TCVN TIªU CHUÈN VIÖT NAM

TCVN 7176: 2002

ISO 7828: 1985

ChÊt l−îng n−íc − Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu

sinh häc − H−íng dÉn lÊy mÉu ®éng vËt kh«ng
x−¬ng sèng ®¸y cì lín dïng vît cÇm tay
Water quality − Methods of biological sampling − Guidance on handnet
sampling of aquatic benthic macro-invertebrates

Hµ néi − 2002
TCVN 7176: 2002

Lêi nãi ®Çu

TCVN 7176 : 2002 hoµn toµn t−¬ng ®−¬ng víi ISO 7828: 1985.

TCVN 7176 : 2002 do Ban kÜ thuËt Tiªu chuÈn TCVN /TC 147
"ChÊt l−îng n−íc " biªn so¹n, Tæng côc Tiªu chuÈn §o l−êng ChÊt
l−îng ®Ò nghÞ, Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ ban hµnh.

2
 TCVN 7176: 2002

0 Giíi thiÖu

Vît cÇm tay cã thÓ lµ lo¹i vît ®a n¨ng nhÊt ®−îc sö dông ®Ó lÊy mÉu ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ®¸y cì
lín vµ ®−îc sö dông ë nhiÒu vïng n−íc n«ng. Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng vît cÇm tay lµ ph−¬ng ph¸p
thÝch hîp khi cÇn cã kÕt qu¶ ®Þnh tÝnh. LÊy mÉu b»ng vît cÇm tay sÏ kh«ng ®−a ra ®−îc c¸c kÕt qu¶ tuyÖt
®èi (cã nghÜa lµ sè l−îng c¸ thÓ cña nhiÒu loµi kh¸c nhau trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch ®¸y s«ng. Tuy nhiªn,
nã l¹i cã kh¶ n¨ng ®−a ra ®−îc chØ thÞ nµo ®ã vÒ mèi t−¬ng quan vµ møc ®é phong phó cña c¸c ®¬n vÞ
ph©n lo¹i (®¬n vÞ taxa) trong mét mÉu nh−ng c¸c kÕt qu¶ ®ã cÇn ®−îc diÔn gi¶i thËn träng.

3
TCVN 7176: 2002

4
 TCVN 7176: 2002

TIªu chuÈn vIÖt nam tcvn 7176: 2002

ChÊt l−îng n−íc − Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu sinh häc − H−íng dÉn
lÊy mÉu ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ®¸y cì lín dïng vît cÇm tay
Water quality − Methods of biological sampling − Guidance on handnet sampling of aquatic
benthic macro-invertebrates

1 Ph¹m vi vµ lÜnh vùc ¸p dông

Tiªu chuÈn nµy qui ®Þnh trang thiÕt bÞ vµ quy tr×nh lÊy mÉu ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ®¸y cì lín
(§V§CL) b»ng vît cÇm tay ë c¸c vïng n−íc n«ng (cho tíi ®é s©u kho¶ng 1,5 m) nh÷ng n¬i cã thÓ léi ra
hay dïng thuyÒn hoÆc ®øng trªn bê ®Ó lÊy mÉu.

Quy tr×nh nµy ®−îc ¸p dông cho viÖc lÊy mÉu tÊt c¶ c¸c m«i tr−êng sèng d−íi n−íc cã thÓ tiÕp cËn ®−îc
ë s«ng, suèi, ®Çm, cöa s«ng vµ khu vùc ven bê cña c¸c hå. Quy tr×nh nµy cung cÊp c¸c d÷ liÖu ®Þnh
tÝnh vÒ sù xuÊt hiÖn, biÕn mÊt, tÝnh ®a d¹ng vÒ mèi quan hÖ hä hµng cña c¸c ®¬n vÞ ph©n lo¹i phô thuéc
vµo nç lùc lÊy mÉu vµ kÝch th−íc m¾t l−íi.

2 §Þnh nghÜa

2.1 thuéc ®¸y (benthic): sù sinh sèng ë ®¸y cña m«i tr−êng n−íc.

2.2 sinh c¶nh (biotope): Khu vùc mµ trong ®ã c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh cña m«i tr−êng kh«ng thay ®æi.

2.3 ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng cì lín (macro-invertebrates): §éng vËt kh«ng x−¬ng sèng dÔ
dµng quan s¸t ®−îc b»ng m¾t th−êng (> 0,5 mm).

2.4 ®¬n vÞ taxa: §¬n vÞ ph©n lo¹i, vÝ dô nh− c¸c hä.

3 Nguyªn t¾c

Dïng vît cÇm tay lo¹i nhÑ ®Ó lÊy mÉu ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng ®¸y cì lín ë c¸c vïng n−íc n«ng,
n−íc tï (®øng) hoÆc vïng n−íc ch¶y.

5
TCVN 7176: 2002

4 Dông cô lÊy mÉu

Vît cÇm tay gåm mét tay cÇm, khung vît gi÷ l−íi ®Ó thu thËp mÉu.

Tay cÇm cña vît th−êng ®−îc lµm tõ c¸c lo¹i vËt liÖu nh− kim lo¹i, gç vµ nhùa cøng. Khung vît th−êng
®−îc lµm tõ kim lo¹i víi nhiÒu h×nh d¹ng kh¸c nhau, vÝ dô cã thÓ lµ h×nh trßn, h×nh tam gi¸c, h×nh ch÷
nhËt. Trong sè c¸c kiÓu khung cã h×nh d¹ng nªu trªn, kiÓu khung h×nh ch÷ nhËt ®−îc −a chuéng h¬n c¶
(xem h×nh 1). V× kiÓu khung nµy cã mÐp ph¼ng, dÑt cã thÓ ®Æt ®−îc s¸t víi ®¸y trong qu¸ tr×nh sö dông
vµ c¸c c¹nh ®øng cña khung cho phÐp n−íc vµo vît tèt h¬n so víi lo¹i vît cã kiÓu khung h×nh tam gi¸c.
Khung vît ph¶i ®ñ réng ®Ó cã thÓ lÊy ®−îc mÉu phï hîp nh−ng kh«ng ®−îc qu¸ réng ®Ó g©y ra søc c¶n
dßng ch¶y do ®ã g©y khã kh¨n khi tiÕn hµnh lÊy mÉu t¹i c¸c dßng ch¶y nhanh. Theo kinh nghiÖm, vît
cÇm tay h×nh ch÷ nhËt ®−îc dïng phæ biÕn hiÖn nay vµ cã kÝch th−íc khung trong kho¶ng d−íi ®©y
(xem h×nh 1):

ChiÒu réng, w 200 mm ®Õn 400 mm

ChiÒu cao, h 200 mm ®Õn 300 mm

Vai vµ tay ®ßn, s 100 mm ®Õn 200 mm

(vÝ dô)

Khi chän lùa lo¹i l−íi thÝch hîp, hai yÕu tè cã quan hÖ qua l¹i d−íi ®©y ph¶i ®−îc xem xÐt:

a) KÝch th−íc vµ h×nh d¸ng cña l−íi;

b) Cì m¾t l−íi cña vËt liÖu lµm l−íi.

Cì cña m¾t l−íi mÞn lµm t¨ng nguy c¬ m¾c c¸c vËt thÓ, c¸c chÊt vµ c¸c mÈu vôn b· thùc vËt, nh−ng l¹i
lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña l−íi v× n−íc cïng c¸c vËt thÓ kh¸c cã xu h−íng ch¶y quanh chø Ýt ch¶y vµo l−íi.
HËu qu¶ nµy cã thÓ ®−îc gi¶m tèi ®a khi t¨ng chiÒu s©u d cña l−íi, (xem h×nh 1) hoÆc th−êng xuyªn
lµm s¹ch l−íi. MÆt kh¸c, l−íi cã chiÒu s©u qu¸ møc cÇn thiÕt cã thÓ sÏ kh«ng thuËn tiÖn trong qu¸ tr×nh
sö dông. §Ó h−íng dÉn, b¶ng d−íi ®©y ®−a ra c¸c vÝ dô vÒ c¸c chiÒu s©u thÝch hîp nhÊt ®èi víi c¸c lo¹i
l−íi t−¬ng øng víi kÝch cì m¾t l−íi.

H×nh d¹ng cña l−íi kh«ng quan träng l¾m xÐt tõ gãc ®é lÊy mÉu nh−ng cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së
xem xÐt thùc tÕ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vÝ dô (h×nh 2a) cho thÊy r»ng 2 l−íi h×nh chãp cã thÓ ®−îc c¾t
nh− thÕ nµo tõ vËt liÖu l−íi cã khæ réng 1 m; trong khi ®ã h×nh 2b) lµ mÉu cña 1 hoÆc cña nhiÒu l−íi
d¹ng tói b×nh th−êng. VËt liÖu dïng lµm l−íi th−êng lµ v¶i kh©u ®Õn lo¹i v¶i b¹t cã ®é bÒn cao, vµ phÇn
v¶i b¹t nµy ®−îc may ®Ýnh vµo khung phÝa trong ®Ó lµm gi¶m sù mµi mßn. C¸c ph−¬ng ph¸p nèi ghÐp
khung trong víi khung chÝnh còng t¹o ra sù thuËn tiÖn cho viÖc thay thÕ trªn thùc ®Þa. VËt liÖu lµm l−íi
cã thÓ lµ lo¹i sîi dÖt ®¬n hoÆc dÖt kim nh−ng thÝch hîp h¬n lµ lo¹i sîi dÖt kim v× lo¹i nµy bÒn vµ ch¾c
h¬n. Sîi tæng hîp còng ®−îc −a dïng v× lo¹i nµy bÒn vµ Ýt bÞ mñn h¬n, song cÇn lùa chän ®Ó ®¶m b¶o
®é mÒm thÝch hîp cña l−íi. KÝch th−íc m¾t l−íi ph¶i phï hîp víi ®èi t−îng nghiªn cøu; kÝch th−íc
khuyÕn c¸o tèi ®a cña m¾t l−íi cho trong b¶ng 1.

6
 TCVN 7176: 2002

B¶ng 1 - KÝch th−íc m¾t l−íi khuyÕn c¸o cña vît cÇm tay

Gi¸ trÞ tÝnh b»ng milimÐt

§é s©u tèi
Cì lín nhÊt
thiÓu
Môc ®Ých kh¶o s¸t cña m¾t NhËn xÐt
khuyÕn c¸o
l−íi
cña l−íi, d

Monitoring sinh häc chung/ ®Þnh kú: Cã thÓ kh«ng lÊy ®−îc hÇu hÕt ®éng
d÷ liÖu dïng cho kh¶o s¸t cã sö 0,5 ®Õn 0,75 400 vËt kh«ng x−¬ng sèng ®¸y ®ang trong
dông thang ®iÓm/ chØ sè sinh c¶nh. giai ®o¹n ph¸t triÓn cßn nhá.

§èi víi c¸c kh¶o s¸t cÇn cã nhiÒu Cã thÓ kh«ng lÊy ®−îc hÇu hÕt c«n
sè liÖu hoµn chØnh h¬n vÒ c¸c 0,5 450 trïng ë thêi kú lét x¸c sím.
®¬n vÞ ph©n lo¹i hiÖn cã.

§èi víi c¸c kh¶o s¸t ®Æc biÖt yªu
cÇu cã danh môc c¸c ®¬n vÞ ph©n
lo¹i hoµn chØnh.
§¶m b¶o lÊy ®−îc hÕt tÊt c¶ c«n
trïng ë thêi kú lét x¸c sím vµ c¸c lo¹i
0,25 550 ®éng vËt rÊt nhá mµ chóng cã thÓ cã
gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh chÊt
l−îng n−íc.

5 Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu

C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi sù lùa chän ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu bao gåm:

a) ®èi t−îng lÊy mÉu – cã thÓ lµ danh môc bao hµm toµn diÖn c¸c loµi ë hiÖn tr−êng vµ/ hoÆc sù
phong phó vÒ mèi quan hÖ hä hµng cña c¸c ®¬n vÞ ph©n lo¹i trong sinh c¶nh ®· chän;

b) ®Æc ®iÓm cña hiÖn tr−êng – bao gåm ®é s©u, tèc ®é dßng ch¶y, kiÓu nÒn ®¸y vµ sè l−îng thùc vËt;

c) c¸c ®iÒu kiÖn an toµn lao ®éng - ®é s©u cña n−íc, tèc ®é dßng ch¶y vµ ®é æn ®Þnh cña nÒn ®¸y.
Kh«ng nªn lµm viÖc mét m×nh.

Kh«ng cã ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu nµo lµ thÝch hîp cho tÊt c¶ c¸c lo¹i n−íc vµ cÇn ph¶i m« t¶ mét sè c¸c
ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu ®Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu kh¸c nhau. Nç lùc lÊy mÉu cÇn phï hîp víi môc ®Ých vµ
hiÖn tr−êng, do vËy sÏ c¨n cø vµo kho¶ng c¸ch phï hîp, khu vùc hoÆc thêi gian. Khi cã ý ®Þnh lÊy cµng
nhiÒu loµi cµng tèt, cÇn kÕt hîp c¸c ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu theo 5.1 ®Õn 5.3. §iÒu ®ã hiÓn nhiªn lµ khi
nghiªn cøu toµn bé tÊt c¶ c¸c d¹ng nÒn ®¸y theo ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu nµy th× ph¶i bao gåm c¶ quÐt,
ch¶i c¸c ®¸m thuû thùc vËt vµ c¸c hÖ rÔ cña thùc vËt nh«, treo trong n−íc.

Trõ khi ë vïng n−íc s©u hoÆc vïng n−íc ®øng (n−íc tï) hoÆc khi cµo (quÐt) l−íi qua thuû thùc vËt hoÆc
trªn bÒ mÆt cña líp mïn ®¸y hoÆc cÆn bïn, ®Æt vît cÇm tay lªn bÒ mÆt cña nÒn ®¸y, tiÕn hµnh lÊy mÉu
b»ng c¸ch h−íng mÆt më cña vît ng−îc dßng ch¶y vµ c¸c lo¹i ®éng vËt sÏ tõ tõ chui vµo l−íi. Ph¶i tiÕn
hµnh lÊy mÉu theo h−íng ng−îc dßng ch¶y ®Ó tr¸nh lµm x¸o trén c¸c ®iÓm cßn ch−a ®−îc lÊy mÉu.

7
TCVN 7176: 2002

5.1 LÊy mÉu ë vïng n−íc n«ng vµ ch¶y b»ng tay

Gi÷ mÐp thÊp vµ th¼ng cña vît ®èi diÖn víi nÒn ®¸y, råi ngay lËp tøc dïng tay lËt ng−îc nh÷ng viªn sái
®¸ trong vïng n−íc ch¶y. Dßng n−íc sÏ ®−a c¸c sinh vËt sèng ë ®¸y bÞ tung ra vµo trong l−íi. KiÓm tra
c¸c viªn ®¸, nhÆt thªm c¸c lo¹i ®éng vËt dÝnh b¸m trªn ®ã vµ gép thªm chóng vµo mÉu. Lµm x¸o trén
líp máng bÒ mÆt cña nÒn ®¸y vµ t¸ch b¾t thªm c¸c loµi ®éng vËt. LÆp l¹i qu¸ tr×nh nµy ë vµi ®iÓm theo
mÆt c¾t s«ng ®Ó thu ®−îc c¸c m«i tr−êng sèng nhá ë c¸c chç n«ng gÇn ®ã. Ph−¬ng ph¸p nµy còng
thÝch hîp khi lÊy mÉu c¸c m«i tr−êng sèng theo tû lÖ.

§Ó t¸ch läc mÉu ®· lÊy mét c¸ch thuËn tiÖn, dïng dßng n−íc chÈy röa chóng vµo gãc cña l−íi, l¾c nhÑ
l−íi khi nhÊc l−íi ra khái n−íc. Sau ®ã, lén ng−îc phÝa l−íi bªn trong ra ngoµi, chuyÓn mÉu vµo hép
chøa vµ nhÆt b»ng tay tÊt c¶ c¸c lo¹i ®éng vËt cßn b¸m dÝnh trªn l−íi vµ gép chóng vµo mÉu. Nªn röa
s¹ch l−íi gi÷a c¸c lÇn lÊy mÉu. ViÖc xö lý mÉu tiÕp theo, nh− ®æ bít n−íc thõa (vÝ dô lµm gi¶m thiÓu
qu¸ tr×nh ¨n thÞt cña c¸c ®éng vËt ¨n thÞt), lµm gi¶m thÓ tÝch mÉu b»ng viÖc lo¹i bít sái, c¸t, ®¸ d¨m, l¸
vµ c¸c lo¹i mïn b· thùc vËt kh¸c vµ cho c¸c chÊt b¶o qu¶n vµo, phô thuéc vµo môc ®Ých còng nh− thø
tù −u tiªn cña ch−¬ng tr×nh lÊy mÉu. Cã thÓ sö dông r©y nhá cã cïng kÝch cì m¾t l−íi nh− l−íi lÊy mÉu
®Ó lµm gi¶m mÉu tæng.

5.2 LÊy mÉu ë vïng n−íc s©u b»ng ch©n

ë n¬i mµ quÇn thÓ ®éng vËt cã thÓ bÞ nghi ngê lµ th−a thít hoÆc ë n¬i n−íc qu¸ s©u kh«ng thÓ lÊy mÉu
b»ng tay, viÖc lÊy mÉu b»ng ch©n cã thÓ ®−îc dïng vµ nh×n chung lµ rÊt hiÖu qu¶. LÊy mÉu b»ng ch©n
còng cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh ë vïng n−íc n«ng, gi÷a c¸c ®iÓm cã ®é s©u kh¸c nhau hoÆc c¸c ®iÓm mµ
sù thay ®æi ®é s©u kh«ng cho phÐp lÊy mÉu b»ng tay.

Gi÷ l−íi vît th¼ng vu«ng gãc víi ®¸y s«ng d−íi ch©n theo dßng n−íc. Dïng ngãn ch©n hoÆc gãt ch©n
khua ®éng m¹nh líp bÒ mÆt ®¸y vµ lïa nh÷ng ®éng vËt bÞ rêi ra vµo trong l−íi.

Cã thÓ lÊy mÉu ë nhiÒu m«i tr−êng sèng kh¸c nhau khi tiÕn hµnh lÊy mÉu ngang qua s«ng. Còng cã thÓ
lùa chän biÖn ph¸p nµy bëi v× cã Ýt ®éng vËt dÝnh vµo h¬n. ë nh÷ng n¬i cã thÓ tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p
nµy, nhÆt mét sè hßn sái/®¸ lªn ®Ó kiÓm tra xem cã ®éng vËt b¸m dÝnh vµo kh«ng. Sau ®ã, chuyÓn c¸c
®éng vËt nµy vµo hép ®ùng mÉu nh− ®· m« t¶ ë 5.1.

5.3 LÊy mÉu ë vïng n−íc ch¶y chËm vµ vïng n−íc tÜnh

ë vïng n−íc tÜnh, ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng vît cÇm tay cã thÓ kh«ng ph¶i lµ ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu
thÝch hîp nhÊt. CÇn c©n nh¾c ®Ó chän sö dông r©y, gÇu ®¸y, l−íi cµo, thuæng, dông cô lÊy mÉu b»ng
èng xi ph«ng hoÆc lÊy mÉu tËp ®oµn.

Mét sè m«i tr−êng sèng nh− bê ®¸ ë hå, cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng tay (5.1) tuy nhiªn
hiÖu qu¶ cña lÊy mÉu cã thÓ thÊp h¬n. C¸ch tèt nhÊt trong tr−êng hîp nµy lµ chuyÓn dÞch c¸c viªn ®¸,
sái cÈn thËn vµ l¾c, xãc thËt m¹nh chóng trong l−íi, sau ®ã dïng tay nhÆt tÊt c¶ ®éng vËt r¬i ra.

8
 TCVN 7176: 2002

Khi lÊy mÉu ë m«i tr−êng sèng vïng n−íc ch¶y chËm hoÆc vïng n−íc tÜnh, viÖc kh«ng cã hoÆc gi¶m
chuyÓn ®éng cña n−íc ®ßi hái biÖn ph¸p kh¸c víi biÖn ph¸p ®−îc sö dông trong n−íc ch¶y, n¬i mµ
dßng ch¶y ®−îc dïng cã lîi cho viÖc dån c¸c loµi ®éng vËt b¸m dÝnh vµo trong l−íi. Trong vïng n−íc
tÜnh, ng−êi thao t¸c cÇn t¹o ra sù vËn ®éng qua l¹i cña quÇn thÓ ®éng vËt vµ l−íi. Dïng ch©n khuÊy
®éng líp bÒ mÆt ®¸y, sau ®ã dïng l−íi vît liªn tôc vïng n−íc s¸t phÝa trªn ®¸y ®Ó b¾t c¸c sinh vËt ®¸y
bÞ x¸o trén tung ra. ë nh÷ng vïng n−íc tÜnh cã ®é s©u lín h¬n, n¬i bÒ mÆt cña ®¸y cã thÓ cã bïn hoÆc
phï sa, kÐo hoÆc ®Èy vît hoÆc r©y qua líp bÒ mÆt, tèt nhÊt lµ qua mét kho¶ng c¸ch hoÆc diÖn tÝch ®·
x¸c ®Þnh tr−íc.

6 §¸nh gi¸ sù phong phó cña mèi quan hÖ hä hµng

¸p dông bÊt cø ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu ®Þnh tÝnh nªu ë 5.1 ®Õn 5.3 ®Òu cã thÓ lÊy ®−îc mét kÕt qu¶ ch¾c
ch¾n vÒ sù phong phó cña mèi quan hÖ hä hµng cña c¸c ®¬n vÞ ph©n lo¹i trong mét mÉu lÊy tõ líp nÒn
®¸y x¸c ®Þnh, tuy nhiªn cÇn thËn träng khi diÔn gi¶i kÕt qu¶. B»ng viÖc lÊy mÉu trªn mét kho¶ng c¸ch
hoÆc mét diÖn tÝch cè ®Þnh hoÆc trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh (trªn mét diÖn tÝch cè ®Þnh lµ tèi −u
nhÊt), cã thÓ so s¸nh ®−îc sù phong phó vÒ mèi quan hÖ trong c¸c mÉu lÊy ®−îc ë c¸c ®iÓm lÊy mÉu
kh¸c nhau phôc vô c¸c môc ®Ých monitoring chÊt l−îng n−íc, víi ®iÒu kiÖn lµ c¸c ®iÓm lÊy mÉu nµy cã
líp nÒn ®¸y t−¬ng tù nhau. ChØ cÇn 10 phót ®Ó lÊy mÉu b»ng tay (5.1) hoÆc nhiÒu nhÊt lµ 2 phót lÊy
mÉu b»ng ch©n (5.2) lµ ®ñ thêi gian ®Ó gì sinh vËt ®¸y dÝnh vµo l−íi. Ng−êi thao t¸c cÇn cè g¾ng ¸p
dông c¸c kü thuËt trong viÖc khuÊy ®éng b»ng tay hoÆc ch©n vµ sè lÇn lµm s¹ch l−íi nh− nhau ë c¸c
®iÓm lÊy mÉu kh¸c nhau.

V× vËy, tèt nhÊt lµ chØ mét thao t¸c viªn thùc hiÖn mét kh¶o s¸t ®¬n lÎ. ThËm chÝ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c
nhau nh− tèc ®é dßng ch¶y, ®é s©u, nhiÖt ®é (®èi víi lÊy mÉu b»ng tay) vµ ®Æc ®iÓm cña líp nÒn ®¸y
còng cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ lÊy mÉu. ViÖc lÊy mÉu b»ng ch©n (5.2) trong thêi gian dµi ë dßng
s«ng cã quÇn thÓ ®éng vËt ®¸y phong phó cã thÓ dÉn ®Õn viÖc thu ®−îc qu¸ nhiÒu mÉu ®Ó xö lý vµ khi
lËp l¹i c«ng viÖc nµy th−êng xuyªn ë cïng mét khu vùc th× cã thÓ g©y t¸c dông bÊt lîi cho céng ®ång
thuû sinh.

7 TÝnh ®óng ®¾n cña ph−¬ng ph¸p

Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng vît cÇm tay ®−îc sö dông réng r·i trong lÊy mÉu ®Þnh tÝnh ®éng vËt kh«ng
x−¬ng sèng ®¸y cì lín vµ cho c¸c kÕt qu¶ nh− nhau, khi ®−îc lÆp l¹i nhiÒu lÇn ë cïng mét ®iÓm lÊy
mÉu. Tuy nhiªn, nh÷ng quan s¸t nµy ch−a ®ñ ®Ó kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ cña ph−¬ng ph¸p.

C¸c dông cô lÊy mÉu h×nh vu«ng ®Ó ®¸nh gi¸ ®Þnh l−îng sù phong phó cña ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng
®¸y cì lín ®· ®−îc chÊp nhËn réng r·i. ChÝnh ph−¬ng ph¸p nµy cung cÊp kü thuËt h÷u Ých cho viÖc
®¸nh gi¸ tÝnh ®óng ®¾n cña vît cÇm tay v× cã thÓ so s¸nh nh÷ng mÆt ®Þnh tÝnh cña kÕt qu¶ thu ®−îc cña
ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu “phÉu diÖn « vu«ng” víi c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc tõ ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng vît
cÇm tay.

9
TCVN 7176: 2002

So s¸nh c¸c d÷ liÖu thu ®−îc tõ c¸c mÉu lÊy b»ng ph−¬ng ph¸p phÉu diÖn « vu«ng víi c¸c d÷ liÖu thu
®−îc b»ng vît cÇm tay tõ hai con s«ng chÝnh ë n−íc Anh vµ c¸c nh¸nh phô cña chóng. LËp c¸c biÓu ®å
dùa trªn sè l−îng c¸c loµi thu thËp ®−îc ë mét sè ®iÓm lÊy mÉu sö dông dông cô lÊy mÉu “phÉu diÖn «
vu«ng” vµ sè l−îng c¸c loµi thu ®−îc b»ng ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu b»ng vît cÇm tay ë cïng c¸c ®iÓm lÊy
mÉu ®ã. C¶ hai lo¹i mÉu lÊy theo hai ph−¬ng ph¸p trªn ®Òu cïng do mét nhãm thao t¸c viªn thùc hiÖn.

Ph©n tÝch nµy cho thÊy râ mèi t−¬ng quan cao vµ chÆt chÏ (p < 0,001) gi÷a c¸c loµi thu ®−îc b»ng l−íi
cña vît cÇm tay vµ c¸c loµi thu ®−îc b»ng c¸c dông cô lÊy mÉu ®Þnh l−îng “phÉu diÖn « vu«ng” (xem
h×nh 3).

10
 TCVN 7176: 2002

H×nh 1 – Vît cÇm tay th«ng th−êng

11
TCVN 7176: 2002

KÝch th−íc tÝnh b»ng milimÐt

a) 2 l−íi h×nh chãp lµm tõ vËt liÖu khæ réng 1 m

§−êng may 10

b) L−íi d¹ng tói lµm tõ vËt liÖu khæ 1 m

H×nh 2 – Mét sè kiÓu l−íi

12
 TCVN 7176: 2002

§−êng ngang
b»ng

(trong ®ã r lµ hÖ sè t−¬ng quan)

§¬n vÞ ph©n lo¹i thu ®−îc b»ng phÉu, x

H×nh 3 – So s¸nh sè ®¬n vÞ ph©n lo¹i thu ®−îc b»ng l−íi vµ dông cô lÊy mÉu phÉu diÖn « vu«ng
ë ®iÓm lùa chän trªn c¸c s«ng kh¸c nhau

____________________________________

13