eto na vrhovisti~kata VMRO vo Petri~ko na
27 septemvri 1924 godina.
1879,
Vo selo Mokreni, Kostursko, e roden Nikola AN-
DREEV, poznat u{te kako Alaj-bej, pripadnik na
Makedonskoto revolucionerno dvièwe, reon-
12
ski vojvoda vo Kostursko, u~itel. Zavr{il gim-
nazisko obrazovanie vo Bitola i odreden period
u~el vo voenoto u~ili{te vo
Sofija. Se vklu~il vo TMORO
i najprvo bil komita vo ~etata
na Marko Lerinski. Vo vreme
na Ilindenskoto vostanie, kako
vojvoda, bil u~esnik vo borbite
za osloboduvawe na Nevska i
Klisura, kako i vo drugi bitki
so turskiot asker. Se angaìral
vo makedonskoto osloboditelno
delo vo Kostursko, Lerinsko i
Kaljarsko s# do 1907 godina. Po Mladoturskata
revolucija, bil u~itel vo rodnoto selo. Bil zas-
trelan od svoj prijatel vo avgust 1911 godina vo
rodnoto selo.
1879,
Vo Kuku{ e roden Dimitar (Mico) DELÊV,
pomal brat na Goce Del~ev, pripadnik na Make-
donskoto revolucionerno dvièwe, komita.
So osnovno obrazovanie se zdobil vo rodniot
grad, a potoa obrazovanieto go prodolìl vo
Solunskata gimnazija, kade {to stanal ~len na
TMORO. Bil eden od organizatorite na buntot
na u~enicite protiv samovolieto na direktorot
i na nekoi profesori vo Gimnazijata. Poradi
toa, bil isklu~en od nea vo 1896 godina, a go
13
prodolìl svoeto obrazovanie
vo bugarskiot grad Dupnica, kade
{to ìveel vo domot na pri-
jatelot na Goce Del~ev, Nikola
Male{evski. Tuka se zapoznal
so golem broj ~lenovi i rako-
voditeli na TMORO. Kako ~len na
revolucionerna grupa u~estvuval
vo nekolku teroristi~ki akcii.
Letoto 1900 godina se priklu~il na ~etata na
vojvodata Hristo êrnopeev i bil eden od najmla-
dite komiti vo nea. Zaginal vo prvoto pogolemo
sudruvawe na ~etata so askerot, kaj selo Bajalci,
Gevgelisko, na 4 fevruari 1901 godina.
1879,
Vo selo Kru{evo, Sersko e roden Angel ATA-
NASOV, pripadnik na Makedonskoto revolu-
cionerno dvièwe, u~itel. Zavr{il pedago{ko
u~ili{te vo Ser vo 1900 godina i u~itelstvuval
vo \umurxina, Odrinsko. Kako direktor na Ser-
skoto klasno u~ili{te vo 1902 godina stanal
~len na Okru`niot komitet za Ser na TMORO.
Vo tekot na maj 1903 godina bil zatvoren i osuden
na tri godini zatvor. Po amnestijata vo 1904 go-
dina, povtorno ostanal aktiven vo redovite na
TMORO. U~estvuval kako delegat na Serskiot
okruèn kongres vo 1905 godina. Po~inal vo
Krxali, Bugarija vo 1952 godina.
14
1889, avgust, 28
Vo Voden e roden Trifun Petrov BUZEV, pripad-
nik na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno
i komunisti~ko dvièwe, {panski borec. Za
vreme na Prvata balkanska vojna se preselil vo
Soedinetite Amerikanski Dràvi i zel aktivno
u~estvo vo rabotni~koto dvièwe na Wujork. Vo
januari 1937 godina zaedno so svoi istomisleni-
ci od Makedonija koi ìveele vo Wujork zami-
nal vo [panija i se vklu~il vo dobrovole~kite
brigadi za odbrana na Republikata, odnosno vo
XV internacionalna brigada na Republikanska-
ta armija. U~estuval vo borbite na {est fron-
ta, a duri petpati bil ranuvan. Vsu{nost, Tri-
fun Buzev, u~estvuval do krajot na borbite vo
[panija, a se zdobil so ~in na potporu~nik. Se
povlekol so poslednite republikanski edinici
vo francuskite logori vo 1939 godina. Se vratil
vo Narodna Republika Makedonija vo 1947 godi-
na, a po~inal vo Skopje na 23 juni 1966 godina.
1899, juni, 03,

Vo Kuku{ e roden Tu{e Hristov VLAHOV,
istori~ar, publicist, univerzitetski profe-
sor, dopisen ~len na Bugarskata akademija na
naukite. Po Vtorata balkanska vojna vo 1913
godina, zaedno so semejstvoto emigriral vo Bu-
garija. Diplomiral istorija na Sofiskiot uni-
verzitet vo 1926 godina i specijaliziral vo Ber-
15
lin i vo Pariz (1929-1932). Kako ~len na BKP od
1934 godina i gimnaziski profesor vo Karlovo,
Sliven, Kopriv{tica i Sofija od 1934 do 1944
godina, postojano bil sleden i maltretiran od
vlastite. Po Vtorata svetska vojna bil glaven
inspektor po istorija vo Ministerstvoto na
narodnata prosveta, a potoa profesor po nova
op{ta istorija na Sofiskiot univerzitet (1961-
1968). Poseben interes mu bile nacionalno-os-
loboditelnite borbi vo Makedonija. Po~inal
vo Sofija na 13 juni 1981 godina.
1899, septemvri,
Zapo~nala takanare~enata „DASKAL-TA-
NASOVA AFERA“ na Makedonskata revolu-
cionerna organizacija vo Kostursko. Imeno,
Koqo Ra{ajkov-Vi{enski, istaknat pripadnik
na Makedonskoto revolucionerno
dvièwe vo Kostursko, go ubil
grkomanskiot u~itel vo selo [es-
teovo po ime Tanas. Ubistvoto bilo
izvr{eno na sred den, za vreme na
svadba vo selo Tioli{ta. Zaradi
ubistvoto bile zatvoreni ~etiri
lica od [esteovo, pripadnici na
TMORO i toa bila prvata afera
na Makedonskata revolucionerna organizacija
vo Kostursko, poznata pod imeto „Daskal-Tana-
sova afera“.
16
1899, noemvri, 01,
Vo selo German, Lerinsko e roden German Hris-
tov DAMOVSKI-Stariot, istaknat pripadnik
na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno i
komunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-
donija, sin na poznatiot lerinski vojvoda Petar
Hristov-German~eto. Vo 1916 godina emigriral
vo Bugarija. Me|u dvete svetski vojni pripa|al
na levoorintiranoto makedonsko progresivno
dvièwe vo Bugarija i sorabotuval so Bugarska-
ta komunisti~ka partija. Zaradi navodno u~estvo
vo ubistvoto na punktoviot na~alnik
na VMRO vo Varna, German Damovski
bil osuden od VMRO na smrt, a od bu-
garskata dràva najprvo bil zatvo-
ren i potoa interniran do 1938 godi-
na. Vo vreme na Vtorata svetska vojna
se naselil vo bitolskoto selo Bis-
trica, a vo 1945 godina se vratil vo
rodnoto selo German i se priklu~il
na makedonskiot NOF. Stanal ~len
na Centralniot sovet na NOF i
pretsedatel na Okru`niot odbor
na NOF za Lerinsko. U~estvuval vo
site golemi bitki na DAG do 1949 godina. Po po-
razot na DAG i po prefrlaweto na politi~kite
begalci od Grcija vo isto~noevropskite zemji,
bil naselen vo Polska, kade bil obvinet, suden,
osuden od strana na KPG za predavstvo vo slu`ba
17
na KPJ i Demokratska Federativna Jugoslavija.
Vo periodot me|u 1950-1954 godina pove}e pati
bil zatvoran vo Polska i Bugarija. Ne e poznato
koga i kade po~inal.
1909, januari, 03,

Vo Solun izlegol posledniot broj na vesnikot
„KONSTITUCIONA ZARJA“. Ovoj vesnik
zapo~nal da izleguva po Mladoturskata revolu-
cija vo Solun, odnosno na 8 avgust 1908 godina i
vkupno izlegle 35 broja. Bil pi{uvan na fran-
cuski, turski i bugarski jazik. Urednici bile
Pere To{ev, Jane Sandanski i Dimo Haxi Dimov.
Vo dogovor so Hristo êrnopeev koj go izdaval v.
„Edinstvo“, po formiraweto na Narodnata fede-
rativna partija (NFP), dvata vesnika se spoile
vo vesnikot „Narodna volja“.
1909, januari, 05,

Vo Solun izlegol posledniot broj na vesnikot
„EDINSTVO“. Ovoj vesnik zapo~nal da izle-
guva po Mladoturskata revolucija vo Solun,
odnosno na 27 septemvri 1908 godina i vkupno
izlegle 25 broja. Sopstvenik bil Hristo êr-
nopeev, a urednici: Dimo Haxi Dimov, Angel
Tomov i Pavel Deliradev.
Bil publikuvan na bugar-
ski jazik. Gi zastapuval
federalisti~kite stavo-
18
vi i bil protiv politikata na Bugarskata Egzar-
hija. Po formiraweto na Narodnata federativna
partija (NFP), se spoil so vesnikot „Konstitu-
ciona zarja“ vo vesnikot „Narodna volja“.
1909, januari, 10,

Vo Solun e roden Pavle SAVI], fiziko-
hemi~ar, redoven profesor na PMF vo Bel-
grad od 1945 godina, ~len na MANU nadvor od
rabotniot sostav od 1974 godina. Diplomiral
na Prirodno matemati~kiot fakultet (PMF)
vo Belgrad vo 1932 godina. Vo vremeto na speci-
jalizacijata vo Institutot za radium vo Pariz,
vo potragata po transuraniumovi elementi, so
Iren Kiri eksperimentirale vo 1937 godina so
bombardirawe na uraniumot so neutroni i prvi
ja nabquduvale pojavata na fisija, bez da dadat
nejzino pravilno tolkuvawe. Vo Narodnooslo-
boditelnata borba na Jugoslavija u~estvuval od
1941 godina i bil {ifrant vo Vrhovniot {tab
na Narodnoosloboditelnata vojska na Jugoslavi-
ja. Po vojnata kratko rabotel na fizikata na ni-
ski temperaturi vo Moskva. Toj e organizator na
Institutot za nuklearni nauki vo Vin~a, pokraj
Belgrad, i negov direktor od 1960 do 1966 godina.
Bil ~len na Srpskata akademija na naukite i um-
etnostite od 1946 godina i nejzin pretsedatel vo
periodot od 1971 do 1980 godina. Po~inal vo Bel-
grad, Srbija, na 30 maj 1994 godina.
19
1909, januari, 17,
Vo Solun zapo~nal da izleguva vesnikot „NA-
RODNA VOLJA“. Vo nego, vsu{nost se spoile
vesnicite „Konstituciona zarja“ i „Edinstvo“.
Vesnikot bil pi{an organ na Narodnata federa-
tivna partija (NFP). Posled-
niot broj na vesnikot izlegol
na 5 juni 1910 godina. Vo
vesnikot se objavuvale glavno
politi~ki statii i se vodele
anketi okolu pra{aweto na zbliùvawe na bal-
kanskite narodi. Urednici i sorabotnici na
ovoj vesnik, pome|u ostanatite bile Dimo Haxi
Dimov, Angel Tomov, Dimitar Vlahov i Pavel
Deliradev.
1909, fevruari, 05,

Vo Voden e roden Vangel AJANOVSKI-O~e,
istaknat pripadnik na Makedonskoto na-
cionalnoosloboditelno i ko-
munisti~ko dvièwe. Od 1927
godina aktivno u~estvuval vo
rabotni~koto dvièwe na Gr-
cija, najprvo kako ~len na Fe-
derativnata komunisti~ka mla-
dinska organizacija na Grcija
(OKNE), a naskoro stanal ~len i
na KPG. Vo 1941 godina bil ~len
na Okru`niot komitet na KPG vo
20
Voden, a vo april 1942 godina, po inicijativa na
KPG, vo Voden ja osnoval i ja rakovodel Make-
donskata antifa{isti~ka organizacija (MAO).
Vo maj 1944 godina bil nazna~en za sekretar na
Komunisti~kata voena organizacija na Make-
doncite Slavjani na Vodenskiot okrug. Podocna
bil zamenik na politi~kiot komesar na Prvata
egejska udarna brigada. Na 20 januari 1945 godina
vo Vodensko ja osnoval i ja rakovodel Tajnata os-
loboditelna makedonska organizacija (TOMO).
Od april 1945 godina bil sekretar na Okru`niot
komitet na NOF vo Vodensko, a od maj 1947 godi-
na organizacionen sekretar na Glavniot odbor
na NOF. Avtor e na trudot „Egejski buri“, koj
izlegol od pe~at vo 1975 godina. Po~inal na 19
maj 1996 godina vo Skopje.
1909, fevruari, 21,

Vo Solun zapo~nal da izleguva vesnikot
„OTEÊSTVO“, organ na Sojuzot na bugarskite
konstitucioni klubovi. Vo su{tina, zastapuval
vrhovisti~ki probugarski stavovi. Vesnikot go
ureduvale Matej Gerov, Tomo Karajovov, Dane
Krap~ev, Ilija Mon~ev i
Eftim Sprostranov koj bil
glaven urednik. Izleguval
tripati nedelno (vtornik,
~etvrtok i sabota), a bil pe~aten vo pe~atnicite
na Kone Samarxiev i Karabelev. Objaveni bile
21
vkupno 87 broja. Prestanal da izleguva po zabra-
nata na dejnosta na konstitucionite klubovi.
1909, juli, 24,

Vo Solun e formirana SOLUNSKA
SOCIJALISTI^KA FEDERACIJA legalna
politi~ka partija formirana po pobedata na
Mladoturskata revolucija. Se sozdala so fuzi-
jata na mesnite socijaldemokratski organizacii
i grupi. Vo svojata programa si postavila zada~a
da raboti na revolucionizirawe i na politi~ko-
ekonomsko organizirawe na celoto rabotni{tvo
vo toga{na otomanska Turcija. Proklamira-
la deka }e se bori za transformirawe na
kapitalisti~kata sopstvenost vo kolektivna,
za osvojuvawe na politi~kata vlast, za interna-
cionalna akcija protiv kapitalizmot i sl. Gi
izdavala vesnicite „Rabotnik“ i „Rabotni~eski
vesnik“ na 4 jazici (turski, evrejski, gr~ki i bu-
garski). Sorabotuvala so Internacionalnoto
socijalisti~ko biro. Se raspadnala vo 1912 go-
dina.
1909, avgust, 03,

Vo Solun po~nal so rabota Osnova~kiot kongres
na NARODNA FEDERATIVNA PARTIJA
(NFP), gra|anska politi~ka partija koja dej-
stvuvala vo periodot na hurietot vo Makedonija.
Na Kongresot u~estvuvale 33 delegati, glavno
22
od Serskiot, Solunskiot i Strumi~kiot okrug,
me|u koi se nao|ale Jane Sandanski, Dimitar
Vlahov, Taskata Spasov-Serski, Dobri Daska-
lov i drugi poznati rakovoditeli na levicata
vo Makedonskoto
revolucionerno
dvièwe. Kongre-
sot izbral Cen-
tralno biro so
sedi{te vo Solun
i donel program-
ski dokumenti na
Narodnata fede-
rativna partija.
Programata barala sproveduvawe na temelni
politi~ki, ekonomski i socijalni reformi so
posebno naglasuvawe na selanskoto pra{awe.
Se baralo Makedonija da dobie oblasna samou-
prava vo ramkite na Turcija. Partiski organ
bil vesnikot „Narodna volja“ koj izleguval vo
Solun. Organizacionata mreà na Narodnata
federativna partija gi opfa}ala dotoga{nite
Serski, Strumi~ki i Solunski okrug na
VMORO i se potpirala vrz selanskite i drugi-
te sitnosopstveni~ki masi. Narodnata federa-
tivna partija se zalagala za sorabotka so site
progresivni dvièwa vo Turcija. Formalno
is~eznala vo 1910 godina, no nejzinoto vlijanie
silno se ~uvstvuvalo do Balkanskite vojni.
23
1909, oktomvri, 01,

Vo Solun zapo~nalo da izleguva spisanieto
KULTURNO EDINSTVO. Do 1 mart 1910 godina
izlegle 11 broevi. Spisanieto imalo kulturno-
prosveten karakter, a ja proklamiralo parolata
„Makedonija na Makedoncite“. Go ureduvale An-
ton Stra{imirov i \or~e Petrov.
1909, oktomvri, 18,

Vo Solun e roden Dimitar JARANOV, geograf.
Osnovno i sredno obrazovanie zavr{il vo Sofi-
ja. Geografija diplomiral
na Istorisko-filolo{kiot
fakultet na Sofiskiot uni-
verzitet vo 1933 godina. Istata
godina zaminal na Humbol-
toviot univerzitet vo Berlin,
kade {to odbranil doktorska
disertacija na tema „Jurotip-
niot reljef na Alpite, Cen-
tralna Evropa i Stara Planina“, potoa zaminal
da specijalizira fizi~ka geografija i geomor-
fologija na Sorbona vo Pariz. Vo 1936 godina
bil izbran za docent po fizi~ka geografija na
Sofiskiot univerzitet. Vo Vtorata svetska voj-
na bil ata{e za kultura vo Bugarskata ambasada
vo Berlin. Po vojnata bil otstranet od fakulte-
tot i mu bilo zabraneto da objavuva trudovi vo
24
Bugarskoto geografsko dru{tvo. Vo 1947 godina,
na pokana od vladata na Narodna Republika Make-
donija, doa|a vo Skopje i e nazna~en za rakovodi-
tel na Slu`bata za hidroenergetski prou~uvawa
na Makedonija. Vo vremeto na Informbiroto se
vratil vo Bugarija, kade {to rabotel kako glaven
geolog vo izgradbata na golemite brani. Objavil
72 nau~ni i stru~ni trudovi, glavno od oblasta
na geologijata, regionalnata geografija i kar-
tografijata. Po~inal na 14 avgust 1962 godina.
1909, dekemvri, 30,

Vo Lerin e ubien Yole STOJÊV GERGEV,
istaknat pripadnik na Makedonskoto revolu-
cionerno dvièwe, lerinski vojvoda na TMORO.
Roden bil vo seloto Banica, Lerinsko vo 1868 go-
dina. Pove}egodi{en pe~albar vo Carigrad. Bil
~len na prvata teroristi~ka
grupa na Makedonskata rev-
olucionerna organizacija
vo Lerinsko vo 1899 godina.
Vo vreme na Ilindensko-
to vostanie bil vojvoda na
selskata ~eta vo rodnoto
selo. Po Ilindenskoto vos-
tanie, pokaàl natamo{na vidna aktivnost za
osloboduvawe na Makedonija i bil vojvoda na
~eta vo Lerinsko. Pripa|al na levoto krilo
na Makedonskata revolucionerna organizacija
25
i se angaìral za sorabotka so mladoturcite.
Bil ubien so atentat od strana na privrzanik na
golemogr~kata ideja vo edna kafeana vo Lerin.
1919, maj, 06,

Vo selo Sorovi~, Lerinsko, e roden \or|i FI-
LIPOVSKI, makedonski pedolog, profesor
i eden od osnova~ite na Zem-
jodelskiot fakultet, akademik.
Osnovno u~ili{te i gimnazija
zavr{il vo Bitola. Studiral
agronomija vo Zemun (1937-
1941) i diplomiral vo Sofija
(1942), kade {to ostanal do 1944
godina kako asistent po pedo-
logija. Od 1945 do 1947 g. {ef
na Pedolo{kiot agrotehni~ki
otsek pri Zemjodelsko-ispitatelniot institut
vo Skopje, a potoa profesor na Zemjodelsko-
{umarskiot fakultet i {ef na Katedrata za
pedologija na Zemjodelskiot fakultet. Rektor na
univerzitetot „Sv. Kiril i Metodij“ vo Skopje
(1963/5). Za ~len na MANU bil izbran na 18 av-
gust 1967 godina. ^len na Akademijata na naukite
i umetnostite na Bosna i Hercegovina od 1973,
a po~esen doktor na Univerzitetot vo Brad-
ford, Anglija od 1965 godina. Objavil pove}e
trudovi od oblasta na geografijata, genezata i
klasifikacijata na po~vata i od oblasta na me-
26
lioraciite. Sostavil pove}e pedolo{ki karti.
Negovo kapitalno delo e „Po~vite na Republika
Makedonija“ vo 6 tomovi vo izdanie na MANU.
1919, avgust, 18,

Vo selo Gabre{, Kostursko e roden Naum Lam-
brov PEJOV, istaknat pripadnik na Makedon-
skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko
dvièwe vo Egejskiot del na
Makedonija. Bil ~len na KPG
od 1938 godina, a vo 1939 godina
bil zatvoren od gr~kite vlasti.
Vo 1940 godina stanal u~esnik
vo Gr~ko-italijanskata voj-
na. Od 1941 bil vo ilegalstvo
i go organiziral i rakovodel
antifa{isti~kiot otpor vo Ko-
stursko. Vo letoto 1943 godina
od Okru`niot komitet na KPG
za Kostursko bil nazna~en za
odgovoren kadar za rabota na raz-
bivaweto na probugarskoto kontra~etni~ko
dvièwe vo selata Gabre{, Breznica, Smrde{ i
Rula. Esenta 1943 godina, bil nazna~en za koman-
dant na partizanskiot odred „Lazo Trpovski“.
Toj bil eden od osnova~ite i rakovoditelite na
SNOF vo Kostursko i organizator na otporot
na Makedoncite od Kostursko protiv politika-
ta na KPG vo odnos na makedonskoto nacional-
27
no pra{awe. Bil zamenik komandant na Prvata
egejska udarna brigada. Po vojnata bil izbiran
za pratenik vo Sobranieto na SR Makedonija i
vr{el drugi politi~ki funkcii. Po~inal vo
Skopje na 21 maj 2003 godina.
1929, septemvri, 19,

Vo Varna, od lu|eto na Van~o Mihajlov, e ubien
\or|i BA@DAROV, istori~ar, istaknat ~len
na avtonomisti~kata VMRO. Roden na 8 fevru-
ari 1881 godina vo selo Gorno Brodi, Sersko.
Srednoto obrazovanie go zavr{il vo Solunska-
ta i Bitolskata gimnazija, a podocna studiral na
univerzitetot vo Sofija i stanal diplomiran
istori~ar. Bil u~itel vo Kru{evo. Vo 1901 go-
dina kratko vreme bil komita vo ~etata na Jane
Sandanski, a potoa sekretar na ~etata na vojvo-
data Ilija Kr~ovalijata, so koja u~estvuva vo
Ilindenskoto vostanie. Vo periodot 1908-1913
godina, bil u~itel vo Solunskata gimnazija,
bil eden e od osnova~ite na Sojuzot na bugar-
skite konstitucioni klubovi i bil urednik na
vesnikot „U~itelski glas“ i na spisanieto „Is-
kra“. Po balkanskite vojni angaìran bil vo ak-
tivnostite na Izvr{niot komitet na makedon-
skite bratstva i vo obnovuvaweto na VMRO na
Todor Aleksandrov. Vo VMRO bil zadgrani~en
pretstavnik, zadolèn za informativno-pro-
pagandna dejnost. Glaven urednik na vesnikot
28
„Makedonija“, osnova~ na „Makedonski pregled“
i eden od osnova~ite na Makedonskiot nau~en
institut vo Sofija. Avtor e na nekolku knigi i
ostavil spomeni za svojata dejnost. Po ubistvoto
na Aleksandar Protogerov, eden od voda~ite na
protogerovisti~kata struja vo VMRO i ogor~en
protivnik na van~omihajlovistite.
1919,
Vo Enixe Vardar e roden Todor DOJÎNOV-
Morava, istaknat pripadnik na Makedonskoto
nacionalnoosloboditelno i
komunisti~ko dvièwe vo Ege-
jskiot del na Makedonija. ^len
na KPG i EAM od 1942 godina.
Aktiven borec vo ELAS vo
vremeto na trojnata okupacija.
Od 1945 godina bil vo ilegal-
nost i prestojuval vo Bulkes,
Jugoslavija. Vo dekemvri 1945
godina ministerot za javna bez-
bednost na Grcija so poseben
ukaz gi proglasil za razbojnici Todor Doj~inov i
negoviot brat Aleksandar Doj~inov, i za nivnoto
fa}awe ili ubivawe raspi{al pari~na nagrada
od 200 000 drahmi. Vo noemvri 1945 godina, Todor
Doj~inov se vratil vo Egejskiot del, a od mart
1946 godina bil sekretar na Okoliskiot odbor na
NOF za Enixevardarsko. Na 29 mart 1947 godina
29
so svoi drugari bil opkolen od policijata kaj
selo Kru{ari, posle predavstvoto na selskiot
kmet, i otkako vo borbata bil ranet, aktiviral
ra~na bomba i samiot se samoubil samo za da ne
padne ìv vo racete na neprijatelot. Negovoto
telo nekolku dena bilo ~uvano na plo{tadot na
Enixe-Vardar so cel da se zapla{i naselenieto.
1919,
Vo Nevrokop po~ina Ivan ALEV, lekar, pripad-
nik na Makedonskoto revolucionerno dvièwe
i u~esnik vo Ilindenskoto vostanie. Roden bil
vo Gumenxe vo 1851 godina. Diplomiral medi-
cina vo Atina i stanal lekar vo rodnoto mesto.
Osobeno bil angaìran vo davaweto medicinska
pomo{ na borcite od nacionalnoosloboditelno-
to dvièwe, vo koe bil celosno vklu~en do kra-
jot na svojot ìvot.
1929,
Vo Sofija od privrzanici na mihajlovisti~kata
VMRO e ubien Pandil [I[KOV,
istaknat pripadnik na Makedon-
skoto revolucionerno dvièwe,
lerinski vojvoda. Bil roden na
20 dekemvri 1874 godina vo selo
Ek{i-su (Vrbeni), Lerinsko. Od
1898 godina bil vo TMORO. Pri
snabduvaweto na Organizacijata
30
so oru`je bil faten od Turcite i odleàl iz-
vesen period vo zatvor. Amnestiran bil vo 1902
godina, i potoa imal vidno u~estvo vo Ilinden-
skoto vostanie od 1903 godina. Po neuspehot na
Vostanieto, toj ja prodolìl svojata komitska
dejnost, a vo Prvata balkanska vojna u~estvuval
kako vojvoda na ~eta, koja posle èstoki borbi so
turskiot asker, uspeala da go oslobodi grat~eto
Klisura. Po Prvata svetska vojna zaminal i
ìveel vo Bugarija. Ne sakal da se soglasi so an-
timakedonskata politika na mihajlovisti~kata
VMRO i zatoa bil ubien.
1939, juli, 01,

Vo selo Setoma, Kostursko e roden Paskal GI-
LEVSKI, poet, raskaùva~, romansier, eseist,
kriti~ar, preveduva~. Pominal niz egzodusot na
decata begalci po Gra|anskata vojna vo Grcija
(1946-1949). Se {koluval vo Ungarija. Vo Skopje
zavr{il sredno umetni~ko u~ili{te i Filo-
zofski fakultet. Bil direk-
tor na Narodnata i univer-
zitetska biblioteka „Sv.
Kliment Ohridski“ vo Skop-
je, pretsedatel na Sovetot
na Stru{kite ve~eri na
poezijata i pretsedatel na
Sojuzot na literaturnite
preveduva~i na Makedonija.
31
^len e na Ungarskata akademija na naukite i u-
metnostite. Raboti kako urednik vo izdava~kata
ku}a „Matica makedonska“. Preveduva od gr~ki,
francuski i ungarski jazik. Odlikuvan od Fran-
cuskata vlada so zvaweto „Vitez na umetnosta i
literaturata“.
1939, avgust, 02,

Vo selo Pozdivi{ta, Kostursko, e rodena Dimi-
tra Lambrova KARÎCKA, matemati~ar, re-
doven profesor na Prirodno matemati~kiot
fakultet (PMF) vo Skopje od 1984 godina.
Diplomirala vo 1961 na PMF, magistrirala
vo 1969 godina vo Belgrad i doktorirala 1973
godina na PMF so temata
„Nekoi problemi na kvadrat-
noto programirawe so matrici
od Leontiev tip“. Objavila
nau~ni trudovi vo oblasta na
matemati~koto programirawe,
univerzitetski u~ebnici,
skripti za svoite predavawa
na postdiplomskite studii,
stru~ni trudovi za potrebite na matemati~kite
{koli, kako i za permanentnoto obrazovanie na
nastavnicite. Bila prodekan na Matemati~kiot
fakultet (1980-1982), na PMF (1991-1993) i {ef
na Institutot za informatika (1985-1989 i 1995-
1997).
32
1939, avgust, 15,
Vo selo Izglibe, Kostursko, e roden Nikola
PAVLOVSKI, arhitekt, redoven profesor na
Arhitektonskiot fakultet vo Skopje. Diplo-
miral na Arhitektonsko-
grade`niot fakultet vo Sko-
pje vo 1962 godina. Go predaval
predmetot proektirawe na in-
dustriski i stopanski zgradi.
Se zanimaval i so arhitekton-
sko proektirawe na stopanski,
na industriski, na stanbeni i
na delovni objekti. U~estvuval
i na anonimni arhitekton-
ski konkursi. Pozna~ajni realizirani objekti:
Fabrikata za medicinska plastika vo Tetovo
(1986), po{tite so ATC vo naselbite Zelen Rid
i Karpo{ vo Kumanovo (1994). Se zanimaval i so
nau~noistraùva~ka rabota, posebno so prob-
lemite na osvetluvaweto so dnevna svetlina vo
arhitektonskoto proektirawe i objavil pove}e
trudovi.
1939, oktomvri, 19,

Vo selo Gorno Poàrsko, Vodensko, e roden Pe-
tre Ristov BICEVSKI, raskaùva~, romansier,
folklorist i slikar. Vo vremeto na Gra|anskata
vojna vo Grcija, vo 1948 godina, so semejstvoto go
napu{til rodnoto selo i se doselil vo selo Erxe-
33
lija, Svetinikolsko. Zavr{il
sredno zemjodelsko u~ili{te vo
Strumica vo 1964 godina i Vi{a
pedago{ka {kola vo Skopje vo
1968 godina. Rabotel kako nas-
tavnik po makedonski jazik vo
Sveti Nikole (1968-1971) i vo
Skopje (1971-2000), po {to zami-
nal vo penzija. ^len e na DPM od
1993 godina. Se zanimaval i so sobirawe folklo-
ren i onomasti~ki materijal od Meglensko. Pri-
redil i dve samostojni izlo`bi na sliki.
1949, januari, 11,

Edinici na Desettata divizija na DAG posle
dvodnevni èstoki borbi gi razbile vladinite
vojski vo gradot NEGU[ i go osvoile gradot.
Vladinite sili imale okolu 360 mrtvi, 590 rane-
ti i 350 zarobeni vojnici. Pred povlekuvaweto
od gradot, edinicite na DAG, izvr{ile mobili-
zacija na novi borci i snabduvawe so prehram-
beni produkti, obleka i drugi voeni materijali.
1949, januari,
Na teritorijata kontrolirana od Demokratska-
ta armija na Grcija bila otvorena sovremena
makedonska pe~atnica „NEPOKOREN“. Vo nea
se pe~atel vesnikot „Nepokoren“ koj bil organ
na Glavniot odbor na NOF. Vo ovaa pe~atnica
34
site izdanija bile pe~ateni na makedonski li-
teraturen jazik, so {to se zacvrstuvala make-
donskata nacionalna kultura, a se pottiknuval
i makedonskiot nacionalen razvoj vo Egejskiot
del na Makedonija. Vsu{nost, so otvoraweto
na pe~atnicata „Nepokoren“, od strana na KPG
i DAG, u{te edna{ nedvojbeno, se priznavale
makedonskite nacionalni prava i se afirmirala
makedonskata nacionalna individualnost.
1949, fevruari, 03,

Na slobodnata teritorija na planinata Vi~o, so
prisustvo na 29 ~lenovi, se odràl VTORIOT
PLENUM na Centralniot sovet na NOF. Vo
prisustvo na najvisokite rakovoditeli na DAG
i KPG, bil konstatiran „ogromniot pridones“
na makedonskiot narod vo borbata na DAG pro-
tiv vladinite sili i bile
konstatirani „prido-
bivkite na site poliwa“
od makedonskiot nacio-
nalen razvoj vo Egejskiot
del na Makedonija. Se kon-
statirala i potrebata od
zasilena rabota vo nasoka
na u{te pogolema vklu~enost na Makedoncite
vo DAG i vo borbata protiv monarhisti~kata
reakcionerna vlast vo Grcija. Bilo re{eno da
se zapo~ne so organizacija na Vtoriot kongres
35
na NOF na kogo trebalo da se „proklamira obe-
dinuvaweto na Makedonija vo edna edinstvena
nezavisna, ramnopravna makedonska dràva vo
ramkite na narodnodemokratska federacija na
balkanskite narodi...“
1949, fevruari, 12,

Zapo~nala i se odigrala BITKATA za osvoju-
vawe na LERIN od strana na DAG. Gradot bil
napa|an od ~etiri pe{adiski brigadi, dve arti-
leriski baterii i oficerskata {kola na DAG.
Niv im se sprotistavuvale 3 pe{adiski brigadi
na vladinata armija so 40 topovi, tenkovi i bor-
bena avijacija i brojni policiski sili. Zaradi
navremenite razuznava~ki informacii deka
}e pretstoi napad od DAG,
vladinite sili imale
vreme da se podgotvat i da
napravat odli~en odbram-
ben sistem od bunkeri i
utvrduvawa okolu gradot
i vo samiot grad, zaradi
{to, vsu{nost, imale golema prednost vo bit-
kata. Vo po~etniot period od borbenite dejst-
vija, eden bataljon na DAG uspeal da go probie
za{titniot obra~ i da vleze vo gradot, no osta-
natite edinici na DAG ne uspeale da se probijat
i da vlezat vo gradot. Na krajot posle dvodnevni
èstoki sudiri, vladinite vojski postignale
36
uspeh vo odbranata na gradot i gi
odbile napadite na svoite pro-
tivnici. Vo bitkata za Lerin,
DAG imal golemi ~ove~ki zagubi:
spored nekoi podatoci, okolu 700
mrtvi ({to podocna bile pogreba-
ni vo zaedni~ka grobnica isto~no
od Lerin) i 350 zarobeni vojnici,
a nasproti toa vladinite sili imale okolu 400
mrtvi i 82 zarobeni vojnici.
1949, fevruari, 12,

Vo bitkata na DAG za osvojuvawe na Lerin za-
gina Jani PIROVSKI, istaknat pripadnik
na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno
i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na
Makedonija. Roden bil vo selo Kosinec vo 1923
godina. U{te od 1938 godina
bil ~len na Federativnata
komunisti~ka mladinska orga-
nizacaja na Grcija (OKNE). Vo
1943 godina bil sekretar na Re-
onskiot komitet na Naciona-
lnata segr~ka organizacija na
mladite (EPON) za Kore{tata,
a istata godina i ~len na
Okru`niot komitet na EPON
za Kostursko i aktivist na SNOF. Vo avgust 1944
godina bil vo Lerinsko-kosturskiot makedonski
37
bataljon „Go~e“, a potoa borec na Prvata egejska
brigada, vo koja bil mladinski rakovoditel na
bataljon. Kako ~len na delegacija na mladinata
od Prvata egejska brigada u~estvuval na Vtoriot
kongres na makedonskata mladina vo Skopje na 6/7
januari 1945 godina. Od maj 1945 godina bil ~len
na Sekretarijatot na Okru`niot odbor na NOF
za Kostursko i sekretar na Okru`niot odbor na
mladinata za Kostursko. Od vtorata polovina na
1946 godina bil ~len na Okru`niot komitet na
KPG za Kostursko i na Izvr{niot komitet na
EAM za Kostursko. Od dekemvri 1947 godina bil
na lekuvawe vo Tirana, Narodna Republika Al-
banija. Od oktomvri 1948 godina bil vo 9. diviz-
ija na DAG so zadolènie da odgovara po make-
donskite pra{awa vo 107. brigada.
1949, fevruari, 12,

Zagina Germanija PAJKOVA, istaknata
pripadni~ka na Makedonskoto nacionalnooslo-
boditelno i komunisti~ko dvièwe vo Ege-
jskiot del na Makedonija. Rodena
bila vo selo German, Lerinsko vo
1931 godina. Od septemvri 1946 go-
dina bila ~len na Nacionalnata
segr~ka organizacija na mladite
(EPON), a od oktomvri 1948 go-
dina, sosema mlada dobrovolno se
vklu~ila kako aktiven borec vo
38
redovite na DAG. U~estvuvala vo bitkata {to
edinicite na DAG ja prezele za osvojuvawe na
Lerin na 12 fevruari 1949 godina i pritoa bila
te{ko raneta vo liceto i zarobena od vladinite
vojski. Vedna{, bez nikakvo sudewe bila strela-
na i pogrebana zaedno so ostanatite zaginati
pripadni na DAG vo zaedni~kata grobnica. Po-
etot Paskal Paskalevski, na mladata i hrabra
Germanija Pajkova $ posvetil edna pesna vo edna
negova stihozbirka.
1949, fevruari,
Od gr~kite voeni organi e strelan Janko RU-
SEVSKI, istaknat pripadnik na Makedonsko-
to nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko
dvièwe vo Egejskiot del na Makedonija. Roden
bil vo 1925 godina vo selo Papadija (Popadija),
Lerinsko. Od 1942 godina bil ~elen na Federa-
tivnata komunisti~ka mladinska organizacja
na Grcija (OKNE), a podocna i na KPG. Na 18
januari 1944 godina toj i negoviot
tatko Todor bile uapseni od Ger-
mancite, zatvoreni vo solunskiot
zatvor „Pavlos Melas“, a nivnata
ku}a vo seloto celosno izgorena.
Vo mart 1945 godina celoto seme-
jstvo Rusevski od Papadija bilo
proterano vo Demokratska Fede-
rativna Jugoslavija, a Janko Ru-
39
sevski se vratil vo Egejskiot del vo 1948 godina
i dobrovolno stapil vo DAG. Bil borec na 108.
brigada na DAG. Vo septemvri 1948 godina vo
borba so vladinite vojski na planinata Mali-
madi bil ranet i zaroben, a otkako se izlekuval,
vo fevruari 1949 godina, bil primoran sam da si
iskopa grob i bil strelan.
1949, fevruari,
Kaj mesnosta „Porta“ na Gramos, zagina Nikola
ÊTELEVSKI, istaknat pripadnik na Makedon-
skoto nacionalnoosloboditelno i komunisti~ko
dvièwe vo Egejskiot del na Makedonija. Roden
bil vo 1913 godina vo selo German, Lerinsko.
Kako regrutiran gr~ki vojnik vo Gr~ko-itali-
janskata vojna vo 1940 godina dezertiral na fron-
tot vo Albanija i preminal vo
Jugoslavija, za podocna da se
vrati vo rodnoto selo. Vo pro-
letta 1943 godina pri presto-
jot na borcite od partizan-
skiot odred „Dame Gruev“ vo
selo German, toj im go predal
pu{komitralezot koj go imal
skrieno od aprilskata vojna.
Od 1944 godina bil borec vo
redovite na ELAS, a esenta
1944 godina so oddelenite makedonski borci od
ELAS i toj preminal vo Vardarskiot del i bil
40
borec vo Prvata udarna egejska brigada. Vo pro-
letta 1946 godina se vratil vo Egejskiot del i
bil borec, najprvo vo edinicite na NOF, a po-
toa i edinicite na DAG. U~estvuval vo pove}e
bitki {to DAG gi vodel protiv vladinite vojski
i pokaàl zavidna hrabrost i po`rtvuvanost.
1949, mart, 01-03,

Na slobodnata teritorija pod kontrola na DAG vo
Egejskiot del na Makedonija, se odràla PRVA-
TA KONFERENCIJA na Segr~kiot demokrat-
ski sojuz na ènite. Bila izrazena podgotvenosta
i natamu da se poddrùva, direktno i indirektno,
borbata na DAG za „leb, mir i spokojstvo“. Rula
Kukulu, sekretar na Segr~kiot demokratski so-
juz na ènite, vo svojot govor na Konferencija-
ta, go istaknala osobeno zna~ajnoto mesto {to vo
borbata za edna vistinski slobodna i demokrat-
ska Grcija go zaze-
maat Makedonkite,
organizirani vo
nivnata nacional-
na organizacija -
Antifa{isti~kiot
front na ènite
(AF@). Osobeno
bil istaknat pri-
merot na Irina Gi-
nova-Mirka, no i na
41
drugi Makedonki-heroini od Egejskiot del na
Makedonija. Isto taka, Rula Kukulu istaknala
deka so takvata svoja posvetenost na borbata za
socijalni i demokratski prava, Makedonkite si
gi izvojuvale i svoite posebni makedonskite na-
cionalni prava.
1949, mart, 09,

Izleze od pe~at stihozbirkata „PROLET NAD
EGEJ“ na Paskal Paskalevski, napi{ana na make-
donski literaturen jazik. Paskal Paskalevski
bil roden na 14 januari 1914 godina vo selo Do-
leni, Kostursko, a umrel 13 maj 2004 vo Sofija,
Bugarija. Stihozbirka „Prolet nad Egej“, izleze
kako vtora kniga vo bibliotekata na vesnikot
„Nepokoren“, organ na NOF vo Gra|anska voj-
na vo Grcija i be{e „prvata
lastovi~ka na novata makedon-
ska poezija“ vo Egejskiot del
na Makedonija. Site pesni vo
stihozbirkata se odnesuvaat na
Makedonija, na nejzinata istori-
ja i tradicija, na nejziniot kon-
tinuitet. Site pesni, pi{uvani
so dokumentaristi~ki stil, se
protkaeni so dlabok makedon-
ski patriotizam, so vozveli~uvawe na makedon-
skiot nepokor i so afirmirawe na makedonskata
nacionalna samobitnost.
42
1949, mart, 25-26,
Se odrà VTORIOT KONGRES na NOF vo
selo Popli, Lerinsko. Na nego prisustvuvale
700 delegati i pretstavnici na KPG, na DAG, na
Zemjodelskata partija na Grcija i na Makedon-
cite od Bugarija i Pirinskiot
del na Makedonija. Kongresot
go konstatiral senarodnoto
u~estvo na Makedoncite od Egej-
skiot del vo Gra|anskata vojna
na stranata na demokratskite
i antifa{isti~ki sili. Bila
proklamirana re{enosta na
makedonskiot narod od Egej-
skiot del da ja prodolì bor-
bata za izvojuvawe na sopstvenite nacionalni,
politi~ki i kulturni prava, bil potvrden stavot
na KPG za makedonskoto nacionalno pra{awe i
za Rezolucijata na Informbiroto za Jugoslavi-
ja. Vo najtesnoto rakovodstvo na NOF bile iz-
brani: Paskal Mitrevski kako pretsedatel, Vera
Nikolova za potpretsedatel, Mihail Malio za
sekretar, a Pavle Rakovski i Vangel Koj~ev za
~lenovi.
1949, mart, 27,

Odràn e OSNOVA^KIOT SOSTANOK na
Komunisti~ka organizacija na Egejska Make-
donija (KOEM) so politi~ka i organizaciona
43
samostojnost, no vo ramkite na KPG. Prisust-
vuvale 163 delegati. Glavnata programska cel
na KOEM bila postavena vo nasoka na borba za
nacionalno i socijalno osloboduvawe na make-
donskiot narod i za pobeda na socijalizmot vo
Grcija. Bila izbrana Or-
ganizaciona komisija koja
trebalo da rakovodi so
podgotovkite za svikuvawe
na Konferencija na KOEM,
na koja, po demokratska pro-
cedura, }e se izbere rakovodstvo. Formiraweto
na KOEM zna~elo sozdavawe na u{te edna make-
donska nacionalna institucija, so {to se pot-
vrduvala makedonskata nacionalna posebnost i
koja go pokaùvala pozitivniot odnos na KPG
kon oddelnata makedonska nacionalnost.
1949, april, 01,

Edinicite na DAG zapo~nale golema voena ope-
racija za prezemawe na planinata GRAMOS, od
kade vo juni-avgust 1948 godina bile potisnati
od vladinite sili. Ovaa golema voena operacija,
edinicite na DAG uspe{no ja realizirale posle
pove}ednevni èstoki borbi, odnosno do krajot
na april 1949 godina. Me|u najèstokite bitki
vo ovaa operacija, bila onaa me|u vladinite sili
i silite na DAG na 5 april na viso~inite „Vul-
gara“ i „Kotelsko“.
44
1949, april, 03,
Vo Privremenata demokratska vlada na Grcija
/PDVG/, Paskal MITREVSKI e imenuvan za
minister za snabduvawe, a Vangel KOJÊV za
~len na Vi{iot voen sovet na DAG. Privreme-
nata demokratska vlada na Grcija e formirana
od KPG vo tekot na Gra|anskata vojna vo Grcija,
so cel da vospostavi vlast na „narodnodemokrat-
ski osnovi“. Taa nosela zakoni i drugi akti od
vnatre{nopoliti~ki karakter. Pome|u drugoto,
vo nejziniot sostav funkcionirala Direkcijata
za nacionalnite malcinstva, so zada~a da gi sle-
di i prou~uva problemite na malcinstvata i da
predlaga re{enija za nivno nadminuvawe. Posle
porazot na DAG, na 15 oktomvri 1949 godina, ovaa
vlada se samoraspu{tila.
1949, april, 05,

Vo bitkata za Gramos, vo èstokite borbi na
viso~inite „Vulgara“ i „Kotelsko“, herojski za-
gina Tinka DUMKOVA, istaknata pripadni~ka
komunisti~ko dvièwe od Egejskiot del na Make-
donija. Rodena bila vo selo Ek{i-su, Lerinsko,
vo 1926 godina. Od 1943 godina ~len na Naciona-
lnata segr~ka organizacija na mladite (EPON),
a vo DAG bila od 1947 godina. Najprvo bila pri-
padnik vo diverzantskiot odred na Mati Bulev,
a potoa bila vo Tretiot bataljon na 108. brigada
45
na DAG. Vo borbite na Gramos, Tinka Dumkova
bila te{ko raneta od granata, pa vo takva situ-
acija za da ne bide zarobena od neprijatelot, so
posledni sili izvikala: „Da ìvee narodnata
demokratija“ i se samoubila so toa {to se frli-
la vo planinskata bezdna.
1949, april, 19,

Vo blizina nad seloto Zeleni~, koga so svojata
{esnaeset~lena diverzantska grupa se obiduval
da go spre~i prodorot na gr~kite vladini vojski,
zagina Mateja /Mati/ BULEV, istaknat pripad-
nik na makedonskoto nacionalnoosloboditelno
Makedonija. Roden bil vo
selo Ek{i-su, Lerinsko,
vo 1904 godina. Pred Vto-
rata svetska vojna, bil
~len na KPG i na VMRO
(ob.). Razvil {iroka agi-
taciona dejnost za pravata
na Makedoncite. Za vreme
na Metaksasovata diktatu-
ra bil zatvoren i interniran na ostrovot Hios,
kade ostanal do 1941 godina. Po okupacijata na
Grcija, me|u prvite se vklu~il vo redovite na
ELAS kako diverzant, a mnogubrojni se negovite
akcii za minirawe na èlezni~ki prugi, pati{ta
i mostovi. Bil ~len na NOF od 1945 godina. Za
46
vreme na Gra|anskata vojna komanduval so odred
diverzanti {to dejstvuval vo Sorovi~ka okolija
i po{iroko. Bil ~len na Okru`niot odbor na
NOF za Lerinsko i imal ~in major na DAG.
1949, maj, 14,

Na vrvot „Kalkaturje“ na Neretska planina, me|u
selata Neret i Trsje, kako borec na DAG, zagina
Katina (Tina) ANDREEVA-Cveta, istaknata
pripadni~ka na Makedonsko-
to nacionalnoosloboditelno
i komunisti~ko dvièwe vo
Egejskiot del na Makedonija.
Rodena bila vo selo Mokre-
ni, Kostursko. Edna od naj-
istaknatite èni-borci vo
Demokratskata armija na Gr-
cija (DAG). Vo 1949 godina
bila delegat na Prvata kon-
ferencija na Segr~kiot sojuz
na demokratskite èni. Tuka
nejzinata hrabrost posebno
bila istaknata vo referatot na sekretarot na
ovaa organizacija, Rula Kukulu. Psevdonimot
„Cveta“ go dobila po tolkuvaweto na likot na
Cveta vo pretstavata Makedonska krvava svadba
od êrnodrinski, izvedena vo selo Embore, Kaj-
larsko, u{te vo 1944 godina. Aktiven deec vo
makedonskite NOF i AF@. Vo nejzina ~est, kako
47
odraz za nevideniot heroizam iskaàn vo pove}e
od devedeset bitki vo koi taa u~estvuvala, parti-
zanskiot vesnik na 18. brigada na DAG bil ime-
nuvan kako „Cveta“.
1949, juli, 04,

Zapo~na operacijata na vladinite gr~ki voj-
ski za likvidirawe na silite na DAG na NIXE
PLANINA, odnosno na KAJMAKÊLAN.
Pripadnicite na 24. brigada DAG, vo ja~ina od
dva pe{adiski bataljona so 350 borci i eden
kowani~ki bataljon so 140 borci, bile primo-
rani da ja napu{tat ovaa teritorija. Borbite
traele do 8 juli 1949 godina koga vladinite sili
go zazele vrvot „Bela Grota“, a edinicite na 24.
brigada na DAG bile primorani da se povle~at
preku jugoslovenska teritorija na terenot na
Vi~o. Vo borite zaginale okolu 120 pripadnici
na DAG, a okolu 130 bile zarobeni. Me|u ovie zagi-
nati, bil i Dimitar LASKOV, istaknat pripad-
nik na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno
Makedonija, i eden od najaktivnite organizato-
ri na NOF vo 1946 godina.
1949, juli,
Vo bitkata za zazemawe na strategiskiot vrv
Alevica na Gramos vo mesnosta Gramu{ta zagina
Ivan KOVAÊV-Orfeas, istaknat pripadnik
48
na Makedonskoto nacionalnoosloboditelno
Makedonija. Roden bil vo Gumenxe vo 1922 godi-
na. Od 1941 ~len na Federativnata komunisti~ka
mladinska organizacja na Grcija
(OKNE), a podocna na Naciona-
lnata segr~ka organizacija na
mladite (EPON). Od mart 1944
godina bil vo sostav na 30. briga-
da na ELAS. U~estvuval vo bor-
bite okolu Atina so vladinite
vojski i angliskite interven-
cionisti kon krajot na 1944 go-
dina. Vo mart 1945 godina prem-
inal vo Vardarskiot del, se vklu~il vo Prvata
egejska udarna brigada i u~estvuval vo borbite
protiv balistite vo Zapadna Makedonija. Sta-
nal oficer na JNA, no na svoe barawe proletta
1945 godina se vratil Gumenxisko kako aktivist
na NOF i ~len na Okru`noto rakovodstvo za Gu-
menxisko i Enixevardarsko. Podocna vlegol vo
centralnoto rakovodstvo na NOF. Zaginal kako
politi~ki komesar na bataljon na DAG.
1949, avgust,
Izlegol prviot broj na detskoto spisanie
„MAKEDONÊ“. Toa bilo mese~no spisanie,
organ na „progonetite Makedon~iwa od Ege-
jska Makedonija“ vo isto~noevropskite zemji.
49
Se pe~atelo vo Bukure{t, Romanija.
Izleguvalo do dekemvri 1953 godina.
Prvite 35 broja do dekemvri 1950 go-
dina izleguvale na makedonski li-
teraturen jazik i pravopis. Urednik
bil Pavle Kalkov od selo D’mbeni,
~len na Komisijata za prosveta na
Komitetot za pomo{ na deteto (EVOP). So ru-
brikite „Od ìvotot i dejnosta vo detskite do-
movi“ i „Poetsko kat~e“, spisanieto bilo osobe-
no atraktivno za decata.
1949, avgust,
Izlegol od pe~at posledniot broj na vesnikot
„NEPOKOREN“, koj bil organ na Glavniot od-
bor na NOF. Se pe~atel na makedonski jazik. Go
izdaval Glavniot oddel za agitacija i propaganda
na NOF, a glaven urednik bil Pavle Rakovski.
Prvin bil umnoùvan na {apirograf, a potoa vo
pe~atnicata na NOF so isto ime „Nepokoren“.
Bil koristen i vo novootvorenite u~ili{ta na
makedonski jazik kako nastavno pomagalo. Iz-
vesen period izdaval i „Bilten“ za operaciite
na DAG.
1949, avgust, 02,

Se odrà PRVATA ZEMSKA KONFEREN-
CIJA na Komunisti~ka organizacija na Egejska
Makedonija (KOEM). Vo podgotovkite na Kon-
50
ferencijata, vo juli 1949 godina, bile odràni

okru`ni konferencii vo Lerinsko i Kostursko,
dodeka vo ostanatite reoni na Egejskiot del na
Makedonija, zaradi nemaweto kontrola od stra-
na na DAG ne bilo mo`no da se organiziraat
okru`ni konfe-
rencii. Na Prva-
ta zemska konfe-
rencija na KOEM
bil istaknat pri-
donesot na make-
donskiot narod vo
zaedni~kata borba
so gr~kiot narod
i bila izrazena podgotvenosta za natamo{ni
borbi za nacionalno i socijalno osloboduvawe.
Konferencijata ja pozdravil generalniot sekre-
tar na Centralniot komitet na KPG, Nikos Za-
harijadis. Konferencijata usvoila Rezolucija
koja ja poddrùvala politikata na KPG vo odnos
na borbata, vo odnos na makedonskoto nacional-
no pra{awe i vo odnos na KPJ. Vo rakovodstvoto
na KOEM, Konferencijata izbrala 17 redovni i
14 zamenici ~lenovi na ~elo so Mihail Malio.
1949, avgust, 11,

Vo borba kaj selo Breznica, Kostursko zagina
Krste MANGOV-Stavro, istaknat pripadnik
51
komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na Make-
donija. Roden bil vo selo D’mbeni, Kostursko
vo 1912 godina. Bil predvoen ~len na KPG. Bil
u~esnik vo antifa{isti~koto
narodnoosloboditelno dvièwe
vo Grcija i borec vo ELAS. Vo
1943 godina stanal sekretar na
Reonskiot komitet na KPG za
Kore{tata, Kostursko. Bil za-
menik politi~ki komesar na Vto-
riot bataljon na Lerinsko-kos-
turskata brigada pri nejzinoto
formirawe na 22 oktomvri 1944
godina, vo seloto Grae{nica, Bitolsko. Vo 1947
godina stanal sekretar na Okru`niot odbor na
NOF za Kostursko i pretsedatel na Okru`niot
odbor na narodnata vlast vo Kostursko. Od
tie funkcii rabotel na formirawe na Narod-
noosloboditelni odbori, na narodni sudovi i na
otvorawe na makedonski u~ili{ta vo Kostursko.
Na Prviot kongres na NOF no januari 1948 go-
dina e izbran za ~len na Glavniot odbor na NOF
za Egejska Makedonija, a na Vtoriot kongres na
NOF vo 1949 godina i za ~len na Izvr{niot
odbor. Bil ~len na Direkcijata za nacionalni
pra{awa pri Privremenata demokratska vlada
na Grcija. Zaginal od artileriska granata za-
edno so general-majorot na DAG Nikos Teoharo-
pulos-Skotidas.
52
1949, avgust, 11,

Vo bitkata za Gramos kako borec na DAG zagi-
na Sotir MIOVSKI, istaknat pripadnik na
makedonskoto nacionalnooslo-
boditelno i komunisti~ko
dvièwe vo Egejskiot del na
Makedonija. Roden bil vo selo
Orovo, Prespa, Lerinsko,
vo 1923 godina. Od 1943 godi-
na bil ~len na Federativna
komunisti~ka mladinska or-
ganizacja na Grcija (OKNE),
a potoa i na Nacionalnata
segr~ka organizacija na mladite (EPON). Od
1944 godina bil vo redovite na ELAS. Vo 1946
godina kako aktivist na NOF e uapsen i zatvo-
ren. Od 1947 godina bil vo DAG, vo edinicata
na Pando Markovski od selo @elevo. Zavr{il
{kola za oficeri na DAG. Glavniot {tab na
DAG, na 23 januari 1949 godina go unapredil vo
~in potporu~nik, a na 29 juli vo ~in poru~nik.
Posmrtno mu e dodelen ~in major i e proglasen
za heroj na DAG.
1949, avgust, 26,

Vladinite gr~ki sili ja zapo~nale OPERACI-
JATA za ~istewe na REONOT NA PRESPAN-
SKOTO EZERO od borcite na DAG. So golema
~ove~ka i tehni~ka nadmo} na vladinite sili,
53
edinicite na DAG vo ovoj reon bile potisnati do
samata gr~ko-jugoslovenska granica vo mesnosta
„Perovo“. Na jugoslovenska teritorija uspeale
da se prefrlat samo mal broj na borci na DAG.
1949, avgust, 30,

Vo mesnosta ]afa na planinata Gramos, koga
avionska bomba go pogodila bunkerot vo koj
bil smesten celiot [tab na 426. bataljon na
DAG, zagina Peco ROMEV, istaknat pripadnik
komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot del na Make-
donija. Peco Romev bil roden vo selo Gorni~evo,
Lerinsko. Od avgust 1943 godi-
na bil vo redovite na ELAS,
a vo oktomvri 1944 godina se
prfrlil vo Vardarskiot del i
stanal borec na Prvata udar-
na egejska brigada. So Briga-
data u~estvuval vo site voeni
operacii i borbi vo Zapadna
Makedonija protiv balis-
tite. Se vratil vo Egejskiot
del vo 1945 godina i bil akti-
vist na NOF i borec na vooruènite grupi na
NOF. Od noemvri 1946 godina bil vo redovite
na DAG, odnosno vo redovite na 18. brigada na
DAG so koja u~estvuval vo pove}e borbi na Vi~,
Sne`nik, na Gramos, pri {to pokaàl golema
54
hrabrost. Na Vtoriot kongres na NOF od mart
1949 godina, stanal ~len na Glavniot odbor na
NOF. Peco Romev bil komandir na vod na DAG,
potoa na ~eta, a zaginal kako komandant na 426.
bataljon na 18. brigada na DAG i toa na samiot
kraj na bitkata za Gramos i Gra|anskata vojna vo
Grcija.
1949, avgust, 30,

ZAVR[I GRA\ANSKATA VOJNA VO GRCI-
JA so povlekuvawe na edinicite na DAG na teri-
torijata na Albanija. Po~nuvaj}i od 2 avgust
1949 godina, vladinite sili vo kodiranata akcija
„Fakel“, gi napadnale
na Vi~o daleku pomalu-
brojnite sili na DAG i
za kratko vreme, do 17
avgust, gi potisnale
kon Gramos. Potoa
zapo~nale borbite na
Gramos kade silite na
DAG doìveale celosen poraz i bile primorani
da se povle~at kon Albanija. Spored oficijalni
podatoci na gr~kiot General{tab, vladinite
vojski vo tekot na Gra|anskata vojna zagubile
11. 745 vojnici i 1. 032 oficeri; 35. 419 vojnici
i 2. 330 oficeri bile raneti; 4. 527 vojnici bile
is~eznati. Spored istiot izvor bile izvr{eni
4. 125 smrtni presudi nad civilni lica; od mini
55
nastradale 900 civilni lica; uni{teni bile 476
patni i 430 èlezni~ki mostovi; napolno bile
uni{teni 24. 500 zgradi, a
delumno 22. 000 zgradi. S#
na s#, se smeta deka vkupniot
broj na mrtvi i raneti vo
Gra|anskata vojna vo Grcija e
okolu 155. 000. Isto taka, se
smeta deka od vkupno 50 000
zaginati vo redovite na DAG, 20 000 bile Maked-
onci, a pak deka 50 000 Makedonci emigrirale (30
000 vo Jugoslavija i 20 000 vo isto~noevropskite
zemji). Pokraj toa, 46 makedonski sela bile
izbri{ani od geografskata karta.
1949, oktomvri, 15,

Privremenata demokratska vlada na Grcija
(PDVG) obznanila PROKLAMACIJA so koja,
fakti~ki, go priznavala porazot i ja proglasu-
vala Gra|anskata vojna
za zavr{ena. Vo Prokla-
macijata, pome|u ostana-
toto, se velelo: „Izminaa
triipol godini otkako
anglo-amerikanskiot im-
perijalizam i negovite
slugi ja turnaa na{ata
zemja vo ne~esnost, ja potonaa vo krv, ja napol-
nija so urnatini. DAG ne go poloì oru`jeto.
56
Se povle~e pred golemata materijalna nadmo}
nost {to ja koncentriraa okupatorite. Go zapre
krvoprolevaweto za da ja spasi Grcija od celos-
no uni{tuvawe, poradi toa {to interesite na
zemjata i narodot gi stavi nad s#. Nastojuvawata
za vnatre{no pomiruvawe odgovara na na{ata
cel, koja so godini prodolùva. Toa go odrazuva
faktot {to na{ite sili na Vi~o i na Gramos
ja zaprea vojnata so cel da go pomognat pomiru-
vaweto“. Istovremeno so ovoj ~in Privremenata
demokratska vlada na Grcija se samoraspu{tila.
1949, dekemvri, 07,

Vo Sofija zapo~nal sudskiot proces protiv Va-
sil IVANOVSKI-BISTRI[KI, od selo Lo-
varde, Kostursko, poznat borec protiv fa{izmot,
istaknat makedonski komunist i
patriot, teoreti~ar na makedon-
skata nacionalna samobitnost.
Bistri{ki, bil suden vo procesot
protiv Traj~o Kostov, istaknat
bugarski op{testvenik i komu-
nist. Sudeweto na Ivanovski,
vsu{nost, se pretvorilo vo sud-
ski proces na bugarskata dràva
protiv makedonskiot duh i pro-
tiv makedonskata nacionalna
svest, ednostavno re~eno, protiv makedonskata
nacionalna samobitnost. Vasil Ivanovski bil
57
osuden na 12 godini strog zatvor i gubewe na

gra|anskite prava za 15 godini. Po sedum godini
odleàni vo zatvor vo 1956 godina bil rehbili-
tiran i osloboden kako nevino osuden.
1949,
Vo Lerin bil ubien Mihail KLJANEV, istaknat
pripadnik na Makedonskoto nacionalnooslo-
boditelno i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot
del na Makedonija. Roden bil vo seloto Patele,
Lerinsko. Od mladi godini mu pristapil na pro-
gresivnoto dvièwe vo Grcija. Od 1928 godina bil
~len na KPG, a bil ~len i na VMRO (ob.). Vo 1932
godina sekretar na Reonskiot komitet na KPG za
Sorovi~kiot kraj. Uìval golema popularnost
i me|u Makedoncite i me|u Grcite. Vo 1934 go-
dina bil delegat od Lerinsko na Op{togr~kiot
antifa{isti~ki kongres vo Atina. Pove}e pati
bil zatvoran poradi partiskata dejnost i toa vo
zatvorite vo Lerin, Larisa, Drama i celi ~etiri
godini vo zatvorot na Egina. Izvesno vreme bil
interniran na suviot i surov ostrov Gavdos.
Vo po~etokot na okupacijata na Grcija vo 1941
godina, prebegal na ostrovot Krit, kade {to
~etiri godini, pod psevdonimot Makridis, kako
rakovoditel na antifa{isti~koto dvièwe, se
borel protiv germanskiot okupator. Vo 1945 go-
dina se vratil vo rodnoto mesto i ponatamu ne-
umorno izvr{uvaj}i zada~i postavuvani od KPG.
58
Vo 1949 godina bil uapsen vo Lerin, za vreme
na izvr{uvawe na partiski zada~i i nabrzo pri
negovoto prenesuvawe od edna vo druga policis-
ka stanica, podmolno likvidiran od strana na
policijata.
1969, dekemvri, 24,

Vo Bitola po~inal Stefan ROLEV, istaknat
pripadnik na Makedonskoto revolucionerno
dvièwe, eden od prvite i najsestrani make-
donski sportisti, istaknat pedagog i deec vo
fizi~kata kultura. Roden bil na 15 avgust 1865 go-
dina, vo seloto Ek{i-su, Lerinsko. Bil u~esnik
vo Ilindenskoto vostanie
i vo poilindenskite os-
loboditelnite borbi na
makedonskiot narod. Vo
1908 godina vo Lerin go
osnoval gimnasti~arskoto
dru{tvo „Biglenski ju-
nak“, a samiot, blagodare-
nie na svoite inzvoredni
fizi~ki predispozicii,
zaradi {to bil narekuvan
„@elezniot Rolev“, se za-
nimaval so niza sportovi: gimnastika, akroba-
tika, atletika, digawe tovar, pelivanstvo, boks,
velosipedizam, motociklizam i planinarstvoto.
Vo Bitola go organiziral prviot boks-me~, or-
59
ganiziral egzibicii na velosipedi i motocikli

i masovni planinarski pohodi na Pelister.
1979,
Vo Skopje po~ina \or|i BONÊV, istaknat
pripadnik na Makedonskoto nacionalnooslo-
boditelno i komunisti~ko dvièwe vo Egejskiot
del na Makedonija. Roden bil vo selo Proso~en,
Dramsko. Bil ~len na KPG u{te od pred Vto-
rata svetska vojna. Bil me|u prvite borci na
antifa{isti~koto dvièwe protiv bugarski-
ot okupator vo isto~nite kraevi na Egejskiot
del na Makedonija, odnosno bil u~esnik i eden
od glavnite organizatori na takanare~enoto
Dramsko vostanie vo septemvri 1941 godina. Na
osnova~kiot sostanok na NOF vo Skopje na 23
april 1945 godina, bil nazna~en za Pretsedatel
na Odborot na begalcite od Egejska Makedonija
vo Narodna Republika Makedonija, a podocna
bil ~len na Glavniot odbor na Zdruènieto na
begalcite od Egejskiot del na Makedonija.
1979,
Vo Wujork, Soedineti Amerikanski Dràvi
po~ina @ivko Dimitrov ANGELU[EV, lekar
otorinolaringolog, viden amerikanski nau~nik
i op{testvenik od makedonsko poteklo, {pan-
ski borec. Roden bil vo selo Plevna, Dramsko,
60
vo 1897 godina. Nadoen so napredni idei, vo
1937 godina se vklu~il vo internacionalnite
brigadi za odbrana na Republikata vo [panija.
Bil direktor na bolnicata na [panskata repub-
likanska vlada. Vo Soedinetite Amerikanski
Dràvi, za vreme na Vtorata svetska vojna, ze-
mal aktivno u~estvo vo kampawata za pomo{ na
nacionalnoosloboditelnata i antifa{isti~ka
borba na makedonskiot i jugoslovenskite nar-
odi. Vo 1946 godina, na iseleni~kata konferen-
cija vo Klivlend, bil ednoglasno izbran za pre-
tsedatel na Inicijativniot odbor za izgradba i
ekipirawe na bolnica vo Makedonija. Ja posetil
Socijalisti~ka Republika Makedonija vo 1957
godina, a po Skopskiot zemjotres vo1963 godina ja
zapoznaval amerikanskata javnost so posledici-
te od katastrofata i u~estvuval vo organizaci-
jata za ispra}awe pomo{ od Soedinetite Ameri-
kanski Dràvi.
61
CIP – Katalogizacija vo publikacija
Mati~na i univerzitetska biblioteka
“Sv. Kliment Ohridski“, Bitola
94(495.6) ”869/1979”
LITOVSKI, Aleksandar
Jubileen kalendar za Egejskiot del na
Makedonija vo 2009 godina / Aleksandar
Litovski. – Bitola :
Organizacija na Makedoncite-potomci
od Egejskiot del na Makedonija, 2009. –
62 str. ; ilustr. ; 16 sm
ISBN 9989-9986-2-0
a) Egejska Makedonija - Istorija 869-
1979
COBISS.MK-ID 18469185

D-R Aleksandar Litovski Jubileen Kalendarza Egejskiot Del Na Makedonija Vo 2009 Godina

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

D-R Aleksandar Litovski Jubileen Kalendarza Egejskiot Del Na Makedonija Vo 2009 Godina

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

D-R ALEKSANDAR LITOVSKI

JUBILEEN KALENDAR ZA EGEJSKIOT DEL

869, fevruari, 14,

skiot, latinskiot i gr~kiot. Od Venecija zami-

1869, mart, 15,

1869, maj, 06,

1869, oktomvri, 13,

1869, oktomvri, 18,

1879, maj, 16,

1899, juni, 03,

1909, januari, 03,

1909, januari, 05,

1909, januari, 10,

1909, fevruari, 05,

1909, fevruari, 21,

1909, juli, 24,

1909, avgust, 03,

1909, oktomvri, 01,

1909, oktomvri, 18,

1909, dekemvri, 30,

1919, maj, 06,

1919, avgust, 18,

1929, septemvri, 19,

1939, juli, 01,

1939, avgust, 02,

1939, oktomvri, 19,

1949, januari, 11,

1949, fevruari, 03,

1949, fevruari, 12,

1949, fevruari, 12,

1949, fevruari, 12,

1949, mart, 01-03,

1949, mart, 09,

1949, mart, 27,

1949, april, 01,

1949, april, 05,

1949, april, 19,

1949, maj, 14,

1949, juli, 04,

1949, avgust, 02,

ferencijata, vo juli 1949 godina, bile odr`ani

1949, avgust, 11,

1949, avgust, 11,

1949, avgust, 26,

1949, avgust, 30,

1949, avgust, 30,

1949, oktomvri, 15,

1949, dekemvri, 07,

osuden na 12 godini strog zatvor i gubewe na

1969, dekemvri, 24,

ganiziral egzibicii na velosipedi i motocikli

Вам также может понравиться