^

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESI^ PATRUM.

IX.

PATRES TERTII ECCLESLE SjECULI.

ORIGENES,
III.
 PROSTAT INSUPER VENALE
LVGDUNl,
ApUD RUSAMDj BIBLIOFOLAM ;

MONTIS PESSULJNI,
Afud VIRENQUE, bibliofolam;

PARISIIS,
Apud GAUME fratres, bibliopolas;
ROMJE,
APUD MERIiEj BIBLIOPOLAM.

x»^^4
t>ARlSIlS, E TYPOGRAPHEO DECOURCHANt,
VIA VULGO DICTA 1>'eRFURTH, N° I.
 COLLECTIO
SELECTA

8S ECCLESI.E PATRUM,
COMPLECTENS

EXQUISITISSIMA OPERA
TUM DOGMATICA ET MORALIA TUM APOLOGETIGA ET ORATORIA;
,

ACCURANTIBUS

D. A. B. CAILLAU,
HISSIOKUM GALLICARUM FRESB|TEnO,

NONNULLISQUE CLERI GALLICANI PRESBYTERIS,

UNA CUM

D. M. N. S. GUILLON,
IN FACUI.TATE THEOLOGIiE PARISIENSI ELOQCENTIjE SACRiE PROFESSORE,
PRjEDICATORE REGIO , AUCTORE I.IBRI CUI TITULUS GALI.ICE :

BIBLIOTBEQVE CHOISIE DES PERES GRBCS ET UTINS.

TOMUS NONUS.

PARISIIS,
APUD MEQUIGNON-HAVARD, EDITOREM,
VIA VULGO DICTA DE3 SAINTS-PERES.

BRUXEI.Z.IS, APUD EUMDEM.

PARISIIS, APDD A. POILLEOX, BIBLTOPOLAM,
tA TOLCe niCTA t>V CIMBTIBRII-S.-AKnilB-nRS-AIICS.

iM. DCCC. XXIX.

JAN Z 4 195!

i6 4^i?
 ORIGENIS

COMMENTARIA
HOMILI.E
IN GENESIM, [
IN LLVTTICUM,

IN EXODFM, I IN NUMEBOS.

IX. 1*
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia03orig
 ORIGENIS

IN GENESIM
HOMILIiE.
(iNTERPRETE RUFINO. )

liOMILIA I*.

De ortu mundi et eoTiim qucc in mundo sunt.

« In principlo^ creavit Deus coeliim et terram ^ » Quod

estomnium principium, nisi Dominas noster, et Salvator
omnium Christus Jesus, primogenitus omnis creaturffi?
In hoc ergo principlo, hoc est, in Verbo suo, Deus coe-
him el terram feclt : slcut et evangellsta Joannes in initio

Evangehl sui alt, dlcens : « In principio erat Verbum, et

» Vcrbum erat apud Dcum, et Deus erat Verbum. Hoc erat
» in principio apud Deum. Omnia per ipsum facla sunt,
» et sine ipso factum est nihil\ » Non ergo hic temporale
aiiquod prlncipium dicit : sed In principio, Id est, In Sal-
vatore factum esse dlcit coelum et tcrram, et omnia quae
facta sunt

Postqiiam aiitem primas creationis circumstan-

de spirituaU homine exposuit, sic de
tias* allegorice
luminaribus firmamenti sermonem agere pergit ^
:

....Sicut in firraamento isto quod jam coelum fucratap-

1 Edit. nenedd. loni. 11, j). 52. — ^ N. i.

^ Gcn. 1,1. — ^"

Joan. i, 1,2, 5. — ^ Gen. i, 1-12.
fi
iN. 5 ad 9. p. S\, 55.

1.

©^
4 OniGE?(IS

pellalum, jiibet Deus fieri luminaria, ul dlvidant inter me

dium diei et noctis ila et in nobis fieri potest si tamen stu-
,* :

deamus et nos vocari et efficl coelum, luminaria habebimus

in nobis, quae illuminent nos, Christum et Ecclesiam ejus.
Ipse est enim lux mundi, qui et Ecclesiam illuminat sua
luce. Sicut enim luna de sole dicitur percipere lumeu, ut
per ipsam etiam nox possit illuminari : Ita et Ecclesla, sus-
cepto lumine Christi,Iiiuminat omnes qui in ignorantiae nocte
versantur. Si vero quis in hoc proficiat ut jam fdius Dei ef-

ficiatur, sic ut in die honeste ambulet, quasi fdius Dei, et

filius lucis : hic ab ipso Christo illuminatur sicut dies a sole.
Et sint in signa et tempora, et in dies et in annos : et

» fiant ad illuminaudum in firmamento coeli, ut luceant su-

» per terram. Et factum est sic^. » Sicut luminaria isla coeli,

quae videmus, posita sunt in signa et in tempora, et dies

et annos, ut luceaut de firmamento coeli his qui super ter-
ram sunt : hoc modo etiam Christus illuminans Ecclesiam
suam, signa dat per praecepta sua ; ut sciat quomodo quis ac-

cepto signo fugiat ab ira superventura, uti ne dies illa slcut

fur eum comprehendat, sed ut magis pervenire possit in an-

num Domlni accepiabilem. Christus ergo est « lux vera qua3
»illuminatomnemhominemvenienteminhuncmundum^:
ex cujus lumine illuminata Ecclesia, etlam ipsa lux mundl
efTicItur, iUuminans eos qui in tenebrls sunt; sicut et ipse

Christus contestatur discipulis suis dicens : « Vos estis lux

» mundi^. » Ex quo ostendltur, quia Christus quidem lux
est Apostolorum, Apostoll vero lux mundi. Ipsi enim sunt
non habentes maculam vel rugam, aut aliquid hujuscemodi,
vera Ecclesia : sicut et Apostolus dicit : « Ut ipse sibi ex-
» hibeat glorlosam Eccleslam non habenlem maculam aut
» rugam, aut aliquid hujusmodi^ »

« Et fecit Deus duo lumlnarla magna : lumlnare majus

* Geu. i, li ct i5. — 2 Joan. r, 9, — ^ Malth. v, 14. — ^ Ephes. v, 57.
 IN GllNESIM HOMILIA I. 5

» in principatum diei, et luminare minus in principatuni

» noctis, et slellas. Et posuit ea Deus in firmamento coeli, ut

» luceant super lerram et potestatem haheant diei et noctis,

» medium lucis et inter medium tenebra
et dividant inter

» rum. Et vidit Deus quia bonum est et factum est ves- :

» pere, et factum est mane dies quarta*. » Sicut sol et luna

magna luminaria dictasunt esse in firmamento coeli ita et :

in nobis Chrislus et Ecclesia. Sed quoniam etiam stellas in

firmamento posuit Deus, videamus quae sunt etiam in nobis

stellae, id est, in cordis noslri coelo. Moyses stella est in nobis,

quae lucetet illuminatnosactibussuis ; et Abraham,etlsaac,
et Jacob et Esaias,
, et Jeremias, et Ezechiel, et Da vid, et Da-
nlel, et omnes quibus Scriptura sancta lestimonium dedit
quia placuerint Deo. Sicut enim « stella ab stella difFert in

» claritate^ : » ila etiam sanctorum unusquisque secundum

magnitudinem suam lumen suum fundit in nos. Sicut au-

tem sol et luna illuminant corpora nostra : ita el a Christo

atque Ecclesia illuminantur mentes nostroe. Ita tamen il-

luminamur, si non simus mentibus caeci. Nam sicut sol et

luna corporalibus oculis caecos quamvis illustrent, illi la-

inen recipere lumen non possunt : ita et Christus lucem

suam praestat mentibus nostris; sed ita demum nos illumi-
nabit, si nequaquam cnecitas mentis impediat. Quod etiam
si accidat primo, oportet eos qui caeci sunt sequi Christum,
dicentes et clamantes : « Miserere nobis, Fili David ^
: » ut

etiam visum ab ipso recipientes, possint deinceps et lucis

ejus splendore radiari. Verum non aequaliter omnes qui vi-
dent illuminantur a Christo, sed singuli secundum eam
mensuram illuminantur qua vim luminis recipere valent.
Et sicut non aequaliter oculi corporis noslri illuminantur a
sole, sed quanto quis in loca altiora conscenderit, et ortum
ejus editioris speculae intuitione fuerit contemplatus, tanlo
* Gen. I, i6 et 6cq(|. — ^ i Cor. xv, [i. — » Mallh. ix, 27,
 ORIGEiMS

amplius et splendoris ejus vim percipiet et caloris : ita

etiam mens nostra quanto altius et excelsius appropinqua-

verit Christo, ac se viciniorem splendori lucis ejus objece-

rit, tanto magnificentius et clarius ejus lumine radiabitur;

sicut et ipse ait per Prophetam : « Appropinquate mihi, et

»appropinquabo vobis \ » dicit Dominus. Et iterum dicit :

« Deus approximans ego sum, et non Deus de longe ^ »

Non tamen venimus ad eum omnes, sed unusquis-

simililer

que secundum propriam suam virtutem. Aut enim cumtur-

bis venimus ad eum, et per parabolas nos reficit, ad hoc
tantummodo ne multis jejuniis deficiamusin via; aut certe
semper et indesinenter ejus pedibus assidemus, vacantes ad
hoc solum ut audiamus verbum ejus% nequaquam pertur-
bati erga multum ministerium, sed optimam partem ehgen-
tes, quse non auferetur a nobis. Et utique qui sic accedunt
adeum, mullo amplius exejuslumineconsequuntur. Si vero
sicut Apostoli nusquam omnino moveamur ab eo, sed sem-

per cum eo permaneamus in omnibus tribulalionibus ejus;

tunc nobis secreto ea quae ad turbas locutus fuerat expo-
nit, atque dissolvit, et mullo clarius illuminat nos. Si vero
etiam talis quis fuerit, ut possit et in montem ascenderecum
eo sicut Pelrus et Jacobus et Joannes ; iste non solum Ghristi
lumine, sed etiam Patris ipsius illuminabitur voce.
« Et dixit Deus : Prcducant aquae repentia animarum vi-

» varum^ et volatilia volantia supcr terram secundum flr-

» mamentum coeli. Et factum est sic \ » Secundum litte-

ram jussu Dei producuntur ab aquis repentia et volatilia,

et haec qua3 videmus a quo sint facta cognoscimus. Sed
videamus quomodo etiam secundum noslrum firmamen-
tum coeli, id est, mentis nostrae vel cordis soliditatem, haic
cadem fiant. Arbitror quia, si mens nostra illuminata fuc-

* Zach. I , T) , ct Jac. IV, 8. — 2 j(.i^.n). \xih , 20. — ' Luc. x. — ^ Gcn.

1, 2U.
 IN GENESIM HOMILIA I.
7

rit a nostro sole Christo, jubetur postmodum ex his quse

in ea sunt aquis producere repentia et volatilia volantia, id

ost, cogitationes bonas vel malas proferre in medium, ut

bonorum a malis, quae utique utraque ex cordc
discretio fiat

procedunt. De corde namque nostro velut de aquis pro-

feruntur et bonae cogitationes et malae. Sed nos verbo ac
praecepto Dei utraque proferamus ad conspectum et judi-
cium Dei, ut cum ipsius illuminatione discernere possimus
a bono quod malum est : id est, ut ea quae super terram
repunt, et terrenas soUicitudines gerunt, separemus a no-
bis; illa vero quae meliora sunt, id est volatilia, sinamus
volare non solum super terram, sed etiam secundum firma-
mentum coeli id est, ut sensum et
: rationem tam terreno-
rum quam ccelestium pertractemus in nobis, ut intelHgere

quoque possimus quae sint in nobis noxia ex repentibus.

Si viderimus mulierem ad concupiscendum eam, illud est

in nobis reptile venenatum : si vero sit in nobis sobrietatis

sensus, etiamsi domina /Egyplia nos adainaverit, efficimur
aves, et relinquentes ^gyptia vestimenta in manibus ejus,
ex obscoenis insidiis evolabimus. Si sit in nobis sensus ad
furandum nos provocans, istud est reptile pessimum : si

vero sit in nobis sensus ut, etiamsi duo minuta habeamus,

haec ipsa pro misericordia offeramus in dona Dei; iste sen-
sus avis cst, nihil de terrenis cogitans, sed ad firmamen-
tum coeli volatibus tendens. Si veniat nobis sensus persua-
dens nobis cruciatusmartyrii nos non debere tolerare, istud
erit reptile venenatum : si vero ascendat nobis sensus et
cogitatio talis, ut usque ad mortem pro veritate certemus;
avis erit haec, a terrenis ad superna conscendens. Similiter
etiam de caeleris vel peccatorum vel virtutum speciebus
senticndum est, et discernendum quae sint repenlia et qua&

sint volatilia quac produccre ad discretionem in conspectu

Dei aquae nostrae jubentur.
 ORIG£]\(S

Ad creatioiiem vero hominis deveniens, sic pro-

sequitur* :

« Et dixit Deus : Faciamus hominem ad imaginem et si-

» militudinem nostram ,* et principatum gerat piscium ma-

» ris et volucrum coeli, et animalium et universae terrae, et
»omnium quae repunt super terram^. » Gonsequenter se-
cundum ea quae superius exposuimus, talem hominem qua-
lem descripsimus vult principatum gerere praedictarum
Lestiarum, et volucrum, et repentium, quadrupedum, et
omnium reliquorum. Quae qualiter intelligi per allegoriam
debeant, exposuimus, cum diximus juberi aquam, id est,

mentem ejus spiritualem sensum producere, et terram sen-

sum carnis proferre, ut dominetur eis mens, et non illa
dominetur ei. Vult enim Deus ut magna ista Dei factura ho-
mo, propter quem et universus creatus est mundus, non so-
lum immaculatus sit ab his quae supra diximus, et immunis,
sed et dominetur eis. Jam vero quale animal sit homo, ex
ipsis Scripturae sermonibus consideremus. Omnes reliquae

creaturae jussione Dei fiunt, dicente Scriptura : « Et dixit

» Deus,Fiat firmamentum. EtdixitDeus,Congregelur aqua

» quae sub coelo est, in congregationem unam, et appareat

» arida. Et dixit Deus : Producat terra herbam foeni' : » ita

etiam in reliquis dicit. Videamus autem quae sunt quae ipse

Deus fecit, et per haec quae magnitudo hominis sit adver-

tamus. ft In principio fecit Deus coelum et terram *. » Si-
militer ait : « Et fecit duo luminaria magna ^. » Et nunc
iterum : « Faciamus hominem. » In his soHs factura ipsius
Dei ascribitur, in aliis vero nusquam : sed tanlummodo
coelum et terra, sol et luna ac stellae, et nunc homo a Deo
facta sunt; omnia vero reliqua jussione ejus facta esse di-

* N. 12 el i5. p. 56, 5;, 58.

2 Geu. >, 20. ' Ibid. —
6, 9, u. — ^ Ibid. 1. — ' Ibid. 16, a6.
 IN GENESIM HOMILIA I.
9

cuntur. Ex hoc ergo considera quanta sit mngnitudo homi-

nis, qui tam magnis elementis lamque praecipuis adasqua-
tur, qui hahet honorem coeli, propter quod et coelorum ei
promittitur regnum. Ilabet et terrae honorem, quoniam qui-
dem in terram bonam, et terram vivorum fluentem lac et
mel, ingredi sperat. Ilabel honorem solis et lunoe, habens
repromissionem fulgere sicut sol in regno Dei.
Illud sane etiam eminentlus in conditione homlnis video,

quod alibi non invenio diclum : « Et fecit Deus hominem,

» ad imagineniDei feclt eum* ; » quod neque in coelo neque
in terra, neque in sole vel luna invenimus ascriptum. Hunc
sane hominem, quem dicit ad imaginem Dei factum, non
intelllgimus corporalem. Non enim corporis figmentum,
Dei imaglnem continet ; neque factus esse corporalis homo
dicitur, sed plasmatus, sicut in consequentibus scriptum
est. Ait enim : «PlasmantDeus hominem^; » id est, finxit

de terrae limo. Is autem qul ad imaginem Del factus est et

ad similitudinem, interior homo nostcr est, invisibilis et
incorporalis, et incorruptus atque immortalis. In his enim
talibus Dei imago reclius intelligitur. SI qui vero hunc cor-
poreum putent esse, qui ad imaginem ert similltudinem Dei
factus est, Deum ipsum corporeum et humanae forma^ viden-
tur inducere : Deo manifestissime impium
quod sentire de
est «Fecit er^o Deus hominem, ad imaginem Dei fecit
» illum^ » Oportct nos videre quoe est ista imago Dei, et per-

quirere ad cujus imaginis similitudinem homo factus est.

Non enim dixit, quia fecit Deus hominem ad imaginem et
similitudinem suam, sed : Ad ima^inem Dei fecit iiium.
Qua) est ergo alia imago Dei ad cujus imaglnis similitudi-
nem factus est homo, nisi Salvalor noster, qui est « primo-
» genitus omnis creaturae'^ ? » de quo scriptum est, quia sit

« splendor aeterni luminis, ct figura expressa subslanliae

*
Gcn. F, 37. — 2 i(j ,,^ _ _ i
jd^ ,^ ^_^ — u
Coloiis. I, i5.
10 ORIGENIS
i
» Dei *, » quia et ipse de se dicit : « Ego in Patre, et Paler in
» me : et qui me videt videt Patrem^. » Sicut enim qui vide-
rit imaginem alicujus, videt eum cujus imago est ita : ct per
Verbum Dei, quae est imago Dei, Deum quis videt. Et ita

verum erit quod dixit : Qui mc videt, viclet et Patrem. Ad

hujus ergo imaglnis similitudinem liomo factus est, et pro-
pterea Salvator noster, qui est imago Dei, misericordia mo-
tus pro homine, qui ad ejus similitudinem factus fuerat,
videns eum, deposita sua iniagine, Maligni imaginem indu-
xisse, ipse motus misericordia, imagine hominis assumpta,
venit ad eum; sicut Apostolus contestatur dicens : «Cum in

» forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequa-

» lem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi acci-

» piens in similitudinem hominum factus ; et habitu inven-

» lus ut homo,humiIiavit semetipsum usque ad mortem^ »

Quicumque ergo veniunt ad eum, et rationabilis imaginis

participes eflici student, per profectum suum secundum in-

teriorem hominem renovantur quotidle ad imaglnemejus

qui fecit eos : ita ut posslnt conformes corpori claritatls ejus
efficl, sed unusqolsque pro viribus suls. Apostoli se ad ejus
simllitudinem reformarunt in tantum ut ipse de els dlceret

« Vado ad Patrem meum et Patrem vestrum, ad Deum

» meum et ad Deum vestrum*. »Ipse vero jam petlerat Pa-
trem pro dlsclpulis suis, ut eis simllitudo pristina reddere-

tur, cum dlxlt : « Pater, da ut, sicut ego et tu unum sumus,

» ila et isti in bonls unum sint^ » Semper ergo intueamur
istam imaglnem Del, ut possimus ad ejus slmilitudlnem re-
formari. SI enim ad imaglnem Dei factushomo, contra na-
turem inluens imaginem diaboli, per peccatum simllis ejus
effectus est : multo magis Intuens imaglneui Del, ad cujus
similltudinem factus cst a Deo, per Verbum et virtutem ejus

1 lleb. 1,3. — 2 Jo;in. xiv, f», lo. — ' Phil. ii, G, j et 8. — ' Joan. xx ,

17, ' Idell), XVII, 22,

 IIV GENESIM IIOMILIA I. 1 1

reciplet formain illani quae data ei fuerat per iiaturam. Sed

nemo desperet, videns similltudinem suam magls esse cum
dlabolo quam cum Deo, posse se Iterum recuperarc ior-
mam Imaglnls Dei; quia non venit Salvator vocare justos,
sed peccatores In poenitentlam. Matthajus publicanus erat,
et utlquc Imago ejus diabolo slmills erat; sed veniens ad
imaginem Del Dominum et Salvatorem nostruin, et sequens
eam, Iransformalus est ad simllitudinem imaginisDei. Ja-
cobus, Zebedaii fillus, et Joannes frater ejus piscatores
erant, et homlnes sine litteris, qui utlque tunc magls ad
imaginem diaboH simlHtudlnem ferebant; sed sequentes et

isti Imaglnem Del, similes facti suiit ei, sicut et caeteri Apo-
stoli. Paulus ipslus Iiiiaglnls Del persecutor erat; ut autem
potuit decorem ejus et pulchritudlnem contueri, visa ea in

lantum ad ejus slmilitudlnein reformatus est, ut diceret :

« An documcntum quaeritls ejus qui In me loqultur Ghrl-

» stus *
? »

HOMILIA IP.

Defabrica arcce, ct eorum qucc in ea sunt.

Exposita primmn arca^ fabrica, ad allegoriam sen-

sum paulatim defluens, Scripturoe sacra3 dicta i** Ec-
clesia3, i° anima) fideli accoinmodat.
1
" Arca Ecclesia? figura' :

Nunc vero jam deprecantes eum prius qui solus potest de

lecllonc veterls Testamenti auferrc velamen, tenlemus in-
qulrere quld etiam spiritualis aidlficationls contlneat mag-
' ?. Cor. XIII, 5.
2 Toiii. U, [), 5y. — ^ >'.
5, 4« p. G5, ()4.
 ]'2 ORIGENIS

nifica hacc arcae conslrucUo. Pulo ergo (ul ego pro parvi-
lale sensus mei assequi possum) quod illud diluvium quo
pene finis tunc dalus est mundo, formam teneat finis illius

qui vere futurus est mundi. Dominus pro- Quod et ipse

nuntiavit dicens « Sicut enim in diebus Noe emebant,

:

» vendebant, a^dificabant, nubebant et nuptum Iradebant,

» et venit diluvium, et perdidit omnes ita erit et adventus :

))Filii hominis*. n In quo evidenter una eademque forroa

diluvii quod praecessit, et fmis mundi quem venturum di-

cit, designatur. Sicut crgo tunc dictum est ad illum Noe,

nt faceret arcam, et introduceret in eam secum non sohim
filios, et proximos suos, verum etiam diversi generis ani-
malia : ita etiam ad nostrum Noe, qui vere solus justus et
solus perfeclus est, Dominum Jesum Ghristum, in consum-
matione soeculorum dictum est a Patre, ut faceret sibi ar-
cam ex lignis quadratis, et mensuras ei daret coelestibus
sacramentis repletas. Hoc enim designatur in Psalmo, ubi
dicit : « Pete a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam,
» et possessionem tuam terminos terrae ^. » Construit ergo
arcam, et facit in ea nidos, id est, promptuaria quaedam
quibus diversi generis animalia recipiantur. De quibus et
Propheta dicit : « Perge populus meus, intra in promptua-
» ria tua, absconde te parumper donec transeat furor irae

» meae'. » Confcrtur ergo populus hic qui salvatur in Ec-

clesia, illis omnibus, sive hominibus sive animalibus, quae

salvata sunt in arca. Verum quoniam non est omnium

unum meritum, nec unus in fide profectus; idcirco et arca
illa non unam praebet omnibus mansionem, sed bicame-

rata sunt inferiora, et tricamerata superiora, et nidi distin-

guuntur in ea : ut ostendat quia et in Ecclesia licet om-
nes intra unam fidem contineantur, atque uno baptismate
diluantur, non tamen unus omnibus atque idem profectus
* Luc. xvii, 26, 27. — ^ Psalm. 11, 8. — * Isai. xxvi, 20.
 iN GENfiSIM IIOMILIA II. l5

est, sed unusquisque in suo ordine. Hi quidem qui per ra-

lionabilera scienliam vivunl, et idonei sunt non solum se-

melipsos regere, sed et alios docere, quoniam valde pauci

inveniuntur, paucorum qui cum ipso Noe salvantur et pro-
xima ei propinquitate junguntur, tenent figuram : sicut et

Dominus noster verus Noe, Christus Jesus, paucos habet

proximos, paucos filios et propinquos, qui verbi ejus par-
ticipes sint, et sapientiae capaces. Et ii sunt qui in summo
gradu positi sunt, et in summitate arcae collocantur. Cae-
terum mullitudo irrationalium animalium, vel etiam bes-
'
tiarum, in inferioribus locis habetur, et eorum maxime
quorum ferilatis soevitiam nec fidei dulcedo mollivit. Su-
periores vero aliquantulo ab his sunt qui, hcet minus
rationis, plurimum tamen simplicitatis innocentiaeque cus-

todiunt. Et sic per singulos habitationum gradus ascenden-

libus pervenitur ad ipsum Noe, qui interpretatur requies,
vel justus, qui est Jesus Christus. Neque enim in ilhim Noe
convenit quod dicit Lamech pater ejus : « Hic enim, in-
» qu.U, requiem dabit nobis ab operibus nostris et a tris-
» titiis manuum nostrarum, et a terra quam maledixit Do-
j) minus Deus*. » Quomodo enim verum erit quod ille Noe
requiem dederit illi Lamech, vel populo qui tunc habeba-
tur in terris; vel quomodo a tristitiis et labore cessatum
est temporibus Noe; vel quomodo ablatum est maledictum
quod dederat Dominus, ubi potius iracundia divina
terrae,

major ostenditur, et refertur dicere Dcus « Poenitet me :

» quod feci hominem super tcrram ^

? » Et iterum dicit :

« Delebo omnem carnem quae est super terram. » Et super

omnia summse offensae indicium interitus viventium datur.
Si vero respicias ad Dominum nostrum Jesuni Christum,
de quo dicitur : « Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata
»mundi^; » iterum de quo dicitur : « Factus pro nobi*
* Gei>. V, ag. — 2 ij. vi, 6, 7. — ^ Joan. i, 20.
J
4 ORIGENIS

» malediclum, ut iios de malediclo Legis redimeret* ; » ite-

rum cum dicit ; « VcDite ad me, omnes qiii laboratis et

» onerati eslis, et ego reflciam vos, et invenientis requiem

» animaLus veslris ^ : » invenies hunc esse qui vere re-
quiem dedit hominibus, et hberavit terram de maledicto
quo maledixit ei Dominus Deus. Huic ergo spirituaU Noe
qui requiem dedit hominibus, et tulit peccatum mundi, di-
citur : « Facies tibi arcam ex lignis quadratis^ »

Videamus ergo quae sint quadrata hgna. Quadratum est,

quod nulla vacillat ex parte, sed, quocumque verteris, fida

et solida stabilitate consistit. Ista sunt ligna quae omne pon-

dus vel animalium intrinsecus, vel fluctuum extrinsecus fe-

runt, Quos ego arbitror doctores esse in Ecclesia, et ma-

gistros atque aemulatores fidei, qui et populos intrinsecus

positos verbo commonitionis et doctrinaB gratia consolan-

tur, et impugnantibus extrinsecus, vel gentilibus vel haere-
ticis, et quaestionum fluctus ac procellas certaminum com-
moventibus, virlute verbi ac sapienlia rationis obsistuat...

a° Arca animae ficleli comparata ^

Si quis est qui, crescentibus malis et inundantibus

vitiis, convertere se potest a rebus fluxis et pereuntibus et

caducis, et audire verbum Dei ac praecepta coelestia hic :

intra cor suum arcam salutis aedificat, et bibliothecam, ut

ita dicam, intra se divini consecrat verbi, longitudinem in
ea et latitudinem et altitudinem, fidem, spem charitatera-
que collocat. Fidem Trinitatis ad longitudinem vitae im-
mortalitatemque distendit. Latitudinem charitatis, indul-
gentiae et benignitatis fundat aflfectu. Altitudine spei se ad
coelestia erigit et excelsa. Super terram enim ambulans, in

coelis habet conversationem. Summam vero actuum suo-

* Galat. III, 10. — 2 Maltli. xi, 28, 29. — Gen. vi, 14.
^

*N. 6.p. 65,66.

 ;

IN GENESIM IIOMILIA II. l5

rum refert ad unum. Scit enim quia « omnes quidem cur-

» runt, sed unus accipit palmam*,» scilicet qui cogitatio-

num varietate et instabilitate mentis non fuerit mutiplex.

Sed hanc bibliothecam non ex agrestibus et impoHtis, sed

ex quadratis et secundum aequitatis Hneam directis con-

struit lignis id est, non saecularium auctorum, sed ex Pro-
:

pheticis atque ApostoHcis voluminibus. Ipsi enim sunt qui

diversis tentationibus edolali, resecatis omnibus vitiis et

excisis, quadratam continent vitam, et ex omni parle libra-

tam. Nam auctores saecularium librorum possunt quidem
dici ligna excelsa et ligna umbrosa ; sub omni enim Hgno
excelso et nemoroso accusatur fornicatus esse IsraeP : quia
illi loquuntur quidem excelsa, et florida utuntur eloquentia
non tamen ita egerunt ut locuti sunt : et ideo non possunt
ligna quadrata nominari, quod in eis nequaquam vita et

sepmo collibret. Tu ergo si facis arcam, si bibliothecam

congregas, ex sermonibus Propheticis et Apostolicis, vel
eorum qui eos rectis fidei lineis secuti sunt, congrega,
bicameratam et tricameratam facito eam : ex ipsa narra-
tiones historicas disce, ex ipsa mysterium magnum quod
in Christo et in Ecclesia impletur, agnosce. Ex ipsa etiam

emendare mores, resecare vitia, purgare animam, atque

exuere eam omni vinculo captivitatis intellige, nidos in ea,
et nidos diversarum virtutum et profectuum collocans.
Deintus sane et deforis bituminabis eam, corde fidem ge-
rens, ore confessionem proferens : intus scientiam, foris
opera habens : intus corde mundus, foris castus corpore
incedens
* 1 Cor. IX, 94' — ^4 Reg. xvu.
 1
l6 ORIGENIS

HOMILIA III*.

De circumcisione Abrahce.

Ex Abrahse carnali circumcisione spiritualis cir-

cumcisionis perfectionem ita inducere nititur^
.... Vos autem populus Dei, et populus in acquisitionem
electus ad enarrandas virtutes Domini, suscipite dignam
circumcisionem verbi Dei in auribus vestris, et in labiis,

et in corde, et in prasputio carnis vestrae, et in omnibus

omnino membris vestris^ Circumcisa) namque sint aures

vestroe secundum verbum Dei, ut vocem non recipiant ob-

trectantis, ut maledici et blasphemi verba non audiant, ut

falsis criminationibus, mendacio non pateant. Oppilentur,

et clausae sint, ne judicium sanguinis audiant, aut impudi-
cis canticis et theatralibus sonis pateant. Nihil obscoenum
recipiant, sed ab omni cceno corruptionis aversae sint. Haec
est circumcisio qua Ecclesia Christi aures suorum circum-
cidit infantium. Istae, credo, sunt aures quas in auditoribus
suis requirebat, dicens : « Qui habet aures audiendi au-
» diat Nemo enim potest incircumcisis et immundis au-
*. »

ribus munda verba sapientiae et veritatis audire. Veniamus,

si vuhis, et ad l^orum^clrctmicisionem. Ego puto quod
incircumcisus sit labiis, qui nondum cessavit a stultiloquio,
a scurrilitate, qui bonis derogat, ^i criminatur proximos,
qui instigat lites, qui calumnias moyet, qui fratres inler se
falsa loquendo committit, qui vana, inepta, saecularia, im-
pudica, turpia, injuriosa, proterva, blasphema, et caelera
quae indigna sunt Christiano ore proloquitur. Si quis vero
* Tom. II, p. 66. — i N. 5 et seqq.
p. Gy, 70.
3 1 Pet. II, 9. — * Matth. xiii. 9.
 IX GENESIM nOMILIA III. I7

ab his omnlbus continet os sunm, et disponit sermones

suos in judicio*, verbositatem reprimit, linguam temperat,
verba moderatur; iste merito circumcisus labiis dicitur.

Sed et qui iniquitalem in excelso loquuntur, et extendunt

in caelum linguam suam ^, sicut ha^retici faciunt, incircum-

cisi, et immundi labiis dicendi sunt. Circumcisus vero et

mundus est, qui semper verbum Dei loquitur, et sanam
doctrinam Evangelicis et Apostolicis munilam regulis pro-

fert. Hoc ergo modo et circumcisio labiorum datur in Ec-

clesia Dei.

Nunc vero secundum pollicitationem nostram, qualiter

etiam carnis circumcisio suscipi debeat, videamus. Mem-
brum hoc, in quo praeputium videlur esse, ofliciis natura-
libus coitus et generalioni deservire nemo est qui dubitet.

Si quis igitur erga hujuscemodi motus non importunus exi-

stat, nec statulos legibus terminos superet, nec aliam foe-

minam quam conjugem legitimam noverit, et in ea quoque

ipsa postcritatis tantummodo causa certis et legitlmis tem-
poribus agat; iste circumcisus praeputio carnis suae dicen-
dus cst. Qui vero in omnem lasciviam proruit, et per diver-
sos et illicitos passim pendet amplexus, atque in omnem
libidlnis gurgltem fertur infrenis ; iste incircumcisus est
praeputio carnis suae. Verum Ecclesia Christl, gratia ejus

qui pro se crucifixus est roborata, non solum ab Illlcitis

nefandlsque cubilibus, verum etiam a concessis et licitls

temperat, tanquam jam virgo sponsa Chrisli castis et pu-

dicis virginibus floret, quibus vera circumcisio carnls prae-
putii facta est, et vere testamentum Dei, et testamentum
aeternum in aeternum in eorum circumcisa carne servatur.
Superest nobis etiam designare circumcisionem cordis. Si
quis est qui obscoenls deslderlis et foedls cupldllatlbus ajs-
tuat, et, ut brevitor dicam, qui moechatur in corde; hic
* Psal. cxi, 5. — 2 Psal. r,xxii, 7.

IX. 2
 l8 ORIGENIS

incircumcisLis est corde. Sed et qui haerelicos sensus menle

continet, et blasphemas assertiones contra scientiam Chrisli
disponit in corde; hic incircumcisus est corde. Qui vero pu-
ram fidem in conscientiae sinceritate custodit, iste circum-
cisus est corde. De quo dici potest : « Beati mundo corde,
» quia ipsi Deum videbunt*. » Ego vero audeo ex simiH
eliam haec propheticis vocibus addere, quia, sicut oportet
auribus et labiis et corde et carnis praeputio, secundum
ca quae supra diximus, circumcidi : ita fortasse et manus

nostrie indigent circumcisione, et pedes, visus, et odora-

tus, et tactus. Ut enim perfectus sit homo Dei in omnibus,

cuncta circumcidenda sunt membra, manus quidem a rapi-
nis, a furtis, a caedibus, et ad sola Dei opera pandendae. Cir-
cumcidendi sunt pedes, ne veloces sint ad efTundendum
sanguinem^, et ne intrent in consiUum malignaniium';
sed ut tantum pro mandatis Dei circumeant. Circumcidan-
tur et oculi, ne concupiscant ahena, ne videant ad concu-
piscendani muHerem. Qui enim erga foeminarum formas
lascivo et curioso oberrat aspectu, iste incircumcisus est
ocuHs. Sed et si quis est qui, sive bibat sive manducet, si-

cut ApostoHis praecepit^ ad gloriam Dei manducat et bibit,

isie circumcisus est gusiu. Cujus autem Deus venlerest%
et suavitatibus gulae deservit, hujus incircumcisum dixerim
gustum. Si quis Christi odorem bonum capit, et in operibus

misericordiae odorem suaviiatis requirit, hujus circumcisa

est odoratio. Qui vero primis unguentis deHbutus incedit,

iste incircumcisus odoratu dicendus est. Sed et singula

quseque membrorum, si in officiis maridatorum Dei deser-

viant, circumcisa dicenda sunt. Si vero ultra praescriptas

^;ibi diviniius luxuriant leges, incircumcisa reputanda sunl.

Et hoc puto esse quod Aposlolus dicit : « Sicut enim exhi-

1 Matth. V, 8. — 2 Psalni. xiii ,5. — ^ Psalm. i, i. — ^ i Cor. x, 5i. —

^ Phil. 111, 19.
 .

IN GElNliSIVt IIOMILIA III. 1

(j

» buistis memhra veslra servire iniquilati ad iniquitalem,

» ita nunc exhibete memhra vestra servire justilioe in sanc-

» tificalionem *. » Gum enim iniquitati servirent memhra
vestra, non erant circumcisa, nec ei at in eis testamentum
Dei. Cum vero coeperint servire justitiae in sanclificatlonem,

promissio qua3 ad Ahraham facta est impletur in eis. Tunc

enim lex Dei et testamentum ejus signatur in eis. Et hoc
est vere signum fidei, quod inler Deum et hominem ccterni

foederis conlinet pactum. Ista est circumcisio quae petrinis

machaeris per Jesum populo Dei data est ^. Quae est autem
machajra petrina, et qui gladius quo circumcisus est popu-
lus Dei? Audi Apostolum dicentem : « Vivus enim est Dei
» sermo et ellicax, et acutior omni gladio utrinque acuto,
» pertingens usque ad divisionem anlma? ac spirltus, com-
» pagum quoque et meduliarum : et est discretor cogita-

» tionum et intentionum cordis*. » Iste ergo est gladius

quo circumcidi juhemur, de quo dlclt Jesus Dominus :

« Non veni pacem mittere in terram, sed gladium \ » Non

libi videtur dlgnior ha3C esse clrcumcislo in qua testamen-
tum Dei debeat collocari ? Gonfer, si placet, haec nostra
cum veslris Judaicis fabuhs, et narralionibus foetidis, et

vide si in illis vestris, an in his quae in Ghrisli Ecclesia prae-

dicantur, circumclsio divinitus observetur : si non eliam

hanc Ecclesiae circumcisionem ho-
ipse sentis, et intelligis

nestam. sanctam, Deo dlgnam; illam veslram lurpem, ft»-

dam,dcformem, ipso eliam habltu et aspectu /a/.s^jaTov pra;-

lercntem. Deus ad Abraham, circum-

« Et erit, inquit
» cisio et testamentum meum super carnem tuam ^ » Si

crgo talls fucrit vita nostra, ita omnlbus membris quadrala

et composlta, ut universi motus nostri secundum Dei leo-o^

agantur, vere leslamentum Dei erit super carnem nostram.

* Roin. VI, 19. — ^ Jos. V. — ^ lUh. IV, 1 2. — ''

Matlh. x, 54- — ^ Gcn.
1; V II , 1 T)

'2.
iiO 0RIGENI5

Haec qiiidem breviler a nobis de veleri Testamenlo trans-

cursa sint, ad confutandos eos qui in carnis circumcisione
confidunt, simul et ad Ecclesiam Domini aedificandum.
Sed venio etiam ad novum Testamentum in quo est ple-

nitudo omnium, et inde volo ostendere quomodo et nos

possimus novum testamentum Domini nostri Jesu Christi
habere super carnem nostram. Non enim sufTicit solo no -

mine et verbo haec dici, sed rebus oporlet impleri. Joannes

quippe Aposlolus dicit « Omnis spiritus qui confitetur Je-
:

» suQi in carne venisse, a Deo est *. » Quid ergo ? Si pec-

cans quis et non recte agens coafiteutur Jesum in carne

venisse, in spiritu Dei videbitur confiteri? Non est hoc tes-

tamentum Dei habere in carne, sed in voce. Dicitur ergo

ad eum stalim : Erras homo; « regnum Dei non in sermone

» est, Quomodo ergo erit testamentum
sed in virtute^. »

Christi super carnem meam, requiro. Si mortificavero

merabra mea quae sunt super terram % testamentum Christi
habeo super carnem meam. Si semper mortem Christi in

corporemeo circumferam^, testamentum Christi est in cor-

pore meo quia « si compatimur, et conregnabimus ^.
; » Si

complantatus fuero similitudini mortis ejus, testamentum

ejus ostendo esse super carnem meam. Quid enim prodest
si in illa tantum carne quam de Maria suscepit, dicam ve-

nisse Christum, et non ostendam etiam in hac mea carne,

quod venerit? Ostendo autem ita demum, si quemadmodum
prius exhibui membra mea servire iniquitati ad iniquita-

tem, nunc ea convertam et exhibeam servire justitiae ad

sanctificationem.Testamentum Dei ostendo esse in carne
mea, si potuero dicere secundum Paulum, quia « Christo
» concrucifixus sum vivo autem jam non ego, vivit vero
:

» Christus in me* ; » et si potuero dicere ut ipse dicebat :

i
1 Joan. — Cor.
)V, 2. 2 1 iv, 20. — ^ Coloss. iu. -- * i (^or. iv, 10. —
^ 2 Tim. u, 12. — Gal. n, 19,
^ 20.
 :

IN GEiNESlM HOMILIA IIl. 2 1

« Ego auteiii stigmata Doniini mei Jesu Chrisli iii corpcie

» meo porto *. » Vere autem ille ostendebat lestamentuni
Dei esse super carnem suam, qui dicebat : « Quis nos sepa
» rabit a charitate Dci, quae est in Christo Jesu? Tribula-
» tio ? an angustia ? an periculum ? au gladius ^ ? » Si enim
voce tantummodo confileamur Dominum Jesum, et noii

oslendamus lcstamentum ejus esse super carnein nostram,

secundum haec quae supra exposuimus, videbimur etiam
nos simile ahquid facere Judaiis, qui solo circumcisionis
signo Deum se confiteri putant, faclis autem negant. Nobis
autem praestet Dominus corde credere, ore confiteri, operi-

bus comprobare testamentum Dei esse super carnem nos-

tram, « ut videntes homines opera nostra bona, magnifi-
» cent Patrem nostrum, qui in coelis est % » per Jesum
Chiistum Dominum nostrum, cui est gloria in saecula sae-

culorum. Amen.

HOMILIA IV \
De €0 quod scriptum est : \ isus est Dominus Abraha? , e/c.

Hic pra^cipue iiotancliim videtur ° quoinodo Abra- i

liam Augelos susceperit, i"" quo sensu dicatur Deum

iiescire peccatores.

i" De susceptione xAngelorum ita scripsit^

Vidit Abraham, et occurrit eis obviam ^ » Con-

sidera protinus impigrum et alacrem in officiis Abraham,
Ipse occurrit obviam, et cum occurrisset : « Festinat, in-
» quit, ad tabemaculuro, et dicit ad uxorem suam Feslina :

* Giilal. VI, iS. — 2 Rom. VIII, 55. — * Malth. v, ib".

^ Toiii. li, p. 71 cl seqq. — * IN. i.
* Cin. XVIII, 2.
29 ORIGEISIS

» ad tabernaculum^ » Vide in singulis quanla sit suscipien-

tis alacritas. Festinatur in omnibus, omnia perurgentur, ni- 1

hil per otium geritur. Dixit ergo ad uxorem suam Saram : '

« Festina ad tabernaculum, et consperge Ires mensuras si-

w milaginis, et fac subcineritias ^. » Hoc graece syy.pvfixg di-

citur, quod occultos vel absconditos indicat panes. « Ipse
» autem cucurrit, inquit^ ad boves, et accepit vitulum'. »

Ssd qualem vitulum? Forte qui potuit primus occurrere?

Non itajr sed vitutum bonum et tenerum. Et licet per cuncta
iestinet, scit tamen quae praecipua et magna sunt Dominc
vel Angelis ofFerenda. Accepit ergo vel elegit de grege vi-

tulum bonum et tenerum, et tradidit puero. ^(J^uer, inquit^

» festinavit facere eum ^. » Ipse currit, uxor festinat, puer

accelerat. Nullus piger est in domo sapientis. Apponit ergo
vitulum, et simul cum eo panes, et similam, sed et lac et
butyrum. Haec sunt Abrahae et Sarae hospitalitatis officia....

Sed^ persequamur nunc interim quid agit Abraham cum

Iribus viris qui astiterunt super eum. Hoc ipsum vide quale
sit, quod super eum veniunt, non contra eum. Subjecerat
se quippe voluntati Dei, ideo super eum astare dicitur Deus.

Apponit ergo panes tribus mensuris similaginis conspersos.

Tres viros suscepit, tribus mensuris similaginis paues con- j

spersit. Totum quod agit mysticum, totum sacramentis re- i

pletum est. Apponitur vitulus, ecce aliud sacramentum.

Vitulus ipse non est durus, sed bonus et tener. Et quid tam
tenerum, quid tam bonum, quam est ille qui humiliavit se

pro nobis usque ad mortem, et animam suam posuit pro

amicis suis? Vitulus ille saginatus quem pro receplo poeni-
tente fllio jugulat pater. enim Deus dilexit liunc mun-
« Sic
» dum, ut Filium suum unicum daretS) pro hujus mundt ,

1 Gen. xvm, 6. — 2 Ibid. — ^ Ibid. 7. — ^ Ibid. 8.

5 N. 2. p. 71.
® Joan. III, 16.
 IN GliNESIM IIOMILIA IV. 2,5

vita. Ncc tamen latet saplenlem quos susceperit. Tribus oc-

currit, et unum adorat, et ad unum loquitur dlcens : « De-
» clina ad pueruin tuum, et refrigera te sub arborc ^ » ....

2''
De cognitione aiitem Dei ^ :

« Descendl ergo, inquit, ut videam si secundum clamo-

» rem eorum, qul venlt ad me, consummentur. Sin autcm,
» ut sciam^» Ex isto sermone haeretici impugnare solent
Deum meum dicenles : Ecce nesciebat Deus Legis quid age-
retur in Sodomls, nlsi descendisset ut videret, et misissct
qui discerent. Sed nos, quibus praecipltur praeliari praelia

Domini, acuamus adversus eos romphaeam verbi Dei et oc-

curramus eis ad pugnam. Stemus in acie succincti lumbos

in verltate; simul et scutum fidei prseferentes, exciplamus
eorum venenata disputationum jacula, et in ipsos ea rur-
sum librata diligentius lorqueamus. Talia namque suut
praella Domini, quse praeliatus est David et caeleri Patriar-

chae. Stemus adversus eos pro fratribus nostris. Melius est

enim mori me, quam ut rapiant et praedentur aliquos ex
fratribus meis, et argutis verborum surreptlonibus captivos
ducant parvulos et lactentes in Christo. Gum perfectis au-
lem nec confcrre poterunt manum, nec venlre in certamen
audebunt. Nos ergo prius Dominum deprecantes et vestris
orationibus adjuti, aggredlamur contra eos praelium verbi.
Dicimus ergo cum quod secundum Scripturas non
fiducla,

omnes sciat Deus. Peccatum nescit Deus, et peccatores ne-

scit Deus; allenos a se ignorat. Audi dlcentem Scripturam :

(' Cognovit Dominus qui sunt ejus, et discedat ab inlqultale

» omnis qui invocat nomen Domini \ » Suos cognoscit Do-
mlnus, iniquos aulem et impios nescit. Audi Salvatorem
dicentem : «Discedile a me omncs operarli iniquitalis, non
* (jJen. xviii, 0, 4-

»N. 6. p. 72,73.
3 Genes. xvni, 21. — '•
2 Tim. n, 19.
24 ORIGLNIS

» novi vos *. » Et iterum Paulus dicit : « Si quis in vobis est

K propheta vel spiritualis, agnoscat quae scribo, quia Do-

» mini sunt. Qui autem ignorat, igjiorabitur ^. » Haec aulem
dicimus, non Llasphemum ahquid (sicut vos facitis) de Deo
sentientes, neque ignorantiam ascribentes ei; sed ita intel-

hgimus, quod hi quorum actus Deo est indignus, indigni

eliam nolitia Dei dicantur. Non enim dignatur Deus nosse

eum qui aversus est ab eo, et ignorat eum. Et ideo dicit

Aposlolus quoniam qul i^noratf ipiorabilur. Tali ergo

specie, et nunc de his qui habitant in Sodomis dicitur, ut,

si quidem secundum clamorem qui ascendit ad Dominum

actus eorum consummentur, notione ejus judicentur in-
digni; si vero est ilHs aHqua conversio, si vel decem in iUis

in venti fuerint justi, ila demum noverit eos Deus. Et ideo

dixit : Slnautem^ utsciam. Non dixit, Ut sciam quid agunt,
sed, Ut ipsos sciam, et scientia mea dignos faciam, si quos in
ipsis invcniam justos, si quos inveniam poenitentes, si quos
tales quos debeamscire. Deniquequia nullus qui poeniteret,
nullus qui converteretur alius inventus est, praeter Loth,
ipse solus agnoscitur, ipse solus de incendio liberatur. Nec
generi sequuntur admoniti, nec vicini, nec proximi ; nullus
cognoscere voluit clementiam Dei, nullus ad misericordiam
ejus confugere. Idcirco et nullus agnoscitur. Ha3C quidem
adversus eos qui iniquitatem in excelsum loquuntur^ Nos
vero operam demus tales effici actus nostros, talem con-
versationem nostram, ut digni habeamur notitia Dei, ut
nos scire dignelur; ut digni habeamur notitia Filii ejus Jesu

Christi, notitia Spiritus sancti ; ut agniti a Trinitate, et

nos sacramentum Trinitatis plene et intcgre et perfecte
mereamur agnoscere, revelante nobis Domino noslro Jesu
Christo, cui est gloria et imperium in saicula saeculorum.

Amen.
* Matlh. VII, 20. — '^
i Cor. xiv, a-. — ^ rsal. lxxh, 8,
 IW GliNESIAI. 20

HOMILIA V\
De Loth et filiahus ejus.

Lotli^, cuui uxore et filiabus inlerltum fugieus Sodomo-

rum, acceplo ab Angelis mandalo ne retrorsum respiceret,
tendebat in Segor. Sed uxor ejus immemor lit pra3cepli,

relrorsum respicit, imposilam legem rumpit, eflicitur in

staluam salis. Putamusne tantum sceleris in boc esse com-

misso, ut quia respexil mulier, inleritum quem divino be-
ncficio elTugere videbatur, incurreret? Quid enim tantum
criminis babuit, si sollicita mulieris mens retrorsum unde
nimio flammarum crepitu terrebatur aspexit ? Sed quia lex

spiritualis est, et quae conlingebant antiquis in figura illis

contingebant, videamus ue forte Loth qui non respexit post

se, rationabilis sit sensus et animus virilis, uxor autem hic
carnis imaginem teneat. Caro est enim, quae rescipit sem-
per ad vitia, qua;, cum animus tendit ad sahitem, illa re-
trorsum respicit et voluptates requirit. Inde denique et Do-
minus dicebat : « Nemo mittens manum suam ad aratrum,
» et retro respiciens, aptus est regno Dei ^ » Et addit : « Me-
» uienlote uxoris Loth. »

Narrato autem Loth facinore, addit ^

:

Audite ebrietas quid agat, audite quantum facinoris

conciliel temulenlia. Audite et cavele vos quibus istud ma-
lum non in crimine, sed in usu est. quem
Ebrietas decipit
Sodoma non decepit. Uritur ille flammis mulierum quem
sulphurea flamma non ussit
^ Tom. II, p. 7^ tt seq((. — 2 jy, 2. p. -j^.
' Luc. IX, G2.

IV. 0.
''
i>G ORIGENIS

Poslqiiam vero filiarum crimen ob posteritatis de-

sideriiim imminuere tentavit, sic illicitas voluiJta-
tes exagitat *
:

.... Vereor proloqui quod sentio, vereor, inquam, ne castior

luerit liarum incestus quam pudicltia multarum. Discu-
tiant se et requirant foeminae in conjugiis positae, si ob hoc
solum adeant viros ut suscipiant liberos, si post conceptum
desistunt. Istae enim quae argui videntur incesti, ut adeptaj

sunt conceptum, ullra non accedunt ad concubitum viri.

Nonnullse vero mulieres, neque enim universas pariter no-

tamus, sed sunt qua^dam qiiae sicut animalia absque ulla
discretione indesinenter libidini serviunt : quas ego nec
mutis pecoribus comparaverim; pecora enim et ipsa sciunt,
cum conceperint, ultra non indulgere maribus copiam sui.

Notat tales et Scriptura divina, cum dicit : « Nolite fieri si-

» cut equus et mulus, quibus non est intellectus^. ))Et Ite-

rum : « Equi admissarii facti sunt ^ )) Sed vos o populus Dei,

qui Chrlstum amatis in incorruptione, intelligite Apostoli
sermonem quo ait : « Sive manducatis, slve bibltis, sive aliud
)) quid facitis, omnla in gloriam Dei facite^ )) Quod enim
post manducare et bibere diclt : « Sive allud quid facltis, »

inverecunda conjugii negotia verecundo sermone signavit,

ostendens etiam ipsa ad Dei gloriam gerl, sl posteritatis so-

lius conlemplatione procurentur. Prosecuti sumus, ut po~

tuimus, vel de culpis Loth ac fdiarum ejus, vel rursum de
excusationibus earum.

Sic tandem ex dictis moralem sensum deducil^ :

Quod vero in morali ioco superius ipsum quidem Lolh

ad rationabilem sensum et virilem animum Iraximus, uxo-

* N. 4. p. 75.
2 Psal. XXXI, 9. — ^ Jciem. v, 8. — '
1 Cor. x, 5i.

^N. 6. p. 76.
 Ij\ GENE6JM IfOMILIA V. 27

rem vero ejus, quae relro respexerit, carncin concupiscen-

liis et voluptalibus deditam diximus, non negligenter haec,
o auditor, excipias. Observare enim debes ne forte etiani

cum effugeris flammas saeculi et incendia carnis evaseris,

ctiam cum pusillam et non pusillam civitatem Segor, qui
est medius quidam et civilis profectus, supcraveris, et ad
scientiae altitudincm, velut ad quaedam cacumina monlis
ascenderis : vide ne tibi insidientur duae filiae istae, quae a te
non discedunt, sed sequuntur te etiam cum ascendis in
montem, id cst, vana gloria, ct major soror ejus superbia.
Vide ne istae filiae te sopitum ac dormientem, dum tibi nec
scntire nec intelligere videris, complexibus suis stringant.
Quae idcirco filiae dicuntur, quia non nobis exlrinsecus su-
perveniunt, sed de nobis et de actuum nostrorum velutqua-
dam integritate procedunt. Vigila ergo quantum potes, et
observa ne de his generes filios : quia qui dc his nati fue-
rint, non introibunt in Ecclesiam Domini. Tu autem, si vis

generare, in spiritu gencra, quoniam « qui in spiritu semi-

» nat, de spiritu metet vitam aeternam^ » Si vis amplecti,
amplectare sapicntiametdic sapientiam sororem tuamesse,
ut ct sapientia dicat de te : « Qui feccrit volunlatcm Patris
» mei qui in coclis est, hic meus et frater, et soror, ct ma-
» ter est^. »Quae sapientia Jesus Christus Dominus nostcr
esi, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Auien.
1 Gal. vr, 8. — 2 Matth. xii, 5o.
 ORIGEMS

HOMILIA VIP.
De natwitate Isaac, et quod a lacte dcpulsus est.

Moyses^ nobis legilur in Ecclesia. Deprecemur Domi-

num ne, secundum verbum Apostoli, eliam apudnos, cum
legitur Moyses, velamen sit positum super cor nostrum^
Lectum est enim quia genuerat Abraham filium Isaac, cum
esset centum annorum. Et dixit Sara « Quis, hniuit, nun- ;

» tiabit Abrahae quod laclat puerum SaraPEt tuQC, inquit,

» circumcidit Abraham puerum die oclava*. » Hujus pueri

diem natalem non celebrat Abraham, sed celebrat diem de-
positionis a lacte, et facit convivium magnum. Quid? pu-
tamus quia propositum sit Spirituisanclohistorias scribere,
et narrare quod a lacte depulsus sit puer, et convivium fac-
tum quomodo luserit, aliaque puerilia egerit? An per
sit;

haec putandum est quod divinum aliquid nos edocere velit,

et dignum quod humanum genus Dei vocibus discat? Isaac
risus vel gaudium interpretatur. Quis ergo est qui talem
filium generet? Ille nimirum qui dicebat de his quos per
Evangelium genuerat « Vos enim esiis gaudium meum et
:

» corona gloriae Dei \ » De hujusmodi fdiis cum fuerint a

lacte depulsi, flt convivium et loetitia magna, de his « qui

» non jam lacte indigent, sed cibo forti, qui pro possibili-

» tate sumendi exercitatos habent sensus ad discretionem

» boni vel mali ^» Super his talibus cum depelluntur a lacte,
fil convivium magnum. Super illis autem non potest exhi-
beri convivium, nec haberi lajtitia, de quibus dicit Aposto

1 Toni. II, p. 78 et seq. ~2 N. 1, 2.

^ 2 Cor. m, i4' — ^ Cen. xxi,
^i 7. — ^2 Thcss. n, 20. — ^ Hcb. v, 13

ct 14.
 IN GENESIM IIOMILIA VII. 29

lus : « Lac vobis dedi polum, non escam. Nondum enim po-
)) teratis, sed nec adhuc quidem polestis. Et cgo non potui
» loqui vobis quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus, quasi
» parvulis in Christo *. )> Dicant nobis isti qui simpliciter in-
telhgi volunt Scripturas divinas, quid est : « Non potui vo-
» bis loqui quasi spirituaHbus, sed quasi carnahbus, qaasl
)) parvuhs in Christo; lac vobis potum dedi, non escam ? »

Possuntne hsec simpliciter accipi?

Sed interim redeamus ad ea unde digressi sumus. Laeta-
tur Abraham, et convivium facit magnum in die qua dc-
pulit a lacte Lsaac fdium suum. Post hngc ludit Isaac, et
ludit cum Ismael. Indignatur Sara quod filius ancillae lu-
dat cum filio liberae, et lusum illum perniciem putat; consi-
lium dat Abrahae, et dicit : « Ejice ancillam et fdiumejus.
»Non enim haeres erit fdius ancillae cum filiomeolsaac^.» ..
Et lamen^ secundum ea qu.ne scripta sunt, non video
quid moverit Saram ut fiiium ancillae juberet expelli. Lu-
dobat cum filio suo Isaac. Quid loeserat aut quid nocuerat,
si ludebat? Quasi non hoc in ajtate illa etiam gratum esse
debueril, quod luscrit filius anclllae cum filio liberae. Tum
deinde et Aposlolum miror, qui ludum hunc persecutionem
pronuntiavit, dicens : « Sed sicut tunc is qui secundum car-
» ncm natus fuerat persequebatur eum qui secundum spi-

» ritum, ita et nunc '', » cum utique nulla persecutio Ismaelis

adversum Isaac mota referatur, nisi hic solus ludus infan-
tine. Sed videamus quid in hoc ludo intellexerit Paulus, et

quid indignata sit Sara. Superius jam exponentes spiritua-

liler, loco virtutis posuimus Saram. Si ergo caro cujus peiv
sonam geril Ismacl,qui secundum carnem nascitur, spiritui
blandiatur, qui est Isaac, et illecebrosis cum eo deceptio-

^ 1 Cor. III. 1, 2. — 2 G.en. xxi, 2.

' N. :>. p, 79.
''
Calat. IV, 29.
5o OIUGENIS

nibus ogat, sl delectalionibus illiciat, voluptatibus molliat;"

hujuscemodi ludus carnis cum spiritu Saram maxime, quaj
est virtus, ofTendit : et hujuscemodi blandimenta acerbissi-

mam persecutionem judicat Paulus. Et tu ergo, o audilor

horum, non illam solam persecutionem putes, quando fu~
rore genlihum ad immolandum idoHs cogeris : sed si forte

te vohiptas carnis iUiciat, si tibi hbidinis alludat illecebra,

haec, si virtulis es fdius, tanquam persecutionem maximam

fuo;e. Idcirco enim et Aposlolus dicit : « Fugite fornicatio-
» nem*. » Sed si injustitia blandiatur, ut personam potentis
accipiens, et gratia ejus flexus, non rectum judicium feras :

intelhgere debes, quia sub specie ludi blandam persecutio-

nem ab injustitia pateris. Verum et per singulas mahti.e

species, etiam si moHes et delicatae sint et ludo similes, has

persecutionem spirilus dicito, quia in his omnibus virtus

oflenditur.

HOMILIA YIIP.
De en quod oblulit Abraham filium suum Isaac.

I. Adhibete huc aures, qui accessistis ad Dominum, qui

fideles esse vos credilis, et considerate dih*gentius quemad-
modum fidehum fides probalur ex his quae recilata sunt
nobis : « Et factum est, intjuity post haec verba, tentavit
» Deus Ahraham, et dixit ei : Abraham, Abraham. Et ille

)) dixil : Ecce ego^ » Observa singula quae scripla sunt. In

singulis enim si quis scit in altum foderc, inveniet thesau-

rum : et fortassis etiam ubi non existimalur, latent myste-

^ 1 Cor. VI, 18.
2 Tom. II, p. 80 et se<jq.
3 Gcn. XXII, 1.
 IN GENESIM IIOMILIA VIII. 3l

riorum pretlosa nionilia. Abram vocabatur vir islc prius,

et nusquam legimus quod hoc nomine vocaverit eura Deus,

aut dixerit ei Abram, Abram. Non enim a Deo vocari po-
:

lerat nomine delendo, sed vocat eum hoc nomine quod

ipse donavit; et non solum vocat eum hoc nomine, sed et

ingeminat. Cumque illc respondisset : « Ecce ego, dlclt ad

» cum Accipc fdium luum charissimumr^uem
: dillgis Isaac,

» et offeres mihi eum. Vade, inqult, in terraai excelsam, et

» eum holocaustum in uno ex montibus quem
ibi ofTeres

» ostendcro libi \ » Nomen quidem cur ei donaveril Deus,

et vocaverit eum Abraham, ipse interpretatus est « quia :

» palrcm, inquit, muUarum gentium posui te ^. » Hanc re-

promissionem dedit ei Deus cum haberet fdium Ismael,

sed pollicitus est ei quia in filio qui nasceretur ex Sara
complebitur ista promissio. Accenderat ergo animum ipsius

in amorem filii, non solum posteritatis gratia, sed et pro-

missionum spe. Scd hunc in quo ei positai sunt promissio-
nes magna; istai et mirabiles, hunc, inquam, Qlium in quo
vocatum est nomen Abraham, holocaustum Domino
ejus
jubetur offorre in uno ex montibus. Quid tu ad haec, o
AbrahamPquae et quales cogitationes moventur in corde
tuo ? Prolata cst vox a Deo, qn.T. discutiat ct probet fidem
luam. Quid ad haec dicis? quid cogitas ? quid relractas ?

Putasne, revolvis in corde tuo, quia si in Isaac data est mihi

repromissio, hunc aulem offero holocaustum, superest ut

non speretur ulla promissio? Aut magis illa cogitas et di-

cis, quia impossibile est mentiri eum qui repromisit; quid-
quid illud hierit, promissio permanebit? Verum ego, quia
minimus sum,tanti Partriarclhx cogitalioncs non valeo per-
scrutari, nec scire possum, vox Dei quae ad tentandum cum
processeral, quas ei cogitationes moverit, quid animi attu-
lerit, cum juberctur unicum jugularc. Sed quoniam « spiri-

* (icn. XXII, ?,. — 2 i,|_ XVII, 5.

52 ORIGENIS

» lus proplielarnm prophetis subjeclus csl*,» Paulus Apo^

slolus, qui per spirilum (credo) didicerat quid animi, quid
consilii Abraham gesserit, indicavitdicens : «Fide Abraham
» non haesitavit, cum unicum ofFerret in quo acceperat re-

» promissiones, cogitans quia et a mortuis eum suscitare

» potens est Deus ^ » Prodldit ergo nobis cogilationes viri

fideh's Apostolus, quod fides resurrectionis jam tum haberi
coeperit in Isaac. Abraham ergo resurrecturum sperabal
Isaac, et credebat futurum quod adhuc non erat factum.
Quomodo ergo fiHi sunt Abraham, qui factum non cre-
dunt in Ghristo quod ille futurum credidit in Isaac? Imo,
ut aperlius loquar, sciebat in se Abraham futurae veritatis

imaginem praeformari, sciebat de semine suo nasciturum

Christum, qui et ofFerendus esset totius mundi verior hos-
tia, et resurrecturus a mortuis.
II. Sed nunc interim « tentabat, iiiqult, Deus Abraham
» et dicit ad eum Accipe fdium tuum charissimum quem
:

» dib*gis ^» Non enim suffecerat dixisse fillum, sed adjicitur

et ckarissimum. Esto et hoc : quid adhuc additur et quem

dili^^is? Sed vide tentationis pondus. Giiaris et dulcibus

appellationibus iterum ac saepe repetitis, paterni suscitan-

tur affectus, ut amoris evigilante memoria ad immolandum
fdium paterna dextera retardaretur, et adversus fidem animi
tota carnis miHtia repugnaret, additur tentationis tempore :

« tuum charissimum quem di-

Accipe, inquii, ergo filium
» hgis, Isaac. » Eslo, Domine, quia commemoras de fdio

patrem, addis et charissimum, quem praecipis jugulari.

Sufficiat hoc ad suppiicium patris. Addis rursum, et quem

diligis. Sint et in hoc parenti triplicata supplicia. Quid

opus est adhuc ut commemores et Isaac? Numquid nes-
ciebat Abraham quia fdius suus ille charissimus, ille quem
diligebat, Isaac vocaretur ? Sed cur hoc additur in tempore ?
* 1 Cor. x<v, ou,. — 2 lleh. xi, i j. — Cen. xxii, i, 2.
 IN GliNKSni IIO.MILIA VIII. Or)
t

TJt recordnretiir Abraham qiiia dixeras ad eum « quod iri

n Isaac vocabitur libi scuienS » et quod iu Isaacerunt libi

lepromissiones. Fit et commemoratio nominis, ut et pro-

missionum quae sub hoc nominc f;ict?e sunt, desperalio

subeat^. Scd haec omnia, quia tenlaLat Deus Abraham^.

III. Quid post hacc?« Yade, Inquit, in terram excelsam,
j) in unum ex montlbus quem tihi ostendero, et ibi eum
» ofTeres holocaustum ^*.
» Intuemini pcr singula quomodo
fiunt tentationis augmenta. « Vade in terram excelsam. »

Numquid non potuerat duci prius Abraham cum puero

ad illam terram excelsam, ct imponi prius in raontem
quemcumque delegcrat Dominus, et ibi ad eum dici ut of^

ferret filium? Sed prius ei dicitur quia oJOTerre dcbeat fi-

hum suum, et tunc jubetur ire in terram excelsam, et as-

cendere in montem. Quo hoc spectat ? Ut dum ambulat,

dum iter agit, per totam viam cogitatlonibus discerpatur,
ut hinc perurgente praecepto, hinc vero unici affectu obluc-
tante crucietur. Propterea ergo etiam via injungitur, etiam
montis ascensio, ut in his omnibus spalium certaminis ac-
cipiat affectus et fides, amor Dei et amor carnis, praesen^
tium gratia et expectatio futurorum. Mittitur ergo in ler-
ram excelsam, et non suflicit Patriarchae tantum opus
Domino pcracturo t^rra excelsa, sed et montem jubetur
ascendere, scilicet ut fide elatus terrena derelinquat, et ad
superna consccndat.
IV. « Surrexit ergo Abraham mane, et slravit asinam
» suam, et concidlt Ilgna ad holocaustum. Et accepit fi-

» lium suum Isaac, et duos pueros, et pervenit ad locuni

»quem dixerat ei Deus die tertla \ » Surrexit Abrahanji
mane. Quod addidlt manc, ostendere fortasse voluit quia

^r.en. \xr, i?..— 2 I^om. ,x, j. IIol)j-. xi, iS. — 5 Cnlal. 111, iG. — ''Gcn..
XMi, 2. — ' Ibul. o.

\^' 5
5Zj . OKICIiMS

initlum lucis splenderet in corde ejus. Stravit asinam suam,

ligna praeparavit, assumpsit filium. Non deliberat, non de-
Iractat, non communicat cum ullo homine consilium, sed
statim occupat iter, « Et pervenit, inquit, ad locum quem
» dixerat ei Dominus die tertia. » Omitto nunc quid sacra-
menti contineat dies tertia, sapientiam et consilium len-
tantis intueor. Sic in proximo non erat mons aliquis, cum
tt)tum ageretur in montibus, sed per Iriduum iter proten-
ditur, ut per totum triduum recursantibus curis paterna
viscera crucientur, et omni hoc spatio tain prolixo intue-

retur filium pater, cibum cum eo sumeret, tot noctibus

puer penderet in amplexibus palris, inhaereret pcctori,

cubitaret in gremio? Vide inquantum tentatio cumulatur.

Tertia tamen dies semper apta fit sacramentis. Nam et po-

pulub cum exisset de i^gypto, tertia die ofFert sacrificium

Deo, et in die tertia purificatur. Et resurrectio Domini ter-

tia est die : et multa alia intra hanc diem mysteria conclu-
duntur.
Y. <t Respiciens, inquit^ Abraham vidit locum de longe,
» et dixit ad pueros suos : Sedete hic cum asina, ego autem
» et puer ibimus usque illuc, et cum adoraverimus, rever-
» lemur ad vos*. » PuerosNon enim pcterant as-
dimiltit.

cendere pueri cum Abraham ad holocausti locum quem

ostenderat Deus. « Vos ergo, inquil, sedete : ego autem
» et infans ibimus, et cum adoraverimus, revertemur ad
* vos. » Dic mihi, Abraham, verum dicis ad pueros, quod
adores et redeas cum infante, an fallisPSi verum dicis,
ergo non facies eum holocaustum. Si fallis, tantum patriar-
cham non decet fallere. Quid enim animi in te indicat

sermo hic? Verum, inquit, dico, et holocaustum ofFero

puerum. Idcirco enim hgna mecum porlo, et cum ipso re-
^ G(;n, XXII, 4, 5.
 IN GENESIM HOMILIA VIII. 55

(leo ad vos. Credo cnim et fides mca hasc cst, « quod ot a

» mortuis suscitare cum potens cst Deus *. »

VI. « Post hnec accepil, inquit, Abraham ligna ad holo-

» caustnm,ct superposuit ealsaac fdio suo,et acccpit igneni

» in manihus suis, ct gladium, et abierunt simuP. » Quod
ipsc sibi ligna ad holocaustum portat Isaac, illa figura est,

quodctChristus ipsesibibajulavitcrucem :et tamenportare

hgna ad holocaustum sacerdotis oflicium est. Fit ergo ipse
hostia et sacerdos. Sed et quod additur, « et abicrunt ambo
» simul, » ad hoc rcfertur. Gum cnim Abraham vehit sa-

crificaturus ignem portaret et cuUrum, Isaac non vadit

post ipsum, sed cum ipso, ut ostcndatur cum ipso pariter
fungi sacerdotio. Quid post hsec? «Dixit, i/ujuit, Isaac ad
» Abraham palrem suum : Pater\ » Et haec }>ro tempore a
fdio prolata tentationis est vox. Quomodo enim pulas im-
molandus fiHus per hanc vocem viscera paterna concussit?
Et quamvis Abraham rigidior esset pro fide, reddit tamen
etiam ipse afTectionis vocem et respondit : « Quid est, fdi?

» At illc : Ecce, inquit^ ignis et hgna, ubi ovis est ad holo-

» caustum? Ad ha^c respondit Abraham : Deus providcbit
» sibi ovem ad holocaustum, fih'*. » Movet me Abrahae satis

dihgens et cauta responsio. Nescio quid videbat in spiritu,

quia non de pra^senti, sed de futuro dicit : « Deus providebit
» ipse sibi ovem » futura respondit filio de prajsentibus re-
:

quirenti. Ipse namque sibi Dominus ovem providebat in

Christo, quia et « sapientia ipsa sibi domum aedificavit^, »

et ipse « se humUiavit usque ad mortem" : » et omnia qua^-

|cumquc legeris de Christo, non necessitate, sed sponte
facta reperies.

VII. « Perrexerunt ergo ambo, et venerunt ad locum

» quem dixerat ei Deus '. » Moyses, cum venisset ad Iocudi

* Ueb. XI, 19.— 2 (;,;n. xxn,(i. — * Ihid. — ^ Ibirl. -, S. — = Prov. ix.

1. — ^"
l^hil. II, «S. — ' Gcn. XXII, c).

5.
56 ORir.i;Ni5

qiiem ostendlt ei Deus, non permiltltur ascendere, sed ante

ei dicitur : « Solve corrigiam calceamenti de pedibus tuis*. »

Abrahae nihil horum dicitur et Isaac, sed ascendunt, ncc

calceamenta deponunt. In quo illa fortassis est ratio, quod
Moyses quamvis esset magnus, tamen de /Egypto veniebat,
et erant ahqua mortahtatis vincula pedibus ejus innexa.
Abraham vero et Isaac nihil horum habent, sed veniunt ad
locum, acdificat Abraham altare, imponit Hgna super altare,
colhgat puerum, praeparat se ad jugulandum. Multi eslis

patres in Ecclesia Dei, qui haec audistis. Putas ahquis ves-

trum ex ipsa historiae narratione tantum constantiae, tan-

tum animi robur acquirit, ut cum forte amitlitur fdius

morte communi, et omnibus debita, etiamsi sit unicus,
etiamsi sit dilectus, adducat sibi in exemplum Abraham,
et magnanimitatem ejus ante oculos ponat? Et quidem a

te non exigitur istud animi magnitudinis , ut ipse alliges

firmm, ipse constringas, ipse gladium pares, ipse unicum

jugules. Haec omnia a te mysteria non quaeruntur. Propo-
sito saltem et mente constans esto, fide fixus laetus ofFer

fdium Deo. Esto sacerdos animae fdii tui. Sacerdotem au-

tem immolantem Deo non decet flere. Vis videre quia exi-
gitur hoc a te? In Evangeho Dominus dicit « Si fdii Abra- :

» ham essetis, opera utique Abrahae faceretis^. » Ecce istud

est opus Abrahae. Facite opera quae fecit Abraham, sed nou
cum tristitia « Hilarem enim datorem dihgit Deus^»
:

Quod si et vos tam prompti fueritis, a Deo dicetur vobis :

« Ascende in ierram excelsam, et in montem quem osten-

» dero tibi \ » et ibi offer mihi fdium luum. Non in pro

fundis terrae, nec in convalle fletus, sed in ahis et excelsi:

montibus off^er fihum tuum. Ostende quia fides in Domi
num fortior est quam carnis aff^ectus. Amabat enim, in

quit, Abraham Isaac fdium suum, sed amori carnis praetuh'

1 Exod. 111, .S. — 2 Joan. vm, 7>C), — * 2 Cor. ix, j. — ^"

Gen. xxii, 2.
 IN GENESIM HOMILIi VJIf. J^

aniorem Dei, et invenliis est iion in visceribus carnis, sed

in visccril)us Christi, id est in visceribus Verbi Dci et veri-
latis et sapienliaj.

VIII. « Extendit, inquit, Abraham manum suam, ut ac-

» ciperet gladium et jugularet filium suum, et vocavit eum

)) Angelus Domini de coelo, et dixit : Abraham, Abraham.
» At ille dixit : Ecce ego. Et dixit : Ne injicias inanum tuam
» super puerum, neque facias ei quidquam. Nunc enim
» cognovi quia tu limes Deum*. » In hoc ergo sermone so-
let objici nobis, quod Deus nunc se cognovisse dicat quia

Abraham timeat Deum, quasi qui anle ignoraverit. Sciebat

Deus et non eum latebat, quippe qui novit omnia antequam
fiant : sed propter te haec scripta sunt; quia et tu credidisti
quidem Deo, sed nisi opera fidei expleveris, nisi in omnibus
praeceplis eliam difficilioribus parueris, nisi sacrificium ob-

tuleris, et ostenderis quia nec patrem, nec matrem, nec

filios prajferas Deo, non agnosceris quia timeas Deum, nec
nunc cognovi quia timeas tu Deum. Et
dicetur de te, Quia
lamen considerandum est, quia Angelus h:ec refertur ad
Abraham loculus, et quia in consequeiitibus evidenter hic
Angelus Dominus oslenditur. Unde puto quod sicut inter
nos homines habitu rcpertus est ut homo, ila et inler An-
gelos habilu esl repertus ut Angelus. Et ipsius sequentes
exemplum Angeli in coelo laetantur super uno peccatore pce-
nitentiam agente % et de profectibus hominuni gloriantur.
Ipsi enim velut procuralionem animarum nostrarum te-
nciit, quibus dum adhuc parvuli sumus, velut tutoribus et
actoribus, committimur usque acl pracfmitum tempus a Pa-
Ire^ Et ipsi ergo nunc de profectu uniuscujusque nostrum
(licunt, Quia nunc cognovi quia tu times Deum. Vcrbi cau-
sa, proposilum habeo martyrium, uon ex hoc dicere ad me
Angelus poterit, Quia nunc cognovi quod tu times Deum;
* (Jcn. wii, 10 elseqq. — 2 f u^. ^y^ ,p, — %
(j-,!^ ,y^ j^
58 ORIGKNIS

])eo eniaj soli cognilum est propositum mentis : si vero ac-

cesscro ad agones, protulero bonam confessionem, quae in-
feruntur constanter cuncta suscepero, tunc potest dicere
Angelus, velut confirmans me et corroborans : « Nunc cog-
» novi quod tu times Deum. » Verum hcEC dicla sant ad
Abraham, ut pronunliatus sit timere Deum, Quare? quia
iion pepercit filio suo. Nos vero conferamus haec cum Apo- j

stoli dictis, Deo « Qui proprio Filio suo non

ubi dicit de : \

» pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum *. » Vide '

Daum magnifica cum homlnibus hberaiitale certantem.

Abraham mortalem fdium non moriturum obluht Deo,
Deus immortalem Filium pro omnibus tradidit morli. Quid i

nos ad haec diccmus ? quid retribuemus Domino pro omni-

bus quoe retribuit nobis^? Deus Pater propter nos proprio
Filio non pepercit^ Quis vestrum, putas, audiet aliquando
vocem Angeh dicentis Nnnc cognovi quia times tu Deum, :

quia non pepercisti fdio tuo vel flliae tuae, vel uxori; aut non
pepercisti pecuniae, vel honoribus saecuh, el ambitionibus
mundi : sed omnia contempsisti et omnia duxisti ut ster-
cora, ut Christum lucrifaceres; vendidisti omnia et dedisti
pauperibus, et secutus es Verbum Dei? Quis vestrum, pu-
tas, audiet ab Angelis hujuscemodi vocem ? Iterum Abra-
ham audit hanc vocem, et dicitur ad eum : « Quia non
» pepercisti fiho tuo dilecto propter me^. »

IX. « Et respiciens, inquit, Abraham ocuiis suis vidit, et

» Sabech^ » Dixi-
ecce aries tenebatur cornibus in virguho
mus, puto, in superioribus quod Isaac formam gereret
Christi, sed et aries hic nibilominus formam Christi gerere

videtur. Sed quomodo Christo uterque conveniat, et Isaac

qui non est jugulatus, et aries qui jugulatus est, operae pre-

tium est noscere. Christus Verbum Dei est, sed « Verbum

1 liom. viir, 02. — 2 Pjjal. cxv, 12. — ^ f\om. vrii, 7)i, — ''
Gcnos. xxn,
12. — ^ Ibid. i5.
 . :

IN GJilVliSIM IIOMILIA VIII. 3^

» caro factutn est *. » Unum Igitur in Chrlslo de superiori-

bus est, altcrum ex humana natura et vlrglnali utero sus-
ceptum. Patltur ergo Christus, sed in carne; et pertullt
morlem, sed caro, cujus hic aries forma est : sicut et Joan-

nes dicebat : « Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mun-
» di^. » Verbum vero in incorruptlone permanslt, quod est
secundum splritum Christus, cujus imago est Isaac. Ideo
ipse et hostia est, et pontifex secundum spiritum. Nam qui

oflert hostiam Patri secundum carnem, ipse in altari crucis

oiFertur; qula sicut dicium est de eo : « Ecce agnus Dei,

» ecce qui toHit peccatum mundi, » ita de eo dictum est

« Tu es sacerdos in a^terntim secundum ordinem Melchise-

» dech^ » Tenetur ergo cornibus aries in vlrgulto Sabech.
X. «Etaccepit, inquit, arietem, etobtuHt eum holocaus-
» tum pro Isaac fiHo suo, ct vocavit Abraham nomen loci
» iUIus, Domlnus vldet*. » Scientibus haec audire, Intelligen-

tloD spIrltuaHs evldens panditur via. Omnia enim quce gesta

sunt, ad visionem perveniunt. Dicltur namque quia Domi-

nus videt. Yisio autem quam Dominus vidlt, in spiritu est,

ut et lu hnec quaj scrlpta sunt In splrltu videas ; et sicut in

Donnno corporeum nihil est, ita etiam tu iu his omnibus
corporeuin nihil sentias ; sed in splritu generes etlam tu 11-

cum habere coeperls fructumspiritus,gaudlum,

lium Isaac,
pucem. Quem tainen filiiim ita demum generabis si, ul de
Sara scriptum est, qula defecerunt Saraj muliebria, et tunc
genuit IsaacS ita deficiant et in anima tua muliebria ut ni-

hil jam muHebre et elToeminatum habeas in anima tua, se4

virillter agas, et viriliter pri^ecingas lumbos tuos; si sit pec-
tus tuum thorace justitlac munltum, si galea salutis, et gla-
dio splrltus accingaris. Si ergo deliciant muliebrla fieri In

anima tua, generas fiHum de conjuge tua virtute et sapien

' .loan. I, 11. — 2 Ibid. -jo. — ' Psal. rx, \. ~ ''

Gen. xxii, iT^. — Md,
> \ n I , I i
4<>

lia, gaudium ac laelitiam.

OllIGIiMS

Generas autem gaudium, si omiie

1
gaudium existimaveris cum in tentationes varias incideris,
et istud gaudium olTeras in sacrificium Deo*. Gum enim

lastus accesseris ad Deum, iterum tibi reddit quod obtule-

ris, et dicit tibi, quia « iterum videbitis me, et gaudebit cor
)) vestrum, et gaudium vestrum nemo auferet a vobis ^ » Sic
ergo quae obtuleris De^), multiplicata recipies. Tale aliquid,
licet per abam figuram, refertur in Evangeliis, cum per pa-
rabolam dicitur accepisse quis mnam ut negotiaretur et pa-
Irifamilias pecuniam quaereret ^ Sed si attuleris quinque
multiplicata in decem, tibi ipsi donanlur, tibi conceduntur.
Audi enim quid dicit : « Toliite, inquit, huic mnam et date

» illi qui habet decem mnas\ » Sic ergo videmur quidem

Domino negotiarl^ sed nobis cedunt negotiationis lucra : et

videmur offerre Domino hostias, sed nobis quae offerimus

redonantur. Deus enim nullius indiget, sed nos vult divites
esse, nostrum desiderat per singula quoeque profectum.
Haec nobis figura ostenditur etiam in his quae gesta sunt
erga Job. Et ille enim propter Deum perdidit omnia cum
dives esset. Sed quia pertufit bene agones patienliae, et in

omnibus quae passus magnanimus fuit, et dixit «Domi-

est :

» nus deditjDominus abstulit ut Domino placuit ita factum :

» est sit nomen Domini benedictum% » vide ad ultimum

:

quid de eo scribitur «Recepit, inquiti omnia dupla quae

:

» amiserat^ » Vides quid est amittere ahquid pro Deo, hoc

est, multiplicata recipere tibi. Et aliquid amplius Evangelia
promittunt, centuplum tibi pollicentur'', insuper et vitam
aeternam, in Ghristo Jesu Domino nostro, cui est gloria et
imperium in saecula saeculorum. Amen.
* Jac. I, — Joan. xvj, j ct 22. —
2. 2 i
"
Luc. xix, i5. — ^ Ihid. 24« —
^"
Job, I, 21. — Id. ^ 10. — xt.ii, '
IVIalth. xix, 29.
 IK GliiVliSlM.

HOMILIA IX \
De repromissionibus secundis ad Abrahamjactis.

Quantum'^ legentes progredimur, tantum nobis sacramen-

lorum cumulus augetur. Et ut si quis exiguo vectus naviglo
iugrediatur mare, donec terrae vicinus est minus metuit;
cum vero paulatim in altum fuerit progressus, et undis in-
tumescentihus vel in excelsum atlolli coeperit, vel eisdem
dehiscentibus in ima deducl;ibi vero mentem pavor ingens
et formido percutit, quod exiguam ratem tam immensis
Iluctibus credldit : ita etlam nos pati videmur, qui exigui
merltis, et ingenio tenues, inlre tam vastum mysteriorum
pelagus audemus. Sed si, orantibus vobis, Dominus digne-
lurSpiritussuisancti auram nobis prosperam dare, secundo
verbi cursu portum salulis intrabimus. Videamus ergonunc
quoe sunt qua3 nobls recltata sunt : « Et vocavit, inqult,
» Angelus Domini Abraham secundo de coelo, dicens : Per
)) nismcllpsimi juravi, diclt Domlnus : propterea quod fe-

)) cistivcrbum hoc, et non peperclsli fiho tuo dilccto pro-

» pler me, benedicens benedicam te, et multiphcans mul-

» liphcabo te, et erlt semen tuum sicut stcllae coeh in

» multltudlne, et sicut arena marls, quae non potest dlnu-

» merari^ »etc. Solhcitum haec et intentimi audltorem re-

quirunt. Novum est enlm quod dlcit : « Et vocavil, inquit,

» AngelusDomlni Abraham secundo de coelo. » Quodtamen
addlt, non est novum. Nam « benedlcens benedictam te, »

et antc jam diclum cst; et « multiphcans mulllpllcabo le, »

anle promlssum est; et « erit semon luum sicut slellai cocli,

'
Tom. II, p. 8401 seqq. — 2 ]>f ,^
*
(leii. XX 11, I 5 cl .seqq.
42 ORIGEXIS

» et sicut arena maris, » et prius fuerat proiiuntialum. Quid

ergo est nunc amplius quod secundo clamatur e coeloPquid
novi veteribus repromissionibus additur? Quid pliis praemii
datur in eo quod dicit : « Propterea quod iecisti verbum
» hoc, » id est, propterea quod fdium obtulisti, propterea

quod non pepercisti unico fdio tuo? nihil ahud additum

video, eadem repetuntur quae prius fuerant repromlssa.
Ergo superfluum videbitur eadem ssepius retractari? imo
necessarium. In sacramenlis enim fiunt cuncta quae fiunt.
Abraham si tantum secundum carnem vixisset, et unius
popuU quem secundum carnem genuit pater fuisset, una
sufficeret repromissio. Nunc vero ut ostenderet eum primo

patrem futurum eorum qui secundum carnem circumci si

sunt, circumcisionis suae tempore datur ei repromissio quae
ad populum circumcisionis pertinere deberet. Secundoquia
pater esset futurus etiam eorum qui ex fide sunt, et qui per
passionem Chrisli veniunt ad haereditalem, tempore nihllo-

minus passionis Isaac promissio renovatur, quae pertinere

debeat ad eum populum qui passlone Ghristi ac resurrec-
tione salvatur. Et eadem quldem repeti videntur, sed longe
diversa sunt. IUa enlm quoe prius dicta sunt, et ad priorem
populumpertlnent, in terris dicta sunt. Sicenlm dicitScrlp-
tura : « Et eduxit eum foras, de tabernacuio scUicet, et dixit

» el : Respice stellas cceli, si dlnumerari possunt a multitu-

» dlne \ » Et addidit: « Sic erit sementuum. » IJbi autem

secundo repetitur repromlssio, designat qula locutus est ei

de coelo et datur promlssio de terra prlma, secunda de coelo.

Nonne aperte hic illud designare videtur, quod Apostoius

dlcit : « Prinius homo de terra terrenus, secundus homo de
» ccelo ccelestis^? »Ista ergo promissio, qua^. ad fidelem po-
pulum pertinct, de coelo esl; illa de terra. In illa sermo tan-

tummodo fult; hic interponitur jusjurandum, quod inter-

* Gcu. XV, 5. — ''

i Cor. xv, ^j.
 IN (JliNESIAI HOMILIA. IX. /f3

pretalur ad IleLrseos scribens sanctus Aposlolus hoc modo

dicens : « Volens, imjuU, Deus oslendere poUicitationis
» hneredibus immobilitatem consilii sui, interposuit jusju-
» randum. »Et iterum : « Ilomines, inquit, per majorem sui

» jurant, Deus autem quoniam nemincm habuit per quem

» juraretmajorcm, Per memetipsum juro, dicitDominus*. »

Non quod Deum jiirisjurandi neccssitas urgcrct; quis enim

ab eo exigeret sacramentum ? sed sicul interpretatus est Apo-
stolus Paulus, quo per hoc immobilitatem consilii sui cul-

toribus designaret. Sic et alibi per Prophetam dicitur : « Ju-

» ravit Domiuus, nec poenitcbit eum : Tu es sacerdos in

j> seternum secundum ordinem Melchisedech^. » Tunc de-

inde in prima repromissione non habet positam causara cur
data sit repromissio, nisi tantum quod eduxit cum foras,

« et ostendit, inquit^ ei slellas coeli, et dixit : Sic erit semen

» tuum. » Nunc vero addit causam propter quam juramento
confirmatpromissionemfirmam futuram.Dicitenim : « Quia
verbum hoc, et non pepercisti filio tuo. » Ostendit
» fecisli

ergo quod propter oblationem vcl passionem fdii, promis-

sio firma sit : quod propter passionem
evidentcr designans
Chrisli populo ex gcntibus, qui ex fide cst Abrahrc, maneat
firma promissio. El numquid in hoc solo secunda firmiora
sunt primis ? In multis hujusccinodi adumbrata invenies
sacramenta. Primas tabulas Legis in littera confregit Moyses
et abjecit : secundam Legem in spiritu suscepit, et sunt fir-

miora secunda quam prima. Rursus idem ipse cuin omnem

lcgem in qualuor libris comprehendisset, Deuteronomium
scripsit, quod secunda Lex dicitur
Sed redeamus nunc ad nosmetipsos', et moralem locuui
per singulos quosque tractemus
Idcirco crgo proinissiones suas renovatDeiis, ut osten-

1 ird). VI, iT), 17. — 2 Psnl. cx, 4.

44 ORIGliMS - .

dat tibl quia debes et tii Non pennanet Ille

renovari. in ve-

lerlbus, ne et tu vetus homo pernianeas. De coelo hajc loqui-

lur, ut et tu imaglnem coelestis accipias. Nam quld tibi pro-
dest si Deus innovet promissiones, et tu non innoveris? si

ille de coelo loquatur, et tu de terra audias? Quld tibi pro-

dest si Deus se juraraento constringlt, et tu haec quasi com-
uiunem audlens fabulam transeas? Quare non consideras
quod propter te Deus etlam ea quse naturae sune apta ml-
nime vldentur, amplectitur? Jurare dicitur Deus, ut tu au-
diens paveas et intremiscas, et metu conslernatus inquiras
quid illud tantum est pro quo Deus jurare dicitur. Flunt
ergo haec, ut tu attentus et sollicitus fias, et audiens tibi

repromissionem pararl in coelis, vlgiles et requiras quate-

nus divlnis promlssionibus dignus existas. Verumtamen
hunc locum et Apostolus interpretatur, dicens, qula « Abra-
» hae promisit Deus, et semini ejus : non dixlt et seminibus
» quasi in multls, sed tanquam In uno, et semini tuo, qui
» est Chrlstus*. » De Chrlslo ergo dicitur : « Multipllcans
» multiplicabo semen tuum, et erit sicut steilse coeli in
» multitudine, et sicut arena quae est ad oram maris^. »
Quis jam expositlone indlget, ut sciat semen Christl quo-
modo muhlplicetur, qui videt a finibus terrae usque ad fines

terrae propagatam prasdlcatlonem Evangelii, et nullum pene

esse jam locum qui non semen verbl susceperit? Hoc nam-
que et in initlis mundl praefigurabatur, cum diceretur Adae :

« Crescite et multiplicamlni^ Quod et ipsum dlclt Aposto-

»

lus \ in Chrlsto dlci et in Ecclesia. Quod autem dixit « sicut :

» stellae coeli in multitudlQe, » et adjeclt : « sicut arena quae

» est ad oram maris innumerabilis; » fortasse quldeui dlcat
aliquis coelestis numeri figuram Christianorum populo
arenae marls Judaico convenire. Ego tamen hoc magis pu-
to, quod utrumque exemplum utrique populo possit aptari.
* Galat. iii, 16. — 2 Genes. xxi/, 17. — ' Id. 1, y.S. — ^ E[)li. v, 02.
 IN GENKSIM IIOMILIA IX. 4'"^

Nani et in illo populo fuenint mulli justi et proplietoe, qui-

bus stellarum coeli merito comparalur exemplum : et in

nostro populo sunt mulli qui terrena sapiunt, et quoruni

stultitia gravior est arena magis; in quibus praecipue ha^-
reticorum turbas arbitror deputandas. Sed ne nos quidem
securi simus : donec enim quis nostrum non deponit ima-
ginem terreni, et induit imaginem coelestis, terrenis com-
paratur exemplis
...Propterea ^
ergo vigilandum nobis est, et sollicite agen-
dum, « quia adversarius noster, sicut leo rugiens, circuit,
» qunerens quem transvoret^. » Cui nisi restiterimus forics
in fldey rursum nos incaptivitatem revocabit. Quod si nobis
eveniat, ingratum faciemus opus ejus qui cruci sune afTixit
principatus et potestatcs, cum fiducia triumphans eos in

semetipsum% et qui venit captivos dimittere in remissio-

nem \ Quin potius fidem Ghristi sequenles, qui triumphavit
eos, disrumpnmus vincula eorum, quibus nos devinxerunt
potestati suae. Vincula vero quibus nos constringunt, pas-
siones, et vilia nostra sunt, quibus tamdiu innectimur, dor
neccarnem nostram cruciligamus cumvitiis et concupiscen^
tiis, et ita demuin « disrumpamus vincula eorum, et proji-

» ciamus a nobis jugum ipsorum^ » Igitur occupavit semeii

Abraha3 civilates adversariorum, id est,semen Verbi, quod

est praedicatio Evangelii, et fides Christi. Sed dico Num- :

quid iniquitate usus est Dominus, ut eriperet gentes de po^

testate adversariorum, et ad fidem suam ditionemque ro-
vocarct? Nequaquam. Erat enim ahquando pars Domini
Israel, sed illi peccare fccerunt Isracl a Deo suo, et proplcr
peccata sua dixit eis Deus: « Ecce peccalis vestris distracti
» estis, et propter peccata vestra dispersi estis sub universo

^ N. 3. p. H6.
2 I P«t. V, 8.— » Col. it, i4, i.>. — ''
l.uc. \iv. 19. — ^ Psal. n,."),
/,6 ORIGKNIS

» coelo^ » Scd ilcrum dicit ad eos : « Si fuerit dispersio vos-

» Ira ab exlremo coeli usque ad exlremum ejus, indc con-

» gregabo vos, dicit Dominus^. » Quia ergo principes hujus
mundi invaserant partem Domini,necessehabuit pastor bo-
nus, rehctis in supernis nonaginta et novem, descendere ad
ierras, et unam ovem quag perierat quaerere, inventamque

et humeris revectam, ad supernum perfectionis ovile revo-

care ^. Sed quid mihi prodest si semen Abrahae qui est Chri-
stus, hffireditate possideat civitates adversariorum, etmeam
civitatem non possideat? si in mea civitate, hoc est, in ani-

ma mea, quae esl civilas Piegis magni, neque leges ejus ne-
que instituta serventurPQuid mihi prodest quod universum
mundum subjecit, et adversariorum civitales possidet, si

non et in me adversarios suos vincat, si non destruat legem

quie est in membris meis repugnans legi mentis meoe, et
captivum me ducit in lege peccati ^
? Sic ergo unusquisque
nostrum satis agat, ut et in sua anima et in suo corpore vin-
cat Christus adversarios suos, et subjiciens eos ac trium-
phans etiam su£e animse possideat civitatem. lloc enim
modo de parte ejus efficimur, de parte mehore quoe est si-

cut stellae coeh in claritate, ut et nos benedictionem Abrahae

capere possimus, per Christum Dominum nostrum, cui est
honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.
* Nehem. i. — 2 Ibi^]. — s Rlatth. xviii, 12. — ^*
Rom. vn, 25.
 ,

IN Gli.\tSIiI. 47

HOMILIA X*.

Dc Rcbecca, cum exisset ad aqiiam liaurierulam, ct occurrissei ei

puer Abrahcc.

Isaac (inqiiit Scrlptura) ^

crescebat et confortabatur; id
est, gaudium crescebal Abrahae respicienti non ad ea quac
videntur, sed quac non vidcntur*. Non eniin gaudcbat do
praesenlibus Abraham, neque de divitiis inundi, et actibus
saecidi. Scd vis audire Abraham uiide gauderet? Audi Do-
minum ad Judaeos dicenlem « Abraham pater vcster dcsi-
:

» deravit ut videret diem meum, et vidit, et gavisus est^ »

Per hoc crgo crescebat Isaac, per quod Abrahae visio illa qua
videbat Christi diem et spes quai in ipso est, gaudia cumula-
baf. Atque utinam efficcremini cliam vos Isaac et essetis gau-
dlum matris vestrae Ecclesla?. Sed vcreor ne adhuc in trlsti-
lia et gemltu Ecclesia fdios pariat. Aii non est ei tristitia et

gemitus, cum vos non convenitisad audiendum Dei verbum,

etvix feslis diebus ad eccleslam proceditis, et hoc non taui
deslderio verbi quam studio solemnitatis, et pubhcae quo-
dammodo remissionis obtentu? Quid igitur ego faciam, cui

dispcnsatlo verbi credila esl? qul, llcet inutlhs servus sim,

accepi tamen a Domino distribuendam famlHa) dominicae

mensuram. Scd vlde quld addit sermo Domlni, « dls-
Irillci

» tribuendam, inqiiit, in tempore tritici mcnsuram^ » Quid

ergo faclam? Ubi vel quando vestrum tcmpus invenlam?

PhuMinum ex hoc, imo pene totum tempus mundanls occu •

pationibus teritls in foro, ahud in ncgotiatlone consumllis :

ahus agro, ahus htibus vacat,et ad audicndum Dei verbum

^ Toin, 1 I, p. SG rt scqq. — -^
\. 1

5 Grn. \xi, S. — 'i

Joan. viii, 56. — * I.iu . \ii, /p.
 /|8 ORlGJiNIS

iiemo, aut pauci admodum vacant. Sed quld vos de occu-

palionibus culpo ? quld de absentlbus conqueror ? Praesentes
etiam et In ecclesia positl non estls Intentl, sed commu-
nes ex usu fabulas terltls, verbo Del vel lectlonlbus dlvi-
nis terga convertltls. Vereor ne et vobls dlcatur a Domlno
illud quod per Prophetam dlctam est « Gonverterunt ad :

)) me dorsa,et non facies suas^, » Quld igitur ogo Taclam, ciii

ministerlum verbi Del credltum est? Quoe legunturmystlca
sunt, In allegoricls exponenda sunt sacramentls Quo~
modo^ ergo potero myslerla Legls, et allegorlas, quas ab
Apostolo edocti sumus, aperlre ct prodere his qulbus et
auditlo et lectlo Legis incognlta est? Asperlor fortasse vo-
non possum hnlre parietem lapsantem. TI-
bis vldeor, sed

meo enlm illud quod scriptum est « Populus meus, qui :

» beatificant vos seducunt vos, et semitas pedum vestrorum

)) conturbant % )> tanquam fihos meos charissimos moneo.
Miror si nondum vobls Innotuit via Christi; si ne hoc qui-
dem audistis, quod non est lata et spatiosa, sed arcta et

angusta via est quse ducit ad vitam ^. Et vos ergo intrate

per angustam portam, relinqulte pereuntibus latltudinem,
« Nox praecessit, dles autem appropinquavit; ut fdii lucis

» anibulate ^ Tempus breve est, superest ut et qui habent

)) uxores, tanquam non habentes slnt, et qui utuntur hoe
» mundo, tanquam non utantur*. » Slne Intermisslone oran-
dum Apostolus praeclpit^ Vos qul ad orationes non conve-
nitls, quomodo Impletls sine intermlsslone, quod semper
omittitis? Sed et Domlnus praeclpit : « Vigllate et orate, ne

)} Intretls in tentationem\ » Quod si Ilh vlgikintes et oran-

jtes, et semper verbo Dei adhierentes, tcntationem tamen
nequaquam effugerunt, quid faciunt hl qul diebus tantuni
^ Jerem. xviii, i j.
2N. 1, 2. p. 8-.
^ Isai. i:i, i2. — ''
Mattli. vii, i5. — ' Roin. xm, 12. — ''1 Coi'. vn, 7cj.

.— "
\ Thnss. V, 17. — * Maic. xiv, 3S.
 I.\ GE?(KSIM HOMILIA X. /^f)

solemnibus ad ccclesiam conveniunt? « Si juslus vix salvus

» flet, peccator el iuipius ubi parebunt* ? » Piget me dicere,

aliquid ex his qua) lecta sunt. Nam et Apostolus dicit de

hujuscemodi sermonibus, qula « ininterpretabiles sunt ad
» dicendum; quoniam vos, inquit, imbecilles facti estis ad
» audiendum^. »

Videamus lamen hoc quod nobis modo recitatum est.

« Rebecca, t/i(/Mt^, veniebat cum fillabus civitatis haurire

» aquam de puteo^ » Rcbecca quotidie venlebat ad puteos,

quotidle hauriebat aquam. Et quia quotidie vacabat ad pu-
leos, idcirco inveniri potuit a puero Abraham, et in matrl-

monium soclarl Isaac Myslerla sunt cuncta qua3 £cripta

sunt : vult te Christus sibi desponsare ; ad le enim loqultur
per Prophetara dlcens : « Desponsabo te mihl In aelernum,

» et desponsabo te mihl In fide et misericordla, et cognosces

» Dominum\ » Qula ergo vult et te slbl Chrlstus despon-
dere, Id est, desponsare, pr.Tcmlttlt ad te istum puerum.
Puer iste sermo propheticus est, quem nisl prlus suscepe-
ris, nubere Christo non poteris. Sclto tamen qula nemo in-

exercitatus et imperitus sermonem propheticum suscipit,

sed qui scit haurire aquam de profundo putei, et qui In tan-
tum scit haurlre, ut etlam his sufficiat qui irrationabiles et
perversl videntur, quorum figuram tenent camell : ut et
ipse possit dicere, quia « sapientibus et Insiplentibus debi-
» tor sum^ »

Nisi ergo * quotidle venlas ad puteos, nisi quotldle hau-

rias aquas, non solum allos polare non poteris, sed et ipse
quoque sitim verbi Dei patieris. Audl et Domlnum dicen-
lcm inEvangeliis: « Qul sitit, veniat, et bibat'. » Sed tu (ut
» video) nec esuris, nec silis justitlam, et quomodo poterls
* i Pet. IV, 18. — * llcb. V, 11. — ^ (ien. xxiv, i5. — ^ Oso. n, 19, 00. —
' Roin. I, i/j.

« N. 5. p. 87 ct scq.
' Joan. VII, r<j.

IX. 4
cO ORIGKMS

dicere : « Sicut cervus rlesiderat ad fonles aquarum, ita de-

» siderat anima mea ad le Deus. Silivit anima mea ad Deum
»vivum quandoveniametpareboante conspectumeJLs*?))
:

Obsecro vos qui auditorio verbi semper adsistilis, patienter

accipite, donec paulidum negligentes et desides commo-
neamus. Habetote patientiam, quia de Rebecca nobis, id est

de patientia, sermo est. Et necesse est nos eos qui collec-

tam negligunt, et audire declinanl verbum Dei, paululum
per patienliam castigare : qui non desiderant panem vita)

nec aquam vivam; qui non exeunt de castris, nec procedunt

de domibus luteis, ut colligant sibi manna non ; qui veniunt
ad pelram, ut bibant de spiriluali petra. Petra enim est
Ghristus, ut Apostolus ait^. Habetole, inquam, vos paulu-
lum patientiam. Sermo enim nobis est ad negligentes, et
eos qui male habent. « Sani e7iim non indigent medico,
» sed male habentes^ » Dicile mihi, vos qui tantummodo
festis diebus ad ecclesiam convenitis, caeteri dies non sunt
festi ? non sunt dies Domini ? JudcTorum est, dies certos et

raros observare solemnes. Et ideo ad eos dicit Deus, quia

« neomenias vestras et sabbata el diem magnum non sus-

» tineo. Jejunium et feriijs et dies festos vestros odit anima

» mea\ » Odit ergo Deus eos qui unum diem putant festum
diem esse Domini. Christiani omni die carnes agni come-
dunt, id est carnes verbi Dei quotidie sumunt
Sed ut omittamus plurima% neque enim commentandi
nunc tempus est, sed aidificandi Ecclesiam Dei, et pigriores
ac desides auditores exemplis sanctorum et mysticis expla-
nationibus provocandi : secula puerum Rebecca, venit ad
Isaac. Secuta enim sermonem propheticum Ecclesia venit
ad Christum. Et ubi eum invenit? Ad puteum, inquit, ju-
«

» ramenti deambulantem ^ » Nusquam receditur a puteis,

!*sa!in. xr,ii, i, >.. — ^ ^ Cor. iv, lo. — ^ Luc. v, 5i. — ^ Is. r, i5, i^ •

5 N. 5. p. 88. [— cGcn. xxiv, G.

 iN GENKsiM novni.i\ X. 5l

nunqiinin desislitur ab aquis. Rcbecca invcniturad puteum.

Riirsuui Rcbccca ad pulcuin invenit Isaac. Ibi priinos ejus
conlemplatur aspeclus, ibi desilit de camelis, ibi a puero
sibi dcmonstraUim vidit Isaac. ILicc putas sola referri d»i-

puleis? Et Jacob ad puteum venit, et ibl invenit Rachel, et

ibi innolescit ei Rachcl bona ocuhs et decora aspeclu*. Sed
et Moyses ad puteum invenit Seflbram filiam Raguel ^ Non-
dum movcris, ut haec intelligas spirituallter dici ? Aut pu-
tas semper casu contingere ut Patriarchae ad puteos ve-
niant, et ad acjuas conjugia sortiantur? Oui haec ita putat,
«aniinalis liomo esty et non perciplt quoe sint spiritus Dei^ »

Sed qui vult maneat in his, inancat animalis : ego Paulum

Aposlolum sequens, dico haec esse allegorica, et sanctorum
nuptias conjunclioncm dico esse animae cum Verbo Dei.
« Qui cnim jungit se Domino, unus spiritus esl^. » Hanc
autem conjunctlonem animae cum Verbo, certum est non
aliter ficri possc, nlsi per inslructionem divinoruni libro-
rum, qui figurallter pulci appellantur. Ad quos si quis ve-
nial, et haurial ex. hls aquas, id est medltando in his, sen-
sum ct intellectum percipiat altiorem, inveniet nuptias Deo
dignas. Conjungltur enim anima ejus cum Deo. Desilit
ctiam de camelis, id est, discedit a vitlis, abjicit irrationa-

biles scnsus, et conjungitur Isaac. Dignum namque est iit

Isaac Iranseat de virtute ad virtutem. Qui virtutis filius est

Sarae, nunc conjun^itur et sociatur patienlia;, quae est Re-

becca. Et hoc est transire de virtute ad virtutem, et ex fide
ad fidcm. Sed et ad Evangelia veniamus. Ipse Dominus cum
ex itinere fatlgatus fuisset, videamus ubi requiem quaerlt.
Venlt, inqult \ ad puteum, et scdebat super eum. Vldes
ubique slbi concordare mysteria, vides novi et veteris tesla-
menli consonas iormas. Ibi ad puteos ct ad aquas venitur,
ut inveniantur sponsae ; et Ecclesia Christo in lavacro aquas

* (ini. XXIX. —2 J{xo(l. II. — 3 j (]y,., ,,^ i4.— ''Id. VI, i;. — ^
Joan. iv, 6.

4-
5a ORIGEPCIS

coiijungitur. Vides quantus nos sacramentorum cumulus

perurget; quanta sunt qune occurrunt explicare non pos-
sumus, saltem hoec incitare te debent ad audiendum, ad
conveiiiendum, et eliam si nos aliqua pro brevitate trans-
currimus, tu cum relegis et requiris, etiam ipse discutias, 1
et invenias; certe vel in horum inquisitione permaneas, ut
et te Verbum Dei inveniens ad aquam assumat, et conjun-
gat sibi, ut efficiaris cum eo unus spiritus in Ghristo Jesu
Domino nostro, cui est gloria et imperium in saecula saecu_
lorum. Amen. m

HOMILIA XI*.

De eo quod Abraham Cethuram accepit, et quod Isaac habita^it ad

puteum visionis.

Abraham quem Apostoliis Paulus dicit ^:

in centenario ^
annorum numero fuisse, et Isaac ma-
gis virtute fidei quam corporis foeconditate genuisse, Scri-
ptura nunc refert accepisse uxorem Celhuram nomine, ct
filios ex ea plurimos genuisse, cum fere centum triglnta et

septem videretur annorum. Nam Sara uxor ejus decem ab

eo annis junior scribitur, quae centesimo vicesimo et septimo
anno defuncta, indicat Abraham super centum triginla sep-

tem annorum fuisse cum Celhuram accepit uxorem. Quid

ergo ? pulamus quod in tanto Patriarcha per idem tempus
incitamenta carnis viguerint ? et qui olim naturahbus mo-
tibus emortuus dlcitur, nunc ad hbidinem redlvivus pula-
bitur? An (ut saepe jam diximus) Palriarcharum conjugia
*Toui. II, p. 89 et seqq.
2 Roui. iv.

3 N. 1, i. p. 89,90.
 IN CliiXESlM UOMILIA XI. ^
mysticuin uliquod indicant sacramcntum? Sicul et ille qui

diceLat de sapientia : « Hanc ego cogitavi uxorem adducere

» niilii *. » Fortassis ergo jam tunc et Abrabam simile ali-

quid cogitavit, et quamvis esset sapiens, boc ipso tamen

sciebat, quod sapientiae nuHus est finis, nec discendi termi •

num senectus imponit Denique Celhura quam

nunc senex Abrabam sortitur in matrimonium, tbymiama
interpretatur, quod est incensum vel bonus odor. Et ipse
enim dicebat sicut Paulus dixit, quia « Christi bonus odor
» sumus^. » Quomodo autcm quis Cbristi bonus odor efii-

citur, videamus. Peccatum res est foetida. Denique pecca-

tores porcis comparantur, qui in peccatis velut in stercore
foetido volutantur. Et David ex persona peccatoris poeniten-
tis dicit : « Computruerunt et exesae sunt cicatrices meae^ »

Si quis ergo vestrum est in quo odor peccati jam nullus

est, sed odor justitiae, suavitas misericordiae; si quis sine
intermissione orando offert Domino semper incensum, et
dicit « Dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu
:

» luo, elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum^ » :

hic Cetburam duxit uxorem. Sic ergo senum nuptias inter-

pretari dlgnius puto, sic pulcbre inita Patriarcbarum in
uhima jam et defecta aetate conjugia, sic necessarias fiho-

rum procreationes existimo numerandas. Ad tales enim

nuptias, et bujuscemodi sobolem, non ita juvenes ut senes
apti sunt. Quanto enim quis carne plus fessus est, tanto
erit animi virtute robustior, et sapientiae complexibus ap-
tior. Sic et ille in Scripturis * vir justus Elcbana duas simul
refertur habuisse uxores, quarum una Fenenna, alia Anna
dicebatur; id est, conversio et gratia. Et primo quidem di-
citur de Fenenna filios suscepisse, id est, de conversione;
et postmodum de Aniia, quie cst gralia. Profectus eteniHi

* Sap. viij, g. — 23 (jor^ ,^ i5^ — j Pf^\, xxxvm, 5. — ^ Psal. cxu, a*

» 1 Rcg. 1.
54 ORIGKiVIS

sanclorum Scriptura liguraliter per conjugla designat. Unde

et tu potes (si vis) hujuscemodi nupliarum maritus exislere
et (verbi causa) si hospitalitatem libenter exerces, hanc tibi
conjugem videberis assumpsisse, Huic si addideris paupe-
rum curam, secundam videberis sortitus uxorem, Quod si
et patientiam tibi jungas et mansuetudinem, caeterasque
virtutes, lot videberis accepisse uxores quot virtutibus gau-

des. Inde ergo est quod nonnuUos Palriarcharum simul plu-

res habuisse conjuges, alios defunctis prioribus accepisse

alias, Scriptura commemorat : ut illud figuraliter indice

lur,quodquidam plures simul possuntexercere virtutes,alii

non prius quaesequuntur incipere, quam priora perduxerint

ad perfectum. Inde denique Salomon plures simul habuisse
refertur uxores, cui dixerat Dominus : « Sapiens ante te non
» fuit talis, et post te non erit *. » Quia ergo dederat ei Do-
minus multitudinem prudentiae, sicut arena est maris, ut
judicaret populum suum in sapientia, ideo plures simul
poterat exercere virtutes
« Et factum est^, inquit, postquam morluus est Abra-
» ham, benedixit Dominus Isaac fdium ejus, et habitavit ad
» puteum visionis^wDe morte Abraham quid nobis am-
plius dicendum est, quam sermo Domini in Evangeliis con

tinet dicens « De resurrectione autem mortuorum non

:

» legistis quomodo dicit in rubo, Deus Abraham, et Deus

» Isaac, et Deus Jacob? Deus autem non est mortuorum,

» sed vivorum. Omnes enim illi vivunt^?»Optemus ergo et

nos hujuscemodi mortem, sicut et Apostolus dicit, ut mo-

riamur peccato, vivamus autem Deo^ Talis namque Abrahae
mors intelligenda est, quae in tantum dilataverit sinus ejus,

ut omnes sancti qui de quatuor terrse partibus veniunt, in

* 2 Paraiip. i, 12.

2N. 5. p. 90, 91.

s
Gcn. xsv, j 1. — ''
Marc. xn, 2G, el Luc. xx, c-.— '^i Pet. 11, ?.4-
 IN GENESIM HOMILIA XI. 55

sinum Abrahae porlenlur ab Angelis. vScd vidoamns jam

(|uomodo post mortem ejus henedixerit Dominus Isaac fi-

lium ejus, et qucT est ista benediclio. « Benedixit, inquit^

» Dominus Jsaac, et habitavit ad puteum visionis. » H<tc
est enim omnis benedictio qua benedixit Dominus Isaac,

nt habitaret ad puleum visionis. Intelligentibus grandis est

isla benedictio. Utinam Dominus mihi donet hanc bene-

et

diclionem, ut habltare merear ad puteum visionis. Quis

potest scire et intelligere qua? est visio quam vidit Esaias

liiiiis Amos ? quis potesl scire quae est visio Naum ? quis po-

test inteHigerc quid contineat illa visio quam vidit Jacob

in lielhel, cum abiret in Mesopotamiam, ubi dixit : « Ilaec

» est domus Dei, et porta coeH ^

? » Et si quis potest singulas
quasque visiones, vel quae in Lege sunt, vel quae in Prophe-
tis, scire et in!elligere; ille habitat ad puteum visionis. Sed
ct hoc diligentius perspice, quod ita magnam benedictio-
nem accipere a Domino meruit Isaac, nl habitarel ad pn-
leum visionis. Nos vero quando satis mereri polerimus si

forte transitum habere possimus per puteum visionis. llle

tamon permanere meruit in visione et habitare, nos parum

quid illuminati per Dei misericordiam sentire, vel suspicari
de unaquaque visione vix possumus \ is tibi

oslendam quis est qui nunquam recedit a puteo visionis?

Aposlohjs Paulus, qui dicebat : « Nos autem omnes reve-
» lala facie gloriam Domini speculamur ^. » Et tu ergo si

scmper perscruteris propheticas visiones, si semper inqui-

ras, semper discere cupias, ha^c medileris, in iis perma-
neas; percipis et tu benediclioncm a Domino, et habitas
apud puleum visionis. Et tibi enim apparebit Dominus Je-
sus in via, et aperiet libi scripluras, ita ut dicas : « Nonne
» cor noslrum ardens crat in nobis, cum aperirct nobis
» scripturas ^
? » Apparet auleui his qui de ipso cogilanl, el

Mini. xx\ III. 17. — 2 2 C',oc. 111, 18. — •^

l,iic. XXIV, 3i.
56 origi:ms

iii ipso meditanlur, alque in lej^e ejus die ac nocle versan-

tur. Ipsi gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA Xir. I

De conceptu Rebeccce, et parlu. |

Per singulas ^ quasque lectiones cum legitur Moyses,

orandus est nobis Pater Verbi, ut impleat etiam in nobis
illud quod in Psalmo scriptum est : « Revela oculos meos,
» et considerabo mirabilia de lege tua \ » Nisi enim ipse
aperiat oculos nostros, quomodo videre poterimus tanta
haec, quae in Patriarchis sacramenta formanlur, quai nunc
in puteis, nunc in nuptiis, nunc in parturitionibus, nunc
etiam in sterilitatibus figurantur? Refert namque praesens
lectio, quod « Isaac rogavit Deum pro Rebecca uxore sua,
» quia sterilis erat, et exaudivit illum Deus; et concepit, et
» exultabant, inquit^ pueri in utero ejus\» Primo omnium
intuere quid istud est quod plurimae sanctarum mulierum
in Scripturis steriles fuisse referuntur, sicut ipsa Sara, ecce
et nunc Rebecca. Sed et Rachel dilecta Israel sterills fuit.

Anna quoque, mater Samuelis, sterilis scribitur. Sed et in

Evangeliis Elizabeth sterilis fuisse memoratur. In oranibus

autem istis unus hic titulus designatur, quod post sterilita-

tem sanctum omnes ediderint partum. Sic ergo et haec

nunc Rebecca sterilis fuisse dicitur : « sed oravit, inqutt,
» Isaac pro ea Dominum, et exaudivit illum; et concepit, et

» exultabant pueri in utero ejus. » Sterilis haec ecce quid

concepit. Filii sterilis antequam nascantur exultant, et quae

desperaverat sobolem, gentes et populos gestat in ulero.

* Tom. 11, p. 91 et seqq. — ^ '^i. 1.
s Psal. cxvui, 10. — * Gen. xxv, 21.
 IN GENJiSIM HOMIMA XII. 5;

Sic enlm dlclt : « Abllt, inqult, Piebecca interrogare Donil-

y> num, et dix.it ei Dominus : Duae gentes in utero tuo sunt,

)) ct duo popuii de ventre tuo separabunlur *. » Longum est

si vellmus nunc exultatlonem puerorum adhuc In utero ha-

Ijltantlum perscrutari

Nunc interlm vldeamus quid est quod dicltur^ : « Ablit

» Rebecca Interrogare ad Domlnum. » Quo abiit? Ex
Abilt,

00 loco in quo non erat Domlnus, ablit ad eum locum in quo

erat? Hoc enlm vldetur Indicare cum dlcltur « Ablit Inter- :

» rogare Dominum. » Nonnc ublque est Deus? Nonne Ipsc

dixit: «Goelumet terram repleo, diclt Dominus^?» Quoergo

abllt Rebecca? Ego puto quod non de loco ad locum ab-

ierit, sed de vita ad vitam, de actu ad actum, de bonis ad
mehora transierit, de utillbus ad utlliora perrexerlt, de
sanctis ad sanctiora properaverit. Absurdum namque est si

i ita putemus impcritam fulsse Rebeccam et Indoctam, qua3

in domo saplenlis Abrahae sub vlro erudltlsslmo Isaac fue-
rat instituta, ut intra ahquem locum Dominum putaverlt
csse conchisum, et illuc iret inlerrogare quld parvulorum
intrauterum exuUatlo designaret. VIs aulem videre quia
ex more venlt hoc sanctls, ut cum ahquld a Dco oslendi
sibi viderlnt, vel ablre vel translre se dicant? Moyses cum
vldisset rubum ardere et non exurl, admiratus vlsuni dixit
« Transeam, et videbo visum hoc*. » Non utlque et ipse si-

gnlQcabat se ahquod terrae spatium translturum, non mon-

tes conscendere, nec dlgredi praerupta convalhum. Prope
ipsum eral visio, in ore et in ocuhs ejus. Sed dicit, Trans-
eam, ut oslendat sc commonltum vlslone coelestl ad supe-
rlorem vitam debere conscendere, ab his in qulbus erat
ad mehora transire. Sic ergo et nunc refertur de Rcbecca,

' G<n. \xv.

•^
N. 2, 7). p. ()3.

* Jcr. XXIII, ?.4- — ^ Kxod. iii, 3.

 8 ORJGEMS

quod abiil inteiTOgare Dominuni : quae (ut diximus) abiisse

non passibus peduni, sed menlis profeclibus existinUinda
est. Et tu ergo, si coeperis inlueri non ea quae videntur,
sed quae non videnlur, id est, non carnalia, sed spiritualia,
non praesenlia, sed futura; abiisse diceris inlerrogare Do-
minum. Si eruas te de convorsalione veteri, et a consortio

eorum cum quibus turpiter et notiibiliter vixeras, honestis

vero le ac rebgiosis actibus socies; cum requisitus fueris
inter sodales turpitudinis, et in catervis noxiorum nequa-
quam fueris repertus, dicetur et de te, quia abiit interro-,
gare Dominum. Sic igitur sancti non de loco ad locum,
sed de vita ad vitam, de institutis primis abeunt ad institula
potiora.
Dixit ergo ei Dominus : « Duae genles in ulero tuo sunt,
» et duo populi de ventre tuo segregabuntur. Et populus
» populum superabit, et major serviet minori^ » Quomodo
populus populum superaverit, id est, Ecclesia Synagogam,
et quomodo major serviat minori, etiam ipsis Juda^is licet

non credentibus notum est. De his ergo quce palam sunt, et

valde omnibus trila, dicere superfluum puto. Iliud (si pla-
ceat j addamus, quod unumquemque nostrum, qui haec au-
dit, aediflcare et instruere queat. Ego puto quod et de sin-

guiis nobis hoc dici potest, quia duoe gentes et duo populi
intra nos sunt. Nam et virtutum populus intra nos est, et

vitiorum nihilominus populus intra nos est : «De corde enim

» 7iostro procedunt cogitationes malae, adulieria, furta, fal-

» sa testimonia^,» doli, contentiones, haereses, invidiae, co-

messationes, et his similia. Vides quantus maloruni populus

intra nos est ! Si vero mereamur illam vocem dicere sancto
Spiritui : « A limore tuo, Domine, in utero concepimus, et
» peperimus; spiritum salutis tuae fecimus super terram^ : »

tunc et alius inlra nos populus invenitur in spiritu genera-

* Gcn. XXV, 22. — 2 JviaUi}. xv, 19, ttl Gal. v, 20. — ' Isai. xxv/. 16.
 IV GEMESIM IIOMILIA XII. 5^
liis : « Fructus enim spritus est cliarilas, gaudiuni, pax, pa-
» tientia, huinilitas, mansucludo, coutinenlia, castilas*, »

ct liis similia. Vides et alium populum qui et ipse intra hos

est : sed iste minor est, ille major. Semper enim plures sunt
inali quam boni, et vitia numerosiora virtulibus. Sed si ta-

l(3s simus qualis llebecca, et mereamur de Isaac, id est de

verbo Dci habere conceplum, etiam in nobis populus popu-
lum superabit, et major serviet minori : serviet etenim caro
.spiritui,et vitia virtutibus cedent. « Et impleti sunt, uiquit,
n dies cjus ut parcret, et erant gemini in ventre ejus ^. » Hic
sermo, id est, « impleti sunt dies ejus ut pareret, »nunquam
lere nisi de sanctis mulieribus scribitur. De hac namque
liebecca dictum est hoc, et de Elizabeth matre Joannis, et
xMaria matre Domini nostri Jesu Christi. Unde mihi videtur
cxiinium aliquid et praeter ca^teros homines hujuscemodi
partus ostendere, et repletio dierum ortum perfeclae sobolis
indicarc.

IIOMILIA xiir.
Dc piiteis quos fodit Isaac, ct rcpleti sunt a Philistinis.

Solila ''
erga puteos semper Patriarcharum invenimus
cxcrcitia. Ecce enim refert Scriptura quod Isaac postquani
benedixit illum Dominus, et magnificalus est valde, aggres-
sus est opus magnum. Et coepit, inquit, fodere puteos, pu-
leos quos foderanl puerl ejus in tempore patris ejus Abra-
ham % sed oppilaverant cos Philistini et impleverant terra.
Prirao ergo habilavit apud puteum visionis, et illuminalus

' Gal. V, ^a, v.."). — 2 Gen. xxv, ?,/(.

"'
Tom. 11, p. 91 («t seqq. — * N. 1,3, 7). p. 9I, 9,5.
" (jJ( n. xx\ I, ij.
6o ORIGKMS

a puleo visionis aggreditur alios puleos aperire; et noii pri-

mutn novos puteos, sed quos foderat pater ejus Abraham.

Et cum fodisset primum putcum, « Zelati sunt, inquit,
» eum Philistini. » At ille zelo eorum non est deterritus,
nec cessit invidiae : sed « iterum, inquit, fodit puteos quos
» foderant pueri Abraham patris ejus, et oppilaverant eos
» PhiHstini post mortem Abraha3 patris ejus et posuit iUis :

» nomina, secundum nomina quae posuerat pater ejus*. »

Fodit ergo illos puteos quos pater suus foderat, et qui per
mahtiam Phihstinorum terra fuerant repleti. Fodit et alios
novos in valle Gerararum, non quidem ipse, sed pueri ejus

« Et invenit, inquit, ibi puteum aquae vivae. Sed rixati

» sunt pastores Gerararum cum pastoribus Isaac, dicentes

» suam esse aquam, et appellavit nomen putei Iniquitas.
» Inique enim gesserunt cum eo ^. » Sed Isaac recedit a ma-
litia eorum, « et fodit iterum alterum puteum : et pro ipso
» nihilominus, inquit, altercabantur; et appellavit nomen
» ejus Inimiciliam. Et recessit inde, et fodit iterum puteum
» ahum, et non simt rixati de eo. Ideo et appellavit nomen
» ejus Amplitudo, dicens, Quia nunc dilatavit nos Deus, et
» auxit nos super terram. » Bene in quodam loco sanctus
Apostolus, considerans mysteriorum magnitudinem, dicit :

« Et ad haec quis idoneus^ ? » SimiH modo, imo longe dis-

simih, quanto longe illo inferiores sumus, etiam nos viden-
tes lantam in mysteriis aUitudinem puteorum, dicimus :

« Et ad haec qui idoneus? » Quis enim digne valeat expli-

care> vel puteorum sacramenta tantorum, vel eorum quae
gesta pro puteis referuntur, nisi invocemus Patrem Verbi
viventis, et ipse in ore nostro verbum dare dignetur, ut si-

tientibus vobis possimus ahquantulum aquae vivse haurire

ex his tam copiosis et multipHeibus puteis?
Sunt crgo pulei, quos foderunt pueri Abraham ; sed hos
* Gen. XXVI, 18. — ^ jt). jfj ct scq. — ^ 2 Cor. 11, 16.
 IN GENESIM HOMILIA XIII. I

l^hlllsllni repleverunt terra. ilos ergo prlmum purgare ag-

<rreditur Isaac. Phillslini aquas oderunt, terrani diligunt.
Isaac aquas diliglt, puteos seniper qua^rlt, veteres purgat,
novos aperit. Intuere nostrum Isaac, qui pro nobls oblatus
cst hoslia, venientem in vallcm Gerararum, quam interpre-
tantur maceriam, sive sepem; venientem, inquam, ut me-
dlum parlelem seplens solvat inimlcltlas in carne sua ve- ;

nienlem lollere maceriam, id est, peccatum, quod inter nos

separat et Deum, maceriam, quae est media inler nos et coe-

lesles virlutes, ut faciat utraque unum, et ovem quae erra-

verat humeris suis reportet ad montes, et restituat ad alias
nonaginta novem qua; non erraverunt. HIc ergo Isaac Sal-
vator nosler, cum vcnisset in istam vallem Gerararum, pri-
mum omnium illos puteos fodere voluit quos foderant pueri
Patris sui; Legis scllicet et Prophetarum volult puteos in-

novare, quos Phliistini terra repleverant. Qui sunt isti qui

lerra puteos replent? Illi sine dubio qui in lege terrenam et
I carnalem inteliigentlam ponunt, et spiritualem ac mysti-
*
cam claudunt, ut nccjuc ipsi bibant, neque ahos blbere

II
permillant. Audi Isaac Domlnum nostruni Jcsum Christum
! in Evan";eUis dlcentem : « Va) vobls, Scribre et Pharlsaji hv-
» pocritic! quonlam tuhstis clavem scIentKT, et neque Ipsi

)) introlstls, neque Intrarc volentes permlsislls *. » Isli sunt

crgo qui puteos quos foderant puerl Abraham, terra reple-
vcrunt, qui h^gem carnahter docent, et aquas sancti Spl-

I
ritus maculant; qui puleos ad hoc habent, non ut aquam
pr.xferant, sed ut terram ponant, Hos ergo puteos aggre-
ditur fodere Isaac. Et videamus quomodo eos fodit. Cum
puerl Isaac, qui sunt Apostoli Domini nostri, transirent, in-

quit, per segetes sabbato vellebant splcas, et confrlcantes

manibus manducabant. Tunc ergo dicebant ei isli qiil terra

repleverant putcos Palrls ejus : « Ecce dlsclpnli tul faolunt

^ I ur. XI, 5y>.
 62 OHIGENIS

» sabbalis quod noii licel*. » lUe, ul terrenuni eorum fode-

ret intcllectum, dicit ad eos : « Non legistis quid fecit Da-
» vid cum esuriret ipse et qui cUm ipso erant, quomodo
» intravit ad Abiatar sacerdotem, et panes propositionis
» manducavit ipse et pueri sui, quos non licebat mandu-
» care nisi solis sacerdotibus ^ ? » Et liis addidit : « Si sci-
» retis quid est, Misericordiam volo, et non sacrificium,
» nunquam utique condemnasselis innocentes. » Sed illi

ad hoec quid referunl? Rixali sunt cum pueris ejus, et di-

cunt Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non cus-
: a

» todit^ » Hoc crgo modofodit puteos Isaac, quos foderant

pueri Patrls sui. Puer Patrls sui erat Moyses, qui foderat
puteum Legls. Puerl Patris sui erant David et Salomon, et

Prophelae, et si qui alii sunt, qui hbros scripserant veteris

Teslamenti, quos terrena et sordida repleverat Intelligen-
tia- Juda3orum. Quam cum vellet purgare Isaac, et osten-
dere quia quaecumque Lex et Prophetae dixerunt, de ipso
dixerunt, rixali sunt cum eo Philistini. Sed disceditab eis.
Non enim potest esse cum eis qui in puteis nohint aquam
habere, sed terram. Et dicit elsEcce rehnquetur vobis
: «

» domus vestra deserta \ » Fodlt ergo Isaac et novos pu-

teos, imo pueri Isaac fodlunt. Piierl sunt Isaac, Matlhaeus,
Marcus, Lucas, et Joannes; puerl ejus sunt Petrus, Jaco-
bus, et Judas; puer ejus est et Apostohis Paulus : qui om-
nes novi Teslamenti puteos fodlnnt. Sed et pro hls alter-
cantur ilH qui terrena saplunt, nec nova condl patiuntur,
nec vetera purgari. Evangelicis puteis contradicunt, Apo-
stollcis adversantur. Et quoniam in omnibus conlradlcunt,
in omnibus litlgant, dlcitur ad eos : « Quonlam indignos
» vos fecistis gralia Dei, ex hoc jam ad gentes ibimus^ »

Post ha^c ergo fodlt tertium puteum Isaac : « Et appel-

* Matth. xn, 2. 2 ji^i^^ 5^ r.^ _, _ 3 Joan. ix, 16. — ''

Malth. xxiii,
58. — 5 Act. xui, 46.
 iN gj:ivesjm iiomilia xri/. G3

,> lavit nomen loci iliius Amplitudo, diccns, Quia nuncdi-

)) latavit nos Dominus, ct auxit nos supcr tcrram*. » Vcrc
enim dilatatus cst Isaac, ct auctum cst nomcn cjus super

U;rram, cum adimplcvit in nobis scicntiamTrinitatis. Tunc

(Miim tantum in Judaca notus crat Deus^, ct in Isracl mag-
iium noincn ejus nominabatur, nunc autem « in omnem
> lcrrain cxivit sonus eorum, ct in fines orbis tcrrae verba

) eoriim ^ » Euntes enim pucri Isaac per universum orbeni

lerrac foderunt putcos, et aquam vivam omnibus ostcndc-
runt, « baptizantcs omncs gentes in nomine Patris, et Filii,
T) et S])iritus sancti ^. Domini enim est terra, ct plenitudo
' ejus ^ » Dcniquc vis videre unus puer Isaac
<|uantos puteos in lcrra alienigenarum foderit? Vidc Pau-
lum, qui ad Hierusalem in circuitu usquc ad lllyricum
rcplevit Evangelium Dei ^ Sed per singulos islos puteos
j)crsecutiones passus est Philislinorum. Audi ipsum dicen-
lem : « Quanta mihi acciderunt Iconii, Lystris \ » quanta-
in Epheso ? Quolies caesus ct quolies lapidatus est ? quo-
ties pugnavit ad bestias? Sedpcrmansit usquequo exiret ad
latiludincm, id est, usquequo in totius orbis terroe latitu-
dine ecclcsias collocaret. Sic ergo pulei quos fodit Abra-
ham, id est, Scripturac veteris Testamenti, rcpleti sunt
terra a Philistinis, sive a malis doctoribus, Scribis et Pha-
risoiis, sive etiam adversariis potestatibus : ct obtnrala;
sunt coruin vense, ne potum praebcant his qui cx Abrahani
sunt. Non enim populus illc biberc polest de Scripturis,
sed sitiui patilur vcrbi Dei, doncc vcniat Isaac, et aperiat
eas ut bibant pucri sui. Gratia ergo filio Abrahae Ghristo,
de quo scriptuni cst : « Liber generationis Jcsu Ghristi filii

» David, lilii Abraham\»qui vcnit et aperuit nobis pu-

teos. Ipsos enim apcricbat illis qui diccbant : « Nonne cor
* (;«•!). XXVI, -27,— 2 psal. f.XXV, 1. — 5 l>s;,l. xvm, ,") . — ''
Maltl). \xvm,
11).— = Fsal. XMii, 1. — i>
Uom. xv, u). — '
2 Tim. iii, n. — s
Mall!.. ..
G4 ORIGEMS

» iiostruin ardens erat in nobis, cum aperiret nobis Scri-

» pturas *?»...
Si ergo et vos hodie' ha3C audientes fideliter percipiatis

auditum, operatur et in vobis Isaac, purgat corda vestra a

terrenis sensibus Adest enim Verbum Dei, et haec
nunc ejus est operatio, ut de anima uniuscujusque nostrum
removeat terram, et aperiat fontem vivum Iste fons
scientiae intra te erat situs, sed non poterat fluere, quia Phi-
Hstini repleverant eum terra, et fecerant in te imaginem
terreni. Sed tu portasti quidem tunc imaginem terreni, nunc
vero his auditis ab illa omni mole et oppressione terrena

per Verbum Dei purgatus, imaginem coelestis in le splen-

descere facito. Haec ergo imago est de qua dicebat Pater ad
Fihum : «Faciamus hominem ad imaginem et simihtudi-

» nem nostram^ » Filius Dei est pictor hujus imaginis. Et

quia taUs ac tantus est pictor, imago ejus obscurari per in-
curiam potest, deleri per mahtiam non potest. Manet enim
semper imago Dei in te, Hcet tu tibi ipse superducas ima-
ginem terreni. Istam picturam tu tibi ipse depingis ; cum
enim te hbido fuscaverit, induxisti unum colorem terre-
num. Si vero et avaritia aestuas, miscuisti et aHum. Sed et

cum te ira sanguineum facit, addis nihilominus et tertium

colorem. Superbiae quoque aHus additur fucus, et impietatis
aHus. Et sic per singulas quasque maHtiae species, velut di-
versis coloribus congregatis, hanc imaginem terreni, quain

Deusin. te non fecit, tu tibi ipse depingis. Propterea ergo

deprecandus est nobis iHe qui dicit per Prophetam : « Ecce
» ego deleo sicut nubem iniquitates tuas, et sicut caHginem
» peccata tua \ » Et cum deleverit omnes istos in te colores,
qui ex fucis maiiliae sumpti sunt, tunc resplendebit in le

imago iUa quae a Deo creata est.

1 Lnc. XXIV, ."19.. ^ Gen. i, 26. — ''

J.sai. xmv, 29..

2 N. 4. p. 96.
 li\ GiilNESIM. i)5

IIOMILIA XVP.
Dc jEgfptiorum venditione propter fameni.

^ « Vcndiderunt yEgyplii ler-

) ram suam Pharaoni, obtinuil enim eos fames ^ » Vitupcra-
lio mihi videtur ct in hoc ^gyptiorum contineri. Non enim

facile de llebrseis scriptum invenies, quia obtinuit eos l'a-

mes. Licet enim scriptum sit quod invaluit fames super

lerram, non tamen scriptum cst quod obtinuit fames Ja-
cob aut filios ejus, sicut dc ^Egyptiis dicltur quod obtinuit
eos famcs. Quamvis enim vcniat etiam ad justos fames, non
lamen obtiniit eos : propter quod et gloriantur in ea, sicut
Paulus invenitur libenter gloriari in hujuscemodi passioni-
bus, cum dicit « : In fame^-et siti, et frigore, et nuditate \ »

Quod ergo justis exercitium virtutis est, hoc injustis poena

peccali est. Denique etiam Abrahoc temporibus scriptum
est, quod « tacla cst fames super terram, et descendit Abra-
)) ham in /Egyptum habilare ibi,quoniam invaluerat fames
» super terram^ »Et utiquc si (ut quidam putant) incaute
et imperile esset sermo Scriptura^ divinae compositus, po-
luerat dicere, quod descendit Abraham in /Egyptum habi-
lareibi, quia invalueratsupcr eumfames. Sedintuerequanta
dislinctione utatur sermo divinus, quanta cautela. Cum de
sanctis refert, famem dicit invaluisse super terram; cum dc
injuslis, ipsos famc dicit obtentos. Neque ergo Abraham,
nequc Jacob, nequc filios eorum obtinet fames. Sed et si

invalcscat, supcr terram dicitur invalcscere. Et tcmporibus

Isaac nihiUMuinus scriptum est, quia « facta est fames super

'
Tum. II, ]). \o-^ et scqq. — 2 jyf^ ;^^ /^ ^ 5 p^ ^q-, ^,} ^,^5^
5 (icn. XI. VII, 20. — ''
a Coi. XI, 27. — = Gcn. xii, 10.

IX. h
G-G OllIGENIS

» lerram, proeler illam famem priorem quae facta est tem-

» poribus Abrahae*. » IntantuDi autem non pclest obtinere
fames Isaac, ut dicat ad eum Dominus « ]Noli descendere in :

» yEgyptum, sed habita in terra quamcumque oslendero

)) tibi; et in ea habita, et ego ero tecum^. » Secundum hanc,

nt arbitror, observantiam longe post ista tempora Propheta

dicebat : « Juvenis fui, elenim senui, et non vidi justum de-
» reHctum,necsemenejusquaerenspanem\ » EtaHbi : «Non I
» Dominus fame animam justi''. » Ex quibus omni-
occidet
bus declaratur terram quidem posse pati famem, et eos qui
terrena sapiunt. Quorum aulem iste cibus est ut faciant
voluntatem Patris qui in coehs est, et quorum animam pa-
nis ille alit qui de coelo descendit, nunquam possunt famis
inedia laborare. Idcirco ergo observanter Scriptura divina
non dicit eos fame obtineri, quibus novit essc scientiam
Dei, et cibum coelestis praeberi sapientise. Sed et in terlio

Regnorum libro similem de relatione famis invenies habi-

tam esse cautelam, ubi cum fames invaluisset super terram,
dicentem audis Heliam ad Achab « Vivit Dominus Deus :

» virtutum, Deus Israel, in cujus conspectu sto, si in his

» annis ros vel pluvia fuerit super terram, nisi per sermo-
» nem oris mei ^ » Et post haec mandatur a Domino corvis
ut pascant Prophetam, et ut aquam bibat de torrenle Cor-
rath. Et iterum in Sarepta Sidonia3'mandatur mulieri vi-
duae pascere Prophetam, ut cui non amplius quam unius
diei supererat victus, largicndo indeficiens fieret, et mufti-
pliciter abundaret exhaustus. Hydria enim fatinai et cap-

saces olei, secundum verbum Domini, non defecit pascendo

Prophetam, SimiUa quoque ijivenies etiam in temporibus
HeHsaei, cum fiHus Ader rex Syriae ascendit adversum Sa-
mariam, etobsedit eam : « Et facta est, inquit, fames magna

^ Gon. XII, 10 xxvr,

; i, — 2][;i(|. j.^ 5, — 3 Psal. xxxvf, 25. — ^*
Prov. x, /).

— - ^ 5 Rog. XVII, I.
 IN GENKSIM IIOMILIA XVI. G^

» in Samaria usqucquo efficerctur caput asini quinquaginta

» siclis argenteis, et quartarium stercoris columhini quin-
I
9 que argenteis *. » Sed subito per verbum Propbclcne fit mira
conversio, dicentis : « Audi verbum Domini. Haic dicit Do-
9 minus Deus ; Sicut hac hora crastino mensura similaginis
» siclo uno, et duae mensurae hordei siclo uno in portis Sa-
» mariae crunt ^. » Vides ergo ex his omnibus quid colliga-
tur, quia cum terram fames obtineat, non solum non ob-
linet justos, sed medela potius per eos intentatnc cladi
deferlur.
Cum ergo videas hujusmodi observantiam in omnibus
pene Scripturae sanctae locis integre custodiri, converte hoec
ad tropicum et allegoricum sensum, quem ipsorum nihilo-

minus Prophetarum sermonibus edocemur. Unus enim ex

duodecim Prophetis aperte et evidenter spiritualem dici fa-

mem nudo sermone pronuntiat dicens : « Ecce dies veniunt,

» dicit Dominus, et emillam famem super terram; non fa-

» mem panis, ncque sitim a([ua3, sed fameni audiendi ver-

» bum Domini \ » \ides qua3 sit fames qua? obtinet pecca-
tores? Vides quae sit fames quai invalescat super terram?
Qui enim de terra sunt, et terrena sapiunt, et non possunt
percipere quae sunt spiritus Dei, famem verbiDei patiuntur,
liCgis mandata non audiunt, correptiones Prophetarum ne-
sciunt, Apostolicas consolationes ignorant, non sentiunt
Evangclii medicinam : et ideo de his merito dicitur, quod
invaluit famessuper eos. Justis autem, et in lege Domini me-
jditanlibus die ac nocte, sapientia pracparat mensam suam,
jMoccidit victimas suas, miscet in cratere vinum suum ^, et
mmma voce clamat, non ut omnes veniant, non ut abun-
Cjfldantes, non ut divites, neque ut sapientes hujus mundi di-
Jyertant ad se; Sed si qui sunt, inquit, inopes sensu, veniant
id mo : id est, si qui sunthumiles corde, qui a Ghristo didi-
* 4 ^^^' ^'» 2.5. — 2 j^i^ VII, 1 .
—-3 Anios, vm, 1 1. — '*
Prov. ix, ?., 3, 4«

5.
()8 ORir.IiMS

cerunl iniles esse et humiles corde^ quod alibi dicitur spi-

ritu pauperes; sed fide diviles, isti conveniant ad epulas

sapienlice, et dapibus ejus refecti depellant fltmera quae in-

valescit super terram. Yide ergo ne et tu forle inveniaris

/Egyptius, et obtineat te fames; ne forte saeculi aclibus oc-

cupatus, aut avaritiae vinculis strictus, aut luxuriae effusione
resolutus, alienus efficiaris a sapientiae cibis, qui semper in

Dei ecclesiis exhibentur. Si enim avertas auditum ab his

qua3 vel leguntur in ecclesia, vel disputantur, sine dubio fa-
mem verbi Dei patieris. Si vero de Abraham stirpe descen-

das, et nobilitatem Israelitici generis custodias, pascit le

semper Lex, pascunt Prophetoe, exhibent tibi et Apostoli
opulenta convivia. In sinibus quoque Abraham, et Isaac,
et Jacob, in regno Patris recumbere te invitabunt Evan-
gelia, ut ibi manduces de ligno vitai, et bibas vinum de vite

vera, vinum novum cum Ghristo in regno Patris ejus. Ab

his enim cibis non possunt jejunare nec famem pati filii
sponsi, donec cum ipsis est sponsus.
Refertursane in consequentibus, quod terra sacerdotum
iEgjpliorum non sit in servitutem redacla Pharaoni, neque
cum caeteris vEgyptiis vendiderint semetipsos , sed quod
extrinsecus acceperint vel frumenta, vel munera, non a Jo-
seph, sed ab ipso Pharaone, et propter hoc tanquam fami-
liariores caeteris, non vendiderint terram suam Pharaoni^ :

sed per hoc nequiores esse caeleris ostenduntur, qui pr(

nimia familiaritate quae erat eis cum Pharaone, nihil im-

mutationis recipiunt, sed permancnt in mala possessione

et sicut his qui in fide et sanctitate profecerant dicit Do
minus : « Jam non dico vos servos, sed amicosS »ita dici

et istis Pharao, tanquam qui ad summum gradum nequitic

et ad sacerdotium perditionis ascenderint : « Jam non dic

» vos servos, sed amicos. wDenique vis scire quid intersi

1 Matlli. V. — 2 Gen. xi.vii. — ^ Joan. xv, i5.

1
 I\ (iKNl^SIM HOAinJ \ XVI. 69
inlcr saccrdotcs Dci ct saccrdolcs Pliaraonis? Pharao lerras
coiiccdit sacerdolibus suis, Dominus autem sacerdotibus
suis parlem non concedit in terra, sed dicit eis « Ego sum :

» pars veslra ^ » Observate ergo qui hacc legitis, omnes Do-

mini sacerdotes, ct videte quae sit diflcrentia sacerdotum,

ne forte qui partem habent in terra, et terrenis cultibus ac
studiis vacant, non tara Domini quam Pharaonis sacerdolcs
esse videantur. llle est enim qiii vult saccrdotes suos habere
possessiones tcrrarum, et exerccre agri, non animae cultu-
ram, ruri et non legi opcram darc. Christus autemDominus
noster sacerdotibussuisquidpraeccpit audiamus : « Qui noii

» abrenuntiavcrit, inqaU, omnibus qua3 possidet, non po-

» test mcus esse discipuhis^ » Conlremisco haec dicens.
JVleus enim primo omnium, mcus, inquam, ipse accusalor
existo, nicas condemnationes loquor. Negat Christus suum
esse discipulum, quem viderit ahquid possidenlem, ct eura
qui non renuntiat omnibus quai possidct. Et quid agimus?
Quomodo haic aut ipsi legimus, aut popuhs exponimus, qui
non solum non abrenunliamus his qua3 possidemus, sed et
acquirere volumus ea qua; nunquam habuimus antequam
veniremus ad Christum? Nuniquidnam quia nos redarguit
conscicnlia, tegere et non proferrc quae scripta sunt possu-
mus? Nolo duplicati criminis fieri reus. Confiteor ct palam
populo audicnte, confiteor haec scripta esse; cliamsi non-
duni implessc me novi. Sed ex hoc saltem commoniti fesli-

nemus implcre, festinemus transire a sacerdotibus Pharao-

nis, quibus terrena possessio est, ad sacerdotcs Domini,
quibus in terra pars non est, quibus porlio Dominus est.

Talis cnini erat illc qui diccbat : « Tanquam egcntes, mul-

» losautem locupletanles. Utnihil habcntcs, ct omnia pos-
» sidentes^ » Paulus hic est qui in talibus gloriatur. Yis au-
dire qiiid etiam Pclrus de scipso pronuntiet ? Audilo cuni
' !\iini. w III, 20. — '^
Luc. XIV, riT). — »2 Cor. vi, lo.
/O ORIGENIS

cum Joanne pariter prorilenlcm, et dicentem : « Aurum et

» argentum non habeo, sed quod habeo hoc tibi do. In uo-
» mine Jesu Christi, surge et ambula*. »Vides sacerdotum
Christi divilias, vides nihil habentes, quanta et quaha
gluntur. Istas opes largiri non potest terrena possessio.
lar-
I
Post ha&c videamus ^ quid dicit Moyses : « Et habitavit,
» inquit, Israel in iEgypto, in terra Gessen^ » Interpreta-
tur autem Gessen, proximitas vel propinquitas. Per quod
ostenditur quia, etiamsi in i^gypto habitet Israel, non ta-
men longe est a Deo, sed proximus est ei et conjunctus;
sicut etiam ipse dicit, quia « Ego descendam tecum in

» iEgyptum, et ego ero tecum *. » Et nos ergo etiamsi vide-

mur ^Egyptum descendisse, etiam in carne positi ago-
in

nes mundi hujus et certamina sustinemus, etiamsi inter

eos habilamus qui deserviunt Pharaoni tamen si prope ;

Deum simus, si in mandatorum ejus meditatione verse-

xnur, et praecepta ejus ac judicia perquiramus (hoc est

enim prope esse Deo, semper quae Dei sunt cogitare, quae
Dei sunt quaerere), et Deus semper erit nobiscum per Je-
sum Christum Dominum nostrum, cui est gloria in saecula
saeculorum. Amen.

HOMILIA XVir.
De benedictionibus Patriarcharum.

I. Sciendum est primo, quod in singuhs quibusque locis

ubi Scriptura de duodecim Patriarchis commemorat, mulla

sit in ipsa ordinis conscriptione diversitas. Alius ordo est
in ipsa eorum nativitate conscriptus, alius cum terram
^ Act. III, G.
2 N. -. p. io5. ^ Tom. II, p. io5 ct seqq.
^ Genes. xlvii, 2-. — ^ Id. xlvi, 4.
 IN r.liNESIM IIOMILIA XVII.

^Egypti una cuiii palre suo Israel et sohole posleritatis re-

feruntur intrare; allus nunc cum Lencdictiones obituri pa-
rentis excipiunt, alius cum egressae de ^Egypto tribus, vel
cum in deserto commemorantur aliquid agere, vel terram
repromissionis ingressse in monte Gebal pro benedictionl-

bus et maledictionibus statuuntur; alius etiam cum divi-

sionem lerrae haereditatls sorte suscipiunt. Et in tantum

ordo iste variatur, ut interdum quidam ex ipsis nec adscri-
pti inveniantur in numero. Quod ulique certum est non
absque aliqua ratione variari, et extare causas probabiles

(juibus in alio loco ille, iu alio vero alius praeferatur. Sed

de his nobis nunc propositum non est nisi ea lantunmiodo,
prout Deus dederit, expHcare qucC in benediclionibus quas
inortis tempore a patre suscipiunt continentur. Qua3 qui-
dem benedictiones ex eo forlasse solummodo appellari po-
tuerunt, quod in novissimis dicitur : « El hicc loculus est
» eis pater eorum et benedixit illos, unumquemque secun-
» dum benedictionem suam benedixit illos *. » Cacterum in

initiis ubi convocat eos pater, non quasi ad benediclionem

convocat; sed ita scriptum est :« Vocavit autem Jacob filios

)> suos, et dixit : Congregamlni, ul annuntiem vobis quae

» occursura sunt vobis in novissimis diebus ^. » Quod utique
magls prophctlam significat, per quam quoe eis evenlura
suiit prajsignantur. In ipso autem corpore, et serie verbo-
rum, neque bcnedictiones tantum, neque futurorum sola
prDpnuntiatlo, quantum uiores, vel proposltum eorum, vel
etiam quaedam ab eis gesta notabiliter arguuntur. Qu;e res
nobis tripartitam, ut in alils fecimus, explanalionis malc-
rlam subjicit, ita ut benedictiones historiac locum servent,
prophetia vero mysticuni atque dogmaticum, morum cor-
reptio et objurgatlo moraleui dlrlgat stylum.
H. « Ruben, inijaitj primogenitus meus, virtus mca el ini
1 (Ii;ius. xi.ix, 28. — 2 Ibitl. 1.
/2 ORFGENIS

» lium filioruni meoruiii, durus in conversalione, durus et

» tcmerarius conlumelias irrogasli. Tancjuam aqua non ef-

» fervcscas, Ascendisti enim super cubile palris tui. Tu pol-
» luisti Ihorum ubi ascendisti *. » Inceslus historia neminem
latet, quomodo Ruben in concubinam palris efferbuerit
llamma libidinis, et paternum maculaverit thorum; sed
quod in initiis laudis ei aliquid videtur adscribere dicens,
ta virtus mca, idcirco fit ut gravius notetur in crimine,
qui cum virtus patris haberetur et initium filiorum, nesciit
servare reverentiam patri. Quale est et illud quod dicitur
per Proplielam : « Ego te plantavi vineam fructiferam to-
» tam veracem, quomodo conversa es in amaritudinem vi-

^ tis alienae '? » Secundum vero inteiligentiam, videtur mihi

Kuben prioris populi JudiEorum ferre posse personam, qui
et primogenitus est et initium filiorum, sicut Propheta dt-
cit : « Isracl primogenitus meus \ »Primo namque illis dala
sunt eloquia Dei. Quod autem durus fuerit ille populus et

temerarius, Scripturce denunliant : dicit enim de eis Pro-

pheta : « Omne quod loquitur populus hic, durum est\ » Et
iterum alibi de ipsis dicit : « Vos semper dura cervice, et
» incircumcisi corde ^ » Patri vero Deo irrogavit injurias,
cum eum dorsum, et
convertit ad non faciem suam. Tho-
rum autem concubinae polluit quem ascendit, id est, legem
veteris testamenti, quam saepe praevaricando maculavit.

Quod autem in concubinae persona lex veteris testamenti

ponatur, Paulus docuit dicens « Abraham duos filios ha- :

» buit, unum de ancilla, et unum de libera. liaec autem

» sunt duo testamenta ^. » In quo Agar, quae concubina fuit,

in veteris testamenti ponitur typo. Una etenim erat per-

fecta columba genitricis suae, quae virgo casta regina sponso

regi Ecclesia per Evangeliuin jungitur Christo. Sed et mo-

^ Gcn<^s. XI IX, 3.4- — " Jcrom. n, 2 i. — ^ Exod. iv, 22. — ''
Isai. i, «S,

j 2. — ^ Act. VII, /Ji. — ^ Calat. iv, 22,

 IN C.ENiiSIiVI IIOMILIA XVII.

ralis iiobis in hoc ita Iractabilur locus. ilubcn inlcrprclalus

est a majoribus, (ilius qui videtur, hoc cst, visibilis ct car-

nalis ; ipsc crcdo dc quo dicit Apostolus : « Prinius homo dc

i> lerra terrenus*. »Et alibi : « Si enim is qui videlur noster

»homo corrumpitur, scd qui intus est renovatur ^ » hunc :

cumdcm qui vidctur exleriorem homincm appellans. Et

iterum dicit, quia « non primo quod spiritualc csl, sed quod
» animalc^ » Primo crgo omnis homo in hoc mundo car-
naliter vivit, et secundum carnem movctur. Et primus est

carnalis molus in concupiscentia libidinis, qui, cum primae

juventutis tcmpus obscderit, durinn ct temerarium simul
et lascivum juvencm reddit, ascendcntem etiam supcr cu-
bile patris, et pollucntem thorum patcrnum ; id cst, ctiani

praecepta ct monita naturalis legis, quae in nobis est, ct

nunc patcrnus thorus dicitur, praavaricanlem. Est enim in-

tra nos lex qua?dam naturalis qucc arguit unumquemquc pec-

cantcm, ct malum ei esse suggerit quod dclinquit. Gubilc

crgo lcgis hujus temerat, ac scdem sccreti ejus maculat,

qui prncceps et infrcnis ferlur ad vitia.
III. « Symeon et Levi fratres perfccerunt iniquilalcm vo-

» luntatis sua}. In consilium eorum non introeat anima mea,

» ct in consilio eorum non innitantur viscera mea : quoniam
» in ira sua occidcrunt homines, et in cupiditatc sua sub-
» ncrvaverunt taurum. Maledictus furpr corum, quia temc
» rarius est; et ira illorum, quia indurala est. Dividam illos

» in Jacob, et dispergam illos in Israel ^,Quantum quidem

»

ad historiam pcrlinct, videtur illud eorum culparc com-

missum, quod Emmor filium Sichem, qui post sororis eo-
rum concnbitnm familine Israel voluerat sociari, fraude ct
circMmvcnlionc jugularunt, atquc omnes cjus populos pc-
rcmcrinit : qiiando ct diccbat eis Isracl patcr eorum, quia

1 I (loiinlli \v, 17. —2 (>)!•. IV, iT). — "•

1 (]()(. XV, 4b. — ''
(i-rncs. xi i\.
7, s.
'., r.,
/4 eRIGEKIS

« odiJjilem me fecistis in hcc miindo *

: » maledictum eo"
rum furori temeritalique imprecatur, et dividendos eos pcF
populum Israel j>rolestaiur; utpote ex ipsis Levitas et sa-
ccrdotes futuros, qui sorte ierram propriam non habue-
runt. Spiritualis aulem de his explanatio talis mihi quaedam
posse videtur aptari, quod Symeon et Levi, Scribarum et
Pharisa3orum Judaici populi possini ferre personam, de qui-
hus dictum est : a Consihum fecerunt Scribae et Pharisaei ut
» Jesum tenerent^; »de quo consiHo dicit sanctus qui mente
Deum videbat « In consihum eorum non introeai anima
:

» mea ^ » Falsis iestibus adhibitis condemnabani Jesum.

« Non, inquit, in consiHo eorum innitantur viscera mea. »

Non tibi hoc videtur dicere « Mundus ego sum a sanguine

:

» jusli hujus*, » mundus ego sum a senientia quam decer-

nitis adversus innocentem. « Quia in ira sua, inquity occi-
» derunt homines, et in cupidiiaie sua subnervaveruni tau-
» rum. «Requiro quos homines occideruni, cum certum sii

ante passionem Dominineminem credentium esse puniium:

nisi forie quis ipsis adscribai eiiam sanguinem Propheta-
rum; quia, ui dicii Dominus,a sanguine Abel jusii usque ad
sanguinem Zachariae omnis qui effusus esi sauguis jusiorum
ab ipsa generaiione requiratur *. Sed videamus ne forte ct

illos homines occiderini quos persuaserunt clamare « San- :

» guis iUius super nos et super fihos nostros^. »«Ei in cupidi-

» taie sua subnervaveruni taurum. » Taurum appehari FiHum
Dei legimus in Scrlpturarum figuris, nimirum in EvangeHo
ubi scripium esi ex persona fiHi senioris dicentis ad patrem:
« Ego semper tecum mandaium iuum nunquam prae-
fui, ei

» ierivi, ei nunquam dedisti mihi haedum ut cum amicis

» meis epularer. Cum autem venit fiHus tuus hic junior,

» qui dilapidavit omnem substanliam suam, occidisti ei vi-

* Gencs. xxxiv, 5o. —

^ MaUh. xxvi, /j, ^ Gcncs. — xi.ix, 6. — '•
Mallh.^
sxvn, 24. —
^ Idem, xxiu, 55. —
^ Idcm, xxvii, 25.
 IIV GENESIM IIOMJLIA XVri. 7,)

» luJum saginaluin \ » Istum crgo taurum sivc vilutum coii-

silio suo Scribae ct Pharisoci subnervassc dicuntur : quorum

nialedictus furor, quia temerarius est; ct ira illorum, quia
indurata cst. « Dividam illos in Jacob, et dispergam eos in
' Isracl. » Vidcndum est ne forte divisio ista quae hic com-
iiicmoratur, talis sit qualis et illa dc qua in Evangelio dici-
liir, quia cum venerit Dominus servi illius,« dividet eum,
)) partcmque illius cum infidelibus ponet^; » vel certe, ut

audivi quemdam ex sanctis patribus disserenlem, quia di-

visio siinul ct dispersio nominatur, pro co quod nonnulli

cx ipsis Domino crcdiderunt, et alii in infidclitate perman-
serunt, divisi dicantur hi qui ab eis separanlur et veniunt
ad lidem, ct dispersi hi quorum palria tcmploque per or-

bem terrae incrcdulum dispergitur genus. Videtur et per

ipsos tripartilus iste motus tolius animae dcsignari. In qui-

bus Ruben servat primam notam sanguinis cum macula

efFusi. Secundam irae vel furoris speciem tenet Symeon, qui
et ipse ex furoris ejus demonstratur opprobrio. Tertiam
formam motus irrationabilis tenet Levi, quippe cui etiam
lcgem servare permissum est. Has ergo tres species videtur

mihi omnis prope anima qua; in hunc mundum venit pri-

mis motibus culpabiliter agcre, usqucquo peccatorum vitiis

pracgravata et malorum societate fessa, ad locum possit poc-

nitentiaj pcrvcnire. Judas enim post hacc sequitur, qui pur-

gat confessionis pcccata, quia Judas confessio interpretalur
lingua Hcbra&a.
IV. Ait ergo : « Juda, te collaudent fratres tui; manus tuoe

» super dorsum inimicorum tuorum^» Potest hoc vel ad

ipsum Judam, vel ad eos qui ex ipsius videntur esse proge-
nie roforri, qui rcgnum genlis illius administrantes, inimi-
corum tcrga domuerunt. Sed ct in Christo compctenlcr
accipilur, qui a fralribus suis, id cst ab Apostolis quos ipsc
* l.ur. XV, 29, 5o. — '^
Id. XII, 4^«^— ^ ('(.n. xiix, i).
yij ORlGEiNIS

iValres in Evaiigelio nomiiiavil, nierilo collaudalur. Inlmlci

vero ejus super quorum dorsa manus ejus est, illi inlelli-

gunlur quos Paler promitlit sub pedes ejus se positurum,

dicens : « Sede a dexlris meis, donec ponam inimicos luos
» sub pedibus iuis\))Sunt ergo inimici, donec increduli
sunt et infideles, et ideo caeduntur in tergo qui posteaquam
conservi fuerint efficiuntur fratres, et collaudant eum qui
eos in adoptionem Patris vocatos sibi et cohaeredes fecit et
fratres.Bene autem tersia inimicorum ca^di dixit a Ghristo;
omnes enim qui adorabant idola, terga dabant Deo sicut :

et per Prophetam Dominus exprobrat dicens «Qui conver- :

» terunt ad me dorsa sua et non faciem ^. )> ilvcc ergo dorsa

casdit, ut conversi ahquando lerga dent idolis, el faciem
eriganl ad Deum, ct faciant hoc quod in consequentibus
scriptum est : « Et adorent le fdii patris tui^ » Tunc enim
eum adorant, cum fdii Patris fuerinl effocti, et spiritum ad-
optionis acceperint, in quo clament: « Abba, Pater^. ««Nemo
» enim dicit Dominum Jesum nisi in Spiritu sancto ^ » Iste

sermo paido durius refertur ad Judam, nisi abusive dica-

mus adoratos esse quasi reges a fratribus suis, id est, a
caeteris contribulibus fdios Juda.
V. « Catulus leonis Juda, de germine ejus ascendlt : recu-
» bans dormisti sicut leo, et slcut calulus leonis. Quis sus-
» cilabit eum^?»In his versiculis non jam concludimur,
sed pene excludimur : nam catulum leonis ponamus Ju-
si

dam dici posse pro virtute bellandi, quomodo exponilur

quod de germine ejus dicltur ascendisse? Germen au-
iem hlc in graeco 6)7.^0? dicitur, quod magis virgulium,
vel ramus rectius interprctatur, qui de radice repuliularc
Ex quc ergo virgulto,
vel de ipso robore arboris solet. vel

cx quo ramo Judas ascendisse dicltur? v^l quomodo re-

* Psalni. cx, 2. — 2 j(.,,.,,,, ,1 5,j, — ^Gcn.xMX,8. — ^ Roai. viii, iJ.

— ' 1 Coj'. XII, 5. — ''
Gencs. xi.ix, c^
 1\ GliNESlM IIOMILll XVII. 77
( umbens dormisse ut leo, et ut calulus leonis, ila ut qn.T-

ralur quis euni suscitet? Nisi forle aliquis vim faciens velit

ita asseverare, ex germine processisse Judain, id est, ut su-

perius diximus, vel ex virgullo, vel e\ ramo : quod de ipsa

Patris fortitudine et virtute siguificet, qui virtutis confiden-

lla recubet, et requiescat ut leo, et ut catulus leonis, nec

cum ausus aliquis sit suscilare, dum pro magnitudine vi-

rium et potentia bcllatorum suscilare eum nullus audeat

ad j)raelia. Sed mullo convenientus aplabitur liuic locomys-
lica expositio, in qua catulus leonis Christus non solum
tropice, verum etiam physice designatur nam physiologus
:

de catulo leonis hax scribit, quod cum fuerit natus tribus

diebus et tribus noctibus dormiat, tum deinde palris fremitu

vel rugitu tanquam tremefactus cubilis locus, suscitet ca-

tulum dormientem. Iste catulus ergo ascendit ex germine :

ex virgine enim natus est. Non ex semine, sed ex virgine,

absque concubiti viri et absque semine naturali, nascitur
Christus, velut virgultum sive ramus. In quo manifestissimc
et veritas carnis assumplx ex virgine declaratur in sacro-
sancto germine, et a contagio humani ct carnalis semlnis

excusatur. «Recumbens dormisti sicut leo, et sicut catulus

)) leonis. » Manifestissime recubuisse et dormisse dictum de
passione mortis oslenditur. Sed videaraus quare ut leo, et
ut catulus leonis dormit. De catuli quidem somno jam su-
perius dictum est quod valde convenienter aptatur in Chri-

slo, qui tribus diebus et tribus noclibus in corde terrac se-

pullus somnum mortis implevit. Ut leo autem hoc modo
debere inlelllgi arbitror. Mors Christi oppressio et trium-
phus dremonum fuit. Omnem namque pra^dam quam lco
ille contrarius invascrat prostrato homine et dejecto, hlc
leo inlerripuit. Denique rediens ab inftris, et « ascendens
)) iu allum, captivam duxit caplivitatem V » Hoc crgo modo
 78
et in somno suo
ORIGENIS

leo fuit vincens omnia et debellans, et

1
deslruxit eum qui habcbat mortis imperium, et velut ca-
lulus leonis die tertia suscitatur. « Quis suscitabit eum? »

Recte quasi inqulrentis Propheta^ personam qua; suscitarit

Christum sermo significat. Quia Apostolus quidem dicit,

quia Deus « qui suscitavit eum a mortuis, suscitabit et mor-

» talia corpora vestra propter inhabitantem spiritum ejus in
» vobis *. » Et iterum Christus dicit in Evangeliis : « Solvite
» templum hoc , et ego in tribus diebus suscitabo illud : hoc
» autem dicebat de templo corporis sui ^. » Quia ergo et ipse

se dicit suscitare templum suum, et Deus illum dicitur sus-

citasse, recte Propheta stupore tantae Patris et Filii unitatis

atque indiscretionis altonitus ait : Quis suscltabit eum?

VI. « Non deficiet princeps ex Juda, neque dux de femo-
» ribus ejus usquequo veniant ea quae reposita sunt ei, vcL
» [ut in aliis exemplaribus liabctur) veniat is cui reposi-
» tum est : et ipse erit expectatio gentium ^ » Hic locus mani-
feste refertur ad Judam : constat enim usque ad nativitatem
Christi non defecissc principes ex genere Judoe, nec duces
de femoribus ejus usque ad Herodem regem, qui secundum
historiae fidem quam Josephus scribit^, ahenigena fuisse, et

per ambitionem inregnum Juda^orum dicilur irrepsisse : sta-

tim ergo ut hoc factum est, et ut defecit dux de femoribus

Juda3,advenit ille cui crat regnum repositum. In quo quo-
modo gentes sperent, Evangeiii fides et Ecclesiarum docet
propagatio. Reposita autem dicuntur ea quas opportuno
tempore proferenda sunr. Sicut et Christus in finem saecu-
lorum advenisse dicitur, cum dicit Apostolus : «Ecce nunc
» tempus acceplabile ^,» scilicet ad salutem gentibus infe-

rendam. Si vero quis in omnibus cupiat cursum utriusque

expositionis aptare, potest extorquere fortassis, ut etiara dc

^ Rom. VI u , 11. — Joan.

2 11, 19, 21. — ^ Genes. xr.ix, 10. — ''
Joseph.
Ant. Ub. XIV, c. II. — ^2 Gor. vi, 2.

1
 IN GENESIM IIOMILIA XVII.
^Q
Chrislo hncc hoc modo videantiir inlelli^i : c[uia « non dcli-

)) ciet princcps cx Juda,» id est, hic qni post resnrrectio-

nem ejus Ecclesiarum princeps ordinatur; «ct dux de femo-
)) ribus ejus, » duces quoque Christianorum dc fcmoribus
Chrisli hoc modo exponct. Membra Christi esse dicit Apo-
slolus fidelem populumsinedubiospirituahterintcHigcnda*.
Possunt ergo et femora ejus spiritualiter intellecla indicare
cos qui pro firmitate et constantia fortitudinis onine corpus
F.cclcsiae sustcntarc videntur et ferre. Vel quia humani se-
minis indicium solet in femorum appellatione figuraliter
dici; apud nos autcm qui seminat, verbum seminat : pote-
lunt ergo qui ministerium verbi Ecclesiae exhibent, de
Christi femoribus intelllgi duces usqucquo veniant quae re-

posita sunt. Et yidebitur ita posse intelligi, quod usquc ad

consummationem sa?culi non deerunt isti duces, donec ve-
niant ea quae reposita sunt, qusc praeparavit Deus his qui

«liligunt eum. « Et ipse erit expeclatio gentlum, » in die sci-

llcet judicii, cum omnes gentes et populi Ghristum judiccm

in pavore cordis et trcinore conscientiae expectabunt.
VII. « Alllgans ad vitem pullum suum, et ad palmltem
1 asinam suam ^. » Hoc de Chrlslo et proprie et singularitcr

dlcitur : ipse enim alligavlt ad vltem pullum suum qui dlxlt

« Ego sum vltis vera*.» Ad hanc vcro vitem pullum suum

alligavit et ad palmitem aslnam suam. PuIIus est ex genli-
bus populus, cui utlquc nunqiiam adhuc legis onus fuerat
iuipositum, et supcr quem ncmo nlsl ipse Christus insede-
rat. PuIIus vcro asinae sunt hi qui dc priorc populo qul nunc
In figura asina^ nominatur, electl sunt ad salutem, dc qui-
hus Piophcta diclt : « Si fuerint filii Israel quasi arena ma-
'1 rls, reHquIaG salvoe fient^» Abjecta crgo aslna, quae onus
iogis In Infidclllale portare mahiit, pullus ex ipsa natus eli-

* 1 (iOr. VI. — 2 (iencs. xii.x, ii. — ^ Jo.Tn. xv, i. — ''

Isai. x, 9.?.. Roin.
IX, 37.
 8o ORlGJsNlS

«jjilur; itl cst, novellus ex vetere per fidem populus asciscl

lur, ac populo ex gentibus sociatur. Yilis ergo Ghristus ex
ea parte dicitur qua naturam suscepit humanam, ad €|uani

Deus Verbum suum puUum alhgat : id est, popuhjm suuni

conjungit et sociat ei conversationi quam ipse exegit in

carne ; ut imitatione ipsius, puHus, qui ad ipsum alhgatus

est, efficiatur cum illo et filius Dei et cohaires Ghristi.
Palmitem vero de quo in initiis quid significaret non expo-
suimus, intelhgere possumus hoc modo. Fides quae in Ghri-
slo est, et praesentis vitae regulam tenet, et futurae spei fi-

duciam praeslat. Vitis ergo illud videtur ostendere, quod

Ghristi in carne positi gesta in ipso credentes imitantur.
Palmes vero illud intelligitur, quod palmes arbori connec-
lituret confirmatur a lapsu, quo adminiculo fretus ventos
ac turbines contemnit et respuit, futurorum bonorum in-

dicat spem : quia fideles quique non solum in his quae ge- fj

runt, sed et in his quae sperant et credunl, futuram con-

summationem salutis expectant. In quo quasi ad quamdam
patientiai arborem spe juncti et confirmati, tentationum pro-
cellas ac turbines ferunt; quod de historiali Juda interpre-
tari nulla mihi ratio videtur posse permittere, nisi Judaicis
fabulis annuentes putemus ita posse intelligi, pro eo quod
dicunt parteni tribus Judae, quam in terrae haereditate sus-

cepit, ita refertam esse vineis, ut tanquam nullo alterius

generis existente virgulto tanta yitis esse copia videatur, ut
ne animal quidem alligandi ad aliud genus arboris detur
facultas. Sed haec, ut diximus, Judaica magis commenta
videbuntur : nobis autem mystica, et plus etiam si sola sit,

placet expositio.
VIII. « Lavabit in vino stolam suam, et in sanguine uvae
» amictum suum*. » Videbuntur et haec quantum ad histori-
cam expositionem, agrum ferlilem vite, uTvspSolr/M!; vini abun-
* Geu. xi,ix ,11.
 IN GENESIM HOMILIA XVH. 8l

«lantiaiii significarc. Scd nobiliorem sensum mystica pro-

(lucit expositio nostra. Nam stola Christi quae lavatur in

quam ipsc mundavit

vino, merito cjus inteliigitur Ecclesia,

sibi sanguine suo, non habentem macuiam aut rugam* «Non :

» enim, iiiquit Apostolus, argento vel auro redempti estis,

') sed prelioso sanguine ^

» Unigeniti a Deo. In hujus enim
sanguinis vino, id est, lavacro regcnerationis a Christo la-
vatur Ecclesia. Consepelimur enim pcr baptismum in mor-
tem% et in sanguine ipsius, id est, in morte ipsius baptiza-

mur. In sanguine autem uvae quoaiodo amictum suum

lavit, videndum est. Amictus propinquior quasdam vel se-

cretior corpori vestis videtur esse quam stola. Hi ergo qui

prius per lavacrum loti stola ejus fuerant eflecti, postea-
quam ad sacramentum sanguinis uvae pervenerunt, vel in-
lerioris mysterii secretiorisque facti sunt participes, amic-
tus ejus esse dicuntur. Lavalur enim et in uvas sanguine
anima, cum sacramenti hujus coeperit capere rationem.
Agnita namque et intellecta virtute sanguinis Verbi Dei,
quanto capacior effecta fuerit anima, tanto purior fit et la-
vaturquotidie ad scienlinc profcctum; et jungens se Deonou
solum amictus ejus, verum etiam unus jam cum ipso spiri-

tus fiet. Iluic contrarius erat amictus ille populi Israel, in

quo ut gentis impudicitiam dcsignaret, non tam amictuni
r[uam praecinctorium nominavit. Quod Hieremias circum-
dare lumbis suis, et auferre rursus, atque in Euphraten ju-
l)etur abscondere".
« Gratlfici oculi ejus a vino, et dentes ejus lacte candi-
1 diores \ » Vides quomodo historialem intellectum ero-a
liuem pnccipue amputat ct abscindit. Si enim adhuc con-
lentiosius agcntes dicere vclimus quia gratifici sunt oculi

.luda; ex vino, pro abundantia (ut supra diximus) vini et

» K|)lu:.s. V, j;. - ^ 1 l>ci. ,, i8. — 3

iioiii. VI, 4. — ^
Jer. i. _ 5
(^^
IX, 12.

IX. r»
8a ORIGENIS

abundantia poculorum : quid de candidis dentibus respon-

debimus, et qualitati lactis prselatis? In quo adversum ve~
rilatem impudenter non est agendum; sed interruptione
inteHigentiae historialis exclusi, ad spiritualis expositionis

ordinem redeamus. «Gratifici, inquttj, oculi ejus a vino^»

Superius ostendimus Apostolica auctoritate membraChristi
dici dignos quosque fidelium^, et diversa singulariter mem-
bra nominari, pro eo quod unusquisque omni EccIesiaR cor-
pori dependit officium. Erunt enim pedes Ghristi, qui cur-

runt ad faciendam pacem, qui pergunt ad subveniendum his

qui in necessitate sunt positi. Erunt manus Ghristi, qjjae ad
misericordiam exlenduntur, quae auxilium indigentibus fe-

runt, quae invalidis ad adminiculum porriguntur. Sic erunt

et oculi Ghristi, qui scientiae lumen universo corpori prae-

stant; sicut in Evangelio scriptum est : « Lucerna corporis

» tui est oculus tuus ^ » Gratifici ergo sunt oculi isti : sermo
enim scientiae sale conditus est *, ut det gratiam audienti-

bus. Non ergo per hoc solum gratificus dicitur, quia scien
tige sermonem ministrat, sed quod habet in se gratiam facit.
« His enim, inquit sapiens^ auditis, sapiens sapienlior erit^»
Gratifici ergo sunt oculi ejus a vino, quia nihil est aquatum
in verbo scientiae, nihil fluidum, nihil frigidum, sed vinum
quod laetificat cor hominis, et quod infunditur vulneribus
illius qui incidit in latrones % quo scilicet audientium vul-
nera peccatorum non solum olei lenitate mitlgenlur, ve-
rum etiam vini austeritate purgentur. « Et quis est, inquii
» Apostolus, qui me laetificat, nisi qui contristatur exme ?» ^

«Gandidi dentes ejus superlac®. » Saepius de membrorum

Ghristi ordine et ratione jam diximus, et eadem frequen^
tius in eis locis repetere absurdum videtur. Dentes ergo

ejus super lac candidi erunt, hi qui fortem et solidum ci-

* Gen. XLix, 12. — ^ 1 Gorinth. vi. — ^ Mattli. vi, 22. — ^"

Col. iv, 6. —
c Prov. 1, 5. — * Ijuc. X. — '^
2 Cor. 11, 2. — ' Cen. xi,ix, 12.

*".
 IN GEIVE5IM HOMILIA XVII. 68

bum verbi Dei mandere et comminuere ad summom sub-

tilitalem dentibus possunt ; de quibus dicit Apostolus in
Epislola ad Hebraeos : « Perfectorum autem est cibus soli-

» dus, qui pro possibililate sumendi exercitatos habent sen-

» sus ad discretionem boni et mali *. » De imperfectis aulem
Corinthiis dicit : « Lac vobis potum dedi, non escam; non-
» dum enim poteratis^. » Super eos qui lacte aluntur dentes

ejus sunt candidi : id est, hi qui perfectum cibum capere

possunt et comedere, super illos sunt qui tanquam parvuli
adhuc lacte indigent. Denique et in Lege, ea animantia quae
ruminant, et sumptum cibum ad denles denuo revocant,
quem subtilkter minutdtimque sustentationi corporis tra-
dunt, munda esse animalia designantur. Aptissime sane
etiam candidos denles ejus dicit. Omnes enim qui perfecti
sunt, et qui Scripturarum cibos dignis et competentibus in-

lerpretationibus explanantes subtilem et minutum intellec-

tum, qui spiritualis dicitur, Ecclesiae corpori subministrant,

candidi debent esseetpuri, atque ab omni malo liberi; ne

forte dicatur eis : « Qui alios doces, teipsum non doces ^ »

Verum quoniam divina Scriptura non solum sacramenlo-

rum debet scientiam continere, verum etiam mores gesta
que informare discentium : sic enim et Sapientia per Salo-
monem dicit : « Describe ha3C tibi dupliciter et tripliciter in
) corde tuo^;» et arca quae construebatur a Noe, bicame-
•ata et tricamerata fieri jubetur : conemur et nos postea-

(uam dupliciler ista prout potuimus sentire descripsimus,

d est, secundum historiam et secundum mvsticum intel-

ectum, nunc, in quantum recipere locus potest, etiam mo-

-alem in eo discutere sermonem : ut Scriplurarum studiosi,
lon solum quid in aliis vel ab aliis gestum sit, sed etiam
psi intrase quid gerere debeant doceantur. Judas confessio
nterprelatur. Qui ergo vel peccata sua confessus poeniten-

* Heb. V, i4. — '^

1 Cor. m, 2. — ^ Rom. 11,3. — ^*
Prov. xxii, 20.
84 ORIGENIS

tiam gerit, vel Ghristum in persecutione coram homimbus

confitetur, collaudatur a fratribus suis. « Laetitia entm el

» gaudium est Augelis in cceIo super uno peccatore poeni-

» tentiam agente*. » Ab ipsis ergo tanquam a fratribus (unius
etenim et creatoris et patris filii sunt et homines et AngeH)
collaudantur. Verum is qui confitetur Dominum Jesum,
quia in Spiritu sancto confitetur, manus ejus super dorsum
inimicorum efHciuntur. Qui enim ante exhibuerat membra,
sua servire iniquitati ad inlquitatem, nunc ea exhibens ser-

vire justitiae in sanctificationem, jam fugientium se inimi-J

corum suorum, id est, d£emonum, terga vexat et caedit. Sic

enim pugnat non quasi aerem caedens, sed daemones fugans:
quique ob nimios profectus velut Dei jam in se participium
habens, etiam adorari dicitur a filiis patris sui. Filios patris

sui quasi in morali loco possumus inteliigere minoris meriti

fideles, qui in eo majores quosque et perfectiores adorant

quod eorum opera humiles ac subjecti venerantur et lau
dant : unde ad Ecclesiam dicitur : « Adorabunt vestigia pe
'

» dum tuorum^.D 1

^ Luc. XV, 1.0. — ^ Isai. lx, i^.

 ORIGENIS
IN EXODUM
HOMILIiE.

HOMILIA l\

De slatu Judceorum post mortem Joseph.

Videtur* milii unusquisque sermo divinae Scripturae simi-

lis esse alicui seminum, cujus natura hajc est ut, cum jac-
tum fuerit in terram, regeneratum in spicam, vel in quam-
cumque aliamsui generis speciem multipliciter difFundatur,
et tanto cumulatius quanto vel peritus agricola plus semi-
nibus laboris impenderit, vel beneficium terrae foecundioris
indulserit. Sic ergo efficitur ut culturae diligentia exiguum
semen(verbi causa) sinapis, quod est minimum omnium,
efficiatur majus omnibus olerlbus, et fiat arbor : « ita ut ve-
» niant volatilia coeli, ct habitent in ramis ejus ^ » Ita et hic

sermo qui nunc nobis ex divinis voluminibus recitatus est,

si peritum inveniat ct diligentem colonum, cum primo at-

tactu videatur exiguus et brevis, ut cceperit excoli et spi-

ritualitcr Iractari, crescit in arborem, in ramos et in virgulta

diffunditur : ita ut possint venire disputatores, rhetores, o^a-

tores hujusmodi, qui velut aves coeli levibus pennis, ver-

borum duntaxat pompa, excelsa sectantur ct ardua, et ra-

tionibus capti velint habitare in ramis istis, in quibus non
loqucndi decor est, sed ratio vivendi. Quid ergo faciemus
et nos dc his quaj lecla sunt nobis ? Si mihi Domlnus con-
* Tom. II, |>. 1 '9 ct seqq. — 2 j>j_ ,

i Matth. XIII, 5a.

 86 ORIGEKfS

cedere dignaretur spiritualis agricultura^ disciplinam, si pe-

ritiam colendi ruris donaret, unus sermo ex his quae reci-

tata sunt iptantum posset longe lateque diffundi, si tamen

et auditorum capacitas sineret, ut vix nobis ad explican-
dum sufBceret dies. Tentabimus tamen pro viribus nostris
aliqua disserere, etiamsi neque nobis universa explicare,
neque vobis cunctaaudire possibile est. Quia et hoc ipsum
agnoscere, quod supra vires nostras sit horum scientia, non
parvae arbitror esse peritiae. Videamus ergo quid statim in

initiis Exodi lectio contineat, et qua possumus brevitate

quantum ad aedificationem auditorum sufficit, persequa-
mur si tamen precibus vestris juvetis, ut adsitnobis sermo
:

Dei, et ipse dux nostri dignetur esse sermonis.

« Mortuus est*, inquity Joseph et omnes fratres ejus,

» et omnis generatio illa. Filii autem Israel creverunt e^

» multiplicati sunt, et in multitudine magna diffusi sunt,

» et invaluerunt multum valde : multiplicavit enim illos

» terra^. » Donec viveret Joseph non refertur quod rauUi-

plicati fuerint fllii Israel, nec aliquid omnino in his de
augmentis et numerositate memoratur. Ego credens verbis
Domini mei Jesu Christi, in Lege et Prophetis iota quidem
unum aut unum apicem non puto esse mysteriis vacuum ;

nec puto aliquid horum transire posse, donec omnia fiant.

Verum quoniam exiguae capacitatis sumus, ea nunc tan-

tum pulsemus quibus tutius incedamus. Antequam mo-
reretur noster Joseph, ille qui distractus est triginta ar-
genteis ab uno ex fratribus suis Juda, valde pauci erant
filii Israel. Cum vero pro omnibus gustavit mortem, per
quam destruxit eum qui habebat mortis imperium, id

est diabolum^ multiplicatus estTidehum populus, et diffusi

sunt filii Israel, et multiplicavit eos terra, et creverunt ni-

^ N. 4? 5. p. i5i ad i55.
2 Exod. I, 6, 7. — » Hcb. ii, 14.
 IN EXOUUM IIOMILIA 1. 87

mis valde. Nisi enim (sicut ipse dixit*) cccidisset granum

frumenti in lerram, et mortuum fuisset, non utique fruc-

tum hunc plurimum totius orLis terrne Ecclesia attulisset.

Igitur posleaquam cecidit granum in terram, et mortuum

est, omnis haec ex ipso surrexit fidellum seges, et multipli-

cati sunt filii Israel, et invaluerunt nimis valde : «In omnem

» enim lerram exivit sonus Aposlolorum^ et in fines orbis

» terrae verba eorum^; » ei per ipsos, sicut scriptum est,

« Verbum Domini crescebat, et multiplicabatur^ » Hnec

quantum ad mysticum pertinet intellectum. Sed et moralem
in his non omittaraus locum. yEdificat enim animas audito-
rum. Igitur et in te si moriatur Joseph, id est, si mortifica-

tionem Christi in corpore tuo suscipias, et mortifices mem-

bra tua peccato, tunc in te muhiplicabuntur fiUi Israel. Filii

Israel sensus boni et spirituales accipiantur. Si ergo sensus

carnis mortificenlur, sensus spiritus crescunt, et quotidie

emorientibus in te vitiis, virlutum numerus augetur; sedet
terra te mulliplicat in operibus bonis, quae per officium cor-

poris ministrantur. Verum si vis ut ostendam tibi de Scrip-

turis, quis est quem terra multiplicaverlt, intuere Aposto-
lum Paulum quomodo dicit : « Si autem vivere in carne,

» hlc mlhi fructus operls est, et quld ellgam ignoro. Coarc-

» lor enlm ex duobus, deslderium habens dissolvi et esse

» cum Christo, multo enim mellus; permanere autem in

» carne magls necessarium propter vos *. » Vides quomodo

hunc terra multiplicat? Dum cnim manet In terra, id est,

in carne sua, multlplicatur condendo Ecclesias, multlpllca-

tur acqulrendo populum Deo, et ab Hlerusalem In clrcuitu
usque ad Illyrlcum Dei Evangellum praedicandoe Sed videa-
mus quld addltur in consequentlbus.
« Surrexit aulem, inquil^ rex alius in /Egypto, qul ne-
9 sciebat Joseph, et dlxlt genti suae : Eccc gens fillorum Is-
* Joaa. XII, 34. — 2 l*sal. xviii, 5, — » Act. vi, 7. — * Phil. i, aa, ao, 24.
88 ORIGENIS

» rael graiidis mulliludo est, ei valet super nos'. » Prlmo

omnium requirere volo quis est rex in TEgypto qui sclt Jo-
seph, et quis est rex qui nescit Joseph. Dum enim ille re-
naret qui sciebat Joseph, non referunlur afllicti esse filii

Irael, neque in luto et latere consumpti, neque mascnli

eorum n.ecati, et foeminae vivificatoe. Sed cum surrexil iste
quinon noverat Joseph, et coepit ipse regnare, tunc haec
omnia gesta referuutur. Quis ergo est isle rex, videamus.
Si Dominusregit nos, et sensus mentis nostrae illuminatus
a Domino Chrlsti semper memoriam tenet, faciens illud

quod Paulus ad Timotheum Memor csto Jesum scribit : «

» Christum resurrexisse a morluis^; » dum haec meminit in

/Egypto, id est, in carne nosira, spiritus noster regnum cum

justitia tenet, et filios Israel, quos supra diximus ralionabi-
les sensus, vel animae virtutes, in luto et latere non consu-
mit, nec curis eos terrenis et sollicitudinibus atterit. Si vero
perdiderlt horum memoriam sensus noster, declinaverit a
Deo, nescierit Christum; tunc sapieniia carnis, quae inimica
est Deo, succedit in regnum, et alloquitur gentem suam,
corporeas scilicet voluptates, et vitiorum ducibus ad consi-
liumconvocatis, initurdeliberatio adversus filios Israel quo-
j

modo circumveniantur, quomodo opprimantur, ut luto et.

lateribus aflligantur, ut mares exponant, foeminas alant, ut

aedificent civitates /Egypti, et civitaies munilas. Non nobis

haec ad historiam scripta sunt, neque putandum est libros

divinos /Egyptiorum gesta narrare : sed qua? scripta sunt^

ad nostram doctrinam et commoniiionem scripta sunt; ut
tu qui haec audis, si forle jam gratiam baptismi consecutus
es, et adnumeratus es inter filios Israel, ac suscepisti in le

Dcum regem, et post hscc declinare volueris ad opera sae-

culi, agcre actus terrae., et lutea explere minisleria, scias etj

agnoscas quia surrexit in te rex alius, qui nescit Joscph»

1 E\od. I, 8, c). — 2 2 Tim. ii, 8.
 I.\ EXODUM HOMILIA I. 89
rcx /Egypli, el ipse te cogit ad opera sua, el ipse ie facil
laterem sibi operari et lutum. Ipse est qui le, superpositis
magistris et compulsoribus ad opera terrena, flagris ac ver-
beribus aglt, ut aedifices illi civitates. Ipse est qui te facit

discurrere pcr saeculum, maris ac terrae elementa pro cupi"

ditate turbare. Ipse est hic TEgypti rex, qui te forum pul-
sare litibus facit, et pro exiguo terrae cespite propinquos
jurgiis fatigare, et, utita dicam, castitati insidiari, decipcre
innocentiam, domi foeda, foris crudelia, intra conscientiam
flagitiosa committere. Cum ergo tales videris actus tuos,
scito te regi /Egyptio militare, quod est mundi hujus spiritu

agi. Si vero et aliquid de hoc etiam allius sentiendum est,

potest videri rex iste qui nescit Joseph, diabolus, « insipiens

» illc qiii dixit in corde suo : Non est Deus*,» genti suae,

hoc est, apostatis Angelis, colloqui, et dicere : « Ecce gens

» filiorum Israel magna multitudo est, » de his scillcet qui
possunt mente Deum videre, « et potentlor est nobis. Venile
» itaquc circumscribamus illos ne forle increscant, ct cum
» acciderit nobis bellum, consentient et hi cum adversariis,
» ct cxpugnantcs nos exibunt dc terra nostra. » Sed unde
hoc sonliL diabolus? uude intclligit quia magna gens sit

Israel, et ipso forllor, nlsi qula saepe congressus est, saepc

habuit luctamen, ct saepe superatus est ? Scit enlm et ipsum

Jacob luctatum esse, et adjutorio Angeii obtinuisso adver-
sarium, et invaluissc cum Deo. Non dubito quin et allorum
sanctoruin senserit luclamen, et spiritualla pcrtulerlt saepc
cerlamina, et inde dicat quia gens filiorum Israel magna
est valde, et valet supcr nos. Sed et illud quod tlmet, nc-
«(uando eveniat cis bellum, et consentiant adversariis ejus,
et deviclis eis discedant de terra sua, vldelur mihi ex his
([ux sanctis Patrlarchls vel Prophctis de adventu Chrisli
noiinunqnam indlcala fueranl, pricsensisse, el indc scire
QO ORICENIS

quod sibi immineat bellum. Senlit venturum qui cxuatprin-

cipatus ejus et potestates, et cum fiducia triumphet eos *, et

affigat in ligno crucis suas. Igitur convocataomni gente sua,

circumvenire et circumscribere cupit in homnibus ratio-

nabilem sensum, qui nunc figurahter dicitur Israel : et ideo

praefecit eis magistros operum, qui eos cogant discere opera

carnis, sicut et in Psalmis dicit : « Et admixti sunt gentibus
)) et didicerunt opera eorum*. » Docet eos et civitates tcdi-

ficare Pharaoni, Phitom, quse in nostra hngua significat os

defectionis, vel os abyssi; et Ramesses, quae interpretatur

commotio tineae; Ethon, id est Heliopolis, quae dicitur civi-

tas solis. Vides quales sibi civitates aedificari praecipit Pha-

rao! Os, inquit, deficiens; deficit namque os, cum menda-
cium loquitur, et a veritate probationibus deficit. Ille enim
ab initio mendax fuit^ et ideo tales sibi civitates aedificari

vult. Vel etiam os abyssi, quia abyssus perditionis, et inter-

itus est locus. Et alia ejus civitas commotio tineae est. Om-
nes enim qui eum sequuntur, ibicongregantthesaurossuos,
ubi tinea exterminat, et ubi fures eifodiunt et furantur. Sed
et civitatem solis aedificant falso nomine, pro eo quod con-
vertit se sicut angelus lucis. In his ergo praevenit, in his oc-
cupat mentes, quae ad hoc factae sunt, ut videant Deum.
Prospicit tamen imminere sibi bellum, et maturum genti
suae affuturum sentit exitium. Ideo dicit, Quia gens Israel

valet super nos. Utinam et de nobis hoc dicat, sentiat nos

valere super se ! Quomodo senlire hoc poterit, si, cum mihi
cogitationes injicit malas, et concupiscentias pessimas, ego
non suscipiam, sed jacula ejus ignita scuto fidei repellam
si in omnibus quaecumque suggerit menti meae, ego memor
Christi mei Domini, dicam : «Vade retro, Satana! scriptum

» est enim : Dominum Deum tuum adorabis, et ipsi soli ser-

» vies ^
? ))Si ergo haec omni fide, omni constantia agamus,
^ Col. I. — 2 Psalni. cvi, 55. — ^ Joan. vm, 44. — '»
Mattli. iv, 10.
 IN liXODUM IIO.MILIA I. 9I

(licit et de iiobis, Quia gens Isracl iiiagna est, et valet super

nos. Sed et hoc quod dicit : « Ne fortc accidat nobisbellum,
» et conscntiant et hi cum adversariis nostris * , » ex prophe-
ticis vocibus pricvidit vcnturum sibi bellum et derelinquen-

dum se a filiis Isracl, et quia consentient adversario ejus,

ct adjicientur ad Dominum. IIoc cst enim quod de eo Hie-

remias propheta prc-edixerat : « Glamavit perdix, congrega-
)> vit quae non peperit, fccit divitias suas non cum judicio;
» in dimidio dierum cjus derelinquent eum, et in novissimis
» suiserit stullus^. » Intelligit ergo perdiccm se dictum, quae
non peperit congrcgassc, et quod hi quos non cum judicio

congrcgavit, in dimidio dierum suorum derelinquent eum,

et sequenturdominumet crealoremsuum Christum Jesum,
qui eos genuit. Ille aulem congregavit quos non genuit. Et

ideo remanebit stultus in novissimis suis, cum ad factorem

et ad parentcm suum universa qua^ nunc pro hujus tyran-
nide congemiscit, creatura confugcrit. Et hoc indignatur,
et dicit : « ne expugnantes, inqidt, nos, exeant dc terra
» nostra^ »Non vult nos exirc dc terra sua, sed vult ut
scmper porlemus imaginem terreni. Si enim ad adversa-
rium ejus confugcrimus, eum qui nobis priTparavit regna
coelorum, necessc est ut rclinquamus imogincm tcrreni, et
suscipiamus imaginem calestis. Propterea ergo Pharao sta-

tuit magislros operum, qui nos suas artes doceant, qui nos
artificcs malitia3 faciant, qui nobis magisterium malorum
praibeant. Et quia multi sunt isti magislri et doctores ma-
liliae, quos priefccit Pharao, ct est ingens mtdltitudo hujus-
cemodi compulsorum, qui omnes exigunt, impcrant, et ex-

torquent opera terrena : ideo vcniens Dominus Jesus fecit

alios magislros, et doctores, qui pugnantcs advcrsum illos,

et subjicicntes omnes eorum principatus, et poleslates, et

virtutes, dcfcndant a violentiis eorum filios IsraM, ct do-
^ Exod. I, 10. ~ "
Jcr. xvir, 1 1. _ 3 Exod. i, 10.
92 ORIGEMS

ceant nos opera Israelilica; et rursiim doceant nos mente

Deum videre, relinquere opera Pharaonis, exire de terra
yEgypti, abjicere yEgyptios et barbaros mores, deponere
totum veterem hominem cum actibus suis, et induere no-
vum, qui secundum Deum creatus est renovari semper de
die in diem ad iaiaginem ejus qui fecit nos, Christi Jesu Do-
mini noslri, cui est gloria et imperium in saecula saeculo-
rum, Amen.

HOMILIA IP.

De obsteLricibus.

Multa quidem^ adversum gentem Dei motitur rex iste, qui

non novit Joseph, et artes nocendi novas semper inquirit.

Verum nunc calhditas ejus supereminet modum, cum ob-

stetricum ministerio sobolem gentis conatur extinguere,
quarum arte solet vita servari. Quid enim dicit?» Et dixit,
» inquity rex iEgyptiorum obstetricibus Hebraorum, qua-
» rum uni nomen erat Sephora, et nomen alterius Phua, et

» ait : Cum obstetricabitis Hebraeas, et prope partum erunt,

» si masculus fuerit, occidite illum; si foemina, vivificate^ »

Sed his adjungitur in consequentibus : «Timuerunt autem

» obstetrices Deum, et non fecerunt sicut pra^ceperat illis

» rex yEgypti, et vivificabant masculos*. ».... Requiramus

ergo quomodo rex ^Egypti, qui est prlnceps hujus mundi,
vivificari mares non vtdt, foeminas vult. Si meministis, saepe

oslendimus disputantes, quod in foeminis caro et affectus ;

carnis designantur, vir autem ralionabilis sensus et intellec-

tualis sit spiritus. Sensum autem rationabilem, qui polest

Toni. ] I. p. iliT) 1 1 scqq. — ^ j^, , ^ 3
'
Exod. I, i5. — '-^
\.\n-\. 17.

i
 IN EXODUM HOMILIA II. (j3

coelestia sapere, qui potest iatelllgerc Dcum, ct quai sursum

sunt qua3rere, hunc odit Pharao rex ct princeps iEgypti,

hunc necari cupit et interimi. Cupit aulcm quacumque

carnis sunt vivere, et qua; ad materiam pertincnt corpora-
lem, haec non solum vivere, sed ct augcri et excoH cupit.
Vult enim ut omnes carualia sapiant, temporalia deside-
rent, quae supra terram sunt quaerant, nemo elevct ad coelum
oculos suos, nemo requirat unde huc venerit, nemopatriam
paradisum recordetur. Gum ergo videris homines in volup-
tatibus et deliciis vitam ducerc, luxu fluitare, epuhs, vino,

conviviis, cubilibus et impudicitiis operam dare; in istis

scias quod rex ^gypti masculos necat, et viviflcat foeminas.

Si vero rarum quemque videas unum ex mille adDominum

converli, oculos sursumerlgere, quae perpetua sunt et oeterna
quaerere, contemplari non ea quae videntur, scd quae non vi-

dentur, odisse delicias, amare contincntiam, luxuriam fu-

gere, excolerc virtutes; istum quasi masculum, quasi virum
necari cupit Pharao, persequitur, insectatur, millc adver-
sus cum machinis pugnat. Odit tales, vivere eos in ^gypto
non sinit. Inde ergo est quod in hoc mundo servi Dei et
omnes qui Deum quaerunt, despectui habentur et contemp-
tui. Inde contumeliis expositi sunt, inde replentur oppro-
briis, inde odia in eos et persecutiones agltantur, quia odit
eos Pharao; odit hujusmodi mares, qui foeminas amat. Iste
etiam obstetrices corrumpere aggreditur, et per ipsas im~
plere quod desiderat, quarum etiam nomina nobis per pro-
visionem Spiritus sancti, qui hsec scribi voluit, indicantur :

Sephora, inquit, una, quae interpretatur passer; et Phua ,

qua3 apud nos vel rubens, vel verecunda dici polest. Per
has igitur necari mares, ct vivificari solas foemlnas quaerit.
Sed quid dicit Scriptura : « Et timebant, tnquit, ob-
» sletrices Deum, et non feccrunt sicut praecepit cis rcx
g4 ORIGENIS

» ^gypli*. » Istas obslelrices dixerunt ante nos quiclam, ra-

lionabilis erudilionis formam teuere. Obstetrices enim me-
dicae quc^dam sunt, et lam masculos nascentes quam foemi-

nasfovent.Eruditioergoistacommunisrationabilisscienliae,
ad omnem propemodum pervenit sensum, omnes instruit,

omnes fovet. Si quis in ea virilis animi fuerit, et voluerit

coelestia quaerere et divina sectari, veluti medicatus et fo-

tusperhujusmodi eruditionem, addivinorum intelligentiam

paratior veniet. Una est enim velut passer quoe celsiora do-

cet, et rationabilibus doctrinoe pennis in altum volare pro-

vocat aniinos. Alia quae rubens est, vel verecunda, moralis
est, mores componit, verecundiam docet, instituil honesta-
tem. Mihi tamen, quoniam dicit de his Scriptura quia ti-

mebant Deum, et non fecerunt praecepta regis yEgypti, vi-

dentur obstetrices islae duae utriusque testamenti figuram

servare, et Sephora quae passer interpretatur, Legi, quae
spiritualis est, posse conferri; Phua vero, quae rubens vel

verecunda est, indicare Evangelia, quae Christi sanguine

rubent, et per universum mundum passionis ejus rutilant

cruore. Ab his ergo animae quae nascuntur in Ecclesia, ve-

hit obstetricibus medicantur, quia ex Scripturarum lec-
tione cuncta in eas eruditionis medicina confertur. Tentat
tamen Pharao per haec necare Ecclesiae masculos, cum stu-
diosis quibusque in Scripturis divinis haereticos sensus et

perversa dogmata suggerit. Sed stat immobile fundamen-

tum Dei. Timent enim obstetrices Deum, id est, timorem
Dei docent; quia « initium sapientiae timor Domini*. »

Sed post hsec^ ubi vidit Pharao quod per obstetrices non
posset necare masculos Israel, « praecepit, inquitj omni
» populo dicens : Omne mascuHnum quodcumque natnm
1 Exod, 1, 17. — 2 Psal. cx, jo.

-'N. 5, 4- P- 1^4» '55.

 IN EXOUUM HOMII.IA 11. gT)

n fucrit HcbrcTis, in flumen projicitc, et omne fccmininiiin

» vivificatc*. » Yidele quid princeps hujus mundi praeci-

pit suis ut infantes nostros rapiant, et in flumcn projiciant,
primae statim nativitati nostrorum insidiantes conlinuo, ut
ubera Ecclesiac prima contigerint, irruant, diripiant, perse-
quantur, undis et fluctihus hujus saRCuH ahsorbcant. \idete
quid audiatis, sapientia Dei per Saloinonem dicit : « Intel-
» hgihiiiter inteHige quae apponuntur tibi^ » Vide statim ut
natus, imo ut renatus fueris, quid tihi imminet. Hoc illud

cst quod in Evangelio legis, quia Jesus, statim ut ascendit

de haptismo, « ductus est ah spiritu in desertum ut tenta-

» retur a diabolo^ » Hoc crgo cst quod et hoc loco Pharao
praecepit populo suo, Hehraeos infantcs statim ut nati fue-

rintinvadant, diripiant, aquis suhmergant. Hoc fortassis est

quod per Prophetam dicitur: « Quia intraverunt aquae us-

» que ad animam meam. Defixus sum in limo profundi, et
» non est substantia \ » Sed propterea Christus superavit
et vicit, ut tihi vincendi iter aperiret. Propterea jejunans
vicit, ut et tu scias hujusmodi genus daemoniorum jejuniis
et orationihus superandum. Propterea et ohlata sihi omnia
regna mundi, et gloriam corum contemnit, ut et tu con-
temnens gloriam mundi possis superare lentantem. /Egyp-
tii vero, quibus Pharao dedit praecepta, foeminas tantum vi-

viilcant, oderunt masculos: oderunt namque virtutes, vitia

lantum et voiuplales nutriunl. Et nunc igitur insidiantur

vEgyptii, si forte Hehraeis nascatur aliquis mascuius, ut sta-

tim persequantur et interliciant, nlsi cavcant, nisi ohser-

venl, et occuitent germen masculinum. Denique refcrt
Scriptura quod de trihu Levi quaedam genuit masculum,
el videns infiintem esse elegantem, occultavit eum mensi-
hus Iribus^ \ ide si non propterea nohis praecipitur ne ho-
* Exod. I. 2if — 2 Prov. xsiii, 1. — 8 MaUli. iv, i. — * Psal. i.xviii, »,
2. — ^ Fxod. II, 1.
 gG ORIGENIS

nos actus in publico geramus, ne justitiam nostram coram

hominibus faciamus, sed ut clauso ostio oremus Patrem in

occulto, et quod facit dextera nostra id nesciat sinistra.

Nisi enim in occulto fuerit, diripietur ab ^gypliis, inva-
detur, in flumen jactabitur, undis et fluctibus submerge-
tur. Ergo si facio eleemosynam, quia opus Dei est, mas-
culum genero. Sed si ita faciam ut hominibus innotescat, et
ab hominibus laudem quaeram, et non eam occultavero;
rapta est ab iEgyptiis eleemosyna mea, et in flumen de-
mersa est, et tanto labore tantoque studio /Egyptiis mas-
culum genui. Propterea, o vos populus Dei qui haec audi-
lis, nolite putare ( ut saepe jam diximus ) veterum vobis
fabulas recitari, sed doceri vos per haec, ut agnoscatis or-
dinem vita?, instituta morum, fidei, virtutisque certamina.
« Videntes ergo isti dc triba Levi elegantem esse infan-
» temy celaverunt eum mensibus tribus. Cumque non pos-
» sentampliuscelare eum, sumpsit,m^Mt7^ mater ejustibin,
» et hnivit bilumine, et injecit infantem in eam, et posuife

» in palude secus flumen ; et observabat soror ejus de longe,

» ut videret quid accideret ei. Descendit aulem fUia Pha-
» raonis ut lavaretur in flumine, et audivit plorantem infan-
» tem, et misit, inquit^ et assumpsit eum; et dixit filia Pha-
» raonis, Quia de infantibus Hebraeorum est hic*. » Post haec
jam refertur quomodo soror ejus dixit ut matrem pueri vo-
caret, quae eum uutriret. « Et dixit, «Vi^uU, ad illam filia

» Pharaonis : Custodi mihi huncinfantem, et nutri eum mihi;

» ego autem dabo tibi mercedem. Cumque nutrisset eum,
» et fortior factus esset, induxit illum ad filiam Pharaonis,
» et factusest ei in filium, et nominavit nomenejusMoysen,
» dicens, quia de aqua eum assumpsi^. » Singula haec immen-
sis repleta mysteriis tempus exigunt grande, et totius diei

spatium si in his consumamus, vix fortasse sufliciat. Brevi-

* Exod. 11, 2 el seqq, — ^ Ibid. 9.
 IN EXODUM HOMILIA II.
97
ter lamon aliqtio nobis pro Ecclcsiae aedificatione pulsanda
siint. Pulo filiam Pliaraonis Ecclcsiam qux congregatur ex
genlibus videri posse, quae quamvis impium et imquum ha-
beat patrem, lamen dicitur ad cam per Prophetam : « Audi
)) fdia ct vide, et inclina aurem tuam, ct obliviscere popu-
)) hmi tuum, ct domum palris tui, quia concupivit rex spc-
» cicin tuam \ » llaec ergo est quae exiit de domo patriset
venit ad aquas, ut lavaretur a peccalis quoe contraxcrat ih
domo patris sui. Denique statim viscera misericordiae sus-
cipit, et miscratur infantcm. Haec ergo Ecclcsia cx gentibus
veniens, in palude invenit jaccnlem Moysen, abjectum a
suis et expositum; dat eum nutrici, et nutritur apud suos,
ibi agit infantlam. Gum auteni forlior factus esl, tunc indu-
citur ad cam, et adoptalur in filium. Moyses autem quia
Lex appellalur, in multis locis jam saepe dissertum cst. Ve-
niens ergo Ecclesia ad aquas baptismi suscepit ctiam Legem,
<piae tamen Lex crat inlra libin conclusa, pice et bituminc
oblila. Tibis gcnus est tcgminis, ex virgis aut ex papyro con-
lextum, vel etiam ex arborum corticeformatum, intra quod
injectus infans vidcbatur cxpositus. Jacebat crgo Lex con-
clusa inlra hujusmodi tcgmina, ct pice ac bitumine oblila,
vilibus ct terreis Judaeorum sensibus sordebat obsepla, iis-

quequo Ecclesia venirct ex genlibus et assumerct eam de Iu-

lcis ct palustribus locis, atquc inlra sapicntiae aulas et rega-

lia tecla conscisceret. llvec tamen Lex infantiam suam apud
suos transigit. Apud illos enim qui spiritualiter eam inlelli-

gcrc nesciunt, parvula cst et infans, ct lactcntium habcns

cibos. Cuni vero ad Ecclcsiam vcnit, cum Ecclesia; ingre-
ditur domum, fortior cst et validior Moyses. Amoto enim
vclamine liltcrae, perfectus in lectione ejus cibus et solidus
invenitur. Quid tamen est quod et mercedem nulrimento-
rum a (ilia percipit Pharaonis, illa apud quam Lex ct nata
* l's;il. M.v. 1(1.

IX. 7
1)8 OniGENlS

est et nutrita? Quid est quod Synagoga accipit de Eccle-

sia? Puto illud inlelligi posse, quod idem Moyses scribit di-

cens : «Ego in non gentem in semulatlonem vos inducam, in

» gentem insipienlem in iram vos concitabo *. » Et Syna-

goga crgo de Ecclesia istud mercedis accipit, ut ultra idola
non colat. Videns enlm eos qui ex gentibus sunt ita ad
Deum conversos esse ut ultra idola nesciant, Deum praeter
unum neminem venerentur, ipsa erubescit idola ultra jam
colere. Istud ergo reclplt beneficii de Ecclesia Synagoga,
quod ei parvulam nutrisse visa est Legem. Sed et nos etiam
si Pharaonem habuimus patrem, etiam si nos in operibus
mahs geouit princeps hujus mundi, cum venlmus ad aquas,
assumamus ad nos legem Dei, nec nobls sordeat Htteroe ejus
vile tegumen et obscurum qure parva ejus sunt et lactentla
:

concedamus, quaj perfecta et vahda sunt sumamus, atque

hasc intra cordis nostri tecta regaha collocemus. Grandem
et vahdum habeamus Moysen, nihll de eo parvum, nihll
humile sentiamus, sed magnificum totum, totumegregium,
totum elegans. Totum enim magnum est quidquid splri-

luale, quidquid subhmis intenigentlai est. Et oremus Do-

minum Jesum Ghristum ut ipse nobis revelet et ostendat
quomodo magnus est Moyses, et quomodo subhmis esl. Jpse
enim revelat qulbus vult, per Splritum sanctum. Ipsi glo-
ria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
* Dcut. xxxir, 2 t *
 IN EXODUM. 99

HOMILIA IIP.

De eo quod scripium cst : Ego autem gracili voce sum

et tardus lingua.

Donec esset Moyses in iEgypto, et erudiretur omni sa-

I.

pientia ^gypliorum, non erat gracili voce nec tardus lingua

ncc profitebatur se esse ineloquentem. Erat enlm quantum
ad /Egyptios, et sonoraj vocis, et eloquentiae incomparabi-
lis'"^. Ubi autem coepit audirc vocem Dei, et eloquia divina
suscipere, tunc sensit exilem et gracilem vocem suam, lar-

damque et impeditam esse suam intelhgit linguam : tunc

se pronuntiat mutum, cum verum illud
coepit agnoscere

Verbum, quod erat in principio apud Deum'. Sed quo fa-

cilius quod dicimus possit adverti, utamur hujusmodi simi-
litudine. Mutis animalibus, quamvis sit imperitus et indoc-
tus, ralionabilis homo si comparctur, videbitur eloqucns
ad comparalionem corum, qua; ct rationis et vocis expertia

sunt : si vero eruditis et eloquentibus viris, atquc in omni

sapientia probalissimis confcratur, et ineloquens et mutus
videbitur. At si ipsum quis contempletur divinum Verbum,
ipsamque divinam respiciat Sapientiam, quantaevis sit eru-
ditionis et quantaecumque sapientiae, multo amplius quam
apud nos sunt pccudcs, ipse apud Deum mutum se aninial
iprofilcbitur. Hoc nimirum crat Moyses. Quod et beatus Da-

Ivid intuens, et tali ordine semelipsum ad divinam sapien-

[tiam librans, dicebat: «Ut jumentumfactus sum apud te*.»

iSecundum hoc ergo et Prophetarum maximus Moyses in

praiscnti lcctione dicit ad eum, quod gracili voce sit et tar^»

iToni.lI, p. i35ctseqq.
' FiXod. IV, — ^ Joan. i, x. — * Psal. i,xxn, aS.
1 00 OniGEiMS

diis liiigua, quod et i:on sit eloquens. Omnes enim homines

ad comparationem Verbi dlvini, non solum ineloquentes,
sed et muti pulandi sunt.
II. Quia igitur in id intelligentiae profecit ut agnosceret

semetipsum, in quo est pars maxima sapientiae, remunerat

eum divina dignatio ; audi quam optimis magnificisque mu-
neribus. «Ego, inquit, aperiam os tuum, et instruam te
» quoe oporteat te loqul *. » Beati sunt quorum Deus os ape-
rit ut loquantur ! Prophetis Deus aperit os, et replet illud
eloquio suo; sicut in praesenti dicit : «Ego aperiam os tuum^
» et instruam te qune oporteat te loqui. » Sed et per David
dicit Deus : « Dllata os tuum, et replebo iliud ^ » Similiter
et Paulus dicit: «Ut detur mlhi sermo in adapertione oris
» mei ^. » Eorum ergo qui verba Dei loquuntur, os Deus
aperit. Vereor autem ne slnt aliquiquorum e contrario os
dlabolus aperiat. Nam qui loquitur mendacium, certum est
quia diabolus aperult os ejus ut mendaclum loqueretur.
Qui falsum testimonium diclt, qui scurrilitates ac turpitu-
dines et caetera hujusmodi de ore suo proferunt, diabolus
aperuit os eorum. Vereor ne et susurronum et detracto-
rum os diabolus aperiat, scd et eorum qui otiosa verba pro-
ferunt, pro quibus reddenda in die judlcii ratio est. Jarn

vero qui iniquitatem in excelsum loquuntur, q^ii negant

Dominum meum Jesum Christum in carne venlsse, vel qui

Spiritum sanclum blasphemant, quibus neque in praesenti

neque in futuro saeculo remiltetur ; quls dubitet quod os eo-
rum diabolus aperiat? Vis tibi et hoc de Scripturis osten-
dam, quomodo hujusmodi hominibus, qui adversum Chri-
stum loquuntur, os diabolus aperit ? Vide quid scriptum est

de Juda, quomodo refertur quia introivit in illum Satanas,

et quia misit in cor ejus diabolus ut traderet, Dominum *-

* Exodiim, IV, 12. — 2 Psalm. lxxxi, lo. — ^ Ephes. vi, ig. — * Joan.
XIll.
 IN IiXODUM HOMILU III. 101

J|)se ergo aperuit os ejus, ut loqueretur cum priiicipibus et

Pharisaeis, quomodo eum Unde traderet accepta pecunia *.

mihi videtur non esse parvae gratise intclligere os quod ape-

rit Deus, et intelligere os quod aperit diaLoIus. Non est sine

sancti Spiritus gratia hujusmodi os et verba discernere. Et

ideo in divisionibus spirituahum gratiarum additur etiara

hoc, quod datur quibusdam discrelio spirituum^. Ergo spi-

ritualis est gralia pcrquam spiritus discernitur; sicutetalibi

dicit Apostolus : « Probate spiritus si ex Deo sunt^ » Sed

sicut Deus aperit os sanctorum, ila puto quod et auressanc-
torum Deus aperiat ad audicnda verba divina. Sic enim
dicit Esaias propheta : « Dominus aperuit mihi aurem, ut
M sciam quando oporteat dici verbum^. » Sic et oculos ape-
rit Dominus, sicut aperuit oculos Agar : « Et vidit pulcum
» aquae vivae *. » Sed et Helisa3us propheta dicit : « Aperi, Do-
» mine, oculos pueri, ut videat quia plures nobiscum sunt
» quam cum adversariis. Et aperuit, inquit, Dominus ocu-
)>lospueri, et ecce totus mons plenus crat equitibus et
» curribus, auxiliisque coelestibus^. Circumdat enim Ange-
» lus Domini in circuitu limentium eum, ut eripiat eos^ »

Aperit ergo (ut diximus ) Dcus, ct os, et aures, et oculos,

ut vel loquamur, vel cernamus, vel audiamus quae Dei sunt.

jSed el illud non oliose accipio quod dicit Propheta : « Eru-
» ditio, inquity Domini aperuit mihi aurem ^ » Hoc mihi
videtur ad nos, id est, communiter ad onmem Dei Eccle*
sianv pertinere. Si enini in Domini eruditione versemur,
aperlt et nobis aurcm Domini eruditio. Auris vero quae per
eruditionem Domini aperitur, non semper aperta est,* sed
aliquando aperta, aliquando clausa est. Audi Legislatorem
diccntem Ne reccperis auditum vanum ^ » Si quando ergo
: «

vana dicuntur, si quando inania, inopta, turpia, profana,

* M;ttlli. wvt, —2 1 Gut. xii, 10.— 3 1 Joan. iv, i. — '*

Is. l, 5.—Cen. '

Kxi, \i). - '•

i Hrg. VI, i;.-—'' r\s. XXXIV, 7. ~ ^ Is. 1,, 5. — '^
KxotJ.xxm, i.
102 OMGEMS
scelesta proferuntur, qui novit Domini cruditionem claudit
aures, et avcrlit auditum, et diclt Ego autem sicut sur-
: «

» dus non audiebam, et sicut mutus, qui noa aperuit os

» suum*. » Si vero ad utilitatem anima? perlinent quae di-
cuntur, si de Deo sermo est, si mores docet, virlutes invi-
tat, vitia resecat,patere debent aures hujuscemodieloquiis:
etnon solum aures, sed et cor, et mens, et tota ad hujus-
cemodi auditum anima^ janua pandenda est. Summa tamen
moderatione praecepti usa est lex, ut non diceret : Non au-
dies auditam vanum ; sed, iion recipics. Nam vanafrequen-
ter audimus. Marcion quae loquitur, vana sunt; Valentinus
quse loquitur, vana sunt : et omnes qui conlra creatorem
Deum loquuntur, vana sunt quae loquuntur. Sed tamen fre-

quenter nos audimus ea, ut adversum ea respondere possi-

mus : ne forte subripiant simpHcioribus quibusque fratrum
nostrorum per sermonis ornatum. Audimus ergo haec, sed

non recipimus; dicta sunt enim de ore ilioquod diabolus

aperuit. Et ideo orandum nobis est ut dignctur Dominus
aperire os nostrum, ut possimus et contradicentes revin-
cere, et obturare os quod diabolus aperuit. Haec de eo quod
scriptum est : « Ego aperiam os tuum, et instruam te quae

» oporteat te loqui^. »Non solum autem Moysi promittitur

os aperiri a Domino, sed et Aaron. Dicitur enim et de ipso :

« Ego aperiam os tuum, et os illius, et instruam vos qujE

» faciatis^ » Occurrit enim et Aaron Moysi, et exiit de
iEgypto. Occurrit autem ei. UbJ ! in quali loco ! interest

enim ubi occurrat Moysi is cujus os aperiendum est a Deo.

Occurrit enim (inquit) in montem Dei. Vides quia merito
aperitur os ejus qui potest occurrere in monlem Dei. Pe-
trus et Jacobus et Joannes in montem Dei ascenderunt, ut

transformatum Jesum videre mererentur, et Moysen cum

ipso atque Heliam viderent in gloria. Et tu ergo nisi ascen-
* Psal. XXXVIII, i3. — 2 Exod. iv, 12. — ^ Ibid. i5.
 IN EXODUM IIOMILIA I!I lOe')

deris ad montcm Dei, el ibi occurrcris Moysi, id cst, nisi

cxcelsum lcgls asccndcris sensum, nisi ad spiritualis intel-

ligenlia? cacumen evaseris, iion est os tuum aperlum a Do-

mino. Si in hiimili loco lillcrse sleteris, et hislorinc texluni

Judaicis narrationibus inncctas, non occurristi Moysi in

monlem Dei, nec os tuum aperuit Deus, neque instruxit tc
(juac oportcat tc loqui. Nisi ergo Aaron occurrisset Moysi in
monte, nisi ejus sensum sublimem vidisset et arduum, nisi

cxcclsam ejus inlelllgcntiam pcrspexisset; nunquam ei lo-

cutus fuissct verba Dci, nequc virtutem signorum prodigio-

rumque tradidissct, neque parlicipem eum tanli mysterii

conscivissct.

III. Vcrum quonlam longum est de singulis per ordinem

dicere, vidcamus ingressi ad Pharaonem Moyses et Aaron,
quiddicunt : « Hajcdlcit Dominiis: Dimitte populum meum,
» ut scrvlant mihi in ercmo*. » Non vult Moyscs ut populus
in ^gyplo positus scrviat Domino, sed ut exeat in deser-
lum, et ibi serviat Domino. Hoc est sine dubio quod osten-
dlt, quia doncc quis in tenebris saecularibus manet, et in
negotiorum obscuritate versatur, non potest servirc Do-
mino. Non enim potest duobus dominis servlre^ : non po-
lest Domlno mammonoc. Excundum Igitur nobi*
servire et

esl dc yEgypto; rellnquendus est mundus, si volumus Do-

mino servire. Rclinqucndus autcm, dico, non loco, sed

animo : non itincrc proficisccndo, sed fide proficiendo.
Audi ha^c eadcm Joanncm dicentem : « Filioli, nolite dlU-
» gercmundum, noquc ea quaj in mundo sunt, quoniam
» omne quod in mundo est dcslderlum carnis est, et desi-

» derium oculorum^ » ¥A quid tamen dlclt? Quomodo, vel

quatcnus proficlsci jubet ex yEgypLo, vldeamus : « Viam,

» inquit^ Irlum dicrum ibimus in eremo, et ibi immolabi-
» mus Domino Dco nostro^ » Quoc cst via trium dierum,
* Exod. V, 1. —2 Liic. XVI, i5. — * i Jotin. n, i5, iG. — * Exod. m, 18.
104 OIUGEMS

quic nobis iiicedeiida est, ut exeuntes de /Egyplo pervenire

possimus ad locum in quo immolare debeamus ! Ego viam
iilum inteliigo cjui dixit : «Ego sum via, et veritas, et vita*.

Haec via triduo nobio incedenda est. Qui enim confessus

fuerit in ore suo Dominum Jesnm^ et crediderit in cordc
suo quod Deus illum suscilavit a raortuis terlia die, saivus

erit. Ilaec ergo cst Iridui via, per quam pervenilur in locum
in quo Domino immolelur et reddatur sacrificium laudis.
Hoec, quanlum ad mysticum pertinet intellectum. Si vero
etiam moralem, qui nobis perutilis est, requirimus locum,
iter tridui de yEgypto proficiscimur, si ita nos ab omni in-

quinamento animaj et corporis ac spiritus conservemus :

('.
ut, ciatniadniodum dlxit ApostoLus, integer spiritus ves-

» ter et anima, et corpus in die Jesu Gliristi servetur^ »

Tridui iter proficiscimur de /Egyplo, si rationalem, natu-

ralem, moralem sapientiam de rebus mundialibus auferen-
tes ad statuta divina convertimus; tridui iter de ^gypto
proficiscioiur, si puriCcantes in nobis dicta, facta vel co
gitata (tria sunt enim haec per quiE peccare homines pos-
sunt), efficiamur mundi corde, ut possimus Deum videre.J
Vis aulem videre qua hujusmodi sunt qua^ in Scripturis in-
dicat Spiritus sanclus PPharao hic, qui est princeps x^Egypti,

ubi se videt vehementius perurgeri ut dimittat populuin

Dei, secundo loco hoc cupit impetrare ne longius abeant,
ne totum Iriduum proficiscantur, et dicit : « Non longe ab-
))^ealis \ » Non vuit longe a se iieri populum Dei; vult euin

si non in facto, vel in sermone peccare; si non in sermoncj

vel in cogilatione deliuqucre. Non vult ut totum a se tri-

duum proficiscantur. Vult in nobis vei unum diem suum

habere, in aliis duos; in aliis totum triduum ipse possidet.
Sed iili beati qui integrum ab eo triduum secedunt, et nul-

lam in eis suam possidet diem. Non ergo puletis, quia tunc
^ J()a;i. XIV, (). — 2 \\,)iu. X . (). — -'
i Ihcss. v, 20. — ' E.vOil. v 111, 28^
 IN EXODLiU IlOiMlLIA 111. 100

lantuuiiiiodo eduxlt Moyses populum dc ALgypto. Et nuiic

Moyscs, queni habemus nobiscum (habemus enim Moysen
ct Prophetas) , id est, lex Dei, vult le educere de /Ej^yplo;
si audias eam, vult te lon^e facere a Pharaone. Eruere te

cupit de opere luti et palearum,* si tamen audias iegem

Dei, ct spiritualiter inteHigas. Non vult te in carnis et tene-

brarum actibus permanerc, sed exire ad eremum, venire

ad locum perturbationibus et fluctibus saiculi vacuum, ve-

nire ad quictem silentii. Verba enim sapienliaj in silenlio el

quiete discuntur. Ad hunc ergo locum quietis cum veneris,

ibi poleris immolarc Domino, ibi Icgem Dei et virtutem

divinre vocis agnoscere. Propterea ergo cupit te Moyses eji-

ceie de inedio flucluanlium negoliorum, et de medio per-

strepentium populorum ; propterea cupit tc cxire de /Egypto,
id est de tenebris ignorantiae : ut legem Dei audias, et lu-

cem scicntiac capias. Sed obsistit Pharao; relaxare te non

vult roclor tcnebrarum harum; non vult te abstrahi de te-
nebrls suis, et ad scientiae lumen adduci : et audi quid di-

cit : « Quis cst, uiquit, cujus audiam vocem ? Nescio Do-

)) minum, et Israijl iion dimittam*. » Audi quid rcspondil
j)rinccps hujus mundi : nescire sc Deum dicit. Vides quid
agit cruda supcrbia. Donec iii laboribus hominum non est,

et cun hominibus non flagellatur; proptcrea tenuit eum

superbia ^ Denique vidcbis eum paulopost quantum proii-
cit in flagellis, quanto melior verberatus eilicilur. Is(e qui
modo dicit : « Nescio Dominum, » poslca cum vim sense-
rit verberum, dicturus est : « Orate pro mc Dominum^; »
et non solura hoc, sed etiam conlcstantibus magis lalcbi-

!
lur quia digilus Dei est in virlutc signorum. Nemo eigo ila

inerudilus divinoe sit disciplina^, ut flagella divina perniciem

j)utet, lit verbera Domini poenalem crcdat inlcritum. Eccc
Miarao diuissinms; tamen proiicit vorbcratus. Anlc ver~
i
V.Xud. V, 2. — •i
l\;,f. ixxil, ,-,, i\. — S
Kxod. VMI, ?.
loO OllIGEMS

Lera Dominuin nescit; verberatus supplicari pro so Domi-

nuni rogat. Est proleclus in poenis, hoc ipsum agnoscere
cjuod merueris poenam. « Ncscio cro^o, ait^ Dominum, et
» fsrael non dimiito. » Sed vide in Evangeliis, quomodo
verberatus emendet hanc vocem. Scriptum est enim quia
clamaverunt daemones ad Dominum, et dixerunt : « Quid
» venisti ante tempus torqucre nos? Scimus te qui sis : Tu
» es Fihus Dei vivi*. » Ubi lormenta senserunl, sciunt Do-
minum. Ante flagella dicit : « Nescio Dominum, et Israel
» non dimitlo; » sed postea Israel dimittit, et non solum
dimittit, sed et ipse perurgebit eum exire. Nulla enim so-
cietas hicis ad tenebras; nulla pars fideh cum infideh^. Sed
quid adhuc addit in responsis suis? « Quare, inquity Moy-
» ses et Aaron, pervertitis popuhim ab operibus ? Discedite
» unusquisque ad opus vestrum ^ » Donec secum est popu-
lus, et lutum operatur ac laterem; donec in paleis oceu-
patus esl, non pulat eum esse perversum, sed recto ilinere
incedere. Si vero dicat, Volo ire viam trium dierum et ser-
vire Domino, perverti populum dicit per Moysen et Aaron.
Hoc quidem dicebatur antiquis. Sed et hodie si Moyses et

Aaron, id est propheticus et sacerdotalis sermo animam

sollicitet ad servitium Dei, invitetque eam exire de sacculo,
renuntiai^e omnibus quae possidet, operam dare divinae legi,

et sequi Verbum Dei; continuo audies dici ab his qui Pha-

raoni unanimes et amici sunt *
Videte quomodo seducun-
tur homincs et pervertuntur, quales adolescentes ne iabo-
rent, ne militent, ne agant aliquid quod eis prosit, relictis

rebus necessariis ct utilibus, ineptias sectantur ct otlum»

Quid est servire Domino? Laborare nolunt, et inertis otii

occasiones requirunt. Haec erant tunc verba Pharaonis,

haec et nunc amici ejus et familiares loquuntur. Non soluni

verbis res agitur, sequuntur et verbera, flagellari jubet scri-

* MaUh. VIII, 29. Marc. i, i^- — '2 Cor. vi, i4, i5. — » E.tod. v, 4-
 IN EXODlM II0M1LI\ Uf. 1 07

Las Hebracorum, paleas non dari, opus exigi : haec pertulo-

runt patres, ad quorum figuram sacpc etiam populus Dei

qui est in Ecclcsia patitur. Invenics cnim, si considcres cos

qui se ex intcgro principi hujus mundi tradiderunt, pro-
speris successibus agcre, omnia cis, ut ipsi pulant, fcHciter
evenirc; servis autem Dei saepe ncc hacc quidcm humani
viclus humiha et parva succcdcre. Istas cnlm pulo vidcri
paleas, quac a Pharaone ministranlur. Fit ergo saepe, ut

Deum timcntcs viH hoc etiam et paleis simiH indigcant

victu; sacpe etiam persccutiones sustincnl tyrannorum, per-
ferunt cruciatus et saeva tormenta, ila ut fatlgati nonnuHi

dicant ad Pharaonem : Utquld tu ainigis populum tuum?

Superati namquc verberibus, nonnulH a fide decidunt, et
confitcntur sc esse populum Pharaonis. « Non cnim omnes
» qui cx Isracl, hi sunt Israelitae; nec quia sunt scmen, sunt

I
j) omncs ct fiHi *. » Isti crgo qui dubii sunt, ct in tribula-

I
tionibus fAtlgantur, etiam conlra Moysen et Aaron loquun-
tur, ct dicunt : « Ex qua die intraslis, et cxistis vos ad Pha-

» raoncm, exccrabilem odorcm noslrum coram eo*.

fcclslls >>

j
Verum dicunt isti, Hcct ignorcnl fortassc quod dlcunt, si -

I
cut ct Ca/phas IIIc vcrum dlccbat, quia « expedlt vobis ut
» moriatur unus pro populo^, » scd quld dlceret ncsciebat.
Nam, ut Aposlolus dicit, « Chrlsti bonus odor sumus; sed
» aliis, inquit, odor de vila in vitam, aliis autem odor de
» mortc in mortcm \ » Ita et prophcticus sermo suavis odor
est credcntibus; dublis vero et incredulis, ct his qui se po-

pulum confilcntur csse Pharaonis, odor cxccrabills cfrici-

lur. Scd et ipsc Moyses dlcit ad Dominum, quia Ex quo «

» locutus sum cum Pharaone, afllixit populum tuum ". »

Ccrtum cst cnim quia antcquam scrnio Dei audiatur, an-
tcquani pra;dicalio divina nascalur, non cst Iribulallo, non

* liom . IX, ("),

j. — 2 ExcmI. V, 21. — ' Joan. xi , 5o. — * 2 Cor. n , i5,
16. — ^ Exod. V, 25.
108 ORIGEMS

est lentalio; qula nisi buccinel tuba, non commltlitur bel-

luni : ubi vero signuni belli tuba praedicationis ostende-

rit, ibi, inquil, scquitur altlictio, ibi oninis tribulationuui
pugna consurgit. Ex quo ergo loqui coepit Moyses et Aaron
ad Pharaoneiu, aiiligilur populus Dei. Ex quo in aniniam
tuani sermo Dei perlatus est, necessario certamen inlra te

virlulibus adversum vitia suscitatur : prius vero quam ve-

niret sermo qui argueret, vilia intra te in pace durabant;
sed ubi sermo Dci facere coepit uniuscujusque discrimen,
tunc perturbatio magna consurgit, et sine foedere nascitur

bellum. Cum injuslilia enim quando potest convenire jus-

titia, impudicilia cum sobrielate, cum veritate mendacium?
Et ideo non magnopere perturbemur, si videtur odor nos-
ter cxecrabilis esse Pharaoni. Execrationi namque et vitiis

ducitiir virtus. Quin potius, ut in posterioribus dicit, quia

stetit Moyses ante Pharaonem, stemus etiam nos contra
Pharaonem et non (lectamur, sed stemus a succincti lum-
» bos 7iostros in veritate, et calceati pedes in prajparatione

» Evangelii pacis*. » Sic enim nos hortatur Apostolus di-

cens : « Staie ergo et nolite iterum jugo servitulis inhae-

» rere^. » Ilerum dicit : « In quo stamus, et gloriamur in
» spc gloriae Dei \ » Stamus autem confidenler, si Domi-
num deprecemur ut slatuat pedes nostros super petram,
ne nobis illud eveniat quod idem Propheta dicit : « Mei
» autem paulo minus moti sunt pedes, etpaulominus effusi

» sunt gressus mei ^. » Stemus ergo ante Pharaonem, id est,

obsistamus ei in certamine, sicut et Pelrus Apostolus dicit
« Cui resistite fortes in lide \ » Sed et Paulus nihilominus
dicit : « State in fide et viriliter agite ^ » Si enim fortiter

steterimus, consequetur illud quod orabat Paulus pro disci-

pulis dicens, quia « Deus conteret Satan sub pedibus ves-

'
ilpluij. VI, KJ el 1.'). — -^ Gal. V, 1. — s
llouj. V, 2. — ''
l*sal. i,xxiii,..2.

— ^ l Pcl. V, K). — ''2 Coi". XVI, 10.

 Ii\ liXODUAI ilOMIMA III. 1
0(J

» tris volocltor*. » Quanlo cniin nos constantius et fortius

stetcrimus, lanto infirmior ct invaiidior erit Pharao. Si au-

tcin nos vcl infirmi cosperimus essc, vcl dubii, ille adver-
sum nos validior ct constantior fict. Et vcre illud implcbitur
in nobis, in quo Moyscs dcdlt figuram. Gum cnira Ipse clc-

varet manus, vincebatur Amalcch^. Si vcro vclut lassas

dejiceret, et brachia infirma dcponcrct, invaicsccbat Ama-

Icch. Ita ergo etiam nos in vlrtute crucls Christl cxtoliamus

brachla, ct elevcmus In oratione sanctas manus In omni

loco sinc ira et dlsceptatione, ut Domlnl mcreamur auxl-
lium. Hoc idcm namque et Jacobus Apostolus cohortatur
dicens : « Resistltc autem diabolo, et fugict a vobls \ » Aga-
mus crgo omni fidc, ut non soium fuglat a nobls, scd ct

conteratur Satanas sub pcdibus nostnis, sicut ct Pliarao

dcinersus est In marc ct in profundo abyssl extinclus. Nos
autem sl reccdamus dc /Egypto vltiorum, fiuctus sasculi

lanqunm itcr solidum evademus, per Jesum Ghristum Do-

minum nostrum, cui est glorla ct Imperium in saccuia sae-

culorum. Amen.

HOMILIA I\\
De decem plagis quibus percussa esl yEgypfus.

Narrata et oxplicata iEoyptiorum castigatione,sic

inde spiritnalein moralemque sensum deducit* :

Puio ergo, nt sentire possum, quod Moyses ad /Egyptum

voniens, et defcreus virgam qua castlgal et verberat /Egyp-
lum decem plagis; Moyses hic lex Dei slt, qunc data est

'
Uom. XVI, 9.0. — ^ Exod. xvii, 1 1. — * Jac. iv, j.
* Tom. II, p. 1^9 et scqq. — ^ IN. 6, 7, 8. p. lii ad 14.'),
110 ORIGENIS 1
iiuic muiulo ut eum deccm plngis, id cst, dcccm mandatis
quac iu Decalogo continentur, corripiat et emendet : virga
crgo pcr quam geruntur haec omnia, pcr quam yEgyptus
subjicitur et Pharao superatur, crux Ghristi sit, per quam
mundus hic vincitur, et princeps hujus mundi cum princi-

patibus et potestatibus triumphatur. Quod autcm virga pro-

jecta sit draco, vel serpens, et devorat yEgyptiorum mago-
rum serpentes, qui id simihter fecerant; serpentem pro
sapientia ponivel prudentia, indicatevangelicus sermo cum
dicit : « Estote prudentes tanquam serpentes * ; » et ahbi :

« Serpens erat prudentior omnibus animantibus et bestiis

» quoe erant in Paradiso^. »Grux ergo Ghristi, cujus praedi-

catio stuhitia videbatur, quam Moyses, id est, lex continet,

sicut Dominus dixit : « De me enim ille scripsit^; » hsec,

inquam, crux de qua Moyses scripsit, postquam in terra

projecta est, id est, posteaquam ad creduUtatem et fidem

hominum venit, conversa est in sapientiam, et tantam sa^
pientiam, quae omnem TEgyptiorum, id est, hujus mundi,
sapientiam devoraret. Intuere ergo quomodo stultam fecit

Deus sapientiam hujus mundi, posteaquam manifestavit

Ghristum, qui crucifixus est, Dei virtutem esse et Dei sa-
pientiam; et universus jam mundus comprehensus est ab
eo qui dicit « Gomprehendens comprehendam sapientes
:

» in astutia eorum^. » Quod vero aquae fluminis vertuntur

in sanguinem, satis convenienter aptatur. Primo quidem

ut is fluvius cui Hebraeorum parvulos crudeU nece tradi-

derant, auctoribus sceleris pocuhim sanguinis redderet, et

cruorem polluti gurgilis, quem parricidaH caede maculave-

r&nt, potando sentirent; tum deinde, ut allegoricis leglbus
nihil desit, aquae vcrtuntur in sanguinem, et sanguis suus
^^gypto propinatur. Aquae^Egypti, erratica et lubrica phi-
losophorum sunt dogmata, quae parvulos quosque sensu, et
* Matth. X, i6. — 2 Gen. m, i. — ^ Joan. v, ^6. — ^"
i Cor. ixr, ip.

I.
 IN KXODUM lIOiMII.IA IV, 111

meros inlclligcntia deceperunt; ubi crux Ghrisii munflo

luic verilatis lumen osteadit, nccis eoruin poenas, et rca-

um sanguinis exigunt. Ita enim et ipsc Doininus dicit, quia

Komnis sanguis qui cfTusus est super tcrrara, a sanguine
I
Abel justi usque ad sanguinem Zachariaj, requlrelur a ge-
• nerationc hac*. » Pcr secundam vero plagam, in qua ranae
)roducuntur, indicari figurahter arbitror carmina poela-
'um, qui inani quadam ct inflata modulalione, velut rana-

[•um sonis et cantibus, mundo huic deceptionis fabulas intu-

lerunt. Ad nihil enim illud animal utilc est, nisi quod sonum
vocis improbls ct importunls clamoribus reddit. Post hoc
ciniphes producuntur. Hoc animai pcnnis quidem suspen-
dilur per aera vohlans, sed ita subtllc est et minutum, ut
ocuh visum, nisi acule cernentis, efTuglat corpus tamen :

cum insederit, acerrimo terebrat slimulo, ita ut quem voli-

lantem videre quls non valeat, scntlat stlmulantem. Hoc
crgo animalis genus dignissime puto arti dialeclicae compa-
rari, quaj mlnulis ct subtilibus verborum stimulls animas
terebrat, et tanta callldltate clrcumvenlt, ut deceptus nec
, videat nec inlcillgat undc declpltur. Quarto quoque in loco

cynomyiam Gynlcorum sectae comparaverim, qui ad reli-

[quas dcccptionls suae improbitatcs, eliam voluptalcm ct li-

bidinem, summum pracdicant bonum. Quoniam igitur per

laecsingula prius deceptus est mundus, adveniens sermo et
ex Dei, hujuscemodi eum correptionibus arguit, ut cx qua-
itate poenaiuim qualitates proprii agnoscat erroris. Quod
vero quinlo in loco animalium nece vei pecudum /Egyplus
iverberatur, vecordla in lioc arguitur stultitiaquc mortaiium,
qui tanquam irrational)iIIa pecora cuitum etvocabulum Dei
divcrsls imposuerunt figuris, non soium Iiominum, sed et
pecudum, Ilgno et lapidibus impressis, Hammonem Jovem
in arietc venerantcs, et Anubinin caue, Apin quoque coien-
* Mallh. xxnr, 35.
112 ORIGENIS

les in lauro, caelera quoque quas /Egyptus deorum portenla

miralur; ut in quibws cultum credebant inesse divinum, in
his viderent miseranda supplicia. Ulcera post hajc et vesicae

cum fervore, sexlo iu verbere producuntur. Et videtur mihi

quod in ulceribus arguatur dolosa et purulenla mahtia, in

vesicis tumens et inflala superbia, in fervore irae ac furoris

insania. Hucusque pererrorum suorum figuras, mundosup

pHcia lemperantur.
Post haec vero verbera veniuiit de supernis voces, inquit,
tonitrui sine dubio et grando, et ignis discurrens in gran-

dine. Yide tcmpcramentum divinae correptionis : non cum

silenlio verberat, sed dat voces, et doctrinam coeHlus mittit,

per quam possit culpam suam castigatus agnoscere mundus.

Dat el grandinem, perquam et tenera adhuc vastcntur nas~
centia vitiorum. Dat et ignem, sciens esse spinas et tribu-
ios, quos debeat ignis ille depascere de quo dicit Domi-
nus : « Ignem veni mittere in lerram*. » Per hunc enim
incentiva voluplatis et hbidinis consumuntur. Quod autem
locusiarum in octavo loco fit mentio, puto per hoc genus
plagae, dissidentis semper a se et discordantis humani gene-
ris inconstantiam confutari. Locusta enim cum regem non
habeat, sicut Scriptura dicit, « una acie ordinatum ducit
» exercitum^; » homines vero cum ralionabiles a Deo facti

sint, neque semetipsos ordinatc regere potuerunt, neque

Dei regis patienter moderamina pertulere. Nona plaga te-
nebrae sunt, sive ut mentis eorum coecilas arguatur, sive

ut inlelligant divinae dispensationis et Providentiae obscu-

rissimas esse rationes. « Posuit enun Deus tenebras latibu-

j) lum suum% » quas illi audacter et lemere pcrscrutari cu-

pientes, et alia ex aliis asserentes^ in crassas et palpabiles
errorum tenebras devoluti sunt. Ad ultimum primitivorum
infertur interitus, in quo sit fortassis aliquid supra nostram
1 Luc. XII, 49« — ^ Piov, XXX ,
2-. — 2 l.sal. x > i., j : .
 IN KXODUM IIOMILIA. IV. 110

intelligciillam, quod commissum ab ^gypliis videatiir in

Ecclesiara primltivorum, quae ascrlpta est in coells. Unde et

exlermlnator Angelusad hujuscemodiministerium mitlitur,

qui parcat illis tantum qui utrosque postes agni sanguine
invenli fuerint habere signaios*. Delentur inlerim prinio-
genlta yEgyptiorum : sive hos prlnclpatus et potestates, et
mundi hujus rcctores tenebrarumdicamus, quos in adventu
suo Ghrlstus dlcitur traduxisse, hoc est, captivos duxisse,
el triumphasse in llgno crucls ^ ; sive auctores et invento-

res falsorum qua3 in hoc mundo fuerunt rehgionum dica-

mus, quas Ghrlsli veritas cum suls extinxit et delevit aucto-

quantum ad locum mysticum spectat.

ribus. Haec

Jam vero si etiam morahs nobls figura tractanda est, di-

cemus quod unaqua^quc anima in hoc mundo, dum in erro-
rlbus vivit et ignorantla verltatls, in iEgyplo poslta est. Ilulc
si appropinquare cceperit lex Dei, aquas ei vertit in san-
gulnem, id est, fluidam et lubricam juventulls vitam con-
vertit in sanguinem veterls vel novi testamenti. Tum deinde
educit ex eavanam ct inanem loquacitatem, et adversum
Dei provldentlam ranarum similem querelam. Purgat etiam
mabgnas cogltationes ejus, et ciniphum mordacltati slmi-
!les calhdltatis aculeos discutit. Libidlnum quoque morsus
cynomylai spicuhs similes depelllt, stultitiamque in ea, et
inteUectum pccudibus simileni delet; perquem «homo cum
» iu honore esset, non intellexit, sed comparatus est jumen-
tis insipientibus et similis factus est illis \ » Arguit enlm
t ulcera pcccatorum atque arrogantlaetumorem, fervorem-
|iic in ca furoris extinguit. Adhibet post haec etiam voces
iliorum tonitrui, id cst, Evangelicas Apostolicasque doctri-
Kis. Sed et castlgatlonem grandinis admovet, ut luxuriam
ohq^talcsquc coiirceat. Adhibet simul et ignem poeniten-
uw, ut et ipsa dicat : « Nonne cor nostrum ardens erat intra
' Exod. xii. — ^ Col. II, i5. — ' Psal. xLvui, i5.

IX. 8
1 l4 ORIGEKIS

» nos* ?» Nec locustarum ab ea subducit exempla, quibui

niordeantur et depascantur omnes inquieti motus ejus ei

lurbidi, quo et ipsa dicat, quod Apostolus docet, ut « omnii

» stia secundura ordinem fiant^. » Ubi vero sufficienter fue
rit castigata pro moribus, et pro emendatioris vitae correp-
tione coercita, cum auctorem verberum senserit, et confl

teri jam coeperit quia digitus Dei est, et parum quid agni
tionis acceperit; tunc praecipue gestorum suorum tenebra
videt, tunc errorum suorum cabginem sentit. Cumque ii

hoc venerit, tunc merebitur ut extinguantur in ea primo

genita -/Egypti

HOMILIA V».

De profectione filiorum Israel de terra jEgypti.

Allatis Apostoli verbis : Patres nostri sub nubefui

runt, etc. ostendit hunc locum ailegorice interpre
tandum, quod ita perficere intendit \

« Et levantes, inquit, filii Israel de Ramesse, venerui

» in Sochoth; et profecti de Sochoth, venerunt in Othon ^
Si quis est qui proficisci de ^Egypto parat, si quis est
q
cupit obscuros mundi hujus actus et errorum tenebras d^

relinquere, primo omnium ex Ramesse ei proficiscendui

est. Ramesse vero interpretatur commotio tineaj. Siergov^
venire in Sochoth, ut Dominus tibi dux sit et in columr
nubiste praecedat, et sequatur te petra, quae tibi escam sp
ritualem, et potum nihilominus praebeat spiritualem, pr^
ficiscere, et exi ex Ramesse; nec thesaurizes ibi, ubi tin«

^ Luc. XXIV, 52. — 2 j Cqp^ XIV, 4o.

* Tom. II, p. 145 et seqq. — ^*
N. 2, 5. p. i44 «tl «4^.
^ Exod. XII, 07, tl xin, 20.
 IN UXODUM HOMILIA V. 110

cxlerminat, et ubi fureseffodiuntet furantur '. Hocest quod

aperle ct Dominus in Evangeliis dicit « Si vis perfectus esse, :

» vadc, vende omnia qune habes, et da pauperibus, et habe-

» bis thesaurum in coelo, et vcni, sequere me^. Hoc est
»

crgo proficisci de Ramesse, et sequi Christum. Vidcamus

aulem quis sit et caslrorum locus ad quem venitur ex Ra-
messe.Fcnerunt, inquit, in Soclioth. Sochoth tabernacula
inlelligl apud Hebraeos tradunt interpretes nominum. Cum
crrgo derelinquens yEgyptum, discusseris abs te lineas totius
corruptela), et vitiorum incitamenta rejeceris, habltabis in
tabernacuhs. Habitamus enim in tabernacuHs, ex qulbus
nolumus expoUari, sed supervestiri. Habitatio autem taber-
iiaculorum cxpeditum et absque uHIs Impedlmentis Indlcat
Deum. Sed nec In hoc quldein stan-
csse euni qui festlnat ad
dum est, urgenda est profectio. Movcnda sunt caslra etiani
de Sochoth, et festinandum est ut venlatur in Othon. Othon
vero in noslram Hnguam verti dlcunt signa eis. Et merlto.
Hic enim audlens dlcit, quia « Deus antecedebat eos per
» dlem in columna nubls, et per noctem Incohimna ignis* : »

non hoc invenls factum apud Ramesse, nec apud Socholh,

quae secunda proficiscentibus castra dlcuntur. Sed tertla

caslra sunt, in qulbus fiunt signa dlvlna. Recordare quae

uperlus lccta sunt, cum
Pharaonem dlcebat Moyses ad :

jtj« Iter trlum dlerum Iblmus In deserto, et immolablmus Do-

jH»
mino Deo nostro^ » Hoc ergo erat triduum ad quod fes-
inabat Moyses; et contradicebat Pharao, ille enim dlcebat

1« Non eatls longlus^ » Non permittebat Pharao ad locum

ignorum pcrvcnirc fdios Israel, non permlttebat eos intan-

um proiicere ut possent terlii dlei mysterils perfrul. Audi
inim Proplietam, quld dicit : « Resuscitablt nos Deus post
l)Iduum, et in die terlia resurgemus, et vivemus in con-
* Matlli. VI , jo. — 2 ij XIX , 21. — 3 Exotl. xiii ,21. — '•
Id. v, 5. —
Idein, VIII, 2S.

8.
llG ORIGENIS

» spectu ejus*. » Prima dies nohis passio Salvaloris est, et

secunda qua descendit in infernuin; terlla autein resurrec-

tionis est dics. Et ideo in die lerlia Deus antecedebat eos,

per dlem in coluinna nubis, per noclem in columna ignis.

Quod si, secundum ca qua3 superlus dlximus, in his verbis

recte nos Aposlolus docet baptismi mysterla conllneri^;
necessarium est ut qul baptlzantur In Christo, in morle ip-

sius baptizentur, et Ipsl consepeHantur, et cum Ipso die ter-

tia resurgant a mortuis^; quos et, secundum hoc quod dicit

Apostolus, « slmul secum suscllavlt, slmulque fecit sedere

» in ccelesllbus^ » Gum ergo tlbi terlli diei myslerlum fue-

rlt susceptum, inclplet te deducere Deus, et ipse tibi viam

salutls ostenderc.

Sed videamus quld post hcec dicitur ad Moysen, quaB vla

praecipltur eh^genda. « De Olhon, inquity conversi, iter fa-

» clte inter Epauleum et inter Magdalum, quod est contra

» Bcelsephon \ » Haec autem sic Interpretantur. Epauleum

quidem, ascensio tortuosa. Magdalum, turrls. Beelsephon,
ascenslo speculae, vel habens speculam. Tu fortasse cre-
debas quia iter quod Deus oslendlt planum esset et moUe,
et nlhll prorsus haberet difficultatls aut laboris. Ascenslo
est, et ascensio torluosa. Non enim procllve iter est quQ
tenditur ad virtules; sed ascenditur, et anguste ac difficul-

ter ascenditur. Audi etiam Dominum in Evangello dicen-

tem, « quia arcta et angusta via est quae duclt ad vltam^ »

Vide ergo quantum consonatEvangelium cum Lege. InLege

ostenditur virtutls via ascensio tortuosa ; in Evangellls di-

citur arcta et angusta via quae ducit ad vitam. Nonne hic

aperte etiam caeci videre possunt quod Legem et Evangelia

mius atque idem splrltus scripsit? Est ergo iter quod ince-

dunt ascensio lortuosa, et ascensio speculae, vel habens spe

* Ose. VI, 2. 2 _ 1 Cor. x. — ^ Rom. vi, 5. —'> Eph. n, 6. — ^ Exod. xiv
.— «Matth. VII, i4.
 IN EXODUAI IIOiVJILIA V. ll^

culuni. Ascensio ad aclus pertinet, spccula ad fidem. Oslon-

dit ergo quia et in actibus et in lidc multa est diflicultas,
cl multus labor. Mullas cnini lcntatlones nobis occurrunl,
inulta in fide oflendicula, volentibus agerc qua; Dei sunl.
Tum deinde in fide mulla invcnies tortuosa, plurimas quocs-
liones, multas objecliones haereticorum, multas contradic-
lioncs inlidclium. IIoc ergo iter agendum est sequcntibus
Deum. Sed est et turris in hoc itincre. Quae esl ista turris?

llla nimirum quam Dominus in Evangelio dicit : « Quis

» vcstrum volens turrim aedificarc, non prius sedcbit, et
» compulabit sunjptus, si liabet unde perficiat*?» Ista est

ergo turris,sedes ardua et excelsa virtutum. Sed videns hsec

Pharao, audi quid dicit : Errant, inqult, isti. Apud Piiarao-
nem, qui Deum scquitur errare dicilur, quia, ut diximus,

sapientiae iter tortuosum est, multos habcns flexus, multas

diflicultates, plurimos anfractus. Denique cum confitcaris
unum Deum, eademque confessione Patrem, et Filium, et
Spiritum sanctum asseras unum Deum, quam tortuosum,
quam quam inexlricabile videtur hoc esse infideli-
difliclle,

bus Tum dciiide cum dicis Dominum majestatis cruci-

!

fixum, ct Fiiiuin hominis essc qui descendit de coelo, quam

torluosa haec videntur et quani diflicilia ! Qui audit, si non
cuin fide audiat, dicit quia eriant isti : sed tu fixus esto;
nec dubites de hujusmodi lide, sciens quia Deus tibi osten-
dithancfidei viam. Ipsc cnim dixit : « ToIIentes de Othon
» caslra, collocate ea inter Epauleum, et inter IMagdaium
)) conlra Beelseplion^. » Fugiens ergo y^gyptum, venis ad
Iltc ioca, venis ad lias operum asccnsiones et fidei, venis

ad ledificium turris, vcnis etiam ad mare, et occurrunt tibi

fluctus. Non enim iter vilae sine lentationura fluctibus agi-

lur. Sicut cl Apostolus dicit : « Omnes qui volunt pie vi-

* l.UC. \1V, i-S. — ' Kx(Ul. XIV, 2.
ii8 ORIGEIVIS

» vere in Ghristo, persecutiones patienturV » Sed Job ni-

hilominus pronuntiat, quia « tentatio est vita nostra super

» terram ^i » Hoc est ergo venisse ad mare.
Sed si Moysen, id est, legem Dei sequens agas hoc iter,

iEgyptius te quidem persequitur et insectatur, sed vide

quid fiat : « Levavit, inquit, Angelus Domini, qui antece-

» debat castra Israel, et abiit post illos. Elevavit et columna
» nubis a facie eorum, et stetit post illos, el inlravit inter

» castra ^Egyptiorum et Israelitarum^ » Hasc columna nu-

bis populo quidem Dei efficitur murus, yEgyptiis vero ob-
scuritatem imponit et tenebras. Non enim transfertur co-
lumna ignis ad yEgyplios, ut videant lucem; sed in tenebris

permanent, quia « dilexerunt tenebras magis quam lu-

» cem » Et tu ergo si ab ^gyptiis recedas, et de potes-
*.

tate daemonum fugias, vide quanta divinitus libi prajparan-

tur auxilia, vide quantis adjutoribus uteris. Tantum est ut
permaneas fortis in fide, nec te ^gyptiorum equitatus, et
quadrigarum formido perterreat, nec reclames contra le-

gem Dei et Moysen, et dicas, sicut quidam ex illis dixerunt

«Tanquam non essent sepulchra in iEgypto, ita eduxisti
» nos ut in deserto hoc moriamur. Melius fuerat nos ser-
» vire iEgyptiis, quam mori in deserto hoc ^. » Haec fatis-

centis in tentatione animi verba sunt. Sed quis ita beatus

est, qui sic tentationum pondus expediat, ut nulla menti
ejus cogitatio ambiguitatis obrepat? Vide magno illi Eccle-
siae fundamento, et petrae solidissimae, super quam Christus
fundavit Ecclesiam% quid dicatur a Doraino: «Modicae, in-
» quit^ fidei, quare dubitasti ' Verumtamen quia dicunt
? »

« Melius fuerat nos servire /Egyptiis, quam mori in ere-

» mo% » tentationis et fragilitatis haec verba sunt. Alioquin

* -2 Tiui. III, 1 i. — ^ Job, VII, j, — ^ Exfid. XIV, 19. — ''

Joan. ni, 19. —
^Exod. XIV, n et 1 2. — ^ Matth. xvi, iS. — ' Id. xiv, 3i.~' Exod. xiv, 12.
 m KXODUM IIO.MILIA V. I
1 9.

falsinn est; longc cnim melius est in eremo mori, quani

servire vEgyptiis. Qui enim in ercmo moritur, hoc ipso

<piO(l separatus est ab /Egyptiis, et discessit a rectoribus te-

nebrarum et de potestate Satanoc, habuit aliquem profec-

lum, etiam si ad integrum pervenire non potuit. Melius
enim perfectam vitam cjuaerenti est in itinere mori, quam
ne proficisci quidem ad pcrfectionem quacrendam
Etquid* post hoc? Jubetur Moyses virga percutere ma-
re, ut ingredienti populo Dei dehiscat et cedat, ac voluntati

divinae elementorum famulentur obsequia; et aquap quae ti-

mebantur, dextra laevaque famulis Dei murus effeclie, non

solum perniciem nesciant, sed et munimen exhibeant. Go-
gitur ergo fluctus in cumulum, et unda in semelipsam re-
pressa curvatur. Soliditatem recipit liquor, et solum maris
arescit in pulverem, ut sicca planta populus Dei transiret,
Bonilatem Dei creatoris intellige : si voluntati ejus obtem-
peres, si legemejus sequaris,ipse tibielementa etiam contra
sui naturam scrvire compcllil.... Si ^Egyptum fugias, si ig-

norantix lenebras relinquas, et sequaris legem Dei Moysen,

obviet autcm tlbi mare, et conlradicentiuui tibi fluctus oc-
currant; percute tu obluctantes undas vlrga Moysis, id est,
verbo legis, et vigllantia Scripturarum iter tibi ipsi dispu-
tando per a<lversarios pande : cedent undae continuo, et
superati fluctus locum victoribus dabunt, mirantibusque
el attonilis ac stupore defixis his qui paulo ante adversa-
bantur, legllimis tu dlsputalionum linels rectum fidei iter

secabls, et intantum doctrinac vcrbo proficies, ut auditores

tui, quos in virga legis erudisti, ipsi jam contra yEgyptlos

Telul Iluctus marls insurgant, et non solum impugnent eos,
sed ct superent et extinguant. Extinguit namque /Egyp-
tium,.qui non agit opera tenebrarum. Extinguit /Egyptium,
«jui non carnalitcr, scd spiritualiter vivit. Extinguit /Egyp-
* N. 5. i).
»40.
3 5iO ORIGENIS

llnm, qui cogitaliones sordidas et impuras vel depellit ex

cordc, vel omnino non reciplt, sicut et Apostolus diclt :

« Assumentes scutum fidei in quo possumus omnia jacula

» Mallgni ignlta extinguere*. » Hoc enlm modo possumus
eliam hodie ^gyptlos videre mortuos et jacentes ad llltus,

suLmergl quadrigas eorum et equos. Possumus eliam ipsum

Pharaonem videre demergl, si lanta fide vivamus, ut Deus
conterat Satanam^ sub pedlbus nostrls velociter per Jesum
Christum Domlnum nostrum, cul est gloriaet Imperium in
saecula sfficulorum. Amen,

HOMILIA VP.
De cantico quod canta^it Moyses cum populo, et Maria cum
mulieribus.

I. Multa quidem cantica fieri legimus in Scrlpturis di-

vinis, horum tamen omnium primum istud esl canticum
quod, ^Egyptiis et Pharaone suLmerso, populus Dei post
victoriam ceclnlt. Morls quippe sanctorum est, ubi adver-
sarius vincitur, tanquam qui non sua virtute, sed
sclant
Dei gratla vlctorlam factam, hymnum Deo gratulatlonls
ofFerre. Acclpiunt tamen, hymnum canentes, etiam tyra-
panum in manlbus suis, sicut de Maria sorore Moysi et

Aaron refertur. Et tu ergo sl mare Rubrum transieris, si

iEgyptlos In marl submergl vlderis, et extlngui Pharaonem

atque in abyssi profundum praEcIpItari, poles hymnum ca-
nere Deo, potes vocem gratulationls emlttere, et dicere ;

« Cantemus Domino, gloriose enlm honorlficatus est, equum

» et ascensorem projecit in mare ^. » Melius autem et dig-
* Ephes. VI, 16. — 2 Rom. xvr, 20.
? Tom. II, p. 146 et seqq.
* Exod. XV, 1.
 I.\ EXODUM IIOAIILIA VI. 121

uius lia3C lympanum diccs, sl habueris in manu tua, id est,

si carncm tuam crucifixcris cum viliis ct concupiscenliis,

ct si morlificaveris membra lua, quoe sunt super terrani.

Et tamen vidcamus quid diclt : « Cantemus Domino, glo-
» riosc enim honorificatus est, » qjiasi non sufficeret « ho-
» norllicatus est ; » sed addidlt, « gloriose honorificalus est.
Equldem, quantum possum conjicere, videtur inihi ahud
esse glorlficarl, allud gloriosc glorlficari. Nam Dominus
meus Jcsus Christus, cum carnem ex vlrglne Marla pro
sahilc nostra suscepit, glorificatus est quidcm, qula venit
quncrcrequod perIcrat%non tamen glorlose glorificatus est.

Dicitur enim de Ipso, quia « vidlmus eum, ct non habcbat

» spcciem neque decorem, et vuUus ejus ignobihs super fi-

» hos hominum^. » Glorificatus est et cum ad cruccra venit

et perlidit morlem. Vis sclrc qula glorlficalus est? Ipsc di-

cebat : « Palcr, venit hora : clarlfica Fllium tuum, ut Filius

» tuus clarlficct te\ » Erat ergo el gloria eliam ipsa passlo
crucis ; verum glorla hocc non erat glorlosa, sed iiumilis.
Denlquc dicltur de eo : « Humillavit se usque ad mortem,
» mortem aulcm crucis\ » Dc quo cliam Propheta prae-

dixeral : « ]\hnlc lurpisslnia condcmncmus cuiii \ » Sed et

Esalas diclt de eo : « la humilitalc judicium ejus sublatum

» est^. » In his ergo omnibus glorificatus est Domlnus, sed,
ut ila dlcam, humllitcr, non glorlose glorlficalus est. Ve-
rum quia « h.TC oportebat pati Chrislum, et sic Introlre in
» glorlam suam', cum venerit » in gloria Patris et sanclo-

ruui Angclorum, cum vencrlt In majestate sua judicare ter-

ram, quando ct vcrum Pharaoncm, id cst, diabolum inter-
ficiet splritu oris sui, cum ergo rcfulgeblt in majestate Patrls
sui, et posl adventum humllltalis sccundum nobls In glorlii
ostcndet advcnlum; tunc non solum glorificalur Dominus,

* iMallli. xviii, 11 — 2 js;ii. I III, 2,7). — * Jonn. xvii, 1 . — * Pliilip. ii,

8. — * Sap. II, 20. — ' J.vai. 1111, ^, — ' Li'c. xxiii, ulj.
]'2 2 ORIGIilsrS

sed el <i;loriose glorificalur, cum oiiiiies ila honorificanl Fi-

Hum, sicul honorificanl PaLrem *.

II. « Equum et ascensorem projecit in mare : adjulor et

» protecior factus est mihi in salulem^. Homines qui nos
»

insequuntur equi sunt, et, ul ita dicam, omnes qui in carne

nati suni figuraliter equi sunt. Sed hi habeiit ascensores
suos. Sunt equi quos Dominus ascendit , et circumeunt
omnem terram : de quibus dicitur : « Et equilatus tuus sa-

» lus*. » Sunt auiem equi qui ascensores hahent diabolum

ct angelosejus. Judas equus erat, sed donec asensorem ha~
buit Dominum de equitatu fuit saluiis ; cum cacteris enim
Apostohs missus, oegroiis saluiem et sanitatem languentibus
praesiabat : sed ubi se diabolo substravit, post buccellam
enim introivit in illum Satanas^ et ascensor ipsius effectus

est Satanas, et ilHus habenis ductus adversus Dominum et

Salvatorem nostrum coepit equitare. Omnes ergo qui per~

sequuntur sanctos, equi sunt hinnientes, sed habent ascen-
sores quibus aguntur, angelos inalos, et Ideo feroces sunt.
Si ergo videris aUquando persecutorem tuum nimium sae-

vientem, scito quin ab ascensore suo daemone perurgetur,

et ideo saevus, ideo truculentus est. Dominus ergo « equum
» et ascensorem projecit in mare, et factus est mihi in sa-
r> iutem. Hic Deus meus, et honorificabo eum Deus ; patris

» mei, et exahabo eum. » Hic ergo et meus est Deus, et

Deus patris mei. Paier nosier qui nos fecit et genuit, Chri-

stus est, et ipse dicit : « Vado ad Pairem meum et Patrsin

» veslrum, Deum meum et Deum vestrum \ » Si ergo ag-

noscam quod Deus meus sit Deus, glorificabo eum. Si vero

etiam isiud agnoscam, quomodo patris mei Ghristi sit Deus,
exahabo eum. AUior namque intellectus est, quomodo
Chrisius, ut unius Dei constringat et muniat veritalem,
Joan. V, 20. — 2 Exod. xv, 1,2. — ^ Habacuc, iir ,8. — ^ Joan. xni.
— ^ Id. XX, 17.
 L\ EXOUUAl IIOMILIV VI. 1*^0

Dcum suuiii dicit quciii nalura Palrcm vocal. « Dcus con-

)) lerens bclla, Dominus nomen est illi \ » Nolo putcs quia
lantum visibilcs pugnas conlcrit Dominus, seJ ct illas con-

tcrit quaj nobis sunt non adversus carncm ct sanguincm^,

sed advcrsus principatus ct potcstates, et adversus mundi
hujus rectores tencbrarum harum. Dominus cnim nomeu
est iUl, et non est ulla creatura cujus Dominus non sit.

111. « Quadrlgas Pliaraonis et exercilum cjus projecit in

» mare, Elcclos ascensores, lernos statores dcmersit in Ru-

» brum marc\ » Pharao, velut potcntior in malitia et reg-
num nequitiai tencns,quadrigas agit. Non ilh satis est unum
equuin asccndcre, sed phircs simul agitat, plurcs simul pla-
gis tortos verberis cogit. Quoscumque videris in luxuria

turpiores, in crudelilate sffiviorcs, in avaritia tetriores, in

impictatc flagiliosiores, scito hos de quadrigis esse Pharao-
nis : ipsis scdct, ipsos currui suo subjungit, in ipsis fertur et

volitat, et per apertos scelerum campos effusis eos agit ha-

benis. Sunt et alii electi asccnsores, electi sine dubio ad
malitiam. Sexl jam de ascensoribus supra diximus : nunc
ctiam qui sunt terni statores vidcamus. Mihi vidcntur terni
statores pro co dici. quod triplcx est hominibus peccandi
via. Aut cnim in facto, aut in dicto, aut in cogitatlone pcc-
catur. Et ideo terni statores per singulos quosque dicun-
tur, qui trcs istas in nobis peccandi obsidcant vias, ct
speculcntur semper, atque in insidlis agant, ut aut ille ex
miscro hominc scrmonem malum cliclat, aut illc iniquum
opus cxtorqueat, aut ille cogilatloneni pessimam rapiat. Dc-
nique et semen vcrbi Dci ubi cadit ct depcrit, triplcx de-
scribllur Iocus\ Unus secus viam rcfertur, qui conculcatur
abhominibus; alius in spinis; alius in petrosis. Et e contra-
rio lcrra bona afTcrrc dicilur tripllccm fructum, vcl ccnte-
slmura, vcl scxagcsimum, vel triccsimum. Triplcx uamquc
• t"\od. XV, o. _2Ep|,^.jj VI, (2.-5 Exod. XV, \. — ^ MaUh. xiu.
 134 ORlflliMS

est cLlaiii Leiie agendi via; liihilomiiius ciiim vel oijcre, vel

cogilalione, vel verbo Loni aliquid agitur. lloc enim signi-

licat et Aposlolus cum dicit : « Qui aulem a^dificat super
»fundamenium hoc,aurum, argenlum, lapidespreliosos*,
triplicem bonorum indicans viam. Subjungit nihilominus
triplicem etiam malorum, cum dicil « ligna, fcenum, sti- :

» pulam. » Isti ergo terni statores sunt angeli nequam de

exercitu Pharaonis, qui stant in hujuscemodi viis, obser-

vantes unumquemque noslrum per haec iter agere in pecca-
tum, quos demergit Domiuus in Rubrum mare, etignitis eos
in judicii die fluctibus tradet, ac poenarum pelago teget, si

lu Deum sequens de eorum te potestate subtraxeris.

JV. « Decideruntin profundum quasi lapis. ^

» Quare deci-

derunt in profundum tanquam lapis? Quia non erant tales

lapides de quibus suscilari possent filii Abrahae, sed lales

qui amarent profundum,et liquidum dillgerent elementum,

amaram et fluxam praesentium rerum caperent
id est, qui

voluptatem. Unde et de ipsis dlcitur « Demersi sunt tan- :

» quam plumbum in aquam validisslmam ^ » Peccatorcs

graves sunt. Denique et inlquitas super talentum plumbi
sedere monstratur, sicut Zacharias propheta diclt : «Vidi,
» inquil, mulierem sedentem super talentum phimbi, et

» dixi: Quae est ha?c? Et respondit : Iniquitas *. » Inde est

ergo quod inlqui demersi sunt in profundum, sicut plum-
bum in aquam validissimam. Sancti aulem non demergun-
tur, sed fimbulant super aquas, quia leves sunt, et peccati

pondere non gravanlur. Denlque Dominus et Salvator nos-

ter super aquas ambulavit^ Ipse est enlm qui vere peccalum
nescit. Ambulavit et discipulus ejusPetrus, licet paululum
trepidaverit. Non enim tantus erat ac talis, qui nihil om-
nino de specie plumbi in se habcrel admixtum. Ilabuil, li

* i Corinlh. iii ,12. — ^ Illxod. xv, 5. — * Il)i(l, 10. — * Zacli. v, 7.

—
f'
Matth. XIV.
 IS EXODUM IIOMILIV V f 120

cet parum. Proplcr quod, dicit ad euin Dorninus : « Modicai

» fidei, quare dubitasli* P o IJcirco igitur qui salvus fit, per
ignem snlvus fit, ut si quid forle dc spccie plumbi habucrit
admixtum, id ignis decoquat et resolvat, ut efficiautur om-
ncs aurum bonuui quia aurum terrae illius bonum esse
:

dicitur, quam habituri sunt sancti; et sicut fornax probat

aurum, sic homines juslos tentatio^. Veniendum est ergo

omnibus ad ignem, veniendum est ad conflalorium. Sedet
enim Dominus, ct conflat, et purgat flhos Judi^ Sed et
illuc cum venilur, si quis multa opera bona et parum ali-

quid inlquilatis attulerit, ilkid parum tanquam plumbum

igni resolvitur ac purgatur, et totum remanet aurum pu-

rum. Et si quis plus ilkic plumbi detulerit, plus exuritur,

ut amplius decoquatur, ut etsi parum aliquid sit auri, pur-
gatum lanien resideat. Quod si aliquis illuc totus plumbeus
venerit, fiet de illo hoc quod scriplum est; demergetur in

profundum, tanquam plumbum in aquam validissimam.

Sed longiun cst si per ordinem velimus exponerc, sufliciat

pauca pcrstrlngcre.
V. « Quis, inquity similis libi in dils, Domlne? Quis simi-
» lis tibi ? Gloriosus in sanctis, mirabilis in majeslatibus, l'a-

» ciens prodigia *. » Quod dicit : « Quis similis tibi in diis?»

non simulacris gentium comparat Deum, nec daemonibus

qui sibi falso deorum nomen adsciscunt sed deos ; illos dicit

qui pcr gratiam et particlpationem Dei, dii appellantur. De

quibus ct alibi Scriptura dicit : « Ego dixi, Dii eslis^ » Et
iterum : « Deus stetit in congregatione deorum. » Sed hi

,
quanivis capaces sint Dei, et hoc nomlne donari per gra-
tiam videantur, nuUus tamen Deo siinilis invenitur, vel in
potenlia, vel in natura. Et licet Joannes Aposlolus dlcat :

« Filioli, nondum scimus quid futuri sumus; si autem rc-

» MaUli. XIV, 5!. — 2 I Cor. iii. — * Malacli. iii, 3. * Exod. xv, ii,
— 5 Psal. i.xxxn,G et i.
 126 oRiGimrs

» velatum iiobis fuerit (de Domino sciUcet dicens) , slmiles

» illi erimus *, «simililudo tamen haec non ad naluram, sed
ad gratiam revocatur. Verbi causa, ut si dicamus picturam
similem essti ei cujus imago in pictura videlur expressa, \

quantum ad gratiam pertinet visus similis dlcitur, quan-

lum ad substantiam longe dissimilis : enim species car-
illa

nis est, et decor corporis vivi; ista colorum fucus est, et

cera tabulis sensu carentibus superposita. Nullus ergo in
diis similis Domino, nullus enim invisibilis, nullus incor-
poreus, nullus immutabilis, nullus sine initio et sine fme,
nullus creator omnium, nisi Pater cum Filio et Spiritu

sancto.
VI. « Extendisti dexteram tuam, devoravit eos terra ^. »

Impios quidem et hodie devorat terra. An non tibi videtur

terra devorare illum qui semper de terra cogitat, qui sem-
per terrenos habet actus, qui de terra loquitur, de terra
litigat, terram desiderat, et omnem spem suam ponit in
terra; qui ad coeham non respicit, qui futura non cogitat,

qui judicium Dei non metuit, nec beata ejus promissa desi-

derat, sed semper de praesentibus cogitat, et ad terrena su-

spirat? Talem cum videris, dicito quia devoravit eum terra.

Sed et si quem videris luxuriae carnis el vohiptatibus cor-

poris deditum, in quo animus nihil valet, sed totum hbido

carnis obtinuit, dicito et de hoc, quia devoravit eum terra.

Adhuc me movet quod ait : « Extendisti dexteram tuam, et

» devoravit eos terra ^
; » quasi ut devorarentur a terra, hccc

causa fuerit quodextendit Dominus dexteram suam. Si con-

sideresquomodo Dominus exaltatus in cruce tota die exten-
dit manus suas adpopulum non credentem\ sed contradi-

centem, et quahter infidelem populum qui clamavit « Cru :

» cifige, crucifige eum% » mors admissi sceleris oppressit

i 1 Joan. III, 2. — ^Exod. xv, 12. — ^ Jbid. — '' loai. i.xv, 2.

— ^* Luc.
XXIII, 21.
 IN KXODUM IIOMILIA VI. I27

cviilcnler invcnles quoniodo extcndit dcxtcram suam, et de-

voravit illos tcrra. Ncc tamen pcnitus dcsperandum est.

Possibilc namque est ut, si forte resipiscat qiii devoratus

cst, rursum possit evomi, sicut Jonas. Sed et omncs nos

puto quod aliquando lcrra devoratos in inferni pcnetralibus
rctinebat, et propterea Dominus noster dcscendit non so-
lum usque ad terras, sed usque ad inferiora tcrrae : ct ibi

nos invenit devoralos, et sedentcs sub umbra mortis; et

inde educcns non jam locum terr^e, utlterumdevoraremur,

sed locum praeparat nobis rcgni coelorum.
VII. « Deduxisti In justitla tua populum luum hunc, quem
» llberasti. Consolatus cs in virtule tua, in requie sancta
f> tua*. ))Dominus populum suum, quem liberavit per lava-

crum rcgenerationls, deducit in justitla; consolatur etiam

eum per consolationem Spiritus sanctl in vlrlute sua, et In
requle sua. Futurorum namque spes laborantibus rcqulcm
parit : sicut et in agone posltis dolorem vulnerum mitigat
spes coronae.
VIII. « Audierunt gentes ct iratae sunl, dolores compre-
» hendcrunt habitatores Phillstiim, Tunc festlnaverunt du-
» ccs Edom et principcs Moabitarum, apprchcndit illos ti-

» moret trcmor. Tabucrunt omncs inhabitantcs Chanaan^.

Quantum ad hisloriam pertinct, nullum cx liis gentibus in-

tcrfuissemlrablllbusquaj facta sunt, conslat. Quomodo crgo

videbuntur tremore detcrritl, vel festinasse ( ut dlcit), vcl
Irari esse Phllistiim, et Moabltae, ct Edom, quas
ct rellquae

\ cnumcrat natlones? Sed sl rcdeamus ad Intclligentiam spl-

ritualem, Inveniemus qula Philislinl, id est, cadentes populi,
I

I
etEdom, qui interpretatur tcrrcnus, Ircpidant, ct horuai
omnium principes cursitant, et pavent constrictl dolorlbus,
cum vidcnt rcn;na sua, quae in infcrno sunt, penctrata ab co
qni dcscendlt In inferlora terra?, ut eripcrct eos qui possi-
* Kxod. XV, lo. — 2 Ibiil. i|.
 128 oniGEivis

debaiilur a moi le. Ilinc cos comprehendit timor et tremor,

quia senserunt magniludinem brachii ejus. Hinc etiam ta-
buerunt omnes hihabitanles Ghanaan, qui mutabiles inler-
pretanlur, et mobiles, cum vident moveri regna sua, alii-

gari fortem, et vasa ejus diripi : « Veniat ergo super eos

» limor et tremor magnitudinis brachii lui \ » Quid timent
daemones? quid tremuntPSine duLio crucem Christi, in
qua triumphati sunt, in qua exuli sunt principalus eorum
et potestates. Timor ergo et tremor cadet super eos, cum
signura in nobis viderint crucis fideliter fixum, et magnitu-
dinem brachii iUius quod Doniinus expandit in cruce, sicut

dicit : «Tota die expandi manus meas ad populum non cre- !

» dentem, et contradicentem mihi^. » Non te ergo ahter li-

mebunt, nec aliter tremor tuus veniet super eos, nisi vi-

deant in te crucem Ghrisli, nisi et tu poteris dicere : « Mihi

» autem absitgloriari, nisi in cruce Domini mei Jesu Christi,
» per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo*. »

IX. « Fiant tanquam lapis donec transeat populus tuus,

» Domine, donec transeat populus tuus hic, quem acqui-
» sisti^. » Fieri tanquam lapidem, non est natura esse lapi-

dem. Non enim fieret, nisi quod noii erat. Hoc propter
illos dicimus qui malae naturaePharaonem velyEgyptios di-
cunt fuisse, et iion ex arbitrii libertate in hoc esse deduc-
los; sed et propter eos qui creatorem Deum accusant tan-
quam ssevum quod homines vertat in lapides. Hi ergo prius-
quam blasphement, considerent summa libratione, qua)
scripta sunt. Non enim dixit Flant taiiqaam lapis, et ta- :

cuit; sed tempus statuit, et mensuram condemnationis de-

cernit. Ait enim : « Donec transeat populus t&us, Domine. »

Quo scdicet post transitum populi non sint tanquam lapi-

des. In quo mihi videtur prophetiae aliquid latere. Video
enim quia prior populus, qui fuit ante nos, factus est tan-
* Exod. XV, 16. — 2j{,ai_ Lxv, 2. — 3 (^^] y,^ j^, — 4 Exod. xv, 16.
 IN KXODIJM HOMILIA VI. iy()

^jiiain lapis diirus ct Incredulus. Veruui non eatenus ut in

lapidis natura permancal, sed donec transeat populus hic,
populus hic quein Dominus acquisivit; « caccitas cnim ex
» parte contigit in Isracl seciindum carnem, donec pleni-
» tudogenliumsubintroiret*. » Cumeniinplenitudogentiuni
suLintraverit, tunc etiam omnis Isracl, qui per incredulita-
tis duritiam factus fuerat sicut lapis, salvaLitur. Et vis vi-

dere quomodo salvabitur?« Potens est, inquit, Deus de la-

» pldiLus istis suscitarefillos Abrahai^. »Manentergo lapides

nunc, donec transeat populus luus, Domine, populus tuus
hic quem acqulsisti. Sed sl ipse Dominus creator est om-
nium, videndum est quomodo hic acquisisse dicatur quae
sua esse non duLium est. Dicitur et in alio cantico Deute-
ronomii : « Nonne hlc Ipsc Deus tuus, qui fecit te, el creavit
» le, et acquisivit te^ ? » vldetur enim unusquisque Illud ac-
quirere quod non fult suum. Inde denique et haeretici di-

cunt de Salvatore, qula non erant sui quos acqulslvit. Dalo

etenlm pretlo mercatus est homines quos Creator fccerat.
Et certum est, alunt, unumqucmque non illud cmere quod
suumest. Apostolus enimait «Pretioempticstis\ : » Scdaudi
quid dicit Prophcta : « Peccatis vestrls venundatl estis, et
» pro IniquitatiLus vestris dlmlsl matrcm vcstram^ » Vldes
ergo, quia Dci quidem creatura omnes sumus, unusquis<jue
vero peccatis suls venundatur, et pro IniquItatlLus suis a
proprlo Crealore dlscedit. Dcl igitur sumus sccundum quod
ab eo creatl sumus. EfTecti vero sumus scrvl diaLoli, sccun-
dumquod peccalis nostrls venundatl sumus. Veniens autem
Cihristus rcdcmit nos, cum serviremus illl domino cui nos-
Hoetipsos peccando vendldimus. Et Ita vldetur tanquam
suos quidem rcccpisse quos creaverat, lanquam alienos au-
lem acqulsisse, quia alienum sILI dominum slve errando.

^ Kom. XI, O.5. — 2 Mallli. 111,9. — "'

D(Mit. xxxn, (1. — ''
\ Cor. vii, 25,
^ Isai. r,, 1

IX.
9
l5o ORIGliMS

slve peccando quaesiveraiit. Et fortasse recle qiiidem dici-

tur redemisse nos Christus, qui prelium nostri sanguinem
suum dedil. Quid tale aulem ut nos mercaretur etiam dia-
Lolus dedit? Ergo (si videtur) ausculla. Homicidium, pe-
cunia diaboli est. Ille enim ab initio homiclda est*. Fecisti

homicidium, diaboh pecuniam suscepisti. Aduherium, dia- [

boh pecunia est. Diaboh enim in eo imago est, et super-

scrlptio. Commisisti aduherium, accepisti diaboh numisma.

Furlum, falsum testimonium, rapacitas, violentla, haec om-
nia dlaboh census est, et diaboh ihesaurus. Talis enim pe-
cunia de ejus moneta procedit. Hac Igltur pecunia emit ihe
quos emit, et efficit slbi servos omnes qui de hujuscemodi
censu ejus quantulumcumque susceperint. Verum ego ve-
reor ne etiam ahquos de astantlbus, quos nosclmus, dlabo-
lus mercetur occuhe, ne etiam ahqulbus nostrorum hanc
pecuniam, quam supra enumeravimus, ingerat, et faciat il-

los rursum suos, et rursum pro els tabulas servltutis, et

peccati chirographum scrlbat, atque immisceat servis Dei |

eos quos peccatl pretlo slbi fecerit servos. Soletenim, qula

inimlcus homo est, tritico miscere zlzanla. Et tamen si quis

forle hujuscemodi pecuniam a diabolo deceptus accepit,

non usquequaque desperet : mlserlcors enim est et misera-

lor Dominus, et creaturae suae non vuh mortem, sed ut con-
vertatur et vivat^. Poenilendo, flendo, satlsfaciendo deleat
quod admlssum est. Dlclt enlm Propheta, qula « si conver-
» sus ingemuerls, tunc salvus erls^ «Paulo latlus progressi
sumus, dum volumus exponere quomodo Deus quae sua
sunt dicatur acqulrere, et redimere Christus sangulne pre-
tioso, quos emerat diabolus vIII mercede peccati.

X. « Inducens planla eos in monte haereditatis tuae \ »

Non vult nos Deus in ^gypto plantare, nec in dejectls el

in humilibus locis; sed In monle haereditatis suae vult plan

* Joan. VIII. 44- — ^ Ezech. xxxm, 1 1. — ^ Is. xr.v, 22. — * Exod. xv, 17
 IN EXODtJM HOMILrA VI. l5l

lare qiios planlat. Tum praelcreaquod addit : Indunens

fjlanta eos, num tibi videtur tanquam dc pueris diccre, qui
inducunlur ad scholas, inducuntur ad liltcras, inducuntur
ad omnem eruditionem ? Intollige ergo per hacc, si tamen
habes aures audiendi, quomodo Deus plantat : ne forlc cum
audis eum inducere et plantarc, putes eum ficus in terra,

aut alia hujuscemodi virgulta defigere. Audi et alibi quo-

modo plantat Deus. Propheta dicit : « Vincam ex ^Egyplo
» Iranstulisti, ct expulisti gentes, et plantasti eam. Pervium
» iler fccisti ante eam, plantasti radices cjus, et replesti tcr-
» ram. Operuit montes umbra ejus, ct arbusta ejus cedros
» Dei *. » Advertisli jam quomodo planlat Deus, ct ubi plan-

tat? Non plantat in vallibus, sed in montibus excelsis ct

sublimibus Quos enim educit de ^Egypto, quos de
locis.

sacculo adducit ad fidem, non vult eos iterum in humilibus

coliocare, sed conversalionem eorum vult esse sublimem.
Vult nos in montibus habitare, sed in ipsis nihilominus
montibus non vult nos super terram repere; nec ultra vult
vineam suam humi dejectos habere fructus, sed vult pal-
mites ejus sursum duci, in alto collocari, traduces fieri, ct

traduccs non in quibuscumque humilibus arboribus, sed

in excelsis et in altissimis cedris Dei. Cedros Dei ego Pro-
phetas et Apostolos puto, quibus nos si adjungamur vitis

ihuam de ^gypto transtulit Deus, et per ramos eorum nos-

ri palmitcs diffundantur, atque ipsis innixi traduces qua3-
lamefliciamur charitatis ad invicem vinculis connexi, fruc-
um sine dubio plurimum afFerjmus. Nam « omnis arbor
quae non facit fructum bonum cxcidetur, et in ignem mit-
tetur^ »

XI. « In praeparata habitatione tua quam praeparasti, Do-

mine^ » Vide clementis Domini bonita^em : non vult te
iducere ad laborem, non vult ut ipse tibi facias habitacu-
* Psalin. i.xxix, 9. — '^
Matlli. vn, u). — * Kxod. xv, i
j.

9-
l.-^ti ORIGEMS

Iiim; jam te ad praeparalani dediicit habitationem. Audi

Deum dicentem in Evangelio : « Alii laboraverunt, et vos in
» labores eorum introistis*. »

XII. « Sanctimonium, Domine, quod praepaverunt manus

» luae^. » Sanctimonium dicitur tabernaculum Dei, vel tem-

plum, ab eoquodsanctificat accedentes. Hocnondicitmanu

hominis factum, sed manu Dei. Quid ergo? Propter te Deus
et plantat, et aedlficat; agricola efiicitur, structor efHcitur,

ne tibi aliquid desit. Audi et Paulum dicentem «Dei : agri-

» cultura, Dei aedlficatio estis^ » Quod ergo istud est sanctt-

monium quod non manu hominis factum est, sed manibus
Dei paralum? Audi Sapientiam dicentem, quia « «difica-
» vit sibi domumEgo autem hoc de incarnatione Domini
^. »

rectius intelligendum puto. Non enim manu hominum fac-

tum est, id est, non opere humano templum carnis aedifi-

catur in virgine; sed, sicut pra^dixerat Daniel, lapis sine

manibus excisus crevit, et factus est mons magnus^ Istud
est sanctimonium carnis assumplae, et sine manibus, id est,

absqne opere hominum, de monte humanae naturae et sub-

stantiae carnis excisum.

XIII. Domins qui regnas in saeculum, et in saeculum,
«

» et adhuc^ » Quoties in saeculum dicitur, longitudo qui-

dem temporis, sed esse finis aliquis indicatur; et si in aliud

saeculum dicatur, aliquis sine dubio longior quidem, tamen

ponitur finis; et quoties saecula saeculorum nominantur,
fortasse, licet ignotus nobis, tamen a Deo statutus aliqui!«

terminus indicatur. Quod vero addit in hoc loco, et adliuc,

nuUum sensum termini alicujus aut finis reliquit. Quod-

cumque enim illud cogitaveris in quo fincm pules pcssc

consistere, semper tibi dicit sermo propheticus, Et adkuc,

velut si loquatur ad te, et dicat : Putas in saeculum saeciil

* Joan. IV, 38. — ^ Exod. xv, 17. — -^

1 Cor. iii ,9. — ''
Prov. ix , 1. -
^ Dan. 11 , 34. — ^ Exod. xv, iS.
 IPf JiXODUM IIO.MILIA VI. 1 35

Doiuinuin rcgnatnrum El atlliuc ; pnias in s.TCuIa saeculo-

?

runi? ht adliuc. Et quomodocumque dixeris illud de regni

ejus spaliis, semper libi dicil Propheta, Et adhuc.
Xiy. « Quoniam inlravit oquitatus Pharaonis cum qua-
» drigis et ascensoribus in medium mare, et induxit super
» cos Dominus aquas maris. Filii autem Israel ambulave-
» runt per siccum in medio mari*. » Et tu si filius Israel

cs, potes ambulare per siccum in medio mari. Si fueris in

niedio nationis pravae et perversae sicut lumen solis verbum

vitae conlinens ad gloriam, potest fieri ut in medio pecca-
lorum incedentem te non infundat humor peccati, potest

fieri ut Iranseunlem te per hunc mundum nulla libidinis

unda respergat, nullus cupiditatis aestus verberet. Qui au-

lem ^gyptius est, et sequitur Pharaonem, ille vitiorum
fluctibus mergitur. Qui vero sequitur Ghristum, et sicut

ipse ambulavit ila et ipse ambulat, aquae ei murus fiunt

dextra laevaque, ipse aulem media via incedit per siccum.

Non declinat ad dexteram, neque ad sinistram, usquequo
exeat ad libertatem, et hymnum victoriae Domino concinai
ilicens : « Cantemus Domino, gloriose enim honorificalus
est^, » per Jesum Ghristum Dominum nostrum, cui est
loria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA VIP.
De amaritudine aquoi MerrJia;.

Post ^*
Irunsilum maris Rubri, et magnifici secrela myste

;
ii, posl choros et tympana, post triumphales hymnos, ve-
lilur ad Merrham. Merrhae auiem aqua erat amara, quaiii

1
1 ' Exod. \vi, 19. — 2 ii)i(i. 1.

\\ * Tom. n,p. l5i cl soqq. — * N, 1.

l54 ORlGri.MS

non poterat populus Dei Libere. Quid crgo post tanta et

tam mirlfica mirabilia ad amaras aquas et periculum sitis

adducitur populus Dei ? Ait enim : « Et venerunt fdii Israel

» in Merrham, et non poterant aquam bibere de Merrha,

» quia amara erat; et propter hoc appellatum est nomen
» loci iUius Amaritudo \ » Sed quid addit post haec? « Gla-
» mavit, inquit, Moyses ad Domlnum, et ostendit illi Do- ,

» minus hgnum, et misit illud in aquam, et facta est dulcis

» aqua. Et ibi, inqiiit, posuit iih Deus justitias et judicia ^.

Ibi, ubi amaritudo, ubi sitis, et quod est gravius, sitis in

abundantia aquarum, ibi posuit ei Deus justitias et judlcia.

Alius non erat locus dignior, aptior, uberlor, quam iste, in

quo amaritudo est? Tum propterea quod dixit : «Ostendlt

» illi Domlnus lignum, et mlsit illud in aquam, et facta est

» dulcls aqua, » mirum admodum est, ut Deus lignum os- [

tenderet Moysi, quod mltleret in aquam, et faceret eam

dulcem. Efficere Deus aquam dulcem sine hgno non pole- 1
rat? Aut Moyses nesciebat hgnum, ut ei Deus ostenderet?
Sed videndum est quid decorls in his interior habeat sen-
sus. Ego puto quod Lex si secundum htteram suscipialur,

satis amara sit, et ipsa sit Mcrrha. Quid enim tam ama-
rum, quam ut puer octava dle circumcisionis vulnus acci-

piat, et rigoreRi ferri tenera patiatur infantia ? Amarum

satis, et peramarum est hujusmodi poculum Lcgis, intan-
tum ut populus Dei, non ille qui in Moyse baptizatus est

in mari, et in nube, sed isle qui in spiritu et aqua bapti-

zatus est, non posslt bibere de ista aqua; sed ne gustare
quidem de circumcisionis amariludlne potest, neque hos-
tlarum ferre amarltudlnem valet, nec sabbati observaa-
tiam. Si vero ostendat Deus lignum quod mittitur in hanc
amaritudinem, ut dulcis aqua (iat Legls, potest de illa bi-

bere. Quod est istud hgnumquod Dominus ostendit Moysi?

1 Exod, XV, 20. — 2 Ibid. 25.
 IN EXODUAI IIO,\rnJ\ VII. l^D

Salomon edocct nos, cum dicit dc sapientia, quia o lignum

» vilae est omnibus amplectentibus eam*. » Si ergo lignum
sapientiae Christus missum fuerit in Lege, et ostenderit no-
l)isquomodo intelligi dcbeat circumcisio, quomodo sab-
bata, quomodo lex lepra3 servanda sit, qualiter mundi et
immundi discrimcn habeatur; tunc eflicitur aqua Merrha?
dulcis, ct amaritudo lilleroe Legis convertitur in dulcedi-
nem intellig(5nti?e spirilualis, et tunc potest bibcre populus
Dei
Scd quid addidit^ ? Poslquam posuit illi Deus justitias ct

judicia.... quid eis prcmiltitur si serventur? « Si, inquit,

» servaveritis praecepta mea, non inducam supcr vos om-

» nes aegritudines quas induxi ./Egyptiis*. » Quidergo vide-

lur dicere : Si quis servet mandata, nullam aegritudinem pa-

liatur? hoc est, neque febriat, neque alios dolores corporis

ferat? Non puto quod hacc sint qua? promittantur divina

mandata servantibus. Alioquin indicio nobis est Job justis-

simus, et totius pietatis observanlissimus, quia a capite

usque ad pedes repletur ulccre pessimo. Non his carere
dicuntur infirmitatibus qui mandata cuslodiunt, sed non
habebunt illas infirmitates quas /Egyptii habent. /Egyptus

namque mundus figuraliter appellatur. Diligere ergo mun-

dum, et ea quaj in mundo sunt, /Egyptius languorest. Dics
observare, et menses, et tempora, signa requirere, stella-
rum cursihus adhoererc, /Egyptius languor est. Deservire
carnis luxurlae, et voluptatibus operam dare, vacare deli-

ciis, /Egyptius languor est. Caret ergo his infirmitatibus

et languoribus, qui mandata custodit.

Post hnec dicit, quia « venerunt in Helim, et erant ibi

» duodccim fontes aquarum, et lxx arbores palmarum*. »

* l'iov. m, 18.
* N. 31, "S, \u i5'i.
' Fxiid. XV, a6. — ''
Ibid. 27.
r5G ORKJHMS

Putasne habet aliquid ratiouis, quod iioii aiile fn Uelini

ducitur populus, ubi erant duodccin) fontes aquarum, qui-
bus nihil amaritudinis inerat, imo potius ubi erat amoe-
nitas plurima ex densitate palmarum; sed primo ductus
est ad aquas falsas et amaras, quibus pcr hgnum monstra-
tum a Domino dulcibus efFectis, postea venitur ad fontes?
Si historiam solam sequamur, non multum nos ccdificat

scire ad quem locum primo venerit, et ad quem secundo.

Si vero rimemur in his mysterium latens, invenimus or-
dinem Primo enim ducitur populus ad litleram Le-
fidei.

gis. Ab hac liltera Legis, donec permanet in amaritudine

sua, recedere non potest; cum vero perlignum vilse dulcis

fueril effecta, et intelligi Lex spiritualiter coeperit, tunc de
veteri testamenlo transitur ad novum, et venitur ad duo-
decim Aposlolicos fontes. Ibi etiam arbores reperientur

Lxx palmarum. Non enim soli duodecim Apostoli fidem

Ghristi praedicaverunt, sed et alii septuaginta missi ad prae-
dicandum verbum Dei referunlur, per quos palmas victo-
riae Ghristi mundus agnosceret. Non ergo sufTicit populo
Dei aquam Merrhse bibere, quamvis in dulcedinem versa
sit, quamvis per lignum vitoe et mysterium crucis omnis
iitterae amaritudo depulsa Solum vetus instrumentum
sit.

non sufTicit ad bibendum; sed veniendum est ad novum

iestamentum, de quo absque scrupulo bibitur, absque ulla

difTicultate potatur. Judaei etiam nunc apud Merrham sunt,

etiam nunc assident ad aquas amaras. Nondum enim eis

Deus ostendit lignum per quod dulces fierent aquae ipso-

rum. Etenim praedixit eis Propheta, quia « Nisi credideri •

» tis, neque intelligetis *. »

« Quintadecima ^, Inquil, die mensis secundi mur-

)) muravit populus, et dixil, Quia melius fuerat nos mori in

* Isai. VII, 9.
2 N. 4, 5. p. i55, 154.
 IN iiXODUM IIOWILIA VII. l')^

9 yiigyplo, (|uaiido sedebamus super oUas carnium \ » O

populus iiigralus! desiderat /Egyplum, qui iEgyplios vidit
cxtinclos : carnes /Egypti requirit, qui /Egyptiorum carnes
vidit maris piscibus et coeli alitibus datas. Murmur ergo
adversum Moysen, imo adversum Deum levant. Sed hoc
j)riino quidem ignoscitur, ignoscitur et secundo, fortassis
(;t verumtamen si noii desinant, sed persistant,
tertio :

audi quid posthac murmurantem popuhim consequatur.

In Numerorum Hbro referlur^, quod et in suis scripturis
relexuit Apostolus dicens « Neque murmuraveritis, sicut :

» quidam eorum murmuraverunt, et a serpentibus perie-

» runt^» Murmurantem populum venenatus in eremo de-

pascitur serpentium morsus. Videamus nos, qui haec audi-

mus, nos, inquam, pro quibus scripta sunt : illis enim ad

correctionem facta sunt, scripta sunt autem propter nos,
« in quos fines saeculorum devenerunt '. » Si non desinimus
murmurare, si non cessamus a querehs nostris, quas fre-
(jucnter habemus adversus Deum, observemus ne simile
offensionis incurramus exemplum. Etenim cum de cceU in-

lemperie, de infcBConditate fructuum, de raritate imbrium,

de prosperilatibus ahorum, et de ahorum improsperitate
causamur, hoc cst advcrsus Deum murmur attollere. Scd
hicc initia habentibus ignoscitur; in eos vero qui non desi-

nunt, graviter vindicatur. Mittuntur namque in eos serpen-

les, id est, immundis spiritibus traduntur venenatisque das-

monibus, qui eos morsibus occultis ac latentibus perimant,

jatque internis et intra cordis penetralia conclusis cogitatio-

Inibus absumant. Sed, obsccro vos, prosint nobis procmissa;

correptionis exempla : illorum poBua emendatio nostra sil.

Dicit enim Deus, quia «Audivi murmurationem filiorunt

' Israel \ » \ idclis quia non latet Deum murmuralio nos-

'
lixoil. XVI, i, v, 5. — 2 INuiu. XXI. — •'
1 Cur. x, lu. — ^ Iljid. 1 1. —
l'.\Od. XVI, 12.
l58 ORIG£IN(S

Ira : audlt oiiiiila, et quod non slallm punit, poenltenllam

nostroe conversionls expectat.

Sed quid post haec recltatum est? « Dlxit, inqalt, Doml-

» nus ad Moysen : Ecce ego pluam vobls panes de ccelb, et

» exiblt populus, et colliget unius dlel In dlem; ut tentem

» Illos si ambulant in lege mea, an non. Et erit in die sexlo,

» parabunt quodcumque intulerlnt, et erlt dupbim quod-

» cumque Intulerlnfe quotldlanum in die*. » Ex divlnls . . . .

namque Scrlpturis apparet, quod in dle domlnlca prlmo

in terris datum est manna Quod si ex divlnis Scrip-
turis hoc conslat, quod dle dominica Deus pluit manna

de ccelo,et in sabbato non pluit; Intelbgant Judaei jam tunc

praelatam esse dominlcam nostram Judaico sabbato, jam
tunc indlcatum quod in sabbato ipsorum gratia Dei ad eos
de coelo nulla descenderlt, panls coelestIs,quiest sermoDel,
ad eos nullus venerit. Dlcit enlm et allbi Propheta : « Dle-
» bus multis sedebunt fdli Israel sine rege, sine principe,

» sinePropheta, sinehostia,sine sacrIficio,sIne sacerdote^.»

In noslra enim domiclca die semper Domlnus mannapluit

de coelo. Sed et hodie ego dico, qula pluit Domlnus manna

de coelo. Coelestla namque sunt eloqula ista, quaj nobis lecta
sunt, et a Deo descenderunt verba quae nobis recltata sunt
et ideo nos felices qui tale manna suscepimus. Semper

manna nobls datur de coelo illi infelices dolent, et suspi- -•

rant, et se miseros dicunt, quia manna slcut acceperunt

patres ipsorum, ipsi non merentur accipere. llli nunquam
manna manducant non enim possunt illud manducare
:

quod est minutum sicut semen corlandri, et candidum sl-

cut pruina. Nlhll enim in verbo Dei minutum, nlhil sub-
tile, nihil sentlunt splrituale, sed lotum pingue, totum cras-
sum : « Incrassatum est enlm cor popull Illius \ » Sed et

interpretatio nominls hoc Idem sonat. Manna enim inler-

-
Exod. XVI, 4,5, — 2 Qg,,^ ,,,^ /j, — 3
Jjjjji_ y,^ iQ_
 IN EXOUUM IIOMILIA VII. 1 OQ

pretatur, Quid est hoc? Vidc si iion ipsa nominis virtus ad

disccndum te provocat, ut, cum audis Icgein Dei recilari,

inquiras scinpcr, el interroges, et dicas doctoribus : Quid

cst hoc? lloc enim est quod indicat manna. Tu ergo si vis

manducare manna, id est si cupis suscipere verbum Dei,

scito illud minutum esse, et valde subtile sicut scmen co-

riandri. Habet enim aliquid in se oleris, quo nutrire et re-

creare possit infirmos, quia « qui inlirmus est olera man-

» ducat *. » Habet aliquid rigoris, et ideo ut pruina est.

Candoris auteni et dulcedinis habet plurimum. Quid enim

candidius, quid splendidius eruditione divina ? quid dul-
cius, quidve suavius eloquils Domini, quae sunt super mel
et favum ^ ?

Denique sic scriptum est', quod qui infideles fuerunt

« servaverunt, in(iult, dc manna^ et ebullierunt ex eo

» vermcs, et computruit\» Illud autem quod pro die sab-
bati reponebatur non est corruptum, neque vermes ebul-
licrunt in eo, sed permansit inlegrum. Et tu ergo si pro-
pler pncsentem vitam tantummodo et propter amorem
sicculi thesaurizes, continuo vermcs ebulliunt. Quomodo
vcrmes ebulliunt? Audi de peccatoribus et iis qui pra^scns
sajculum diligunt, qua3 sit Prophetaj senlentia : « Vermis
» enim, inquity eorum non morietur, et ignis eorum non
» cxtinguetur \ » Isti sunt vermcs quos generat avaritia,
isli sunt vermes quos generat divitiarum ca3ca cupiditas iis

qui habcnt pecunias, et vidcntes in nccessitate fratres suos,

claudunt ab eis viscera sua. Propterea et Apostolus dicit
« Divitibus autem hujus saiculi prnccipe non supcrbe sa-

» pere, neque sperare in incerto divitiarum; sed divites sint

» in operibus bonis, facile tribuant, communicent, et the

* l\ou). XIV, 9.. — 2 Psal. XVIII, 10.

•*
N. G. p. i5i.
•'
Kxod. XVI, 20. — » Isai. lxvi, 2\.
 l4o OlilGIiMS

)) saurizent siLi veram vitam *. » Sed dicit aliquis : Si mamia

verbum Dei esse dicis, quomodo vermes
Nec aliundc facit ?

fiunt vermes in noLis, nisi ex verbo Dei. Sic enim dlcit ipse
« Nisi venissem, et locutus eis fuissem, peccatum non haLe-

» rent^.» Post susceptum ergo verLum Dei si quis peccat,

efficitur ei ipsum verLum vermis, qui ejus semper conscicn-
tiam fodiat, et arcana pectoris ejus rodat.
Additur^ autem in consequentiLus : « Vespeii, inqmt,
» manducaLitis carnem,et mane repleLimini paniLus^ » ....

lllud intelligerepossumus quod unicuique nostrum mane

est, et initium diei illud tempus quo primum illuminamur

et ad lucem fidei accedimus. In hoc ergo tempore, quo ad-

huc in principiis fidei sumus, carnes verLi Dei comedere

non possumus; id est, perfectae et consummatae doctrinoe
nondum capaces exislimus. Sed post longa exercitia, post
profectumplurimum, cum jam proximi sumus ad vesperam,
et ad ipsum finem perfectionis urgemur, tunc demum soh-
dioris ciLi, et perfecti verLi capaces fieri possumus. Nunc
ergo festinemus coeleste manna suscipere istud enim : manna
prout vult quisque, talem saporem reddit in ore ejus. Audi
enim et Dominum dicentem iis qui accedunt ad se « Fiat :

)) liLi secundum fidem tuam^ »Et tu ergo si verLum Dei,

quod in Ecclesia praedicatur, tota fide, tota devotione sus-

cipies,fiet tiLi ipsum verLum quodcumquedesideras. VerLi

gratia, si triLuIaris, consolaturte dicens : « Corcontritumet
» humilitatum Deus non spernit ^ » Si laetaris pro spe futura,

cumulat tiLi gaudia dicens : « La^tamini in Domino et exul-

» tate, justi'. » Si iracundus es, mitigat te dicens : « Desine

» aL ira, et derehnque indignationem ^ » Si in doioriLus,

sanatte dicens : Dominus « sauat omnes languores tuos^ »

* i Tiin. VI, 17, i8, 19. — 2 Jnan, xv, 22.

^ N. 8. p. i55, 1.5G.
''
Exod. XVI, 12.— * Mallh. viii, 10. — 6 i»ga|. t, 17. — ' Psal. xxxi, u.
— » Psal. XXXVI, 8. — ? P.^al. cii, 3.
 IN EXODUM HOMILIi VII. l^I

Si paupcrlale consumeris, consolalur tc dicens Dominus

:

« allcvat de terra inopem,ct de slcrcore erigit pauperemV »

Sicergo manna verbi Dei reddit in ore luo saporem qucm-
cumque volueris. Hoc tamen si quis infidcliter suscipiat, et

non comedat, sed abscondat, vermes ex eo ebulliunt. Pu-

lasnc eousque deducendum est verbum Dei, ut etiam ver-
mis fieri putelur? Non te hic turbct auditus; audi Prophe-
tam ex persona Domini dicentem « Ego autem sum vermis :

» et non homo ^. » Sicut enim ipsc est qui fit aliis in ruinam,

aliis autem in resurrectioncm; ita et ipsc est qui nunc in

manna fidclibus quidem dulccdo mcllis, infidelibus autem

vermis eflicitur. Ipsc est enim sermo Dei, qui iniquorum
mentes arguit, et corrcptionum spiculis peccatorum con-
scientias tercbrat. Ipse est qui et ignis cfficitur in cordibus

illorum quibus adapcrit Scripturas, qui dicunt : « Nonne

» cor noslrum ardcns erat intra nos, cum aperiret nobis
» Scripturas' ? » Et aliis ipse ignis est, qui conflagrat spiuas

de lerra mala, id est, qui malignas cogitationes in cordc

consumit. Et ideo peccatoribus quidem, ncque vermis ar-
guens unquam morilur, neque ignis exurens aliquando res-
linguilur; justis aulem ct fidclibus pcrmanet dulcis et sua-

vis: « Gustate eniniel videte quoniam suaviscstDominus\»

jpse Dominus et sali^ator noster Jesus Ghristus, cui est glo-

ria ct imperium in saecula saeculorum. Amcn.

HOMILIA VIII \

De initio Dccalogi.

Omnis^ qui didicit contemnere prncsens sacculum, quod

' rsnl. rxii, -j. — 2 [>jjjjI_ XXI, 7. — 3 f^„c. XXIV, 02. — 'i
Ps.il. xxxMi, S,
* Tom. II, p. i56 it soqq. — " N. 1, a.
3^2 ORIGBMS

figuraliter iEgyplus appellatur, et pcr verbum Dei, ut se*

cundum Scripturas dicam, translalus cst et non invenitur,
quia ad sasculum futurum festinat ac tendit; de hujusmodi
anima dicit Dominus : « Ego sum Dominus Deus tuus, qui
» eduxi te de terra y^gypti, de domo servitutis*. » Non ergo
haec ad illos tantum dicunlur cpai de ^gypto profecti sunt,
sed multo magis ad te, qui nunc audis ista, si tamen pro-
ficiscaris ex /Egyplo, et /Egypliis ultra non servias, dicit
haec Deus : « Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de
|

» terra ^Egypti, de domo scrvitutis. » Vide si non negotia

saeculi, et actus carnis, domus est servitutis; sicut rursum ^

e contrario relinquere saecularia, et secundum Deum vi-

vere, domus est HLertatis: sicut et Dominus in Evangelio
dicit : « Si permanscritis in verbo meo, vos agnoscetis veri-
» tatem, et veritas liberabit vos ^. » Ergo ^Egyptus domus est

servitutis, Judaea vero et Hierusalem domus est libertatis.

Audi et Apostolum de secundum sapientiam quae ei in

his,

minislerio data fuerat, pronuntiantem «Quaeautem sursum

:

» est, inquity Hierusalem, hbera est, quae est mater omnium

» nostrum ^. » Sicut ergo ^gyptus, ista terrena provincia,
fdiis Israel domus dicltur servitutis, ad comparationem
Judoea et Hierusalem, quie eis domus efficitur hbertatis :

ita ad comparationem coelestis Hierusalem, quse ( ut ita di-

cam) mater est libertatis, totus hic mundus, et omnia quae
in lioc mundo sunt, domus est servitutis. Et quoniam de
paradiso libertatis pro pa;na peccali ad hujusmodi ventum
fuerat servitutem, idcirco primus sermo Decalogi, id est,
prima mandalorum Dei vox de libertate profertur, dicens :

« Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra iEgyp-

» ti, de domo servitutis. » Hanc vocem in yEgypto posiuis
audire non poteras, etiamsi tibi injungatur ut pascha fa-
cias, etiamsi accingaris lumbos et sandalia accipias in pe-
* Exod. XX, 2, — 2 Joan. viii, 5i, 52, — ^ Galat. iv, 26.
 Ii\ KXODUM HOMILIA Vill. \ l\d

llbus, eiiamsl virgam teneas in manu, et azlma cum ama-

Itudine comcdas. El quid dico in /Egyplo positus ha3C au-

lirc non potcras? Sed ne inde quidcm profeclus In prima

latim mansione hacc audlre potuisll, ncc In sccunda, nec
n tertia, ncc cum transiresPiubrum mare, etiamsi ad Mer-
'ham vencris, et fuerit ibi amaritudo in dulcedincm versa,
;tiamsi in Hellm vcneris ad duodecim fontes aquarum et

.XX arborcs pahnarum, eliamsi Raphidim prx-lcrlcris, cae-

erosquc profectus ascendcris nondum ad hujuscemodi

:

i^erba idoneus judicaris, sed cum -j^crveneris ad montem

Slna. Mukis ergo ante laboribus pciactis, muhis ajrumnis
;5t tentationibus superalis, vlxallquandomereberispraiccpta
susclpere hbertatis, et audire a Domino : « Ego sum Do-
D minus Dcus tuus, qui eduxi te dc terra ^Egypti, de domo
» scrvitutis. » Vcrum hic sermo nondum sermo mandati
est, sed quis sit qui mandat ostendlt. Nunc crgo videamus
quid sit initlum decem mandalorum Legls : et si non oc-
currimns ad omnia, inilia saltem prout Dominus dedcrlt
exphccmus.
Primum ergo mandatum estNon erunt tlbi dli aiii
: «

1» praeter me. » Et post hoc sequitur « Non facies libi ido-

:

» lum, neque ullam similitudinem, qunccumque in coelo sur-

» sum sunt, ct qua^cumque in terra deorsum sunt, et quai-

» cumque sunt in aquis sublus terram; et non adorabls illa,
» neque coles illa. Ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus
» zelans, qui reddo peccala patrum in fdios, in tertiam et

» quarlam progenlcm iis qui oderunt me, et faciens mise-

» ricordiam in niillia, iis qui diligunt me et qui servant
praicepla mea*. ».... Tibi ergo, o populus mcus Israel,
qui pars Dei cs, qui funiculus hacreditatls ejus efTectus es,

« non erunt, inqiiit, aiii dli prc-cler me : » (piia vere Deus

unus est Dcus, et vere Domlnus unus est Dominus.... Ve-
* Exod. XX, ^, 4, 5, 6.
l44 01\IGENIS

rum ne existimes hajc tantiim ad illum dici Israel qui so-

cundum carnem natusest. Multo magis hsec ad te dicuntur,
qui Israel effectus es mente Dcum videndo, et circumcisus
es corde non carne. Nam et si in carne gentes sumus, in
spirilu Israel sumus, propter eum qui dixit : « Pele a me et

» dabo tibi gentes hoereditatem tuam, et possessionem tuam

» terminos terrse \ » Et propter eum qui iterum dixit : « Pa-
» ter, omnia mea tua sunt, et tua mea sunt, et glorificatus
» sum in his% » si tamen ita agas ut dignus sis pars esse
Dei, et in funiculo haereditatis ejus metiri. Alioqui si in-j

digne agas, exemplo sint tibi illi qui ad hoc vocati fuerant
ut essent parsDei, et peccatis suis hoc meruerunt, ut dis-
pergerentur per omnes gentes. Et qui prius educti fuerant
de domo servitutis, nunc rursum (quia « qui peccat, servus
» est peccati^ » ) non jam ^Egyptiis solis, sed omnibus gen-
libus serviunt. Ergo dicitur et libi, qui pcr Jesum Christum'
existi de ^Egypto, et de domo servitutis eductus es : « Non
» erunt tibi dii alii praeter me^. »

Sciendum* tamen quod, cum decreveris praecepli

ejus servare mandatum, ct omnes caeleros deos et dominos

repudiare, et praeter unum Deum et Dominum neminem
habere vel deum vel dominum, hoc est bellum sine foederei

denuntiasse omnibus caeteris. Gum ergo venimus adgratiam;

baptismi, universis aliis diis et dominis renuntiantes, solum
confilemur Deum Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum.
Sed hoc confitentes, nisi toto corde diligamus Dominum
Deum nostrum, et tota anima et tota virtute adhaereamus
ipsi, non sumus elFecti pars Domini : sed velut in confinio
quodam positi, et illos offensos patimur quos refugimus, et

Dominum ad quem confugimus, propitium non eflicimus,

quem non ex toto et integro corde diligimus. Et ideo lugel

* Psal. II, 8. — 2 .loan. xvii, lo. — ^ Joan. viii, 04. — ^*

Fxoil. xx, ?>,

* iN'. .1, 4, '), 6. p. i5<S, 169, t6o, 161.

 IN EXOUUM nOMILIA VIII. l^»')

hos Prophcta quos videt hujuscemodi inconstantia fluctuare,

etdlcit: «VaBjduplicescordcetanimo*. »Etiterum «Usque- :

» quoclaudicatis utrisquegenibus vestris ^ ? » Scd et Apostolus

Jacobus dicit : « Vir duplex animo inconstans est in omni-
» bus viis^ » Sumus ergo nos, qui non integra nec perfecta
fide sequimur Deum nos.trum, et ab alienis recessimus diis^

velut in medio quodam confinio posili; et ab alienis quasi

fugaces ccedimur, et a nostro Domino tanquam instabiles et

dubii non defendimur. Annon hoc est, quod et Prophetae
spiritualiter imaginaotur de amaloribus Hierusalem, cum di-
cunt,Quia amatores tui ipsi inimici facti sunt tibi*?Ila ergo
intellige et animae tua3 multos fuisse amatores, qui delectati
sunt decorc ejus, cum quibus meretricata est. Dc quibus
et dicebat : « Post amatores meos ibo, qui danl mihl vlnum
» meum, et olcum mcum% » et ccetera. Sed venit jam illud

tempus, ut diceret : « Revertar ad virum meum prlorem,

» qula melius mlhi erat tunc quam modo. » Regressa es
ergo ad virum tuum priorem, ostendlsti sine dublo amato-
res tuos cum quibus adulteria committebas. Nisi ergo nunc
tota fide permaneas cum viro tuo, et lolo ei ore glutlneris,
ex multis scelerlbus quse commlsisti, suspecta es ei; omnis
motus tuus et aspectus tuus, ipse ctiam incessus, sl fuerlt

negligentlor, dlsplicebit. Nihll ultra in te lascivum videre,

nihil dlssolutum et prodlgum potest. At ubi parum quidem
a viro tuo deverteris oculos, statim necesse est memoriam
fieri priorum. Ut ergo priora deleas, et fides tlbi possit ha-
beri In reliquis, non modo agcndum tibi nlhil cst impudl-
:um, sed ne cogitandum quidcm. Vide enim quod scriptum
;st. « Cum, inquit, immundus splritus exierit ab homine,
vadit per loca arida, qu?erit requlem, et non invenit.
Tunc dicit : Revcrtar in domum meam unde exivi. Et si

* Eccll. II, 14. — 2 3 Reg. XVIII, 21. — ^ acoh. 1,8. — * Thren. 1. —

|0s«. II, 5.

IX. lU
)/(G ORIGI-NIS

» veniens Invenerit eam vacanteni, mundalam ct ornalnm,

n vadit, et adducit secum alios scptem spirilus nequiores

)) se, et inlrantes in domum iilam haLitant in ea. Et eruiit

» novissima hominis ilHus pejora prioribus*. » Ha*c si ad-
vertamus, quomodo possumus vel in parvo ne^hgentiae \o-

cum darePHabitavit enim in nobis immundus spirilus, ante-

quam crederemus, anlequam veniremus ad Ghristum, cum
adhuc, ut superius dixi, fornicarctur anima uostra a Deo,
el esset cum amatoribus suis daemonibus. Sed posleaquam
dixit : « Revertar ad virum meum priorem, » et venit ad
Christum, qui eam ex initio ad imaginem suam creavit, ne-
cessariolocum dedit aduller spiritus, ubi vidit legitimiun
virum. Suscepli ergo sumus a Ghristo, et munduta esl do-
mus nostra a peccatis priori])us, et ornata est ornamentis
sacramentorum fidehum, quoe norunt qui initiati sunt. Sed
noii statim domus haic habilatorem habere Ghristum me-
retur, nisi sit vita ejus et conversatio ita sancta, ita pura et

inconlaininabilis, ut templum Dei esse merealur. Non cnim

domus adhuc, sed tem])lum esse debet in quo habitet Deus,
Si ergo acceplam gratiam negligat, et imphcet se negotiis
ssecularibus, continuo spiritus ille immundus redit, et vin-

dicat sibi domum vacaiilem. Et ne iterum possit expcNi,^ 1

ahos secum septem spiritus adhibet nequiores, et fiunt no-

vissima hujusmodi hominis pejora prioribus; quia tolera-
bihus fuerat non redisse ad virum priorem animam semel
meretricanlem, quam egressam post confessionem viri, rur-
sum adulteram fieri. Nulla ergo « societas, slcut dicil Apo-
» stolus, templo Dei cum idolis, nulla consonantia Ghrislo

» et BeliaP. » Si Dei sumus, tales esse debemus ut complea-

l»u" illud quod dicit de nobis Deus : « Quia habilabo in eis,

» et in eis ambulabo, et ipsi erunt mihi in populum^ » El

sicut alio loco Propheta dicit : « Exite de medio eorum, cl

1 Luc. XI, a/j, 25, 26. — ^aCor. VI, i5, — "'ll)id. 16.
 IN EXODU.\f IIOAJILIA VIII. I^/

» separamini, dicit Dominus , qui portalis vasa Domini. Ex-

» ite, et immundum nolile conlingcre; ct ego rccipiam vos,
» et ero vobis in palrem, et vos eritis mihi in filios cl filia?,

» dicit Dominus omnipotcns *. » Propterea ergo dicit : « Non

» erunt tibi dii alii praetcr me, nec facies tibi ipsi idolum,
» nequc simililudinem uUam ; quiecumque in coelo sunt, et

» quaecumquc in terra, et quoe in aquis; non adorabis ca,

» neque coles ea^. »

Ego enim sum Dominus Deus tuus, Deus zelans '. » Vide
«

benignitalem Dci, quomodo, ut nos doceat et perfeclos fii-

ciat, ipse fragilitatem Iiumanorum non recusat affecluum.

Quis enim audiens Dcum zelanlem non conlinuo miretur,

ct humanae fragilitatis vitlum putet? Sed omnia propter nos

agit ct patitur Deus, ct ut possimus edoceri, nolis et usita-

tis afreclibus nobis loquitur. Videamus ergo quid est hoc

c[uod dicit, Quia Dcus zelans ego siim. Sed ut conteniplari
facilius possint divina, de humanis, secundum ea quae supe-
rius disseruimus, doccamur excmplis. Omnis mulier aut
sub viro est et subjecta legibus viri; aut meretrix est, et
utitur iibertate peccandi. Qui ergo ingredilur ad meretri-
cem, scit sc ad eam ingressum esse mulieremquae prostituta
est, et cunctis volenlibus patet; et indignari non potest, si

cum ea ctiam alios videt amatores. Qui vcro legilimo utitur

matrimonlo, non patitur utl uxorem peccandi polcstale,

sed accendilur zelo ad caslitatem malrimonii conservan-
dam, quo possit ex ea fieri logilimus pater. Hoc ergo exem-
|)lo inlclligamus omnem aniinam aut prostltutam esse dae-

uonibus, et habere plurimos amatores, ila ut intret ad eam

uodo quidcm splritus fornicatlonis, illo discedenle Intrct
>pirltus avarltine, post hunc veniat superbia3 splrltus, Inde
lirne, iudo invidirt', post cliam vanae glorlae, alllque cum eis
liuiml spirllus Immundi. Isll autom omnes ila cum infi-
' ). (air. VI, iG. 1
j, ct I.sal. i.ii, II. — 2 J^xod. xx, 3, /{, ."i. — ^ I hiJ. 5.

lO.
l48 OniGENIS

deli anima meretricantur, ut alter alleri non invideat, nec

zelotypiamoveantur ad iuvicem. Et quid dico quod alter al-
tercim nou excludat? Imo et invitant se invicem, et sponte
se convocant, sicut paulo ante jam diximus quod in Evan-
gelio scriptum est de illo spiritu qui exiit ab homine, et re-
gressus adduxit secum septem aiios nequiores se spiritus,
ut in una anima simul habitarent. Sic ergo nullam zelo-
typiam amatorum suorum patitur anima quae daemonibus
prostituta est. Si vero legitimo conjuncta sit viro, illi viro

cujus matriraonio Paulus animas conjungit et sociat, sicut

et ipse dicit : « Stalui enim vos uni viro virginem castam
» exhibere Christo* ; » et de quo in Evangeliis scriptum, quia
rex quidam fecit nuptias fiho suo^ : in hujus ergo viri nup-
tias cum se anima dederit, et legitimum cum eo sortita fue-
rit matrimonium, etiamsi fuit ahquando peccatrix, etiamsi
meretricata est, tamen si se huic viro tradidit, ultra eam
peccare non patitur. Non potest ferre ut rursum anima
quae se sortita est virum, alludat cum aduUeris, quia exci-
latur super eam zelus ejus viri, et defendit conjugli casti-
tatem. Et ideo zelans dicltur Dominus, quia animam sibi

mancipatam non patitur damonibus admisceri. Alioquin si

eam viderit temerantem jura conjugii, et occasionem qua^-
rere ad peccandum, tunc ( ut scrlptum est) dat ei llbellum

repudii, et dimittlt eam dicens : « Ubi est hbellus repudii

» matris vestrae quo dlmlsi eain^? » Qulbus etlam addit et

dicit : « Ecce peccatis vestris venundati estis, et propter ini-

» quitates vestras dimisi matrem vestram. » Haic qui loqui-

tur zelans cst, et zelo commotus haec dicit; post agnitionem
enim sui, post illuminatlonem verbi divini, post gratiam
baptismi, post confessionem fidei, et tot tantisque sacra-
mentis matrimonium confirmatum, non vult nos uUra peC'
care, non patitur aniniam cujus ipse vel sponsus vel vir
* 2 Got. XI, 2. — 2 Maltl). xxii, 2. — ^ Isai. l, i.
 IN KXODUM HOMILIA VIII. l^O
appellatur, curn dtemonibus luderc, scorlari cum immun-
dis spiritibus, cuin vitiis et immunditiis volutari. Quod et

si forte aliquando evcniat infeliciter, saltcm ut convertatur,

et redeat et poeniteat, miseratus expectat. Novum enim hoc

bonitatis est genus, ut etiam post adulterium revertentem

tamen et ex toto corde pcenitentcm suscipiat animam. Si-

cutet ipse per Prophetam dicit : «Numquid muHer si exierit

» a viro, et dormierit cum aho viro, revertetur ad virum

» suum? nonne conlaminatione contaminabitur? Tu autem
)) fornicata es cum amatoribus multis, et reverlebaris ad
» me*. » Item alibi dicit : « Et posteaquam fornicata es in

» omnibus his, dixi : Reverlere ad me; et nec sic reversa

» es, dicit Dominus^. » Hic ergo Deus zelans si requirit et

desiderat animam tuam adha^rere sibi, si te servat a pec-

cato, si corripit, si castigat, si indignatur, si irascitur, et ve-
hit zelotypia quadam erga te utitur, spem tibi esse salulis
agnosce. Si vero castigatus non resipiscis, correptus non
cmendaris, verberatus contemnis; scito quod si eousquepec-
cando profeceris, discedit a te zclus ejus, et dicetur tibi il-

hid quod pcrEzechielem prophelam ad Hierusalem dicitur ;

« Propterea discedet zehis meus a te, et non irascar ullra

» super te^ » Vide inisericordiam et pietatem boni Dei.
Quando vult misereri, indignari se dicit et irasci, sicut per

Hieremiam dicit : « Dolore et flagello castigaberis, Hierusa-

» lem, uti ne abscedat anima mea abs te\ » Haec si intelli-

gis, miserantis Dei vox est; ubi irascitur et zelatur, ibi ad-
hibet dolores et verbera : « Flagellat enim omnem filium
» quem autem audire indignantis Dei terribi-
recipit^ »Vis
Icm vocem? Audi quod dicit per Prophetam; cum enume-
rasset multa nefanda quae commlserat populus, addit etiam

haec : « Et propter hoc, inquit, non visitabo supcr filias

' .)(i. m, 1. -
-'
]l,i(l. -. _ 5
Ki(.eJi. xvr, \^. — ''
Jer. vi, 8. — ^ Ilelu-.
XII, (>.
3t)0 OllIGliNlS

» veslras cum fornicantur, neque super nurus vestras cuni

» moechantur^ )) Hoc est ierribile, hoc extremum, cum jam
non corripimur pro peccatis, cum jam non corrigimur de-
linquentes. Tunc cnim cum excesserimus peccaiidi modum,
Deus zelans avertit a nobis zelum suum, sicut superius dixit

« Auferetur cnim zekis meus a te, et non irascar super te

» uhra ^. » Ha3c de eo quod dictum est Deus zelans,
:

Videamus nune et quod sequitur, quomodo reddi dicun-

tur peccata patrum in filios, in lertiam et quartam proge-
niem. In hoc enim sermone solent nos haeretici suggillare,
quod non sit boni Dei sermo, qui pro peccatis alterius alium
plecti dicat. Sed secundum ipsorum rationem, qui Deum
Legis mandantem ha3C, licet non bonum, justum tamen di-

cunt, ne ipsi quidem possunt ostendere quomodo secun-

dum sensum suum justitise suae convenire videatur, si alius

alio peccante puniatur. Superest igitur ut Dominum depre-

cemur ut oslendat nobis quomodo pra^cepta h^ec justo bo-
noque conveniant Deo. Saepe jam diximus, quod Scripturae
divinae non omnia ad exteriorem hominem, sed perplura
ad interiorem loquuntur. Interior igitur homo noster aut
]]bum dicitur habere patrem, si secundum Deum vivit, et

qua) Dei sunt agit; aut diaboliim, si in peccatis sit, et vo-

Juntates illius gerat : sicut evidenter in Evangeliis Salvator

ostendit, cum dicit : « Vos de patre diabolo esiis, et deside-

)) ria patris vcstri facere vultis. Ille homicida fuit ab initio,

)) et in veritate non stetit^ » Sicut ergo semen Dei in nobis

dicitur manere, cum verbum Dei servantes in nobis non
pcccamus, ut Joannes dicit : « Qui autem ex Deo est, non
)) prccat, quia semen Dei manct in eo ^
: » ita etiam cum a

diabolo ad peccandum suademur, semen ejus suscipimus.

Cum vero etiam implemus quod suaserit, tunc jam et ge-
iiuit nos. Nascimur enim ei filii per peccatum Propterea
i Qse. IV, i4. — ^ Tilzecli. xvi, 43. — ' Joan. ur, 44- — ''
i Ju.in. m, y.
 IN liXODUiM IIOMU-IV VIII. l5

bcijigniis et luiscricors Dominus reddit peccata palruin ia

filios, nt quoniam patros, id est, diaboliis et angcli ejus,

ciclerique principes mundi hujus et rectores tenebrarum

liurum (et ipsi enim efficiuntur patres peccati, sicut et dia-
bolus) ; quoniam, inquam, patres isti indigni sunt qui in prae-

senti saiculo corripiantur, sed in futuro recipient quae me-

rentur, (ilii eorum, id est, quos peccare persuaserint, et qui

mhilominus pcr ipsos asciti fuerint ad consortium societa-

temquepeccati, hic recipiant qua3 gesserunt: ut purgatiores
ad futurum saiculum pergant, et ultra diabolo socii non el-

liciantur in poena. Quia ergo misericors est Dominus, et

« omnes homines vult salvos fieriS » propterea dicit : « Vi-

» sitabo in virga ferrca facinora eorum, et in flagellis pec-

» cata eorum. Misericordiam autem meam non auferam ab

)) eis^ )) Visitat ergo Dominus animas, et requirit quas iste

pessimus persuasione peccati genuerit pater, et dicit ad

uucimquamque earum : « Audi, filia, et vide, et inclina aurem
)) tuam,etoblivisccrepopulum tuum etdomumpatris tui^»
Visitat ergo te post peccatum, et commonet te, et in fla-

gello et virga te visilat pro peccato quod tibi pater diabolus

suggessit, ut reddat tibi illud in sinum, id est, dum in cor-

pore degis. Et sic completur, reddi peccata patrum in sinum

flliorum in tertiam et quarlam progeniem. Deus enim ze-
lans esl, et animam quam sibi dcspondit in flde, non vult
illam permanere in contaminatione poccati : sed vult eam
cito purgari, vult eam velociter abjicere omnes immundi-
tias suas, si cui forte subjecta est. Si vero permanet in pec-
catis, et dicit: Non audicmus vocemDomini, sed facientes
iaciemus voluntales nostras, et incendemus iuinem rejiina)

cocli, sicut exprobratur per Proplietam *

: tunc servantur
ctiam ipsi ad illam sapientrai sententiam quae dicit : « Quo-
)) niam quidcm vocabam, et non obaudiebatis, sed irrideba-
^ i Tiiii. II, 4. — - Psal. i.xxxix, .52. — ^ Psal. xi.v, 10. — '•
Jer. vii, iS,
l.)2 ORIGEMS

» tis serinones meos : itaque et ego vestrae perditioni super-

)) ridebo* ; » vel illam quse posita est illis in Evangelio, dicente

Domino : « Discedite a me in ignem aeternum, quem praepa-

)) ravit Deus diabolo et angelis ejus ^. » Ego opto ut dum in

hoc saeculo sum, visitet Dominus peccata mea, et hic mihi

restituat, ut ibi dicat etiam de me Abraham sicut dixit de
paupere Lazaro ad divitem : « Memento, fdi, quod recepisti
» bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. Nunc auteni
» hic requiescit, tu vero cruciaris^ » Propterea ergo cum
corripimur, cum castigamur a Domino, esse non debemus
ingrati, sed inteHigamus propterea nos in praesenti saeculo
corripi, ut in futuro requiem consequamur, slcut et Apo-
stolus dicit : a Cum autem castigamur a Domino, corripi-
)) mur, ne cum hoc mundo damnemur*. » Propterea deni-
que et beatus Job libenter suscipiebat cuncta supplicia, et

dicebat, quia « si boua accepimus de manu Doniini, nonne

» et mala tolerabimus? Dominus dedit, Dominus abstulit

» sicut Domino placuit, ita factum est : sit nomen Domini

7> benedictum \ » Reddit autem et misericordiam in miilia
iis qui diligunt eum^ Qui enim diligunt, correptione non
indigent; nequeenim peccant, sicut et Dominusdicit « Qui :

» dih'git me, mandata mea custodit ^ » Et ideo « perfecta di-

» lectio foras mittit timorem '. » Ob hoc ergo diligentibus

sola misericordia posita est; beati enim misericordes % quia

ipsis miserebitur Deus in Christo Jesu Domino nostro, cui
est gloria et imperium in soecula saeculorum. Amen.
* Prov. 1 , 9.\. — 2 Matth. xxv, 4 ' • — ^ Luc. xvi, 25. — ^*
i Cor. xi, 02.
— ^ Job, 1 , 21. — ^'
Exod. XX, 6, — '
Joan. xiv, 21. * — 1 Joan. iv, iS.—
" MaHh. V, 7.
 IN EXODUM. l53

HOMILIA IX*.

,
De Tabernaculo.

Si quis digne intelligai^, vel ex iEgypto Hebrseorum pro-

feclionem, vel transitum maris Rubri, sed et omnem hanc
viam quge agitur per desertum, et metationes singulas
quasque castrorum; si horum ita extiterit capax, ut etiam
legem Dei suscipiat scriptam non atramento, sed Spiritu
Dei vivi ' : si quis, inquam, ad haec ita per ordinem profec-
tuum perfecte veniat, ut singula quaeque implens in splritu
assecutus sit, et ea quae in his indicantur augmenta virtu-
tum; ille poterit consequenter etiam ad vislonem et intelli-
gentiam tabernaculi pervenire. De quo tabernaculo multis
quidem memorant Scripturoe divina^, et indicare
in locis

quaidam videntur quorum vix capax esse possit humanus

auditus tamcn Aposlolus Paulus de inlelligentia
: prseclpue
tabernaculi quaedam nobis prodlt scientlae cxcelsioris indi-
cia ; sed nescio quo pacto fragilltatcm fortassls intuens au-
ditorum, claudlt quodammodo ipsa quae pandlt. Dlcit nam-
que ad Ilebraeos scribens : « Tabernaculum enini factum est
1» primum, in quo erat candelabrum et mensa et propositio

» panum,quod dlcebaturSancta sanctorum. Post secundum

» autem velamen, tabernaculum quod dlcltur Sanctum, ha-

» bens aureum altare incensl, et arcam testamenti, et intra

eam duas tabulas, et manna, et virgam Aaronquae fron-

duerat\ » Sed ils addidit : « De quibus non est modo di-

ccndum per slngula. » Quod ergo alt, « de quibus non est

modo dlcendum, » quidam ad illud tempus referunl quo
'
Toiii. II, p. i()i rl scq([, — 2 J\^ j^ 3_ p_ i(),^ i(32
*'
J (loj . iu,?). — ^ llcl). IX, 3, T). — ^ Ibid. 2\.
l54 ORIGliiMS

HcbrrTcis scribebat Epislolam : aliis vero vicletur quod, pro

mysteriorum magnitudine, omne tempus pracsentis vitae ad
hnec explananda idoneum negel. Verum non usquequaque
Iristes nos relinquit Apostolus, sed, ut sibi moris est, ape-
rit pauca de multis : ut clausum sit quidem negligentibus,
inveniatur autem a pulsanlibus, et quaerentibus aperiatur.
Repetit ergo rursum de laberuaculo, et dicit : « Non enim ,

» in sancta manu facta ingressus est Jesus exemplaria ve-

» rorum, sed in ipsum coelum, ut appareat nunc vultui Dei

)) per velamen, id est per carnem suam*. )) Qui ergo ve-

lamen interioris tabernaculi carnem Ghristi interpretatus

est, sancta autem ipsum coelum vel coslos, Dominum vero

Christum pontificem, eumque dicil inlroiisse « semel in
)) sancta, aeterna redemptione inventa ^,))ex his paucis ser-
inonibus, si quis intelhgere novit PauH sensum, potest ad-
viu^tere quantum nobis inlelhgentiie pelagus patefecerit.
Sed qui satis amant htteram legis Moysi, spiritum vero ejus

refugiunt, suspectum habent Apostolum Pauhjm inlerpre-

taliones hujuscemodi proferentem.
Videamus ergo si non eliam veterum sanctorum ahqul
opinionem tabernacuh longe aham quam isti nunc existin

mant, habuere. David namque, eximius Prophetarum, quam'

inngnifice de tabernaculo sentit, ausculta : « Dum dicitur,!

)) Inquitj, mihi per singulos dies, Ubi est Deus tuus? haed-

)) memoratus sum, et effudi in me auimam meam, quonlam'

)) ingrediarin locum tabernaculi admirabilis, usque ad do-
» mum Dei '\ )) Et iterum quarto decinio psalmo dicit : « Do-
»mine, quis habitabit in tabernaculo tuo ? aut quis re
» quiescet in monte sancto tuo? Qui egreditur sine macula,
» et operatur justitiam, etc. ^ )) Quid ergo est istc locus la|
bernaculi admirabilis, ex quo pervenitur usque ad domuir
Dei, cujus quia memor factus est, effusa est in ipso anirn?n
1 Ileb. IX, 24. — '^
Jbitl. 12. — 3 Psai. xli, /\. — ''
r«iii. xiv, 1, 2.
 I7i EXODUM IIOMIMA IX. 1 »3^)

r.jus, et velut qiiodani iiilolcrabili desiderio rcsolulus est ?

itane taudem credendum est, quia istud tabernaculum quod

i!X pellibus et cortinis, atque operimcnlis ciliciis, aliisque

nostri usus materiis constabat, Propheta desiderans efTun-

ilcret animam, ac tota raentc converteretur? Vel certe quo-
luodo verum erit de isto dici tabernaculo, quod non habitet
in co nisi « mundo corde, qui non ac-
innocens manibus et
) cepit in vanum animam suam *, » cum Regnorum prodat
ustoria habilasse in tabernaculo Dei saccrdotes pessimos
ilios peslilenliac^, et ipsam quoque arcam tcstamenti, ab
Vllophylis captam, apud impios et profanos fuisse deten-

am^ ? Ex quibus omnibus constat louge alio sensu Prophe-

am sentire de tabernaculo hoc, in quo dicit quod non ha-
jitet in eo nisi « innocens manibus et mundo corde, qui
non accepit in vanum animam suam *, nec fecit proximo
' suomalum et opprobrium non accepit adversus proxi-
mum suum^ » Talem ergo oportet esse hujus habitatorem
abernaculi, quod finxit Dominus, et non homo. Sed venia-
aus etiam ad Evangelia, si quid in ipsis dici de taberna-
idis invenimus, ut per sentenliam Domini indubitatum
ossit essc quod quicrimus. Invenimus ergo ipsum Salva-
:>rem Jesum Chrislum tabernaculum non unum, sed plura
lemorantem, et non tcmporalia, sed cum dicit
noterna :

Facile vobis amicos dc iniquo mauimona, ut cum defe-

ccritis, recipiant vos in aUerna tabernacula ^ » Audisli
|ronuntianlein Dominum ajlerua esse tabcrnacula, audi
imc ct Apostolum dicentcm : v Tabernaculum nostrum
quod de coclo cst, superindui cupientes \ » Nondum tibi

\\i his omnibus iler aperitur, quo derelicta terra sequens

•ophcliciun et Aposlolicum scnsum, et (quod ouniiuni
aximum est) scquens verbum Christi, lola mcntc et toto

1 |'l'sal. xxin,4. — ?•
. H<-. II.— :'
1,1. ,v. -~ ''
r.sul. xxin,4. — U\sal.
*', ^. — '^
liWC. vvr, p. ^ 2 (]tM-. V, 2.
loG OHIGEMS

sensu ascendas in coelum, atque ibi aetcrni tabernaculi

magnificentiam quaeras, cujus figura per Moysen adumbra-
tur in terris ? Denique sic ad eum etiam Dominus dicit :

« Vide, inquit, omnia facito secundum figuram quae tibi

» oslensa est in monte*. » Verum humana mens, et nostra

praecipue, qui nos minimos aut eliam nullos rn divina sa-

pientia novimus, eousque fortassis possit accedere, ut sen

tiat quidem haec qua3 divinis voluminibus inseruntur, non
de terrenis, sed de coelestibus dici, et formas esse non prae
sentium, sed futurorum bonorum, non corporaUum, sec
spirituahum rerum : quomodo autem horum narratio ap-
tari possit coelestibus et aeternis, nec nostrae mensurae es

dicere, nec vestrae (ut opinor) capacitatis audire. Pauc

tamen, si nos oranlibus vobis Dominus illuminare dignetur
quae ad Ecclesiae aedificationem pertineant, aperire tenta
bimus.
Dicit^ Dominus ad Moysen : « Facies, inquit, raib
» sanctificationem, et inde videbor vobis^ » Vult ergo Deu
ut faciamus ei sanctificationem. Promittit enim quia, si fe

cerimus ei sanctificationem, possit a nobis videri. Unde €

Apostolus ad Hebraeos dicit : « Pacem sequimini et sanct

» flcationem, sine qua nemo videbit Deum \ » Haec ergo ej

sanctificatio quam jubet Dominus fieri, quam et Apostolt

in virginibus esse vult, ut sint sanctae corpore et spiritu*

sciens sine dubio, quod qui fecerit Domino sanctificati(

nem per cordis sui et corporis puritatem, ipse videb

Deum. Faciamus ergo et nos sanctificalionem Domino, <

omnes unam, et unusquisque per singulos unam, Omn(

fortasse sanctificationem Ecclesiam facimus quas est sanct;

non habens maculam aut rugam^ hoc modo, si column.'

* ExOfl. XXV, f\<).

2 N. 5, 4. p. 160, 164, 160.

3 Exod. XXV, 8. — '*
Heb. xii, i^. — ' 1 Coi. vn. ~ ^ Eplies. r, 27.
 IN EXODUM IIOMILIA IX. 1 O7

haLeat cloclores et mlnislros suos, <lc quibus diclt Aposlo-

lus : «Pclrus, Jacobus, et Joannes, qui videbantur columnaj
» esse, dextras dedcrunt mihi et Barnaba3 societatis*. » In
tabernaculo crgo hoc, columnac seris interjectis jungunlur,
dum in Ecclesia doctorcs datis sibi dextris sociantur. Sed
coIunina;istic inargentalaj sint, et bases earuin inargentatae.

Bina) autem bases columnis singulis dcputcntur t una quaj

caput dicitur, et surperponitur ; alia qua3 vere basis appel-
latur, ct columnae vclut fundamentum subjicitur. Inargcn-
tala3 crgo sunt columna; idclrco, quia vcrbum Dci praedi-
cant, accipiunt per Spiritum « eloquia Domini, qiice sunt
eloquia casta, argcntum igne probatum ^.» Isti autem pra?-

ilcationis suae bases habent Prophelas. Super fundainen-

ium enim Apostolorum et Prophctarum Ecclesiam collo-

:ant,quorum testimonlis utentes, fidem Christi confirmant.

Caput autem columnarum est illc (ut opinor) de quo diclt
Vpostolus, quia « caput viri Chrlstus est^ » Scras vero co-
umnarum, societatls Apostolica]! datas slbi invicem dextras
am dlximus. Tcntorla qua; ansulis assuta, et circulls sus-
>ensa, atquc innexa funlbus, ad modum cortinarum vlglnli
it octo in longum, atquc in latum quatuor cubitls dlsten-
luntur, habeatur rellqua crcdcnlium plcbs, quae haerct et
liendel in funibus fidci. Funis enlm triplex non rumpitur,
uoe cst Trinitalis fides, ex qua dependet et per quam sus^
^netur omnls Ecclesia. Viginti autcm et octo cubitorum,
uot In longum dlstenditur, et in latum quatuor, atrli unius
ensura, puto quod inserta Lex Evangellis designetur
am vero cocci, et hyacinthl, byssl, ac purpurae specie,
ulla ac diversa opera explicantur. Inde tentorla, indc vc-
m exl€rius et Interlus inde tota sacerdotalis et ponlifi-
lis vestis, auro ct gcmmls cxpeditur adjunctis. Sed ne
iulius per slngularum demoremur specles vlrtutum, pos-
* Galat. 11,9. — ^ Tsal. xi, 7. — 1 Ctu'. xi,.".
l58 ORIGKNIS

sumus breviler dicere, illa significari per hsec quibus oriia-

retur Ecclesia. Fides ejus auro conferri polest, sermo prae-

dicationis ejus argento; iapidibus preliosis, aes patientiaj;
lignis impulribilibus, scientia, quae per bgnum venit, aut

incorruptio castitatis, quae nunquam veterascit; bysso, vir-

ginitas; cocco, confessionis gloria; purpurae, charitatis ful-

gor; hyacintho,spes regni ccelorum. Isla3 sint interimmate-

rioe ex quibus omne tabernaculum construatur, iuduantur
sacerdotes, ornetur et ponlifex. Quorum indumenta quoe
sint, vel qualia, in alio ioco pronuntiat Propheta, et dicit
« Sacerdotes tui induantur justitiam^ » Sunt ergo omnia
ista indumenta juslitiae. Et iterum Paulus Apostolus dicil :

« Induite vos viscera misericordiae ^. » Sunt ergo indumenla

misericordiae. Sed et alia nihilominus Apostolus indumenla
nobiliora designat, cum dicit : « Induite vos Dominum Jesum
» Ghristum, et carnis curam nc feceritis ad concupiscen-
» tias^ » Ista sunt ergo indumenta quibus ornatur Ecclesla.
Polest autem et unusquisque nostrum etiam in semet-
ipso constituere tabernaculum Deo. Si enim ( ut quidaui

ante nos quoque dixerunt) tabernaculum hoc totius mundi

tenet figuram,mundi autem etiam singuli quique habere
imaginem possunt, cur non et tabernaculi unusquisque in
semelipso formam possit explere? Has ergo debet columnas
sibi aptare virtutum, columnas argenteas, id est, patien-
tiam rationabilem. Potest enim esse quidem in homine,
quae vide&tur patientia, sed quae rationabilis non sit. Nam
et qui non sentit injuriam, et propterea non reddit, paliens

videtur; sed non est rationabilis ista patientia. Iste ergo

habet quidem columnas, sed non sunt argenteae. Qui vero

propter verbiini Dei patitur, et fortiter fert, iste columnis •

argenleis decoratus est et munilus, Polest in se et atria

distendere, cum dilataverit cor suum secjindum Aposloli
1 Psal. cxxxii, 9. — 2 Coloss. ni, 12. — ^ iloni. xiri, i/j.
 IN EXODUM HOMII.IA IX. l.K)

vocem flicenlls ad Corinlhios : « Dilalamiiii cl vos*. » Po-

lest se et seris munire, cuin sc unanimilale dileclionis as -

Irinxerit. Potest super argenteas bases slare, cum supc r

slabilitatem verbi Dei, verbi prophetici et apostolici collo-

calur. Potest habere in columna deauratum caput, si caput

aureum sit ei fides Christi. « Omnis namque viri capul,
)) Christus est^. » Decem vero atria potest iu semetipso dis-

tendere, cum non in uno tantum verbo Legis dilatatur,

neque duobus aut tribus sed in toto Decalogo legis spiri-

tualis intelligeiitiac dilatare amplitudinem potest, aut cuni

Iructum spiritus, gaudium, })acem, palientiam, benignita-
tera, bonitalem, modestiam, fidem, continenliam, adjecla,
quae est inater omnium, charilale prolulerit^ Habeat ad -

huc in se anima isla, qua3 non dederit somnuin oculis suis,

nec palpebris suis dormitationem, nec requiem tcmporibus

suis, donec invrniat locum Domino, tabernaculum Deo
Jacob '^
: habeat, inquam, in se defixum et altare, in quo
orationum hostias el misericordioc victimas offerat Deo ; in

quo continenlioe cuhro superbiam quasi taurum immolet

iracundlam quasi arietem jugulet, luxuriam omnemque 11-

bldinem tanquam hircos et haedos litel. Sciat tamen ex his

etiam sacerdotibus separare dextrum brachium, et peclus-

cuUim, et maxillas, id est, opera bona, et opera dexlra.
Nam sinistrum nihil reservet. Pectusculum quoque inte-
grum,quod est correclum, et mens Deo sacrata; et maxillaji
ad verbum Dei loquendum. Sciat sibi in sanctis etiam can-
delabrum luminis collocandum, ut sint ei lucornae semper
ardentes, et lumbi succincti, el ipse lanquam servus qui
expectat dominum suum redire de nupliis \ De his eniui

lucernis et Domlnus dlcebat « Lucerna corporls : tui est

» oculus luus^ Sed Istud candelabrum lucernarum

)> in aus-

1 3 CiOr. VI, i5. — 2 1 (^^^in-. XI, 3. — » C;il. v, ?. 2. — ^"

Psalin. cxxxi, 4> 5.
— * liUc. XII, 0.'). — f'
Mallh. VI, 'M.
 l6o ORIGENiS

Iro coUocet, ut ad aquilonem respiciat. Accenso etenim lu^

mine, id est vigilanti corde respicere semper debet ad aqui-

lonem, et oLservare eum qui ab aquilone est. Sicut et
Propheta videre se dicit succensum lebetem, vel ollam, et
faciem ejus a facie aquilonis *. Ab aquilone enim accendun-
tur mala universa^ terrae. Vigilans ergo et sollicitus et ar-
dens intueatur semper astutias diaboli, et semper aspiciat
unde sit ventura tentatlo, unde hostis irruat, unde ini-
micus obrepat. Dicit enim et Petrus Apostohis : « Quia
» adversarius vester diabolus, sicut leo rugiens, circuit

» quaerens quem transvoret^. » Mensa quoque propositionis

habens duodecim panes, in parte collocetur aquilonis re-

spiciens ad austrum. Panes isti, apostoHcus ei tam numero

quam virtute sit sermo, quo indesinentef utens (quotidie
namque hos ante Dominum jubetur apponere) rursum re-
spiciat ad austrum, unde Dominus venit : « Dominus e^iim
» ex Theman veniet% » sicut scriplum est, quod est de aus-

tro. Habeat in penetrahbus pectoris sui etiam aUare in-

censi, ut ipse dicat : « Quia Christi bonus odor sumus\ »

Habeat et arcam testamenti, in qua sint tabula^ Legis, ut

in lege Dei meditetur die ac nocte, et memoria ejus arca

et bibhotheca efficlatur librorum Dei, quia et Propheta
beatos dicit eos qui memoria tenent mandata ejus, ut fa-y^M
ciant ea.. Sit intra ipsum urna mannse reposita, intellectus

verbi Dei subtihs et dulcis. Sit et virga Aaron intra eum,

doctrina sacerdotahs, et florida severilas disciphnae : supra
omnem vero gloriam slt el pontificahs ornatus. Potest enim
intra se agere pontlficatum pars iUa quae in eo est pretio-

sissima omnium, quod quidam prlncipale cordis appeUant,

alii rationalem sensum, aut inteheclualem substantiam, vel

quocumque modo appellari potest ih nobis portio nostri

illa per quam capaces esse possumus Dei. Ista ergo pars

* Jereni. i. — ' i Pct, v, 8. — •''

Abac. iii, 5, — * 2 Cor. 11, i5,
 IN EXODUM IIOMILIA. IX. iGl

in nobls velut qiiidam pontifcx exornelur indumenlis, et

nionilibus pretiosis, ac podere byssino. Indumenti hoc ge-
nus est, quod usque ad pedes deducitur totum contegens
corpus. In quo designatur, ut primo omnium totus sitcas-
titate vestitus. Accipiat postmodum et humerale gemma-
tum, in quo fulgor operum collocatur, ut videntes homincs
opcra sua magnificent Patrem qui in coelis est*. Accipiat et
logium, quod rationale dici polest, pectori superpositum,
quaterno lapidum ordine distinctum, Sed et aurea lamina
in fronte resplendeat, quod Petalum appellatur, in quibus
utriusque veritas et manifestatio dicitur collocata. Ego in

his quae in pectore locari dicuntur, sermonem Evangelicum

sentio, qui quadruplicato ordine veritatem fidei nobis et

manifcstationem Trinitatis exponlt, cuncta referens ad ca-

put, ad uniiis scilicet Dei naturam. In his est ergo omnls
veritas, et omnis manifestatio veritalis. Igitur si recte vis

pontificatum gerere Deo, Evangellcus sermo et Trinitalis

fides semper tibi habeatur in pectore. Gui convenit etiam
Apostolicus sermo tam vlrtiite quam numero, tantum ut
nomen Dei semper habeatur in capite, et ad unum Denm
cuncta referantur. Habeat etiam in interioribus pontlfex
partibus operimenta sua, habeat pudenda contecta : ut cor-
pore et spiritu sanctus sit, et cogitationibus et operibus pu-
rus sit. Habeat etiam per indumenli circultumtintinnabula,
ut ingrcdlens, inquit, sancta, det soiiltum, et non intret cum
silentlo^. Et ha^c tintlnnabula, quae semper sonare debent,
in extremo vestimenti sunt posita, idcirco, credo, ut de ex-
tremis temporibus et fine mundi nunquam sileas, sed inde
semper sones, inde disputes, secundum eum qui
et loquaris

dixit « Memor esto novissimorum tuorum, et non pccca-

:

» bis^ » Ad hunc crgo modum homo noster interior Deo

l>ontifcx adornetur, ut introire possit non solum in sancta,

1 Mallli. V, i6. — 2 Ex(m1. xxviiT, 55. — -^

Eccli. vii, 4o.

IX. 11
ri)'2 DHIfiKMS

sed ct lii sancla saiiclorum : ut possit ad^re piopltiatoriuiii

ubi sunt Cherubim, et inde appareat ei Deus. Sancta pos-

sunt esse ea quae in praesenti saecuio habere sancta con-
versatio polest. Sancta vero sancloriim, in quae semel tan-
tummodo intratur, ad coelum esse transitum puto, ubi est

propitiatorium, et Cherubim, ubi et mundis corde appa-

rere poterit Deus, vel quia Dominus dicit « Ecce regnum :

» Dei iutra vos est^ » Hoec interim quantum ad praesens in

transcursu occurrere sensibus nostris potuit, quantamque

moderari auribus potuimus auditorum, de tabernaculo dicta
sint, ut unusquisque nostrum studeat facere intra se taber-
naculum Deo. Non enim frustra de patribus refertur, quia

in tabernaculis liabitaverunt ^. Ego sic intelh*go Abraham

habitasse in tabernaculis, et Isaac et Jacob. Construxerunt
namque isti intra se tabernaculum Deo, qui se tantis ac la-

hbus virtutum splendoribus adornaverunt. Refulgebat nam-

que in eis insigne regium purpura, propter quod dicebatur
ad Abraham a fdiis Heth : « A Deo rex in nobis tu es\ »

Splendebat et coccus : propterea enim ad jugulandum du-

xit Deo unicum, et proplerea dextram illlus Angelus tenult \
Splendebat hyacinlhus, cum coelum semper inluens cceli

Dominum sequebatur^ Sed et in ca^terls similiter ornaba-

Ego sic intelligo et diem festum Tabernaculorum qui
tur.

mandatur in Lege, ut exeat populus cerla die anni, et in ta-

bernaculis habilet, habens ramos palmarum, et frondes sa-
licis ac popuH, et ramos arborls frondosae. Palma victorlae

signum est illlus belli quod inter se caro et splritus gerit.

Arbor autem populus et sallx, tam virtule quam nomine,

virgulta sunt castitalis. Qiiae si integre conserves, habere
potes et nemorosae ac frondentls arboris ramos, quae est

iTeterna et beata vita, cum te Dominus in loco vlrldi collo-

1 Tiiic. xvii, ?.i, — 2 Hebr. xi. — •''

Cencs. xxm , G. — ^"
Idein , xxii. — j

^ Deul. xvr.
 IN EXODTJM IIOMILrA IX. 1 G5

caverit super aquam rcfectlonis, pcr Chrisluin Jcsum Do-

minum noslrum, cui est gloria et imperium in sxcula sae-

culorum. Amen.

HOMILIA XP.
De siti populi in Rapkidin, et de bello Amalecitarum, el de prce-
sentia Jethro.

Quoniam omnis^ qui vult pie viverc in Christo perse-

cutionem palitur, ct ah hostihus impugnatur, agens iter

vit.e hujus semper debet esse armatus, et stare semper in

castris^ Ideo ct de populo Dei refertur : « Profecta est, in-
» qidt, omnis synagoga filiorum Israel de deserto Sin, se-

» cundum castra sua, per verhum Domini \ » Et tu

ergo si semper vigiles, et sempcr armatus sis, et scias te

in castris Domini mililare, ohserva illud mandatum, quia

« nemo militans Deo imph*cat se negotiis ssecularihus, ut ei

» placeat cui se prohavit ^

: » quia si ita miUtes ut a rehus
saecularihus Hber sis ct in castrisDomini agas semper ex-
cuhias, et dc te dicitur, quia per vcrhum Domini cxeas dc

\
deserto Sin et venias in Raphidin. Sin eniui tentatio inter
•
prctatur; Raphidin vero, sanilas judicii. Qui hene exit de
tcntatione, et qucm tentatio prohahilem reddit, isle venit

ad sanitalem judicii. In die enim judicii sanus erit, et sani-

tas cum eo crit, qui in tentatione non fuerit vulneratus :

sicut et in Apocalypsi scriptum est : « Qui autem vicerit,

» daboei de ligno vilae, quod est in paradiso Dei mei '.»....

Sed quid est quod sequitur'? « Sitiit ihi, inquit, popu-

* Tom. II, p. i6S «t seqq. — ^ N. i.

I
' a Tim. III, \}.. — ^*
V.\oi\. xvn, i. — •'
x Tim. n, 4. — <>
Apoc. 11, -.

j
' N. 2. p. i(5().

^
II.
iC)/^ or.iGKNis

» liis aquam, et murmiirabaiit adversum Moysem^»

Miirmuraverunt enim adversus Moysen, el proplerea jubet
Dominus ut ostendat eis petram, ex qua bibant. Si quis
est qui legens Moysen murmurat adversus eum, et displi-

cel el lex quae secundum Iltteram scripta est, quod in mul-

tis non videtur servare consequentlam, ostendlt ei Moy-
ses petram, quae est Christus, et adducit eum ad ipsam, ut
inde bibat, et reficiat sitim suam. Sed haec petra, nisi fuerlt

percussa, aquas non dabit : percussa vero fonles produclt.

Percussus enim Ghrlstus, et in crucem actus, novi Testa-
menti fontes produxit : et propterea dlctum est de eo, quia
« percutlam pastorem, et dlspergentur oves ^. » Necesse
ergo erat illum percutl. Nisi enim ille fuisset percussus,

et exisset de latere ejus aqua et sanguls, omnes nos sitim

verbl Del pateremur. Hoc ergo est quod et Apostolus in-
terprelatus est, quia « omnes eumdem manducaverunt ci-
» bum spirltualem, et omnes eumdem splritualem blberunt

» potum. Blbebant autem de spirituall, sequente petra; pe-

» tra vero erat Chrlstus^»
Post haec bellum ^"
descrlbltur gestum cum Amalechllls,
pugnasse refertur populus et vicisse. Antequam manduca-
ret panem de ccelo, et blberet aquam de petra, non refertur
populus pugnasse, sed dicitur ad eum « Dominus pugnabit
:

» pro vobis, et vos tacebitis ^. » Est ergo tempus quando

Dominus pugnat pro nobis, nec permittlt nos tentari supra
id quod possumus, nec impares virlbus slnlt ad fortis ve-
nlre congressum. Denique et Job omne Illud tentatlonis

suae famosissimum certamen jam perfectus implevit. Et tn

ergo cum coeperis manducare manna, panem cffilestem

verbi Dei, et blbere aquam de petra, cumque ad intcriora

* Exod. XVII, 12. — 2 ZacU. xm, j. — ^ i Cor. x, 5, 4. 1

''
N. 3, 4» 5. p. i6c), 170.
^ Kxod. XIV, 14.
 IN EXODUM IIO.MILIA Xf. lG5

doclniiaj spiriliialis acccsseris, speralo pugnam, et pricpara

tc i\d belluni. Bello igitiir iinmineiitc, vidcamus quid prai-

cipiat Moyses :« Dixit, inqiiit, ad Jesum : Elige libi ipsi

» viros, et exi, et conflige cum Amalech craslino *. » Usque

ad hunc locum heati nominis Jesu nusquam tacta est men-
tio. Hic primum vocahuH hujus splendor eflulsit. Hic pri-
mum vocavit Moyses Jesum, et dixit ei : « Elige tihi ipsi
» viros ^. » Moyses vocat Jesum, Lex vocat Christum, ut eli-

gat sihiipsi viros potentes de populo. Non poterat Moyses

ehgere, sed Jesus solus est qui possit potentes viros eligere,
qui dixit : « Non vos me elegistis, sed ego vos clegi^. » Ipse
enim electorum dux, ipse potentium princeps, ipse qui
confligit cum Amalech. Ipse est enim qui inlrat in domuni
fortis et alligat fortem, et vasa ejus diripit.
Sed interim videamus quid nunc historia praesens re-
texat : « Ascendit, inquit, Moyses in verticem collis \ » ....

« Et factus est, cum elevaret Moyses manus, superior fie-

» hat IsraeP. » Moyses quidem elevat manus, non exten-

dit : Jesus autem, qui universum orhcm terrae exaltatus in

cruce complexurus erat hrachiis suis, dicit : « Extendi ma-

» nus meas ad populum non credentem, et contradicentem
» mihi ^ » Moyses ergo elevat manus suas; et cum elevaret
manus, vincehatur Amalech. Elevare manus, hoc est opera
ct aotus elevare ad Deum, et non hahere actus deorsum
dejectos et humi jacentes, sed Deo placitos et ad coelum
«rectos. Elevat ergo manus qui thesaurizat in coelum; uhi
unim thesaurus ejus, ihi et oculus ejus, ihi et manus ejus.
iMevat manus et ille qui dicit : « Elevatio manuum mearuni
sncrincium vespertinum \ » Si crgo eleventur actus nos-
,lri, et non sint in terra, vincitur Amalech. Sed et Apostohis
Iprajcipit levare sanctas manus sine ira et disceptatione %
• Exod. XVII, 9.-2 Ibid. _ 3 Joaa. xv, iG.— ''
Exod. xvii, lo. — '
Ib,
II. — ''
Isai. Lxv, 2j el Uoni. x, ii. — '
Pbulin. cxi,, i. — ^*
i Tiiu. u.
l66 ORIGENIS

et ad qiiosdam dicebat : « Demissas manus et dissolula ge-

» nua erigile, et rectos gressus facite pedibus vestris*.» Si

ergo servat populus legem, elevat Moyses manus, et adver-
sarius vincitur. Si non servat legem, invalescit Amalech.
Quia igitur et nobis pugna est adversus principes et potes-

tates, et mundi hujus rectore.s tenebrarum, si vis vincere,

si vis obtinere, eleva manus, et eleva actus tuos, et conver-

satio tua non sit in terris, sed sicut dixit Apostohis : « Super
» terram ambulantes, conversationem habemus in ceelo ^,»

Et ita poleris superare populum adversantem libi Amalech,

ita ut dicatur de te etiam : u Quia in manu occulta expu-
» gnabat Dominus Amalech ^ » Eleva et tu manus ad Deum,
et imple mandalum quo Apostolus dicit : « Sine intermis-
» sione orate '^
: » et tunc fiet quod scriptum est, quia « sicut
» vitulus ablingit in campis herbam viridem, ita abiinget
» populus hic populum qui super terram est ^ » Per quod
(ut a majoribus accepimus) indicari dicitur, quia populus
Dei non tam manu quam voce et lingua pugna-
et armis,

bat : id est, orationem fundens ad Deum, prosternebat ini-

micos. Ita ergo et tu si vis vincere inimicos, eleva actus
tuos, clama ad Deum, ut dicit Aposlolus : « Orationi instan-
» tes, et vigilantes in ea ^ » Haic enim est Ghristiani pugna,
qua superat inimicum. Puto autem quod per hanc figuram
etiam duorum populorum Moyses formam designet, et os-

tendat unum esse populum ex genlibus qui elevet manus

Moysi, et erigat eas ; id est, qui in sublime extollat ea quae
scripsit Moyses, et in excelso eorum intelligentiam statuat,
et per hoc vincat : alium aulem esse qui quoiiiam non ele
vat manus Moysi, nec extollit eas a lerra, nec altum in ec

aliquid et sublile considerat, vincitur ab adversariis, et pro

sternitur.

* Heb. XII, 12, 10. — 2 piiil. ,i,j xo. — * Exod. xvii, i6. — * i Tlicss. \

j6. -:- ' Nutn. xxu, 4»— ^ Gol, iv, 2.

 IN EXODUM HOMILIA XF. 167

Post hnec venit ad Diontem Dei IMoyses, et occurrit ei

Jethro socer suus \

Sed, ut video, Jethro ^ non fruslra venit ad iMoysen, nec
frustra manlucavit panem cum senioribus popidi in con-
spectu Domini. Dat enim consilium Moysl probabile salis
et utile, ut ehgat viros, et constituat prlncipes popuh, viros
Deum colenles, viros potentes, et odientes superbiam. Ta -

les enim oportet esse principes popuh, qui non solura su-
perbi non sint, sed et qui oderint superbiam id est, ut non :

solum ipsi absque vilio sint, sed et in aliis odcrint vitia

Verum sicut scriptum legimus, quia « non satiati^r oculus
» vidcndo nec auris audiendo',» nec nos satiari possumus
inluendo et considerundo quae scripta sunt, quot ex parli-
bus nos aidificent, quantis nos instruant modis. Etenim cum
perspicio quod Moyses prophcta Deo plenus, cui Deus fa-

cie ad faciem loquebatur, consilium accepit a Jelhro sa-

cerdote Madian, admiratione niniia stuporem mentis in-
curro. Dicit enim Scriplura : « Et audivlt Moyses vocem
» soceri sui, et fecit quoecumque Non dixit, Quia
dixit el *. »

mihi Deus loquitur, et quld agere debeam coelesli ad mc

scrmone defertur; et Quomodo consilium ab homine acci-
plam, et ab homine gentili, alieno a populo Dei? Sed audlt
vocem ejus, et facit omnla quae dicit, et non quis dicat, scd
quid dicat, auscultat. Unde et nos si forte aliquando inve-

nimus aliquid sapienter a gentilibus dlctum, non conlinuo

cum auctoris nomine spernere debemus et dicta; ncc pro
eo qnod legem a Deo datam tenemus, convenitnos tumere
superbia, el spernerc verba prudenlium, sed sicut Aposlo-
his dicit Omnia probantes, quod bonum est lenentcs \
: « »

Quis autem hodle eorum qul populis pr.TSunt, non dico si

'
lixod. XVIII.
- iN. (). i()<j,
j), I j().

^ EcrJ. I, 8. — ''
Exod. xvm, j.X.
— •'
i Tlu\ss. v, n.
 lG8 OllIGlwMS

jam aliqua ei a Deo revelata sunt, sed in legis scientia ali-

quid meriti habet, consilium dignatur inferioris saltem sa-

cerdolis accipere? nedum dixerim laici, vel gentilis. Sed

Moyses, qui erat homo mansuetus super omnes, accepit
consilium inferioris, ut et formam humiHtaiis populorum
principibus daret, et futuri sacramenti designaret imagi-
nem*. Sciebat enim futurum quandoque, ut gentiles bonum
consilium proferrent apud Moysen, ut bonum et spiritua-

lem intellectum afferrent ad legem Dei : et sciebat quia

audiet eos lex, et faciet omnia sicut dicunt. Non enim potest

facere lex sicut Judaei dicunt, quia infirmatur lex in carne,

id est in littera, et nihil potest secundum Htteram facere :

nihil enim ad perfectum adducit lex

HOMILIA XI1\
De vidtu Mofsis glorificato^ et velamine quod poriebat injacie sua.

Lectio^ nobis Exodi recitata est, quae nos ad intelligentiaB

inquisitionem vel incitet, vel repellat. Incitat mentes stu-
diosas et liberas, desides et occupatas repellil; scriptum
est enim : « Quia vidit Aaron et omnes filii Israel Moysen,
» et erat glorificata facies ejus, et color vultus ejus, et ti-

» muerunt accedere ad illum ^ » Et post pauca « Pone- :

» bat, inquit^ Moyses velamen super faciem suam. Cum

» autem introiret in conspectum Domini, ut loqueretur illi,
» deponebat velamen \ » Haec autem Apostolus disserens
magnifico illo sensu quo in caeteris utitur, de quo dixit :

« Nos autem sensum Christi habemus, ait : Quod si mi-

* Num. XII. — 2 Koni. VIII, — 3 lj(.ij_ ^ix.
^ ToQi. II, p. 172 et seqq. * N. — 1, 2.
* FiXod. XXXI V, 5o. —
Ibid. 34
'^
 IN EXODUM HOIWILIA XII. lC)()

» iiisleriuin iiiorlis iii litleris deformatum in lapidibus fuit

» ad gloriam, ita ut non possent intenderc filii Israel in fa-

» ciem Moysi propter gloriam yultus ejus, qua^ aboletur,

» quomodo non magis ministerium spiritus erit in gloria* ?»

Et itcrum paulopost dicit : « Et non sicut Moyses ponebat

» vclamen super faciem suam, ut non intenderent filii Israol

» in faciem vultus ejus. Obtusi sunt enim sensus eorum us-

» que in hodiernum dlem. Cum enim legitur Moyses, vela-

» men est positum super cor eorum. » Qufs non admiretur
mysteriorum magnitudinem? quis non pertimescat notani
cordis obtusi ?GIorificala est facies Moysi, sed nonpoterant
intendere in faciem vultus ejus fdii Israel, non poterat in-

tendere populus Synagogne. Si quis autem conversationem

et vitam potest habere eminentiorem quam reliquum vulgus,
iste potest intueri gloriam vultus ejus. «Et nunc enim, sicut
» clixit Apostolus, velamen est positum in lectioue veteris
» Testamenti ^ : » et nunc Moyses glorificalo vultu loquitur,
sed gloriam quae est in vultu ejus non possumus intueri.
Idcirco autem non possumus, quia adhuc populus sumus,
et nihil studii, nihil meriti, plusquam reliqua plebs, habe-

mus. Verum quia dicit sanctus Apostolus : « Idipsum autem

» velamen in lectione vetcris Testamenti manet, » amputa-
ret nobis omnem intelligentiae spem tanti et talis Apostoli
prolata sentcntia, nisi addidisset : « Cum autem quis con-
» vcrsus fuerit ad Dominum, auferetur velamen^ » Igitur
causam auferendi velaminis, convcrsionem nostram essc
dicit ad Dominum. Ex quo colligenda sunt nobis indicia,
quod donec legcnles Scripturas divinas latet nos intellectus,
donec obscura sunt nobis et clausa quae scripta sunt, non-
dum conversi ad Dominum sumus. Si enim conversi essc-
mus ad Dominum, sinc dubio auferrctur velamen.
Sed et hoc ipsum converti ad Dominum qualc sit videa-
IJO ORIGENIS

mus. Et ut evidentius scire possimus quid sit conversus,

dicendum nobis prius est quid sit aversus. Omnis qui, cum
recitantur verba legis, communibus fabulis occupatur,
aversus est. Omnis qui, cum legilur Moyses, de negotiis
saeculi, de pecunia, de lucris sollicitudinem gerit, aversus

esl. Omnis qui possessionum curis stringitur, et divitiarum

cupiditate distenditur, qui gloriae saeculi et mundi hono-
ribus studet, aversus est. Sed et qui ab his quidem videtur
alienus, assistit autem et audit verba legis, et vultu atque
oculis intentus, corde tamen et cogilationibus evagatur,

aversus est. Quid ergo est converti? Si his omnibus terga

vertamus, et studio, actibus, mente, soUicitudine, verbo
Dei operam demus, et in lege ejus die ac nocte medite-
3;;

mur, omissis omnibus Deo vacemus, exerceamur in testi-

moniis ejus; hoc est conversum esse ad Dominum. Tu ergo I

si volueris fiHum tuum scire Htteras quas liberales vocant,

scire grammaticam, vel rheloricani discipHnam, numquid

non ab omnibus eum vacuum et Hberum reddis? numq\iid
non omissis caeteris, huic uni studio dare operam facis?
Paedagogos, magistros, Hbros, impensas, nlhil prorsus de-
esse facis, quoadusque perfectum propositi studii opus re-
portet. Quis nostrum ita se ad divinae legis studia conver-
iit? quis nostrum ita operam dedit ? quis lanto studio ac
labore divina quaerit sludia, quanto quaesivit humana? Et
quid conquerimur si quod non didicimus ignoramus ? AH-
qui vestrum ut recitari audierint quae leguntur, statim di-
scedunt. NuIIa ex his quae dicta sunt inquisitio ad invicem,
nulla collatio; nusquam memoria mandali ilHus quo te

divina Lex commonet : « Interroga patres tuos, et dlcent

» tibi; presbyteros luos, et annunliabunt tibi*. » Alii ne
hoc ipsum quidem patienter expectant usquequo Icctiones'

in ecclesia recitcntur. Alii vero nec si recitanlur sciuut,

* Dcul. xxsn, 7.
 IN EXODU.M HOMILIA XII. J 7 1

sed iii remolioribus dominicae domus locis, saecularibus fa-

bulis occupaiitur. De quibus ego ausus sum dicere, quia

cum legitur Moyses, jam non velamen super cor eorum,
sed paries quidam et murus est positus. Si enim ille qui
adest, qui audit, et intenlus est, et quae audit retractat et
discutit, et quae assequi non potest percontatur et discit,

vix potest ad libertatem scientiae pcrvenire : ille qui abscon-

dit aures suas ne audiat, ct terga in faciem legentis obver-
tit,quomodo diccndus esl velamen habcre superpositum
cordi, ad quem ne ipsum quidem vclamcn litterae quo sen-
sus velatur, qui est sonus vocis, acccssit? Evidens igitur
figura est, quomodo gloriosa eflicitur facies Moysi : habent
enim glorlam ea quie loquitur; sed haec tegitur et occul-
tatur, et est omnis gloria ejus intrinsecus.
Videamus ergo *
ne non solum cum Moyses legitur,

sed et cum Paulus legitur, velamen sit positum super cor

nostrum. Et manifeste, si neghgenler audimus, si nihil stu-

dii ad eruditionem non solum

et inteUigentiam conferimus,

legis et Prophctarum scriplura sed et Aposlolorum et Evan- ,

gcHorum grandi nobis velamine lcgilur. Ego autem vcreor

ne per niuiiam negligentiam et stoHditatem cordis, non so-

lum vehita sint nobis divina volumina, sed et slgnala : ut

si detur in manus homlnis nescientis Htteras hber legendus,
dlcat, Qula nesclo htteras; si detur in manus homlnis sclen-
tls lltleras, dicat quia slgnatus est. Unde ostendltur non so
him studium nobis adhlbendum esse ad dlscendas htteras
sacras, verum et supphcandum Domino, et diebus ac noc-
tibus obsccrandum, ut venlat Agnus ex tribu Juda, et ipse

acclpiens hbrum signatum dignetur aperire Si ergo et

nos Domluum dcprecemur ut velamen de corde nostro dlg-

netur aufcrrc, caperc possumus intelhgentiam splrltualem,
sl lainen converamur ad Domlnum, et hbcrtalem scienllic

'
N. i. p. .74.
172 OmCEMS
requiramus. Sed cjuomodo invenire possumus |ibertatem,
qui servimus sacculoPqui servimus pecuniae ? qui servimus
desideriis carnis? Ego meipsum corripio, meipsum judico,
ego meas culpas arguo ; viderint qui audiunt, quid de semel-
ipsis senliant. Ego interim dico, quod donec alicui horum
deservio non sum conversus ad Dominum, nec ullam con-
secutus sum libertatem donec talia me negotia et sollicilu-
dines stringunt. Iliius a quo constringor negotii et sollicitudi-
nis servus sum. Scio enim scriptum esse, quia unusquisque
quo vincitur, huic et servus addicitur*; eliamsi me amor
pecuniaenon superat, etiamsi possessionum et divitiarum
cura non stringit, laudis tamen cupidus sum, et gioriam
sector humanam, si de hominum vullibus et sermonibus
pendeo quid de me iile sentiat, quomodo ille me habeat,

ne illi displiceam, si iili placeam. Donec requiro ista, ser-

vus horum sum. Sed voiebam ex hoc saltem satis agere,

si possim liber fieri, si possim jugo fcedae hujus servitutis
absolvi, et perveniread libertatem secundumApostoIi com-
monitionem dicentis ; « In libertatem vocati eslis, nolite

» fieri hominum ^. » Sed quis mihi dabit hanc manu-

servi

missionem ? quis me ab hac servitute turpissima liberabit,

nisi ille qui dixit : « Si vos Filius liberaverit, vere liberi eri-

» tis^?» Etenim scio quia servus non potest libertate do-

nari, nisi fideliter serviens, nisi Dominum dlligens. Et ideo
etiam nos fideliter serviamus, et ex toto corde, et ex toto
animo, et ex tota virtute nostra diligamus Dominum Deum
nostrum, ut mereamur libertate donari a Christo Jesu Fi-
lio ejus Domino nostro, cui est gloria ct imperium in sae

cula sajculorum. Amen.

* 2 Pet. II, 19. — 2 Qaj y^ j5^ gt j Qyj. y,,^ 20. — ^
Joan. vui, 56.
 IN KXODUM. 175

HOMILIA XIII^
De his quce offeruntur ad tabernaculum.

Jam quldcm et prius de tabernaculo * pro viribus dixe-

ramus, verum quoniam sa^pe in Exodi libro rcpelitur ipsa
descriptio
Primo omnium '
videamus quid est quod dicit Moyses
ad filios Isracl : « Do-Sumile a vobis ipsis redemptioncm
»mino;omnis qui conceperit corde, offerat initia Domi-
» no\ » Non vult Moyses ut aliquid offeras Deo quod ex-

tra te est : « A vobis ipsis, inqult, sumite, et initia offerte

» Domino, prout unusquisque concepit corde. » Aurum ju-
betur et argentum deferri, aes et caeterae materiae; quomo-
do hoc possum ego de meipso offerre? Numquid intra me
aurum nascitur aut argentum ct caetera qune jubentur? ,

Nonne hoc unusquisquo de prompluariis et de scriniis suis

profert? Quid est ergo quod dicit Moyses : Offerte a vobis
ipsis, et linusquisque sicut concepit corde ? Illud quidem
aurum et argentum creteraequemaleriae unde tabernaculum
constructum est, constat de scriniis et promptuariis unius-
cujusque prolatum. Spirituahs autem lex aurum requirit ad
labernacubjm, quod intra nos est, argentum quod intra nos

est, et omnes reliquas materias illas deposci quas et intra

nos habere possumus, et proferre de nobis. Dicit enim
Scriptura, quia « prope est verbum in ore luo, quia si con-
» fessus fueris in ore tuo Dominum Jesum, et credideris in

» corde luo, quod Deus illum suscilavit a mortuis, salvus

» orls ^ » Si crgo credideris in corde tuo, cor tuum ct sen-

* Tom. I I, p. 175 ct scqq. — 2 ]\\ , — s

]\ ^
^"
M\()(l. XXXV, 4. — •''
Uoin. X, 8, «).
1^4 ORIGKIVIS

sus tuus aurum est. Obtulistl igltur aurum ad taberna-

€ulum, id est fidem cordis tul. SI vero confessus fueris,
sermonem obtulisti, sermonem confessionls argentum. Id-
clrco ergo dicit Moyses, qui est lex spiritualis : « Sumite a
» vobis ipsis. » Hajc a te Ipso sumis, ha^c Intra te sunt, hcec

etiamsi nudus sls habere potes. Sed et quod addldit, « unus-

» quisque sicut concepit corde, » huc respicit. Non enlm
poteris ahquid de sensu tuo ofFerre Deo, vel de verbo tuo,

nisi prius quae scripta sunt corde conceperls ; nisi intentus

fueris, et dihgenter audlerls, non potest aurum tuum pro-

batum esse, nec argenlum : requiritur enlm ut probatum
slt. Audi Scripturam dicentem : « Eloqula Domlnl, eloquia
» casta, argentum igne probatum, purgatum septuplum *. »

SI ergo quae scripla sunt corde conceperis, erit aurum tuum,

id est, sensus tuus probus, et argentum tuum, qui est sermo
tuus, probatum. Quid etlam de aere dlcemus ? opus est et
icre ad tabernacuH constructionem. Videtur quidem a3S pro
fortltudine suscipi, et loco poni posse fortitudinls et con-
stantlae

Quld de caeteris dicemus^? Multa sunt enlm, et slngula

discutere opus est ingens. Verum quid proderit, ut nostro

quldem Ingenti labore dlcantur, ab occupatls vero audi-
toribus et vlx unius horoe puncto verbo Dei assistentibus
spernantur et pereant ? Quantl modo hlc praesentes
sumus, et sermo Dei tractatur? Sunt qul concipiunt corde
quse lecta sunt, sunt qui omnino non conclplunt quae dl-

cuntur, sed est mens eorum et cor aut in negotils aut in

actlbus saecuh, aut s-upputationlbus lucri : et praecipue mu-
heres, quomodo putas corde conciplunt quae tantum gar-
riunt, quae tantum fabuHs obstrepunt, ut non sinant esse
sllentium? Jam quid de mente earum, quld de corde dis-

1 Psal. XI, G.
2x\. 5. p. 176, 1-7.
 IN EXODUM IIOMILIA XIII. 17^5

CLiliam, si de infantibus suis, aut de lana cogitent, aut de

necessariis domus ? Vereor magis ne sequantur illas de qui-
bus dicit Apostolus : « Quae discunt circumire domos,non
» soluin verbosae, sed et curiosae, loquentes quae non opor-
» let *. » Quomodo ergo istae tales corde concipiunt? Non
concipiet corde quis nisi vacet corde; nisi sit mente liber

et totus intentus, nisi corde vigilet, non potest corde con-

cipere, et ollerre dona Deo. Quod si hactenus ncgleximus,
ex hoc saltem atlentiores simus, et solHcite intendamus, ut
posslmus mente concipere. Justum est eniin ut in laber-

naculo Domini inveniatur unusquisque habere portionem

suam. Non enim latet Deum unusquisque quid ei offerat.

Quam gloriosum tibi est, si dicatur in tabernaculo Domini :

Aurum istud (verbi causa) quo arca testamenti oblegitur,

illius est : argentum ex quo bases et columnae sunt, illius

est : aes de quo annuli, et candelabrum, et nonnullae co-

lumnarum bases faclae sunt, illius est : sed et lapides isti

humeralls et logii, illius sunt : et purpura qua ornatur pon-

tiiex, illlus est; et coccus illius est ! et caetera quncque per

singula. Et rursum quam indecorum, quam mlserum erit,

sl Domlnus veniens requirere acdificlum tabernaculi, nihll

muneris tui invcniat In eo, nihil a te cognoscat oblatum!
SIc Indevotus, sic infidells vixisli, ut nihll memorKC tuae In

tabernaculo Dei esse gestierls? Slcut enim princeps hujus

mundi venlt ad unumquemque noslruin, et quaerit sl quld
de suis actibus inveniat In nobis, et si quidem invenerlt,

i| sibi nos vindlcat : Ita et e contrarlo si venlens Domlnus in-

veniat allquid tuum in tabernaculo suo, ibi te defcndit, et

suum te diclt. Domine Jesu, pracsta mlhi ut allquld monu-

menll habere merear In tabernaculo tuo. Ego optarem (si

fieri posset) esse aliquid meum In IIIo auro ex quo propi-

liatorlum fabrlcatur, vel ex quo arca conlcgilur, vel cx quo
' i Tiin. V, 10,
 caiidelabrum fit luminis et lucernae. Aut ai aurum non ha-
heo, argentum saltem aliquld inveniar oiTerre quod profi-
ciat in columnas, vel in bases earum. Aut certe vel aeris

aliquid habere merear in labernaculo, unde circuH fiant,

et caetera quae sermo divinus describit. Utinam mihi esset

possibile unum esse ex principibus, et oflerre gemmas ad
ornamentum pontificis humerahs et logii. Sed quia haec
supra me sunt, certe vel pilos caprarum habere merear in

tabernaculo Dei, tantum ne in omnibus jejunus et infoecun-

dus inveniar. « Unusquisque ergo sicut concepit corde. »

Videte si concipitis, videte si tenetis, ne forte effluant qua?

dicuntur, et pereant. Volo vos admonere reHgionis vestrae
exemplis : nostis, qui divinis mysteriis interesse consuestis,

quomodo cum suscipitis corpus Domini, cum omni cautela

et veneratione servatis, ne ex eo parum quid decidat, ne
consecrati muneris aUquid dilabatur. Reos enim vos cre-
ditis, et recte creditis, si quid inde per negligentiam deci-
dat. Quod si circa corpus ejus conservandum tanta utimini
cautela, et merito utimini quomodo putatis minoris esse
:

piaculi verbum Dei neglexisse, quam corpus ejus? Initia

ergo jubentur oflerre, hoc est primitias. Qui oflert quod
primum est, necessario habeat ipse quod rehquum est.

Vide quantum nos oportet abundare auro, quantum ar-

gento, ac rehquis omnibus quae jubentur oflerri, ut et Do-
mino ofleramus, et nobis supersit. Primo enim omnium
debet sensus meus intelligere Deum, et ipsi oflerre primi-
tias intellectus siii, ut cum Deum bene intellexerit, rehqua
consequenter agnoscat. Hoc etiam sermo faciat, hoc et om-
nia quae in nobis sunt, agant
Additur post haec*, quia et apud quem inventa sunt
ligna imputribilia, obtulit Deo. Si quis diligit Ghristum Do-
minum, lignum imputribile in incorruplione oflert Domino.
1 N. 6. p. 178.
 IN KXODUM IIOMILIA. XIII. I77

iBeatus ergo apud quem invenitur vel sensus incorruplus,

vel corpus incorruplum, et hoc offcrt Deo. Unde et bene

valde dixit : « apud quem inventa sunt ligna imputribllia*. »

Non enim apud omnes inveniuntur ligna impulribilia. De

auro non dixit neque de argenlo, apud quem inventum
est. Potest enim apud omnes inveniri sensus et sermo
Omnium namque est ex quatuor constare secundum cor-
pus elementis. Ligna autem imputribilia, id est, incorrup-
tionis et virginitatis gratia, apud rarum quemque inveniri
polest, sicut et Dominus dicit : « Non omnes capiunt ver-
» biim istud, sed quibus datum est^. »

Sed et prlncipes, inquit, obtulerunt dona sua^ Quae

sunt ista dona qune principes offerunt? « Gemmas, inqult,
» oblulerunt, et lopides smaragdos, et lapides repletionls
» ct lapldes adhumerales. » Offerunt etiam oleum
principes ad usus dupHces profuturum, lucernis et chris-
mati. Debet enim lucerna eorum qui populls praesunt, non
abscondi, aut sub modlo poni, sed super candelabrum, ut
luceat omnibus qui In doino sunt^. Sed et incensi compo&i-
tloncm prlnclpes offcrunt, quac componatur per Moysen In

odore suavitalis Domino, ut et ipsi dicant, quia « Christi bo-

» nus odor sumus^ » Et posleaquam obtnllt populus, voca-
vit, inqult, Moyses omnem sapientem ad fabricandum, el
architectum, ut componerent, et fabrlcarentur slngula quae-
que qua3 scripla sunt. Sed et mulleres, Inqult, saplentes vo-

cavit, ut facerent quae convenirent in tabernaculo Domlni.

Vides haec omnia quie fiunt, a saplentibus fieri; et mulleres
sapientes vocanlur, et vlri sapientes. Omnia enim opera Do-
inini in saplentla fiunt. Venlt ergo unusquisque sapiens sensu
ctfacltopera Domlni. Nonsufficitnobls si offeramustantum,
sed opus est ut cum sapientia ea quae in nobis sunt opere-

HCxod. XXXV, 24. — 2 Mallli. xix, ii. — ^ Exoil. xxxv, 27. — '^
Malth.
V, i5. — ^ }. Gov. 11, i5.
^
IX. 1
1^8 ORIGENIS

mur, sciamus mlscere aurum cum bysso, et coccum dupli*

care, vel miscere cum purpura. Quld enim tibi prodest si
habeas haec, et uli his nescias, neque agnoscas quomodo
unumquodque in suo tempore et in suo loco aplare debeas
et proferrePEt ideo danda nobis est opera, ut sapientes si-

mus, el haec quae audimus de Scripturis snnctis proferre in

tempore et aptare possimus, componere atque ex his ador-

nare tabernaculum Deo Jacob, per Jesum Ghristum Domi-
num noslrum, cui est gloria et imperium in saecula saeculo-

rum. Amen,

.:il C

fiti

jcr

Fei
 ORIGENIS

IN LEVITICUM
HOMILI^.
>•«*•«»«•••«•••«•«•••«<»••>••»<«>»«»« ««••••^«•« •«

HOMILIA P.
Sicut^ in novissimis diebus Verbum Dei ex Maria carne
vestitum processit in hunc mundum, et aliud quidem erat
({uod videbatur in eo, aliud quod intelligebatur (carnis nam-
que aspeclus in eo patebat omnibus, paucis vero et eleclis

dabatur divinitalis agnitio) : ita et cum per Prophetas vel

Legislatorem verbum Dei profertur ad homines, non abs-
que competcnlibus profertur indumentis. Nam sicut ibi car-

nis, ita hic Httera3 velamine tegitur : ut httera quidem aspi-

ciatur tanquam caro, latens vero intrinsecus spiritualis sen

sus tanquam divinitas sentiatur. Tale ergo est quod et nunc
invenimus Hbrum Levitici revolventes, in quo sacrificiorum
ritus, et hostiarum diversitas, ac sacerdotum ministeria de-
scribuntur. Sed hsec secundum htteram, quae tanquam caro
Verbi Dei est et indumentum divinitatis ejus, digni fortas-
sis vel aspiciant, vel audiant et indigni. Sed et beati sunt
ilH ocuH qui velamine Htterae obtectum inlrinsecus divinum
Spiritum vident; et beati sunt qui ad haec audienda mun-
lidas aures interioris hominis deferunt
Principium' ergo Levitici dicit, quia vocavit Dominus
IMoysen, et locutus est ilH de tabernaculo testimonii, ut
[promulgaret fiHis Israel sacrificiorum leges et munerum,
l^t ait : « Si homo munus olleret Domino, olTeret ex bobus
* Tom. II, p. 184 et seqq. — - N. 1. — ^ N. ?., ?>. p. iS^, 1S6.
l8o ORIGEMS

» vel pecoribus, id est agnis vel hcedis. Si vero ex avibus,

» turtures vel pullos columbarum*. » Ego pro exigui-
tate sensus mei, hoc in loco hominem queai appellavit, et
primum in omnibus posuit ad ofFerendum munus Deo, in-
telligendum esse omne humanum arbilror genus, et ipsum
dici hominem qui holocaustum offerat vitulum ex bobus
sine macula. Iste aulem vitulus sine macula, vide si non
ille saginatus est vitulus quem pater pro regresso ac resti-
tuto sibi illo qui perierat filio, quique omnem ejus substan-

tiam dilapidaverat, jugulavit, et fecit convivium magnum,

et laetiliam habuit, ita ut laetarentur Angeli in coelo super
uno peccatore poenitentiam agente^. Homo ergo iste qui kI
perierat et inventus est, quoniam nihil habuit propriae sub- VI
stantiae quod ofTerret, cuncta namque dilapidaverat vivens
luxuriose, invenit istum vitulum coelitus quidem missum,
sed ex Patriarcharum ordine, et connexis ex Abraham ge-
nerationum successionibus venientem Solus ergo ille

masculus, solus sine macula est, qui peccatum non fecit,

nec dolus inventus est in ore ejus, et qui accoptus contra

Dominum ofFertur ad ostium tabernaculi^ Adostiumtaber-
naculi non est intra ostium, sed extra ostium. Extra ostium
etenim fuit Jesus, quia « in sua propria venit, et sui eum
» non receperunt *. » Non est ergo ingressus tabernaculum
illud, ad quod veneral, sed ad ostium ejus oblatus est in

holocaustum, quia extra castra passus est. Nam et illi mali

coloni venientem filium patrisfamilias ejecerunt foras extra
vineam, et occiderunt \ Hoc est ergo quod ofTcrtur ad os-
tium tabernaculi acceptum contra Dominum; et quid tam f
acceptum quam hoslia Ghristi, qui seipsum obtulit Deo?
Et tamen « imponet manum suam, inquit, super caput
» hostiae^ » Posuit (Dominus) manum suam super

* Levit. I , 2 et i^. — ^ Luc. xv. — ^ Isal. mi , c). — ^ Joan. i , n. — \

5 Matlh. XXI, 59. — ^ Levit. i, 4, ^-
 IN LEVITICUM HOMILIA I. l8l

caput vituJi : hoc est peccata generis humani imposuit su-

per caput suum....
« Et (lecoriantes*, inqalt, holocaustum, divldent illud

» membratim ^ » Ego puto quod ille sacerdos detrahit

corium vituli oblati in holocaustum, et deduclt pcllem qua
membra cjus conteguntur Qui novit ostendere qu^c
luerint lcgis principia, qui eliam in Prophetls profectus ac-
cesserit, quae vero in Evangelils plenitudo perfeclionls ha-
beatur; vel qui docere potest quo verbi lactc alendi slnt
parvuH in Chrlsto, et quo verbi olere reficlendi sint qui in-

fnmantur In fide, quis etlam slt cibus solldus el fortis quo

impinguandl slnt athletac Christi : qui haec singula novit
splrltuall ratlone dividere, potest hujusmodi doctor ille sa-
cerdos videri qui imponlt super altare holocaustum per
membra dlvisuni
Verum si haec ^
etiam ad moralem locum incllnare ve-
lis, habes et lu vitulum quem oflerre debeas. Vltulus est,
et quldem valde superbus, caro tua quam si vis munus :

Domlno ofTerre, ut eam caslam pudlcamque custodlas, ad-

duc eam ad ostium tabernaculi, Id est, ubi divinorum II-
brorum susclpere possit auditum. Masculinum sit munus
tuum, focinlnam nesclal, concupiscentiam respuat, fragili-
tatem refugiat, nlhll dlssolutum requlrat aut molle. Im-
pone etiam manum tuam super hostiam tuam, ut sit ac-
cepta Domino, et jugula illam conlra Domlnum, hoc est,

impone ei contlnentlae manum disclpllnae ne au-

frenum; et

feras ab ea, sicut Imposult manum carni suae ille qui dlce-
bat : « Macero corpus meum et servituti subjlclo, ne forte

» cum aliis praedicavero, ipse reprobus eiriclar \ » Et ju-

gula eam contra Dpminum, morlificans sine dubio mem-
1 N. 4. p. 186,187.
2 Levil. I, 6, 7, 8, 9.
»N. 5. p. 187.
'*
X Gor. IX, 27.
l82 ORlGIiMS

bra tua quae sunt super terrara. Sed et filii Aaron sacer-
(iotis olFerant sanguinem ejus. Sacerdos in te est, et fdii

ejus, mens quae in te est et sensus ejus, qui merito sacei-

dos et filii sacerdotis appellantur : soli enim sunt qui in-
telligunt Deum, et capaces sunt scientiae Dei. Vult ergo
sermo divinus, ut rationabili sensu carnem tuam in casti-
late offeras Deo, secundum quod Apostolus dicit : « Hos-
» tiam vivam, sanctam, placentem Deo, rationabile obse-
» quium vestrum *. » Et hoc est per sacerdotem vel fdios
sacerdotis oflerre sanguinem ad altare, cum et corpore et
spiritu quis castus efFicitur. Sunt enim et alii, qui ofFerunt

quidem holocauslum carnem suam, sed non per ministe-

rium sacerdotis. Non enim scienter, nec secundum legem
quae iii ore sacerdotis est ofFerunt, sed sunt quidem casti
corpore, animo aulem inveniuntur incesti. Aut enlm glo-
riae humanae concupiscentia maculantur, aut cupiditate
avaritiae polluuntur, aut invidiae ac livoris infelicitale sor-
descunt, vel furentis odii et irae immanitate vexantur. Qui-
cumque ergo tales sunt, licet corpore casti sint, tamen non
offerunt holocausta sua per manus et minislerium sacer-
dotis. Non est enim in eis consilium, et prudentia, qua3

sacerdotio fungitur apud Deum : sed sunt ex illis quinque

virglnibus stultis ^ quae virgines quidem fuerunt, et casti-

tatem corporis servaverunt, oleum autem charitatls, et pa-

cis, et reliquarum virtutum, in vasis suls condere nescie-

runt, et idcirco exclusae sunt a thalamo sponsi : quoniam
sola carnis contlnentia ad altare dominicum non potest per-
venire, si rellquis virtutibus et sacerdotalibus minlsteriis

deseratur. Et ideo qui haec legimus vel audlmus, in utram-

que partem operam demus, castl esse corpore, rectl mente,
mundi corde, morlbus emendati, proficere in operibus,
vigilare In scientla, fide, et actlbus, gestis, et intellectibus

1 Piom. XII, 1. — 2 Matlli. xxv.

 I\ LEVITICUM IIOMILIA. I. 1 83

csse perfecti, ut ad similitudinem hostiae Christi confor-

mari mereamur, pcr ipsum Dominum nostrura Jesum Ghri-
stum, per quem Deo Patri omnipotenti cum Spiritu sancto
est gloria et imperium in sajcula sseculorum. Amen.

HOMILIA II ^

De variis sacrificiorum pro peccato ritibus.

In hac hornilia tria praesertim breviter notanda vi».

dentur, ]° sacrificium pro peccato hominis; i° obiar

tio pro peccato sacerdotis; 3° praestantior efficacia

christianae expiationis.

1° De sacrificio pro peccato hominis haec habet' :

Puto quidem hominem illum debere intelligi, qui

ad imaginem et similitudinem Dei factus, rationabiliter vi-

vit. Hic vero munus Deo vitulum, cum carnis super-

offert
biam vicerit; ovem, cum irralionabiles molus insipientes-
que correxerit; haedum, cum lasciviam superaverit. Offert
etiam par turturum, cum non fuerit solus, sed mentem
suam Verbo Dei velut vero conjugi sociaverit; sicut hoc ge-
nusavium unum dicitur et castum servare conjugium. Of-
fert etiam et duos pullos columbarum, cum et ipse intelle-

xerit mysterium quo oculi sponsae sicut columbae dicuntur

ad plenitudines aquarum, et collum ejus sicut turturis \
Haec ergo sunt hominis secundum quod supra exposuimuSj
munera

* Toni. 11, p. 187 et seqq. — 2 N. a. p, i8S.

^ (-ant. I.
1
84 ORIGliKIS

a*' Qnod attinet ad sacrificium pro peccato sacer-

dotis ita pergit* :

« Si pontifex, inqulty qui unctus est peccaverit, ut

» populum faceret peccare, ofTeret pro peccato suo vilu-

» lum de bobus sine macula Domino ^. » Terror simul et
misericordia in divinis legibus ostenlatur. Itane tandem
tutum est nihil, ne pontifex quidem ? ct qui pontifex ? Ipse
qui unctus est, ipse qui sacris iguibus divina succendit
altaria, qui Deo munera et salutares hostias immolat, qui
inter Deum et homines medius quidam repropitialor inter-

venit, nec iste, inquam, ipse immunis manet a contagione

peccati. Sed vide misericordiam Dei, et plenius eam, Paulo
docente, cognosce. Ipse enim ad Hebraeos scribens dicit
« Omnis namque ponlifex ab hominibus assumptus, pro
» hominibus constituitur ad offerendas hostias Deo ^ » Et
paulopost : « Lex, ijiqidt, homines constituit sacerdotes
» infirmitatem habentes \ » ut posslnt sicut pro sua, etiam
pro populi iufirmitate ofFerre. Vides ergo dispensationem
divinae sapientise. Sacerdotes statuit, non eos qui omni-
modo peccare non possent, alioquin non essent homines,
sed eos qui imitari quidem debeant illum qui peccatum
non fecit; ofTerre autem hostias primo pro suis, postea

pro populi delictis. Sed quid praicipue in hujusmodi sa-

cerdote mirandum est? non ut non peccet, quod fieri non

potest; sed ut agnoscat et intelHgat peccatum suum. Nun-
quam enim se emendat, qui peccasse se non putat. Si-
mul quia et facilius potest indulgere peccantibus, is qui

alicujus infirmitatis suae conscientia remordetur....

1 N. 5. |). 189.
2 Levit. IV, 5. — * Heb. v, 1. — ^*
Id. vii, 2H.
 IN LEVITICUM HOMILI.i II. 1 85

3° Sic aiitein prastantiam expiationis christianx»

demonstrat* :

....Sed forlasse dicaiit auditores Ecclesiac : Mcllus fere

agebatur cum anliquis quam nobiscum, ubi, oblatis di-

verso ritu sacrificils, peccaiitibus venia praestabatur. Apud

nos una lantummodo venia est peccatorum, quae per lava-
crl graliam in inltiis datur. Nulla post hacc peccanti mise-
rlcordla, nec venla ulla concedltur. Decet quidem dislric-

lloris esse disclplinae Chrlstlanum, pro quo Christus mor-

tuus cst. Pro ilhs oves, hlrci, boves jugulabantur et aves,

ct simila conspergebatiir : pro te Dei Fillus jugulatus est,

ct Iterum te peccare dch)ctat ? Et tamen ne tibl hacc non
taiii erlgant animos pro virtute, quam pro desperatione de-
jiclant, audisti quanta sint in Lcge sacrificia pro peccatls,
audi nunc quantac sint remlssiones peccalorum in Evange-
His. Est ista prima, qua baptizamur In remissIoneQi pecca-
torum. Secunda remissio est in passione martyrii. Tertia

est, quae pro eleemosyna dalur. Dlclt enim Salvator : « Ve-

» rumtamen dale eleemosynam, et ecce omnla munda sunt
» vobis ^. » Quarta nobis fit remissio peccatorum, per hoc
quod et nos rcmittlmus peccata fratrlbus nostrls. SIc enim
dicit ipse Dominus et Salvator nosler, qula « sl remiseritis
» fratrlbus vestrls ex corde peccata ipsorum, et vobls remit-

» tet Pater vester peccata vestra. Quod sl non remiseritis

» fratribus vestris ex corde, nec vobls renilttet Pater ves-
» ter ^
: » et slcut in oratlone nos dicere docuit : « Remltte
» nol)Is debila nostra, sicut et nos remittimus debitorlbus
» noslrls ''.
» Qulnta peccatorum remisslo est, cum conver-
tcrlt quis peccatorcm ab errorc viae suae. Ita enlm dlcit

Scriptura divina, quia « qui converti fecerit peccatorcm ab

» crrore vi;e suae, salvat animam ejus a mortc, ct cooperit
^ N. 4. p. 190, i()i

2 l.uc. \i, 4 I. — ^ Mallh. vt, 1 \. — ^ 11)1(1. I ?..

 » mulliludinem peccatorum *. » Sexta quoque fit remissio
per abundantiam charitatis, sicut et ipse Dorainus dicit :

« Amen dico tibi, remittuntur ei peccala multa, quoniam

» dilexit multum ^. » Et Apostolus dicit : « Quoniam chari-
» tas cooperit multitudinem peccatorum ^. » Est adhuc et
septima, licet dura et laboriosa, per poenitentiam remissio
peccatorum, cum lavat peccator in lacrymis stratum suum,
et fiunt ei lacrymae suae panes die ac nocte, et cum non
erubescit sacerdoti Domini indicare peccatum suum, et

quaerere medicinam, secundum eum qui ait : «Dixi, Pro-

» nuntiabo adversum me injustitiam meam Domino, et tu

» remisisti impietatem cordis mei *. » In quo impletur et

illud, quod Jacobus Aposlolus dicit : « Si quis autem infir-

» matur, vocet presbyteros Ecclesiae, et imponant ei ma-

» nus, ungentes eum oleo in nomine Domini ; et oratio fidei
» salvabit infirmum, et si in peccatis fuerit, remitlentur

» ei ^ » Et tu ergo cum venis ad graliam baptismi, vitu-

lum obtulisti, quia in mortem Christi baptizaris. Gum vero
ad martyrium duceris, hircum obtulisti, quia auctorera pec-

cati diabolura jugulasti. Cum vero eleeraosynam feceris,

et erga indigentes afFeclum misericordiae sollicita pietate
dependeris, altare sacrum hajdis pinguibus onerasti. Nam
>si ex corde remiseris peccatum fratri tuo, et iracundiai tu-

moredeposito, mitem intra te et simplicem recollegeris ani-

mum,immoIasse te arietem, vel agnum in sacrificium obtu-

lisse confide. Porro autem si divinis lectionibus instructus

sis raeditando sicut columba, et in lege Domini vigilando

die ac nocte, ab errore suo converteris peccatorem, et ab-
jecta nequitia ad simplicilatera eum columbae revocaveris,
aique adhaerendo sanctis feceris eum societatem turturis

imitari, par turturura aut duos pullos columbarum Domino

^ Jac. V, 20. — 2 Li,(,_ v,,^ ,-^ — 3 j Peii. IV, 8. — ''

Psalm. xxxi, 5. —
^"
Jac. V, li.
 IN LEViriCUM HOMILIA U. 187

oblulisti. Quod si illa, quae spe et fide major esl, charilas

abundaverit in corde tuo, ita ut diligas proximum tuum
non solum sicut teipsum, sed sicut ostendit ille qui dice-
bat Majorem hanc charitatem nemo habet, quam ut ani-
: «

9 mam suam ponat pro amicis suis * » panes similaceos in ;

charitalis oleosubactos, sine ullo fermentomalitiae et nequi-

tiifi, in azymis sinceritatis et veritalis te obtulisse cognosce.

Si aulem in amaritudine fletus tui fueris luctu, lacrymis et
lamenlatione confectus, si carnem tuam maceraveris et je-

juniis ac multa abstinentia aridam feceris, el dixeris, Quia

sicut frixorium confrixa sunt ossa mea; tunc sacriflcium
similam a sartagine vel a cralicula obtulisse te noveris : et

hoc modo inveniris tu verius et perfectius secundum Evan-

gelium ofTerre sacrificia, quae secundum legem jam ofFerre
non potest IsraeK

HOMILIA m\
De variis ilcrum pro pcccato sacrijiciis,

Hic diffuse de participatione alienis pec-

agit, i''

catis, quam justa reprobat severitate; i° de immun-

ditia propter morticinorum tactum, quam spiritua-
liter intelligit de peccatorum conversatione 3® de ;

juramentis; 4° de eo qui peccavit non volens a sanc-

tis Domini quoe quidem omnia ut subtiliora omit-
:

tenda videntur^ praeter hoc de confessione sacra-

mentali testimonium * :

« Si peccavcrit, Inqult, unum aliquid de istis, pronun-

'
Joan. w, lo.
'Toin. II, p, ir)") et scqq. — ' N. 4- p. ig^J.
l88 ORIGENIS

» liet peccaliim quod peccavil^ «Est allquod in hoc mira-

bile secrelum, quod jubet proiiuntiare pcccatum. Etenim
omni genere pronuntianda sunt, et in publicum proferenda
cuncla quae gerimus. Si quid in occullo gerimus, si quid iii

sermone solo, vel etiam inlra cogltalicnum secreta commi-

simus, cuncla necesse est publicari, cuncla proferri ; pro-
ferri aulem ab illo qui et accusator peccati cst, et incen-
tor, Jpse enim nunc nos ut peccemus instigat, ipse etlam
cum peccaverimus accusat. Si ergo in vita praeveniamus

eum, et ipsl noslri accusatores simus, nequitiam dlaboli

inimici nostri et accusatoris efFuglmus. Sic enim et alibi

Propheta diclt : « Dic tu, inquit, iniquitates luas prior, ut

» justificeris*. » Nonne evldenter mysterlum de quo traclaT

mus oslendlt, cum dicit; Dic tu prior? ut ostendat tibi quia

praevenire illum debeas qui paratus est ad accusandum. Ti
ergo, inqult, dlc prlor, ne te ille praeveniat : quia si prlorj

dixeris, et sacrificium poenitentlae obtulerls, secundum ea

quae in superioiibus diximus ofTerenda, et tradideris carnemj
tuam in interltum, ut spliilus salvus flat in die Domini, di-

cetur et tibi : Qula percepisti et tu in vita tua mala, nunc'

vero hlc requiesce. Sed et David eodem spiritu ioquitur in

Psalmls, et dlcit: « Inlquitatem meam notam feci, et pecca-

» tum meum non cooperui. Dixl, Pronuntiabo adversum
» me Injuslitiam meam, et tu rernislsti impletatem cordis
» mei ^ » Vide ergo quia pronuntiare peccatum, remissio-
nera peccati meretur. Praeventus enim diabolus in accusa-
tione, ultra nos accusare non poterit; et sl Ipsi nostri slmus
accusalores, proficit nobls ad salutem : si vero expecteraus
ut a diabolo accusemur, accusatio illa cedit nobls ad poe-
nam habebit enim
; socios in gehenna, quos convicerit cri-

minum socios.
^ Lcvil. V, 5. — 2 jyiii. xLiii, 26, — * Psal, xxxii, 5,
 IN hEXlTlCVM. 189

HOMILIA IV*.

TerUo de sacrificiis pro peccato.

Sed vidoamus ^ quae siut de quibus nunc prout possu-

inus, aliqua dicere debemus : « Et locutus est, inquil, Do-
» minus ad Moysen, dicens Anima quoecumque peccaverit, :

» et praeteriens praeterierit pra3cepta Domini, et mentietur

» pro\imo super deposilo, aut societate, aut rapina; aut no-

» cuit aliquid proximo, aut invenit perditionem et mentie-

» tur de ea, aut juraverit inique de uno ab omnibus quae-
» cumque fecerit homo, ut peccet in his : et erit cum pec-
» caverit, et dehquerit, et reddet rapinam quam rapuit, aut
» injuriam qua nocuit, aut deposltum quod commendatum
» est ei, aut perditionem quam invcnit ab omni re, pro
» qua juraverit injuste, et reslituet ipsum caput, et quintas

» insuper augebit, et cujus est ei reddel, qua die conviclus

» fuerit^. » IIuc usque interim peccali specles exponunlur,
postea vero purgatio ejus per hostias imperatur. Si qui in-
firmi sunt, et incapaces profundioris mysterii, c-edificentur

ex Httera, et sciant quia si quis praeteriens praeterierit prae-

cepta Domini, et mentitus fuerit proximo super deposlto,

aut socielate, aut rapiua, peccali ingentis statuetur reus.
Sed absit hoc ab Ecclesia Dei, ut ego credam esse ahquem
in coetu isto sanclorum, qui se tam inf(dlclter agat ut de-

posilum proximi sui neget, aut societatem fraude contami-

net, aut vel ipse ahena diripiat, aut ab ahis rapla susci-
piat, et pro his, si ab eo requirantur, conlra conscientiam
juret. Absit, absit, inquam, ut hxc ego de aliquo ridehum
'
'rom, II, j). Kjf) «'1 scqq. — 2 JV| . 2, 5, 4, 5. p. iy<) iiil uoi.
'
Levit. VI, i el sccj<j.
 KJO ORIGEMS

senliam ! Confidenter ergo de vobis dico, quia vos non ita

didicistis Ghrislum, neque ita docti estis, sed neque iex ipsa
haec sanctis et fidelibus praecipit. Vis scire, quia non ad
sanctos et justos ista dicantur? Audi Apostolum ista dis-

tinguentem : « Justo, inqutt, lex non est posita, sed injus-

» tis et non subditis, scelestis et contaminatis, patricidis,

» matricidis*, » et horum similibus. Quia ergo hujusmodi

hominibus Apostolus legem dicit impositam, Eccle^ia Dei,
quam absit in hujusmodi facinoribus maculari, relicta aliis

littera, sanctius aedificetur a spiritu.

Videamus itaque nunc quod est depositum quod fide-

lium unusquisque suscepit. Ego puto quod et ipsam ani-
mam nostram et corpus depositum accepimus a Deo. Et vis

videre majus aliud deposilum, quod accepisti aDeo? Ipsi

animae tuae Deus imaginem suam et similitudinem com-
mendavit. Istud ergo depositum tam integrum tibi resti-

tuendum est, quam a te constat esse susceptum. Si enim sis

misericors, sicut Pater tuus iu coelis misericors est, imago
Dei in te est, et integrum depositum servas. Si perfectus es,

sicut Pater tuus in coelis perfectus est, imaginis Dei in te

(lepositum manet. Similiter et caetera omnia, si pius, si jus-

tus es, si sanctus, si mundus corde; et omnia quae in Deo

praesto sunt per naturam, si tibi per imitationem subsistant,
depositum apud te Divinae imaginis salvum est. Si vero e
contrario agas, et pro misericorde crudelis, pro pio impius,
pro benigno violcntus, pro quieto lurbulentus, pro liberali

raptor existas, abjecta imagine Dei, diaboli in le imaginem

suscepisti, et bonum depositum tibi divinitus commenda-
tum abnegasti. Aut non hoc erat quod sub mysterio Apo-
stolus electo discipulo mandabat Timolheo, dicens : O Ti-

molhee, bonum depositum custodi^ ? » Ego etiam illud

«

addo, quod et Chrislum Dominum depositum suscepimus,

* 1 Tini. 1,9. — 2 2 Tim. I, 14.
 IN LliVITICUM UOMILIA III. Hjl

vi sanctum Spiritum depositum habemus. Videndum ergo

nobis est ne hoc sancto deposito non sanctc utamur, et cum
nos in consensum sui peccata soUlcitant, juremus nos non
«uscepisse depositum. Quod utique si habeamus in nobis,

peccato consentire non possumus. Sed et ipse sensus ralio-

nabilis, qui in me est, commendatus mihi est, ut eo utar ad
intelligentiam divinorum : ingenium, memoria, judicium,
ratio, et omnes qui intra me sunt motus, commendati mihi
videntur a Deo, ut eis utar in his qua; praecepit lex divina.

Si vero ad malas artes solers et perspicax vertamus inge-

nium, et rebus Dei abutamur in his quaj non vult Deus :

hoc est abjurare depositum, et beneficia vertere in perfi-

diam.
Videamus nunc quid etiam socletas inteUigjenda sit. Pu-
tas est ahquis qui secundum htteram commoneri debeat ne
forte in ratione pecuniae, vel quahbet aha specie societa-
tis, socium fraude decipiat? Ultimae mlsericordiae est anima
illa, quam cadere adhuc fraudis hoc genus potest. Ve-
in

rumtamen quoniam multa est in homine fragihtas, etiam

de his commoneamus, quia nec Apostolum piguit ista man-
dare. Dicit Ne quis circumscribat in negotio fra-
enim : «

» Irem suum, quoniam vindex est de his omnibus Deus*. »

Nunc vero requiramus quae sit etiam societas spiritus.

Audi de his ipsis verbis Apostolum dicentem : « Si quod so-
)> latium charitatis, si qua societas spiritus, si qua viscera
)) miserationis, implete gaudium meum^ » Vides societatis
l<gem quomodo intellexit Apostolus Paulus. Audi et Joan-
iioju, quomodo uno eodemque spiritu proloquatur: «Et so-

cietatem, inquit, habemus cum Patre, et cum Filio ejus

Jesu Christo \ »Et iterum Petrus dicit : « Consortes, in-
(]uit, facti estis divinai naturne*, » quod est socii. Et iterum
ilicit Apostolus Paulus : « Qua) enim societas luci ad leno-
' I Tlicss. IV, G. — 2 phii. 1,^ 1, — 3 j Joan. i, 3. — ^ ;>.
Pct. i, 4«
1Q9. ORlGlilSIS

)r bras* P » Quod si luci ad tenebras societas nulla est, potest

ergo societatem lux habere cum luce. Igitur si nobis cum

Patre, et Filio, et Spirilu sancto societas data est, videji-
dum nobis est ne sanctam istam divinamque societatem
peccando abnegemus. Si enim agamus opera tenebrarum,
certum est quia societatem negavimus lucis. Sed et sancto-

rum socios nos dicit Apostolus, nec rairum. Si enim cum

Patre et Filio dicitur nobis esse societas, quomodo non et

cum sanctis, non solum qui in terra sunt, sed et qui in coe-

lis? quia et Christus per sanguinem suum pacificavit coeles-

tia et terrestria, ut coelestibus terrena sociaret. Quod evi-

denter indicat, ubi dicit gaudium esse in coeHs super uno

peccatore poenilenliam agente^; et rursum cum dicit, eos

qui resurgunt a mortuis, fuluros esse sicut Angelos Dei in

ccelo ; et cum ex integro hominibus coelorum regna promit-
tit^Hanc ergo societatem dirumpit et abnegat, quicumque
mahs actibus suis malisque sensibus ab eorum conjunctionc
separatur. Post haec de rapina dicitur : Raptores sunt mah,
ct boni ; et boni quidem ilh de quibus dicit Salvator, quia

regnum coelorum diripiunt^ Sunt autem et mali raptores,

de quibus dicit Propheta « Et rapina pauperum : in domi-
» bus vestris est\ » Apostolus vero abrupte pronuntiat, di-

cens : « Nolite errare, quia neque adulteri, neque molles,

» neque masculorum concubitores, neque fures, neque ra-

» regnum Dei possidebunt^ » Est tamen

paces, aliquid et
secundum spiritualem intelligentiam culpabiliter rapere, si-

cut illi laudabiliter rapiunt regna coelorum. Ut, verbicausa,

dicamus, si homo nondum purgatus a viliis, nondum segre-

gatus a profanis et sordidis actibus, velit se ccetui sancto-

rum et perfectorum latenter ingerere, et sermonem quo
perfecla et mystica tractantur audire; hujusmodi homo se-

* 2 Cor. VI, i^. — 2 Luc. XV. — ^ Maiilj. xxm. — ^ Id. xi. — ^ Jsai. m,
i4. — ^ 1 Cor. VI, 10.
 IN LliVITICUM IIOMILIA IV. 1 (JO

crclorum et perfectoruiri sclenliam non benc rapit. Memi-

nisse enim oporlct praeccpti Salvatoris> quo dicit, quia « nemo
» mittit vinum novum in ulres veteres, alioquin et utres rum-
)) pentur, et vinum peribit* : «ostcndens quod animae non-
rlum renovatae, sed in vetustate litterae perduranti, non opor-
teat novorum mysleriorum, quae per Ghristum mundiis
agnovit, secrela committi.
Addit dehinc legislator : « Aut si quid nocuit proximo,
» vel invenit pcrdillonem ^. » Lex hLtera! hic vidctur man-
dare, ut sl quls invcnit quod aHus p?M'didit, et requisltum
fucrit, rcddat, nec perjuret pro eo. Est ct hacc utihs au-
dlentibus sedlficatlo. Multl cnim sine peccato putant esse,
si ahenum quod invenerlnt teneant, et dicant : Deus mlhi
dedit ; cui habco reddcre ? Dlscant ergo peccatum hoc csse
simile rapinae, si quis inventa non reddat. Verumtamen si

hoc tantum quod secundum Htteram putatur legislator vo-

luisset intelHgi, potuerat dicere : Si invenlt quod perlerat,

vel quod ahquis pcrdiderat. Nunc autem cum dlcll : « In-
» venit perdltionem, » amplius nos ahquid voluit intenigere.
Qui nlmis peccant, in Scripturls perdillo appellantur, slcut

in Ezechielc prophcta lcgimus dlctiim : « Pcrdltio, inquit,

» faclus es, et non subsisles in aeternum tempus^ » Est
icrgo ostenderc qul multum quacrcndo invenlt pcrditlonem :

ut, verbi gratla, dlcamus : Hacretici ad construenda et de-

iendenda dogmata sua multum perquirunt, et dlscutlunt

in Scrlpturis divlnls, ut inveniant perditloncm. Cum enlm
multa quaesierint testimonla quibus astruant quac pravc
ientiunt, perditlonem slbi invcnisse diccndi sunt. Sed si

jorte aliquis horum audlens in Ecclesla verbum Dei catho

jlce tractarl, resipiscat, et intclllgat quia quod invenerat
•erditio est, rcddct, inquit, quod invenit
« Et offerct, inquit, arietem '

: » qui slnt
* MaUh. IX, 17.— 2 Lcv. vi, >, 5. — "'
E/.«ch. xxvn, jG.— Lov. ^1,6,7.
'^

IX. 10
lf)4 OUIGEMS

isli qiil veiulaiit arieles, requiraiiius. Ego arbilror ipsos essc

isios qui arietes ad sacrificium distrahunt, qui sunt et illi

(|ui oleum ad lampadas virginum vendunt, de quibus dice-

i)aiit illae prudentes stultis virginibus : « lle ad vendentes,
» et emite vobis *. » Vendunt ergo vel oleum luminibus, vel

arietes sacrificiis, qui alii nisi Prophela3 sancti et Apostoli,

(|ui mihi cum peccavero ostendunt et consiliuin dant quo-
modo debeam corrigere errores meos, et emendare pec-
cala? Vendit mihi Esfuas arietem ad sacrificandum pro
peccato, cum mihi dicit, tanquam ex Dei persona « Ho- :

)> iocausta arietum, et adipes agnorum, et sanguinem hir-

» corum et taurorum nolo^. » Et paulopost subjungit : « Au-
» Terte nequitias ab animis vestris, a conspectu oculorum
» vestrorum : disclte bonum facere, eripite injuriam acci-
» pientem, judicate pupillo, et justilicate viduam; et venite
» disputemus, dicit Dominus. Et si fuerint peccata vestra
» ut phcDnicium, ut nivem dealbabo ; si autem ut coccinum,
» ut lanam candidam elficiam^ » Vendit mihi arietem et
Daniel cum dicit, quia « non est locus ad sacrificandum in

» conspectu tuo, ut possimus invenire misericordiam. Sed

» in anima contribulata et spiritu humiiitatis suscipiamur
» velut in multitudine agnorum plnguium, sic liat sacrifi-

» cium nostrum in conspectu tuo hodie ^. » Vendit nobis et

David arletem sacrificii, cum dicit : « Sacrificium Deo spl-

» ritus contribulatus, cor contiitum et humlHatum Deus
» non spernit^ » Gum ergo singuh Prophetarum, vel etiam
Apostolorum, consilium his qui dellnquunt dederlnt, quo
posslnt corrlgere vel emendare peccatum, merlto his ven-

didisse arleles ad sacrlficlum videbuntur. Quld aulem pre-

tii a comparanlibus sumant, illud, opinor, legendl studium,

vigihas audiendi verbl Dei, et super omnia dignisslmum

^ Matth. XXV, 9. — 2 isai. i, n. — ^ Ibid. 16, 17, 18. — ^*
Dan. iii, 58,
5y. — '=>

Psal. Li, 19.

 IN IKVnicUM MOJIII.IA IV. , -
'"*'
l..-ctium oLcdienliani ,>uto, de
qua dicit J)ominus » Ol
.d.enl,am malo c,uam
sacrlfic um et dicto r ^
» magis quam
"" -id.entiam
holocausla '. ,

*.
Oinnis ;^ Post haec ^
: «
'""''"' '"'*"''" """««">
"««»bi..r L :;
"..) ,uo,,,„d„ „,„„i. „,-
.„,«„„;.„. i

*r;;:nr::f„;;^it:;si;^ "-•"-

gressus est al,,,iis templu.n

ve„.t carnes ex
.sceleslus, iuiquus.
sacrificiis pro,,ositas.
im,.u s' Z '
et lltigi ea ^s
'c

vel .<, „atu,.a vel ver,tas

religionis hoc recipit : et ideo

;..i-;. K.„,„„„.,
..,. ,;!';::!':::::.;*": :,.
<"sc,ns, nec sensus ejus ;t;-
inlelJ.Vf V.Vl
.•:ccle,sia Apostolorum \,i.4':;!'tds
«cr,ps,t, et defendunt ea,
„uod ot
. ; ^rjrMf
^ "'
im„Ie,.;
"a^iii.er scripta sunt.- '"'"'-
Judlor „ e',;:;;
'

T-
^i^ia h..c et irrationahilia,
.ecuen.es^IiJC:.:;^--
Ig.tur sacnficum. pro ,uo h.c
t figura pr.cessc,.ant,
omnia
unum et ,ierfectum,
sacrifieia Lo „

<hr.sl„s.
immolatu est
Hujus
n .firalur
anctifir-^in»^ . c:
s,
sacrificii
•
i
,mmund,is
ca..nem si c,,„-s letigeiit,
'
leti..e,-it Zr
continuo
est, mundatur: si i„ plaga est
natur S,c den^cp.e
in.ellexit illa. de
,ua paulo ante iiTe:
.or-, .,u. p..ofluv,um
, sanguiuis ,.atiebatur.
-et caro .sacr.hc.,, et quia i"
caro sancta s..ictorum
e : qui v I
^
1 Vxvn^. XV, 5! 2.
'
^- 7.- i>- p. 20?).
' M:,rr. v.

1 r>.
KjG ORIGEMS

inlcllexit quae essei caro sancla sanclorun), idcirco accessil.

Et ipsam quidem carnem sanclam conlingere non audet;

nondum enim mundata fuerat, nec quae pcrfecta sunt ap-
prehenderat : sed funbriam tetigit vestimenti quo sancta
caro tegebatur, et fideli tactu virtutem elicuit ex carne,
quae se et ab immunditia sanctificaret, et a plaga quam pa-
tiebatur sanaret. Non iibi videntur isto magis odine stare
j)Osse dicta Moysi, quibus dicit : Omnis qui leligerit ex car-
nibus sanctis sanctificabitur? Has enim carnes, quas nos
exposuimus, ietigerunt omnes qui ex gentibus crediderunt.
Has tetigit et ille qui dicebat : « Fuimus enim et nos ali-

» quando stulii, et increduli, errantes, servientes desideriis

» et volupiatibus variis, in malitia; et invidia agentes, odi-

» biles, odientes invicem. Sed cum benignitas et humanitas

» iUuxit Salvatoris nostri Dei, salvos nos fecit per lavacrum
» regeneraiionis, et renovationis Spiritus sancii*. » Et ahbi
dicit : « Et haec, inquit, quidem fuistis ; sed jusiificaii estis,

» sed sanctificaii estis in nomine Domini nostri Jesu Christi,

» et in spiritu Dei nostri^. » Si enim, ut diximus, tangat
quiscarnem Jesu eo modo quo supra exposuimus, tota fide,
omni obedientia accedai ad Jesum, tanquam ad Verbum
carnem factum isie tetigii carnem sacrificii, et santificatus
;

esi. Tangit autem carnes Verbi et ille de quo dicit Aposto-

lus : « Perfeetorum autem esi cibus solidus, eorum qui pro
» possibilitaie sumendi exercitatos habent sensus ad discre-;

» tionem boni ac mali^» Tangit ergo et ille carnem Verbi

Dei, qui interiora ejus discuiii, et occulla potest explanare
mysteria. Et nos si haberemus lalem intellectum, posse-
mus singula quae scribuntur in Lege, spirituali inierpreta-
tione discernere, et obtectum uniuscujusque sermonis sa-i

cramentum in lucem scieniiae subiilioris educere : si ita

docere possemus Ecclesiam, ut nihil ex his quae lecta sunl

* Tit. III, 3. — 2 1 Gor. VI, 11. — ^ Ifebr. v. i4-

I
 Ii\ LliVITICUM HOMILIA IV. 1
97
rcinanerct anibiguuni, nihil reiinquei-etur obscurum : lor-

tassis et dc nobis dici poterat, cjuia letiginuis carnes sanctas

Verbi Dei, et sanctificati sumus Talis vir quaeritur
qui carnes sanctas possit comedere, et coinedere non in

quocumque loco, sed in loco sancto, intra alrium taber-

naculi. Audiant haec qui scindunt Ecclesiam, et peregrinas

ac pravas in<lucentes doctrinas putant se sacras carnes ex-

tra templum Dei et extra aulam' Dominicam possc come-
dere. Profana sunt eorum sacrificia, quae contra mandati
Legem geruntur. In loco sancto edi jubentur, intra atria
labcrnacuH testimonii. Atria tabernacuh testimonii sunt,
qufe fidei murus anibit, spei columna; suspendunt, chari-
latis amphtudo dilatat. Ubi hiTC non sunt, carnes sanclae
nec haberi possunt nec comedi.

IIOMILIA \ *.

Iteriim de sacrificils pro peccato, et de sacrificio salutari.

... « Et locutus est^, in(]idt, Dominus ad Moysen dicens:

» Loquere ad Aaron et filios ejus, dicens : Ha3c lcx pcc-
» cali : » et cactera qunc in pracseuti recitata sunt\... Prima
ergo est hostia, holocaustomala. Neque enim oportcbat
aliam primo hosliam nominari, nisi eam quae omnipotenli
Deo oHerebatur. Secunda hostia est, quae ad edendum sa-
cerdotibus mancipatur. Tertia, de qua etiam fihos Isratil

contingere vel edere, ipsos scificet qui ofTcrunt, fas est.

Sed fdios Isracl non omnes, nisi illos tanlum qui mundi
sunt. Soh enim qui mundi sunt de sacrificils edero juben-
tur. Verum islas omnes hoslias tu qui in occulto Judo^us
es, non in animalibus lecjuiras visibilibus; nec in mutis pe-
' 'roin. II, p. •2(),) t't soqcj. — ^ j\^ ^^ 3,^ p^ 3^,(3^ 207.
^ Lcv. VI, 3^ '"' scqq.
1(^8 ORIGEMS

coribus inveriirl pules quod oflerri deceat Deo. Istas hos-

tias intra teipsum require, et invenies eas intra animani
tuam. Intellige te habere intra temetipsum greges boum,
illos quae benedicuntur in Abraham. Intellige habere te et

greges ovium, et greges caprarura, in quibus benedicti et

multiphcati sunt Patriarcha?. InteUige esse intra te etiam
aves coeU. Nec mireris quod hsec intra te esse dicimus; in-
telHge te et ahum mundum esse parvum, et esse intra te so-

lem, esse lunam, etiam Hoc enim

stelias. si itqi non essct,

nunquam dixisset Dominus ad Abraham : « Aspice in cce-

» him, et vide stellas, si dinumerari possunt a multitudine
» sic erit semen tuum*.
Nec mireris, inquam, si dlcltur »

ad Abraham, qula Sic erit semen tuum sicut stella? sunt

coeh : de ilHs scihcet qui ex fide ejus geniti rationablhter
vivant, ac divinas leges et pra^cepta custodlant. Audi am-
phus ahquid Salvatorem ad discipulos dicentem : « Vos estis

» lux mundl^. » Dubltasne esse intra te solem, et lunam, ad

quem dicitur quia lux sls mundi ? Vis adhuc amplius ali-

quld de te ipso audire, ne forte parva de te et humilia co-

gitans, tanquam vilem neghgas vltam tuam ? Habet hic
mundus gubernatorem suum, habet qul eum regat et ha-
bitet in ipso omnipotentem Deum, sicut ipse per Prophe-

tam dicit « Nonne coelum et terram ego repleo? dicit Do-

:

» mlnus^ « Audi ergo ipse omnlpotens Deus quid etlam de

te, hoc est, quid de hominlbus dlcat : « Habitabo, inquit,

» in eis, et inter ipsos ambulabo^ » PIus aliquid addit erga
personam tuam : « Et ero, inquit, eis in patrem, et ipsi

» erunt mihi In fdios et filias, diclt Domlnus ". » Habet hlc

mundus Filium Dei, habet Spiritum sanctum, secundum

quod diclt Prophela : « Verbo Domlni coeli firmali sunt, et
» splritu oris ejus omnis virtus eorum ^ » Et iterum ahbl

1 Gcn. XV, 5.-2 Maltii. v, i^. — ^ Jcrf rn. xxiir, 2\. — '^
2 Cor. v/, 16.
— ' Ibitl. 18. — '"^

Psal. xxxM, 6.
 IN LEVITICUM HOMILIA V, 1
()(J

« Spirilus (iiim Doinini replevit orbem lcrrarum\ » Audi

ct libi quid dicit Ghrislus : « Eccc ego voblscum sum oni-
» nibus dicbus usque ad consuinmationcm sacculi^ » Et dc
Spiritu sanclo dicitur : « Eiruiidam de spiritu mco super
» onincm carnem, et prophetal)unt\ » Cum ergo videas
haberc tc omnia qune uiundus habct, dubitarc non debes
quod etiam animalia quac oITeruntur in hostiis habes intra
te, ct ex ipsis spirituales oflerre debeas hostias. Sed dc ilhs,

prout potuimus, in superioribus cxplanavimus.

iNunc vero ilhid addimus quod diclt, quia In loco in quo
juguhmtur hoh)causta, Ibi etiam hostiae pro peccato. \id<;
quam mulla mlsericordia et benignltas Dei cst, ut ubi ho-
h)caustum juguhitur illud quod soli Deo offertur, ibi etiam

hostia quai pro peccato est, immolari jubealur : quo scili-

cet intelligat se qui peccavit, et pcEnltet, et conversus ad

Domlnum contribulati spiritus hostiam jugulat, In loco jam

sancto stare, et sociari hls quae pertinent ad Deum. Ibi

ergo immolatur hostia pro peccalo, ubi et holocaustum,

in conspeclu, inqult, Domini Ifanc ergo hostlam
quae ofierlur pro peccatis, dicit esse sancta sanctorum. Ma-
jus aliquid audere vult sermo, si tamen et vesler scqualur
auditus. Quae cst hostia quae pro peccatis offertur, ct est
saucta sanctorum, nlsi unlgenitus FillusDci, Domlnus mous
JesHs Christus.»^ Ipse solus est hoslia pro peccalis, el ipsc
cst hostla sancta sanctorum. Sed quod addit : « Saccrdos,
)) InquU, qui offert ilhid, cdct Illud, » videtur difficlle cssc

ad intcllectum. Jllud cnlm quod cdendum dicll, ad pecca-

liim rc('erri videtur : sicut et allbi dicit de saccrdolibiis
Prophcta, quia « pcccata populi mei manducabunt '. » Lindc
ct hic oslcndit, sacerdolem peccatum offcrcnlis comcdcn^
debcrc. Sccpc ostendlmus ex divinis Scripturis, Christuni
cssc et hostiam quae pro pcccato mundi offerlur, ct saccr-
' S.ip. I, 7,— 2 Matlh. \v\ III, 20. — ^ .Int^l, II, ?.S. — ''

Osc iv, 8.
'200 ORIGEINIS

dotem qul oflerat liostiam. Quod uno verbo Apostolus ex-

pllcavit, cum dlcit : « Qui selpsum obtullt Deo *. » HIc ergo
est sacerdos qul peccata populi comedlt et consumit, de
quo dlctum est : « Tu es sacerdos in aetcrnum secundum
» ordinem Melchlsedech Dominus meus
^. » Salvator ergo et
peccala popull edlt. Quomodo edlt peccata popuH? audi
quid scriptum est « Deus, infjidt, nosler, Ignls consumens
:

» est^» Quid consumit Deus ignls? Numquld tam inepti

erimus ut putemus quod Deus ignls hgna consumat, aut

stlpulam, aut foenum? Sed consumit Deus ignis humana
peccata, illa absumlt, illa devorat, illa purgat, secundum
quod et ahbi dlcit « Et purgabo te igni ad purum^. »Hoc
:

est manducare peccatum ©jus qui offert sucrlficium pro

peccato. Ipse enim peccata nostra suscepit, et in semetipso
ea tanquam Ignls comedlt et absumlt. SIc denique e con-
trario eos qui permanent in peccatis mors dlcitur deglu-
tisse, slcut scrlptum est : « Deglutlet mors praevalens. »

Hoc puto esse quod In Evangeho Salvator dlcebat : « Ignem

» venl mlttere in terram, et quam volo ut accendatur^ »

Atque utinam et mea terra accendatur igni dlvlno, ut uUra

non ajOferat splnas et trlbulos. SIc inteUigere debes et IHud
quod scrlptum est : « Ignls accensus est ab Ira mea, come-
» det terram et generationes ejus^ » Dlclt ergo Lex : « Sa-
» ccrdos qui obtulerlt, edet illud in loco sancto, in atrio
» labernaculi testlmonii'. »

« Hoec est % inqult, lex sacrlficli salutarls, quod ofFerent

» Domlno ^ » ... Sacrificlum hoc, quod saliitare appellatur,

in diias dlvidlt partes, et unam quldem laudationls nomi-
nat, alteram votl; utrumque tamen sacrlficium,salutare no-

mlnatur. Verum quoniam non est nobis nunc secundum

* Ileb. IX, i4. — 2 Psal. cix, !\. — ^ Doiit. iv, }.\. — ^ U. i, aS. — * Luc
XII, 49« — " I3eut. XXXI I, 2?. — ^"
LeviL vi, 26.
^ N. -. p. 210.
^
Lovil. VI!, 11.
 IN LEVITICUM IIOMILIA V. 50 1

littcram iiislaurare sacrificia, requiramus in nobis quisnam

est tantus ac talis, qui sacrificium salulare et sacrlficium
laudis offerat Deo. Ego illum esse arbitror qui in omnibus
actibus suis lacit laudari Deum, et implelur per eum illud

quod Dominus ct Salvator noster dicit : « Ut vidcant homi-

» nes opera vcstra bona, et magnificent Patrem vestrum,
» qui in caelis est *. » Ille ergo obtulit sacrificium laudis pro
cujus actibus, pro cujus doctrina, pr.Tceptis, verbo, et mo-
ribus, et disciplina, laudatur et benedicitur Deus; sicut e

contrario sunt illi de quibus dicitur, quia « per vos nomen

» mcuni blasphematur inler gentes^. »

« Etcarnes ' qua^cumque tactae luerint immundo ab omni

» non manducabuntur, igni cremabuntur. Omnis mundus
» manducabit carnes ; et anima quaecumque manducaverit
» carnes sacrificii salutaris quod est Domino, et immunditia
» ejus in eo itierit, peribitanima illa de populosuo. Etanima
» quajcumque letigerit omnem rem immundam, vel ab im-
» munditia hominls, vel quadrupedum immundorum, vel
» ab omni abomlnamcnlo immundo, et manducaverit ex
» carnibus sacrificii salutaris quod cst Domini, peribit ani-
» ma illa dc populo suo ''.
» Triplices innnunditio) causas liic

legislalor cxposuit : unam, nc carncs sacrificiorum aliqua

immundilia conlingantur ; aliam, ne is qui edit carnes sa-
crificii immundus sit, et immunditla cjus in ipso sit; tcr-

tlam, quod etsi carnes mundae slnt, et ipse qui edit mundus
sit, tamen ne contlgerit aliquid immundum, vel a pecoribus
vel ab avibus, vel cx omnibus quae immunda pronunliata
sunt. Et hacc quidcm voluntas est Icgislatoris de ritu sacri-
ficiorum corporalium sancientis. Secundum nostrae vero
exposltiouls ordinem, ubi carnes sancla^ vcrba inleHIgun-

* MuUli. V, iG. — Uoiii. II, 24.

'
N. 10. p. 5 la, Ti3.
^*
Lcvit. \ II, ly (t sc([q.
2 2 ORIGEIViS

lur cssc divina, hujusmodi habenda esl obscrvatio, quia

saepe accidit mundas carnes conlingi ab ahquo immundo :

ut, verbi causa dixerim, si quis de Deo Palre, ac de Unige

nito ejus, et Spiritu sancto, digno Deitatis mystcrio, purum
faciat sincerumque sermonem, simihter et de omnibus crea-
turis rationabihbus Deo factis ad hoc ut cape-
tanquam a

rent et intelhgerent eum, non autem consequenti mysterio

afferat etiam carnis resurrectionem primus quidem ejus ;

sermo, quoniam perfecte et sancte disseruit, solidus cibus

est, carnes sanctae sunt; hoc vero quod his additur, resur-

rectionem carnis negando, quia ahenum a flde est, superio-

ribus junctum perfectis et fidehbus verbis, sanctas carnes
^

contaminavit et polluit. Ideo ergo praecepit Legislator ne 1

manducentur hujusmodi carnes, quibus immunditia infide-

htatis alicujus adjungilur. Propterea et Apostolus dicit :

« Etenim diem festum celebremus non in fermento veteri,

» neque in fermento malitia) et nequitiae, sed in azymis sin-

» Secundum immunditiai genus est,

ceritatis et veritatis *. »

ne ipse qui carnes edit immundus sit, et immunditia ejus

in ipso sit; quod hoc modo intelligi potest verbi gratia, si :

sit ahquis natura^ florentis, et ardentis ingenu, non conti-

nuo aptus videbitur ad suscipienda verbi Dei mysteria ; sed
quaeritur eliam hoc, ut prius a profanis, actibus et immun-
dis operibus separetur, et ita demum eruditionis capax fial,

si prius capax fuerit sanctitatis. Simile his in Numeris legi-

mus scriptum ubi Dominus carnes coelitus dedit filiis Isracl

et dicil : « Sanctificamini in crastinum, ut manducetis car-

» nes^,» hoc ostendens, quod nisi sanctificati essent prius,

et mundi effecii, carnes eis non daret Deus. Bene autem

clementiam Domini Legislalor ostendit, ut non diceret quia
non manducet carnes in quo fuit immundilia, sed ait, ia

quo immunditia ejus in ipso cst. Nemo ctenim fere invcni-

1 1 Cor. V, 8. — 2.Nutii. XI, i8.
 IN LliVITICUM HOMILIA V. 20,)

lur, in quo non tuit immunditia. Invcniri aulem potest iu

quo fuerit quidem, sed audita lege Domini ultra jam non
sit. Quod si permanet ia eo immunditia sua, et his auditis
converti non vult, et emendari, peribit, inquit, anima illa

de populo suo. Tertia est immunditia) species, qua is qui

mundus est, si aliquid contigit immundum, non tam suo
peccato quam aliena contagione polluitur : ut puta si quis
societur amicitiis ct consortio hominis lividi, vel iracundi,
vel adulteri, et ipse quidem propriis actibus non inseratur
sceleribus ejus, videat tamen eum, quomodo
et intelligat

fratrem suum odit et homicida est, vel quomodo insidia-

tur alienae mulieri, et adulter est, vel quomodo in caeteris
quibusque sacrilegus est, nec deprehensis his discedat ab
ejus consortio ; iste est qui contigit immundum, vel ani-

mal, vel avem, vel morticinum, et aliena immunditia ipsc

pollutus est. De diversitatibus autem immundorum, prout
occurrere potuit, in superioribus diximus. Aut non et Apo-
stolus secundum hanc eamdem prcecipit formam, cum di -

cit : « Nunc autem scribo vobis in epistola, ut non commis-

» ceamini fornicariis, si quis frater nominatur fornicator,
» aut avarus, aut idolis serviens, aut ebriosus, aut rapax,
» hujusmodi iiec cibum suniere "^
?» In quibus omnibus quid
cst aliud quod proecepit, nisi ne alienis peccatis et immun-
ditiis polluamur?
1 (]or. V, (),
i204 OUIGEiMS

HOMILIA W.
t De indumentis ponlificis et sacerdotwn.

«Feclt Moyses' sicut proecepit ei Dominus, et con-

» vocavit synagogam ad januam tabernaculi testimonii. Et

» dixit Moyses ad synagogam Hoc est verbum quod man- :

)) davitDominus facere, Et applicuit Moyses Aaron fratrem

» suum, et fibos ejus, et lavit eos aqua et vestivit eum tu- :

» nica, et pra?cinxit eum eum tunica inte-

zona, et vestiv^it

)) riore, et imposuit ei bumerale et cinxit eum secundum fac-

» turam humerabs, et conslrinxit eum in ipso, et imposuit

)) super eum logium, et imposuit super logium manifesta-
)) tionem et veritatem,et imposuit mitram super caput ejus,
» et posuit super mitram antefacicm ejus laminam auream
)) sanctiflcatamsanctam,sicutpra3ceperatDominusMoysi'.))
Intentis auribus et vigilanti corde consecrationem ponti-

ficis vel sacerdotis audite, quia et vos, secundum promissa

Dei, sacerdoles Dei estis : Gens cnim sancta ct sacerdo-
«

» tium sanctum ^» eslis : Accepit, inquit Moyses secundum

proeceptum Domini Aaron et filios ejus, et primo quidem
lavat, postea vero induit eos. Gonsiderate dibgentius ordi-

nem dictcrum primo : lavat, postea induit. Non enim potes

indui, nisi ante lotus fueris. « Lavamini cr^o, et mundi es-

» tote, et auferle nequitias ab animis vestris^» Nisi enim

hoc modo lolus fueris, non poteris induere Dominum Je-

sum Ghrislum, secundum quod dicit Apostohis : « Induite

» Dominum Jesum Ghristum, et carnis curam ne feceritis

1 Toin. II, p. 21.5 et seqq. — ^ N. 3, 0,4. p. aiS-aij.

^ Lcvit. VIII, 4 ct scqq. — ''
i Pet. 1;, .1 et (j. — ' Isai. 1, 16.
 IN LEVITICUM IIOMILIA VI. 200
» in concupisceiiliis \ » Lavet le igitur Moyses, ipse te la-

vet, et ipse te induat Sed considoremus quae sint ista

indumenta quibus induit Moyses Aaron fratrem suum pon-

tificem primum, si forlc possibile sit etiam te indui eisdem
indumentis, ct esse ponlificein. Est quidom unus pontifex
magnus Dominus noster Jesus Ghristus; sed ille non solum
sacerdos, sedet sacerdotum sacerdosest; et non solum pon-
tifex, scd pontificum ponlifex; ncc sacerdotum princcps,
scd princcps principum sacerdotum : sicut et rex non dici-

tur plebis, sed regum rex, et dominus non servorum, sed

dominus dominorum. Potest crgo fieri, si et tu lotus fueris
per Moysen, et fueris ila mundus, quasi qjicm Moyses lavc-

rit tantus ille ac talis, ut possis ctiam pervenire ad ha^c in-

dumenta qua profert Moyses, et stolas istas quibus induit
Aaron fratreiM suum et filios cjus. Sed non solum indu-
mentis opus est ad sacerdotales infulas, verum et cingulis.
Sed priusquam de specie ipsa indamenlorum dicere inci-

piamus, velim conferre illa infelicia indumenta, quibus pri-

mus homo cum peccasset indutus est, cum his sanctis et

fidclibus indumentis. Et quidem illa dicitur Deus fecisse :

«Fecit enitn^ inqutt, Deus tunicas pclliceas, et induit Adam

» et mulierem cjus^. » llloc ergo tunicap dc pellibus erant ex
animalibus sumptnc. Talibus enim oporlebat indui pcccato-
rcm, pelliceis, inquam, tunicis, quaj csscnt mortalitatis,

quam pro peccato acceperat, et fragilltatis ejus, quai ex

carnis corruptione veniebat, indicium. Si vero jamlotus ab
his fueris, ct purificatus per legem Dei, induet te Moyses
indumento incorruptionis ; ita ut nusquam appareat turpi-
ludo tua, et ut absorbeatur mortale hoc a vita.

Videamus ergo quali ordinc ponlifex conslituilur. « Gon-

» Moyses synagogam, et dicit ad eos Hoc
vocavit, inquit, :

» estverbumquodpraecepit Dominus\ «Licet crgo Dominus

^ Uom. xiii, 14. — 2 (;,.„ ,,,^ 3j ._ X
Lpyif. vm, 4, 5.
2oG ORIGENIS

<le coiislIlueiKlo pontiflce praecepissct, et Dominas elegis-

set, tamen convocatur et Synagoga. Requiritur enim in or-

<]inando sacerdote et praesentia populi, ut sciant omnes et

certi sint quia qui praestantior est ex omni populo, qui doc-
tior, qui sanctior, qui in omni virtute eminentior, ille eli-

gitur ad sacerdotium, et hoc astante populo, ne qua post-

modum retractatio cuiquam, ne quis scrupulus resideret.
lloc est aulem quod et Apostolus praecepit in ordina-
tione sacerdotis, dicens : « Oportet autem illum et testimo-
» nium habere bonum ab his qui foris sunt*. » Ego tamen
et amplius aliquid video in eo quod dicit, quia convocavit
Moyses omnem synagogam, et puto quod convocare syn-
agogam, hoc sit colligere omnes animi et in unum congre-
gare virtutes, ut cum sermo de sacerdotaHbus sacramentis
habetur, vigilent omnes animi virtutes, et intentae sint, ni-
hil in eis sapientiae, nihil scientiie, nihil desit industriae, sed
adsit omnis muUitudo sensuum, adsit omnis congregatio
sanctarum cogitationum, ul quid sit pontifex, quid unctio,
quoe indumenta ejus, conferens intra sacrarium cordis sui
possit advertere. Lavit ergo eum, et induit. Quali indu-
inento? Tunica, inquit, et praecinxit eum zona, et iterum
vestivit eum tunicam talarem, vel (ut ahbi legimus) interio
rem. Duabus (ut video) tunicis per Moysen induitur pon-
lifex Pontifex est, qui scientiam legistenet, uniuscujus-
que mysterii intelligit rationes, et ut breviter explicem, qui
legem et secundum spiritum et secundum litteram novit.
Sciebat ergo pontifex ille, quem tunc ordinabat Moyses,
(juia esset circumcisio spiritualis, servabat tamen et cir-

cumcisionem carnis, quia incircumcisus pontifex esse non

poterat. Habebat ergo iste duas tunicas, unam minislerii

carnalis, et aliam inlelligentiae spiritualis. Sciebatquia sa-

crificia spiritualia offerri debent Deo, offerebat lamen nihi-

* 1 Tini. iiK 7.
 iN i.EViTicuM noMiLi.v VI. «io;

ioininui. el carnalia. Non onini poleral esse ponlifex eoruni

(|ui lunc erani, nisi hoslias imniolarel. Ita ergo convenien-
ler ille ponlifex duabus indulus tunicis dicitur Impo-
iiit lamen Moyses poiitilici et humeralem, qui esl hume-
roruni quidam ex circumductione vestis ornaius. Humeri
.lutem operum figuram tenenl, ac laboris indicia. Vult ergo
pontificom esse etiam in operibus ornatum, nec sulficit sola

scienlia; quia « qiii fecerit et docuerit, hic magnus vocabi-

» iur in regno coelorum *.

« Et cinxit, inqult, eum secundum facluram humera-

)) lis ^. » Jam et superius dixerat quia cinxit eum zonam
super tunicam,et modo iterum cingitur secundum factu-
rani humeralis. Quod est istud duplex cingulum, quo con-
slrictum vult esse ex omni parte pontificem ? Constrictus
sit in verbo, constrictus in opere, expeditus ad omnia; ni-
hil remissura, nihil hri])eat dissolutum. Accinctus sit animi
virtulibus, conslrictus sit a corporalibus vitiis; nullum ani-

ma3 lapsum, nullum corporis timeat : utroque cingulo sem-

per uialur, ut sit sanctus corpore el spiritu. Bene outem et

secundum facturam huuieralis cingiiur; secundum facla

enim sua et secundum opera sua cingulo virtutis utitur. Et
post haec, incjuit, « inij)osuit super eum logium, )> quod cst

rationale; « et imposuit super logium manifeslationem, et

» veritatem, et imposuit mitram super caput ejus ^ » Sed
videamus quid logium, quod esi rationale, significet. Posl-

eaquam niiditas iecta est, et indumentis turpitudo velaia,

posleaquam muniius operibus et cingulo utroque firmatus
esl, logium ei, id esi, raiionale tunc Iraditur. Logium sa-
pientiie indicium est, quia sapienlia in raiione conslilif.
iSed qiKC sit sapienlias hujus et rationis virtus ostendil. Im-
ponii enim super rationalem, manifesiationem et verita-
lem. Non enim sulficii pontifici habere sapienliam, et scire

* Mollli. V, 1(1. — 2 Lexil. viii, 7. — 3 ]l)i,l. S.

 208 ORIGENIS

omniuin rationem, nisi possil eliam populo manifestare

qua3 novit. Ideo ergo imponitur rationali munifestatio, ut
possit respondere omni poscenti se rationem de fide et ve-
ritate. Ponitur autem super illud et veritas, ut non illa

astruat quse proprio excogitare polest ingenio, sed quae ve-

ritas habet, nec unquam a veritale discedat, ut in omni
sermone ejus semper veritas maneat. Hoc est ergo super-
posuisse rationali manifestationem et veritatem. Infelices
illi, qui haec legentes omnem intelligentiam suam erga sen-
sum vestimenli corporalis efFundunt. Dicant nobis quale
est vestimentum manifestationis, aut indumentum quale
est veritatis. Si quis unquam vidit, si quis audivit manifes-
tationem et veritatem vestimenta nominari, dicant nobis
quae sint mulieres quae ista texuerint, in quo haec unquam
sint confecta textrino. Sed si verum vultis audire, sapien-

tia est quas hujusmodi confecit indumenta. Illa occultorum

manifestationem, illa texit rerum omnium veritatem. Hanc
ergo oremus a Domino ut accipere mereamur, et ipsa nos
talibus circumdabit indumentis. Sed et ipse ordo rerum
quam sanctus sit, et quam mirabilis, intuere. Non ante lo-

gium, et postea humerale; quia non ante saplentia quam

opera, sed prius opera haberi debent, et postea quaerenda
sapientia est. Tum deinde non ante manifestatio quam ra-

tionale, quia non anle alios docere quam nos instructi et

rationabiles esse debemus. Super haec autem additur veri-
tas, quia veritas est summa sapientia
Sed nondum* finivit, et alius adhuc ornatus addendus
est : necesse est ut accipiat etiam coronam. Proplerea acci-
pit primo cidarim, quod est vel operimentum quoddam ca-

pitis, vel ornamentum. Et post haec superimponitur ei mi-

tra. Ante faciem, id est, a fronte pontificis, lamina aurea
sanctificata, in qua sculptum dicitur vocabulum Dei. \e-
N. 5, 6. p. 2j8, 219.
 IN LKVITICUM HOMIMA VI. 2 0()

rum iste capitis ornatus, ubi nomeii Dei impositum dicitur,

post illa omnia quibus inferiora corporis membra fuerant
exornata, superponitur. In quo mihi indicari videtur,quod
super omnia quae de mundo vel de ca^teris creaturis senliri
aut intelligi possunt, eminenlior tanquam auctoris omnium
scientia Dei sit, Et quia ipse caput est omnium, idco et or-
nalus iste super omnia capili superponitur. Nihil enim pos^
haec adjicitur pontificis capiti. Et ideo miseri sunt illi dn
quibus dicit Apostolus, quia non tenent « caput, ex quo
» omnis junctura connexa et compaginata croscit in incre-

» mentum Dei in spirilu '. » Sed nos si bene intcllcximus

quis sit sacerdotis ornatus, quivc super omnia honor capi-
iis ejus, mysteriorum divinorum profunda rimantes, non
scire tantum haec et audire, sed et implere desideremus et

facere, quia non auditores legis justificabunturapud Deum,

sed factorcs. Poles enim et tu ( ut saepe jani diximus) si
studiis et vigiHis Uiis hujuscemodi tibi pracparaveris indu-

mcnta, si te abluerit et mundum fecerit sermo legis et unc-

tio chrismatis, et gratia in le baptismi incontaminata du-
raverit; si indutus fueris indumentis duplicibus littera? ac
spiritus ; si etiam dupliciler accingaris, ut carne ct animo
castus sis ; si humerali operuni ct sapientiae rationali or-

neris; si etiam luilra tibi et lamina aurea, plenitudo scien-

tiae Dei, caput coronet : scito te, ctiamsi apud hoinines
lateas et ignoreris, apud Deum tamen agere pontificatum
linlra animae tuae teaiplum. « Vos entm eslis templum Dei
» vivi, si Spiritus Dei habitat in vobis ^. » Post haec quce de
lconsecratione cjus dicuntur et de unctione, sparsim a no-
l)is el saepe disserla sunt.

Quod aulem dicit : « Et applicuit Moyses filios Aa-

• ron, et induit eos tunicas, et praecinxit eos zonas, et im-
posuit eis cidares, sicut praccepit DoiuinusiMoysi \ » at-
* Coloss. II, ly. — 2 ^ (^or. vi, 16, t*t i Cor. iii, iG. — ' Lcvit. vm, i5.
VIO ORIGEIVIS

l^ndeiidum est quaj slt diflerentia horum sacerdotum ad

majora sacerdotia. Islis neque Lina indumenta traduntur,
neque humeralis neque ralionalis, neque capitis ornatus,

nlsi tantum cidarls, et zona?, quae tunlcam strlngant. Et

isti ergo acclpiunt sacerdotll gratiam, et isti funguntur of-

ficio, sed non ut ille qui et humerali et ratlonali ornatus

est, qui manifcstatlone et veritate resplendet, qui aureae la-

minae ornamenlo decoratur. Unde arbitror aliud esse in sa-

cerdolibus officio fungi, aliud instructum esse in omnibus
et ornatum. Qulvis enlm potest solemni ministerlo fungi ad
popuhmij, pauci autem sunt qul ornali morlbus, inslructi
doctrina, saplentla erudltl, ad manlfestandam verltatem re-
rum peridonei, et qui scientlam fidei non sine ornamenlo
sensuum et assertionum fulgore depromant, quod aureae
laminoe capitl imposltus deslgnat ornatus. Unum igltur est

sacerdolll nomen, sed non uua, vel pro vitae merlto, vel
j

pro animi vlrtutlbus, dignitas. Et ideo In hls quae Lex dlvina

descrlblt, veluti in speculo Inspicere se debet unusqulsque
sacerdotum, et gradus meriti sul Inde colhgere : si se vi-

deat in his onmibus quae supra exposuimus positum, pon-

tlficahbus ornatum ornamentls; si consclus sibi sit quod
vel in sclenlla, vel In actlbus, vel in doctrina, tantus ac tahs

«It; sclal se summum sacerdotium non solum nomine, sed

et merllis obtiuere. Ahoquin inferiorem sibl gradum posi-
tum noverit etiamsi prlmi nomen acceperit Propterea
ergo si quis vult pontifex non tam vocabulo esse quam
merlto, Imltetur Moysen, Imitetur Aaron. Quld enim dici-

tur de eis? quia non dlscedunt de tabernaculo Domlni. Erat

ergo Moyses indesinenter in tabernaculo Dominl. Quod au-
tem opus ejus erat ? ut aut a Deo ahquld disceret, aut ipsc
populum doceret. liaec duo sunt pontiflcis opera ut aut a :

Deo discat legendo Scrlpturas dlvinas, et saepius medltando;

aut populum doceat. Sed Illa doceat quae ipse a Deo didi-
 IN LEVITICUM IIOMILIA
VI
csrit, non ex proprfo rorrlp t7«i ^ i

laxaverit et dimiserit ''"'"' "^"^- ^' «•«-

'^
«-,»„1
.atur. Oret e.,o i" ^'"^'''^^ ^-
eTslrorEcTi: r •
^'

qu- sunt da^mones, AmalecJi.tas,

impu<.nante« » ,

in Christo. Et

«octe ad
ide;
memoriam
noTS
revocanles
C rii:tl f^^^
^'' ^'^ '"
et n ,
•

'°"' '"''"""'^ ""

vigila„tesi„ea,deprece«urnl
.- ,e,imus sc- „tUr:w:irur :tf '"? '"^""'
-odo spiritualem ,egem
inactibusobservem.i. nic^-
non so,um
•* .
L^ 2
'"'^elligentia,
,
;

secl et
"^ 7""

reamuH„umi„at ;:;:::":;:'" '"""" ^°"^^''"' --

Domi„o nostro, cd est "^'''^"' «^^"
Sarimr'^''' "
'mperium m
lorum. Amcn. s^cuJa s«cu-

IIOMILIA VIP.

^^ immundis

y;"d ergo sitquod nobis nunc '°"'S*"""'-

lecutus est
,ectum ^T a
" "^'
Dominus Aaron fel V' "'^'"
bitelis tu et *" *"=<"«•« "on
7
li,ii tecu^ !
•

-"-ii.«"tcura::drj',t'':^^^^^^^^^^
,
Ton, II n ' "^" moriemuii.

14.
^12 ORIGliMS

» Legllimuin selernum in progenies veslras, discernere in-

» termedium sanctorum et contamiuatorum, et inter me-
» dium immundorum et inter medium mundorum, et in-

» struere filios Israel omnia legitima quae locutus est Dominus

» ad eos per manum Moysi *. » Lex evidens datur, et sacer-

dotibus et principi sacerdotum, ut cum accedunt ad altare

vino abstineant, et omni potu quod inebriare potest, quod

Scriplurae divina? appellatlone vernacula, siceram moris est
nominare. Vult ergo sermo divinus sobrios in omnibus esse
Dominl sacerdoles, utpole qui, accedentes ad altare Dei,

orare pro populo debeant, et pro allenls intervenire delic-

tis; qui porlionem in terra non habeant, sed ipse Dominus
portio eorum sit : sic enim dicit de his Scriptura : « Filiis,

» inguitj Levi non dabitis partem in medio fratrum suo-

» rum, quia ego portio eorum Dominus Deus ipsorum ^.

Vult ergo istos, quibus ipse Dominus portio est, sobrios

esse, jejunos, vigilantes in omni tempore, maxime aulem

cum ad exorandum Dominum et sacrificandum in con-
spectu ejus aliaribus praesto sunt. Qua) mandata intantum
jj

vim sui servant, et omni observantia custodienda sunt, ut

et Apostolus haec eadem novi Testamenti legibus lirmet'.

In quo similiter etiam ipse sacerdotibus, vel principibus
sacerdotum vitae regulas ponens, dicit eos non debere esse
vino multo servientes, sed sobrios esse. Sobrietas enim
omnium virtutum mater est, sicut e contrario ebrietas
omnium vitiorum \ Aperte enim pronuntiavit Apostolus
dicens : « Vinum, in quo est luxuria ^; » ut ostenderet ex

ebrietate, veluti primogenitam filiam, generari luxuriau).

Tum proeterea et Salvator, Domini et regis auctoritate

sacerdotibus simul et populis leges ac jura constituens
« Attendite, inquit, ne forte graventur corda vestra i.i

" *
Lcvit. X, 8 el seqq. — ^ Nam. xvm, 20, et Jos. xiii, i^- — ^ i Tim. v

— ''Tit. I. — * Ephes. v, i8.

J
 IN LEVITICUM IIO.MILIA VII. 2l5

» cLrielatc, el crapula, et iu solliciliidinibus saeculi, et ve-

» niat supcr vos subilaneus inlcrilus ^ » Audistis edictum

Regis a^lcrni, el lamenlabilem finem ebrictatis vcl crapulae
didicislis. Si quis vobis peritus et sapicns medicus his ipsis
vcrJ)is praecipcrct,et diccrct : Attendite vobis ne (juis (verbi

gratia ) de illius vcl illius herboe succo avidius suinat, quod

si fecerit subitus ei venict intcritus; non dubilo quin unus_
quisquc propri.c salulls intuitu pra^moncntis mcdici prae-
cepta servaret. Nuiic vero animarum et corporum mcdicus,
simul({uc ct Dominus, jubct cbrietatis hcrbam et crapulae

vitandam, similitcr cl sollicitudinem saecularium velut mor-

tiferos succos cavendos. Et ncscio si quis nostrum non in

his consumitur, uti nc dixerim sauciatur. Est ergo ebrie-

tas vini perniciosa in omnibus, sola namque est quae simul

cum corpore et anlmam debilem reddat. lii coetcris etenim

potest fieri ut, secundum Aposlolum, cum infirmatur cor-
pus, tunc magis potens sit splritus, et ubi is qui deforis est
homo corrumpitur, illc qui intus est ^
renovetur. In ebrie-
latis vero tTgritudine, corpus simul et anima corrumpltur,
spiritus parilcr cum carne vitiatur. Omnia mcmbra debi-
litat, pedcm, manum, linguam resolvit, oculos tcnebrat,
menlem velat oblivio, ita ut hominem se nesciat esse nec
sentiat. Habct ergo istud primo dedecoris corporalis ebrie-
tas; jam vero si discutiamus quot modis mcns incbriatur
humana, invcniemus cbrios etiam eos qui sibi sobrii vi-

dentur. Iracundia incbriat animam, furor vero eam plus-

(juam cbrlam iiicit, si quid tamen esse cbrielate amplius
])otcst. Cuplditas et avaritla non solum cbrium, sed et ra-
bldum homlnem rcddunt. Et obscoenaj concuplscentia? in-
<',briant anlmain, slcut e contrario et sanctae concupIscentuT
Inebrlant cam, scd ebrietate sancla illa de qun dicebat qiil

^ \jUC. XXI, !S4. — ' 2 Cor. IV. i().

2l4 ORIGEMS

dam saactoiuiii : « Et poculum tuum inebrlans quam prse-

» clarum est *
! »

Si ergo ^ intelleximus sanclorum qua? sit ebrietas, et quo-

modo haec pro la^titia sanctis in promissionibus datur, vi-
deamus nunc quomodo Salvator noster non bibit vinum,
usquequo bibat illud cum sanclis novum in regno Dei. Sal-
vator meus luget etiam nunc peccata mea; Salvator meus
laetari non potest donec ego in iniquitate permaneo. Quare
non potest? quia ipse est advocatus pro peccatis nostris
apud Patrem, sicut Joannes symmysta ejus pranuntiat di-

cens, quia « et si quis peccaverit, advocatum habemus apud

» Patrem Jesum Christum justum, et ipse est repropitiatio

» pro peccatis nostris^ » Quomodo ergo potest ille qui ad-

vocatus est pro peccatis meis, bibere vinum laetitiae, queni
ego peccando contristo? Quomodo potest iste qui accedit
ad altare ut repropitiet me peccatorem, esse in laetitia, ad
quem peccatorum meorum moeror semper ascendit? Vo-
biscum, inquit, illud bibam in regno Patris mei. Quamdiu
nos non ita agimus ut ascendamus ad regnum, non potest
illud vinum bibere solus, quod nobiscum se bibere promisit.

Est ergo tamdiu in moerore, quamdiu nos persistimus in er-

rore. Si enim Apostolus ipsius luget quosdam qui ante pec-
caveruntet non egerunt poenitentiam in his quaegesserunt '^,

quid dicam de ipso, qui filius dicitur charitatis? qui semet-

ipsum exinanivit propter charitatem quam habebat erga
nos, et non quaesivit quae sua sunt, cum esset aequalis Deo,
sed quaesivit quae nostra sunt, et propler hoc evacuavit se ^
?

Cum ergo ista quae nostra sunt quaesierit, nunc jam nos non
quaerit, nec quae nostra sunt cogitat, nec de erroribus nos-
tris moeret, nec perditiones nostras et contritiones deflet,

* Psal. xxin, 5.
2 N. 2. p. 221.
3 1 Joan. II, 1, 2, — ^ 2 Gor, xii, 21, — s
p|jii, „,
 IN LEVITICUM IIOMILIA VII. ii 1

qui flevit super Jerusalcm, et dixit ad cam : « Quoties volui

)) congrcgare filios luos, sicut galliiia congrcgat pullos suos,
)) ct noluisli*? wQui ergo vuliiera nostra suscepit, ct prop-
tcr nos doluit taiiquam anlmarum nostrarum et corporum
medicus, modo vulnerum nostrorum putrcdines ncgligit?
« Computruerunt enim {ut ait Propheta ) et corruploe sunt

» cicalrices nostrce a facie insipientiae ^ n

noslrae. Pro his ergo

omnibus assislitnunc vultui Dei, interpellanspro nobis; as

sistit altari, ut rcpropitiationem pro nobis ofFcrat Deo : et

ideo diccbat tanquam acccssurus ad istud altare, quia Jam

« non bibam de generationc vitis hujus, donec bibam illud
)) vobiscum novum. )) Expectat crgo ut convertamur, ut ip-
sius imitemur exemplum, ut sequamur vcstigia cjus, et lae-

tetur nobiscum, et bibat vinum nobiscum in regno Patris

sui. Nunc enim quia misericors est et miserator Dominus,
majorc affcctu ipse quam Apostolus suus flet cura flentlbus,
cupit gauderc cum gaudentibus^ ; et mullo magis luget ipse
eos qui antc peccaverunt et non egerunt poenitentiam^ Ne-
que enim putandum est, quod Paulus quidcm lugeat pro
peccaloribus, ct fleat pro delinquentibus Dominus autcm ;

meus Jesus abstineat a fletu cum accedit ad Patrcm, cum

assistit altari, ct repropitialionem pro nobis ofTcrt : et hoc
est acccdentem ad altare non biberc vinum laetitiae, quia
adhuc peccatorum nostrorum amaritudines patitur. Non
vult crgo solus in rcgno Dei bibere vinum, nos expectat.
Sic cnim dixit : « Donec bibam illud vobiscum ^. wNos su-
mus igitur qui, vitam nostram negligentes, laetiliam illius

demoramur. Expectat nos ut bibat de generationc vitis hu-

jus. Cujus vitis? Illius utique cujus ipse erat figura dicens:
« Ego sum vitis, vos palmitcs' : j) unde iterum dicit, qula
« Sanguis meus vere est potus, et caro mea vere est cibus' . )^

* Matlh. XXIII, 37. — 2 Psalin. xxxviii, 5. — Uon),^ xii , i5. — ''2 Coi\
XII, 21. — " Mallli. XXVI, 2(). — i»
Joan. xv, — Id.
5. ' vi, 5G.
2l6 ORIGENIS

Vere enim in sanguine uvae lavit stolaoa suam. Quid ergo

est? Expectat Quando expectat ? Cum consum-
Icetiliani.

maverojinquit, opus meum. Quando consummathoc opus?

Quando me, qui sum ultimus et nequior omnium pcccato-
rum, consummatum fecerit et perfeclum, tunc consummat
opus suum. Nunc enim adhuc imperfectum est opusejus,^

donec ego maneo imperfectu§.

*Nunc autem spirituaH inteHigentia de mundis et
immundis animahhus ahqua perstringamus.
« Omne, inquit, pecus quod ungulam dividit, et ungulas

» hahet, et reducit ruminationem in pecoribus, haec man-

» ducahitis. Prceterea ah his non manducahitis quae redu-

» cunt ruminalionem, et non dividunt ungulas, et hahent
» ungulas. Camelus, quoniam reducit rumiuationem, et un-

» guhim non dividit, immundum erit hoc vohis. Et lepus,

» quoniam reducit ruminationem, et ungulam non dividit,

» immundum hoc erit vohis : et erinacius, quia reducit ru-

» minalionem, et ungulam non dividit, immundum hoc vo^

» his; et sues, etc. ^ » Decernit ergo ne manducenturhujus-
modi animalia quae ex parle videntur esse munda, et ex
parte immunda sicut camelus ex eo quod ruminat mun-
:

dus videtur, ex eo autem quod ungulas divisas non hahet,

immundus dicitur. Post haec jam norninat et leporem et,

erinacium, sed el ipsos dicit ruminare quidem, sed ungulas

non dividere. Alium vero ordinem eorum qui e
facit con-j
trario ungulam quidem dividunt, sed non ruminant. Pri-
mum ergo videamus qui sunt isti, qui ruminant et ungu-
lam dividunt, quos mundos appeilut. Ego arbitror illum dici
ruminare qui operam dat scienliae, et in lege Domini me-
dltatur die ac nocte. Sed audi quomodo dictum est : « Qui
» dividit, imjuit, ungulam, et revocat ruminationem'. » Re-

* N. 5, G. p. 2^,0.
2 Levit, XI, 3 et spqq. — '"
Ibid.
 IN LEVITICIJM IIOMILIA VII. S? 1
7

vocat ergo ruminalioneni, qui ea q\ix secundum litteram

Jegit revocat ad scnsum spiritualem, ct ab infimis et visibi-
libus ad invisibilia et alliora conscendit. Sed si mediteris
legem divinam, et ea quae legis ad subtilcm et ad spirilua-

lem inlelligentiam revoces, vila autem tua ct actus tui non

sint tales ul habeant discretionem vita^ projscnlis et futurae,

hujus saeculi et saeculi superventuri; si non ista competenti

ratione discernas et dividas, camelus cs tortuosus : qui cum
inlellectum acceperis ex meditatione hujus divinae legis,
non dividis ncque segrcgas praesenlia et futura, ncc angus-
lam viamavia spatiosa sccernis. Sedadhucmanifestius quod
dicitur explanemus. Sunt qui assumunt testamentum Dei
per os suum, et cum legem Dei in ore habeant, vita et ac-

tus sui longe a verbis eorum et sermonibus discrepant. Di-

cunt enim, et non faciunt : de quibus et Propheta dicit :

« Peccalori autem dixit Deus : Quare tu enarras justitias

» meas, et assumis testamentum meum per os tuum*? » Vi-
des ergo quomodo iste ruminat, qui testamentum Dei habet
in ore suo. Sed quid in sequentibus ad eum dicitur? « Tu
) aulem odisli disciplinam, ct abjecisli sermones meos post
)) tc^. » In quoevidenterostcndit istum ruminantem quidem,
sed ungulam non dividcntcm : et ideo immundus est qui

cumque est talis

Ha3C quidem' generaliter dicta sint de animalibus : illa

vero qunc in aquis sunt, quia dicuntur, si quidem habeant

pinnas et squamas, mundaesse; si vero non habeant, im-
inunda, nec edi debere : illud in his ostenditur, ut si quis

est in aquis islis et in mari vitx hujus atqiie in lluctibus sac-

culi positus, tamen debcat satis agere ut non in profundis

jaccal aquarum, sicut sunt isti pisccs qui dicuntur non ha-
bcre pinnas ncque squamas. Hocc namque coruin natura
» rsal. XI. i\, if). — 2Ibi(l. 17.
2l8 ORIGEISIS

pcrliibelur, ut in imis semper et circa ipsum coenum de-

morentur : sicut sunt anguillae, et huic similia, quae non
possunt ascendere ad aquae summitatem, neque ad ejus su-
periora pervenire. Illi vero pisces qui pinnulis juvantur, ac
squamis muniuntur, ascendunt magis ad superiora, et aeri
huic viciniores fiunt, velut qui Hbertatem spiritus quaerant.
Talis est ergo sanctus quisque, quia intra retia fidei con-

clusus, bonus piscis a Salvatore nominatur : qui etiam mit-

titur in vas, veluti pinnas habens et squamas. Non enim
habuisset pinnas, non resurrexisset de coeno increduhlalis,
nec ad retc fidei pervenisset, nisi pinnis adjutus ad supe-
riora venisset. Quid est autem quod et squamas habere di-

citur? tanquam qui paratus sit vetera indumenta deponere.

Hi enim qui squamas non habent, velut ex integro carnei
sunt et toli carnales, qui deponere nihil possunt. Si quis
ergo habet pinnas, quibus ad superiora nitatur, mundus est.

Qui vero non habet pinnas, sed in inferioribus permanet,et

in coeno semper versatur, in^mundus est

HOMILIA VIII'.
I

De puriftcatione a partu et a lepra.

In iiac longiore et subtiliore homilia quatuor tan-

tum notanda occurrunt
10 Bonitas Christi vuhieribus animae remedia af-

ferentis, quam ita depingere nititur ^

"l

Medicum dici in Scripturis divinis Dominum nostrum Je-j

sum Ghristum, etiam ipsius Domini sententia perdocemur,
* Tom. II, p. 228 ct scqq. — 2 ]\_ i^

I
 IN LEVITICUM UOMILiA VIII. '2 H)

slcut dicit in Evangeliis : « Non indigcnt sani medico, sod

» qui male habcnt. Non enim veni vocare justos, sed pecca-
)) lores in poenitentiam*. n Omnis aulem medicus ex herba-
rum succis vel arborum, vel etiam metallorum venis, vel
animantium naturis, profutura corporibus medicamenta
componit. Sed herbas istas si quis forte antequam pro ralio-

ne artis componantur aspiciat si quidem in agris aut monti-

bus, velul fa3num vile conculcat et praeterit ; si vcro eas intra
medici scholam dispositas per ordinem viderit, licet odorcm
tristem, forlem et austerum reddant, tamen suspicabitur eas
curae vel remedii ahquid conlinere, etiamsi nonduni qua?,
vel qualis sit sanitatis ac remedii virtus, agnoverit. Haec de
communibus medicis diximus. Veni nunc ad Jesum, coeles-
tem medicum intra ad hanc stationem medicinse ej us Eccle-
;

siam, vide ibi languentium jacere multitudinem. Venit mu-

lier quae ex partu immunda efFecla est, venit leprosus qui

extra castra separatus est pro immundltia leprae, quaerunt

a mcdlco remedlum quomodo sanentur, quomodo mun-
dentur et qula Jesus hic, qui medlcus
: est, ipse est et Ver-
bum Del, acgris suis non herbarum succis, sed verborum
sacramentis medlcamenta conqulrit. Quae verborum me-
dicamenta si quis incultius per Ilbros tanquam per agros
Ivideat esse dispcrsa, ignorans slngulorum diclorum virtu-
tem, ut vilia hacc, et nuilum sermonis cultum habentia,
praeteriblt. Qui vero ex aliqua parte didicerlt animaruni
ipud Christum esse inediclnam, intelliget profecto ex his
libris qui in Ecclesia recitantur, lanquam ex agris et mon-
tibus, salutares herbas assumere unumquemquc debere,
jermonum duntaxat vim ut si quls Illiest inanima languor,
:

lon tam exterloris frondis et corticis, quam succi intcriorls

lausta virtule sanetur. Vidcamus ergo adversum immun-
lilitiam partus, et contagioncm leprcT, pracsens ha3C leclio
* Mattli. IX, 12, i5.
 5>QO ORIGEMS

quam dlversa et ([uam varia purificationum medicamenta

conficiat.

2'^ Perpetiia Maria^ virginitas, quam his verbis

asserit * :

« Et locutus est, inquity Dominus ad Moysen dicens :

» Loquere filiis Israel, et dices ad eos : Mulicr quoBCumque

» conceperit semen, el pepererit masculum, immunda erit

» septem diebus ^. » [Illud « si concepcrit semen, » quod prae-

poniturhis verbis, « et pepererit masculum, » videbitur esse

superfluum. Sed vide ne forte omnino haec simul dicta sint,
|
ne Maria, quae juxla Prophetas semine non suscepto peperit
masculum, putaretur immunda esse genito Salvatore. Sed
absque harum vocum adjectione, « si conceperit semen, »

poterat etiam Maria intcUigi immunda. Non enim non esse

simplicilcr erat muHer, sed virgo \] Sic enim dicit Aposlo-
hjs « Ubi autem venil plenitudo temporum, misit Deus Fi-
: ,

» Hum suum,faclum ex muh*ere,factum sub Lege, ut eos qui

» sub Lege erant redimeret'^ : » rcspondebimus ei, quia in !

hoc Apostolus muherem non pro corruplela integrilalis, sed

pro sexus indicio nominavit : ut quia dicebat Fihum Dei

missum, simul et illud, quod communi omnium ingressu in

hunc mundum venisset, exponeret ...Haec ergo dicta

sint nobis de eo quod observavimus scriptum, quia non su-
perlluo addidit Legislator : « Muher si conceperit semen, et
j) pepererit fihum ^ ; » sed esse exceptionem mysticam, quae
solam Mariam a rehquis muheribus segregarel, cujus par-
lus non ex conceptione seminis, sed ex praesentia sancti
Spiritus et virtute Altissimi fuerit.

1 N. -A. p. 28S, 289.

2 Levil. xn, 2.
^ Versio Benediclinoiuin.
* Galat. IV, 4. — ^ Levil, xii, 2.
 IN LEVITICUIM HOMILIA VIII. 22 1

3" Dognia j3eccati originalis, quocl ita exponit *

]lle ipsc qui nascitur, sive virilis sive foemi-

nei sexus sit, proiiunliat de eo Scriptura quia non sit «mun-

» dus a sorde, eliainsi unius diei sit vita cjus^ »Et ut sclas

esse in hoc grandc nescio quid, et lale quod nuUi sancto-

rum ex sententia venerit, nemo ex omnibus sanctis inveni-
tur diem festum vel convivium magnum egisse in die nata-

lis sui, nemo invcnltur habuissc lajlitlam in die natalis fdii

vel filiae sua?. Soli peccatores supcr hujusmodi nativilate la;-

tantur. Invenimus etenim in veteri quidem TeslamcntoPha-

raonem, regcm ^lLgyptl, dicm natalis sui cum fcstivitate ce-

lebrantem*; in novo vero Testamento Herodem \ Utcrque

tamen eorum ipsam festivitatem natalis sui profusione hu-
mani sanguinis crucntavit; illc enim prccpositum pistorum,
hic sanctum prophctam Joanncm obtruncavit in carcere.

Sancti vcro non solum non agunt fcstivitatcm in die natalis

sui, sed et Spiritu sancto rcplcti execranturhunc diem. Ne-
que enim tantus ac talis Propheta ( Jeremiam dico, qui in
ulero matris sanctificatus est, et propheta in gcntibus con-
secratus^) librls in aiternum mansuris aliquid inanlter condi-
disset, nlsi secretum quld contincrct et ingentibus mysteriis

plenum, ubi dicit : « Malcdlctus dles in quo natus sum, et

» nox in qua dixerunt, Ecce masculus : maledictus qui an-
9 nuntiavit patri meo, dicens : Natus est tibl masculus. Lx-
» tctur homo ille sicut clvltates quas Dominus destruxit in
» furore, ct non pcenituit". » Vidclurnc libi haec tam gravia
et lam oncrosa imprecari Prophcta potuisse, nlsi sciret esse

aliquid in ista natlvitate corporea, quod ct hujusmodi dio--

num maledlctlonibus videretur,et proquo Lcgislatortot im-

munditias accusaret, quibus congruas purificationes conse-

2 Jol), XIV, 4. — 5 Gen. XI, 20. ~ ^ Marc. vi, ai. — *

Jtr. ,. _ 6
Iden),
\x, i4.
 54 29 ORlGtNIS

qucDter imponeret? Longum est autem, et alterius tempo-

I is, ut leslimonia quae de Propheta sumpsimus explanemus :

quia nuuc non Jeremia^, sed Levitici noLis propositum est

disserere lectionem. Sed et Job non sine Spiritu sanclo lo-
quens, maledicebat diem nativitatis suae, dicens : « Male-
» dicta dies in qua nalus sum, et nox in qua dixerunt, Ecce
)) musculus ! nox illa sit tenebrae et non requirat eam Domi-
» nus denuo, neque veniat in dies anni, nec numeretur in-
» ter dies mensium*. » Quod si placet audire quid
etiam alii sancti de isla nativitate senserint, audi David di-

centem : « In iniqultatibus, inquit, conceptus sum, et in

» peccatis peperit me mater mea * ; » ostendens quod quae-
cumque anima in carne nascitur, iniquitatis et peccati sorde
poliuitur : et proplerea dictum esse illud, quod jam supe-
rius memoravimus, quia « Nemo mundus a sorde, nec si

» unius diei sit vita ejus'. » Addi his etiam illud potest, ut

requiratur quid causae sit, cum baptisma Ecclesiae pro remis-

sione peccatorum detur, secundum Ecclesiaj observantiam

etiam parvulis baptismum dari; cum utique si nihil esset in

parvulis quod ad remissionem deberet et indulgentiam per-

tinere, gratia baptismi superflua videretur...

4° Inferni et purgatorii fides, cum dicit * :

Peccata esse quce post hanc vitam nobis-

cum transeunt, ita animabus infixa ut nequeat aboleri :

alia vero esse qune purgationem possint recipere secundum

inspectionem et judicium Ponlificis illius quem occulta la-
terenon possunt, quique dispensabit animas singulorum
secundum hoc quod in eis maculas leprae, aut expiabiles,
aut-inexpiabiles viderit
* Job, ni, o. — 2pgaijji, ^, 7. — 3 j^b, xiv, 4»
*N. 5. p. 23i.
 IN LEVITICUM. 2 23

k -^ V^/^ ««'«^^ «.^m^ 1

HOMILIA IX*.

De sacrificiis repropitiadonis ^ et de duohus hircis, ac de ingressn

pontificis in sancta sanctorum.

Tota mystica ha?c hoinilia integre omitteiida vide-

tur exceptis sequentibus.

1° Festi Propitiationis encomium ^

Die propitiallonls indlgent omnes qul pcccaverunt, ct

idco inter solemnitates Legls, quae figuras continent coeles-
lium mysteriorum, una quaedam soiemnltas habetur, quae
dies Propltlalionis appellatur. Hoec ergo quac nunc recltata

sunt leglslatio est solemnitalis ipsius quae dles, ut dlximus,

Propitiationls vocitata est .,

Hac sola die ^

pontlfex in-
dultur omnlbus pontlficallbus indumentls, tunc Indultur
manifestationcm et veritatem, tunc ingredltur ad illa inac-
cesslbilia quo scmel in anno acccdl tantummodo licet, id

est, in sancta sanctorum. Scmcl enim in anno pontlfex, po-

pulum dcrelinquens, Ingreditur ad illum locum ubl est re-

propltlalorlum, ct super repropltiatorlum Cherublm, ubi

est et arca testarnentl, et allare incensl, quo nulli introire

fas est, nisi pontlfici soli. Si ergo considerem verum pon-

llficem meum Domlnum Jesum Chrlstum, quomodo, In
carne quidem positus, per totum annum erat cum populo,
annum illum de quo ipse diclt : « Evangelizare pauperlbus
» misit me, et vocare annum Domini acceptum, ct diem
f 1 » rcmissionis ' ; » adverle quomodo semel in anno Isto, in
' Toin. 1 1, p. 256 ct scqq. —2 ^. \. — ^ N. 5. p. aiiy.
^ Isai. i.xi, 1 ol 2.
2 24 ORIGKNiS

die repropitiationis intrat in sancta sanclorura, hoc esl,

cuni impleta dispensatione penetrat coelos et intrat ad Pa-

trem, ut eum propitium humano generi faciat, et exoret
pro omnibus credentibus in se. Hanc repropitiationem ejus,

qua hominibus repropitiat Patrem, sciens Joannes Aposto-

lus dicit : « Haec dico, fdioH, ut non peccemus. Quod et si

» peccaverimus, advocatum habemus apud Patrem Jesum

» Ghristum justum, et ipse est repropitiatio pro peccatis

9 nostris^ » Sed et Paulus simiKter de hac repropitiatione

commemorat, cum dicit de Ghristo : « Quem posuit Deus
» propiliatorem in sanguine ipsius per fidem^. » Igitur dies

propitiatlonis manet nobis usquequo occidat sol, id est,

usquequo fmem mundus accipiat. Stamus enim nos pro

foribus, operientes Pontificem nostrum commorantem intra

sancta sanctorum, id est apud Patrem, et exorantem pro

peccatis eorum qui se expeclant, non pro omnium peccatis
exorantem. Non enim exorat pro his qui in sortem veniunt
ejus hirci qui emittitur in desertum. Pro illis exorat tan-
tum qui sunt sors Domini, qui eum pro foribus expectant,
qui non recedunt a templo, jejuniis et orationibus vacan-
tes. An tu putas, qui vix diebus festis ad ecclesiam venis,
nec intentus es ad audienda verba divina, nec das operam
ad implenda mandala, quod possit sors Domini venire su-
per te ? Optamus tamen ut vel his auditis operam detis,

non solum in ecclesia audlre verba Dei, sed et in domibus

vestris exerceri et meditari in lege Domini die ac nocte;
et ibi enim Ghristus est, et ubique adest quaerentibus se.

Propterea namque mandatur in Lege, ut meditemur eam

cum imus in via, et cum sedemus in domo et jacemus in
cubili, et cum exurgimus et hoc est vere pro foribus ex-
:

peclare pontificem morantem intra sancta sanctorum, et

cfHci in sorlem Domini.
* i Joan. 11,1, 2, — 2 X\om. in, 2.5.
 liV I.KVlTlCUM IIOMILIA IX. 2 20

2^ Tnvectiva qiiaedam contra pigritantes, occa-

sione accepta ab hoc Levitici textu : Su?net {s2icev-
(los) plenum batillum carhonibus ignis de altari^ :

Legimus ct in Esala, quia igni purgatur Propheta

per unum ex Seraphim, quod missum cst ad eum, cum
accepit forcipe carhonem unum ex hls qui erant super al-

tare, et conllglt lahla Prophelac, cl dlxit ; « Eccc absluli

» iniqultates tuas^. «Mlhi vulentur mystica haec esse, et

hoc indlcare, quod unicuique secundum quod peccat, si

id

dlgnum fuerit purificari eum, inferantur carhones memhrls

ejus. Nam quonlam dlcit Propheta hlc Immunda lahia
: «

» haheo, in medlo quoque popull immunda lahla hahentls

» hablto^ » idclrco carbo forclpe assumptus a Seraphim,
labla ejus mundat, qulbus solls sc mundum non esse pro-
fitetur. Ex quo ostenditur quod usque ad verbum tantum
modo peccatum ejus inveniretur, in facto vcro vel opere
nullo peccaverit : alloquin dixlsset, quoniam Immundum
corpus habeo, vel immundos oculos habeo, si peccasset in
concupiscendo allena; et dixissct, Immundas manus habeo,
si eas pollulsset operlbus inlquls. Nunc autcm quonlam In
solo fortasse sermone consclus sihi erat delicti illlus de
quo diclt Domlnus : «Qula etlam de verbo olloso reddetis
» ratlonem in die judicii *, » pro eo quod dlllicile est etlam
'
perfcclis culpam vitare sermonis, idcirco indigebat eliam

Propheta sola purgatlone lablorum. Nos autcm, sl redeat

unusquisque ad consclentlam suam, nescio sl possumus ali-

quod memhrum corporis excusare, quod non ignl indigeat.

Et Propheta quidem quonlam ab omnlbus mnndus erat,
idcirco meruit ut unus de Seraphlm mitteretur ad eum,
qui ejus sola labia purgaret. Nos vero vereor ne ignem non
imemhris slngulis, sed toto corpore mereamur. Cum cnlm
* N. 7. p. 240, i\\.
2 Isai. VI, 7. — 5 Ibicl. 5. — 'i
Maltli. xii, 56.

IX. 1")
t^'2(i ORIGENIS

Insciviunt oculi, vel per illicitas concupiacentias, vel per

spectacula diabolica, quid aliud nlsi ignem sibi congreganl?
Ciiin aures non avertuntur ab auditu vano ac derogatio-
nibus proximorum, cum manus a caede nequaquam, nec a

rapinis ac depraedationibus continentur, cum pedes velo-

ces sunt ad effundendum sanguinem, cumque corpus non
Domino, sed fornicationi tradimus; quid aliud nisi totum
corpus tradimus in gehennam? At haec cum dicuntur, con-
tcmptui habentur. Quare? quia fides deest. Alioquin si libi

hodie diceretur, quia judex sccculi vult te crastino vivum

exurere, et his auditis si esset tibi unius diei spatium Hbe-
rum, quanta faceres ? quomodo et per quos discurrercs?
quam humiUs, quam lugens et sordidus oberrares ! Nonne
efFunderes omnem pecuniam tuani in eos quorum inter-
ccssione evadere posse te crederes ? Nonne omnia quae pos-
sides redemptionem faceres animae tuae ? Quod si etiam ali-

quis te retardare aut impedire tentaret, nonne diceres :

Pereant omnia pro sahjte mea, nec quidquam remaneat,

tantum ut ego vivam? Hoc quare faceres? quia inde non
dubilares, hinc dubitas. Et ideo bene Dominus dicit : «Pu-
» tas veniens FiHus hominis, inveniet fidem super terram* ?»
Et quid ego dico de certis indubilatisque pericuhs? Tan-
tummodo si causa dicenda sit apud judicem terrenum, qu.c
ahquem metum ex legibus habere videatur, nonne omni-
bus vigihis excubatur, advocato patrono munera praepa-
rantur, etiamsi anceps pericukim sitj aut etiam soHus notae
metus, vel damni ratio ? Nos quare non credimus quod om-
nes astabimus «ante tribunal Christi, ut reporlet unusquis-
» que propria corporis prout gessit, sive bona sive mala^?»
llaec si integre crederemus, esset nobis secundum quod
scriptum esl : «Redemptio animae viri, divitiae ejus*. » Sed
imde possumus haec vel sentire, vei credere, vel intelH-
1 Luc. XVIII, 8. — 2 2 Cor. v, lo. — ^ i>,ov. xm, S.
 IN LEVITICU.M IIOMILIA IX. '297

gere, cum iic ad haec ipsa quidem aiidicnda conveniamus?

Quis enira veslrum cum recitaulur Scripturae praebct au
ditum ? Dcus per Prophelam comminalur, et quidem in ira

magna : «Et mitlam famem super terram, non faniem pa-

» nis, neque sitim aqua3, sed famem audiendi verba Dei*.
Sed nunc famem non misit Deus super Ecclesiam suam,
ncque silim ad audiendum verbum Dei. Habemus enim pa-
nem vivum, qui de ccelo descendit; habemus aquam vivam
solicntem in vitam neternam. Cur nos ipsos foecunditatis
lempore fame necamus ac siti? Pigraj et desidis animae est,

in abundantta omnium pcnuriam pati. Non audistis ex di-

vinis Scripturis, quia certamen est intcr homines carni ad-

versum spiritum, et spiritui adversus carnem^?Et nescitis

quod si carnem solam nutriatis, et ipsam frequenti molli-

tie ac jugi dehciarum fluxu foveatis, insolescet necessario
adversum spiritum, et fortior illo efficietur? Quod si fiat,

eum sine dubio iii ditionem suam redactum, suis coget le-

gibus ac vitiis obedirc. Si vero ad Ecclesiam frequenter ve-

nias,aurem litleris divinis admoveas, explanationem man-
datorum ccelestium capias, sicut cibis et dcliciis caro, ita
spiritus vcrbis divinis convalescet, ac sensibus, et robustior

cffectus, carnem sibi parere coget, ac suis lcgibus obsequi.

Nutrimenta igitur spiritus sunt, divina lectio, orationes as-

siduai, sermo doctrinai. His alitur cibis, his convalescit, his

victor efficitur. Quod quia non facitis, nolite conqueri de

inlirmitale carnis, nolile dicere quia Volumus, sed non pos-
sumus; volumus continenter vivere, sed carnis fragilitale

decipimur, et impugnamur stimulis ejus. Tu das stimulos

carnis tuse, tu eam adversus spiritum tuum armas, et po-
tenlem facis, cum eam carnibus satias, vino nimio inundas,
omni mollitie palpas, et ad illeccbras nutris. An nescilis

tjuia non potest oedificium islud Ecclesioe ex leprosis lapidi-

* A.mos. VIII, 11. — "^
Galat. 5.

i5.
ti^lS OIUGEXIS

bus construi? Audi quid dicit Apostolus : « Modicum fer

» raentum totam massam corrumpit. Expurgate ergo vetus

» fermentum, ut sitis nova conspersio*. » Sed ad proposi-
tum redeamus. ,

3° Breve hoc de sancta eucharistia testimonium ^ :

Tu qui ad Christum venisti, pontificem verum, qui san-

guine suo Deum tiLi propitium fecit, et reconclllavit te Pa-
tri, non haereas in sanguine carnis : sed dlsce potius sangui-
nem Verbi, et audi ipsum tibi dicentem, quia«Hic sanguls
» meus est, qul pro vobis effundetur in remissionem pec-
» catorum^ » Novit qui niysteriis imbutus est, et carnem

et sanguinem Verbi Del. Non ergo immoremur in his quae

et scientibus uota sunt, et ignorantlbus patere non possunt...

HOMILIA X^
Dejejunio qaod in die Propitiationis Jit , el rursum de hirco qui in
eremum mittitur.

.... Est Lex% et omnia quae in Lege sunt, secundumApo-

stoli sententlam, usque ad tempus correctlonls imposlta";
et slcut hi quibus artlficlum est signa ex aere facere, '^X sta-

tuas fundere, antequam verum opus serls producant, aut

argenti, vel auri, figmentum prius luti ad slmilitudlnem

futurae imaginls formant; quod figmentum necessarlum

quidem est, sed usquequo opus quod princlpale estexplea-
tur; cum autem fuerit effectum opus illud propter quod
figmentum luti fuerat formatum, usus ejus uUra non quaj-

rltur : tale ah'quid intelllge etiam in hls quas in typo et fi-

*
1 Corinth. v, 6, 7. 2 ]\f^ ^q p^ ^^o, 244»
' Matth. XXVI, 28.
* Tom. II, p. 244 et seqq. — ^ N. i, 2. p. 2^4 — ^IG.
6 Ilcb. IX.
 IN LEVITICUiM UOMILIA X. 2 29

gura futurorum in Lege et Prophctis, vel scripta, vel gesta

sunt. Yenit enim omnium, el Legem^
ipse Artifex et auctor
qua; umbram habcbat futurorum bonorum, transtuHt ad
ipsam imaginem rerum*. Sed nc forte diflicilc libi probari
posse quae dicimus vidcantur, recognosce pcr singula. Erat
prius Jcrusalcm urbs illa magna regalis, ubi templum fa-

mosissimum Deo fucrat cxtructum : posteaquam vero venit

ille qui erat verum lemplum Dci, et diccbat dc templo
corporis sui, « Solvite tcmplum hoc^ » et quia coelcstis Je-

rusalem coepit aperire myslcria, deleta est illa terrena, ubi

coeleslis apparuit : in tcmplo illo non rcmansit lapis super
lapidem, ex qiio verum templum Dei facla est caro Christi.
Erat prius ponlifex sanguine taurorum et hircorum purifi-
cans populum : sed ex quo venit verus Pontifcx, qui saii-
guine suo sanctificarct credentcs, nusquam cst illc pontifcx
prior, nec ullus ei relictus est locus. Altare fuit prius, et
sacriricia celebrabantur : sed ut venit verus Agnus qui seip-
sum hostlam obtnllt Dco, cuncta illu vclut pro lempore po-
sila cessaverunt. Non tibi crgo videtur quod, secundum fi-

guram quam supra posuimus, veluli formae fuerint quaedam

e lulo ficl;c, pcr quas vcrltatis exprimercnlur imagines?
Propterca (Icnique divina dispcnsatio procuravit ut et civi-

tas ipsa, et templum, et omnia illa parller subverterenlur :

ne qul forle adhuc parvulus et laclens in lidc si viderel illa

conslarc, dum sacrificiorum ritum, dum mlnistcriorum or-

dinem altonitus sluperet, ipso diversarum formarum rapc-
retur intuitu. Scd providcns Dcus infirmltati nostrae, et vo-
lens mulliplicari Ecclesiara suam, omnia illa subverli fecit
ct ponllus aufcrri, ut sine ulla cunctationc illis ccssantibus
hacc vera cssc, pro qulbus in iills lypus praccesserat, credc-
rcmus.
Undc ct nunc diccnda nobis sunl aliqua eliam ad gos
^ Uc!). x. — '^
.loan. 11, k;.
2 5o ORIGKMS

mandato Legis sibi quoque Judaeorum jeju-

qui putant pro
nium jejunandum, et primo omnium sermonibus utar Pauli
dicentis, quia si quis vult unum aliquid custodire de obser-
vationibus Legis, « obnoxius est unfversae Legis faciendae*. »

Qui crgo observat ista jejunia, ascendat et ter in anno in

Jerusalem, ut appareat ante templum Domini, ut offerat se

sacerdoti : requirat altare quod in pulverem versum est,

offerat hostias nuUo astante pontifice. Scriptum est enim,

ut duos hircos jejunans populus offerat in sacrificium, su-
per quos sortes mitli debeant, ut unus ex his fiat Domini
sors, et hostia Domino ufferatur; alterius vero sors fiat, ut

dimittatur in eremum vivus, qui et habeat in se peccata

popuH^ Hoec tibi omnia consequenler explenda sunt, qui vis
secundum praeceptum Legis observare jejunium de quibus :

a nobis quidem (prout potuimus ) superiori disputatione

dissertum est. Tamen quoniam dives est sermo Dei, et se-

cundum sententiam Salomonis non simpliciter, sed et du-

pliciter et tripliciter describendus in corde est', lentemu&
etiam nunc addere ahqua ad ea quae dudum pro viribus
dicta sunt, ut ostendamus quomodo in typo futurorum etiam
hic unus hircus Domino oblatus est hostia, et alius vivus di-
missus. Audi in Evangeliis Pilatum dicentem ad sacerdotes
et populum Judasorum « Quem vultis de duobus dimitlam
:

» vobis, Jesum qui dicitur Christus, an Barrabbam * ? » Tunc

clamavit omnis populus, ut Barrabbam dimitteret, Jesum

vero morti traderet. Ecce habes hircum qui dimissus est
vivus in eremum, peccala secum populi ferens clamanlis
et dicentis : « Grucifige, crucifige*. »Iste est ergo hircus vi-

vus dimissus in eremum : et ille est hircus qui Domino

oblatus est hostia ad repropitianda peccata, et veram pro»^
pitiationem in se credentibus populis fecit. Quod si et hoc
* Galat. V, 3. — 2 Levitic. xvi. — * Prov. m. — ^*
Mattli. xxvn, 1 j. —
* Luc. xxii, 21.
 IN LtVITICUM IIOMILIA X. 20 1

rcquiras, quis sit qui hunc hircum pcrduxit in ercmum, ut

probetur in eo eliam quod lotus sit et mundus effectus; po-

tesl Pilatus ipse accipi homo paratus. Judex quippe gcnlis

ipsius erat, qui eum per sententiam suamemisit ineremum.
Audi autem quomodo lolus sit et mundus effectus. Cum ad
populum diceret : « Vultis dimittam vobis Jesum, qui dici-

» tur Christus* ? » et acclamasset omnis populus, dicens :

« Si hunc dimittis, non es amicus Coesaris^ : » tunc popos-

cit, inquit, Pilatus aquam, et lavit manus suas coram po-
pulo, dicens : « Mundus ego sum a sanguine ejus, vos v»

» deritis*. » Sic ergo videbitur lotis manibus suis mundus

effectus. Nostra igitur, id est, qui non umbroe et exemplari

servimus, sed veritati, haec est propitiationis dies, in qua

data est nobis remissio peccatorum, cum pascha nostrum
immolatus est Christus\ Quomodo ergo cognita veritale
convertimur iterum ad infirma et egena elementa hujus
mundi, quibus rursus a capite servire vultis, dies obser-

vantes, et menses, et tempora, et annos? Audi quomodo

etiam Propheta hujusmodi jejunium respuit, et dicit « Non :

» hoc jejunium elegi, dicit Dominus, neque diem ut humi-

» liet homo animam suam ^ »Tu si vis jejunare secundum
Christum et humiliare animam tuam, omne libi tempus
aptum est totius anni : imo iotius vitae tuae dies habeto ad
humiliandam animam tuam, si tamen didicisti a Domino
Salvatore nostro, quia mitis est et humilis corde^. Quando
ergo non est tibi humiliationis dies, qui Christum sequeris,
qui est humilis corde, et humilitatis magister? Tu itaque si

vis jejunare, jejuna secundum praeceptum Evangelii, et ob-

serva in jejuniis Evangelicas leges, in quibus hoc modo
Salvator de jejuniis mandat Tu autem si jejunas, ungc
: «

» caput luum, et faciem tuam lava \ » Quod si requiris quo-

1 Marc. XV, 9. — ^ Joan. xix, 1 2. — » Matlh. xxvii, 24. — '•
1 Coi . v, 7.
— ^ Isai. i.vm, 5. — '-
MaUh. xi, 29.— "^
Idcm, vi, 17.
232 ORIGENIS

modo laves faciem tuam, Paulus Apostolus docet quemad-

modum « revelata facie gloriam Domiiii contemplerls, ad
» eamdem imaginem formatus a gloria in gloriam, tanquaui
» a Domini spiritu*. » Unge etiam caput tuum, scd observa
ne oleo peccati : « Oleum enim peccatoris non impinguet
» caput^ » tuum. Sed unge caput oieo exullationis, oleo lai-

litiae, oleo misericordia^, ita ut, secundum mandatum Sa-

pientiae, misericordia et fides non deserant te. Propterea
enim et Apostolus, volens abstrahere nos ab his visibihbus
et terrenis, et erigere animos sensusque nostros ad coeles-

tia, clamat et dicit : « Si resurrexislis cum Ghristo, quae sur-

» sum sunt quaerite, non qua3 super terram ^ » Nonne aperte
tibi dicit : Noli quaerere in terris Jerusalem, nec observan-
tias Legis, nec jejunium Judaeorum, sed jejunium Chrisli?
Jejunans enim debes adire pontificem tuum Christum, qui
utique non in terris requirendus est, sed in coelis; et per
ipsum debes offerre hostiam Deo. Vis tibi adhuc ostendam
quale te oportet jejunare jejunium ? Jejuna ab omui pec-
cato, nullum cibum sumas malitiae, nullas capias epulas
voluptatis, nullo vino luxuriae concalescas. Jejuna a malis
actibus, abstine a malis sermonibus, contine te a cogitatio-
nibuspessimis. Noli contingere panes furtivos perversae doc-
trinae; non concupiscas fallaces philosophiae cibos, qui te a

veritate seducant. Tale jejunium Deo placet. Abstinere vero

a cibis, quos Deus creavit, ad percipiendum cum gratiarum
actione lidelibus, et hoc facere cum his qui Christum cru- ;

cifixerunt, acceptum esse non potest Deo. Indlgnati sunt j

aliquando et Pharisa^i Domino, cur Non jejunarent disci- I

puli ejus. Quibus ille respondit, quia non possunt filii sponsi k
jejunare quamdiu cum ipsis est sponsus'^. liii ergo jejunent i^

(|ui perdiderunt sponsum, nos habentes nobiscuni sponsum

jejunare non possumus. Nec hoc tamen ideo dicimus ut
* 2 Cor. 111, i8. — 2 Psa.lui. cxli, 5. — ^ GuL. in, i, — * Matth. ix, i5.
 IN LEVniCUM IIOMILIA. X. 2 00

aLslinentiae Christianae frena laxemus. Habemus enim qua-

dragesimae dies jcjuniis consecratos. Habemus quartam et
sextam sepliraanac dies, quibus soiemniter jejunamus. Est
ccrte libertas Christiano per omne tempus jejunandi, noii
observanliae superstitione, sed virtute conlinentiac. Nam
quomodo apud eos castitas incorrupta servatur, nisi arctio-
ribus continentiai fulta subsidiis? Quomodo Scripturis ope-
ram dabunl? ([uoraodo scientiae et sapientise studcbunt?
Nonne per continentiam ventris et gutturis? Quomodo
quis seipsuni castrat propter regnum coelorum, nisi cibo-
rum allluentiam resecet, nisi abstinentia utatur ministra?
Haec ergo Chrislianis jejunandi ratio est. Sedest et alia ad-

huc religiosa, cujus laus quorumdam Apostolorum Litteris

praedicatur. Invenimus enim in quodam libello ab Aposto-
lis dictum : « Beatus est qui etiam jejunat pro eo ut alat
» pauperem. » Hujus jcjunium valdc acceptum est apud
Deum, et revera digne satis; imitatur enim illimi qui ani-

mam suam posuit pro fratribus suis. Quid ergo veteribus

pannis nova indumenta miscemus? quid. in ulres veteres
mittimus vinum novum? « Vetera transierunt, ecce facta
» sunt omnia nova *,
»
per Christum Dominum noslrum, cui
est gloria et imperium in saccula saeculorum. Amen.

IIOMILIA XP.

Dc eo quod scripium est : Sancti estote quia ego sanctus suni,

Doniinus Deus vester.

Nupcr in auribus' Ecclesiae recitatus est sermo Dci, di

^n i
i Coi-. V, 17.
2 Toni. n, p. 246 t;t seqq.
' ^ N. 1.
i>.
2\Gy 34;.
2 54 ORir.EMS

cens : « Eslole sancli quia et ego sanctus sum, Dominus Deus

» vester*. ^Nomen hoc sanctus, quid sibi velit, quidve sig-

nificet in Scripturis divinis, diligentius requirendum est, ut

cum vim verbi didicerimus, etiam opus ejus possimus im-

plere.Congregemus ergo de Scripturis divinis, super qui-
bus sanctum dici invenimus, et deprehendemus non solum
homines, sed etiam muta animalia sanctaappellala; inveni-
mus et vasa ministerii sanclavocitata, et vestimenta sancta

dici, et loca nihilominus qua^. in urbibus vel suburbibus po-

sita sunt, et sacerdotibus deputala; ex mutis quidem ani-

mahbus primogenita boum vel pecorum sanctificari per

Legem Domino jubentur, et dicitur, Ne facias in eis opus ul-
lum, quia Domino sanctificata sunt; super vasis vero, cum
in tabernaculo testimonii vasa mlnisterii, thuribula, vel
phialae, vel castera hujusmodi vasa, sancta appellantur; su-
per vestimentis, etiam stola pontificis Aaron et tunica linea,

et caetera hujusmodi vestimenta, sancta dicuutur. Si ergo

intueamur quo sensu hoec omnia sancta vocata sunt, adver-

temus quomodo etiam nos dare operam debeamus ut sancti
esse possimus. Natus est mihi primogenitus bos, non mihi
licet occupare eum ad opus commune : est enim Domino
consecratus, et ideo dicitur sanctus. InteUigimus ergo ex
hoc muto animah, quomodo Lex quod sanctum vult esse,

nulli ahi id deservire jubet, nisi Dominosoli. Iterum pateras

vel phialas quas dicit sanctas, illae sunt quae nunquam ju-

bentur exire de templo, sed esse semper in sanctis, nec ul-

lis penitus humanis usibus ministrare. Simihter et vesli-

menta quae sancta nominantur, non jubentur intra domum
usui deservire pontificis, sed in templo esse, et inde omniiio
nunquam efFerri, scd ad hoc tanlum consecrata esse, ut cls
Deo ministrans pontifex indualur, el sint semper in templo,
ad caeteros vero usus communes utatur communibus iudu-
* Levit. XX, 26.
 IN LKVmCLM IIOMILIA XI. 2,N)

incntis. Simlliler el paleris, ac phialis his quac sanctyc ap

pellantur, ad humaiios et communes usus uti non licet, sed
tanlum ad divina ministeria. Quod si inlellexisti quomodo

vel animal, vel vas, vel vestimentum sanctum appellatur,

consequenter inlellige quod his observationibus et legibus

etiam homo sanctus appelletur. Si quis enim seipsum de-

voverit Deo; si quis nullis se negotiis saecularibus implica-
verit, ut ei placeat cui se probavit; si quis separatus est et
segregatus a reliquis hominibus carnaliter viventibus, et
mundanis negotiis obligatis, non quaerens ea quoe super ter-

ram, sed quae in coelis sunt : iste merito sanctus appellatur.

Donec enim permixlus est turbis, et in niultitudine fluc-

luantium volutalur, nec vacat soli Deo, neque segregatus

a vulgo est, non potest esse sanctus. Nam de eis quid dice-
mus qui cum gentiliura tnrbis ad spectacula maturant, et

conspectus suos atque auditus impudicis et verbis et acti-

bus foedant? Non cst nostrum pronuntiare de talibus; ipsi

enim sentire et videre possunt quam sibi delegcrint par-

tcm. Tu ergo qui haec audis, cui lex divina recitatur, queai
ipsiusetiam Dei sermo convenit dicens : « Sancti eslote, quia
» et ego sanctus sum, Dominus Deus vester *, » sapienter in-
tellige quae dicuntur, ut sis bcatus cum feceris ca. Hoc est

enim quod dicitur libi : Separa te ab omni non solum ho-

mine, sed et fratre inquiete ambulante, et non secundum
traditiones Apostolicas : « Separamini cienlm qui portatis,
» inquit, vasa Domini, et exitc dc mcdio corum^, » dicit
Dominus. Separa te a terrenls actibus, scpara te a concu-
piscentia mundi : « Omne enim quod in mundo est, secun-
» dum Apostoium^ concupisccntia carnis cst, et concu-
» piscentia oculorum, quoe non est a Dco'. » Cum ergo
separaveris te ab his omnibus, devove te Deo tanquam
primogenitum vitulum : non operetur per te peccalum, ncc
* Lcvit. xx, ?.(), — 2 jjjai ,,,^ 1 i, _ 3
, Joan. ii, i6.
sSG ORIGKNIS

jugum tibi imponat malilia : sed esto semotus et segrega-

tus, usibus tantum sacerdolalibus, lanquam primogenitum
animal mancipatus. Segrega te et secerne, tanquam phialaj
sanctae, et sancta thuribula, solius templi usibus et Dci I
ministerio vacans. Separa te el semove ab omni pollulione
peccati, et esto semotus et segregatus inlra lemplum Dei,
tanquam sancta indumenta ponlificis. In templo namque
Dei est segregatus et separatus illo qui in lege Dei meditatur
die ac nocte, et qui in mandatis ejus cupit nimis : « Sancti
» ergo estote dicit Dominus, quia et ego sanctus sum*. »

Quid est, « quia et ego sanctus sum ? » Sicut ego, inquit, se-
gregatus sum, et longe separatus ab omnibus qu^e adoran-
tur, vel coluntur, sive in terra sive in ccelo; sicut ego ex-
cedo omnem creaturam, atque ab universis quae a me facta

sunt segregor : ita et vos segregati estote ab omnibus qui

non sunt sancti, nec Deo dicati. Segregari aulem dicimus
non locis sed actibus, nec regionibus, sed conversationibus.
Denique et ipse sermo in graeca hngua, quod dicitur a/to?,

quasi extra terram esse significat. Quicumque enim se con-

secraverit Deo, merito extra terram, extra mundum vide-
bitur; potest enim et ipse dicere : Super terram ambulan-
tes, conversationem in coehs habemus^
Post hajc scriptum est^ : « Servate, itiquit, prcxccpta
» mea et facite ea : ego Dominus^ : » et iis addit : « Homo
» si maledixerit patrem aut matrem suam, moriatur : » et

post multa quae praecepit, quibus etiam poenas pra^vari-

cationis adscripsit, addit in clausula : « Et servate omnla
» prcecepta mea, et justilicationes meas, et judicia mea^ »

Undc et consequens mihi videtur requirere quid in his sin-

gulis indicctur. Equidem, secundum quod observare potu^

1 Lcvit. XX, 2G. — -^

Piiilip. III, 20.
3 i\. -2. p. 247, 24?«
* Lcvit. XX, (S, 9. — ' Ibld. 22.
 IN LKVITICUiM nOMILIA XI. 207

])ra3ceptum est, sive mandatum illud quod, verbi gratia, in

Dccalogo dicitur :« Non occides, non adultcrabis* »hoc :

enim solum praecipitur, et non ascribitur poena coramissi.

Nunc autem iterantur quidem eadem, additis his poenas :

dicitur enim : « Homo homo quicumque adulteraverit uxo-

» rem viri, et uxorem proximi sui, morte moriatur is qui
» adultcrat ct qua3 adulteratur^ » Quo in loco recordor
sermonis illius quem beatus Aposlolus Paulus ad Ilebr.ncos
scribens ait : « Irritain quis faciens legem Moysi, sine ulla

» miscrationc duobus aut tribus teslibus moritur : quanto

» majoribus suppliciis dignus putabilur qui Filium Dei con-
» culcaverit, et sanguinem testamenti poliutum duxerit in

» quo sanctificatus est, et spiritui gratiae contumeliam fece-

» rit ^
?» Sed quam ob causam mentionem fecerim Scripturffi

hujus,ausculta. Secundum LegemaduUer et adultcramorte

moriebantur, nec poterant dicere, Pcenitentiam petimus, et
veniam deprecamur. Non erat lacrymis locus, nec emenda-
tioni ulla concedcbatur facultas, sed omnimode punire ne-
cesse erat qui incurrisset in Legem. Hoc autem servabatur
et in singulis quibusque criminibus quibus erat pcena mor-
tis ascripta, Apud Christianos vero si adulterium faerit
admissum, non cst pra^ceptum ut adulter vel adultera cor-
porali interitu puniantur : nec potestas data est cpiscopo
Ecclesine adulterum prncsenti morte damnare, sicut tunc
secundum Legcm fiebat a presbyleris populi. Quid igitur?
dicemus quod lex Moysi crudelis sit, qua? jubet puniri adul-
lerum, vel adulteram; et Evangelium Christi per indulgen-
tiam rcsolvit auditores in deterius? Non ita est. Propterea
enim sermoncm Pauli protulimus in superioribus dicentis :

« Quanlo magis deterioribus suppliciis dignus est qui Filium

» Dei conculcaverit, etc. » Audi ergo quomodo neque tunc

crudeiis fuerit Lex, neque nunc dissolulum vidcatur Evan-
* Dnit. V, iVi. — 2 Lcvit. XX, 10. — -^
lieb. x, 28, JC).
258 ORIGIiMS

<;eliuni propter venioe largitatem, sed in utroque Dei benig-

nitas diversa dispensatione teneatur : hoc quod secundum
Legem (verbi causa) adulter vel adultera praesenti mcrte
puniebatur, propter hoc ipsum quod peccati sui pertulit
poenam, et commissi sceleris exsolvit digna supplicia. Quid
erit post hsec, quod anlmabus eorum ultionis immineat, si

nihll aliud deliqueruntPsi aliud peccatum non est quod con-

demnet eos, sed hoc solum commiserunt, et tunc tanlum
cum puniti sunt, et legls pro hoc supplicium pertulerunt?
Non Dominus bis in idipsum, receperunt enim
vindicabit
peccatam suum, et consumpta est criminis poena. Et ideo
invenitur hoc genus praecepti non crudele, sicut haeretici
asserunt accusantes Legem Dei, et negantes in ea humani-
tatis aliquid contineri; sed plenum misericordia, idcirco

quod per hoc purgaretur ex peccatis populus magis quam

condemnaretur, Nunc vero non infertur poena corpori, nec
purgatio peccati per corporale supplicium constat, sed per
poenitentiam : quam utrum quis digne gerat, ita ut mereri
pro ea veniam possit, videto, Multi sunt enim qui nec ad
hoc inclinantur, n€c poenitentiae refugium quaerunt; sed
cum ceciderint, surgere ultra nolunt, delectantur in eo luto

quo haeserint volulari

Inter caetera *
ergo j>eccata quae morte puniuntur, refert
divina Lex quod et « qui maledixerit patri aut matri, morte
)) moriatur^. » Nomen patris grande mysterium est, et no-
men matris arcana reverentia est. Pater tibi secundum spi-

ritum Deus est; mater Jerusalem coelestis est. Propheticis

haec et Apostolicis testimoniis disce. Hic ipse Moses scribit

in cantico : « Nonne hic ipse pater tuus acquisivit te' ? » Apo-
stolus vero dicit de Jerusalem coelesti, quia « libera est, quae
» est, inquity mater omnium nostrum *. » Primo ergo libi

1 N. 5. p. 249.
2 Levil. XX, t). — 5 Deut. xxxii, 6. — ^*
Gal. iv, 26.
 liV LEVITICUM IIOMIMA XI. ril)()

i)aler Deiis est, qui geiiuit spiritum tnuiii, qui et tlicit : « Fi-

•» lios geuui ct exaltavi *. » Setl et Paulus Apostolus dicit

« Obteniperemus Patri spirituum, et vivemus ^. » Secundo

libi paler est carnis pater cujus ministerio in carne natus
<'s, atque in hunc mundum venisti, qui te portavit in lum-
bis : sicut dicitur de Levi% quia in lumbis erat adhuc Abra-
hx quando occurrit ei Meichisedech, « regresso a caede re-
» gum, et benedixit eum » et decimas accepit ab co. Quia '^,

igitur tam sacratum nomen est patris, et tam venerabile,

idcirco qui maledixerit patri aut inatri, morte morietur.

SimiHa etiam de matre existimanda sunl, cujus labore, cu-
jiis cura cujus ministerio et natus et nutritus cs. Et ideo
oportet te secundum Apostolum parem gratiam referre pa-

reiUibus. Si enim dehonoraveris patrem carnalem, hujus

conlumeha ad Patrem spirituum redit : et si injuriam fece-
ris matrem Jerusaltim coelestem re-
matri carnali, ad illam
<hindat injuria. Sic et servus si domino irreverens sit, per
hunc corporalem dominum, in Dominum majestatis con-
lumeliam jactat domino suum no-
: ille ciiim huic carnali
men imposuit. Et ideo nuUo genere adversum patrem aut
malrem, ne verbo quidem, habendum certamen est, aut
luovenda contradiclio. Pater est, mater est; ul ipsis videtur

agant, faciant, dicant : ipsi noverint. Quantumcumquc de

tulcrimus obse({uii, nondum reddimus vicem gratiaj qua
t^enili sumus, qua portati, qua hausimus lucem, qua nutrili

sumus, fortassis et eruditi, et honestis artibus instituti. Et

ipsis fortasse auctoribus agnovimus Deum, et ad Ecclesiam
Dei venimus, et sermonem divinae legis audivimus. Propter

baec ergo omnia, quicumque maledixcrit patri aut matri,

I morle morietur. Quod si ha^c de corporalibus parentibus

jl
decernuntur, quid illi facient qui Deuni Patrem maledicis
llvocibus lacessunt? qui eum negant condilorem esse mundi?
i
I
^ Isai. 1,2. — 2 l|,.l,. XII, <). — ' Gcn. xiv. — /• Ileb. vii, i
2/,0 ORIGEMS

aiit qui coelestem Jerusalem, qua3 est njater omnlum nos

trum, indiguis sensibus intelligenles dicta prophetica, ad
conditionem terrenoe alicujus urLis adducunt ? Bonum ergo
est observare, nequando aut carnalem patrem aut coeles-

tem minus dfgna honorificentia veneremur, similiter et ma-

trem; observare etiam omne mandalum quod nobis pudi-
cltiam castitatemque commendat, ut neque iu prnesenti viia

secundum Legem obnoxli simus morti, neque secundum

spiritualem legem futura nos pa^ua maneat ignis aeterni ex :

quo effugere et evadere omnibus nobis concedat Dominus

noster Jesus Ghristus, cui est gloria et imperium in saecula
sgeculorum. Amen.

HOMILIA XII*.

De magno sacerdote.

Omnls qui inler homines ^ sacerdos est, ad illum sacer-

dotem de quo dixit Deus « Tu es sacerdos in aeternum se- :

» cundum ordinem Melchisedech^, » parvus est et exiguus.

ille est autem magnus Sacerdos, qui potest penetrare coe-
los, et universam supergredi creaturam, et ascendere ad
eum qui « lucem habitat inaccessibilem ^, » Deum et patrem
universitatis. Propter quod et ille qui apud Judoeos magnus
dicebatur sacerdos, introlbat quidem in sancta, sed manu
facta, sed lapldibus extructa : non ascendebat in coelum,
nec astare poterat apud Patrem luminum. Sed quia horum
umbram implebat et imaglnem, idcirco etiam magni sacer-
i

* Tom. II, j). a.jf) et sect{j.

2 N. 1, 2, 5, 4» p. 249 — 252.
3 Psa!. cx, 4. — ^ I Tim. vi, 16.
 IN LEVITICUM IIOMILIA Xlf. 2^1

(lotis nomen per iimbram gercbat et imaglnem. Unde et

Judaei per hoc quod ad fidem proximi esse debuissent, quia

npud ipsos aduuibralio qua^dam et imago praeluxerat verita-

lis, dum typos veritatem putant, veritatem ipsam tanquam

mendacium respuerunt. Nos autem qui recipimus magnum
Sacerdotem, intelligere debemusquomodo vere ipse sitmag-
nus sacerdos. Vere magnus saccrdos est qui peccata dimittit,
non per sanguinem taurorum et hircorum, sed pcr sangui-
nem suum. Quia ergo cognovimus qui sitmagnus sacerdos,
et confitemur ea quae in Legc scripta sunt de magno sacer-
dole scripta esse, id est, de Salvatore, quem vere magnum
sacerdotem esse superior traclatus ostendit : videamus nunc
quae sint quac de eo Lex prophetico spiritu scribit.

« Et sacerdos, inqult^ magnus ex fratribus suis, cui in-

» fusum est super caput ejus olcum chrismalis, et perfectas

» habet manus suas, ut induat sancta vestimenta de capite
n cidarim non deponet, vestimenta sua non disrumpet, et
» ad omnem animam mortuam non i.ntrabit : in patre suo
» vel matre sua non contaminabitur : et de sanctis non ex-
» ibit, et non coinquinabit nomen quod est sanctificatum
» Dei sui super se, quia sanctum olcum chrismatis Dei sui
» in ipso est : cgo Dominus. Ilic uxorem virglncm de genere
» suo acciplct. Viduam autcm ct ejectam, et polkitam, et

» meretricem, has non accipiet; sed virginem ex genere

» suo accipiet uxorem, et non maculabit semen suum in

» populo suo : ego Dominus qui sanctifico eum *. » Fuerit

quidem etiam apud Judaeos imago hujus observantias, et
custodila sint quae Lex statuit a pontificibus Judaeorum sed :

ct si diligenter cuncta servata sint, et si omnia quae Lex prae-

cepit impleta sint, nec sic quidem omnis haec observatio

magnum potuit facere sacerdotem. Quomodo etenim mag-
nus dici potest sacerdos, qui peccare potest? Quod autem
* Levit. XXI, 10.

IX. iG
VJ^'2 ORIGliNlS

sub peccalo fuerint omnes eliam magni sacerdotes, et 6x

lioc ipso facile adverlimus quod Lex praeciplt, ut prius pro
suis, post etiam pro populi peccalis ofTerat hosliam sacer-
dos. Quomodo ergo magnus est sub peccato positus? Meus
autem sacerdos magnus Jesus idcirco magnus est, quia
« peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus S

et quia « venit ad eiim princeps hujus mundi, et non inve-

» nit m eo quidquam ^. » Ideo ergo et Gabriel archangelus
nativitalem ejus annunliat, et dicit : « Hic erit magnus, et

» filius Peccatum hominem parvum

Altissimi vocabitur^ »

facit et exiguum, virtus eminentem pra^stat et magnum.

Sicut enim aegritudo corporis exile et exiguum facit corpus

hominis, sanltas vero laetum reddit et validum : ita intellige

quia et animam aegritudo quidem peccati humilem facit et

parvam, sanitas vero interioris hominis, et vlrtutis opera,

magnam faciunt eam et eminentem; et quantum in virtuti-

Lus crescit, tanto prolixlorem reddlt magnltudinem sui

Ostende mihi de Scripturis, ubi allquis peccator, aut parvi

meriti^ magnus appellalus sit. Nusquam (ut opinor) inve-

nies. Audi vero qui sunt qui magni appellantur. De Isaac

dicitur, quia proficlebat valde, magnus usquequo factus est

valde^ Moyses magnus dlctus est, et Joannes Baptista mag-

nus dlctus est; nunc autem Jesus magnus dictus est, et
post hunc jam nullus appellatus est magnus. Prius enim
quam adesset qui vere magnus est, ad comparationem re-
llquorum hominum magni appellati sunt sancti, quorum
superius fecimus mentionem. Ubi vero advenit ipse, qui
non ex comparatlone caeterorum, sed sui magnitudine vere
magnus erat, de quo eliam scriplum est, quia exultavlt ut ft

» glgas ad currendam vlam \ » ullra jam nullus magnus ap-

pellatus est. IIIc est ergo de quo scribitur : « Magnus sacer-

^ Isjai. 1,111, 9. — 2 J(j«{). XIV, 00. — s

Liic. I, 02. — ^"
Genos. xxv. —
* Psal. XIX, 6.
 IN LKVITICUM HOMILIA XII. S/J'^

» (los ox fratribus suis \ » Quibus fratrlbus? De quibus dixlt

cum rosurrexisset a morluis : « Vade ad fratres meos, et dic

» eis : Ascendo ad Patrem meum et ad patrem vestrum, ad

» Deum meum et Deum vestrum ^. >; Si autem vis ex anli-
quis litteris discere fratres Jesu, lege vicesimum primum
psalmum, ubi ex persona Christi dicitur : « Narrabo nomen
» tuum fratribus meis, in mcdlo Ecclesioe laudabo te^ » Ex
fratribus er^^o suis magnus est Jesus, ex his qui prius magni
fuerant appellali : et sicut paslorum pastor est, et pontlfi-

cum ponlifex, et dominantium dominus, et regum rex; ita

et magnorum magnus est et ideo addit, magnus ex fra- :

tribus suis.
Post haec vero, « cui, inquil, infusum est oleum chris-
» malis super caput ejiis \ » Istud oleum noli requirere in
terris, quod super caput infunditur magni sacerdotis, ut
fiat Ghristus : sed si videtur, disce a propheta David istud
oleum quale sit : « Dilexisti, inquit, juslitiam, et odiati ini-

» qultatem, proplerea unxit le Deus Deus tuus oleo laelltioc

» prae participibus tuis ^ » Istud est ergo oleum IsetlticT,
quod capiti ejus infusum fecit eum Christum. Sed addit
adhuc ad laudes ejus « Qui consummatas, inqult, habet :

» manus*. » Cuinam (qua?so) hominum hoc convenit dici ?

In quo mortalium perfectas invenire possumus manus?

Etlamsi Aaron iste sit cujus mentio fieri vldelur, quomodo
consummatas pulabltur habuisse manus, qulbus vitulum
fabricavit, quibus idolum sculpsit? Etiamsi ipsum Moysen
proferas,quomodo consummatas habuisse vldetur manus,
qui non glorlficavit Dominum ad aquam contradlctlonis?
Pro quo dellcto etiam vlta jubetur excedere. Quod si et
alium quemquam sanctorum memorare velis, occurrit tibi
sermo Scrlpturae qui dlcit, quia « Non est homo super ter-
* Levit. XXI, 1(1. — '^
Jiuui. xx, ij. — * l\s;il. \xi, 20. — ''
Lovit. xxi, 10.
— * Psal. xi.iv, 8. — " Ij< vit. \\i, lo.

i(i.
244 ORIGE?{IS

)» raai qui faciat bonum, et non peccet*. » Merilo ergo so-

lus Jesus consummatas habet manus, qui solus peccatum
non fecit, hoc est, qui perfecta et integra opera manuum
habet. Et ideo de ipso recte dicitur : « Qui consummatas
» habet manus, ut induatur sancta ^. » Hic enim est qui

vere indutus est sancta, non illa quae in typo erant, sed
ipsa quae vere sancta sunt. Quod si vis audire de excelsio-
ribus indumentis ejus, accipe verba prophetica : « Amic-
» tus, {nquit^ lumine sicut vestiraenlo, abyssus sicut amic-
» tus vestimentum ejus \ » Hic est mei magni Pontificis
habitus, quo indicatur profunda scientia et sapientiae luce
vestitus, quae vere sancta sunt indamenta. « Non, inquit,
» auferet de capite suo cidarim ^. » Jam et prius diximus
cidarim genus esse operimenli, quod capiti superpositum
pontifici praestat ornatum. Hic ergo magnus Pontifex meus
nunquam deponit sacri capitis ornatum. Quod sit autem
caput Ghrisli, ab Apostolo disce qui dicit : « Gaput autem
» Ghristi Deus ^ » Merito igitur istum capitis sui, qui Deus
est, nunquam deponit ornatum, quia semper est Pater in
Filio, sicut Filius semper in Palre. « Et vestimenla sua non
» disrumpet *. » Vere hic est qui vestimenta sua non dis-

rumpit, sed semper ea munda semper inlegra, semper ,

casta servavit. « Et ad omnem animam defunctam non in-

» trabit '. » Quse est anima defuncla? Quam mortuam Pro-

pheta dicit « Anima quae peccat, ipsa morietur ^ » Super

:

hanc ergo animam mortuara Christus non supervenit, quia

sapientia est, et sapientia non intrat in animam malevolam
Ipsa est enim raorlua, quia cui inest mahtia inest et pecca-
tum. « Peccatum autem cum consummatum, inquit, fue-
» rit, generat mortem^ » Et propter hoc Jesus non intrat
ad animam mortuam. Si autem vivat anima, hoc est, si non
* Eccl. I, 21. — 2 Lgv^ XXI, 10. — ^ l'». civ, 2 et 6. — ^"
Lcv. xxi , lo. —
^ 1 Cor. XI,, 3. — ^ Lev. xxi, lo.
— " II). 1 1 .
— ^ ^/.(.ch. xvin, 4. — ^ Jac. i, i5.
 IN LliVITICUM HOMILIA. Xll. 2^5

haLet iii se morlale peccaluni, Umc Chrislus, qui est vila,

venit ad animam viventcm. Quia sicut lux non potest esse

cum tenebris, nec cuin iniquitate justitia ita nec vita potest ;

esse cum morte. Et ideo si quis sibi conscius est quod ha-
beat intra se mortale peccatum, neque id a se per poeni-
tenliam plcnissimaj satisfaclionis abjecit, non spcret quod
intret Chrislus ad animam ejus, qui ad omncm animam de-
functam non intrat, quia magnus Sacerdos est.
« In patre suo et matre sua non contaminabitur*. » Ilic

Scriptune locus difriciilimus cst ad explanandum, sed si

orationibus vcstris Deum patrem Verbi deprecemini ut nos

illuminarc dignetur, ipso donante poterit explanari. Oinnis
qui ingreditur hunc mundum,quadam contaminatione in

effici dicitur. Propter quod et Scriptura dicit « Nemo mun- :

» dus a sorde, nec si unius diei fuerit vita ejus ^. » Moc ipso

ergo quod in vulva matris est positus, et quod materiam

corporis ab origine patcrni seminis sumit, in patre et in
matre contaminatus dici potcst. Aut nescis quia, cum qua-
draginla dierum factus fuerit puer masculus, ofTertur ad
altare, ut ubi purificetur, tanquam qui pollutus fucrit in

ipsa conceptione, vel paterni seminis, vel uteri materni ?

Omnis ergo homo in patre et in inatre pollutus est, solus

vero Jesus Dominus meus in hanc generationem niundus
ingressiis est, in matre non est pollutus. Ingressus est enim

corpus incontaminatum. Ipse cnim erat qui et dudum per

Saloinonem dixerat « Magis autem cum cssem bonus, veni
:

» ad corpus incoinquinatum \ » Non est ergo contaminatus

in matre, sed ne in patre quidem. Nihil enim Joseph in
generatione ejus pra^ter ministerium pra^stitit et affectum.
llnde et pro fideli ministerio,patris ei vocabulum Scriplura
conccssit. Sic enim IVIaria ipsa dicit in Evangelio : « Ecce
» cgo et pater tuus dolentes qua^rebamus te\ » Sic ergo so-
^ Levil. XXI, II. — '^
Job, xiv, 4, J. — * Sap. viii, 20. — * Luc. 11, 4^.
'^l^C) ORIGEMS

lus est hic Sacerdos magnus, qui ueque in palre pollulus

sit, neque in matre. Videamus autem si adhuc possumus

ahquid subHmius, et pro dignilatc tanii pontificis uivenire.
Pater omnium verus dicitur Deus. Matrem autem, Aposto-
lus Jerusalem dicit esse coelestem*. Omnes ergo qui pec-
cant, contaminantur in patre a quo creati sunt. Sive enim
cgimus ahquid impium, sive locuti sumus, sive cogitavimus

contra Deum, cum non credidimus Deo contaminati sumus

in patre. Atque utinam tunc solum per increduhtatem fac-
tum sit, cessatum sit vero postquam credidimus ! Sic ergo
etiam contaminamur in matre, si credentes Deo vel Eccle-
siam laedimus, vel hbertatem matris coelestis indigna pec-
cati servitute foedamus. Solus vero Dominus noster Jesus
Christus, qui peccatum nescit, neque in patre neque in
matre contaminatus est, et de sanctis non exivit Sem-
per in sanctis est, et manet semper sanctus in verbis suis,

sanctus in actibus suis, sanctus in omnibus vohmtatibus

suis, et solus est qui nunquam inveniatur extra sancta. Qui
enim peccat,exit de sanctis : et quotiescumquequis peccat,
loties eilicitur extra sancta. Cbristus autem, qui nunquam
peccavit, nunquam exiit de sanctis. Sed et tu qui sequeris
Christum, et imitator ejus es, si permaneas in verbo Dei,
si in lege ejus mediteris die ac nocte, si in mandatis ejus
exercearis, semper in sanctis es, nec unquam inde disce-
dis. Neque enim in loco sancta quasrenda sunt, sed in ac-

tibus, et vila, ac moribus. Quae si secundum Deum sint, et

secundum proeceptum Dei habeantur, etiamsi in domo sis,

etiamsi in foro ; et quid dico in foro? etiamsi in theatro in

veniaris verbo Dei deserviens, in sanctis te esse non dubi-

tes. Aut non tibi videtur Paulus cum ingressus est ihea-
tium, vel cum ingressus est Areopagum, et praedicavit

Atheniensibus Christum, in sanctis fuisse ? Sed et cum per-

* Gal. IV.
 IN LEVITICUM HOMILIA XII. 2^7
amhulassct aras ct idola Atheniensium, ubi invcnit Scrip-
tum : Jgnoto Dco^, et ex Iigc vcrbo sumpsit Ghristi prae-
(Jicatiouis exordium, eliam ibi aras genlilium luslrans in
sanclis positus crat, quia sancla cogitabat. Sed et cjuicum-
quc custodit se post acceplam gratiam Dci !ie incidat in
homicidium, in adullerium, in furtimi, in falsum tcjstimo-
nium, et alia similia; sed permanet mundus ab omni conta-
gione peccati, non exivit iste de sanctis, et non conlami-
navit sanctihcationem Dei sui in semetipso, quia sanctum
oleum chrismatis Dei sui super ipsum est
Scd quid additur ^
post ha3C? « Hic uxorem virginem de
» genere suo accipiet : viduam autem, et ejectam, et me-
» retricem non accipiet, sed virginem de generc suo, et non
)) contamlnabit semen suum in populo suo : ego Dominus
» qui sanclifico eum\ » Quia ergo totius exposilionis ordo
ad verum Sacerdotem magnum revocatus est Christum, vi-

deamus nunc el quid de nuptiis ejus intelligi debeal. Paulus

Apostolus dicit : « Volo autem vos omnes uni viro virginem
» castam exhibere Chrislo \ » Timeo autem ne, sicut ser-
pens seduxit Evam astulia sua, ita corrumpantur sensus
vestri a simplicitate, quae in Christo est. Vult ergo Paulus
emnes Corinthios virginem castam exhibere Christo : quod
1 utique nunquam vellet, nisi id possibile videret. Unde et
mlrum fortasse videatur, quomodo hi qui diversis peccalis

corrupti ad fidem Christl venerunt,omnes simul virgo casta

dicantur; quae virgo tam sancta, tam casta sit, ut mereatur
etlam Christi nuptlis copularl. Verum quoniam hffic ad car-
nls integrilatem referre non possumus, certum est quod ad

integritatem animoe spectent, cujus, secundum ipsius Pauli

scntentiam, simplicitas fidei quae in Christo est, virginltas

* Acl. XVII, aS.

«N. 5. p. 25 a, 2 53.
* Levit. XXI, i4. — ''2 Coi. XI, a.
24S ORIGEIVIS

ejus appellata est; et per hoc quoniam, cessantibus vel phi-

losophorum sophismatibus, vel superslitionibus Judaicis,

in fide slmplici Christus sibi assumpsit Ecclesiam, virginem

de genere suo accepit uxorem. Hujus namque fideio non
corrumpit philosophicus sensus, nec circumcisionis ambi-
tio; sed in simphcitate confcssionis tanquam in virginali

integritate permansit. Sic enim et dudum promiserat per

Prophetam dicens : «Desponsabo te mihl in fide*. » Omnis
ergo, secundum Apostolum, qui in Chrlsto est, nova crea-
tura est. Et slcut idem Apostolus dicit : « Ut exhibeat ipse
» sibi gloriosam Ecclesiam non habentem maculam, aut
» rugam, aut ahquid ejusmodi, sed ut sit sancta et imma-
» culata^. » Quomodo
eam quae rugosa est facit esse
ergo
sine ruga, nisi quia renovat eam? secundum quod scriptum

est nam « etsi is qui deforis est homo noster corrumpitur,

:

» sed qui intus est renovatur de die in diem^ » Viduam

sane, et meretricem, et ejectam non accipiet Christds, nec

intrat taHs anima thalamum sponsi. Qui enim ingressus
(uerit illuc non habens indumenta nuptialia, perferet illud

quod scriptum esse nostis in EvangeHo. Virginem ergo ac-

cipiet, viduam non accipiet, neque meretricem, neque ejec-

tam, aut contaminatam Hic ergo Sacerdos magnus »

uxorem virginem accipiet de genere suo. Polest et propter

hoc dictum videri de genere suo, quod anima Christi ex
genere et ex substantia fuerit humanarum omnlum anima-
rum. Potest secundum hoc, quod fratres vocat creden-
et

tes in se, de genere suo dici anlma quae in fide tanquam

nuptiis socialur. Hlud tamen nolo vos lateat, quod Hebraei

negant se scriptum habere quod nos apud Septuaglnla in-

terpretes invenlnius, de genere suo. Et recte iUI non habeut

scriptum : ablata est enlm ab iHIs propinquitas Dei, ablata
est adoptio fdiorum, et translata est ad Ecclesiam Chrisli.

1 Osee !i, 20. — 2 Ephes. v, 27. — ^ 2 Cor. n', 16,

 IN LEVITICUM HOMILIA XII. 2^9
IJJi ergo non habent scriplum quia de genere Christi sint,
sicut nec esse meruerunt. Nos autem qui hoc scriptum ha-
bemus, et Jegimus, gaudeamus quidem de dignatione Dei,
sed caule ct sollicite curemus ne nos vita nostra et actus
ac mores faciant aliquando degeneres, ne et hoc ipsum no-
bis ad condemnalionem ducatur, quod cum genus simus
Christi, indignis, et foedis, ac diabolicis aclibus serviamus.

Qui liabet ergo sponsam, sponsus est. Audis quomodo

sponsus dicitur Gliristus, sponsa vcro ejus anima dicitur,
qua3 fidoi simplicitate et acluum puritate incorrupla pro-
batur et virgo. Dicit enim Dominus ct per Jeremiam pro-
phetam : « Nonne sicut dominum me et patrem vocasti, et

» principem virginitatis tua3 *

? »

IIOMILIA XIIP.

De diebus fcstis , ct lucerna, et candclahro, ct olco ad lumen, et de

mensa et panibus propositionis^

— «Praecipe*, inqult, filiis Israel, ut deferant tibi oleum

» de olivis mundum expressum ad lumen, ut ardeat lucerna

» semper extra velum in tabernaculo teslimonii; et accen-

» dent illam Aaron et filii cjus a vcspere usque in mane
» conlra Dominum indesinenter, legitimum acternale in
» progcnies vcstras. In candelabro mundo accendetis lu-
» cernas contra Dominum usque mane ^ » Candelabrum
mundum nominat, lucernas accendi per ponlificem jubet,
ct earum lumen minislrari ex oleo quod datur a populo.

prtTcepit. Ilaque nisi dederit oleum populus, sine dubio ex-

* Jeiom. tii, 4-
2 Tom. II, p. 254 t't scqq. * N, i, 2, Ty. p, aSj, 9.55.
* Levit. xxMi ct XXIV. * Levit. xxiv, i ct scqq.
20O ORIGENIS

tinguetur lucerna, et non erit lumen in sanctis. Secundum

litteram ergo ha3c erat consequentia, ut conferret populus
oleum mundum de olivis expressum, ut ex eo ministraretur
lumen lucernre : et Aaron accendebat lucernas a vespera
usque mane, fomentis olei quod contuleral populus lumini
pabulum prcEbens.
Verum quoniam lex spiritualis est, petamus a Domino
(si lamen conversi sumus ad Dominum) auferri nobis vela-
men de lectione veteris Testamenti, ut possimus advertere
quae ratio sit candelabri vel lucernarum ejus secundum in-

lelllgentiam spiritualem. Ante adventum Domini mei Jesu

Christi, sol non oriebatur populo Israel, sed lucernae lu-

mine utebalur. Liicerna enim erat apud eos sermo Legis

et sermo Proplieticus, intra angustos conclusa parietes, quae

non polerat in orbem terrae lumen effundere. Intra Judaeam

namque concludebatur scientia Dei, sicut et Propheta di-
cit : « Notus in Judaea Deus*. » Ubi vero exortus est sol

Dominus et Salvator noster, et natus est vir de quo

justitiae

scriptum est « Ecce vir, Oriens nomen est ei ^ » per uni-

: :

versum mundum scientiae Dei lumen efFusum est. Sermo

ergo Legis et sermo Propheticus erat lucerna ardens, sed
ardebat intra aedem, nec ultra poterat emittere splendo-
rem suum. Quod autem sermo Legis et Prophetarum lu-
cerna dicatur, Dominus ipse nos docuit dicens de Joanne
Baptista : « lile erat lucerna ardens et lucens, et vos voluis-
» tis ad horam exultare in lumine ejus \ » Et alibi dicit,

quia «Lexet Prophetae usque ad Joannem^. » Lucerna ita-

que ardens est Joannes, in quo Lex concludltur et Prophe -

tae.Donec ergo populus ille habebat oleum quod conferret

ad lumen, lucerna non est extincta ubi vero defecit in eis :

oleum misericordlae, oleum operum bonorum, nec inventa

est apud eos puritas, purum namque oleum quaerebatur ad

* Psal. Lxxvi, 1. — 2 Zarli. vi, 12. — ^ Joan. v, r>5. — ''

Lvk-. xvr, 16.
 IN LliVITICUM IIOMILIA XIII. y.)I

lunien,et quia dcfccit in eis olcum miscricordiae, necessario

exlincta luccrna csl. Sed quid diccmus quia illis haec eve-

nerunt, a nohis vero aliena sunt Imo major cura esi

ista ?

Christiano olei conquirendi. Vide enim quomodo Dominiis

in livangeliis per parabolam stultas virgines nominat, qurc
oleum non porlabant in vascuhs suis, et intantum stultas,

ut quoniam defuit eis oleum ad succendendas lampadcs

suas, ihalamis cxclusse sint nuptiarum, nec pulsantibus qucc
olei curam neglexerant, ultra aperiri jusserit sponsus*

Splendet crgo unicuique nostrum lucerna haic, in-

qunntum oleo bonorum operum fuerit accensa. Si autem
male agamus, et opcra nostra mala sint, non solum non ac-

cendimus, sed extinguimus nobis istam lucernam : et com-

pletur in nobis illud quod Scriptura dicit, quia « Qui malc
» agit in tencbris est, et qui odit fralrem suum in tenebris

» ambulat ^. « Extinxit enim lucernam charitatis, et ideo in

lenebris ambulat. Annon tibi videtur extinxisse lucernam,
qui lumen charitatis extinxit ? Qui autem diligit fratrem, in
charilatis luce perdurat, et cum fiducia potest dicere : «Ego
» autem sicut oliva fructifera in domo Dei%» et, «filii ejus

» sicut novelloc olivarum in circuitu mensae *

» ejus. Oleum
ergo offerri jubctur a populo, et oleum non qualecumque,
sed mundum, et non ex quibuscumque seminibus (ut fieri

1 diversis in regionibus mos est), sed de olivis expressum, in

I
quibus indicium pacis oslenditur. Neque enim accepta pos-
sunt esse Deo opera tua, nisi in pace peragantur : sicut et
I Jacobus Apostolus dicil : «Fructus autein justilioe in pacc
» seminalur^ » Et idcirco, credo, eliam Dominus discipulis
suis tradebat fidele «Pacem meam do
depositum dlcens :

» vobis, pacem meam relinquo vobis^ » De hac ergo oliva

oleum premamus opcrum nostrorum, ex quo luccrna Do-

* Mallli. XXV. — 2 , J(j:.„. 11,11. — 3 l»..al. i.:i, S. _ ''

Ps;il. cxxvii, 5. —
I''
Jac. III, i8. — " Joan. xiv, 27.
202 ORIGKNIS

iiiiuo possit accendi, ut uoa iii tcuebiis ambulemus. Hajc

quidem a nobis dicta sunt, quantum ad lucernam candela-
bri et oleum ejus spectat.
Nunc vero videamus quid etiam in consequentibus de pa-
nibus proposilionis scriptum sit. «Et sumetis, inquit, simi-
» laginem, et facietis de ea duodecim panes. De duabus de-
» cimis erit unus panis, et imponetis eos duas positiones, sex. .

» panes una positio super mensam mundam contra Domi-

» num. Et imponetls super positionem thus mundum, et sa-

» lem, et erunt panes in commemorationem appositi Dorai-

» no : die sabbatorum proponentur contra Dominum semper
» a filiis Israel, in testamentum aeternum. Et erunt Aaron,
» et filiorum ejus, et edent ea in loco sancto : sunt enim
» sancta sanctorum. Hoc erit illis de eis quae olTeruntur Do-
» mino legitimum aBternum *. » Secundnm ea quaj scripta
sunt, in duodecim panibus duodecim tribuum Israel vide-
tur commemoratio ante Dominum fieri, et praeceptum dari,
ut sine cessatione isti duodecim panes in conspectu Domini
proponantur : ut et memoria duodecim tribuum apud eum
semper habeatur, quo veluti exoratio quaedam et supplica-

lio per haec pro singulis fleri videatur. Sed parva satis et
tenuis est hujuscemodi intercessio. Quantum enim profe-
cit ad repropitiandum, ubi uniuscujusque tribus per panem
fructus, per fructus opera consideranda sunt? Sed si refe-
rantur ha^c ad mysterii magnitudinem, invenies commemo-
rationem istam habere ingentis repropitiationis efTectum.
Si redeas ad illum panem qui de coelo descendit, et dat
huic mundo vitam; illum panem propositionis quem pro-
posuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ejus; et
si commemorationem de qua dicit Do-
respicias ad illam
minus «Hocfacite in meam commemorationem^ » inve-i
: :

nies quod ista est commemoratio sola quaj propitium facit

* Levit. XXIV, 5 et seqq. — ^ , (^qi, xr, 25
 IN LEVITICUM HOMILIA XIII. 253
homlnibus Deum. Si ergo intenlius Ecclesiastica mysteria
recorderis, in liis quoe Lex scribit fulurce veritatis invenies

imaginem praeformatam
... «EtsuperponiturS «^7MU,superpositionem thusmun-
» (lum^. » Thuris species formam tenet oraticnum. Oportet
ergo panibus fidei orationum vigilantiam purltatemque con-
jungere. Pura autem oratio est, sicut Apostolus dlcit : «Le-
» vantes puras manus sine ira el disccptalione"\ » Simul et

odoris suavilas impleri facit illud quod scriplum est ; « Di-

» rlgatur oralio mea sicut incensum in conspcctu luo\ » SI

quis ergo oraliones quidem offerat Deo, non tamen habeat

mundam conscientiam ab operibus malis; hic thus quidem
vidctur panibus superponere, sed non penltus mundum :

nam si omne ihus mundum esset, non utique addidlsset

Scrlptura, ihus mundum super panes propositionls ponen-
dum anle Dominum. Necenim putesquod omnlpolensDeus
hoc mandabat, et hoc lege sanclebat, ut thus ei ex Arabia
deferretur. Sed hoc est thus quod Deus ab homlnibus slbi
qu.xrit ofTerri, ex quo capit odorem suavltatls orationes ex :

corde puro, et conscienlla bona, In qulbus vere Deus sus-

cipit fragrantlam suavltalls « Teslamcntum, inquit,
» aeternum erlt Aaron et {ihls ejus, et manducabunt ea in
» loco sanclo^ » Aaron et fiHi ejus genus est electum, ge-
nus sacerdotule, qulbus haec porlio sanctorum donatur a
Deo; quod sumus omnes qui credlmus in Christo. Locum
autem sanctum ego in terris non requlro posltum, sed in
corde. Locus enim dicitur sanctus, rationalis anlma, prop-

ter quod et Apostolus diclt : « Nohte locum dare dlabolo^ »

Anima ergo mea locus est, si male ago, diaboli; sl bene,

Dei. Deniqne et splritus malignus «cum, inqiiit, exierltab

* i\. '), 6. p. aaj.

* I.cvil. XXIV, -. — ^ I riin. II, S. — '•
rsal. cvi.i, 2. — ^ I-evil. xxiv, 8.
jCj. — ^ Ephe.>J. IV, 27
y54 ORIGEMS
I
)) homlne, el circuierit loca arida, et requiem iion invene-

» rit, tunc dicit : Revertar ad locuni meum unde exivi*. »

Locus ergo sanctus anima est pura. In quo loco edere nobis
raandatur cibum verbi Dei. Neque enim convenit ut san-
cta verba anima non sancta suscipiat : sed cum purificave-
||
rit se ab omni inquinamenlo carnis et morum, tunc locus ^
sunctus elFecta, cibum capiat panis illius qui de ccelo des-
cendit. Nonne melius sic intelligitur locus sanctus, quam si

putemus structuram lapidum insensibilium locum sanctum

nominari? Unde modo etiam tibi lex ista proponitur,
simili

ut cum acceperis panem mysticum, in loco mundo man-

duces eum hoc est, : ne in anima contaminata et peccatis

polluta Dominici corporis sacramenta perclpias : « Quicum-

)) que enimmiinduca\erll,inquit, panem,et biberitcalicem
» Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini.
» Probet autem se unusquisque, et tunc de pane manducet
» et de calice bibat ^ »

« Sancta enim sanctorum sunt^ » Yides quomodo non

dixit sancla tantummodo, sed sancta sanctorum; ut si di-

ceret : Gibus iste sanctus non est communis omnium nec

cujascumque indigni, sed sanctorum est _

HOMILIA XIV ^ ;

De filio mulieris Israelitidis et yEgyptii patris, qui nominans no~

men maledixiti et de sententia Dei lata in eum ^.

Historia® nobis recitata est, cujus quamvis videaturaperta

narratio, tamen nisi diligentius continentiam ejus qui€ est

1 Matth. xiF, 4'^, 44' — ^ 1 Gor. xr, 27. — ' Lcvit. xxiv, 9.
^ Tom. II, p. 258 et seqq.
^ Levit. XXIV.
*"'
N. 1, 2, p. 258, 259.
 IN LEVlTICIiiM irO.\!IMA XIV. 255

sccunduin littcraai consequamur, inlerior nobis sensus haud

facile palebit. Est crgo Scriptune sernio Je quo disseren-
dum est hic : « Et exiit, inquit, filius muHeris Israehtidis,
» et hic erat fiiius yEgyplii inter filios Israel : et htigave-

» runt in caslris, is qui erat ex Israehtide, et homo Israe-

)) lita. Et nominans fihus muheris Israehtidis nomen, male^
» dixit; et adduxerunt eum ad Moysen : et nomen matris
» ejus Salomith fiha Dabri, ex tribu Dan : el miserunt eum
» in carcerem, ut judicarentde illo per praiceptum Domini.
» Et locutus Dominus ad Moysen dicens Ejice illum
est :

» qui maledixit extra castra, ct imponent omnes qui audie-

» runt manus suas super caput ejus, et lapidabunt eum oin'
» nis synagoga*. » Videamus ergo primo quid sibi velit his-

loriaquam proposuimus; et quamvis plana videatur, tameii

adhuc evidentius eam tentemus sub oculis ponere. Pona-
mus ergo unum ex patre et matre Israelitici nominis gene-
rosilate gaudentem; alium ex malre tantum, non eliam ex
patre, et velut ex parte nobilem, et ex parte non patris, quae

utique mehor videlur, sed matris, quae inferior est. Si enim

pater fuisset Israelita, et mater ^Egyptia, esset aliquid am-
plius; hoc cnim fuerant Manasses et Eilrem. Nunc vero scri-

ptum est, quia filius sit mulieris Israelitidis et /Egyptii pa-

Iris. Si ergo diligenter secutus es duos istos viros, unum ex
integro nobilem, alium ex parte, intuere nunc eos litigantes

adinvicem : in qua lite is qui patre /Egyptio et matre sola

Israelilide genitus videtur, nominans maledixerit; et ob hoc
perductus sit is qui maledixerat ad Moysen. Moyses vero ne-
que absolvere eum ausus est, neque condemnare sine Deo.
Tradidit enim eum ciistodiae usquequo a Deo acciperet re-
t sponsum quid velit fieri de eo. Ilaec est histori.-e continentia,

nunc aulem videamus quae sit in ea spiritialis ratio quae aedi-

licare debet Ecclesiam.
' Ijcvil. XXIV, 10 ct so(iq.
 aSG ORIGENIS

PriQio omnium sermo dicit, quia exiit lilius mulieris Is-

raelitidis et ^Egyptii palris, et unde vel quo exierit non re-

fert. Inveniuntur enim ambo in castris positi, sicut indicat

sermo Domini dicens : « Educ hominem qui maledixit foras

» extra castra*. » Si ergo de castris educitur, necessario in

castris erat. Quid ergo est cum nondum exisset de castris,
dicit de eo Scriptura divina : « Et exiit filius mulieris Israe-

» litidis^? » Ego puto quia docere nos vult sermo divinus,

quod qui peccat, dupliciter exire dicitur. Primo enim exit

a proposito bono et recta sententia, exit a via justitiae, exit

a lege Dei. Postmodum vero cum confutatus fuerit pro pec-

cato, exit etiam de coetu et congregatione sanctorum. Ut sij

verbi causa, dicamus : Peccavit aliquis fidelium; iste etiamsi

nondum abjiciatur per episcopi sententiam, jam tamen per

ipsum peccatum quod admisit ejectus est : et quamvis in-
tret ecclesiam, tamen ejectus est, et foris est segregatus a
consortio et unanimitate lidelium. Exiit ergo fllius patris

iEgyptii et matris Israelitidis. Qui penitus extra fidsm est,

totus ^gyptius est. Qui autem inter nos est, et peccat, ex
una quidem parte qua Deo credit, Israeliticae videtur origi-
nis; cx ea vero parte qua peccat, de iEgyptio genus ducit.
Duos ergo Scriptura proposuit litigantes, unum ex integro
Israelitam, qui litigavit quidem, sed non peccavit : istum
vero cujus peccatum designat, maxima ex parte mixtum
esse iEgyptio generi indicat adversum quem litigat Israe-

lita, et forte compelenter et ralionabiliter litigat. Nam et

in Exodo Israelita et ^Egyptius litigant, ubi Israelita supe-

rat, ^gyptius cadit^ Igitur et ego bodie si veritatem defen-

dam, si pugnem pro Ecclesiaslica fide adversum eum qui

ex parte quidem credit Christo et recipit Scripturas, sed

non inlegre sepsum earum nec fidehter recipit litigo ad- :

versum eum qui cx matre quidem Israelita est, ex patre

* Levit. XXIV, 14. — ^ Ibid. 10. — ^ Exod. xx.
 IN LEVITICUM IIOMILIA XIT. SS^

vero /Egyptius. Si quis ergo et fidei credulitate et nominis

professione Christianus est et Catholicus, iste ex utraque par-
te Israehta est. Quiveroprofessionc quidem Christianus est,

intellcctu autem fidei htcreticus et perversus cst, iste ma-

trem quidem Israelitidem, patrem vero/Egyptium habet....
Quidergo est utrisque htiganlibus? Necessario ille qui car-

nalem sequitur sensum, tanquam de ^Egyptio genus ducens

nomen nominat, et maledicit. Nominat cnim nomen Dei,
et cum maledicto nominat ncgat enim eum creatorcm esse
:

mundi, negat esse patrem Cliristi. Nos vero qui ex utroque

genere IsraehtJC sumus, et htteram et spiritum in Scripturis

sanctis defendimus, et Htigamus adversum eos qui ex me-

dia parte IsracHtae videnlur, et dicimus quia neque secun-
dnm Htteram maledici oportet, neque secundum spiritua-
lem intelligentlam blasphemari. Maledicus cnim non solum
in Deum, sed etiam in proximum, Apostoli Pauli senteniia a
regno Dci excluditur. Vidc enim quomodo dicit Aposlolus :

« Nolite errare : neque fornicarii, nequc adulteri, neque

» molles, neque masculorum concubitores, neque fures, ne-

» que avari, neque maledici rcgnum Dei possidebunt *. »

Videte inter quic crimina, inter adulteros, inter masculo-

rum concubitorcs, inter avaros, quos alibi dicit idolis ser-
vientes, etiam maledicos posuit, et a regno Dei pariter cum
illis exclusit. Videant ergo si qui os suum quotidiana pene
consuetudlnc hoc vitio insuescunt, quid eis periculi immi-
neat. Putantes enim leve et facile hoc esse peccatum non
(iicilc cavent, sed considerent Apostolum quomodo male-
dicum a regno Dei cxcludit, et Deus per Moyscn quomodo
maledicum puniri Unde et ego valdc admiratus sum,
jubet.

quod in hoc loco quem habcmus in manibus, Scriptura non

apertc designavit, quia iste qui ex /Egyptio genus ducit
maledixerit Deum, sed tantum posuit quia nominans male-
' 1 (]or. VI, c), 10.

IX. t 17
 !i58 ORIGEMS

dixerit, et reliquit in medio vel de Deo vel de homine sus-

picandum. Unde mihi videtur idcirco noluisse aperte de
Deo pronuntiare, ne de hominibus videretur dedisse licen-
liam; et ideo vel de Deo vel de homine sihiisse, ut de utro-
que caveretur.
Haec nobis dicta sint pro his *
qui neghgunt oris ma-
ledici consuetudinem resecare : qui etiamsi non ex corde
maledicant, etiamsi non voto et animo iniquo proferant ma-
ledicta, tamen immunditiam labiorum, secundum Esaiae

verbum ^, et inquinamenta oris incurrunt. Iste tamen qui li-

cet matre IsraeUtide, /Egyptio tamen patre progenitus est,

cxiit et nominans nomen maledixit. De quo ego pulo quod

nisi exisset, nec litigasset adversum verum IsraeHtam, nec
nominans maledixisset. Exiit enim a veritate, exiit a timore
Dei, a iide, a charitate, sicut superius diximus quomodo
per liaec quis exeat de castris Ecclesiae, etiamsi per episcopi
vocem minime abjiciatur. Sicut e contrario interdum fit ut
aliquis non recto judicio eorum qui praesunt Ecclesiae de-

pellalur, et foras mittatur. Sed ipse non ante exiit, hoc esl,

si non ita egit ut mereretur cxire, nihil laeditur in eo quod

non recto judicio ab hominibus videtur expulsus. Et ita

lit ut interdum ille qui foras mittitur intus sit, et ille foris

qui intus retineri videtur. Vis tibi ostendam et alium qui

a nullo ejectus exisse dicitur? Scriptum est de Gain, quia
« exiit a facie Dei ^ » Quo exiit a facie Dei ? Ubi enim non
erat facies Dei ? Sed exiisse dicitur, pro eo quod legem na-
turae egressus est, et ignaram tanti sceleris terram fraterno
sanguine primusinfecit. Sunt tamen et qui bene exeunt, et

beali sunt qui exeunt. Ostendam etiam hoc de Scripluris.

In Exodo scriptum est : « Omnes, inquit^ qui quosrebaut

» nomen Domini, exierunt foras ad Moysen extra castra *. »

* N. 5, 4. p- 260, 2(ii.

2 Isai. vj. — * (J(,n. iv, 16. — ^ Exod. xxxiii. 7.

I
 IN LEVITICVM IIOMIUA
XlV.

'^"''"^'
'-genler in.nici.7 '
" '»">- '"'endas, si di-
^E.y,.io pai..e ;;,
' : r: :
'^f^'''^
—« - ^e
qui ex utronuc ""'"^'""'^ '""'» ^ero
«enere n
»'— h.;
^

i;: ;:"
'""""'"' ""'"'"-"••
/br t!
"le non diceretur hou.o ""'" '"^>"''"'"' "'
l 'h
"

"'"ione co„.cript!t '''' ^''^^"'^

e e 1 " I'^"'"™''"

Uomiuus
'
dederil.
Peccatu.„ aecipiet.
. Co '
""'^^''""'^
"-"'
""
"" '''"'''''
^I"*

QuTa'u «:":"«""»«' •'

".' .""'7 «o,nea

» -"orle moriatu r ' ^ Domini

"0"""are, ^uau.vis "•"'"'^ °'=''">'

i„° !„ f"'--"'

'•o".i..at .„o..te '""^'"

.....ictCrur"
•'olent q.,,-,.stio„e„.
,:;:r T"""'.''"'
"^"*""'l"» '" hoc
„,ovo..e
l«c„
'""
' i-. i. ,..-.,;' '8"0"a"tib..s se„su.„
ScH-

1 -.
260 ORIGEIVIS

pturarum inconsequenter dicta videntur et incongrue. Pu-

tant enim quod ille qui nomen Dei maledicit, statim pu-
niri debeat; ille vero qui nominaverit nomen Domini, hoc
est, superflue et in vanum nominaverit, sufliciat accepisse

peccatum. Sed nos consequentiam sermonis tali quodam

sensu tentemus aperire. Majus esse peccatum in quo male-
dicitur Deus, quam
quo nominatur, dubitare non pos-
in

sumus. Restat ut ostendamus multo esse gravius accipere

peccatum, et habere secum, quam morte mulctari. Mors
quae pcenae causa infertur pro peccato, purgatio est peccati
ipsius pro quo jubetur inferri. Absolvitur ergo peccatum per
poenam mortis, nec superest aliquid quod pro hoc crimine
judlcii dies et poena aeterni ignis inveniat. Ubi vero quis ac-
cipit peccatum habet iUud secum, ac permanet cum ipso,

nec aliquo supplicio poena quae diluitur transit, cum ipso est
etiam post mortem : et quia temporalia hic non persolvit,

ibi expendit aeterna supplicia. Vides ergo quanlo gravius sit

accipere peccatum, quam morle mulctari. Hic enim mors

pro vindicta datur, et apud justum judicem Dominum non
vindicatur bis in idipsum, sicut Propheta dixit *. Ubi autem
non est soluta vindicta, peccatum manet illis aeternis igni-

busextinguendum. Quod autemhaec ita se habeant, possum 1

tibi testes ex divinis voluminibus adhibere Ruben et Judam

patriarchas loqiientes ad patrem suum Jacob, cum vellent

assumere secum Benjamin,et ducere ad iEgyptum, propter

sponsionem quam cum Joseph fratre pepigerant. Ibi ergo

Ruben ita dicit ad patrem : « Ambos filios meos occide, nisi

» reduxero ad te Benjamin ^. » Judas vero ait : « Peccator

» ero in te nisi reduxer*^ eum tibi "\ » Jacob ergo pater ipso-

rum, sciens multo esse gravius quod promiserat Judas, qui

dixerat, « Peccator ero in te, » ab eo qui dixerat, « Occide

» fiHos meos, » Ruben quidem non credidit fiHum tanquam
* Nahum, I, 9. — 2 Gen. xm, oj. — "'
Id. xliii, 9.
 IN LliVITICUM IIOMILIA XJV. 2G1

quileviorcm elegerit poenam; Judse vero tradidit sciens gra-

vius esse quod elegerat. Hoc ergo modo convenienter apta-
vit Scriptura divina ei qui maledixit Deum, ut peccatum su-

mat; ei vero qui levius dcliquit, quod morte moriatur. Vis

autem et de Evangeliis noscere quod qui receperit in hac
vita mala sua, ibi jam non reclpiat; qui autem hic non re-

ceperit, ibi serventurci omnia? Docet nos exemplum Lazari

pauperis, et illius divitis ad qucm dicitur in infernis a pa-

triarcha Abraham : « Memento, fih, quoniam tu recepisti

)) bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. Nuuc autem

)) tu quidem cruciaris, hic vcro requiescit^ » Et solent ho-
mines ignorantes judicia Dci, quaj sunt abyssus muUa, con-
queri adversum Deum, et diccre : Cur homines iniqui, et

injusti raptores, impii, scelesti, in hac vita nihil patiuntur

adversi, sed cuncta eis prosperis successibus cedunt, ho-

nores, divitiae, potentia, sanitas quoque eis ipsa et corporis
habitudo famulantur? e coatra innocentibus, ac piis, et

colentibus Deum innumerabiles aerumnae superveniunt, ab-

jecti et humiles, contcmpti et sub colaphis potcntium vi-
vunt, nonnunquam etiam saevius eis morbi quoque ipsius

corporis dominantur? Sed haec, ut dixi,conqueruntur igno-

rantcs qui sit ordo in divinis judiciis. Quanto enim gravius

eos puniri volunt de quorum potentia et iniquitatibus inge-
miscunt, lanto nccessarium cst diffcrri poenas, quae si non
differrcntur, temporalcs uliquc et lcviores esscnt, quia fi-

nem cum mortc reciperent, nunc vero quia diffcruntur,

certum est quod netcrna? erunt ct cum saeculis extendentur.
1 E contra igitur si velint justis et innocentibus in prajsenti

saeculo bona reddi, essent ctiam ipsa bona temporaiia et ce-

11l leri termino concludcnda. Quanto autcm magis differuntur
in rulurum, tanto magis erunt perpctua el nesclent finem.
I

Hoc est ergo quod nos Scripturic hujus locus paucis sermo-
* laic. xvi, 'J.5.
2G'2 ORIGEIVIS

iiibns comprehensus edocult, ut sciamus mullo esse £;ra-

vius accipere peccatum, et habere, ac secum ad inferna

deferre, quam in praesenti poenam dare commissi. Et ideo
li3dc sciens expedire fidelibus Apostohis Paulus dicit de eo
f[ui peccaverat : Quem tradidi, inquit, « Satanoe in interitum
» carnisS » hocest morte mulctasse. Qui autem sit fructus
morlis hujus, oslendit iii sequentibus dicens : « Ut spiritus

» salvus fiat in die Domini nostri Jesu Ghristi. »Yides ergo

quomodo aperte Apostolus utihtatem mortis hujus expo-

suit. Quod enim dicit, Tradidi in interitum carnis, hoc est,

in afiliclionem corporis, quae solet a pnenitentibus expendi ,*

eumque carnis interitum iiominavit, qui tamen carnis in-

teritus vitam spiritui conferat. Unde et nunc si quis forte
nostrum recordatur in semetipso ahcujus peccati conscien-
liam, si quis se obnoxium novit esse dehcto, confugiat ad

poenitentiam, et spontaneum suscipiat carnis interitum, ut

expurgatus in praesenti vita spiritus noster, mundus et pu-

rus pergat ad Ghristum Dominum nostrum, cui est gloria

et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XVP.
De benedictionibus Lci^itici.

In agonibus corporahbus gradus' quidam et differentiae

singulorum quorumque observari ordinum solent, ut pro
qualitate certaminum, praemio remuneretur unusquisque
victoriae. Verbi gratia, si inter pueros quis habeat agonem,
si inter juvenes, si inter viros, quae per singulos ordines

observatio haberi debeat, quid fieri liceat quidve non liceal,

^ 1 Gor. V, 5. 2 Toni. II, p. 2b5 el seqq.

3 Levit. XXVI. ^ N. 1.
 IN LEViTICUM IIOMILU XVI. 2(>5

et qiiae ccrlaminis regula custodiri, quid eliain post hocc re-

munerationis mereatur palina vinccnlis, ipsis nihilominus
agonicis legiLus cautum est. Ita et nunc omnipotens Deus
observandai legis su<e in hoc mundo r.gonem mortalibus
ponens, posleaquam tradidit observanda quamplurima, et
quid fieri quidve non fieri debeat, ascripsit : convenienter
ad ultimum jam Levilici librum, in quo de singulis quibus-
que observationibus constitutum est, quid muneris reportet
qui impleverit, et quid poeme subeat qui non observaverit,
enuntiat. Sed si lex, secundum quod Judaei volunt et hi qui
eorum sensu Scripturas intelligendas putant, non est spiri-
tualis, sed carnalis, dubium non est quin observala carna-

liter benedictiones quoque carnales observantibus tribual.

Si vero (ut Paulo videtur Apcstolo) lex spiritualis est, sine
dubio et spiritualiter observanda est, et spiritualis ex ea be-
nedictionum speranda remuneratio
Sed videamus nunc *
in Levitico benedictionum quod
sit exordium : « Si, inquit, in praeceptis meis ambulaveritis,
» et mandala mea custodieritis et feceritis ea^. »Tria sunt
[uajdicit : in pra^ceptis ambulandum,mandata custodienda,
et facicnda quaj mandata sunt. Unde videtur miiii praecep-
lum esse, verbi gratia, cum jubetur ut iile qui sabbatum
non servavit aL omni synagoga lapidetur, aut qui maledi-
xit Dominum ut lapidibus perimatur, et si qua jubentur hu-
jusmodi; mandata vero esse, quibus jubetur, verbi causa,
decimas offerri Levitis, vel ter in anno apparere Domino,
vel non apparere vacuum in conspectu Domini. Custodire
est ergo mandatum, intelligere vel advertere qucTe jubentur.

Facere autem mandatum, est implere quae jubentur. Sic

ergo inlelligendum pulo quod dixit : « Si in pra^ceptis meis
» ambulaveritis, et mandata mea cuslodieritis, et feceritis

' IN. ?,, 3, 4, !), 6, 7. ]). 264 ad 269.

^ licvit. XXVI, 5.
264 ORIGENIS

)) ea. )) Sed videainus quae sit prima Lenedictio iis qui ea qu3e
mandantur impleverint : « Dabo, inquity pluviam vobis in
)) lerapore suo *. )) Igitur primo ad Judaos dicamus, et eos
qui simpliciter vel corporaliter haec inteliigenda opinantur :

Si pluvia haec tanquam remuneratio pro laboribus datur iis

qui mandata custodiunt, quomodo et iis qui mandata non

servant, una atque eadem datur pluvia temporibus suis, et
universus mundus communibus utitur pluviis a Deo datis?
Pluit enim super justos et injustos^. Quod si justis et in-
justis daturpluvia, non eriteximia remuneratio iis qui man-

data servaverint. Vide ergo quia etiamsi Judaei nonacquics-

cunt verbis Jesu Domini nostri, tu tamen qui nomine ejus
censeris, et Christianus appellaris, debes ei credere dicenti
quia Pater suus ccelestis communem hanc pluviam pluit su-
per justos et injustos, et non debes putare quia justis exi-

miam separaverit portionem hanc quam communem posuit

etiam cum injustis. Quaeramus ergo in Scripturis quae sit

pluvia quae sanctis tantummodo datur, et de qua manda-

tur nubibus ne pluant pluviam istam super injustos. Quae
ergo sit ista pluvia, ipse nos Moyses horum legislator edo-

ceat. Ipse enim dicit in Deuteronomio : « Attende coelum,

» et loquar, et audiat lerra verba ex ore meo, expectetur
)>

ista ?
sicut pluvia

numquid
eloquium meum^ Numquid mea
rhetoricis argumentis
))

sensum
verba sun
divin^B legi
i
violenter inflectimus ? Nonne Moyses est qui dicit pluviam
esse quod loquitur? « Expectetur, inquit, sicut pluvia elo-

» quium meum, et descendant sicut ros verba mea, sicut

)) imber super gramen, et sicut nix super foenum \ )> Intende

diligenter, auditor, ne putes nos vim facere Scripturae divinae

cum docentes Ecclesiam dicimus vel aquas, vel imbres, vel

alia quae corporaliter dici videntur, spiritualiter sentienda.

Audi Moysen quomodo verbum Legis nunc pluviam nomi-
* J.cvil. xxv:, 4.-2 Matlh. v, /(5. — ^ jy^^xxl. xxxir, 1,2. — ''
Jbid.
 IN LLVITICUM IIO.MILIA XVI. 'iG5

nat, nunc rorem nunc imbrem, nunc etlam nivem

vocat,
dicit. El sicut Moyses varia et diversa proloquitur tanquam
exgratia multiformis Dei sapientiai proloquens, ita et Esaias

cum dicit : « Audi coelum, et percipe auribus terra, quo-

» niam Dominus locutus est*. » Sed et unusquisque Pro-
phetarum cum aperuerit os imbres deducit super faciem
terra), hoc est auribus et cordibus auditorum. Hoc sciens et
Apostolus Paulus dicebat : « Terra enim venientem saepius
» super se bibens imbrem, et germinans herbam opportu-
» nam iis a quibus colitur, accipit benedictiones a Deo :

» quae autem protulerit spinas et tribulos, reproba est, et

» maledicloproxima, cujus finis ad exustionem^, » Numquid
hcEc Apostolus de terra hac dixit ? Sed nec accipit terra ha3C

benedictiones a Deo, cum imbres biberit et fructum pro-

duxerit. Sed neque si spinas ac tribulos post pluviam pro-
lulerit, consequeturmaledictionem a Deo. Sed nostra terra,
id est, nostrum cor, si suscipiat frequenter veifientem super

se pluviam doctrinoe legis, et attulerit fructum operum, ac-

cipit benedictione^.a Deo. Si vero non opus spirituale, sed
spinas et tribulos, id est, sollicitudines saeculi habeat, aut
voluptates, et divitiarum cupiditates; reproba est, et male-
dicto proxima, cujus finis erit ad exustionem. Propterea
unusquisque auditorum cum convenit ad audiendum, sus-
cipit imbrem verbi Dei : et siquidem fructum attulerit ope-
ris boni, benediclionem consequetur. Si vero susceptum
verbum Dei contempserit, et frequenler audita neglexerit,
ac sollicitudini se rerum ssecularium libidinique subjcceril,
tanquam qui spinis suflbcaverit verbum, maledictionem pro
benediclione conquirit, et pro beatitudinis fine linem exus-
tionis invenict : « Dabo ergo, inqidt, vobis pluviam in tem-
» pore\ »Necessario addidit et in tcnipore. Sicutenim im-
ber iste terrenus si importune veniat, id est, cum messis
J
Isiii. r, /. - 2 51, .|,, VI, -. — ?
l.cvil. XXVI, '|..
uC)C) ORIGEMS

colllgilur, cum frumenla teruntur iu arels, obesse magis

quam prodesse videhitur : ita et ii quiLus pluvia verbi Dei
ministranda committitur, observare debent hoc quod dicit
Scriptura, ut in tempore praebeant, id est, ne crapulato et
ebrio verbum Dei ingerant, nec occupato in aliis animo,
cum attentus esse non potest; vel cum alicujns vitii lan-
guore constrictus est, et non doctori, sed morbo proprio
interior praestatur auditus. Prudenter ergo conjiciat uLi
potest vacare mens, ubi sobrlus, ubi vigilans, ubi intentus
auditor est, et ibi pluviam ministret in tempore : sicut et

tritici mensuram servus fidelis et prudens in Evangelio con-

servis dare jubetur in tempore. Sed et alio modo possumus
intelligere hoc quod mandatur imber dandus in tempore.
Puer est aliquis, et parvulus in fide, indiget pluvia, sed lac-

lis pluvia. Sic enim dlcit ille qui sciebat pluvias in tempore
dispensare : « Lac vobis potum dedi, non escam, nondum
» enim poteratis^ » Profecit post haec in fide, crevit aelate
et sapientia. Aptus sine dubio factus est, qui solidiorem
percipiat cibum. Infirmatur aliquis, et non pro tempore,
sed pro infirmitate capere non potest quae robusta sunt
verbi causa non potesl plene de castitate capere sermonem,
oportet compati, et metiri doctrinam pro virium qualitate,
et concedi talibus nuptias. Hoc est oleribus pascere infir-

mum, et ad hujusmodi mensuras animae aptare velut te-

nuem et rori similem pluviam verbi. Est autem alia terra,

quae potest suscipere validos imbres, ferre etiam flumina

verbi Dei, rapidos portare torrenles. De iis enim talibus

Propheta dicit in Psalmis : « Et torrentem voluptatis tuac

» potum dabis illis^. »

«Dabo ego, inquit, vobis pluviam in tempore suo, et
» dabltterra natlvitatessuas^ »Post prlmam benedictioneui
pluvise, ista secunda est qua dicitur terra suscepta pluvia
^ 2 Cor. III, 2. — 2 Psal. XXXVI, S. — ^ Lcvit. xxvi, 4.
 J.^V I.KVITICUM HO.MJJ,I\ XVJ. yf)^

(lare nativitates suas. Invenimus quia et Isaac Lenediceiis

Jabod dixerit : « Det tibi Dominus a rore coeli, et ab uber -

)) lale terrae plenitudinem frumenti et vini*. » Putasne talc

frumentum in bencdictione dabat Isaac filio suo Jacob,

(juale habent et peccatores homines, et quali abundabat
eliam impius Pharao ? Hoeccine erat tanti patriarchae bene-
dictio ? Vis tibi adhuc ostendam quomodo et alii iniqui ha-

beant multitudinem frumenti? Intuere ilkim in Evangelio,

cujus ager multos attulit fructus, qui dixit : « Deslruam
» horrea mea, et majora reaedificabo, et dicam animce mcc-e:
» Anima, habes muUa bona reposita in annos multos; man-
» duca, bibe, et helare^. » Talia ergo credimus esse bona,
qucT divinis bencdictionibus sanctis quibusque et fidelibus
tradebantur? Alios ergo terrae fructus aspicio, et aliter mul-
titudinem nativitatis intueor. Si enim terra mea afFerat fruc-

tum, si nativitates suas ex Domini benedictione producat,

intelliget sensus meus et explicare poterit, quae quahsque
sit ista terra, quae accepta coelesti pluvia nativitates profe-
*
rat rationabilium frugum. Testimonium de Evangeliis sume,
quomodo exiit qui seminat seminare, et aliud quidem ceci-
dit secus viam, aliud autem super petram, aliud super spi-
nas, ahud autem super terram bonam\ Si ergo ea quae ceci-
derint super terram bonum attulerint fructum, dedit terra

fructum suum, et nativitates suas produxit centesimum, el

sexageslmum et tricesimum.
«Sedetligna,t/i^MiXcamporumdabuntfructumsuum*.)>
Habemus intra nosmetipsos et ligna camporum, quae fruc-
timi suum producunt. Quae sunt ista ligna caniporum, qua^
fructum suum producunt? quac sunt ista ligna camporum'?
Dic(H forlassis auditor : Quid iterum hic eurisiIo2;us asit?
quid undecumque verba conquirit, ut explanationem lec
lionis cffugiat ? quomodo intra nos csse hgna docebit, et ar^
1 Gcn. xvii, 28. — 2 luic, XII, iS. — * Mallli. xm..— ^ Levil. xxvi, 4-
268 ORIGEiMS

bores? Si non temere obtrectes, jani nunc audies quia « nori

» potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala

» fructus bonos facere *. » Habemus ergo arbores intra nos,
sive bonas, sive malas; et quai bonae sunt fructus malos af-

ferre non possunt, sicut qua^ malae sunt fructus non afFe-

rent bonos. Vis tibi et arborum ipsarum quae intra nos sunt
vocabula et appellationes expediam? Non est ficus, neque
malus, nec vitis; sed una arbor justitia vocatur, alia pru-
dentia, alia forlitudo, alia temperantia nominatur. Et si vis,

majorem adliuc arLorum multitudinem disce, quibus for-

tassis dignius putabitur consitus etiam paradisus Dei. Est

enim ibi arbor pietatis, est et alia arbor sapienti?E, est et
alia disciplinae, est et alia scientiae boni et mali. Super om-
nia vero est arbor vitie. Non tibi magis videtur quod Pater
ccelestis agricola hujusmodi arbores in anima tua excolat,
et hujusmodi plantaria in tua mente constituat? Sic ergo
dicit Salvator : « Non potest arbor mala bonos fructus fa-
» cere, neque bona fructus malos facere^. » Hoc est quod
docet. Arbor pudicitiae bona est, non potest afferre fructus

impudicitiae. Arbor justitias bona est, et afferre fructus in-

justitiae non potest. Sic et e contrario si habeas malae arbo-

ris radicem in tua mente plantatam, bonos reddere non po-
test fructus. Si enim sit in te radix malitiae, fructus non
dabit bonos. Si sit intra cor tuum stultitiae planta, nunquam
proferet saplentiae florem. Si injustitiae, si iniquitatis arbor

sit, nunquam hujusmodi ligna gaudere bonis fructibus pos-

sunt. Si ergo servemus mandata Dei, suscepta pluvia verbi
Dei, de qua superius diximus, etiam arbores quae in cam-
pis animae nostrae et cordis nostri latitudine plantatae sunt,

laetum et bonae suavitatis afferent fructum. Vis autem tibi

de Scripturis ostendam arbores vel ligna appellari has sin-

gulas quasque virtutes, quas superius memoravimus? Adhi-

^ MaUli. vii, 18.-2 ]|ji<i.
 IN LEVITICUM nOMIIJ.\ XVI. 269

beo testem sapientissimum Salomonem dicentem dc sapien-

tia : « Lignum vilac est, inquit, omnibus qui amplcctuntur
» eam ^ » Si ergo sapienlia lignum vitac cst, sine dubio et
aliud lignum cst prudentiae, et aliud scientiae, et aliud jus-

titiae. Neque enim consequenter dicitur ex omnibus virtuti-

bus solam sapicntiam mcruissc quae bgnum vila? dicatur,

caetcras autcm virlules nequaquam similis sortis suscepisse

vocabula. « Ligna ergo campi dabunt fructum suum ^. » Hoc

crcdo de se sentiebat ct beatus David cumdiccbat : «Egoau-
» tcm sicut oliva fructifera in domo Dei^ »Ex quo manifcstc
ostendit lignum oliva) justum hominem dici ct sanclum.
« Et comprehendet vobis trituratio vindemiam \ » Si se-

minatum est in anima scmcn bonum, ct suscepta a Deo

phjvia crevit, et vcnit ad spicam, necessario consequetur et

messis; et si messis, consequetur ctiam trituratio, in qua

frumenta purgenlur. Etenim anima quoe gcrminat, cx vcrbo
Dei ct coelcsti phivia rigata germen producit ad messcm,
nccesse est ut ipsa messis quam profert-^urgetur in area,
id est, ut sensus quos genuerit anima in medium proferat,
8t sive cum caefceris doctoribus, sivc etiam cum ipsis qune
sentit divinis voluminibus confcrat : ut si quid in cis inanc
et superfluum, si quid paleae simile fuerit aut aristis, flantc

in se spiritu discretionis exculiat, et purum frumentum quo

solo queat nutrire conservos, et mensuram tritici in tem-
pore dispensare retineat. « Et consequetur, inquit, tritura-
» lio vindemiam ^ » Quia panis (ut Scriptura dicit ^ ) confor-
tat cor hominis, et vinum laetificat, quxccumque de continen-
tia, de observantiis et custodia mandalorum Dei dicuntur,
hnec possunt videri frumentum ex quo panis eflicitur, et au-

ditorum corda confortat. Ea vero qua; ad scientiam perli-

nent, ct occuUorum explanationc mentes laetilicant audien-

^ Prov. III, i8. — 2 Lev. XXVI , \. — 5 Psal. i.ii, \o. — * Lcvit. xxvi, j.
— ^ l!)i(l. — " Psal. civ, i.S.
2 70 ORIGEMS

tluni, vino ac vindemlae videbuntur aptanda. Cordi etenim

l^etltla trlbullur, cum ea quae occulta et obscura sunt expll-
cantur. «Et vlndemia, inquit, comprehendet sationem*. »

Ut si dlcamus : Primo seminavi quae legls sunt, et postea-

quam seminatum est, oravi ut daret Dominus pluvlam in

tempore, et facta est messis. Post hnec non maneo oliosus,

sed iterum semino, acclpio scripturam Prophetlcam, et ex

ea semino terras et novaha auditorum. Post ha^c semlno
et aha de Evangehcls sermonlbus. Diversa sunt qune semi-
nantur, per totum annum possumus semlnare. Possumus
enim et de Apostohcis Litterls mulla semina jacere. Semper
est quod semlnetur, in omnl nuUum tempns
vita nostra otll

cst : quamdiu resplramus, seminemus. Tantum est, ut in

spirltu seminemus, ut de spiritu metamus vitam aeternam,

« Et manducabitls panem vestrum in saturltale ^. » Nec hoc

ego corporahs esse benedlctionis accipio^ quasl qui custo-
diat legem Del, panem istum communem In abundanlla
consequatur. Quld enim? Nonne impil et scelesli panem
non solum in abundantla, sed et in dehciis comedunt? Ma-
gis ergo si respiclamus ad eum qui dixit Ego sum panis
: «

» vivus qui de coelo descendi, et qui manducaverit hunc

» panem vivet In ajternum % » et advertamus qula qui haec
dicebat, verbum erat quo animae pascuntur : intelhgimus
de quo pane dictum slt in benedlctionlbus a Deo, « Et man-
» ducabltls panem vestrum In saturitate \ » Slmlha iis etiam

Salomon in Proverbiis pronuntiat de justo dlcens : « Justus

» manducans replebit anlmam suam animae aulem impio-
:

» rum in egestate erunt ^ » Hoc si secundum htteriim accl-

plas, qula « justus manducans replet animam suam, anlniae
» vero implorum In egestale erunt,» lalsum vldebltur. Ma-

iis enlm anlmae implorum cum aviditate cibum sumunl, et

1 L( vitic. XXVI, 5. — 2 Ibiciein. — ^ Joan. vi,5). — '' L,«'vitic. xxvi,5. —

•''
i'lOV. XIII, 25.
 IN LEVITICUM HOMILIA XVI. 27 1

saluritati slud(3nt. Jusli auleiii interdum et esuriunt. Deni-

cjue Paulus justus erat, et dicebat : « IJsque ad hanc horam
» esurimus, et sitimus, et nudi sumus, et colaphis cacdi-
» mur*. )) Et iterum dicit : « In fame et siti, in jejuniis mul-
)) tis^. » Et quomodo dicil Salomon, quia « justus manducans
» saliat aniinam suam^?)> Sed si intuearis quomodo justus

semper et sine intermissione manducet de pane vivo, et re-

}»Ieat anirnam suam, ac satiet eam cibo coelesti, qui est

verbum quomodo cx bene-
Dei, et sapientia ejus : invenies
dictione Dei manducet justus panem suum in salietate. « Et
n habitabitis tuti super terram vestram*. Iniquus nunquam ))

tiitus est, sed semper movetur et fluctuat, et circumfertur

omni vento doctrina', in fallacia hominum ad deceptionem
crroris. Justus vero, qui legem Dei custodit, tutus habitat
super terram suam. Scnsus enim ejus firmus est dicenlis ad
Deum : « Confirma me, Domine, in verbis luis ^ » Confirmn-
lus ergo et tutus et radicatus habitat super terram, funda-

lus in fide, quia aedificiiim ejus non est super arenam posi-
liim, neque radix ejus super petram est : sed domus quidem
ejus fundata super terram, planta veio ejus radicata est in
profundo terra?, hoc est, in interioribus animai cjus. Recle
ergo ad hujuscemodi animam dicitur in benediclionibus :

« Et habilabitis tuti super lerram vestram, et dabo pacem

» super terram ^ » Quam pacein dat Deus? istam quam ha-
bet mundus? Negat se istam dare Christus. Dicit enim :

« Meam pacem do vobis, mcam pacem relinquo vobis non :

» sicut hic mundus dat pacem, ego do vobis '. » Negat ergo

se pacem mundi dare discipulis suis, quia et alibi dicit :

«Quid putalis quia pacem veni mittere in terram? non veni

> pacem mlttere, sod gladium \ » Visergo videre quam pa-

1 1 Coi. IV, I i. —2 a Cor. XI, 27. — S

Piov. XIII, 25,— ^ r.cvll. xxvi, 5.
- ' r.s.il. cxix, 28. — <>
Lcvit. XXVI, 5, C). — '
J((an, xiv, 27. — * Luc. xii,
.1, cl MaUli. X, 54.
272 ORIGENIS

cem dat Deus super terram nostram? Si terra sit bona, illa

quae affert fructum centesimum, aut sexagesimum, auttri-

ceslmum, illam pacem suscipiet a Deo quam dicit Aposto-
lus : « Pax autem Dei, quae superat omnem mentem, custo-
» diat corda vestra et sensus vestros *. » Haec est ergo pax
quam dat Deus super terram nostram.
« Et dormietis, et non erit qui vos exterreat^. » Et Salo-
nion in Proverbiis dixit : « Si enim sederis, sine timore eris :

» et si dormieris, libenter somnum capies, et non timebis

» terrorem supervenientem tibi, neque impetus impiorum
» supervenientes ^. » Haec ille dixit de justo et sapiente viro,
et haec in benedictione dicuntur : « Dormietis, et non erit
» qui vos exterreat. » Si enim justus efficiar, nemo me ex-

terrere poterit : nihil limeo aliud, si Deum timeam : « Jus-

» tus enim, inquitj, confidit ut leo %» et ideo non timet
leonem diabolum, nec draconem Satanam, nec angelos
ejus; sed dicit secundum David : « Non timebo a timore

» nocturno, a jaculo volante per diem, a negotio perambu-

» lante in tenebris, a ruina, et daemonio meridiano ^ » Ad-
dit et illud : « Dominus illuminatio mea, et Salvator meus,
» quem timebo? Dominus defensor vitae meae, a quo trepi-
» dabo "?» Et iterum : « Si consistant adversum me castra,

» non timebit cor meum \ » Vides constantiam et virtutem

animae custodientis mandata Dei, et habentis fiduciam liber-
tatis ingenuae. Post haec, «Exterminabo, inquit^ bestias ma-
» las de terra vestra \ » Bestiae, inquil, istae corporales, non
sunt malae neque bonae, sed medium quiddam. Sunt enim
muta animalia. Sed illae bestise mala? sunt spirituales, quas

Apostolus dicit « spirituales nequitias in coelestibus'. » Et

illa est mala bestia, de qua dicit Scriptura : «Serpens autem

'^
Pliil. IV, j. — 2 Lf.y^ XXVI, 6. — 5 Prov. iii , a^i 2.5. — * Id. xxvni , i.

— ^ Psal. xci, 5, 6. — 6 [)yal. XXVII, 1. — ' Ibid. 5. — ^ Levit. xxvi, 6. —

9 Ephcs. VI, lA.
 IN LEVITICUM IIOMILfA XVI. 2/^'

«) erat saplenlior omnlimi bestiarum quae sunt super ter-

» ram^ » Ipsa ergo est liaec mala hestia, quam promiltit Dciis

extermlnaturum se de terra nostra, si ejus mandata ser-

vemus. VIs vldcre et aliam bestiam malam ? « Adversarius
» vesier, inqalt, diabolus sicut leo rugiens circuit quaerens

» quem Iransvoret, cui resistlte fortes in fide*. »Quod si

adhuc plures bestias vis discere, docebit te Esaias proplicta,

qui sub visione quam attltulavit quadrupedum in deserto,

talla quaidam prophetico spiritu de bcstiis loquitur : « In

» tribulallonc, inquit^ et angustia leo, et catuhis leonis :

» Indc et nati aspidum volantiim:), qui portabant super asi-

» nos et camelos divitlas suas ad gentem quae non proderit
» eis ^ » Numquid ullo modo viderl possunt haec de corpora-

libus bcstiis dicta, eliam iis qui valde amici sunt Iltterae?
Quomodo enrm Ico, et catulus leonis, vel aspides volantes

[)Ossunt super camelos et asinos portare divitias suasPSed

cvidenter contrarias potestates daemonum pessimorum Pro-
pheta Spiritu sancto repletus enumcrat, eosque collocare
divitias deceptionum suarum super animas stolidas perver-

sasque, quas camelis et asinis per figuram comparat, desig-

navit. Et iis bestiis ne traderetur anima Deum timens ora-
bat prophela David dicens : « Non tradas bestiis animam
» confitentem tibi''. » « Et exterminabo. inqiiit, bestias ma-
» lignas dc terra vestra, ct pugna non transibit per terram
» vestram ^ » MuUae sunt pugnai quae transeunt per terram
iioslram sl Icgem Dei non custodimus, nec praecepta ejus
servamus. Redeat unusqulsque ad animam suam, et ipsc se
iiterna recordatione discutiat, et videat quomodo terra nos-
ira, id est, caro nostra, nunc spiritu fornicationis, nune
irae et furoris urgetur, nunc avaritiae jaculis agltatur, nunc

'
(Jrn. III, i. — ^ i Prl. v,S. — * I.s;n. xxx, G. — ''
l*.salm. ixxiv, 19. —
p Lcvit. XXVI, 5, 6.

IX. a8
2-74 ORIGENIS

telis pulsatur invidiae, nuiic spiculis libidinis terebratur, et

in quibuscumque concupiscit caro adversum spiritum, et

spiritus adversus caruem, internis praeliis semper agitatur.

Quid autem dicam de cogitationum pugnis, quas cordi nos-
tro suggerit inimicus, ut nos exuat a fide Christi et ab spe
vocationis nostrae? Cum enim afllictiones tentntionum et

molestias saeculi suscitaverit nobis, consequenter jam sug-

gerit cogitationi, ineptum esse haec tolerare
superfluum et

pro Christo, mullo esse melius securam et sine perseculio-

nibus vitam ducere. Haec sciens ct Apostolus Paulus dice-
bat : « Cogitationes destruentes, et omnem allitudinem ex-
» tollentem se adversum scientiam Christi ^ » Qui ergo
divina praecepta servaverit, et mandata ejus custodierit, et

fecerit ea, hanc pugnam et haec bella non patitur, sed

Deus aufert ea de terra ejus, et non sinit ea transire per

animam justi. « Et persequemini inimicos vestros ^. » Quos
inimicos, nisi ipsum diabolum et angelos ejus, et spiritus
malignos, et daemonia immunda ? Persequemur ea non so-

lum ut a nobis ipsis effugemus, sed et ab ahis quos incur-

sant, si divina praecepta servemus. « Persequemini, inquit,
» inimicos vestros, et cadent in conspectu vestro morte^ »

Si conterat Satanam sub pedibus nostris velociter Deus,

cadent inimici in conspectu noslro morte. Cujus morte?

Ego arbitror quod nostra : si enira nos mortificemus mem-
bra nostra quae sunt super terram, fornicationem, immun-
ditiam, si hanc mortem inferamus membris nostris, ilH ca-

dent in conspectu nostro. Quomodo cadent in conspectu

nostro ? Si tu justus sis, cecidit injustitia in conspectu tuo;

si castus, cecidit hbido; si pius, etiam ipsa impietas corruit

ante te.

« Et persequentur ex vobis quinque centum, et centum

1 % Cor, X, 5. —
• 2 L«vit. XXVI, j, — ^ Ibid.
 IN LEVITICUM IIOMILIA X7I. 2^5
» cx voLis persequentur multa millia \ » Qui sunt isti quin-
que qui possunt persequi centum ? Quinque numcrus et in
laudabilibusponituretinculpabilibus. Quinquesunt sapien-
tes virgines, et quinque insipienles^ Sic ergo et centenarius

numerus ad utramque partem accipi potest. Si itaque nos

simus ex quinque laudabilibus, id est, ex quinque saplenti-
bus, persequeuiur insipientes centum. Si cnim sapienter et
probabiliter pugnemus in verbo Dei, si prudenler de lege
Domini disseramus, convincimus et fugamus infidelium
mullitudinem. Sicut enim quinque numerus et sapicntes
indicat et insipientes, ita et ccntenus numerus et fideles

indicat et infideles. Nam et sub centenario annorum nu-

mero Abraham Deo credidisse, et justificatus esse descri-

bitur, et « peccator qui moritur centum annorum maledic-

» tus crit\ » Et hic centum infideles a quinque sapientibus
efFuganlur, et rursum centum iidelcs, non tain numero cen-
tum quain perfcctione signati, multa millia infidelium per-
sequentur. Fugant euim fidelcs doctores innumcros dccmo-
nes, ne animas credcntium antiqua fraude dcciplant. « Et
» cadcnt inimici vestri in conspcctu vestro gladlo \ » Qui
sint inimici supra dlximus, quo autem gladio dicantur ca-
dcre, rcquiramus. Aposlolus Paulus nos docet quis sit hic
gladius, cum dicit : « Vivus cnlm est sermo Dei, et eflicax,

» ct penctrabilior omni gladio utrinquc aculo, pertingens

» quoquc usquc ad compagcm animfe ac spiritus, membro-
» rum quoque ct mcdullarum, et est discrclor cogilatio-

» num cl inlcntionum cordls ^ » Hic est gladius cujus acie

cadunt inlmlci noslri. Scrmo namque Dci est qui prostcr-

nit omnes inimicos, et ponit eos sub pedibus suis, ut subdi-

tus fiat omnis mundus Deo, Vis adhuc ct de alia epislola

* ]jv\\[. xwi, 8.-2 Madh. XXV, ?.— ? Isni. i.xv, 20. — ''
Lcvit. xxvi, 8.
- ^ Uch. IV, I 2.

18.
2^0 ORlGlilVIS

PauU dlscere, qula gladlus sermo Del slt? Audl eum cum
arma praeparat mllltlbus Christl, quomodo dlcit : « Et ga-
» leam salutls acclpite, et gladium spirltus quod est verbum
» Dei, per omnem orationem et obsecratlonem * ; » evlden-
tlssime per haec pronuntians, quia per verbum Dei, quod
est gladius utrinque acutus, cadent inimlci nostri in con-

spectu nostro. « Et respiciam super vos, et augebo vos ^. »

Plenum beatitudinis est hoc ipsum, si quem respicial Deus.

Vis vldere si respiclat Deus ad hominem, quanta sit salus?

Petrus ahquando pene perierat, et ex consecratione Aposto-

licl numerl diabolo per os ancillae pontificis inspirante fue-

rat ereptus : sed ubi respexit ad eum Jesus tantum, ubi ad

eum placidi vultus ora convertit, statim reversus in semot-

ipsum, et prolapsum de praecipitlo revocans pedem, « flevit,

)) inquit, amarissime ^ » atque ita respectus a Deo, locum

suum flendo receplt, quem aegando perdiderat. «Respiciam

» ergo, inquit^ super vos, et augebo vos ^. » Tanquam si sol '

respiciat segetem et afferat fructus, quam utlque si non re-

spexisset, infructuosa mansisset : ita Deus segetem cordis

nostri respiciens, et radiis nos Yerbi sui illuminans, auget
nos et multiplicat, ut ultra jam non simus parvuli, sed
inagni efficiamur, sicut magnus factus est Isaac, et magnus
factus est Moyses, et magnus Joannes. « Et statuam testa-
» mentum meum voblscum \ » Vide quantae promissiones
promittantur, si mandata servemus. « Statuam, inquit, tes-

» tamenlum meum vobiscum, et manducabitis velera, et ve-

» lera veterum, et ejicietls vetera a conspectu novorum ^ »

Quomodo novorum? Velera

ejicimus vetera a conspectu
habuimus Legem et Prophetas, velera autem veterum, ea
quae ante Legem fuerunt ab Initio, cum mundus factusesf.

* Ephes. VI, 17. — 2 Levit. xxvi, 9.

— ^ Maltli. xxvi, -b. — ^»
Levit.
XXVI ,9. — 5 Ihid. — 6 Ibid. 10.
 lA IJiVlTICUiM IIOMILIA XVI, 277
Veiierunt Evaiigclia iiova, venerunt et Apostoli. A conspeclu
horuni ejicimus vetera? Quoinodo ea ejicimns? Legem se-
cundum litteram ejicimus, ul statuamus legem secundum
spiritum. Possumus et hoc modo dicere Anlequani venirel :

homo de coelo, et nasceretur homo coeleslis, eramus omnes

terreni, et portabamus imaginem terreni; sed ubi venit
homo iiovus, qui secundum Deum creatus est, ejicimus a
conspectu ejus vetera, deponentes veterem hominem, et in-

duentes novum, qui secundum intcriorem hominem reno-

vatur de die in diem. «Et ponam tabernaculum meum in

» vobis^ » Si hoec habemus in nobis quae supra dicta sunt,

si abjecto vetere homine innovatum est cor nostrum, venit
ad nos Deus, et habitat in nobis, qui dixit : « Et ponam ta-
» bernaculum meum in vobis, et non abominabitur vos ani-

» ma mea Non nos abominabitur anima Dei, si observe-

^. »

mus ea quae scripta sunt. Verumtamen velim requirere quid

est anima Dei. Numquidnam putabimus quia Deus habeat

animam sicut homo ? Absurdum est hoc sentire de Deo. Ego

autem audeo et dico quia anima Dei Christus est. Sicut enim
verbum Dei est Ghristus, et sapienlia Dei, et virtus Dei; ita

et anima Dei est. Et hoc modo dicitur, quia « non vos abo-
» minabitur anima mea, id est Fiiius meuSj, sed ambulabo
» inter vos ^ » Non mihi videtur quod hoc promillat Deus,
quia in terra Judaeorum ambulaturus sit; sed quia si quis
mcruerit ita puri esse cordis ut Dei capax sit, in eo se dicit
ambulare Deus. « Et vos eritis mihi populus, et ego Dominus
» Deus vester, qui eduxi vos de terra yEgypti, cum essetis

» servi, et contrivi jugum vinculi veslri \ » Vere eduxit nos

Deus de domo servitutis; servi enim eramus peccati, quia
« omnis qui peccat servus est peccati ^
: » Et contrivit vincu-
'
lum jugi nostri, jugi cpiod imposuerat supra cervices nostras
* li«>v. xxvi, 1 1. — 2 ih. _ 5
ib. j3, — /.
ii-j^ ,2j i5. — &
Joan. vm, 54.
278 IN LEVITICUM HOMILIA. XVI.

ille qai iios in captivitatem duxerat, et peccatorum vinculis

colligarat. Gontrivitergo peccati vinculum,et jugum nostra^
captivitatis excussit Dominus noster Jesus Ghristus, et suum
nobis suave jugum fidei et charitatis, et spei, ac tolius sanc-
titatis imposuit. Ipsi gloria in aeterna ssecula saeculorum.
Amen.
 ORIGENIS
IN NUMEROS
HOMILIiE.

PROLOGUS RUFINI INTERPRETIS

AD URSACIUM \

Ut verbis tibi, frater, beati martyris loqjiar, bc/ie admones,

Donate charissimc. Nam et promisisse me memini, ut, si quse sint
Adamantii senis in lcgem Moysi dicta colligerem, atque ea latino
sermone noslris legenda transferrem. Sed reddenda pollicita-
tioni non tempestivum, ut ille ait, sed tempestuosum nobis tem-
pus ac turbidum fuit. Quis enim ibi stylo locus est, ubi hostilia
tela metuuntur, ubi in oculis est urbium agrorumque vastatio,
ubi fugitur per marina discrimina, et ne ipsa quidem absque
melu habentur cxilia? In consj)ectu elenim, ut videbas etiam
ipse, nostro IJarbarus, qui Regino oppido miscebat incendia ,

angnstissimo a nobis freto, ubi Italiae solum Siculo dirimilur,

arcebatur. In his ergo posito, quje esse ad scribcndum securitas
potuit, et praecipue ad interpretandum, ubi non ita proprios ex-
pedire sensus, ut alienos aptare proponitur? Tamen si qnae nox
animos minore metu hoslilis concussit excidii, et breve saltem
lucubrandi otium dedit, quasi ad solamen maloriim levandae-
,

que ])eregrinationis gratia, quDscumquc in IVumerorum libro,

sive homiletico slylo, sive etiam ex his qune Excerpla appellan-
tur scrij)ta reperimus, haec, perurgente te, Romana, ut po-
tuimus, voce ex diversis in unum ordinem collecta digessimus,
te quoque ipso in quamplnrimis juvante, Ursaci, uostrum labo-

rem, diuu nimis cupidus, pueruli uotarii tardum putas esse mi-
* Torn. I l. p. 275 (!l srqf|.
28o ORlGEWI^i

nisterium. Scire lamen te volo, frater, quod haec lectio vias qui-
dem aperiat intelligentiae, non tamen singillatim cuncta qiiae scri-

pta sunt discerat, ut in explicationum libris legisti ;

quo scilicet
otiam iector non reddatur otiosus, sed pungat cor suum, sicut
scriptum est, et producat sensum, et audito verbo bono, ut sa-
piens adjiciat ad iiiud. Igitur, ut possum, quae injunxisti expli-
care contendo. Jam enim ex omnibus quae in Lege scripta repe-
ri, solae, ut puto, in Deuteronomium desunt oratiunculae, quas,
si Dominus juverit et sanitalem dederit oculis, cupimus reliquo
corpori sociare : quamvis amantissimus filius noster Pinianus,
cujus religiosum coetum pro amcre pudicitiae profugum comita-
mur, injungat et alia. Sed orate communiter ut adsit Dominus,
et temporibus pacem Iribuat, gratiam laborantibus donet, et
fructum operis nostri in profeclum legentium promat.

HOMILIA r.

Introductio generalis.

Diviais numeris ^ noii omnes digni sunt ; sed certis qui-

busque praerogativis designantur hi qui intra numerum Dei
debeant comprehendi. liujus aulem rei evidens indicium
conlinet Hber hic, qui scribitur Numerorum. In quo refer-

tur quod ex pra^cepto Dei neque muHeres deducantur ad

numcrum, fcemlnea; slne dubio infirmitatis obstaculo; ne-
que servorum quisquam, utpote vita morlbusque degene-
res. Sed ne /Egyptlorum quidem uUus ex iis qui erant ad-

mixti numeratur, profecto ut allenigenae et barbari : sed

soll numerantur IsraeiltaB, et Isti non omnes, sed a vlginli

annls et supra. Nec sola aetatls habetur observatio, sed quae-

ritur sl et aptum bellls robur ostendat : deslgnatur enlni
pe.r verbum Del, ut numeretur omnls qui procedit in vlr-
tute Israel. Non ergo sola aetas, sed et vlrtus in Israellla re-
iTom. II, p. 275 et seqq. — ^N. 1.
 IN ^UAJKROS HO.MILIA I. ?. (S I

(juirilur. Puerilis actas iion numeralur, nec apla divinis caf-

culis ducitur, nisi forte primogeniti sint, aut sacerdolali
vel Levilica stirpe descendant. Isli soli in pueris adducun-
lur ad numerum. Foeminarum vero nulla prorsus adduci-
lur. Et quid videtur ? Possunt haec vacua esse mysleriis?....
Docet me praesens lectio, quod si transcendero puerilis jjeta-

lis insipientiam, si desiero parvulus esse sensibus, et vir

effectus deposuero quae sunt parvuli; si, inquam, efTectus
fuero juvenis, et talis juvenis qui vincam mallgnum : aptus
videbor iis de quibus scriptum est, « omnes qui procedunt
» in virtute Israel*, »et dignus divinis numeris computabor.
Donec autem inest alicui nostrum, vel puerilis et lubricus

sensus, vel foeminea et soluta segnities, vel yEgyptios geri-

mus et barbaros mores, haberi apud Deum in sancto et con-
numero non meremur. Innumeri enim apud Salo-
secrato
monem dicuntur esse qui pereuut, numerati autem omncs
illi qui salvantur. Et vis tibi ostendam quia sanctorum nu-
merus habetur apud Deum? Audi quomodo de astris qui-
dem coelestibus dicit David : « Qui numerat midtitudinem
') stellarum, et omnibus eis nomina vocat ^. » Salvator vero
non solum discipulos suos electos sub numero statuit, ve-

rum et capillos capitis eorum dicit esse numeratos, ait enim :

« Vestri autem etiam capilli capitis numerali sunt^ »

« Et locutus est*, imfulty Dominus ad JMoysen in deserto

» Sina *
: » illa scilicet omnia quae superius compendiosa nar •

ralione comprehendimus, ubi praecipitur numcrari a viginli

annis et supra omnis qui procedit in virtute Israel. Si quis
ergo procedit in virtute, ipse numeratur, et non in quali -

cumque virtute, id est, non in /Egyptiorum virtule, nequo

in Assyriorum iicque in Griecorum, sed in virtute Israiil,

< ^mii. I, '>.—- I'sal. rxi.vii, j.— ^'

.M:il(li. x, 7)0.

'»
>. 2,:>. p. 276, ?-j.
» JNum. I, 1.
282 oniGEivis

ipse luiiiieratur apud Deum. Est enim viitus aiiimi, quam

Graecorum philosophi docent; sed haec non pertinet ad nu-
merum Dei : non enim pro Deo, sed pro gloria exercetur

humana. Est ct Assyriorum virtus, est Ghaldaeorum, qutne in

astrologiae studiis praedicaLur ; sed non est ista virtus Israe-

htica, et ideo non pertinet ad Deum. Est et ^gyptiorum

virtus in ea quam dicunt secreta sapientia, sed haec non ad-
jungitur ad calculum Dei. Sola apud Deum virtus Israeh-

tica numeratur. Haec est illa virlus quae a Deo docetur, quae
per Scripturas divinas discitur, quse per fidem EvangeU-
cam et Apostohcam Iraditur. Et ideo dicit ut ilh soh nu-
merentur, qui progrediuntur in virtute Israel. Sed et illud

consideremus, quid est quod non stalim ut egressus est de

-^gypto populus numeratur; adhuc enim persequebatur
Pharao.^Sed nec cum mare Rubrum quidem transiens ve-
nit in desertum dicitur numerari; nondum enim lentati,

nondum ab hoste fuerant impugnati. Gonfligunt adversum

Amalech, et vincunt : sed nec tunc quidem numerantur.
Non enim sufficit ad perfectionem tendenti una victoria.

Mannae accipiunt cibum, poculum de sequenti hau-

et aquae
riunt petra : sed neque tunc numerantur. Nondum enim in
his ea quae numeris apta ducuntur adoleverant. Taberna-
culum testimonii construitur, sed nec in hoc quidem nu-
merandi popuH tempus advenit. Lex per Moysen datur, sa-

crificiorum mos traditur, purificationum ritus docetur,

sanctificationum leges et sacramenta conduntur; et tunc
ad numerum ex praecepto Dei populus adducitur. Describe
haec, o auditor, in corde tuo duphciter, et tripliciter. Vide

quanta tibi transeunda sunt, quanta toleranda, quotprofec-

libus, quot tentationibus, quot praeliis pugnandum tibi est

et vincendum, ut possis ad divinum numerum pertinere, ut

in computo ah'quo habearis apud Deum, ut inter sanctas tri-

bus annumerari dignus habearis, ut visilari possis, et per

 IN NUMEROS IIOMILIA I. 283

Dei sacerdoles Aaron et Moysen numerorum censibus as-

cribi. Suscipicnda tibi est primo lcx Dei, lex Spiritus san-

cti, offercnda sacrificia, cxplendae purlficalioncs, pcragenda

cuncta quailex Spiritus docet, ut possis aliquando ad Israe-
iiticum numerurn pertincre.
Ego adhuc amplius aliquid intueor in hoc Numcrorum
libro mystcrii. Ratio enim tribuum, et distinctio ordinum,
societas familiarum, atque ordinatio cuncta castrorum, in-

gentium mihi sacramcntorum prodit indicia : Aposlolo no-

bis Paulo spiritualis intclligentia) semina respergente. Et
age, jam quid omnis haec numcrorum ratio, quid ordinum
diversitas intelligcntiae inysticae contineat, vidcamus. Ex-
pectatio certa nobis est resurrcctionis mortuorum, cum hi

qui vivuiit, qui rcliqui sunt, non praevenient in adventu

Christi eos qui dormierunt, sed simul cum eis juncti et so-

ciati rapicntnr in nubibus obviam Christo in aera, terreni

scilicet hujus loci corruptelam ct mortis habitacula dese-
rentes, sive omnes in acrc, ut Paulus proniintiat^ perman-
suri, sive ctiam aliqui ad paradisum aut alia qujfilibet ex
multis mansionibus qua3 apud Patrem sunt Iransferendi
loca. Diversitas autcin translationis, ct gloria ex mcritis
sine dubio et actibus uniuscujusque praestabitur, et erit

unusquisque in co ordinc quem sibi gestorum merita con-

tulerint : sicut et idem Paulus protestatur dicens de rcsur-
gentibus : « Unusquisquc autem in suo ordine^. » Hinc ergo
accidet in resurrcclione, ut unusquisque aut in tribu Ruben
spiritualibus indiciis ascribatur, ob hoc profeclo quod ali

quid in moribus, actibus aut vita ipsi Ruben simile et con-

sanguineum habuit. Alius autcm in Iribu Symeon, fortassis

pro obcdientia. Alius in tribu Levi, credo qui bene praefuit

sacerdolio, vcl qui bene minislrans gradum sibi bonum ac-
quisivit. Alius in tribu tTuda, non dubito quod is qui regios
* 1 TImss. IV. — ''
1 Ccr. XV, 2.").
284 ORIGENIS

spirilus gessit, el bene rexit populum qui iiitra se est, sen-

suum scilicet mentis et cogitationum cordis. Sed et singu-

lis cjuibusque tribubus unusquisque sociabitur pro his quae

ad unamquamque earum, vel in actibus cognata vel in mo-
ribus habuit. Erunt ergo hujusmodi quidam ordines in re-

surrectione mortuorum, sicut designat Apostolus : quorum

ordinum typus in hoc hbro et figura praeformari mihi vide-
tur. Sed et illud quod consociatione quadam tribuum et

connexione, castrorum positio et metationis ordo descri-

bitur, pertinet sine dubio ad ahquem in resurrectione mor-
iuorum statum. Quod tres ad orienlem collocatse dicuntur

tribus, tres ad occidentem, tres etiam ad meridiem, et tres

uitimae ad aquilonem, qui durus dicitur ventus; sed et'

quod tribus Juda, quae regahs est, ad orientem statuitur,
ex qua ortus est Dominus noster, non puto otiosum et quod ,*

Isachar huic jungitur, etZabulon, et quod in quatuor par-

tes trinus iste numerus ordinatur. Quae quamvis positionum
suarum omnes tamen intra tri-
diversas habeant quahtates,
nitatis numerum continentur. Et quod per totas has qua-j

taor partes in unum numerum coUigitur eadem trinita&

semper, pro eo sine dubio quod sub uno nomine Patris et
Fihi et Spiritussancticensentur omnes qui ex quatuororbis
partibus venientes invocant nomen Domini, recumbente&|
cum Abraham et Isaac et Jacob in regno Dei. Haec a nobis
generaliter indicata sint volentibus totius sacri hujus volu-
minis continenliam mysticam breviter comprehendere, uti

ex his intelligentiae spirituali» occasione suscepta unusquis-

que et in reliquis similem, aut etiam si cui amplius Deus
revelat, superiorem et excelsiorem persequatur indaginem.
Ego enim vere imparem me judico ad enarranda mysteria
quae liber hic continet Numerorum, multo autem inferio-
rem ad iila quae Deuteronomii volumen includit. Et ideo
festinandum nobis est pervenire ad Jesum, non illum 11-
 IN NUMKUOS IIOMII.IA I. 2 85

Jiiiin Nave, sed ad Jcsum Ghristum. Prius lamen paedagogo

utenles Moyse, et apud cum rudinienta infantiac dcponen-
les, sic tendainus ad pcrfectionem Ghristi. Moyses enim non
multa bello compressit. Jesus autcm bclla quidcm uiiivcrsa
compescuit, pacem vero omnibus dcdit, ila ut scriptum

sit, quia « cessavit lerra a bcllis*. » Terra rcpromissionis,

lerra haereditatis, terra quse fluit lac et mei, ab Jesu distri-

builur. « Bcali enim mites, quia ipsi per Jesnm haeredita-

» bunt terram ^. » Scd ct ipsius distributionis invenies typos

ct imagines proccessisse. Non enlm otiosum est quod ahis

ultra Jordanem terra dividitur, ahis intra Jordanem, et ahis

primis, aliis vero secundis, nonnulHs etiam lertiis; et sic

per ordinem hacreditas terrae dividitur : ubi unusquisque
requiescat sub ficu sua et sub vite sua, et non sit ultra qui

oxterrcat^ Quae cuncta magnificis praesignata mysteriis,

ipse Dominus Jesus in die adventus sui non jam pcr spe-
cuhim et in aenigmate, sed facie ad faciem in veritate com-
plebit unicuiquc, secundum quod ipse noverit merila sin-

gulorum, qui cognitor cordis est, cui gloria et imperiuni

in saecula sneculorum. Amen.

HOMILIA IP.

De ordine ct collcUione castrorurn \

I. Prima Numerorum lectio docuit, quod exercifus Dci

qui exivit de terra iEgypti,el iter egit per desertum, visi-
latus sit, hoc est, numeratus per Moysen et Aaron, ac per
singulas quasque tribus sequestralus, cerlo sub numero rc-
1 .Tos. XIV, i5. — 2Maiili. V, /|. — >
Zacli. i;i, lo,
''
Tom. 1 1, p. !-- v\ s('q(].
•^
Niim. II.
28G ORIGEM*

censltus sit : quod nos velut cuin tota siiiiui libelli couti-
nentia exponentes,formam diximus esse perscriptam quo-
modo populus Dei egrediens demundi hujus ^gypto, et ad
lerram repromissionis, id est, vel ad virtutum locum, vel
ad regni coelorum gloriam hoereditatemque festinans, ordi-
nibus quibusdam, et meritorum gradibus deducatur. Et
per ha3C ostendimus futurorum bonorum magnificentiam
in Legis imaginibus adumbratam. Nunc vero lectionis hu-
jus inilium quae hodie recitata est, edocet nos qualiter ab
his qui Deo mancipati sunt, nec implicant se negotiis se-

cularibus, componatur ordo castrorum. Ait enim : « Et

locutus est Dominus ad Moysen et Aaron, dicens Homo :

» secundum ordinem suum, et secundum signa sua, et se-

» cundum domus familiarum suarum castra collocet; filii
» Israel ex adverso in circuitu tabernaculi testimonii con-
» fidant^ » Moyses dicit : Homo secundum ordinem suum,
et secundum signa sua, et secundum domos familiarum
suarum incedat in castris; et Paulus dicit « Omnia ho- :

» neste et secundum ordinem fiant ^ » Et non tibi vide-

tur unus esse gpiritus Dei, qui et in Moyse loquitur et in

Paulo ? Secundum ordinem Moyses incedi mandat in cas-
tris secundum ordinem cuncta geri in Ecclesia praecipit
:

Pauhis. Et Moyses quidem, qui Legi ministrabat, in castris

custodiri ordinem jubct : Paulus vero, tanquam Evangelii
minister, non solum in actibus, sed in ipso habitu, ordina-

tum vult esse Christianum ; et ideo dicit : « Mulieres simi-

» liter in habitu ornato'. » Unde ego arbitrcrquod non so-
lum in officiis et habitu servari ordinem volunt, sed dant
intelligi quod sit aliquis etiam in anima ordo, de quo dica-

turquod unusquisque incedere debeat secundum ordinem

suum. Qui ordo praecipue quidem ex operum fructu indi-
catur; nihilominus autem et ex magnificentia sensuum.
1 Nnm. II, 1, ?.. — 2 1 Cor. xiv, /\o. — ^ Tit. ii, 5.
 IN KUMI2UOS IIDMILIA 11. 287
Naiii sacpc accidit iit is qui huinilcm scnsum gerit et ab-
jcctum, ct qui tcrrcna sapit, excclsum saccrdotii gradum,
vcl calhcdrani docloris insidcat; ct ille qui spiritualis cst
ct a tcrrcna convcrsationc tara libcr ut possit examinare
omnia, ct ipse a ncmine judicari, vci infcrioris minislcrii
ordincm tencat, vcl ctiam in plebeia muititudine relinqua-
tur. Scd hoc cst et Lcgis ct Evangclii statuta conlcmnere,
ct nihil secundum ordinem gercrc. Sed et unusquisque nos-
trum si de cibo et potu sollicitus sit, et omneni curam in
rcbus ScTcuIaribus gcrat, unam vcro aut duas horas cx inte-
gro die etiam Dco dcpulct, et ad orationem veniat in cccle-
siam, vel in Iransitu verbuni Dei audiat, pra^cipuam vero
curam crga soliicitudincm saeculi et ventris expendat : iste

non complct mandatum quod dicit, ut homo secundum or-

dinem suum incedat, vel quod dicit, ut omnia secundum

ordlncm (iant. Ordo est enim statutus a Ghristo, quaerere

prius regnum Dei et juslitiam ejus% et crcdcre quod secun-

do loco haec nobis apponantur. Homo ergo secundum ordi-
nem suum incedat. Putasne qui sacerdotio funguntur, et in
saccrdotali ordine gloriantur, secundu mordinem suum in-

cedunt, et agunt omnia quae illo ordinc digna sunt ? Simili-

tcr aulcm et diaconiputas s»^cundum ordincm ministerii sui

incedunt? Et unde est quod saepe audimus blasphcmare ho-
mines, et dicere : Ecce qualis episcopus, aut, Qualis pres-

byter, vcl, Qualis diaconus? Nonne haec dicuntur ubi vel

saccrdos vel minister Dei ausus fucrit in aliquo contra or-

dincm suum venire, ct aliquid contra sacerdotalcm vel Le-

viticum ordinem gcrere? Quid autem et de virginibus di-

cam, aut de contincntibus vel omnibus qui in professione

religionis videntur ? Nonnc si quid inverecundum vel petu-

lans, si quid protervum gesserint, arguit eos continuo Moy-
I ses et dicit :
« Homo secundum ordinem suum inccdat ? » Ag-
* Malth. VI, 20.
ti88 ORIGENIS

noscat igilur unusquisque ordineiii suum, et quid dignum

sit eo ordiae quem suscepit intelligat, et ita libret actus

suos, ita eliam sermonem, incessum quoque ipsum et ha-

bitum moderetur, i*t cum ordinis sui professione conveniat,
ne audiat dici ad se a Deo, quia « Propter vos nomen meum
» blasphematiir inter gentes*. »

II. Quid autem sit quod dicit, et secundum signa sua,

vid^amus. Ego puio signa esse ea, quibus uniuscujusque
proprietas designatur : verbi gratia, omnes quidera homi-
lies similes sumus, sed est propria quaedain uniuscujusque
distinctio, vel in ipso vultu, vel in statura, vel in positione,

vel in habitu, per quae (verbi gratia) Pauhis quia Paulus sit

designetur, et Petrus quia Petrus sit et non sit Paulus. In-

t€rdum^.utem etiam iion videntibus uniuscujusque signi di-

versitas datur, ut ex voce et loquela agnoscat illum esse vel

illum qui loquitur; et secundum suae proprietatis signum
unusquisque etiam sine corporaU visione cognoscitur. Hoc
modo arbitroresse etiam in animis signa diversa. Et alterius
quidera anirai motus leniorest, raitis,placidus, tranquiUus,
a^quahs; alterius turbidus, elatus, asperior, incitatior, pe-
lulantior : ahus circunispectus, cautus, providus, solhcitus,
impiger; ahus desidiosus, remissus, neghgens, incautus. Et
in his alius plus, ahus minus. Et audeo pronuntiare, quia
fortassis quanta in specie vuhus inest diversitas hominibus,
lanta et in animis invenitur esse differentia. Sicut et sa-
pientissiraum Salomonem memini quodam b co dicenlem :

« Sicut diversi sunt vultus vuUibus, ita et diversa sunt

» corda hominum. » Sed unusquisque ( ul ait Moyses) se-

cundum signa sua incedat; id est, ne his cujus humiiia el

despecta sunt sign©, elatior incedat, vel ahior quam ani-

morum suorura signa deposcunt. Et ut adhuc araphus di-

versitatis signorum ralio clarescat, adderaus etiam haBC.

1 Hom. II, S4.

 IN NUMEROS IIOMILIA II. 289
Orrjncs qni littei^as norunt, ccrtum cst quod viginti quatuor
sigraica, vij^inli tria si latina litterarum clementa didicerint,
et ex his omnia qua^cumque scribenda sunt, scriLunt. Aliud
tamcn signum (verbi gratia) alpha quod Paulus scripserit,

habet, ct aliud quod Petrus : et sic per singulos homines

qui litlcras norunt, divcrsa scribendi per singulas quasque
hlteras signa rcpcries. Unde et chirographa singulorum ma-
nibus scripta, propriis quibusdam signis et indicils agnos-
cunlur : et cum sint elementa eadem, est tamen in ipsa si-

mililudine lilterarum multa dissimllitudo signorum. Igitur

si integre tibi propositae rci patuit exemplum, veni nunc
ad motus mentis el animorum, quibus ad allquid conci-

tantur gerendum. Intuei^o singulorum virorum chirogra-

pha et vide quomodo (verbi gratia) animus Pauli proposuit
caslitatcm, et aiiimus nihilominus Petri ; scd est propria
quacdam caslitas Pelri, et alia castltas Pauli, etlamsi una
eademque videatur. Denique allerius ipsorum lalls castltas

est, qua3 requirat macerari corpus suum, et subjicl servi-

tuti, et quai adhuc dicat : « Castigo corpus meum, ne forte

» alils pra^dlcans ipse reprobus inveniar* : » allerius autem

caslitas talis est, quae istud forte non limeat. Simililer et
justitia habct aliquid proprietatis in Paulo, habet et in Pe-
tro. Eodem modo et sapienlia caetcrfequc vlrtules. Quod si

etiam in his nominibus qua3 excmpli causa posuimus, po-

lcst fieri ut cum unum sint per spirltum Dei, sit tamen ali-

qua diversitas in ipsarum proprietate virtutum, quanto ma-

gisrcHqui omnes homines propria quocdam signa in molibus
'
animorum, et animne virtutibus gerunt? Quae Moyses mys-
llcn ralione perspiciens, scribit in Legc, ut unusquisque se-

cuudum signa sua incedat in caslris. Potest autcm fieri ut

itmulalionc opcruui bonorum ab infcrioribus signis, ad nie-

liora ct magnificentiora veniamus. Si enim recte a nobis in-

1
I (".01. i\, >-

IX. 19
V.()0 ORIGEMS

tellectum est, ha?c omnia quvct in Lege scripta sunt, formas

esse futurorum bonorum, et illius soeculi cjuod ex resurrec-

tione mortuorum speramus\ certum est ulique quod si ia

praesenti vita habuerimus studium meliorum, et secundum

Apostoli exemplum posteriora oLliviscentes ad ea qua? ia
ante sunt extendamur ^ : in resurrectionc mortuorum, ubi
sicut stella ab stella differt in gloria, ita et uniuscujusque

merita refulgebunt, poterimus utique ab inferioribus ad

meliora signa et fulgentiora transferri, et splendidioribus
sideribus exsequari. Atque intanlum potest natura humana
in hac vila proficere, ut in resurreclione mortuorum non
sohmi stellarum gloriae, sed et solis splendori valeat ex-
aequari, secundum quod scriptum est, quia « justi fulge-

» bunt in regno Dei sicut soP. » Hinc ergo est, quod et in

inferioribus dicit Secundum signa sua, per domos fami-

: «

» liarum suarum ^. » Quod dicit, « per domos familiarum

» suarum, » in graeco idem sermo posilus est, quem et ibi
Aposlolus dicit, ubi ait : « Hujus rei gratia cnrvo genu
» mea ad Patrem Domini noslri Jesu Christi, cx quo omni
» paternitas in ccelo et in terra nominatur \ » Quas ergo
hic Paulus paternitates dicit, ibi familias posuit latinus in
terpres ; sed unus atque idem sermo habetur in grcTco. Istc

sunt ergo paternilates vel familiae quas Paulus quidem

ostendit in coelis, Moyses i*uiem sub Iiguris
describit in terris secundum quas incedere nos monet,
:
adhuc
ja

legalibu' 1
ut

possimus ccelestibus paternilatibus sociari. Sunt enim ( ul

Paulus superius pronuntiavit ) sive fumiliae istae dicendie

sunt, sive paternitates in coolo, ex quibus forte est et illa

quam in alio loco nominat idem Paulus Ecclesiam prinii-

tivorum ascriptam in cnelis^ : cui nos eveniet sociari, si so-

cundum ordinem incedamus, et omnia secundum ordincm

1 Hebr. x. — ^ i Cor. xv.— ^ MaUh. xiii, 45. — ^ Niini. ii, a. —^ Eplics.
jii, i/).. ~- ^ Hebr. xvi.
 IN NUMEROS IIOMILIA 11. 2'Jl

freramus. Si nlhll inordlnatiim, nlhll inquietum, nihll inho-

nostum Invcnlatur in nobis, lunc et slcut flrmamcntum rc-
splendehlmus, et slcut stellte ct sol ipse refulgcbimus iii

regno Dci, pcr Chrlstum Domlnum nostrum, cul est gloria

ct imperlum In soccula sa^culorum. Amen.

IIOMILIA III \

Dc, assumptione Lei>itarum 2.

I. Scrlptum cst de manna, quia sccundum tempus iliud

si quls id ita assumpslsset ut pracccpcrat Deus, nulrlrctui
ex eo; sl quls vcro contra praiccptum Dcl, et contra statu-
tum dlvlnltus inodum voluisset assumere, non fruerctur eo
ut vltali clbo, sed vermes cbulilrcnt ex eo. Et ita fiebat, uL
una atque eadcm spccics mannai allls quldcm vermes ct pu-

trcdlnes gcncraret, ailis vero salubrem cibum coiifcrret, et

vita) necessarlum. Igltur ct nostrum manna vcrbum Dei est,

ct apud nos crgo sermo Dci aliis ellicitur ad salutem, allis

cedlt ad pcenam. Et proptcr lioc arbitror quod ipsc Domi-

nus et Salvator,qui est vivum Dci verbum, diccbat « In \\\- :

» dlciumcgo vcnl inhuncmundum, utnon videnlesvidcant,

» ct vidcnles cajci llant \ » Quanto mcllus esset nonnuilis

(l omnlno nec audlrc vcrbum Dcl, quam audlre cuni malitla,

|! vel audlrc cum hypocrlsi. ]\IeHus autcm dicimus ad corapa-

rallonem maiorum. Vere autcm mellus, ct vcre rectlus ac
perfcctius cst, ut qui audit vcrbuui Del, audlat cordc bono
A ct sunpllci, nudiat corde reclo cl parato, ut quasi in terra

\\ bona fructliicet et crescat. Ha^c In prajfatlone diximus pro

* rom. II, j). 279 et seqq.

"'
Miini. III. — ' Jonn. ix,
5y.

'!)•
 ^^*2 ORlGKNiS

pler nonmillos eoruni qui ad audiendum non simplici nec

fideli mente conveniunt. De quibusdam dico catechume-
nis, quibus fortasse nonnulii eliam eorum qui jam baptis-
inum consecuti sunt, sociantur. « Non enim omnes qui ex
» Israel, ii sunt Israelitee ^
: » neque omnes qui loti sunt
nqua, continuo etiam sanclo Spiritu loli sunt : sicut e con-

irario non omnes qui in calechumenis numerantur, alieni

sunt et expertes Spiritus sancli. Invenio enim in Scripturis

divinis nonnullos cathecumenorum dignos habitos Spiritu

sancto, et alios accepto baptismo indignos fuisse sancti Spi-

ritus gratia. Cornelius catechumenus erat, et antequam ad
aquara veniret meruit accipere Spiritum sanctum ^ Simon
baptismum acceperat, sed quoniam cum hypocrisi accessit
ad gratiam, repudiatur a dono Spiritus sancti. Nolo dubites
et nunc esse in populo catechumenorum aliquos Cornelios,
ad quos dici possil, quia misericordiaB et oraliones luae as-
cenderunt in coelum ; et rursum in populo fidelium esse ali-

quos Simones, quibus confidenter dicendum sit : « O plene

» omni dolo et fallacia, fdi diaboli, inimice omnis justi-
;) tiae^ » Haec ego ad correptionem mei ipsius loquor, non
solum auditorum. Unus enim et ego sum ex iis qui audiunt
||

verbum Dei. J
Sed audiamus jam quid sermo divinus loquatur ad
II.

Moysen. « Et locutus est, inqult, Dominus ad Moysen, di-

» cens : Ecce ego assumpsi Levitas de medio fdiorum Israel,
)) pro omni primogenito qui adaperit vulvam ex fdiis Israel,

» redemptiones eorum erunt, et erunt niihi Levitae. Meum

>; est enim omne primogenitum. Ex die qua percussi omne
» primogenitumin terra^Egypti, sanctificavi mihi omnepri-
» mogenitum Israel : ab homine usqiie ad pecus, meum erit;
» ego Dominus \ » Levitae assumuntur pro primogenitis,
cum utique non sint primogeniti. Levi enim tertius nasci-
* Kom. IX, 6. — ^ Act. X. — •'
Id. xtn, lo. — ^*
Nuni. m, i i el srqq.
 IN NUMKROS HOMILIA lil. ^gS

lur ex Lia ; primus namque est Piuben, Symeon secundus,

tcrtius Levi : et assumuntur in primogenitos ii qui natura
non sunt primogeniti. Numquid ha3c in Lege Dei oliose
scripta esse credendum est?An illud edocet nos, quod apud
Deum non illi primogeniti habeantur, qui corporea nativi-
tate praecedunt, sed ii quos proposito menlis inspecto, Deus
ipse in ordinem primitivorum judicat assumendos ? Sic
enim apud Deum Jacob posterior natu primogenitus judi-
catus est, et benedictiones primitivatus procurala divinitus
parentis cajcitate suscepit^ Ex proposito etenim cordis
quod Deo patuit etiam priusquam in hoc mundo nasceren-
lur, aut aUquid agerent boni vel mali, pronuntiat Dominus
de eis, quia « Jacob dilexi, Esaii autem odio habui ^. » Filii

crgo Levi primogeniti quidem non sunt secundum carnem,

sed priinogenitis assumuntur : ut sit amplius aliquid pro
primogenito assumi, quam primogenitum nasci. « Ecce,
» inquit, assumpsi Levitas ex medio filiorura Israel. » Dic
simpliciter, Assumpsi Levitas ex filiis Israel. Quid est quod
addis, ct de medio filiorum Israel? de quo medio? Ter-
iius est Levi (ut supra diximus) inter filios Israel. De quo
ergo medio assumantur Levilaj cuperem scire. Invenio in
Scripturis beatam illam Sunamitidem, qua? alucrat ali-

quando Prophetam, respondentem cum fiducia rcgi Is-

rael volenli sibi aliquid conferre beneficii, et dicentem :

« In medio populi mei ego habito^ » Amplius autem, et

magnificentius in Evangelio video scriptum de Domino et
Salvatore nostro, dicente Joanne : « iMedius vestrum stat,
» quem vos nescitis \ »Puto ergo eura qui nunquara decli-
navcrit ad dextram, nequo ad sinistram, dici posse medinm
stare, « qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in
» oreejus^ »Et ideo ille quidem, quia seraper stat, medius
1 C.n. XXVI. — '^
M.il;u!i. I, 2, :•. — ;<
4 l\^-. IV, iT^. — i»
Jonii. i, iC^. —
* I Vt\. II, ja.
 2 94 ORIGKNIS

stare dicitur. Si quis vero imitalor ejus est, sicut omnes

sancti, et illa heata mulier cujus superius fecimus menlio-
nem, stare quidem non dicitur. INon enim polest fieri ut
non aliquando aut ad dextram quis inclinatus sit, aut ad
sinistram : « Nemo enim mundus a sorde, nec si unius diei
» fueritvitaejus ^ »Habitare tamen dicitur in medio populi
et Levitae ergo assumnntur de medio fdiorum Israel. Levitae

sunt enim qui non cognoverunt dextram et sinistram suam,

sed sequentes Moysen, id est, legem Dei, non pepercerunt
j)atri nec matri. Et tu ergo si venientetentatione, si veniente
ira peccati non inclineris ad dexteram neque ad sinistram,
nec praevaricatus fueris legem Dei, sed stes in medio fixus

et stabilis, et non inclineris, neque curves genua tua pec-

cato, nec pecudis caput, id est, stultilise sequarisimaginem,
assumeris de medio filiorum Israel, et in primitivorum nu-
mero collocaberis. Hac pro eo quod scriptum est, « et as-

» sumam Levitas de medio fdiorum Jsrael. »

HL Verum, si videtur, recurramus adhuc ad ipsum ordi-

nem historiae, qui referlur in Numeris, et ex ipso mysterium
primitivorum, ubi vel quomodo requiri dcbeat contemple-
mur. Igitur recenseamus attentius quomodo distribuuntur
duodecim tribus per ternas in quatuor parles, et per singu-
ias quasque coeli plagas certa statione considant : et inve-

iiiemus Judam quidem ab oriente statoi cum Isachar et

Zabulon; Ruben vero ab occidente, cum Symeon et Gad
in meridie EflVem cum Benjamin et Manasse in aquilone ;

vero Dan ciim Neptalim et Aser. Ex his omnibus qaasi per

quatuor terrae cardines in circuitu collocatis, in medio eo-
runi utpote Deo proximi circa ipsum tabernaculum Dei
constituuntur Levitae : in castris quidem Juda quae sunt ab j

oriente, Moyses et Aaron ; in castris vero Ruben, Gerson;

in castris autem Benjamin, Gaath ubi vero Dan : castra con-
^ Job, XIV, 4> 5.
 IN KUMlillOS IIOAIILIA III. 2(j;)

slituit, Mcrari scribitur coliocatus : et ila iii medio fiiioruui

Isi-acl cx omui partc, ct per circuilum, quasi inserti caeteris

ct innexi vidcntur esse filii Levi. Haec suiil (|u«'fi iiobis litlera

Legis exponit, ut ex his sacramentorum semina colligentes,

tanquam gradibus quibusdam ab humilibus ad excelsa, et

a terrenis ad coeleslia conscendamus. Ascende ergo nunc,

o audilor, si potes, ct a terrenis sensibus intuitu meniis el
[)erspicacia cordis elevare. Obliviscere paulisper terrena,
supra nubes et supra ipsum coelum gressu menlis incede.
Ibi requirc tabernaculum Dei, ubi praccursor pro nobis iu-
troivit Jesus, ct assistit nunc vultui Dei interpellans pro
nobis. Ibi, inquam, recjuire quaternos istos orrhnes, statio-

ncsque castrorum. Ibi Israelitica agmina et excubias cerne

sanctorum, et ibi illa qutie hic nunc quacriraus primitivorum
sacramenta rimare. Sed ego non audeo illuc solus ascen-
«lere, non audeo me in hos tam secretos mysteriorum se-
cessus sine auctorilate magni alicujus doctoris immergere.
Non possum illuc ascendere, nisi praecedat me Paulus, et
ipse mihi viam novi hujus et ardui itineri^ ostendat. Ipse
ergo Apostolorum maximus, qui sciret multas esse non so-
lum in terris, scd el in ccelis Ecclcsias, ex quibus et septem
quasdam Joannes enumerat*; ipse tamen Paulus ostendere
volens esse quamdam praeter eas etiam primitivorum Ec-
clesiam, dicit, ad Hcbncos scribens : « Non enim accessistis

» ad ardentem et tractabilem ignem, sed accessislis ad mon-

» tem Sion, et civitalem Dei viventis Jerusalem coelestem,
» et mullitudincm Angelornm collaudantium, et Ecclesiam
» primilivorum ascriplam in ccelis^ «Igitur Moyses per qua-
luor castra populum Dei divisum describit in terris et Apo- :

slolus quatuor ordines sanctorum describil inccelis, ad quo-

rum singulos unumquemque noslrum dicit acccdere. JNon

enim omnes ad omnes accedunt, bcdetaliiquidemaccedunt

* A^MJC. 1. -^ llcl). XII, l8, A?., 2.').
296 ORIGKP^IS

ad montem Sion, horum aulem paulo meliores accedunt ad

civitatem Dei viventis Jerusalem cffilestem qui autem et :

iis eminentiores sunt, accedunt ad multitudinem Angelo-

rum collaudanlium : qui autem super istos omnes sunt, ac-
cedunt ad Ecclesiam primitivorum ascriptam in ccelis. Si

ergo ex iis intellexisti quis sit ordo primitivorum, et quod

sit nominis istius sacramentum,pra3para te,etenitere quan-
tum vales, si forte actibus, vita, moribus, fide, institutisque

proflcias, ut possis accedere ad Ecclesiam primilivorum,

quae ascrlpta est in coells. Quod si non tantum vales, sed

es paulo inferior, accede ad multitudinem Angelorum col-

laudontium. Quod si nec ad istum ordinem potesascendere,
ad civitatem saltem Dei viventis Jerusalem coelestem pro-
perare contende. Si vero nec ad hoc aplus es, saltem ad
montem contende Sion, ut in monte salveris. Tantum ne in

lerra resideas, ne in vallibus maneas, ne in demersis et hu-

milibus perseveres. Mihi ita intelligendum videtur assumi

primogenitos filios Levi, qui ministrant Deo, et altari ejus
tabernaculoque deserviunl, excubiisque perpetuis ministe-
ria divina concelebrant.
IV. Sed et quod ait, «pro omni primogenito qui adaperit
» vulvam, » non mihi facile videtur disseri posse et explanari.

Neque enim quicumque adaperit vulvam continuo dignus

sanctificatione primitivatus habendus est, quia et in Psal-
mis legimus, quod« alienati sunt peccatores a vulva, erra-
Quod utique stare
» verunt a ventre, locuti sunt
secundum litteram nullo
quis errare a via Dei potuit statim ut de venlre malris ex-
falsa *. »

modo potest. Quomodo eimiA I

ivit ? Aut quomodo potuit falsa loqui nuper editus puer, vel

qualemcumque proferre sermonem ? Cum ergo impossibile

sit vel errare aliquem a ventre, vel loqui falsa, necessarium
erit et ventrem et vulvam lalem requiri cui convenire pos-
* Pgal, LVii, 4-
 IN NUMliROS IIOMILIA III. 5^97

sit hoc diclum, quod « alienali sunt peccatores ab utero,

» erraverunt a ventre, loculi sunt lalsa. » Et illa crit vulva
(|uam adaperit omnis ppimitivus, qui sanctificatur Deo. Ad
aperuit aliquando Deus vulvam Lia?, quae erat clausa, et
peperit palriarchas; simihter et Rachcl, ut pareret etiam
ipsa cujus visus erat perspicax et decorus aspectus*. Sed
et in multis aHis Scriptura? locis invenies adapcriri vulvas.

Quarum si singula pro locis consideres, invenies quomodo

et errent pcccatores a vulva, et ilH adaperientes vulvam
sanctificentur in ordine primilivorum : « Et erunt mihi, in-
» quit, Levilae : meum est enim omne primitivum : ex qua
» die percussiomne primogenitum in terra ^Egypti, mihi
» sancliiicavi omne primogcnitum ^ » Notum est quid de

iis historia contineat, quomodo pcrcussa sint primogenita

-/Egyptiorum, cum populus Israel educeretur ex yEgypto.

Hoc est ergo quod in loco indicatur, quia non prius sanc-
tificali sunt primogenili Israiil quain percuterentur ^Egyp-
tiorum primogenili :etquasi causamsanclificationishorum,
intcritum et nccem ponit illorum. Unde et hic intelligendum
cst, esse quosdam priinogenitos etiam in ^Egyptiis, id est,
in contrariis potestatibus, quasi electos in malitia et primos
inter daemonas, qui nisi percussi fucrint et extincti, sancti-

ficationem percipere Israelitarum primogeniti omnino non

pcssunt. Quis ergo est iste qui primogenitos ^Egyptiorum,
idest,principatus et potestates diemonum pjercussit? Nonne
Dominus meus Jesus Christus, qui est primogenitus omnis
creaturaj, qui principatus et potestates adversas Iraduxit,

triumphans eos in cruce? Quos utique nisi ille percussisset,

et Iriumphasset, sanclificalio ad nos primitivalis venire nul-

latcnus potuisset. Ut autem nobis primogenitorum benedic-
tiones donarel, cflicitur prius ipsc primogenitus ex mortuis,
ut sit in onmibus ipsc primatum tenens, et nos credenles
^ (jt'n«'s. XXX. — "^
INuiii. III, I J!. iT). — ' Mxotl. ii.
298 ORIGKNIS

resurreclioni suae assumeret pro primitivis, et in primilivo-

rum ordine collocaret, si tamen Lenedictionum gratiam us-
que ad finem firmam retineamus, adjuti misericordia ipsius
Domini nostri Jesu Christi, cui est gloria et imperium in
scecula saeculorum. Amen.

HOMILIA lY^
De numero et officiis Lei^itarum.

Numerorum liber est^ qui legilur nobis, in quo multae

sunt numerorum difFerentiae, quae conscribuntur de filiis

Israel. Sed post filios Israel numerantur etiam Levitae seor-

sum. Non enim fuerant recensiti cum filiis Israel, et habe-
lur eorum segregatus quidam, ac praecipuus prae caeteris

numerus, quo referuntur omnes simul viginti duo niillia

reperti, ita ut neque amplius aliquid neque minus hoc nu-

mero inventum sit. Post hoc praecepit Dominus numerari
eliam primogenitos filiorum Israel eodem ordine quo Le-
vitae fuerant numerati, id est, ab uno mense et supra ; et in-

veniuntur primogeniti filiorum Israel viginli duo millia, et

ducenti septuaginta tres. Putasne per haec solam Numeri
historiam docere nos voluit Moyses, et nullum in iis diver-

sitatibus numerorum conclusit solito sibi more mysterium ?

Nihilne videbitiir esse ralionis quod ducenti iscptuaginta
tres tantum abundare dicuntur in primogenitis Israel, et in

Levitis ad viginti duo millia. neque abundare quidquam

neque deesse describitur?
Sed redeamus^ aliquando ad apostolum Paulum, qui haec

omnia libero jam et revelalo oculo mentis aspiciens, et ^e-

teris testamenli velamen abjiciens, ait, quia prior populus

1 Toiw. II, p. 282 el soqq. — 2 N. 1. — 3 N. 2, 5. p. 282-284.
 IN NUAJEUOS IIOMILIA IV. 2()9

in hujusiiiodi conslruclionibus exeniplari et umbrae coeles-

liuin (leservicrit *. Et haec audiens, considera ne forle isti

(juatuor ordincs caslrorum exemplum sint et umbra illorum

(juatuor ordinum quos ad HebiiEos scribens Paulus enu-
meravit in coelis. Et rursus Israeliticis quatuor ordinibus
caslrorum, quaternos adjice Levitarum; quae nos non tam
explanarc et aperire, quam contigisse tantummodo, et pu-
rioribus sensibus (si qui tamen sunt qui puros huc et libe-

ros a sa3cularibus cogilationibus sensus detulerint) indicasse,

et leviler perstrinxisse sufliciat : « Accipe, inquil, numerum
)) liliorum Caath ^. )> Ecce iterum ahus introducitur ordo nu-
merorum. Numerati sunt jam fihi Levi ab uno mense et su-
pra, nunc numerantur fihi Levi a vicesimo quinto anno, sed
non ut in caeleris supra, sed usque ad quinquagesimum an-
num, et fit iste praecipuus numerus et electus. Additur enim
iis : «Omnis, inquit, qui proceditadministrandum ad opera
» tabernacidi lcslimonii^ » Isli sunt qui numeranturmeliore
quodam et praxipuo numero. Slcut enim in fihis Israel di-

cebntur: «Omnis qui procedit ad prt-ehum in fihis Israel :

ila et hic dicitur : « Omnis qui procedit ad ministerium, ut

» faciat (^pera in tabernaculo leslimoiiii. »Post haec dicitur
quac sint opera filiorum Caalh in mcdio fifiorum Levi se-

cundum plebes suas in tabernaculo lestimonii. «Iniroibit,

» inquit, Aaron et fihi ejus, cum elcvata iuerint castra, et
» dcponent velum quo tcguntur sancta, et operient ex ipso
» velo arcam testamenti \ » Et post hc-cc septem qunedam
spccies enumerantur, qu.-e praecipiunlur operlri. Primo in

loco, ut oiimium pretlosior, ipsa arca lestamenti operlatur

velo quo prius velabatur, sed et pelle destiper hyacinlhina
logatur. Addltur etlam aliud velamen desupcr hyacinlhl-
imm. Secundo in locomcnsa operItur,tcrtIo, candelabrum,
quarto, altare aurcum, quinto, vasa mlnistcrii. Scxto opcri-
' ilcl). IX v\. X. — -i
i>um. IV, i. —2 Ibul. 5. — '•
ll)icl. 5.
300 ORIGHNIS

mentum altaris cum quibusbam velamentis apponitur. Sep-

timo in loco operitur et labrum, et nihil horum oQinium
nudum relinquitur aut revelatum. Denique additur eliam
praeceptum hujusmodi : « Nolite, inquit, exterminare de
» tribu sua plebem Caath*. » Quo scilicet exterminandos
esse se scirent, si forte ad haec movenda manus suas mitte-
rent, nisi unumquodque eorum prius a sacerdotibus fuisset
obtectum.
Nunc ergo redeamus ad istud tabernaculum Ecclesiae Dei
viventis, et videamus quomodo haec singula observari opor-
teat in Ecciesia Dei a sacerdotibus Christi. Si quis vero sa-
cerdos est cui vasa sacra, id est, mysteriorum sapientiae se-

creta commissa sunt; discat ex iis, et observet, quomodo

haec oporteat intra velamen conscienti.ne cuslodire, nec fa-
cileproferre ad publicum. Aut si res poscit proferre, et in-

ferioribus, id est, imperitioribus tradere, ne nuda proferat,

ne aperta ostendat, et penitus patentia; ahoquin homici-
dium facit, et exterminat plebem. Exterminatur enim om-
nis qui secreta et inefTabiHa sacramenta contigerit, nondum
meritis et scientia in sacerdotii ordinem gradumque trans-

latus. Solis enim filiis Aaron, sacerdotibus sciHcet, ipsam

arcam testamenti, et mensam, et candelabrum, et si quid
est eorum quai supra comprehendimus, nuda ac revelata
videre concessum est. Alii autem operta haec videant, imo
potius velata haec in humeris suis portent. Et fdii quidem
Caath, quoniam ipsi, licet uon sint sacerdotes, sunt proximi
sacerdotibus, in humeris suis possunt ista portare : alii vero
sarcinas suas et ministeria ncc in humeris, sed in plaustris
ponunt. Ut enim praevenientes lectionem dicamus aliqua
etiam de iis quae locus admonuit, cum ofFerrentur a singu-
lis r|uibusque tribubus plaustra, quatuor ex iis acceperunt
fllii Merari, duo autem Gerson fdii. Illi vero qui horum me-
* -\uni. IV, 18.
 IN NUMEROS IIOMILIA IV. 5o 1

liorcs sunt, plaiislra non accipiunt. Intuere ergo nunc cu-

jusmodi (livisio cflicitur in officiis ininisterii divini, et quo-
modo illa quidem quae sancta sunt non imponuntur portan-
da animalibus mutis, scd rationabilcs esse debent homincs,
et in humeris suis portarc vasa quibus ministrantur sancta
sanctorum. Ea viro qua3 graviora sunt et duriora, non tam
rationabilibus quam mutis portanda animahbus imponun-
tur. Sed et in ipsis est aliqua dlffcrentia. Nam ilh qui gra-
viora et duriora observant ministeria, plura habent anima-
lia. Quatuor enim plaustra dantur filils Merari. FHIIs autcm
Gerson, quia erant prope fUios Gaath, duo tantum plaustra
sufTiciunt. Ex quibus ostendltur quod opcribus quidem
durioribus et (ut ila dicam ) crassioribus, plurcs sunt qui
vehit animaha inserviunt ; ad ea vero quoe rationablHbus
procurantur, pauci ex iis qui in his instructi aut erudlti vi-

dentur, acccdunt. Nam ad illa quaiinystica sunt et in secre-

tis recondlla, ct solls saccrdolibus patent, non solum nul-
his animahs homo accedit, sed ne ipsl quidem qui habere
ahquid exercitii et erudltionis videntur, nondum tamen
meritis et vita ad saccrdotalcm gratiam consccnderunt.
Non solum per specuhim ea et in ocnlgmale vldent, sed et
opcrla et velata suscipiunt, et in humeris portant, quo sci-
licet magis ea actu operum quam scientuT revelatione co»
gnoscant. Quia igltur hujusmodi dispensatlo est mysterio-
rum Dei et mlnisterH quod habetur in sanctls, lales nos
exhlbere debemus, ut dlgni efficiamur ordlne sacerdolii,
ne vehit irrationabllibus nobis onera gravla imponantur,
sed tanquam rationablles et sancti sacerdotallbus officiis de-
putcmur. Gens enim sancta, regale sacerdotium sumus, et
populus in acquisilionem, tantum ut acceptam gratiam vitac
habeamur sancto minlsterlo
meritis exequentes, digni ut *
:

cum discesserimus de hac vita, mereamur assumi ( ut supra

* 1 Vvt. n, 9.
502 ORIGK.MS

diximus) inter sacerdotes Dei, et ministraates arcae testa-

menti, in arcanis scilicet et reconditis mysteriis, revelata
facie gloriam Domini speculemur, et ingrediamur terram
sanctam, cujus haereditatem nobis praestabit Dominus nos-
ter Jesus Christus, cui est gloria et imperium in saecula sa;-

culorum. Amen.

HOMILIA \\
De 60 quod scriptuui est : Aolite exterminare de trihu sua plebvm
Caath 2.

Responsa dansDominusadMoysen et Aaron% dicit : « No-

» lite exterminare de tribu sua plebem Caath de medio filio-

» rum Levi, sed hoc laciie ei?, et vivent, et non morienlur

» cum accedent ad sancta sanctorum'', » et rcliqua. Primo
intelligamus ea quae seciuidum lilteram referuntur, et ila

pra3stante Domino ab intcllectu iittera3 ascendemus ad in-

telligentiam spiritualem. Inteilige ergo prius ipsam colloca-
lionem tabernacuii teslimonii, inteliigeetsanctasanclorum,
quae interjecto a sanctis vclamine dirimuntur, quae inspici
non licet ab ullo liominum, nisi a sacerdotibus solis. Post
haec inleiiige quomodo ubi ventum fucrit ut castra moveant
liiii Israei, soivitur tabernacuium, et Aaron ac filii ejus sa-
cerdotes intra sancta sanctorum operiunt singuia quaeque
operimentis ac velaminibus suis, et obtecta ea relinquentes
in eodem quo fuerant ioco, introducunt fdios Caath, qui
ad istud olficium deputati sunt, et faciunt eos elevare hu-
meris suis omnia illa quajmanus sacerdotalis obtexerat. Et
propler hoc dicitur a Domlno « Ne exterminetis de Iribu
:

*Tom. II, p. 284 vi seqq. ^ N. 1,2. p, 2.S.j, 2S5.

2 jXuin. IV. ^ Niinj. IV, i«S.
 IN iNU.VIJiROS HOMrLLV V. ^,>^
OOO
» sua plebcm Caalli : wquasi in eo exlcriDinandi essent, si

sancta sanctoruni nudu et palenlia conligissent, qiiae noii

soluni non contingere, sed nc inlueri quideni fas erat noii

velata. 8i intcllexisti quid historise ordo conlineat, ascondc

nunc ad splcndorem mysterii; et legis spirilualis lumen, si

purus tihi est mcntis ocidus, contuere. Si quis dignus ex

iis qui Deo minislrant, divina capcreet vidcrc mysleria, ad
quac contuenda caeteri minus capaccs sunt, hic Aaron vol
lilius Aaron cssc intelligitur, qui ingredi potest ad ea quaj
adire aliis fas non cst. Si quis ergo lalis cst, huic soii re-
vclata palct arca tcstamenli, hic vidct urnam intra se ha-

hcnlcm manna, hic considcrat ct intclligit propilialorium ;

hic intuctur et C^hcrubim utrumque, ct mcnsam sanctam,

ct candclabrum luminis, ct allarc incensi. Istc haec consi-

dcrat, ct inteHigit spiritualilcr, id est, qui verbo Dci ct sa-

picntiae mysteriis operam dat, ct Deo soli in sanctis vacat.

Sciat sane cui hixc revelantur, et spirilualitcr inspicienda

creduntur, non sibi lutum esse aperirc ca, et pandere qui-
bus non licct pandi; i-^vd. opcriro dcbet siugula,ct operla c;c-
lcris niinus capacibus traderc portanda in humeris, ct ccr-
vicibus imponenda. Cum cnim ex verbis myslicis cruditi,
ct pcrtccti quoquc doclorcs opcra populis injjuigunt, et
plobs agit quidcin ct inq)Ict quai niandantur, non tamen co-
riun qua) gcruntur intclligit rationcm : quid aliud geritur,
nisi operla ct velata sancta sanctorum super humcros por-
tantur? Et ut adhuc nianlfcstius qua; dicuntur advcrtas,
cxcmplis te ex divinis voluminibus adhibitis informabimus.
Moyses inlelligebat sinc dubio quic cssct vera circumcisio,
intelligcbat quod esset verum pascha, scicbat qua) essent
vcrae ncomenia;, et quae vcra sabbala : et cum h;cc omnia
inlcllcxissct in spirilu, vcrbis tnmen oa pcr rcrum corpora-
lium specics adimibrationcsquc velabat : ct cum scirct vc-

rum pascha immolandum essc Chrislum, ovciu corporalcni

 3o4 ORIGKNIS

immolare mandat in pascha. Cumque sciiet diem festum

agi debere in azymis sinceritatis et veritatis, tamen de fa-

rinoe azymis praecipiebat agi diem festum. Haec ergo et hu-

jusmodi erant sancta sanctorum, quas cum Moyses portanda
coBteris traderet, id est, rebus et operibus implenda, co-
operta tamen ea et velata communi sermonum tradebat
eloquio. Humeri autem quod operum indicium teneant, in
multis Scripturae saepe locis ostendimus. Sed et in Ecclesias-
ticis observationibus sunt nonnulla hujusmodi, quae omni-
bus quidem facere necesse est, nec tamen ratioeorumomni-
bus patet. Nam quod, verbi gratia, genua flectimus oranles,

et quod ex omnibus coeli plagis ad solam orientis parlem con-

versi orationem fundimus (
i ) , non facile cuiquam puto ratio-
ne compertum. Sed ct Eucharistiae sive percipiendae, sive eo
ritu eorum quae geruntur in bap-
quo geritur explicandae, vel

tismo verborum, gestorumque et ordinum atque interroga-

tionum ac responsionum quis facile explicet ralionem ? Et
tamen omnia haec operta et velata portamus super hume-
ros nostros, cum ita implemus ea et exequimur ut a magno
pontifice alque ejus fdiis tradita et commendata suscepi-
mus. Cuncta haec ergo et horum similia cura gerimus, nec
tamen eorum assequimur rationem, levamus humeris nos-
tris et portamus adoperta et obtecla divina mysteria, nisi

quis sit inter nos Aaron aut fdius Aaron, quibus ista conce-

dilur nuda et revelata perspicere. Ita tamen conceditur ut

sciant sibi velanda haec et operienda, ubi caeteris dari ea et

in opus proferri ratio poposcerit.
Post haec dicitur de Levitis : Qui operentur a vicesimo
quinto anno et supra usque ad quinquagesimum annum, •

« Omnis, inquit^ qui procedit ad opus operum et ad opera

» quae portantur tabernaculi testimonii*. » Observa in his

distinctionem sermonum divinae Scripturae. Lbi de operibus

1 Nnm. IV, 4;.
 IN NUIMKROS HOMILIA V. SoT)

filiornin Israel loquilur, non dicit opera opcrum, sed sola

opera. Ubi vero de olficiis Levitaruin, non dicit sola opera,

scd opera operinn. Sicut enim sunt f|usedam sancta, sunt

autem et alia sancta sanctorum : ila sunt c|iiaedam opera,
et alia opera operum. Unde videlur mihi quia Moyses ubi
sensit esse quoedam opera visibilia quidem, sed quibus in-

esset interior alia myslica et occulla inielligentia, haec non

solum opera, sed opera operum dixerit; qiioe vero commu-
nia, et pra^sentis sohim temporis opera intellexit, haec so-

lum opera ncminaverit. Sunt ergo qusedam opera operum

c|uac rgo puto esse omnia ha3C, de quibus vel in praescnti
leclione, vel in Exodo et caeleris locis sub occultis praeci-
pitur mysteriis, et pro parte iu praesenti, pro parte vero

explendis in futurum. Quac iamen (ut diximus) opera ope-

rum, non cuilibet, sed Levilis solis tradenda mandantur.
Et inter Levitas ipsos non prius ad haec opera quisquam
vocatur, nisi a vicesimo demum et quinto anno vitje suae

iisque ad quinquagesimum
Oportel* ergo operari Levitas in sanctis usque ad
quinqiiaginta annos, inferiores quidem opera, meliores
vero opera operum horumautem
; siiperiores, spirilualibus

oITiciis deservire, et inlroire in sancta sanciorum, ibique

operlre quae operienda sunt, et tradere liliis Caatli portanda

himieris, et manibus evchenda. Sed ct reliquls unicuique

secundum ea qure jam superius s^epc disserta sunt ordinan-

tur. Verum ne nimia hacc operimentorum velamentorum-

que caulela desperationem quamdam et moeslitiam generet
auditoribus, pauca aliqua quae et nobis pandere iulum sil,

et vobis fas sit aspicere, quoniam quideu) (ut prius dixi-

mus) gcnus regale et sacerdolium, gens sancla et populus

in aquisilione dicti sumus'^, aperire tentabimus. Inlelliga-
< N. ri. p. 285, 286. '•
1 rct. II, 5.

IX. t>o
 '^0() ORlGENiS

inus ergo tabernaculum testimonii omnes sanctos qui sub

lestamento Dei censentur; et in hoc tabernaculo esse quos-
dam celsiores meritis et gratia superiores ; et ex iis aUquos
quidem candelabrum dici, ipsos forle Apostolos, qui illu-

minant accedentes ad Deum. Sed et si qui alii sunt qui in

lioc tabeiniaculo Dei omnibus ingredientibus sclentiae et
doctrinae lumen ostendunt, omnes isti candelabrum mysti-
cum nominentur. Alii sint mensa sacra, scilicet quicumque
habent panes Dei, et reficiunt ac pascunt animas esurientes
justitiam. Alii sint altare incensi, quicumque orationibus
et jejuniis die ac nocte vacant in templo Dei, orantes noii
solum pro semetipsis, sed et pro universo populo. li vero
quibus arcana mysteria credidit Deus, et occultorum pro-
videntiae suae judiciorum secreta commisit, arca testamenti

Dei appellentur. Pon^o qui cum omni fiducia per hostias

precum, supplicationumque victimas Deum hominibus re-

propitiant, et pro delictis populi interveniunt, propitiato-

rium nominentur. At qui meruerint multitudinem scientiae,

et abundantes divitias in agnilione Dei, Cherubim intelligi

possunt : Cherubim namque in nostra lingua multitudo

scientiae interpretatur. Sed hos omnes qui per haec singula

quae supra enumerata sunt designantur, portari necesse est,

et porlari in humeris. Unde fortassis (ut ego opinor) Angeli,
qui ordinati sunt propter eos qui haereditatem capiunt salu-
tis * , ipsi sint qui singulos eorum quos supra diximus portant.
Cum enim solutum fuerit tabernaculum hoc, et coeperimus
ingredi ad illa sancta, et pergere ad locum repromissionis,
ii qui vere sancti sunt, et in sanctis sanctorum habentur,
Angelis sine dubio subvectantibus incedunt, et usquequo
requiescat tabernaculum Dei, portantur in humeris, et ex-
iollunlur in manibus. Quod prospiciens in spiritu Propheta
dicebat : « Quoniam Angelis suis mandavit de te, ut in mani-
iHebi. I, i4.
 IN NUMliBOS HOMILIA V. ^i)']

))bus toUant te, iieforte offendasadlapidem pcdeufi tuuoi*.»

Quod quidem dictum putavit diabolus de Salvatore acci-
piendum; sed caecatus malitia, non intcllexit eloquia Do-
raini mystica. Neque Snim Salvator meus Angelis indigebat
ut non ofFenderet ad lapidcm pedem suum. Namquc calum-
niatur diabolus Scripturam divinam, qui haic de Salvatore
dicta protulerit : non de illo, sed de omnibus sanctis hoc di-
citur, quia Angclis suis mandavit Deus pro populo suo, ut
non oflbndal ad lapidem pedem suum. Sed et omnia quaj in

hoc psalmo scripta sunt, justis quibusque magis quam Sal-

vatori conveniunt. Liberat enim Dominus a ruina et dse-

monio meridiano non Salvatorem, quod absit a nobis ita in-

telligere sed omnem justum. Justi enim sunt qui indigent
I

adjutorio Angelorum Dei, uti ne a daemonibus subruantur,

et ne corda eorum sagitta volanle in tenebris tcrebrentur.
Per ipsos Angelos sub eodem mystcrio Paulus portandos
esse quosdam conlirmat in nubibus, cum dicit : « Sed et nos
» qui vivimus, qui reliqui sumus, simul cum illis rapiemur
» in nubibus obviam Christo in aera^. » Rapiuntur ergo ab
Angclis ii qui penitus purgati et Icves eiFccli sunt a dclictis.
Portantur vero ii qui aliquibus adhuc reliquiis prcTgravan-

tur. Portantur vero et coIumn£E tabernaculi a quibusdam,

et atria, ct ca^tcra quaj a Scriptura reieruntur. Portantur

aulem non ab Israelitis, sed a Levitis, secundum hunc sen-

sum quem in transcursu videmur brevi contigisse, relin-

quentcs sensibus auditorum, ut si quis de iis majorc desi-

derio ilagraverit, acccndat sibi lumcn scientiae, et majora

horum oculo perspicaciore conjiciat. Nobis autem concedat
[Dominus, ut a talibus operariis porlati et sublevati, liberc-

mur et derendamur a sagitta volante in tcnebris, et a ruina

let diemonio meridiano, nc Ibrte olTcndamus ad lapidem p("-

Idem nostrum, usqucquo perveniaums ad locum ropromis-

* r.->alin. \(i, 11. - ' 1 TliiC^s. IV, 16.

20.
5o8 ORIGEMS
sionis sanctorum, per Chrislum Dominum noslrum, cui est
honor et imperium in snecuhi saccuiorum. Amen.

H0:\1ILIA YP.

De eo quod scriptum est : Exiit IMoyses ad populani, et dc scp-

tuaginta presbfteris , et de j£thiopissa quam Moyses accepit uxo-
rem ^.

Plura uohis^ simul recitata sunt, et de omnihus iis di-

cere, nec temporis hrevitas, nec mysteriorum magnitudo

permittit. Licehit tamen ex ingentihus campis paucos flos-

culos legere, et non quantum ager exuherat, sed quantum

odoratui sufficiat carpere. Sicut et cum quis accedit ad fon-

lem, non ei tantum haurire necesse est, quantum vena di-

ves effuderit, sed quantum arenles siti miliget fauces, ne

forte plus justo sumpta, fiat poianli saluhris unda pernicies.
« Et exiit, inqtiit, iMoyses ad populum, et locutus est ad
» eum verha Domini*. »Donec verha Domini audit Moyses
et ah ipso docetur, intus est, et in interiorihus consistii at-

que in intimis secretis hahelur. Uhi vero turhis loquilur el

populis, ministrat ei qui intus non potest stare, exire dicilur

foras. Quid ergo formae tahs continet sermo? Quod omnis

doclor et magisier EcclesicC si de profundiorihus mysteriis
aHquid moveat, si arcanum quid et recondilum de Dei sa-

pientia proferat inter perfeclos, donec in profundis sensihus

versatur, intus esse, et in inleriorihus consislere dicendus

est. Cum vero loquitur ad turhas, et ea proiert quac suffi-

* Tom. II, p. 286 et sfqq.

2 Niim. XI.
3 N. 1, 2, 5, p. 286-288.
^*
Niim. XI, 24.
 IN NUMEUOS IIOMILIA VI. 3o()

ciant iis qui foris sunl, et quae polcst vulgus audire, loru.s

(licitur exissc, ct loqui ad populum verba Dornini. Hoc vi-

deo ct Paulum fccisse, ct intus quidem fuissc, cum dicerel
« Sapientiam autcm loquinmr intcr perfectos, sapientiam
» autem non liujus mundi, neque principurn liujus mundi,
» qui destrucntur. Scd loquimur Dei sapientiam in mystcrio

» absconditam, quam ncmo principum hujus mundi cogno-

» vit*. » Vides quomodo inius est, et intcrna atque arcaua

divinae sapientiae penetrat Paulus, cum haec loquitur. Cum

autcm proccdit ad populum, audi quid loquitur « Omnis :

» sermo malus dc ore vestro non procedat^; et: Qui furaba-

» lur, jam non furetur ^

; et : Unusquisque vir uxorcm suam
» habeat ""
; et : Unusquisque proximum suum sicut seipsum
» dihgat^; et : Unaquaequc muher virum suum haheat ^ »

Haec et si qua hujusmodi sunt, Paukis, secundum Moysis

formam foras exiens, ad populum loquitur.
Sed videamus et aUud caput, in quo refertur quod
septuaginta viros elegerit Moyses ex senioribus populi ct
habuerit eos ante tabernaculum testimonii, et de spirilu
Moysi accipiens Deus dedcrit septuaginta senioribus, « et

» cum requicvisset, itiqmt, super eos spiritus, prophetave-

» runt omnes'. » Quod dixit, quia assumens de spiritu Moysi
dedit sepluaginta scnioribus spii iluni, non ita intelhgas quasi
malerialem ahquam corporeamque substantiam auferens
Deus a Moyse, in scpluaginla secuerit portiones, et ila uni-

cuique seniorum exiguam pariiculam dederit. Impium est

ila intcHigerc naturam Spiritus sancti. Sed hoc modo figu-

ram mystici hujus sermonis adverte, quasiMoyses,et spiri-
ius qui erat in Moyse,clarissinii cujusdam luminis fuerit ki-

cerna, cx qua ahas septuaginta lucernas accenderit Deus,

ad quas ita principahs ilHus luminis splendor pervenerit, ul

* I Coi. II, G <;l scqq. — - Ephes. iv, ay. — ^ Ihid. 28. — * i Cor. vii,

3. — ' r.ph. V, Tx). — f

1 Cor, vit, 2. — » Num. xi, 25.
 10 ORIGENIS

oiigo Ipsa lumiiiis iiihil damni ex commercio derivationis

acceperil. Et hoc modo pie intelligitur quod scriptum est,

'( quia abstullt Dominus de spiritu Moysi, et dedit septua-

» 2;inta senioribus*. »

Sed videamus quid est quod ait in consequentibus.

« Et requievit, inquit^ super eos spiritus, et prophetarunt
)) omnes^. «Requiescere spiritum non in qulbuscumque ho-
minibus legimus, sed in sanctis et beatis. Requiescit enim
spiritus Dei in iis qui mundo sunt corde, et in iis qui purifi-
cant animas suas a peccato : sicut e contrario non inhabitat
in corpore subdito peccatis, etiamsi habitavit aliquando in
eo. Non enim potest Spirilus sanctus consortium pati et
societatem spiritus mali. Certum est enim peccati tempore
adesse in corde uniuscujusque spiritum malum, et agere

partes suas. Cui utique cum locus datur, et recipitur a

nobis per cogitationes malas, et concupiscentias pessimas,
contristatus et (ut ita dicam) coangustatus fugatur de no-
bls Spiritus sanctus. Propter quod et Apostolus sciens haec
ita accidere, monebat dicens : « Nolile contristare Spiritum
» sanctum, in quo signali estis in die redemptionis. «Igitur

peccantes contristamus Splritum sanctum : juste veroagen-

tes, et sancte, requiem ei paramus in nobis. Unde et quod

nunc ait de septuaginta presbyteris, quia requievit in eis

Spiritus, laudem vitae eorum et virtutes exposuit. Denique

quia puritate cordis eorum et sincerltale mentls, atque in •

ielligentiae capacitate requievit Spiritus sanctus continuo et

operatur in eis, nec otium patitur, ubi operandi materia
digna suppedltat. Ait enim Scriptura : « Et requievit in eis

» Spirltus et prophetaverunt. » In omnibus ergo qui prophe-'

iaverunt requievit Spiritus sanctus, nec tamen in aliquo ip-

ftorum ita requievit sicut in Salvatore. Propter quod et scri-

ptum est de eo, qula « Exibit virga de radicc Jesse et flos de

^ jNuin. XI, 7.T. — '^
I l)icl.
 IN KUMIiflOS IIOMILIA \ I.
'"^
1 1

radice ejus asceudet, et requiescet super eum spiritus Dei,

» spiritus sapienliae et intellectus,spiritusconsiliiel virtutis,

» spiritus scientise et pietatis, et replebit eum spiritus timo-

» ris Domini*. «Sed fortasse dicit aliquis : Nibil amplius os-

tendisti scriptum de Cbristo, quam de reliquis hominibus.

Sicutenim de caeteris dictum est, quia requievit supcr eos,
ita et de Salvatore dictum est, « requiescit super eum spi-

» ritus Dei. » Sed vide quia supra nullum alium spiritus Dei
requievisse septemplici hac virtute describitur, per quod
sine dubio ipsa illa divini Spiritus substantia, quoe quia uno
nomine non poterat, diversis vocabuljs explanatur, requies-
cere super virgam qua3 de stirpe Jesse procederet, prophe-
latur. Habeo ct aliud testimonium quo docere possum in
Domino et Salvatore meo Spiritum sanctum eximio quo-
dam genere, et longe aliter requievisse, quam refertur in
caeteris. Dicit enim Joannes Baptisla de eo : « Qui misit me
» baptizare in aqua, ille mihi dixit : Super quem videris

» Spiritum descendentem, et manentem in eo^, » ipse est.

Si dixisset Spiritum descendcntem, et non addidisset ma-
nentem in eo, nihil pra^cipuum prae caeteris habere videre-
tur. Nunc autem addidil, et manentem in eo, ut essel hoc
signum iii Salvatore, quod in nullo alio posset ostendi. De
nuUo enim scriplum est, quia manserit in eo Spiritus sanc-
tus. Et ne quis me pulct in hoc derogare Prophetis, sciunt
ipsi quia non cis derogo, praeferens eis Dominum meum
Jesum Ghristum. Recolunt eiiim siuguli dicta sua, et iuve-
niunt quod de nuUo alio dictum est, quia « peccatum non
» fecit,ncc inventus est dolus in ore ejus\ » Quia enim so-
lus est sine peccato qui peccatum non fecit, idcirco in ipso

solo mansit et permansit Spiritus. Si enim ipse esl de quo

singulare aliquid et eximium dicitur, hoc quod supra dixi-
mus quia peccatum non fecit, constat reliquos omnes fuisso
M^ai. \i, I . — .l.i.Tii. I, /jr^. _» ls;»i. nii, C).
Oi'2 ORlGl-iVIS

SLib peccato ; si onines, necessario el Prophelas. Et quomodo

conveniet ut tempore peccati mansisse in eis dicamus Spi-
rilum sanctum ? aut si tibi incredibile videtur Prophetas
nostquam acceperant Spiritum potuisse peccare, ad hunc
ipsum Moysen quem habemus in manibus revertamur, qui
utique maximus est et eximius Prophetarum. Ipse de sc
scribit, et testimonium dat de semetipso, quia peccaverit in

eo quo dixit : « Audite me Numquid de petra isla

increduU.
» producere vobis poterimus aquam^? » In iis enim dictis
non sanctificavit Dominum in aqua contradictionis : id est,

non est fiisus in virtute Dei, et non dixit, quia Potens est
Deus de petra hac educere vobis aquam; sed quasi ex diffi-

dentiai cujusdam fragilitate respondit, dicens : « Numquid

» poierimus vobis de petra hac educere aquam? » Quia ergo
peccatum ei in iis verbis reputalur a Deo, certum est quod
haec cum loqueretur, non de Spiritu sancto locutus sit, sed
de spiritu peccali. Quod si Scripturae testimonio tantus pro-
pheta Moyses ostenditur ahquando habuisse in se spiritum
Dei, ahquando vero non habuisse, peccati scihcet tempore ;

certum est quia et de rehquis Prophetis simihs forma te-

nenda sit. Quid autem et de David dicam? qui pro Spiritu
sanclo, tanquam qui a se possit auferri, orat ne auferatur,

et dicit : « Ne projicias me a facie tua, et Spiritum sanctum

» tuum ne auferas a me ^. » In sequentibus vero tanquam
pro culpa ablatum a se munus reposcit, et dicit : « Redde
» mihi lcTetitiam sahitaris tui, et spiritu principah confirma
» me. » Quid vero etiam de Salomone commemorem? quem'
ntique nemo dicet, aut sine Spiritu sancto judicasse judi-

cla vel templum Domino construxisse, aut rursus in sancto'

Spiritu daemonibus templa fecisse, aut impiis muheribus
flcxisse latera sua. Etiam ihe Propheta qui in tertio Reg-
norum hbro in Bethel mittebatur a Domino, in spiritu uti-

i
Num. XX, 10. — - Psal. u, i?>.
 1> >UMt«OS IIOMII.I.V M. 'T » -^

(juo Dci verjja Doi locntiis est\* iion laiiicn in spiritii Dci
})racvaricalLis essc pracceptuni Domini credcndus est, quo
jussnsrueratnonmanducare paneni in Bethel, propterquod
et a leone pcrimitur^ •

Sed et in consequenlibus continet lectio^ quoD recilata

est, quod Moyses iEthiopissam duxerit uxorem, et iMaria

atque Aaron detraxerint de Moyse cur yEthiopissam duxe-

rit, et aiunt : « Numquid soh Moysi locutus est Dominus?
» nonneetnobislocutusest?Etaudivit,in(/Mt^, Douiinus*.»
Et post haec jubet eos exire ad tabernaculum testimonii, at-

que ibi judicio quodam habilo leprosa eflicitur Maria usque

ad certum tempus, et sic revocatur ad castra. Quod ut com-
pendiosius explicemus, Mariam dicimus formam habuisse
phibis prioris; Moysen, id est, legem Domini transisse ad
connubium /Ethiopissoe hujus quae ex gentibus congregala

est. Hanc ergo Moyses, id est, lex spirituahs accepit uxo-

rem : et pro hoc facto Maria, quae nunc Synagoga est, indi-

gnatur et detrahit, una cum Aaron, cum sacerdotibus sci-

licet et Pharisncis. Derogat ergo usque in hodiernum ^loysi

nobiscum posito plebs illa, et turpe ei videtur, quia circum-

cisionem carnis non docet apud nos, nec observationeni
sabbati, nec neomenicT, nec sacrificia sanguinis, sed cir-
cumcisionera cordis, et peccandi otium, dlesque festos in
azymis sinceritatis, et verilatis, et sacrificia laudis, et non
jam peducum, sed vitiorum cacdi victimas monet. Judicat
ergo de iis Dcus, et nuplias iEthiopissae confirmat; et Moy-
scn quidem hbenter cum ea habitare sinit ac requiescere
Mariam vero ejicit extra castra, et porro facit a tabernacuh)
testimonii; cum qua ojicilur etiam Aaron. Insuper autem
ctleprosa efiicitur Maria. Aspice nunc ad illam plebem, et

»5 Ro^'. xui.— '^

11)111.

5 N. 4. p. 3.SS.
* Nuni. xn, 2.
 I
4 ORIGENIS

vide <[uaiila iii illa est lepra peccali, quaiila inlelligentlae

caligo, quanta oLservantiai foedilas, quanta turpitudo con-

spectus. Verumtamen haec lepra non perpeluo permanet,
sed ubl septlmana complerl coeperit mundi, revocabltur ad
castra. In line enlm mundl cum plenitudo gentium introie-

rit *, tunc etlam omnis Israel salvabitur, et tunc est cum

cessablt lepra de facie Maria? : reciplet enim decus fidei, et

splendorem Chrlsti agnitionis acciplet, et restituetur vul-

tus ejus, cum fiet uterque unus grex, et unus pastor. In

quo vere dicendum est : « altitudo divltiarum sapientiae

)) et scientiae Del ^
I )) qui ita conclusit omnes sub peccato,
ut omnibus misereatur in Christo Jesu Domino nostro, cui

est gloria in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA VIP.

Rursum de ^Oiiopissa^ et de lepra MaricB quce superfuerat ^.

1. Slcut Apostolus dicit, « haec omnia in figura continge-

» bant illis,scripta sunt autem propter commonitionem no-

» slram ®
:
» quaero quid commonltionis accipiamus ex eo
quod lectum est nobis, quia detraxerunt Aaron et Maria de
Moyse, et propter hoc correpti sunt, Maria vero etiam le-

prosa eflicltur. Tanta autem fuit cura correptionis hujus,

ut dum Marla septimanae tempus expleret In lepra, populus
Dei non ageret Iter ad terram repromisslonis, ne taberna-
culum testlmonii moveretur. Primo Interim moneor, et uti-

liler ac necessario moneor ex hoc facto ne detraham fralri,

* Uom. XI, 25. — 7 Ibid. oo.

^ Tonj. II, p. 28(j ef scqq.
''
Niini. xn. — ^ 1 Cor. x, i i.
 « IN iSUMEROS HOMILIA VII, .^ 1 )

ne male loquar de proxinio mco, ne aperiam os meuin ad

(lerogandum non solum sanctls, sed et quibusHbet proxi-
mis meis. Vides quanta ex hoc indignatio Dei fuerit, quanta
vindicta processerit. Denique adversum peccatum istud si-

mili indignatione etiam in Psalmis Deum commovcri vide-

mus, et dicere : « Sedens adversus fratrem tuum detrahe-

» bas, et adversus filium matris tu?E ponebas scandalum*.»
SimiHler autem et in aho psahno ex persona jusli scienlis

hoc Deo quam maxime displicere dicitur : « Detrahentem

» occulte adversus proxlmum suum persequebar ^. » Ex iis

Igltur omnlbus dlvinae Scripturoe sermonlbus, velul gladils

quibusdam utrinque acutls, obtrectandl fratrlbus, et dero-

gandl sanclis vltlum resecemus. Lepra enlm consequltur de-

rogantes et cacologos, Id est, maleloquos. Post haic autem
a morahbus ad Intelhgentiam mysticam transeamus. Quam-
vls el in superiore tractatu pauca jam dicta sint, tamen qua?
defulsse videntur addemus. Vldeamus ergo quls esl qui de-

rogat Moysl, quis de eo male loqultur. Non solum Judaei,

sed et haeretici, qui non reclpiunt Legem et Prophetas,
etiam ipsi detrahunt de Moyse. Denique solent ei etlam crl-

meii implngere, dicentes, qula homicida fuit Moyses, inter-

fecit enlm iEgyptlum : et alla multa, vel In ipsum, vel in
Prophetas blasphemo ore concinnant. Isll ergo qula detra-
hunt Moysi, habcnt iepram in anima sua, et sunt in homine
interiore leprosi, et ideo habentur extra castra Ecclesiac
Dei. Sive crgo haeretlci sint qui derogant Moysi, sive de
Ecclesia sint qui detrahunt fratribus, et male loquuntur de
proximis suis, omnes qui hoc villo aguntur, dubltandum
non est quin leprosl sint in anima sua. Et Maria quidem
interveniente Aaron pontlfice septlma die curatur: nos vero
si obtrectationis vitio Inciderimus in anlmac lepram, usquc

nd fiuem septimanae mundi, id est, usque ad resurreclionis

^ r.sal. XI IX, :i(>. -— 2 Psal. ci, 5.
o 1 ORicEiyis I

lempiis leprosi in anlma peimanebimus, et immundi : nisi

dum poenllendi lempus est, corrigamur, et conversi ad

Dominum Jesum, ac supplicantes ei per poenitenliam pur-
gemur ab immunditia leprai nostrae. Ego autem puto
quod non solus ille populus prior, neque soli haeretici, de
quibus supra memoravimus, detrahunt de Moyse; sed et
omnis qui scripta ejus male intelligit, et qui spirituaiem le-

gem carnaliter suscipit, Moysi derogat, quia de verbls spi-

ritus carnaliter homines docet. Audistis quid sibi judicii

obtrectatores et maleloqui, et quid damnationis acquirant

audite nunc et quantum beneiicii conferant iis quibus ob<
trectant. Nunquam invenimus tantas laudes Deum dixisse

de Moyse famulo suo, quantas nunc dici videmus, quando

ab hominibus ei derogatum est.

Audi ergo in consequentibus quid referat, et quibus Moy-

sen laudibus efferat Spiritus sanctus. «Et descendit, inqult,
» Dominus in columna nubis, et stetit ad ostiumtabernaculi
» testimonii. Et vocati sunt Aaron et Maria et steterunt
» ambo, et dixit ad eos : Audite verba mea. Si fuerit pro-
» pheta quis vestrum Domini, in visionibus ei agnoscar, et
» in somnis loquar ei, non sicut famulo meo Moysi, qui in
» tota domo mea fidelis est, os ad os loquor ad eum, in

» specie, et non in a^nigmate, et gloriam Domini vidit. Et

» quare non timuistis detrahere famulo meo Moysi? Et ira

» furoris Domini facta est super illos, discesserunt, et nubes

» discessit a tabernaculo, et ecce Maria facta est leprosa sl-

» cut nix *. » \Idete quid sibi poenoe contulerint obtrecta-

tores, quid vero illi cui obtrectaverant quaislverint laudis.
Sibi turpitudinem, ilH splendorem; sibi lepram, ilH glo-

riam; sibi opprobrium, Illi magnlficentiam quaeslverunt. Ve-

rumtamen Mcyses priusquam acciperet iEthlopissam, non
cst scrlptum qula in specie locutus sit ei Deus, et non in

^ Niun. xri, 5 vA seqq.

 IN NUMF.nOS HOMUJA VII. ijyy

.Tiiigmalc : sed ul)i accepit ^lilhiopissaDi, tunc dicit de eo

Deus, quia « os ad os loquar ad eum, in specie, et non in

» nenigmatc. » Modo enlm cum Moyses venit ad nos, ct con-

junctus est huic noslrae /Ethiopissac, lex Dei jam non in

liguris et in imaglnibus sicut prius, sed in ipsa specie veri-

latis agnoscitur : et quae prius in a^nigmate designahantur,

nunc in specie et veritate complenlur. Et ideo ille qui

species figurarum et senigmatum disscrehat, dicil : « Sci-
» mus autem quonlam patres nostri oranes sub nubc fue-
» runt, et omnes in Moyse baptizati sunt in nube et in mari,

» el omnes eamdem escam spiritualem manducaverunt, et

» onmes eumdem potum spiritualem biberunt. Bibebant

» autem de spirituali consequente eos petra. Petra aulem
» erat Christus*. » Yides quomodo aenigmata legis Paulus
absolvit, et species cxnigmatum docet, ct diclt qula petra in
senigmate erat apud Moysem, antequam jungeretur huic
nostrae ^thlopissce, Nunc in specie petra Christus est. Nunc
enim os ad os loquitur per Legem Deus. Autea in aenig-

mate fuil baptismus in nube et in mari, nunc aulem in spe-

cie regeneralio est in aqua et in Spiritu sancto. Tunc in

aenigmate erat manna cibus, nunc autem in specle caro

Verbi Dei esl verus cibus, sicut et ipse diclt, quia a caro
» mea vere cst cibus, et sanguls meus vere est potus^. » Sic
ergo jam nunc Moyses apud nos posltus, et hulc yEthio-
])issa; conjunctus, vel ipse ad nos, vel Deus ad Ipsuin non
Io(|uilur in jenigmate, sed in specie. HIs autem addltur :

« Et gloriam, inquit, Domlni vidlt*. » Quando vldit Moyses

gloriamDominiPEgo tunc dlco, quando transformatus est
Dominus in monte, ot aderal ei Moyses cum Elia, et col-
loquebantur el. Et ideo recte in consequentibus adjungit :

« Et quare non limulstls detrahere famulo meo Moysi'? >>

Quod evidenter ulique ad eos diclum dlrlgitiu' qui Evau-

1 1 Cor. X, i cl .siqtj. — "^
Ji);in. vi, 5G. — ^ 'Suiu. xii, S. — ^-
Ihid.
 3l8 ORIGENIS

gelia quidem suscipere videntur, derogant auiem Moysi, et

merilo arguuntur, quia cum discant per Evangelium quod

Moyses una cum Elia vidit gloriam Domini, Legi et Prophe-
tis ausi sunt derogare. Et ideo nos non detrahamus Moysi,
nec derogemus Legl, sed simus non solum auditores Legis,
sed et factores, ut cum ipso Moyse conglorilicari merea-
mur. Ego autem puto quod et ilh materiam praestant ad
derogandum Moysi, qui, verbi causa, cum legitur Hber Le-
vitici, vel lectio Numerorum, non ostendunt quomodo haec

qua) in cTuigmate scripta sunt intelligi per speciem debeant,

id est, qui non spirituahter ea quae in Lege leguntur expo-

nunt. INecessario enlm qui audiunt ritum sacrificiorum, vel
sabbatorum observanliam, vel caeterorum simiHum in ec-

clesia recitari, olTenduntur, et dicunt : Quid lioc necesse

est in ecclesia legi ? Qao nobis prosunt praecepta Judaica,

et spreti popuh observaniiae? Haec Judasorum sunt, et Judaei

de iis viderint. Ne ergo hujusmodi offendicula auditoribus

accidant, danda opera est ad scientiam Legis, et secundum

hoc quodspirituahs est Lex, inlelligenda et explananda sunt
omnia quae leguntur, ne doctorum causa, imo desidia et

negligentia, ab imperitis et indoctis derogetur Moysi ; sed

convertamur ad Domlnum, ut auferat a nobis velamen lit-

terae; ut non nobis d-eformis vultus Moysi, sed gloriosus ac

decorus appareat, non solum non oblrectemus, sed

ita ut

et pro magnitudine sensuum, laudem ei et gloriam confe-

ramus. « Et ira furorls Domlni facta est super illos, et dis-

» cesserunt, et nubes recesslt a tabernaculo, et ecce Maria
» facta est leprosa sicut nlx*. » Ira furoris Domini eilicitur

super eos qui male loquuntur et detiahunt. Verumtamen

quod dicit : « Et nubes recessit a tabernaculo, et ecce Maria
» facta est leprosa slcut nix, » considerandum diiigentius

est, quod prius recedlt nubes, et ita lepra repletur : ut os-

* INuil). XII, C), lO.
 IN NUMEROS HOMILIA VII. 5ig
lendatur quia eliam si est in aliquo gralia sancli Spiritus,

et oLtrectat, et detrahit, recedit ab eo post obtreclationem,

et sic lepra repletur anima ejus. Nam et populus ille prior
habuit in se gratiam Dei, sed postquam in verum Moyseii
Dominum nostrum Jesum Christum extenderunt linguas
blasphemioe suae, discessit ab illis nubes, et transivit ad nos
in montem excelsum, cura Salvator noster iransformatus
est, et nubes reiulgens obumbravit discipulos ejus, et venit

vox de nube, dicens : « Hic est Filius meus dilectissimus,

» in quo mihi bene complacui \ » Post hoc ergo jMaria facla
est leprosa sicut nix. Donec aderat nubes, Maria non erat

leprosa, sed cum discessit. Donec enim visitatio Dei erat

in populo illo, non erat leprosus : ubi vero discessit, igno-

minia vultus sui contexit eum. Sed et nos timeamus ne
forte elTugemus a nobis hanc nubem male loquendo, male
agendo, male cogitando : et tunc apparebit in nobls lepra

peccati, cum deseruerit nos gratia Dei.

III. «Et respexit Aaron ad Mariam, et ecce erat ieprosa.
» Et dixit Aaron ad Moysen : Precor, Domine, ne contuleris
» innos peccatum, quoniam ignoravimus quod peccavimus.
» Ne fiat simile morti, et ut aborsus ejectus de vulva ma-
» tris, et comedit dimidium carnis ejus^. » Vult in iioc os-

tendere quod popuius ille Ibrmatus quidem fuerit in vulva

matris suae Synagog;e, non tamen pervenire potuerit ad per-
fectum et integrum partum. Sicut enim aborsus imperlec-
tus et inconipositus est partus, ita et ille popuius aiiquanto
quidem tempore intra vuivam matris, hoc est, intra Syn-
agogcTG institutionem positus fuit; sed peccatis intercedenti-
bus, formari ad integrum vivificarique non potuit : et ideo
abjecti sunt velut aborsus imperfectus et immaturus, pec-
cato scilicet consumente dimidium, ut ait, carnis ejus. Est
tamen interdum et aborsus bonus. Bonus autem aborsus di-

Matlli. wii, !). — 2 i\i,,„ x,,^ ,,j pj scq([.

 d20 ORIGENIS

citiir cum aliis comparalur, sicut et Ecclesicistes ait : «Et

» dixi : Bonus est aborsus magis quain ille ^ » Qui ille ? « Qui
» in vanilate, inquit, incedit et iu tenebris ambulat^ » Noa
ergo absolute bonum dicit aborsum, sed bonum magis
rjuam vilam quac in vanilate ducitur et in tenebris igno-

rantiae. Et fit apud eum quaedam comparatio singulorum.

Dicit enim et alibi ipse Ecclesiastes, bonos esse morluos
magis quam vivenles^ Quibus rursus si compares aborsum,
bonum esse dicas super utrumque. Si ergo consideres qui

sunt vivi, et qui sunt mortui, quibus aborsus melior sit pro
eo quod ne guslaverit quidem vitie mundi bujus auspicia,
invenies quai sint in comparatione ista dijDTerentia^ Consi-
dera ergo quia non alios ibi nominat viventes, nisi de qui-
bus dicitur in Psalmis : « Verumtamen vanitas oinnis bomo
» vivens''. » Omni ergo homine qui in vanitate vivil. Non

enim omnis vila in vanitale est, sed iiia vita quae secunduiu
carnem est, et secundum errores ac voluplates saeculi, ba^c
( st vita vanitatis, et super hanc est onmis qui huic vitae mor-
tuus est, et qui dicil : «Mihi aulem mundus crucifixus est,

» et ego mundo^; » et de quo dicilur : « Mortui croo estis

» cum Chrislo ^ » Isti ergo meliores sunt, quam illi viven

tes. Sed super hos esse dicitur aborsus, quia licet venisse
videatur iu carne, nulla tamen vanitatis
initia. Introducit tamen Ecclesiastes et alium
vitae hujus sumpsit
quemdam, ut
i
videtur, etiam isto meliorem, de quo dicit : « Et optimus
» 8st super hos duos qui nondum natus est ' : » hoc esl,

qui ne ad conclusionem quidem vulvae carnalis, et corpo-

reae nativitatis venit injuriam. Sed et hoc ipsum quod dicit

Ecclesiastes : «Laudavi omnes mortuos niagis quam vivos,

» et eos qui vivunt usque nunc ^, » quomodo non evidenler

ostendit quod eos dicat meliores qui mortui sunt munclo,

1 Eccl. VI, :). — 2 Ibid. 4. — 3 Ibid 5. -.-/^ Psal. xxxvrii , G. — ^ Galal.

VI, 14. — ^'

Colof.s. III, 5. — '
Eccl. IV, 5. — ^ Ibid. 2.
 Ii\ NU\II:R0S IIOMILIA VII. 621

ct eos proniinllct inferiores qui vlvunt inundo? Nam si sc-

cundnm litlcram vclls intelllgere, quomodo laudandi sunt

mortui magls quam vivcntes? Laudari cnlm solet quls in
60 quod voluntate bona ct proposlto egcrlt. Mors autem
ista communis, nulll ex voluntate nec ex proposlto venlt.
Quomodo crgo dlgnus LuKle vldehltur in eo quls quod con-
tra proposltum patltur? Alloquin laudabitur ct Pharao rex
iEgypti, qul submcrsus est in mare, super ^loysen, qui dc
mari vivus evasit. Laudabuntur et ^EgyplIi qiii mortui sunt
in a(|uls, quam populus Del, qui Iransivit pcr slccum
magis
in mcdlo marl\ Non ergo Ila intclllgas, sed scito te laudan-

dum csse mortuum cum potucris dicerc « Christo concru- :

» cifixus sum. VIvo aulcm jam non ego, vlvit autem in me

» Christus^. » SI rcnuntiasti saiculo, si abjccisti vitla, si

jam non movcrls ad peccatum, sed mortuus es peccato,

mehor es quam ille qui vivlt peccato, et erlt in te mors ista

laudal)ihs. Nam pro morte hac communi, qunc lege natura^

unlcuiquc vcnit, ncmo laudatur. Hicc llcet per exccssum,
commemorari tamen oportuit In eo loco ubi sermo Dci
Mariam pro culpa oblrcctatlonis, et pro plaga correptionls
aborsum dlcit eiroctam, ut ostendcrcmus quia est et vitu-
perabilis, est ct laudabilis aborsus. Dcnique etlam Aposlo-
lus scicns in istis qulbus supra diximus ordlnlbus esse all-

auem laudablleui aborsus ordincm, ctiam de scmetlpso

dicit : « Novlssimc autcm omnium tanquam abortivo visus
» est et mlhi' : » super vivcnles se quidem et super mor-
tuos, post eos tamcn qui necdum nali sunt, nuuKM ans. Fit
ergo siciut aborsus Marla. Non cnim potuit populus ille ad
perfectum formari in legc, sicut et Paulus pronuntiat di-
cens : «Nemlnem enim ad perfcctum adduxit Lex*. » De-
nique et idem Aposlolus de quibusdam quos a fide dclapsos
ot vclut In aborsum convcrsos ad pcrfectoe rursum natlvi-

* Kvnd. XIV. — - (riilnLti, 19, 20. — ^ i C.dr. xv, S. — ''

Jfohr. vii, -kj.

IX. 21
32 2 ORIGENIS

talis instituta reparabat, ait : « Filioli mei, quos ilcrum par-

» turio donec formetur Christus in vobis *.

IV. «Et proclamavit Moyses ad Dominum dicens : Deus,

» precor te, sana eam ^. » Et quem oportebat orare ad Do-
minum pro sanitate populi illius, nisi Moysen ? Moyses orat
pro illis. Et forte hoc erat quod cum Domino Jesu Christo
colloquebatur, cum in monte transformatus est, petens ab
eo ut, cum plenitudo gentium introisset, tunc omnis Israel
salvus fieret. « Et Dominus ad Moysen Si pater
dixit : ejus
» expuisset in faciem ejus, nonne erubescerefc septem die-
» bus? Separetur septem diebus extra castra, et post haec

» introibit^ » Quid est : Si pater ejus expuisset in faciem

ejus, erubesceret septem diebus? Mariam loco Synagogae

posuimus, huic expuit pater ejus in faciem. Signum repudii
est in faciem conspui. Denique in Lege scriptum est,ubi ju-
betur ut rehctae proximi proximus nubat, si voluerit proxi-
mus repudiare conjugium, ut discalceatus in faciem con-
spuatur, et hoc datum est velut signum repudii. Hinc ergo
Maria, id est, populus ille cum repudiatur, a Deo conspui
in faciem dicitur. Habemus et in aho loco significantiam
sputi, cum dicit Esaias « Omnes gentes sicut gutlae situlae,
:

» et sicut sputum reputatae sunt ^. » Ostenditur ergo in hoc,

quod etiam populus ille sicut gentes caeterae, quae ut sputum
reputantur, abjectus est. Et revera si consideres honorem
illum priorem, cum pontificahs apud eos ordo florebat,

cum insignia sacerdotum, cum Levitica ministeria, cum

majestas templi, cum prophetahs splendor, et cum coeles-

tibus super terram consortiis utebantur, quis honor fuit

ille? quae gloria? Et rursum si nunc aspicias quanto dede-

core horrescant, sine templo^ sine altari, sine sacrificio,
sine propheta, sine sacerdotio, sine ulla coelesti visitatione,

dispersi per omnem terram profugique viventes : quis non

* Gal. IV, 19. — 2 Nvim. xii, i5. — ^ Ibid. i^, — ^ Isai. xi-, !5.
 IN NUMEROS IIOMILIA VII. 523

evidenter agnoscat quod conspuit pater illius in faciem ejus,

et pcrfudit vultum corum ignominia? Septcm crgo diebus
separatur extra castra. Diximus etiam in superioribus, quod
scptem dies isti septimanam mundi istius designcnt. In sep-
timana eiiim dierum, creaturae totius visibilis substantiae
videntur esse productae * ,* tunc enim qua) non erant, facta
sunt. In septimana vero totius mundi, secrcta quadam et

Deo soli cognita dispensationc, qusc tunc producta sunt

explicantur. Intcrim in hac septimana qua sequestrata est
Maria, non moventur castra filiorum Israel, sed stant uno
in loco conclusi, et nullus est cis omnino profectus, donec
mundetur Maria a lepra sua.

V. « Et post ha3C, inf/utt, promovit populus ex Ascrolh, et

» conscderunt in deserto Pharan ^. » Aseroth interpretatur
domus perfecta. Proficiscitur ergo populus postquam Maria
purgata cst, a domibus pcrfectis, et venit iii Pharan, quod
interpretatur os visibile. Mihi videtur os visibile posse in-
telligi,quod Verbum caro factum est, et invisibilis visibilis
efiectus; et hoc significari, quod posteaquam finis et per-
fcctio omnium quoc erga illum populum gerenda fuerant,
vcnit, tunc transit, et venit ad eum quem Verbum carnem
factum antc non credidlt. « Et locutus est Dominus ad Moy-
» sen, diccns : Mittc viros, et considerent lerram Chana-
» naiorum, quam ego do filils Israel in possessionein ^, » et

rcliqua, in qulbus de exploratoribus terrae narratur, qui

missi renuntlantquod terra quldcm sit bona et admirabilis

habitant autcm in ea filii gigantum, quorum conspecti-

in

bus populus Dci qiiasi locustoe vldcantur. Et plures quidem

desperant se possc salvari a fillis gigantum : Jesus tamen
non despcrat, sed confirmat populi fidem cum Galcb, qui
est de Irlbu Juda, et dicunt : « Si diligit nos Deus, Introdu-
» cet nos in terram hanc \ » Qucc est ergo tcrra ista secun-
1 (jCii. I cl II." — 2 ;Vnin . xii, i6. — ^ Id. xni, 1,2. — ''
idcin, xiv, S.

21.
 24 ORIGKMS

duiii spiritualem intelleclum, quaj terra quiclem sancta esf ^

et terra bona, sed ab impiis habitatur? Qui sunt ergo isti

hostes, qui haLitant in terra sanctorum ? et quomodo eji-

ciendi sunt, ut illis ejeclis sancti succedant in locum eo-

rum? Redeamus ad Evangeha, redeamus ad Apostolum.
EvangeHa sanctis promittunt regna coelorum. Apostolus di-
cit : « Nostra aulem conversalio in coelis est *. » In coehs
ergo est locus hsreditalis, qui promillilur sanctis. Et quid
putamus quod nullus nunc adversarius sit in his locis quae

tibi promittuntur, quem tu inde debeas pugnando depel-

lere, ut Hber ad ea quoe tibi promittuntur loca evolare pos-
sis ? quomodo dicit Dominus « a diebus Joannis Baptislae,.
Et
» quia regnum coelorum vim patitur, et vim inferentes ra-
» piunt illud ^
? » Nisi enim essent quibus vis fieret, nun-
quam essent qui inde depelU etextrudi deberent, nunquam
diceretur per vim diripiendum esse regnum coelorum. Et
nisi essent cum quibus certamen nobis esset ac pra^Iium^
nunquam diceret Apostolus : « Non est nobis colluctatia

» adversus carnem et sanguinem, sed adversus principa-

» tus et potestates, adversus mundi hujus rectores, tene-
» brarum harum, adversus spirilualia nequitia^ in coelesti-

»
bus ^

est gladius
» De quibus etiam
Prophetam intelHgendum videtur, ubi
meus in coelo '^.
illud

»
Dei dictum divinitus per
ait : «

Necesse est ergo spirituales

Et inebriatus i
nequitias quae in coelestibus esse dicuntur, qui sunt veri
Ghananaei, vinci abs te, ut expeditus ad coelestia regna trans-
ire possis, ul tu pro illis habites ibi. Scito tamen giganles
cos esse. Gigas dicitur omnis qui adversus Deum resislit.

Quicumque ergo adversatur Deo, et contrarius est veritati,

quod illi principaliter faciunt, merito gigas appellatur. Tibi

ergo praestatur ut devictis gigantibus inlres in regnum quod
illi perdiderunt, ut impleatur quod scriptum est : « Qin's

^ PhiU III, 20. — 2 Matlh. XI, 12. — 3 Kpli,.s. vi, 12. — ''
Isai. xxxiv, 5.
 I\ INUMEBOS nOMIMV VII. ^*;.")

» iiccipict a gigaiite spolia? » uiitlc ct Dominus (liccbal iii

Evnngclio : « Nemo potcst introire in domuin fortis, et di-

n ripere vasa ejus, nisi prius alligaverit fortem* ; » (jui licet

propter super])iam suam a domo coelesti jam sit ejectus,

tu tamen nisi viceris illum, non introibis in domum fortis.

Nec vinci solum, verum et alligari illum oportct. Nisi enim

alligetur, haiidtpiaquam tutum esse poterit iter nostrum.
Nunc ergo, quantum ad comparationem humanae et dae-

monicae naturae, nos locuslae sumus, et illi gigantes : et prae-

cipue si dubia sit fides nostra, et si nos perlerreat infideli

tas, illi vere gigantes erunt et nos locusta^. Si vero sequamur

Jesum, et credamus verbis ejus, ac fide ejus repleamur,
tanquain nihil erunt in conspectu nostro. Audi enim quo-
modo nos hortatur, et dicit : « Si amat nos Deus, introdu-
» cct nos in terram hanc% » quoniam bona est, et fructus
ejus mirabilis. Typus ergo, et figura quae praecessit in pa-
tribus, completur in nobis. Ejecerunt illi gentes, et conse-
cuti sunt hacre(htatem eorum. Consecuti sunt enim onmem
terram Judie;e, et Jerusalera civitalem, et montem Sion.
Haec in illis impleta sunt; ad le autem quid dicilurPNon,
inquit, accessistis ad ea quae visibilia sunt, sed ad invisibi-
iia. « Accessistis enim, inqiiit, ad montem Dei viventis,

» et ad civitatem ccelestem Jerusalem, et ad multitudinem

» Angelorum^ » Sed et alibi idem Apostolus dicit « Je- :

» rusalem autem quae sursum est, quae est mater omnium

» nostrum*. »Si quis verbis Apostoli dicentis Jerusalem esse
ccelestem, non accommodat fidem, potest et haec verba
nostra rccusare. Si vcro verbis Pauli fides adhibenda est,
sicut et cerle adhibenda est, el Jerusalem coelcstem esse
credimus ad typum terrenae hujus, et quic scripta videntur

dc liac terrena, ad illam coelestem rectius spirituali intelli-

gentia conferemus. Accessimus ergo (sicut Paulus dicit) ad

2 Mallli. XII, ig. — 2 IViiin. xiv,8. — * Hcbr. xii, 22. — '•
Gal, iv, 26,
526 ©RIGENIS

coelestem Jerusalem, sine dubio et ad coelestem Judaeam :

et sicut illi de terrestri Judaea ejecerunt Chananaeos,et Phe-

rezaeos, et Evaeos, reliquasque gentes ; ita et nos qui acces-
simus ad montem Dei et ad regna coelestia, necesse est ut
debellemus contrarias potestates, et spiritualia nequitiae in

coelestibus : et sicut illi ejecerunt Jebusaeum de Jerusalem,

et quae prius Jebus vocata fuerat postmodum appellata est

Jerusalem ; ita et nos oportet (ut ita dicam) expellcre prius

Jebusaeum de Jerusalem, et sic hsereditatem ejus consequi.

Sed illi quidem haec faciebant armis visibilibuSj nos vero

invisibilibus; illi vincebant corporalibus praeliis, nos autem
spirituali certamine superamus.
VI. Quod si vis audire, Paulus, qui non solum magister
gentium, sed et militiae hujus magister est, quomodo pug-
naverit prior, audi quid ipse de se scribat, sicut etiam et
supra memoravimus. « Non est, i^iquit, nobis colluctatio
» adversum carnem et sanguinem, sed adversum principa-
» tus et potestates, adversus rectores mundi hujus, tene-
» brarum harum, adversus spiritualia nequitiae in coeles-

» tibus*. » Propterea et haiic pugnam spiritualem atque

invisibilem pugnaturis, spiritualia arma et invisibilia tela
componit, et dicit : « Induite vos loricam charitatis, et ga-
» leam salutis, et assumite scutum fidei, in quo possitis

» omnia tela Maligni ignita extioguere. Sed et gladium spi-

» ritus, inquitj assumite, quod est verbum Dei ^. » Cum ergo ^1

talibus te armaveris telis, sequens Jesum ducem, non ve-
rearis glgantes illos; videbis enim quomodo eos tibi sub-
jiciet Dominus Jesus : et sicut patres calcaverunt cervices

gentium, ita et tu calcabis super cervices daemonum. Ipse

enim dicit iis qui eum fldeliter sequuntur : « Ecce dedi
» vobis potestatem calcandi super serpentes et scorpiones,
» et super omnem virtutem inimici^ » Vult enim semper
* Ephos. v(, 12. — 2 Jl)i(]. i/^^ i5j i(3j ij. — 3 Luc. X, 19.
 IN NUMKROS IIOMILIA VII. 627
Jesiis res mirabilcs facere, vult dc locuslis viiicere gigan-
tes, et de iis quac in terris sunt ccclestcs superare ncqui-
tias. Et fortasse hoc est quod diccbat in Evangeliis, quia

qui crcdit in eum non solum faciet illa quai ipsc fccit, « sed
» majora, inquit, horum facict^. » Vere enim majus mihi
videtur quod homo in carne posilus, fragilis, et caducus,
fide tanlum Christi et verbo ejus armalus, supcrct gigan-
tes, daemonum Quamvis ipse sit qui vincit in no-
legiones.
bis, plus tamen esse dicit quod per nos vincit, quam quod

per se vincit. Tantum est ut nos armis istis sempcr simus

armali, et conversatio noslra semper in coelis sit. Omiiis
motus nosler, omnis actus, omnis cogitatio, omnis sermo
coelestis sil. Quanto cnim nos illuc ardentius asccndimus,
tanto illi praccipitantius ruent : et quanto nos magis auge-
mur, lanto illi infcriores fient. Vita nostra si sancta sit, si

secundum Deuin sit , illis conferet mortem : si segnis ct

luxuriosa sit, potentes eos adversum nos et gigantes faciet.
Quanto ergo nos virtutibus crescimus, tanto illi inferiores
efliciuntur et fragiles. Sicut e contrario si nos infirracmur,
et terrcna rcquiramus, illi fortiorcs fiunt. Et quanto nos di-
latamur in tenis, tanto illis spatia in co^Icstibus largiora
concodimus. Unde hoc niagis agamus, ut nobis augescen-
tibus illi minuantur, nobis ingredientibus illi pellantur, no-
bis ascendentibus illi cadant : sicut ct illc cecidit de quo
dicit Dominus in Evangelio : « Ecce vidi Satanam sicut
» fulgur cadcntem dc coelo ^
: » ut illis projectis, introducat
nos illuc Dominus nosler Jesus, et perciperc regnum suum
co3lcste concedat. Ipsi gloria in ?eterna saiicula sajculorum.

Amen.
^ Jo;u). XIV, 12. — i Luc. X, 18.
 028 ORIGJwMS

HOMILIA YIII\
De iis qucB]ah exploratoribus renuntianlur , et de indignatione
"6' Do-
2
miniy ac supplicatione Mojsiet Aaron

I. Duodecim mlssi sunt inspeclores ex filiis Israel ad con-

siderandam terram qua^ eis fuerat repromissa, iique post
quadraginla dies regressi, diversa renuntiant. Nam decem
ex iis in desperationem populum mittunt, ita ut velint ab-

jecto Moyse eligere alium ducem, et reverli in ^gyptum.

Alii vero duo bona nuntiant, et cohortantur populum per-
manere in fide, dicentes : « Si diligit nos Dominus, introdu-
» cet nos in terram hanc \ » Sed popuhis infidehtatis des-

peratione pra^ceps agitur, et ad lapidandos eos qui bona

nunliant prosiliit. Majestas vero Domini protegi teos in nu-
bibus. « Et dicit Dominus ad Moysen : Feriam eos morte,
» et inlerimam eos, et Taciam te et domum patris tui in

» nationem magnam, et muUo magis quam haec est \ » Fit

ergo tanta haec comminatio a Domino, non ut passibihs et
iracundiae vitio subjacens ostendatur divina nalura, sed ut
per haec et Moysi charitas, quam erga populum habebat,
et Dei bonitas, quae super omnem malum agentem est, in-

notesceret. Scribilur enim irasci Deus, et comminari inte-

rilum populo, quo doceatur homo tantum sibi esse apud

Deum loci, tantumque fiduciac, ut etiamsi sit aliqua in Deo
indignatio, obsecrationibus mitigetur humanis; tantumque
de eo impetrare posse hominem, ut et propria statuta con-
vertat. Bonitasenim qua3 subsequitur iracundiam, et Mosei
fiduciam ostendit apud Deum, et alienam ab iracundiae vi-
* Tom. II, p. 290 ct seqq.
t Num. xni ct XIV. — ^ j^j, xiv, 8. — 3 |bid. ii cl 12.
 IS NU.MLROS HO.MllJA. VIII. Oyf)

lio (liviiiaui docet cssc iiaturam. Simul et mysterium in sic-

culis futuris cxpleiidum conlinet sermo, per quem promit-

tit Deus f[uocl alium populum hoc abjcclo resuscitct. Ait
cnim : « Pcrcutiam eos morte, et perdam cos, et faciam le
» et domum patris tui in nationem magnam, mullo magis
» quam haec esl. » Comminatio ergo haec non est iracun-

dia, sed prophetia. Assumenda namepie erat alia natio, id

est, populus iste nalionum, sed non per ]\loysen. Excusavit

namque se Moyscs. Sciebat enim quia gens illa magna qune

repromittitur, non per Moysen vocanda crat, scd per Je-

sum Christum, et non Mosaicus, scd Chrislianus erat popu-

lus appellandus. Idcirco igitur plurimum exorat jMoyses pro
populo illo. Dominus vcro modum correptionis librata mo-
deratione dispensat, et dicit, quia Yiri quidem qui exierunt
de /Egyplo, et tentaverunt me, atque increduli permanse-
runt, cadent in deserto hoc, « et non videbunt, imjuit^ ter-

» ram quam juravi patribus eorum; sed filii ipsorum, qui

» suntmecum hic, quicumqua ignorant bonum vel ma
» lum^ » Sit forlassis aliquid eliam secretioris mysterii in
V(;rl)is Domini diccntis : « Filii eorum, qui sunt mecum
» hic. » Ubi hic ? aut quomodo mecum? Qui habet aures
audiendi, audiat. Nos intcrim dicimus quia patres noslri fue-
rimt ille populus prior, nos aulem filii ipsorum sumiis. Illi

crgo quoniam peccaverunt, abjecti sunt et ceciderunt : nos

aulem filii ipsorum pro ipsis surreximus, et erecti sumus,
({ui nesciebamus bonum vel malum. Ex genlibus enim su-
mus, qui neque bona, quae ex Dco veniunt, noveramus, nc-
que mala, quoe ex peccalo generantur si tamcn succeden- :

les in locum eorum qui abjecti sunt, lanti lupsus timeamus

exemplum, audicntcs cominonitionem Pauli dicentem :

« Vide autem severitatem et bonitalem Dei, in eos quidem

» (jui ceciderunt scverilatom, in te autem bonitatem, si la-

* INiiin. XIV, Ai.
33o ORIGENIS

» meii permanseris iii bonilate. Alioquin et lu excideris, et

» illinon permanserint in incredulitate, inserentur*. »
si

Additautem post haec Dominus, et dicit « Filii vero ves- :

» tri erunt incolae in deserto quadraginta annis ^ » Et quid

haberet mysterii numerus iste, declarat dicens : « Secun-
» dum numerum, tnquit, dierum quibus considerastis ter-
» ram quadraginta diebus, pro die per annum, recipietis

» Timeo ego mysterii

peccata vestra quadraginta annis'. »

hujus secreta discutere. Video enim quod peccatorum in

hoc ratio comprehenditur et poinarum. Si euim unicuique
peccatori annus ascribitur ad pcenam pro unius diei pec-
secundum rationem dierum quibus peccatur, an-
cato, et
norum totidem numerus in suppliciis consumendus est :

vereor ne forte nobis, qui quotidie peccamus, et nullum

forte vitae nostrai diem absque peccato transigimus, ne
ipsa forte saecula, aut etiam saecula saeculorura, sufficere

possint ad poenas luendas. In eo enim quod populus ille

prior pro quadraginta dierum deliclo quadraglnta annis

cruciatur in dessrlo, nec terram sanctam introire permit- i

titur, similitudo quaedam futuri judicii videtur ostendi, ubi

peccatorum ratlo discutienda est : nisi erit aliqua fortassc

etiam bonorum operum compensatio, vel etiam eorum quae

in vita sua unusquisque mala recipit, ut Abraham de La- i
zaro docuit \ Sed haec nullius est ad integrum nosse, nisi
illius cui omne judicium tradidit Pater. Quod autem dies
peccali in annum poenae reputetur, non solum in hoc llbro,

in quo nihil omnino est quod dubitari possit, ostenditur,

sed et in libello Pastoris, si cui tamen scriptura illa reci-

pienda videtur, similia designantur. Sed fortasse aliquis nci

get bonitati Dei convenire, ut pro unius diei peccato ani
num suppliciorum rependat; quinimo dicet, etiamsi diei

pro die reddat, quamvis justus, non lamen clemens videlui

^ Kom. XI, 22. — ^ JNum. xiv, 53. — ' Ibid. 54. — ''
Luc. xvi.
 IN NUMEROS HOMILIA VIII. »^5l

aut esse Lcnignus. Audi ergo ad hacc, si forte possimus dif-

ficultatem rei exemplis lucidioribus cxplanrare. Si vulnus

corpori infligatur, aut os confringatur, aut nervorum junc-
tura rcsolvatur, suL unius horae spatio hujusmodi vulnera
solent corporibus accidere, et plurimis postmodum crucia-
tibus ac doloribus exactis, multo vix tempore sanari ; quanti
enim lumores in loco, quanta tormcnta generantur! Jam
vero si accidat ut in eodem vulnere vcl in eadem fractura
iterum et saepius quis vulneretur, frequenliusque franga-
tur, quantis hoc poenis curari, et quantis potest cruciati-

bus mcdicari? Quanto autem tempore, si tamen potuerit,

ad sanitatem perducitur ! et vix aliquando ita curabitur, ut
vel dcbilitatem corporis vel foeditatem cicatrlcis elTugiat.

Transi nunc ab exemplo corporis ad animaj vulnera. Anima

quolies peccat, toties vulneratur. Et ne dubites peccatis
eam vchit telis et gladiis vulnerari, audi Apostolum mo-
nentem ut assumanus « scutum fidei, in quo possitis, in-
» quit^ omnia jacula Maligni ignita extinguere \ » Vides
ergo peccata, Maligni esse jacula, quai in animam dirigun-
tur, Patitur autem et anima non solum vulnera jaculorum,
sed ct frncturas pedum, cuni laquei parantur pcdlbus ejus,
et supplantantur gressus ejus. Haec ergo et hujusmodi vul-
nera quanto tcmpore putas posse curari? Oh! si posscmus
por unumquodque peccatum videre quomodo honio noster
intcrior assiduo vulneratur, quomodo sermo malus vulnus

infllglt Non legisti

! « Dlcunt quia vulnerant gladli, scd non
:

» Ita ut llngua ^ ? » Vulneralur ergo per linguam anima, vul-

neratur ct per cogitaliones et concupiscentias malas, fran-
gitur autem et contcrltur per opera peccati. Qua3 si omnla
vidcre possemus, et vulneratae animae sentlre cicatrices,
ccrtum quod usque ad mortem resisteremus advcrsum
est

peccatum. Scd nunc sicut ii qui vcl da^monc rcplcti, vci

^ Fiphcs. VI, lo. — - Lccli. vxviii, 22.
35'i OlUGEMvS

menle alienati sunt, non sentiunt si vulnerentur, quia na-

turalibus sensibus carent : ila et nos vel cupiditalibus sae-

culi amcntes efFecti, vel viliis inebriati, sentire non possu-

mus quanta vulnera, quantas contritiones animae peccando
conquirimus. Et ideo consequentissima ratio est pcenae, id
est, curoB ac medicationis tempus extendi, et per unum-
quodque vulnus pro qualitate plagae medendi quoque spa-
tia propagari. Sic ergo et Dei aequitas ac benignitas etiam
in ipsis animre suppliciis evidens fiet : et hsec audiens, qui

peccavit, resipiscat, et ultra non peccet. Conversio enim in

prsesenti vita, et poenitentia fructuose gesta, celerem con-

fert hujusmodi vulneribus medicinam, quia pcenitentia non
solum vulnus proeteritum sanat, sed et ultra animam pec-
cato non sinit vulnerari. Imo et illud adjiciam verbi causa, :

si peccator sum, numquid eadem mihi erit pcena si semel

peccavi, quae et si secundo et terlio, et si frequenlius pec-
cem? non ita erit : sed pro modo et numero et mensura
peccati, etiam poense quantilas metienda est. Deus enim
dabit « nobis pancm lacrymarum, et potabit nos in lacry-

T, mis, sed in mensura^. » Mensura auteni haec erit, quam

sibi in hac vita unusquisque vel minus vel amplius pec-
cando quaesierit. Sed et « calix in manu Domini vini meri
» plenus esse dicitur mixto^, » Miscebitur ergo sine dubio
unicuique, et fiet judicium ejus non solum ex malis quae
gessit, sed etiam ex bonis. Et tamen cum utraque miscean-
tur, faex ejus, quam ego pulo malorum partem dici, non ad
integrum exinanietur. Sed haec (ut diximus) in manu Dei
sunt, nostrum autem est ad emendationem citius festinare,

ad poenitentiam sine dissimulatione converti, lugere prae-

lerita, cavere futura, invocare auxilium Dei : statim enim

ut conversus ingemueris, salvus eris. Invenies enim advoca-
tum, qui pro te interpellat Patrem, Dominum «Tesum Chri-
* Psal. Lxxx, 6. — 2 Psai. lxxiv,^. ,
 IN NUMEROS IIOMILIA VIII. ,)^0

slnni, mullo prflcstantiorera quam luit Moyses, qui lamen

oriivit pro populo illo ct cxauditus cst. Et lorlasse propler-
ea Moyses scribitur intervcnissc pro peccatis populi prio-

ris, et impetrassc vcniam, ut mullo magls nos confidamus

quod advocalus nostcr Jcsus indubitatam nobis veniam im-
petrabit a Patrc : si lamen convertamur ad eum, et non rc-

cedat retro cor nostrum, sicut et Joannes in epistola sua

dlcit : « H^cc auteni dico, filioli, ut non peccetis. Quod et si

» peccaverit aliquis vestrum, habcmus advocatum apud Pa-

» trem, Jcsum justum, qui interpellat pro pcccatis nos-
» tris^ » Ipsi gloria in acterna sajcula saiculorum. Amen.

HOMILIA IX ^

De batillis Chore et seditione populi adi^ersum Mojsep.^.

ApudDeum^ ut inrclligi datur, nihil cst inutilc, nihll

otiosum; sed ct ea quae hominibus alicnanda videntur et

abjicienda, aliquid operis necessarii habere inveniuntur.
Munc autem nobis intcllectum suggerit praesens leclio, quic
do batillis Chorc, et rcli([uorum qui cum ipso peccaverunl,
commemorat, quod ne h;cc quidem jubet abjici Deus, sed
ficri ex cis laminas ductiles atquc ex iis altare circumdari.
Rcfert ergo Scriptura, quia ex prcxccplo Dci : « Accepit,
» inquit, Elcazar filius Aaron saccrdotis batilla arca, quae
» obtulerunt ii qui exusti sunl, et fecerunt ex eis circulos,
» et apposucrunt cos altari, ad conunemorationem filiorum
» Fsrael, ut non accsdat quisquam alicnigcna, qui non cst
'
i ,loan. II, 1, 2.
^
Toni. II, p. :xcjr> vA scqq.
^ ^uni. XVI «>i XVII.
* i\. 2,
i , r>, 4, 5, (), ;, 8. p. 29,")— r>(H).
 5S4 ORIGENIS

» ex semine Aaron, imponere incensum coram Domino, ne

» fiat sicut Chore, et conspiratio ejus sicut locutus est Do-
» minus in manu Moysi \ » Manifeste quodam in loco Do-
minus per Prophetam dicit : « Non sunt consilia mea sicut
» consiHa veslra, nec cogitationes mea) sicut cogitationes
» vestrse^ » Si apud homines hodie judicaretur haec causa,
et apud Ecclesiarum principes haberetur examen de iis

(verbi causa) qui diversa ab Ecclesiis docentes divinae vin-

dictae pertulerint ultionem, nonne judicarent ut, si quid lo-

cuti sunt, si quid docuerunt, si quid etiam scriptum relique-

runt, universa pariter cum ipsorum cineribus deperirent?
Sed non sunt judicia Dei sicut judicia nostra. Audi enim
quomodo de batilhs eorum qui contra prophelam Dei in-

surrexerant, jubentur fieri laminae, et in circuitu altaris

affigi. Chore fjguram tenet eorum qui contra Ecclesias-
ticam fidem et doctrinam veritatis insurgunt. Scriptum est
ergo de Chore, et de coetu ejus, quod in batillis aereis in-

censum obtulerint ignis alieni. Et jubetur quidem a Deo

ignis alienus dispergi et efFundi : « Batilla vero, inquit^
» quia sanctificata sunt, facito ea laminas ducliles, et cir-

» cumda ex eis altare, quia oblata sunt coram Domino, et

» sanctificata sunt ^ » Hoc ergo mihi per hanc figuram

videtur ostendi, quod batilla ista, quae Scriptura nominat
aerea, figuram teneant Scripturae divinae. Cui Scripturae
haeretici ignem alienum imponentes, hoc est, sensum et

intelligentiam alienam a Deo, et veritati contrariam intro-

ducentes, incensum Domino non suave, sed execrabile of-
ferunt. Et ideo forma Ecclesiarum sacerdotibus datur, ut
si quando tale aliquid fuerit exortum, ea quidem quae a

veritate aliena sunt, ab Ecclesia Dei penitus abstrudan-

tur; si qua autem etiam in ipsis haereticorum verbis Scri-

pturae divinaj sensibus inveniuntur inserta, ne pariter cuin

1 Num. xvt, 3y, 4o. — ^ Isai. lv, 8. — ^ Nuni. xvi, 58.
 IN NUMEROS IIOMILIA VIII. 335

illis qua3 fidei et veritati sunt conlraria respuantur : sanc-

lificala sunt enim quac dc Scriptura divina proferuntur,

et Domino oblata. Potest aulem ct alio adhuc modo intel-

ligi quod dc batillis praecipitur pcccatorum, ut jungantur

et socientur altari. Et primo hoc ipsum quod aerea di-
cuntur, non otiosum videbitur. Ubi enim vera fides est, et
inlegra verbi Dei proedicatio, aut argcnlea dicuntur aut au-
rea : ut fulgor auri declarct fidei puritatem, ct argentum
ignc probatum eloquia examinata significet. Ista ergo qune
dicuntur ajrea, in sono tantum vocis consistunt, non in vir-
tute spiritus, et sunt, ut Apostolus dicit, « ut a?ramentum
» sonans, aut cymbalum tinniens*. wlsta ergo batilla aerea,

id est, haereticorum voces, si adhibeamus ad altare Dei,

ubi divinus ignis est, ubi vera Dei praedicatio, melius ipsa
vcritas ex falsorum comparationc fulgebit. Si enim, ut verbi
gratia dicam, ponam dicta Marcionis, aut Basilidis, aut al-

terius cujuslibet hncretici, et haec scrmonibus veritatis, ac

Scripturarum divinarum testimoniis, velut divini altaris

igne confutem, nonne evidentior eorum ex ipsa compara-

tione apparebit impietas? Nam si doctrina Ecclesiastica
simplex esset, et nullis inlrinsecus hacreticorum dogmatum
assertionibus cingcretur, non potcrat tam clara et tam exa-
minata videri fides nostra. Sed idcirco doctrinam catholi-
cam contradicentium obsidet oppugnatio, ut fides nostra
non otio torpescat, sed exercitiis elimctur. Propter hoc de-
nique et Apostolus dicebat : « Oportet aulem et haereses
j) esse, ut probati quique manlfesli fiant inter vos ^. » Hoc
est dicere, Oporlet haerclicorum batillis altare circumdari,
ut certa et manifesta omnibus fiat fidelium atque infide-
lium diflerentia. Gum cnim fides Ecclesiastica vclut aurum
coeperit refulgere, et pra^dicatio ejus utargentum ignc pro-
batum inluenlibus resplcnducrit ; tunc majorc cum turpi-
* 1 Cor. xm, 1. —-2 Id. xi, iq.
 556- ORIGliMS

tiidine et dedecore hacreticorum voces oLscuri acris villtatc

sordebunt. Vis autem scire quod quae bona sunt, bona esse
ex deteriorum magis comparatione noscuntur ? Quis sciret
bonam esse lucem, nisi noctis tenebras sentiremus? quis
dulcedinem nosceret mellis, nisi gustum amaritudinis ac-
cepisset? Ipsum denique diabolum et obluctantes adver-
sum nos conlrarias polestates si auferas, virtutes animi

sine obluctantenon polerunt enitescere. Sic ergo et sa-

cerdotum fidelium gloria nou poterit resplendescere, nisi

eam infidellum reprobatio et poina commendet. Sed ex iis

quai leglmus, singuli quique justorum magis ex compara-

lione cacterorum clari videntur habiti apud Deum. Deni-
que de Noe scriptum est, quod esset justus et perfeclus in

generatione sua^. In quo ostenditur quod non ex integro

perfectus, sed in generatione sua perfectus fuerit, et ad
comparationem CtTterorum justus pronuntiatus sit. Simiii
modo puto etiam de Lotli habendum. Quanto enim dete-
riores quotidie fiebant Sodomitae, tanto ille justior appare-

bat. Sed et in hoc ipso libro quem habemus in manibus,

cum ingressi essent ii qui inspexerant terram, et decem
ex iis meticulosis sermonibus desperalionem populi incus-
sissent, duo vero rellqui, id est, Caleb et Josue, bona nun-
liarent, et hcrtarenturpopulum permanere in proposito,
immortale eis a Doniino meritum contulit non tantum sua
confesslo, quantum formido sodalium. iSeque enim tam
magnifice in eis virtus animi claruisset, nisi reliquorum de-
cem turpis ignaviae formido patuisset. Ihcc autem diximns
de batillis eorum qui condemnali sunt, quae allari jubentur
affigi, quod ex comparatione inferiorum justi appareant
clariores, slmul ut et posteris daretur exemplum, ne qui
pra^sumptione superbi spiritus non sibi a Deo datum mi'-
nus ponlificotus invaderct, sed ut ilii ccdat quem non am-
* (jencs. vr. — 2 ]\„m. xvi.
 IN IVUMEROS IIOMILIA IX. SS^

bilio humana, non favor corruptus asciverit, nec largitio

condemnanda subrogavcrit, sed meritorum conscienlia et

Dei volunlas assumpserit.

Post haec refcrtur : « Et murmuraverunt, inquit, filii

» Israel adversum Moysen et Aaron, dicenles : Vos occi-

n dislis populum Domini. Et factum est cum irrueret syn-
» agoga super Moysen et Aaron, in impetu fugerunt ad
» tabcrnaculum teslimonii. Illud vero oblexit nubes, et ap~
» paruit majestas Domini, et inlroivit Moyses et Aaron ad
» faci(m tabcrnaculi teslimonii*. » Non legimus antea quia
obtexcrit nubes tabernaculum, et apparuerit majestas Do-
mini, et receperit intra nubem Moysen et Aaron, nisi nunc
cum insurrexit in eos populus, et lapidarc eos voluit. Dis-
camus ex hoc quanta slt utilitas in persecutionibus Chris-
tianis, quantum gratiae conferatur, quomodo propugnator

eis fiat Deus, quomodo abundanler sanctus Spiritus infun-

datur. Tunc enim maxime gratla Dei adest,cum hominum
saevltia concitatur; et tunc pacem habemus apud Deum,
cum abhomlnibus propter jusLllIam bella perpetlmur. «Ubi
» enlm abundavlt peccalum, superabundavit et gratla ^. »

Adoperult ergo eos nubes tabernacull, et irruit synagoga

supcr Moysen et Aaron, et apparult glorla Domlni. Quam-
vls magni sint vita3 meriloMoyses et Aaron, quamvls anlmi
virlutibus polleant, apparere tamen eis Del glorla non po-
luisset, nisl in persecutlonibus, in tribulationibus, in peri-

culis, atque in ipsa pene mortc jam positis. Et tu ergo non

puLes libl dormientl et otloso apparere posse gloriam Dei.
Aut non et Paulus apostolus in ils Del gloriam consequi
merult? Nonne super omnes caeteros enumeratse in Lrlbu-

lallonibus, in necessltatibus, in carcerlbus fulsse, ter vlrgis

caesum, semel lapldatum esse, naufragia pertullsse, perl-
cula maris, perlcula flumlnum, perlcula lalronum, peri-
* iVnni. xyi, 4 '» 42, 4^' — ^ Uoni. v, ao.

iX. «2
338 ORIGENIS

cula a falsis fralribus *

? Quae quanlo magis abundant, tanto
amplius iis qui patienter tulerint conferunt gloriam Dei.
« }L{ locutus est Dominus ad Moysen et Aaron, dicens :

» Discedite de medio synagogas hujus, et interimam eos se-

» mel : et ceciderunt Moyses et Aaron in faciem suam ^ » In
Sodomis quidem quando ad minimum decem requireban-
tur, per quos, vix si forte reperti essent, salvari possent ii

qui habitabant pentapohmSodomorum^ nunc autemetiam :

duo, si tamen inveniantur tales qualis Moyses fuit et Aaron,

sufficere possunt ut gens Israelitarum tota salvetur. Quid
ergo dicemus amplius csse in iis duobus? quse tanta virtus,

quod meritum, quo sexcenta millia et eo amplius libereii-

lur ab interitu vastaloris? Ego arbitror quod in Moyse lex
significetur, quaR docet homines scientiam amorem Dei
et

in Aaron suppHcandi Deo et obsecrandi eum forma con-

sistat. Si ergo accidat aliquando indignari nobis vel uni-

verso populo Deum, et si jam sententia ultionis procedat

a Domino, redeat autem lex Dei in cor nostrum commo-

nens nos, et docens converti ad poenitentiam, satisfacere
pro delictis, supplicare pro culpis; cessabit continuo ira-
cundia, indignatio conquiescet, propitiabitur Dominus,

quasi Moyse et Aaron intercedentibus pro nobis, et pro

universo populo supplicantibus. Si vero aliquando oriatur
indignatio Dei, et veniat pro peccatis nostris saeva correp-
tio; indurentur autem corda nostra ne convertamur ad
Dominum, neve humiliemur in conspectu ejus, ut in con-
fessione suppHcationum motus ejus et iracundiam mitige-
mus; sed e contrario dicamus, Non est cura Deo de vita
mortaUum, nec pertinent haec ad Deum, rehquit nos olim,
nec ad nolitiam ejus ista perveniunt : si taha cogitemus in
cordibus nostris, et hsec de ore nostro procedant, certum
est non esse in nobis Moysen et Aaron, legis scilicet scien-

i
2 Gor. XI. — 2 Num. xvi, 44^ 45. — ^ Gen. xvm.
 IN NUMEROS IIOMILIA IX. 55^^

liam ct fructus poenitentiaj, per quos intcritum imminentis

exiliipossimus evadcrc. Hoc p^uto accidissc etiam populo illi

(jui fuit antc nos, quando omnes declinaverunt, omnes si-

niul inuliles facli sunt, et non fuit qui faceret honitatem,

non fuit usque ad unum*. Si enim fuisset, nunquam utiquc
dereliquisset eos Dcus. Scd et nos timeamus nc fortc simile
aliquid inveniatur in nobis. Timeo enim illam sententiam,
in qua Dominus et Salvator noster, qui cuncta prsenoscit,

quasi dubitans dicit : « Putas veniens Filius hominis inve-

» niet fidem super lerram^? » Jubentur ergo Moyses et Aa-
ron exire de medio synagogae, ut interimatur synagoga de
semel. Sed videamus quid isti faciunt, sancti sunt, perfecti

sunt, ct plus magis Evangelii discipuli quam Legis, et ideo

diligunt cliam inimicos suos, atque orant pro persecutori-
bus suis. lllis enim saevientibus ut intcrficerent eos, isti pro-
cidunt in faciem suam super tcrram.
«Et ait Moyses ad Aaron Assumc : balillum, et impone
» super illud ignem ab altari, et injice illi incensum, et ef-

» fer velociter in castra, et exora pro ipsis : exiit enim ira a

» conspcclu Domini, ct jam coepit vastare popuIum\ » Ve-

rum quoniam in hos pervenimus locos, volo dc bonitate
Dei admonere discipulos C^hristi, nc quis forte vcstrum ab
ha^reticis conturbetur si quando cerlamen iuciderit, illis di-

centlbus quoniam Deus Legis non cst bonus, scd justus, et

Moysis lex non bonitatem continet, sed justitiam. Videant
ergo qui Deimi pariter criminantur et Legem, quomodoMo-
yses ipsc et Aaron priorcs fecerunt hoc quod postmodum
Evangclium docuit. Ecce diligit IMoyses inimicos, ct orat
pro persccutoribus suis, quod ulique Ghristus fieri in Evan-
gehis docet. Auditc enini quomodo cadentcs in facicm su-

per tcrram orant pro illis qui tid intcrficiendos eos insur
u Acrant. Sic crgo invenitur et Evangelii virtus in Legc, et
'

Psaliii. xm, 5. — 2 l,nc. xviii, S. — ^ Num. xvi, 4^.

54o ORIGENIS

fundamento Legis subnixa intelliguntur Evangelia. Nec ve-

tus Testamentum nomino ego Legem, si eam spiritualiter

intelligam. lllis tantummodo Lex vetus efficitur Testamen-

tum, qui eam carnaliter intelligere volunt. Et necessario
illis vetus effecta est, et senuit, quia vires suas non potest
obtinere. Nobis autem, qui eam spiritualiter et Evangelico
sensuintelligimus et exponimus, sempernova est : et utrum-
que nobis novum testamentum est, non temporis aetate, sed
intelligentiae novitate. An non et apostolus Joannes in epi-
stola sua eadem sentit, cum dicit : « Filioli, mandatum no-
» vum do vobis, ut invicem diligatis *
? » cum utique sciret
olim datum esse mandatum dilectionis in Lege. Sed quo-
niam charitas nunquam cadit, nec mandatum charitatis aH-
quando veterascit, hoc quod nunquam veterascit, semper
novum esse pronuntiat. Semper enim observantes et custo-
dientes in se charitatis mandatum novos reddit in spiritu,
Peccatori autem et charitatis foedera non servanti, etiam
Evangelia veterascunt. Nec potest novum esse testamen-
ei

tum, qui non deponit veterem hominem, et induitur no-

vum, ac secundum Deum creatum. Hortatur ergo Moyses
pontificem magnum, ut offerat incensum in castris, et ex-
oret pro populo; Jam enim inquit, vastari popuJus ccepit. In
spiritu videbat Moysesquaegerebantur. Viditvirtutem exisse
ad castra, et vastare ac perimere peccatores: et propter hoc
hortatur pontificem assumere batillum, ignem de altari im-
ponere, atque incenso superjecto exire et stare inter me-
dium mortuorum et vivorum, ne uhra procedat vastatio,ve!
certe, ut verius habet se Scripturae sermo, confractio (2),

Sed primo (si videtur) historiae ipsius imaginem descri-

bamus, ut cum rei gestae species apparuerit, tunc demum
etiam si quid est in hoc loco mysticum requiramus. Intel-
hgeergo populum illum Israel in caslrisperordines tribuuro
* » Joan. II, 8.
 IN NUMEROS HOMILIA IX. 3^1

ramiliarumquc dispositum, virtutem vero quamdam a Deo

missam, non sparsim, sed ex prima aliqua parte coepisse
populum morte vastare, et procedenlcm per ordinem mor-
tis slragcQi considera; post haec pontiflcem indutum veste

pontificali procedere, et portantem balillum atque ignem

cum inccnso, tendere ad illum locum quo per Angelum
vastantem mors illata pervenerat, et stanlem in eo loco,
ubi mors finem dcderat primis, et erat vicina postremis. In-
tuere stantem pontificem, et objectione quadam sui viven-

tes a mortuis dirimontem; virtutem vero repropitiationis

ejus, et inccnsi mysterium erubuisse Angelum vastatorem,
ct in hoc mortem quidem finitam, vitam vero reparatam.
Si intellexisti historiae ordinem, et oculis (ut ita dicam) cer-
nere potuisti pontificem stantem medium inter vivos et mor-
tuos : ascendc nunc ad verbi hujus celsiora fastigia, et vide

quomodo verus pontifex Jesus Christus assumpto batillo

carnis humanae, et superposjto igni altaris, anima sine du-
bio illa magnifica cum qua natus est in carne, adjecto etiam
incenso, qui est spiritus immaculatus, medius inter vivos
et mortuos stetit, et mortem non fecit ultra grassari; sed,

sicut Aposlolus dicit, deslruxit « eum qui habebat mortis

» imperium, id est, diabolum, ut qui credit in eum jam non
» moriatur*, sed vivat in aeternum^. » Hoc fuit ergo myste-
riiim quod postea futurum, jam tunc ille qui populum va-
stabat, expavit. Agnoscebat enim figuram batilli, et ignis,

et incensi : et qualis ofTerenda esset Deo hoslia ab eo qui

mcdius mortuoruni vivorumque constiterat, praevidebat. Et
illos quidem tunc imago pracfigurata salvavit, ad nos autem

salutis veritas ipsa pervenit. Neque enim indumenta ponti-

ficis purpura ac lana byssoque contexta erubuisset Angelus
ille vastator, sed ista quae futura erant indumenta magni
Pontificis intcllexit , et iis cessit, quibus ulique uni versa crea-
* llcl). II, i\. — '^Joan. iir, i5.
54^ ORIGENIS

tura iiiferior erat. Puto autcm quod non Solum primo ad-
vcntu Domini et Salvatoris nostri forma ista completa sit,

sed eadem forlassis servabitur in secundo. Veniet enim ite-

rum Filius hominis; et cum venerit, sine dubio inveniet

quosdam quidem mortuos, quosdam autem viventes. Quod
possumus quidem et sic intelligere quia nonnulH adhuc in :

hoc vilse statu quo nunc sumus inveniantur, cum multi jam
praecesserint mortui. Potest autem et aliter accipi ut mor- :

tuos corpora intelligamus; viventes autem, animas. Qui-

dam tamen ex iis qui ante nos interpretati sunt locum
hunc, memini quod mortuos dixerunt eos qui nimietate
scelerum in peccatis suis morlui intelliguntur; viventes au-
tem, eos qui in operibus vitae permanserint. Verumtamen
utrohbet modo magnus hic Pontifex
stabit etiam in futuro

et Salvator noster medius vivorum et mortuorum. Sed et

tunc forle medius vivorum et mortuorum stare dicendus

est, cum statuet oves quidem a dextris suis, haedos autem

a sinistris, et dicet iis qui a dextris sunt : « Venite, benedicti

» Patris regnum quod vobis paratum est a
mei , percipite
» constitutione mundi, elc. » lis autem qui a sinistris sunt *

dicet « Its in ignem aeternum, operarii iniquitatis, quem

:

» praeparavit Pater meus diabolo et angelis ejus; quoniam

» non novi vos^ » Et sunt utique mortui ii qui in ignem

mittuntur aeternum; sunt aulem vivi illi qui mittuntur ad

regnum.
Et cessavU, inquit, vastatlo, vel, ut in aliis exemplari-

bus legi diximus, confractio^ : quod et magis interpretatio-

nis convenit veritali. Confractio namque est, qu^e velut in

vasis fictilibus efficitur. Peccatores ergo vasa fictilia fiunt

sicat Jeremias prophcta designat in Lamentationibus, di-

cens : « Filii Sion, qui erant honorabiles et in auro elati,

» quomodo reputati sunt in vasa fictilia, opera manuum fi-

* Matth. XXV, 34. — 2 Ibid. 4») f;t Luc. xiii, 27. — ^ Nuni. xvi, 5o.
 IN NUMEROS IIOMILIA IX. 5^5

» ^uli^ ? » Et : « In domo magna non sunt [inquUAposloLas)

» taiilummotlo vasa aurca et argcntca, scd ct lignca et fic-

» lilia; et alia quidcm ad honorcm, alia autcm ad conlumc-

«liam^. » Sunt crgo vasa lictilia ad contumcliam, quac efe

confringi possunt. Scd considercmusdiligcntius quid incon-

sequcntibus Apostolus de ipsis vasis ficlilibus dicat : « Si
» quis, iiiquil, cmundavcrit scmctipsum ab iis, crit vas ad
» honorem sanctihcatum, et utile Domino ad omnc opus
» bonumparatum^ » In quo ostcndere videtur, quod et vas

ipsum quod fit, ct per qu^m fil, unus alquc idem hoino sil.

Intellige crgo propositum quidem hominis csse quod ope-

ratur, rcliquam autein partem hominis ipsum essc vas,
quod fit vel ad honorem vel contumeliam. Gum ergo scn-
sus noslcr quae bona sunt cligit, et ad bonam nos conversa-
tioncm trahit, facit nos vas utile. Cum aulem neglexerit, et
dcciderit propositumnoslruma bonls, efficimur vas ad con-
lumeliam. Si crgo intellectus noslcr luteus sit, et de luto
sempcr ac dc tcrrcnis cogiict, cllicimur vas fictilc, et opus
manuum figuli. Et fortc proptcr hoc iste qui talis est incrc-
patur ab Apostolo, quasi qui scnsum habcns luteum et ter-
rcnum, dc magnis el iis qua) caperc non potcst, qua^ral et
dicat : « Quid ergo adhuc conqueritur? Voluntati cnim ejus
» quis resistit^? » Cui Apostolus quasi luteo rcspondit : « Tu
» homo, qui contra rcspondas Deo? Numquid dicit
quises, o
» ligmcntum ci qui se finxit, Quid mc fecisli sic ? » Dicitur
])r3elerca corpus nostrum vas fictile, sivc etiam legis lillcra,

iii co quod ait Apostolus : « Habentes auteni thesaurum hunc

» in vasis ficlilibus^ » Utrumque enim in hoc scrmone ac-
cipi potcst, ct quod in corpore nobis positis ihcsaurum
gratic-c per Spiritum sanctum Dominus largiatur, et quod
in scrmonibus Legis, qui viles ct in coniemptu habcniur pro
^TIuTP. IV, 2. — '^2 Tiin. I», :^.u. — » IhiJ. ai. — "
I\oin. ix, kj cl ao.
— ''2 Cor. IV, -.
344 ORIGEXIS

eo quod iiuUa arle grammatica expoliti videntur, reconditus

sit thesaurus sapientiae et scientiae Dei : ita ut merito dici
possit, quod in ipsis sint thesauri sapienlise et scientiie Dei
absconditi. Haec nobis dicta sint de confractione quae ces-
sasse memoratur : nunc aulem pauca etiam de sequenti his-

toria disseramus, in qua virgarum commemoratio introdu-

eitur.

(i Et locutus Dominus ad Moysen, dicens Loquere

est :

» filiis Israel et accipe ab eis virgam per domos familiarum

:

» ipsorum, ab omnibus principibus ipsorum duodecim vir-

» gas : et uniuscujusque eorum nomen scribe in virga sua :

» et noraen Aaron scribe in virga Levi : est enim virga una,

» per tribum, per domos familiarum suarum dabunt tibi. Et

» pones eas in tabernaculum testimonii contra arcam, ex
» quibus agnoscar tibi inde. Et erit homo quemcumque ele-

» gero, virga ejus germinabit, et auferam a te murmuratio-

» nem filiorum Israel : in quibuscumque murmurant ipsi

» de vobis \ Omnis princeps tribus et popuH habet vir-

»

gam. Non enim potest quis regere populum, nisi habeat

virgam. Unde et Paulus apostolus, quia princeps erat po-
puli, idcirco dicebat «Quid vuhis? In virga veniam ad
:

» vos, aut in charitate spirituque mansuetudinis ^ ? » Om-

nis ergo princeps tribuum habeat necesse est virgam suam,
sed unus solus est (sicut Scriptura refert) pontifex Aaron
cujus virga germinavit. Verum quoniam ( ut saepe ostendi-

mus) verus pontifex Christus est, ipse solus est cujus virga
crucis non solum germinavit, sed et floruit, et omnes hos
credentium populorum attuHt fructus. Quis autem iste est
fructus quem attuHt ? Nuces, inquit, qui fructus primo qui-
dem indumento amarus est, sequenti munitur et tegilur,
tertio sumentem pascit ac nutrit. Talis ergo est in audi-

torio Ghristi doctrina Legis et Prophetarum. Prima Htterae

* Num. XVII, 1. — 2 j Cor. iv, 21.
 IN NUMEROS IIOMILIA IX. S^O

racies satis amara est, quaj circumcisionein carnis prajci-

pit, quae de sacrificiis mandat, et caetera quae per occiden-
tem litteram designantur. Ilajc oinnia tanquam amarum
nucis corlicem projice. Secundo in loco ad munimenta
testffi pervcnics, in quo vel moralis doctrina vel ratio conti-
nentiac designatur. Quac nccessaria quidem sunt ad custo-
diam eorum quae servantur intrinsecus, frangenda quan
doque tamen et sinc dubio dissolvenda sunt. Ut si, verbi
gralia,dicamus : Abstinentia ciborum et castigalio corporis,
donec sumus in corpore isto corruplibili et passibili, sine
dubio necessaria cst; cum autem confractum fuerit ac re-

solutum, et resurreclionis tempore incorruptibiie ex cor-

ruptibili rcddituin, atque ex animali spirituale, non jam la-

bore alllictionis, ncc abstinentiae casligatione, sed qualitate,

nulla jam corpori corruptela dominabitur. Sic ergo et nunc
necessaria abstinentiae ratio videtur, et postmodum non
quacrenda. Tertio autem loco reconditum in iis invenies et
secretum mysleriorum sapientiae et scientiaj Dci sensum,
quo nutrianlur et pascantur animae sanctorum non solum
in praesenti vita, sed etiam in fulura. Iste enim est pontifi-
calis fructus, de quo promillitur iis qui esuriunt et sitiunt
justiliam, quoniam saturabuntur * Quia autem sacra-
mcntum sacerdotale est virga nucis, idcirco arbitror etiam
Jeremiam, qui erat unus de sacerdotibus ex Analhoh, vi-

disse virgam niiceam, et prophetasse de ea illa quae scripta

sunt vel de virga nucea, vel de lebete, sive de olla suc-
ccnsa^ : quasi si ostenderet per haec in virga nucea esse vi-
tam, et in lebcle succenso esse mortem. Vita enim et mors
ponitur ante facicm nostram. Et est vita quidem Christus
in sacramento nucis; mors autem diabolus in figura lebclis

succensi. Si ergo peccaveris, portionem tuam poncs cum

lebete succenso; si autem juste egeris, edlcictur portio lua
* Matth. V. — 2 J,M(Mn. I.
54G ORIGENIS

in virga nucea cum magno pontifice. Sed et in Caalicis

Ganticorum sponsa descendere dicitur in hortum nucis,

ubi etiam pariter cum nucibus sacerdotalium qucdammodo
pomorum copiam perscribitur invenisse ^ Verumtamen de
virgis (ut dicere coeperamus) unum promisit Deus fruc-
tum in virga, et plures dedit. Sed attendite diligentius, si

forte possimus liberalitatem Dei largiorem eliam ipsis suis

promissionibus edocere; si foite et ex iis illam ineffabilem

bonitatem Dei quae in Scripturae littera semper tegitur, ri-

mari atque investigare poterimus ; cum largiorem in prae-

stando quam in promittendo videamus.
Igitur sermo Scripturae de qua nunc loquimur ita habet
i< Et erit, inquit, homo quemcumque clegero, virga ejus
» germinabit^. » Hoc est solum quod promisit Deus, ut virga
ejus quem elegerit germinet. Ubi vero ad rem venitur ut
quod promissum esl oslendatur impletum, non unum illud

quod promissum fueral effectum dicitur, sed vide quanta

addantur. Ait enim : « Et ecce germinavit virga Aaron in
» domo Levi^ » Est hoc unum illud sine dubio quod fuerat
repromissum : sed adduntur et alia, et dicitur : « Et produ-
» xit frondes et prolulit flores, et germinavit nuces^ » Gum
ergo de solo germine fuisset promissum, vide quanta largi-
tur Deus, ut non solum germen produxerit, sed et frondes
et non solum frondes, sed et flores; et germinaverit non so-

lumflores, sed et fructus. Quid igitur est quod ex iis colli*

gere et contemplari debeamus? primo omnium resurrec-

tionis ex mortuis sacramentum. Virga enim arida germinat,
cum corpus exlinctum coeperit reviviscere. Qua^ sunt au-
tem quatuor ista quai resurgenti corpori praestabuntur? utj
seminatum in corruptione, surgat in incorruptione; et se-

minatum in infirmitate, surgat in virtute; et seminatum inj

ignominia, surgat in gloria ; et seminatum corpus animale,

1 Cant. VI. — ^ Num. xvii, a. ~ » Ibid. 8. - ^ Ibid.
 IN NUMEROS IICMIMA IX. S^y

surgat corpus spiritualeV Ista suiit qualuor quaj virga aridi

corporis nostri in rcsurrectionc gcrminabit. Scd ct illud sc-

cundo in loco dicemus quia sicut: in iis promissioncm suam

Dcus in quadruplum dedit, et multo plura et pretiosiora lar-

gitus est quam promisit; ita multo magls in omnibus Scri-

pturae locis ubi aliqua Dei promissio continctur, si quis ta-

mcn ad eam pervcnire mereatur, in futuro mulliplicitcr

prasparabitur : ct sic verc complebituriliud quod Apostolus
dicit, quia « oculus non vidit, ncc auris audivit, nec in cor
» hominis ascendit, quae pra^paravit Deus iis qui diligunt
» eum^. »Vide ergo quanta sint, et qualia, qune non solum
viderc et audirc nemini licuit, sed ne in cor quidem, id est,
ad cogitationem humanam potuit ascendere. Sive ergo ter-
ram, sive caelum dixeris, sive solem hunc et fulgorem visi-

bilis luminis, omnia haec oculus vidit, et auris audlvit; el

non possunt esse ex illis quae oculus non vidit, nec auris au-
divit, nec in cor hominis asccndit. Transgredere ergo haec
omnia, et transcende omne quidquid vides, quidquid audis,
quidquid ctiam cogitare potes, ct illud scito esse reposituni
iis qui diligunt Deum, quod nec ad cogltationem cordis tui
quivit ascendere. Unde ego arbitror nlhil in hujusmodi re-
promissionibus de rebus corporalibus cogitandum. Ratio
enimmaterioc corporalis non usqucquaque sensum humanaj
cogltallonis elFLigerc potest : sed illa sunt quae ad nullius
sensum, nulllus cor possunt ascenderc quae in sola Dei sa-
plcntia conlinentur. Etenim videbiturhacratione quod pro-
nilssionum bona majori modo quam promissa sunt dantur;
similiteret poencc quae peccaloribus comminantur, muhipll-
catis cruciatibus infercndae sunt

Sed rcdcamus^ ad ea quae de virgls dicere cccperamus.

Possumus adhuc etiam sic intelllgorc corum quae in virga
' I Cor. XV, /p, 4'>. - 2 Idem, n, 9.
^ N. 9. p. 3oo, 5oi.
348 ORIGENIS

gerralnaverant, dilFerentias. Omnis qui in Christo credit,

primo moritiir, et post hoc renascilur : et est etiam haec fi-

gura, quod virga arida postmodum germinat. Est ergo pri-

nium germen prima homiuis ia Christo confessio. Secundo
frondescit, uhi reuatus douum gratiae Del ex Spirltus sancti
purlficatione susceperit. Inde aflert flores, uhi proficere coe-
perlt, et morum suavitate decorari, ac fragrantiam mlseri-
cordlae et henigullalls elFundere. Ad uhimum quoque affert

etiam fructus juslitiae, quihus non solum ipse vivat, sed et

ahis praeheat viiam. Cum enimad perfectum venerit,et pro-
tulerit ex se verhura fidei, verhura scientlae Dei, et ahos lu-

crifecerlt, hoc est attuhsse fructus quihus ahi nutrlantur.

Sic ergo siuguh quique credentlum de vlrga Aaron, qui
Chrlstus est, gerralnanlur ; quorum quatuor istae differen-
tiae in ahls Scrlpturae locis velut aetates quatuor designan-
tur : quas Joannes apostolus in Eplstola sua distinclione
mystica comprehendlt, alt enlm : «Scrlho vohls, pueri; et,

» Scriho vohis, adolescentes; etj Scriho vohis, patres^ » In

quihus utique non corporales aetates, sed aniraai profec-
tuum dlfferentias ponit, ut etiam in hoc sacerdolahs virgse

germine ohservavimus designari. Hahentur ergo haec om-

nia non tam in virga Aaron, quam in ea virga quae exilt de
radlce Jesse : et flos de radice ejus ascendit, super quem
requievit splritus Del ^ In quo nec hoc ipsum videtur otio-
sura quod exire dicitur virga, et flos ascendere. Quamvis
enim unus sit Chrlstus per suhstantiam, slnguhs tamen di-
versus efficltur, prout indlgetls in quo operatur. Qui ergo
segnior est et neghgentlor, pro dlsciphna fit ei Christus
vlrga, et in virga non ascendere dicilur, sed exire. Exeun-
dum namque est ei qui iners et segnis est de eo statu in quo
non recte consistit, et transeundum ad ahum statum, tan-
quam virga compulso, id est severitate doctrinae rigidiorls
^ i Joan.ii, i5, i4. — - Isai. xi, i
 IN NUMEROS IIOMILIA IX. 34<)

admonito. Qui vero justus cst, qula justus sicut palma flo-

ret, ia hoc asccndere dicitur Ghrislus*. Sic ergo qui ver-

beribus indiget, exit ad eum virga; qui autom proficit ad
justitiam, ascendit in ilorcm. Ascendet autom usqucquoaf-
ferat fructus spiritus, qui sunt charitas, gaudium, pax, pa-
tientia^, et reliquaj virtutes in Ghristo Jesu Domino nostro,
cui est honor, et gloria, et imperium, in saecula soeculorum.

Amen.

HOMILIA X».

De eo quocl scriptum est : Et dixit Dominus ad Aaron Tu et fdii :

tui, et domus patris tui, tecuni sumelis peccata sanctorum *.

I. Qui meUores sunt,inferiorum semperculpas et peccata

suscipiunt. Sic enim et Apostokis dicit : « Vos qui firmio-
» res estis, imbeciUitates infirmorum sustinete*. n Israelita

si peccet, id est, laicus, ipse suum non potest auferre pec-

catum ; sed requirit levitam, indiget sacerdote; imo potius
et adhuc horum aliquid eminentius quacril : ponlifice opus
est, ut pcccatorum remissionem possit accipcre

«Et dixit, inquit, Dominus ad Aaron dicens Tu et :

» fdii tui, ct domus patris tui, lecum sumetis peccata sanc

» torum*. » Potest quidem ila exponi locus iste : ut pcr ca
quae ofTert pontifex pro peccato uniuscujusque, et purificat
cum pro quo obtulerit, scriptum sit : « Tu et fdii lui te-

» cum sumetis peccata sanctorum. » ^lihi autem non vi-

detur otiosum quod sanctorum peccata commemorat. In

multis etenim Scripturae locis sermo isle repetitur. Unde
'
I*sal. XCI, 11. — 2(j^,lj^i^ v^ 22,
* Tom. 1 1, p. 001 et srqq.
* Niim. xviM. — * Ilom. xv, i. — " Num. xvm, i.
 55o ORIGENIS

requirendum quomodo et sancti

esl, dicantur aliqui, et de
peccatis eorum scribatur. Non enim ( ut putant quidam)
statim ut quis sanctus esse coeperit, peccare jam non po-
test, et continuo sine peccato putandus est. Si enim sanc-
tus non peccaret, non utique scriptum esset : « Sumetis
» peccata sanctorum. » Si sanctus sine peccato esset, non
diceret Dominus per Ezechielem prophetam ad Angelos,
quos mittebat peccatores punirc : « Et a sanctis meis in-

» cipietis^ » Si enim sancti sine peccato sunt, quomodo

ipsi primi succumbunt suppliciis peccatorum? Si sancti
sine peccato essent, nunquam diceret Scriptura, quia « Jus-

» tus in principio sermonis sui ipse sui accusator fit^ » Si

sancti sine peccato essent, nunquam Paulus apostolus dice-

ret, Piomanis scribens : « Nolite propter cibum solvere opus
» Dei^ : » quibus in principio Epistola3 scripserat : « Om-
» nibus qui sunt Romae dilectis Dei, vocatis sanctis*. » Et
iterum idem Apostolus ad Gorinthios scribens dicit : « Pau-
» lus vocalus apostolus Jesu Ghristi ^ » Et post pauca :

« Ecclesiae Dei quae est Gorinthi, sanctificatis in Ghrislo

» Jesu, vocatis sanctis. » Istos ergo quos sanctificatos et

sanctos appellat, audi quanta in eis peccata reprehendat.

Ait enim in sequentibus : «Gum enim sint inter vos aemu-
» lationes et contentiones, nonne carnales estis, et secun-
» dum hominem ambulatis^?» Et iterum : « Jam diviles

» facti eslis, sine nobis regnatis, et utinam regnaretis^ » Et

iterum : Tanquam autem non venturo me ad vos inflati
«

» sunt quidam^ » Et paulopost « Omnino auditur inter vos :

)) fornicatio, et tahs fornicatio quahs nec inter gentes ^ »

In consequentibus vero : «Et vos, inqult, inflati estis, et

» non potius luctum habuistis *\ » In quo utique nullum re-

* Ezfch. IX, 6. — 2 Prov, xvin, 17. — ^ Rom. xiv, 20. — * Ideni, 1,7. —
5 1 Cor. 1, 1 et 2. —6 id. ,n, 5. — Md. iv, 8.— sibid. 18. — 9 Id.v, 1.

— 10 Ibid. 2.
 IN NUMEROS IIOMILIA X. 55

lic|ult immiinein, dum aliis fornicalionis, aliis inflationis

et superbiati crimen ascribit. Notat eos et in consequcnli-

bus etiam de judiciis, et dicit : « Jam quidem omnino de-
» lictum est in vobis : quia judicia liabetis inter vos*. »

Arguit eos quos sanctos dixerat, et pro eo quod idolis im-

molata manducent, et quasi sententiani inter eos proferens
dicit : « Sic autem peccantes inter fratres, et percutientes

» conscientiam eorum infirmam, in Christum peccatis^. »

Sed et de eo nihilominus confutat eos, quod non solum im-

molalitium cibumj sed et calicem daemoniorum prassumant,
et dicit : « Non potestis calicem Domini bibere, et calicem
» daemoniorum non : potestis mensae Domini participesesse,
» et mensa3 da^moniorum^ » Ipsis etiam illud dicit : « Quod
» convenientibus vobis in Ecclesia, audio schismata esse ^.

Et iterum : « Unusquisque enim suam coenam pracsumit ad

» manducandum : et alius quidem esurit, alius autem ebrius
» est ^ » Et pro iis deliclls dicit : «Propterea inter vos multi
» infirmi, et a!gri, et dormiunt multi. Quod si nos ipsos di-

» judicaremus, non utique judicaremur ^ » Post hnec autem

non jam delicta moralia, sed fidei in eis crimen exaggerat.
Ait cniin : « Quomodo dicunt inter vos quidam quod re-
» surrectio mortuorum non sit^?» Et iterum : « Si autem
» Christus non resurrexit, vana est fldes vestra. Adhuc cnim
» estis in peccatis vestris^» Longum porro est, nec prne-
senti conveniens tempori, ut plurima de iis teslimonia pro-
feramus, quibus probetur quod ii qui sancti dicuntur, non
continuo etiam sine peccato esse intelligantur : sed haec
opinenlur illi qui Scripturis divinis non sollicilc, nec dili-

genter intendunt : in quibus multae esse dilTerenlice sanc-

torum docenlur, sicut a iiobis et in aliis tractatibus plenius

dictum est. Sed et nunc quanlum locus requirit, dicemus.

* i Coi. VI, 7. — 2 1(1. vm, 12. — 3 ij^ X, 20 ot 21. — 'i

1(1. \f, iS. —
* ll)i(l. 21. — " ll)i(l. 5o ( l ?)i. — 7 Idcni, xv, 12. — * ibid. 17.
552 ORIGENIS

Sancti dicuntur iidemque et peccatores illi qui se voverunt

quidem Deo et sequestraverunt a vulgi conversatione vitam
suam ad hoc ut Domino servianl. Hujusmodi ergo homo,
secundum hoc quod se caeteris actibus circumcisis Do-
mino mancipavit, sanctus dicitur. Potest aulem fieri ut, in

hoc ipso quod Domino deservit, non ita omnia gerat ut

geri competit, sed dehnquat in nonnuUis, et peccet. Slcut
enim is qui sequestrat se et segregat ab omnibus actibus,
ut disciplinam, verbi gratia, medicinae aut philosophiae
consequatur, non utique continuo ut se hujusmodi tradi-
derit discipHnis, ita perfectus erit ut non inveniatur in aH-
quo peccare; imo potius plurlma deHnquendo vix ad per-
fectionem ahquando perveniet : et tamen statim ut se ad
hujusmcdi scholas tradidit, certum est eum vel inter me-
dicos vel inter philosophos numerari : ita et de sanctis ac-
cipiendum est, quod statim quidem ut mancipat se quis stu-

dils sanctitatis, secundum hoc quod proposuit, sanctus

appelletur; secundum hoc vero quod necesse est eum in
multis deHnquere, donec usu et disciplina ac diligentia ab-
scindatur ab eo consuetudo peccandi, etiam peccator, ut
supra diximus, appellabitur. Ego autem et amplius addo
aliquid, quod nisi sanctum propositum aliquis habeat, et

sanctitatis studium gerat, cum peccaverit, nescit peccati

poenitudinem gerere, nescit delicti remedium quaerere. Qui
non sunt sancti, in peccatis suis moriuntur : qui sancti I

sunt, pro peccatis pcenitudinem gerunt, vulnera sua sen- I

tiunt, intelligunt lapsus, requirunt sacerdotem, sanitatem

deposcunt, purificationem per pontificem quaerunt. Idcirco

ergo caute et significanter sermo Legis designat, quia pon-
tifices et sacerdotes, non quorumcumque, sed sanctorum
tantummodo sumant peccata sanctus enim : est qui pecca-

tum suum per pontlficem curat.

IJ. Sed redeamus ad ponlificem nostrum, pontificem
 IN NUMEROS HOAIILIA X. 555

magnum qui ponetravlt coclos, Jesum Dominum nostrum;

et videamus quomodo ipse cum filiis suis, Apostolis scilicet

et martyribus, sumit peccata sanctorum. Et quidem qi}<jd

Dominus noster Jesus Christus vencrit ut tolleret peccalum

mundi, et morte sua peccata nostra deleverit, nullus qui

Christo credit ignorat. Quomodo autem et fllii ejus aufe-

rant peccata sanctorum, id est, Apostoli et martyres, si po-
lerimus, ex Scripturis divinis probare tentabimus. Audi
primo Paulum dicenlem : «Libentcr enim, inquu, expen-
)» dam, et expendar pro animabus veslris * ;
» et in alio loco :

« Ego enim jam Immolor, inqidtj, et tempus regressionis,

» sivc resolutionis mecC instat^. » Pro iis ergo quihus scri-

hebat, expendi se et immolari dicit Apostolus. Hostia au-

lem cum immolatur, ad hoc iminolatur, ut eorum pro
quihus jugulatur peccata purgenlur. De martyribus aulcm
scrihit Joannes apostolus in Apocalypsi, quia animae eorum
qui jugulati sunt propter nomen Domini Jesu, assistant al-

tari* : qui aulem assislit altari, ostenditur fungi sacerdotis

officio. Sacerdotis autem officium est,pro populi supplicare
peccatis. Unde ego vereor ne forte ex quo martyres non
fiunt, et hostiae sanctorum non offeruntur pro peccatis nos-
tris, peccatorum nostrorum remissionera non mereamur.
Et ideo vereor ne, permanentihus in nobis peccatis nostris,

f.ccidat nohis illud quod de semetipsis dicunt Judaei, quia

non hahentcs altare, neque templum, neque sacerdotium,
et oh hoc nec hostias offerentes, peccala, inquit, nostra
manent in nohis : et ideo venia nulla suhsequitur. Et con-
tra, nos dicere dehemus : Quia hostiae martyrum non offe-
runtur pro nohis, idcirco manent in nohis peccata nostra i

non enim meremur persecutioncin puti propter Christum,

nec mori propter nouien Filii Dei. Et ideo etiani diaholiis,
sciens per passionem martyrii remissionem fieri peccalo-
1 2 (;oi. xii, i5. — 2 >. Tirn. iv, (j. — ^ Apoc. vi.

IX. 2 5
554 ORIGENIS

rum, non vult nobis publicas Gentilium persecutiones mo-

vere : scit enim quia, si ad reges et praesides adducamur
propter nomen Christi, ad testimonium Judaeis et genti-
bus, gaudium nobis et exultatio sit, quia merces nostra
multa in coelis est. Haec non facit inimicus, vel quod ipse
gloriae nostrae invidet, vel fortassis quod ille qui omnia prse-
videt praenoscit nos non esse idoneos ad martyrium tole-

randum. Scit tamen Dominus qui sunt ejus, et in quibus

non speratur, habet ille thesauros suos : «Non enim sicut

» homo videt, ita et Deus *. » Ego non dubito et in hoc con-

ventu esse aliquos ipsi soli cognitos, qui jam apud eum
martyres sint testimonio conscientia;, parati, si quis expos-
cat, efFundere sanguinem suum pro nomfne Domini Jesu
Christi : non dubito esse aliquos qui tulerint crucem suam»
et sequantur eum. Haec licet per excessum quemdam, ne-
cessario tamen videntur dicta, ut intelligeremus quomodo
per pontificem et fdios pontificis fiat in sanctis remissio
peccatorum.
HI. Sequitur post haec : «Et tu, inquit, et filir tui aceipie»-

» tis peccata sacerdotii vestri : et fratres tuos tribuum Levi,

» plebem patris tui assume ad te, et adjungantur tibi, et

» ministrent tibi : et tu et fdii tui tecum in conspectu ta-

» bernaculi testimonii observabunt custodias luas taberna-
» culi^. » Observare dlligentius, et intendere iis quae scripta

sunt, convenit eos praecipue qui in ordine sacerdotali glo-

riantur : ut sciant quid est quod eis Lex divina praecepit
observandum. Tu, inquit, et fllii tui tecum ki conspectu

tabernaculi observate custodias vestras, et altare, et custo-

dias tabernaculi. Mandata quidem certa sunt et evidentia,

ut observare debeamus custodias tabernaculi, et altaris, et

sacerdotii : quis sane sit qui observet et faciat ea quae sa-

cerdotibus mandata sunt, et quis sit qui utatur quidem or-
* 1 Reg. XVI, j. — ^ Num. xvm, i, 2 et 5.
 IN NUMEEOS HOMILU X. 55«
dine et honorc sacordotii. opera
vero et minislerium sa-
ccrdolii non oLservet; ille solus
nosse potcst qui scrutatur
corda et renes. Mandantur
obscrvari non solum ca qu.x
foris sunt « Sed et ea, in<,mt,
: ut curent sacerdotes pra:-
. cipue qua; intra velamen sunf;
» vclut si dicerct :
Cura
sit sacerdotibus,
evidentia ac manifcsta mandata
divina;
Legis implerc, et mysteria ejus
abscondita et velata omni
perspicacia contueri. Si vero ad
hominem velis referre ta-
bernaculumteslimoniijquoniamquidem corpus
hominis
tabernaculum Paulus appellat,
dicens « Qui enim sumus :

» in labcrnaculo hoc, gemimus

aggravati in quo nolumus :

» expohari, sed supervestiri ^

: „ si ergo ad hominem taber-
naculum referamus, interiora velaminis, ubi
inacccssibilia
contcguntur, principale cordis dicemus,
quod solum reci-
pere potest mysteria veritatis, et
capax esse arcanorum Dei
Allaria vero duo, id est inlerius
et exterius, quoniam altare
orationis mdicium est, illud puto significare quod dicit
Apostolus : « Orabo spiritu, orabo et mente'. „ Cumenim
corde oravero, ad altare interius
ingredior. Et hoc puto
cssc quod etiam Dominus in
Evangeliis dicit : ,, Tu autem
» cum oras. intra in cubiculum tuum, et claude ostium
» tuum, et ora Patrem tuum in abscondito '. „
Qui er-o ita
orat utdixi, ingrediturad altare
incensi quod est intwius.
Cum autem quis clara voce
et verbis cum sono
prolatis!
quasi ut a:dificct audientes,
orationem fundit ad Deum,
hic
ipiritu orat, et offcrre vidctur
hosliam in
altari quod foris
3st ad holocaustomata populi constitutum.
Oportet ergo
iaccrdotes ea curarc prscipue
et custodire, qu.-c
intra ve-
lamcn intcrius conteguntur, ne
quid pollutum, ne quid
ibi
nvematur immundum : hoc est interiorem hominem
et
:ordis secreta curare, ut ibi
immaculata pcrmaneant. Che-
ubim et propiliatorium, scicntia
intelligenda est Trinitatis
> Nun,. vv„„ ,. _ . , Cor, v, 4. - 3 . C„r. .v,v, .5. _ .
MaUh. v„ 6.

23.
356 ORIGENIS

interpretatio enim Gherubim multitudinem (5), id est per-

fectionem scientiae indicat : et quae est alia perfectio, nisi

agnovisse Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum? Haec ergo

curanda sunt ita a sacerdotibus, ut incontaminata et illaesa

serventur. Sed et urna habens coelestem cibum manna^,

thesaurus utique est verbi divini. Et arca aurea in qua sunt
tabulae Testamenti, ut opinor, non aliud quam mens nostra

esse declaratur, in qua legem Dei debemus habere descrip-

tam. Ha3C aulem mens aurea debet esse, hoc est pura, et
pretiosa, in qua legem Dei descriptam semper habeamus,
sicut Aposlolus dicit : « scriptam non atramento, sed spi-
» ritu Dei vivi ; non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis

» carnalibus*. » Hoc est enim quod et de quibusdam dici-

tur : « Qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis^.

Quis autem scripsit in cordibus eorum, nisi Deus digito

suo? Legem utique naturalem quam dedit Deus humano

generi, et in cunctorum mentibus scripsit : unde et initia

sumimus, ac semina quaedam ad perscrutandam capimus

veritalem : quae semina si bene excolamus, fructum vitae

afferent in nobis in Christo Jesu Domino nostro, cui esl

gloria et imperium in saecula saiculorum, Amen.

* 2 Cor. 111, 3. — 2 Rom. ii, i5.
 IX ^UMEUOS. 357

HOMILIA XI *.

De primitiis offcrendis 2.

Primitias oiunium frugum^ omniumquc pcxudum, sa-

cerdolibus lex mandat ofTerri : ita ut omnis qui possidet

agrum, vel vineam, vel olivetum, vel etiam horlum, et si

quid est quod exercetur in lerris, sed et si quis peculia cu-

juscumque pecoris nutriat, offerat ex iis Deo omne quod

primum est, id est, ad sacerdotes deferat. Deo enim offerri
dicit quod sacerdolibus datur. Et hoc est quod docemur ex
Jcge, quia nemo Hcite nec legitime utatur fructibus quos

terra produxit, nec animantibus quae pecudum protuht par-

lus, uisi ex singulis quibusque Deo primitiae, id est, sacer-

dotibus offerantur. Hanc ergo legem observari etiam secun-

dum lilteram, sicut et aha nonnulla, necessarium puto (4).

Sunt enim ahquanta Legis mandata quac etiam novi Testa-

menti discipuh necessaria observalione custodiunt. Et si

videtur, prius de iis ipsis quae in Lege quidem scripta, sed

tamen in Evangehis observanda sint, sermo moveatur : et

cum hajc patuerint, tunc jam quid in iis etiam spirituaHter

senliri debeat, requiremus. Sunt enim qui ita dicant, quia
Si ahcjuid omnino observandum est secundum litteram, cur
non et cuncta serventur? Si vero ad spiritualem intehigen-
liam quac lcx continet referenda sunt, nihil omnino secun-
dum iitteram, scd spiritualiter debent universa discerni.

Nos autem utriusque assertionis insolentiam lemperantes,

* Tom. 11, p. 5o5 et seqq.

2 Nuni. XVIII.
* N. 1, 2, 3, p. 5o5 — 3o6.
358 OEIGEMS
qualis regula in hujuscemodi Legis sermonibus observanda
sit, ex auctoritate divinarum Scripturarum proferre tenta-
himus. Scriptum est in octavo decimo Psalmo : « Lex Do-
» mini irreprehensibilis, convertens animas; testimonium
» Domini fidele, sapientiam praestans parvulis. Praeceptum
» Domini lucidum, illuminans oculos. Timor Dominicastus,
» permanens in saeculum sajculi. Justitiae Domini rectae,

» laetificantes corda; judicia Domini vera, justificata in se-

» metipsa, desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum
» multum, et dulciora super mel et favum*. »Nisi ergo es-
sent singula ista a semetipsis diversa, nunquam utique pro-
prias unicuique Scriptura divina differentias indidisset, ut
aliud de lege Domini diceret, aliud de mandato, aliud de
justificationibus, aliud de judiciis. Est ergo, ut ex his os-
tendimus, aliud lex, aliud praeceptum, aliud testimonium,
aliud justificatio, aliud judicium. Sed et in ipsa lege evi-

dentior horum differentia designatur, ubi dicitur : Haec est

lex, et mandata, et justificationes, et praecepta, et testi-

monia, et judicia, quae praecepit Dominus Moysi. Cum ergo

haec ita se habere, et his a se invicem differre distinctio-
nibus legis ipsius testimoniis approbentur, diligentius de-
bemus intendere iis quae recitantur in lege, quia sicubi
scribitur, verbi gratia, hoc esse mandatum, non continuo
mandatum lex accipienda est; vel sicubi scriptum est, Istae
sunt justificationes, non continuo justificationes, aut lex,
aut mandatum putandae sunt. Similiter autem et sicubi
scriptum est testimonium, aut judicia, non confuse unum
ex casteris, sed diversum ab aliis unumquodque sentiendum
est. Si ergo scriptum legimus, quia Lex umbram habeat fu-

turorum bonorum^, non continuo etiam mandatum, vel

justitiae, vel judicia, de quibus hoc non est scriptum, umbrse

esse credendae sunt futurorum bonorum. Denique, utexem-
* Psal. xviM, 8, 9, 10, 11. — 2 Hebr. x, i.
 IN NUMEROS nOMILIA XI. SSq
pli gratia unum ponamus ex multis, non cst scrlptum, Hoc
«st mandatum paschoe, sed, « flsec est lcx pascha^*.» Et
quia lex umhra est futurorum honorum, lex sine duhlo
pascha) umhra est futurorum honorum. Gum ergo venio
ad locum Illum qui dc pascha scriptus est, in agno Illo cor-
porali deheo intelligere umhram esse futuri honi, et hoc
sentlre quod « pascha nostrum immolatus est Christus^. »

Slmlli modo invenles etlam de azymls, et de c.Tterls festo-

rum dlerum ohservanliis scrlptum. Quia ergo haec omnia suh
legis titulo scrlhuntur in lege nccessaria, quia lex per prae-
sentem umhram futura hona deslgnat, rcqulrere deheo quae
sint azyma futurorum honorum : et invenio dicentem mihi
Apostoium, ut dlem festum agamus, « non in fermento ve-
» teri,neque in fermento malltlae et nequltlae, sed in azymis
» sinceritatis et verltatis*. » Sed et de clrcumcisione scrlp-
tum est : Haec est lex circumclsionis. Quia ergo et circum-
cisio suh legis tltulo censetur, lex autem umhra est, quaero
quid circumclslonis umhra bonorum contineat futurorum,
ne forte dicat mihi in umhra circumclsionis posito Paulus :

« Quia si circumcidaminl, Clirlstus vohls nihll proderlt * ; »

©t illud : « Non enim quoe in manifeslo in carne est clrcum-

» cisio, illa circuraclsioesl; neque qui in manifesto in carne
» Judaeus est, sed qul in occulto, Judaeus est: et circumcislo
>' cordls in splrltu, non littera, cujus laus non ex hominlhus,
» sed ex Deo est ^ » Hoec ergo slngula quae nequaquam peni-
tus secundum litteram ohservanda dicit Apostolus, invenies
omnia fere apudMoysen suh legis titulo doslgnari. Jam vero
iii eo uhi diclt : « Non occldes, non adulterium facies, non
» furaheris " , » et reliqua hujusmodi, non invenies quonlam
legls in ils tltulum praemlserit, sed magls ha^c mandata vi-
dentur, et ideo non exinanitur apud disclpulos Evangclii

1 Exod. xit,/i5. — 2 1 Cor. v, ;. — » Ibid. 8. — ^ Gal. v, 3. — ^ Roin.

*i, 28^ 29. — •*
Id. xui, g.
^*^0 OT\lGEiMS

scriplura ista, sed adimpletur : quia, ut dixi, non manda-

tum, sed lex habere dicilur umLram futurorum bonorum;
et ideo haec nobis secundum htteram cuslodienda sunt.
Item ahbi : « Juste, inquit, sectare quod justum est*. »

Quid opus est in his allegoriam quaerere, cum a^dificet

etiam httera? Ostendimus ergo esse quaedam quae omnino
non sunt servanda secundum htleiam legis, et esse quaedam
quae ahegoria penitus immutare non debet, sed omnimode
ita ut Scripturae de iis continent observanda sunt : nunc re-
v|uiro si sunt ahqua quae et secundum htteram quidem stare
possint, necessario tamen in eis etiam ahegoriam requiren-
dam. Et vide si possumus haec Apostohca et Evangehca
auctoritate munire. Scriptum est in Lege : «Propter hoc re-
» hnquet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae,

» et erunt duo in carne una ^. » Hoec quod aHegorica mys-

leria contineant, Paulus, cum in epistola sua hoc ipsum
posuisset exemplum, pronuntiat dicens : « Mysterium hoc
magnum est, ego autem dico in Christo et
)) in Ecclesia \ »

Quod autem oporteat hoc etiam secundum htteram custo-

diri, ipse Dominus et Salvator docet, dicens : « Scriptum
» est : Propter hoc rehnquet homo patrem et matrem, et

» adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una. Quod

» ergo Deus conjunxit, homo non separet \ » Et ostendit
utique observanda esse haec etiam secundum htteram, cum
adjicit : « Quod ergo Deus conjunxit, homo non separet. »
Sed et in ahis Apostolus ubi dicit, « quia Abraham duos

» filios habuit, unum de anciila, et unum de libera ^, » quis

dubitat haec secundum litleram stare debere? Certum est

enim quia et Isaac de Sara, et Ismael de Agar filii fuerint

Abrahae. Addit tamen iis Apostolus, et dicit : «Haec autem

» sunt allegorica, » quae in duo lestamenla convertit : ei

* 1 Tim. VI, 11, — 2 Gon. n, 2^. — ^ Ephes. v, 02. — '•

Matlh. xix, 5
€t 6, — * Galat. IV, 22.
 IN NLMliROS nOMILIA. XI. oGi

Sarflc quldcin sobolein tanquam in libcrtatcm gi^nentis novi

testamenli liberos dicit; Agar aulem lunquam in servitutem
|i;enerantis tcrrenac Jerusalem filios nominavit. Ostcndimus,
iit opinor, auctorilate Scripturae divinac, ex iis qua^ in Lege

scripta sunt, aliqua penilus refugienda esse et cavenda, ne

secundum litleram ab Evangelii discipulis observentur

quiedam vero omnimode ut scripta sunt obtinenda; alia

autem habere quidem secundum lilteram veritatcm sui, re-

cipere tamen ulililer et necessario cliam allcgoricum sen-

sum.
Erit ergo jam sapientis scribae et edocti de regno Dei,
qui sciat de thesauris his profcrre nova et velera, scire
quomodo in uno quoque loco Scripturae, aut abjiciat pe-

nitus occidentem litteram, ct spiritum vivificantem requi-

rat; aut confirmet omnimode, et utilcm ac necessariam
probel litteras doctrinam ; aut manente historia, opportune
ot decenter introducat etiam mysticum sensum. Slcut et
in hoc sermone quem haberaus in manibus arbitror con-
vcnire : decet enim et ulile est etiam sacerdotibus Evan-
c;elii ofTerri primilias. Ita enim et Dominus disposuit, ut
(|ui Evangelium annuntiant de Evangelio vivant, et qui al-

lari deserviunt de altari participent*. Et sicut hoc dignum

et decens est, sic e contrario et indecens et indignum exis-
limo et impium ut is qui Deum colit et ingredilur eccle-

siam Dei, qui scit sacerdotes et miuistros assistere altari,

et aul verbo Dei aut ministerio Ecclesia? d<^servire, de fruc-
tibus tcrrae quos dat Deus solem suum producendo, ct plu-

vias suas ministrando, non oflerat primitias sacerdotibus.

Non mihi videtur hujusmodi anima habere memoriam Dei,

nec cogitare, nec credere quia Deus dedcrit fructus quos
cepit, quos ila recondit quasi alienos a Deo. Si enim a Deo
sibi datos crederet, sciret utique munerando sacerdotcs ho-
* 1 Cor. IX.
36^ ORIGENIS

norare Deum de datis et munerlbus suis. Et adhuc ut am

plius haec observanda etiam secundum htteram ipsius Dei
vocibus doceantur, addemus ad hoec. Dominus dicit in
Evangeliis : « Vae vobis Scribae et Pharisaei hypocrltae, qui
» decimatis mentham, hoc est, decimam datis menthae, et
» cymini, et anethi, et praeterilis quae majora sunt legis :

» hypocritae, haec oportet fieri, et illa non omitti *. » Vide

ergo dihgentius quomodo sermo Domini vult fieri quidem
omnimode quae majora sunt legls, non tamen omitti et
haec quae secundum Htteram designantur. Quod si dicas,
quia haec ad Pharisaeos dicebat, non ad discipulos, audi ite-
rum ipsum dicentem ad discipulos : « Nisi abundaverit jus-
» titia vestra plus quam Pharisaeorum et Scribarum, non
» intrabitis in regnum coelorum^. Quod ergo vult fleri
» a
Pharisaeis, multo magls et majore cum abundantia vult a
discipulis impleii : quod autem fieri a discipuHs non vult,

nec Pharlsaeis imperat faciendum. Quomodo autem plus

velit fieri a discipulis quam faciunt Pharisaei, in eo declarat
ubi dicit : «Dictum est antiquis, Non occides*. » Hoc ob-
servant et Pharisaei. Discipulis autem dicit : « Ego autem

» dico vobis, quia si quis iratus fuerit fratri suo, reus erit
» judicio^. » Simihter et de eo quod scriptum est : « Non
» adulterabis suorum discipulorum in eo vult amplius
% »

abundare justitiam, ut ne mulierem quidem videant ad con-

cupiscendum. Igitur ex his quae protulimus paucis, si qui
studiosi sunt in Scripturis divinis, perfacile coUigere pote-
runt etiam caeterorum distinctiones. Sapiens enim si audiat,

inquit, verbum nonsolumlaudabit,sedet adjiciet ad illud^

Quid adjiciet? ut discutiat et discernat in singuhs quibus-

que capitulis legis, ubi fugienda sit legis littera, ubi am-
plectcnda, ubi etiam narratio historiae cum mystica exposi

* MaUh. xxm, 20. — ^ 1^1. v^ 20. — ^ Ibid. 21. — ^"

Ibid. 22. — 'Ib. 27.

— * Prov. I, 5.
 IN NUMKROS nOMILIA XI. 565
lione conveniat. « Christus enim nos redemit dc maledicto
«legis* :» non nos redemit de maledicto teslimonii, nec
de maledicto judiciorum, sed de malcdicto Icgis; id cst, ne
subjecti essemus circumcisioni carnis nec obscrvationi sab-
batorum, aliisque horum similibus, quae non in mandatis,

sed in lege diccnda sunt contineri. Quomodo ergo abundat

justitia nostra plus quam Scribarum et Pharisaeorum, si illi

de fructibus tcrra3 suae gustare non audenl priusquam pri-

mitias sacerdotibus ofTcrant, et Levitis decimas separent;
et ego nihil horum faciens, fructibus terrae ita abular, ut

sacerdos nesciat, Levites ignoret, divinum altare non sen-

liat? Illud sanc necessario commonendum est, quod lex

dupliciter dicitur : nam generaliter omnia ista, hoc est,

mandatum, justificationes, prajcepta, testimonia, judicia,

lex appcllantur; specialitcr autcm pars aliqua ex iis quae

in lege scripta sunt lex dicitur, ut sunt ista de quibus su-

perius disseruimus. Gcneralis autem lex significatur, verbi

gratia, cum de Salvatore dicitur, quia « non venit solvere

» lcgem, sed adimplere^. » Et item alibi : «Plenitudo ergo
» legis est dilectio \ » In quo utique omnia simul quae scripta

sunt in Icge, legem nominavit. Haec diximus asserentes

mandatum de primitiis frugum, vel pecorum, dcbcre etiam
sccundum litteram starc.
Nunc autcm videamus quomodo et allegoricum, id cst,

spiritualcm recipiat intellectum. Requiramus ergo sicubi in

Scripturis, praeter haec de quibus supra dictum est^ inveni-

mus primitias nominari; hic enim Omnes primitias
dixit : «

» olei et vini, et frumenti, horum omnium primitiae quae

» oblatae fuerint Deo, tibi dedi ea \ » Requiro ergo nunc
praeter haec ubi primitiae nomiucntur. Si cuim omncs pri-
mitiae ad pontificem pcrtincnt, neccssario nobis ct pontifex
requirendus est, ad qucm pcrtinere debcant cliam illae pri-

* Gal. 111, 10. — 2 Malth. v, 17. — 3 Rom. xiii, 10. — ^"

Niiin. xvm, 12.
UL Or.IGEM9

miiine quas in aliis Scripturae locis inditas invenimus. El

priuio quidcm omnium de ipso Domlno Christo legimus
scriptum, quia sit primitioe mortuorum*. Est ergo et ipse
aliqua in parteprimitiac. Et iteruminvenimus dequibusdam
dictum ab Apostolo, quia sunt primitiae Asije, et alii pri-
miliae Achaiae Unde consequens est per singulas Ecclesias
^.

aliquos credentium, quos tamen Apostolicus spiritus pro-

baverit, primitias nominari. Ex quibus esse arbitror etiam
Cornelium illum qui Caesariensis Ecclesia3 cum iis cum
quibus Spiritum sanctum meruit accipere, primitiae merito
dicitur^ Et non solum hujus Ecclesiae, sed fortassiset om-
nium gentium primitioe Cornelius appellandus est : primus
enim credidit ex gentibus, et primus sancto Spiritu reple-
tus est. Et ideo recte primitiae gentium appellabitur. Sed
requiris fortasse quis istas ofFerat primitias Deo, aut quis est

pontifex cujus haec rationibus cedant. Ego arbitror quod

secundum Domini verbum ager dicatur hlc mundus. Ager
autem non terrae solum, sed corda intelliguntur humana,
quem agrum Angeli Dei susceperint excolendum. Culturaj
ergo sua) fructus ipsi quidem possident, et habent, eos vide-
licet qui sub procuratoribus agunt,et actoribus, et nondum
usque ad summamaetatemperfectionis venerunt. Si quorum

vero corda diligenter exculta, et ad perfectum perducta

sunt, hos tanquam electos et praecipuos ex caeteris primi-
tias offcrunt Pontifici raagno. Denique invenimus ipsum
Cornelium antequam doctrinam verbi Dei vel gratiam bap-
tismi susciperet a Petro, audisse ab Angelo, quia orationes

ejus et eleemosynae ascendissent ad Deum; unde et per ip-

sum Angelum videtur Deo primitiae oblatus esse Cornelius^

Possumus autem dicere etiam de Petro et Paulo, caeteris-

que Apostolis, quod et ipsi credentium per se primitias of-

* Goloss. I, i8, cl 1 Cor. xv, 21. —•

^ i Cor. xvi, i5. — * Act. x. — ^ Id.
 IN NUMEROS IIOAIILIA XI. 505

Ibrant, slcut dicit Apostolns, quia ab Jeriisalcm \n circuilu

iisquc ad Ulyricum repleverit Evan^oliuin Christi, ot ita

priedicaverit Evangelium non uLi noininatus est Chrlstus,

ne supcr alienum rundamenlum tcdificaret *. Intuere ergo

Paulum, omnes eos quos docuit, quibus praedicavit, qui cx

ipso proleccrunt in fide, tanquam fructus suos olTereutem,

c^t quap.rentem quotidie novos agros quos excolat, et nova
rura quae scminet, et ob hoc dicentcm ad quosdam : «Cu-
» pio enim venire ad vos, ut aliquem fructum habeam ct
» in vobis, sicut ct iii ca^teris gentibus^. » Intuere, inquam,
cum ex iis omnibus fructibus elecla quaeque signantem, et

dicentem de quibusdam (sicut supra diximus) quia sunt

primiliaj Asinc, et alil prlmitiae Achaiae, et sirjgularum qua-
rumque Ecclesiarum eligore primltias et ofTerre Deo\ Ha-
bet autem fortassis aliquos et primogenitos. Credo autcm
([uod habeat et ahquos inferiores horum, quos neque pro
primogcnitls, scd pro decimis possit oirerre. Sed et unus-
((uisque doctorum puto quod pro eo quod docet et praidi-

cat et instruit auditores, agrum Eccbislae iHius quam docel,

id est credentium corda videatur excolere. llabet ergo et
ipse culturae suae iructum, ct iii IIs omnibus fructibus ia-
vcnit sine dubio electurn aliquem ot pi\Tcipuum quem quasi
primitias ofTcrat, invenit et quos pro primogenllis, et allos
pro decimis. Quod si non videtur temerarlum audere in
ialibus, possunt fortasse primogenlti vcre illi dicl, de qui-
bus scriptum est quia cuin mullerlbus se non inqulnave-
runt\ virglncs enim permanserunt,- aut eliam de martyri-
bus potest dictum videri. Et primitiae nihilominus possuiit
intelligl Ecclesiae virgines. Declmae quoquc il qui post con-
iugium contincnter et caste vixerint.

Addit post haec^ : « Et locutus cst Doniinus ad Aaron di-

1 Uoin. XV, i(), 20. — 2 [,], i^ i5. — ^ 1 Cor. xvi, j5. — * Apor. xiv, 4.
» N. (), 7, 8, 9. p. rHii)-5i 1.
 566 OlllGENlS

» cens : Ecce ego dedi vobis ad conservandum primitias *.

Quamvis in nonnullis exemplaribus Latinorum ad obser-

vandum scriptum sit, verius tamen
ad conservandum.
est

Sed requirendum est quomodo secundum legem primitiae

conserventur. Non enim ut servent, sacerdotes accipiunt
primitias, sed ut insumant. Quomodo ergo dicit : « Ecce
» dedi vobis primitias ad conservandum?» Unde constat non
posse hoc ad legem litterae, sed ad legem spiritus applicari.
Istae enim primitiae quas supra spiritualiter exposuimus,
conservari possunt, illae non possunt. Sed et si Christus est
secundum Apostolum primitiae, vere istse primitiae ad con-
servandum datae sunt nobis. Quid enim tam beatum, quam
ut anima quae suscepit Christum, semper eum conservet, et

semper habeat in se manentem ? Et taUs anima vere primi -

tias suscipit ad conservandum. Nam illae primitiae quae ofFe-

rebantur in lege, consumebantur per cibos, et ingressae in

ventrem, dirigebantur, ut Evangelium dicit, in secessum*.
Istas autem primitias qui manducaverit, et gustaverit panem
qui de coelo descendit, non morietur, sed permanet in vitam

aeternam. Iste est enim panis qui, cum semper comedatur,

semper permanet, imo semper augetur. Est ergo, sicut Apo-
stolus dicit, spiritualis esca, quae quanto magis insumitur,

tanto amplius crescit^ Quanto enim amplius verbum Dei

sumpseris, quanto instantius cibum istum comederis, tanto
in te alfluentius abundabit. Haec dicta sunt pro eo quod
scriptum ad conservandum primitias.
est,

Sequitur autem « Ex omnibus quae sanctificantur mihi a

:

» filiis IsraeP. » Nec hoc sine sacramento dicitur; non vult

enim Deus aliunde accipere primitias, nisi a sanctificatis

Israel. Poterat enim fieri, ut et apud gentiles invenirentur

aliqua opera digna Deo. Excoluerunt enim et inter illos

aliqui virtutes animi, et philosophia in nonnullis egit ali-

* Num. xviii, 8. — 2 MaUh. xv, 17. — ^ , Cor. x, — ^"

Num, xvni, 8.
 IN NUMEROS IIOMILU XI. 36^

quanlulum; scd non vult isla ollerri Ex illia

in primitiis.

vult Deus benefacta suscipere, quorum mens videt Deum,

et qui sanctificati sunt Deo per fidcm. Gentilis autem
etiamsi aliquid honcstum et probabilc haberc videatur in

moribus, hoc ipso quod non Deo ascribit aniuii virtutem,

sed jactantiae suae deputat, non est sanctificata hujusuiodi

probitas, et ideo non rccipitur intcr primitias. Quan-

tum autcm ad defmitionem htterae legis, videtur etiam
proselytos excluderc ab hujuscemodi munere. Solos enim
sanctificatos ex fdiis Israel vult ofTerrc primitias. Puto au-
tem IsracHtem dici posse, ex quo Hcet ei ingredi in Eccle-
siam Dei : scriptum est enim ; « Non abomlnaberis Idu-
» maeum, quia frater tuusest; nec iEgyptium, quoniam
» incola fuisti in terra iEgypti. Fihi si nati fuerint eis, ge-

» neratione tcrtia introibunt in Ecclesiam Dci *. » Donec

ergo fructum non afTcrt ^gyptius, vel Idumacus, nec fece-
rit filios primx et secundae et tcrtiae gcnerationis, non po-
test iutroire in Ecclcsiam Domini, sed fdiorum generatio
facit eos inlroire in Ecclesiam Domini. Observet dihgentius
qui legit litteras divinas, et non ut libet Scripturae verba
pertranscat ; sed aspiciat ad unumquemque sermoncm,quo-
modo non dixit, Si nati fucrint eis fdii vel filiae, sed, a Filii

» si nati fuerint cis, tertia generatione introibunt in Eccle-

» siam Domini. » Et considera si potes secundum mysticum
scnsum, cur soli filii sint, non etiam filiae, qui faciunt in-
troire patres in Ecclesiam Domini. Denique invenies etiam
sanctos quibus eximium a Deo lestimonium datur, difTicile
fdias, scd fdios genuisse. Abraham non genuit fdias, Isaac
nec ipse quidem, solus Jacob unam genuit, et ipsam fratri-
bus ac parentibus gravem. Gontaminata enim ab Emor fdio
Sichem, opprobrium generi, et vindictae furorcm fratribiis

excitavit. Sed et ter in anno apparere Domino jubetur omne

* Deut. xxni, 7, 8.
5G8 ORIGEISIS

masciilliuim. Fcemina ad apparendum Domlno non voca-

tur. Sic ergo si quis Scripturis divinis diligenter intendal,

inveniet non otiosum quod alihi quidem nominat cum filiis

etiam fdias, alibi autem filiarum non facit mentionem. Et

hic ergo primitias qua) oflbruntur a sanctificalis fdiis Israel,
non etiam a filiabus juLentur ofFerri : quas tamen secundum
spiritualem intellectum, non ad sexus, sed animaruni dis-
cretionem referenda sunt. « Tibi enim, i^icjuit, dedi ea in
» honorem, et filiis tuis post te legitimum aiternum\))Tibi,
inquit. Cui? Aaron sine dubio respondebis. Sed sermo qui
sequitur, magis de vero pontifice Christo, et filiis ejus Apo-
stolis, et doctoribus Ecclesiarum suadet intelligi. Ait enini

Legitimum ceternum. Quomodo ergo aeternum potest essc

quod visibile est? cum Aposlolus dicat : « Quoe enim videntur
» temporalia sunt, quae autem non videntur aeterna sunt^.»
Si ergo visibiles sunt primitiae qua^ ofTeruntur Aaron, quaj
visibilia sunt, dici ^eterna non possunt. Similiter et circum-
cisio visibilis, et azyma visibile, et pascha visibile necesse
est ajternum non esse, sed iemporale, quia quae videntup
temporalia sunt. Et rursus, si quae non videntur aeterna i
sunt, ergo et invisibilis circumcisio, quae est in occulto,
^eterna est; et azyma sinceritatis et veritatis, et ipsum quia
ex iis est qusc non videntur, aeternum est". Simili ergo modo
et haec non ei qui in manifesto, sed illi qui in occulto Ju-

daeus est, et qui spiritu, non littera legem custodit secun-

dum interiorem hominem, legitima et aeterna dicuntur.

« Et hoc sit vobis ex iis quae sanctificantur sanctis \ »

De sacrificlis aliquoties apud memelipsum ista percur-

rens requisivi, quaenam essent sanctificata sancta ; et vi-

detur mihi quasi ad distinctionem eorum quae non sancti-

ficata sancta sunt, hic sanctificata sancta dixisse. Puto ergo

1 jXuui. xvni, 8. — 2 2 Cor. iv, i8. — ^ i Cor. v, et Roni. u. — '' Nuni,

iVlll, 9.
 IN NUiVlEROS IIOMILIA XI. 5Gf)

qiiod saiictiis Spiritus ila sanctus sit, ut noii sit sanctificu-

lus. Non cnim ci extrinsecus et aliunde accessit sanctifi-

calio quae antc non fuerat, sed seniper fuit sanctus, nec in-

ilium sanctitas ejus accepit. Similique modo de Patre et

Filio intelligendum est. Sola enim Trinitalis substantia est>

qua) non exlrinsccus accepta sanctificatione, sed sui nalura

sit sancta. Omnis vcro creatura vel dignalionc sancti Spiri-

tus, vel meritorum ralione sanctificala sancta dicetur. Sic

crgo et scriptum lcgimus : « Saiicti estole, quoniam ego

» sanctus Dominus Deus. Non conlinuo simi-
sum *,» dicit

litudo sanctitalis in Deo alque hominibus ponenda. De Deo

enim dicitur quia sanctus est, homines autem quasi qui noii
semper fuerint jubentur ut fiant sancti. Denique sermo hic
in Graeco, ubi nos habemus sanctl cstote^ hoc raagis sonat,
sanctl cfficimini, Sed nostri interpretes indifFercnter, estotc
pro cfjiciininl posuerunt. Unusquisque ergo nostrum ex
quo accedit ad timorcm Dci, et divinam recipit in se doc-

trinam, ex quo se mancipavit Deo, si tamen ex animo man-

cipavit, cx eo sanctus efiicitur. Sed hic sanctificatus sanctus
dici potest : vcre autem et semper sanctus, sohis est Deus.
Vis autem tibi ct de Scripturis divinis hujus apicis aperiani
diflbrenliam? Audi quomodo Paidus ad ilebraeos scribens
dicit : « Qui enim sanclificat et qui sanclificantur, ex imo
» omnes^» Quis ergo sanclificat? Christus sine dubio : el
nui sanctificantur? credentes in Christo. Manifestum oriro
est quod qui sancti(icat sanctus est, quia semper sanctus
est. Qui autem sanctidcanlur, non simpficiter sancli, sod
sanctificati sancti dicendi sunt. Nec putes huic scnsui essc
conlrarium ilhid quod de Christoscriptum legimus «Ouem :

» Pater sanctificavit et misit in hunc mundum \ » llic enim

qui sanctificatur, secundum carnem Chritus esl,nou i^ecini-
(hmispirituu). Nam secundum spiritum parileret secnudum
' l,<vil. .\x, - ci •)(). — '•
II«1m-. II, 1 j. — ^ .?( ;ip. X, 7A].

J.v. 24
SyO ORIGEMS

carnem Christiis dixll : «Ego sanclifico nieipsum pro eis* :»

ut qui sanctificat, secundum spiritum intelligatur; qui au-
tem secundum carnem, unus
sanctificatur pro discipulls,
tamen atque idem Christus slt, qui nunc in spiritu sanclifi-
cat,nunc sanctificatur in carne. Ab omnibus ergo fruclibus
sanctificatae sanctae sunt ofTerenda} primitiae, sed splrituali

Pontifici. Ex quibus ergo fructibus spirituales primltias of-

feremus? Audi quot fructus enumeret Aposlolus : « Fructus
» autem spiritus est, charitas, gaudium, pax, patleutia^,»
el caetera. Quas igltur priraltias ex charitatis fructu, qui pii-

mus est fructus spiritus, offeramus vero Pontifici ? lllas ego

puto esse primltias charilalis, ut difigam Dominum Deum
meum ex toto corde meo, et ex tota anima mea, et ex tota
mente mea. Istae sunt primitiae. Quid autem est quod ex
isto charitalls fructu secundo loco habere debeam? Ut dlh-
gam proximum meum slcut meipsum. Illae ergo primltlae
charitatls Deo offeruntur per Pontificem; hoec vero quae in
secundo sunt loco, meis usibus rehnquuntur. Puto esse ah-
quid ex hoc fructu quod tertio loco habendum slt, ut dlh-
gam etlam inimicos meos. Vide autem si potes slmlhter et
de caeteris fructibus spiritus simlles invenire primitias. Gau-
dium secundo loco fructus spiritus scribitur. Si ergo in Do-
mino gaudeam, et spe gaudeam, et si gaudeam pro nomine
Domini passus injuriam, in hls omnibus, aliisque horum
simihbuSj primitias gaudii per Pontificem verum Deo ob-
tuH. Sed et si raplnam bonorum meorum cum gaudio sus-
tineam,et tribulationes %si pauperlatem, si qualemcumque
contumeham gaudens tolerem, est mihi et iste secundo in

loco ex fructibus splritus, fructus gaudli. Nam si gaudeam

de rebus ssecuh, de honoribus, de diviliis, falsa sunt gau-
dia, ex vanitatibus vanitatum. Si vero in mahs gaudeam, et

exultem de aUorum ruinis, ista jam non solum vana, scd

* Joan. XVII, 19. — 2 (Jal. y, 22. — ^ Hebr. x.
 iN NUMKROS HOMILIA XI. O7

cl diabolica gauflia, iino nec gaudia nominanda sunt. «Non

» est gaudcre impiis, dicit Dominus *. » Volo adhuc et alium
fructum gaudii requirere, imo et alias primitlas gaudiorum.
Si gaudeam in verbo Domini, si gaudeam de scientia mys-
leriorum Dei, sigaudeam quod dignus habilus sum sapien-
tiae Dei secreta et arcana cognoscere, si gaudeam quod re-

liclis omnibus quoe sunt in hoc mundo, non solum inuliHbus,

sed et ulihbus, non sokim vanis, sed et necessariis, soli me
verbo Dei atque ejus sapientiae manciparim : in iis omnibus
satis, iit puto, acceptae Deo primitlae gaudii offerentur. Sed
et de caeteris fructibus spiritus cx otio unicuique quae com-
pelunt Hcebit aptaie, ne nos sermonem juslo longius pro-

Irahamus.
« Et ab omnibus, inquit, muneribus eorum^. » Munus
[uis obtuHt Deo, et rursus ex munere offerendae sunt pri-
niliac pontifici. Hoc in exposilione allegorica ila arbitror

posse constare. Si quis vel egcntibus dislribuat, vel faciat

ahquid boni operis, pro mandato munus obtuUt Deo : sed
rursus muneris offert primllias, si non solum cibos, verbi
gralia, vel pecuniam largiatur, sed et affeclum miserendi
habeat et compaliendi. Hoc enim est quod requirit ab ho-
mine Dcus, ut mens ipsa piis et misericordibus repleatur

et formelur affcctibus. « Et ab omnibus immolationibus eo-

» rum ^ » Immolatlo splriluahs est illa quam leglmus : « Im-
» mola Deo sacrlficium laudls, et redde Altissimo vota tua*.»
Laudare ergo Deum, et vota orationis offerre, immolare est
Dco. Scd hujus immolalionis primilia^ ita per pontificem
offcrentur, si non solum verbis et voce, sed ct mente ore-
mus sccundum quod et Apostoius monet « Orabo
et corde, :

» spiritu,orabo et mente: psalmum dicam spirilu, psalmum

» dicam et mente *. » Assistunt enim et nunc Angeli Dei,
* Isai. i.viF, 21 .
— ^ IViim, xvm, f). — ' Ihidem. — ^'
Psalm. xr.ix, i^ . —
^ i Cor. X!V, i5.

24.
"hyi ORiGiiWis

cultores et agricola^ cordis nostri, et requirunt si est in ali-

quonostrum hujuscemodi mens tam soliicita, tam intenta,
quae verLum Dei tanquam semen divinum lota aviditate
susceperit, si fructum statim ut ad orationem surgimus os-
tenderit, id est, si colleclis et congregatis intra se sensibus
|

oret Deum, si non evagetur menle et cogltationibus evolet,

ita ut corpore quldem in oratlone curvetur, senslbus autem

per diversa dlscurrat. Si quis, Inquam, intentam et direc-
tam senserit obsecratlonem suam, et ipsls Del conspectibus

atque ineffabill lumlnl se Intellexerlt asslslentem, ibique

oratlones ef obsecrationes, postulatlonesque et gratiarum
actiones suas profuderit, nullius extrinsecus phantasiae sol-
hcit&tus imaglne : hlc se noverlt per Angelum qui assistit
|
altari obtullsse immolatlonls sua^ primitias Pontlfici magno
et vero, Ghristo Jesu Domino nostro, cui est gloria et im-

perium in saecuia saeculorum. Amen.

HOMILIA XIP.
t>e puteo el transitu per terram Seon regis AmorrhcBorum.

I. Lectio nobis putei, et cantici quod apud puteum cecinit

Israel, ex Numerorum hbro recltata est, quam sohtis, imo

forte et amphus sohto videmus redundare mysteriis. Ait

enim : « Et blblt de puteo popuhis. Hic est puteus quem

j) dixit Domlnus ad Moysen : Congrega populum, et dabo
» eis aquam bibere *. » Sed In his dlctis non muUum mihi
juris videtur historica httera possldere. Quid est enim quod
magnopere praecepit Doniinus Moysi populum congregarCj
* Toni.iI, p. 3ii ct J-^Jjq.

2 Num. xxr, 16.

 IN jNUMliROS IIOMILIA XII. ^yo

it det cis aquain de pulco bibere? quasi vero non etiaiii

jpontc populus bibendi gratia convencrit ad puleuin. Quid

3rgo tantopere Prophelaj praecipitur, ut proprio studio et

aborc congreget populum ad hauriendam putei aquam?

Jndc vilitas iiltcraj ad pretiositatem nos spirituaHs remittit
nlclligentiae. Et ideo conveniens puto etiain de aliis Scrip-
ura3 locis puteorum congregare mysteria, ut ex compara-
ionc plurimorum, si q\iid praescns sermo obscuritatis con-
inet, eluccscat. Ait ergo spiri_tus Dei per Salomonem in

^roverbiis : « Bibe aquas de tuis vasis et de puteorum tuo-

rum fonte, et non supereflundantur tibi aquae extra luuni
fontem *. » Quamvis in ahis exemplaribus legerimus : « Et
efTundantur tibi aquae cxtra tuum fontem. » Aquae tuae sint
ibi soli, et nemo ahenus participet ex eis. Habet ergo (ut
n iis designatur) unusquisque nostrum in semelipso pu-
eum. Imo et aliquid amplius dicemus, unusquisque nos-
rum habct non puteum unum, sed puteos multos, et non
inum vas aquai, sed vasa multa« Non enim dixit, Bibc
iquas de luo vase, sed de tuis vasis ; et non dixit, et de
uitei tui fonte, scd dc puteoi^um tuoruin fonte. Legimus
labuisse ct Patriarchas puteos : habuit Abraham, habuit et
saac^ Puto aulem habuissc ct Jacob. Et ab istis puteis
umpto initio, percurre omnem Scripturam, puteos requi-
'cns, cl perveni usque ad Evangelia, et ibi invenies puteum
lupra qucm Salvator nostcr se<lebat requiescens post itine-
'is laborem, tunc cum veniente mulicre Samaritana, et vo-
entc haurireaquam dc puteo, qusc csset in Scrupturis putei
/el puteorum virtus exponitur, et comparatio fit aquarum,
jbi ct divini mystcrii panduntur arcana. Dicitur cnim quia
i\ quis bibat cx iis aquis quas continebat puteus ille terre-
iius, siliet rursum; qui autem ex illis biberit quas dat Je-
sus,« iict in eos fons aquoe salientis in vitam neternam'. »

* Piov. V, 1
'). — ^ (IcMirs. Mii rl xxvi. — -•
Joan, iv, i/j.
5^^ oniGiiNis

In alio autem Evangelii loco jam non fons, neque puteus,

sed ampllus allquid dicilur : « Qui credlt, inquit^ in eum,
» slcut Scrlplura diclt, flumina de ventreejus fluent aquae

» vivse*. )) Vides ergo quia qul credit In eum, non solum pu-
teum, sed et puteos, et non solum fontes, sed et flumlna
habet intra se; fontes autem et flumlna, non quae istam
mortalem vltam solentur, sed qua3 aeternam conferant. Igi-

tur secundum ea quai In Proverblls scrlpta proposuimus,

ubi putei slmul cum fonte nominantur, acciplendum est
verbum Dei; puteus quldem si profundl aliquld mysterii te-
git, fons autem sl ad populos abundat et efflult. Sed non

otiose requlrendum est quomodo posslmus pluralem nume-

rum de putels exponere, et singularem de fonte, qula in

Proverblls dlcit Sapientla : « Bibe aquas de puteorum tuo-
)) rum fonte^ » Vldeamus ergo quorum puteorum unum di-

xerit fontem. Ego puto quod sclentia ingeniti Patrls, unus

posslt Intelllglputeus; sedet unlgenitlFilliejus agnitio, allus '

puteus Intelllgl debeat. Alius enlm a Patre Fiilus, et non idem

Fillus qui et Pater, sicut ipse in Evangellis dicit : « Allus est
» qui et teslimonium de me dlclt Pater ^ r> Et rursus tertium
puto viderl puteum posse, cognltlonem Spiritus sancti.
AMus enlm et Ipse est a Patre et Filio, slcut et de ipso ni-
hilomlnus in Evangelio dlcltur : « Mltlet vobls Pater alium

» Paracletum spiritum veritatls^. ))Est ergo lia^c trium dls-

tinctlo personarum in Patre et Filio et Spiritu sancto, quae
ad phjralem puteorum numerum revocatur. Sed horum pu-
teorum unus est fons; una enim substantla est et natura

Trinitatls. Et hoc modo non otlosa invenletur Scriptura)

sanctai dlstinctio, quae diclt, de puteorum tuoium fonte,

Sed observanter mystlca slgnavlt eloquia, ut quod plurah-
ter dictum est personis, slngulariter substantiae conveniret.
Possunt autem et iih putei videri, dc quorum sclentla dice-
* Joan. vn, 58. — ^ Prov. v, i5. — ^ Joan. vm, iS. — .
'*
Id. xiv, 16.
 IN AUiMlirvOS IIOMILIA XII. SyS

bat ille qui leplelus est saplcnlia Dei : « Ipse enlm mihi de-
» dit eorum quac suut scienliam veram, ut scircm substan-
» liam iiiundi, et elementorum virtulem, initiiim et finem
» et medietatcm, temporum vicissitudinem, permutaliones
» et comnmtationes tcmporum, anni circulos et astrorum
B posiliones, naturas animalium, et iras bestiarum spirituum ,

» violentias, et cogltaliones bominum, difrcrenlias virgulto-

•) rum, et virtutes radicum*. » Yidcs quanti sunt pulei in re-

rumscIcntlaPPuleus esl, verbi gratia, scientia virgultorum;

€t forte uniuscujusque virgulti natura habet proprium pu-
teum. Et iterum puteus cst de animalium scientia, et forte
unaquaeque species animalium proprium habet pulcum. Et
iierum puleus cst de ralione lemporum, et vicissitudine, ac
permutatione, Et haec slngtda quoniam allam profundam-
que habent scientiam, merilo flguraliler putei appellantur.

Et doncc quidem absconditum fuit mysterium Christi a

siecuils et generationibus, recte horum scleulia putei ap-

pellati sunt : cum autem sicut Paulus dicit, credentibus

« manitestavit Deus per Spiritum suum^, » efliclentur ha^c

omnla fontes et flumina; ut jam non ila habeatur in occulto

horum sclenlla, sed prolcratur ad mullos, et rlget crcden-
tes, ac satiet. Et ideo, credo, Salvalor dlcebat ad disclpulos
suos, quia qui credit In eum, et aquam doclrlnae ejus blbe-
rit, non jam puteus iicc fons, sed lient in eo flumina aquae
vivoe\ Sicut enim unus iste puteus, qui est sermo Dei, efli-

citurputei,et fontcs, el flumlna innumerabilia : ita et anlina

homlnls, qua) ad iniaginem Dei facla est, potcst in se ha-
berc, et producere ex sc, et puteos, ct fontes, et flumina.
Sed et revera pulei qui sunt In anlma noslra indigent Ib

dicnte : dcbent cnim mundarl, ct omne quod terrenum cst

ab cis debet auferri, ut venae illae rationabllium sensuuai,

quas ei inseruit Deus, pura ac sincera fluenta producanl.
' Siq). VII, ij cl bcqq. — ^ j Cor. ii, lo. — ^ Joan. \ii, 08.
^7^ ORIGKMS

Donec eiiim terra coutegit aquarum venas, et obtural oc-

cultum fluenti, non polest puri laticis unda profluere. De-
nique propterea scriptum est, quia pueri Abraham fodie-
bant puteos, sed replebant atque operiebant eos terra
Philistiim*. Sed et Isaac, qui hnereditalem susceperatpatris,

rursumfoditpuleos,et terram removit Philistinorum, quam

pcr invidiam injecerant aquis. Sed et illud observavimus
in Genesi, unde et historia haec videtur assumpta, quod
donec viveret Abraham non fuerunt ausi Philistiim replere
puteos, aut injicere eis terram. Sed cum excessit ex hac
vita, tunc invahierunt Phihstiim et insidiati sunt puteis
ejus. Sed reparantur postmodum per Isaac, et redeunt in
statum suum ^. Praeterea et puer Abraham cum pergit uxo-
rem spondere, vei deducere Isaac, apud puteum invenit
Rebeccam, quae interpretatur patientia haec eflicitur uxor :

Isaac, non ahbi nisi apudputeos^ Simiiiter et Jacob, cura

in Mesopotamiam venit, habens praeceptum patris ne aheni

i:;eneris vel extranei sanguinis conjugem sumeret, apud pu-

teos etiam ipse invenit Rachel. Et Moyses Sephoram apud
puteos reperit^ Si ergo intellexisti quae qualesque sint uxo-
res sanclorum, etiam lu si vis patientiam in conjugium tibi

asciscere, si sapientiam, et si quae ahaj sunt animne virtutes,

et dicere quod de sapientia dictum est : « Hanc amavi, hanc
» quaesivi adducere mihi uxorem^ : »esto frequens, esto as-
siduus circii puteos istos, et ibi reperies hujusmodi con-
jugem. Apud aquas enim vivas, id est, apud viventis Verbi

fluenta, certum est omnes animi habitare virtutes. Sunt ergo

nnihi putei, quos diximus esse inlra animam. Sunt et ahi
plurimi, qui in singuhs quibusque Scripturarum sermoni-
bus intefliguiitur et sensibus. Est taraen eminentior Cceteris

isle puteus, et eximius, de quo in pra^senti loco Scriptura

dicit, quia foderint eum non quicumque communes homi-
^ (icn. XXVI. — '^
ibid. 2 j. — '->
l!)ui. 29. — '
Esod. 11. — "^
S;iji. vii, t o.
 IN NUiVHiROS IIOMILI.V XIL '^77

nes» sed principes etadhuc horum suLlimlorcs, quos regcs

nppeUavit. Propter quod ct hymDus canitur Dco apud hunc
cumdcm pulcum. Et idco scriptum est : « Vadc, infjuil, ad
)) pulcum. ))Hiccst putcus quem dixit Dominus ad Moysen :

« Congrcga populum, ct dabo eis aquam dc putco*, )> dixit

Dominus. Moyscs congregarc jubetur populum, ut convc-

niat ad putcum, ct bibat aquam. Moyscn autem legem ac-
cipi deb(;r€ saepc ostcndimus. Lex crgo Dei est quoe tc con-
vocat, ut ad putcum convenias. Quem putcum, nisi ilhim
de quo supra dixiraus Jesum Christum Fihum Dei, propria
quidem subslantia subsistcntem, uno tamen cum Palre et
Spiritu^ sancto Dcitalis fontc nominatum? Ad hunc ergo

puleum, id est, ad fidem Christi nos convocat Lcx. Ipsc

cnim dixit, quia Moyses de mc scripsit. Utquid nos convo-
cat? Ut bibamus aquam et cantemus ci canlicum ; hocest,
corde crcdamus ad justitiam, ct ore confitcamur ad sa-
hitcm.
IL « Initiate, inqult^ ihi puteum^. » Hic cst scnsus. Ini-

tium, ait, omnium puteum ponite, sicut et Apostolus dicit,

(juia ipse cst « principium et primogenitus omnis creaturaj,
)) ct in ipso crcata sunt omnia". y> Initiato crgo ci puteum,
hoc est, iniliumomnium confitemini esse puteunn. Potcst
autem ct hoc modo inlcUigi, ut verba dirigi videantur cx
pcrsona Moysi ad populum, cohortantis et dicentis : Date
iuitium cordi vrstro, ut incipiat intenigcrc quis sit puteus
(lc quo aquae spirituales hauricnda^ sunt, et rcficiendus est
crcdcnlium popuhis. Initiatc crgo ei, hoc est Isracli, hunc
j)uteum; ut sensum mysticum, si quis est corde Dcum vi-
dcns, dc profundis possit haurire. Ad istum ergo puteum
ut Moyscs, id cst, Lex nos congregct, non frustra dictum vi-
dclur. Potcst cnim ficri ut ahquis vcnirc ad istum puteum
vidcatur, scd nisi per Moyscn congrcgclur, noii cst acccp-
^ Niim. xxi, iG. — 2 Ihi.l. ,j. _3 Coloss. I, i,"i, i(i.
3^8 ORIGEiMS

lus Deo. Marcion venisse sibi videtur ad istum puleum, et

Basilides, et Valentinus ; sed quia non venerunt per Moysen,
nec receperunt Legem et Prophetas, non possunt laudore
Dominum Deum de fontibus Israel. Non ergo veniunt, qui
hujusmodi sunt, ad puteum queai foderunt principes et ex-

cuderunt reges. Sed vuhis ostendam vobis de Scripturis,

ad quos isti puteos veniunt? Est vallis quaedam salsa, in qua
valle sunt putei bituminis. Onmis ergo haeresis et omne
peccatum in vahe est, et in valle salsa. Peccatum enim et

iniquitas non ascendit sursum, sed semper ad ima et inferna

descendit. Est ergo in valle positus et salsus, alque amarus

omnis haereticus seusus, et omnis actus peccati. Quid enim
dulce, quid suave potest habere peccatum? Sed et amphus
ahquid habet. Si enim veneris ad hoEreticam sententiam, si

veneris ad amaritudinem peccati, venisti ad puteos bitumi-

nis. Bituraen, esca et nutrimentum ignis est. Si ergo et tu
gustaveris aquam de istis puteis, si sumpseris ha^reticum
sensum, si peccati amaritudinem ceperis, fomenta in te ig-
gnis et gehennae incendia praeparabis. Et propterea ad eos
qui nohmt de illo puteo aquam bibere quem principes fo-
derunt et reges, sed ex istis qui in valle peccati sunt et
ignis materias alunt, dicitur : « Incedite in lumine ignis ves-
» Iri et flammae quam vobis accendislis*. » Quid ergo cani-

tur apud hunc puteum?« Initiate ei, Inquity puteum. Fo-

» derunt illum principes, excuderunt reges ^. » Possunt
quidem principes et reges iidem vidt ri : si vero distlngui
necesse est, principes Prophetas inteliigamus. Ipsi enim
sensum et prophetiam de Christo defossam, demersam
et

in profundo lilteroe collocarunt, et ideo quidam ex ipsis

dicebat :« JNisi occuUe audieritis, plorabit anima vestra^ »

Et item alius Propheta dicit ad Dominum « Qnam magna :

» muUitudo dulcedinis tua?, Domine, quam abscondisti ti-

1 Isai. I., 11. — ^ >uin. x.vi, ij. i8. — * Jci . xiii, i-.
 IN NUMEROS IIOMILIA XII. SyQ

1» mentibus te *
? » Isti ergo siint principes qui foderunt
hunc puleum, regcs autein qui excuderunt eum. Quod di-

xit, excudcrunt, ab excudendo, non ab excidcndo dlctum

est. Excudi enim dicitur, quod in saxo vel ca^dltur vel
formalur. Principes ergo lanquam allquanlulo inferlores,
fodere dlcuntur puteum, hoc est quasl In terraj mollllle al^
titudinem quamdam demergere. Isli vero quos reges appel-
lat, quasi emlnentlores ac fortiores, non solum terrae pro-
fundum, sed et saxi duritiam penetrant, ut [>ervenire possint

ad profundiores aquas, et ipsas (si dlci potest) in eo venas

abyssi perscrutentur, scientes judicia Dei esse abyssum
multam. Istos ergo reges qui tam profunda possunt et tam
abscondlta putei perscrutari, merilo Apostolos dlxerlmus,
ex quibus aliquis diccbat : « Nobis autem revelavit Deus per
» Spirllum sanctum. Splritus enim omnia scrutatur, eliam
» aita Dei^. »Quia ergo per Splrltum possunt etiam ipsi

perscrutari alta Del, et alta ac profunda putei penetrare

mysteria, idcirco rcges esse dicuntur qul puteum etlam is-

tum in petra excuderint, ac dura et dlfricllla secreta scien-

tlac penctraverlnt. Quod aulem reges dlci posslnt etiam
ApostoII, puto et ex eo faclle probari posse, quod de omni-
bus credentlbus dicitur : « Vos autem genus regale, sacer-
» dotium magnum,gens sancta'. » SI ergo illos dicuntreges
qui per verbum Ipsorum credlderunt, quanto magis ipsi re-
ges habendi sunt qui faclunt reges? Sed et inde facile col-
ligitur. Si enim reges a regendo dicunlnr, omncs utlque

qui Eccleslas Dei regunt reges merilo appcllabuntur, multo

aulem rectlus illi qul et illos ipsos dictls atque scriptis suis
reguni, a quibus reguntur Ecclesia?. Et propter hoc merilo
Dominus Rex regum dicitur\ Nisi enim isti, et caeteri qui
eos imitanlur, reges fuerint, ille non videbilur rex regiim.
* Psalni. XXXI, ao. — 2 i Corinlh. n, lo. — ^ i W[i . ii, y. — ''
Aiiocal.
.^8o ORKJEiMS

Sed et ipse apostolus Paulus Gorinthiis scribens, el velut

per quamdam ironiam corripiens eos, ait : « Sine nobis reg-
» natis, et utinam regnetis, ut
et nos vobiscum regnemus^ »

In quo utique reges quidem esse debere Corinthios, et se-

metipsum cum iis regnare velle pronuntiat sed elationem ;

nondum pro merito assumpti honoris incusat. Fodiunt ergo

iiomnes puteum istum principes, et excudunt eum reges
gentium. ApostoH enim praccipue reges sunt gentium, qui
gentes ad obedientiam fitlei congregarunt, et Christi scien-
tiam omnibus patefecerunt : « In quo sunt thesauri sapien-
» tiae Dei et scientix absconditi^ : » secundum praeceptum
Domini circumeuntcs orbem terrae, et implentes quod man-

datum est, ul doceant omnes gentes, baptizantes eas in no-

mine Patris, et Fihi, et Spiritus sancti ^

: et per haec excude-
runt, hoc est, patefecerunt scientiam putei, et in notitiam
universis gentibus adduxerunt. Sed et quae nunc habemus
in manibus, quae recitata sunt nobis, puteus est, et omnis
simul scriptura Legis et Prophetarum : Evangelica quoque
atque Apostohca scripta simul omnia unus est puteus, quem
iion possunt fodere vel excudere, nisi inveniantur reges et

principes» Vere enim reges et vere principes habendisunt,

qui possunt auferre lerram de puteo, hoc est, amovere su-

perficiem Utterae^et de interiore petra, ubi Christus est, spi-
rituales sensus vehit aquam vivam proferre. Hsec ergo facere

decet eos solos qui vel reges sunt vel principes : reges ex
eo dicti, quod pcccati regnum ex corpore suo depulerint,
et justitiae regnum paraverint in membris suis. Decet enim
eum docere caeteros, qui prius fecerit ipsa qua; docet. Sic
enim scriptum est, quia« Qui fecerit, et docuerit sic homi-
» nes, hic magnus vocabitur in regno ccelorum\ «Magnum
aulem esse in regno, hoc est regem esse : « Excuderunl eum,
n inquity reges gentium in regno suo, dum dominarentur
* i Cor. IV, 8. ~ 2 Colosj. II, 7), — S MaUh. xxvm. — ''
Id. v, 19.
 m NIJMEROS irOMILIA XII. 38 I

» eis ^ » Re eniin vera non possunt fodere puteum istum,

nec lalentes aquae vivac venas aperire, nisi prius dominatuni
lcnuerint gentium barhararum. Omne cnim quidquid in cis

ferum fuit in actibus, quidquid in moribus barbarum, si

edomuerint, ct subjccerint rcj^io sensui, et dominati fucrinl

eis, ita ut dc caetero non gentiliter, scd legitimc agant ; isli

sunt verc reges profunda putei rimanlcs, et vcrbi Dei ar •

cana ac mystica perscrutantcs.

III. Post haec,«et a puteo, inqnit, profecti sunt Matha"
» naim, ct a Mathanaim in Nahaliel, et a Nahand in Ba~
» moth, et a Bamoth in nemus quod est in campo Moab, a

» verticc montis excclsi qui respicit ad faciem deserti ^. »

Nominu haec quae vidcntur locorum esse vocabula, ex sig-

nificanti issuis quas in Hngua propria dcsignant, rcrumma-

gis mysticarum consequentiara, quam vocabulorum appel-
lationem vidcntur ostendere : « Profecti enim, inqult, a

» puleo, veniunt in Mathanaim. » Intcrprctatur enim Ma-

thanaim munera ipsorum. Vides ergo quia si quis de puteo
hoc biberit quem foderunt regcs et principes, statim pro-
ficit ad hoc ut habeat munera quac ofTcrat Dco. Quid autem
cst quod homoDeo ? Hoc ipsum quod in lege scrlp-
ofTcrat

tum est « Munera mea ^ » hoc est, data mca. Ex iis crgo
:

quae Dcus dedit, olTerunt nihilominus homincs Deo. Quid

dedit Deus homini? Agnitionem sui. Quid ergo oflcrt Deo?
Fidem suam et aflectum. Hoc est quod expelit ab hominc
Deus. Denique ila scriptum cst : « Et nunc, Israel, quid est
» quod Dominus Deus tuus poscit abs le, nisi ut timeas Do-
» minum Deum tuum,et incedas in viis ejus, etdiligas eura,
» et custodias omnia mandata ejus, et servias Domino Deo
» tuo ex toto corde tuo et ex tota anima tua''? » Ista sunt

munera, ista dona qua3 oportct Domino dari. Damus auteni

* Num. xxr, i8. — 2 Ibid. 18, ig, 20. — ^ I(i. xv. — ^"
Deut. x, 1 2.
382 ORIGENIS

haec Domino cordis noslri munera posteacjuam agnoveri-

nius eum, et agnitione bonilatis ejus de putei ejus altitu-
dine biberimus. Observa tamen quomodo dixerit Propheta
« Et nunc, Israel, quid Dominus Deus tuus poscit abs te? »
Erubescant illi haic verba, qui negant in hominis arbitrio
esse ut salvetur. Quomodo posceret ab homine Deus, nisi
haberet homo in sua polestate quod poscenti Deo deberet
olTerre? Sunt ergo quaj dantur a Deo, et sunt quae praeben-

tur ab homine. \erbi gratia, in homine fuit ut una mna

faceret decem mnas, aut una mna faceret quinque mnas*.
Ex Deo autem fuit ul baberet homo mnam, ex qua facere
posset decem mnas. Cum autem obtulit ex se decem mnas,
accepit rursus a Deo non jam pecuniam, sed potestatem
et regnum decem civitatum. Petit iterum Deus ab Abra-

ham ut oiTerret ei Isaac fdium suum in montem quem-

cumque ostendisset ei. ObtuHt Abraham inlrepidus unige-
nitum, imposuit super aram, cuUrum eduxit ut jugularet,
inhibelur continuo, et aries ei pro fiHo datur ad victimnm^.
Vides ergo quia qure Deo ofTerimus, nobis manent : sed
ad hoc expetimur, ut in iis affectus noster erga Deum pro-
betur et fides. Hoec pro eo quod diximus profeclos esse
filios Israel a puteo, et venisse in Mathanaim, quod inter-

pretantur munera eorum. A Mathanaim autem venimus

in Nahaliel, quod interpretatur ex Deo. Quid ex Deo?
Posteaquam oblulerimus nos quae ex nobis sunt, venimus
ad hoc ut consequamur ea quae ex Deo sunt. Gum enim
fidem nostram et aflectum obtulerimus ei, tunc et ipse
largitur nobis diversa dona Spiritus sancti, de quibus di-

cit Apostolus : « Omnia autcm ex Deo sunt'. » Et a Naha*

liel venimus in Bamoth, quod interpretatur adventus mor-
tis. Cujus mortis hic intelligimus adventum, nisi iUius qua
* Matth. XXIII. — 2 Gen. xxii. — ^ i Cor, vin, 6.
 IN NUMEROS IIOMILIA XII. 385

^hrislo commorimur, ut el convivaraus ci % et qua debe-

iius morlilicare membra iiostra quoe sunt super terram^?
^tilcrum : « Gonsepulti enim illi sumus per baptismum in

morle\ » Si quis crgo salularis hujus viaj ordincm tenet,

icr memoravimus ilcr agere dcbct, ct ve-

haic singula quae
lire post multa ad hunc locum, quem diximus significare

nortis advcnlum. Utautcm cx Scripturis doccinur,estquai-

lam inors inimica Christi, ct quoedam amica cjus. Non crgo

llius mortis dicit inimicae Christi, de qua dicitur : « Novis-
simus inimicus destruetur mors\ » qui est diabolus; sed
lujus mortis qua commorimur ei ut et convivamus ci : se-

;undum quam mortcm dicit Dcus «Ego occidam, et : vivere

faciam^ » Occidit cnim ut commorlamur Christo, et vi-

'^ere facit ut convivamus ei. Optandum ergo nobis est, ut

reniamus in Bamoth, et promptissime suscipiamus bealoe

lujus mortis adventum, ut ct vivificari cum Christo me-
'camur : « El ex Bamolh, inquit^ in nemus quod est in

> campo Moab, a vertice montis excelsi qui respicit ad de-

> sertum. » Si hoc itinere inccdamus, quod non tam loco-
rum vocabulis quam animrc profcctibus constare ratio ex-
planationis asseruit, post omnia ista venimus in nemus,sive
(utin aliis habelur exemplaribus) in Janam, quod inter-

prctatur ascensus, sive vertex monlis. Pcr hajc ergo venitur

ad illud famosissimum divini Paradisi nemus, et amoenas
dclicias habitationis antiquae, vel certe ad verticem perfcc-
lionis, ct beatitudinis summitatem : ita ut possit etiam ipse
diccre, quia « ressuscilavit nos cum ipso, et sedere fecit in

» c(clcstibus in Christo"^. »Vidos quousque pervenitura pu-

teo? Vides quibns mansionibus, imo quibus profectibus,
itcr animsc paratur ad coelum? Quae si diligenter inspicias,
ipsc apud tcmctipsum quotidianos profectus tuos discu-
* i Tlu\s8. V, 10, — 2 Coloss. III, 5. — 3 Rom. vi, 4- — ^"
i Cor. xv , aG.
— ^ Dciil, XXXII, 5().
— "^
Ephfs. II, 6.
584 ORIGENIS

lieiis^ quiLus in locis sis, et quam proximus ad regna coe-

lorum habearis advertes; sicut et ille de quo Dominus di-

xit, quia « Non longe es a regno Dei *. »

IV. Subsequitur post hsec et alia historia. Ait enim :

« Et niisit Moyses, aut ( ut kabetur in nonnuUis exem-

» plaribus) : Et misit Israel legatos ad Seon regem Amor-
» rhoeorum, verbis pacificis dicens : Transibimus per ter-
» ram tuam, per viamtransibimus,non declinabimus neque
» In agrum neque in vineam. Non bibemus aquam de lacu
» tuo,via regia incedemus, usquequo transeamus fines tuos.
» Et non concessit Seon ut Israel transiret per fines suos.

» Et collegit Seoii omnem populum suum, et exiit bellige-

» rare adversum Israel in deserto ; et venit in Assaar, et

» congressus est cum Israel ; et percussit eum Israel nece
» gladii, et dominati sunt terrae ejus ^. » Historia quidem
manifesta est, sed deprecemur Dominum ; ut aliquid dig-

num possimus interioribus ejus sensibus pervidere. Seon

duplicem habet interpretationem, sive arbor infructuosa,

sive eiatus. Mittit igitur Israel legatos ad Seon, mittit ad

arborem infructuosam, mittit ad elatum et superbum. Hic
autem Seon rex est Amorrhajorum, qui et ipsi interpre-

tantur in amaritudinem adducentes, vel loquentes. Mittit

ergo ad Seon regem Amorrhaeorum Moyses verbis pacificis
dicens : « Transibimus per terram tuam. secundum » Si

spiritualem intelligentiam dixerimus Seon regem figuram

tenere diaboli, quia ipse est elatus et infructuosus; putol
quod non debeas mirari quod eum dixerim regem, cum
audias etiam ipsum Dominurn et Salvatorem nostrum in
Evangeliis de eo dicentem : « Ecce nunc venit princeps ha-
» jus mundi, et in me non
quidquam^ » Et ilerum
invenit :

« Ecce nunc princeps hujus mundi miltetur foras » Si ergo' ''.

^ Marc;. XII, %f\. — 2 JViijiier. xxi, 21, 59, r>,5, 24. — ^ Joan. xiv, 3o. —
Id. XII, 3i.
 JN NUMEROS HOMILIA XII. 585

lolius niuiidi princeps esse iu Evangcliis dicitur, noii debet

jbsurduni videri si Seon rcgi Amorrliaeorum, vcl ctiam aliis

[juibuslibct gcntium regibus coinparctur. Princcps autem

iicitur mundi, non quia creavcrit mundum, scd quia multi
junt in hoc mundo peccatorcs. Peccati autcm quia ipse
princeps est, ideo eliam mundi princcps appcllatus est; in
is nondum rclinqucntcs mundum convcrtun-
vidclicct qui

,ur ad Patrcm. Secundum hoc enim ctiam illud dicilur,

:|uia « omnis mundus in inaligno positus cst*. » Quidenim

lobis prodest dicere quia princcps noslcr Ghristus est, si

"cbus ct opcribus arguamur, quia diabolus princlpatum te-

ict in nobis? Aut non palam est sub quo principe agat im-
3udicus, inccstus, ct injustus? Numquid potcst hujusmodi
bomo diccrc, quia Sub Ghristo positus ha^c ago,etiamsi sub
uhrisli nominc ceuseri videatur? Jn quo Ghristus principa-
:um gcrit, nulla ibi immunditia, nulla iniquitas admittitur,
aec habcre aliquem locum potest injusta cupidilas. Sccun-
ium huiic itaquc modum rcctc ct Ghristus virtutum prin-
:eps, et diabolus maliliae ac totius inlquitalis dicetur. Mittit

gitur Isracl Icgatos ad regcni Amorrhajorum, regem in ama-

'iludine provocantium, rcgcm infructuosum, regcm super-
bum. Quomodo supcrbus, quomodo clatus docebiturdiabo-
lus? Ipsc est qui dixit : « Virlule mea faciam, et sapientia
) intellectus mci auferam fincs gentium, et fortitudincm
» corum dcpraidabor,commovebo civilatcs qune inhabi-
et

otantur, et universum orbem tcrra) capiam manu mea si-

»cut nidum^ » Et itcrum dicit elatus hic et supcrbus :

aAsccndam in ccclum, supra sidcra coeli ponam ihronum

»meum. Sedebo in monte excelso, supra montcs altos qui
9 sunt ad aquiloneiii ; ascendam supra nubes, ct ero siniilis

AIlissimo\ » Adhuc requlris si ipse sit elatus el superbus?

Imo polius et ipsesuperbusestetclatus,et illequi quasi uni-
* i Joan. V, i(). — 2 iji^Ti, X, i ^», i4. — ^ 1(1. XIV, i5, i ^.

IX. 25
586 OIUGENIS

geniUis ejus est, de quo scriplimi est, quia « exlollilur super

» omiic quod dicilur Deus, aul quod colilur : ila ut iii leui-

» plo Dei sedeat, ostentans se lanquaai sit Deus\ » Onmis

ergo qui elatus est et superbus, vel filius est clati hujus, vel
discipulus et iniitator. Et propterea dicit Aposlolus de quo-
dam : «Ne forte elatus incidat in judiciuin diaboli ^ : » os-
tendens per hoc, quia omnis elatus siniili ut diabolus judi-

cio condenmabitur. Nos ergo sunuis qui transire volumus

per hunc munduni, ut pervenire possimus ad terraui sanc-
tam, quai repromissa est sanctis : et mittimus verbis pacifi-
cis ad Seon, promiltentes non nos habitaturos in terra ejus,

nec moraturos cum eo, sed transituros tantummodo, et in-

cessuros via regali, nec declinaturos usquam, neque in

agrum neque in vineam, sed nec dc lacu ejus aquam bibi-

turos. Yideamus ergo quando nos ista promisinms, qucUido

hajc verba diabolo denuntiavimus, Recordetur unasquisque

fidelium, cum primuni venit ad aquas baplismi, cum signa-
cula fldei prima suscepit, et ad fontem salutaris accessit,
quibus ibi luiic usus sit verbis, el quid renunliaverit dia-
bolo : non se usurum ponipis ejus, neque operibus cjus, ne-
que uUis omnino servitiis ejus ac voluptatibus pariturum.
Et hoc est quod his Legis sermonibus adumbratur, quia non
declinet Israel, neqae in agrum ejus, neque in vincam ejus.

Sed neque aquam de lacu ejus polliceturse esse potaturum.

Non enim ultra discipIincC diabolicie, non aslrologiaj, non
magica3, non ullius omnino doctrinae quae contra Dei pieta-
tem aliquid doceat, poculum sumet fidelis. Habet enim suos
fontes, et bibit de fontibus Israel, bibit dc fontibus salularis :

non bibit aquam de lacu Scon, nec relinquens fontem aqua;

vivaB congregat sibi lacus confraclos. Sed et via regali in-

cessurum se profitetur. Quac est via regjdis ? llla sine dubio

quai dicit : « Ego sum via, veritas, et vita\ » Et merito rc-
^ 2 Thch^. II, 4« — "^
' Xiii). III, G. — 5 J(j;,.-,. x;v, G.
 IN NUMKROS HOMILIA XII. SS^

galis; ipse cst ciiiiii de quo Propheta ait : « Deus, jiidiciuiu

» luum regi da*. » Via ergo regali incedenduin est, nec de-
clinnnduin usquam, neque in agrum ejus neque in vineam
ejus : id csl, neque ad opera neque ad scnsus diabolicos de-
clinarc ultra mens fidelium debet. Quomodo ergo volunius
fines Amorrhncorum cuin pace transire? Amorrhaji, infide-
Hum qui sunt in hoc mundo pax accipi potest : sed isti in-
terprelantur, ut supra diximus, vel in amaritudinem addu-
centes, vel loquentes. Etquomodo quidem in amaritudinem
adducant Deum infideles et increduH, exposilione non in-
diget : quod autem ait loijuentcs, ad illam partem trahi po-
test qua infideies quique et sub principc diabolo agentes
loqui norunt tantummodo, sed loquuntur inania : verbi
causa, ul poelae eorum, ut astroh)gi, ut nonnuUi etiam phi-
losoj)horum, qui inania loquuntur et vana. Fidelium aulem
reguum quod a Deo est, non in sermone est, sed in virtule.
Volumus ergo nos pacifice transire per mundum; sed hoc
ipsum magis incilat principem mundi, quod dicimus nos
noUe permaneie cum ipso, nec morari, nec aliquid ejus
velle contingere : inde niagis exacerbatur, inde extollitur,
et irascitur, et commovet nobis persecutiones, pericula
suscitat, cruciatus intental. Et ideo dicit : « Congregavil,
» inqult, Seon omnem populum suum, et exiit connigere
» adversus IsraeP. » Quis est omnis populus Seon, quem
concitat contra Israel ? Principes ac judices muudi, cunc-
lique nequitiae minislri, qui impugnant semper et persc-

([uunlur populum Dei. Sed quid facit Israel? « Venit, ia-

» quity in Issaar^ » Issaar intci^pretatur mandati adimpletio.
Si ergo vcniamus et nos ad locum istum, id est, ad exple-
lionem niandalorum, etiamsi cum omni exercitu veniat ad-
vcrsum uos Scon isle elatus et supcrbus diabolus, et com-
Higat adversum nos, si omnes suos conlra nos daiuones
* Psnlm. ixxi, 1. — - ISmn. xxi, 20. — -^
Ibid.

'2b.
588 ORIGEISIS

concitet, superamus eum si Dei mandata complemus. Com-

plere enim mandata, hoc est diabolum et omnem ejus exer-
citum superare. Et tunc complebitur in nobis Apostolica

oratio qua ait : « Deus autem conteret Satanam sub pedes

» nostros velociter*; » et illud qiiod Dominus ait : « Ecce
» dedi vobis potestatem calcandi super serpentes et scor-
» piones, et super omnem virtutem inimici, et nihil vobis
» nocebit^. » Nihil enim nocere vobis poternnt ista omnia si

veniamus in Issaar, id est, si mandata et praecepta Domini

nostri Jesu Ghristi servemus, cui est gloria et imperium in

sapcula saeculorum. Amen.

HOMILIA XIIP.
De iis qucc superfuerunt priori tractatui, et de Balaam
atque asina ejus.

I. Hesterna die dixeramus quomodoSeon rex Amorrhaeo-

rum, qui est elatus et arbor infructuosa, congressus cum
Israel victus fuerit; de quo et observanter Scriptura dicit

quia cecidit in nece gladii, vel, ut alibi legimus, in ore gla-

dii. Sed si vis diligentius scire quo gladio infructuosus iste et

elatus sicut cedrus Libani ceciderit, discamus ab apostolo

Paulo dicente : « Vivus enim est sermo Dei, et efficax, et
» penetrabilior omni gladio *. » Et item in aliis : « Et gla-
» dium, inquit, spiritus, quod est verbum Dei \ » In hujus
ergo gladii nece cecidit spiritualis Seon, qui est diabolus.
Additur post haec : « Et dominati sunt, inquity filii Israel

» omni terrae ejus*. » Omnis quidem regio haec terrena,

* Rom. XVI, 20. — ^ Luc. x, 19.

^ l^oni. IJ, p. 5i6 el seqq.
* Hebf, iVj, 12. — ^*
Ephcs. vi, \y. — s
]Vuni. xxr, 24.
 IN NUMliROS HOMILIA XJII. ^89
lerra (liciliir Seon : sed Chrislus et ?>xlesia ejus domina-
lur in omni terra Seon. « Et doniinati sunt ab Arnon usque
» Jaboc*. » Amon et Jaboc civitates erant regis Seon, sed
inilium regni ejus erat Arnon, ct fmis Jaboc; et ideo dici-
lur quia dominati sunt ab Arnon usque Jaboc. Interpreta-
tur autem Arnon maiedictiones eorum : initium enim regni
Seon hujus elali et infructuosi , maledictiones sunt; finis

voro est Jaboc, quod interpretalur luctamen. Necesse est

enim ut omnis qui vult exire de regno diaboli, et fines ejus
cvadere, luctamen inveniat, et certamina ei a ministris ejus

et salellilibus suscitenlur. Sed si luctatus fuerit et vicerit,

jam non erit Jaboc civitas Seon, sed erit civitas Israel. Hoc
est enim nimirum, quod legimus et de patriarcha Jacob,
quoniam cum venisset ad locum quemdam, luctamen ei

praeparalum est; et ibi tota nocte luctatus cum oblinuisset

ct invaluisset ad Deum, vccitatum est nomem ejus Israel ^
« Et accepit, inquit, Israel omnes civitatcs istas, el habi-
» tavit in omnibus civitatibus Amorrhaeorum '. » Hiclsrael,
qui in Christo Israei est, qui non in carne Israel, nec in

manifesto Judaeus est, ipse habitat in omnibus civitatibus

Amorrhocorum, cum in omni orbe terrarum Christi Eccle-
siae propagantur. Sed et unusquisque nostrum prius civilas
fuit regis Seon, regis elati ; regnabat enim in nobis sluilitia,

superbia, impictas, et omnia quae sunt ex parte diaboli :

sed ubi expugnalus et devictus est fortis, et vasa ejus di-

repta sunt, eflccti sumus civitas Israel, et ha:^reditas sanc-

torum : si tamen penitus excisa est in nobis poteslas ilia,

qune prius dominabatur nobis, et excisa est arbor infruc-

tuosa, et dejeclus est rex clatus, et sumus sub eo rege qui
dicit : « Discite a me quia mitis sum et humiiis corde *. »

Post hicc sigillatim jam civitates superbi et infructuosi re-

gis enumerat, et dicit : « In Esebon et in omnibus finibus
1 Num. XXI, a4- — ' Gcn. xxxvii. — 'Num.xxi, aS. — ' Matlli. xi, 3q.
090 ORIGEMS

)) ejiis*. » Quid est hoc, quod praecipiiani urhoin de regno

Seon nominavit EsebonPEsebon inlerprelatur cogilationes.
]\ferito ergo pars maxima regni diabolici, et poteslas ejus
piurima in cogitationibus regnat. Sic enim dixit et Domi-
nus, quia « De corde procedunt cogitaliones malac, homici-
» dia, adulleria, furta, falsa testimonia, blasphemiae ; el ista

» sunt qu3c coinquinant homlnem ^* » Et ideo necessario in-

cenditur ista civitas, et igne exuritur. Quo igne? Illo pro-

fecto de quo dicit Salvator : « Ignem veni mittere in terram,
» et quam volo ut accendatur^ »

II. Post pauca autem refertur de ipsa civitate. « Propler

» hoc, inquU, dicent aenigmatistae : Veniie in Esebon, ut
» aediricetur, et construatur civitas Seon : quoniam ignis
» processit de Esebon, et flamma de civitale Seon devoravit
» usque Moab ^. » Seon (ut diximus) erat rex, cujus erat ci-

vitas Esebon. Sic ergo inteiligendus est ordo verborum,

quasi dicant isti aenigmatistae : Venite ut construatur, et
aedilicetur Esebon, quae fuit civitas Seon. Sed requiramus
nunc qui sint isti oenigmatistae. /Enigma dicitur sermo figu-

ratus : acnigmatistae ergo dicuntur, qui figuraliter loquun-

tur. Et quis est alius qui in figuris locutus sit, nisi Lex et

Proplietae ? Audi enim quomodo David dicit : « Aperiam in

» parabolis os meuni, loquarpropositionesab inltio saeculi^»

Sed et Esaias, qula aenlgmata slnt quaj scrlpslt, hoc modo
declarat : « Et erunt, inquit, verba llbri hujus sicut verba
» libri signati ; quem
manus hominls ne-
si dederint In
» scienlls lltteras, et dixerlnt ei, Lege, dlcet, Non novi litte-

j)ras. Si autem dederint scienti litteras, dicet, Non possum

j)legere, slgnatus est enim ^. » Signatus autem dlcitur liber

pro eo quod figuris perplexus est et aenigmatibus Involu-
tus. Dlcunt ergo isli aenigmatlstae : « Venile in Esebon, ut

* Num, XXI, 20. — 2 Marc. vii, 21, 22, 25. — ' Luc. xii, 49. — ^*
Nuui.
XXI, 2j, 28. — * Psal. Lxxvni, "x. — ^ Isai. xxix, 11, 12.
 \y \u'Ji;iu)s iioMiLi.v xin. 5(ji

» .Tdificctur. » Cecidit illa prima Esebon, imo subversa cst

ct incensa, reK^lificanda est alia. Sed (pioniodo hoc fiat,

assumplo ostendamus exemplo. Si videas gentilem in dc-

decore vita3 posilum, ac relij^ionis errore, non dubites de

eo dicere, quod sit hic Esebon civitas in regno rej^ls Seon
regnat enim in cogitationibus ejus rex infructuosus et ela-
lus. Ad hunc si accedat Israel, hoc est Ecclesiac filius, et

adhibeat jacula verbi Dei, et distringat contra eum gladium

spiritus, destruat in eo omnes munitiones gentilium dogma-
tum, et elationes argumentorum ejus igne veritatis exurat
dicito de hoc, quia subversa est Esebon civitas Seon. Scd
non continuo desertus et destitutus relinquitur isle, in quo
subversa sunt gentilium dogmata. Non enim disciplina esl

filiis Israel destructas relinquere quas destruxerint civila-

les ; sed cum subruerinl, et everterint in homine malas co-
gilationes, et impios sensus, reaedificabunt rursus in corde

ejus quem destruxerint, bonas cogitaliones, pios sensus,

doctrinam verilatis inserent, religionis ritum tradent, or-
dlnem vivendi doccbunt, honestatem morum, observantiac
statula monstrabunt. Et tunc vere dicent isli ocnlgmatislai
ad semetipsos invicem : Venite et aedificemus Esebon, quac
Tuit civitas Seon. El ipsi enim, hoc est filii Ecclesiae, quia
figuras Legis et acnigmata spiritualiter intelligunt, ncnigma-

tlstaj appellantur. Jioc est quod et Jeremias figurali nihilo-

minus sermone designat, ubi ad eum dicitur a Domino :

« Ecce dedi verba mea in os tuum, ecce conslitui te ho-

» die supergentes et regna, eradicare, et subvertere, et rc-

)) a dificare, et replantare *. » Quid eradicat, et quid subver-
lil i^ Civilatem Esebon, quac erat regis Seon. Quid eradicat
in ea, et (|uid subvertit? Cogilalioncs impias, et impuras.
Quid reacdificat in ea, et quid replantat ? Cogilationes pias,
» Jcr. I, (j, 10.
592 ORIGK.MS

et caslas, ut efliciatur Esebon civilas non Amorrhoeoruin,

sed liliornm Israel.
III. Sed si volumus singula persequi, excludemur a dis-
serlatione eorum quae nobis recitata sunt de Balaam : cujus
lectionis tanta diflicultas est, ut vix ad historiae ipsius ratio-
nem, et consequentiam explanandam pervenire possimus.
Quanta ergo jam difficultas nobis erit in explanatione spi-

ritualium sensuum, si prima ipsa litterae facies tantis diffi-

cultatibiis involula est ! Sed quamvis rapiat nos desiderium

ad ea qu?e magis obscura sunt disserenda, lamen non sunt
penitus omittenda etiam haDc, qua3 media referuntur. Postea
enim quam obtinuerunt filii Israel civitates Aiiiorrhfleorum,

ascenderunt etiam viam quai ducit in Basan, ubi erat Og

rex Basan ',
sed ad hunc neque legatos mittere dignantur,
neque peterc ab eo ut per terram ejus transeant, sed conti-
nuo confligunt cum eo et superant tam ipsum quam popu-
lum ipsius. Videamus ergo quae est Basan. Basan interpre-
tatur turpitudo : merito ergo nec legati mittuntur ad istam
gcntem, nec transitus per terram ejus poscitur. Nullus
enim nobis transitus debet esse, nullus accessus ad turpi-
tudinem; sed ab inilio statim expugnanda, et omnimode
cavenda est. Og autem, qui rex dicitur esse Basan, inter-
clusio interprelatur. Potest hic figuram tenere omnium
carnalium et materialium rerum, quarum amore et de-
siderio detenta anima excluditur, et separatur a Deo. Ad-
versus Og ergo ita praecipitur bellum gerendura, « Ut non
» relinquatis, inquit, ex eo viventem*. » NuIIum enim a fi-

liis Israel oportet relinqui in regno turpitudinis et dedeco-

ris.viventem. Sedet decet Israeliticam virtutem excidere et
resecare turpia, et pia quaeque in anima resedificare, atque
honesta ac religiosa plantare. De regno Seon non est scrip-

* Nurii. XXI, 55.

 IN NUMEROS IIOMILIA XIH. SqO

tum, ut nullus vivus relinqualur, nec de regno Moab; forte

enim ex illis opus habemus aliquibus, et nonnullis eorum
pro vitae hujus agonibus et exerciliis indigemus : alioquin

debuissemus de hoc mundo exisse. Dc Basan tainen, hoc

est, de turpitudine, iiullo penitus indigemus, nihil ex ea
relinquamus : excidenda oinnia, cuncla subverlenda sunt
opera turpitudinis. In nullo enim potest honestum esse
quod turpc est.

IV. « Et profecli inde filii Israel collocaverunt caslra ab

» occidenle Moab juxta Jordancm conlra Jericho. Et ut vi-
» dit Balach filius Sephor S » et reliqua. Omnia jam qua^
de Balaam et asina ejus scribuntur historia plena nego-
tiis ; intcrior vero inlellectus multo negotiosior, et nescio

an facile sit vel ipsas lantum historicas explanare senlen-

tias. Deo tainen donante, breviter quse possumus perstrin-
gemus. Bellum tibi imminet, o rex Balach iili Sephor : sex-

cenla inillia armatorum fines tuos irruunt. Oporlebat et tc

parare arma, exercitum congerere, de construclione prae-

Hi cogitare, ut hosli adhuc procul posito armis instructus
occurreres. Tu vero miltis ad Balaam divinum, et luittis

multa munera, ac majora promittis, et dicis : « Veni, ma-

» ledic mihi populum qui exivit de /Egypto ^ » Sed Ba~
laam (ut Scriptura docet) retulit haec ad Deum, a quo et
venire prohibetur. Sed et iterum rex mitlit legatos, et ne-
gleclis armis speni oinnem ponit in Balaam ut veniat, et
verba deferat, atque in populum jaculetur maledicta pro
telis, si forte verbis Balaain vincatur populus, quem regis
exercitus superare non polerat. HcXc historia quid conse-
quenliai habet? quid consilii tegit? Ubi vel quando audi-
lum est, quod quis regum imminente sibi pivnelio, ouiissis
armis exercituquc neglecto, ad divini alicujus vel aruspicis
verba confugerit ? Unde iterum atque iterum Dci nobis e\-
' i\uiu. xxii, 1, 3. — ' Ibid. (3.
Oij/i ORlGKNfS

oranda est gratia, ut haec non fabulosis ct Judaicis narratio-

uibus, sed rationalibus et dignis divina Lege possinius sen-
sibus explicarc. Primo crgo omnium falcndum est in qui-

busdam plus posse et plus valere verba quam corpora :

quia quod excrcitus multarum gcntium nequiret efficere,

quod ferro et armis non posset obtineri, hoc verbis effici-

non dico
tiir; et sanctis verbis, vel Dei verbis, sed verbis
quibusdam quas inter homines habentur, quae quomodo
nominem nescio : sunt tamen in utili arte composila, cu-
jus artis vocabulum illud sit quod unicuique appellari li-

bet. Est ergo (ut dixi) apud homines opus aliquod quod
verbis efficitur. Quid tamen opus tale est, ut quamvis mag-
nis corporis viribus non possit impleri ? Verbi gratia, erant
in iEgypto incantatores et magi. Qui potest hominum for-

titudine corporis virgam mutare in serpentem, quod ab ii-

lis factum refertur? aut quis potest viribus corporis aquam

in sanguinem vertere? Fecerunt tamen hoc ^gyptiorum
incantatores et magi. Fecerat enim haec prius Moyses : sed
quia sciebat rex iEgypti quadam
quod possent haec arte
iieri verborum, qu?E habelur inler homines, putavit et Moy-

sen non haec Dei virtute, sed magica arte fecisse, et quod
humana arte fecerat, id Dei factum virtute simulare. Gon-
vocat conlinuo ^Egyptiorum incantatores et magos. Inter
eum qui virtule Dei operabatur, et eos qui daemones invo-
cabant, facit esse cerlamen. Efficit tamen similiter et con-
traria virtus virgam serpentem sicut fecerat virtus Dei : sed
serpens qui per virtutem Dei factus fuerat, absorbuit et de-
voravit omnes illos serpentes qui arte magica ex virgis versi I

fuerant in serpentes. Non enim potuit virtus da^moniaca

malum quod ex bono fecerat restituere in bonum. Potuil
ex virga facere serpentem, virgam vero reddere ex serpente
non potuit : et ideo consumuntur omnes ex ea virga quae

Dei virtute versa fuerat in serpentem. Postea vero per di-

 IN NDiVIEROS IIO.MILIA XIII. O9O

naui viiiulcm iiatiu\T suoc reddllur, ul natiira) Doinliiuiii

lcretur. Fcccrunt incanlalorcs ^gyptioruui, ut ct aquic

rterentur in sanguincra, sed non potucrunt itcrum san-

linem vertere in aquam. Dei autcin virtus non aquam,

d totum fluvium vertit in sangulncm : ct rursum orante
oyse, lympidis cum ac naturallbus reddidit lluentls. Et
5rum produxerunt magi ^gyptiorum senipcs, sed non
tluerunt repellcre eas. Moyses vero produxlt senipes, et
pulit.Deus enim noster delere fticit, et ilerum restitull
ntraria autem virtus male quidem facere aliquid potest,

d restituere in intcgrum non polest. llaec aulem omnia

aimisimus, ut opera Balaam vcl verba ejus possimus ad-
rtcre. Sunt enim et maii;orum nonnullae difTerentiae : alli

lim plus, alii minus valeiit. llic Balaam famosisslmus erat

artc maglca, et in carminibus noxiis praepotens. i\on

lim habebat potestatem, vcl arlem verborum ad bene-
cendum, sed habebat ad maledicendum. Doemones eniai

l malcdlccndum invitantur, non ad benedicendum. Et

.00 quasi experlus in tallbus In opinlone erat omnibus

Lii erant in Oricnte. Nisi enim experimenta ejus plurlma

rxcessissent, quod frcquenter maledlctis hostem vertisset

'matum, non utiquc pra^sumpsisset rex hoc posse fieri

jrmonibus, quod ferro ct acie vix posset implcri. Certus

rgo Bahich de hoc, et frequenter expertus, omissis om-
ibus instrumentls et anxllils belllcls, mitlit ad eum le-

atos dlcens : « Ecce populus exivit dc /Egypto et coope-,

ruit racicm tcrrae, et hic sedlt juxta me *. » Sed ct amplius
liquld puto quod moverit rcgem : videtur enlm audissc
uia iilii Isracl solcnt hosles vincere oralione, non armis,
,ec tam ferro quaui prccibus. NuIIa cnlm Israel advcr-
um Pharaonem arma coramovit, scd dictum est ei : « Do-
minus pugnabit pro vobls, et vos tacebitis '\ r> Sed ncc
' Niun. XXII, j. — 2 Lxu<l. XIV, 14.
7>C)G ORIGEMS

coiitra Amalechitas qulclem taiilum armorum quan-

vis

tum Moysis valuit oratio. Ut enim elevasset Moyses ma-

nus ad Deum, vincebatur Amalech; remissae vero et dc-
jeclae vinci faciebant Israel. Ha;c profeclo audierat Balach
rex Moab. Scriptum est enim : « Audierunt gentes, et irataj
» sunt : dolores comprehenderunt habilantes Phihstiim.
» Tunc festinaverunt duces Edura et principes Moabita-
.» rum, apprehendit eos tremor \ » Vides pervenisse ad eos
quod in Cantico proedixerat Moyses quando transierant
mare Piubrum. Audierat ergo rex Moab, quia populus hic
orationibus vincit, et pugnat adversum hostes ore, non gla-
dio, et ob hoc sine dubio apud semclipsum cogitavit di-

cens : Quoniam quidem orationibus popuH hujus et pre-

cibus nulla possunt arma confcrri, ideo etiam mihi tales

Tsliquae preces et talia requirenda sunt arma verborum, et
orationes tales quae superare possint orationes istorum.
V. Ut autem scias lale aliquid cogitasse regem, ex Scrip-
turae verbis intellige, quae ego a magistro quodam, qui ex
Hebraels crediderat, exposita didici. Scriptum est ergo : «Et
» dixit Moab ad seniores Madiam Nunc : ablinget synagoga
» haec omnes qui in circuitu nostro sunt, sicut ablingit vitu-

» lus herbam campi % » Aiebat ergo maglster ille, qui ex He-J

braeis crediderat : Gur, inquit, tali usus est exemplo dicens,^

« herbam campi?» Ob hoc, sine du-
sicut ablingit vitulus

bio, quia vitulus ore obrumpit herbam de campo, et lingua

tanquam falce quaecumque invenerit secat. Ita ergo et po-
pulus hic, quasi vilulus, ore et labiis pugnat, et arma habel
in verbis ac precibus. Haec igitur sciens rex, mittit ad Ba-
laam, ut et ipse deferat verbis verba contraria, et precibus
preces. Nec mireris si est in magica arte tale aliquid ; esse

enim hanc arlem designat etiam Scriptura, sed utl ea pro'

hibet. Nam et dacmones Scriptura esse designat, sed col

* Kxod. XV, i4, i5. — 2 Nuni. XXII, 4.

 IN NUMliROS IIOMILIA. XIII. OQy

os et exorari vetat. Pveclc ergo eliam magia uti prohibet,

uia magorum minislri Angeli sunt refugne, et spiritus ma-
igni, et dajmonia immunda. Niillus cnim sanctorum spiri-

uumobtemperatmago. Non potcst invocare magus Michac-

3m, non polest invocare Piaphaclem, ncc[uc Gabrielcni :

Quho magis magus invocarc non polest omnipotcntem

)eum, ncc Fihum ejus Dominum nostrum Jcsum Chris-
um, ncc sanclum Spirilum ejus. Nos soh acccpinms po-
eslatem invocandi Deum Patrem; nos soh habcmus potcs-
atem invocandi unigcnitum ejus Christum. Scd illud cst

[uod dico : qui jam potestatem accepit invocandi Christum,

lon polest iterum diemones invocare; et qui sancti Spiri-
us particeps factus est, ad immundos uUra spiritus accedcre
lon debet. Si enim invocaverit immundos spiritus, sanctus
ib eo Spiritus refugit. Magi sunt qui invocant Beclzcbub.
)enique sciebat hoc populus ille, et ideo mcnlientes contra
)ominum mcum Jesum, et falsa dicentes, aiebant : « Hic
in Bcclzebub principc doemoniorum cjicit daemonia*. » Sal-
^ator autcm scicns quia verum est quidcm quod princeps
[uidem daKmoniorum Bcelzebub sit, in hoc cos non arguit
nendacii ; scd respondit cis, « Si cgo in Bcelzebub ejicio

dajmonia, fdii vestri in quo ejiciunt^? » Unde constat esse

|uosdam da^mones malos, qui, invocati a magis, adsunt eis

id malum, non ad bonum. Parati enim sunt ad malefacien-

ium, bene aulem facere nesciunt. Isti ergo dasmones arte
:[uadam et compositione verborum in amicitias, ut ita di-
3am, ccsserant Balaam : quoruin amicitiis fretus, magnus
ipud homines videbatur. Ob hoc ergo mittit ad eum rex,
'itait : « Veni nunc,ctmalcdic mihi populum hunc, quia for-
tior est hic quain nos, si forte possimus percuterc aliquos
ex eis, et ejicere eos de terra^ » Videtur mihi rex hic non
5X integro confidere in Balaam divino, ingenti credo de vir-
* Luc. XI, i5. — 2 lljij. iQ. — J
\um. XXII, 6.
5()8 ORIGEiMS

liUibiis quae in populo Dei factae siint, auditlone perterrl-

lus: ct ideo dicit, si forte vel eousque praevaleant maledic-

liones Balaam, ut aliquos ex ipsis possit percutere, caateros

vero fugare perlerritos, et propria terra depellere.

VI. Addit praeterea : « Quia scio, inqult, quod quos bc-
» nedixeris benedicti orunl, et quos maledixeris maledicli
» erunt^ »Ego non credo quia sciret rex quod quibuscum-
que benedixisset Balaam, benedicti essent; sed videtur .

mihi adulandi gratia lia?c dicere, ut artem ejus efferens et

extollens, promptiorem eum sibi reddat ad facinus. Ais
enim magica nescit benedicere, quia nec daemones sciunt
benefacere. Noscit benedicere Isaac et Jacob, et omnes san-
cli : impiorum nullus scit bencdicere. Sed tandem veniunt
ad Balaam legati. « Yenerunt ergo, inquit, seniores Moab
» et seniores Madiam, et divinacida in manibus eorum^. »

In illis divinationis artibus, quas curiositas humana compo-

suit, sunt qua^dam quai Scriptura quidem divinacula nomi- j|

navit; gentilis autem consuetudo, vel Iripodas, vel cortinas,

vel aliis hujusmodi vocabuiis appellat : quae quasi ad hoc

ipsum consecrata, moveri ab eis et conlreclari solent. Scri-

plura sane divina ephod quodam vernaculo sermone uo-

minat in prophelis, quod indumenlum tradunt esse pro-
phelantium. Aliud tamen apud Scripturas divina prophetia,
aliud divinatio habetur. Ait enim : « Non erit auguratio in
» Jacob, neque divinatio in Israel. In tempore dicetur ad
» Jacob et Israel, quid facturus sit Deus \ » Abdicatur ergo
penitus divinalio ; opere enirn et ministerio daemonum ( ut

supra jam diximus) adimpletur. Igitur Balaam divinaculis

acceptis, cum solerent daemones ad ipsum venire, fugalos

quidem da^mones videt, sed adesse Deum. Et idco dicit in-

terrogare se Deum, qui^i consuetos sibi parere uusquafii

daemones videt, Yenit ergo ipse ad Balaam, non quod dig-
* INum. xxii, G. — 2 ii;i(i. j-. — 3 j(]. xxiii, 25.
 l.\ M\M1:R0S IIOMILIA XIII. 0(J()

nus css(3t ad queiii vcnirel Dciis, sed ul fugarentur illi qui

ad malediceiiduui ct malefacicndum adcsse consueveraul.

Jam enim liinc providebat Dcus populo suo. Adest ergo,
et dicit Dcus ad cum : « Quid homines isli venerunt ad lc?
» Et dixit Balaam ad Dcum : Balach filius Sephor rex Moab
)) misit cos ad mc, dicens : Eccc populus exiit de ^gypto,
» CL cooperuit faciem lerrae, et hic sedet juxla mc. Veni
» ergo nunc, et maledic mihi eum, si forie polcrimus per-
» culere cum et ejicerc. Et dixit Dcus ad Balaam : Non eas
» cum cis, neque maledicas populum : est cnim benedic-
» lus *. »

Vll. Altior hic exoritur quoeslio, et nescio utrum conve-

niat rcm tam profundi inyslerii denudare, et proferre ad
turbas, et eas lurbas qua3 ad audilorium vcrbi Dei non iiisi

paucis diebus adveniunt, et continuo disceduut, nec in me-

ditalione verbi Dei diutius itnmorantur : tamen pro iis qui
studiosi sunt, et sciunt audire, possunlque capere spiritua-
lem sensum, pauca aliqua dicemus ex midtis. Potesl ergo
objici talc aliquid. invocet licet doemones Balaam, male-
dicat populo, invocali daemones facianl quod possunl;
uumquid non potest Deus defendere a daimonibus popu-
lum, vimque eorum in malefaciendo deslruere ? Quid ergo
opus erat ut ipsc vcnirct ad Balaam, et consuetos dicinones
prohibcret accederc,ne vcl tcntarent aut conarentur laiderc
populum suum? Ad haec ergo licet non omnia quae pos-
sunt occurrere profercnda sunt, tamen dicemus cx parle,
quia non vult Dcus doemonum genus ante leinpus damnare.
Sciunl enim et ipsi dLcmones quia lempus coruin praesens
hoc saeculum conlinct. Propterca denique et Dominum ro-
gabanl ut non torquerct cos antelempus, ncque in abyssum
mitlercl. Et ob hoc ncque diabolum removil a principalu
sa.^culi hujus, quia adhuc opus est opcra cjus ad pcrfeclio-
* INuii). XXII, 9, 10, 1
1
, 1». — 2 Matlh. Mii, 2(j. l.uc. vin, oi.
 40d ORIGJiNIS

nem eorum qui coronandi sunt, opus est adhuc opera ejus
ad exercitia certaminum, et victorias Leatorum. Sic ergo et
reliquos daemones non vult ante tempus a propositi sui in-

tentione violenter abstrahere : et ideo ex inilio non eis in-

dulsit invocari per Balaam, ne forle invocali destruerentur

ante tempus, et perimerentur defendenlc populuin suum

Deo. Aliud enim est, si expectat doemon a Deo aliquem ad
tentandum sicut Job, et cum certa distinctione poteslatem
ejus accipiat; verbi gratia, ut dicatur ei, Do tibi omnia ejus
in poteslate, sed ipsum non contingas; aut iterum, Do tibi

in eum potestatem, sed animam ejus custodi : et aliud est

si mago exigente, et adjuramentis quibusdam extorquente,

daemones sine ulla observatione desaeviant. In quo utique
si eis libertas servetur arbitrii, populum Dei perditum da-
bunt. Si vero libertas auferatur arbitrii, hoc erat damnasse
rationabilem creaturam, et ante tempus intulisse judicium,
et impedisse omnibus qui adversum eos in agone certantes
poterant coronari. Si enim daemoniis auferatur libertas ar-
bitrii,nullus ultraimpugnabit athlelas Christi : nullo autem
impugnante, nec cerlamen aliquod erit; et sublato certa-

mine, nullum erit praemium, nulla victoria. Idcirco igitur

tali via utitur Deus, ut et populus adhuc rudis, et qui nuper

abstrahi coeperat a cullu daemonum, dccmonibus non tra-

datur, et invocante mago responsa deferantur, et genus dae-

monum non nudetur arbitrii potestate. Et ideo praevenit
Deus, et Balaam atque invocare daemones ad maledi-
ire

cendum prohibet, si tamen a cupiditate cessasset. Sed quia

persistit in desiderio pecuniae, indulgens Deus arbitrii liber-
tati, rursus ire permittit. Verbum tamen suum injicit in os

ejus, prohibens maledictionem fieri per daemones, ut be-^i

nedictionibus locum daret, et pro maledictis proferat Ba- '

laam benedictiones, ac prophetias quae possunt aedificare

non solum Israel, sed et reliquas gentes. Si enim a Moyse

 IN NUMEKOS IIOMILIA XIH. 4^^'

propheliic cjus sacris inserla^ sunt voluniinibus, quanto ma-

gis (lescriploc sunt ab iis qui habitabant tunc Mcsopotacniain,
apudquos magnificus habebaiur Balaani, quosque arlisejus
conslat fuissc discipulos? Ex illo denique fertur magorum
genus et inslitulio in parlibus Orientis vigcre ; qui descri-
pta habentes apud se omnia qujc prophelaverat Balaam,
etiam hoc habuerunt scriplum, quod « orictur stclla ex Ja-
» cob, el exurgct homo ex Israel. » Hxc scripla habcbanl
Magi apud semetipsos, ct ideo quando natus est Jesus, ag
novcrunt stcilam, et intellexerunt adimplcri prophetiam,
magis ipsi quam popuhis Israel, qui sanctorum Propheta-
rum audirc vcrba conlempsit. Illi ergo ex iis tantum quae
Balaam scrlpla reliquerat agnoscentes adesse tempus, ve-
nerunt, et requircnles eum statim adoraverunt; et ut fidem
suam magnam cssc declararent, parvum puerum quasi re-
gem venerali sunt.
Sed redcanuis ad propositum. Molestus cst Balaam Deo,
et extorquct propemodum permitti sibi ut eat maledicere
filiis Israel, et ut invocet daemones, ad quem jam venerat
Deus ascendit. Asinam, occurrit ei Angelus qui excubabat
pro Israel, de quo scriptum est, diccnle Domino ad Moy-
scn : « Angelus mcus ibit tecum\ » Petenti ergo ire, conce-
ditur : in via conteritur ab asina : sed magus daemones vi-
det, Angelum non videt; asina tamen videl. Non quod digna
esset videre Angelum, sicut nec loqui digna erat, sed ut
confutaretur Balaam : et ut ait quodam in loco Scriptura :

«Mulum humana voce respondens, arguit prophetae

anlmal
» demenliam^» Verumquoniam de historia multa jam dicta
sunt, aliqua eliam de allegoria perslringamus in fme. Si vi-

deas contrariam polestatem impugnantem populum Dei,

intelligis quis sit qui sedeat super asinam; et si consideres
homines (juomodo a da^monibus priecipitantur, inlelhgis
* I^XOfl. XXXII, oj. - '/.
V('\. II, 1'0,

IX. 26
> I
4oy ORIGENIS

quae sit asina. Sic enini et in Evangelio intelllges Jesum

mittentem discipulos suos ad asinam quce alligata erat, et

ad pullum ejus : ut discipuli eam solvant et adducanl, ut

ipse sedeat super eam. Et forte haec asina, id est, Ecclesia,
prius portabat Balaam, nunc autem Christum, ex quo so-
luta est a discipulis et a quibus innexa erat vinculis rela-

xata, ut Filius Dei sederet super eam, et cum ipsa ingrederc-

tur sanctam civitatem Jerusalem coelestem, et compleretur

Scriplura, quae dicit : « Laetare filia Sion, praidica filia Jeru-
» salem, ecce rex tuus venit tibi mitis, et sedens super sub-
» jugale*. » Subjugale, id est asinam, credentes sine dubio
ex Judaeis dicit ; et pullum novellum, eos profecto qui sunt
ex gentibus credentes in Christo Jesu Domino nostro, cui

est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XIV ^
Itej'um de Balaam.
A
Plura sunt* quae nobis resederunt exponentibus lectlo-
nem de Balaam atque asina ejus : et quoniam est tempora-
lis tractatus, qui in Ecclesia «dificandi gratla habetur, non
habuimus tantum spatii ut possemus singula quaequo Scrip-
turae Terba proponere, et ita ut nihil omnino indiscussum
remaneret, explanationem slnguiis adhibere, quoniam qui-
dem hujusmodi stylus commentariorum magls est. Idclrco
quae inquisitione digna vldentur, repetimus, eamque discu-

tientes, qua possumus explanatione <lisserere, et in mediuni

proferre tenlabimus. Est autem adhuc diificile in explana- { I

tione historlae ipsius, quomodo, cum dicatur venisse Dcus

1 Zach, IX, 9.
2 ToiM. II, p. 021 ( t s< qq. — ^ N. 1.
 IN MIAIKROS IIOMILIA. XIV. /{('"^

noctii ad Balaam priino, et interrogasse qui essenl homines

qui venissent ad eum, ac respondisset, quia missi essent a
Balacli filio Scphor dicente : « Veni, et mah^dic mihi popu-
» lum*, » respondcrit ei Deus : « Non ibis cum eis, nequc
» maledices populuin, est enim l)enedictiis.» Iterum secundo
dicitur ad eum noctu venisse Deus, et dixisse, ut iret cum
eis, sed hoc observaret ut verbum quod daret Deus in ore

ejus, hoc loqueretur; et rursum lertio eunti ei occurrisse

Angelum Dei, cui in tantum via ejus non elegans nec op-
portuna videretur, ut eliam interficere eum vellet, nisi asina

videns Angelum, quem Balaam videre non potuit, declinas-

set. Et tamen posteaquam culpatur ab Angelo cur ire vo-
luisset, rursus etiam ab ipso ire permittilur : tantum ut
ciistodiat verbum quod Deus dederit in ore ejus, ut hoc
solum proferat, nec amplius aliquid. Ilnec ergo omnia dif-

ricilem habent explanalionem : paucis tamen (ut supra jam

diximus) occasionem intelligenliae vobis dabimus, quo et
vos fiiciatis quod scriptuui est : « Ut iis auditis sapiens sa-
» pientior'^ » fiat ; et : « Da occasionem sapienti, et sapien-
» tior erit^ »

Nos intorim * dicimus dispensatione quadam et sapienlia

Dei ita omnia in hoc mundo esse disposila, ut nihil proi-

sus oliosum sit apud Deum, etiamsi malum illud sit, eliamsi

boniim. Sed planius quod dicitur explicemus. Maliliam Deus

non fecit : tamen cum aliis inventam possit prohibere, noa
prohibet; sed cum ipsis a quibus habetur, utitur ea ad
nccessarias causas. Per ipsos enim in quibus est malitia,
claros et probatos eflicit eos qui ad virlutum gloriam ten-

dunl. Nam si perinieretur inalitia, non esset ulique qui con-

trairet virlulibus. Virtus aulem non habens aliquid con-
Irarium, non clarosceret, nec splendidior et examinalior

*
Nuni. XXII, 11,12. — 2 rrov. i, .5. — '^
l,i. ix, 9.
* N. a, 5,4. p. 7)22-025.

9.G,
4o4 ORIGliNIS

fieret. Non probata vero nec examiiiata virtus, nec virtus est.

Sed haec si dicantur sine divinorum vcrLorum testimoniis,

exquisita magis et humana arte composila, quam vera at-
que indubitata videbuntur. Requlramus ergo si hujusmodi
sensum etiam volumlna divlna contineant. Veniamus ad Jo-
seph*. Tolle maliliam fratrum ejus, tolle invidiam, tolle il-

lud omne parrlcidale commentum quo saevierunt in fratrem

usquequo 'i^enderent eum. Si haec auferas, vide quantam si-

mul peremeris dlspensalionem Dei. Slmul enim abscindes

cuncta illa quae apud yEgyptum per Joseph pro salute om-
nium gesta sunt^. Non fuisset interpretatio somnii Pharao-
nis, si per invidiam fratrum non fuisset Joseph dislractus,
et venisset in yEgyptum : nemo intellexisset quae Deus re-
velaverat regi, nemo frumenta congregasset in ^Egypto,
nemo necessitatem famis saplenti provisione curasset : per-
iisset iEgyptus, perlissent et rinitimae regiones fame. Inter-
iisset eliam ipse Israel, et semen ejus quaerens panem, si

i^gyptum non fuisset ingressum, nec egressi fuissent ex

ea fdii Israel cum mirabiHbus Domini. Nusquam plagae in
^gyptios, neque virtutes iljae quas fecit Deus per Mosen
et Aaron. Nemo Rubrum mare siccis vestigiis incessisset.

Cibum mannae mortahs vita nescisset. Nulla de sequenti \

pelra aquarum fluenta prorupissent. Lex a Deo homlnibus

data non fuisset. Quie in Exodo, quae in Levltico, in Nume-
ris etiam et Deuteronomlo referuntur, ad humani generis

scientlam non venissent. Haeredltatem certe paternam, et

terram repromissionis nulius intrasset. Et ut ad haec quae
habentur in manibus veniamus, tolle Balach hujus regis

pessimi maUtiam, qua maledlci desiderat Israelem; aufer

ejus astuliam, qua invitabat Balaam ad devorandum popu-
lum : pariler abstuleris erga fdios Israel dlspensationein 1

Dei, et providentiae ejus favorem; nusquam prophetiae illael

^ Gen. xxxvii. — ^ Id. xli.

 IN NUiVlEROS HOMILIA XIV. /^oS

cruiit, quae per os Balaain et filiis fsraiil et ^entibus pro-

phetantur. Quod si etiam novi Testamenli cupis haec tes-

timoniis confirmari, si auferas nialitiam Judac, proditio-

nemque ejus perimas, abstuleris pariter crucem Christi et

passionem ejus : et si non sit crux, non exuuntur principa-

tus et potestales, nec triumphantur in ligno crucis. Si non
fuisset mors Christi, utique nec resurreclio fuisset, nec ex-
titisset aliquis primogcnitus ex morluis. Quod si non fuisset

primogenitus ox mortuls, ncc spes nobis resurrectionis fuis-

set. Simiii crgo modo et de ipso diabolo ponamus, verbi

gralia, necessitate aliqua constrictum fuisse ne peccaret,

vel post peccatMin ablalam fuisse ab eo malitioe voluntatem :

simul utique ablatum fuisset nobis certaraen adversum in-

sidias diaboli, nec expectarctur corona vicloriae ei qui le-

gitime certassel*. Si non haberemus qui adversum nos

obsisterent, agones nonessent,nec victoribus munera pone-
rcgnum coelorum vincentibus pararetur; neque
rentur, nec
momentaneum hoc et leve tribulationis nostrae supra mo-
dum pondus gforiai operarelur nobis in futuro^ : nec ali-

quis noslrum pro tiibulalionum patieuiia speraret immen-

sam gloriam futurorum. Ex quibus omnibus colllgitur, quia

Deus non solum bonis utaturad opus bonum, sed et malis.

Et hoc vere mirabile est quod vasis malis utitur Deus ad

opus bonum. In magna enim hac mundi liujus domo non
sunt lanlununodo vasa aurea, ot argenlea, sed ct lignea et
liclilia, et alia quidem ad honorem, alia autem ad contu-
moHam ', utraque tamen necessaria. Verum quoniam vasa
hncc (pinc diciinus, rationabilia intelligenda sunl, ct liberi
arbitrii, non casu, nequc fortuito, unusquisque aut vas ho-
noris eflicilur, aut vas contumclia^; sed qui se talem pr:c-
buerit ut clectus esse mereatur, viis electum et vas hono-
ris efllcitur. Qui vcro indignis et deterrlmis sensibus vivit,
'
2 Tini. II, 5. — ^3 Cor. iv, 17. — 3 2 Tini. 11, \o.
isle formalur vas conluuiellae, nou a Couditorc, sed a se-
inelipso causis contumelia^ sua^ datis. Non ergo eos lales
esse conditor fecit, sed hujusmodi mentes secundum pro-
positum eorum, providentia} suse justa et inefTahili quadam
ratione dispensat. Sicut, verbi gratia, in urbiLus magnis, si

qui indigniores sunt et abslrusae vilae ac deterrimae homi-

iies, uhima quaeque opera et laboriosa condemnantur ope-
rari, et tamen necessaria sunt civitati hujusmodi opera;

verbi causa, aut fornacibus lavacri ad succendendos ignes

deserviunt, ut tu vel eommoditate vel deHciis perfruaris
aut cuniculos purgant, aut aHa hujusmodi gerunt, ut tibi

)!i urbe fiat et delectabihs habitatio : et illi quidem, vel

agunt ex proposito, vel ex merito patiuntur, opus tamen
ipsorum proficit ad uliiitatem eorum quibus quae bona et
utih'a sunt parantur. Ita et Iiaec de quibus proposuimus :

Deus quidem mahtiam non fecit, invenlam tamen ex pro-

posili intentione eorum qui dechnarunt a via recta, auferre
pcnitus nohiit; providens hoc, quod etiamsi ilh essct in-
utihs qui ea utebatur, faceret eam tamen ulilem iis adver-
sum quos exercebatur. Et ideo refugere quidcm omnibus
modis debemus, nc unquam mahtia invenialur in nobis :

m ahis vero vincere eam, non perimere studendum cst :

quia et ihi in quibus est malilia, ahquid ncccssarii operi*

confcrunt universitati. Nihil enim otiosum, niliil inanc est
apud Deum, quia sive bono proposito hominis utitur ad

Lona, sive malo utitur ad neccssaria. Sed beatior cris, si

magis cx virtulibus quae in te sunt inveniatur boni aliquid

ex te vitae hujus universitas consequi : sicut ihi de quibus
dicit apostolus Petrus : « Ut sitis sicut luminaria in hoc
» mundo, vcrbum vitae continentes *. » Verum nunc;
post excessum plurimum quidcm, sed causae neecssariumji"!
?cdeamus ad propositum.
* Philip. II, i5.
 IN NUMKROS nOMILIA XIV. l^O']

Balaam hic, ut superius diximus, divinus eral, dajmonum

scilicet ministerio ct arte magica nonnunquam futura praj-
noscens. Rogatur a Balach rege ad maledicendum populo
Israel, leguti veniunt, divinacula in m<»nibus ferunt, stant

attonitae ^entes et anxiac, expectantes quid respondeat Ba-

laam, de quo pcrsuasum habebant quod dignus divinis col-
loquiis haberetur. Vide nimc quomodo sapientia Dei vas
istud ad contumeham praRparatum proficere fecit ad ulili-
tatcm non solum gentis unius, sed pene toiius mundi; et
huic cui solebant videri daemones, videtur Deus, prohibens
inali operis iter. Stupescit Balaam, et miratur prohibenlis
auctoritatem. Non enim solebat mahim daemonibus disph-

C(ire. Sed iterum remittit legatos, dicens, non se posse fa-

cere, nisi verbum quod Deus dederit in os ejus. Redeunt

rursus legati, iterum requirit, ilerum molestus est, et ite-

rum cupit audirc. Non enim facile cupidus mercedibus ca-

ret. Quid ergo audit secundo a Deo? « Si vocare, inqtiit,

» venerunt homines isti, surge, et vade cum eis*. » In quo

vohintali quidem cupiditatis ejus cedit Deus, ut complea-
lur illud quod scriptuui est : « Dimisit eos in desideria cor-
» dis eorum, ibunt in voluntatibus suis^ : » sed tamen con-
silium divinae dispensationis cxplelur. Diciturenim ad eum
« Verbum quodcumque dedero in ore tuo, hoc loqueris^ »

Si dignus fuisset Balaam, verbum suum Deus non in ore

ejus, sed in corde posuisset. Nunc autem quoniam in corde
ejus desiderium mercedis erat, et cupiditas pecuniae, ver-
bum Dei non in corde, sed in ore ejus ponitur. Agebatur
eniiii mira et magna dispensatione, ut quoniam Propheta-
rum verba, qune inlra aulam continebantur Israeliticam, ad
gentes pervenire non poterant, per Balaam, cui lidcs ab
universis gentibus habebatur, innotesccrent eliam nationi-
bus secreta de Christo myslcria, et ihesaurum magnum
* !Ntiii). XXII, Jio. — 2 l>sal. i.xxxi, 12. — ' Nuin. xxii, 20.
4^8 ORIGEMS
proferret a<i genlcs, iioii lam corde el seiisu, quam ore et
sermone porlalum. Sed ne per singula immoremur, non
enim temporis cst cuncta dissolvi, ascensa asina sua Ba-
laam ibat per viam; occurrit ei Angelus, ille sine dubio
qui aderat filiis Israel. Aperit os asinae, ut arguatur per
eam Balaam, et muti pecudis vocibus confutetur is qui di-
vinus videbatur et sapiens.
Verum post haec conveniens jam videtur aliqua etiam
de allegorja conlingere. Balaam hic, qui inierpretatur po-
pulus vaniis, vidclur mihi personam habere Scribarum et
Pharisaeorum Judaici populi. Balach vero, qui exclusio vel
devoratio inierprelatur, et ipse personam habere intelli-
gendus est unius alicujus spiriiuum mundi hujus contrariae
potestalis, qua? excludere et devorare cupiat Israel, non
eum qui secundum carnem est, sed eum qui secundum spi-

rjtum. Volens ergo potestas isia conlraria deleri et penilus

extingui spiritualem Israel, non aliis utitur ministris, nisi
pontificibus et Scribis ac Pharisaeis : ipsos invitat, ipsis
mercedem promittit el praemia. Illi vero, sicut iste Balaam
facit, simulant se cuncta ad Deum referre et zelo Dei agere.
Dicunt enim : Scrulare Scripturas, et vide quia prophcta a
Gahlaea non surgit*. Et iterum dicunt : « Nos legem habe-
» mus, et secundum legem debet mori, quia Filium Dei sc
» fecit^. )) Per quoc siiigula videntur quidem Scribae el Pha-
risaei zelum Dei habere, sed simulalum. Asina vero cui

sedebat Balaam, quoniam Scriptura dicit : « Homines et

» jumenta saivos facies, Domine % » ea pars credenlium po-

tesi intelligi qua?, sive pro stultitia, sive pro innocentia,
animalibus comparatur. Sic enim et Apostolus dicit : « Vi-

)) dete autem vocationem vestram, fratres, quia non multi

» inier vos sapienles, non multipoientes, non multi nobiles;
» sed quae stulla sunt mundi elegii Deus ut confundat sa-

1 Joan. vii, 4i- — ^ Id- Xix, 7- — ^ Psal. xxxv. 7.

 IN NUMtROS IIO.VIILfA XIV. 4^1)

» pientes*. » Isti ergo lales, sicul Evarigclica quae in para-

bolis agehantur gesta dcsignant ab istls j)cssimis dominis
Scribis ac Pharisais subjecti quodammodo tcnebantur et

vincti; sed a Domino solvuntur, non (juidem per ipsum

Dominum, sed pcr discipulos cjus. Dicit cnim ipsc ad di-

scipulos : » Ite in vicum qui est contra vos, et invcnictis

» asinam alligatam, ct pullum cjus; solventes adducile^. »

Sicut ergo in Evangelio non ipse Dominus, sed discipuli

solvunt asinam; ita et hic non ab eo ipso, sed ab Angelo
apcritur os asinoe : et sicut in Evangeliis qui non vident ar-

guunt videntcs; ita ct hic, qui muti erant arguunt loquen-

tes. Et hoc est quod Dominus diccbat : « Patcr, grati::s
» ago tibi, quoniam abscondisti haic sapientibus et pruden-
» tibus, et revelasti ea parvulis^ » Scriboc autem cl Phari-
saei erant qui sedebant super asinam hanc, et tencbant eam
vinctam. Ipsis ergo irascitur Angelus, el nisi quoLJam futu-
rorum prospectu, illos quidem peremissct, asinam autem
servasset,qu3e vidit et reverita est eum qui venit in viiieam
ct stat inter vineas. Compressit lamen pcdes sedcntis super
se in maceriam : et ideo forle non polost ambularc illc cjus
sessor antiquus, ncc vcnire ad eum qui dicit : « Venite ad*
» me, omnes qui laboralis et onerati estis*. » Asina tamen
vcnit, adducta a discipulis, et cui tunc scdi^bat Balaam
mercedis cupidus, nuncci sedct Jesus. Nec iiiireris si (Mjin

quem diximus Scribarum et doctorum populi formam le-

nere, videas prophetantem de Christo. Hoc enim legimus
fecisse et Caipham, qui dixit : « Expedit vobis ut unus
» homo pereat pro omni populo \ » Sed hoc, inquit, qui

erat pontifex anni illius proplictavit. Prophctat crgo et Ba-

laam dc Chrislo : ct ideo nenio cxtollatur etiamsi prophe-
tct, etiamsi pi\TScientiam mereatur; sed rcdcat ad Aposloli

' i Cor. I, a(), 27. —2 MaUli. \xi, 2. — ^ Id. xi, 20. — * Ibldem. 2S. —
^ .loan. x:.
4 10 ORlGIiMS

(licluni, quo ad ista respiciens, ait : « Sive prophetiag abo-

» lebuntur, sive linguae cessabunt, sive scienlia destrue-
» tur ^ » Et quid est ergo quod permanet? « Fides, inquity
y> spes, et charitas : major autein horum, charitas^. » Et
sola, inquit, charitas est quae nunquam excidit. Ideo su-
per propheliam, super scientiam, super fidem, super ip-

sum etiam martyrium, ut Paulus docet, charitas habenda

est, et charitas excolenda : quia et « Deus charilas est\ »

et Christus Fihus ejus charitas est, qui nobis perfectionem

charitatis donare dignetur. Ipsi gloria et imperium in sfie-

cula saeculorum. Amen.

HOMILIA XV \
De prophetia Balaam.

I. Licet nos ordo lectionum quae recitantur, de ilHs di-

cere magis exigat quae lector exphcuit,tamen quoniam non-

nulH fratrum deposcunt ea potius qurne de prophetia Balaam
scripta sunt ad sermonem disputationis adduci, non ita or-

dini lectionum satisfacere

dllorum. Primo ergo

aequum
omnium de
credidi, ut desideriis au
ipso Balaam requiramus
i
cur in Scripturis nunc vituperabilis, nunc laudabilis ponitur.

Nam vituperabilis est, cum prohibitus a Deo venire ad regem

persistit ut veniat, et mercedis cupidus iterum consulit, ite-

ruin requirit a Deo, donec relinquatur cupiditatibus suis, et

eat in voluntatibus suis. Culpabiiis est, cum aedificat aras

et victimas imponit doemoniis, et apparatu magico poscit di

vina consulta. Culpabilis est, cum consilium pessimum da

* 1 Cor. XIII ,8. — 2 Jbid. et i3. — ^ i Joan. iv, i6.

^*
Tom. II, p. 025 et scqq.
 IN NtJMJ;iiOS HOMILIA XV. 4'^

iit populus dccipialur pcr niuliercs Madianiiidas ct cultuui

idolorum. Rursus laudabilis osteuditur, cuui verbum Dci

ponitur in orc cjus, cum Spiritus Dci fit supcr cum, cum
do Christo prophetat, cum Judaiis et gentibus de advcntu
(^hristi mystcria iutura pronuntiat, cum pro maledictioui-

bus bcnedictiones populo largitur, et nomen Israel supra

^isibilcm gloriam mysticis extolHt eloquiis. Guui crgo haec
tuni diversa dc eo ct lam varia indicet Scriptura divina,

valde mihi dilficile videtur ex definito statuere ejus perso-

nnm, cui non solum conveniat ista diversitas, veruui ct ilhid
aptari possit quod ipsc de seinctipso vclut prophetans dicit
« Moriatur anima mea inter animas justorum, et fiat semsn
') meum sicut seinen justorum \ » Sed et per Michicam pro-
phetam tale de eo Dominus lcslimonium perhibet, ubi di-

cit : « Populus mcus, quid feci iibi ? responde mihij quia re-

» vocavi de terra ^gypti et ex domo servitutis Hberavi le,

» et misi ante facicm iuauiMoyscn, Aaron, et Mariam. Po-

» pulus meus, mcmento quid cogitaverit adversum le Ba-
» lach rcx Moab, et quid respondcrii ei Balaam fdius Beor,
» a funicidis usque in Galgal, ui agnosceretur justitia Do-
» uiini^ » Ostendit ergo per haec qiiia, ut justitia Domini
agnosceretur, propierea illa omnia rcspondit Balaam filius

Beor ad rcgcm Balach, quae scripta referuntur in Hbris. El

([uis putas invenietur taHs, qui possit cx ipsis rcsponsIsBa-
laam ostendere quod Dei justitia manifeslctur in eis? Re-
vera enim si sermo Dci positus cst in ore ejus, et Spiritus

Dci factus est super iUum, et justitia Dei ex responsis ejus

. agnoscitur et manifeslatur, omnimodc qua3 ab eo dicuntur,
nonnisi prophetica ct divina esse credenda sunt. Quamvis
dilficilc alicubi scriptum legamus, quia factus est Spiritus
])ei supcr aliquein Prophctarum ' ; sed aut visio quam vidil,

aut assumpiio vcrbi Dei, aui Dei vcrbum factum est ad il-

1 ^tiin. XXIII, lo. — 2 Mich. VI, 0,4, 5. — * 1 lleg. xix, 20.

4l2 ORIGENIS

lum, vel ad illum, et aiia quaedam de Prophetis legimus.

Factum vero esse Spiritum Dei super aliquem Propheta-
rum, legisse ad praesens interim noii recordor; nisi de Da-
vid ita scriplum memini : « Et apparuit, sive illuxit Spiri-

» tus Dei super David a die illa, et deinceps ^

: » non tamen
factus est Spirllus Dei super David. De Saiil vero ita me-
mini scrlptum : «Et decidet Spiritus Domini super te, et

» prophetabis cum ipsis, et converteris in virum aUerum^. »

Et iterum de eodem dicitur : « Et Spiritiis Domini discessit

» a Salil, obstupefecit eum spiritus malignus a Domino \ »

Et iterum : « Et factum est cum esset spirltus malus ad

» Saiil, assumpsit David psalterium et psallebat in manibus
» suis, et percutlebat ; et crat boiium ei, et dlscedebat ab eo
» spiritus malignus^. » Haec pro eo quod medium potest
videri hoc quod scriptum est : « Et factus est Spiritus Do-
» mini super eum^ » Proptsr quod et nos, secundum ea
qua3 superiore Iractalu senseramus, eliam nunc in Phari-
saiorum, et Scribarum, elsque similium persona hunc ip-

sum Balaam expllcare conabimur. Sed age jam prophctije

ejus verba, quae assumpta parabola sua dixisse scribitur,
videamus. « Ex Mesopotamia, imjidt, vocavit me Balach
» rf3X ]^ioab, ex montibus Orientis^ » Mesopotamiam dicit

terram quaj inter flumina Babyloniae jacet, de quibus scrlp-

tum est a Super flumina Babylonis illlc scdlmus, et flevi-
:

» mus dum recordaremur Sion ^ » Si quis crgo inter ista

flumina fuerit Babylonis, si quls rheumatibus libldinis in-

undatur, et luxuriae a^stibus circumluitur, iste non dicitur

stare, sed sedere : ct ideo qui ibi comprehensi sunt dice-

bant : « Super flumina Babylonis illic sedimus, et flevimus
» dum recordaremur Sion. » Sed nec flere quidem ante
possunt, nisi cum recordati fuerint Sion. Bonorum namque
* 1 Reg. XVI, ]5. — Jd, 6. — Id. xvt,
2 X, ^ i^- — ^*
Il>it!. 20. — * Nuin.
xxiu, G. — " Ibid, 7. — Psal. cxxxvi,
' 1.
 IN NUMEROS UOMILIA XV. 4'^
recordatio, malorum causas lamenlabilcs facit. Nisi enini

quis rccordctur Sion, nisi lcgem Dei et Scripturarum mon-

tes aspiciat, mala sua flcrc non incipit. Ex istis ergo flumini-
bus vocatur Balaam, et ab istis Oricntis montibus invitatur.
Montes isti non sunt sancti moutes illi de quibus scrip-
tum est : « Fundamenta ejus in monlibus sanclis*; » ct

iterum : « Jerusalem quae aedificatur ut civitas, cujus parti-

» cipatio ejus in idipsum^. Montcs in circuitu ejus, et Do-

» minus in circuitu populi sui "'. » Non sunt ergo lales Me-
sopotamiae montes, sed illi de quibus dicilur : « Montes
» lencbrosi '^; » et iterum dc quo dicitur : « Ecce ego ad te,

» mons corrupte ^ » Isti sunt montes in quibus est omnis

altitudo extollens se adversum scientiam Dei \ » Ab istis

ergo montibus accersitur Balaam hic. Quales autem isti

sunt montcs, talem habent et Orientem. Habet enim et or-

tum luminis sui ille qui convertit se sicut Angelum lucis'.

Habet illam lucem de qua scriptum cst : « Lux impiorum

» extinguetur ^ » Et sicut ista lux impiorum, ct illa quae
convcrlit se sicut Angelum lucis, conlraria el illi luci quae

dicebat : « Ego sum lux mundi^ : » ita et iste Oriens con-

Irarius cst illi Orienti de quo scriptum est in Zacharia :

« Ecce vir, Oriens nomen ejus est*^ » Ex illius ergo, non

hujus Orientis finibus veniebat Balaam, illuminatus sine
dubio ab illo Lucifero de quo dicitur : « Quomodo cecidit
» dc coelo Lucifer, qui mane oriebatur*^? »

IL Sed vidcamus quid dicit illi Balach rcx Moab, qui ac-
cersivit cume medio fluminum de montibus Orientis. « Veni,
» inqult, et nmledic mihi Jacob; et veni, maledic mihi Is-
» rael *". » In Latinis sermonibus pene superflua videtur

\\ esse repetitio, quae ait : « Maledic mihi Jacob, maledic mihi

^Psalm. Lxxxvii, i. - Psal. cxxii, 5. — Psal. cxxiv, 2. —

* Jei<;m. •* —
j
XIII ,16, —
^ Id. Li 25. ''2 Cor. X, 5.
,
—^ Id. x:. s
Job, xviii 5. — — ,
—
I

I
-^
Joan. vni, 12. —
l" Zach. vi, 12. " Isai. xiv, 12. —
*2 i\uin. xxwi, 7. —
 4l4 ORIGEISiS

» Israc!. » Sed est in Graecis litteris sub nomine Israel in

maledicendi verbo praipositionis adjectio, quam noslri vel

minus decenter dici credentes, vel nullam vim dictionis

addi ex hoc posse existimantes, omiserunt. Nos autem ser-
monem licet contra consuetudinem fuigimus, ut sensum ex
integro colligamus. Potest ergo dici : «Veni, maledic mihi
i> Jacob; et veni, supermaledic mihi Israel. » Per quod os-
tenditur idcirco sermo repelitus, ut ampliore vi et majore
intentione maledictionem in Israel quam in Jacob Balach
videretur exposcere. Donec enim quis tantum Jacob est,

hoc est in actibus solum et opsribus positus, inferioribus

maledictionibus impugnatur. Ubi autem profecerit, et in-

teriorem hominem ad videndum Deum revelalo mentis
oculo exacuere, et provocare jam cceperit, tunc non soluni
maledictis ab inimico, sed et supermaledictis, hoc est, ve-
hementioribus maledictorum jaculis impugnabitur. Sed
tunc quidem os Balaam maledictione et amaritudine pie-
num erat, et sub lingua ejus labor et dolor, et sedebat in
insidiis cum divitibus. Expectabat enim mercedes a divite
rege, ut in occultis interficeret innocentes. Sed Deus, qui
facit semper mirabilia solus, ex inimicis operatur salutem.

Injecit enim verbum in os ejus, quamvis nondum cor ejus

capere posset verbum Dei. x\dhuc enim erat in corde ejus
mercedis cupiditas, propter quod etiam post verbum Dei,
quod habuit in ore suo, dicebat ad Baiach : « Veni, et do
» tibi consiiium S » et docebat eum quomodo mitteret scan-
daium in conspectu fdiorum Israei, ut manducarent idoiis

immoiata et ut fornicarentur. Propter quod et cecidit popu-

ius, et plaga magna facta est in eo, donec Finees percmpto
Israelita, qui fornicabaturcumMadianitide, sedavitfuroreni
Dominir Et post haec, inquit, produxit Finees exercituui
contra Madianitas, et interfecerunt duodecim millia viro-
i Nuni. XXIV, i4.
 IN MJMKROS IIOMILIA. XV. J^li}

rum, ct Balaani filiuin Beor in gladio*. Secl ct haec ante tein-

pus per excessuiii queinclam introduxiinus, ut ostendere-

mus quia Balaam non in cordo, sed in ore tantummodo
habuit vcrLum Dei. Interim qua) profert, quae loquitur, ex

verbo Dei loquitur, et ideo qu.c dicit, verbum Dei est.

III. Ait ergo : « Quid maiedlcain quem non maledicit

» Dominus? Aut quid supermaledicam qucm non supcrma-
» ledicit Dominus ^. » Quid causoe sit quod non inale-

dicat Dominus Jacob neque Israel, ab ipso nihilominus Ba-

iaam, imo a verbo quod posuit Deus in ore ejus, diligenlius
audiamus :Quoniam de verlicibus, inqult, montium
« in-
» tu(^bor eum, et a collibus intelligam eum \ » Quia, in-
quit, in excelsis moiitibus et allis collibus positus est Israel,

hoc cst, in edita vita et ardua, ad quam contuendam et in-

teiligendam non faciie quis idoncus flat, nisi ascendat ad

eminentem et excelsam scientiam : idcirco, inquit, non ei

maledicit Deus. Est enim vita ejus alta et praecelsa, non liu-
milis et dejecta. Quod tamcn non milii videtur quia de illo

Israel qui secundum carncm Israei est, dixerit, sed de illo

cujus super terram ambulantis conversatio in coelo cst. Aut

si etiam ad Illum populum dicta haic referenda sunt, rccte
cum dislinctione dlcit, inlucbor eX intclUa:ain : ut futurum
tempus signilicet, illud slne dubio quando omnls Israel ad
(idem Cliristi venlens, salvabllur, et a montibus et a colli-
bus intuebitur; ab ils sine dubio, qui excelsam ct coiies-

tem vltam consurgcnles cum Ghristo exercuerint super ter-

ras. Sed et quod dlxit de Jacob quldem, videbo ; de Israel

autem, inteUi^am, etiam hoc aptisslma dlstinctlone susci-

ipiendumest : ut aiiud ad actus visibilcs, allud ad invlslbi-

lem fidcm, atque intelligibilem scientiam conferatur. Aut

si ad fulurmn saccidum ista converlimus, id est, ad resur-
rectionis tempus, Jacob videbo potest de corporibus dlc-
* Nnin. XXXI, S. — - 1(1. xxiH, S. — ^ Iljul. 9.
 4i6 ORIGliNIS

tuni intcUigi; Isracl autem intelligamj, spiritum et animam

significare resurgentium. « Ecce, inquit, populus solus ha-
» Litabit, et in nationibus non reputabitur ^ » Potest qui-
dem et secundum iitleram stare. Sokis enim populus Jacob
non est permixtus caeteris hominibus, nec inter ca^teras
gentes reputatus est. Habuit enim certa qua^que privilegia
in observationibus, et in legitimis suis, ex quibus seques-
tratus a caeteris genlibus haberetur. Sicut enim tribus Levi

non est permixta inter caeteras tribus, nec annumeratur in-

ter eas : hoc pacto et omnis Israel nec miscetur caeleris

gentibus, nec reputalur inter eas. Hoec quidem in illo po-

pulo fuerint secundum formam futurorum bonorum, ve-

rus autem Jacob, et spirituaHs Israel vere solus habitabit

in gentibus. Si enim accessimus ad Sion montem, et civi-
tatem Dei viventis Jerusalem coelestem % et venimus ad spi-

ritualem Judneam, quae est portio Dei, et in terris positi ibi

habemus conversalionem, vere non reputamur inter caite-

ras gentes, nec reliquarum nationum fines cum nostris fini

bus admiscenliir, etiamsi restituatur Sodoma in antiquum,

et TEgyptus in statum suum redeat, et si quid ahud tale in

Prophelis scriptum est. Verumtamen illi Jacob et spirituah'

israel, cum ad Ecclesiam primitivorum ascenderint, nul-

lus exaequabitur, nulius admiscebitur, etiamsi istae gentes

secundum dicta prophetica fuerint restitutae. Nisi enim in-

sertus fuerit ramus oleastri, et socius factus fuerit radici

pinguedinis ohva) % quomodo potest sociari et conjungi ad

Jacob, vel Israel, cum sine ista radice nec Jacob quisquam
possit appellari, nec Israel? Neque ergo ex Jacob vel Israel

si quis peccat, Jacob dici vel Israel potest; neque ex gen-

tibus si quis ingressus fuerit Ecclesiani Domini, inler gen-

tes ultra reputabitur : « Quis investigabit semen JacobPet

» quis dinumerabit plebem Israel " ? » Simile est hoc iiU
1 Num. xxHi, 9. — 2 liebr. xn, 18. — ^ Roir. xi. — ''
Num. xxiir, 10.
 IN NUMEROS HOMILIA XV. 4^7
quod scriptum est, quia « eduxit Dcus Abrakamiovin^,G\, ait

u ei : Respice ad coelum, et dinumera stellas si potes dinu-

» merare eas; et ait ; Ita erit semen tuum, Et credidit Abra-

)) hamDeo,etreputatum est illi ad justitiam\ »Et Abraham

quidem, et alius quilibet hominum, aut etiam Angelorum,

et fortassis autem et superiorum virtutum non potcrant nu-

merarc stellas, nec semen Abraham, de quo scriptum est

« Sic erit semen tuum. » Deus autem, de quo scriptum est

» Qui numcrat multitudinem stcllarum, et omnibus eis no-

» mina vocat% » et qui dixit « Ego stellis omnibus man- :

» davi % » potest investigare semen Jacob, et dinumerare

plebem Israel. Ipse enim scit solus quis vere sit Jacob, et
quis vere sit Isracl. Non enim ad eum qui in manifesto Ju-
daeus est, respicit; neque ad eam quae manifeste in carne
est circumcisio : sed videt illum qui in occulto Judaeus
est, et qui circumcisus est corde, non carne. Ipse ergo est
solus, qui dinumerare potest et investigare ; et ipse secun-

dum ineffabilem et incomprehensibilem sapientiam suam

ad illam coelestem formam, quam ipse solus scirc potest,

posuil etiam istos numeros quos habcmus in manibus : in

quibus praicipit, ut secundum cognationes suas, et secun-

dum domos familiarum suarum, ex nomine omnes masculi

per capita numcrentur a viginti annis et supra, omnis qui
ingrcditur in virtute Israel; et colligitur corum quidam sa-

cratus numerus, de quo jam superius, prout donavit Do-

minus, diximus. Sed iste numerus tunc demum sacralus
est, et placitus Deo, cum ipso praecipiente numeratur. Si

lautem contra prajceptum Domini voluerit aliquis nume-

[rare, licet ille David sit, licet magnus propheta, contra le-

igem agit, et arguitur pcr Prophetam, et patitur illa qua? in

secundo libro Regnorum legimus scripta \ Solus ergo ipse

iqui numerat multitudinera stellarum,et qui omnia mcnsura

* i\v\\. x\, .), 6. — - l*s;i'. c\i,vn, \. — '^
I>;ai. xlv, 12. — ^2 Ilcg. x.viv.

IX. 27
4l8 . ORIGENIS

et numero et pondere produxit, investigal semen Jacob, et

dlnumerat plebem Israel.

IV. Post hcec quasi de semetipso quaedam prophetare vi-

detur, cum dicit : « Moriatur anima mea inter animas jus-

» torum, et flat semen meum sicut semen justorum \ » Sed

hoc, quantum ad personam spectat illius Balaam, et illius

Israel, nec factum est nec fieri potuit : non enim inter ipsos,

sed ab ipsis mortuus esl. Magis enim (ul diximus) ipsorum

personae conveniet : qui licet in praesenti sa^culo vanus po-
pulus habeatur, quia sine gratia est Spiritus sancti, in fme
tamen sseculi cum pleniludo gentium introierit, et omnis
ista prophetia quas de Israel dicilur in spirituah Israele fue-
rit impleta, tunc anima ejus morietur cum animabus justo-

rum. Suscipiet eniai in se fidem Ghristi, ita ut et ipsi dicant

« Quia in Christo baptizati sumus, in morte ipsius bapli-

» zati sumus= Consepulti enim sumus ilH per baptismum

» in morte ^. » Et iterum : « Si enim commorimur, et con-

» regnabimus^. » Et sic vere complebitur intelligibih Ba-

laam, ut moriatur anima ejus inter animas justorum. Quod
autem dicit, « ut fiat semen meum sicut semen justorum \»
posset quidem et de illo Balaam intelligi, secundum hoc

quod Magi ilH qui de Oriente venientes primi adorare ve-

nerunt Jesum, de semine ejus esse videantur, sive per suc-

cessionem generis, sive per disciph*na3 traditionem. Eviden-
ter enim constat illos agnovisse stellam quam praedixerat

Balaam orituram in Israel, et sic venisse, et adorasse Re-

gem qui natus est in Israel. Conveniet tamen et populo illi

secundum ea quse supra diximus. Non enim tam ipsi quam

semen eorum efficietur sicut semen justorum, eorum scili-

cet qui credentes €x gentibus in Christo justificati sunt.

Unde manifestum est quia, sicut Apostolus dicit, « Neque

1 Num. xxiii, 10. — 2 Rotn. vi, 3, 4- — ^ 2 Tim. ii, 11,12. — ^*

Numer.j
xxKi, 10.
 IN NUMliROS IIOiVlILlA XV. 4^9

» circumcisio ali({iiid cst, neque praBpulium, setl fides, quae

» per cliaritalcm opcratur \ » Et ideo nemo cut circum-
cisionis antiquitate se jactet, aut in praeputii novitato glo-

rietur. Sed, ut Apostolus dicit, « probet unusquisque opus

» suum, et tunc in semetipso tantum gloriam hahebit ^. »

Sic denique Prophcta dicit : Eccc homo% et opus ejus, et

merces in conspectu Domini esse dicitur, ut reddat uni-
cuique secundum opcra sua, in Ghristo Jesu Domino nos-
tro, cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen,

i,-% -^ -«^ •%-%.-* %.^-^ «^•«/^ •».»,-•

HOMILIA XVP.

Dc proplicUa alia Balaam.

I. Priore tractatu, inquantum possibilc fuit, primas |1ar-

tesprophetiaeBalaamexphcaretentavimus. Secundumnunc
prophetiae initium sumpsimus, ut si Dominus aspirare dig-

netur, etiam de hac pro viribus, quae occurrere potuerint,

in medium proferamus. Inconvcniens enim mihi visum cst,

quamvis haec difficiha videantur, interrumpere Iractatum

eorum, quominus de singuhs quae comprchendere possu-
mus exphcemus. Igitur Balach rex, veluti altonitus et per-

cussus cx iis qucE contra spem dici vidcbat a Bahiam, be-

nedictiones enim pro maledictionibus audiebat, ultra non
'erens, intcrrupit verba ejus, et ait : « Quid fecisti mihi ?

» Ad malediccndos inimicos meos vocavi te, et ecce bene-

» dixisti benedictione*. » Non tuht rex amarus benedictio-

num dulcedinem, sed maledicta quaerit, maledicla depos-

* Gal. V, 6. — '^
Id. yi, 4- — ' \iM. i-xir, 1 1

* Toni. II, p. ^?.8 et seqq.

* Nuni. XXIII, 1 1.

27.
420 ORIGEIVIS

cit. Est enim ex cogitatione illius ad quem dixil Domlnus :

« Maledictus tu ab omnibus bestiis terra^*. » Sed quid ad

haec respondit ei ille cui verbum Deus in ore posuerat?
« Nonne quaecumque, inquit, injecerit Deus in os meum,
» haec observabo loqui ^
? » Ad haec Balach pulans quia per-
territus esset Balaam populi Israelitici multitudine, et id-
circo non fuisset ausus proferre maledicta, mutationem sibi

loci credidit profuturam, et ait ad eum : « Veni adhuc me-

» cum locum alium de quo totum non videas eum, sed
in

» partem aliquam ejus videas, omnes autem non videas; et

» maledic mihi eum inde^ » Demens qui Israeliticam gra-
tiam ioci objectione crederet posse celari, et qui nesciret
quia non potest abscondi civitas super montem posita *

« Et assumpsit, inquity eum in speculam agri in verticem

» montis caesi, et construxlt ibi septem aras, et imposuit vi-

» tulum et arietem super aram, et dixit Balaam ad Balach :

» Assiste ad sacrificium tuum, ego vero pergam percontari

» Deum. Et occurrit Deus ipsi Balaam, et injeclt verbum
» in os ejus, et dixit, sine dubio Deus : Gonvertere ad
» Balach, et haec loqueris. At iWe f lioc est Batacli ) stabat
» juxta holocaustomata sua, et omnes principes Moab cum
» illo. Et dixit ei Balach : Quid locutus est Domlnus ^ ? »

Res quldem profanls sacrificiis gerebatur, et divinatio ma-

glca arte requirebatur : volens tamen Deus ibi abundare
gratiam, ubi superabundavit peccatum % adesse dlgnatur,

nec refugit ab iis quse non secundum Israeliticam discipli-

nam, sed secundum Gentilium gerebantur errorera. Adest

autem non sacrificils, sed in occursum venienti, et ibi dat
verbum suum, atque ibi mysteria futura praenuntiat ubi ;

maxime fides et admiratio Gentilium pendet, ut qui nostri*

nolunt credere Prophetls, credant dlvinls et vatibus suis.

iGen. 111,14. — 2 Pi(,m,^ xxiii, 12. — ^ Ihid. i5. — '^

MaUh. v, i^. —
5 Num. xxiii, i4, i5, 16, 1 j. — 6 Korn. v, 20.
 IN NTJMEROS IIOMILIA XVI. 4^1

U. « Et assumeiis, inquit, parabolam suan), dixit. » Per

parabolam ergo dicil Balaam : « Surge Balacb, et audi ; au-
» ribus percipe, lestis fili Scphor. Non sicut homo Deus
» frustratur, neque sicut filius hominis tcrretur. Ipse cum
» dixerit, non faciet ? loquetur, et non permanebit ? Ecce ad
» benedicendum assumptus sum, benedicam, et non aver-
» lam eam. Non erit labor in Jacob, neque videbitur dolor
» in Israel. Dominus Dens suus cum ipso, pra^clara princi-

» pum cum ipo sunt. Deus qui eduxit eum ex ^Egypto, si-

» cut gloria unicornis ejus. Non enim erit auguratio in Ja-

» cob, neque divinatio in Israel. In tempore dicetur Jacob
» et Israel, quid perficiet Dcus. Ecce populus sicut catulus

» leonis exurget, et sicut leo exultabit ; non dormiet doncc

» comedat prajdam, et sanguinem vulneratorum bibat*. »

Hacc est continentia sccundacj prophetiai in verbis Balaam.

Videamus ergo primo hoc ipsum quod ait : « Exurge Ba-
lach, et audi \ » Si enim in superioribus non dixisset quia

staret juxta holocaustum suum, non videretur maguopere

cquircndum cur Exurgc Batach. Nunc autem
dixerit,

cum hortetur exurgere eum quem nuper dixerat stare, non

otiose praitereundus sermo prophelicus. Quod ergo ait in

superioribus, quia staret ad holocaustum suum, designat

3um non recte stare. Stabat enim in idololatria positus, et

labat quasi inimicus Dei, quod magis esset non stare, sed

adere. Quasi ergo qui de iilo statu cadcre dcbuerit, imo

;t qui ceciderit, ita nunc intellectu prophetico exurgere

um jubet : quippe qui per hoc, quod stare in idololatria

l/isus fucrat, cecidisset. Exurgat ergo qui talis est, cxurgat
ide, et efliciatur testis : si quidem convertetur, testis fidei

i vero permanet infidelis, ut sit teslis condemnationis su.t.

III. Scd quid est quodei annuntiat, videamus «Non : sicut

homo, inquit, Dcus frustratur; nequc sicut filius hominis

* NuiiJ. \xiii, i8, !(;, 20, aij 3.2, 30, i\. — ' Ibklcui. \?.
42 2 ORIGKNIS

» lerretur ipsc'. » Non, inquit, habeas talem opinionem »le

Deo, ut putes eum

hominem, qui in iis quae lo-
esse sicut
quitur frustrari possit. Homines enim multis occasionibus
et vitiis impediuntur ne verum sit quod loquuntur aut :

irati enim loquuntur, et ira cessante frustra locuti sunt; aut

metus, aut cupiditatis, aut jactantiae gratia, aliisque horum

similibus, et utique frustra erit et vanum omne quidquid
vitio dominante locuti sunt. Deus autem, in quo nulla est
passio, nulla fragilitas, omne quod dixerit, pro causarum
meritis dicit et ideo nunquam frustrari potest, quia quod
:

ralione profertur carere non potest ratione « Non ergo :

» Deus sicut horao, qui frustra loquatur; neque sicut fllius

» hominis terretur, » vel ( ut in aliis exemplaribus legimus

« neque sicut filius hominis terret. » In hominibus inlerdum

sententiam mutat lerror, Deus autem, qui supra omnia est,

a quo terreri potest, ut sententiam mutet? Si vero secun-

dum hoc accipiamus, quod in aliis exemplaribus diximus
lectum, hoc est, « neque sicut filius hominis terret, » illud

videbitur dici quod homines quidem interdum pro jactan-

tia terrores faciunt et minas, eliam iis nonnunquam qui- i

bus nocere non possunt; Deus autem non terret ita homi- •

nes, quasi qui punire non possit, et si lerret, rationeterret.

Terretenim iit corripiathominemin auditionistribulatione,

ut verbo comminationis deterritus emendet se qui male agit,

nec perveniat ad eum ipsa vindicta male gestorum suorum.

Non ergo ita Deus terret ut homo : homo enim, ut diximus,

pro jactantia, Deus vero pro emendatione lerret.

IV. Post haec ait : « Ipse cum dixerit, non faciet? loque-

» tur, et non permanebit^? » Sic legendus est locus, quasi

interrogantis affectu dicat : Ipse, hoc est Deus, quod dicit,

nonne et faciet? et quae locutus fuerit, nonne permanebil

in eis ? cum utique homiues non faciant quae dicunt, et vi-

* Num. xxiii, 19. — 2 Ibid.

 IN NUMEROS IIOMILIA XVI. 4^5

tio humanai fragllitatis in iis non permaneant quaj loquun-

tur : mutabilis enim esl homo, Dcus vcro immutahilis. Sed
potest aliquis occurrere, et dicere Quomodo ergo non :

permansit Dcus in iis qua3 locutus est de Ninive, ut post

Iriduum subverteretur ^
? ncquc in iis quse locutus cst de
David, ubi Iribus dicbus promissa fuerat mors, ut vastaret
populum, et intra unum dicm ct usque ad horam prandii
cessavit ^ ? Et videbitur fortassis, quia ha^c qucc per inter-
rogationem dicuntur, non penitus pro definito accipienda
sint ; sed talis quaedam figura verbi sit, quae medium ali-

quid videalur ostendere, non tamcn dcfinilae et irrevoca-

bilis sententia3 declaret affcctum : quo tcmperantius ali-

quid dictum vidcatur in eo quod scriptum est, a Ipse cum

» dixcrit, nonne faciet? » quam si scriptumesset, Ipse cum
dixcrit, omnimode faciet Hanc arbitror absolutionem
totius Scripturae sensibus convenire, et illis praecipue dic-
tis quibus patiens, et multcc misericordiae, et poenitens su-
per malitias dicitur Deus; vel iis maxime quae generahtcr
ab Jeremia pronuntiantur, in quibus evidcnter ostcnditur
pro multis miserationibus ct incomprchcnsibili bonitate
sua Deus diceie, et non facere, loqui, et non permanere.
Ait ergo per Jcremiam Deus : « In fiuem loquar, » hoc est,

ex definilo loquar « supergenlem, et supcr regnum, ut au-

» feram eos ct disperdam. Et si convertatur gens illa a ma-
» litiis suis,poenilebo de omnibus malis quae cogitavi facere
» eis; et in finem loquar super gentem et regnum, ut re-
» icdificem eos et replantem : et si fecerinl mala in con-
» spectu meo, ut non audiant vocem meam, poenitebit mc
» de omnibus bonis quaj locutus fueram ut facerem eis^ »

Quomodo ergo possumus iis quae absolute per Jeremiam

dicta sunt, prajfcrre illa quae suspcnsc per Balaam dicun-
lur ; nisi quia negligcntibus et contemptoribus illa confir-
^ Joii. III. — 2 2 Kcjr. i,ii. — 3 Jcrcni. x\ m, 7, 8, q, 10.
4^4 ORItttiMS

maiida, liaec vero a perfectioribus secretius advertenda sunt ?

V. Sed post haec Balaam : « Ecce, inquit, ad benedicendum

» assumptus sum; benedicam, et non avertam eam\ » Ad
benedicendum Balaam assumptus est, non a Balach, sed a
Deo, qui injecit verbum in os ejus, quo populum benedi-
ceret, et hanc benedictionem non avertit. Nec enim potest,
etiamsi veht, verbum Dei humana lingua convertere. Post
hacc, « Non erit, inqult^ labor in Jacob, neque videbitur
» dolor in IsraeP. » Aperte in istis sermonibus futurae vitae

denuntiat stalum. Quis enim est qui hanc vitam sine labore
et dolore transcurrat? Nec si Petrus ahquis, aut si Pauhis
sit. Quomodo non in labore et dolore est cum ter virgis

caeditur, semel lapidatur, ter naufragium facit, in profundo

maris die ac nocte est, ahaque innumera perpetitur quae de
laboribus suis ac doloribus scribit^ ? Sed ibi istud comple-
bitur, ubi dictum est : « Aufugiet dolor, et tristitia, et gemi-
» tus ''.
» Quod tamen non ad omnes, sed ad eos tantum qui
meritis Jacob et Israei fuerint, refertur : ul fuit ille pauper
Lazarus, qui praesentem quidem vitam in labore ac dolore
transegit, ibi autem dicitur ad divitem : «Memento, fili, quia
» tu recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala.
» Nunc autem hic requiescif, tu vero cruciaris^ » Ille ergo
esl Israel, et Jacob, in quem non venit labor et dolor. Di-

ves autem ille erat quidem et ipse secundum carnem Israel,

dicitur enim ei, quia fratres sui habent leges et Prophetas,

audiant illos^ : sed quia non erat secundum spiritum Israel,

ideo venit super illum labor et dolor. »

Dominus Deus suus cum ipso, praeclara principum

VI. «

» cumipsosunt^ »NunquamenimIsraeIsuumdeserit Deus.

QuoFum autem priucipum praeclara cum ipso Israel sint,

videamus. Praeclara principum, potestas est, principatus

* Num. XXIII, 20. — ^ Ibid. 21. — ' 2 Corinth. xi. — '^

Isai. xxxv, lu, —
-'Luc. XVI, 25. — "^
Ibid. 29, — "
Nuiii. xxiii, 21.
 IN NUMIiROS IIOMILIA XVI. 4^^
et regnuiii. Vcrum quoniam sunt et allqui principes qui dc
principatu suo vel pellendi, vel jaui forlc depulsi sunt, et
in locum ac principatum eorum inlroducendi ii qui vere
Israelitaj sunt, pra3clara illa omnia quoe habuerunt in coelis

illi principes qui non servaverunt principatum suum, sed

dereliquerunt aeterna domicilia, Israel iste et Jacob, qui
colluctatus est et vicit, accipiet, et sic cum ipso erunt prae-
clara principum. « Deus qui eduxit eum ex ^gypto sicut
» unicornis ei*. »Eductus est ille quidem Israel de /Egypto
ista terrena, Iiic autem spiritualis Israel de /Egypto Scneculi

et de potestale tenebrarum, et est gloria ejus tanquam uni-

cornis. Unicornis quidem ferlur esse animal co habitu for-

matum, quo jiominis ipsius designat indicium. Quod ani-
mal frequenter in Scripturis divinis positum legimus, sed
praecipue apud Job Dei ipsius vocibus potentia ejus et virtus
exponitur ^, in quibus, ut in quamplurimis, Ghristus intelli-

gitur deslgnari. Et in Scripturis divinis cornu pro rcgno

positum sa^pe reperimus, sicut et Propheta dicit : « Quatuor
» autem cornua, quatuor regna sunt'. » Sub nomine ita-

que unicornis, in Christo hoc videtur ostendl, qula omne

quod est, unum ejus cornu est, hoc est unum regnum ejus.

Omnia enim Pater subjeclt sub pedibus ejus usquequo et

novissimus inimicus destrualur mors^, et tanquam unicor-

nis unum omnium regnum teneat Chrlstus, quia sicut scri-
ptum est : « Rcgni ejus non erlt finis^ » Erlt ergo, inquit,

ei, hoc est Israeli illi spirltuall, glorla, sicut est glorla uni-

cornis. Sic enlm et ipse in Evangelio Domlnus dlcit : « Pa-

» ter, da illis ut, sicut ego et tu vuium sumus, Ita et isti in

» nobis unum slnt^. » Et ideo similis gloria dabltur Israeli,

isicut est gloria unicornls, maxime cum transformabit cor-

ipus huuillitatls nostrae conforme corpori gloriac suae^

* Num. xxiii, V» j.— Jol), xxxix, g. — Daii.

2 ^ vin, i2. — ^ i Cur. xv
)6. — ^ IjUC. i,ii3. — Joan. XVII, 2i. — Phil. in,
'•
' 21.
4^6 ORIGEMS
YII. « Non erit auguratlo in Jacob, neque divinaiio in
» Israel. In temporc diceturadJacob etlsrael quid perficiet
» Deus*. » Igilur quoniam visum est jam nobis diligenlius
de singulis quibusque discutere, non videbitur absurdum
si etiam quid sit auguratio, vel divinatio, quoniam quidem
placuit Scripturae commemorare de iis, ne quis forte igno-
ranter in haec iucidat, rcquiramus.Videturergo mihi futuro-
rum praescientia, quantum ad ipsam rem spcctat, medium
quiddam esse, id est neque proprie bonum neque proprie
malum quandoquidem potest interdum etiam a parte dia-
:

boli ad hominum notitiara futurorum venire praescientia.

Sine dubio autem cum tenipus et opportunitas poscit, et

volunlas Dei fuerit, datur etiam a Deo per Prophetas homi-
nibus prjBscientia ; et ideo diximus, quia neque proprie bo-
num dici potest, quodaliquando a malo venit; nequeproprie
malum, quod aliquando a Deo descendit. Et quamvis de hoc
abundanter etiam ex Scripturis divinis exempla suppeditent,
sufficere tamen credimus si utamur eo quod in Regnorum
libro scriptum legimus : ubi arca Dei ab Allophylis capta
est, et deducta in Azotum, et ibi « introduxerunt, inquit,
» eam in domum Dagon, et inventus est Dagon cecidisse

» pronus in terram ante arcam testamenti Domini. Et gra-

» vata est manus Domini super Azotos, et dissipavit eos, et ij

» percussit eos in natibus^ » Post haec, inquit, ingressa est

arca in Accaron, et miserunt Accaronienses, et congregave-
runt omnes satrapas Allophylorum, et « congregaverunt
» sacerdotes et divinos suos, dicentes : Quid faciemus arcae

» Domini ? Indicate nobis quomodo remittamus eam in lo-

» cum suum. Responderunt sacerdotes et divini ; Si remitti-|

» tisarcam Domini Dei Israel, nolite eam dimittere inanem,J

» sed dantes dabitis ei pro delicto, et tunc sanabimini, et

» Innotescet vobls. Sin autem, non discedet manus ejus al

* Num. xxin, 20. — ^ i Rrg. v, 2, 5, 10.

 IN NUMEROS HOMILIA XVI. 4 '^7

)) vobis*. » Et post pauca : « Et nunc, inquil, lacile carruin

» novum, dnas vaccas foetas assumitc quibus jugum non est

)) impositum, et jungite vaccas ad carrum, et ioitus earum
» retro adducite ad domum : et assumite arcain Domini, et

» imponite eam super carrum, et vasa aurea quaj obtulistis

» ei pro delicto simul ponite super carrum, et omnia sancla
» ejus : et dimittite eam, et vadat : et videtc, siquidcm vadit
» per viam suam et ad fines suos asccndit in Belhsamis, ipsa
» nobis fecit mala haec magna ; si aulem non vadit iUuc,
» sciemus quia manus ejus non contigit nos, sed forluitu
» haec nobis accidcrunt. » Obscrva ergo in iis, quomodo sa-
cerdoles et divini causam malorum quae acciderant Allo-
phylis, utrum ex inanu Dei et pro arcae injuria venerit, an
fortuitu accidcrit, propositis contemplantur indiciis, diccn-

tes : « Si per viam suam ad finessuos asccndit in Bethsamis,

» ipsa nobis fecit haic mala^. » Denique in sequentibus re-

fertur : « Et cum imposuissent, inquit, arcam Douiini supcr

» carrum, dircxerunt boves in via, contra viam quae ducit
» Bethsamis, et non decHnaverunt ad dextram, aul ad sinis-

» tram'. » Quis ergo in his, si diligentcr inspiciat, praescicn-

tiam hanc qua3 dc boum directionc pncdicta cst, vel for-

tuitam dicat, vel ahqua arte compositam, ct non operalione
quadam daemonuni ministratam, qui pertimuerint arcae Do-
mini virtutem, qua non solum aflligebantur ct puniebantur
AllophyH, verum et cultus ipse daemonum destruebatur,
utpote simulacris eorum, tempHsquc, ad ingressum arcae
Domini corruentibus ? Est crgo taHs quaedam in ministerio
praescicnliae opcratio daemonimi, quae artibus quibusdam ab
iis qui se daemonibus mancipaverint, coHigitur, et nunc per
eas quas sorlcs nominant, nunc per ca quje auguria appel-
lant, nunc etiam cx contemplationc fibrarum, quae cxtispi-

cia voccvnt, aHisque horum similibus prjcstigiis comprehendi

* I Rcg. VI, 2, 5 cl scqq. — ^ Ibid. 9. — ' Ibidcm, 1 2.
4^8 OlUGliiMS

videliir, el inlelligi. Quae artes iii tanlum. ad decipienduni

genus hominum proibcerunt, ut etiam justissimi Ezechioe
liHus Manasse hoc errore deceptus, nedificaverit, ut Scrip-

tura dicit,
» mini*. »
« altare

Hunc autem
omni exercitui coeH in utraque
esse arbitror
domo Dot
exercitum coeh, quem
I
Paulus spirituales nequitias in coelestibus positas scripsit^.

Nisi ergo multum in iis artibus et deceptionis esset et erro-

ris, non puto tanli viri fdium in lege Domlni educatum, in

illas impietates potuisse corruere quae in quarto Regnorum

libro de eo scriptoe referuntur. Ait enim : « Et sortiebatur,
)) et augurabatur, et fecit rv^zvri^ et transducebat fdios suos

» in igne, et praescios abundare fecit , ut faceret mahgnum

» in conspectu Domini, et exacerbaret. eum^ » TaUa ergo
erant quae peccabat, de quibus dici possit, quia in omni vir-

tute, signis et prodigiis mendacibus fierent, ita ut decipe-

rentur etiam electi*. Deceptus estenim per eum et populus,

ut faceret mahgnum in conspectu Domini super gentes illas

quas exterminaverat Deus a facie fdiorum Israel^ Sed et in

secundo hbro Parahpomenon simiha nihilominus de Manasse

scribuntur : « Et fecit, inquit^ lucos, et adoravit omnem
» mihtiam coeli, et servivit eis, et construxit aUaria in domo
» Dei, ubi dixit Dominus : In Jerusalem erit nomen meum
» in seternum; et ibi instruxit altaria omni magnificentiae
» coeli, in ambabus domibus Domini. Et ipse transducebat
» fdios suos in igne in Gehennom, et sortiebatur, et malefi-
» cia faciebat, et augurabatur, et fecit ventriloquos et in-

» cantatores, et multiplicavit ut faceret malignum in con-

» spectu Domini, ut exacerbaret eum^ » Haec ergo omnia,

id est, sive auguralio, sive extispicium, sive quaeiibet immo-
latio, sive etiam sortitio, aut quicumque motus avium vei
pecudum, vel inspectio quaecumque fibrarum, ut aliquid de

1 i Il< g. XXI, 5. — 2 Ephes. VI, 12. — *4 '^eg. xxi,0. — ^ 2 Thcss. 11. —

' Matlh. XXIV. — ^ 2 Paral. xxxm, ^,4, 5, 6.
 IN NUMEROS IIOMILIA XVI. 4^9
riiluris videanlur ostcndcic, in opcralione daemonuin ficri

non dubito, dirigenlium vel aviuni, vel pccudum, vel fibra-

rum molus, aut sorlium, secundum ca signa qune docucrunt

iidcm daeinones observari ab iis quibus artis hujus scien-
tiam tradiderunt. A quibus omnibus, is qui homo Dei est,

ct in portione Dei numeralur, penitus esse debet aHenus,

ncc aliquid in iis haberc commune quae occultis machinis
dacmoncs opcrantur : nc forte rursus per haec dajmonibus
socictur, alque eorum spiritu ct virtute repleatur, ct ad
idolorum cultum denuo rcparetur. Haec eniai omnia rcligio

nostra divina et ccelcstis abjurat, in Levitico quidem aperta

lege designans, et dicens Non divinabitis, neque augura-
: «

» bimini*. » Et post pauca « Non sequemini, inqult, ven-

:

» triloquos, ncc adjungemini ad incantatores, ut contami-

» ncmini in eis. Ego Dominus Deus vester. » Et iterum in
Deuteronomio : « Si autcm tu, inquit^ introieris in terram

» quam Dominus Deus tuus dabit tibi, non discas racerese-

» cundum abominationes gcntium illarum, non inveniatur
» in tc qui luslrct fdium suum, aut filiam suam igni, nequc
» divinans divinatione, neque sortiens sortibus, ncque ma-
» Iciicus, neque incaniator^ neque ventriloquus, ncque por-
» tentorum inspcctor, ncque interrogans mortuos. Est enim
» abominatio Domino omnis qui facit hacc. Propter istas

» enim abominationcs Dominus Deus tuus evertit gentes is-

» tas a conspectu tuo^ » In quibus omnibus videtur osten-

dere, quia omnis qui in iis versatur, nihil aliud faciat nisi

mortuos interroget, Mortui sunt enim, quia non sunt vitae

participes. Deus autem noster vivorum Deus est, et non

inorluorum ^ His autem omnibus legibus additur ctiam
illud, ut qui vult esse pcrfectus a nullo alio discat, nisi ab
eo qui per Dei virtutem fuerit elcctus propheta, ut minis-
tret populo. Ait ergo : « Perfectus csto in conspectu Domini
* Levit XIX, 26, r>i . — 2 Dcut. xvm, c), 10, 11, 12, — ^ M;>ltli. xvn, lia.
45o ORIGIilSIS

» Dei tui : gentes enim istae, quarum tu haereditatem cepisti,

» istae audiunt sortiiegos et divinos ; tibi autem non ita dedit

» Dominus Deus tuus. Prophetam enim de medio tui ex fra-

1) tribus tuis suscitabit tibi Dominus Deus tuus, ipsum au-

» dietis per omnia quaecumque petiisti a Domino Deo tuo in
» Oreb in die Ecclesiae, cum dixistis : Non apponemus au
» dire vocem Domini Dei nostri, et istum ignem magnum
» non videbimus ultra ne moriamur*. » Non vult Deus au-
ditores nos lleri et discipulos daemonum, neque vult ut, si

quid volumus discere, dlscamus a doemonibus. Melius est

enim ignorare, quam a daemonibus discere : et mehus est

a prophela discere, quam a divinis inquirere. Divinatio enim

non, ut quidam putant, divinitus datur; sed magis, ut mihi
videtur, per antiphrasim, id est, ex contrario nomen acce-
pit, quasi quae per homines daemonibus repletos llat. Sed
Gentihum ritus divinum credit omne quod per qualemcum-
que spiritum profertur. Nos tamen nihll ab iis discere Deus
jubet, ne efficiamur consortes ipsorum, et incurramus in

ea quae Esalas dicit : « Et humiliabuntur in terra verba

» tua, et sermones tui in terra demergentur, et erit vox tua
» sicut loquentis de terra, et ad soHiijn vox tua infirmabi-

» tur^ » Propter hoc et Dominus noster Jesus non digna-

tur a daemonibus accipere testimonium, sed ait : « Obmu-
» tesce, et exi ab ea ^ » Quem etiam Apostolus suus Pauhis
imitatus, dolens convertit se, et ait spiritui Pythonis : « Prae-

» cipio tibi in nomine Jesu Christi, discede ab ea ^. » In

quo requiras fortasse, quid dolens Paulus increpat spiritum

Pythonis. Numquid ahquid blasphemum dixerat? Muher
enim, inquit, habens spiritum Pythonis sequebatur Pau-
lum et eos qui cum eo erant, et clamabat dicens : « Isti

» homines servi sunt summi Dei, qui annuntiant viam sa-

1 Dt;ut. xvin, 10, i4, i5, i6. — ^ jg^ xxix, 4- — ^ Marc. i, 25. — ^*
Act;
XVI, i8.
 IN NUMEROS IIOMILI/V XVI. 4^1

» lutis, et hoc faciebat per dies multos*. » Unde ostenditur

non pro blasphemia dohiisse Paulum, sed pro co quod in-
dignum judicarct sermoni suo ab spirilu Pylhonis teslimo-

nium dari. Quod si Paulus testimonium sibi eum darc non

patitur, scd dolet super hoc quanto magis dolerc debemus,
:

si quando decipi videmus animas ab iis qui velut divino aU-

cui spiritui Pylhonis, aut ventriloquo, aut divlno, aut au-
guri, vel aliis quibuslibet hujusmodi da^monibus credunt?
Propter hoc ergo : «Non crit, inquit, auguralio in Jacob,
» ncque divinatio in IsracP. » Scd quid iis additur? « In
» tempore, inquil, dicetur Jacob et Israeli quod perficict

» Deus. » Quid est : «In tempore dicetur?» Cum oportct,

ct cum expedit, hoc est, m tempore. Si ergo expedit prae-

noscere nos futura, dicentur a Deo per Prophetam Dci, pcr

Spiritum sanctum : si vero non dicuntur, neque denuntian-
tur, scito quia non nobis expedit ventura praenosccre. Quod
si idcirco non dicuntur nobis, quia nobis ea scire non ex-
pedit, qui diversis artibus, ct daemonum invocationibus ges-
tiunt futura pracnoscere, nihii aliud faciunt, nisi ea cupiunt

discere qurc sibi scire non expedit. Jacob autem in iis dici

intelligendus est omnis cui luctamen est adversus princi-

patus ct potestates, et advcrsus hujus mundi reclorcs. Et
Israelem intellige omncm qui per fidei puritatem et mun-
ditiam mcntis videt Deum. Sed potest aliquis dicere. Si a
solo Deo debemus discere de futuris, et neque divinum, ne-
que augurem, neque aliud quodcumque horum recipere,
ne iste quidem ipse Balaam recipiendus est a nobis. Unus
€nim 6x iis est quos recipi prohibet divina sententia. Sed
advertc diligentius, et mcuiento quid in supcrioribus legi-
mus, ubi dicitur de eo quia injecit Dominus verbum suum
in os ejus. Non crgo ha3C nunc a Balaam, sed a verbo Dei,
quod in ore ejus est positum, disciraus. Nisi enim vcrba Dei
* Act. XVI, ij, iS. — ^ ^iiiu. xxin, .'>5.
452 ORIGENIS

essent, non ea utique revelasset famulo suo Moysi, qure

procul positus cum ab eo regi Balach dicerentur, certum est
quod nisi a Deo sibi revelata Moyses scire non potuit. Adhuc
autem ad destruendam penitus divinationem, vel augura-
tionem, atque alia hujusmodi, etiam hoc competenter ad-
demus, quod omnes isti avium vel animaHum ministerio
utuntur, sed tahum quaj et immunda scribuntur in Lege, et
hunjano generi deprehenduntur semper insidiantia, ex quo
utique opportuna et digna ministerio doemonum judicata
sunt. Nam Pylhonibus dracones aliique serpentes minis-
trare perhibentur; auguribus et iis qui ex incidentibus divi-

nandi captare putantur auspicia, aut lupi ferunt omina, aut

vulpes, aut accipitres, aut corvi, aut aquilae, aut aha hujus
modi, quae in Lege Moyses, ut diximus, iis credo de causis
notavit immunda.
VIIL Post haec : « Ecce, inquit, populus sicut catulus
» leonis exurget, et sicut leo exullabit^ » In iis mihi vide-
tur confidentiam populi describere credentis in Ghristo, et
libertatem quam habet in fide, et exultationem quam gerit

in spe. Comparatur enim catulo leonis, cum tendit ad per-

fectionem IcTstus, et velox : leoni vero confertur, cum jam
obtinet quae perfecta sunt. Sicut enim leo et catulus leonis
nullum animal, nullam bestiam timent, sed sunt eis cuncta
subjecta : ita et perfecto Christiano, qui tollit crucem suam
et sequitur Christum, qui potest dicere : « Mihi enim mun-
» dus crucifixus est, et ego mundo ^, » cuncta calcantur,
cuncta subjecla sunt. Despicit enim et contemnit omnia
quae in hoc mundo sunt, et imitatur eum qui leo de tribu
Juda dicitur, et catulus leonis dicitur; quia sicut lux est
mundi, et discipulis suis dedit ut et ipsi essent lux hujus

mundi, ita et cum ipse sit leo et catuius leonis, credenti-

bus in se nomen leonis et catuli leonis adscripsit. Vide

* Numor. xviii, a/j. — •
Gaiat. vi, \!\.
 m NUMIiROS HOMILIA XVI. 4^3
autem quam evidonter non de illo qui tunc erat populo,
8ed de hoc qui futurus erat, isla dicuntur. Ait enim «Ecce
:

» populus sicut catulus leonls exurget, et sicut leo exulta-

bit^ » Exurreclurum dicit populum utique qui futurus
erat. Nam si de eo diceret quem vidcbat, dixisset sine du-
bio : Ecce populus sicut catulus leonis exurrexit. Sed cer-
tum est quia de illo populo dicat de quo in Psalmis scrip-
tum est : « Et annuntiabunt cneli justitiam ejus populo qui
» nascetur, quem fccit Dominus^ » Est ergo populus hic
catuhjs leonis, dum adhuc, tanquam nuper geniti infantes,
rationabile et sine dolo lac cupiunt ^ ; leo autem cxultans,
cum, vir perfeclus, qua3 parvuH erant deposuit.
JX. « Non dormiet doncc comedat praedam, et sanguinem
» vulneralorum bibat*. »ln his verbis quis ila erit historicae

narrationis contentiosus assertor, imo quis ita brutus inve-

nitur, qui non horrescens sonum litterae, ad allegoriae dul-
cedinem ipsa necessitate confugiat? Quomodo enim iste

populus tam laudabilis, tam magnificus, de quo tanla prae-

conia sermo Dei enumerat, in hoc veniet, ut sanguinem
vulneratorum bibat? cum tam validis praeceptis cibus san-

guinis interdicatur a Deo, ut otiam nos qui ex gentibus vo-

cati sumus, necessario jubeamur abslincre, sicut iis quac
idolis immolantur, ita et a sanguine^ Dicant ergo nobis,
quis est istc populus qui in usu habet sanguinem bibere.
Hnec erant quae et in Evangelio audientes ii qui ex Judaiis

Dominum sequebantur, scandalizati sunt, et dixerunt : Quis

potcst manducare carnem, et sanguinem bibere? Scd po-
pulus Christianus, populus fidelis audit hicc, et amplecli-
lur et scquitur eum qui dicit : « Nisi manducaveritis carnem
» meam, et biberitis sanguinem meum, non habebitis vitani

» in vobis ipsis : quia caro mea vere cibus est, et sanguis

1 JNum. xxm, 9.4- — " t's^l' "Xii, 3:>.. — ^ i IVl. ii, 2. — ''
Ntiin. xxiii, 24.

\
— ^ Acl. XV.

IX. 28
454 ORIGENIS

» meiis vere est potus*. » Et utique qui hnec dicebat vulne-

ratus est pro hominibus; ipse enim « vulneratus est pro pec-
» catis nostris% » sicut Esaias dicit. Bibere autem dicimur
sanguinem Christi, non solum sacramentorum ritu, sed et
cum sermones ejus recipimus, in quibus vita consistit, si-

cut et ipse dicit: « Verba quae locutus sum, spiritus et vita

» est^ »Est ergo ipse vulneratus, cujus nos sanguinem bi-

bimus, id est, doctrinae ejus verba suscipimus. Sed et illi ni-

hilominus vulnerali sunt, qui nobis verbum ejus prsedica-

runt. Ipsorum enim, id est, Apostolorum ejus verba cum
legimus, et vitam ex eis consequimur,.vuIneratorum san-
guinem bibimus : « Non ergOy inquit, dormiet, donec co-
» medat praedam^ » Iste enim populus qui catulo leonis,

vel leoni comparatur, non quiescet nec dormiet donec ra-

piat proedam, id est, donec rapiat regnum coelorum : quia
« a diebus Joannis regnum coelorum vim patitur, et vim fa-

» cientes diripiunt illud^ » Ut autem evidentius cognoscas

hsec de nostro populo, qui iu sacramentis Ghristi confoede-
ratus est, scribi, audi quomodo et in aliis Moyses similia
pronuntiat dicens : « Butyrum boum, et lac ovium, cum
» adipe agnorum et arietum, fdiorum taurorum et hirco-

» rum, cum adipe renium, frumenti, et sanguinem uvae bi-

» bent vinum^ » Et hic ergo sanguis qui nominatur uvaj,

illius uvde est quae nascitur ex illa vite de qua Salvator di-
cit : « Ego sum vitis vera, discipuU vero palmites, Pater
» autem agricola est% » qui purgat eos, ut fructum pluri-
mum afFerant. Tu ergo es verus populus Israel, qui scis

sanguinem bibere, et nosti carnem \erbi Dei comedere, et

sanguinem bibere, et uvae sanguinem illius quae est ex vera
vite et illis palmitibus quos Paterpurgat, haurire. Quorum
palmitum fructus, vulneralorum sanguis merito dicitur,

* Joan. VI, 5\. — 2 ijjaj ^111 ,5. — » Joan. vi , 64. — * Num. xxiii, aj.
^ Matfh. XI. 12. — ^ Deiit. xxxn, i4. — "
Joan. xv, 1, 5 el 8.
 IN NUMEROS nOMILIA XVI. 4'^^'^

quem ex verLls eorum et doctrina biblmus, si tamen simus

ut catuli leonis exurgentes, et ut leo exullantes. Hoec in-
terim de secunda visione Balaam dicta sufTiciant. Orcmus
autem Dominum ut nobis etiam ad ca^tera qua? ab eo pro-

phetata sunt inlelligenda lucidiores quosquc et veritati

proximos sensus apcrire dignetur, ut in Spiritu sancto con-
siderantes qua3 per spiritum scripta sunt, et spiritualibus
spiritualia comparantes, dignc Deo, et sancto Spiritu, qui

haec inspiravit, qua? scripta sunt explicemus, in Christo Jesu

Domino nostro, cui est gloria et imperium in sajcula saecu-

lorum. Amen.

HOMILIA XVir.
De ejusdem tertia Prophetia.

I. Tertiam nunc prophetiam ex iis quae sermo Dei per

Balaam protuht, habemus in manibus ut etiam de ipsa

(prout Dominus dederit) aliqua disseramus. Etenim infehx

iste Balach putans quod Balaam divino ad maledicenduni
loci opportunitas magis defuerit quam voluntas, utiHusesse
ratus si mutaret locum : « Veni, inquit, et educam te in lo-

» cum alium, si placet Deo, et maledices eum inde : et as-

» sumpsit Balach ipsum Balaam iii verticem montis Fogor,

» qui tendit in desertum^. »Eos quidem quos Deus vocat,
imponit in verticem montis Sina : hic autem Balach, qui
Deo contrarius est, imponit Balaam in verticem montis Fo-
ffor. Fogor autem interpretatur delectalio. In verlicem ergo

'delectationis et libidinis imponit homines iste Balach. Ama-

Hor enim est voluptatis magis quam Dei, et idcirco imponlt
1 Toni. II, p. oi^4 «^t scqq.
' Num. xxm, aj, ?.S.

28.
456 ORIGENIS

eos in symmilatem et verlicem voluptatis, ut excludat eos

a Deo. Excludens enim et devoratio interpretatur Balach.

Ideo denique et in eremum lendit Fogor, id est, ad ea quoe

in eremo sunt, et deserta Deo negotia. « Et dixit Balaam
» ad Balach : Gonstrue mihi hic septem aras, et fac mihi
» hic septem vitulos et septem arietes : et fecit Balach si-

» cut dixit ei Balaam, et ohtuHt vitulum et arietem super

» aram^ » Aperta quidem ApostoH sententia est dicentis :

« Quae enim sacrificant gentes daemoniis, et non Deo sa-

» crificant ^. » Sed et Propheta similiter dicit : « Sacrificave-

» runt daemoniis, et non Deo\ »Tamen quoniam et lex Dei

de sacrificiis praecipit, et ritum sacrificandi tradit fiHis Is-

rael, requiratur forlassis cur haec cum daemoniis dicata vi-

deantur, etiam Deo juheantur ofFerri. Et erit quidem sim-
plex et cita responsio, ut quemadmodum in ahis ostendimus
quod libellum repudii dari non Dei voluntatis fuit, qui quod
conjunxerat noluit separari, sed Moyses haec proprie ad du-
ritiam cordis Judaeorum scripsit : ita etiam et de hoc videri
possit, quia Deus (sicut per alium Prophetam dicit) non
manducat carnes taurorum, nec sanguinem hircorum po-
tat*; et item ut alibi scriptum est, quia « non mandavi tibi

» de sacrificiis, vel victimis, in die qua eduxi te de terra

» ^gypti ^ » Sed Moyses haec ad duritiam cordis eorum pro
consuetudine pessima qua imhuti fuerant in iEgypto, man-
davit eis : ut qui abstinere se non possent ab immolando^
Deo saltem, et non daemoniis immolarent.Videndum ta-
men est, ne forte sit et aliqua sacrificandi Deo occultior ac
secretior ratio. Ne forte, inquam, sacrificia quae Deo offe-

runtur, ad destructionem fiant eorum sacrificiorum quae

daemonibusimmolantur: utquia per illa vulneranturanimaej
per ista sanentur; sicut et ii confirmant qui medicinae pe^

* IVum. XXIII, 29, 3o — 2 1 Cor. x, 20. — ^ Dcut. xxxii, ij. — ^*

PsaL
XLix, i3. — * Jereni. vii, 2.
 IN NUMEROS HOMILIA XVII. /^S^

ritiam gerunt. Serpcntum namque venena depelli mcdica-

mentis nihilominus confcctis ex serpentibus, perhibent. Ita

ergo et sacrificiorum daemonicorum virus per sacrificia Deo

oblata depellilur, sicut et mors Jesu mortera peccati cre-
dcntibus non sinit dominari. Et quidem donec tempus pa-
tiebatur, sacrificia sacrificiis opponebantur : ubi vero venit
perfecla liostia, et Agnus immaculatus, qui totius mundi
tolleret peccatum, sacrificia illa quae singillatim ofTereban-

tur Deo, jam superflua visa sunt, cum una hostia omnis
daimonum cultura depulsa sit. Verum Balaam iste, sive se-
cundum cordis sui propositum quod non emendaverat, sive
secundum illam figuram, qua diximus eum tenere perso-
nam doctorum ac Pharisaeorum plebis incredulae, instaurat
adhuc hostias, et praeparari sacrificia jubet. In his enim om-
nem spem gerunt ii quorum cor non recipit fidem Christi.
II. Sed quid sequitur? « Et videns, inquit, Balaam, quia
» bonum est in conspectu Domini benedicere Israel, non
» abiit ex morc in occursum auspiciis, sed convertit iaciem
» suam in desertum : et elevans Balaam oculos suos, intue-
» tur Israel castra constiluisse per tribus; et factus est super
» eum spiritus Dei, et assumpta paraboia sua, ail*. «Requi-
ratur forlasse unde vidit Balaam quia bonum est in cons-

I pectu Domini bencdicere Israel, et putabitur ex sacrificiis

intellexisse quae immolaverat. Ubi enim vidit nuiium adesse

I
dacmonium, nullam contrariam potestatem viclimis suis as-

sistere audentem, exclusos esse omnes malitiae ministros,

quibus uti ad maledicendum solcbat, potuit ex his intelle-

xisse, quia bonum esset in conspectu Domini benedicere

Israel. Ego tamen magis illud intelligo, quod populus ille

qui nunc vanus est, et illi doctores qui Christo non creden-
les in vanitate populum detinent, aliquando visuri sunt, id

est, in novissimis diebus, cum plenitudo gentium introierit,

* Nuni. XXIV, 1 , 2, 5.
45(S OUIGliNIS

et omnis Israel venire coeperit ad fidem Christi, illi inquani

qui nunc oculos haLentes non vident, tunc videbunt. Ele-
vabunt enim oculos suos ad altiores et spirituales sensus, et
videbunt, et intelligent quia bonum est in conspectu Db-
mini benedicere spiritualem Israel. Videbuntenim eum dis-

positum per tribus, et per domos, et per familias, et unum-

quemque in suo ordine resurrectionis gloriam adepturum
et assumpta parabola sua intelligent quae in parabolis scri-

pta sunt, quae nunc, propter velamen quod positum est su-
per cor eorum, neque vident neque intelligunt. Denique,
« non abiit, inquit, ex more in occursum auspiciis. » Non
cnim more sibi solito, stultis et inanimis sensibus rapietur,
animalibus mutis et pecudibus Dei considerans voluntatem,
sicut ii qui ex istis talibus auspicia colligunt : sed agnoscet
etiam ipse, quia neque de bobus cura est Deo, similiter ne-

que de ovibus, neque de avibus, aliisque animalibus; sed si

qua de his scripta sunt, propter homines intelliget scripta.

III. Sed videamus jam quae sint quae in tertia prophetia

proloquatur Balaam. « Dixit, inquit^ Balaam iilius Beor,

» homo vere videns, dixit, audiens verba Fortis, qui visum
» Dei vidit in somnis, revelati oculi ejus \ » Mirum profecto
est quomodo tantae laudi» dignus habeatur Balaam, qui
accepta parabola sua haec de semelipso pronuntiat. Quo-
modo enim homo vere videns Balaam sit, qui divinationi,
auguriis operam dederit, qui etiam magicae studuerit, sicul
supra ostendimus, valde mirum est; nisi forte pro eo quod
supra dictum est, quia Spiritus Dei factus fuerit in ipso, et
quia verbum Dei positum sit in ore ejus, haec de eo puten-
tur tam magna conscripta esse praeconia. Nec Moyses enim,
nec alius quis Prophetarum facile invenietur tantis laudibus

elevatus. Undemagis mihi videtur haec illi populo convenire

eo tempore quo, jam conversus ad Dominum, deposuit ve-
'
i Num. XXIV, 5, 4-
 Ii\ NUMEROS HO.MfLI \ XVII. ^5<J

lamcn quod erat super cor suuiu. Dominus spiritus est. Itl-

circo deniquc dicit, «: revelati oculi ejus*, »quasi qui nunc

usque clausi fucrint, et nunc per spirituin Dci, qui supcr
eum factus est, ablalo velamine revelentur. Nunc ergo esl

quando vere videt et vere audit verba Fortis, et visum Dei

videt in soinnis : id est, ea quae in somnis Danieli prophetae
tempora dcsignata sunt % videbit implcta; et visiones iilas

quae in somnis ad illuin delata^ sunt, vidcbit : hoc est intel-

ligct, ct agnoscct oculis revelalis. Eflicictur enim simiiis iis

qui dicebant : « Nos autem omnes revelata facie gloriam Do-

» mini spcculaniur eadcm imagine transformali a gloria in

» gloriam, tanquam a Doinini spiritu^ » Velim tamen requi-

rere qui sunt isli oculi ejus, qui revelati dicuntur : ne forte
ipsi sint qui in aliis Scriptura^ locis, ut in quibusdam cxem-
plaribus Icgimus, oculi terraj appellantur, et ille quem Pau-
lus sensum carnis dicit, cum ait de quodam : « Frustra in-
» flatus a sensu carnis suae*. » De istis, credo, oculis etiam
serpens dixerit ad Evam, quia sciebat Dominus « quod in

» quacumque die manducaveritis ex co, apcrientur ocull

» vestri^ » Et paulopost : « Et manducaverunt, inquit, et
» aperli sunt oculi corum^ » Nisi enim essent diircrentia&

oculorum, et alii essent qui pcr pracvaricationcm apericn-

tur, et alii quibus videbant Adam et Eva, antequam islr

aperirentur, nunquam utique Scriptura nondum apcrtis^

oculis eorum, iilis qui ex praevaricatione paleficti sunt, di-

ccret : « Et vidit mnlicr quia bonum est lignum ad mandu-
» candum, et gratum oculis ad vidcndum, et speciosum est
» ad considerandum; et accipiens dc ligno manducavit, et
» dedit viro suo sccum, et manducavcrunt, et aperti sunt
» amborum'. wQuomodo enim, si nondum apcrti fue-
oculi

rant oculi amborum, vidit muHer quia bonuni csset lignum

* Num. XXIV, 4. — - Dan. 11 et vii, — * 2 Cor. 111, iS. — ^*

CoIck^s. n, iS.
— & Geii. m, 5. — " Ibid. 7. — 7 Ibid. 6 ct 7.
l\l\0 ORIGENIS

ad manducandum, et gratum oculis ad videndum? quibus-

que eliam oculis speciosum dicitur fuisse ad considerandum ?
Sed ego audiens vocem Domini mei Jesu Christi, et virtu-

lem bonitatis ejus intelHgens, ita adverto illud quod dicit

« In judicium ego veni in hunc mundum, ut non videntes

» videant, et videntes caeci fiant *
: » quod in peccatoribus

non vident ilh oculi qui meHores sunt, sed ii qui sensus
carnis appellantur, et qui consilio serpentis aperti sunt.
Opus ergo magnificum Salvatoris nostri Domini est, ut ii

qui non vident melioribus ocuhs quae bona sunt, sed iUis
qui consiho serpentis patefacti sunt, et quse mala sunt in-
tuentur, caeci fiant; et qui cseci fuerint ilHs ocuHs quos
persuasio serpentis aperuit, videant bona Domini his ocu-
h*s quos Jesus Salvator noster venit aperire. Nisi enim prius
malorum visus claudatur, bonorum non patebit intuitus.
Sic ergo etiam ihud boni Dei dictum accipio, quod dixit

« Quis fecit videntem, et caecum^? «videntem quidem se-

cundum Christum, caecum vero secundum consiHum ser-
pentis. Hsec autem commonuimus, ut evidentius elucesce-
ret qui sunt ocuH qui claudantur, et qui sunt oculi qui

revelentur; simul ut et iUud ex his intehigatur, quod in

Propheta scriptum est : « Yidentes videbitis, et non videbi-
7> tis ^
: » ut sciamus quibus ocuHs vident, et quibus videntes
non vident. Apparet ergo et hunc Balaam, pro eo quod re-

velati fuerant oculi ejus, dicere de semetipso, « homo vere

videns et dicere, dixit audiens verba Fortis » Eodem
^*
» ; » « ;

enim ordine quo alii oculi clauduntur, et alii aperiuntur,

etiam aures ahae claudendae, et aHa3 aperiendae intelHguntur.
Verum si quis hoec etiam secundum historiam velit dicta
suscipere, potest dicere, quia in eo quod vidit Balaam quod
bonum est in conspectu Domini benedicere Israel, osten-

duntur revelati oculi ejus, et factus esse homo vere videns.

^ Joan. IX, "9. — 2 Exod. iv, 11. — ^ Isai. vi, 9. — - ^*
Nuin. xxiv, o\.
 IN NUMEROS HOMILIA XVII. 44*

Verc enim vidit quae futura erant de Israel vel Jacob. Au-
disse quoquc eum verba Fortis dicit in eo, cum venit ad
eum Deus, et dixit in somnis : « Vcrbum quod dcdero in

)) ore tuo, hoc observa ut loquaris ^

: )) et hoc erat visum
Dei quod vidit in somnis, et per haec revelatos esse oculos
cjus asserlt, quia potuit videre quaj vidit. Ha3C qiiidem de

iis quae in praefatione sua Balaam in semelipsum visus est

prophetare.
IV. Nunc jam vidcamus quae sunt quae in consequenti-
bus dicil : « Quam bonae, inquit, domus tuae Jacob, taber-
» nacula tua Israel? Ut nemora umbrantia, ut paradisi super
y> flumina, et sicut tabernacula quae fixit Dominus, sicut

» cedri juxta aquas ^. » Bonas qiias dicit domus Jacob, non

puto quod domiciHa eorum collaudet terrcna ; neque enim
tale ahquid fuissc apud eos praeter gentes caeteras memo-
ratur. Scd videamus ne forte, quoniam populus per tribus
crat divisus, et unaquaeque tribus per plebes, et iterum ple-
bes per cognationes,.et cognationes per domos famiharum,
et rursum domus familiarum per numerum nominum et

per capita numcrabanlur; hoc est, omnis qui erat a viginti

annis et supra, masculus qui procedere poterit ad bcUum :

bas domus Balaam in spiritu contuens magnificet et extol-

lat. Sed non in his sohus hlterae contuenda sententia est,

quoniam quidem quae loquitur Bahaam, assumpta parabola

sua loquitur. In parabohs ergo et nos quod dicitur audia-
inus. Si enim consideres divisiones illas et ordines popu-
orum qui in resurrectione habebuntur in populo veri Is-

'ael, quando unusquisque resurget in suo ordine^ ; si potcs

intueri tribus illas et plebes, et cognationes, in quibus non
^m carnis et sanguinis est cognatio, quani mentis et ani-
i : tunc inteUigos quam bonae sunt domus Jacob, quam
ct

pOna tabernacuhi Israeh Quod si et difterenlias domorum

^Nuin. xxii, 55. — 2 Id. xxiv, 5,6. — ^ i Cor. xv.
/^42 ORIGEIVIS

ct tabernaculorum requiras, et Jacob atque Israel diversi-

tatem, etiam de hoc talis quaedam habenda dlstinctio est.
Domus res est fundata ac stabilis, et certis terminis septa.

Tabernacula vero sunt habitacula qucedam eorum qui sera-

per in via sunt, et semper ambulant, nec itineris sui ter-
minum repererunt. Igitur Jacob habendus est in eorum
personis qui in actibus et opere perfecti sunt : Israel vero
illi intelligendi sunt, qui studium erga sapientiam ac scien-
tiam gerunt. Quia ergo operum gestorumque exercitia certo
fme clauduntur (neque enim sine fme est operum perfec-
tio) ubi adimpleverit quis omnia quae facere debuit, et ad
fmem perfectionis operum venerit, perfectio ipsa operum,
bona domus ejus esse dicetur. Eorum vero qui sapientiae et

scientiae operam dant, quoniam finis nuUus est(quis enim

lerminus Dei sapientise erit ? ubi quanto amplius quis ac-
cesserit, tanto profundiora inveniet, et quanto raagis scru-
tatas fuerit, tanto ea iQelTabiliora et incomprehensibiliora.
dcprehendet; incomprehensibilis enim et inaestimabilis est

Dei sapientia), idcirco eorum qui iter sapientiae Dei ince-

dunt non domos laudat, non enim pervenerunt ad finera,

sed tabernacula miratur, in quibus semper ambulant et

semper proficiunt, et quanto magis proficiunt, tanto eis

proliciendi via augetur, et immensum tenditur : et ideo is-

los ipsos profectus eorum per spiritura contuens, taberna-

cula ea norainat Jsrael. Et vere si quis scientiae capit ali

quos profectus, et experimenli aliquid in talibus sumpsiti

scit profecto quod ubi ad aliquam ventum fuerit theoriaiij

et agnitionera mysteriorum spiritualium, ibi anima quas:

in quodam tabernaculo demoratur : cum vero ex his qua

reperit alia rursus rimatur, et ad alios proficit intellectus
inde quasi elevato tabernaculo tendit ad superiora, et ib

collocat animi sedem, sensuum stabilitate confixam ; et ind<

ilerum ex ipsis alios invenit spirituales sensus, quos prio

 IN NUiMEROS HOMILIA. XVII. 44^

rum sine dubio sensuum consequenlia patelecerit : et ila

scmper se ad priora exlendens, tabernaculis quibusdam vi-

detur incedere. Nunquam enim quando anima scientiae

est

igniculo succensa otiari possit et quiescere, sed semper a

bonis ad meliora, et iterum ad superiora a melioribus pro-

vocatur. Iloc ergo sapientiai Dei iter grate satis et cum
multo decore descripsit dicens : « Ut nemora obumbrantia,
» et ut paradisi super flumina, et sicut tabernacula quae fi-

)) xit Dominus, sicut cedri juxta aquas \ » Qui enim ince-

dunt hac via, per nemora obumbrantia incedunt. Nemora
enim sunt eis obumbrantia, omnis justorum coctus, et san-

clorum Prophctarum chorus. Sub umbra enim sensuum,

quos apud illos scriptos inveniunt, refrigerantur anima) ip-

sorum, et in doctrinis eorum quasi incedentes per opaca

nemorum delcctantur, et sicut paradisi super flumina in-
veniuntur. Isti enim paradisi super flumina, similes et cog-
nati sunt ilH paradiso in quo hgnum vltac esl. Fhmiina vero
possumus vel Scripturas Evangehcas atque ApostoHcas ac-
cipere, vel etiam Angelorum, vel cadestium virtulum erga
hujusmodi animas adjutoria : rigantur enim ab ilhs et in-
undantur, atque ad omnem scientiam et agnitionem rerum
coelestium nulriuntur; quamvis et Salvalcr noster fluvius
sit qui laetificat civitalem Dei, et Spiritus snnctus non so-
lum ipse fiuvius sit, sed et iis quibus datus fuerit, flumina
dc venlre eorum procedanl; et Deus Paler dicat : « Me
» dereliquerunt fontem aquai vivae^, » ex quo scihcet fonte
flumina ista procedunt. His igitur inundala fluminibus ta-
bernacula Isracl, fiunt tabernacula sicut sunt iUa quae fixit

Dominus. Sed intentum fortassis movere poterit auditorem,

quod duas qua^sdaui species tabernaculorum praesens sermo
commemorat. Ait enim : « Quam bona^ domus tuoc Jacol),

» tabernacuKi tua Israel ! Ut nemora umbrantia, cl ut pa-

* INuui. XXIV, 6. — - Jcr. n, lo.
444 OniGENlS

» radisi super flumiiia*. ))Et rursum tabernacula terberna-

culis comparat, et dicit : « et sicut labernacula quae fixit

» Dominus. » Potest ergo et alia post illas quas supra protu-

limus recipi expositio, ut dicamus domus Jacob esseLegem,
et tabernacula Israel Prophetas. Non enim ipsum Jacob,
sed domus ejus laudat; nec ipsum Israel, sed tabernacula

ejus : et tunc ea laudat, cum revelati sunt oculi ejus. Quam-

din enini velamen positum est super lectionem Legis et Pro-
phetarum, non vidcntur bona tabernacula, nec laudabiles
domus : ubi autem ablatum fuerit velamen, et intelligi coe-

perit Lex quia spiritualis est et Prophetse, tunc bonae et ad-

mirabiles domus Jacob ; et tunc admiranda erunt taberna-

cula Israel, cum amota littera quae occidit, vivificantem ex
eis percipere spirilum coeperis. Potest adhuc et alio modo
intelligi, ut populi credentis et perfecti hujus, qui ad Chris-
tum ex gentibus congregatus est, corpora simul laudari vi-

deantur et animae; et Jacob quidem domus de corporibus

dicatur, sicut et in libeilo quodam legitur, quia Jacob do-
mus sit Israel : hoc est, corpus ejus Jacob dicatur, et anima
Israel. Similiter ergo et perfectorum quorumque corpora
laudabiles domus esse dicantur. Jacob est enim corpus lau-
dabile, cum continentia et castitate, nonnunquam autem
etiam cum martyrio decoratur. Tabernacula vero ad ani-
mas perfectas referri possunt, quibus et nomen a videndo
Deum convenit Israeli. Ista autem tabernacula sunt, inquit,

« sicut nemora umbrantia, et sicut paradisi super flumina,

» et sicut tabernacula quse fixit Deus. «Alia ergo taberna-
cula ostendit esse quae fixit Dominus, quibus sint similia

tabernacula Israel. Extra hunc mundum me progredi con-

venit, ut videam quae sint tabernacula quae fixit Dominus.
Illa nimirum sunt quae ostendit Moysi cum tabernaculum
construeret in deserto, dicens ad eum : « Vide, inquit, ut
^ Nuni. XXIV, 5, 6.
 IN NUMIiROS nOMILIA XVII. 44^
» facias oiHMia sccundum typum qui oslcnsus cst tibi in
» monte\ » Ad imllationem crgo istorum labcrnaculorum
qua) fixil Dominus Isracl, jubcntur faccre tabernacula, et
unusquisquc nostrum cxpcdirc ct fabricare tabcrnaculum
suum. Unde mihi videtur non fortuitu conligisse ut Pctrus
quidcm, ct Andreas, et filii Zebcdaji, arte piscatores inve-
nirentur, Paulus vero arte fabcr tabernaculorum. Et quia
illi vocati ab arte capiendorum piscium, mulanlur et fiunt

piscatorcs hominum, Domino « Venitc post mc et

dicente :

» faciam vos piscatorcs hominum^, » non dubium quin et

Paulus, quia et ipse per Dominum nostrum Jesum Chris-

tum vocatus apostolus est, simili artis sua3 transformatione

mutatus sit : ut sicut ilH ex piscatoribus pisclum piscatores
homlnum facti sunt , ita et iste a faciendis tabernaculis

terrenis, ad coelestia tabernacula construenda tralatus sit.

Construitenim coelestia tabernacula docens unumquemque

viam salutis, et bcatarum in coelestibus mansionum iter os-

tendens. Facit tabernacula Paulus ct cum ab Hierusalem in

circuitu usquc ad Illyricum replet Evangelium Del, eccle-
sias construendo : ct hoc modo facit et ipse tabernacula

ad simllitudlnem tabcrnaculorum ccelestium quae ostendit

Deus in monte Moysi. Sed et unusquisque nostrum, si quis
tamen exivlt de ^gypto, et habitat in descrto, in taberna-

culo debel habltarc, et dlem festum in tabernaculls agere.

Sicut enim commemoratio fit cgrcssionis ex /Egypto per
pascha et azyma, ita et commemoralI,onis in deserto fit me-
moria per tabernacula. In tabernaculls cnim habitaverunt
patres nostri in deserto. Unde autcm ficri oporlet ista ta-

bernacula, nisi ex verbis Legis et Prophetarum, ex sermo-

nibus Psalmorum, et omnium qua3 contincntur in Lege ?

Cum enim ex iis quap. scripta sunt proficlt anima, et semper

quidem ea quae retro sunt obliviscens, ad ea quae in ante
* Exod. XXV, 4<K — ^ MaUli. iv, uj.

1
 440 ORIGENIS

sunt se exlendit, et de loco inferiore progrediens crescit,

ac proficit ad superiora, ex augmento virtutum, et ex ipsa
immutatione profecluum, in tabernaculis merito dicetur
habitare. Yide autem si non sunttabernacula quaefixitDeus,
etiam illa quae Salvator commemorat in Evangelio dicens :

« Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum de-

» feceritis recipiant vos in aeterna tabernacula *. » Fixa autem
dicuntur a Deo quasi quae non circumferantur omni vento
doctrinai. Sunt autem et adhuc tabernacula ista et sicut

cedri juxta aquas. Cedros hic non illas dicit in quibus cul-

pabilis notatur elatio, sed cedros Dei, quae suscipiunt vilis

illius quoe ex ^Egyto translata est palmites, et in quibus re-

quiescit fructus ille cujus umbra operuit montes. Si intel-
lexisti quantam requiem habeat iter sapientiag, quarflum
gratiae, quantumque dulcedinis, noli dissimulare, noli ne-
gligere, sed aggredere hoc iter, nec eremi solitudinem per-
horrescas. Habitanti enim tibi in hujusmodi tabernaculis
occurret manna coeIeste,et Angelorum panem manducabis.
Incipe tantum, nec te perterreat (ut diximus) solitudo de-
serti. Cito in consortium tuum etiam Angeli venient, quos

sub specie cedrorum arbitror indicatos.

V. Sed nunc videamus quid etiam de Christo prophetet.
Ipse est enim de quo dicit : « Exibit homo de semine ejus, et
» dominabitur gentibus multis, et exaltabitur Gog regnum
» ejus, el crescet regnum ejus. Deus deduxit eum ex iEgy-
» pto sicut gloria unicornis^. » Christus ergo est, qui exiit
de semine Israel secundum carnem, qui quomodo gentibus .m

dominetur expositione non indiget, maxime qui legat dic- T

tum ei a Patre : « Pete a me, et dabo tibi gentes haereditatem
» tuarh, et possessionem tuam terminos terrae^ » Quid est
autem quod ait, «exaltabitur Gog regnum ejus : » Gog su-
per tecta interpretatur; et in loco isto non pro gentis ali-

^ Luc. XVI, 9. — 2 Nuni. XXIV, 7, 8. — * Psal. n, 8.

 IN NUMEHOS IIOMILIA XVII. 44?
cujus nominc, ut putatur, posituin est, sed ut in aliis non-
nullis, ipsc sermo Hebra^usnon inlcrprctatus relictus est, et

ob hoc quasi de gente aliqua dictuni vidctur. Est ergo ser-

monis consequentia lalis : Et exaltabitur supcr tecta regnum

ejus, ct crescet regnum ejus. Exaltari aulem super tecta
de pcrfectionc credentium dicitur, crescere autem ad mul-
litudincs refertur. In iis ergo qui perfccli sunt supcr tecta
exaltatur rcgnum Ghristi, id est, supcr eos ellam qui in su-

pernis sunt et in supcrioribus habitant. Sunt cnim fortassis

allqui ctiam in ccelcstibus a quibus plus proficiant et altius

exaltcntur ii qui in regno Christi sunt. Et idco ctiam, crcdo,
ipse Salvator diccbat : « Qui in tecto est, non descendat tol-

» Icrc allquid dc domo* : » moncns ut ii qui ad excelsam

pcrfcctionem vencrunt, non iterum ad mundi hujus, qui
nunc domus appellatur, humilia et abjecta dcscendant. Sed
et illud quod ait: « Quod audislis in aure, pra^dicate super

» tecta^, » ad hoc nihilominus resplcit. Sic ergo exaltatur

super Gog regnum cjus, et crescit regnum cjus. Grcscit

enim dum multiplicantur Ecclesiae, et fidelium numcrus

augetur : ct intanlum crescit rcgnum Ghrisli, usquequo po-
nat Pater omncs inimicos ejus sub pedibus ejus, sed et no-
vissimum inlmicum destruat mortem.
VI. Post ha)c scriptum est adhuc de Ghristo, « quia Dcus
» deduxit eum ex /Egypto^ : » quod in eo completum vide-
tur, ubi post mortem Herodis revocatur de -^gypto, et dc-
sisinat Evangelium dicens « Ex /Egypto vocavi Filium :

» mcum \ » Qui sermo quibusdam cx hoc loco assumptus

vidctur, ct Evangeliis inscrlus, aliis autcm de Osee pro-
pheta. Potcst autem etsecundum allcgoriam intelligi, quia
iposteaquam venlt ad TEgyptum mundi hujus, eduxit eum
'jPater et assuinpsit ad semelipsum, ut viam faceret iis qui

* MaUli. XXIV, 17. — 2 Id. X, 27. — 3 j\um. xxiv, 8. — ^*

Matlh. 11, ij,
5t Ose. XI, 2.
 44^ ORIGENIS

de /Egypto muiidi hujus ascensuri eranft ad Deum. « Et glo-

» ria unicornis ejus*. Omnia enim daemonum regna deii-
»

ciens Christus, unum suum regnum, tanquam veri unicor-

nis, fundavitin gloria. Cornu enim pro regnosaepe docuimus
nominari. « Edet, inquitj de eodem adJiuc dicens^ gentes
» inimicorum suorum, et crassitudines eorum emedulla-
» bit^.v» Gentes, ait, quas inimici sui possidebant, ipse edet, de-
structa virtute inimici; et crassitudines eorum emedullabit,
cum omnem de iis sensum crassum et carnalem extenuat,
etconvertit adinteUigentiam spiritualem. Quod autem cras-
situdo culpabiHter in Scripturis habeatur, indicio erit illud
quod scriptum est : « Incrassatum est cor popuH hujus\ »

Et ahbi : « Satiatus est, et incrassatus est, et recalcitravit

» dilectus^. » Edet ergo gentes, et cibum habebit eos qui
credunt in eum, sicut et ipse dicit in Evangelio : « Meus ci*

» bus est ut faciam voluntatem ejus qui me misit^ » Cujus

utique voluntas haec erat, ut gentes converterentur ad fi-.

dem. Quod si, ut superius docuimus, crassitudo culpabilis

habetur, e conlrario subtilitas laudabilis habenda est : quia
et Spiritus sapientiae, qui intelligibilis, et sanctus, et uni-

cus, et multiplex dicitur, similiter et subtilis esse perhibe-

tur^. « Et jaculis suis sagittabit inimicum'. » Jacula ejus,
verba ejus sunt, quibus vel diabolum vicit, vel omnes ini- i

raicos, et contradicentes sibi etiam nunc superat et con-'j|

fringit. Omnis enim qui peccat, inimicus ejus est dum pec-
cat. Si autem audiat verba Dei, et agnoscens peccata sua
conllgatur ex eis et compungatur, atque ad poenitentiam
convertatur, veritatis sermone terebratus, etiam ipse dice-
tur^jaculis esse confixus. Sed post haec etiam de ipsa pas-

sionis dispensatione commemorat, et dicit Recumbens

: « i

» requievit ut leo et ut catulus leonis, quis excitabit eum^?» |

* Num. XXIV, 8. — ^ Ibid. — ^ Act. xxviii, 27. — Deut. xxxii,

^ i5. —
^ Joan. IV, 54. — ^ Sap. Vii, 22. — '
Nuiu. xxiv, 8. — Ibid.
^
9.
 IN NUMliROS nOMILIA. XVII. 44^
Keqiiicvit uL lco, cum in cruce positus, principalus et polee-
lates exuit, et triuinphavit eas in ligno crucis; ut catulus

autem lconis, cum rcsurrexit a somno morlis. Quod autem

leoni simul etcatulo Ieoniscomparalur,potestacihucet pro-

pter hoc intelllgi, ut in iis qui perlccti sunt, lco, in iis vero
qui iiicipientes sunt et rudes, catulus leonis nominetur.
Quod vero ait : « Quis suscilubit eum? » idcirco quia nunc
a Patrc dicitur suscitatus, nunc etiam ipse templum corpo-
ris sui post triduum suscitarc sc dicit : ct merito in hoc quasi
percontantis desi^natur aflectus. « Qui henedicunt tibi, be-
» nedicti sunt : ct qui inalcdicunt tibi, inalcdicti sunt *. n

Certum est quod bcnedicenles Christo benedicli sunt, et in

communionem paterna) benediclionis assumpti. Qui autem

maledicunt, maledicti sunt. Si enim ad populum istum re-
spicias qui maledicit Christo, etiam lacrymabiliter inveni-

tur esse maledictus. Quld enim aliud evenirc posset iis qui
maledicunt sapientiae, qui maledicunt veritati, qui maledi-
cunt vitac, nisi ut ab iis omnibus bonis extorres et exules
jaceant? Haec enim omnla Christus est ; et qui maledicit

Christo, tanquam ils omnibus bonis maledicens, perpetua

maledictione damnatus Ego tamen puto quod non ille
est.

solum maiedicat Christo qui sermonem adversum eum ma-

ledicum proibrt, sed et ille qui sub nomine Christiani male
agit, et turpiter conversatur, et inlionestis verbis vei acli-
bus suis facitnomen ejus blaspliemari intergentes : sicut e
contrario non ilic qui sermonibus solis Dominum benedicit,
iipse benediccre putandus est, sed qui actibus, et vita, et
moribus suis facit ab omnibus nomen Domini benedici. Et
|in istis magls compleblturquod tertia prophetia Balaam de-
iignat, quia benedicentes CIumsIo benedicentur, ct maledi-
:entes ei maiedicti erunt. Propter quod omnimode cavea-
lus, ne propter actus noslros Cliristi nomen blaspiiemetur,
* NuiU. XXI V, f).

IX. 29
^5o ORIGENIS

sed niagis id agamus, ut de benedictionibus ejus participes

csse mereamur. Ipsi gloria el benedictio in saecula s^eculo-

rum. Amen.

HOMILIA XVIir.
De quarta Prophetia.

I. Quartam nunc propheliam ex iis quae Balaam in verbo

Dei locutus est, in manu assumimus, volentes etlam de ipsa

quae Deus dederit aperire. Cui tamen propheliae simiha, ut

in superioribus, in praefatione proemissa sunt. Ait enini : « Et
» iratiis est Balach adversum Balaam, et plausum dedit ma-
» nibus suis. Et dixit Balach ad Balaam : Maledicere inimi-
» cum meum vocavi le, eteccebenedicensbenedixisti tertio.

» Nunc ergo fuge in locum tuum : dixi, Honorabo te, et

» nunc fraudavit te Dominus honorc^. » Ostendit in iis, quia

et Balach intellexerit non jam da^monum minislerio deci[>i

Balaam, sed Dei virtute ad mehora transferri, et ideo dicit

« Dominus fraudavit te honore. » Sed haec quae plana sunt

transcurrentes, ad sequentia veniamus. « Et dixit Balaani
» ad Balach ; Nonne et nuntiis tuis, quos misisli ad me, lo-

» cutus sum dicens; Si mihi dederit Balach plenam domum

» suam argento et auro, non potero transgredi verbum Do-
» bonum, aut makmi apud me ipsum ?
mini, facere illud
» Qusecumque mihi dixerit Deus ha3c dicam. Et nunc ecce
» redeo in h)cum meum^ » Sciens Balaam quod non sibi per
ministros sohtos responsa deferrenlur, sed ab eo qui habe-
ret omnium potestatem, recte videtur protestatus non su

* Tom. II, p. 339 et seqq.

2 Num. XXIV, 10, 11. — ^ Ibid. 12, i5, i^.

1
 IN MIMKUOS IIOMILI V XVIII. /^S l

posse verbum Domini Iransgredi, ct facere uUum pusiilum

aut magnum apud semetipsum. Non enim ille loquebatur
<^.i qui posset sacrificiis et muneribus pcrmutari, sed ille

erat apud quem non cst transmulalio, nec commulalionis

umbra*. Et idco non potest sacerdos mercede rautari, ubi
Deus muneribus non movetur. Discessurus lamL'n Balaam
incipit ilcrum prophctare, et dicit : « Vcni, consilium do libi
» quid facict populus hic populo tuo in novissimis diebus.
» Et assumpla parabola sua, ait^. » Scd priusquam ad expla-
nationcm corum quae prophctata sunt veniamus, velim rc-
quircre quis istc scnsus sil, quis ordo vcrborum, quod ait

« Vcni, et consilium do libi. »Et consilii quidem nihil dare

vidctur, sed ait « quid facturus sit populus hic populo tuo
» in novissimis diebus : »cum utique convenientius dictum
vidcretur, si diccret : Vcni, prophcto tibi quid faclurns sit

populus hic populo tuo In novissimis dicbus : et essctutiquc;

conscqucntia, ut videretur Balaam prophetare de iis qujc

populus Isracl facturus esset populo Balach, vel cajteris

gcnlibus ; ct quod in virtute faciet ita ut non ndinquat ex

urbibus Moab ulluni qul salvus fiat.

II. Sed et prophctia nlhilomiuus quam de Chrlsto con-

junglt in conscquentibus, ct diclt: « Orictur stclla e.v Jacob,
» et exurgct homo ex Isracl, et vastablt principes jMoab % »

convenientcr poslla vldcretur, sl scrlptum esset : Venl, ct

propheto tibi. Nunc autem quid diccmus ad hoc quod scri-

ptuni est : « Veni, consilium tlbi do quid facict populus hlc

» populo tuo ? «Requiramus crgo quomodo intclligl dcbeat
.quod scriptum est, « consiliura tibi do; » de quo saepe apud
raemcllpsum rcquircns, nullum potul exitum invenirc scn
jtentloc, sl hoc quod ait, « consilium tibi do, » coramuul cL

iisitato more dictum puteraus. Scd illud magis vidl esse coiir

i^renlens quod alt, « consiliuin libi do, » ul ita dlctum inlellU

^ Jac, I, 17. — ' i\mn. xxiv, i4, i5. — ^ Ibid. 17.

452 ORIGEKIS

gaiur : Gonsilium divinum quod in novissimis diebus implen-

dum est, mihi nunc revelatum, aperio tibi et manifesto, ut
scias quid populus hic faciet populo tuo. Et hoc modo stare

mihi visum est posse quod ait, « Consihum tibi do quid fac-

» turus est populus hic populo tuo : » hoc est, ConsiHumDei

enuntio tibi et manifesto. Requirenti sane mihi sicubi forie
in Scripturis divinis sub hoc sermone simile ahquid dictum
posset occurrere, visum est etiam et illud similiter adver-
tendum quod Apostolus ait : « Quis enim cognovit sensum
« Domini,aut quis ei consiharius fuit* ?» Hic enim quis, non
pro nullo, sed pro raro vel eximio habetur. Quomodo enim
non cognovit sensum Dei unigenitus suus, qui dicit « Nemo
:

» novit Patrem, nisi Fihus, et cui voluerit Fihus revelare^ ?

Quid est ahud scire Patrem, nisi scire et consihum ejus et

sensum? Sed et Spiritus sanctus, qui scrutatur etiam alta

Dei, quidni sensum ejus agnoscat? Agnoscit ergo et Fihus
et Spiritus sanctus sensum Domini, et ii quibus voluerit Fi-
hus revelare. Quod si agnoscit Fihus sensum Dei, est ergo
etconsiharius ejus. Sed consiharius non ita accipiendus est,
quasi ignoranii ei quid agat cousihum det Fihus aut Spi-
ritus sanctus, sed quod consihi et voluntatis ejus particeps

et sciens sit Fihus et Spiritus sanctus. Simih ergo modo

et Balaam, quia consihi quod ei revelaverat Deus partici-

pem faciebat et guarum Balach, ait : « Veni, consihum tibi

» do : » tanquam qui vere videns sit, et vere audierit verba

Dei; sicut in consequentibus dicit : « Dixit Balaam fihus

)) Beor, homo vere videns, et audiens sermones Dei, sciens

» scientiam Excelsi, et visionem Dei videns in somnis, re-
r> velati ocuh ejus^ » De iis omnibus jam superius diximus,
quia et in praefatione tertiae prophetiae eadem scripta sunt.

Hoc saiie solum in praesenti videtur additum quod ait, « sciens

)) scientiam Excelsi; » hoc enim in superioribus noii est dic-

1 Kom. XI, 34. — ^ Matth. xi, 27. — ^ jXum. xxiv, i5, 16.
 IIV NUMEROS IIOMILIA XVIII. 4^5

lum de Balaom quod quidem nec facilc de quoquam om-

:

nium sanctorum Prophctarum scriptuin esse deprchendi.

III. Unde et valde miror quoinodo hoc dc Balaam scrip-

tum cst, ciii nec hoc concessum est dicere, quod Prophetls
esse in usu solet : « Haec diclt Dominus; » s(3d ait : « Dixit

» Balaam, dixit hoino vcre videns. » Tum deinde et quo-

modo dignum erit tantum istud inlelligi de Balaam, ut sciat

scienliam Excclsi, qui etiam Balach regem docuerit quo-

modo scandalum mitteret corain filiis Israel, ut manduca-
rent immolata ct fornicarentur ? Vix enim dc sanclis Pro-
phelis aut Apostolis inveniet aliquis dictum, quia sciant
scicntiam Excelsi. Quamvis Paiilus dixerit audisse se verba
inenarrabilia quae non licet homini loqul *, tamen non est

professus habere se scicntiam Excelsi. Propter quod dili-

gentius intendamus si forte dlgnum aliquid nobis Deus su-

per hoc sermone revelare dignabitur. In libro qui apud nos

quidem inter Salomonis volumina haberi solet, et Eccle-
siastlcus dlci, apud Graecos vero sapientla Jesu filii Sirach
appellatur, scrlptum est : « Omnis sapientia a Deo est^. »

Quod fortasse possumus ita Inlelligere, quasi a Deo slt et

illa mimdi hujus, quae deslruenda dicltur,ct prin-

saplenlia

cipum mundi liujus, ct sl qua alia est per quam falsa

scientia commendatur nisi in ipso libello in consequcn- :

tibus diceretur : « Non est enim sapienlia, malitlae dlsci-

» pllna^ » Per quod utique docet, quia omnis disciplina
qucC falsi aliquid asserit, etiamsi vehemens videatur et ve-

risimilis, ct quoe subverti difriclle possit, tamen nequaquam

hujusmodi scientia ad sapientiae lilulum debeat applicari.

Quid ergo est quod ait : « Omnis sapientia a Deo esl^? »

Illud mihi scnsisse videtin% quia omnis perilic quae vel erga

arteoi aliquam usui huinano necessarla habetur, vel cujus-

libet rei scientia, sapientia dicatura Domino data. Deniqur

^ 3 Cnr. XII, 'i.
— '
I'KHli. i, i. — * Id. xix, 19. — ''
Id. 1, 1.
4'H ORIGfcMS

apud Job scriptum est : « Quis dedit midieribus texendi

» sapientiam, et varietatis disciplinam *
? » Sed et in Exodo :

« Locutus est, inquit, Dominus ad Moysen dicens : Ecce

» vocavi nominatim Beselehel fdium Uri, fdii Or, ex tribu
« Juda, et replcvi eum spiritu divino sapientiae, et inlellec-

» tus, et disciplinae; ut in omni opere inteliigatj et sit ar-

» chitectus ad operandum argentum, et aurum, et *s, et la-

» pides repletionis, et omnia opera fabriha, et in ligno; ut

)) operetur secundum omnia opera ad quae ego dedi eum.
)) Sed Ehab fdium Achisamach ex tribu Dan. Et dedi in
et

)) cor omni prudenti intellectum, ut faciant omnia quae con-

)) stitui tibi ^. Considera ergo ex iis omnibus quomodo a
)>

Domino est sapientia fabrihs, sive in auro, sive in argento,

sive in aha quacumque materia , vel eliam textrini sapientia

et vide quia jure dici de iis omnibus potest, quod horum

scientia ab ExceLso Quod si fabrihs scientia ab Excclso
sit.

esse declaratur, quemodo non et geometrica, ex qua utique

haec scientia quam Scriptura architectonicam nominat,d8-
rivatur? Denique et in Zacharia funiculus geometricus dici-
tur, in quo dimetitur Angehas Jerusalem^ : et ideo non puto
absurdum videri,si etiam haecscientia dicaturExcelsi. Quid
autem dicemus de musica, cujus omnem peritiam ita atti-
gerat sapientissimus David, ac tutius melodiae et rhithmo-
rum collegerat disciplinas, ut ex iis omnibus inveniret sonos
quibus posset etiam perturbatum regem vexatumque ab
spiritu maligno psallendo mitigare ? Unde non puto aliquem
recti sensus, qui in horun) omnium scientia neget, quia
omnis sapientia a Domino est* Jam vero de medicinae scien-
tia nec dubitari puto. Si enim est ulla scientia a Deo, quac
magis ab eo erit quam scientia sanitatis, in qua etiam her-
barum vires, et succorum qualitates ac differentiae dignos^

cuntur? Igitur ex his omnibus colligitur quod eliam hujus

* Job, xxxviii, 56. — 2 Exod. xxxi, i, 2, 5, l^, 5, 6. — ^ Zach. 11.
 IN NUMKROS HOMILIV XVI FI. l\h^

Balaam scicntia, pro qua acccrsitus cst ex Mesopotamiae

montibus ab oriente ul malcdiceret Jacob, habeat quidem
initia ct origincm ab Excelso, et inde sit ei agnitio qua di-
dicerit vel naturas animalium, vel motus avium, vel diffe-

rentias vocum; sed bonorum acce-

ca quac ad scicntiam
perit, contulisse se ad usum malorum. Quod mihi simile
videtur, quasi si is qui medicinam didicerit, et herbarum
vires ac lemperamcnta cognoverit, medcndi sine dubio gra-
lia a Dco hominibus data, convertere velit propositum, ct
onmi scientia qu?e ad salutem corporum praestila est, uta-

tur ad malum, et pro mcdico vcnenarius fiat, pro remediis

morbos, pro sanitatibus infcrat mortes. Ut autem amplius
intelligamus adhuc totius scientiae sapientiam a Deo origi-

ncm trahere; ab hominibus autcm mali proposili, vel etiam

a daemonibus corruptelas quasdam sapienliae Dei admiscen-
libus dcclinari ad malum : rclegamus ea quae in Danieh^.

scripta sunt de ipso Daniele et tribus amicis ejus, quos Na-

buchodonosor rex tribus annis erudiendos tradidit, volens

cos in sua, id est patria et Babyloniorum sapientia scien-

tissimos fieri. Ibi crgo scriptum est, quia « dcdit eis Do-
» minus scicnliam ct intcllectum, ct prudentiam in omni
)) arte grammatica ; et Danicli dedit inlellcctum in omni
)) verbo, ct visione, ct somniis : ct erant apud regem : ct

» iii omni verbo, et prudcntia, et disciplina, in quibuscum-

)) que quoesivit ab eis rex, invenit eos decuplo amplius quam
» crant sophista) et philosophi qui erant in omni regno
» ejus*. » Et hnec quidem in exemplaribus Septuaginta in-
tcrprctum habentur : in Hebraeorum vero codicibus aliquid
cliam vehementius reperi, quibus quamvis non utamur, la-

mcn agnoscciidi gratia dicemus ctiam ibi quae legimus :

« Dedit, inqiiU, Deus intellectum ct prudcntiam in omni

i»
grammatica sapientia, et Daniel inlcllexit in omni visione

* Dan. I, ij, i(j, 20.

456 ORIGEMS

» et somniis. » Est posl paiica : « Et steterunt, inquit, in

» conspectu regis, et in omni verbo sapientiae et disciplinae

» in quo quoesivit ab eis rex, invenit in eis decuplo super
» omnes incanlatores et magos qui erant in omni regno
» ejus. » Ex iis ergo omnibus potest intelligi quomodo et

Balaam dixerit de semetipso, « qui scit scientiam Excelsi :

scilicet ut intelligalur quod origo totius scientioe ab ipso ac-

ceperlt exordium; vitlo autem humanai maritlae, asplrantl-

bus et subripientlbus etiam daemonIbus,in perniciem versa

sint quae pro utilitate concessa sunt. Haec de eo quod dlxlt
« sciens sclentiam Excelsi, » a nobis pro vlribus discussa
sint.

IV. Post haec ait : « Visionem Dei videns in somnis, re -

» velati ocuH ejus*. » De iis sufficlenter in tertia vislone

dissertum eadem repetere otlosum est. Videamus

est, et

ergo quid est quod In consequenllbus dlclt « Ostendam :

» ei, et non modo; beatlficabo, et non approplnquat ^ » In

ahisquidem exemplarlbus leglmus : « Videbo eum, sed non

» modo. » Quod si recipiatur, faclhus intelhgl putabitur :

ut Christum, de quo in consequentlbus dlcit : « Orietur

» slella ex Jacob, et exurget homo dc IsraeP, » videndum
dlcat esse, sed non modo; hoc est, non eo tempore quo
ista loqueLatur. In novlsslmls enim diebus, « ubi venit ple-
» nltudo tcmporIs,mIsit DeusFihum suum^ » Sed si secun-
dum hoc quod nos habemus in exemplaribus legendum sit,

hoc est : « Oslendam iHI, et non modo : beallficabo, et non

» approplnquat, » non ad hunc Balaam, per quem hajc dl-

cuntur, sed ad illos quorum personam in hoc dlxlmus, rc-

fertur. Illi enlm doctores Legls et Scrlba^ ostendent Chrls-

tum in Lege et Prophetls prophetatum, sed non modo. IIoc
est, non eo tempore quo venit, sed cum plenitudo gentium
introierit, et cum omnis Israel salvarl iRcipIet, tunc enm
* Num. XX. V, i6. - 2 Ibid. ij. — 3 ibid. __ /.
GnlaK iv, 4.
 IN NUMEROS nOMlLIA XVIII. 4^7
ostendent, ct tunc bcatlficabunt, qucm modo blasphemant.
Sed hoc tcmpus in quo haec futura sunt, non approplnquat
longc enim est, et in ipso saeculi fine spcrandum. Et ideo
ait : « Ostendam illi, ct iion modo : » illi, hoc cst, populo
qui tunc salvabitur. Post haec : « Orlctur, inqidt, slclla ex
» Jacob, et exurgct homo cx Isracl. » De his et in supc-

rioribus diximus, quia cvidcnter dc stclla qu.'c Magis in

orientc apparuit, prophetetur ; qua ducc vcncrunt ad Ju-

daeam, requirentes cum qui natus est rex Isracl, ct reper-
tum oblatis muncribus adoravcrunt. Sed movct me, quod
de ipsa stella, postcaquam dictum est In Evangelio quia
praecesscrit Magos usque in Bcthlecm, et veniens stetlt su-

pra ubl Pucr crat^, uitra non sit dictum quia vel disccsserit

inde, vel cvanuerit, vel assumpta sit, aut aliquid omnino

dc hoc narratio Evangclica designaverlt; sed hoc tan-
tum dixcrlt, quia vcnlt ct « stetit supra ubi erat puer. » Nc
lorte ergo sicut tcmpore baplisml, cum baptizatus Jesus
ascendit dc Jordanc, apcrtl sunt el cccli, ct vidlt Joannes
Splritum Dci desccndcntcm quasi colunibam, et manenlem
super eum, ct audivlt vocem dicentcm dc ccelo : « Hic cst
» Flhus meus dilcctus, in quo bene complacul ^
: » Ila ct

stclla hoec quoe venit supra ubi erat pucr, et stetil, in Cliristo

similiter pcrmansit, slcut et Spiritus sanctus In specie co-

umbae venlsse dicltur, ct mansisse In eo. Et slcut venlsse

Spirltum Dcl snpcr cum, ct mansisse In eo, ita accipimus
quod nunquam ab eo rccesserit S[)irltus Dei : et ita de stclla

qua) vcnit, et stetit supcr eum, acclpiendum puto quod sic

steterlt supcr cum ut nunquam inde inota sit. Et Ideo dci-

tatls cjus indlcium illam stcllam fuissc opinor. IJnde ct ordo
prophctia) haic cadem conscqucntcr ostcndit, cuin dc dei-

tate quidcm ejus diclt : « Orictur stclla cx Jacob ; » dc hu-

piana vero natura : « Et cxurgct homo ex Isracl : » ut in
* Mallli. II. — 2 1(1. 111, i;.
45 H ORIGKNIS

iilroque, el secunduQi deitalem et secunduni hunianitalcm,

Christus prophetatus evidenter appareal. « Et vastabit prin-
» cipes Moah^ » Moah quidem gens est, cujus principes non
ahos esse, quam spiriluales nequitias et principatus illos

adversum quos nobis hictamen est, intelhgimus. Hos ergo

iste Homo ex Israel vastavit, cum exuit principatus et po-
testales, affigens illos cruci suae. Neque enim poterat sal-

vare Moabitas, et ad Dei agnitionem perducere, nisi princi-

pes illos, qui in eis dominationem impietatis tenuerant,

devastasset. « Et praedabitur omnes fdios Seth ^. » Seth fi-

hus est Adam, de quo Eva dixit cum natus esset : « Susci-
» tavit enim mihi Deus semen ahud pro Abel quem occidit
» Cain ^. » Iste est ergo Seth, ex quo omne humanum in

hoc mundo ducitur genus. Nam de Cain qui nati fuerant,

diluvio perierunt. Filii ergo sunt Selh omnes homines qui
in hoc mundo sunt. Et cum dicitur : « Depraedabitur omnes
» filios Seth, » praedam sic accipe, sicut in superioribus in-

terpretati sumus, ubi scriptum est : « Edet gentes inimi-

» corum suorum *, » et ubi catulo leonis et leoni compa-
ratur. Et hic ergo in praedam accipit omnes filios Seth.
Victis adversariis dsemonibus, eos qui sub ipsorum domi-
natione tenebantur Christus, quasi prasdam victoriae suae, ,

ducit, et spolia salutis reportat; sicut et in aliis de eo scri-

ptum est, quia « ascendens in altum captivam duxit capti- ,

» vitatem \ » Caplivilatem scilicet illam humani generis,

quani diabolus ad perditionem ceperat, iste rursus capti- ^

vam duxit, et a morte revocavit ad vitam. Utinam ergo me

ct captivum habeat semper Christus Jesus, et me ducat in ,

praedam suam, et ego tenear ejus vinculis alhgatus ! ut et

ezo dici merear vinctus Jesu Christi. sicut Paulus de se-

metipso gloriatur*. « Et erit Edom hjereditas ejus, Esaii in-

^ Num. XXIV, 17. — '^

Ibideni. — ^ Genes. iv, 25. — "*
Nuni. xxiv, 8. — 1 i

5 Ephes. IV, 8.— 6 Id. m, 1.

 Ii> KUAIKROS IIOMILIA XVIII. 4 M)
)) iniicus ejus\ » Edom idein est qui Esaii. llic sccundum
liistoriam quidem inimicus est Israel, sed in adventu, in-
quit, Christi eliam ipse haeredilas ejus erit : hoc est, reci-

pietur ad fidem, nec excludeLur ab haereditate Christi. Si

vero spirituahter advertamus, Edom caro inlelligitur, quae-
adversatur spiritui, et est inimica. In adventu autem Chri-
sti, cum subjecta fuerit caro spirilui, per resurrectionis
spem etiam ipsa ad haereditatem veniet. Non enim sola ani-
ma, sed et caro, quae ahquando fuerat inimica, per obe-
dientiam spiritus consors futurae haereditatis existet. o Et
» Israel fecit in virtutem^. » IIoc est quod dicit, quia tunc
Edom, vel Esaii, hoc est carnis natura in haereditatis socie-

talem vocabitur, cum Israel, anima videiicet, facta fuerit

in virtulem, et decenter fuerit replela virtutibus. Si enim

uiiima non veniat ad virtutes, sed in ignavia perseveret,

nec caro ad haercdilatem veniet, sed ad judicium illius

qui potest animam et corpus perdere in gehennam\ « Et

» exurget ex Jacob, et perdet liberatum de civitale^. » llle,

inquit, qiii exurgit ut stella ex Jacob, perdet libcratum de

civitate. Non in hoc solum, sed in omni pene prophetico
stylo quae dicuntur, involuto satis et obscuro sermone di-
cuntur. Non enim placuit sancto Spiritui, qui de iis scribi

voluit, ut palam ha3c et pedibus, ut ita dicam, imperitorum

conculcanda ponerentur : sed ita providit, ut cum publice
haberi videantur, sermonum tamen obscurilate rccondita

in arcanis, et in secretis oblecta serventur. Et nunc ergo

quod ait : « Perdct liberatum de civitate, » nisi ad consue-
udineui propheticam rcspicias, de qua dicitur, Omnis pro-
)lietia non polest propria absolulione constarc, valde dif-

icilis videbitur inlellectus. Videamus tamen si forte hoc

modo polerit explanari. Civitatem hic mundum intclliga-

mus, sicut ct in Evangeliis dicitur de luxurioso lilio, (jui

* ISiiiii. XXIV, i8. — '^

Ibidcui. — ^ MaUh. x, 28. — ^*
Niim. xxiv, i<j.
/460 ORIGENIS

dilapidavit substantiam patris : quia accessit, inquit, ad

quemdam prinlarium civitatis in regione illa; a quo recep-
tus, in ngrum mittitur porcos pascere^ Et haec ergo civltas,
cujus ille primarius erat, mundus hic intelligiiur. Igitur de
hac civitate liberatum, hoc est quem liberat Ghris^tus de
hoc mundo, perdit eum. Dicit enim, quia « qui perdet ani-
» mam suam propler me, salvam faciet cam ^. » Salutari

ergo perditlone perdit Jesus eum quem de hujus mundi

civitate liberaverit. Et nos itaque si ad salutem venire vo-
lumus, et de hoc mundo liberari, perdere debemus animas
nostras perdilione utlli et necessaria. Perdit enim animam
secundum Christum, qul desideria ejus refrenat, qui cupi-
dilates ejus resecat, qui luxuriam ejus resolutionemque
castigat, et in nullo prorsus facit voluntatem suam, sed vo-
luntatem Dei : et per haec perire dicitur anima. Perilt nam-
que vita ejus prlor, ct incipit novam vitam, quae in Chrislo
est, ducere. Simile autem huic dicto etiam illud est : « Si
» commorimur, et convlvemus^ » Et illud : « Si autem
» mortui eslis ab elementis hujus mundi, quomodo velut
» viventes in hoc mundo decernitls *
? » Necessario ergo
etiam in his declaratur quia perdldit anlmam suam in hoc
mundo, qui cum Christo moritur; et qui hic eam perdide-
rit, invenlet eam ibi sine dubio, ubl dicit Apostolus, quia
« Yita vestra abscondita est cum Chrislo in Deo ^
: » cui
gloria iu aelerna saecula saeculorum. Amen.
* Lue. XV , i5. — 2 i(^], ,Xj 3|. — 3 2 Tim. 11, 11. — ^ Goloss. n, 20.
5 IH. lii, 0.
 XN NUMEROS. 4^ *

HOMILIA XIX*.
De visione quinta Balaain.

1. Quintahaec nobis cademque ullima Balaam visio dis-

culilur, de qua sirailiter ut in cacteris Dominum deprece-

mur, qui in fine non deserat, ut possimus hujus quoquc
visionis sensum haud procul a vcritate captare. Est ergo
inilium ejus in iis verbis : « Et cum vidcret, inquit, Ba-
» laam Amalech, assumens parabolam suam dixit : Initium
» gentium Amalech, et semen eorum peribit ^. » Necessa-
rium mihi videtur requirere in Scripturis divinis, quibus
in locis vel quo in tempore nomen Amalech scriptum
sit, quove ex genere gens ista descenderit. Facilius enini
quod quoeritur agnoscetur, si ex pluribus locis quae de ea-
dem re scripta sunt profcrantur. Igitur in Genesis lectionc
ubi quinque reges convenerunt ut expugnarcnt quatuor re-
ges qui regnabant in Sodomis, post aliquanta ita refertur :

« Etregressi, inquit, veneruntad fontem judicii, hic estCa-

» des, et interfecernut omnes principes Anialech, et Amor-
» rhaios qui habitabant in Sasanthem^ » In his primo locis
Amalech memini nominatum. Sed requiratur fortassis utruui
duae gentes ejusdem nominis habeantur, quoniam quidem
et in catalogo filiorum Esaii, et ducum qui ex ejus genere
descenderant, refertur Amalech. Ita enim scriptum est :

« Istaesunt autem generationos Edom, in monte Esaii patris

» Seir,et haecnominafdiorumEsaU EIiphas,fdius Ada uxo- :

» ris Esaii; ctRaguel, lilius Basemath uxoris Esaii. Fuerunt

* Tom. II, j). 545 et scqq.
^ Num. XXIV, 20. — ^ Gen. xiv,
7.
462 ORIGEMS

» aulcm filii Eliphas, Tlieman, Sophar, Golhom, Cenes.

» Thamnas autem fuit concubina Ehphas filii Esaii, et hacc
» peperit Amalech ipsi Ehphas. Et isli sunt fdii Ada uxoris
» Esaii^ » Et post pauca : « Et ii sunt, inquit, duces cx
» filiis Esaii, fdii Ehphas, qui fuit primogenitus fihi Esaii :

» dux Theman, dux Chomor, dux Sophar, dux Cenes, dux

» Chore, dux Gothom, dux Amalech. » Hic igitur Ama-
lech fiHus fuit Eliphas primogeniti Esaii, natus ex concu-
bina nomine Thamna. Sed redeamus ad primam de Ama-
lech commemorationem, ubi ii qui reversi sunt et ve-
nerunt ad fontem judicii, qui vocatur Cades, interficiunt
omnes principes Amalech. Cades enim interpretalur sanc-
tificatio, vel sanctum; Amaiech vero interpretatur abhn-
gens populum, vel declinans populum. Igitur ii qui rever-
tuntur ad sanctum, et convertunt se ad sanctificationem,
interficiunt et perimunt Amalech, illum scihcet qui abfin-
gitpopulum vel declinat popidum. Quis aulem alius est qui
declinal populum a Deo, nisi virtus contraria, et nequitiae
spirituales? Horum ergo principes qui sunt ? Illi sine dubio
principatus adversum quos sanctis est colluctatio. Adver-
sum principatus enim et poteslates, et mundi hujus recto-
ressunt eisagones^ : quos tamen superare non poterunt, nisi

convertantur ad sanctimoniam. In ipsa tamen sanctimonia,

quae est Cades, fons est judicii. Omnis enim qui se ad sanc-
timoniam converlit, habet semper ante oculos suos fon-
tem judicii. Prospicit enim judicii diem, et purificato corde
tam malorum poenas quam piorum beatitudines contuetur ;

et haec faciens omnes Amalechitarum principes prosternit

et dejicit. Si quis autem non se converterit ad Cades, id
est, ad sanctificationem, fontemque judicii, neque futurum
judicii cogitat dicm, isti subjecti sunt principibus Amalech,
Hunc enim populum ablingit et consumit, et talem popu^ .

1 Gen. XXXVI, 9, 10, 11, ra, 10. — 2 Ephcs. vi.

 IN NUiVIEr.OS IIOMILIA XIX. 4^)^)

liim (leclinal a Dco. Hacc ad llluni primum rcfcrantur Ama-

l<!ch.Nunc autem videamus et istum Amalech filium Eli-
nhas primogcniti Esaii quom peperit ci Thamnas concuhina
sua, cujus pater est Eliphas, qui interprctalur, Deus nic
dispersit; moter autem Thamnas, quae et ipsa primo qui-

dem est degener, deinde intcrprctatur dcfcctio commota :

ut necessario ulique qui ab his tahbus gignitur, hostis sit

Israel, ablingcns vel dechnans populum. Primus enim ipsc

Hcbraeos egressos ex yEgypto bello aggressus cst in Piaphi-

din, tunc cum Moyses ait ad Jcsuin « Elige tibi viros, ct :

» cxi, ct confligc cum Amalcch crostino, ct eccc cgo sto in

)) vertice collis, et virga Dci in manu mea erit. Et fccit Je-

)) sus sicut dixit ci Moyscs, ct conflixit cum Amalech :

» Moyscs autem, ct Aaron, et Ur ascenderunt in verticcm

)) coHis : ct factummanus Moyses, in-
est, ut cum lcvaret
» valesceret Israel; cnm autcm deponeret manus suas, in-

» valcscebat Amalcch \ » Et post pauca iterum scriptum

est quia fugavcrit Jcsus Amalcch, ct populum ejus gladio

dejeccrit : tunc cnim Dominus dixit ad Moyscn : « Con-

» scribc haec ad mcmoriam in libro, et da in auribus Jesu :

» quia delens dclebo memoriam Amalcch dc sub coelo. Et

» aedificavit Moyses altare, et nominavit noinen cjus, Do-

)) minus refugium mcum et ait Quia in manu occulta

; :

» Dominus expugnat Amalech a gcncrationc in gencralio-

» nem ^ » Intelhge ex hoc cvidcnlius quid dcbeat inlelligi

Amalech, qucm manu occulla, id cst, invisibili, expugnaro
dicitur Dcus a gcncratione in gcncrationcm. Scd in Dcu-
teronomio ita scriptum est : « Meuicnto quanta tibi fc-

» cerit Amalcch in via cum exisses dc /Egypto, quomodo

'[» obstilit tibi in via, ct cxcidit caudam tuam, omncs qui la-
» borabant post lc. Tu autcm esuricbas ct laborabas, et non
B limuisti Dcum^ » Obscrva ergo ct in iis quomodo Ama-
* Exod. XVII, c), lo, 11. — ^lbid. i\, i5, iG. — * i)^.yi ^xv, 17, iS,
464 ORIGENIS

lecli obslitit Israel in via, sed tamen non potuit caput ejus
abscindere, nisi caudam tantum : id est, eos potuit obtinere

qui retro positi erant, qui ultimi sequebanlur; nec ea quai

retro erant obliviscentes, extendebant se ad ea qua; in ante
sunt. Et ideo puto quia Dominus praecipieLat in Evange-
liis dicens : « Nemo mittens manum suam super aratrum,
» et retro respiciens, aptus est regno Dei \ » Et merito : si

enim retro quis inventus fuerit in cauda, abscindet eum

Amalech. Sed et aliam adliuc de Amalech hisloriam pro-
feramus, ut ex pluribus Scriptura? locis clarius quod quae-
rimus advertatur. In primo Regnorum libro ait Samuel ad
Saiil : « Misit me Dominus ungere te regem super popu-
» lum suum Israel, et nunc audi vocem verborum Domini.
» Haec dicit Dominus virtutum : Recogitavi omnia quoe fe-
» cit Amalech adversum quomodo percussit eum
Israel,

» in via cum ascenderet ex ^gypto, Nunc ergo vade, et

» percute Amalech, et anathematiza omnia quaecumque ha-
» bet; et non parcas, sed interfice omnes, a viro usque ad
» muHerem, et parvulos et lactentes, et tauros, et greges

» ovium, et camelos, et asinos. Et praecepit Saiil populo,

» et inspexit eos in Galaad ducenta millia peditum, et tria

» miUia virorum ex Juda ; et venit Saiil ad civitatem Ama-

» lech, et insidias posuit in valle; et ait Saiil ad Gineum :

» Vade tu, et discede de medio Amalech, ne forte et tu ad-

» jiciaris cum ipso. Tu enim fecisti misericordiam cum om-

» nibus filiis Israel ,cum ascenderent de terra iEgypti. Et
» discessit Gineus de medio Amalech,et percussitSaiil Ama-
» lech, ab Evilat usque Sur, qua^ est contra faciem ^Egypti;
» et cepit Agag regem Amalech vivum, et omncm popu-
» lum ejus anathematizavit in ore gladii : et pepercit Saul

» et populus regi Agag. et servavit omne quod bonum erat

» ex ovibus et bobus, sed et quae foecunda erant ex omnibus

1 Luc. IX, G2.
 IN NUMEROS IIOMILIA XIX. ^(^^)

» pecoribus bonis, ct nolucrunt ca extcrininarc; sed omne

» quod fuit contcmplibilc et dcspcctum, hoc anathcmaliza-
» verunt. Et factus est sermo Domini ad Samuelem dicens :

» Poenitct me, quia unxerim SaiJl in legem^ » Et hic ergo

observa quomodoDeusper Prcphetam rcgiSaiil prsecipil ut

expugnet Amalech, et non parcat cuiquam cx eis ; et quo-

niam pcpercit regi Amalcch Agag, offcnsam incurrit inex-
piabilem, ita ut eousque permoveret Deum, ut contra quam
rccipit illa natura diceret : « Poenitet me quod unxi Saiil in
» regcm. » Non ergo expedit nobis parcere illi qui declinat
populum, vel ablingit cl dcvorat ; illi scilicct invisibili Ama-
lech, qui volcntibus ascenderc dc ^Egypto, et de mundi
hujus evadere tenebris, atque ad terram repromissionis as-
cenderc, resistit in via, et impugnat nos; et si invenerit nos
lassos, ac defessos, et retro rcspicientes, atque in ultimis et
in cauda positos, aj)scindit nos ct pcrimit. Et ideo tentan-
dum semper in ante cst, et ad propria festinandum, imo et
in vcrticcm montis ascendendum, et scmpcr lcvaadse sunt
in orationibus ad coelum manus, ut ita deraum vincatur
Amalech et cadat. Vis autem scire quoniam nan transitur
ad terram sanctam, neque pervenitur ad regnum, nivsi prius
vincatur Amalech? David cum multa bella gcssissct, ct

contra Allophylos fuissent ei acerrimi frequcntesque con-

flictus, non tamen scribitur obtinuisse regnum, nisi prius
edomuisset Amahxh. Ait enim Scriptura : « Et regressus est

» David posteaquam cccidit Amalech, ct suscepit regnum

«Saiil^ : » cum tamen
Amalech dcscribatur mullas
ipse
prius slrages fecisse in populo Israel, et urbes eorum in-
cendisse quamplurimas. Verc enim anle advenlum veri Da-
vid, illius qui natus est ex semine David sccundum car-
Dem, mullas slrages spirituales Amalechitje, quae sunt
contrarine virtules, feccrunl in populo Israel. Scd et ipsius
 466 OUIGENIS

David captivarunt, inquil, duas uxores*. Judaeum pulo pri-

mum, ct secundum Gentilem populum dici : et Judaeos enim

et Gentiles omnes constat sub peccato fuisse conclusos,
Sed non in his rerum exitus mansit. Adveniens enim David
audi quid faciat. Et invenit, inquit, David dispersos Amale-
chitas « manducantes, et bibentes, et exullantes pro praeda
» quam abstulerant ; et cecidit, inquit, eos a prima nocte
» usque ad vesperam in crastinum ^ » Et post hanc caedem
Amalechitarum, regressus suscepit regnum.
II. Hunc ergo Amalech videns Balaam fdius Beor, homo
vere videns, et audiens verba Dei, qui scit scientiam Excelsi,
et visiones Dei videt, accepta parabola sua (sicut et in prio-

ribus visionibus scriptum est) ait : « Initium gentium Ama-

j» lech, et semen eorum peribit^ » Quod ait : « Initium gen-
» tium Amalech, » certum est quia nullo pacto ad illum qui
tunc erat in carne Amalech, referri possit ; neque enim pri-

mus erat antiquitatis origine : sed ad invisibilem Amalech

melius refertur, qui a declinando populos a Deo, etfaciendo
Gentiles ex Dei cultoribus, Amalech nominatur. Et ideo recte
initium gentium dicitur, quasi talis quaedam virtus contra-

ria, quae prima initium dederit, ut homines Gentiles fierent,

mutando « gloriam incorruptibilis Del in similitudinem ima-

» ginis corruptibilis hominis, et volucrum, et pecudum, et

» serpentium, etserviendo creaturae potius quam creatori\

Sicut enim in populo Dei scriptum est initium Ghristus,
sic e contrario in populo qui declinat Deo et Gentilis ef-
a

ficitur, initium est Amalech. « Et semen eorum peribit. »

Semen eorum est persuasio, et doctrina, qua docuerunt ho-
mines declinare a Deo. Istud ergo semen malum et doc-

trina pessima, non ipsi in quibus seminatum est, peribunt;

ipsi enim cum conversi ingemuerint, salvi erunt. Et vide
si non talis expositio etiam illis convenienter obsistet qui
* I Reg. XXX, 5. — ^ Ibid. 16 et 17. — * Num. xxiv, ao. — * Rom. i, aS.
 IN KUMliROS HOMILIA XIX. 4^7
Deum Legis velut duritiae et crudelitatis accusant, qui non
solum gcntem Amalech, sed et semencjus pronuntiet per-
iturum; cum gens quidem ad spirituales nequitias refera-
tur, semen vero ejus doctrina superstitionum Gentilium,
et cultus idolorum, atque omnis secta qua; a Deo populum
declinare suadet, exponatur.
Gommemoratautemprophetia post AmalechGineum
III.

dicens « Et videns Gineum, assumens parabolam suam di-

:

» xit Valida haLitatio tua, etsi posueris in petra nidum

:

» tuum; etsi fueriltibi Beor nidus astutia, Assyrii captivum

» te ducent^ »Videtur mihi quod Gineum non valde culpa-

biliter nominet. Ipse est enim cui et in superioribus dice-
bat Saiil : « Discede de medio Amalech, et non perculiam
» te : quia tu fecisti misericordiam in Israel, cum ascende-
» ret de ^gyptoDe hoc ergo et nunc dicitar, quia valida
^. »

sit habitatio ejus, si ponat nidum suum in petra. Petra Ghri-

stus est. Si ergo ponat nidum suum in petra, valida est ha-

bitatio ejus, si tamen non fiat ei Beor nidus astutiac. Beor,

paterestBalaam, qui potest accipi in persona hccreticorum:
uthoc dici videatur, quod salvus possit esse Gineus, si po-
nat in petra nidum suum, hoc est, in Ghrislo collocet spem
suam, et non eum hnereticorum circumdet et circumscribat
astutia. Nam si hoc fuerit, nihil ei proderit quod in petra,

qui est Ghristus, collocatus videtur. Ab Assyriis cnim cap-

tivus ducetur, malignis scilicet virtutibus, quae eos captivos

ducunt et in potestatem accipiunt quos hajreticus error in-

volvcrit. Videtur sane secundum hanc expositionem quam
de Gineo edidimus, et conjunctio interturbare sensum. Sed
sciendum est, quod vernaculum est Hebrajae linguae et con-

junctione frequenter uti, ila ut interdum abundet,et in non

necessariis, ut in nostra apparet lingua, videatur inserta :

quod utique cum venia accipiendum est. Habet enim una-

* Nuni. XXIV, ai, aa. — ' i Reg. xv, 6.
^
5o,
468 oniGENis

quaeque lingua allquid proprietatis, quod apud alias linguas

vitiosum vidcatur. Et hic ergo et conjunctio quasi abun-

dans habenda est, et superilua. Gaveat ergo Gineus,qui in-

terprelatur possidens, caveat, inquam, etiamsi possideat et

promereatur istam graliam, ut in Ecclesia Ghristi sit, ne
forte astutia Beor circumveniat eum, et decHnet ad dog-
mata prava et perversa, et ob hoc tradatur Assyriis, Qu*
enim blasphemant in Ecclesia positi, traduntur Satanae, si-

cut PhygeHus et Hermogenes, de quibus Pauhis dicit ; a Quos

» tradidi, inquit^ Satanae, ut discant non blasphemare*. »

Propterea ergo Assyriis traditur qui decHnaverit in haereti-

cam blasphemiam : quia Assyrii interpretantur dirigentes,

et ob hoc traduntur cis qui tradunlur non ut pereant, nec
ut penitus intereant, sed ut dirigantur et corrigantur; et
sicut ipse Paulus dicit, « ut discant non blasphemare. »

IV. Post haec vero Balaam prophetiae suae sermonem in

his concludit dicens : « Et assumpta parabola sua dixit :

» quis vivet cum fecerit haec Deus ? Et exibunt de manu Gi-

» thiorum, et affligent Assur, et affligent Hebraeos, et ipsi

» pariter peribunt^. «Quodper singula per parabolamloqui

dicitur Balaam, legenti incutit pudorem ne quid in iis quae
dicuntur, non quasi in parabola, sed secundum Htteram
dictum putet. Ait ergo : «cum fecerit haec
quis vivet
» Deus? » Hic vitam non hanc communem, sed iUam nomi-
nat quae secundum Deum est et hoc est quod dicit, quia
: li

cum haec omnia fient, cum orietur astrum ex Jacob, et

surrexerit homo ex Israel, et deleverit Amalech et semen
ejus perdiderit ; hoc est, cum advenerit Ghristus, et idolo-
rum cultum destruxerit, atque omnium daemonum subjece-
rit potestatem, quis erit iHe tam beatus, tam feHx qui haec
videiit? hoc est, qui sentiat, et intelHgat, et credat quod

hajc ita fecerit Deus ? « Et exibunt de manibus Githiorum»

J
1 Tin). ij 20. — 2 IViini. XXIV, sS, 24.
 JiN NUiVlhROS HOMIMA XIX. /6n
. et aflligent Assyrios. , Cilhii interpretantur plaga
finis. Hi
orgo qu. convertuntur ad
Deum, et a Christo eruditi pla-
gam qua, ,„ fi„e s^eculi impiis
veniet effugiunl; ipsi'affli-
gent Assyrios : hoc est. his
qui i„ ago„e pielalis positi
sunt
conteret Satanam Deus sub
pedibus, ipsi aflligent Assyrios,
d^monum scilicet gentem. Calcabunt namque
super ser-
penles, et scorpi„„es,
et super omnem virtutem inimici
ct afll,ge„t eos.
Aflligent Hebr.-eos.et ipsi
pariterperibunt.
Hcbra=. transeuntes
interpretantur. Iste ergo ipse
populus
et.am Heb..a.us dicitur,
quia transiit de /Egypto
adVrra.n
reprom.ss.on.s, de tenebris
ad lucem. de morte ad vitam
Scd cp.on,am, ut diximus, h^c
no„ sine agone, nec sine
niagno ce.lam.ne poterit
obti„ere, quasi i„ agone
positus
«u„c aflbgii, „unc allligitur, et
b >"'' "i nunc
"u„c c-Pdlf
cfed.t Z}
adversanuni,
nu„c ,pse ab adversario
, ,

verberatur. Allligent ergo etiam

ps. Assyr.. Hebr.os.
hoc est populum Domini,
«untnr ab
sicut afm
e.s sed ,ps., id est. Assyrii.
:
cum h.c fecerint.
et cun, v.res suas
omnes erga Heb,-a.os aflligendos effude-
nnt stat.m et,am ,psi
peribunt. Quod ergo ait,
et affligent ,<

. Hebra.os. et .ps. pariter

peribunt. »„on ita accipiendum
st quas. par.ter cum Hebr.is peribunt et Assyrii' sed pa-

t,am per,bunt.
q .. Paraer ergo Gr.cus sermo
pro ..,.-^
pon c t. H ergo ent fi„,s omnium.
ut et Assur. cui
trade-
l>aatur h. qu. delinquebant
e. populo Dei, vel i„
interiLn,
carn,s, ut sp,ntus
salvus fieret. vel ut
discere„t „o„ blas-
phcmare peribit etiam ipse
ab eo qui potestatem
pe.-<Icre
hahet
.„ gehennam. Dicetur enim eis
a justo Judico
. Ite ,n ,g„em ^ternum, quen, pa,avit
Deus diabolo. et a„-
» geJ.s e,us ergo peribit Assnr.
» Ibi
.
Et quidem periit ali-
quando et una ovis ex centun.
ovibus sed ,•
hanc ovem pastor
)>onus rel,c(,s nouaginla
„oven. in mon.ibus
descendensad
'
Mald,. VVV, |1,
/^'jd ORIGENIS

vallem hanc nostram, vallem laerymai um, et requireiis iii-

venlt, atque impositam humeris suis reportavit, et illi nu-

mero qui in superioriLus salvus manebat adjunxit *. Iste au
tem Assur qui in fine omnium dicitur periturus, nescio si

aliquando aut quaeri possit aut inveniri : periit enim non

errore, sed judicio, nec lapsu motus, sed perseverantia per-
duratus. Quod enim scriptuni est : « Ego vivere faciam, de-
» ducam in infernum et reducam^, » nescio si generaHter
omnes aspiciat, an ad eos tantum quos deceptio diaboli de-
duci fecit in mortem. Haec etiam de ultima Balaam prophe-
tia a nobis pro viribus dicta sint, quse pro locorum difficul-

tale explanandi magis quam perorandi stylo placuit explicari.

Quid enim interest dummodo omnia ad aedificationem di-
cantur, et omnia ad gloriam Dei fiant? qui est benedictus
in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XX^
De eo qui fornicalus est in Madianitide , et quod consecratus est po-
pulus Belephegor.

Lectio hodie recitata est ^ primam quidem historiam

continens de fornicatione viri Israelltae et mulieris Madiani-

tidis, secundam vero de vislone populi, in qua numerari

iterum jubetur ex praecepto Domini, in irritum scilicet re-

vocato priore numero, propter peccata qufe commiserant

ii qui prius fuerant sub numeri dellnitione censiti. Cassatur
ergo et in irritum deducitur ex peccatis numerus qui scrlp-
tus est : et tantum valent delicta^ ut nec hoc prosit quod
in numero quis habitus sit apud Deum, cum declinaverit.

* Luc. XV. — 2 Deut. xxxii, 39, et 1 Reg. n, 6.

? Tom. 11, p. 546 etseqq. — '^
l\. 1 , s, 3, 4. p. 546-55i.
 IJV NUMEROS IIOMIHA XX. 4?*
Sed, ut Scriptura refert, ctiain artus eorum qui recesserunt
a Deo, ceciderunt in deserto. Dua3 ergo sunt historiae quaj

recitata) sunt : sed nos de prima interim, quoe fornicatio-

nem populi describit, si quid orantibus vobis Dominus gra-
tiaj dignabitur praestare, dlcemus. Si vero ipse concesserit,
aliquid eliam de secunda contingere audebimus : « Et appli-
» cuit, inqu.ii, Israel ad Sattin, et pollutus est populus, el
» fornicatus est in filias Moab; et invitaverunt eos ad sacri-
» ficia idolorum suorum, et manducavit populus de sacrifi-

» ciis eorum, et adoraverunt idola eorum, et consecratus

)) est Beclphegor; Dominus contra Is-
et iralus est furore

» rael*. ))In his ostcndilur illud, quod sa^pe memoravimuSy

quia Babam posteaquam, Dei virtute constrictus, non est

permissus maledicere Israel, volens tamen placere regi Ba-
lach, ait ad eum sicut scriptum est : « Veni, consilium do
» tibi^ » Et quid consilii dederit, ibi non apparuit, in po-
sterioribus tamen ipsius hbri Numerorum scriptum refer-

tur. Sed plenius in revelatione Joannis, ubi ita continetur :

« Habes, inquity ibi quosdam qui tenent doclrinam Ba-

» laam, qui docuit Balach ut milleret scandalum in con-
» spectu filiorum Israel, ut manducarent idolis immolata et
n fornicarentur \ wExhoc ergo apparet quod nequitia usus
sitBaIaam,et consilium dederit regi, talia quaedam dicens
ad eiim : Populus hic non propriis viribus, sed Deum co-
lendo vincit,etpudlcitiam conservando; si vis eum vincere,
primo eorum pudicitiam dejice, et sponte vincenlur. Sed
adversum haic non virtute militum, sed mulierum decore
pugnandum est; nec armatorum vlgore, sed mollilie foemi-
narum. Procul amove armatorum manum, et electam con-
,
grega speciem puellarum; ludentes pedibus eant, manlbus-
que plaudentes : forma vincit armatos, ferrum pulchrltudo
captivat, vincentur specie qui non vincuntur praelio. Verum
1 Niiin. XXV, I, U.7). — ' Id. XXIV, 14. — •'
Apoc. 11, i^.
4^2 ORIGENIS

ubi senserint eos mulieres Moabitides vel Madianitides ma-

niis dedisse libidini, et peccato inclinasse cervices, non
prius semetipsas cupientibus praebeant, quam de sacrificiis

idolorum acquieverint degustare : ut cogente libidine, con-

siliis obtempcrent foeminarum, et consecrenlur prius Beel-
phegor, quod esl idolum turpitudinis. Ha3C fuerunt consilia
Balaam quibus: acceptis rex Balach parat continuo exerci-
tum non armis virilibus, sed foemineo nilore compositum, ,4

non furore bellico, sedlibidinis flamma succensum. Nullam

refrenat pudor, nullam prohibet verecundia. Amor patriae

et vitium gentis conspirant pariter in lasciviam, et ad deci-

piendum proba existit improbitas, Pro nefas, vix prohibe-
tur libido legum minis, vix gladii terrore reprimitur ! quid
sceleris non perpetret ubi facinore suo placituram se mu-
lier regi credidit, et salutem patria^ qua^situram? Captivan-
tur ergo Israelitae, non ferro, sed luxu, nec virtute, sed li-

bidine, et fornicantur in mulieres Madianitidas, et ira Dei

insurgit super eos. Sunt quidem in iis et mystica quaedam,
atque inlerioris intelligentiae secreta : sed nos primo ipse
historiai textus «dificet, ut discamus ex hoc, quoniam ad-
versus nos jaculantur tela luxuriae. Sed si nobis non desint
arma quibus nos armari jubet ApostoIus*,hujusmodi jacula
nos terebrare non poterunt, si sit nobis lorica justitiae, si

habeamus galeam salutis, et gladium spiritus, super omnia

scutum fidei, et calceali simus pedes in praeparatione Evan-
gelii pacis. Isla sunt arma quaj nos defendunt in hujusmodi
bellis. Si autem taiia arma projicimus, statim locum dia-

bolico vulneri damus, et captivos nos ducit omnis daemo-

num chorus : atque ob hoc ira Dei insurgit super nos, et

noQ solum in pnttsenti saeculo puniemur, vcrum etiam in

futuro. Quod ergo facit nos vinccre in iis praeliis quae ad-
versum nos diabolus commovet, pudicitia est, et justilia,

* Epiits. VI.
 IN NUMEROS IIOMILIA XX. 47'^

ct prudcntia, et pictas, caetcraeque virtules. Quac autcm fa-

ciunt nos vinci, luxuria csl et libido, avaritia et impiclas,

omnisquc malitia. Ha3c crgo sunt quae nos historiae tcxtus

edocuit. Verum quoniam Joannes in rcvelatione sua, ca

quoe in Lcgc secundum historiam scripta sunt addncit ad

mysteria divina, ct sacramenta quaedam in iis edocet con-

tincri, necessarium videtur ctiam sccundum id quod illc

sensit, nos quoque ab illo datam expositionis regulam scqui,

et primo mcmorare ea quae ad ajigelum Ecclesiic cujus-
dam scribens dicit : « Habes ibi quosdam qui tcnent doc-
» trinam Balaam, qui docuit Balach miltere scandahim in

» conspeclu filiorum Israel, ut manducarent immolala ido

» lis et rornicarcntur^ » Ergo temporibus Joannis apostoH
erant quidam in Ecclesia illa ad quam scribcbat, docentes
doctrinam Balaam. Putasne ita accipiendum est,quodfue-
rint in iilis diebus qui diccrent sc docere ca quoe Balaam
docuit, et qui profitercntur se dogmatum et traditionum il-

lius esse doctores? an illud potius debemus advertere, quod

si quis faciat opus quod fecit Balaam, is doctrinam Balaam
docere videatur? Sicut ot de doctrina Jezabel in eadem re-

velatione mcmoratur, non quod ahquis ex discipuhs Jeza-

bel doceat quoe illa tradiderit, sed quod si quis (verbi causa)
aut prophetas Dei persequatur, ut illa fecit, aut ad idola
ahquos dccipiat, vcl falsis circumscriptionibus perimat in-

nocenles; iste Jezabel dicelur tenere doctrinam. Sicrgo ah-

quis mahs consiliis scandalum generet populo Dci, et ofren-

J sionem divinam atque iracundiam co^lestcm provocet plebi,

I vel idolorum sacrificiis conmiunicando, vel stupris authbi-
}\ dini scrvicndo; hic doctrinam Balaam tenere dicendus cst.

!| Est ergo exccrabilis corporis etiam fornicatio. Quid enim

ita exccrabilc, (piam tcmplum Dci viohne, ac toHcrc mcm
Jjra Christi, ct facerc membra merclricis M^
' Apoc. M. 1 '|. — - 1 (lor. VI.
4^4 ORIGENIS

Mulio tamen magis execrabilis est generalis illa fornica-

tio, in qua omne genus peccati paritcr continetur. Geno-

ralis autem fornicatio dicitur, cum anima quae in consor-
tium Verbi Dei ascita est, et matrimonio ejus quodammodo
sociata, ab ullo alieno scilicet, et adversario illius viri qui

eam sibi despondit in fide, corrumpitur et violatur. Est

ergo sponsus et vir animae mundae et pudicae, Verbum Dei,
qui est Christus Dominus, sicut et Apostolus dicit : « Volo
» autem omnes vos uni viro virginem castam exhibere Ghri-
» sto. Timeo autem ne forte sicut serpens seduxit Evam
» astutia sua, sic corrumpantur sensus veslri a simplici-

j» tate quae est in Ghristo Jesu*. » Donec igitur anima ad-

haeret sponso suo, et audit verbum ejus, et ipsum complec-
tilur, sine dubio ab ipso semen suscipit verbi et sicut ille :

dixit : «De timore tuo,Domine, in utero concepi^,» ita et

haec dicit De verbo tuo, Domine, in ventre concepi, et par-
:

turivi, et spiritum salutis tuaj feci super terras. Si ergo sic

de Ghristo concepit anima, fecit flhos pro quibus dicatur

ad eam, quia « salva erit per fdiorum procreationem, si

» permanserit in fide, et charitate, et sanctitate, cum so-

» brietate^ » etiamsi prius sicut Eva seducta fuisse anima
videatur. Est itaque vere beala soboles, ubi concubitus fac-
tus fuerlt animoe cum Verbo Dei, et ubi complexus ad in-
vicem dederlnt. Inde nascetur generosa progenies, inde
pudicitla orietur, inde justitia, inde patlentia, inde man-
suetudo, et charitas, atque omnium virtutum proles vene-
randa succedet. Quod si infelix anima divini Verbi dereh-
querit sancta connubia, et in adulterinos se complexus dia-
boh, aliorumque daemonum illecebris deceptam tradiderit,
generablt sine dubio eliam inde fihos, sed illos de quibus
scriptum est : « Filii autem adulterorum imperfecti erunt,
» et ex iniquo concubitu semen exterminabitur \ » Omnia
' 3 Cor. XI, 2, 5. — 2 Isai. xxvi_. i8. — ^ i Tim. ii, i5. — * Sap. iii, i6.
 IN NUMEROS HOiMILIA XX.. 4^^
ergo peccata filii sunt adulterii, et filii fornicationis. UndQ
et oslenditur, quod per singula qua^que quai gerimus paril

anima nostra et generat filios, sensus scilicet et opera qua?

gerit. Et si quidem secundum legcm est quod gerit, et se-

cundum verbum Dei, spiritum parit salutis, et propterea

salvabitur per fdiorum generationem ; et isti sunt filii de

i
quibus Propheta dicit : « Filii tui sicut novella^ olivarum in

jt circuitu mensae tuae *. » Si vero quod agit contra legcm est,

et peccatum est, sine dubio ex conceptione contrarii spiri-

lus malignam sobolem gignit : parit enim fllios peccati. Et

istae sunt malediclai generationes in quibusanonnullissanc-

torum maledicitur etiam dies in quo nati sunt Quod
et si forte aliquando evenerit (
quis enim invenietur facile

qui ab hujusmodi generatione, id est peccandi voluntate

habeatur immunis ?) si ergo acclderit tale aliquid, quid re-
medii detur, ex divinis volumiuibus requiramus. Invenimus
ergo in Psalmis de hoc scriptum : «Filia Babylonis misera,
» beatus qui retribuet tibi retributioncm quam retribuisti

» nobis. Beatus qui tenebit et allidet parvulos tuos ad pe-

» tram^. «Et si nondum aliquid operis gessit Babylonius in
nobis iste conceptus, dum adhuc parvulus est, non mise
rearis ejus nec parcas ei, sed statim interfice. Odibilis enim
est, perime, occide clidens ad petram. Petra autem est Chri-
slus. Quis ergo tantus ac talis est, ut non expectet omnino
usquequo crescat in eo Babylonia soboles, nec augean-
ijtur in eo opera confusionis, sed in primis statim initiis, ubi
ijnasci coeperint, et ex voluntatis molibus coalescere, atque
(ut ita dicam) ubi caput cceperint de vulva anima3 pro-
ferre perniciosa desideria maligni spirilus inspiratione con-
lcepla, arripiat statim et elidat ad petram ; id est, adducat
ad Christum, ut in conspectu tremendi judicii ejus posita
exolescant et pereant? Haec dicta cunt nobis de gencrali
'
INal. cxxvM, 3. — 2 Psal. cvxxvii, S, 9.
fornicalione, quae species habet plurimas : quarum una est
haec qu;B in consueludine ob corporale stuprum fornicatio
nominatur. Ego vero legens Apostolum, cum venissem ad
eum locum in quo dicit : « Qui se jungit Domino, unus spi-
» ritus est; et, qui se jungit meretrici unum corpus est*,
quserebam si est ahquid aliud medium praeter hoc, ut aut
Domino quis jungatur, aut meretrici; et pro viribus meis
discutiens, profundum satis et reconditum in iis verbis in-
tuebar Apostoli sensum, qui ita definierit, quod omnis anima
aut Domino conjuncta sit, aut meretrici : et inlellexi quod
Dominum quidem dixerit virtutes quae Christus est, id est
verbum, sapienliam, veritatem, justitiam, caeteraque hu-
jusmodi; meretricem vero,omnes e coutrario mahtiae spe-
cies. Hoc etiam apud Salomonem dici intelligo in eo quod
ait de meretrice, quia « per fenestras prospicit in plateas, et

» si quem viderit insipientium adolescentulorum, et inopeni

» sensuum transeuntem juxta angulos domussuae,etloquen-

» tem in tenebris vespertinis, cum silentium fuerit noctur-
» num, vel cahgo noctis muher autem occurrit ei habens
:

» speciem meretricis, quae facit juvenum evolare corda ^. »

Haec ergo quae dicitur meretrix, ipsa est mahtia ; et qui se

junxeril huic meretrici, unum corpus mahtiae eflicitur. Si-

cut ergo qui se jungit Christo Domino, jungit se sapientiae,

jungit se justitiae, jungit se pietali, et verilati, et cum his

omnibus unus efficitur spiritus : ita et qui se jungit huic

merelrici, jungit se impudicitiae, impietati, iniquitati, men-

dacio, et simul omnibus peccatorum mahs, cum quibus
unum corpus efficitur.

Verumtamen « apphcuit Israei in Saltin^ » In intcrprela-

tione Hebraicorum nominum Satlin invenimus in hngua
noslra rcsponsionem vel refulalionem dici. Apphcuit crgo
israel ad responsionem, vel refutationem. Non bene appli-
^ 1 C(ir. VI, 17. <•( 16. — 2 i>n)v. VII. 6, 7, ",9, ib. — '"
Nuiii. xxv, i.
 IN NUMEROS IIOMII,! \ XX. 4?
cuil. Vidc dcniquc quid incurril in liac positus mansione.
Kornicatiis est cum mulieribus Madianilarum, cl rcfutatus
sst a Deo: quia non solum rornicalus, scd ct idolis gcnlium
consecratus cst, et comcdit cx iis quac fucrant idolis immo-
lata, quae utique exccrabilia sunt ad Deum. Qui cnim con-
scnsus lcmplo Dci cum idobs? Verum cgo etiam de iis quae
Apostolus ad Gorinthios scribit dicens : « Si quis autem vi-

» dcritscicntiam habentcm in idolio recumbcre, nonne con-

I) scicntia cjus cum sitmanducan-
infirma aidilicabitur ad
» dum immolata*?» valde miralus sum. Vidctur enim non

tani rcm ipsam gravem pronuntiare, quam illius oilcnsam

qui haec videns simili provocatur cxemplo, cum non simili

scicntia muniatur; ita ut ostendat cum qui habensscientiam

rccuiobit in idolio, non tam sui quam aitcrius damni cifici

rcum. Scd^vide nc fortc non hoc solum ficbat apud Corin-

thios, ut in idolio rccumbcrcnt, ct immolata idolis mandu
carcnt. Sed fortc quoniam sludiosi littcrarum Graecarum
hoinincs erant, ct amatorcs philosophiae, desidcrio adhuc
studiorum vcterum lenebantur, ct pliilosophorum dogmata,
quasi idolis immolata cdebant : quac tamcn laedere lortasse
nonpoterantcos qui plenam scientiam veritatisacceperant.
JHi autem qui in Ghristo minus eruditionis habebant, si imi-
iltarenturcos legentes talia, etillis adhuc studiis operam dan-
Jtes, vulncrari poterant, et diversorum dogmatum variis er-

Hporibus implicari. Sic ergo fiebat ut laederctur alius unde

Jis qui habebat plenam scicntiam veritatis laedi non poteral.
ijped quoniam charitas non requirit quod sibi utilc est, sed
Mjijuod multis, observarc oporlct tdlcm vcrbi caperc cibum,
i^nui non solum nos aedificet et delcctet, sed et qui videnles
non offendat aul hcdat. Est ergo non solum in cibis idolis

immolatum, sed et in verbis. Egoputo, quia sicut omnis ser-

no qui pietatem, et justitiam, ct veritatem docet, Deo con-

'
1 (]()!•. vin, lo.
4^8 ORIGENI*

secratus est, et Deo immolatus : ita et omnis sermo qui ad

impudicitiam, vel iiijustitiam, vel impietatem respicit, ido-
lis immolatus sit, et qui eum recipit, quasi idolis immolata
manducet. Manducavit ergo populus de sacrificiiseorum, et

adoraverunt idola eorum. Non solum manducaverunt, sed

et adoraverunt. Vide ordinem mali : scrvos Domini prima
concupiscentia, inde venlris ingluvies, postrema captivavit
impietas. Impietatis autem merces exolvitur fornicatio. Si

relegas quae scripta sunt de Salomone, invenies eum, et qui-

dem cum esset sapientissimus, multis mulieribus inciinasse

latera sua, cum lex Dei dicat : « Non multiplicabis tibi mu-
» lieres, ne forte fornicari te faciant a Deo tuo*. » Ilie ergo,

cum esset sapientissimus et ingentis apud Deum meriti, ta-

men quia se tradidit muitis mulieribus, deceptus est, Ego

puto quod multae mulieres, multa dogmata et multarum
gentiumdiversae philosophiae nominentur; qua^cum singula
agnoscere et perscrutari, utpote et scientissimus et sapien^
tissimus, voluisset, semetipsum intra legis divinae reguiam
tenere non potuit. Decepit eum Moabitica philosophia, et

persuasit ut idolo Moabitico immolaret ; similiter et Ammo-

nitarum, sed et reliquarum gentium quarum mulieres di-

citur recepisse, et aediiicasse templa, vel immolasse idolis

earum. Grande est ergo et vere opus Dei, tam multis dog-
matibus quasi mulieribus misceri, nec tamen a veritatis re-

gula declinare, sed constanter dicere : Sexaginta sunt re-

ginae, et octoginta concubinae, et adolescenlulae quarum
non est numerus ^ ; una tamen est columba mea, perfecta
mea, una est matris suae, una est genitricis suae^ Sed isti

adoraverunt idola, et consecrati sunt Beelphegor. Beelphe-

gor idoli nomen est, quod apud Madianitas praecipue a

mulieribus colebatur. In hujus ergo idoli mysteriis conse-

cratus est Israel. Interpretationem nominis ipsius cum re-

* Deut. XVII, 17. — 2 5 l\eg, xk — ^ Cant. vi.

 IN MUM£H03 IIOMILIA XX. 4/9
quireremus altenlius intcr Hebraca nomina, hoc lantum in-

venimus scriptum, quia Beelphegor species sit turpitudinis.

Noluit tamen declarare quic vel qualis specics, vcl cujus es-
set turpitudinis, honestati, credo, consulens qui interpreta-
tus est, uti ne auditum pollueret audientium. Igitur cum
multac sint turpitudinum species, una quredam cx pluribus
turpitudinis species Beelphegor appellatur. Unde sciendum
est, quod omnis qui aliquid turpe committit, et in ahquam
speciem turpitudinis decUnat, Beelphegor Madianitarum
daemonio consecratur. Sed et per singula peccata quae com-
mittimus, maxime
jam non subreptione ahqua,sed studio
si

affectuque peccamus, ilH sine dubio daemoni cui peccatum

illud quod commisimus inoperari curae est, consecramur.

Et fortasse continget nobis tot daemonibus esse consecra-

tos quot peccata committimus, et in singulis quibusque de-
lictis velut mysleria illius aut illius idoH suseipimus. Et for-
tassepropterhoc dicebat Apostolus : « Jamenim mysterium
» iniquitatis operatur*. » Gircumeunt ergo spiritus maligni,

et quacrunt quomodo unumquemque decipiant, et per ille-

cebram peccati mysteriis consecrent, et neque sentienlem

neque intelligentem ( verbi causa) per fornicationis pecca-

tum introducunt ad daemonium Madianitarum, et conse-

crant Beelphegor, consecrant turpitudini. Similiter et per
alia peccata (utdiximus) aliis daemonibus homines conse-
crantur. Sed tu observa diligentius quod scriptum est, et

jlsta in viis, et interroga quae sint viae Domini aeternae, ct quas

lUit via bona, et incede in ea, et non accedas ad januas do-

mus malitiae. Sed si senseris malignum spiritum loqui in
corde tuo, ut te ducat ad aliquod opus pcccati, intellige
quia te ducere vult, ut consecret te alicui daemoni. Ducere
te vult ut suscipias mysleria diabolica, mysteria iniquilatis.
Et hoc esse puto quod scribit Aposlolus : « Cum aulcm gon-
* 2 Thess. n, 7.
48o ORIGENIS

» les essetis, idolorum forma euntes proat ducebaminl^ »

Aquo vela quibus ducebamini? a spiritibus nempe malignis

ducebamini ad opera peccatorum. Haec audiens vigilans
quisque auditor dicet fortasse : Quid ergo faciemus? si cir-

cumeunt spiritus maligni unumquemque nostrum, et du-

cunt ac pertrahunt ad peccatum nemo autem alius est qui
;

ad justitiam trahat, qui invitet et ducat ad pudicitiam, ad

pietatem : quomodo non pereundum quidem
videbitur-ad
lata via patere, ad salutem vero nusquam uihis aditus dari?
Imo vero adverte diligentius si potes,et aperto cordis oculo
interiora mecum considera mysteria : et videbis quanto ma-
jor in secretis salutis nostrae cura geratur, quam facultas ad
decipiendum praebeatur. Adest unicuique nostrum, etiam
minimis qui sunt in Ecclesia Dei, Angelus bonus, Angelus
Domini qui regat, qui moneat, qui gubernet, qui pro actibus
nostris corrigendis, et miserationibus exposcendis, quoti-
die videat faciem patris qui in coeHs est : sicut Dominus de-
signat in EvangeHis ^. Et iterum secundum ea quaeJoannes \

in Apocalypsi scribit, unicuique Ecclesiae generahter Ange-

lus praeest * Si (anima) durior fuerit, etPaedagogi mo-

nita spreverit, atque in lasciviam prona ac proterviam salu-
taria ejus verba contempserit, iUis magis obtemperans qui
luxuriam suadent et ad lasciviam provocant; quid fiat illi 4

animceProphetae vocibus disce. «Derehnquetur, inquit, fiHa

» Sion sicut tabernaculum in vinea, et sicut casa custodia-

» ria in cucumerario,et sicut civitas quse expugnata est^.

Et iterum : « Auferetur maceiia ejus, et erit in conculca-

» tionem, et diripient eam omnes qui transeunt viam *; »ct
« singularis ferus depascet eam\ » Haec patietur si non ac-
'

quiescat monitis Angeh quisibi appositus estad sahitem. Sui

namque arbitrii est anima,et in quam voluerit partem est

* 1 Cor. XII, 2. — ^ Matth. x\ iii. — * Apac. ii. — ''

Isai. i, 8. — ^ Itf*

V, 5. — ^r.^alm. i.xxix^ i/|.

 IN KUMEROS HOMILIA XX. /|H l

ci liberum declinarc : et ideo justum Dei judicium est, quia

sponle sua sivc Lonis sivc pessimis moniloribus parcl. Vis
tibi adhuc amplius quid cx Scripturis divinis ostendam,
quomodo major cura salutis erga homincs Dco cst, quam
diabolo perditionis? Numquid non sulTicIebat Angelorum
diligentia adversus insidias daemonum ct adversum eos qui

ad peccandum homincs trahunlPIpsc Unigcnitus, ipse, in-

quam, FiliusDei adcst, ipse dcfendit,]ipse custodit,ipsc nos
ad sc trahit. Audi quomodo ipsc dicit : « Et eccc ego vobis-
» cum sum omnibus dicbus usque ad consummationcm soe-
» culi*. »Sed nec suflicit eum essc nobiscum, scd quodam-
modo vim nobis facit ut nos pcrtrahat ad salulem. Ait enim
ia alio loco : « Gum autem exaltatus fuero, omnia ad me
» traham^. » Vides quomodo non solum invitat volentes, sed

et cunctantcslrahit. Visautem audirequomodo trahaletiam

cunctanlesPNon concessit illi qui volebatire ct sepelire pa-
trem suum, nec spatium temporis dedit, scd ait illi : « Sine
» mortuos sepelirc mortuos suos, tu autem sequere me^ »

Et alibi dicit : « Nemo mittens manum suam super aratrum,

» ct retro respiciens, aptus est regno Dei*. » Quod si am-
plius adliuc vis de hoc cognoscere sacramcnto, oslendam
tibi de Scripturis, quod etiani ipse Dominus patcr dispcnsa-
tionem salutis nostrae non negligit, scd et ipse nos ad salu-
tera non solum vocat, sed ct pertrahit. Sic enim Dominus
dicit in Evangclio : « Ncmo venit ad me, nisi quem Pater
» meus coelestis attraxerit^. » Sed et paterfamilias qui mit-
tit servos suos invitare amicos ad nuptias filii sui, postea-

quam cxcusaverunt illi qui priorcs fuerant invitati, dicit

servis : « Exitc ad vias et angiportus, et quoscumque inve-
» neritis, cogitc inlroire ^ » Sic ergo non solum invitamur

a Deosedct trahimur ct cogimur ad salutcm. Sed nec sauc-

* Mallh. XXVIII, 20.
— '-^
Jo;in. XII, 02. — •*
Matlh. viu, 2a. — * Luc ix,

J62.
— ^ Joan. VI, 44« — ^ Malth. xxii, y.

IX. 5i
48*2 ORIGENIS

lusquidem Spiritus in hujuscemodidispeiisationibus deest.

Ipse enim dicit : « Segregate mihi Paulum et Barnabam in

)) ministerium, ad quod assumpsi eos*. » Et iterum prohi-
Paulum ire in Asiam,et rursum cogit eum ire in Jero-
bet
solymam, pra?dicens ei, quia vincula et carceres eum ibi
maneant^. Quod si AngeU Domini circumdant in circuitu
timentium eum, ut eripiant eos; si Deus Pater, si Filius,
si Spiritus sanctus, non solum hortantur et provocant, sed
et quomodo non multo major cura pro nobis
pertrahunt :

geriturad sahitem, quam ab adversariis procuretur ad mor-

tem? Haec autem dicta sint pro eo quod consecratus est po
pulus Beelphegor.
« Et iratus est, inquit, furore Dominus contra Israel, et

)) dixitDominus ad Moysen : Assume principes popuh, et

» ostenta illos Domino contra solem, et avertetur ira fu-

» roris Domini ab IsraeP. » Nescio si, de his disserentes,

non offendamus aliquos : sed et si offendamus, obedire
magis et deservire oportet verbo Domini, quam gratiae ho-

minum. Peccavit Israel, et dixitDominus ad Moysen, ut as-

sumat omnes principes, et ostentet eos Domino contra so-

lem. Populus peccat, et principes ostentantur contra solem.

lidem ad examinandum producuntur, ut arguantur a luce.

Vides quae sit conditio principum popuH : non solum pro

suis propriis arguuntur dehctis, sed et pro popuH peccatis
coguntur reddere rationem, ne ipsorum sit culpa quod po-
pulus deHquit, ne forte non monuerint, neque soUiciti fue-
rintarguere eos qui initium culpae dederint, uti necoritagio
dispergeretur in plures. Ha;c enim omnia facere principibus
imminet et doctoribus. Si enim iUis haec non agentibus, nec
soUicitudinem gerentibus circa plebem, peccaverit populus,
ipsi ostentantur, et ipsi ad judicium producuntur. Arguit

enim eos Moyses, id est lex Dei, velut negUgentes et desii

* Act. XIII, ?. — ^ Id. XXI. — 3 Num. xxv, 5, 4«

 IN NUMEROS lIOlill.IA XX. /§3
des. et i„ ipsos
conver.etur iracundia Dei,
ct cessaLit a po-
pulo. H«c s. cogilarcnt
Iiomines, nunquam cupcrent nec
ambirent ad populi principalum.
cnim mihi „ro
Sufficit
meis proprns argui dcfictis,
mihi pro memetipso et
sufficit
peccatis mcs reddere rationem. Quid
mihi necessc est etiam
pro popuh peccatis
ostentari.^' et ostcntari
contra solem.
ante quem nihd potest
abscondi, nihif obscurari ^
Post h^c refertur
', quia cum vidisset Finees
fiJius E]cazar
filu Aaron saeerdotis
Israehtem quemdam
introlsse ad mu
Lercm Madianitidcm. rapto
siromaste in manu sua in
"e -
jus si prostihulum, et
utrumque per ipsa pudenda
t^ans-
fodcrit. . Et pro hoc.
ia.uit, dixit Doa,inus
ad Moysen :
. Fmees hlius Eleazar fiiii
•

Aaron sacerdotis sedavit

iracun-
. cl.am meaml „ Ha,c «dificaverinl
priorem populum tibi '
•

autem qui
corporahs ablatus
a Christo redemptus
cst. et
es. et cui de ZL. gLd
datus est gladius spiritas.
arripe
hunc giad.um ; et si vides Jsrachticum scnsum
cum Madia-
ml.c.s scoHanlem meretricihus,
cum diabolicis se id cst.
cog,tat,on,bus volutantem.
nolo parcas. nolo
dissimule^
•ed stat,m percute,
sta.im perime. Ipsam quoque
vulvam.

.ecc nd. fom,tem deseca, ne ultra

concipiat. „e ullrl .e-
>eret, et maledicta pcccatorum
soboles Israelitica cas°ra
ontaimnet. Hoc e„im si
facias, continuo
sedabis i.::u„
.a.n Domm.
pra=vcnisti enim judicii
:
diem, qux dies ine
.ctur et furons,- et
cxtcrminato a te fomitc
peecati, qui
nc vulva Mad.a„,lidis
muiieris appellatur, securus
vJnl
1 ,,»l,c,. d,em. Et ideo surgeutes
oremus, ut inveniamus
.ratum semper .stum gladium
spiritus, per quem
exte.-
.ne..tur et semina ipsa
et conceptacula
peccatorum, ac
op.l.us fiat nobis Deus
per verum Fi„ees ipsum
Domi-
* IN- 5. p. 55j .

Nuin. XXV, lo, 11.

di
484 ORIGENIS

num nostrum Jesum Chrislum, cui est gioria et imperium

ifl saecula saeculorum. Amen.

HOMTLIA XXI*.
De eo fjiuod secundo populus numeratus est.

Numeri sunt* quos legimus : et priore quidem lectione

tempore exclusi sumus, ne aliquid etiam de secunda dinu-
meratione diceremus; sed conveniens est omissa vel ex-
clusa nunc reddere. Jgitur per praeceptum Domini primo
numeratus est populus, sed quoniam illi qui primo fuerant
asciti ceciderunt propter perseverantiam delictorum, se-
cundus nunc populus, qui in lapsorum locum rediviva gc-
neratione successit, vocatur ad numerum; et quod de illis

prioribus dictum non fuerat, de iis dicltur. Poslea enim1

quam per tribus et plebes, domosque ac familias collectusj
est numerus, dicitDominus ad Moysen « lis distribuetu :

» terra in sortem, ex numero nominum. Pluribus plura da-]

\
» buntur insortem,etexiguisexiguamdabishaereditatem*. »;
>
j

Si de prioribus dictum fuisset, quia iis distribuetur lerra id

sortem, falsum utique fuisset quia ceciderunt illi in deserto

propter delicta sua. Quod ergo primis non est dictum, pos-
Iremis dicitur, quibus et cuncta quae promittuntur impletaj;
sunt. Haec autem nolo pules solius historia? textu concludi. i

Mysteria sunt quae per Legis imaginem conscribuntur. Re-i

probatur enim prlor populus, qui est in circumcisione; el^

introducitur secundus, qui congregatur ex gentibus ; et \^i\\

est qui haeredltatem consequitur paternam. Et a quo conse

* Tom. II, p. 552 et seqq. — 2 ]>f j^ ^. p. 352, 353. ^l
'

^ Num. XXVI, 53, 54. jfll

'

I
 IN NiMEROS HOMILIA XXI. 4^^
quitur ? Non ab Moyse, sed ah Jesu. Nara Moyses etiamsi dafc

aliquihus hc-ereditatem, noii dat inlra Jordanem, nectransit

omnino Jordanem ,sed extra Jordanem dat terram non fliien- ,

tem lacte et melle, sed pecorihus aptam, et muta animalia

atque irrationales pecudes melius quam rationales homines
nutrienlem. Jcsus vero meus secundo populo terram quam
dat, terra est lacte et melle fluens ; imo favus mcllis est prae

omni terra. Et Moyses haereditatem non dat in clero, nec

sorle distribuit, nec polest per plebes et domos ac familias,

et nomina et merita singulorum divina sorte pensare : hoc

solus facit Jesus, cuiomne judicium Pater tradidit* ipse :

scit quomodo populum suum non solum per tribus et fami-

lias et domos, verum et per nomina unumquemque digna et

compelenti mansione dispensct. Sunt tamen aliqui in islis

qui condilione sorlis supereminent, et omnino nec addun-

tur ad sortem. Omnes Levitae, id est, omnes qui intenle
et indesinenler permanent in ministerio Dei, et pervigiles

in servitio cjus excubias gerunt, sortem inter caeleros non

accipiunt : sed nec omnino in terraest sors eorum, sed ipse

Dominus sors eis et haereditas esse memoratur. Perhosilli

mihi videnlur indicari qui nullis corporeae naturae obsta-
culis hebetati, sed oranium visibilium gloriam supergressi,
in sola sibi sapientia Dei ct verbo ejus vivendi usum exer-
citiumque posuerunt, qui corporeura nihil requirunt, nihil
rationis alienum. Concupierunt enim sapientiam, coiicu-
pierunt secretorum Dci agnitionera : et ubi est cor eorum,
ibi est ct thesaurus eorura^ Isti ergo hcEreditalem non ha-
bent in terris, scd supergrediuntur sumraa coeli Histigia, ct

ibi semperin Doniioo, seraper in verbo ejus, scmper in sa-

pientia, et in voluptate scientiae ejus deliciabuntur. Hic eis

cibus, hoc crit poculum; istae divitiic, hoc erit regnum. Ta-
les ergo erunt, et in iis erunt, illi quibus haereditas ipso
* Joan. V, 22. — ^ Mallh. vi, 21.
486 ORIGEMS

Dominus erit. Qui autem inferiorss suiit, nec in istum pro-

fecUium verticcm pervenerunt, haereditatem terrac acci-

pient, licet sublimioris alicujus et potentioris. Terra enim

viventium repromittitur, quae utique idcirco terra viven-
tium dicitur, quod nesciat mortem. Et isti quidem magni,
et isti beati : sed beatiores illi qui jam non per speculum
et in aenigmale, neque in substantiis corporab*bus, sed fa-

cie ad faciera Deum videbunt, sapientiae illuminatione ra-

diati, et verae divinitatis capaces per puritatem cordis ef-

fecti ; portionemque suam non in creatura, sed in crea-

lore habentes, qui est super omnia Deus benedictus in
saecula.

Ait ergo : « Ex numero nominum pluribus plura da-

» buntur in sortem, et exiguis exiguam dabis haereditatem
» unicuique sicut recensitus est dabitur haereditas ejus\»
Historia hoc est quod docet, ut si qua tribus numerosior
habetur in populis, majora terrae spatia sortiatur; si qua
autem minore hominum numero censetur, breviore pos-
sessione contenta sit. Sed quoniam terrae hujus divisionem,
haereditatemque terrenam, speciem dicimus tenere et ima-
ginem futurorum bonorum, ac formam coeleslis illius, quae

a fidelibus et sanctis speratur, haereditalis ostendere : re-

quiro in illa haereditate quae speranda est, qui sint plures,

et qui sint pauci, et invenio ibi beatiores paucos haberi
quam plures. Nam qui per viam lalam et spatiosam, quae
ducit ad perditionem, egerint iler, multi dicuntur^: qui
vero per arctam et angustam viam perrexerint, quae ducit
ad vitam, pauci appellantur ^. Et iterum in aliis dicitur :

« Quam pauci sunt qui salvantur^ ! » Et iterum in aliis :

« Ubi multiplicatur iniquitas, refrigescet charitas multo-

). rum\» non paucorum. Sed et in arca quae a Noe con-
* Num. XXVI, 53, 54. — ^ Malth. vn, i5, i/j. — ^ Luc. xiii, 20. — ' MattK*
\xir, 12.
 IIV NUMEROS HOMILIA. XXI. 4^7
slructa est, ubi mensuroe coelltus dantur, in inferioribus

trecentoruin cubitorum ponitur longitudo, et quinquaginta

cubitoruin latitutlo *. Ubi vero tcxtus ejus ad altiora consur-
git, in angustum cogitur, el paucorum cubitorum conclu-
sione colllgitur, ita ut summitas ejus in unius cubitl spaliuni

consumnietur : proptereaque in inferiorlbus quidein, ubi

lala ct spatlosa liabebantur loca , vel bestiae vel pecudes
erant collocatae ; iii superioribus vero aves ; in sumuiis au-
leni, quae angustiora et altiora erant, ibl homo rationalis

collocatur. Jpse vero vertex in unum cubltum colligltur.

Omnia eniin ad monadem redlgunlur. Quae tamenTrinltatis

sacramenlum numero trecenlorum cubitorum designat,
in

et huic sacramento proximus ponitur homo, utpote ratio-

nalis et Dei capax. Sed unde quae sit dlfferentla inter pau-

cos et multos, colligamus indicia ? Pone omnem humani

generis numerum, ex universis gentlbus ellge fideles; sine
dubio pauciores erunt quam sunt universi. Tunc delnde ex
fidelium numero elige meliores; certum est quod multo
inferlor numerus remanebit. Et iterum ex ipsls quos ele-
geris clige rursum perfectiores, pauciorcs profecto repe-
ries. Et quanto amplius ellgcndo processeris, tanto magis
exiguos et pauciores invenies, usquequo ullimo venias ad
unum ahquem qui confidenter dicat, qula « ampllus quam
» omnes illi laboravi 'K » Hi ergo qui hoc modo plures sunt,
plus terra} et plus corporeae haeredilatis accipiunt : pauci
aulem exiguum aliquid de terra consequuntur, qui plus in
Doinino habent : alii autem nihil omnino terrenae haeredi-
latis accipiunt, si qui digni fuerint sacerdotes esse et mi-
nistri Dei; horum enim ex integro ipse Dominus haeredltas
erit. Et quis ita beatus est, ut vel inter paucos exiguum
terrae accipiat, vel inter electos sacerdotes et minlstros so-

lum Deum capere haereditatis sortc mcreatur?

'
(fOII. V(. 2 , (](1,. ^y^ ,p_
488 ORIGENIS

« Per sortem*, inquit, erlt ha^reditatis dislributio ^.

Hoc quidem praecipltur, sed cum venio ad Scripturas, video

ipsum Moysen, cul ista mandantur, sorte nou uti in divi-

sione haereditatis Ruben, et Gad, et dimidiae tribus Manassc.

Sed et Jesus Nave exlra sortem dat haereditatem tribui
Juda, el Caleb, et extra sortcm dat et tribui EfTrem, et di-
midiae Iribui Manasse : in caeteris sors mittitur, et prlma
sors Benjamin procedit, et Inde jam tribuum reliquarum.
Unde puto quod et In illa regnl coelorum beata haeredltate
erunt aUquI qul non veniant ad sortem, neque cum caete-

ris, quamvls slnt sancti, numerabuntur : sed erlt egregia

quaedam et eximia eorum haereditas sicut fuit Caleb ex
tribu Juda,etJesu Ipsius liHI Nave. Sicut enim, verbl causa,
cum post praeHum victoribus provinclae partluntur spoha,
egregii quique et eximil bellalores non cum caeterls militi-

bus in dlvisione spohorum ducuntur ad sortem, sed optlma

quaeque et praeclpua els virtutum merito decernuntur, cae-

teri vero utuntur sorle solo jure vlctoriae^ : Ita mihl videtur
et Dominus meus Jesus Chrlstus facturus ; quosdam enim
quos scit abundantlus quam caeteros laborasse, et quorum
gesta magnifica subhmesque virtutes Ipse cognoscit, ilhs

praecipuos quosque et exlmios, atque (ut ita audeam dicere)

slmlles sibl honores decernit et glorias. Annon tibl videtur

simlle ahquld suae beatitudinis clarisslmis suis conferre dis-
cipulis, cum dicit « Pater, volo ut
: ubl ego sum et Isti slnt

» mecum^?» et cum iterum dicit, qula « Sedebltls et vos

» super duodecim ihronos, judlcantes duodecim tribus Is-

» rael^?» et iterum : « Slcut tu in me, Pater, et ego in te

» ita et Isti in nobis unum sint ^ ?» Haec omnia non sorte de-

cernuntur, sed electionis praerogativa donantur ab eo qai

* N. 5. p. 553.
2 Num. XXVI, 55. — 5 Jos. xiv. — * Joan. xvii, 24. — * Matlh. xix, 2SI
— ^ Joan, XVII, 21.
 IN NUMEROS IIOMILIA XXI. 4^9
corda et mentes hominuin videt solus, qui nos quoque
etiamsi non inter eximios et electos, atque illos qui supra

sorlem sunt, in sortem lamen sanctorum dignetur addu-

cere : cui est gloria et im^icrium in saecula saeculorum.

Amen.

HOMILIA XXII*.
De filiahus Salphaat, et de successione Mojrsi'^.

Quinque^ flliae fuerunt, quarum etiam nomlna In Scrip-

tura comprehensa sunt, de Salphaat quodam Israehta pro-
genltae, qui mortuus est in deserto, nulla vlrlH sohole dere-

licta. IstaeergofillxSalphaat interpellant Moysen,et sortem

paternae haeredltatls exposcunt dicentcs, ne deleatur nomen
patrls earum de medlo plebls suae, quia non est ei vir fdius

nalus. Refertprohoc Moyses consultatlonem ad Deum. Om-

nipotentls autem Dei clementla non spernit nec desplclt

consultalioncm quae ofTertur a puellis, et non sohim re-

sponsa dare dlgnalur, sed intanlum probat et amplectitur
verba earum, ut ex ipsis aeterna hominlbus jura constltuat
et saeculis omnibus obserVanda. Ait enlm : « Loquens erat
» Dominus ad Moysen : Recte locutcK sunt filiae Salphaat.
» Dabls eis possessionem in medio fratrum patrls sui, et

» dabis sorleni patris ipsarum ipsis; et lilils Israel loqueris

» dicens : Ilomo si mortuus fuerit, et fillus non fuerlt ei,

» dabitis haereditatem ejus fillaj ejus. Quod si non fuerit ei

» fiHa, dabitis ha^redltatem fratri ejus. Quod si non fuerlnt

* Tom. II, p. 554 et seqq.

'^
Wuin. XXVII.
^N. I.
490 OniGENIS

» ei fralres, dabitis haereditalem fratri patris ejus. Quodsi

» 11011 fuerint ei fratres patris ejus, dabitis haereditatem do-
» mestico qui fuerit propinquior illi ex tribu sua, et capiet
» haereditatem ejus. Et erit hoc fdiis Israel justificatio judi-

» cii, sicut constituit Dominus Moysi \ » Uxc secundum his-

toriam quid vigoris habeant, omnibus palam est qui sciunt

leges istas non solum apud fllios Israel custodiri, sed apud
omnes homines, qui tamen legibus vivunt. Unde apparet
quod hbertas fdiarum Salphaat non solum ipsis haeredita-
tem contulerit, sed et perpetua vivcndi jura saeculo dederit.
Vides quanta sit etiam hlstoriae ipsius utihtas in lege Dei.
Quis potest leges istas ahquando dissolvere, quibus uni-

versus utitur mundus ?

Post haec^ historia refertur, et narratione mirabihs, et in-

tellectu magnifica. Ponitur enim quomodo Deus dixerlt ad

Moysen ut ascenderet in montem, et inde cum prospexis-
set, et intuitus fuisset omnem terram repromissionis, ibi

dcfungeretur. Sed ille qui popuh curam magis quam sui

gereret, orat ad Deum ut provideat hominem qui regat po-

pulum Israel : « Ne fiat, inquitj synagoga haec sicut oves
» quibus non est pastor^ » Vide ergo primo omnium quo-
modo qui perfectus et beatus est, non in valle, nec in ali-

qua terrac planitie, aut in colle aliquo, sed in monte, id est,

in alto et in arduo defungitur loco. Vitae namque ejus con-

summatio et perfeclio habebatur in excelso. Sed et oculis

suis contueri jubetur omnem terram repromissionis, et di- -

ligenter ex eminenti statione cuncla perspicere. Oporlebat I

*
enim summam perfectionis consecuturo nihil incognituni
remanere, sed cunctorum quae videnturet audiunturhabere
notitiam, ob hoc, credo, ut omnium quae in carne positus

* Nurn. XXVII, j, 8,9, 10, u.

2 N. 3, 4. p. 555, 356.
•"
Num. xxviT, 17.
 IN NUMEKOS IIOMILIA XXil. /|g l

corporali cocpit aspcclu, in spiritu elTcclus, et nuda mcrite

ad auditoria et discipulatum sapicnliae propcrans, velocitcr
corum rationcs asscquatur ct causas. Nam quid vidcbitur
utilitatis ut decessuro de saeculo, ct flncm vitae hujus pro-
tinus accepturo ostcndcrentur tcrrae ct loca quorum nec
laborem perpcssurus essct, ncc gratiam susceplurus? Per-
terret me sane scrmo qui sequitur, et ad dicendum reddit
timidum ac trcpidum, quo de magno illo Moyse famulo et

amico Dei, cui facie ad faciem locutus est Deus, per quem
signa ct virtutcs mirificai pcrpclratac sunt, tam gravia, tam
pcriculosa rcfcruntur. Quid cnim ci dicit Deus?« Et appo-
» ncris, inquit, ad populum tuum ct tu, sicut appositus est
» Aaron fratcr tuus in montc Or *. » Et quasi causam mor-
tis exponit dicens : «Propter quod transgressi estis verbum
» incum in deserto Sin, cum rcstitit synagoga nc me sancti-

» ficaret. Non me sanctificaslis in aqua coram eis. » Ergone

in culpa est ctiam Moyses ? Etiam ipsc transgressionis cri-

mcn incurrit, cliam ipsc factus cst sub peccato. Idcirco,

credo, cum confidontia diccbat Apostolus, quia « rcgnavit

» niors ab Adam usquc ad Moysen Acccssit enim adMoy- ^. j>

scn, et ncc ipsi pcpcrcit. Et ideo, opinor, diccbat, quia « pec-

» catum introivit in huncmundum, et per peccatum mors,
» in quo omncs pcccavcrunt^ » Et iterum : « Conclusit Deus
» omncs sub peccato, ut omnibus miscreatur *. » Sed gratias

Domino Jesu Ghristo, qui nos libcravit de corporc mortis

hujus, ut ubi abundavit peccatum, supcrabundarct gratia.
Nam Moyscs quomodo aliqucni liberare potuissct a pccca-

tis, cum etiani ipsi dicatur: Quia transgressi estis verbum

iraeum in deserto Sin, et non me sanclificastis in aqaa to-
ram filiis Isracl? ut inanifcsluin sit omnibus quod ille dc-
lieat solus rcquir;, qui solus peccaluui non fecit, ncc inven-
us est dolus in ore cjus.
* Num. xwii, i3, 14.
— "" Uoni. v, \f\. — •"
Ib. 12. — ''
Jd. \\^7m.. — •''
Id. v, 20.
 0R1G£NIS
I
492
Sed inlerim videamus Moysis magnificcntiam. Recessurus
de saeculo, orat Deum ut provideat ducem popula, Quid
agls, o Moyses ? Numquid fdii tibi non sunt, Gersum et Elie-
zer? Aut si aliquid de ipsis dubitas, non sunt filii fratris

magni et egregii viri ? Quombdo non oras Deiim pro ipsis,

ut eos constituat populo duces ? Sed discant Ecclesiarum
principes, successores sibi non eos qui consanguinitate ge-
neris juncti sunt, nec qui carnis propinquitate sociantur,

testamento signare, neque haereditarium tradere Ecclesiaj

principatum, sed referre ad judicium Dei, et non eligere
iilum quem humanus commendat afTectus, sed Dei judicio

totum de successoris electione permittere. Numquid non

polerat Moyses eligere principem populo, et vero judicio
eligere, et recta justaque sentenlia, ad quem dixerat Deus:
« Elige presbyteros populo quos tu ipse scis presbyteros
» esse^ wet elegit tales in quibus continuo Dei spiritus re-

quiesceret, et prophetarent omnes? Quis ergo ita potuit eli-

gere principem populi, ut Moyses poterat? Sed hoc non

facit, non eligit, non audet. Cur non audet ? Ne posteris

praesumptionis relinquat exemplum. Sed ausculta quid di-

cit : « Provideat, inquit, Dominus Deus spirituum et omnis
» carnis, hominem super synagogam hanc, qui egrediatur
» ante faciem eorum et qui ingrediatur, et qui producat Jl

» eos et qui reducat^ » Si ergo tantus ille ac talis Moyses

non permittit judicio suo de eligendo principe populi, de Ji

constituendo successore, quis erit qui audeat, vel ex plebe

quae saipe clamoribus ad gratiam, aut pretio fortassis exci-
tata moveri solet; vel ex ipsis etiam sacerdotibus quis erit

qui se idoneum ad hoc judicet, nisi si cui oranli et peteuli

a Domino reveletur ? Sicut et Deus dicit ad Moysen « As- :

» sume ad temelipsum Jesum fdiuni Nave, hominem qui

» habet spiritum Dei in semetipso et impones manus tuas :

* Num, XI, i6. — 2 ifj^ xxvn, 16, 17.

 IN NUMEROS IIOMILIA XXH. 4()5

» super eum, et statues cuiii corani Eleazaro sacerdole, et

» praecepta dato ei in conspectu tollus synagogoe, et praecipc
» de ipso coram eis; et dabis claritatem tuain super illum,
» ut audiant illum filii Israel*. » Audis evidentcr ordinatio-
nem principls popull lam manlfeste descriplam, ut pene ex-
positione non egeat. Nulla hic populi acciamatio, nulla con-
sanguinltatis ratio, nulla propinqultatls hablta contemplatlo
est. Propinquis agrorum et praediorum rellnquatur ha^redi-
tas ; gubernatlo populi illi tradatur quem Deus elcgerit

homlni sclllcet tali, qui habet (slcut scrlptum audislls) in

semetlpso splrltum Dei, et prsecepta Dei In conspectu ejus
sunt, ct qul Moysi valde notus et iamlliaris sit, id est, in
quo slt clarltas legls et scientia, ut posslnt eum audlre filli

Israel. Verum quonlam mysterlis cuncta referta sunt, non

possumus quae prellosiora sunt omittere, etlnmsi haec quse
secundum litteram mandantur, necessarla vldeantur et uti-
lla. Conslderemus ergo quae slt Moysis mors, fmis sine du-
bio Legls, sed legls iliius quae secundum lltteram dlcltur.

Quisautem cjus finis est? sacrificiorum sclllcet interruptlo,

et caeterorum quae simili obscrvantia mandantur In Lege.
Haec ergo ubi finem acclplunt, Jesus susclplt principatum :

« Finis enlm Legls Chrlstus ad justlliam omni credcnli^. »

Et slcut dc prloribus dlctum est, qula « omnes in Moyse bap-

» tlzati sunt in nubc, ct in mari' : » ita et de Jesu dlcitur,
quia omnes in Jesu baptlzatl sunt in Spirllu sancto ct aqua.
Jesusnamquc est, qui transit aquas Jordanls, et in ipsis
quodammodo jam tum populum baptizat et Ipse est qui :

terram haereditatls, terram Sanctam partltur unlversis, non

priori populo, sed sccundo. Prior enlm populus propter
praevarlcationem suam cccidlt in descrto. De Jcsu autem
temporibus dlcitur, qula « terra quievlt a bellls '^
: »quod
Moysi tcmpore dici non potult. Sed de Jesu hoc dlcltur

* Num. xxvii, i3, 19, 20. — 2 Rom. x, 4. — ^ 1 ^or. x, 2. — ^ Jos. xi, 20.
4^4 ORIGENIS

meo Domino, non illo Nave. Atque utinam

mea terra cesset
a bcllis. Et cessare possel si ego Jesu principi meo fideliter

militarem. Si enim paream meo Domino Jesu, nunquam

caro mea insurget adversus spiritum meum, nec impugna-
bitur terra mea ab adversariis gentibus, diversis scilicet
concupiscentiis stimulata. Oremus ergo ut Jesus regnet su-
per nos, et cesset terra nostra a bellis, cesset ab impugna-
tionibus carnalium desideriorum : et cum ista cessaverint,
tunc unusquisque requiescet sub vite sua, et sub ficu sua,
et sub oliva sua *. Sub velamento enim Patris, et Filii, et
Spiritus sancti requiescet anima quae pacem in se recupe-

raverit carnis ac spiritus. Ipsi aeterno Deo gloria in ssecula

saeculorum. Amen.

HOMILIA XXIIP.
De eo quod scriptum est : Munera mea, data niea^, et de dwersilalc
festii^italum.

I. Si observatio sacrificiorum, et instituta legalia quae in

typo data sunt populo Israel, usque ad prassens tempus stare

potuissent, exclusissent sine dubio Evangelii fidem per quam
ex adventu Domini nostri Jesu Christi gentes convertuntur
ad Deum. Erat enim in illis quae tunc observabantur mag-
nifica quaedam et totius reverentiae plena religio, quae ex
ipso etiam primo aspectu obstupefaceret intuentes. Quis
enim, videns illud quod appellabatur sanctuarium sive sa-
crarium, et intuens altare, astantes etiam sacerdotes sacri-
ficia consummantes, omnemque ordinem quo cuncta illa

* 5 Reg. IV, a5.

2 Tom. II, p. 356 et seqq.
^ Num. xxvm.
 IN NUMEROS lIOiVflLIA XXIIl. ^9'^

gerebanlur aspiciens, non putarel plcnissimuin hunc esse

ritum, quo Deus creator omnium ab humano genere coH
deberet? Sed gratias adventui Chrisli, qui animas nostras
avellens ab hoc intuitu, ad consideralionem coeleslium et

contemplationem rerum spiritualium contulit, et destruxit

quidem illa quae magna videbanlur in terris, cultumque Dei

a visibihbus ad invisibiha transtuHt, et a temporahbus ad
aeterna. Sed revera ipse Dominus Jesus Christus et aures
requirit qua3 hnec audiant et oculos qui haec videant. Unde
et nos nunc legem datam per Moysen habentes in manibus,
et volentes eam ostendere legem esse spiritualem, aures a
vobis et oculos talcs requirimus, qui non ad illa quae sunt
Idestructa respiciant, sed qui ibi haec requirant ubi Chri-
stus est in dextra Dei sedens, et quae sursum sunt sapiant,
non quac sunt supra terras*. Sufhciat ergo ista pra^fationis

oco pro iis quae dicenda sunt, a nobis essc praemissa.

II. Nunc autem ad ea jam quae scripta sunt veniamus :

Et locutus est, inquity Dominus ad Moyscn dicens Prac- :

cipe fdiis Israel, et dices ad eos Munera mea, data mea,

:

hostias meas in odorem suavitatis observate, ut ofFeratis

mihi in diebus festis meis; et dices ad eos : Ha3 sunt hos-

tiae meae, quas ofTeratis Domino^ » Nemo suum aliquid
[)ffert Deo, sed quod ofTert Domini est; et non tam sua quis
Dffert Deo, quam ipsi quac sua sunt reddit. Propterea ergo
volens Dominus sacrificiorum et munerum offerendorum
ibi ab hominibus le£;es scriberc, primo omnium ipsorum
[|U3e offerenda erant aperit rationem, et dicit : « ^lunera
mea, data mea, sacrificia mea in odorem suavitatis obser-
vate, ut offeratis mihi in diebus festis meis. » Haec, inquit,
unera de quibus vobis praecepturus sum ut offeratis mihi
in diebus festis meis, data mea sunt, hoc me vobis
est, a

lanlur : a me enim cuncta quae habet humanum percipit

* (]oloss. 111, 1 , 2. — '^
iSum. XXVIII, i, 2, 5.
 /|()G ORIGEMS

genus. Ne quis ergo in offerendis muneribus beneficii se

aliquid conferre crederet Deo, et per hoc impius in eo ipso
quo Deum colere videbatur existeret (quid enim tam im-
pium quam si putet homo yelut indigenti ahquid se prac-
stare Deo?) necessario, ut diximus, prius edocet hominem,
quo sciat se quidquid obtuht Deo, reddere id ei potius quam
offerre. Sed et illud videamus quomodo ait : « Quae offera-
» tis mihi in diebus festis meis. wHabet ergo Deus dies fes-
tos suos? Habet. Est enim ei magna festivitas humana salus.

Ego puto quod per singulos quosque credentium, per sin-

gulos qui convertuntur ad Deum, qui proficiunt in fide, fes-

titivas oritur Domini. Quomodo putas iaetificat eum, cum is
qui fuerat impudicus flt castus, et qui fuerat injustus jus-

titiam colit, et qui fuerat impius efficitur pius? Istae omnes

singulorum quorumque conversiones, festivitates generant
Deo. Nec dubium autem quin et Dominus noster Jesus
Christus, qui pro salute noslra etiam sanguinem suum fu-
dit, agat festivitatem maximam, cum operae pretium videt
esse quod se humiliavit, el formam servi suscipiens factus

est obediens usque ad mortem. Agit festa pariter et Spiritus

sanctus, ubi plura sibi videt in iis qui convertuntur ad Deum

templa praeparata. Nam de Angelis quid dicam, ad quorum
festivitatem loetantium dicuntur accedere omnes qui con-
vertuntur ad Dominum? Aut non est illis magna feslivitas,

cum laetantur « in ccelo super uno peccatore poenitentiam

» agente, magis qiiam super nonaginta novem justis, qui.
» non indigent poenilentia *
?» Agunt ergo etiam Angeli diem
festum, la)tantes super iis qui refugientes consortia daemo-.';
num, per exercitia virtutum Angelicis se festinant sociarOi

consortiis. Mirum fortasse sit, quod dicere volo : causasi

(utvidetur) festivitatis et laetitiaenos Deo et Angelisdamus;.

nos occasionem laetitiae et exultationis in terris positi ccelo
1 Luc. XV, 7.

I
•

f
 Ii\ KUMEROS IIOMILIA XXHI. /,()-

prncbemus, duni super lerras ambulanles, conversationcni

liabcinus in coebs, et per hoc sine dubio diem festum cce-
lestibus virtutibus generamus. Sed sicut boni aclus noslri,
et virtutum profcctus, Ifleiitiam festivitalemque Deo et An-
gelis gignunt : ila vereor ne maia conversatio noslra non
solum terris, sed et coelo lamentationes inducat el luctus,
et fortassis etiara ipsi Deo luctum incutiant humana pec-
cata. Aut non lugentis est illa vox cum dicitur : « Poenitet
» me, quia feci hominem super terram*? » sed et illa Do-
inini et Salvatoris nostri in Evangelio, ubi dicit : « Jerusa-
» lem, Jerusalem, quae lapidns Irophctas, et occidis eos
» missos ad te, quolies volui congregare filios tuos, quem-
» admodum gallina congregat pullos suos sub alis suis, et
» noluisti^ ? »Et nc putes quia de antiquis tanlummodo dic-
tum est quod lapidaverint Prophetas : et ego hodie si PrO'
phela) verba non audiam, si monila ejus spernam, lapido
'Prophetam, et quantum in me est, occido, cujus scilicet
yerba non audio, tanquam mortui. Sed et illa humanum
|i;enus lamenlantis Dci vox est qua dicitur per Prophe-
tam : « Heu mc, quoniam factus sum sicut qui congregat

» stipulam in messc, et sicut racemus in vindemia, quia non

» est spica neque botrus ad edenda primogenita. Hei mihi
j» anima, quoniam periit revertens a terra, et qui corrigat
» in hominibus non est*. » Domini sunt istnc voces, genus
humanum lugentis. Ipsc cnim venit ad colligendam mes-
sem, et invenit stipulam pro messe; et venit ad colligendam
nvindemiam, sed invenit racemos paucos pro vindemia, Apo-
stolos scilicet : quos « nisi Dominus Sabaoth rcliquisset no-

» bissemen), »et granum frumenti nisi cecidisset in terram

nt fructum plurimum faceret, « sicut Sodoma facti essemus
hf et sicut Gomorra similcs fuisscmus. » Angclis quoque Dei
l(sicut supra diximus) iit gaudium in coelo super uno pee-
* Gen. VI, 6.-2 Matlh. xxin, ?>-. — ^ Mich. vit, i , -^. — * Isai. i, gi.

IX. d2
4<)^^ ORlr,E]\(S

c.ntore poenitentiam agente. Gertum est qr.od ubi pro Lonis

gaudia aguniur, ibi pro contrariis lamentetur : si ergo gau-
denl pro converso, necesse est ut iugeant pro peccante.
Proplerea ergo quod grande « peccatum peccavit Jerusa-
» lem*, secundum quod scriptum est in Lamentatione« in
»

» commotione facta est, » et perierunt omnes festivitates

ejus, et dies solemnes ejus, quoniam in loco sancto, et in

diefestivitatis Dominum meum JesumChristum occiderunt.

Et propterea dicit ad eos : «.Neomenias vestras et sabbata

» et dies festos vestros odit anima mea ^. »Hic quidem, ubi

de muneribus mandatur, ubi adhuc nulla peccata sunt, dies
festos meos dicit; ubi aulem peccatum est, non meos, sedj

veslros dies festos dicit Dominus. Hoec autem omnia in qui-

bus vel lugere, vel gaudere, vel odisse, vel laetari dicituri

Deus, tropico et humano more accipienda sunt ab Scrip-

tura dici. Aliena porro est divina natura ab omni passionis,

et permutationis affectu, in illo semper beatitudinis apice.

immobiHs et inconcussa perdurans.

ni. Quia ergo festorum leges habemus in manibus, el

inde nunc sermo est, requiramus dihgentius qui sit ordo''

festivitatum, ut ex ipsis ordinibus et sacrificiorum ritu col-

ligere possimus quahter unusquisque ex suis actibus et

conversationibus sanctis Deo festivitatem possit parare.

Prima ergo est festivitas Dei, quae appellatur indesinens,

de iis enim mandatur quaj indesinenter et sine ulla pror-

sus interruptione matutinis et vespertinis sacriflciis ofFe-
rantur. Mandans igitur festivitatum ritus, non primo slaiim

venit ad festivitatem Paschae, neque ad Azymorum, neque

ad scenopegiae, ahasque de quibus praecipitur, sed hanc
primam posuit, in qua sacrificium indesinens mandat of-
ferri quo sciHcet agnoscat ille qui vult esse perfectus et
:

sanctus, quia non aHquando quidem agenda est Deo, aH-

'
1 Thien. viit. — 2 isa). ,^ i|_
 IN ^UMKr.OS lIOAIJLI\ XXI Jl. /jQC)

quando vcro iion agenda festivitas, ssd semper et indesi-

nenter justus agere debet diem festum. Sacrificium nam-
que quod indcsinenter, ct in matulinis ct in vcspertinis,

mandatur olTerrij hoc indicatur, ut in Lcge ac Prophetis,

quoc matutinum tcmpus ostcndunt, ct in Evangelica doc-
trina, id est enim vespertinum, qutc vespera mundi Salva-
toris ostendit adventum, indesinenli inlentione persistat.

Has ergo feslivitates Dominus dicit : « Et ohservabitis dics

» festos meos. » Dies crgo feslus est Domini, si et sacrifi-

cium indesinens offeramus, si sinc intermissione orcmus,

ita ut ascendat oratio nostra sicut incensum in conspectu
ejus mane, el elevatio manuum noslrarum fiat ei sacrificium
vesperlinum *. Est igitur prima solemnitas sacriflcii indesi-

nenlis, quoe a cultoribus Evangelii eo modo quo supra

exposuimus, debct expleri. Sed quoniam ( sicul propheti-

cus sermo perdocuit) dies festi peccatorum convertunlur

in luctum ct cantica eorum in planctum, certuni est quja

qui peccat, ct agit diem peccali, agere non potcst diem

festum : et ideo illis diebus quibus peccat, ofTerre non
potest indesinens sacrificium Deo. Sed ille ofTerrc potest,
qui indi^sincnter cuslodit juslitiam, et conservat semetipsum
a peccalo. Qua die aulcm inlcrruperit, et peccaverit, cer-
lum est quod in illa die non ofTert sacrificium indesinens

Deo. Vereor aliquid dicere quod ex sermonibus Apostolicis

intelligi datur, ne forte videar aliquos contrislare. Nam j?i

oratio jusli sicut incensum olTertur in conspectu Domini,

et elevatio manuumejus sacrificium est vespertinum, dicit
autem Apostolus iis qui in conjugiis sunt : « Nolile frau-
» dare inviccm, nisi forle ex consensu ad tcmpus, ut va-
» cetis orationi, et ilerum in idipsum sitis ^
; » cerlum cst

quia inipeditur sacrificium indesinens iis qui conjugalibus

jnecessitatibus serviunt. Unde videtur mihi quod illius ost

* Ps;>Ii)i. rxi I, ).. — - 1 Cor. vii, ).

5oO ORIGEMS

soliiis oirerre sacrincium Indesinens, qui •ndesinenll et pcr-

petuae se devoverit castilati. Sed sunt et alii dies festi iis

qui forte non possunt indesinenter immolare sacrificia cas-

titatis.

IV. Secundaergo festivilaspost indesinentis sacrificii fes-

livitatein ponitur sabbati, et oporlet sanctorum qaemque

et juslum agere etiam sabbati feslivitatem. Quse est autem
festivitas sabbati, nisi illa de qua Apostolus dicit : « Relin-
» quetur ergo sabbatismusS » boc est, sabbati observatio,

populo Dei ? Relinquentes ergo Judaicas sabbati observa-

tiones, qualis debeat esse Christiauo sabbati observatio
videamus. Die sabbati nihil ex omnibus mundi actibus
oportet operari. Si ergo desinas ab omnibus saecularibus
operibus, et nihil mundanum geras, sed spiritualibus ope-
ribus vaces, ad ecclesiam convenias, leclionibus divinis et
traclatibus aurem proebeas, et de ccelestibus cogites, dc

futura spe soUicitudinem geras, venturum judicium pra)

ocuhs habeas, non resplcias ad prsesentia et visibilia, sed '

ad invisiblHa et fulura : haec est observalio sabbatl Chris-

liani. Sed haec et Judael observare deberent. Denique eliam

apud ipsos si faber, si structor, et sl quls hujusmodl opifi
cum fuerit, otlatur in die sabbali. Lector autecn legis di

vinae, vel doctor, non desinit ab opere suo, et tamen sab-

batum non contaminat : slcenlm et Domiuus meus dicll ad
eos : « Aut non leglstis, quia et sacerdoles in templo sab-
» batum violant, et sine crimine sunt^?» Qui ergo cessat
ab operibus ssccull, et spirituahbus vacat : iste est qui sn*

crlficium sabbati et diem festum aglt sabbatorum. Neque

onera portat in via. Onus enim est omne peccatum, quem- ''

admodum dicit et Propheta : « Sicut onus grave gravatJE "

» sunt super me \ » Neque ignem accendit : illum scilicel ^"i

ignem de quo dicitur : « Ite in lumine ignls vestrl, et in ''"^

* Hebr. iv, f). — ^ Joan. vii, 22. — 5 [>sa|. xxxviii, 5.

 IN IVUMEUOS IIOMILIA XXIII. 5o l

» flamma quam accendistis*. » In sabbalo unusquisque se-

det loco suo, et non procedit ex eo. Quis ergo est locus spi-

ritualis animae? Juslilia est locus ejus; ct veritas, sapientia,

hanctificalio, et omnia quae Chrislus est, locus animae est.

Ex quo loco eam non oporlet exire, yil vera sabbata custo-
diat, et diem festum in sacrificiis exigat sabbalorum : sicut

etDominus dicebat « Qui in mc manet, etego in illo^.

:

Quod autem diximus vera sabbata, si altius repetamus quac

sint vera sabbata, ullra hunc mundum est veri sabbati ob-

servalio. Quod enim scriplum est in Genesi, quia « requie-

» vitDeus in die sabbati ab operibus suis',» non videmus

vel tunc factum esse in die septima, vel etiam nunc fieri.

Scmper enim videmus Deum operari, et nullum sabbatum

est in quo Deus non operelur, in quo non producat solem
suum super bonos et malos, et pluat super justos et injus-
los, in quo non producat in montibus foenum et herbain
serviluti hominum, in quo non percutiat et sancl, deducat
in infernum et reducat, in quo non occidat et vivere faciat.
Unde et Dominus in Evangeliis cum Juda^i praescriberent

i sibi de operatione et curatione sabbali, respondit eis : « Pa-

» ter meus usque modo operatur, et ego operor'' : » osten-
dens per haec in nullo saeculi hujus sabbato requiescere
Deum a dispensationibus mundi, et a provisionibus generis

humani. Nam creaturam quidem fecil ex initio, et substan-

jas protuiit, quantas sciebat ulpote rerum conditor ad per-

ectionem mundi posse sufficere, sed usque ad consumma-

ioncm soeculi ab earum provisione et dispensatione non
lessat, Erit ergo verum sabbatum, in quo requiescet Deus
b oninibus operibus suis, saeculum fulurum, tunc cum au-
jgiet dolor, et, trislitia, et gomitus, et erit omnia et in om-
ibusDeus. In quo sabbato concedat eliam nobis Dcus diem
'stum agere secum, el cum sanctis Angelis suis festa cc-

l^i|
* Isai. I., 11. — 2 Joiui. XV, 5. — * Gen. 11,3. — '•
Jctan. v, 17.
')0'.i ORIGJlMS

IcLraie, ofFerenles sacriliciuiii laudis, et reddenles Allis-

simo vota nostra, quae hic distinxerunt labia nostra. Tunc
Ibrtassis et sacrificium indesinens, dc quo supra exposui-
mus, melius ofFcretm\ Tunc enim melius indesinenter po-
terit anima assistere Deo, et ofTerre sacrificium laudis per

Pontificem magnum, qui cst sacerdos in aeternum secun-

dum ordinem Melchisedccli.
V. Tertia festivilas ponitur Neomeniae dies in qua offer-
tur et hostia. Neomenia autem dicitur nova luna. Est ergo
et ista festivitas cum luna innovatur. Nova autem dicitur,
cam soli proxima fuerit effecta, et valde ei conjuncta, ita

ut suh claritale ejus lateal, Sed mirum fortasse videatur,

imo superfluum lex divina mandare. Quid enim religioni

conducit, lunai novae, id est cum conjungitur soli et adha^-

ret ei, observare festivitatem ? OaBC si secundum lilteram

considerentur, non tam religiosa quam superstiliosa vide-

huntur; sed sciehat Apostolus Paulus, quia non de iis lo-

quitur Lex, nec illum ritum qui a Judaeis ohservari videlur

Spirilus sanctus praecepit : et ideo ad eos qui fidem Dei
siisceperunt dicehat : « Nemo ergo vos judicet in ciho, aut
» potu, aut parte diei fcsli, aut neomenia, aut sahhalo, quae'
» sunt umhra futurorum \ » Si ergo umhra futurorum est

sahhatum, dc quo pro virihus supra explicuimus, et neo-

menia umhra futurorum est, certum est quod et caiterae

festivitates similiter umhroe sunt futurorum. Sed nunc vifjy|

deamus de neomenia. Diximus quod neomenioe festivitas

appellatur, cum luna innovari cosperit, ei soli proxima fue-

rit, penitusque conjuncta. Sol justilice Christus est : huicsi

luna, id est, Ecclesia sua, quae lumine ipsius repletur, juncta i

iuerit, et penitus ei adhaeserit, ita ut, secundum verhum

Aposloli, qui se jungit Domino unus cum eo spirltus fiat^

tunc festivitatem neomeniae agit : tunc enim nova eflicitur

^ Colosji, II, iG, 17. — - i Cur. vi, 17.

 IN MUMJiROS HOMILIA XXIII. «^O-)

cum abjecerit veterem hominem, ct induta fuerit novum,

qui secimdum Deum creatusest* : atque ita merilo innova-
tionis solemnitalem, quac est neomeniaj feslivitas, geret.

Tunc denique est quando neque videri nequc comprehendi

humanis aspectibus potest. Anima enim cum tota sc socia-

verit Domino, et splendori lucis ejus tota concesserit, nlhil-

que omnino terrenum cogitat, nihil mundanum requirit,

nec hominibus placere studct; sed totam se sapientiae, to-

tam lumlni, totam calori sancti Spiritus mancipaverit, sub-

tilis et spiritualis effecta : quomodo cerni ab homlnibus,

aut ab humanis polest conspectibus apprehendi ? Aniuialis

namque Iiomo intelligere et discernere non polest spiritua-

lem. Et ideo dignissime diem feslum aget, et hostiam neo-

menlce Domino, utpote per ipsum innovata, jugulabit.
VI. Quarto in loco ponitur inter festivitates Dei Pascha;
solemnitas, in qua festivitate agnus occidltur. Sed vide tu
agnum verum, agnum Dei, agnum qui tollit peccata mundi,
et dicito, quia pascha nostrum immolatus est Christus. Ju-
daei carnali sensu comedant carnes agni, nos autem come-
damus carnem Verbi Dei. Ipse enim dixit : « Nisi comede-
» ritis carnes meas, non habebitis vitam in vobis ipsis ^ »

Hoc quod modo loquimur, carnes sunt Verbi Dei, si tamen

non quasi infirmis olera, aul quasi pueris lactis alimoniam
proferamus. Si pcrfecla loqulmur, si robusta, si fortlora,

carnes vobls Verbi Dci apponimus comedendas. Ubi eiiim

mysticus sermo, ubl dogmaticus et Trinltatls fidc replelus
profertur ac solidus, ubi futuri saeculi amoto velamine lit-

tera) legis spiritualis sacramenta panduntur, ubl spes anlmae

uvulsa de terris jactatur in cceIos, et in illis collocatur, quae
oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis as-
cenderunt^ ; hajc omnia carnes sunt Verbi Dei : quibus qui
potest perfecto intellectu vesci, et corde purificalo, ille vere
* Ivplics. IV, a/}. — 2 Joan. vi, 5\. — -^
i Cor. ii, fj.
5o4 ORIGEMS

feslivitalis Paschae immolat sacrificium, et diem festum aglt

cum Deo et Angelis ejus.

VII. Post hanc, imo continuata huic festivitas sequitur

Azytoorum, quam merito celebrabis, si extermines omne

fermenlum malitiae et nequitiae ab anima tua, et azyma
sincerilatis veritalisque custodias. Neque enlm putandum
est, omnipotentem Deum leges homini pro fermenlo scri-

bere, et propterea jubere exterminari anlmam de populo

suo, si qua forte parum aliquid fermenli hujus ex farina
conspersi in domo sua habulsse deprehenditur; eamque
curam magnopere fuisse divlnae majestati, qua fermenti hu'
jus causa in tantum se dlcat ofTendi, ut anlmam, quam ipse
ad imaglnem et slmilitudlnem suam fecit, exterminari pro
hoc jubeat, et everti, non mihl videtur haec dlvinis legibus

digna esse intelllgentia ; sed iliud magls est quod horrescit

et merllo horresclt Deus, si mahtlae, si Irae, si nequitlae spi-

ritu infermentetur anima, et intumescat ad flagitla. Haec

non vult esse in anima Deus, et tale fermentum nlsi abje-

cerlmus de domo animae nostrae, merito extermlnabimar.

Sed ne contemnas ellamsi parvam videris intra te fermen-
tari malitlam, quia modlcum fermenti tolam massam cor-
rumpit : et ideo neque de parvo peccato negh*gas, quoniam
ex uno peccato generatur et ahud. Slcut enlm ex juslitia

generatur justitla, et ex castilate castltas (si quis enim primo

tenuiter castus esse coeperit, accepto castitatls fermento
quotldle castlor efllcltur) : ita et qui semel intra se licet par-
vum malltlae reposuerit fermentum, quotidie semetlpso ne-
quior efficilur ac deterior. Et ideo si vls agere azymorum
festivitatem cum Deo, ne parvum quidem mahtiae fcrmen-
tum inlra te resldere patiaris.

VIII. Post hanc sequitur sexta festivitas, qua5 dicitur No-

vorum, id est, cum prlmitiae de novis fructibus offeruntur,

Ubi enim seminatus fuerit ager, et dihgenler excultus, at-

 IN NUMEROS HOMILIA XXIII. 5u5
que ad maturilalem pervenerit seges, tunc in IVuctuum pei -

fectione festivitas Domini geritur. Si ergo et tu vis novoruui

(lieiii feslum agere cum Domino, vide quomodo semines,

aut ubi semines, ut possis lales meterc fruclus ex quibus
laetari facias Deum, et agere diem festum. Quod aliter im-
plere non potcris, nisi audias Apostolum dicentcm : « Qui
» seminat in spirilu, de spiritu mctet vitam aeternam*. » Si

sic semincs, et sic metas, vere diem festum ages Novorum.

Propterea denique et Prophela admonct, diccns : «Innovatc
» vobis novalia, et nolite seminare super spinas ^. » Qui ergo
cor suum et interiorem homincm renovat de die in diem,
isle sibi innovat novalia, et non seminat super spinas, sed
super terram bonam, quaj reddal ei fructum triccsimum,
aut sexagesimum, aut centesimum. Iste ergo est, qui in spi-
ritu seminat, et colligit fruclum spiritus. Fructus aulem spi-

primum omnium est gaudium^ Et merito diem fes-

ritus,

tum novorum fructuum agit, qui gaudium metit prsecipue :

si simul metat et paccm, et patienliam, ct bonitatem, et

mansueludinem, aliosque horum similcs fructus si colligal,

dignissimcnovorum fructuum fcslivitatem Domino aget.

IX. Tunc dcinde sequilur festivitas Scptimorum. Sicut
enim intcr dics scplimus quisque dics obscrvatur sabba-
tum, et est fcslivilas, ita ct iulcr menses scptimus quisque
mensis sabbatum est mensium. Agitur ergo in co festivitas,

quoe dicitur sabbata sabbatorum, ct fit in die prima mensis

tubarum memoria. Sed quis esl qui fcstivitatem gcrat me-
morioe tubarum, nisi ([u* potest scripturas Prophelicas ct
Evangclicas, quae veluti ccelestis qucxdam pcrsonant tuba,
mandarc mcmoriae, et inlra ihesaurum cordis sui recon-
dere? Qui ergo haic facit, et in Icge Dci meditatur dic ac
iiocte, istc fcstivitalcm gcrit memorice tubarum. Sed et si

iquis potest gratias illas sancti Spiritus promercri quibus

1 Galal. VI, 8. — "^
Jcieiu. iv, 3. — * Galat, v, 22.
5o6 ORIGEISIS
'

inspirati sunt Prophetae, et psallens dicere : « Ganite iuitium

» mensis tuba, in die insignis soiemnitatis ejus, » et qui scit

in psalmis jubilare ei, digne agit solemnitatem tubarum.

X. Est adhuc et aha festivitas, cum aflligunt animas suas,
et humiHant se Deo festa celebrantes. O mira festivitas !

dies festus vocatur aillictio animae. Hic enim, inquit, dies

est Propiliationis decima die mensis septimi. Vide ergo, si

vis diem festum agere, si vis ut laetetur Deus super te, af-

flige animam tuam, et humiha eam. Non ei permittas ex-

plere desideria sua, nec concedas ei lasciviis evagari ; sed
inquantum fieri potest, aftlige et humiUa eam. Denique Pas-
chai festivitas et Azymorum, panem afihctionis habere di-

citur : niec potest quis agere diem festum, nisi afflictionisi

panem manducaverit et manducaverit pascha cum amari-

tudine. Manducabitis enim, inquit, azyma cum amaritu-
dine, sive picriis*. Audis ergo quid essent festivitates Dei ;i

uon recipiunt dulcedinem corporalem,nihilremissum,nihilj

Yoluptuosum aut luxuriosum volunt ; sed afflictionem ani-|
mae et amaritudinem, humilitatemque deposcunt, quia quij

se humiliat, ipse exallabitur apud Deum. Hoc ergo depos-

cit et Propitiationis dies. Cum enim afflicla fusrit anima, et
humiliata in conspectu Domini, tunc ei repropiliatur Deus,

et tunc ad eam venit quem proposuit Deus propitia-

ille «

» torem per fidem in sanguine suo^ » Ghrislus Jesus Domi-

nus et redemptor ejus.

XI. Jam vero ullimus dies festus Dei quis sit quo Deus
laelatur in homine, videamus. Scenopegia^ inquit. Laetatur

ergo super te, cum te viderit in hoc mundo in tabernaculis

habitantem, cum te viderit non habere fixuni et fundatuml
animum ac propositum super terras, nec desiderantem qusQ^
terrena sunt, nec lunbram vilae hujus quasi possessionemj
propriam et perpetuam deputantem, scd velut in transitu^
* Exoil. xii, 8. — 2 Uom. lii, 25.
 L\ MI.MIiROS HOMILIA XXllI. D07

positum, et ad veram illam patriam unde egressus es, para-

disi festiiianlem, ac dicentein : « Incola cgo sSum et pers-

«grinus, sicut omnes patres meiVwIii t;)bernaculis enim
habitaverunt et patres, et Abraham in casuHs ; id est, in ta-

bernaculis habitavit cum Isaac et Jacob coh.eredibus re-

promissionis ejusdem. Gum ergo incola fueris, et pcregri-
nus in terris, et non est mens tua fixa et radicata in desideriis

terrenorum, sed paratus es ut cito transeas, et paratus es

extendere te semper ad interiora, usquequo pervenias ad
terram fluentem lac et mel, et hoereditatem capias futuro

rum : si te, inquam, positum in his videat Dcus, laelatur in

te, et diem festum agit super te. Ha3C quidem in praesenti;

iii futuro vero, si vis considerare quomodo agantur dies

festi, erigc paululum, si potes, sensus tuos a terra, et obli*

viscere pauhsper haec qua3 habentur in facie. Descrlbe vero
tibi quomodo coelum et terra transeant, et transit omnis
hic habilus mundi, ccelum vero novuni et terra nova fun-
detur. Amove de conspectibus tuis etiam soHs hujus hicem,
et da iHi mundo qui venturus est soHs septuplum lumen.
Imo polius secundum Scripturaj auctoritatem ipsuui ei da
Dominum hicem^. Pone astantes Angelos gloria^, pone \ ir-

tutes, Potestates, Sedes, Dominalioncs, alque omne nomen

clarissimarum coelestiumque virtutum, non solum quod in
pjsesenli saeculo nominatur, sed quod eliam in futuro. In-
tor hos omnes considera, et conjice quonrodo agi possint
dies fesli Domini : qua; ibi festivitas, quai gaudia, quae loeti-

tice magnitudo. Nam de iis quas supra diximus spiritualibus

festivilalibus, ctiamsi magna3 sint et vera?, proecipue cum
spiritualitcrgerunlur in anima,magna lamen ex parte sunt,
non cx integro. Sicut cnim dixit Apostolus, quia « ex parte
» scimus, ct ex parte prophetamus^ : » ita conscquens est,

iit ex parte diem festum geramus, Ut autem scias ha^c ita

^ Ps;i!. xxxviii, iTi. — - l»ai. \xx, 26. .— ^ 1 ('01. \iii, ().

5o8 ORIGEMS

esse, redeamus ad ipsius Pauli sermonem, quem de diebus

feslis et neomeniis posuit ; et vide quomodo observanter
dixit : « Nemo ergo, ait^ vos judicet in cibo, aut in potu,
» aut in parte diei festi *. » Attende ergo diligentius quo-
niodo non dixit in die festo, sed in parte diei festi. Ex parte
enim et non ex integro diem festum in hoc mundo positi
celebramus. Interpellamur enim etiamsi nolumus ab onere
carnis, pulsamur a concupiscentiis, curisque et sollicitudi-

nibus terebramur. «Corpus enimcorruptibile, ut ait illesa-

» pientissimusj aggravat animam, et deprimit sensum mulla
» cogitantem ^. » Ex parte ergo in hoc mundo sancti agunt

diem festum, quia et ex parte sciunt et ex parte prophetant.

Cum autem venerint quse perfecta sunt, destruentur ista

quae ex parte sunl. Sicut enim perfectae scientise cedit ista }

quae ex parte est, et perfectae prophetiae cedit ista quae ex j

parle est : ita et perfectae lestivitati cedit ista quae ex parte

est festivitas. Neque enim quod perfectum est mundus iste

capere potest, ubi, ut diximus, necessitas corporis nunc ci-

bum, nunc polum, nunc somnum suggerit, nunc etiam

quantamcumque necessario vitae praesentis sollicitudinem
movet, quae omnia interrumpuntsine dubio continuationem
festivitatis Dei. Gum autem vjpnerit illud quod dictum est

de iis qui restituuntur in sancta, si tamen et nos ex iis esse

niereamur qui reslituendi sunt, qui neque esurient, neque
sitient, neque dormitabjmt, neque laborabunt, sed erunt
pervigiles, sicut Angelorum vila pervigil dicitur; cum in

illum ordinem restitui merebimur, tunc erit vera et incor-

rupta festivitas, cujus festivitatis princeps et sponsus et do-
minus erit ipse Jesus Christus Salvator noster, cui est glo-
ria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
* Culoss. II, 16. — ^ Sap. IX, i5.
 iN NUMi-nos. 5o9

HOiMILIA XXIV*.

De sacrificiis quce per unamquamque festii^ilatemjubenlur offerri,

et cle votis quce vo^entur Deo^.

I. Onincs qul Imbuendl sunt eminentiorlbus disciplinls,

tamdlu molestum ducunt rudimentorum laborem, donec

quis slt et disclplinaj Illlus ad quam Introducimtur finis et

fructus ignorant. Cum vero Imbutos per ordlnem perfec-

tio consecuta fuerit disclplinae, tunc delectabit rudimenlo-
rum pertulisse molestias. Sunt ergo et In sanctls ac divi-
nis rebus prima quajdam rudlmenta qulbus Inducuntur 11

qul ad perfectionem beatitudlnis tendunl. Quod evidenler

famulus Dei in cautico Exodi designat dicens : « Induc, et
» planta eos in monte haeredltatls tuaj, in prajparata habi-

» tatlone tua, quam praeparastl, Domlne'. » Paulus quoque

Apostolus sciens esse qu?edam prlma imbuendi inltla, tunc
delnde per tempus etlam ad perfecllonem venirl, scrlbcns
qulbusdam dicebat Etenim cum deberetls jam magislrl
: «

» esse propter tempus, rursum indigetls ut doceamlni qua)

» sint elementa exordii sermonum Dei, et facli eslis quibus
» lacle opus sit, non cibo forll. Omnls cnlm qui lacle ail-
» tur, expers est sermonls justillae; parvulus enlm est. Per-
» fectorum vero cibus solidus est, qui pro posslbllitale su-
» mendi exercitatos habent sensus ad discrelionem bonl vel

» mall \ » Et Iterum In allls, litteram Legls omnemque hu-

jusmodi Scrlpturam eiemenla mundi esse coumiemorat '.

Et nunc ergo ea quae pertinuerunt ad IIIos, qui primis im-

* Tom. II, p. 061 et seqq.

' Num. XXVIII, 2c), !io. — ' Mxo<l. xv, i-. — * llebr. v, 13, i5, i^. —
^ Gal. IV, et (]oloss. n.
 010f:
ORTGENIS

buebantur elementis, molesta nobls primo videntur auditu

volenti enim unicuique auditorum discere de iis quae ad sa-
liitem pertinent, cum de sacrificiis arietum et hircorum
vitulorumque recitatur, nihil sibi utilitatis conferre hujus-

modi htteras judicant, quantum ad ipsum spectat auditum,

Si vero quis inveniatur qui possit velamen quod est impo-^

situm in lectione veteris Testamenti removere, atque indc

perquirere quae sint vera sacrificia quae purificent popu-
lum in diebus festis : tunc videbit quam mira et magnifica

sunt quae per haec indicantur, quae superflua ignorantibus

ac superstitiosa ducuntur. Sed haec quidem Pauhis et si qui

ei similes sunt, plenius ab ipsa sapientia et Verbo Dei per-

fectiusque cogncverint : nos autem quantum ex ipsorumj
Lilteris colllgere possumus, in quibus nobis velut per um-
bram et imaginem indlcia quaedam dederunt, ad oedifica-)

tionem communem discutere summatim de sacrificiorum

ritu ahqua tentabimus. In Paschae festivitate agnus scribi-.

tur esse qui purificat populum, in ahis vitulus, in ahis hir-

cus aut aries, vel capra, vel vitula; sicut ex iis qua3 recitala
Unus ergo ex iis animahbus quae ad purifi-
sunt didicistls.
candum populum sumuntur, est agnus. Qui agnus ipse esse
dicitur Dominus et Salvator noster. Sicenim intellexit Joan-
nes qui est major omnium Prophetarum, et slgnavit de ipso
dicens : « Ecce Agnus Dei, ecce qui tolht peccata mundi *.»

Quod si agnus qui ad purificandum populum datus est, ad

personam Domini et Salvatoris nostri refertur, consequens
videtur quod etlam caetera animalia quae eisdem purificati-
vis usibus deputata sunt,referri debeant similiter ad aliquas
personas, quae per meritum sanguinis Christi purificationis
aliquid humano generi conferant. Vide ergo ne forte, si- X
cut Dominus et Salvator noster quasi agnus ad occisionem
ductus. et in sacrificium altaris oblatus, peccatorum remis-
1 JoaiK I, 29. ^'i
 IN NUMKnOS HOMIMA XX!Y. T) 1 J

sionem universo praostitit mundo, ila lorlassis et caeterorum

sanclorum ac justorum sanguis, qui eflusus est a sanguine
Abel justi, usque ad sanguinem Zacharia3 prophelae, qui
interfectus est inter a^dem et aUare, aUerius quidem san-
guis sicut vitulae, alterius sicut hirci aut caprae aut ahcujus
horum fusus est ad expiandum pro parte ahqua populum...
...Annon vidctur ut aries aut hircus holocaustum se obtu-
lisse Paulus pro populo Israel, cum dicebat : « Optabam
» autem ego ipse anathema esse a Christo pro fralribus
» meis, qui sunt cognati mei secundum carnem *
? » Vis au-
tem scire quia se hostiam Pauhjs offerat jugulandum ? Audi
eum in ahis dicentem : « Jam enim ego immolor, et tempus
» resohitionis 'vel (ut in grcecis codibus Lcgimus) reversio-
» nis mcte instat^. » Sic ergo figurahter potest videri quod
alius pro feslivitate Novorum, alius pro festivitate Sabbati,
ahus pro festivitate Tabernaculorum,quasi hircus, aut vitu-

lus, aut aries ofTeratur ad reconcihandum hominibus Deura.

Donec enim sunt peccata, nccesse est requiri et hoslias pro

peccatis. Nam pone ( verbi gratia ) non fuisse peccatum :

si non fuisset peccatum, non necesse fuerat Fihum Dei ag-

num fieri, nec opus fuerat eum in carne positum jugulari;
sed mansisset hoc quod in principio erat, Deus Verbum :

verum quoniam introiit peccatum in hunc mundum, pec-

cati autem necessitas propitiationem requirit, et propitia-

lio non fit nisi per hostiam, necessarium fuit provideri hos-

tiam pro peccato. Et quoniam peccati ipsius diversae et

varise quahtates fuerunt, diversorum animahum mandantur

hostiae, procul dubio qua3 convenirent varietalibus pecca-

torum. Sic ergo eflicitur alius sanctorum sive Angelorum
(ut diximus) sive hominum vituhis, qui in illa festivitate

interveniat pro populi delictis; alius autem aries in alia fes-

tivitate : quorum intercessione fiat purificatio pro pecca-

* Iloai, IX, i^. — ^ 5 Tiin. iv, 6.
5 12 oniGEivis

tis. Quofl si purlficarl potuerint liomines a peccatis, el essc

puriores, minuuntur enim pro peccatis sunt

et hostiac. Si
liostiae, et pro multitudine peccatorum multiplicatae sunt,
sine dubio et pro exiguitate minuuhtur. Hujus autem rei

in praesenlibus locis Scripturae habemus indicia, id est, in

ultima festivitate Scenopeglae, cum per octo dies hostiae

jubentur offerri. Et prima quidem die quasi adhuc in abun-

dantia peccatorum, quatuordecim vituli jubentur olFerri
secunda autem die, imminutis utpole peccalis, minuuntur
et hostiae, et tredecim vituli ofTeruntur; tertia die duode-
cim, et post haec undecim : et ita quasi purificationibus

deficienle per dies multitudine peccatorum, minuitur cou'

sequenter etiam numerus hostiarum. Sic etiam pro dispen-
satione totius mundi ralionem purificationis inteiligis
Intuere igitur lotius mundi purificationem vide quantis :

indigeant ista omnia hostiis, quantos requirant vitulos,

quantos arietes, quantos hircos. Sed et in his omnibus unus
est Agnus qui totius mundi potuit auferre peccalum, et

ideo cessaverunt caeterae hostiae : quia talis haec fuit hos-

tia, ut una sola sufficeret pro totius mundi salute. Caeterj

enim precibus peccata, hic sohis potestate dimisit. Dice-

bat enim : « Fili, reraissa sunt tibi peccata tua *. » Sic ergo
imbultur mundus, primo per diversas hostias remissio-
nem qu^erere peccatorum, donec veniat ad hostiam per
feclam, ad hostiam consummatam, agnum anniculum,
perfectum, qui tollat peccata lotius mundi; per quem feS'
livitales agat spirituales, non ad satietatem carnis, sed ad
profectum spiritus sacrificiis spiritualibus purificatione

menlis oblatis. Decet enim Deo immolari victimam cordis,

et hostiam contribulali spiritus, non carnis et sanguinis
jugulari; quia « etsi agnovimus Christum ahquando secun-
» dum carnem, sed nunc jam non novimus ^ : » et ideo ii)

i Mattl», IX, 2,-^2 Cor. v, i6.

I
 IN NU.MIiROS nOMILIA XXIV. 5l5
spiritu diem festum agamus, ct spiritualia sacrificia jugu-
lemus. Hx"C pro viribus nostris dc diversitate sacrificiorum
discussa sint, quorum ad liquidum iritelligentiam scit ille

cui nuda et revelata sunt omnia, nec est ulla creatura in

conspectu ejus invisibilis.

II. Post haec votorum lcx ponitur, et novo principio uti-

tur in hac legislatione Moyses. Ait enim : « Homo, homo
» quicumque voverit votum Domino \ » Quae est ista repe-
tendi nominis causa ? Quasi non sufficeret dixisse, Homo
qui voverit votum Domino. Quid est crgo quod ait, Homo
homo, et quid sibi vclit ingeminata hominis appcllatio, noii
mihi silentio praetereundum videtur. Aposlolus docet alium
esse intcriorem hominem, et alium exteriorem : et illum

esse qjii renovatur de die in diem secundum imaginem ejus

qui creavit eum; hunc vero esse visibilem, qui oorrumpi-
tur ^. Gum ergo jam profectum, ut lex Dei
venitur ad istum
suscipiatur, et vota Domino ofTerantur; vota autem Do-
mino offerre nemo potest, nisi qui habet aliquid in semet-

ipso et in substantia sua quod ofTerat Deo : non sufficit iste

exterior homo legem Dei suscipere, nec vota solus ofTerre,

non enim potest aliquid dignum Deo habere sed ille inte- ;

rior est homo, qui magis habet in se quod ofTerat Deo in ;

illonamque esthabitaculum virtutum, inilloomnis intellcc-

tus scientiae, in illo est divinae imaginis innovatio. Qui cum

speciem suam, qua cx initio a Deo factus est, recuperave-

rit, et virtutum redintegratioue pulchritudinem prioris for-

mae receperit, tunc jam potest vota ofTerre Deo, et tunc

jam non homo solum, sed homo homo dicetur. Nam qui
iiiteriorem hominem non excolit, qui illius curam non ge-
rit, qui virtutibus cum non inslruit, moribus non adornat,
divinis institutionibus nonexercet, sapientiam Dei non qua?-
rit, scientiai Scripturarum operam non impendit; hic uon
'
NUUI. XXX, U. — ^2 COI. IV, 16.

IX. 35
5l4 ORIGBNIS

polest homo homo dici, sed homo tantum, et homo anima-

lis : quia ille interior, cui verius et nobiiius homo nomen
est, sopitus in eo est carnalibus vitiis, et mundi hujus cu-
ris ac sollicitudinibus pbrutus, ita ut in eo nec nominis ejus
haberi possit appellalio. Unde satisagendum est unicuique
nostrum, ut si forte videt in se interiorem hominem pecca-
torum sordibus et vitiorum ruderibus oppressum jacere, ci-

tius ab eo auferat omnes immundilias, citius eruat eum ab

omni inquinamento carnis et sanguinis, convertatur aliquan-
do ad poenitentiam, revocet ad se memoriam Dei, revocet
spem salutis. Non enim extrinsecus aliunde quaerenda sunt,
sed intra nos est salutis occasio, sicut et Dominus dixit
« Ecce enim regnum Dei intra vos est *. » Intra nos nam-

que est conversionis facullas. Cum enim conversus inge-

mueris, salvus eris, et tunc poteris digne Altissimo reddere
vota tua, et homo homo appellari. Votum autem est, cum
aliquid de nostris ofFerimus Deo. Vult ergo a nobis prius
aliquid accipere Deus, et ita nobis aliquid ipse largiri, ut >

dona sua et rounera merentibus et non immeritis largiri

videatur. Quid autem est quod vult accipere a nobis Deus?

Audi Scripturae sententiam : « Et nunc, Israel, quid Domi-
» nus Deus luus poscit a te, nisi ut timeas Dominum Deum I
» tuum, et ambules in omnibus viis ejus, et diligas eum ex

» toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tolis viri^'

» bustuis^?» Haec sunt ergo quae Deus poscit a nobis.

Quae si non prius ofTeramus, ab ipso accipiemus nihil.

Legimus et in alio loco : a Date gloriam Deo, et Date

» magnificentiam Deo*. » Si dederitis gloriam, recipieti»
gloriam. Sic enim dicit ipse Deus : « Glorilicantes me glo-

» rificabo *. » Ego vero dico, quod et si offeramus ei justi-

tiam nostram, accipiemus ab ipso justitiam Dei. Et si ofTe-

ramus ei nostram, id est, corporis castitatem, accipiemus

1 Luc. XVII, 21. — 2 Deut. x, la. — ^ jgr. xtir, t6, — * i Reg. ii, 3o.
 IN NUMKROS HOMILIA XXIT. 5l5
ab ipso spiritus castitalem. Et sl ofrcramiis el sensum nos-
trum, accipiemus ab ipso sensum ipsius; sicut ct Aposto-
lus (liccbat Nos autcm Domini Christi sensum habe-
: a

» mus *. » Cum autcm nos obtulerimus Deo quae in nobis

sunt, ct ille contulerit in nos quac sua sunt, tunc vcre jam
non homo solum, scd homo honio dicemur. Uterquc enim
homo vocabuli sui perfcctione dccenlcr ornatus cst. Ista

sunt ergo vota quse dcbet exsolvere is qui homo homo ap-
pcllatur. Scio diversa vota in Scripturis referri. Anna qui-

dcm vovit Dco fructum ventris sui, et Samuelcm conse-

cravit in templo ^ Alius quodcumquc sibi post victoriam
redcunti occurrissct vovit Deo, occurrentc filia, vota la-
crymanda persolvit \ Alii vitulos, aut arietcs, aut domos,
aut alia hujusmodi ratione carcntia, vota offerunt Dco. IIlc
vcro qui appcllatur Nazaraeus, scmetipsum devovit Deo.
Hoc est enim votumNazaroei quod est super omne votum.
Nam filium ofTerre, vel filiam, aut pecus, aut pra^dium,

hoc lotum cxtra nos cst. Scmetipsum Deo ofTerrc, et non

alicno labore, sed proprio placere, hoc est perfectius et
eminenlius omnibus votis : quod qui facit, imitator est

Christi. IUc cnim dedit homini tcrram, marc, et omnia quae

in cis sunt, ad obsequium dedit et coelum, solem quoque et
lunam ac stcllas hominum ministerio concessit; pluvias,

ventos, et omne quidquid in mundo est hominibus largitus

est : sed post hajc omnia, semetipsum dedit. « Sic enim di-

» lcxit Deus mundum, ut Filium suum unigenitum daret* n

pro mundi hujus vita. Quid ergo magnum faciet homo, si

semctipsum offerat Deo, cui ipse se prior obtulit Deus? Si

ergo lollas crucem luam, et sequaris Christum; si dicas :

« Vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus ^; »

si desideret et sitiat anima nostra redirc, et esse cum

* 1 Corinth. ii, 16. — ' i Ucg. 1. — ' Jiidicuin, xi. — * Joan. iii, 16. —
* Galat. II, ao.

33.
5l6 OIUGENIS

Christo, sicut et Aposlolus dicebat, et piaesentis soeculi

non delectatur illecebris; et si omnem legem quse de Na-
zaroeis data est spiritualiter impleat : tunc semetipsum, id
estanimam suam, obtulit Deo. Qui in castitale vivit, cor-
pus suum vovit Deo secundum eum qui dixit « Virgo au- :

» tem cogitat quomodo sit sancta corpore et spiritu \ »

Nam et hoc ipsum quod dixit sancta, ad hoc respicit :

sancti enim dicuntur illi qui se voverunt Deo. Unde et

aries, verbi causa, si vovetur Deo, sanctus appellatur,

quem tonderi ad communes usus non licet. Sed et vitulus

si devotus fuerit Deo, sanctus nihilominus appellatur, nec

liceteum jungi in opus commune. Ex iis ergo colligamus
quid est hominem seipsum vovere Deo. Si te voveris Deo,
imitandus tibi est vitulus, quem non licet humanis operibus
deservire, nihil facere quod ad homines et ad prajsentem
pertineat vitam. Sed quidquid ad animam pertinet, et ad
divini cultus observantiam, hoc et agendum et cogitandum
tibi est.

III. Sed interim praesens lectio continet diversitates quas-

dam votorum. Etenim si vir fuerit qui vovit, liber esse dici-

tur in votis suis, nullique subjectus. Mulier autem si voveat,

si quidem in domo patris sui sit, votum ejus in patris pen-
det arbitrio : et si quidem ille recusaverit, liberabitur; si

vero non recusaverit, etipse et filia tenentur obnoxii. Quod

si posteaquam non recusaverit pater, non reddiderit votum
filia, peccatum ipsi manet. Similiter autem et erga mari-
tum decernitur, ut si in domo mariti uxor aliquid voverit,
etaudiens maritus non recusaverit, reus sitvoti pariter cum
uxore : si vero recusaverit, tam uxor sit libera quam mari-
tus; si vero tacuerit, uterque, ut diximus, reus habeatur.
Haec sunt quidem quae scripta sunt : sed orandus est nobis
Deus, ut intellectum dare dignelur se dignum, quo haec, ut
1 1 Gor. vn, 54.
 IN NUMMROS HOMILIA XXIV. Si;

«lecet, dc Dci verbis intelligerc possimus et adverterc. Om-

ncs qui sub legc Dei vivimus, ct ia Ecclcsia cjus habcmur,
aliqui sub palribus, aliqui sub viris agimus. Et si quidcm
parvula est anima et initia habct in cruditionibus divinis,

hacc sub patrc agcrccrcdcnda cst. Si vcro jam adultior facta

est, ita ut viripotcns sit ad concipiendum semcn vcrbi Dei,
ct doctrinaj spiritualis capere secreta, haec sub viro posita
dicitur. Sic cnim et Paulus dicebat de Corinthiis : « Volo
» autcm omncs vos uni viro virgincm castam exhiberc Chri-
» slo*. » Qui vero pcrfecliores sunl et emincntiorcs horum,
de illis non dicilur quomodo
quod sub viro sint, sed audi

dc semetipso suiquc similibus pronuntiet Paulus « Donec :

» occurramus, inquit, omnes in vlrum perfectum, in men-

» suram ffitatis plenltudinis Chrisli*. » Huic ergo animae,

quae in virum perfcctum occurrit, ncmo dominatur in vo-
tis, scd habet potestatem suorum libertalcmque votorum.
Si autem foeminci adhuc generis fuerit anima, cui vcl vir

vcl patcr dominetur in votis, non semper in ipsa est culpa,

scd interdum redit ad viros vel parcntcs

IJOMILIA XXV*.
Dc ultione qucc in Madianitis facta csl '-.

In supcrloribus ^
fornicati sunt fdii Israel cum mullcri-
bus Madianllarum, et hoc fuit scandalum fdiis Israel in quo
ofTcndcrunt Dcum ct ad iracundiam provocavcrunt sanc-
tum Isracl. Nunc autem posteaquam pcrtulit Isracl quae
ipcrtullt, « locutus cst, inquU^ Domlnus ad Moyscn dlcens ;

'
2 Cor. xr, •^.. — - I^plics. IV, 1.").

' Toin. II, p. 7)G5 ct seqq.

''
Num. XXXI.
'^
N. 1, 2,5, 4. p. 365-568.
5i8 oniGBWis

» Ulciscere uUionem filioriim Israel de Madianitis, et ad ul-

» timum apponeris ad populum tuum*. » Igilur scandala

quae accidcrant Israelitis, quoniam tergiversatione Madia-
nitarum acciderant ;enim subornaverunt mulieres quae
ipsi

eos deciperent ut peccarent coram Domino ilii quidcm :

pro peccato suo pertulerunt vindictam, mediocrius tamen

et parcius; hi vero, qui eis fuerunt causa peccandi, multo
vehementiorisubjacent ultioni. Uiide edocemur, quia longe
sitgravius aliiscausam prajbere peccati,quam ipsum unum-
quemque peccare : Dominus designat cum dicit,
sicut et
quia «melius fuerat homini ilH non nasci, aut molam aslna-
» riam alligari circa colium ejus, et praecipitari in profun-
» dum maris, quam ut scandahzet unum de puslllis istis^ »

Simulqus advertendum est,quoniam quldem nomen scan-

dali a nonnullls incompetenter praesumltur. Illud igitur

scandahmi dicitur, ubi recto ilinere ambulanti deceptio ali-

qua instruitur ad peccandum, et subjicitur causa peccali :

sicut et Madianitae, ambulantibus in legs Domini Israelitis,

et custodicntibus castitatem, subornaverunt mulieres, quae

eos deciperent ad peccandum. Causam ergo praebere pec-
cati, hoc est scandalizare. Verumtamen datur vindicla, sed
mullo gravior in eos qui scandallzaverunl, et qui causam
peccati praebuerunt, quam in eos qui peccaverunt. Simul
autem et illud observa, quod iis subjecit : « Novissime
» autem, inquit, et tu apponeris ad populum tuum'. » Si
quando nobis cum Samaritis sernio est, quoniam quideui
resurrectionem mortuorum negant, nec recipiunt futuri sae-
culi fidem, perurgeamus eos ex iis verbis quibus Dominus
dicit ad Moysen, quia apponatur ad populum suum. Nemo
enim apponitur ad eos qui non sunt. Unde constat esse ali-

quem populum, cui Moyses post vilae hujus exitum dicitur

applicandus. Quia ergo Prophetis non credunt Samaritae,
* IVuin. XXXI, 1, 2. — 2 Mitc, xiVj 21, ct Luc. xvii, 1, — * jXuin. xxxi, 2.
 IN NUMEROS II0M1LI\ XXV. SlQ

cx quibus possct resurreclionis morluorum latius appro-

bari, ex iis saitem Mosei Ilbris quos recipiunt, et quorum
auctoritatcm fatentur, convinccndi sunt et curandi, si ta-

men oporlet Babyloniam curari. Est ergo locus hic resur-

rectionem mortuorum evidenler ostendens. Designat enim
esse populum cui post obitum suum Moyses adjungendus
sit, et ad quos pro suis meritis transferendus.

« Post liajc locutus est Moyses ad populum diccns Armate :

» ex vobls viros, et belligerale adversum Madian, reddere

» vindlctam in Madian a Domino : mllle ex tribu, et mllle
» ex Iribu, ex omnlbus tribubus Israel mitlite ad belligeran-
» dum\ » Attendlle lectloni. Non solum enim ad auditum
sermonum, sed ad rerum consideratlonem inlendcndus est

animus. Recordare praeterila, audi prGcscnlia, quae sequuntur

advertc. Gonfer priora posterIorIbus,et divinarum virtutum
magniricentiam contemplarc. Fiiii Isracil dudum sexcenta
mlllla fuerant armatorum, qul proccsserant adversum Ma-
dlan, et hi omnes vlcli sunt, quoniam pcccatum erat In Ip-

sis. Nunc vcro vlctores Madianllo}, qui sexcenta mlllla fuga-

verant, vincuntur a duodecim miillbus; ut scias quia non
in mullitudine, nec in numero mllltuui vlncit Israel, sed
justitia et pletas est in els qua? vincit. Propterea denlque et
in bcnedlctionibus eorum dicitur qula si servaverint legcm
Domlni, unus ex ipsls perscquatur mllle, ct duo verlant
decem millla^ Vidcs ergo, qula multo plus valet unus sau-
ctus orando, quam peccatores innumeri pro^IIando. Oratio
sancti penetrat coelum, quomodo non et hostem vincat in
Lcrris? Et idoo omnimode studendum est quaerere prlmo,
3t custodire justitiam Dei. Quam si obtlnucris, et servave-
•is, omnes tlbi hostes Ipsa subjlclct : si fuerls indutus, slcut
Vposlolus dicit, lorlcam justillae, ct acclnctus vcritatem, sl

^aleam salutis acceperis, et gladlum splritus, et anle omuiu

1 Nuin. XXXI, 5, 4. — ' Lcvit. xxvi.

I
 20 ORIGliNIS

scutum fidei, in quo possis omnia jacula maligni ignita ex-

tinguere*. Talibus enim instructus armis universa diabolica

castra omnemque ejus fugabis exercitum, et cum fiducia
cantabis : « Si consistant adversum me castra, non timebit
» cor meum : si insurgat in me praelium, in hoc ego spe-
» rabo^. » Congrediuntur ergo duodecim millia adversum
Madianitas, « et interficiunt, inquit, omne masculinum eo-
» rum et reges eorum ; et Balaam fdium Beor interfecerunt
» gladio cum reliquis vulneratis eorum^ » Quod in superio-
ribus qua^rebamus, quomodo de Scripturis probari possit
Balaam consilio subornatas esse mulieres Madianitarum
quaj deciperent filios Israel ad fornicandum, praesens hic
Scripturae locus evidenter ostendit, dicens eum peremptum
esse gladio, velut auctorem scandali quod immissum est
filiis Israel. Dicitur autem de eo et in sequentibus adhuc
evidentius hoc modo : « Et ait ad eos Moyses : Cur vivam
» rfeservastis omnem fneminam? Ipsae enim sunt quae fdios

» secundum verbum Balaam apostatas fecerunt^ »

Israel

Interficiuntur autem ct reges Madianitarum, atque illi quij

prius a mulieribus victi sunt, nunc expiatione habita, et
gesta poenitentia, etiam reges vincunt. Ex hoc intelligamus,

quantum valeat conversio ad Deum, quantum prosit emen-

datio peccatorum. Omne masculinum, omnes reges Madia-
nitarum vincuntur, etperimuntur ab iis qui per correptio-{J

nem Domini, et per gestorum poenitentiam correpti sunt, et

emendati. Quinque ergo reges Madianitarum referuntur ab

Israeliticis militibus superari.

Sed et nomina eorum curae fuit Scripturae divinae memo-

rare. « Evin, inquit^ et Rocon, et Sur, et Ur, et Roboc^ *J'
Isti sunt qui regnant apud Madianitas, quos superare et pei
nitus debent extinguere omnes qui militant Deo, Evin nam-**''

* Ephes. VI. — 2 Psalni, xxv;. o. -~ •'

Nuni. xxxi. 7, 8.— •'
Ibid. uS i6.

~ 5 ibid. 8.
 li\ NUMliHOS HOMILIA XXV. ^2 1

que belluinus vcl ferinus interprclatur. Kt quomodo poteris

placere ci qui te probavit, si non abscideris a te et penitus

peremcris bclluinos ct fcros mores? Quomodo poteris ad

mansuctorum beatitudincm pervenire, nisi prius interficias

Evin, et morti tradas prius iracundi.-e fcritatem? Ego puto

quod nomina hoec Scriplura divina non pro historia nar-

raverit, sed pro causis et rebus aptaverit. Nam putas fuerit

aliquis ita stultus, qui filio suo nomen Belluinus imponeret?

Sed hoc arbitror magis, quod animarum pro-
instruclioni

spexcrit scrmo divinus, volcns nobis oslcndere quod adver-

sum hujusmodi vilia miiitarc dcbcamus, et de habitaculis ca
carnis nostrae depcllere, istos reges fugare de rcgno corpo-
risnostri : quodApostolus evidcntiusdesignatdicens : «Non
» ergo regnct peccatum in vestro mortali corpore*. » Vis au-
tem videre quoniam non solum apud sanctos nomina pro
rebus aptantur, sed etiam apud Gentiles et Barbaros? De
sanctis quidem notum est cur Abram Abraham vocitatus sit,

et Sarai Sara, et Jacob Israel. Doccatnus autem quod mos

iste habeatur ctiam apud Barbaros. Nonne unus ex filiis Is-

rael a parcntlbus suis Joseph nomen acceperat? cum autem

transiit in yEgyptum, etstclit antc Pharaonem, commutavit
nomen ejus, et de Joseph cognominavit cum Psomphlompha-
ncc, quod lingua sua Pharao dc secretcrum vel somniorum
revelatione composuit^. Et non solum Joseph huic apud Pha-
raoncm cx re nomen aptatur, sed et Daniel in Babylonia
Baltassar nominatur : et Anonias, atque Azarias, et Misael,

Sidrach, Misach, Abdcnago vocitantur\ Vides crgo quia

tam Israclitlcorum quam etiam Barbarorum hominum no-
mina, non fortuitu,sed pro rebuset causis aptanlur in Legc.
Igltur Madianitarum regem Moyscs appellavit, prout ipse
censuit appcllandum. Bcllulna, inquit, ferltas cst, quoc reg-
nat in Madianltis ; et non ips« soium, scd el alius apud ipsos

' Roni. VI, 12. — 2 <j(>n. XI I, 45. — 3 Dan. r, 7.

5fi2 DIllGJiMS

rexnomine Rocon quodest : in nostra lingua, inanitas. Reg-

nat ergo et inanitas in Madianitarum gente. Estenim revera
multa inanitas et vanitas in hoc mundo, imo et a vanitas
» vanitatum» et omnia vanitas*,
» quam Dei miles superare

debet et vincere. Vincit autem inanitatem, qui nihil inani-

ter, nihil superflue, et quod ad rem non pertinet, gerit;
qui meminit pra?cepti ilhus Dominici quo ait, quia « eliam
» deverbo otioso reddent homines rationem in die judicii^ »
In hac autem vita, homines totum pene oliosum, et totum
inane quod loquuntur, quod agunt, Inanis enim dicitur
est,

omnis actus, et omnis sermo, in quo non est intrinsecus

ahquid pro Deo, vei pro mandato Dei. Est et ahus rex Ma-
diam Ur, et hic interpretatur irritatio. Vides quales sunt
qui regnent apud Madianitas, quibus hominibus adversari
oportet, imo quos perimi convenit ab iis qui Deum sequun-
tur, el interhci. Non enim tam reges, quam vitiorum no-

mina qua3 regnant in hominibus, referuntur in Lege et ;

non tam genlium bella quam concupiscentiarum carna-

,

hum, quae mihtant adversus aniaiam, describuntur. Deni-

que hi qui in viliis regnant, quinque reges esse dicuntur : ut
evidentissime doceaumr, quia omne vilium quod regnat in
corpore, ex quinque sensibus pendct. Isti ergo quinque sen-
sus perimendi sunt de regno Madianitarum, ut ultra vitia
non regnentsupereos, sed justitia, ne ad scandalum videant
quoe vident, sed ad a^dificationem. Apud Madianitas enim
sensus isli ad scandalizandum regnabant, ut scandalizarent
etdeciperent. Et ideo praJcepitDominus, ut si te scandaliza-

verit oculus tuus, eruas eum; si manus aut pes, abscindas

eum^Videsergo, quia etipse jubet abscindi etperimi reges
scandalizaniium. Melius est, inquit, le luscum introire in

regnum Dei, et mancum, aut claudum, quam cum iis mitti

in gehennam. In quibus non utique efFodiendum praecipit

* Eccl. 1, 2.-2 Mallh. XII, 56. — * Idem, v.

 IN iNUMIiROS IIOMILIA XXV. SsS

oculum corporis noslri, nec manum aut pcdem abscinden-

dum; scd sensum carnalia sentlentem, et concupiscentiis
carnalibus lascivientem mandat abscindi ut oculi noslri :

recta videant, et aures nostrai recla audiant, et gustus nos-

ter verbum Dei gustet, manusque noslrse palpcnt et con~
tingant de Verbo Dei. Et hoc est in quo percmptis regibus
Madianitarum, et scandali affectibus ampulalis, rcgnat in
jQobis juslitia ipse Dominus noster Jesus Christus, qui fac-
tus est nobis justitia a Deo, et pax, et redemptio. Igitur ex
praecepto Domini a filiis Israel adversum Madianitas bella

confecta sunt, spolia ex ipsis copiosa referuntur, auri atqiic

argenti, ca^terorumque mobilium pondus immonsum, ju-
mentorum, caplivorumque numerus plurimus. Verum quo-
niam cuncta ha3C apud Israelitas immunda ducunlur, pu-
rificatio singulis quibusque competens adhibetur ; et ea

quidem qua) ex metallis constant, ignis purificat; quoe vero

fragiliora sunt, et ignem non ferunt, aqua purificari juben-

tur. Fiunt ergo ex omnibus spoliis, a^qualcs dunc parles, ut

una sit eorum qui ad bellum processcrant, et alia coruni

qui in castris resederant. Jubcntur etiam cx iis offerrc in

dona Dei : illi quidem qui proccsserant ad bellum, unum ca-

put cx quingentis; illi vero qui in castris manserant, unum

cx quinquaglnla : atque omnium simul in unum collcclus
numerus refertur. Ha3C est historiae contlnentia.

Sed vldeamus quld In iis sensus indicet spiritualis. In po-

pulo Dei sunl quidam, sicut Aposlolus diclt, qul miillant

Deo *
: illi, sine dubio, qui se non obllgant negoliis secula-

ribus : el isti sunt qui proccdunt ad bcllum, ct pugnant ad-

versus gcntes inimlcas, et adversum splrltuales nequltias pro
rcliquo populo, et pro iis qui infirmiorcs sunt, sive peracla-
lem, sive per sexum, sive per proposllum. Pugnant aulem
isli orationibus ct jcjuniis, juslilia et pielate, mansuctu-
1 1 Tini. u, 4.
5^4 ORIGENIS ^\
dine et caslitate, cunctisque continentiaa virlutibus, tanquam
armis bellicis communiti : et cum regressi fuerint ad castra ||

victores, fruuntur laboribus eorum etiam imbelles, et ii qui

ad pugnam vel non vocantur, vel exire non possunt. Scien-
dum tamen est, quod omnia quoe sumuntur ex istis geati-
bus, immunda sunt : et omne fortasse quidquid ex saeculo
assumitur, vel praelio capitur, immundum est et purifica-

tione indiget; et quaedam ex ipsis per ignem transitura sunt,

aliis autem sufficiet aquae purificatio. Assumuntur autem ex
praelio etiam homines et jumenta, cum captivantur omnes
iutellectus ad obediendum Christo. Ex iis enim ipsis quos
ceperimus, ofFerimus Deo. Nisi enim pugnaverimus in ver-
bo Dei, non poterimus caplivare intellectum eorum qui di-
versa a Christo sentiunt, et perducere eos ad obedientiam
Christi. Pauci sunt tamen qui pugnare possint, etpraelia ista
conficere : de sexcentis millibus et amplius armatorum qui
videbantur milltare Deo, sola duodecim millia eliguntur;
caeteri relinquuntur in castris. Intuere mihi nunc populum
Dei, qui est in Ecclesia, quanti sunt ex iis qui possint pro
veritate pugnare, possint resistere iis qui contradicunt, qui I

sciant verbi bella tractare. Beali sunt isti qui pro onmi po-
pulo pugnare possunt, et defendere Dei plebem, et copiosa

de hostibus spolia reportare. Tamen et reliqua pars populi,

quae videtur imbellis, si cum quiele resideat in castris, si
in silentio agat, et non recedat a Moyse, sed permaneat in

lege Dei, partem spoliorum etiam ipsa percipiet. Fiet enim

aequa portio, non per numerum quidem ; sed quantum da-
tur omni populo reliquo, tantum et illis duodecim millibus,
quibus vincentibus capta sunt spolia. Quis, hosc audiens,
non invitetur ad militiam Dei? quis non animetur pugnare
pro Ecclesia, et resistere adversum veritatis inimicos, eos
scilicet qui vel dogmata Ecclesia^ oppugnare, vel voluptiiti

el luxurine operam dare homines docent? Qui ergo hos ex-

 IN NUIVIEROS nOMlLI.V XXV. 525

nugnat, et vel in se vel in proximis suis vitia perimit, hic

accipiet spolia multa, quinquagics multiplicata quam cae-

teri. Iiitantum namque numcri quantitas videtur augeri,

cum sexcentis millibus duodecim millia conferunlur. Of-
ferre tamen pars utraque jubetur Deo
Denique* in proesenti lectione Eleazar sacerdos non scri-

bitur ad oinnem populuin locutus, sed ad eos tantum qui

de praelio redeunt. Ait enim : « Et dixit Eleazar sacerdos ad
» viros virtutis qui revertebanlur de pra^Iio^. » Vides ergo
quomodo ad viros virtutis loquitur sermo Dei. Yirienim vir-
tutis sunt, qui ad bellum procedunt. Si quis vcro pugnare
non vult, nec niilitare, si quis non vult habere certamen
studiorum divinorum, et abstinentiae, hic non vult implere

illud quod Apostolus dicit « Qui autem in agone conten- :

» dit, ab omnibus conlinens est\ » Qui ergo non contendit

in agone, et ab omnibus non est continens, neque exerceri

vult in verbo Dei, et in lege Domini meditari die ac nocte;

hic, etiamsi vir dicatur, vir tamen virtutis non potest ap-
pellari. At vero hic de quo nunc sermo est Scripturae di-
vinae, qui spolia de hostibus refert, vir virtutis appcllatur:
hoc est enim laudis ejus insigne, quod Scriptura dicit, quia
locutus est Eleazar sacerdos ad viros virtutis qui reverte-
bantur a prailio. Quis nostrum ita paratus est, ut procedat
ad bellum, et contra adversarios dimicet, ut et ipse vir pos-

sit appellari virtutis? Sicut aulem vita continens, ct absti-

entisclabor,atque agonum certamina, faciunt unumquem-

llque virum virtutis appellari : ita e contrario remissa vita,

ac negligens, et ignava, facit virum ignaviae appellari. Si

ergo vis appellari vir virtutis, indue te Christum Dominum,

cjui est Dei virtus, et Dei sapientia, et in omnibus adjunge
e Domino, ita ut unus cum eo spiritus fias ; et tunc vir vir-

* N. 5, 6. p. 5C8.
^ Num. XXXI, ii .
— ' 1 Cor. ix, aS.
 5a6 ORIGEMS

liitis efficleris. Tempus igitur belli nobis est in hoc mundo,

pugna adversus Madianitas est, sive adversum vitia carnis
nostroe, sive adversum contrarias poteslates. Spectat nos
Angelorum chorus, virtutum coelestium pia erga nos pen-
det expeclatio, quando vel quomodo de hoc praeHo rever-
lamur, quid unusquisque nostrum manubiarum reportet :

et intuentur curiosius, ac sollicitius perscrutantur, quis

nostrum auri hinc amplius ferat, quis etiam argenti illud
pondus exhibeat, quisve lapides deferat pretiosos. Requi-
ruut etiam si quis aes deferat aut ferrum, aut plumbum, sed
et vas ligneum si forte aliquis, aut fictile, aut aliud hujas-

modi magnoe domus usibus necessarium. « In magna enim

» domo, non sunt tantummodo vasa aurea et argentea, sed

» et lignea et fictilia*. » Requiritur ergo diligenter cum

abierimns illuc, quid unusquisque nostrum deferat, et se-
cundum ea quae detulerit, secundum quod labor ejus pro
conlemplatione exuviarum probatur, etiam mansionis ei

meritum depulabitur, Probantur tamen omnia haec, quae

per ignem, quae per aquam : ft Uniuscujusque enim opus

» quale sit, ignis probabit^. »

Propterea ergo ait : « Haec est justificatio legis quam con-

» stituit Dominus Moysi : Praeter aurum, et argentum, et
» aeramentum, et ferrum, et plumbum, et stannum, et om-
» uis res quae transit per ignem, traducite per ignem et mun-
» dabitur. Sed et in aqua purificationis purificabuntur. Om-
» niaquaecumque non transeunt per ignem, transibunt per
» aquam,et lavabitis vestimenta vestra die septima,etmundi
» eritis, et post haec introibitis in castra^ »Vides quomodo
purificatione indiget omnis qui exierit de praelio vitae hu-

jus. Quod si ita est, ut aliquid audeam dicere secundum

Scripturae divinae auctoritatem, omnis qui exierit de hac
vita non potest esse mundus. Considera enim diligenter

* 1 Tim. II, 20. — 2 i Cor. lu, i5. — ^ IVum. xxxi, 21, 22, 25, 24.
 IN NUMEftOS IIOMILIA XXV. i)2
7

quid indicet historiae tcxtus. Exierunt isti pugnare pro filiis

Israel, interfecerunt Madianilas : interficientes autem eos,

quantum ad historia) ordincm spcctat et lilteram legis, pla-

cuerunt Dco, voluntatem namque Dei implevcrunt; tamen

hoc ipso quod inlerfeccrunt adversarios, immundi dicun-
tur effecti, et propterca dicitur ad eos : « Et lavabitis vesti-

» menta vestra die septima, et mundi critis, et post hoec

» introibitis in castra*. »Ergo hi qui pugnant, pro eo ipso

quod contigerunt hostes immundos, et quod ingrcssi sunt

conlra cos, et habuerint cum cis certamen, polluti sunt.

Et ego ergo etiamsi vincere potuero diabolum, etiamsi co-
gitationes immundas et malas quas cordi meo suggerit, vel

rcpcllcre venicntes, vei ingressas necare intra me, ne ad

effectum pcrveniant, quivero, et si calcare potaero caput
draconis, hoc ipso tamen pollui me et inquinari necessc

est,quo eum qui pollutus et inquinatus est contigi et ero :

quidcm beatus, quod eum superarc potui imraundus ta- ;

men sum et pollutus, qui pollutum contigi, et ob hoc pu-

rificationc cgeo. Idcirco nimirum et Scriptura dicit quia

« nemo mundus a sordc^. » Omncs crgo purificationc in-

digemus, imo purificationibus. Multae cnim ct diversac nos
manent purificationes. Sed raystica hffic sunt et ineffabilia.

Quis enim nobis enarrare poterit qune sint purificationes

quaj parentur Paulo, vel Petro, vel aliis horura similibus,
qui tanlum pugnaverunt, tot gentes barbaras deleverunt,
tot hostes prostraverunt, tanta spolia, lot Iriumphos cepe-
runt, qui cruentis manibus de cacde hostium redeunt, quo-
rum pes tinctus est in sanguine, et manus suas laverunt in
sanguine pcccatorum? Interfecerunt quippe in raatutinis
oranes peccatores terrae, et imagincm corum extcrminave-
runt de civitale Domini. Vicerunt quippe et peremerunt
diversas dnemonum genles. Nisi enim vicissent eas, non po-
* ^uni. XXXI, 24. — ^ Job, XIV, 4«
 528 ORIGIiNIS

tuissent capere ex eis captivos, oaaiiem hunc credentium

numerum, perducere eos ad obedientiam Chrisli, et
et

subdere eos jugo ejus suavi, et imponere eis onus ejus

leve. Quis ergo ita beatus est, qui succedat eis in his prse-

liis, et interficiat omnes Madianitas, et juslificetur ex san-

guine eorum ? Sanguinem enim d.Temonum fundere dicitur,
qui eripit eos quibus illi dominantur. Lavabitur aulem hoc
sanguine, et purificabitur in regno Dei, ut purificatus et
mundus eflectus pcssit ingredi sanctam civitatem Dei, ape-
rienle sibi ostium Ghristo Jesu Domino nostro, imo qui est
ostium civitatis ipsius Dei : cui est gloria et imperium in

saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA XX VP.
De summa numeri filiorum Israel 2.

I. DifFerentias esse profectuum et meritorum in populo

fideHum, si quis dih*gentius intendat leclioni, muUis in lo-

cis diviuis in voluminibus deprehendet. Non minus autem

haec, et ex praesenti lectione colligimus de eo quod scrip-

tum est : « Et accesserunt ad Mojsen omnes qui constituti

» erant principes per tribus in exercitu, tribuni, et centu-
» riones, et dixerunt ad Moysen : Nos pueri tui collegimus
» summam virorum bellatorum nostrorum, et non dissensit

» ex nobis quisquam,* et obtulimus munus Domino, unus-

» quisque vir quodcumque invenit vas aureum, torquem,
» aut viriolam, aul annulum, aut dextrale, aut catenulam,
» ad propitiandum pro nobis coram Domino ^ » Loquuntur
ergo ad Moysen electi principes, qui constituti sunt super

* Toni. II, p. 569 et seqq.

2 Num. XXXI. — ^ Jhid. 48, 49? 5(>.
 IN NUMEllOS IIO.MILIA \XVI. 5*i(J

ixcrcitum, cl pro bcn<i gcslis rcbus muncra oflcrunt Dco,

liccntcs : iNos pueri tui sumus, qui acccplmus summam
)cllatorum filiorum Isracl. Dicunt aulcm suumiam bcllato-

'um illorum duodccim millia virorumqui clccti sunt cxom-

libus tribubus Israel, ut confligcrcnt adversus IMadianitas.
Mint ergo in populo Dci bcllalorcs multi, sunt ct imbclles
)lurimi : et rursus inter bellatorcs sunt quidam qui appcl-
antur summa bcllatorum, emincnliores sine dubio iis qui
jcllatorcs dicuntur, sicut et eminentiores sunt ab imbel-

ibus bcllatorcs. Et rursus sunt aliqui cclsiores ab iis qui

>umma bcllatorum dicli sunt : ii scilicct qui constituti sunt
iuper eos principcs, et prxdali singulis quibusquc millibus
3lectorum. Est ergo mulla divcrsitas in eo ordine qui bel-
[alorcs appcllantur. Sed et inlcr ipsos imbcllcs, est nibi-

[omlnus aliqua diflcrcntia. Nec ipsi ciiim aequaliter et uno

ordine omncs appcllantur imbcllcs. Quldam enim ita im-
belies sunt, ut nunquam possint fieri bellatorcs, ut est se-

nilis ajtas, et omnis foemincus scxus, sed et conditio servilis.

Pucrilis vero aitas ita imbcUis est, ut spcm gcrat aliquando

ieri bellatrix, sciiicet cum occurrerit in virum perfccturo,
n mensuram aetatis; lunc non soium beliatores fieri ex
ueris, sed et in summam bcilatorum venire se spcrant, et
sse eiecti, et in duodccim mlliibus numcrari, vel ctiam

raefcrri,et esse principes eiectorum.

II. Considera nunc praesenlis saecuii stalum, et vide om-

ia bciils rcplcta, omncmquc humanam vitam invisibiilbus
aeiils ct impugnationibus daemonum pcrurgeri; In poj)uIo

ro Dei esse quosdam Ita roljustos fide, armatosquc vlrlu-

|bus, ut advcrsum Iiujusmodi liostcs quolidlc bella confi-

lant, et sempcr in procinctu posili non soium scmctipsos,

caeteros qui vci per sexum, vel per actatem, vclpcr servi-

tis conditionem pugnare non possunt, ab hostium tucan-

rinsidlis, verbo doclrliiae eos, excmpioquc vlta3, ct com-
IX. 34
55o ORIGRIVIS

moniliomim scdulitate miiniejiles : si t&men non <lesit eis

fidcs; sive enim bellatores, sive imbelles, impossibile est

salvari sinc fidc. Jotcr ipsos tamen bellatorcs, eos dunlaxat

qui mililant Dce, considcra alios ita esse paratos et expe-
dilos ut ludiis sc impliceiit omnino negotiis ssecularibus^ ut
placcre possint ei cui se probaverunl, sed in le2;e Dei me-
ditari die ac noctc *. Isti crgo qui hujusmodi sunt, summa
belialorum appellantur. Dem(|uc non est dictum de com-
muni iiumero bellatorum, quia nemo in eis dissensit, sed
de iis diclum cst qui summa bcUatorum nominati snnt. In
istis cnim qui talcs sunt, nulia dissensio, nulla discordia.

Jpsi enim suat isli de quibus dictum est « Erat autem crc- :

» tlenlium cor et anima una, nec quisquam eorum aliquid

» proprium dicebat, sed erant illis omnia communia ^. n Isti

sunt crgo summa bellatorum, in quibus nemo dissensit. Ist

sunt qui auri plurimum pugnando ceperunt, et omne au

rum atque omne ornamentum, sivc capitis, sive brachio
rum,sive ctiam digitorum, id est,quidquid in intcllectibus

quidquid in opcribus habent, Deo ofTerunt. Sciunt enim

quia munera ejus data ejus sunt, et ideo non dissenlit ia

eis nec unus. Nec enim posscnt munera offerre Deo, posit
in dissensione. Istos puto esse secundum Evangclium, qu
praeceptum illud diligcnter observant quod mandat Domi
nus et Salvalor : « Si autem ofTers munus lunm ad altare

» et rememoratus fueris quia frater iuus habeat aliquid a

» versum te, relinque ibi munus tuum ad altare, et va

» prius reconciliari fratri luo, et tunc veniens ofTeres m

» nus tuum ^, » quo scilicet levent manus suas ad Deu
sine ha et disscnsione. Isti sunt ergo qui dicunt : « Colle^
» mus summam virorum bellatorum nostrorum, et non dj§ j

» sensit ex nobis quiscjuam, et obtulimus munus Domino

Discenda igitur nobis magnopere est consonantiac discipli

, ^ 2 Tim. II. — " Acf. IV, 5?. — ? M;ii!l). v, 25, v.^.

— ''
Num. xxxi, 4o, 5f>.

I
 IN NUMTROS IIOMILIA. XXVI. 55

qnia tanquam in miisicis, si harmonia chorflariim fuerit

consonanter aptala, son.im siiavcm modulati carminis rcfl-

dil ; si vcro sit ahqua in fidibus dissonanlia, ingratissimus

sonus rcddilur, et carminis dulcedo corrumpilur : ita et ii

qui Deo militant, si dis?ensiones et discordias inter se ha-

heant, ingrata erunt omnia, et nihil acceptum Dce videbi-
tur, etiamsi multa bella coniicinnt, etirnibi spolia mulla
deferant, et niulta munera oflerant Deo. Dicclur enim ad
eos : Dcpone munus tuum rd altare, et vadc prius reconci-

liari fralri tuo, ut possis et lu inter eos qui summa sunt vi-

rorum Ijcilatorum numerari, et dicere, quia non dissensit

ex noLis quisquam. Ego ctiam amplius aiiqiiid dico : nisi ta-

lis ftjcris, ut in nidlo dissenlias a mandatisDei,nccin aliquo

discrepes ab Evangelicis praeceplis, non poteris hostem vin-

cere, non poteris sunerare inimicum. Jn co enim ipso jam

victus es in quo dissentis el per hoc ipsum superaris a dia- ;

bolo, in quo discordas a Deo. Si autem vis vincere inimi-

cum, et esse suinma bellatorum, adha^re Dro, et concorda
cum ipso, sicut ille qui dicobat : « Quis nos separabit a

» ciiaritate Dei? tribulatio, an anguslia, an fames, an nn-

» ditas, an periculum, an gladius *
? » Et iterum : « Neque
» vila, ncquc mors, nequc instantia, nequc futura, neque
» altitudo, nequc profundum, neqiie creatura alia poterit

» nos scparare a charitate Dei, qua3 est in Chrislo Jesu Do-

)) mino nostro ". » Iste talis potest vincere Madianitas, et
intcrhcere omnes peccatores terrae, et pcrdere omnem ima-
oincm eorum de civitate Domini. Et ego ergo debeo de
meipso, et de terra carnis meae perdere peccatores, et in-
ierficere fornicalioncm, immunditiam, passionem, concu
iMScentiam malam, el avaritiam. Isli enim sunt peccalores

leirai mcac, quos tunc demum extcrminare potero et inter-

jicere, si non disscntiam a mandatis Domini : el lunc verc
''
Koin. viii, T) :>. — ' Ibid. ^8, T)'.).

,-,4.
532 ORlGli?<IS

dignus ero qui ofierain Deo munera. « Omne vas raireum,

» lorquem, inquit, aut viriolam, aut annulum, aut dextrale,
» aut catenulam \ » Torquis ornamentum sapientioe est. In
Proverbiisenim de sapientia dicitur, quod qui acquisierit
eam, torquem auream ponat circa collum suum^ Viriola et
annulus, ornamenta sunt manuum, in quibus operum sig-

nantur indicia. Similller et dcxlrale. Catenulne vero verbi

et doctrinae connexiones declarant. « Ad propitiandum,
» inquit, Deum pro nobis ^ » Si dicamus propler aurum
Deum propitium fieri hominibus, vide quam absurdum,
imo quam impium judicetur. Hoc enim etiam in virobono
notabile ducitur, si accepto auro ab inferioribus placetur;
quanto ergo magis ha3C de Deo sentire non convenit ! Lnde
puto expositionis hujus ecclesiasticce magis conslare ratio-

nem, quae per auri species indicari docet animi virtutes, et

bonorum operum gesta, qiise sola offerri Deo ab hominibus
dignum est, et pro quibus solis propitium fieri Deum ho-
miuibus decet. « Et accepit, inquit^ Moyses et Eleazar sa-
» cerdos aurum ab omnibus tribunis, et centurionibus, et

» intuht illud in tabernaculum testimonii, memoriale liliis

» Israel coram Domino \ » Yides quia quoe dicuntur, non

ad conspectum visibilem, sed ad mentis memoriam refe-

runtur. Beatus enim est ille qui recordatur se boni aliquid

operis egisse coram Domino, et obtulisse munera benepla-
cita Deo, animi virtutes, et ornamenta pielalis.

III. Post haec sequitur historia de haereditale Ruben, el

Gad, et dimidiae tribus Manasse ; de qua proponentes aliqua

disserere, volumus prius audilorum dihgentiam commone-
re, et animos eorum ad contemplationem spiritualis inlel-

ligentiae suscitare. Omnia quae dicuntur non solum ex ipso

qui dicitur sermone pensanda sunt, sed et persona dicentis

magnopere consideranda est. Verbi gratia : sipuerest qui
* IXuni. XXXI , 5o. — 2 Piov. I, 9. — ^ Nuni. xxxi, 5i. — ^ IhiJ. 54.
 IN NUMEROS IIOMILIA XXTI. ' 555

loquitiir, animos noslros ad aiidilum oloquii pucrilis apta-

mus, nec plus aliquid in iis quae dicunlur nisi inquanlurn

sentire pucr poluit, cxpcctamus. Si vero qui loquitur vir
est, conlinuo contomplamur, si viro digna sunt quoe di-

cuntur. Et rursus si vir illc cruditus sit qui dicit, pro

eruditionis ejus inluitu etiam dicta pcnsamus. Si vero vir

quidcm illc cst, impcritus tamcn et idiolcs, alilcr quae di-

cuntur accipimus. Sic itcm si sil scnior qui ioquilur, efe

multae ac probalae pcrilia;, utpolc qui in cruditionibus con-

scnuorit, longc major in co diclorum habcbitur cxpectatio.
Cur autcm ista pricmiscrimus, historiam ha?rcditalis Piu-
bcn et Gad ct dimidine Iribus Idanassc cxponcre volcnles,
ausculta. Qui hacc gcsta narrat quae lcgimus, nequc pucr
est, qualem supra dcscripsimus, ncquc vir tahs aliquis, nc-
que scnior, ncc omnino aHquis homoest; ct ut amplius
ahquid dicam, nec Angclorum aliquis aut virtulum coe-
lcslium cst : scd, sicut tradilio majorum tenet, Spiritus
sanctus haec narrat. Undc cnim potcral Moyscs, vel quae ab
originc mundi gestasunt, vcl qusc in rme cjus cranl gcrenda
narrarc, nisi pcr inspiralioncm Spiritus Dci ? Undc potuis-
isct prophclare de Chrislo, nisi loqucnle Spiritu sancto? Sic
enim ct ipsc Christus ei testimonium rcddil, ct dicit : o Si
crcdcrctis Moysi, crcdcrctis uliquc ct mihi. De mc cnim
) lli(* scripsil \ » Si aulcm illius lltlcris non crcdilis, quo-
modo mcis vcrbis crcdclis? Constat ergo ea pcr Spiritum
panclum dicta, et idco convcnicns vidclur haec sccundum
ignilalem, Imo potius secundum majcslalcm loqucntis
nlclligi. Scd ct ilUid hoc in loco mcmorare aplissimum
iluco, quod Abraham, cum audirct illum divilcm posilum
in lormcnlis rogare se ut dimittcretur, et venicns moncrct
|ralics suos pic viveie, ne et ipsi in locum illum dcscendc-
ent tormcnlorum, rcspondit ci, quia « llaLciit Moyscn ct
* Jo;»n. V, 45.
554 ORIGEINIS

» Prophetas, audiaut ilios *. » Non utique homines ahquos

dicebat in corpore posilos Moysen et Prophelas : sed haec
quae pcr Moysen Spiritu Dei diclanle scripla sunt, Moysen
ea nominavit. Dicat ergo ahquis : Cum haec ila scripla sint,
si Abraham me ad Moysis dicta transmittat, ut legens ea
possim illum locum evndere tormentorum, quid me juva-
bit ad eflugiendam gehennam, si legam quomodo fdii Ru-
ben, et fihi Gad, et dimidia tribus Manasse, ha^reditatcm
capiunt a Moyse irans Jordanem, quia erant illis pecora
muha piae caiteris tribubus, ct quia dicit ad eos Moyscs :

Videte ne exacerbetis Deum, sicut et ilh' decem qui missi

sunt cum Jesu el Caleb explorare lerram, et dicebant, quia
terra lalis, et talis est, et non possumus eam capere^; et^

quia ad haec responderunt hlii Piuben, et caeleri cum ipsis V

Da nobis terram hanc, et haereditatem ejus, et non quaere

mus jam inlra Jordancm haeredilatis lerram cum fratribusj

uosiris : sed hic relinquemus jumenla nostra, et sarcinasl

nostras, et inulieres nostras, et infanles noslros, viri autem
nostri ibunt pariler et transibunt Jordanem ; ct quia post

haec Moyses commcndat eos Jesu fiHo Nave, et Eleazaro

sacerdoli filio Aaron, sub ea tamen conditione ut transeant
cum fillis Israel, et pugnent cum eis adversus hostes qui
erant trans Jordanem, donec liberelur ab eis lerra, et lunc
accipiant terram quam poposcerunt, regis Seon el regis

Og; atque ipsis solis per Moysen detur haereditas extra

Jordanem, caeteris autem omnibus pcr Jesiim intra Jorda-

nem? Dicel ergo aliquis Quid isia prosunt ad hoc quod:

dixit Abraham « Habent Moysen et Prophetas, audiant il-

:

» losS* » quo scilicet haec iegentes et audienles, in iocum

illam non deveuiant torinentorum? Haec aulem diximLis,

excitantes animos audientium, ut vigilanlius iis quae legim-

tur veldicuntur iniendant, et in Mosei iitieris remolo lilterae

'
LlU. \\l, 2Q. 2 ?>um, XX.Vll. — 2 LuC. JlV(. 2().
 IN NUMEROS HOVIILIA XXVI. 535

velaniinc ila inlclliganl qiiac fcripla sunt, ul singulis quibus-

quc ca (lici invcniant, quae si inlelliganlur ct obscrvenlur,

possint audilores non ad illuin locum lorincnti dcduci, quo

divcs illc, qui audirc luec quac in sccrcto sunt scripla con-
tcnipsit, aLductus cst, scd in sinuin eant Abraliani, ubi La-
zarus requiescit. Orcmus crgo.Dominum, ut aufcralur vc-

lamen a cordibus nostris de lectiono vctcris Tcslamenti, ut

ca quoR abscondila sunt ct occulta in Mosei litteris, videre
possimus, sccundum Prpphclsc commonitionem dicentis :

« Et nisi audicritis occultc, plorabit anima vestra *. » Et

quidcm (juod h-Tcc mystica sint, et divinum aliqucm sensum
contineant, puto quod ex iis quac superius asscrla sunt,
nullus possit ambigcre, quamvis sit illc Judaicis fabulis in-
salial)iliter dcditus : tam( n sicut hoc neminem negare pu-
lo> ila qucc sint illa quae cx istis narralionibus indiccnlur,
et quae rerum facics sub hoc vclaminc contegalur, ad liqui-

dum scire, ipsius puto esse sancti Spiritus qui haec inscribi
inspiravit ; et Domini nostri Jcsu Ghristi, qui dc Moysc di-

ccbat : « De me enim ille scripsit ^ ; » et omnipolcnlis Dci,

cujus consilium antiquum humano gencri non nudum, sed
vclatum liltcris indicatur. Nosautcm orcmus ex corde Ver-
bum Dei, qui cst unigenitus cjus, ct qui rcvelat Palrem
quibus vult, ut et nobis hoic revelarc dignetur : sunt cnim
in his repromissionum mystcria, quje rcpromisit diligenti-

bus se : « Ut sciamus et nos, quae a Deo donala sunt no

» bis ^ » Sed et vos juvate nos in orationibus, et dillgcnter

inlcnditc, non tam nobis diccnlibus, quam Domino illumi-

nanli cos (|uos illumlnalione sua dignos invcnerlt. Quorum
contcmplatione cliam nobis darc dignctur vcrbum in ada
pertionem oris nostri. Sed age jam si corda crcxistis ad Do
miiium, ct vcrbi ejus sancti illuslrationem pcliistis, ad per-
scrulandum scnsum corum quic vidcnlur lalcrc, vcniamus.
1 .hicin. xiii, I-, ^-
Jo;ui. v, \r>. — * i (lor. ii, 12.
53r. OKIGEKIS
I
IV. Excundl do /Egyplo (iguram duob^is modis accipl, a
prioribus noslris et a nobis, sa^pe jam dictum est. Nam et

cum quls de errorum tenebris ad agnitlonls lumen adduci-

tur, et de lerrena conversatlone ad splritualia inslituta con-
verlitur, de /Egyplo videtur exisse, et venisse ad soliludi-

ncm : ad illum videllcet vlta3 statum, in quo per silentium

et quielem exerceatur dlvinls legibus, et eloquiis coelestlbus

imbuatur; per quae instltutus et dlrectus, cum Jordanem

transieril, properet usque ad terram repromlssionis, idest,
per graliam baplismi, usquc ad Evangelica instituta perve-
niat. Sed et illam flguram esse diximus exeundl de ^Egypto,
cum rcllnquit anima mundi hujus tenebras, ac naturas cor-
porea; caccltatem, et transfertur ad aliud sseculum : quod
vel sinus Abraha}, ut in Lazaro, vel paradisus, ut in latrone

qui dc cruce credidit, indicatur : vel etiam si qua novit

Deus esse alia loca, vel allas mansiones, per quas transiens
anima Doo credens, et perveniens usque ad flumen illud

quod laelificat clvitatem Dei, intra Ipsum sorlem promlssae

patribus hacreditatls acciplat. Igllur cum duplici (ut me-
moravimus) modo egressus deslgnetur ex /Egypto, et trans-

itus ad desertum, atque inde ingressus ad Sanctae terrae hae-

reditatem, vldeamus nunc quid sibl vellt Ruben, et Gad, et

dlmidia tribus Manasse. Hacredltas quae per Moysen traditur,

et cxtra Jordanem decernitur, in duodecim Iribubus fdio-

rum IsracI,occuItIs quibusbam et myslicls ratlonibus, totius

humani generis figuram compleclitur, vel omnium certe ho-

mlnum qui ad agnitionem Del venerunt. Horum ergo pars
allqua extra Jordanem haeredltatem consequltur per Moy-
sen, pars vero trans Jordanem, et haereditatem suscipit in
terra repromissionis per Jesum. Et illl quidem quibusextrai
Jordanem haereditas decernitur, prlmltivi sunt : licet minuftj

nobiles, licet non inculpati, primitivi tamen sunt. RubenJ

enim est primogcnitus Jacob : licet contaminaverlt ihorum
 li\ NUMEROS IIOMJLIA XXVI. SS^

palris, primogcnitus lamen est. Scd cl Gad, licet cx ancilla,

tamcn ct ipsc primogcnitus est. Manassc quoquc, cujusdi-
midia Iribus cxlra Jordancm conscquitur, ct ipse, licet de
/Egyplia natus, primogenitus tamcn est. Omnes ergo isti pri-

mogeniti sunt, et idco priorem populum dcsignant, qui non

pcr Jesum Dominuni nostrum, scd pcr Moyscn exlra Jor-
dancm sortem hajreditatis accipiunt. Considcra autem dili-

gentius ctiam causam qua priores ct cxtra Jordancm, et se-

questrati a ca^teris, consequuntur hoGreditatem : « Jumcnta,

» imjulunt, et pecora inulla sunt nobis \ » Hacc crgo causa
est, quia prior populus ad hcercdilatem illius lerra3, quac

lacte flult, qua) mclle abundat, qua3 favus mcllis est pra^

omni terra, non potuit pcrvenire, nec Vcrbum carncm fac-

tum potuit agnoscere, quia mulla jumcnta habcbant, et

multa pecora. Animalis ergo homo non potuit pcrcipcrc
qua3 sunt Spirilus Dci^, nec spiritualiler dijudicare; quia
« homo in honorc cum essct, non intcllexit, sed compara-
» tus cst jumentis insipientibus, et similis factus est iis^ »

)ro quibus haircditatem suam cxtra Jordanis fluenta pcr-

ceplt, et a terra se Sancta fecit alienum. Ille ergo populus

accepit ha^rcditatcm pcr Mosen^ acccpit terram duorum

regum tantummodo. Non enim amplius potult Moyses in-
terficere nisi duos rcges, quorum lerram dividercl populis,

multa animalia multaque pecora habentlbus. Illis vero qui

Jordanem transeunt Jcsus dividlt tcrram, quamvis habcant
eliam ipsi animalia, habeant pecora, non tnmen lanta quic
eos cxcludant ne Jordancm Iranscant, sed cum ipsls ct

mulieribus, et cum Infantibus suls contendunt transire Jor-

danem, et ad patrum pervcnire promissa. Illi aulem prop-
;er pecora et jumcnta, et mulicrcs suas, et infantos, non
Ipotuerunt transire Jordanem, ncc ad fidcm Christi, quic cst
erra repromissionls, intiarc.
'x\iim. xvxii, 4. — ^ 1 Cor. if, \\. — ^ l'bal. xt.i\. 1.'..
55S ORIGEMS

Y. Increpat tanien Moyses, et dicit ad filios Ruben, et ad

filios Gad «Fralres; vestri pergent ad praelium, et vos se-^

» debitis hic? Et quare perverlilis corda filiorum Israel,

» ut non transeant in terram quam Dominus dat eis* ? » Et

cum increpuisset eos hujusmodi verbis,« accesserunt, in-
» quitj, ad eum fili Ptuben, et filii Gad, et dicebant : Ovilia
» ovibus fabricabimus hic, et pecoribus, et civitates impe-
» dimentis nostris, et nos armali prima lurma incedemus
» ante filios Israel, usquequo perdncamus eos in suum lo-

»cum^. »Et haec promittentes, miligaverunt Moysen, ita

ut ipse eos commendaret Jcsu et Eleazaro. Ila enim scrip-
tum est « Et adhibuit ilios Moyses ad Eleazarum sacerdo-
:

» tem, et Jesum filium Nave, et principes familiarum tri-

» buum Israel. Et ait ad eos Moyses Si Iransierint : filii Ruben

» et fihi Gad vobiscum Jordauemomnis armatusadpraclium
» coram Domino, et oblinuerilis terram in conspectu vestro,
» dabitis eis terram Galaad iji possessionem ^ » Terrae no-
men in Scripturis divinis positum diversis significationibus
invenimus : et primo quidem terra haec in qua habitamus,
nou ex initio terra vocitala est, sed arida ; et post haec quae

prius dicta fuerat arida, terra nomen accepit : sicut et coe-

lum istud visibile, non ab initio crelum diclumest,sedprius
firmamentum, post eliam coeli vocabulo nuncupalum est.

In principio tamen creaturae coelum ct terram fecisse dici-

tur Deus, et postea aridam, ct postea firmamentum. Yis

autem scire quia aliud sit ia Scripturis arida, aliud terra?V ii

Audi Aggaeiira prophetam dicentem : « Adhuc semel,

» ego movebo coelum et terram et mare et aridam ^. » \ id
quomodo Prophcta aliudponit terram et aliud aridam. Sc
et in multis Scriplune locis invenimus terram lauriabilem
nominari : aridam vero non faciie legimus iaudabiiem poni.j

Nam et Adam in hunc locum quasi culpabilis pobt pecca-'.

* Num. xwii, ('),
j. — 2 {1)1,1. i^;^ j-. — ? Iblft. aS, ?.c). — ^
-''e"-
'•> 7'?

'
 IN NUiMJifiOS IIOMILIA XWI. OOf)

tuiii detrudilur, qui arida nominatus Cbl. Aiitca cniin non

fuit in arida, scd in tcrra. Paradisus naniquc nofl cst in

arida, scd in tcrra. 8cd ct mansuetis quod rv^proinitlit Do-

ininus in Evangelio, non cst arida, scd tcrra : « Bcati cnim,
» inquitj, mansucti, quoniain ipsi ha^rcditabuiit lcrram\ »

Et iteruin in Evangclio, scincn quod dat fructum ccntcsi-

munis sexagesimuin, et triccsimum^, terra dicitur esse, non
arida. Et puto quia profcctus quidam sit ab arida ad lerram
vcnicndi, sicut ct profectus quidam fLiit ut hicc arida tcrra

vocaretur. Omnes enim nos, donec infructuosi suinus, et

nulldin justitia) fruclum, nullum pudicitia?, nullum pielatis
alFcrimus, arida sumus. Si autem nosmctipsos cocpcrimus
excolerc, et ad virtutum frugcm dcsidcs animos suscitare,
terra eiricimur cx arida, qux verbi Dei susccplo seminc
loela fruge nndtiphcet. Est ergo quffidam etiam in regno Dei
terra, qua3 mansuctis rcpromiltilur, ct terra quac vivcntium

nominalur, et tcrra in excclsis posila, dc qua ad justum di-

cit Prophcla : « Et cxallabit te ut hicrcdltcs tcrram^ » Islius

crgo tcrrai haircdilalcin, posleaquam dc mundi hujus ^Egy-

plocxicrit, Dcocrcdcns anima consequilur : et alibi quidcm
ii qui sub Lcgc vixcrunt, alibi aulcm qui per Jesn Chrisli fi-

dem ct graliam dispcnsati sunt. Vcrumtamcn ii qui vidcn-

tur primi, ct pcr Moscn dispcnsali, non prius consequcntjjr
hajrcditateni sibi dccrctam, quam Mosco ducc merucrunt,
nisi ct ipsi transcant cum iis quos Jcsus dispensal, ct pug-
ncut cuni cis contia inimicos, ct colloccnt eos in sedibus
suis; etita ipsiconscqucntur hajredilatcmquam Moscoducc
merucrini.i.

YJ. Scd iuec nisi ex Scripturis divinis npprobcntur, fabuhc

videbuntur. Pauluscrgo horum producalur in mcdium iuo-
ncus lcslis, qui in Epislola ad ilcbricos, ubi dcstriblt oinucs
dlos Palrcs,et Palriarchas, ac Prophctas, qui pcr fidcin pla-
J
Malil;. V, 4. - - M. \i,i. - •
VsA. xxvvii, .'i.
54o ORIGENIS

CLiordnt Deo, post enumeratioiiem cunctorum, in ultima

conclusione sic dicit de eis : « Et ii omnes testimonio fidei

» accepto non perceperunt repromissiones, Deo pro nobis

» melius aliquid providente, uti ne sine nobis consumma-
» rentur*. «Quasi dicerent isl3e novem et semis tribus de
illis duabus et semis tribubus, quia propterea non ceperunt
promissiones terrae illius quac eis extra Jordanem per Mo-
sen decreta est, Deo pro nobis aliquid melius providente,,

uti ne sine nobis consummarentur. Propterea ergo transeunt

nobiscum armati ad pra^bum, et juvant nos ad belligeran-
dum adexpugnandos inimicos. Sed illi transeunt qui armatl
sunt, qui viri fortes sunt et potentes : ca?teri vero, ignava
manus et imbellis, remanent extra Jordaneiu. Si qui autem.

in ipsis viri fortes sunt, relictis animalibus et pecoribus et

omnibu5 impedimentis, pngnant adversum hostem nobis-

cum usquequo yiiiCantur inimici noslri, usquequo haeredi-
tatem tcrrae bonae, terraj melHs lactisque capiamus. Quis
eriim dubitat quod sancli quique Patrum, et orationibus

nos juvent, et geslorum suorum confirment atque horten-

tur exemplis, sed et vGluminibus suis, per ea quae nobis ad
memoriam scripla reliquerunt docentes nos, et instruentes
quomodo adversum inimicas potestates dimicandum sit, et
quomodo agonum toleranda certamina ? Pugnant ergo pro
nobis et ipsi, incedunt primi ante nos armati. Ipsos enim
nos habenles ad exemplum, et videntes eorum per spiritum
fortia facta, armamur ad praelium spirituale, et adversus
spiritualia nequitia? in ccelcslibus dimicamus. Sic denique
qui sub Jesu duce militant, Iriginta et eo amplius reges pe-
rimunt, et terras eorum sorte haereditatis accipiunt. Depul-
sis namque spirituallbus nequitiis de coelestibus, haeredila-

tem rcgni coelestis a Jesu Domino nostro percipiunt.

\il. Potest et terlius adhuc expositionis videri modus,.
* llebr, XI, 05, 4o.
 IN NUMEROS HOMILIA XXVI. 5^ 1

ul In flliis Isracl, id cst in populo Ecclosiac inlelliganlur qul-

dam essc spirltualcs, ct inlra Jordancm perclpcre haercdl-
tatem terrac lluenlis lac et mel saplcnliai scillcctet scien-
:

tiaj caplcntes dulcedineni, quoruni tcrra fluminc Dci quod

rcplctum est aquis divinaj inlclligentiic, circumdaLur ct ri-

gatur. Alii autem sunt carnales, qul jiimcntis ct pecudibus,

id est, crassis et stolidls scnsibus abundant : sicut erant illi

de quibus dlcebat Apostolus : Ita inscnsati estis, ut cuin

» splrllu coeperitis, nunc carne perficiamini *; et : O insensali
» Galatae, quis vos fascinavit verltati non obcdire^ ? » Sed et
unus([uisque nostrum, nlsi sc armavcrlt, et abjcclls brutis
et bellulnls sensibus ad spirltualem inteiligentiam propera-
vcrit, remaneblt exlra Jordanem, nec poterit per sapientia;
flumen Inccdere, quod laelliicat civllalem Dei, id est, ani-
mam Dei capaccm non assequetur cloquiorum Domini in-
:

teriora, quae sunt dulclora super mel ct favum, scd Illam

tanlummodo consequctur tcrram in qua duo rcges occisi

sunt, ubl dicalur ci : « Niliil allud judicavi me ipsum scire

» Jesum Christum, et hunc crucifixum^ »

inlcr vos nisi

Qui aulem potucrit transire Jordancm, ct ad intcrlora pe-

netrare, ibi Jcsum Dominum nostrum scquens, interficlct
triglnla, ct co amplius reges, IIIos fortassis de quibus dici-

tur, quia « astilerunt rcges terrae, et principcs congrcgali

» sunt in unum, adversus Dominum, et adversus Chrlslum
» ejus''; »dcpulsisquc iis rcgibus et prostralis, agnoscet sc-
creliora mysteria, usqucquo veniat ad illum locum ubi se-

des Dei est el Jerusalem civilas Dci vlvenlis, non Ista quoe

servit cum filiis suls in terris, sed illa coelestis, qunc jibera

est, et matcr oninium noslrum : ad cujus nos lueredltatem

perducere dlgnctur dux ct Domlnus nostcr Jesus Chrlstus,
cni est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amcn.
1 Galat. Mi, 3. — 2 Ibid. i. — ^ i Cur. ir, 2. — <*
Psal. 11, 2.
542 ORIGENIS

HOMILIA XXVII
De mansionihus filiorujn Isi-aM''.

Cum conderet^ Deus mundum, iunumeras creavitcibo-

rum differentias, pro diversitalibus sciliGet vel humani de-
siderii, vel nalurie animalium. Unde non solum homo cum
viderit animalium cibum, scit eum non pro se, sed pro ani-
malibus creatum, sed et ipsa animalia agnoscunt proprios
cibos : et abis quidem, verbi causa, utitur leo, aliis cervus,

aliis bos, ahis vero aves. Sed et inter homines sunt qua^dam
differentia^. in appelendis cibis : et alius quidem qui bene
sanus est et habiludine corporis valens, forlem cibum re-
quirit, et credit confiditque edere omnia, vehit robustissimi
quique athletarum. Si quis vero infirmiorem se sentit et in-

vahdum, delectatur olerlbus, et fortem cibum pro sui in-.

firmitate corporis non recipit. Si vero sit ahquis parvuhisi^

etiamsi voceindicare non possit, re tamen ipsa nullam ahainj
quam lactis requirit ahmoniam. Et ita unusquisque vel pro
aelate, vel pro viribus, vel pro corporis valetudine, aptum
sibi et competentem viribus suis expetit cibum. Si suflicien-
ter rerum corporalium considerastis exemplum, nanc ab iis

ad intellfgentiam spirilualium veniamus. Omnis natura ra^

tionabilis proprils et sibi competentibus nutriri indiget ci-

bis. Gibus autem verus naturae raiionabilis sermo Dei est.i

Sed sicut in nutrimentis corporis multas paido ante dedi-

mus dilFerentias, ita et natura rotionabilis, qute ralione cl

verbo Dei, ut diximiis, pascilur, non omnis uno atque eO'

' Tuni. 11, |). 5^4 <'i Si'qq.

'^
NuiT). xxxm.
''
N. 1, 2, :>. p. ."-4-.'i7G.
 IN NTJMEROS IIOMILIA XXVil. O^S
il(3m v«rbo inilrilur. Undc ad similitudineai corporalis
exerapli cst vTliquibus ctiam in vcrbo T)ei cibuslaclis, apcr-
tior scilicet simpliciorquc doctrina, ut dc moralibus esse
solet, qusc pracbcri consuevit iis qui initia habent in divinis
sludiis, ct prima cruditionis ralionabilis elemcnta susci-
piunt. His ergo cum recitatur lalis aliqua divinorum volu-
minuin Icctio, in qua non videatur aliquid obscurum, li-

bcnter accipiunt : verbi causa, ut cst libcllus Hestcr, aut

Judilh, vel cliam Tobinc, aut mandala Sapicntia). Si vero
Icgatur ei liber Levitici, ofTenditur continuo animus, ct
quasi non suum refugit cibum. Qui enim venil ut disceret
Deum colerc, justitiae ac pictatis cjus prsecepta suscipere,
audit mandaln dc sacrificiis dari, et imniolalionum ritus

doceri,quomodo n(f)n continuo avertit auditum, ct lanquam

non sibi aptum cibum recusat? Scd ct alius cuni leguntur
Evan^clia, vel Aposlolus, aut Psalmi, laetus suscipit, hben-
tcr amplcclitur, et velut remedia quaedam infirmitatis suae

inde colIi<i;ens gaudct. Huic si legatur Numerorum libcr, ct

ista maximc loca qua3 nunc habemus in manibus, nihil haec

jid utilitatem, nihil ad infirmitatis suae remedium, aut ani-

m^e saluicm prodessc judicabit : scd continuo rcfulabit, et
respuct tanquam graves et onerosos cibos, et quia aegrae at-

que invalidai non competant animae. Sed sicut, verbi gralia

(ut ilerum ex corporalibus repetamus exempIa),Ieoni si de-

tur intcllcctus, iion continuo culpabit abundanliam hcrba-
rum crcatam, quia ipsc crudis carnibus vescitur, ncc dicet
illas supcrllue a (^onditorc productas, quia ipse earum cibo
non utitur; nec ilerum homo, quia panc aliisquc aptis sibi

utitur alimoniis, culpare dcbet cur rcceril Deus scrpcntcs,

quos cibum vidcat proebcre cervis ,* neque ovis, aut bos

culpare, verbi causa, quod aliis animalibus carnibus vesci

datum est, cum ipsis ad edendum gramina sola sufficiant :

ita er2;o et in cibis ralionalibus, divinorum dico voluminum,

544 ORIGI-NIS

non contlnuo aut culpanda aut refutanda est Scriptura,

quae dlfficilior aut oLscurior ad intelligendum videtur, vel

ea continere quibus sive incipiens et parvulus, sive infir-
mior et minus ad intelligenda omnia validus uti non potest,

nec conferri sibi ex iis utilitatis aliquid existimat aut salu-

tis ; sed considerare debes, quia sicut serpens et ovis, et
Los et homo, ac fcenum, Dei creatura sunt omnia, et diver-

sitas ista ad laudem spectai et gloriam Creatoris, quod com-

petenlem et in tempore unicuique eorum pro quibus creata
sunt, vel prxbeant, vel capiant cibum; ita et haec omnia
quae verba Dei sunt, et in quibus diversus pro captu ani-
marum cibus est, unusquisque prout sanum se et validum
senlit assumat. Quamvis et si diligentius requiramus, verbi

causa, in Evangehi lectione, vel Apostolica doctrina, in qui-

bus delectari videris, et in quibus tibi aptissimum et sua-

vissimum deputas cibum, quanta sunt quae te latent, si

discutias et perscruleris mandata Domini? Quod si ea quae

obscura videntur et difficilia, refugienda sunt protinus el
vitanda, invenies etiam in illis in quibus valde confidis,
tam multa obscura et difficilia, ut si hanc sententiam te

neas, slt tibi etlain inde recedendum. Sunt tamen piurima

in ilHs, quae apertius et simplicius dicta simt, quam ut parvi
sensus aedificent auditorem. Haec autem in praefatione prae-
misimus, ut suscitemus anlmos vestros, quoniam quldem
hujusmodi lectio habetur in manibus, quae difficilis ad in-
teliigendum, et superflua videatur ad legendum. Sed non
possumus hoc dicere de sancti Spiritus litteris, quod ali-

quid in eis otiosum sit aut superfluum, etiamsi ahquibus

videntur obscura. Sed hoc potius facere debemus, ut ocu-
los mentis nostrae convertamus ad eum qui hisc scribi jus-
sit, et ab ipso horum intelligentiam postulemus : ut sive

inlirmitas est in anima nostra, sanet nos ille qui sanat om-
nes languores ejus; sive parvi sensus sumus, adsit nobis
 IN NUMEROS IIOMJIJV XXVII. 54«^

cuslodiens pnrvulos Dominus, et enutriat nos, atque in

mensuram aetatis adfJucat. Utrumque enim in nobis est, ut

cx infirmis ad sanitatem, et ex parvulis ad actatem virilem

pervenire possimus. In noLis ergo cst, haec a Deo poscere.
Dei autem est petentibus dare, et pulsantibus aperire. Sed
satis sit ista pracfatio.

Nunc jam ad lectionis ipsius quae recitata est veniamus

exordium, ut, juvante Domino, sensum quoque eorum,
etiamsi non ad liquidum, summatlm lamen colligere et ex-
])licare possimus. Ait ergo : « Ha; sunt mansiones liliorum
» Israel, ex quo exierunt de lerra yEgypti cum virtute sua,
» in manu Moysi et Aaron. Et scripsit Moyses profectiones
» eorum et mansiones per verbum Domini S » et caetera.

Audistis quia scripsit hnec Moyses per verbum Domini. Et

quid voluit Dominus ha3C scribi ? ut prodesset nobis aliquid
scriptura ha^c mansionum quas fecerunt filii Israel, aut ni-

hil prodesset? Et quis audeat dicere, quod ea quae per ver-

bum Domini scribuntur nihil utilitatis habeant, nec salutis
aliquid conferant, sed solam rem gestam narrent, quae tunc
quidem praetericrit, nunc autem nihil ad nos ex ejus rela-

tione perveniat? Impia hrec et aliena a catholica fide sen-

teutia est, et eorum tantummodo qui legis et Evangeliorum
negant unum solum sapientem essc Deum patrem Domini
nostri Jcsu Christi. Quid ergo de iis mansionlbus fidelis

sentiro debeat inlellectus, summatim (prout tcmpus pali-

tur) pertractare tentemus. Superior disputatio, cum nobis

occasionem dicendi de profectione filioruni Israel ex ^Egy-
pto prxbuisset, dupliciler diximus videri posse spiritualiter
exire unumquemque de /Egypto, vel cum relinquenles Gen-
lilem vitam ad agnilionem divinae lcgis acccdimus, vclcum
anima de corporis hujus habitationc discedit. Ad utrumquo
ergo istac mansiones, quas nunc per verbum Domini ^loy»
^ Nuni. xxxiM, i, 2.

IX. .i5
54G ORIGENIS

ses describit, aspiciunl. Nam de illis quidem mansionibus

quas animae corpore exutai, imo corpore suo rursus in-
dutae habiturae sunt, Dominus pronuntiavit in Evangelio,

dicens : «Multai mansiones sunt apud Patrem meum. Alio-

» quin dicerem vobis, Vadoet praeparo vobis mansionem *.

Sunt ergo multae illae mansiones quae ad Patrem ducunt, in

quibus singulis quid causae, quid ulilitatis animae commo-

ratio, quidve eruditionis aut illuminationis accipial, scitille

solus futuri saeculi Pater, qui ait de semetipso, quia « ego

» sum ostium. Nemo venit ad Patrem, nisi per me ^. » Qui
fortassisin his singulis mansionibus unicuiqueanimaeostium
fiet, ut per ipsum inlret, et per ipsum exeat, et inveniat
pascua, et iterum intret ad aliam, et inde ad aliam mansio-
nem, usquequo ad ipsum perveniat Patrem. Sed nos pene
immemores praefationis nostrae, subito auditum vestrum
ad alta et excelsa surreximus. Imo vero redeamus ad ea
quae inter nos et in nobis geruntur. In iEgypto erant fdii

israel, in operibus Pharaonis regis luto ac latere afiligeban-

tur, donec ingemiscentes clamarent ad Dominum, et exau-
diens gemitum eorum mitleret eis verbum suum per Moy-
sem, et educeret eos de ^gypto. Et nos ergo cum essemus
in iEgypto, mundi dico hujus erroribus et ignorantiae te-
nebris, operantes opera diaboli, et in concupiscentiis et
voluplatibus carnis, miseralus est Dominus afflictionem
nostram, et misit Verbum suum unigenitum Filium, qui
nos de ignorantia erroris ereptos ad lucem divinae legis ad-

duceret.
Sed primo omnium, intuere mysterii rationem : quam
qui diligenter observaverit, in Scripturis inveniet in egres-
sione filiorum Israel de ^Egypto, quadraginta et duas
habitas esse mansiones ; et rursum adventus Domini et

Salvatoris nostri in hunc mundum, per quadraginta et

* Joan. XIV, 2. — 2 1(1. \, c), cl xiv, (5.

 IN NUMlihOS IIOMILIA XXVII. 54/
dtias generationes adducitur. Sic enim Matthaeus Evange-
lista commeniorat, dicens : « Ab Abraliam usque ad David
» regem, generationes qualuordecim. Et a David usque ad
» transmigrationemBabylonis, generaliones quatuordecim.
» Et a transmigratione Babylonis usque ad Christum, ge-
» nerationes quatuordecim *. » Istas ergo quadraginta et

duas generationes quas velut mansiones Ghristus fecit de-

scendens in iEgyptum mundi hujus, ipso numero quadra-

ginta et duas mansiones faciiint, qui ascenduut de Ai^jpio.
Et bene observanter posuit Moyses dicens : a Ascenderunt
» fllii Israel cum virtule sua ^, » Quae est virlus eorum,
nisi ipse Christus, qui est virtus Dei? Qui ergo ascendit,
cum ipso ascendit qui ad nos inde descendit, ut illuc per-
veniat unde ille non necessitate, sed dignatione descendit,

ut verum sit illud quod dictum est, quia « Qui descendit,

» ipse est et qui ascendit \ » Igitur in quadraginla duabus
mansionibus perveniunt lilii Israiil, usque ad principium
capiendae haereditatis. Principium vero capiendae haeredi-
tatis fuit, ubi Ruben, et Gad, et dimidia tribus Manasse,

accipiunt terram Galaad. Constat itaque numerus descen-

sionis Christi, per quadraginta el duos patres secundum
carnem, velut per quadraginla duas mansiones descendens
usque ad nos; et per tolidem mansiones ascensus filiorum
Israel, usque ad haeredilalis promissae principiuni. Quod si

intellexisti quantum sacramenti numerus isle descensionis

ascensionisque contineat, veni jam et incipiamus per ea
quae descendit Chrislus ascendere, ct primam mansionem
istam facere quam ille novissimam fecit, scilicet, qui natus

ex virgine est : et haec sit prima nobis mansio de /Egypto

exire volcntibus, in qua relicto idolorum cultu, et daemo-
niorum, non deorum, veneratione, credimus Christum na-
^ Mallli. I, 17.
— '^
!ViiiM. wxiir, I. — ^ ]']j)ljc'S. IV, lo.

5 5.
548 ORIGENIS

tnm ex Virgine, et de Spiritu sancto, et Verbum carncm

factum venisse in hunc mundum. Post haec jam proficere,
et ascendere ad singulos quosque fidei et virtutum gradus
nitamur. Quibus si tamdiu immoremur donec ad perfec-
tum veniamus, in singuhs virtulum gradihus mansionem
fecisse dicemur, usquequo ad summum pervenientibus no-
bis inslitutionum profecluumque fastigium promissa com-
pleatur hacreditas.
« Exierunt ergo *
fdii Israel cum virtute sua^. »
Erat cum ilhs virtus iUa quae dixerat ; « Tecum descendam

» in /EgyptumS* » et quia erat cum illis ista virtus, prop-

lerea dicit Propheta : « Et non erat in tribubus eorum in-

» ftrmans \ » Exierant autem in manu Moysi et Aaron. Ad

exeundum de /Egyplo non sufficit una manusMoysi, quae-
ritur et manus Aaron. Moyses indicat scientiam legis, Aaron

sacrificandi Deo et immolandi peritiam. Opus est ergo ut

exeuntes de iEgypto non solum scientiam legis et fidei, sed
operum quibus Deo placetur fructus habeamus. Ideo enim
et manus commemoratur Moysi et Aaron, ut opera per ma-

nus intelligas. Etenim si exiens dc yEgypto et conversus ad

Deum abjiciam superbiam, per manus Aaron taurum Deo
sacrificavi. Si petulantiam, lasciviamque peremero, hircum
Domino jugulasse me Aaron manibus credam. Si libidinem

vicero, vitulum; si stultitiam, ovem immolasse videbor. Sic

ergo cum animoe vilia purgantur, manus Aaron operatur in
nobis : et manus Moysi nobiscum est, cum ad hnec ipsa in-

telligenda illuminamur ex legc. Et ideo utraquo manus ne-

cessaria est de yEgypto exeuntibus, ut inveniatur in eis non
solum fidei et scientiae, sed et actuum operumque perfec-
tio : et tamen utraeque ha3 non simt duae manus, sed una
In manu enlm Moysi et Aaron eduxit eos Dominus, et non
1 N. 6-1 5. p. 077-5S4.
2 Num. xxxiii, 1. — 3 Gen. xi.vi, 4. — * Psal. r,v, Ti-j.
 IN NUMIiROS IIOMILIA XXVII. 5^9
in maiiibus Moysi et Aaron; unum enim opus utriusquc
manus est, alque una perrectionis expletio.
« Et scripsit, inqait, Moyses prorectiones et mansiones
» eorum, per verbum Domini *. » Scripsit ergo haec per ver-

bum Domini, ut legentes nos et videntes quanlae nobis iin

mineant profecliones ad iter ([uod ducit ad regnum, proe-

paremus nos ad vitam hanc, et considerantes iter quod
nobis immineat, non segniter nec remisse vitae nostra? lem-
pus permittamus absumi, ne lorte dum in his mundi vani-
talibus immoramur, et singuHs quibusque quae ad visum
vel audilum, vel eliam qua^ ad tactum atque odoratum
gustumque veniunt, deleclamur, labantur dies, tenipus prae-

tereat, et non occurramus omne spatium imminentis itine-

ris exphcare, et dcficiamus in inedio, atque accidat nobis

ilhid quod de quibusdam refertur, qui pervenire non po-
tuoiunt, sed artus eorum ceciderunt in deserto. Iter ergo

agimus, et idcirco devenimus in hunc mundum, ut trans-

eamus de virtute ad virtutem, non iit permaneamus pro
terrenis in terra, sicut et ille dicebat : « Deslruam horrea
» mea, et alia majora acdificabo, et dicam animae meae :

» Anima, habes multa bona reposita in annos multos, man-

» duca, et bibe, et laetare, ne forte dicat et nobis Dominus,
» sicut illi : Stulte, hac nocte auleretur a te anima tua ^. »

Non dixit in hac die, sed in hac nocte. In nocte enim pe-
rimitur et hic, sicut primogenita /Egyptiorum, tanquam
qui dilcxerit mundum et tenebras ejus, et particeps luerit

reclorum mundi hujus tenebrarum harum. Tenebrae au-

1 tem et nox nmndus iste appellalur pro iis qui in ignoran-
lia vivunt, nec lumen recipiunt veritatis. Qui autem ta-

les sunt, de Ramesse non proficiscuntur, nec transeunt ad

Sochoth.
Videamus tamen prius quando proficiscuntur (ilii Israiil

' iNiun. XXXIII, 2. — 2 Liic. XII, iS, iq, 20.

55o .ORIGENIS

ex Ramesse. « Meiise, inqult, primo quintodeciaia die men-

» sis *. » Per pra^ceptum Domini quai tadecima die mensis
egerant pascha in iEgypto, jugulantes agnum pridie quam
proliciscerentur, et initium quodammodo festivitatis adhuc
in yEgypto positi gerunt. Sequenli ergo die, qui est primus
dies azymorum, quintadecima die, mensis primi proficis-
cuntur de Ramesse, et veniunt in Sochoth, ut ibi faciant fes-

tivitatis Azymorum diem. « Quis sapiens, et intelliget hoec?

» sensatus, et cognoscet ea ^ ?. »
Imo quis est qui hajc vel ex
parte cognoscat, sicut Apostohjs dicit : « Ex parte scimus,
» et ex parte prophetamus ^
? » Quis intelligit quomodo ex
parte dies festos agimus, ut nemo nos judicet in parte diei
festi, aut neomenias, aut sabbali ? Omnis namque dies feslus
qui in terris ab hominibus geritur, in parte, non in integro,
neque perfecto festivitatis titulo geritur : sed cum exieris de
iEgypto ista, tunc erit libi perfecta festivitas, tunc azyma
sinceritatis et veritatis ad perfectum curabis, tunc Pente-
costes diem in eremo ages, et tunc forte primum mannae
cibum coelestem suscipies, ac singulas quasque festivitales

geres, de quibus jam superius, ut potuimus, dictum est.

Scito tamen quoniam post ilkid pascba quod in i^gyplo

factum est, semel invenimus in deserto pascha curatum,
cum lex data est, et aUud (sicut observavimus in Numeris)
post hsec jam nusquam geri, nisi in lerra repromissionis.

Igitur quintadecima die mensis priini, sequeuti post Pascha

die, qui est primus Azymorum dies, profecti sunt fihi Israel

de Ramesse, « in manu, inquit^ excelsa, in conspectu om-

» nium /Egyptiorum ^. » Quae est manus excelsa ? Et alibi

enim dicil : « Exaltetur manus tua^ » Ubi non est huma^

num opus nec terrenum, sed divinum, ibi manus excelsa

nominatur. Pcr manus namtpio opus intelligi, stepe jam

* Numer. xxxiii, 5. — 2 Qsc. xiv, 10. — ^ i (Joiiril!i. xiii , (j. — ''

IViuii.

xxxiii, 5. — ^ Psal. Xj 1 2.
 IN ]NUA1I:R0S HO\flLIA XXVil. 55 [

dictum est. In manu ergo excelsa, in conspectu omnium

^gyptiorum profecti sunt. « Et ^gyptii, inquit^ sepelie-
» bant mortuos suos *
: » vivenles autcm sequebantur Domi-
num Deum suum. Post hajc dicitur quia « et in diis eorum
» Dominus vindictam ^. » Sed et in Exodo ita dicit
fecit

« Et in omnibus diis iEgyptiorum faciet Dominus vindic-

» tam. » Hic autem dicit quia fecit in eos Dominus vindic-

taiu. « Sunt quidam qui dicuntur dii sive in coelo, sive in

» terra ', » Apostolus ait. Sed et in Psalmis dicitur : « Om-

» nes dii gentium daemonia *. » Non crgo simulacra, sed
daemones qui simulacris assident, deos dicit in quos fecit

Dominus vindictam. Scd velim requirere quomodo Deus

vindictam faciat io dacmones, cum utique vindictae dies et
judicii nonduni advenerit. Sed hanc ego puto in doemones
fieri vindictam, cum is qui ab illis deceptus fuerat ut idola
coleret, per verbum Domini conversus Dominum colit; et

cx ipso opere conversionis, in eum vindicta qui deceperat

datur. Similiter si is qui a daemonibus deceptus fuerat ad
fornicandum, convertatur ad pudicitiam, diligat caslitatem,

errasse se defleat; poenitentiae ipsius lacrymis uritur et in-

cenditur doemon, et sic vindicta datur in deceptionis auc-
torem. Similiter etiam si quis de superbia ad humilitatem,
de profusione ad parcimoniam redeat, per haec singula dae-

mones,qui sc in ha3C deceperant, flagellat et crucial. Quan-

lis eos putatis agi tormentis, si quem videant, secundum
verbum Doiuini, vendere omnia sua qua^ possidet, et dare
pauperibus, et tollere crucem suam, et scqui Christum? Su-
per omnia vero eis est tormentorum genera, ct super omnes
poenas, si quem videant verbo Dei operam dare, scientiam
divinae legis ct mysteria Scripturarum intentis studiis per-

quirentcm : in hoc eorum omnis flamma est, in isto urun-

tur incendio; quoniamquldcmignorantiae tcnebris humanas
^ Num. xxxni, /j. — ' Ihidrn». — ^ i Cur. vm, 5. — ^ r.sal, xcvr, 5.
552 ORIGENIS

oLscuraverant meiites, et haec obtinuerant, ut Deus quidem

ignoraretur, ad ipsos vero divini cultus studia transferrentur.
Quae putas in i'Ilos vindicta datur, quaj infertur eis flamma
poenarum cum vident haec lumine veritatis aperiri, etfrau-

dis suae nebulas per agnitionem legis divina^ reserari ? Pos-

sident enim cunclos qui in ignorantia vivunt; et non so-
hjm illos qui adhuc in ignorantia sunl, sed ingerunt se saepe

ctiam iis qui agnoverunt Deum, et rursus in eis opera igno-

rantiae conantur operari. Neque enim sine ipsis consumma-
tur omne peccatum. Nam cum adulterium quis committit,
non est utique sine da^mone; vel cum ira immoderata rap-^
tatur, vel cum diripit ahena et qui sedens adversus proxi-
:

mum suum detrahit, et adversum fihum matris suae ponit

scandalum, non est sine da?mone. Et ideo omnimode agen-
dum est nobis, ne forte ^gyptiorum primogenita, vel deos
eorum quos Dominus percussit et exlioxit, resuscitemus in
nobis, si eis locum dederimus operandi in nobis ea quce odit
Deus. Si autem ab his omnibus contineamus nos, eo raodo
quo superiusdiximus, dedit vindictam in omnibus diisiEgy-
ptiorum, poenasque ex nostra emendatione et conversione
da^mones suscipiunt.
Exeunt ergo ex ^Egypto filii Israel, et proficiscentes ex
Ramesse veniunt in Socholh. Profectionis hic ordo, et dis-

tinctio mansionum, valde necessaria, et observanda est iis

qui sequuiitur Deum et de virtutum profectibus cogitant.

De quo ordlne memini quod jam et in aliis, cum aedifica-

tionis causa aliqua loqueremur, quae Dominus dare dignatus

est prosecuti sumus. Sed et nunc paucis iterum orantibus
vobis commonebimus. Fit ergo prima profectio ex Ramesse,
et sive de hoc mundo anima proficiscens ad futurura saecu-
lum pergit, sive ab erroribus vitie ad viam virtulis et agni-

lionis convertitur, ex Ramesse proficiscitur. Ramesse enim

in noslra lingua dicitur commotio turbida, vel commolio
 IN NUMIiROS IIOMILIA XXVII. 555

lineae. In quo ulique ostenditur, quod omnia in hoc inundo

in cominolionibus ct pcrturbalionibus posita sunt, et iii

corruplcla : hoc enim tinea indicat. In quibus non oportcl

residere aniinam, sed proficisci, et venire in Sochoth. So-
chothautem interpretaturlabernacula. Igiturprimusanimai
profectus cst ut auferatur a commotione terrena, et sciat
sibi tanquam peregrinanti in labernacuhs habilandum, quo
velut in procinctu posila adversus insidiantes expedita oc-
currere possit et hbera. Inde jam ubi se sentit esse prai-
paratam, proficiscitur ex Sochoth et apphcat in Buthan.
Buthan convallis appeJlatur. Virtutum diximus in his esse

profectum. Virlus uon nisi exercitiis et labore conquiritur,

nec tantum in prosperis quanlum in adversis probatur.

Venitur ad convallem. In convalUbus autem et in inferio-

ribus locis certamen habetur adversus diabohim et contra-

rias potestates. In convalfi ergo agon gerendus est, et iii

convalh pugnandum est. Denique et Abraham in valle Sa-

hnarum pugnavit adversum barbaros reges, et ibi vicloriam

consecutus est*. Descendit ergo viator hic noster ad eos qui
in profundis sunt et in imis, non ut ibi demoretur, sed ut
ibi victoriam consequatur. Profecti sunt autem exButhan,
et apphcuerunt od os Iroth. Irolh vicus interpretatur. Non-
dum eniin venitur ad civitatem, nec quai perfecta sunt jam
tenentur, sed interim prinio parva quaequc capiunlur. Hic
est enim profectus, magna veniatur. Venitur
ut a parvis ad
ergo ad Iroth, hoc est ad ingressum primum vici, quodest
inilium conversalionis, et abstinenliae mediocris. Pericu-
losa esl namque in iniliis grandis et immoderata abstinen-
tia. hoth autem haec posita est contra Beelsephon, et con-
tra Magdalum. Beelsephon interpretatur ascensio specula?,

sive turris. A parvis ergo ascenditur ad magna, et nondum

in ipsa specuhi, sed conlra specuLmi, id cst, in conspeclu
'
^ Gcn. Mv.
5^4 ORlGliiMS

speculai posita est. Speculari enim incipit, et prospicere

spem futuram el altitudinem profectuum contemplari, et
paulatim crescit, dum plus spe nutritur quam laboribus fa-

tigatur. Quae statio sive mansio contra Magdalum est, non-

dumin ipsoMagdalo. Magdalum enim magnificentiadicitur.
Habens ergo in conspectu et ascensionem speculae, et mag-
niiicentiam rerum futurarum, spebus, ut diximus, ingenti-
bus pascitur et nutritur, In profectionibus enim est, non in
perfeclione jam posita.
Post haec proficiscuntur de Iroth, et transeunt per me-
dium maris Rubri, et applicuerunt ad amaritudines. Dixi-
mus tempus profectuum, tempus esse periculorum. Quam
molesta tentatio transire per medium mare, videre fluctus
in cumulum crescere, audire undarum insanientium voces
et strepitus : sed tamen si sequaris Moysen, id est, legem
Dei, aquae tibi murus dextera laevaque fient, et iter invenies
per siccum in medio mari. Sed et illud iter coeleste quod
agere dicimus animam, potest fieri ut habeat aliquid aqua-
rum, potest fieri ut ibi inveniantur undae; est enim ibi pars
ahqua aquarum, et pars ahqua sub coelo : et nos interim
harum quae sub coelo sunt aquarum undas fluctusque per-
ferimus; Deus viderit si illae quietae sunt et placidae, nec
ahquibus ventis flantibus excitantur. Sed nos interim cum
venerimus ad transitum maris, etiamsi videamus Pharao-
nem et yEgyplios insequenles, nihil trepidemus, nuHus de
his metus, nuHa formido sit.Credamus tantum in unum^
verum Deum, et quem misit FiHum suum Jesum Christum.
Quod et si dicatur popuhis Deo credidisse et famulo ejus
Moysi, credimus et non secundum hoc etiam Moysi, id est,'
Legi Dei et Prophelis. Constans ergo esto, et paulopost vi-

debis iEgyptios jacentes ad Httus maris. Cum autem vide-

ris eos jacentes, tu exurge, ol canta in canticis Domino,

et coliauda eum (|ui equum et ascensorem deinersit in Ru-
 IN NUMKROS IIOMILIA XXVIf. 555

brum mare. Applicuerunt crgo ad amaritudines. Audiens

amaritudines non pavescas, neque lerrearis : «Omnisemm
» eruditio ad prsesens iion videtur dulcis esse, sed amara.
» Postea vero fructum dulcissimum et pacatissimum exer-
» citatis per semetipsam reddit justitice*, » sicut Apostolus

docet. Denique etazyma cum amaritudine vcsci praecipiun-

lur : nec est possibile perveiiire ad terram repromissionis,
nisi per amaritudines transeamus. Sicut enim medici ama-
ritudines quasdam medicamentis inserunt salutis prospectu
et sanitatis languenlium : ita et salutis prospcctu Mcdicus
animarum nostrarum amaritudines nos vitae hujus voluit
pati in diversis tentationibus, sciens quia finis hujus ama-
ritudinis animae noslrae dulcedinem salutis acquirat : sicut

el e contrario finis dulcedinis quae est in voluptate corporea,

ut divitis illius exempla docuerunt, amarum finem reddit in

infernum po^narum. Tu ergo qui iter virlutis incedis, non

refugias appUcare ad amaritudines. Proficisceris enim et

inde, sicut et filii Israel.

« Profecti sunt, inquit, de amaritudine, et venerunt in

» Helim ^. »Helim est, ubi sunt duodecim fontes aquarum^
et sepluaginta duae arbores palmarum. Vides post amaritu-
dines, post asperitales tentationum, quam tc amoina susci-
piunt loca. Non venisses ad palmas, nisi tentationum ama-
riludines pertulisses ; nec venisses ad dulcedinem fontium,-
nisi prius qua3 tristia fuerant et aspera superasses : non quo
jam finis sit in his itineris, et perfectio cunctorum ; sed
dispensator animarum Deus in ipso itinere inlerserit labo-

ribus etiam quaedam refrigeria, quibus refota anima et rc-

parata, promptior redeat ad rehquos labores. Helim autem
inlerprelatur arietes. Arieles duces sunt gregum. Qui sunt
crgo duces gregis Christi, nisi Apostoli, qui sunt ct duode-
ciai fonlcs? Verum quoniam non sohnn illos duodecim ele-

J ll(>l)r. XII, II.

— '-
Niirn, xxxiii. 9.
550 ORIGENIS

git Dominus et Salvator nosler, sed et alios septuaginla

duos, idcirco non solum duodecim fontes, sed et septua-
«i,inta duae arbores scribuntur esse palmarum; et ipsi enim
apostoli nominantur, sicut et ipse Paulus dicit, cum de re-

siirrectione Salvaloris exponeret. Visus, inquit, est illis un-

dccim, deinde apparuit et omnibus apostolis*. In quo ostcn-
dit esse et alios apostolos, exceptis illis duodecim. HaiC te

ergo amoenitas post amaritudinem, haec te requies post la-

borero, haec te gratia post tentamenta suscipiet : «Profecti

» sunt, inqidt, de Hehm, et applicuerunt juxta mare Ru-
» brum^. » Observa quia jam non intrant in mare Rubrum,
semel tantum sufficit intrasse, modo jam applicant juxta
mare, ut videant quidem mare, et undas ejus aspiciant, ne-
quaquam tamen motus ipsius et impetus pertimescant : « Et
» profectisuntaRubromari,etapplicueruntindesertoSin^»
Sin rubus interpretatur, sive tentatio. Incipit ergo tibi jam
arridere bonorum spes. Quaj est autem bonorum spes? De
rubo apparuit Dominus, et responsa dedit Moysi, et dehinc
initium visilationis factum a Domino ad fdios est Israel. Sed
non otiose Sin etiam tentalio interpretatur. Solet enim in

visionibus esse tentatio. Nam nonnunquam Angelus iniqui-

tatis Angelum lucis. Et ideo cavendum
Iransfigurat se in
est, et sollicite agendum, ut scienter discernas visionum

genus, sicut et Jesus Nave cum visionem videret sciens esse

in hoc tentationem, statim requirit ab eo qui apparuit et

dicit : « Noster es, an adversariorum'' ? » Ita ergo et profi-

ciens anima ubi ad id venerit ut jam incipiat discretionem

habere visionum, inde probabitur spiritualis esse, si scit

omnia discernere. Idcirco denique et inter dona spiritualia,

unum ex donis sancti Spiritus esse memoratur discrelio

spirituum.

* I Corintli. xv. — ^ JVumci. xxxmi, lo. — ^ Ibidcii) , ii. — ''

Josuc,
V, 10.
 IN IVUMJiROS IIOMILIA XXVII. ^OJ
« ProfecU vero ox 'leserlo Sin, vcneruiil in Raphaca *. »

Raphaca inlerprctaliir sanilas. Vidcs ordincm profecluum,

([uomodo ubi jam spiritualis cdicitur anima,ct discrelionem
coelestium cceperit habcrc visionum, pervcnit ad sanitalcm,
lit mcrito dicat : « Bencdicat anima mea Dominum, et om-
» nia interiora mea nomen sanctum cjus^. » Quem Domi-
num?« Qui sanat, iriffuit, omncs languores tuos, qui redi-
» mit de interitu vitam tuam \ »Sunt enim multi languores
animae. Avarilia languorejus est, et quidem pcssimus; su-
perbia, ira, jactantia, forniido, inconslantia, pusillanimitas,
et horum slmilia. Quando me, Domine Jesu,ab hisomnibus
languoribus curabispquando sanabis, ut cgo dicam : « Bcne-
M dicanima mcaDominum quisanatoaines languores tuos? »
ut possim et ego mansionem facere in Raphaca, quod est sa-

nitas. Longum esl si velimus irepcr singulas mansiones, ct

exunaquaque si qua cx nominum contcmplatione suggcrun-
lur, apcrire : strictim lamen ct brcviter pcrcurrcmus, ut
non tamplenam vobisexpositionem, quia minimc id tcmpus
indulgct, sed occasioncs in eis intelligentice pra3beamus. Pro-
ficiscuntur crgo ex Raphaca, et venlunt in Halus. llalus la-
bores interpretantur. Nec mircris si sanltatem scquuntur
laborcs. Propterea cnim et adipiscitur a Domino animn
sanitatcm, ut labores delcctabiliter ct non invita suscipiat.
Dicltur cnim ci : « Labores fructuum tuorum manducabis,
» bcatus es, ot bene tibi erit \ » Post hnec veniunt in Ra-
plildln. Interprclatur autcm Raphidin laus judicii. Justis-

sime laus sequltur post laborcs : cujus tamen rei laus ? Ju-
dicil, Inquit. Fit ergo laude digna anima quae rectc judicat,
rccte discernit, id cst, quae spliilualiter dijudicat omnia, ct
ipsa a nemlne dijudicatur. Post hacc pcrvenitur in dcser-

lum Sina. Slna ipsc ((uidcm locus cst dcscrti, qucm supra
Sln memoravlt : sed hlc magis locus montis, qui in ipso

1 Niim. XXXIII, 12. — 2 Psal. ciii, i. — ? Ibid. 5. — ''

Tsal. cxxvm, i.
 558 ORICENIS

deserto cst, appellatur ; qui eliam ipse vocabulo deserli

Sina nominatur. Postquam ergo laudabilis judicii facta est

anima,el rectum ccepit habere judicium, tunc ei datur
lex a Deo, cum capax esse cceperit secretorum divinorum
et coelestlum visionum. Inde venitur ad monumenta con-
cupiscentiae. Quid est monumenta concupiscenliae ? Sine
dubio ubi sepultae sunt et obrutae concupiscentiae, ubi ex-
tincta est omnis cupiditas, nec ultra concupiscit caro ad-

versus spiritum, mortificata scilicet raorte Ghristi. Post

haec venitur in Aseroth, quod interpretatur atria perfecta,

vel beatitudo. Intuere diligentius, omnis viator, quis sit ordo

profectuum: posteaquam sepeheris et morti tradideris con-

cupiscentias carnis, venies ad amplitudines atriorum, ve-

nies ad beatitudinem. Beata namque est anima quae nuUis
jam vitiis carnis urgetur. Inde venitur in Rathma sive Pha-
ram. Rathma visio consummala interpretatur, Pharam vero
visibile os. Quid ? nisi ita crescat anima, ut cum desierit

molestiis carnis urgeri, visiones habeat consummatas, per-

fectamque rerum capiat intenigentiam,causasscilicet incar-
nationis Verbi Dei, dispensationumque ejus rationes plenius
altiusque cognoscens ? Hinc jam venitur in Remonphares,
quod in nostra hngua excelsa intercisio dicitur, hoc est,

ubi magnarum et coelestium rerum a terrenis et infimis se-

paratio sit et discretio. Crescente namque intellectu ani-

mae, et notitia ei excelsorum praebetur, et judicium datur,
quo scit a temporalibus aeterna intercidere, et a perpetuis
caduca separare. Post haec venitur LeLna, quod interpreta-
tur dealbatio. Scio in aliis dealbationem culpabiliter poni,
ut cum dicitur paries dealbatus, et monumenta dealbata *.

Sed hic dealbatio illa est, de qua dicit Propheta : « Lava-

» bis me, et super nivem dealbabor ^ » Et iterum Esaias
« Si fuerint peccata vestra sicut phoenicium, ut nivem deal-
* MaUh. xxin. -— 2 Psal. i,i, 7.
 IN NUMEROS IIOMILIA XXVIL 55^
» habo, et ul lanam caiidida cfliciam *. » Itcm in Psalmo :

« Nive dcalbabuntur in Selmon \ » Et velusti dierum ca-

pilli dicuntur esse candidi, id est, albi sicut lana\ Sic igitur

dealbatio haec ex splendore verae lucis venire intelligenda

est, et ex visionum coelestium claritate descenderc. Post
haec mansio fit in Ressa : quod apud nos dici potest visi-

bilis sive laudabilis tentatio. Quid est hoc, quod quamvis

grandes habeat anima profectus, tamen tentationes ab ea
non auferuntur? Unde apparet quia velut custodia quae-

dam et munimen, ei tentationcs adhibentur. Sicut enim

caro non aspergatur, quamvis sit magna et praeci-
si sale

pua, corrumpitur ita et anlma nisi tentationibus assiduis

:

quodammodo saliatur, continuo resolvitur, ac relaxatur.

Unde constat propter hoc dictum esse, quod omne sacrifi-
cium sale salietur ^ Inde denique est quod et Paulus dice-
bat : « Et ex sublimitate revelationum ne extollar, datus est
» mihi stimulus carnis meae angelus Satanae, qui nie cola-
» phizet ^ » Haec ergo est visibilis, vel laudabilis tentatio.

Ex hac vcnitur ad Macelath, quod est principatus, vel virga.

Ex utroque vero polestas indicari videtur, et quod anima
eousque profecerit ut dominctur corpori, et ipsa in illud

virgam potestatis obtineat; imo non solum corpori, sed et

universo mundo, cum dicit : « Mihi autem mundus cruci-

» fixus est, et ego mundo ^ » Inde venitur in montem Se-
phar, quod tubicinatio appellatur. Tuba signum belli est.

Igitur ubi se tantis ac talibus virtutibus anima sentit arma-

tam, necessario procedit ad bellum quod est ei adversus
principatus, et potestates, et adversum mundi rectores :

vel certc tuba canit in verbo Dei, praedicationis scilicet et

doctrinoe, ut det significantem vocemper lubam, ut qui au-
dierit praeparare se possit ad bellum. Post haec venilur su-
* Isai. I, i8. — 2 E\salm. i.xviu, i.-j. — ' Dan. vii. — ^ L^^vilic ii, i3.
^ 2 Gor. XII, 7. — ^'
Calat. vi, i.\.
56o ORIGKNIS

per Char&dalh, quod in iiostra iingiia soiiat idoneus eflec-

tns ; profecto iit ct ipse dicat, quia « idoneos nos fecit minis-
)) Iros novi lestamenli *. » Inde mansio habelur apud Mace-
loth, quod inlerpretatur ab initio. Contemplatur namque
qui ad contemplationem tendit, initium rerum, imo potius
cuncta ad eum refert qui erat in principio, nec ab isto initio

aliquando discedit. Post hacc fit mansio in Caath, quod est

confirmatio, vel patientia. Necesse est enim eum qui vult
ctiam aHis prodesse, mulla pati, et cuncta ferre patienter,
sicut de Ego enim oslendam ei quanla
Paulo dictum est : «

» oporteat eum pronominepatimeo ^. » Inde veniturThara,

f[uod apudnos intelligitur contemplatio stuporis. [Non pos- ^'

sumus in Lalina lingua uno sermone exprimere verbum >

Graecum quod illi e/.^aatv vocant, id est, cum pro alicujus %

magnaj rei admiratione obstupescit animus.] Hoc est ergo i
quod dicit contemplatio stuporis, cum in agnitione magna- ||
rum et admirabilium rerum mens attonita stupet. Post hacc [i

venitur ad Matheca, qucd interpretatur mors nova. Quae est

nova morspquando Christo commorimur ut et conviva-

nuis ci. Inde Asenna venitur, quod os vel ossa si^nificare

dicitjir. Virtus per ha3C, sine dubio., et robur patientiae de-
claratur, Jam hinc habetur mansio apud Mesoroth, qucd
significare putatur excludens. Quac excludens est? sinc
dubio malignas snggestiones contrarii spiritus dc cogitalio-
nibus suis. Sic enim et Sapienlia Dei dicit : « Si Spiritus po-

» testatem habentis ascenderit supor te, locum tuum ne di-

» mitlas \ » Tenendiis est ergo locus, et excludendus est

adversarius, ne inveniat locum in corde nostro, sicut Apo-
stolus dicit : « Nolile locum dare diabolo \ » Post haec Ba-
naim venitur, quod l<ontes significat, vel excolationes; id
est, ubi divinorum verborum fontes haurit usquequo exco-

let eos bibendo. Excolat autem dicitur hic a colando, non

1 2 Gorinth. iii, 6. — ^ ^pt. ix, i6. — 3 Eccl. x, 4« — '^
Ephes. iv, 27.

i
 IN NTJMIiROS HOMILIA XXVH. 5G

a colendo. Excolat ergo verbum Dcl quis, cum ne minimum

({uidem mandalum prscterierit, imo cum ne iota quidem
unum vel unus apex de verbo Dei intellectus habetur olio-

sus. Post haec venitur in Galgad, quod intcrpretatur tenta-

mentum, sive constipalio. Fortitudo quaedam (utvideo)
et munimen cst animae, tentamentum. Ita enim virtutibus

admiscetur, ut videatur absque his virtus nec decora esse,

nec plena. Et ideo proficientibus ad virtutem, et variae et

frequentes mansiones in tentationibus fiunt. Quas cum

transieris, applicabis in Tabatha. Tabatha interpretatur bo-
iia. Adbonaergo nonnisi post tentamentorum experimenta
venitur. Inde appHcuerunt, inquit, in Ebrona, quod est
transitus. Transeunda namque sunt omnia : quia etiamsi
ad bona venias, oportet le et ad meHora transire, usque-
quo ad illud bonum venias in quo semper debeas perma-
nere. Post haec pervenitur ad Gasiongaber, quod interpre-
tatur consiha viri. Si quis desiit puer esse sensibus, isle

pervenit ad consiha viri, sicut et ille qui dicebat : « Cum

» autem factus sum vir, quae parvuH erant deposui *. » Sunt
ergo magna consilia viri, sicut et iUe ait : « Aqua aha, con-
» siHum in corde viri ^. » Hinc iterum venitur Sin. Iterum
tentatio est Sin. Dixlmus enim qula nec aHter expedit iler

istud incedere : sicut, verbi gratia, si quis aurlfex vas ne-

cessarium facere volens, h^equenter iUud igni admoveat,
frequenter maHeis subdat, rasoriis saepe perstringat, ut et
purgatius fiat, et ad iHam speciem quam prospicit arlifex,
atque ad iHam pulchritudinem deducatur. Post haec appH-
catur ad Pharancades, quod est fructlficatio sancta. Vides
inde quo venitur, vides quia tentationum sulcos fructifica-
tio sancta subsequitur. montcmOr, quod
Inde appHcatur in

interpretatur montanus. Venit enim ad montem Dei, ut et

jpse fiat mons uber et mons coagulatus, vel ab eo quodsem-
* i Cor. XIII, n. — '^
Prov. XX, 5.

IX. 36
562 ORIGENIS

per in monte Dei habitet, montanus dicatur. Subsequitur

post haec mansio Sehnona : quod interpretatur umbra por-
tionis. lllam puto urabram dici de qua et Propheta dicebat,
« Spiritus vultus nostri Christus Dominus, cui diximus : In
» umbra ejus vivemus in Gentibus*.» Sed et illa similis
huic umbra est, de qua dicitur « Spiritus Domini obum- :

» brabit tibi^. » Umbra ergo portionis nostrae, quae nobis

opacitatem praestat ab omni aestu tentationum, Christus
est, et Spiritus sanctus. Hinc jam venitur ad Phinon, quod
interpretari putamus oris parcimoniam. Qui enim intueri
potuerit mysterium de Christo, et de Spiritu sancto, et si

viderit, sive audierit ea quae non licet hominibus loqui, ne-

cessario habebit oris parcimoniam, sciens quibus, vel

quando, vel quomodo de mysteriis divinis oporteat loqui.

Post haec venitur Oboth ; cujus nominis quamvis non inve-
nerimus interpretationem, tamen non dubitamus, sicut et

in casteris omnibus, eliam in hoc nomine consequentiam

profectuum conservari. Sequitur post haec mansio quae ap-
pellatur Gai, quod interpretatur chaos. Appropiat enim per
hos profectus ad sinus Abrahae, qui dicit ad eos qui io
tormentis sunt, quia « Inter vos et nos chaos magnum con-
» firmatum est^ » ut et ipse in sinibus ejus, sicut beatus

Lazarus, requiescat. Inde iterum venitnr Dibongad, quod

significare fertur apiarium tentationum. O miram divinae

providentiae cautelam ! Ecce jam viator hic itineris coelestis,

summae perfectioni proximus fit successione virtutum, et

tamen ei tentamenta non desunt, sed novi generis audio
tentamenta. Apiarium, inquit, tentationum. Apis laudabile
animal in Scripturis positum est, ex cujus laboribus reges
et mediocres ad sanitatem abutuntur quod recte<le ver- :

bis Prophetarum et Apostolorum, atque omnium qui sacra

volumina conscripserunt, accipitur et istud esse apiarium, :

i Threii. iv, 20. — ^ Luc. i, 55. — ' Id. xvi, 26.

 IN NUMEROS IIOMILIA XXVII. 565

id esl, oninem numcrum Scripturarum dlvinarum, dignis-

sime intclligi pulo. Est ergo iis qui ad pcrfectionem len-

dunt, ctiam in hoc apiario, id cst in verbis Propheticis et

Apostolicis, nonnulla lenlatio. Vis vidcre cjuia slt in his

tentotio non minima ? In hoc apiario scriptum invenio :

« Vide, inquil, ne aspicicns solcm ct lunam, adores ea quae

» scquestravit Dominus Deus tuus gcntlbus*. » Vides quae
tentatlo de apiario islo procedlt? Et iterum cum dicit

<i Dcos non malcdlces ^. » Et itcrum in novi Tcslamcnti

apiarlo ubi leglmus : « Quid mo vultis occidcre hominem,
» qui veritatcm locutus sum vobis^ ?» Et ilerum in aliis ipse

Dominus dlclt : « Proterea in parabolis loquor eis, ut vi-

» dcntes non videant, et audlenles non intelllgant, ne forte

» convcrtantur, ct sanem cos ^*.
» Sed et cum Apostolus di-

cit : « In qulbus Dcus hujus soeculi excoecavit mentes in-

»fidellum\ » El multa hujusmodi in hoc dlvino apiario
tentamenta reperies, ad quje necesse est venire unum-
quemque sanctorum, ut ctiam per ha3c, quam perfecte et
pie deDeo sentiat, agnoscatur. Post haec jam venltur Gel-
monDcblalhalm, quod interprelatur contemptus ficuum, id
est ubi contcmnuntur et despiciuntur pcnitus terrena. Nisi

enim sprela fucrint et contempta ea quae dclcctare videntirr

in terris, ad cajlcslia transire non possumus. Scquilur enim

post haec mansioAbarim contra Nabau, quod est transitus.

Nabau vcro abscessio interprctatur. Ubi enim per has om-
ncs virtutes iteregertt anima, et ad summum perfcctionis
ascenderit, transit jam de saeculo, et absccdit : sicut scri-

ptum est de Enoc : « Et non invenicbalur, qula Iranstulerat

V eum Deus^ » Quod elsi videatur esse adhuc in saeculo
qui hujusmodi est, et in carne habitare, tamen non inve-
nielur. In quo non invenictur? In nullo actu saeculari, in

^ Deut. IV, 19. — 2 l.]xocl. XXII, 28. — 5 Joan. viii, 4o. — ^*

Madb. xiii,
i5 ct i.*). — ' 2 ('or. IV, \. — * Gcncs. v, 24.

5G.
564 ORIGIiMS

nulla re carnali, in nullo coUoquio van'tatis invenltur.

Transtulit enim eum Deus ab iis, et esse fecit in regione

virtutum. Ultima mansio est ab occidente Moab juxta Jor-

danem. Omnis namque hic cursus propterea agitur, et

propterea curritur, ut perveniatur ad flumen Dei, ut pro-

ximi efficiamur fluentis sapientiae, et rigemur undls scien-
liae divinae : ut sic per omnia purificati, terram repromis-
sionis mereamur intrare. Haec interim de Israellticis man-
sionibus secundum unum exponendi modum in transcursu
perstringere atque in medium proferre potuimus.
Verum ne hujusmodi expositio, quae per Hebraeorum
linguam et nomlnum slgnificantias currit, ignorantibus lin-
guae ilHus proprietatem affectata videatur et violenter ex-
torta, dabimus etiam in nostra llngua slmilltudinem, qua
consequentlae hujus ratio patescat. In Htterario ludo, ubi
pueri prima elementa suscipiunt, abecedarii dicuntiir qui-
dam, ahi synabarli, ahi nominarli, alli jam calculatores
appellantur : et cum audlerlmus haec nomina, ex ipsis qui

sint in puerls profectus agnosclmus. Slmlllter et in liberali-

bus studlls, cum aut locum recltare, aut allocutlonem, vel

laudem, allasque per ordinem materlas audlerlmus, ex ma-
terlae nomine profectum adolescentls advertlmus. Quo-
modo ergo et per haic quae locorum quasi materiarum
nomlna memorantur, non credamus in divlnls erudltloni-

bus profectus indlcari posse dlscentlum ? Et slcut illic sin-

gulls quibusque dicendi materils immorantes quasi man-

siones in eis quasdani facere vldentur, et de una ad aliam,
ac de alia ilem ad aliam proficlsci : ita etiam hlc manslo-
num nomen et profectlo ab una ad aliam, et ab alla Iterum
ad allam, cur non profectum mentls indlcare credatur, et

incrementa significare virtutum ? Illam vero aliam exposi-

tionis partem prudentlbus qulbusque ex ista conjiclendam
et contemplandam rellnquo. Sapientibus enim sufficit oc-
 IN NUMEROS IIOMILIA XXVII. 505

casioncin dcdisse : quia nec expedit ut auditorum sensus

pcnitus remancat oliosus ct pigcr. Ex horum ergo colla-

tione eliam illa meditctur, imo ct aliquid perspicacius ac

divinius contempletur Non enim ad mensuram dat Deus
: «

» spiritum* » sed quia Dominus est spiritus, idcirco « ubi

:

» vult spirat^, » et optamus ut etiam vobis aspirct, quo me-

liora horum atque altiora in verbis Domini sentiatis, iter

agenlcs per haec quai pro nostra mcdiocritate descripsimus :

ut ct in illa via supcriorc, et excclsiore, eliam nos vobis-

cum possimus incedere ; deducente nos ipso Domino nostro
Jcsu Christo, qui cst via, et vcritas, et vita, usquequo per-
vcniamus ad Patrem, cum tradiderit regnum Deo et Pa-
tri, et subjecerit ci omnem principatum et potestatem. Ipsi
gloria et imperium in saecula soeculorum. Amen.

HOMILIA XXVIIF.
Qucc sit terrce Sanctce clescriptio , terminorumque ejus et finium
quos Dominus descripsit '.

Ultima ^
in libro Numcrorum hlstoria refertur, in qua Do-
minusjubct Moysipraeceptadarc iiliislsrael,utcum ingressi
fucrinl terram Sanctam capere hoereditatem ej us, sciant quos
in ea terminos finium suorum dcbeant observare. Et post-
haec eliam ipso Domino dcscribente dicitur : ad Africum
quidem,hoc est, ad occidentem illius loci terminusobservc-
lur, et illius ad oricntem; ct sic pcr quatuor coeli plagas no-
mina qiiacdam Dominus ipsc dcsignat, qua) in Judaea ista ter-

' Jooi). III, 7)!\. — 2 IbiiJ. 4.

^ Tom. II, p. ^84 vt bcqq.
^ Num. XXXIV.
^
N. 1, 2.
566 ORIGIiNIS

rena populus Dei debeal custodire. Dicit ergo in iis simpli-

cior quisqiie auditonim, qula possunthacc necessaria videri
et utilia eliam secundumlilteram, pro eo ut nemo transgre-
diatur terminos per prasceptum Domiiii constitutos, et fmes
alteriiis trihus alia violare non audeat. Et quid faciemus, cum
in tcrris istis uon solum invadendi altcrius fines Juda^is, sed

qualitercumque possidendi facultas nulla remanserit? Pro-

fugi namque ab ea et extorres exulant, et fmes non quos
lex divina statuit nunc possidentes cuslodiunt, sed quos
victorum jura mandarunt. Quid, inquam, nos faciemus qui
haec in Ecclesia legimus? Si secundum Judaeorum sensum
legamus, superflua nobis profecto videbuntur et inania. Sed
et ego qni lego de sapientia scriptum « Exipost eam sicut :

» vesligator^ » volo exire post eam, et quia in rebus eam

corporalibus noa invenio, insequi ejus vestigia cupio, et

investigare quo eat, ac videre intellectus meus ad qna3 me
cubilia perlrahat. Puto enim quod si diligenler eam sequi
potuero, et investigare vias ejus, dabit mihi ahquas occa-
siones ex Scripluris, quomodo eliam de his locis explicare

debeamus, si credimos iis qua? Paulus in mysterio loquitur,

quod qui per Legem deserviunt, « umbrae et imagini deser-

» viunt ccelestium ^. » Et si secunduin ipsius nihilominus sen-

tcntiam, Lex, cujus pars est haec lectio quam habemus in
manibus, umbram habet futurorum bonorum% consequens
videtur et necessarium, omnia quae quasi de rebus terrenis
describuntur in Lcge, umbras essc futurorum bonorum,
omnisque haereditas terrae iliius qua3 in Judaea terra sancta

et terra bona appellatur, imago sit bonorum coelestium :

quorumhaic. ut diximus, quoe in terris bona memorantur,

umbram atque imaginem leneant.
Sed ut paululum et meus sermo et vestra inteiligenlia

subhmetur, atque ingressum quemdam ad ea quae dicimus

* Eccli. XIV, 20, — 2 Il(ji)|-, viir, 5. — * I'l. x, i.
 IN NUMEROS IIOMILIA XXVIII. ^67

adverlenda concipiat, ulamuraliqua siniilitudine. Nemo du

bitat quod in terra Judaia omnis locus, omnis mons, omnis
civitas et vicus, certis quibusque vocabulis designelur ; nec
est ullus omnino sine nomine locus, sed propriis singula

quaeque appellationibus designantur, vcrbi gralia quibus

aut Chananaei in suis locis, aut Pheresaji nihilominus in
suis, AmorrhcTeique, aut Evaii, vcl etiam lIcLraji nomina-
runt. Ita ergosecundum senlenliam Pauli, qua umbram et

exemplar coelestium dicit esse terrena, fortasse el in cneles-

tibus regionibus erunt locorum difTcrenlice non minimoe.

Videtis quibus, vel quorum appellationibus voc-obulisque
distinctaj, et nomina non solum plagarum coeli, sed etiam
omnium stellarum siderumque signata. « Qui e/iini fecit

» multitudinem stellarum, ut ait Propkeiay omnibus eis

» nomina vocat*. » De quibus quidem nominibus plurimu

in libcllis qui appellantur Enoch, secrela conlinenlur, et

arcana : sed quia libelli ipsi non videntur apud llebraeos in

aucloritate haberi, interim nunc ea qua? ibi nominantur ad
exemplum vocare differamus, sed ex his quae habemus in

manibus, de quibus dubitari non potest, rerum prosequa-

mur indaginem. Describitur ergo verbis Dei in lege divina

terra Judaiae, et haec referri debere dicilur ad imaginem

coelesliuin. In coelis autem evidenter csse Jerusalcu) civilas
pronuntiatur ab Apostoloj et mons Sion. Gonsequcns igitur
est ut sicut sunt etiain aliae civitales circa Jerusalein lerre-

nam silae, et vici, et diversae quocque regiones : ita el illa

coolcslis Jerusalem secundum imaginem terrenorum habeat

circa sc et alias civitales, ac vicos, diversasque rogioncs, in

quibus populus Dei et v(;rus Israel, per Jesum verum, cujus

illc Jesus Nave ferebat imaginem, collocandus cst quando-
que, et haereditatem sorlis distributione, id est meritoruni
conlemplatione capturus. Sic crgo nunc Dominus dicil in
t)G8 ORIGEMS

dislributione lerrae, verbigratia, terminos tribus illius esse

islos, et allerius alios : ne forte quoniam diversa erunt me-
rita eorum qui haereditatem consecuturi sunt regni coelo-
rum,idcircoeliam in iistribubusobservanterdirimi jubetur

ista distinctio lerminorum, ut sciamus has esse merilorum

differentias observandas in unoquoque. Verbi gratia, qui ita

negligenter vixerit ut pro fide quidem sua mereatur haberi

inler fiHos Israel, pro negligenlia vero vitae gestorumque de-
sidia in tribu Ruben aut Gad, aut dimidia tribu Manasse de-
beat reputari, et non intra Jordanem, sed exlra eum, sor-
tem haereditatis accipere; alius vero qui se emendatione
vitae et conversalione propositi talem reddiderit, ut secun-
dum quas solus Deus novit rationes, aut in tribu Juda, aut
etiam in ipsa tribu Benjamin, in qua ipsa Jerusalem et tem-
plum Dei atque altare consistit, debeat reputari; et ahus in
alia, atque aHus in alia : et hoc modo ha3C quae nunc in hbro
Numerorum scripta referuntur adumbratio quaedam sit fu-
turae sortis in coeHs, eorum duntaxat qui per Jesum Domi-
num ac Salvatorem nostrum haereditatem, ut diximus, ca-
pient regni coelorum
Quis nostrum taHs est * ut ad hujusmodi distribu-
tionem, et ad iUam coelestis haereditatis sortem venire me-
reatur? Quis ita beatus erit cujus sors in Jerusalem veniat,
ut sit ibi ubi lemplum Dei est, imo ut ipse sit Dei templum ?
Quis ita beatus est ut ibi dies festos agat ubi altare divinum
perpetuis ignibus adolelur? Quis ita beatus est qui sacri-
ficium suum et incensum suavitatis supra iHum ignem po-
nat, de quo dicebat Salvator Ignem veni niittere in ter-
: «

»ram^ ? » Quis ita beaius est qui ibi semper agat Pascha in
locoquem elegit Dominus suus? ibi Pentecoslesdienigerat,
et festivitatem Repropitiationis, et Tabernaculorum solemni-

1 N. 4. p.485.
2 Luc. xii, 49«
 IN NUMEROS HOMILIA XXVIII. SGq
talem, non jain per umbram, sed per ipsam speciem rerum-
que veritalem? Quis nostrum dlgnus haLcLitur tam Leatae
sortis clectione, cum Deus dividerc coipcrit fdios novissimi
Adain, non cui dicat : « Eris super quinque civitates potes-
» latem haLcns*, »aut cui dical: « Eris super decem civi-

» tates potestatem haLens", »nec cui dicat : a Intra in gau-

» dium Domini tui ^ ; » sed cui dicat : « Sedete et vos mecum
» supcr duodecim thronos, judicantes et vos duodecim tri-

» Lus Israel ^ ; » dc quiLus dicat : « Pater, volo ut uLi ego

» sum, et ipsi sint mecum* ; » Volo etiam istos esse reges,

ut ego sim Piex regum Volo ct istos hahere dominationem,

:

ut et cgo sim Dominus dominantium ? Beati qui ad hanc per-

venient Leatitudinis summam 1 Leati qui adista conscendere

poterunt fastigia meritorum ! et Lenedictus Deus noster qui

haec promisit dihgentiLus se ! Hi sunt ipsi vere sacris nume-
ris numerati apud Dominum, imo quorum etiam ipsi sunt
capilU capitis numerati sunt per Dominum nostrum Jesum
Chrislum, cui est gloria et imperium in saecula soeculorum.

Amen.
* Luc. XIX, 19. — 2 ibln. 17. — ' MaUh. xxv, 25. — ^»
Id. xix, 28. —
^ Joan. xvii, 24.
 */v% ^ */^ *. ^ » m^"«

ANNOTATIONES.
»4? *tg»

Annot. (i), pag. 3o4.

Ad solam Orientis partem conversi orationem fundimus. Idem

docel Origenessub finem deOratione.Idem videre est apiid
libelli

Clementeni Alexandrinum Strom. vii, et apud auctorem Quaest.

ct respons. ad orlhodoxos, resp, ii8, ubi ait « Consuetudinem :

)>oiandi qni tradiderunt Ecclesiae, quomodo orandum esset etiam

•»
Revera ab Apostolis hunc
tradiderunt; sancti scilicet Apostoli. »

Ecclesiae morem traditiim esse docet auctor Constilutionum Apo-

stolicarum lib. ii, cap. 5^, p. 204. « Deinde cuncti pariter con-
» surgeutcs, et in orientem contemplantes, egressis catechumenis
» et poenitentibus, orent Deum qui ascendit super coelum coeli ad
)) orientem, ac recordanfes antiquam posscssionem Paradisi, ad
)) orientem siti, unde primus homo, Dei mandato neglecto, per-
)) suasus consilio serpentis, ejectus fuit, )> Verumtamen mos in-
flectendi corporis versus nascentem solem noii placuit S. Leoni
serm. 7, de Chrisli Nativ. c. 4-

Annot. (2), pag. 340.

Vastatio , vel certe, ut verius hahet se Scripturce sermo, confrac-

tio. Suspicor varietatem non fuisse in exemplaribus Graecis, sed
in Latinis. In hodiernis Septuaginta interpretum codicibus sola
reperitur lectio, Opyl(jiq,fractio ; in Hebraeofonte legitur nS^)2>
plaga^pcrcussio. Ad hanc significationem magis accedit vox con-
fractio, quam vastatio.

Annot. (3), pag. 356.

Chcruhim multitudi/ieni , id est perfectioncin scientice indicat.

A radice ^l^l ^^^ )2"1 nudtitudo. Cherubim ergo explicari potest

sicut multitudo : quo pacto autem multitudo scientice interpretari

possit, fateor me ignorare.
4)^2 ANNNOTATIONES.

Annot. (4), pag. 357.

Hanc ergo legern ohservari etiam secandum litteram sicut et alia

nonnulla, necessarium puto. Cotelerius in lib. 11 Constit. Apost.
cap. 35, haec erudite annotat p. 248 : « Veteris legis decimae ( ut
» cum Hieronymo loquar circa initium lib. xiv in Ezechielem),
» primitiae ,
portiones , voluntaria dona ministeria , victimae
, , fruc-
» tus, omnesque oblationes ac pen-
vota, primitiva, primogenita,
» siones sacraeduo complectebantur, nimirum naturale aUquid,
» et aliquid quod vocant positivum. Ad naturam sive ad rectam
» rationem moresque bonos pertinebat sacris operantium et pau-
» pertate afflictorum sustentatio per ejusmodi collationes : positum
» vero et certis regulis a Deo determinatum erat reliquum. Atque
» posteriori quidem per novum testamentum abrogato, prius
» obligat etiam Christianos : qui tenentur,sive dando decimas et
» primitias, sive alio visum ftterit modo, clericorum
quo Ecclesiae
» et inopum necessitalibus subvenire. Hinc interdum Patres de
» decimis tanquam abolitis disserunt, ut Epiphanius haeres. viir^

» cap. 6, et Chrysostomus homil. lxxiv in Matthaeum; interdum

» non sublatas Origenes homil. xi in Nurne-
fuisse aiunt, ut fuse
» ros, ubi consimiliter adhibet testimonium Matth. v, 21,
^icx.xot.-^zi

» et obiter Chrysostomus Oratione v adversus Judaeos, atque

» Pseudo-Chrysostomus ad Matth. xxiii, aS. Praeterea ad deci-
» mas Deo Ecclesiisque persolvendas habemus exhortationes
» SS, Ambrosii, Augustini, et aUorum. Domos tunc , inquit mar-
» tyr Cyprianus in fine tractatus de Unitate Ecclesiae, et fundos
» 'venumdabant, et thesauros sibi in codo reponentes, distribuenda in
» usus indigentium pretia Jpostolis offerebant. At nunc de patrimo-'
» nio nec decimas damus', et cum vendere jubeat Dominus, emimus
' potius augemus. Et B. Hieronymus ad Malachiae cap. iii Quod
et :

» de decimis primitiisque diximus, qucE olim dabantur a populo sa-

» cerdotibus ac Levitis, in EcclesicB quoque populis intelligite, qui—
->•>
hus prceceptum est, non solum decimas dare et primilias, sed et
» vendere omnia quce habent, dare pauperihus , et sequi Dominum
et

» Sali^atorem. Quod nolumus, saltem Judceorum imitemur

si facere
» cxordia, ut pauperibus partem demus ex toto, et sacerdotibus ac
*> Levitis honorcm dehitum defercunus. »
^>>J»*)»*j9.^>.>>^^^^^^3PD.^.»4.<^««^.^^^<^^.<<«;^e<^^.^<^

INDEX TOMI NONI.

OllIGENIS COMMENTARIA.

IN GENESIM

lIoMiMA — De ortu mundi et corum quae in mundo sunt.

I. 5
HoMii.. II. — De fabrica arcae et eorum qux in ea sunt. ii
HoMir<. III. — De circumcisione Abrahac. 16
HoMiL. IV. — De eo quod scriptum est Fisus : Dominua AbrahcB^ etc. 21
est

HoMiL. V. — De Loth et filiabus ejus. a5

HoMiL. YII. — De nativitale Isaac, et quod a lacte depulsns 28 est.

HoMiL. VIII. — De eo quod obtulit Abraham filium suum Isaac. 3o

HoMiL. IX. — De reprornissionibus secundis ad Abraham ^i factis.

HoMiL. X. — De Rebecca, cum exisset ad aquam hauriendam, et oc-

currisset ei puer Abrahae. 47
HoMiL. XI. — De eo quod Abraham Cethuram accepit, et quod Isaac
habitavit ad puteum visionis. 5a
IIoMiL. XII. — Deconceplu Rebeccae, et parlu. 56
HoMiL. XIII. — De puteis quos fodit Isaac, et repleti sunt a Philisti-
nis. 59
HoMiL. XVI. — De iEgyptiorum venditione propter famem. 65
HoMiL. XVII. De benedictionibus Patriarcharum. 70

IN EXODUM
HoMiLiA — De slatu Judajorum post mortem Josepb.
I. 85
HouiL. — De obstetricibus.
II. 92
HoMiL. III. — De eo quod scriptum est Ego autcm gracili voce .v»m,
:

et tardus lingua. 99
HoMiL. IV. De decem plagis quibus percussa est iEgyptus. 109
HoMiL. V. — De profeclione filiorum dc terra ^Egypti.
Israiil 1
1^

HoMiL. VI. — De cantico quod cantavit Moyses cum populo, el Ma

ria cum mulieribus. 1 ao
HoMii.. VII. — De amaritudine aquae Merrhae. i33
IloMiL. VIII. — De ioitio Decalogi. i4i
HoMiL. IX. — De Tabernaculo. i53
HoMiL. XI. — De sitipopuli in Raphidin, et dc bello Amalecitarum,
et de prxsentia Jethro, i65
5^4 INDEX.
Pag.
HoMiL. XII. — De vullu Moysis glorificato, et velamine quod ponebat
in facie sua. 168
HoMii.. XIII. — De his quse offerunlur ad tahernaculum. 170

IN LEVITICUM
HOMILIA I. 1-9
HoMiL. — De variis sacrificiorum pro peccato ritibus.
II. i83
HoMiL. III. — De variis iterum pro peccato sacrificiis. 187
HoMiL. IV, — Tertio de pro peccalo.
saciificiis 189
HoMiL. V. — Iterum de pro peccato, ct de sacrificio salu-
sacrificiis

tari. 197
HoMiL. VI. — De indumentis pontificis et sacerdotum. 204
HoMiL. VII. — De vino a sacerdotibus non bibendo, et de animalibus
mundis et immundis. 211
HoMiL. VIII. — De purificalione a partu et a lepra. 218
HoMiL. IX. — De repropitiationis, et de duobus
sacrificiis hircis, ac

de ingressu pontificis in bancta sauclorum. 225

HoMiL. X. — De jejunio quod in die Propitiationis fit, et rursum de
hirco qui in eremum miltitur. 228
HoMiL. XI. — De
eo quod scriptum est : Sancii cstote quia cgo sanc-
Dominus vcsler,
tus sitm, 255
HoMiL. XII. — De magno sacerdote. 2^0
HoMiL. XIII. — De diebus festis, et hicerna, et candelabro, et oleo
ad lumon, et de mensa et panibus propositionis. 2^9
HoMiL, XIV. —
De filio mulieris Israelitidis et ^gyptii patris, qui
nominans nomen maledixit, et de sententia Dei lata in eum. 254
HoMiL. XVI. —
De benedictionibus Levitici. 262

HOMILIyE IN NUMEROS.

Pholoous RuriNi Iisterprktis au Ursacium. 279

HoMiLiA — Introductio generalis.
I. 280
HoMiL. — De ordine collalione castrorum.
II. et 286
HoMiL. III. — De assumptione Levitarum. 291
HoMiL. IV. — De numero et Levitarum.
officiis 298
HoMiL. V. — De eo quod scriplum Nolile exterminare
est : cle tribu
sua plebem Caath. 5o2
HoMiL. VI. — De eo quod scriptum est : Exiit Moyses ad populum, et
de septuaginta presbyteris, et de yEtliiopissa quam Moyses accepit
uxorem. 5o8
HoMiL. VII. — Rursum de yElhiopissa, ct de lepra Mariae quae siiper-
fuerat, oii
 INDEX. 5^5
Pae<
IIoMir. VIII. — De iis qnae ob exploratoribus renuntiantur, et de in-
dignatione Domini, ac supplicatjone Moysi et Aaron. 3a8
HoMiL. IX. — De batillis Chore et seditione popiili adversum Moy-
seu. 333
HoMii,. X. — De eo quod scriptum est ; El dlxil Dominus ad Aaron :

Tu et filii tuiel domus palris tui, tecum sumetis peccata sanctorum. o5y
HoMiL. XI. — De primitjis ofFerendis. Amor-
IIoMiL. XI [. — De puteo et transitu per lerram Seo'- Zyi
rhajorum. . ^ . .„•
ae w^^
-^ ,i^pa-
..ori tractatui, et
HoMiL. XIII. — De iis quae superfneru'-'
*
388
laam atque asina ejus. /Joa
HoMir,. XIV. —
Iterum^'
^^'^^""*
4io
HoMiL. XV. D.- i-ophetia Balaam.

IIoMiL. XVI.
-
De prophetia alia Balaam. «^^^

HoMu.. XVII. -
De cjusdem tertia Prophetia.
^*

HoMiL. XVIII. —
^^ auarta Prophetia.
^^^
HoMiL.XlX.-Devisione ^-"^ ""-'^^ .^ Madianltide, et qnod
"

tst
XX —De eo qui fornicatus ^^^
est popuh.s «-^Pj-^^^^ 484
coniccrat^us est. „,^eratus
HoMiL. XXI. - De eo quod --"^; P^] ^,^,

^^^^,-,^, Moysi. 4^9

HoMiL. XXII. -De ahabus
,,,^„,,„ „,,, data
n.e.,
^f^^^^^^^^^
HoM.uXXUl.-Dceoquodscrxptuinest.
^

^^^
ae f.3tivitatem
^-::^:::::Z.s ,.. pe^ unamquamque
"•Xnll^onirri^etdevotisqu.— -^^^^^^^^ ,^
„' „ xXV.-Dculf.oncqu=emMad.Mmsi
"""""
XXV - De — ="
-"-"' •'"'""";
'"f- 54.

BXPIlClT IKDBX.
i
r
:s \^ ^. 1
 00

o
^
co

iH
O
>

TH£ rNSTITUrE OF MEDIAEVAL STUOIES

69 QUEEN'S PARK CRESCENT
TORONTO - 5. CANADA

ji)446