ORGANIZACJA FUNKCJONOWANIA ADMINISTRACJI CENTRALNEJ

NOTATKI Z WYKŁADÓW

Wykład I, 19.02.2009r.:

1. Cechy administracji,
2. Kształtowanie się administracji centralnej w II połowie XVIII wieku
Monarchia absolutna – ukształtowanie się ostatecznie administracji w państwie. Monarcha
potrzebował fachowej, sprawnej administracji – zaczęła mieć ona kształt nowoczesnej.
Klasyczne zasady:
1. zasada resortowości – pojawiła się we Francji (Ludwik XIII i XIV – „państwo to ja”
– rozrost administracji, kontrola wszystkiego), resort (synonim ministerstwa).
Podzielono administrację państwową na niezależne od siebie struktury
administracyjne – nazywane resortami. Najstarsze resorty w historii rządu
europejskiego (podział w zakresie fachowości):
• resort spraw zagranicznych,
• resort skarbu (majątek – własność państwa),
• resort wojskowości (armia),
• resort spraw wewnętrznych (zarządzanie państwem, administracja w
państwie),
• resort sprawiedliwości (kontrola nad sądami),
• resort spraw wyznań i oświaty
Na początku rządziło kierownictwo kolegialne (nie znano „ministra”) – 4,5 osób, każda
decyzja zapadała w głosowaniu. Od XIX wieku (Napoleon) wprowadzono jednoosobową
formę zarządzania resortem – minister (ma swoich zastępców – forma jednoosobowego
zarządu.
Zasada ta pojawiła się w XVIII wieku – Francja, a potem Prusy – według własnego kodeksu,
potem Austria, Włochy, Beneluks, państwa skandynawskie, Rosja, Rzeczpospolita.
Zauważono dominację resortu Skarbu, spraw wewnętrznych (w rozumieniu zarządzania
administracją)
2. zasada centralizacji (starsza zasada) i decentralizacji

1
Centralizacja: podporządkowanie organów niższego stopnia organom nadrzędnym –
hierarchia służbowa, decyzje władcze skupione są w organach centralnych i naczelnych (tylko
one mogą podejmować decyzje),
Decentralizacja: pojawiła się w czasie Rewolucji Francuskiej – oznacza brak zależności
administracji centralnej i terenowej i rozkład (rozłożenie) uprawnień decyzyjnych pomiędzy
władze centralne i lokalne.

Formą decentralizacji (przykładem) stał się samorząd.

Model scentralizowany przejawia się w 2 zależnościach (cechy):

• zależność osobowa – np. przyjęcie do służby (administracja), awanse, kary,
wydalenie – przejawianie zależności osobowej,
• zależność służbowa – polegająca na upoważnieniu do wydawania poleceń
służbowych (przełożony może wydawać pracownikowi)
3. zasada koncentracji (skupianie) i dekoncentracji (rozpraszanie)
Zasada koncentracji pojawiła się w XVIII wieku, polegała na tym, że kompetencje przyznane
administracji państwowej mogą być wykonywane tylko przez szczebel wyższy – zwłaszcza
centralny. Doskonały model – skoncentrowanie decyzji władczych w ręku 1 osoby (minister,
wojewoda, gubernator np. w Rosji). W połowie XIX wieku uznano, że zarządzanie 1 osoby
jest nieskuteczne. Wtedy pojawiła się dekoncentracja – powierzenie kompetencji
administracji także organom terenowym.
4. zasada hierarchicznego podporządkowania – tzw. drabina służbowa, każdy
urzędnik w administracji ma swojego przełożonego. Zasada polegająca na tym, że
władza decydowała o obsadzie, awansach karach, drodze służbowej wszystkich
urzędników. W okresie monarchii absolutnej pojawiła się podległość (na przepisach
prawa, pojawiło się prawo, nie na woli panującego)
5. zasada kolegialności i jednoosobowego kierownictwa (zastąpiła zasadę
kolegialności)
Rozumiane w 2 aspektach:
• aspekt strukturalny, chodzi o liczbę osób tworzących organ administracyjny
(kolegialne, jednoosobowe – minister),

2
 • aspekt funkcjonalny, chodzi o to ile osób podejmowało decyzję, podjęcie decyzji
uzależnione jest od efektywności grupy czy jednostki
Zasada kolegialności – starsza, funkcjonowała w XVIII wieku – decyzje zapadały
większością głosów na posiedzeniach organu administracji państwowej (forma głosowania).
Zalety tego systemu (jak to rozumiano kiedyś, wówczas):
1. system zapewniał wzajemną samokontrolę,
2. ograniczanie możliwości skorumpowania i działania sprzecznego z prawem,
3. ograniczenie wpływu władzy królewskiej (monarszej),
4. merytoryczne przygotowanie
Od czasu Napoleona wprowadzono system jednoosobowy, Francja była prekursorem tych

zmian  kompetencje władcze skupione w rękach jednej osoby – ministra stojącego na czele
resortu.
Zalety tego systemu jednoosobowego:
1. szybkość i sprawność działania,
2. wyraźne określenie odpowiedzialności.
Minusem tego było ryzyko arbitralności – dostrzegano to.
System przyjął się we Francji, Rosji, Prusach, następnych krajach.
6. zasada biurokratyzmu – pojawiła się w okresie monarchii absolutnej, związana jest z
potrzebą specjalizacji i fachowości. Urzędnicy pobierają wynagrodzenie od państwa,
są zatrudnieni na umowę o pracę. Kryterium przyjmowania do służby urzędu (XVIII
wiek) było ustalone przez króla/władcę. Częstym zjawiskiem było zatrudnianie w
administracji mieszczan, ludzi z drobnej szlachty. Poprzez nabycie takiej pracy można
było nabyć szlachectwo – tzw. szlachta urzędnicza (szlachectwo za zasługi dla króla –

praca w administracji)  Francja, monarchia habsburska

4 cechy biurokracji (biurokratyzmu) – Max Weber:
1. zawodowy charakter administracji – urzędnik to był zawód, a nie misja, służba czy praca
społeczna. Urzędnik był opłacany przez państwo. Cały swój czas poświęcał administracji,
2. specjalizacja w załatwianiu określonych spraw,
3. hierarchiczność struktury na zasadzie: przełożony – podwładny (w administracji nie ma
demokracji),

3
4. normy generalne określają funkcjonowanie aparatu urzędniczego (są pewne normy i
wszyscy urzędnicy się nimi posługują – normy generalne obowiązujące na terenie całego

państwa – zarówno w Berlinie, Bremie i Hamburgu)  abstrakcyjne do zastosowania.

Korpus urzędniczy (XIX wiek) – kształci się i tworzy aparat do zarządu państwem. W skład
wchodzą głównie ludzie z drobnej szlachty i mieszczaństwa. Zawodowy charakter
administracji – państwo przejęło obowiązki kształcenia urzędników – XIX wiek, pojawiły się
szkoły wyższe, państwowe mające przygotowywać urzędników do pracy w administracji
 Te 6 cech obowiązuje do teraz i kształtuje administrację w Polsce i w innych krajach
___________________________________________________________________________
Kształtowanie się administracji centralnej w Polsce (220 lat)
Połowa XVIII w. – w programie reform stronnictwa nazywanego „Familią” pojawia się
postulat utworzenia urzędów centralnych, administracji centralnej. Utworzona 2 takie
centralne urzędy (lata `60 XVIII wieku), oddzielenie dla Korony i dla Litwy (czyli w sumie
były 4, po 2).
Były to:
• Komisja Wojskowa,
• Komisja Skarbowa

 tak jakby pierwsze ministerstwa

Były to organy kolegialne (od 4 do 8 osób), decyzje podejmowano w głosowaniu.
Przewodniczącym był minister mianowany przez króla, pozostałych wybierał Sejm na 2 lata
spośród podwójnej liczby kandydatów królewskich (zgłoszonych przez króla).
Komisja Skarbowa – miała zadania fiskalne, zajmowała się poborem podatników,
rozbudowa infrastruktury – drogi mosty; sądownictwo skarbowe – kwestia manufaktur,
zakładów rzemieślniczych i handlu. Bardzo dużym osiągnięciem Komisji Skarbowej było
wprowadzenie budżetu państwa – 1768r. – pojawienie się w Polsce.
Budżet – zestaw planowanych dochodów i wydatków na określony czas (rok) – od kwietnia
do końca marca – rolnictwo, w niektórych krajach tak zostało. Budżet był uchwalany przez
Sejm na wniosek Komisji Skarbu.
Komisja Edukacji Narodowej – 1773r. (organ administracji centralnej) – urząd centralny
zajmujący się oświatą publiczną, wspólny dla Korony i Litwy. Nie podlegała ona rządowi
centralnemu. Sejm kontrolował sprawozdawczość finansową tej KEN i mógł wypowiadać się

4
o ogólnych liniach programowych (budżet), o zamierzeniach tej komisji. KEN przejęła szkoły
jezuickie i jedyną taką wyłączoną z zakresu władania była szkoła rycerska – założona przez
króla.
KEN-owi podlegały 2 szkoły główne:
• Kraków,
• Wilno
100 szkół średnich – większość na terenie Korony. Ważnym przejawem działania KEN było
Towarzystwo dla Ksiąg Elementarnych – opracowywało podręczniki dla wszystkich szkół
(takie same – wspólne dla całego państwa). Sukces: w krótkim czasie wydano 27
podręczników (kilka lat)

Wykład II, 27.02.2009r.:

• do tej pory quasi ministerstwa (przy królu nie było RM, rządu)
Tworzenie I Rządu (z RM)
Powstał w 1775 roku, nazywał się Rada Nieustająca – organ prawdziwie rządowy, urząd

centralnej administracji  mieliśmy RN i króla – utracił on większość swoich uprawnień na

rzecz RN  ciało kilkuosobowe, działające stale (na co dzień), posiedzenia przynajmniej raz
w tygodniu (jak trzeba codziennie).
Skład RN:
• Szef RN = monarcha,

• + 36 członków RN  powoływał ich Sejm na okres 2 lat

Połowa to byli reprezentanci Senatu (Izby Wyższej, klas wyższych – magnaterii, kleru) i

druga połowa  szlachta (tytuł niekoniecznie majątkowy)

Rada obradowała plenarnie, decyzje podejmowała głosowaniem (większość głosów). Kiedy
remis głos króla przesądzał – miał decydujący głos.
• 5 departamentów – od 4 do 8 osób (decyzje podejmowane kolegialnie):

- d. Interesów Cudzoziemskich (dyplomacji, obecnie MSZ ), król stał na czele,

- d. Policji czyli Dobrego Porządku (obecnie MSWiA ), głównie zadania i nadzór nad
miastami królewskimi,

5
- d. Wojskowy (powstał w 1775)  zastąpił Komisję Wojskową,
- d. Sprawiedliwości – nadzór nad sądami,
- d. Skarbu
Decyzje zapadały większością głosów
• to był taki I Rząd
I KONSTYTUCJA – 3 maja
Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 roku.
Stworzyła Straż Praw, która zastąpiła Radę Nieustającą. SP była najwyższą władzą
wykonawczą w państwie – król stracił większość uprawnień władczych
W skład SP wchodzili (z urzędu):
• król,
• następca tronu z głosem decydującym,
• Prymas, który z urzędu był przewodniczącym KEN,
• 5 ministrów
Tytuły nadawane:
• Marszałek był ministrem Policji (pełnił funkcję z urzędu),
• 2 kanclerzy (1 ministrem pieczęci – wszystkie sprawy administracyjne, 1 ministrem
spraw zagranicznych),
• hetman był ministrem wojny, odpowiadał za wojsko,
• podskarbi był ministrem skarbu
Marszałek Sejmu – głos doradczy, wyrażał swoje zdanie, ale nie decydował
SP jako rząd była odpowiedzialna przed Sejmem. Odpowiedzialność była traktowana
dwojako:
• odpowiedzialność za naruszenie ustawy rządowej (złamanie Konstytucji), ministrowie
ponosili odpowiedzialność sądową lub konstytucyjną (więzienie, a nawet śmierć).

Sądził ich Sąd Sejmowy  posłowie i senatorowie (teraz: Trybunał),

• odpowiedzialność za zarzuty polityczne – minister postępował niezgodnie z interesem
publicznym lub popełniał błędy, ponosili odpowiedzialność parlamentarną (2/3
głosów Sejm mógł odwołać ministra – teraz: votum nieufności)
Izba Poselska i Senat razem wypowiadały się w kwestii ministrów, głosowały.

6
SP stała na czele administracji centralnej. Straży podlegały Komisje Wielkie (tzw. resorty)
złożone z członków wybieranych przez Sejm.
Komisje Wielkie:
• Komisja Policji była dla miast królewskich,

• Komisja Wojskowa zajmowała się tworzeniem armii (z pospolitego ruszenia w armię

zaciężną – przekształcanie),
• Komisja Skarbu zajmowała się majątkiem,
• Komisja Edukacji Narodowej
Komisjom przewodniczyli ministrowie, którzy nie wchodzili do SP (np. szef Komisji Policji
nie wchodził w skład SP, wyjątek: KEN – prymas)
Komisje: na czele 14 lub 15 komisarzy, wybieranych przez Sejm na 2 lata.
W skład Policji i Skarbu wchodziło jeszcze 6 plenipotentów (reprezentantów) miast (po 6 do
KP i KS).
Czym zajmowała się KP?
Zajmowała się nadzorem nad miastami, sprawami: bezpieczeństwa, handlu, obyczajności
(porządku, ładu), zbierania danych statystycznych (ile miast, ilu mieszkańców).
Komisji nie podlegały miasta prywatne.
Ten porządek ustanowiony przez Konstytucję 3 maja przetrwał aż 2 lata.
1793r. – ostatni Sejm przed rozbiorami odbył się w Grodnie. Sejm grodzieński. Uchylił
Konstytucje 3 maja jako zbyt postępową i przywrócił Radę Nieustającą (czyli Rząd
Centralny, który zastąpił SP). Gwarantem ustroju państwa polskiego była Rosja Carska
(gwarantowała, że ustrój w Polsce się nie zmieni) .
/1793 – 1795/ - likwidacja całego państwa polskiego
Jak był zbudowany ten I Rząd Centralny (RN i SP)

1775 – 1795 Król

RN bądź SP (były zbudowane identycznie – 5 ministrów)

Komisja Rządowa – KEN, KS, KP, KW

7
Księstwo Warszawskie (1807 – 1815) w pełni niepodległe, na rozwiązaniach francuskich
(„podarowane” przez Napoleona).
W Księstwie pojawiła się RADA STANU.
RS – skład:
• król,
• ministrowie,
• sekretarz (który miał to wszystko spisać),

• 4 referendarzy jako organ pomocniczy

RS – kompetencje:
• opracowywanie projektów ustaw sejmu i dekretów królewskich,
• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych,
• orzekanie o oddanie pod sąd ministrów lub urzędników,

• orzecznictwo kasacyjne, w znaczeniu, że RS mogła zbadać czy wyrok zapadł zgodnie

z prawem wyroków sądowych,
• w dziedzinie, kwestiach administracji:
- sprawy budżetu,
- rozkład podatków na departamenty,
- ocena sprawozdań ministerialnych
RZĄD
Zgodnie z Konstytucją 1807 (22 lipiec) roku Rząd składał się z 6 ministerstw:
• resort sprawiedliwości,
• resort spraw wewnętrznych i wyznań (religii),
• resort wojny,
• resort skarbu,
• resort policji,
• resort Sekretarza Stanu – pośrednik pomiędzy Rządem, a królem (król Drezno –
monarcha saksoński, Rząd – Warszawa)
Sprawy zagraniczne były wyłączone z Księstwa Warszawskiego i zajmował się tym minister
spraw zagranicznych Saksonii.
1808r.  „dekret o ministerstwach” precyzował:

8
 1. resortem kierował jednoosobowo minister,
2. podporządkowanie urzędników ministrowi (był ich zwierzchnikiem),
3. dobór i nadzór nad urzędnikami w ręku ministra,
4. prawo napominania – kary urzędnicze, dyscyplinarne  prawo wydalenia ze służby,
5. coroczna ocena urzędnika
Czym się zajmowały?
Ministerstwo Sprawiedliwości – minister nie mógł wpływać na wyroki sądowe, czuwał nad
strukturą i organizacją sądów (jego główne zadanie).
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych – zajmowało się kwestiami administracji, gospodarki
(gospodarka państwa – gospodarka handlu, rzemiosła).
Ministerstwo Skarbu – zajmowało się kwestiami tj.: źródła dochodów, kwestie wydatków
państwowych, wykonanie budżetu.
Ministerstwo Policji – zajmowało się nadzorem nad niższymi klasami społeczeństwa tj.:
chłopi, służba, rzemieślnicy, robotnicy, włóczędzy, żebracy.
Pod kierownictwem ministrów ustanawiano dyrekcje specjalne (podlegały pod ministerstwa),
które zajmowały się prawnymi segmentami, dziedzinami i kwestiami administracyjnymi.
DYREKCJE SPECJALNE:
1. Izba Edukacyjna, podlegała MSW i zastąpiła KEN,
2. Izba Obrachunkowa zajmowała się kwestiami finansowymi administracji państwowej
3. Dyrekcja Generalna Dóbr i Lasów Państwowych
Przetrwało to 8 lat (KW), potem Królestwo Polskie (1815 – 1915), uzależnione od Rosji.
Królestwo Polskie – 2 zalety (w porównaniu do Księstwa Warszawskiego):
• nie było Księstwem tylko Królestwem,
• Napoleon nie odważył się nazwać ziem „Księstwem Polskim”, tu było Królestwo
Polskie
Rada Stanu – centralny organ władzy i administracji
Rada Stanu – skład:
• Zgromadzenie Ogólne (zbierało się 1 – 2 razy w roku, omawiano najważniejsze
kwestie państwowe),
• Rada Administracyjna (prawdziwy Rząd KP)

9
Kwestie zarządu kraju należały do Komisji Rządowych (było ich 5), były podporządkowane
Radzie Administracyjnej.
Przywrócono zasadę kolegialności  odejście od jednoosobowego zarządu (na czele komisji
znów kilka osób i podejmowanie decyzji, a nie 1 minister).
Komisje Rządowe (podległe Radzie Administracyjnej):
• Komisja Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego – kwestie edukacji i religii,
• Komisja Sprawiedliwości, pełniła funkcje Ministerstwa Sprawiedliwości,
• Komisja Spraw Wewnętrznych i Policji – po raz pierwszy kwestie administracji i
służb mundurowych,
• Komisja Wojska, Królestwo posiadało armię,
• Komisja Przychodów i Skarbu
Przy boku króla (Petersburg) urzędował Sekretarz Stanu – jak w KW był pośrednikiem z
rządem (jaka jest wola cara).
Komisjom Rządowym podlegały Dyrekcje Generalne (już takie specjalistyczne), np.:
• Dyrekcja Poczt,
• Dyrekcja Górnicza,
• Dyrekcja Lasów i Dóbr państwowych

Struktura administracyjna w KW i KP

1807 1815 (EGZ to!)

Król (Drezno) Król (Petersburg)

Rada Stanu Rada Stanu (Zgromadzenie Ogólne,

Rada Administracyjna)

Ministrowie 5 komisji rządowych

Prefekci (zamiast wojewodów – 8 lat) Dyrekcja Generalna

- pocztowa,

10
 - górnicza,
- lasów

Wykład III, 05.03.2009r.:

Polska niepodległa – początek II RP, listopad 1918

Pierwszy akt prawny, który regulował kwestię władzy w państwie – Dekret o najwyższej
władzy Republiki Polskiej z 22 listopada 1918 roku – podpisał Piłsudski.
Jest powiedziane, że:
Rząd RP stanowią ministrowie i odpowiadają przed Naczelnikiem Państwa, aż do zebrania się
Sejmu, mógł ich odwołać (Sejmu jeszcze nie było).
Rząd składał się z: Prezydenta, ministrów (szef rządu).
Projekty ustaw uchwala Rząd, zatwierdza Naczelnik i ogłaszane są w Dzienniku Praw RP
(dawny Dziennik Ustaw). Akty urzędowe kontrasygnuje szef Rady Ministrów (Prezydent
Ministrów). Wszyscy urzędnicy składają przysięgę na wierność RP.
Mianowanie wyższych urzędników państwowych mianował Naczelnik państwa.
Budżet 1918 roku  budżet RP na 1 okres uchwalił Rząd, a zatwierdza Naczelnik
Mała Konstytucja z 20 lutego 1919 roku – uchwała Sejmu RP o powierzeniu funkcji
Naczelnika Państwa Józefowi Piłsudskiemu.
Naczelnik państwa jest przedstawicielem Państwa i najwyższym wykonawcą uchwał Sejmu

(taki tymczasowy Prezydent – przez 4 lata  nie było rozwiązanych kwestii ustroju państwa,
Polska do 1918 roku była monarchią, chciano żeby była republiką, Naczelnik – rozwiązanie
do Powstania Kościuszkowskiego).
Naczelnik Państwa powołuje Rząd w porozumieniu z Sejmem.
Naczelnik Państwa oraz Rząd są odpowiedzialni przed Sejmem – mógł ich odwołać.
Każdy akt Naczelnika Państwa wymaga kontrasygnaty ministra (podpisu) jakiegoś  obaj

ponosili odpowiedzialność za jakąś decyzję  bez tego było nieważne, tego ministra, który
przygotowywał np. budżet)
Konstytucja Marcowa – 17 marzec 1921
Od 1921 – Rzeczpospolita Polska
Pojawiła się Rada Ministrów – na czele Prezes RM (wcześniej był Prezydent Ministrów).

11
RM ponosi wspólną odpowiedzialność konstytucyjną i parlamentarną przed Parlamentem
(przed Sejmem).
Jeżeli było votum nieufności co do Rządu to cały Rząd podawał się do dymisji –
odpowiedzialność solidarna. Sejm mógł też odwołać jednego ministra – odpowiadającego
indywidualnie za swój resort. Sejm może odwołać ministra zwykłą większością głosów (50%
+ 1).
Konstytucja 3 maja – 3/5 głosów żeby odwołać ministra.
Dla celów administracyjnych Państwo Polskie podzielone będzie na województwa, powiaty,
gminy miejskie i wiejskie.
Urzędy centralne to były ministerstwa.
RM stanowiła kolegialny organ ministrów pod przewodnictwem Prezesa RM mianowanych
przez Prezydenta.
Kompetencje RM:
1. uzgadnianie działalności poszczególnych ministrów,
2. rozpatrywanie sprawozdań poszczególnych ministrów,
3. zatwierdzanie statutów organizacyjnych ministerstw
RM wypełniała funkcje administracyjne poprzez następujące czynności:
1. wydawanie zarządzeń – obejmujących całą administrację, też obywateli,
2. podejmowanie uchwał (Sejm ustawy, Rząd – uchwały),
3. wydawanie aktów administracyjnych np. mógł mianować kogoś, nadać prawa
miejskie (akty administracyjne)
Organem wewnętrznym Premiera i ministrów było Prezydium RM (jeżeli nie było potrzeby
zbierania całego Rządu, tylko niektórych).
Prezydium:
• premier,
• jego zastępcy,

• 4 najważniejszych ministrów (Premier decyduje np. Sprawy Zagraniczne, Wojsko,

Sprawy wewnętrzne, Skarb)
Komitet Ekonomiczny RM – organizacja wewnętrzna Rządu. Na czele: Premier lub jego

zastępca. Zajmował się on działalnością gospodarczą Rządu.  2 takie struktury w Rządzie

Status prawny ministra, funkcje:

12
 1. stał na czele resortu (jednoosobowy kierownik – kierował ministerstwem,
odpowiedzialność indywidualna),
2. członek RM (kolegialny organ) – oprócz tego raz na tydzień głosował
(odpowiedzialność solidarna)
W latach `20 (1921, 1922) na początku było 16 resortów. Kolejne Rządy ograniczały liczbę
ministerstw (były łączone). W `39 było 11.
1939r. – 11 ministerstw:
1. Ministerstwo Skarbu (nie znano Ministerstwa Finansów  Polska Komunistyczna),
2. Ministerstwo Spraw Zagranicznych,
3. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych,
4. Ministerstwo Wyznań Religijnych i oświecenia publicznego,
5. Ministerstwo Spraw Wojskowych (do śmierci piastował Piłsudski),
6. Ministerstwo Sprawiedliwości,
7. Ministerstwo Rolnictwa i reform rolnych (były 3 reformy rolne: dzielenie ziemi między
biednych rolników – chłopów),
8. Ministerstwo Przemysłu i Handlu,
9. Ministerstwo Pracy i opieki społecznej,
10. Ministerstwo komunikacji, poczt i telegrafu
O strukturze wewnętrznej ministerstwa decydowała uchwała Rządu z 1926 roku.

Resort – na czele minister

Departamenty np. było 10, dyrektor

Wydziały, naczelnik

Kompetencje – liczbę działów i wydziałów określał statut ministerstwa – akt prawny, który
regulował pozycję wewnętrzną.
Status – pozycje np. obywatela 
Ministrów zastępowali v – ce ministrowie, w różnej liczbie

13
Minister (jest jeden)

Sekretarz Stanu (w ministerstwie jest kilku)

- potocznie nazywani v – ce ministrami
Podsekretarz stanu (7 – 8)
Nie ma takiej nazwy urzędowej jak v – ce minister np. rolnictwa – to jest taka nazwa
potoczna – ale w randze sekretarza lub podsekretarza.
Oprócz ministerstw istniały także inne urzędy centralne, np.:
1. Główny Urząd Pracy – zajmował się kwestiami bezrobocia,
2. GUS – liczył ilu jest ludzi, wskaźniki,
3. Główny Urząd Miar – określał miary: metr, centymetr, litr
4. Dyrekcja Monopoli Państwowych, 3 najważniejsze monopole, które utrzymywało
państwo:
• spirytusowy,
• zapałczany,
• gier
Pozycja RM uległa wzmocnieniu w Konstytucji Kwietniowej – 23 kwiecień 1935 roku –

ostatni podpis Piłsudskiego (zmarł, urząd Prezydenta, stał się „sierotą”  walka o
stanowisko).
Wzmocnienie pozycji Rządu, w ramach Rządu pierwszoplanową rolę odgrywał Prezes RM
(premier). Rząd i Premier ponoszą odpowiedzialność przed Prezydentem.
Prezes RM stał się 2 osobą w państwie.
Tradycyjnie i obecnie 2 osobą w państwie jest Marszałek Sejmu.
- wzmocnienie pozycji Premiera (model kanclerski)
`44 – pojawiło się państwo socjalistyczne i nowe struktury władzy
Pierwszy Rząd komunistyczny (po wojnie):
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (potocznie komitet lubelski)

1.  22 lipca `44 (święto odrodzenia Polski). Ten rząd nie miał jeszcze w nazwie „rząd”
– utworzenie rządu, który pełnił funkcje rządu, a nadzorował go PKWN. Na czele:
przewodniczący, było 2 zastępców i kierownicy resortów (14). Przewodniczący =
pierwszy powojenny premier: Edward Osóbka – Morawski (rządził 24 lata), jego

14
 następcą był Cyrankiewicz, ten 1,5 roku  nie był komunistą, tylko z Polskiej Partii
Socjalistycznej.
2. 31 grudnia `44 – PKWN został zastąpiony Rządem Tymczasowym, granica Polski

mniej więcej na linii Wisły. Na czele Rządu – Edward Osóbka – Morawski  to był

Rząd Komunistyczny, czerwiec `45 (Moskwa)  negocjacje między komunistami, a

działaczami emigracyjnymi i utworzono Tymczasowy Rząd
18 ministerstw + 4 osoby (z emigracji). Jednym z nich był Stanisław Mikołajczyk (z
Londynu), był zastępcą Edwarda Osóbki – Morawskiego (był też ministrem rolnictwa). Rząd
ten był uznany przez wszystkie mocarstwa – Anglia, Ameryka, Francja (przedtem tylko
uznany przez Rosję ten 1 i 2). Miał on sprawować władzę do wyborów sejmowych – styczeń
`47, przygotować do wyborów.

Wykład IV, 12.03.2009r.:

Funkcjonowanie RM (1947 – 1989) i innych urzędów centralnych

PRL = 1952 – 1989
19 luty `47 – Sejm uchwalił Małą Konstytucję – Ustawa Konstytucyjna o ustroju i zakresie
działania najwyższych (Prezydent, Rząd, NIK, Parlament) organów Rzeczypospolitej Polskiej
(2 mała konstytucja w historii polskiego ustawodawstwa, ale nie ostatnia)
 wcześniej odwoływano się do Konstytucji Marcowej
Mała Konstytucja nawiązywała do Konstytucji Marcowej i utrzymywała trójpodział władz
(wprowadziła Marcowa) – władza w rękach narodu.
Władzę wykonawczą sprawowały:
• Prezydent RP (urząd funkcjonował do `52),
• Rada Państwa (nowy organ władzy wykonawczej /1947 – 1989/, potem zastąpiona),
• Rząd: Prezydent, Rada Państwa, Rada Ministrów
Trójpodział został naruszony zaliczając do władzy wykonawczej nowy organ wykonawczy –
Radę Państwa

Władza wykonawcza

15
Prezydent RP Rada Państwa RM
(nie do końca organ wykonawczy, powiązana z Sejmem – władza ustawodawcza;
wprowadziła Stan Wojenny)

RP – gremium, w którego skład wchodzili:

• Prezydent jako przewodniczący,
• Marszałek Sejmu,
• V – ce marszałkowie (3)
• w przypadku konfliktu zbrojnego – Naczelny Dowódca Wojska Polskiego

Kompetencje RP:
• nadzorowała Rady Narodowe (cała administracja terenowa podlegała RP),
• zatwierdzała dekrety z mocy ustawy (mogła wydawać kiedy nie zbierał się Sejm),
• wprowadzała Stan Wojenny i Wyjątkowy na wniosek Rządu (RM)

Siedzibą RP był Belweder /1947 – 1989/. Ostatnim przewodniczącym był Wojciech

Jaruzelski (potem urząd Prezydenta RP).
I. przewodniczący RP (powojenny Prezydent  dlatego z urzędu) Bolesław Bierut.
Prezydent sprawował władzę za pośrednictwem ministrów oraz przewodniczącego prezydium
rządu. Prezydium Rządu pojawiło się w maju 1950 roku.
Prezydium Rządu – skład:
• Prezydent,
• Premier i jego zastępcy (+ Prezydent = skład elementarny, poniższe mogły się
zmieniać),
• Podsekretarz Stanu,
• poszczególni ministrowie powołani na wniosek premiera

Mała Konstytucja nie określała struktury Rządu – odsyłała, odwoływała się do ustawy
zwykłej (tam szczegółowa struktura rządu).
10 luty 1949 – dokonano przekształcenia w strukturze rządu

16
II. 1949 – zlikwidowano Ministerstwo Przemysłu i Handlu i w jego miejsce 6 resortów
branżowych (szczegółowych):
• Ministerstwo Górnictwa i Energetyki,
• Ministerstwo Przemysłu Ciężkiego (huty, walcownie, stocznie),
• Ministerstwo Przemysłu Lekkiego (włókienniczy, chemiczny),
• Ministerstwo Przemysłu Rolnego i Spożywczego,

 przemysłowe

 handlowe:
• Ministerstwo Handlu Zagranicznego,

• Ministerstwo Handlu Wewnętrznego

Funkcjonowało to do października 1987 roku, potem znów połączone je w 1.
Komitet Ekonomiczny RM – zadania:
• Funkcje pomocnicze i doradcze w ramach gospodarki, kierownictwo: jeden z v – ce
premierów, który zajmował się gospodarką, ds. gospodarczych
Hilary Minc – twórca gospodarki socjalistycznej (12 lat, z komunistycznej do socjalistycznej).
Utworzono także „super urząd” kierujący gospodarką (w ramach Rządu): Państwowa
Komisja Planowania Gospodarczego, szef: Hilary Minc.
Funkcje:
• planowała ona rozwój gospodarczy (uprawnienia naczelnego organu planowania),
• scentralizowanie decyzji gospodarczych

Kolejnej reorganizacji struktury rządu dokonano w roku kolejnym - `50 i wtedy utworzono
nowe ministerstwa:
• Ministerstwo Budownictwa,

• Ministerstwo Skarbu zamieniono w Ministerstwo Finansów,

• zamiast Ministerstwa Administracji Państwowej powołano Ministerstwo Gospodarki
Komunalnej,
• utworzono Ministerstwo Szkół Wyższych i Nauki
Przed wojną 11 ministerstw, tu około 50.
22 lipiec 1952 roku – uchwalenie Konstytucji PRL

17
Do najważniejszych organów administracji państwowej zaliczała:
• RM (Rząd),
• Premier i ministrowie,
• Przewodniczących Komisji i Komitetów pełniących funkcje naczelnych organów
administracji państwowej (np. Państwowa Komisja Planowania – szef w randze
ministra)

NACZELNE ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ

RM (jako całość) Premier i ministrowie Przewodniczący Komisji

(a tu oddzielnie, każdy z lub Komitetów pełniących
Ministrów był organem funkcje naczelnych
Administracji państwowej) organów administracji
Państwowej (Komitet ds. Radia i
Telewizji – 1952)

`52 – najbardziej rozbudowany Rząd po wojnie (w ogóle w historii) – członków RM 45

(łącznie z przewodniczącymi komitetów), 9 premierów i 2 v – ce premierów.
`57 – zlikwidowano Prezydium Rządu
`69 – przywrócono Prezydium Rządu i w skład wchodzili:
• Premier,
• v – ce premierzy,
• inne osoby powołane przez RM
`76 – zmiana Konstytucji, na jej mocy Prezydium Rządu uzyskało rangę konstytucyjną (wpis
do konstytucji, organ konstytucyjny, normowany konstytucją)
• Najdłużej premierem był Józef Cyrankiewicz (23 lata /1947 – 1970 grudzień/,
„wydarzenia gdańskie”). Przerwa /1952 – 1954/ kiedy Bierut był premierem, najpierw
przy Bierucie, potem przy Gomółce.
• Piotr Jaroszewicz – 9 lat (okres gierkowski – przy Gierku)
• Wojciech Jaruzelski – 4,5 roku

18
Rada Ministrów zgodnie z Konstytucją `52 była najważniejszym organem administracji
państwowej, zadania RM:
• zarządzanie gospodarką narodową (okres kiedy rząd decydował o wszystkim, nie było
gospodarki rynkowej – gospodarka planowana: ile gwoździ, mieszkań, czekolad) oraz
realizacji polityki wewnętrznej państwa,
• wykonywanie ustaw i uchwał Sejmu oraz Rady Państwa,

• przygotowywanie i przedstawianie Sejmowi projektu budżetu, planów społeczno –

gospodarczych, ustaw i innych aktów prawnych,
• ochrona praw i wolności obywateli oraz zapewnienie porządku publicznego i
bezpieczeństwa,
• kierowanie obronnością kraju (szczególna odpowiedzialność – Minister Obrony),

• prowadzenie polityki zagranicznej państwa (kierowanie pracą terenowych organów

administracji)
Status ministra – jednoosobowy organ stojący na czele resortu. Minister powoływał i
odwoływał Sejm na wniosek Premiera. Kiedy Sejm nie obradował to Rada Państwa.
3 rodzaje ministerstw:
• ministerstwo polityczno – administracyjne,
• resorty socjalno – kulturowe,
• ministerstwo gospodarcze
Organy wewnętrzne Rządu, najdłużej działała Komisja Planowania RM. Na jej czele zawsze
stał v – ce premier. Istniała od 1956 do 1988. Rozbudowano ministerstwa /1948 – 1980/.
Lipiec 1981 – liczbę resortów zredukowano do 5.
Październik 1987 – dokonano zmniejszenia struktury Rządu.

Wykład V, 19.03.2009r.:

II RP, PRL – zawsze były „małe konstytucje” na początku (nowe ustroje)

III Mała Konstytucja – 17 październik 1992 – Ustawa Konstytucyjna o wzajemnych relacjach
pomiędzy władzą ustawodawczą i wykonawczą i o samorządzie terytorialnym – przez 5 lat
regulowała ustrój państwa polskiego
Władza wykonawcza – 3 nowo wprowadzone rzeczy (funkcje rządu):

19
 1. wyłączenie udziału Sejmu z procedur wyboru premiera i tworzenia rządu (proces 2
etapowy: najpierw wybór premiera, potem na jego wniosek tworzy się rząd)
I Rząd – Gabinet H. Suchockiej (bez tego)
II Rząd – W. Pawlaka (1993) – pierwszy raz zastosowano ten rodzaj modelu rządu
2. wprowadzenie tzw. resortów prezydenckich
Mała Konstytucja wyodrębniła 3 rodzaje:
• spraw zagranicznych,
• spraw wewnętrznych,
• obrony narodowej
Premier szukał ich w porozumieniu z Prezydentem – zgoda Prezydenta na kandydata
Praktyka: to Prezydent wybierał tych 3 (Pawlak 03.`93, Oleksy 03.`95, Cimoszewicz 02.`96 –
wybierał tych 3 Wałęsa i potem Kwaśniewski)
3. tryb tworzenia rządu – zawiły, nigdy w praktyce nie znalazł zastosowania.
Mógł on być 5 – etapowy i trwać 108 dni:
I. Prezydent nominował Rząd i ten rząd ubiegał się w Sejmie o zaufanie –
bezwzględna większość głosów (więcej jak 231 głosów).
Jeżeli by nie uzyskał zaufania…
II. Tworzenie rządu przechodzi od Prezydenta do Sejmu: Sejm miał wybrać Premiera,
a potem na jego wniosek Rząd (wartość bezwzględna – 231 głosów).
Jeżeli nie to…
III. Inicjatywa przechodzi do Prezydenta – tworzy on Rząd i ten rząd musi uzyskać w
Sejmie zwykłą większość głosów (głosów wstrzymujących nie liczy się).
Jeżeli nie…
IV. Znowu proces tworzenia Rządu przechodzi do Sejmu – kopia II etapu: względna
(zwykła) większość głosów.
Jeżeli nie…
V. Znowu misja tworzenia rządu przechodzi do Prezydenta – ma 2 rozwiązania:
• może powołać na 6 m – cy Rząd – nie musi się on ubiegać o zaufanie w Sejmie (bez
zaufania w Parlamencie),
• albo rozwiązuje Parlament (i odbywają się wybory przedterminowe)

20
Nowa rzecz w MK – wprowadzenie tzw. konstruktywnego votum nieufności – rozwiązanie

niemieckie  wskazuje się osobę nowego premiera (zwykła: tylko głosy na nie, a potem
problem z następcą, Rządem…). Kiedy nowy premier zostaje wybrany tworzy się nowy Rząd.
Zgodnie z tym został wybrany Rząd J. Oleksego (`95).

• 1 głosowanie  wybór nowego oznacza koniec pracy starego premiera/Rządu (bez

udziału Prezydenta, nowa technika)
17 października 1997 – weszła w życie Konstytucja RP z 2 kwietnia
Rozdział VI Konstytucji – kluczowy: „RM i administracja rządowa”
Art. 146 – 162
Art. 146 – def. Rządu: RM prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP. Do RM należą
sprawy polityczne państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych (Parlament i
Prezydent) i samorządowych (samorząd). RM kieruje administracją rządową.
Zadania RM:
1. zapewnia wykonanie ustaw,
2. wydaje rozporządzenia,
3. koordynuje i kontroluje organizację administracji rządowej,
4. chroni interesy Skarbu Państwa,
5. przygotowuje projekt budżetu,
6. wykonuje budżet oraz przygotowuje sprawozdanie z wykonania budżetu (przedstawia
je w Sejmie),
7. odpowiada za bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek publiczny,
8. zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne – obrona państwa w przypadku ataku z
zewnątrz),
9. sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie dyplomacji (szczególnie Ministerstwo
Spraw Zagranicznych),
10. zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i
wprowadza inne umowy międzynarodowe (takie, które nie wymagają ratyfikacji),
11. określa organizację i tryb swojej pracy
art. 147 – określa skład Rządu (RM):
• Prezes RM (premier),
• ministrowie

21
Zakres: fakultatywnie mogą być powołani v – ce premierzy (v – ce Prezesi RM)
W ciągu 20 lat tylko 1 taki był – Rząd Jana Olszewskiego (bez v – ce premierów). W
pozostałych Rządach liczba waha się od 1 do 4.
Prezes i v – ce Prezes RM mogą również pełnić obowiązki ministrów („goły v – ce premier
np. L. Dorn, P. Gosiewski – bez stania na czele resortu)
Rząd Tuska: 2 – Schetyna (MSWiA), Pawlak (resort Gospodarki)
Rząd J. Kaczyńskiego: Giertych (Edukacja), Lepper (Rolnictwo)
Wcześniej:
Balcerowicz x 2 (Minister Finansów)
W skład RM mogą wchodzić także przewodniczący określonych komitetów
Art. 148 (bardzo ważny!), określa funkcje, zadania Premiera (szefa Rządu):
1. reprezentuje RM,
2. kieruje pracami Rządu,
3. wydaje rozporządzenia,
4. zapewnia wykonanie polityki Rządu i określa sposoby tego wykonania,
5. koordynuje i kontroluje pracę ministrów,
6. sprawuje nadzór nad samorządem lokalnym, w ramach tego:
- może np. odwołać wójta,
- może wprowadzić zarząd komisarzy (gmin/powiatów/województw),
- może wprowadzić przedterminowe wybory
7. zwierzchnik służbowy administracji rządowej (budżetówka, urząd gminy NIE 
wójt/burmistrz/prezydent, tylko rządowa administracja)
art. 149 – zadania ministrów
Konstytucja wymienia 2 rodzaje ministrów:

• minister kierujący określonym działem administracji rządowej (30 działów 

połączone) – tzw. minister resortowy,
• wypełniający zadania wyznaczone przez premiera – tzw. minister bez teki – nie stoi na
czele resortu, tylko oddelegowuje go Premier do jakiejś sprawy np. minister od
kontaktów ze związkami zawodowymi, minister od spraw opracowania programu do
walki z korupcją (Pitera)

22
Minister, który stoi na czele resortu ma prawo wydawania rozporządzenia (minister bez teki
tak nie może). Jeżeli jest jakieś wadliwe – RM na wniosek Premiera może uchylić
rozporządzenie ministra.
Art. 150 – członek RM nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego obowiązkami
publicznymi.

Wykład VI, 26.03.2009r.:

Art. 151 Konstytucji – przysięga: Premier, v – ce premierzy, ministrowie – wypowiadana do

Prezydenta

Art. 152 – Rząd ma także swoich przedstawicieli w województwie – wojewoda

przedstawicielem RM w województwie. Tryb powoływania/odwoływania i zadania określa
ustawa – ustawa z 5 czerwca 1998 roku o administracji rządowej w województwie (wypełnia
tą lukę konstytucyjną).

Art. 153 – powołanie korpusu służby cywilnej (tylko w urzędach administracji rządowej), ich
zadaniem jest administrowanie państwem.

Art. 154 – tryb powoływania Rządu:

• Rząd powołuje Prezydent,
Prezydent desygnuje premiera (jeszcze nie jest premierem – Prezydent wskazuje osobę), ten
kandydat (misja tworzenia Rządu) dobiera ministrów (proponuje), wtedy Prezydent powołuje
premiera i cały Rząd (oficjalnie premiera i ministrów). Prezydent powołuje premiera wraz z
pozostałymi ministrami w ciągu 14 dni:
• licząc od 1 posiedzenia Sejmu, albo
• 14 dni od dymisji poprzedniego Rządu
Potem premier ma 14 na przedstawienie Sejmowi programu działania Rządu (expose) i
wygłoszenie w Sejmie ( - „proszę o votum zaufania”). Sejm udziela votum zaufania
bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

(liczy się tylko głosy ZA – za> niż przeciw + wstrzymujące się), 230  minimum na sali

23
 • Jeżeli nie uzyska zaufania to Parlament,
W przypadku kiedy RM nie uzyska votum zaufania to potem Sejm ma 14 dni na wybór
premiera oraz proponowanych przez niego ministrów – bezwzględna większość głosów w
obecności co najmniej połowy posłów (to samo). Prezydent powołuje osoby wybrane przez
Sejm – akty nominacyjne i odbiera przysięgę.
• Jeżeli nie to znów Prezydent

Art. 155 – 3 krok (etap powoływania Rządu).

Prezydent ma 14 dni na powołanie premiera i na jego wniosek ministrów, odbiera od nich
przysięgę. Premier ma 14 dni na wystąpienie w Sejmie i uzyskanie votum zaufania (to co w 1)

Różnica między 1, a 3 krokiem: votum zaufania uchwalone względną większością głosów

(za> przeciw, wstrzymujące się nie liczą), co najmniej połowa (230) ustawowej liczby głosów
(quorum musi być).
 Jeżeli taki Rząd nie uzyska votum zaufania Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza
wybory

Rządy ( lata wyborcze):

•  31. 10.1997 – I Rząd na mocy tej Konstytucji – Jerzy Buzek, powstał zgodnie z art.
154 (w 1 kroku Konstytucyjnym),

•  10.2001 – Leszek Miller (1 krok),

• 05.2004 – Marek Belka (3 krok),

•  10.2005 – Kazimierz Marcinkiewicz (1 krok),

• 07.2006 – Jarosław Kaczyński (1 krok),

•  10.2007 – Donald Tusk (1 krok)

Art. 156 – odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu (odpowiedzialność Konstytucyjna), za

jakie przestępstwa?:
• Naruszenie Konstytucji lub ustaw,
• Za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem

24
Jak można pociągnąć członka Rządu do odpowiedzialności?:
• Sejm podejmuje decyzję o pociągnięcie ministra do odpowiedzialności przed TS,
• Na wniosek Prezydenta,
• Na wniosek 115 posłów (1/4 Sejmu), większością 3/5 ustawowej liczby głosów (3/5 z
460)

Odpowiedzialność polityczna członka Rządu

Rząd ponosi przed Sejmem. Zawarte w sobie 2 odpowiedzialności:
• Odpowiedzialność solidarna (za działania wspólne Rządu) – wszyscy podają się do
dymisji (Rząd ponosi),
• Każdy minister ponosi odpowiedzialność indywidualną za swój resort.

Sejm może odwołać cały Rząd bądź pojedynczego ministra.

Art. 158
Procedura votum nieufności: minimum 46 (1/10) posłów składa wniosek o votum nieufności
dla Rządu. Ten wniosek musi być zaopatrzony w nazwisko następnego premiera
(konstytutywne votum nieufności). Uchwała musi zapaść większością ustawowej liczby
posłów (231, co najmniej tyle posłów na sali) – większość kwalifikowana. Żaden Rząd nie
powstał jeszcze w tym trybie. Wniosek może być głosowany nie wcześniej niż 7 dni od jego
zgłoszenia. Jeżeli wniosek przepadnie (Rząd ocaleje) – następny może być dopiero po 3 m –
cach.
Zastrzeżenie: może być zgłoszone przed 3 m – cami, ale jeżeli zgłosiło go 115 posłów.

Art. 159 – możliwość odwołania ministra (votum nieufności dla ministra).

Wniosek może złożyć grupa co najmniej 69 posłów (o votum nieufności wobec ministra).

Votum nieufności większością ustawowej liczby głosów  kwalifikowana większość, 231

głosów.

Art. 160 – premier może wystąpić do Sejmu o votum zaufania.

25
Sejm udziela votum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby posłów (większość głosów z 230).
Dwukrotne zastosowanie tego artykułu:
• 06.2003 – Leszek Miller (udany wniosek),
• 10.2004 – Marek Belka (udany wniosek)

Art. 161 – Prezydent na wniosek premiera dokonuje (musi – działa obligatoryjnie) zmiany w
składzie Rządu (zmiana ministra)

Art. 162 – kiedy premier składa dymisję, okoliczności dymisji Rządu:

• Na 1 posiedzeniu nowo wybranego Sejmu (Buzek, Belka, Kaczyński),
• W przypadku nieuchwalenia przez Sejm votum zaufania,
• Wyrażenie RM votum nieufności (ostatnio H. Suchocka, wcześniej J. Olszewski – ale
to w oparciu o inną Konstytucję),
• Rezygnacja Prezesa RM (Miller, Marcinkiewicz)

Prezydent przyjmuje dymisję Rządu i powierza mu obowiązek pracy (dalsze sprawowanie) do

wyboru następnego Rządu.

We wszystkich 3 pierwszych Prezydent musi przyjąć dymisję Rządu. W 4 przypadku

Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji Rządu (Prezydent próbuje „ocalić” cały Rząd, bo
jak rezygnuje premier to i cały Rząd).

Wykład VII, 02.04.2009r.:

Ustawa z 8 sierpnia 1996 roku o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania
ministra
Art. 1 – RM działa kolegialnie – decyzje podejmuje w formie głosowań
Art. 2 – RM wykonuje swoje kompetencje, rozpatruje sprawy i podejmuje rozstrzygnięcia
na posiedzeniach. Szczególne sprawy RM może rozstrzygać drogą obiegową tzn. w drodze

26
korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk (rozstrzygane są tak sprawy albo pilne, albo mało
ważne). Dowodem stanowiska ministra jest podpis.

Rozdział II. Członkowie RM

Art. 4 – pracami Rządu kieruje premier RM. Premier reprezentuje RM na zewnątrz (w kraju
i za granicą). Zadania premiera:
• koordynuje i kontroluje pracę ministrów,
• wykonuje zadania określone w odrębnych przepisach

Art. 5 – w celu wykonywania zadań premier RM:

• wyznacza ministrom zakres spraw w których minister działa z upoważnienia premiera
(minister bez teki),
• może zażądać informacji, dokumentów, sprawozdań okresowych od: ministra,
kierownika urzędu centralnego, wojewody, pracowników administracji rządowej – po
uprzednim zawiadomieniu szefa,
• może zarządzić korespondencyjne uzgodnienie stanowisk,
• przewodniczy każdemu komitetowi RM – nawet jeżeli nie wchodzi w jego skład,
• zwołuje posiedzenia Rządu z udziałem ministrów, kierowników urzędów centralnych,
wojewodów, a także może brać udział w posiedzeniach komisji i komitetów, sprawuje
funkcje administracji rządowej,
• premier może przekazać sprawę do załatwienia właściwemu ministrowi, z urzędu lub
na wniosek zainteresowanej strony,
• rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy ministrami

Art. 6 – przewodnictwo rządowe: Jeżeli nie ma premiera (lub nie może wykonywać swoich
obowiązków) rządowi przewodniczy v – ce premier wskazany przez premiera lub jeden z
ministrów, o ile nie został powołany v – ce premier.

Kompetencje v – ce premiera: wykonuje zadania w imieniu premiera w zakresie

powierzonym przez premiera.
Premier i v – ce premier mogą łączyć swoje stanowisko ze stanowiskiem ministra.

27
Art. 7 – członek RM uczestniczy na zasadach określonych w Konstytucji w ustalaniu polityki
państwa, ponosi odpowiedzialność za treść i realizację działań rządu. Minister zobowiązany
jest do inicjowania, opracowania polityki rządowej, przedkładania inicjatyw i odpowiednich
projektów aktów prawnych na posiedzeniu rządu. Minister realizuje politykę ustaloną przez
Rząd.

Zadania ministrów w prowadzeniu polityki państwa:

• współdziałanie z innymi ministrami,
• nadzór nad działalnością terenowych organów administracji rządowej,
• współdziałanie z samorządem lokalnym, organizacjami społecznymi i związkami
zawodowymi,
• występowanie do premiera o powołanie zespołów międzyresortowych jeżeli dana
sprawa wykracza poza jeden resort,
• po zawiadomieniu premiera minister powołuje rady i zespoły jako organy
pomocnicze

Art. 8 – członek RM występując w swoich wystąpieniach publicznych reprezentuje

stanowisko Rządu

Art. 9 – występowanie w Parlamencie, reprezentacja Rządu. Przed Sejmem reprezentuje

Rząd minister uprawniony przez RM. Minister składa wszelkie oświadczenia Rządu. Premier
może na wniosek ministra udzielić upoważnienia do reprezentowania Rządu przed Sejmem
sekretarzowi lub podsekretarzowi stanu.

Pytania: zasady i tryb udzielania odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie regulują

odrębne przepisy.

Interpelacja – jest pisemna, dotyczy zasadniczych spraw. Rząd ma 14 dni na odpowiedź.

Zapytanie poselskie – zadawane ustnie, dotyczy konkretnych spraw.
Odpowiedzi udzielane są ustnie.

28
Odrębne przepisy – regulamin Sejmu, bo tylko Sejm ma prawo zadawać pytania.

RM może ustanowić pełnomocnika Rządu o charakterze czasowym, do określonych spraw.

Pełnomocnicy: np. ds. rodziny, zwalczania skutków powodzi. Pełnomocnikiem jest sekretarz
lub podsekretarz stanu, a w zakresie zadań o zasięgu regionalnym – wojewoda. Premier
powołuje/odwołuje pełnomocnika.

Funkcjonowanie pełnomocnika: Rząd w drodze rozporządzenia określa zakres

pełnomocnictw poprzez sprawowanie nadzoru nad jego działalnością i poprzez zapewnienie
obsługi merytorycznej, organizacyjno – prawnej, technicznej i kancelaryjno – biurowej ze
wskazaniem środków finansowych.

Wykład VIII, 16.04.2009r.:

Organy wewnętrzne RM – art. 11

Rząd (RM) w trybie rozporządzenia może tworzyć 1) stałe komitety RM. Pełnią one funkcje
pomocnicze i opiniodawcze. W skład tych komitetów wchodzą wyłącznie członkowie RM.
Zadnia tych komitetów:
1. uzgadnianie stanowisk ministrów,
2. inicjowanie i przygotowywanie rozstrzygnięć w określonych
sprawach,
3. rząd rozpatruje określone sprawy zapoznając się ze stanowiskiem
właściwego komitetu (przed decyzją)
Komitet Ekonomiczny RM – grupował 6,7 ministerstw gospodarczych (na czele premier lub
v – ce premier odpowiedzialny za gospodarkę)
Komitet Społeczny RM – grupował kilka ministerstw społecznych np. pracy, zdrowia (na
czele minister ds. społecznych).
Obecnie nie jest powołany żaden komitet, decyzje o powołaniu należą do Premiera.
2) Art. 12 – rady i zespoły (o niższej już hierarchii) jako orgny pomocnicze lub
opiniodawczo – doradcze. Tworzy je premier z własnej inicjatywy lub na wniosek Rządu.

29
3) Art. 13 – Komisje Wspólne, powoływana przez Rząd w drodze rozporządzenia po
ustaleniach z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem społecznym. Składa się w połowie
z przedstawicieli Rządu, a w połowie z przedstawicieli tej instytucji/środowiska.
Zadania:
• wypracowywanie wspólnego stanowiska, najstarsza komisja (istnieje od 1980 roku):
Komisja Wspólna Rządu i Episkopatu Polski. Liczy ona 8 osób, uzgadnia kwestie w
zakresie stosunków Państwo – Kościół.
Stanowisko komisji nie jest aktem prawnym, ona opiniuje. Instytucją, która pozwala
artykułować interesy Kościoła wobec Rządu (stanowiska). Zbiera się w miarę potrzeby (1 – 2
razy w roku).
Komisja Wspólna ds. Dialogu Społecznego (tzw. Komisja Ttrójstronna) – reprezentuje
określone stanowisko. Są przedstawiciele: Rządu, pracodawców (organizacje
przedsiębiorców), pracowników (związków zawodowych).
4) Rada Legislacyjna (działa przy Premierze RM). Jako jedyna jest wymieniona z nazwy

(komitety podane wyżej są wymienione, bo istnieją  - ogólnie: komitet, rada, zespół).

Premier powołuje oraz określa zadania i tryb funkcjonowania Rad w drodze rozporządzeń.
Premier po zasięgnięciu opinii Rady ustala w drodze rozporządzenia 2 rzeczy:
1. zasady techniki prawodawczej (pisania aktów prawnych),
2. zasady rejestrowania aktów prawnych wydawanych przez Rząd (jak się numeruje,
nadaje tytuł aktu prawnego)
Przy Premierze działa 5) Rządowe Centrum Legislacji jako państwowa jednostka
organizacyjna podległa Premierowi. W skład wchodzą urzędnicy (20 – 30).
Zadania:
• obsługa prawna Rządu np.
1. opracowywania stanowisk do rządowych projektów aktów prawnych,
2. koordynacja uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych,
3. opracowywanie pod względem legislacyjnym (sztuki aktów prawnych) rządowych
projektów aktów prawnych skierowanych do rozpatrzenia przez Rząd,
4. redakcja Dziennika Ustaw i „Monitora Polskiego”,
5. współdziałanie z Komitetem Integracji europejskiej w sprawach harmonizacji
polskiego prawa z prawem unijnym,

30
 6. kontrola wydawania przez organy administracji rządowej (ministrów, wojewodów)
przepisów wykonawczych do ustaw
RCL współdziała z PAN, szkołami wyższymi oraz innymi instytucjami anukowymi.
Pracą Centrum kieruje Prezes Centrum przy pomocy v – ce prezesów i dyrektorów komórek
organizacyjnych (dyrektorzy wydziałów/departamentów). Prezesa i v – ce prezesów RCL
powołuje/odwołuje Premier. Strukturę organizacyjną określa Premier w drodze statutu.
Posiedzenia RM
Zwołuje Premier, ustala porządek i im przewodniczy. Pod względem merytorycznym
(formalnym) posiedzenia przygotowuje Sekretarz RM.
Zadania należące do Sekretarza RM:
• przyjmuje od wnioskodawców (ministrów) i przekazuje członkom RM projekty
dokumentów rządowych np. ustawy,
• opracowuje protokół ustaleń przyjętych przez RM,
• przygotowuje dokumenty rozpatrywane przez RM i przedkłada do podpisu
Premierowi,
• koordynacja działalności legislacyjnej Rządu i Premiera
Udział członków RM w rozpatrywaniu spraw i uczestnictwa i posiedzeniach Rządu jest
obowiązkowy. W przypadkach usprawiedliwionych nieobecności ministra na posiedzeniu
Rządu za zgodą premiera może reprezentować go v – ce minister (sekretarz lub podsekretarz
stanu). Sekretarz RM uczestniczy w rozpatrywaniu spraw RM (w posiedzeniu Rządu) 0 jako
jedyny urzędnik, nie polityk. Mogą być osoby zaproszone na posiedzenie RM (część lub
całe). Zgody udziela Premier (też może wypowiedzieć się w jakiejś sprawie – zgody udziela
premier). Podczas posiedzenia RM musi być większość członków RM (quorum) – więcej niż
połowa (15, 16 – co najmniej 9).
W jaki sposób podejmuje decyzje RM: rozstrzygnięcia zapadają w drodze uzgodnienia
(wszyscy muszą wyrazić zgodę – art. 21 – na podjęcie takiej, a nie innej decyzji.
W przypadkach, gdy nie jest możliwe osiągnięcie uzgodnienia projekt może być poddany
głosowaniu (taka metoda wtórna, z inicjatywy Premiera decyzja jest głosowana). Zapada
zwykłą większością głosów obecnych ministrów, w przypadku równej liczby głosów
rozstrzyga Premier.

31
Członek RM może zgłosić do protokołu stanowisko odrębne (gdy został przegłosowany i nie
zgadza się z podjętą decyzją).
Posiedzenia Rządu maja charakter poufny (posiedzenia Parlamentu mają charakter jawny).
Charakter poufny vs charakter tajny
Do wglądu po fakcie – nie ma protokołów, są utajnione; Premier może zarządzić tajność
całości lub części posiedzenia (Rząd nie ma obowiązku o tym informować).
Rząd jest zobowiązany informować społeczeństwo: jakie sprawy były omawiane, podjęte
rozstrzygnięcia. Charakter poufny, ale po fakcie powiedziane.
Art. 23 – z posiedzenia Rządu sporządza się pełen zapis, z jego przebiegu (stenogram) i
protokół ustaleń – dotyczy już podjętych kwestii. Protokół ustaleń podpisuje Sekretarz RM i
Premier (jako przewodniczący). W przypadku kiedy nie przewodniczy Premier to podpisuje
osoba, która przewodniczy posiedzeniom Rządu.
Protokół ustaleń doręcza się:
• członkom RM,
• wojewodom (przedłożenie władzy rzadowej w terenie – musi się orientować),
• Prezesowi NIKu,
• innym osobom wskazanym przez Premiera
art. 24 – RM może powierzyć Premierowi ostateczną redakcję tekstów przyjętych
rozstrzygnięć. Rozstrzygnięcia RM podpisuje Premier po ich przedstawieniu i podpisaniu
przez Sekretarza RM.
RM ustanawia Regulamin swojej pracy, określa on:
• tryb zwoływania i odbywania posiedzeń,

• tryb przygotowywania dokumentów i projektów rozstrzygnięć oraz organy właściwe

do ich rozstrzygnięć wniesienia na posiedzeniu  tylko członek RM jest organem

właściwym,
• tryb przygotowywania projektów aktów prawnych,
• tryb rozpatrywania i podejmowania decyzji przez Rząd,
• szczegółowe obowiązki Sekretarza RM

Wykład IX, 23.04.2009r.:

32
Kancelaria Prezesa RM – Rozdział V ustawy
Kancelaria obsługuje:
• v – ce prezesi RM,
• Stałe komitety RM,
• Kolegium ds. Służb Specjalnych,
• Pełnomocnik Rządu, inne organy pomocnicze i opiniodawczo - doradcze (ds. rodziny.,
ds. opracowania projektu ustawy antykorupcyjnej) – wymienione na poprzednim
wykładzie,

• Komisja Wspólna (Komisja Rządu i Episkopatu)

Na czele Kancelarii – Szef Kancelarii Prezesa RM, powoływany/odwoływany przez Prezesa
RM. Premier może powołać/odwołać sekretarzy i podsekretarzy stanu w kancelarii (do 10).
Do zadań Kancelarii można zaliczyć:
4. kontrola realizacji zadań wskazanych przez Rząd lub Premiera oraz
przedstawianie wniosków z przygotowywanych kontroli,
5. wydawanie Dziennika Ustaw i Dziennika Urzędowego „Monitor
Polski”,
6. zadania z zakresu polityki kadrowej (obsadzanie stanowisk
urzędniczych w Kancelarii),
7. sprawy kadrowe osób zajmujących kierownicze stanowiska
państwowe w ramach administracji rządowej,
8. koordynacja współpracy Rządu z Sejmem, Senatem, Prezydentem,
9. obsługa informacyjna i prasowa Rządu, Premiera oraz wewnętrznych
organów pomocniczych i opiniodawczo – doradczych (komisje,
komitety itd.),
10. koordynacja kontroli Premiera wobec organów administracji
rządowej,
11. zadania z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa,
12. inne zadania zlecone przez Premiera
Premier w drodze rozporządzeń nadaje Kancelarii statut i określa on: zakres zadań i
organizacji Kancelarii oraz jednostki organizacyjne i nadzorowane przez szefa Kancelarii.

33
Zakres i zasady działania Ministrów
Premier ustala (wydaje decyzje) w drodze rozporządzenia (po powołaniu kolejnego ministra):
1. szczegółowy zakres działania/kompetencje ministra,
2. ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który ma obsługiwać ministra
art. 34 – zadania ministra:
• kieruje, nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów,
urzędów i jednostek
Zadania ministra jako szefa resortu:
• każdy minister ma prawo tworzyć i likwidować jednostki organizacyjne (sam
„modeluje” strukturę ministerstwa, nazwy – jakie biura, departamenty,
wydziały (* wydaje statut ministerstwa),
• powołuje i odwołuje kierowników/szefów jednostek organizacyjnych,
• organizuje kontrole sprawności działania, efektywności gospodarowania oraz
przestrzegania prawa
Rząd przy ministrze może powołać Komitet Doradczy i określić jego działalność (zakres
działania). W skład wchodzą eksperci/przedstawiciele Parlamentu (np. MSWiA). W razie nie
obsadzenia stanowiska ministra lub jego czasowej niezdolności do wykonywania

obowiązków (np. po dymisji  nie powołano jeszcze nowego) ministra zastępuje Premier
(podpis, decyzje) lub inny, wskazany przez Premiera członek RM.
Np. Marcinkiewicz  minister Skarbu odwołany, `99  Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i
Administracji – były takie przypadki
Art. 37 – kierownictwo resortu
Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu oraz
Gabinetu Politycznego Ministra.
Kierownictwo resortu
• v – ce premier (potocznie),
• Sekretarz Stanu w ministerstwie (1 w każdym ministerstwie),
v – ce ministrowie
• Podsekretarz Stanu,
• Gabinet Polityczny Ministra

34
Sekretarz jest pierwszym zastępcą ministra (podczas wyjazdu/choroby ministra).
Zakres czynności sekretarza i podsekretarzy stanu ustala właściwy minister i zawiadamia o
tym Premiera.
Powoływanie: Premier na wniosek ministra (sekretarz i podsekretarz)
Odwoływanie: sekretarza i podsekretarza odwołuje Premier
Kto zastępuje ministra? Sekretarz Stanu lub podsekretarz – jeżeli został powołany
Art. 38 – do dymisji solidarnie z rządem podają się sekretarze i podsekretarze stanu oraz
wojewodowie i v – ce wojewodowie.
Doradcy (Komitet Doradczy) razem z ministrem.
O przyjęciu dymisji Premier rozstrzyga w ciągu 3 m – cy od dnia powołania nowego rządu.
Jak się tworzy ministerstwa? (w czasach PRL-u ustawy o ministerstwach). Ministerstwa
tworzy/znosi/przekształca (np. poprzez łączenie) RM w drodze rozporządzenia.
Art. 39 – w skład ministerstwa wchodzą następujące komórki organizacyjne (rodzaje,
ułożone hierarchicznie):
1. departamenty – do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa np. departament
zadłużenia, imprez masowych. Na czele stoi dyrektor,
2. biura – do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa, na czele dyrektor (do
obsługi ministerstwa np. biuro prawne),
3. sekretariaty – do obsługi ministra oraz komitetów, rad i zespołów,
4. wydziały – wchodzą w skład biur lub departamentów – komórka organizacyjna
wewnątrz departamentu lub biura, na czele stoi naczelnik.
Komórki organizacyjne w ramach ministerstwa, w każdym tworzy się w szczególności:
• gabinet polityczny ministra,
• komórki organizacyjne ds. (biuro/wydział/departament):
• prawnych (biuro prawne),
• informacji (rzecznik ministra, obsługa informacyjna ministra),
• budżetu i finansów,
• kadr, szkoleń i organizacji,
• integracji europejskiej i współpracy z zagranicą,
• informatyki,

35
 • zamówień publicznych,
• administracyjno – gospodarczych,
• obronnych,
• kontroli, skarg i wniosków,
• ochrony informacji niejawnych

Wykład X, 30.04.2009r.:

Centralna administracja rządowa

Struktura administracji rządowej, zalicza się do niej:
• Centrum Rządowe: RM, struktury ją obsługujące:
1. Kancelaria RM,
2. Rządowe Centrum Legislacyjne,
3. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (dawna Komisja Planowania)
• ministerstwa,
• urzędy centralne,
• państwowe jednostki organizacyjne (np. agencje, fundusze – ARMiR, AMW),
• terenowa rządowa administracja ogólna (wojewoda i jego urząd)
Administracja rządowa działa zarówno w sferze politycznej jak i wykonawczej. W celu
dokonania rozgraniczenia wprowadzono instytucję Korpusu Służby Cywilnej.
Struktura administracji publicznej w Polsce:
1. szczebel centralny administracji (elementy): - centrale, administracja rządowa (RM,
ministerstwa i urzędy centralne), administracja państwowa obsługująca organy władzy
państwowej (urzędy, które obsługują te organy, a nie należą do działu administracji
rządowej, choć działają w skali całego państwa: Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu,
NIK, KRRiTV, Biuro RPO, Biuro RPD itd.
2. szczebel regionalny; 1. administracja rządowa w województwie (wojewodzie
podlega):
• urzędem w województwie jest sam wojewoda,
• urzędy wojewódzkie – aparaty pomocnicze wojewody,

36
 • zespolone administracje wojewódzkie,

• niezespolone administracje specjalne np. kuratoria

• służby i inspekcje
___________________________________________________________________________
Na tym kończy się poziom administracji rządowej
___________________________________________________________________________
2. administracja samorządowa województwa: Marszałek i Zarząd Województwa, aparat
pomocniczy urzędu województwa, urzędy marszałkowskie (16)
3. szczebel lokalny; administracja samorządowa powiatu, administracja samorządowa
gminy

Administracja rządowa (na działalność Rządu składają się):

Sfera polityczna działania RM: Sfera wykonawcza:
• formułowania, ustanawianie polityki DEF.: Całokształt działań organizacyjnych,
publicznej (oświata, gospodarka, podejmowanych przez Rząd w celu
obrona narodowa), /expose Premiera prowadzenia polityki państwa. Dzieli się ona

 ustawy/, na czynności (elementy):

• stanowienie norm, które regulują • działania organizatorskie

funkcjonowanie danej dziedziny (bezpośrednie stwarzanie warunków

życia społecznego (w postaci ustawy, do rozwiązania danego problemu),

uchwały, rozporządzenia RM) działania kontrolno – nadzorcze, zarówno

• podejmowanie rozstrzygnięć post fatum jak i uprzednia kontrola.

władczych (konkretnych decyzji), te Działania kontrolno – nadzorcze sprowadzają

decyzje mogą odnosić się zarówno się do:
ds. obywateli jak i osób prawnych • weryfikacji zgodności działalności

(firmy, przedsiębiorstwa) administracji z normami prawnymi

oraz określenie sytuacji w przypadku
stwierdzenia odstępstwa
• działania prognostyczne i
planistyczne – chodzi o określenie
przyszłych stanów społeczeństwa, roli

37
 i zadań władzy państwowej w ich
osiągnięciu oraz przygotowywanie
zasobów, środków, które to
umożliwią

Kluczowe zmiany:
Reforma szczebla rządowego: VI – VIII `96  rząd W. Cimoszewicza
Sejm przyjął wtedy pakiet 12 ustaw reformujących Centrum Administracyjno – Gospodarcze
Rządu. Najważniejsze z nich to:
• Ustawa o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów; efekt:
zredukowano liczbę ministerstw i podporządkowanych im urzędów centralnych
• IX `97 – ustawa o działach administracji publicznej (pociągała za sobą duże zmiany –

reorganizacje ministerstw – vacatio legis  od 1 kwietnia 1999 roku

Organizacja i zasady działania RM
Kompetencje Rządu (RM)
Grupy kompetencyjne:
13. kompetencje inicjatywne związane z pewnymi projektami, są
związane z kształtowaniem polityki państwa np.:
• prawo inicjatywy ustawodawczej (taką ma Senat, posłowie, obywatele),
• wyłączne prawo inicjatywy w zakresie projektu budżetu państwa

14. uprawnienia władcze – służą one bieżącej realizacji polityki

państwa np. zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i
zewnętrznego,
15. kompetencje wykonawczo – organizatorskie – są one związane z
realizacja stałych zadań państwa np. wykonywanie ustaw, ochrona
interesów Skarbu Państwa, wydawanie rozporządzeń wykonawczych
do ustaw,
16. kompetencje nadzorcze i kontrolne – służą one poprawnemu
funkcjonowaniu instytucji państwowych

38
Zgodnie z przepisami Konstytucji Rząd działa kolegialnie – dokumentem (oprócz ustawy),
który reguluje kwestie działania pracy Rządu jest Regulamin Pracy RM. Są tam normowane
(to czego nie ma w Konstytucji i ustawie o działach administracji rządowej):
1. opracowywanie, uzgadnianie i wnoszenie dokumentów rządowych (projekt ustawy,
uchwały itd.),
2. wyjaśnianie, usuwanie rozbieżności stanowisk, rozstrzyganie sporów (szczególna rola
Premiera),
3. ocena projektów aktów prawnych pod względem ich zgodności z prawem unijnym,
4. wnoszenie projektów dokumentów rządowych do rozpatrzenia przez RM,
5. posiedzenia Rządu, rozpatrywanie spraw i podejmowanie rozstrzygnięć,
6. nieobecność i zastępstwo członków RM,
7. realizacja obowiązków Rządu wobec Sejmu i Senatu RP (np. obowiązek sprawozdań z
wykonania budżetu, przedłożenie budżetu),
8. tworzenie organów wewnętrznych RM (komitety, grupy, zespoły),
9. Sekretarz RM, obowiązki Sekretarza RM (funkcja pomocnicza) – stanowisko, ważne
czynności

Wykład XI, 07.05.2009r.:

Ustawa o działach administracji rządowej – 4 wrzesień 1997, kwiecień 1999 (weszła w życie)

Co określa ustawa?  określa zakres działów administracji rządowej oraz właściwość

ministra kierującego danym działem (zakres kompetencji).

Art. 2 – ustawę stosuje się także dla przewodniczących określonych komitetów (którzy są w
składzie RM)

Art. 4  Minister MSWiA  minister właściwy ds. spraw wewnętrznych i administracji

Art. 5 – klasyfikacja działów administracji rządowej:

1. Administracja publiczna,

39
1a. Budownictwo, Gospodarka Przestrzenna i Mieszkaniowa,
2. Budżet,
3. Finanse publiczne,
4. Gospodarka,
5. Gospodarka morska,
6. Gospodarka wodna (śródlądowa),
7. Instytucje finansowe,
7a. Informatyzacja,
8. Integracja europejska,
9. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego,
10. Kultura fizyczna i sport,
11. Łączność
12. uchylony,
13. Nauka,
14. Obrona narodowa,
15. Oświata i wychowanie,
16. Praca,
17. Rolnictwo,
18. Rozwój wsi,
18a. Rozwój regionalny,
18b. Rynki rolne,
18c. Rybołóstwo,
19. Skarb Państwa,
20. Sprawiedliwość,
21. Szkolnictwo wyższe,
22. Transport,
22a. Turystyka,
23. Środowisko,
23a. Sprawy rodziny,
24. Sprawy wewnętrzne,
25. Wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne,

40
 26. Zabezpieczenie społeczne,
27. Sprawy zagraniczne,
28. Zdrowie

Dział administracji publicznej obejmuje sprawy:

• sprawy administracji, organizacji urzędów i procedur administracyjnych,
• kwestie reform i organizacja struktur organizacyjnych,
• zespolona administracja rządowa w województwie,
• podział administracji państwa,
• nazwy (miasta, obiekty np. kopiec Kościuszki),
• geodezja, kartografia,
• zbiórki publiczne,
• prowadzenie rejestru podmiotów wykonujących działalność lobbingową,
• minister: nadzór nad Głównym Geodetą Kraju, Krajową Komisją Uwłaszczeniową,
działalnością Regionalnych Izb Obrachunkowych

Dział nauka (art. 23) i szkolnictwo wyższe (art. 26):

• nauka,
• badania naukowe,
• prace rozwojowe

• nadzór nad szkołami wyższymi, kwestie finansowe

Dział turystyka:
• zagospodarowanie turystyczne kraju,
• mechanizmy turystyczne kraju

Dział sprawy wewnętrzne:

• ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego,
• ochrona granicy państwa,

41
 • działania związane z polityką migracyjną,
• zarządzanie kryzysowe,
• ochrona cywilna, przeciwpożarowa,
• nadzór nad ratownictwem wodnym i górskim (WOPR, GOPR)

Rodzina:
• rozwój i ochrona instytucji małżeństwa, dzieci i rodziny
• przeciwdziałanie patologiom…,

Informatyzacja:
• informatyzacja administracji publicznej,
• systemy i sieci teleinformatyczne administracji publicznej,
• technologie i techniki administracyjne,
• rozwój społeczeństwa informacyjnego

Zadania ministra kierującego określonym działem administracji rządowej:

Art. 34 – minister jest zobowiązany do inicjowania…
1. inicjowania (kształtowania), opracowywania polityki rządowej w stosunku do działu,
którym kieruje,
2. przedkładanie w tym zakresie inicjatyw i projektów aktów normatywnych,
3. w zakresie działu, którym kieruje minister wykonuje politykę Rządu i koordynuje jej
wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które mu podlegają lub
są przez niego nadzorowane

W ramach Ministerstwa Finansów:

• Budżet (2),
• Finanse publiczne (2),
• Instytucje finansowe (7)

Budżet:

42
 • opracowywanie projektów budżetu,
• wykonanie tego budżetu,
• kontrola realizacji budżetu,
• sprawozdanie z wykonania budżetu

System finansowania:
• samorząd terytorialny,
• sfera budżetowa,
• bezpieczeństwo państwa

Instytucje finansowe: obowiązki wynikające z długu publicznego, zarządzania nim.

Obejmują:
• sprawy funkcjonowania rynku finansowego: sprawy banków, zakładów ubezpieczeń,
funduszy inwestycyjnych, innych instytucji, które wykonują działalność na tym rynku
finansowym

Finanse publiczne obejmują sprawy realizacji dochodów i wydatków z budżetu państwa.

Minister – zadania:
• realizowanie dochodów z podatków (PIT, CIT),
• koordynacja i organizacja współpracy finansowej, kredytowej i płatniczej z zagranicą,
• realizacja przepisów związanych z cłami,
• finansowanie jednostek realizujących zadania państwa i j.s.t.,
• dochodzenie należności Skarbu Państwa,
• gry losowe, zakłady wzajemne, gry na automatach, gry na automatach o niskich
wygranych,
• rachunkowość,
• prawo dewizowe,
• bilans finansów sektora publicznego i prognozowanie bilansu płatniczego,
• kontrola skarbowa i nadzór nad organami kontroli skarbowej,

43
 • ceny – ustalanie cen zależnych od Rządu

Minister właściwy ds. instytucji finansowych  nadzoruje zadania w zakresie obrotu

papierami wartościowymi.

Ustawa wymienia, iż premier sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością administracji

rządowej wykonywaną przez kilka urzędów. Są to:
• GUS,
• Polski Komitet Normalizacyjny,
• UOKiK,
• ABW,
• Agencja Wywiadu,
• CBA,
• Urząd Zamówień Publicznych,
• ZUS

Przepisy wchodzą w życie 1 kwietnia 1999 roku. Jedyna ustawa która pozostała w mocy:
ustawa o MON (1995r.).

Wykład XII, 14.05.2009r.:

Rola i pozycja Premiera RM

2 zasadnicze funkcje:
1. przewodniczy RM (przewodniczy obradom Rządu raz w tygodniu),
2. funkcja organu administracji rządowej – ma kompetencje własne (1 głos z całej RM)

Funkcje jako organ administracji rządowej:

1. funkcja prawodawcza – tworzy prawo, wydaje przepisy prawne:
• wydaje rozporządzenia na podstawie ustaw i w celu ich wykonania,

44
 • wydaje zarządzenia wiążące dla podległych mu urzędników (obowiązuje
podległe premierowi jednostki),
• kieruje procesem legislacyjnym (tworzenie prawa) w Rządzie,
• odpowiada za wydawanie Dziennika Urzędowego RP i Monitora Polskiego,
2. funkcja personalna:
• dokonuje obsady personalnej na kierownicze stanowiska administracji rządowej,
• powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu w ministerstwie (v – ce minister),
• powołuje kierowników urzędów centralnych (GUS, ABW, UOKIK, USC),
• mianuje wojewodów

3. funkcja nadzoru – Premier sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem administracji

rządowej (urzędy centralne, które mieszczą się w Warszawie i terenowe np. urząd
wojewódzki
4. funkcja kierownictwa i nadzoru wobec administracji samorządowej, przykłady:
• zarząd komisaryczny,
• może odwołać wójta (albo mieszkańcy w drodze referendum – np. kiedy wójt
łamie prawo)
5. funkcja reprezentanta RM

W ramach administracji występują różnego rodzaju komisje ( niektóre poprzednio już

omawiane):
Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Powołana w 2002 roku, ma ustalać wspólne zagadnienia dotyczące Rządu i samorządu. W
skład komisji wchodzi 12 przedstawicieli Rządu (nie koniecznie ministrowie!), powoływana
jest przez premiera na wniosek Ministra ds. administracji. Samorząd reprezentują
przedstawiciele organów samorządowych (też 12): Związek Miast Polskich (2), Związek
Gmin Wiejskich (2), Unia Metropolii Polskich (2) – musi być 300 tysięcy mieszkańców:
wyjątek – Białystok, Związek Powiatów Polskich (2), Unia Miasteczek Polskich (2), Konwent
Marszałków – zrzesza 16 Marszałków wojewódzkich (2).

Komisja ma 2 współprzewodniczących:
• 1 wskazywany przez Ministra ds. administracji (strona rządowa),

45
 • drugi ze strony samorządu – wybrany spośród tych 12

Komisja obraduje w miarę potrzeb, nie rzadziej niż raz na 2 m – ce.

Zadania Komisji – określa rozporządzenie RM:

• określenie priorytetów, ważnych spraw dla samorządu, np. społeczno – gospodarczych
(inwestycje, podatki),
• ocena warunków funkcjonowania samorządu w Polsce,
• inicjowanie, rozpoczęcie prac związanych z przygotowywaniem aktów prawnych
dotyczących samorządu,
• analizowanie informacji o skutkach finansowych aktów prawnych,
• określanie zadań administracji rządowej i samorządowej w ramach integracji z UE.

W ramach tej komisji pracuje 7 zespołów roboczych np. Zespół ds. polityki europejskiej,
Zespół ds. nauki, kultury i sportu, Zespół ds. administracji publicznej i bezpieczeństwa
obywateli, Zespół ds. wsi i rolnictwa

Struktura organizacyjna Kancelarii Prezesa RM – ustala ją statut (2001r.) kancelarii

nadawany przez premiera, wymienia on następujące komórki organizacyjne:
• Gabinet Polityczny Prezesa RM,
• Sekretariat Prezesa RM,
• Sekretariaty v – ce premierów RM (tych 2 lub 3 zastępców premiera),
• Sekretariat Szefa Kancelarii Prezesa RM,
• Sekretariat Kolegium ds. Służb Specjalnych,
• Sekretariat Rady Legislacyjnej,
• Centrum Informacyjne Rządu,
• Departament Prezydialny,
• Departament Spraw Parlamentarnych Rządu,
• Departament Ekonomiczno – Społeczny,

46
 • Departament Spraw Zagranicznych (obsługuje wizyty zagraniczne
Premiera/ministrów),
• Departament Kontroli Skarg i Wniosków (kontrola wewnętrzna w ramach urzedu),
• Departament Monitoringu i Analiz,
• Departament Spraw Obronnych,
• Biuro Dyrektora Generalnego, który zarządza kancelarią,
• Biuro ds. usuwania skutków powodzi,
• Biuro finansowe (oblicza pensje pracowników kancelarii – działa dla pracowników),
• Biuro obsługi (xero, obsługa techniczna),
• Biuro ochrony

Podległość pod ministrów różnych urzędów centralnych – około 100, kryteria tematyczne np.
kwestie dotyczące środowiska pod Ministerstwo Środowiska.

Wykład XIII, 21.05.2009r.:

47