Вы находитесь на странице: 1из 6

Мцщазиря 1

Neft, qaz və kimya müəssisələrinin çirkab sularının xarakteristikası

Кимйа сянайеси халг тясяррцфатынын ян бюйцк су тутумлу


сащяляриндяндир. Ейни заманда бу сащядя бюйцк щяжмдя чиркаб сулар
йараныр. Одур ки, кясэин сурятдя су щювзяляриня атылан сянайе чиркаб
суларынын азалдылмасы мясяляси мейдана чыхыр. Бунунла ялагядар олараг
ятраф мцщитин саьламлашдырылмасы мясяляляриня вя тядбирляриня
эениш йер верилир.
Бу истигамятдя туллантысыз вя азтуллантылы сусуз технолоъи
просеслярин йарадылмасы мясяляляри чох актуалдыр. Бундан ютрц су
истифадясинин гапалы системляринин ишлянмяси вя мярщяляли тятбиги
важиб мясялялярдяндир.
Гапалы су тяжщизаты системи еля системдир ки, истещсалын бцтцн
ишлянмиш сулары тякрарян вя бир нечя дяфя тямизлянмядян ишлядилир, йа
да уйьун тямизлянмядян сонра ишлядилир. Йяни бу системдя чиркаб
суларын су щювзяляриня атылмасы арадан галдырылыр. Бу жцр системлярин
йарадылмасы 2 мцщцм мясялянин щяллиня имкан верир:
1). Тязя суйун истифадяси кясэин азалыр вя тязя су йалныз ичмяли су
кими вя дюврц системлярдя су иткилярини явяз етмяк цчцн истифадя
олунур;
2). Чиркаб суларла атылан гиймятли хаммал вя материалларын
иткисинин гаршысы алыныр йа да азалдылыр.
Нефт, газ вя кимйа сянайе мцяссисяляринин яразисиндя йаранан вя
орадан айрылан чиркаб сулары тяркибиня эюря 3 категорийайа бюлмяк олар:
1) истещсалат – истещсалын технолоъи просесиндя истифадя олунан
сулар;
2) мяишят – истещсалат вя гейри истещсалат корпус вя биналарын
санитар шябякяляринин сулары;
3) атмосфер – йаьыш вя гар сулары.
Истещсалат чиркаб суларыны 2 йеря бюлмяк олар – чиркли вя гейри
чиркли.
Чиркли истещсалат чиркаб суларынын тяркибиндя мцхтялиф
гарышыглар олур. Мисал цчцн минерал вя цзви гарышыглар истещсалат
чиркаб суларыны чиркляндирижи маддянин гатылыьына эюря 4 група
бюлцрляр: 1) 1-500; 2) 500-5000; 3) 5000-30000 вя 4) 30000 мг/л вя даща
артыг гатылыьа малик.
Истещсалат чиркаб суларыны физики хассяляриня эюря дя айырмаг
олар: мисал цчцн гайнама температуруна эюря – 1) 120 0Ж-дян ашаьы
температурда гайнайан; 2) 120-250; 3) 2500Ж-дян йухары температурда
гайнайан (Бу да асылыдыр чиркаб суйун тяркибиндяки гарышыгларын
хассяляриндян).
Агрессивлийин дяряжясиня эюря чиркаб сулары, зяиф агрессив (зяиф
туршу-пЩ 6-6,5 вя зяиф гяляви хассяли пЩ=8-9), гцввятли агрессив
(гцввятли туршу пЩ<6 вя гцввятли гяляви пЩ>9) вя гейри агрессив
(пЩ=6,5-8), олараг бюлцрляр.
Гейри чиркли чиркаб сулар сойудужу, компрессор вя истилик
мцбадиляси апаратларындан дахил олур. Бу сулар технолоъи аваданлыьын вя
истещсал мящсулларынын сойудулмасы заманы ямяля эялир.
Мцхтялиф мцяссисялярдя щятта ейни технолоъи просеслярдян атылан
чиркаб суларын тяркиби, атылма реъими вя ващид сярфи мцхтялиф олур.

Чиркаб суларын формалашмасы вя анализи

Истещсалат чиркаб суларынын формалашмасында емал олунан


хаммалын бюйцк ящямиййяти вардыр. Мисал цчцн нефт емалы
мцяссисяляринин чиркаб суларынын чиркляндирижи компоненти нефтдир.
Чиркаб суйун тяркиби технолоъи просесдян, илкин компонентлярин
тяркибиндян, аралыг мящсуллардан, алынан мящсуллардан, илкин суйун
тяркибиндян, йерли шяраит вя диэяр амиллярдян асылыдыр.
Сямяряли су айрылмасы схеминин ишлянилмяси вя истещсалат чиркаб
суларынын тякрар истифадя олунмасы имканларыны гиймятляндирмяк цчцн
чиркаб суларын тяркибини вя су айрылмасы реъими юйрянилмишдир.
Чиркаб суларын физики-кимйяви эюстярижиляри вя канализасийа
шябякясиня дахил олма реъими анализ олунур.
Анализ олунан чиркаб суларда компонентлярин тяркиби (феноллар,
нефт мящсуллары, сятщи актив, радиоактив, партлайыш тящлцкяли
маддяляр), цзви маддялярин цмуми мигдары (оксиэенин биолоъи
истифадяси-ОБИ, оксиэенин кимйяви истифадяси ОКИ иля ифадя олунур),
рянэлилийин интенсивлийи, минераллылыг дяряжяси, механики
гарышыгларын чюкмя кинетикасы, онларын щяжми иля тяйин олунмалыдыр.
Истещсалат чиркаб суларынын кейфиййят характеристикасыны
билдикдян сонра онларын тямизлянмяси цсулу сечилир вя тякрар истифадя
олунмасы мясяляси щялл олунур. Щямчинин чиркаб суйу чиркляндирян
маддялярин утилизасийа вя хариж едилмяси имканлары цзя чыхыр.
Анализин нятижяляринин дягиг вя етибарлы олмасы цчцн ясас
шяртлярдян бири чиркаб суйун нцмунясинин дцзэцн эютцрцлмясидир.
Анализин эютцрцлмя цсулуна эюря орта, орта пропорсийалы вя
бирдяфялик нцмуняляр олур.
Мцяссисянин ишиндян асылы олараг орта нцмуняляр нювбялик вя
суткалыг ола биляр.
Нювбялик нцмуняляр нювбя ярзиндя 1-2 дяфя эютцрцля биляр.
Суткалыг нцмуняляр ися бярабяр порсийаларла щяр 20-30 дягигядян бир
эютцрцлцр.
Орта пропорсийалы нцмуняляр дя нювбялик вя суткалыг ола биляр. Бу
нцмуняляр верилмиш заманда чиркаб суйун сярфиня мцтянасиб олараг
эютцрцлцр. Бирдяфялик нцмуняляр тядгигатлар вя гурьунун ишя салынмасы
дюврцндя эютцрцлцр. Нцмуняляр мцхтялиф нцмуня эютцрцжц жищазларла
эютцрцлцр ки, чиркаб суйун кейфиййяти щагда там мялумат алмаг мцмкцн
олсун. Нцмуня эютцрцжцляр щям автоматлашдырылмыш, щям ял иля
ишляйянляр ола биляр.
Кимйа мцяссисяляринин чиркаб суларыны тядгиг етдикдя ашаьыдакы
схемя ясасланмаг лазымдыр (Шякил 1.1.). Яввялжя чиркаб суларын
чиркляндирижиляринин цмуми эюстярижилярини тяйин етмяк лазымдыр –
органолептик вя физики-кимйяви сонра цзви вя гейри-цзви гарышыгларын
мигдары вя щяллолмуш газлар тяйин олунур. Яэяр чиркаб суда коллоид,
хырда вя кобуд дисперс гарышыглар варса, сонда онларын мигдары тяйин
олунур. Чюкдцрцлмя, филтрлямядян сонра галан галыьын щяжми, нямлийи
вя диэяр эюстярижиляри тяйин олунур.
Айры-айры истещсал сащяляринин чиркаб суларынын физики-кимйяви
эюстярижиляриндян беля мялум олур ки, бу суларын тяркиби чох эениш
диапозонда
Чиркаб су

Суйун чирклилийинин цмуми эюстярижиляри Щялл олмуш маддяляр


газлар
Хырда дисперсКобуд
коллоид гарышыглар
дисперс коллоид гарышыг-лар
цзви
органолептик Физики-кимйяви тяркиби Гейри цзви

Цмуми эюстярижиляр
температур юзлцлцк Синифляр цзря
Цмуми эюстярижиляр
рянэи тяркиби

Цзви карбон
пЩ Сятщи эярилмя Фярди маддяляр
Кюзярдил-миш галыг катионлар
гохусу

Гуру галыг жодлуг ОКИ Ужужу маддяляр Цмуми азот анионлар


шяффафлыг
Електрик кечирижилийиоксидляшмя
сыхлыг Цмуми
Мцхтялиф цзви щялледижи-лярдя щялл фосфор
олунан маддяляр Фярди маддяляр

ОБИ
ОКИ Асылган маддялярин мигдары Цмуми кцкцрд
Кюзярмядя иткиляр

туршулуг
Оптик сыхлыг
Екстраксийа олунан
гялявилик

Цзви азот

Шякил 1.
Истещсалат чиркаб суларыны тядгиг етдикдя тяйин олунан эюстярижиляр
дяйишир. Одур ки, щяр бир мцяссисянин чиркаб суларынын тямизлянмяси
цчцн оптимал цсул сечилиб ясасландырылмалыдыр.
Сянайе мцяссисяляриндя истифадя олунан суйун ясас щиссяси
мящсулларын истидяйишдирижи апаратларда сойудулмасына сярф олунур.
Бундан башга щялл олмуш вя щялл олмамыш гарышыгларын нягли вя
удулмасы цчцн су сярф олунур. Бу заман физики, кимйяви просесляр эедир –
йяни судан реаэент вя мцщит кими истифадя едирляр.
Адятян судан бир чох кимйа мцяссисяляриндя кюмякчи мягсядляр цчцн
истифадя едирляр. Бязи технолоъи просеслярдя бир гядяр щазыр мящсулун
тяркибиня дахил олур.

Вам также может понравиться