Uvod

Evropska unija je najznačajniji ekonomski i politički činilac na sceni Evrope. Kao

plod težnje ka zapadnoevropskoj integraciji u periodu poslije Drugog svjetskog rata
i u hladnoratovskoj eri, osnovana je i dobila naziv Ugovorom o Evropskoj uniji,
potpisanim u Mastrihtu 1992. godine. Osnovni ciljevi EU predviđeni Ugovorom
jesu:
 „Podsticanje uravnoteženog i trajnog privrednog i društvenog razvoj,
posebno stvaranjem prostora bez unutrašnjih granica, jačanjem privredne i
društvene kohezije i uspostavljanjem ekonomske i monetarne unije.
 Potvrđivanje svog identiteta na međunarodnoj sceni, posebno vođenjem
zajedničke spoljne i bezbjednosne politike, uključujući i definisanje
zajedničke odbrambene politike.
 Jačanje zaštite prava i interesa državljana država članica uspostavljanjem
prava građanstva Evrope.
 Razvijanje bliske saradnje u oblasti pravosuđa i unutrašnjih poslova.
 Očuvanje tekovina komunitarnog prava, kao i priprema osnove za
eventualnu dalju reviziju odredbi o EU.“1
Ugovor je stupio na snagu 1993. godine i njegovo realizovanje se odvija kroz tzv.
tri stuba saradnje. „Prvi stub“ obuhvata tri zajednice i kroz njegovu analizu se
ukratko može obrazložiti i istorijat EU. Te tri zajednice su: Evropska zajednica
za ugalj i čelik, Evropska zajednica za atomsku energiju i Evropska ekonomska
zajednica. „Drugi stub“ predstavlja zajednička spoljna i bezbjednosna politika.
A, „treći stub“ se odnosi na saradnju u oblastima pravosuđa i unutrašnjih
poslova.
Zbog svog značaja u ekonomskoj sferi i svoje uloge u bezbjednosnoj arhitekturi
Evrope, opravdana je težnja većine evropskih država za članstvom u ovoj
međunarodnoj organizaciji.

1
Stajić, Lj.: Osnovi bezbednosti, Beograd, 2006. godine
 Institucije Evropske unije

U članu 7 Ugovora o osnivanju Evropske unije stoji koje su joj institucije, a to su:

1. Evropski parlament;
2. Savjet EU;
3. Evropska komisija;
4. Evropski sud pravde;
5. Revizorski sud (Računovodstveni sud).

Evropski parlament:

Evropski parlament čine predstavnici naroda država članica. Prema odredbi čl. 189,
broj članova Parlamenta ne može biti veći od 700 članova. Članovi se biraju na
period od 5 godina, na opštim neposrednim izborima. Oni uživaju odgovarajuće
privilegije i imunitet. Parlament zasjeda jednom godišnje. Zasjedanje počinje
drugog utorka u mjesecu martu tekuće godine, kako stoji u Ugovoru, ali u praksi
Parlament zasjeda svake četvrte sedmice od oktobra do jula. Radom Parlamenta
rukovode predsjednik, biro i konferencija predsjedavajućih. Evropski parlament
bira iz svojih redova predsjednika i određeni broj potpredsjednika, za
dvoipogodišnji period. Uz njih parlament bira i nekoliko članova koji pomažu
predsjedniku i potpresjednicima u radu. Ovi funkcioneri: predsjednik Parlamenta,
14 potpresjednika i četiri – pet savjetnika čine “biro” Evropskog parlamenta.
Članovi Evropskog parlamenta ne predstavljaju samo svoju izbornu bazu, odnosno
samo svoj narod, već djeluju i u okviru političkih grupa čime sugerišu da su im
odluke opredjeljene prvenstveno politički, a ne nacionalno.
“Parlament ima sljedeće nadležnosti: zakonodavna, nadzorna i budžetska
ovlaštenja. Postupci koji se primjenjuju pri zakonodavnoj ulozi jesu: postupak
konsultovanja, postupak saradnje, postupak saodlučivanja i postupak davanja

2
saglasnosti. Nadzorna uloga Parlamenta se može povezati sa zakonodavnim
djelovanjem komunitarnih institucija, njihovim nezakonitim postupanjem i
formulisanjem komunitarnih politika. Prema aktuelnom rješenju Evropski
parlament ima pravo da odbije prijedlog budžeta u cjelosti, ima konačnu riječ
povodom tzv. neobaveznih izdataka, tj. izdataka koji nisu izričito predviđeni
Ugovorom, odnosno propisima donijetim na osnovu njega, te pravo predlaganja
izmjena u odnosu na tzv. obavezne izdatke.”2

Savjet Evropske unije:

“Savjet je bio i ostao jedna od centralnih institucija Evropske zajednice. Takav

položaj Savjeta se ogleda u njegovim ovlaštenjima povodom: koordinacije
djelovanja država članica i komunitarnih institucija, odlučivanja na komunitarnom
nivou, te provođenja komunitarne politike i propisa. Savjet čine predstavnici država
članica na ministarskom nivou, ovlašteni da preduzimaju obaveze u ime svojih
vlada. Njegov sastav zavisi od predmeta o kojem se raspravlja. Naprimjer, kada se
raspravlja o pitanjima ekonomske i monetarne politike čine ga nacionalni ministri
za ekonomska, privredna pitanja i finansije, kada je na dnevnom redu
poljoprivreda čine ga ministri za poljoprivredu ili povodom djelovanja unutrašnjeg
tržišta nacionalni ministri za industriju i trgovinu itd.“ 3 Osnovna uloga Savjeta je
da predstavlja interese država članica na nivou Zajednice, odnosno na nivou EU.
Ovlaštenja kojima raspolaže Savjet se često navode kao opšta ovlaštenja. Drugačije
rečeno, Savjet je konačna instanca komunitarnog zakonodavnog postupka, organ
političke koordinacije i tijelo sa specifičnim provodbenim ovlaštenjima. Sjednicama
Savjeta prisustvuje jedan ili više članova Komisije, osim ako se protiv toga izjasni
većina članova Savjeta. Vrijeme zasjedanja se određuje unaprijed i ono je uglavnom
zatvoreno za javnost. Prema tome Savjet je bio i ostao javnosti najmanje dostupna
institucija. Zasjeda u Briselu, uz tri sjednice (april, juni i oktobar) koje se održavaju
u Luksemburgu. Savjetom naizmjenično predsjedavaju države u periodu od šest
2
Misita, N.: Osnovi prava Evropske unije, Sarajaevo, 2002. godine
3
Isto

3
mjeseci, po redoslijedu koji je ustanovljen odgovarajućom odlukom Savjeta.
Sjednice saziva predsjedavajući na vlastitu incijativu, na zahtijev jednog od
članova, odnosno jedne od država članica. Savjet odlučuje: običnom većinom -
ukoliko nije drugačije naznačeno Ugovorom, jednoglasno – kada su u pitanju
najosjetljivije oblasti i kvalifikovanom većinom. Dva tjela organizuju rad Savjeta
ministara – Komitet stalnih predstavnika (COREPER) i Generalni sekretarijat.

Evropska komisija:

Od poslednjeg proširenja (tačnije od 1. januara 2007. godine) Komisija ima 27

komesara, odnosno svaka država članica ima po jednog predstavnika. Njihov
mandat je pet godina i moguće ga je obnoviti. Član Komisije mora biti državljanin
jedne od država članica, sa tim da jedna država može imati najviše dva člana. U
praksi, pet tzv. velikih država (Francuska, Italija, Njemačka, Španija i V. Britanija)
nominuju po dva člana Komisije, a preostale države po jednog. Na čelu Komisije se
nalazi predsjednik. Predsjednik Komisije uz ostalo učestvuje u radu Evropskog
savjeta, a Evropskom parlamentu podnosi godišnji izvještaj o radu Unije i program
zakonodavne aktivnosti. Svaki član Komisije ima službu, kabinet, koja mu pomaže
u radu. Sa svoje strane, šefovi kabineta na nedeljnim sastancima pripremaju
material za sjednice. Budući da je Komisija kolektivno odgovorna, ona i kolektivno
odlučuje. Komisija se sastaje jednom sedmično, sjednice su zatvorene za javnost.
“Nadležnosti Komisije su: da brine o primjeni Ugovora i na osnovu njega donijetih
mjera, formuliše preporuke i daje mišljenja o pitanjima koje uređuje Ugovor, kada
je to ovim “izričito predviđeno ili je potrebno prema ocjeni Komisije, samostalno
odlučuje i učestvuje u pripremanju mjera koje donose Savjet i Evropski parlament
na način predviđen Ugovorom, vrši ovlaštenja koja je na nju prenio Savjet u cilju
provođenja propisa koje on donosi. Službe Komisije su organizovane u okviru više
generalnih direktorata, a to su: Vanjski poslovi, Ekonomski i finansijski poslovi,
Preduzetništvo, Konkurencija, Zapošljavanje i socijalni poslovi, Poljoprivreda,
Razvoj, Personal i administracija, Informativno društvo, Životna okolina,

4
Istraživanje, Pravosuđe i unutrašnji poslovi, Ribarstvo, Unutrašnje tržište,
Regionalna politika, Energija i transport, Trgovina, Budžet, Finansijska kontrola,
Porezi i carine, Obrazovanje i kultura, Preduzetništvo i Zdravlje i zaštita
potrošača.” 4

Evropski sud pravde:

Sudski sistem EU sastoji se od:

o Evropskog suda pravde;
o Prvostepenog suda;
o Službeničkog tribunala i
o nacionalnih sudova ili tribunala država članica.
Evropski sud čini petnaest sudija, praktično je iz svake zemlje članice po jedan.
Sudije i generalni pravobranioci se imenuju saglasnošću država članica. Njihov
mandat je šest godina, s tim da se svake tri godine obnavlja polovina broja sudija I
generalnih pravobranilaca. Predsjednika suda, na period od tri godine iz svojih
redova biraju sudije, a generalni pravobranioci biraju jednog od njih na
jednogodišnju dušnost prvog generalnog pravobranioca. Prije preuzimanja
dužnosti sudije i generalni pravobranioci polažu zakletvu kojom se obavezuju ne
samo na nepristrasnost i savjesnost u radu, nego da će i način glasanja pri
donošenju odluka održati tajnim. Mimo svojevoljnog povlačenja – ostavke, funkcija
sudije ili generalnog pravobranioca može prestati prije isteka mandata samo na
osnovu jednoglasne odluke ostalih kolega, a nakon ocjene da osoba koja je u pitanju
više ne zadovoljava uslove za izbor, odnosno da ne može izvršavati svojeo obaveze.
Osnovni zadatak generalnog pravobranioca je da Sudu podnese “potpuno nezavisno
i obrazloženo mišljenje” i na taj način mu pruži pomoć u izvršavanju zadataka u
smislu Ugovora. Sud zasjeda u plenumu ili vjećima. U slučaju plenuma kvorum je
devet sudija – tzv. mali plenum, a u slučajevima čiji značaj to zavrjeđuje, a njih je
vrlo malo, Sud zasjeda u punom sastavu – tzv. veliki plenum. Evropski sud svoje

4
Isto

5
odluke donosi u formi presude ili rješenja. Odluka ne sadrži izdvojena ili
suprostavljena mišljenja, već je to odluka svih sudija. Stručnu i administrativnu
podršku radu sudija i generalnih pravobranilaca pruža relativno razuđena mreža
saradnika i službenika. Sjedište Suda je u Luksemburgu. Vrste postupaka pred
Evropskim sudom pravde su:
o Postupak davanja prethodnog mišljenja;
o Tužba zbog povrede komunitarnog prava od strane država članica;
o Tužba za poništaj;
o Tužba zbog propuštanja;
o Postupak po žalbi;
o Revizija.

Računovodstveni sud:

Finansijski sud, odnosno Sud za budžetsku kontrolu ili Računovodstveni sud je

jedna od pet osnovnih institucija EU. Finansijski sud čini 15 članova, ali je praksa
da po jedan član dolazi iz svake države. Članove postavlja Savjet, jednoglasnom
odlukom, nakon što o tome pribavi mišljenje Evropskog parlamenta. Njihov
mandat traje šest godina i obnovljiv je. Članovi iz svojih redova biraju predsjednika
Finansijskog suda sa mandatom od tri godine. U slučaju neizvršavanja obaveza koje
nalaže funkcija, član Finansijskog suda može biti razrješen dužnosti i prije isteka
mandata ili mu može biti uskraćena penzija odlukom Evropskog suda. Ovaj sud
vrši nadzor nad finansijskim poslovanjem Zajednice. On djeluje potpuno nezavisno
u odnosu na ostale komunitarne institucije i države članice. Finansijski sud pomaže
Savjetu i Parlamentu u vršenju njihovih nadzornih ovlaštenja povodom
ostvarivanja budžeta. Na kraju svake budžetske godine Finansijski sud pravi
godišnji izvještaj, kojeg upućuje ostalim institucijama Zajednice.

6
 Ostale institucije i tijela

 Prvostepeni sud – njegovu nadležnost određuje Savjet, jednoglasnom

odlukom. On odlučuje povodom: radnopravnih sporova EU i njenih
službenika u skladu sa generalnim određenjem; ocjene zakonitiosti
komunitarnog pravog akta, kada postupak pokreće privatnopravno lice;
naknade štete po zahtijevu privatnopravnih lica; sporova dodjeljenih mu na
osnovu arbitražne klauzule u privatnopravnom ili javnopravnom ugovoru.
 OMBUDSMAN – njega imenuje Evropski parlament za period od pet
godina. On je nezavisan u svom radu, ne može stupati u bilo kakve druge
radne aranžmane, plaćene ili neplaćene. Njegov posao je: dizanje kvaliteta
javne administracije, unapređenje odnosa administracije i građana,
oblikovanje standarda dobre administracije, smanjenje slučajeva
nepravilnog rada administracije i iznad svega pružanje pomoći građanima u
njihovom nastojanju da sebi osiguraju fer tretman u odnosu sa
komunitarnom administracijom.
 Evropska centralna banka – unutrašnja struktura je u znaku dva tijela:
Izvršnog odbora i Upravnog savjeta. Prvi ima šest članova, uključujući
predsjednika i potpredsjednika, sa osmogodišnjim, neobnovljivim
mandatom. Drugo tijelo čine guverneri centralnih banaka država članica
monetarne unije. Svojevrsni simbol statusa Evropske centralne banke je
njeno isključivo pravo da odlučuje o emisiji novca – eura – kao jedinog
zakonitog sredstva plaćanja u okviru EU.
 Evropska investiciona banka – najvažniji organ joj je Odbor guvernera, a
čine ga resorni ministri država članica. Ovo tijelo usvaja generalne smjernice
kreditne politike i donosi odluke o povećanju kapitala. Postoji i Odbor
direktora, čini ga 25 članova, sa petogodišnjim mandatom. Sjedište ove
banke je u Luksemburgu.
 Evropski socijalni fond – ima zadatak da podstiče zapošljavanje u okviru
jedinstvenog tržišta i time povećava životni standard građana.

7
 Ekonomsko – socijalni komitet – Savjetu i Komisiji u radu pomažu
Ekonomsko – socijalni komitet i Komitet regija. Prvi čine predstavnici
različitih ekonomskih i socijalnih grupa, uključujući i predstavnike
slobodnih profesija i javnosti. Ovaj Komitet ima 222 člana, koje imenuje
Savjet, mandat im je četiri godine i obnovljiv je.
 Komitet regija – ima 222 člana, koje na prijedlog država članica imenuje
Savjet , djelujući pri tome jednogasno. Komitet oblikuje stavove i mišljenja
posredstvom više komisija. Zadatak Komiteta regija jeste da proces
odlučivanja u okviru Zajednice, a posebno njegov zakonodavni segment
izloži uticaju lokalnih i regionalnih interesa.

8
 Zaključak

Ugovor o nastanku Evropske unije je potpisan u Mastrihtu 7. februara 1992.

godine, a stupio na snagu 1. novembra 1993. godine.
Kada se govori o Evropskom parlamentu važno je napomenuti daa je došlo do
kidanja veze između članstva u nacionalnom i Evropskom parlamentu. S jedne
strane poslanici dobijaju mogućnost da se u potpunosti posveteposlovima EP, a sa
druge prisustvo članova nacionalno – opozicionih partija potcrtava činjenicu da EU
nije čisto međuvladin projekat. Za razliku od Komisije, čiji članovi su nezavisni u
odnosu na vladu, a time i aktuelnu politiku države iz koje dolaze, perdstavnci koji
učestvuju u radu Saveta djeluju u skladu sa uputstvima i po ovlaštenju svojih vlada.
Položaj i uloga Savjeta prati evoluciju komunitarnog projekta, pri čemu kao
posebno značajni momenti figuriraju: sve šira upotreba većinskog odlučivanja,
jačanje uloge predsjedavajućeg, odnosno koordinacija u okviru trojke (prethodni,
aktuelni i dolazeći predsjedavajući), relativno slabljenje pozicije u odnosu na
Parlament u zakonodavnom postupku. Komisija je jedna od osnovnih
institucionalnih poluga u procesu pripreme, formulisanja i primjene pravnih akata,
odnosno prava EU. Članovi Komisije djeluju nezavisno od interesa i instrukcija
svojih država članica. Osnovni doprinosi Evropskog suda odnose se na podršku i
usmjeravanje integracionog procesa, a nijhov najznačjniji dio se tiče: odnosa
komunitarnog prava i nacionalnog prava, nadležnosti EU, zaštite ljudskih prava.
Ako je moguće govoriti o institucijama i tijelima čije vrijeme tek dolazi, onda se to
prije svih odnosi na Evropsku centralnu banku.

9
 Sadržaj

Uvod…………………………..…………………………………………… 2
Institucije Evropske unije ……………………………………………….. 3
Evropski parlament ………………………………………………………………3
Savjet Evropske
unije……………………………………………………………..4
Evropska Komisija ……………………………………………………………….5
Evropski sup pravde………………………………………………………………6
Računovodstveni sud……………………………………………………………..7
Ostale institucije i tijela ………………….………………………………. 8
Zaključak………………………………………………………………… 10
Sadržaj……………………………………………………………………. 11
Literatura………………………………………………………………… 12

10
 Literatura

1. Stajić, Lj.: Osnovi bezbednosti, Beograd, 2006. godine

2. Misita, N.: Osnovi prava Evropske unije, Sarajaevo, 2002. godine

11