elik Konstruksiyon Yap lar

elik yap tasar m estetik ve yarat c l a a kt r. eli in ekil alma olana ekillerde kullan labilir. Yap sal elik fabrikada ok de i ik ekillerde i lenebildi inden

s n rs z

oldu undan, ta y c yap pek ok trde yap labilir, ta y c yap da elik ok e itli

tasar mc lar iin s n rs z yarat c olanaklar sa lar. Uluslararas dl alan yap lar n o unun elik ta y c l yap lar olmas , rastlant de ildir. elik Yap lar Ferah, Byk A kl kl , levsel Mekanlard r.

elik ta y c l yap lar ara kolonsuz, duvars z ve kesintisiz mekanlard r. Ara kolonlar hi yoktur veya ok az say dad r. Kolon kesitleri ok kktr. rnek olarak betonarmede 100*100 cm olan bir kolonun elik kar l alan kazanc demektir. D eme Kal nl klar D ktr Kiri boyutlar betonarmeye gre d k oldu undan, geni a kl klara kar n d emeler incedir. Ayn yap yksekli i iin daha fazla kat yap labilece i gibi, temiz kat yksekli i de daha fazlad r. D eme i hacimleri bo oldu undan bu 40* 40 cm.dir. Bu da daha fazla net kullan m alan , ofis binalar iin yakla k %3 -5 net kullan m

yks kli inden kay p olmaz. Tm Elemanlar Kesin lsndedir elik yap sal elemanlar n hepsi endstriyel n -retimlidir. Toleranslar mm mertebesinde oldu undan montaj sorunsuz ve kusuruzdur. gerektirmez. elik Yap Kuru Yntemlerle Yap l r Kolay kurulur, temiz ve h zl yap l r. elik Yap lar n mrleri Uzun, Kullan m Esnek, Yenilenmesi Kolayd r Kullan m sresi iinde kullan m amalar de i ebilir Binada mal sahibi veya kirac olsun, kullan c lar n istekleri zaman iinde de i ebilir. Bu nedenle binada hacimler kullan m a s ndan esnek olmal d r. elik her amaca uygun de i imler yap lmas na olanak verir. Bina Ta y c Yap s n n mr 50 - 100 Y ld r elik yap da tesisat blgelerine kolay ula l r, bak m ve yenileme ok kolay yap l r. Bina mryle kar la t r ld nda di er yap katmanlar n n mrleri daha k sad r. rnek olara tesisat mr ortalama 10 y l kadard r. elik yap da tesisat montaj ok kolay yap l r ve gerekti inde ok da rahat yenil enir. Bilgisayar kablolar , haberle me sistemleri gibi di er teknolojik donan m n mr 2 -3 y l kadar k sad r. elik yap larda bu tr s k yenilemeler sorunsuzca gerekle tirilebilir. Ayr ca d emede istenilen yerden k lar iin delik a labilir yer de i tirmeler sa lanabilir. Binan n mr boyu pazarlanabilirli i ok nemlidir Yap ihtiya plnlamas nda uzun erimli d nmek gerekir. Kullan c ve de i iklik isteklerine zmler kolay ve h zla uygulanabilir olmal d r. Bu anlamda elik gz nnde tutulmas gereken, zel bir yap malzemesidir. elik yap lar de i iklik isteklerine sonsuz zmler sa lar. elik Ta y c Yap De i iklik steklerine Kolayl kla Uyum Sa lar. Engelsiz hacimler kolayca blmlenebilir. Kuru yap yntemi nedeniyle uygulama kolayl vard r. elik ta y c yap de i im ve yenilemelerde sorunsuzdur. Do ru tasarlanmak kayd yla, i lev ve dayan m ndan bir ey yitirmeden, tm grnr olan ta y c yap elemanlar n glendirmek, tamir etmek, yenilemek ve/veya de i tirmek olana vard r. Yap ya yatay ve dikey ekler yap labilir, yeni katlar eklenebilir, belirli elemanlar veya blmler kald r labilir. Hatta gemi pek ok rnekte oldu u gibi yap n n tmyle sklp ba ka bir yere ta nmas olana antiyede tamir at

bo

ss

    

bilir kat

vard r. elik ta y c l yap lar hem restorasyona a kt r hem de di er tr yap lar n restorasyonunda pek ok olanaklar sunar. elik Ta y c Yap Yksek Dayan ml d r elik ta y c yap depreme dayan kl d r Deprem dayan m nda tasar m hedefleri nemlidir. Bilindi i gibi yap n n nemine gre deprem dayan m tasar m yap l r. Burada ncelik s ras na gre amalanan: gmeyi nlemek, can ve mal kurtarmak ve olabiliyorsa yap y daha sonra tamir ederek kurtarmakt r. Ancak bu isteklere hizmet verebilirlik kriterini de eklersek, yan yap m z n deprem s ras nda ve depremden hemen sonra kullan labilir olmas n da isteyeceksek, o zaman ta y c yap da mutlaka elik kullan lmal d r. Trk Yap sal elik Derne i olarak hastahane, itfaiye, okul, kpr, devlet ve afet ynetim binalar n n mutlak bu yntemlerle yap lmas gerekti ini d nyor ve tm devlet kurulu lar na her f rsatta bunu sylyoruz. elik ta y c l yap tmyle elik olabilece i gibi, elik a rl kl beton veya beton ekirdek elik kolon, kiri ya da beton a rl kl elik bile ik (kompozit) sistem de olabilir. D emeler genelde beton kompozit tarzda yakla k 12 cm kal nl nda yerinde dklr. Ayr ca bo luklu beton paneller veya prekast plaklar kullanarak biraz daha a r d eme zmleri de vard r. zellikle az katl yap larda ok hafif ve %100 kuru yntemle ah ap (OSB) d emeler de yap l r. elik ta y c yap ok hafiftir. Ktlesi ayn kapal alana sahip betonarme yap ya gre %40 -50 daha azd r. Ayn oranda daha az deprem yk al r (F=m*a). elik ta y c yap elemanlar snek oldu undan zerlerine d en enerjiyi ok iyi snmlerler. Hasar almadan zerlerine d en enerjiyi so urabilir ve bunu yaparken ta y c yeteneklerini ve duyarl l klar n yitirmezler. Ayr ca beklenenin tesinde iddette bir deprem olmas halinde, plastik tasar m yntemleri sayesinde hasar kon trol alt nda tutulabilir. Tasar mla belirlenmi plastik mafsallar olu mas na izin verilerek, a r yk sigortalar olu turulabilir. Bu hem daha ekonomik deprem tasar m hem de hasar varsa, tamir gerekiyorsa kolay, abuk, gvenilir olarak tamir yap lmas n sa lar. elik Yanmaz Ancak Tm Yap Malzemeleri Gibi Yang n Is s ndan Etkilenir elik de tm yap lar ve yap malzemeleri gibi yang n etkilerinden korunmal d r. Yayg n kan n n aksine betonarme de yang na kar Belika Yang n korunmal d r (Fransa ve artname leri, svire Alpleri tnel yang nlar rneklerinde oldu u

gibi). Her tr yap da yang n mhendisli i tasar m yap lmal d r. eli i korumak iin e itli yntemler vard r. Yang n sndrme, engelleme, blmleme gibi aktif sistemlerin yan s ra al s va, al kaplama, yanmaz boya, s yal t m kaplamalar ve ilteleri gibi pasif sistemler de geli tirilmi tir. Bu sistemlerin hepsi Trkiye'de

uygulan yor ve uygulamac lar vard r. Mimari gereklere gre seimleri yap l r. Uygulamas kolayd r. Korunan elik Paslanmaz Tm yap lar ve yap malzemeleri gibi elik de ortam n getirdi i korozyon etkilerinden korunmal d r. Gereken yerlerde beton da korunmal d r (tuz, klor, su gibi) veya betonarme iindeki elik de korunma gerektirebilir. Bina i mekanlar nda kullan lan elik yap elemanlar iin korozyon nemsizdir. Yz y l a k n sreden sonra sklen elik yap larda, i mekanda korozyonun ok az oldu u grlm tr. Ayr ca yang na kar korozyona kar uygulamalarda elik paslanmaya kar koruma s valar kullan ld olm aktad r. D nda, da yeterli koruma sa lanm ortamlara a k

korunmal d r. Bunun iin de e itli

koruyucu sistemler vard r. Bak r katk l elikler kendi kendini korur. stn performansl boya sistemleri, do ru yzey temizlemesi yap larak (SA 2 kumlama), n-imalat astar , imalat sonras astar ve tamir astar uygulanmalar yap l r. Koruyucu son katlar ortam ve kullan m artlar na gre seilip uygulanmal d r. Sz edilen bu sistemlerin de hepsi Trkiye'de uygulan yor ve uygulamac lar vard r. Uygulamas ko layd r. elik Yap Ekonomiktir Ekonomiklik nemlidir ncelikle "Ucuz ekonomik de ildir" saptamas n yapmak gerekir. "Bir m2 kaa geliyor?" sorusu ekonomiklik lt de ildir. Ekonomikli i anlamak iin projeye btnsel bak gereklidir. Do rudan ve dolayl tm fayda ve kazanlar d nlmelidir. Ekonomiklik projenin tm mr boyunca de erlendirilmelidir. Toplam ekonomiklik sadece yap m s ras nda ekonomiklikle de il, kullan m s ras nda ekonomiklikle de belirlenir. Ekonomiklik iin malzemenin zeliklerine uygun tasar m artt r. Betonarme projeyi aynen elik yapmak ekonomik de ildir. ncelikle yap n n mimarisi eli e uygun olmal d r. Maliyet Hesab Do ru Yap lmal d r Bitmi yap n n tm maliyetine, yani bitmi proje bedeline %100 dersek, ta y c yap n n bu toplam iindeki pay yap trne gre 0/o5 -%30 aras nda de i ir. Ba ka bir ifadeyle ta y c karkas maliyeti tm proje maliyetinin sadece bir k sm d r. Karkas bedelinin /o20-/o30 daha fazla veya az olmas , tm proje maliyetini en fazla /ol-%9 artt r r. Ancak di er faydalar bu fark kapat r! elik yap lar n "Net Bugnk De er (NPV)" hesaplar %5 -/ol5 aras daha iyi sonu vermektedir. Zaman Parad r

elik yap lar n kuru yap yntemleri ve h zl yap m metotlar (fast -track) kullan larak ok k sa zamanda yap lmas , bu nedenle yap m sresinin al Ayr ca hava ko ullar ndan ve mevsimlerden ba ms z, k yap labiliyor olmas , bu h zl l lm yntemlere gre yar ya hatta te bire inmesi, ok byk zaman kazanc sa lar. artlar da dahil in aat perinler. Bu nedenle dolayl maliyetlerin ( antiye,

i ilik, kira, vb) hepsi de belirgin bir ekilde azal r. Tm bunlar yksek parasal kazan demektir. Ekonomiklik iin binan n pazarlanabilirli i ok nemlidir. Gayrimenkul piyasas ndaki dalgalanmalar yap n z n do ru zamanda pa zara girmesini zorunlu k lar. Dalgay tepe noktas nda yakalayabilmek iin yap m sresinin ok k sa olmas gerekir. Ayr ca binan n srekli kullan labilir olmas iin uzun erimli d nmek gereklidir. elik yap lar n uzun vadede sa layaca yararlar, ekonomik olabilirli i artt racak nedenlerdendir. elik yap lar uzun mrldr ve depreme dayan kl d r. Kullan m sresi iinde kullan m amalar ve kullan c istekleri de i se bile elik yap larda istekleri kar lamak iin de i im yap labilece ini ve elik ta y c yap n n de i iklik isteklerine kolayl kla uyum sa layaca n daha nce de sylemi tik. Mimari Ve Fiziksel stnlkler Ekonomikli e nemli Katk lar Sa lar elik yap da kolon say s ve kesitlerinin ok kk olmas , net kullan m alan n n %3-/o5 artmas , daha fazla kira geliri veya sat de eri demektir. D eme kal nl klar n n d k olmas da yat r mda ekonomi sa lar. Ayn kat say s iin cephe alan nda ekonomi veya ayn bina yksekli i iin daha fazla kat olana vard r. Is tma, so utma yknn azalmas i l etmede ekonomi sa lar. Yksek kalite, yksek ekonomik de er ve d k toplumsal maliyet demektir. elik yap larda toplam sahiplik maliyeti d ktr. Yap n za y llar iinde yapaca n z her tr harcaman n maliyeti d ktr. elik ta y c yap lar ok hafiftir . Daha az malzeme kullan l r, yap n n ekirde i /o30 -/o40 hafifler, temel maliyetleri yakla k %15 - %25 azal r, daha az ta ma yap l r. Bu da daha d k yap maliyeti, daha az evre a nmas , daha az kirlilik ve daha az toplumsal maliyet demektir. n aatta Yksek Teknoloji, Yksek Katma De er Yap Sektrne Rekabet Gc Sa lar Sektr iin Dnya ve Avrupa Birli i le inde yksek teknoloji a l m getirecek olan elik yap lar daha fazla katma de er yarat r. stn Proje Ynetimi elik yap lar in aat plnlama ve ynetiminde h zl in aat, fast -track paralel ve h zl yap programlamas eklindeki yeni d nce biimi, %100 plnlanabilirlik,

%100 kontrol sa layacakt r. Bylece etkin maliyet kontrol ile yat r mlarda ekonomi ve yksek yat r m verimlili i yarat la cakt r. Etkin antiye Ynetimi

elik retiminin fabrikada yap lmas , antiyede sadece montaj yap lmas sayesinde s f r stokla, ok kk antiye alanlar yla ve evreye en az olumsuz etkiyle in aat yapmak olana elde edilecektir. Daha az grlt sa lanacak , do al evre daha az kirlenecektir. Tm yap sal elik elemanlar yap m s ras nda, yap bittikten sonra ve yap kullan l rken %100 grnebilir ve kontrol edilebilir. Bu da retimde ve kontrolde %100 a kl k demektir. elik ta y c l yap yksek kaliteli endstriyel bir rndr. Ta y c sistemin tm paralar fabrika ortam nda retilir ve endstriyel kalite gvencesi ierir. Hepsi standartlara ve artnameler gre yap l r ve belgelendirilir. ekilde kontrol edilir. Trk Yap sal elik Derne i Sertifika Program Pilot al malar devam etmekte olan TYD Sertifika Program retici -montajc yklenici, tm elik yap sektrn kapsar. Ayn ekilde proje, dan manl k, denetleme servisleriyle elik reticileri ve el ik yap malzeme reticileri de bu programla sertifikaland r lacakt r. Mal sahiplerinin, ana yklenicilerin, son kullan c lar n ve elik in aat yapt racak kurulu lar n seim yapma ve de erlendirmeleri iin gerekli olan kriterlere a kl k getiren bu belgelen dirme sisteminde: al ma Konusu Konusu Yap Trleri, rn Trleri Kalite Ynetim Sistemleri Kurulu Mali Bykl belirlenmi olacakt r. Yap larda Srdrlebilir Byme in elik Kullan m "Bizim isteklerimiz gelecek ku aklar n isteklerini gerekle t irmesini engellememeli" ( AT / Bruntland Raporu) Devlet, toplum ve birey olarak gelecek ku aklara kar sorumlulu umuz var. Bu antiye retimleri ve tm uygulamalar da benzer

felsefeyle ekonomik, ekolojik ve sosyal gereklere; k s tlara, zellikle n aat Sektr olarak mutlak uymak zorunday z. Hele de t m hammaddelerin %40' nm in aatlarda kullan ld n , retilen tm at klar n %40' n in aat sektrnn n , tm enerjinin retti ini, CO2 yay l m n n %30'unun binalardan kaynakland

%40' n binalar n tketti ini bilirsek, toplam maliyette sadece yat r m maliyetinden sz etmenin yeterli olmad n daha iyi kavrayabiliriz. Gerek srdrlebilirlik iin her binan n be ikten -mezara toplam ya am dngs maliyeti hesaplanmal ve ekonomiklik evresel etki de erlendirmesiyle birlikte ele al nmal d r. elik Endstrisi elik 150 y l a k n sredir gvenle yap larda kullan lmaktad r. elik endstrisi temiz retim iin kendi stne d eni yapmakta ve bu bilgiyi in aat sektrnn hizmetine de sunmaktad r. elik sorunsuz ve s n rs z 100% geri dn mldr. elik dnyan n en ok ve tam olarak geri dn trlen malzemesidir. elik hurda %100 eli e dn r ve do ru yap l rsa kalite ve gvenirlik kayb olmaz. Yap larda elik kullanmak tasar mc lar iin evre bilinci f rsat ve evreye kar sorumluluklar n yerine getirme olana sa lar. elik yap skld zaman bile geriye at k malzeme b rakmaz. Yap sal elik malzemeleri pek ok e it kesit ve yksek dayan ml elik kaliteleriyle s n rs z zm olanaklar , daha az malzeme kullan m daha az a rl k sa lar. Bu da en iyi ve en e konomik zm elde etmemiz demektir. Yap larda Srdrlebilirlik ltleri Toplam ya am dngs maliyeti dedi imizde, ba ta enerji sakinimi ve sosyal maliyetler akla gelmelidir. Daha sonra mimari kriterler olarak hafiflik, ince kesitler kullan larak do al k ve ayd nl k kullan m , geni ve ferah mekanlarda kullan m esnekli i, mekanlar n de i ebilir, geni leyebilir, yeniden kullan labilir olmas d nlmelidir. Yap lar n k r lmadan sokulabilmesi, yeniden kurulabilmesi de yap n n ve yap malzemelerinin ger i dn mnden nce yeniden kazan m m ve kullan m n hedefledi imiz ltler olmal d r. Belki bu s n rl yaz da son olarak eli in yap malzemesi olarak sa l a zararl , zehirli veya alerjik olmad malzemelerinin elik kadar geri dn trlebilir olmas ka n lmaz olarak istenecektir. 1. EL K KARKAS VE ATILAR: elik kolonlar n tam yerinde olmalar ve d eyliklerine son derece zen gsterilmelidir. nk sonradan dzelt mek olanaks zd r. Dikilen ve c vatalarla ba lanan kolonlar aprazlarla gvenceye al nmadan b rak lmamal d r. st k s mlar n yap m ve kesin ba lant lar na ancak kolonlar n teraziye al n p, beton elik ba lant lar (Bz) c vatalar n n sa lamlanmas , taban lev ha altlar n n harla doldurulmas ve harc n kurumas ndan sonra devam edilir. (ift somun tarcih edilmelidir.) n da belirtmemiz gerekecektir. H zla geli en ve de i en dnyam zda bir gn tm yap

Kolon- kiri ba lant lar nda hem montaja kolayl k hem de sa laml k bak m ndan bir destek k ebent kullanmak yararl olur. U uca eklemeler yanlara ve olanak varsa alt ve ste konacak berkitme levhalar ile sa lamlanmal d r. Rzgar ve Deprem ba lant lar duvar ya da s va iinde kalmamal , s vadan 1 -2 cm. d arda kalacak biimde dzenlenmelidir. U ve I demirleri c vatal ba lant lar nda yanak evi ni dzeltmek zere e ik rondelalar kullan lmal d r. Btn serbest kenar ve k eler en az 3 mm. yar apl olarak yuvarlat lmal d r. zellikle geni a kl kl at makas ve kiri lerde alt ba l a ters e im vermek ihmak edilmemelidir. Boru yap mlarda, uzun ve boyly boyunca olmamak zere su kaakl , atlak borular kullan labilir. ( ten rmemeleri iin serbest ular kapat lmal d r). A klar n birbirine c vata ile ba lanmalar montaj bak m ndan kolayl k ; makasa oturduklar yerlerde e im taraf na gelen k s mlar na birer destek konkas ise statik bak m ndan yarar sa lar. 2. MERD VENLER, PLATFORMAR, KORKULUKLAR: Sa levha merdivenlerde limon kiri ba lant altlar na birer k ebent konmas yararl d r. Projede byle bir detay yoksa kaynaklar altl stl yap lmal d r. A kta olan elik yap d emeleri ile platformlar ve merdiven basamaklar na ya mur ve y kama suyunun toplanmamas iin e im verilir. (Bu cins yap lar n oturdu u beton d eme ve temellerde de ayn e im ihmal edilmemelidir). Rampalarda hele salar dzse yrrken kay lmamas iin 50 -60 cm. de bir enine ters k ebent vd. Profillerle k nt lar dzenlenmelidir. zellikle sars nt l mahallelerde tutunmak iin ayr ca kpe te yap lmal d r. D eme ve plarform bo luk yanlar na ve de merdivenleri 90 -110 cm. yksekli inde korkuluk artt r. En byk ara 50 -55 cm. olmak zere, korkulu un en az bir adet yatay eleman olacakt r. Korkuluk profil demirlerinden ise dz kenarlar i yze getirilir. Boru korkuluklarda dikme ve kpe te en az 1 1/ 4 parmak borudan y ap l r. (Kaynak kolayl dzgnl bak mlar ndan saplanan borunun sapland tercih edilir. Aksi halde saplanan borunun ucu hafife ezilir). Kay p sakatlananlar ve de a a ya tak m, gere vb.nin d melerini nlemek iin d eme ve platform korkuluklar n n alt taraf na, d emeden en ok 1 cm. bo luk b rak larak bir (etek) konur. Herhangi bir zeminden 6m. ve daha fazla yksekli e kan dikey merdivenlerde (Gvenlik kafesi) artt r. Kafes yerine gre 2.2 -3 m yksekten ba lar. ve ndan kk boy olmas

3. PER N VE CIVATA

LER :

Perin ve c vata delikleri matkapla a l r. st ve alt aplar aras ndaki fark 1mm.'yi gememek ko ulu ile 20 mm.'ye kadar deliklerde z mba kullan labilir, ancak kaynakla delik a lamaz ve geni letilemez. Delikler c vatalardan 2 mm., perinlerden 1 mm.'den byk olmamal d r. ki delikli para st ste geldi inde delikten proje boyundan 2 mm. daha ince bir ubuk rahata geebilmelidir. Bu durumdaki delikler rayba ile ayn hizaya getirilebilir. Daha fazla a k n eleman de i tirilir. (Ya da delik doldurulup; ek levha kaynat l p yeniden delinebilir). 4. BAYRAKLAR (B RLE M LEVHALARI):

Bayraklar dzgn kesilmi olmal gerekti inde ta lanmal d r. D mlerde hi bir bayrak k esi a kta gzkmemeli, ift apraz orta d mnde dikdrtgen bayrak kenarlar n n yatay ve d ey ortalamalar na zen gsterilmelidir. Borulu yap mlarda bayrak kullan l yorsa boru yar l p levha iine sokularak altl stl kaynaklan r. 5. KAYNAKLAR Aksi belirtilmedike sadece elektrik kayna kullan lmadan nce f r nlanmal d r. Kaynak yap lacak yzeylerde prz, cruf vb. kusurlar ile ya vb.zararl maddeler bulunmamal , kaynaktan hemen nce z mpara, tel f ra, keski vb.ile i yice tamizlenmelidir. Kt (Ucuca) ek kaynaklar nda kaynak a z amak artt r. Kaynaktan sonra hi bir deformasyon olmamal d r. Bunun iin nce kar l kl olarak punta kayna yap lmal d r. Kaynaktan sonra kaynaklar ekile cruflardan temizlenmeli, kesk i, ta lama vb.ynlemlerle dzenlenmelidir. Kaynaklar n gzle dzgnlk ve kal nl ayg t ) ile yap l r. Kaynaklar temizlenip dzenlenmed en ve de kontrol edilmeden boyaya ba lanmaz. n n; ekile sa laml k ve atlay p atlamayaca n n kontrolu genellikle yeterli olur. nemli i lerde kontrol (Rntgen kullan l r. Elektrotlar kaynaklanacak gerecin trne gre seilir. So uk ve nemli havalarda