Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna - Czytelnia - Abu Hamid...

http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/czytelnia/abu-hamid-al-ghazali-po-...

Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna

Abu Hamid al-Ghazali po polsku

Abu Hamid al-Ghazali, Sprawiedliwa waga. Ratunek przed zabdzeniem. Z jzyka arabskiego przeoya, opracowaa i wstpem opatrzya Katarzyna Pachniak, WUW, Warszawa 2008. Nie boj si powiedzie, e dokonania intelektualne Abu Hamida al-Ghazalego (zmar w 1111 r.) s tytaniczne. Nie ma dziedziny wiedzy, w ktrej nie pozostao by co wanego po tym uczonym. Pisa o prawie muzumaskim, filozofii, polityce, etyce i sufimie. Pod koniec ycia na kartach swej autobiografii intelektualnej chwali si, e wszystko go interesowao. Twierdzi , e zna pogldy i przekonania ludzi swej epoki i epok minionych. Zawsze znajdzie si kto, kto uzna te sowa za przechwaki. Jakby to nie byo, celem praktycznym gromadzenia tak rozlegej wiedzy bya w kocu analiza i krytyka. I wanie dlatego, jego myl przekraczaa, wydawao by si nieprzekraczalne, granice wiata islamu. W redniowiecznym wiecie chrzecijaskim jego prace o filozofii przeoone na acin czyta z wielkim zainteresowaniem Tomasz z Akwinu. Od 2008 roku polski czytelnik ma moliwo zapozna si z fragmentem myli Al-Ghazalego, lecz jest to fragment, w moim mniemaniu, bardzo autorytatywny, przynajmniej z dwch powodw.

1z5

2011-03-29 09:03

Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna - Czytelnia - Abu Hamid...

http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/czytelnia/abu-hamid-al-ghazali-po-...

Dwa, nieduej objtoci, traktaty Abu Hamida al-Ghazalego przeoone na jzyk polski przez profesor Katarzyn Pachniak z Katedry Arabistyki i Islamistyki UW, reprezentuj, w rzeczy samej, krytyczne podejcie Autora. Badania prof. Katarzyny Pachniak koncentruj si na historii myli ismailickiej i naturalnym jest, i z racji tych zainteresowa przygotowaa dla polskiego czytelnika przekad pism, w ktrych uczony w szerszym lub wszym zakresie prowadzi polemik z ideologi ismailick. Traktatem wymierzonym w ismailitw jest Sprawiedliwa waga. Natomiast Ratunek przed zabdzeniem jest zapisem drogi intelektualnej jego autora zwieczonej wyborem sufizmu. Autor postfactum wyjania czytelnikowi powody swego przylgnicia do mistyki, poprzez prezentacj i zbicie pogldw, z ktrymi nie mg si in toto utosamia. Oczywicie, jest wrd tych pogldw myl ismailicka. Osobicie jestem pod wraeniem przekadu, ktremu niewiele mona zarzuci. Dlatego skoncentruj si na uwagach dotyczcych kilku drobnych bdw zauwaonych w recenzowanym wydaniu, a ponadto ustosunkuj si do kilku zda zawartych przez prof. Pachniak we wstpie do obu traktatw, co odnios do treci Sprawiedliwej wagi. Tumaczka omawiajc twrczo Al-Ghazalego wymienia trzy tytuy dzie o prawie muzumaskim (s. 16), niewaciwie oddajc w j. polskim tytu pierwszego Basit. Arabski jzyk literacki, tak jak inne jzyki, ewoluowa m.in. w tym sensie, e forma wyrazu nie ulegaa zmianie, aczkolwiek nabieraa znaczenia zupenie innego, ni w klasycznym jzyku. W Koranie rdze b-s-t odsya do znaczenia rozlegoci. Dlatego pierwsze dzieo Al-Ghazalego o prawie, co oczywiste napisane w klasycznej arabszczynie, powinno by przetumaczone jako Obszerne. Dwa kolejne bdy te s niewielkiego formatu, a znajduj si na stronie 37. Chodzi o zapis mantika, ktry winien by mantik, oraz o bd w wyrazie mantikijjun. Poprawnie mantikijjin. Jest jeszcze nieciso faktograficzna dotyczca pierwszego dziea Abu Hamida z zakresu teorii prawa muzumaskiego (usul al-fikh). W wstpie podano (s. 16), e Al-Munchul to traktat niezachowany do naszych czasw. Ot wydanie krytyczne,

2z5

2011-03-29 09:03

Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna - Czytelnia - Abu Hamid...

http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/czytelnia/abu-hamid-al-ghazali-po-...

przygotowane przez Muhammada Hajtu, ukazao si w 1970 roku w Damaszku i byo nastpnie wielokrotnie dodrukowywane. Przyjdzie mi teraz wrci do przechwaek uczonego, ktre z pewnoci nie mona traktowa powanie bez krytycznego zajrzenia w jego pimiennictwo. Przyznam, e moja uwaga merytoryczna nie odnosi si do samej prof. Pachniak. Autorka wstpu popiera si autorytetem Farhata Daftaryego (s. 29 - 30). Zgadzam si, e Abu Hamid obra sobie za adwersarza, wyimaginowanego, lub prawdziwego, czowieka niskiego formatu w hierarchii ismailickiej. Potwierdzibym, e mg to by zabieg specjalnie ukuty z jego strony. Godz si take, i celem Al-Ghazalego bya polemika polityczna. Trudno mi jednake przysta na opini o Al-Ghazalim, ktry wykazywa si wikszym pojciem o nauczaniu ismailitw ze wschodu (iraski Alamut). Z drugiej strony pomniejsza si wag jego pojmowania tym, ze opiera si na pogoskach. Mona wykluczy bezporednie kontakty uczonego z misjonarzami ismailickimi (duat). Po prostu byo to nierealne. Nie mona jednak wykluczy, eby Al-Ghazali, czowiek popierajcy przy pomocy pira wadz sunnick i to w centrum sunnickiego kalifatu, nie mia dostpu do najistotniejszych traktatw ismailickich, a jeli byy poza zasigiem, to przynajmniej zna zawarte w nich argumenty. Przecie to argumenty sunnitw i ismailitw stanowiy o dyskursie, ktry toczy si na przestrzeni kilku wiekw. Moje oczy kieruj si w tym miejscu ku twrczoci gwnego sdziego wczesnego kalifatu fatymidzkiego Al-Kaziego an-Numana (zmar w 974 r.) z Egiptu. Chodzi mi o dzieo tego przygotowane z polecenia samego kalifa o tytule: Ichtilaf usul al-mazahib [Kontrowersje midzy szkoami prawnymi][i]. Funkcj tego dziea bya wanie polemika z pogldami innymi, ni ismailickie w kwestiach prawoznawstwa, a zwaszcza wok rda autorytetu prawa i wadzy. Wystarczy przyjrze si argumentacji z Ichtilaf i porwna z treci Sprawiedliwej wagi Al-Ghazalego, aby uwiadomi sobie, e uczony islamu nie przytoczy pogosek. W obu traktatach toczy si polemika wok zasadniczych problemw bezporednio przekadajcych si na problem rde autorytetu wadzy i prawa. cilej ujmujc, jest to problem prawnych kontrowersji (ichtilaf) oraz problem autorytatywnoci narzdzi stosowanych przez prawnikw, w szczeglnoci idtihadu.

Al-Kazi widzi we wadzy ismailickiej (imam), obdarzonej szczegln charyzm (karama), jedynego gwaranta adu i porzdku znoszcego raz na zawsze, negatywnie postrzegany,

3z5

2011-03-29 09:03

Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna - Czytelnia - Abu Hamid...

http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/czytelnia/abu-hamid-al-ghazali-po-...

ichtilaf (s. 29). Prawnik i sdzia ismailicki upatruje rde chaosu kontrowersji w licznych narzdziach prawnikw sunnickich suacych im do odkrywania przepisw prawa muzumaskiego. S to narzdzia bezwartociowe w rku imama i moe si bez nich spokojnie obej, gdy jest charyzmatyczn i ostateczn instancj sigajc li tylko do Koranu i Sunny. Al-Ghazali wanie do tych dwch problemw odnosi si na stronach Sprawiedliwej wagi (zwaszcza w rozdziale IX). Ichtilaf jest stanem naturalnym (koniecznym), od ktrego ludzie nie uwolni si, a tym bardziej nie mona liczy, i uwolni ich od tego imam ismailicki. Naley w tym miejscu zauway, e Al-Ghazali jest jednym z wielu teoretykw ichtilafu w doktrynie sunnickiej. Sunnici postrzegali ichtilaf pozytywnie, chocia rnie t pozytywno objanianio, o czym nie bd tutaj pisa. Odsyam do artykuu Muhammada Khalida Masuda[ii]. Al-Ghazali w obliczu polemiki ismailickiej odgrzewa argumentacj starej daty (z IX w.), mwicej o wolnoci do samodzielnego idtihadu dla kadego muzumanina, a to przez signicie do traktatu Asz-Szafiego o prawoznawstwie pt.: Ar-Risala. Uderzajce jest to, e obaj autorzy Al-Kazi (s. 207 - 209) i al-Ghazali (s. 110 - 111) odwoali si w tym punkcie do AszSzafiego, jednakowo ismailita zuywa ten argument na rzecz charakterystycznie pojmowanego idtihadu zarezerwowanego dla poszukiwania imama (talab). Asz-Szafi, aby przekona za powszechnoci obowizku idtihadu, w ktrym chodzi o odnalezienie ukrytej (mughib) normy islamu, przywouje charakterystyczny obraz z muzumaskiego ycia religijnego. Jest to sytuacja, w ktrej muzumanin modli si w Mekce w pobliu budynku witynnego - Kaby. W dzie, modlcy si ma obowizek dokadnego zorientowania ciaa na Kab (bi ajnihi). Kiedy nastanie noc, witynia jest ukryta przed wzrokiem modlcego. Asz-Szafi naucza, e odmienne sytuacje narzucaj inne drogi postpowania. Jeli obiekt witynny jest ukryty przed wzrokiem, jedynie, co mona dokona, to wywnioskowa podany kierunek na podstawie dostpnego zbioru znakw (alamat), ktre przeanalizuje dokadnie umys. W nocy takimi znakami s konstelacje gwiazd na niebie. Ich delikatne wiato podpowiada, gdzie trzeba si zwrci. Jeli modlcy przebywa w duej odlegoci od Kaby, to za dnia moe kierowa si wszelkimi widocznymi znakami (soce, gry, morza, itp.). Posu mu odnale waciw stron. Po zaprezentowaniu tego obrazu, przeszed do sedna poruszonej kwestii. Jeli norma i ocena s przed muzumanami ukryte, jednoczenie zdaj sobie spraw, i blisko im do jej ujawnienia, nie powinni nakada na innych tego, co mog rwnie dobrze dokona sami, bez cudzej pomocy. Kady muzumanin jest odpowiedzialny za osobisty wysiek woony w poszukiwanie norm zachowa - za idtihad[iii]. Mog wic zasugerowa, nawet na podstawie tak krtkiego zestawienia treci ksiek Abu Hamida i Al-Kaziego, e rodowisko uczonych sunnickich, jeli nie we wszystkich sprawach, to doskonale orientowao si w tych argumentach ismailickich, ktre dotykay problemw autorytetu oraz stanowienia i stosowania prawa. Mam nadziej, e moja sugestia jest niewielkim wkadem w postp wiedzy na temat relacji midzy sunnitami i ismailitami w redniowieczu. A jeli nawet zostanie przemilczana, to obecno dobrego przekadu prof.

4z5

2011-03-29 09:03

Centrum Islamu w Biaymstoku - strona gwna - Czytelnia - Abu Hamid...

http://islam-bialystok.dzs.pl/indeks/czytelnia/abu-hamid-al-ghazali-po-...

Pachniak udostpni i uprzystpni polskiemu odbiorcy traktaty niezwykle cenne i wane dla historii islamu i w ogle zajmujce poczesne miejsce w historii wiedzy ludzkiej.

[i]

Al-Kazi an-Numan, Ichtilaf usul al-mazahib, opr. Mustafa Ghalib, Dar al-Andalus, Bejrut 1983. O ponadczasowej roli Al-Kaziego w historii prawa ismailickiego: Po Al-Kazi an-Numanie nie doszo do znaczcego rozwoju ismailickiego
prawa. Zob. Ismail K. Poonawala, Al-Qazi al-Numan and Ismaili Jurisprudence, w Medieval Ismaili History and Thought, ed. by Farhad Daftary, CUP, Cambridge, 1996, s. 131.

[ii]Zob.

Muhammad Khalid Masud, Ikhtilaf al-Fuqaha: Diversity in Fiqh as a Social Construction. rdo: http://www.musawah.org/docs/pubs/wanted/Wanted-MKM-EN.pdf (wywietlono 22.12.2010). Zob. Jarosaw Banasiak, Pogldy imama Asz-Szafiego: rda wiedzy o normach islamu (ahkam), w: "As-Salam", nr 2 z 2006.
[iii]

Indeks
O islamie Godziny modlitw Kalendarz religijny Imam Kronika wydarze Kontakt Zdjcia Czytelnia Czeczeni Linki ENGLISH ARABIC Liga Muzumaska w RP SSM (Podlasie) Centrum Kultury Muzumaskiej w Biaymstoku Powered by dzs.pl

5z5

2011-03-29 09:03