Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/p1sanctiaureliiau04augu
PATROLOGI^E CURSUS GOMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSAXIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, CECONOMICA,
MNIUI SS. PATRH, DOCTORII SCRIPTORHOM ECCCESIASTICORIE
SIVK LATINORUM, SIVE GR/ECORUM,
QUI AB JEVO APOSTOLICO AD &TATEM INNOCENTII III (ANN. 1216) PRO LATINIS,
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1439) PRO GR&CIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUE EXSTITERK MONUMENTORUM CATHOLICjE TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESLE SjECULA,
JUXTA KDITIONES ACCURATISSIMAS, INTKR SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANU8CRIPTI8 COLLATA8, PERQUAM DILIQKN-
TER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA OMNIBUS
; |
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QUfi TRIBUS NOVISSIMIS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS, DETECTIS
AUCTA; INDICIBUS ORDINARIIS VEL ETIAM ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTORES ALICUJUB
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA CAPITULIS 1NTRA IPSUM TEXTUM RITE DISP0SITI8, NECNON ET TITULIS
;
SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATEBIAM SIGNIFI-
CANTIBUS, ADORNATA OPERIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN
;
ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCKNTIS ET QUAPRAGINTA INDICIBUS SUB OMNI RESPECTU, SCILICET, ALPHABETICO, CHRONOLOGICO, ANALYTICO,
ANALOGICO, STATISTICO, 8YNTHETICO, ETC, RES ET AUCTORES EXHIBENTIBUS, ITA UT NON SOLUM
STUDIOSO, SED NEGOTIIS IMPLICATO, ET SI FORTE SINT, PIGRIS ETIAM ET IMPERITIS PATEANT OMNES SS. PATRK8,
locupletata; sed pr^esertim duobus IMMENSIS ET GENERALIBUS INDICIBUS, ALTERO SCILICKT
RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE
PATRUM, ABSQUE ULLA EXCEPTIONE, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONS-
piciatur
; altero SCRIPTURz-E SACR./E, ex quo lectori comperire sit
OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM SUORUM LOCIS 8INGUL08
SINGULORUM LIBRORUM SCRIPTUR.fi VERSUS, A PRIMO GENESEOS
USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI SINT :
KDITIO ACCURATISSIMA, CfiTERISQUE OMNIBUS FACILK ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTKRUM NIT1DITA8,
CHARTfi QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, CORRECTIONIS PERFECTIO, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.fi DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLECTIO UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA
8KXCKNT0RUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENU8 HIC ILLIC SPAR80RUM, VEL ETIAM
INECITORUM, PRIMUM AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX 0PERIBU8 ET MSS. AD 0MNE9
.«TATES, I.OCOS, LINGUA8 FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM,
«T KX INNUMKRIS OPERIBUS TRADITIONEM CATHOLICAM C0NFLANTIBU8, OPUS UNICUM MIRABILITKR ErFICIKNTIUM.
SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATIN^E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
Itlbliothecee Cleri miivers»,
SIVB CUBSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTIiE B CCI.E SIA STI CX RAMOS BDITORB.
PATROLOGIA, AD INSTAR IPSICS ECCLESI/E, IN DUAS PARTES DIVIDITUR, ALIAM NEMPE LATINAM, ALIAM GRfiCO-I.ATINAM
AMBfi PARTES PENE JAM INTEGRE EXARAT/E SUNT, LATINA, DUCENTIS ET VIGINTI DUOBUS VOLUMINIBUS MOLE SUA
STANS, DECEM ET CENTUM SUPRA WILLE FRANCIS VENIT GR/ECA DUPLICI EDITIONE TYPIS MANDATA EST. PRIOR
:
GR^CUM TEXTUM UNA CUM VERSIONE LATINA LATERALI COMPLECTITUR, NOVEMQUE ET CENTUM VOLUMINA, PRO PRIMA
SF.HIE GK/Ei.A, NON EXCEDIT, POSTERIOR AUTEM VERSIONEM LATINAM TANTUM EXHIBET, IDEOQUE INTRA QUINQUE KT
QUINQUAGINTA VOLUMINA RETINETUR, SEi.UNDA SERIES GR/ECO-LATINA SEXAGINTA VOLUMINA PROBABILITER NON SUPK-
RABIT; DUM HUJUS VERSIO MERE LATINA TRIGINTA VOLUMINIBUS ABSOLVETUR. UNUMQUODQUE VOLUMEN GH/ECO-LATINUM
OCTO, UNUMQUODQUE MERE LATINUM QUINQUE FRANCIS SOLUMMODO EMITUP, UTROBIQUE VERO, UT PRETII HUJUS BENE-
:
FICIO FRUATUR EMPTOR, COLLECTIONEM INTEGRAM, SIYE LATINAM, SIVE GR.-ECAM COMPARET NECESSE ERIT SECUS KNIM
-
,
CUJUSQUE VOLUMINIS AMPLITUDINEM NECNON E T DIFFICULTATES VARIA PRETIA /EQUABUNT ATTAMEN, 81 QUIS EMAT
INTEGRE ET SEORSIM COLLECTIONEM GR/ECO-LATINAM, VKL EAMDEM EX GRfiCO-LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMEN
PRO NOVEM VKL PRO SEX FRANCIS SOLUM OBTINERIT, IST/E CONDITIONES FUTURIS PATROLOGIfi SERIEBUS APPLICANTLR,
81 TEMPU8 EAS TYPIS MANDANDI NOBIS NON DEEST.
PATROLOGI& LATINM TOMUS XXXVI
S. AURELIUS AUGUSTINUS
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN VIA DICTA THIBAUD, OLLM 0'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETliE PARISIORUM VULGO
D'ENFEIi NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MOENIA PARISINA.
1865
IHE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES
10 ELMSLEY FLACE
TORONTi> 5, CAMADA,
DEC 51931
i
TRADITIO CATHOLICA
SACULA IV-V. ANNI 387-430.
SANGTI AURELII
AUGUSTINI,
HIPPONENSIS EPISCOPI,
OPERA OMNIA,
POST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,
CASTIGATA DHNUO AD MANUSCRIPTOS CODICES GALLICANOS, VATICANOS, BELGICOS, KTC.
NECNON AD EDITIONES ANTIQUIORES ET CASTIGATIORES,
* OPERA ET STUDIO
MONACHORUM ORDINIS SANCTI RENEDICTl
E CONGREGATIONE S. MAURI.
EDIT/O NOVISSIMA, EMENDATA ET AUCTIOR,
ACCURANTE J.-P. MIGNE,
BIBLIOI HEC.E CLEHI IMYERS.E.
SIVE
CCRJ0UM COMPLKTORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC/£ RAMOS BDITORR.
»
TOMUS QUARTUS.
jPARS PRIOR
VENKUNT 16 VOLUMINA 86 FRANCIS OALLICIS.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,
IN TIA DICTA THIBAUD, OLIM D'AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETI^E PARISIORUM VULGO
VKNFER NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO LNTRA MOENIA PARISLNA.
1865
TRADITIO GATHOLIGA.
SjECULA IV-V. ANM 381-430.
ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO XXXVI CONTINENTUR
S. AUGUSTINUS HIPPONENSIS EPISCOPUS.
Pmfatio. 9
Loca ex Psalmis variantia in Psalteriis. 21
Enarrationes in Psalmos. 67
Parisiis. — Ex typi^J.P. MIGNB.
IN QUARTUM TOMUM
>©^9<
Si postremos illos Reiraciationiim libros nobis Augustinus reliquisset , qnibus babitos ad populum Tractaius
recenscre se velle epistola sua ad Quodvulldeum lesiabatur (Epist. 224 , n. 2) ; immensum hoc in Psalmos Da-
vidicos opus ibi baud dubie illusirasset iis observaiionibus, qu;c pr&falionis loco , noslra mullo utilioiis, essn
potuissent. At cum propositum exsequi bcato Viro per mortem non licuerit, arbitramur officii nostri hocloco
paucis exponere, primo quibus momenlis ad suscipiendam Psalmorum enarrationem impulsus sii, poslea
qnem in ea ordinem servaverit , deinde quam secuius fuerit in exponendo rationem , lum quas leges sibi proe-
stituerit , denique cuinam institerit Yersionum.
Psalmis Davidicis mirum in modum capiebatur Augustinus. Eorum cantus, quo terapore illum in Ecclesia
Mediolanensi audire ccepit, adeo suaviter ipsius afficiebatanimum , ut piis hisce molibus ad maturandam con-
versionem suam vehcmentius stimularetur (Confessionum lib. 9 , c. 6 et 7). Tradit etiam Vir sanclus in suo
secessu npud Cassisiacum, ubi se ad Baptismum comparabat, tantoperc divinum in se amorem exarsisse le-
g<-ndis iisdem sacris Canticis , ul ardentissimo flagraret desiderio illos per orbem universum , si qua fieri po-
tuisset, recitandi ; siniulque amarissimo doloris cum indignalione ac commiseralione conjuncli sensu pungere-
lur, qood quae mysteria remediaque illic conlinentur, Manichxi lugenda caccitate non vidercnt, atque adeo
anlidotum , quo sanilas eis restitui potuisset, respuerent (lbid. f e. 4).
Atqui liccl e Psalmis lantum luminis duci , tam uberem pielatis succum exprimi posse intelligeret proprio ,
nimirum experimento; attamen privata sua meditatione contentus, nunquam fortassis ad eos publice expo-
nendos animum r.ppulisset, nisi ipsum pelitae aliunde causae permovissent. Enimvero tam magnificam imbibcrat
dc Psalmorum prajstanlia opinionem , ut quotquot ex illis apertissimi videbantur, iidem habendi essent ipsius
judicio recondiiissimi. Nec sane aliud causae fuisse cur ad psalmum centcsimum decimum octavum, cujus
expositionem ab eo tantum non conviciis flagitabant, explanandum, posl tantas moras et procrasiinaliones
accesseril, ipse salis declarat istis verbis, Quanlo enim videtur apertior, lanto tnihi profundior videri solet
(Prolog. in Psal. cxvm). Yerunitamcn cum dignilatis quam gerebat raiio exigeret ut plebem curse suae ctedilam
praeceplis institueret, objurgationibus corrigeret, informaret ad pielatem, in bonorum operum virlulumi|uo
chrisiianarum studio et usu confirmaret ; quanquam Scriplura omuis , Apostolo teste , ad id conducil (II Tinu
iii, \$) ; eum tamcn oportuit in primis Psalmos adbibcre, ulpote quas passim populi manibus leri ac in orc
versari cernerct , eoque ad illud assequendum judicaret efficaciores , quod mysteria atque prxcepla in sacris
omuibiis paginis, quarum illiquoddam veluti compcndium exhibent, dispersa in se compleclantur. Desuda- ,
vil igitur in hoc labote sumnia cura et sedulitalc , el si quando moleslis improbisque precibus eorum qui com-
menlationcs in Psalmos ,
quos ipse nimis difficiles exislimabat, postulabant, nonnisi aegre morem gessil
conlra videmus aliquando nolle ipsum Psaimis, quos in manibus habcbat , reliciis , ad alia calamum trans-
ferre; eoqnod qua3 mullis essent conducibilia, eadem pularet semper anleponenda. Magis urgent, inquit,
qiioj pluribus utilia fore speramus (Epist. 169, ad Evodium , n. !).
Cum priinum ad illud opus aggressus est Augustinus, quemadmodum ipsius consilium non crat Davidiciim
omne Psalterium commentari , ita ralionem ordinis haud magnopere habendam exislimavit. Et quidcm epi~
stolaead Paulinum annocirciter 414 scripta? locus ille, quo stricliorem psalmi decimi sexli enarraiionem du-
dum abs se factam teslalur, Recensui , inquiens, brevissimam quamdam ejusdem psalmi expositionem quam jam ,
olim dictaveram (Epist. 149, n. 5), eo cogitationem nostram impellit, ul, cum eamdem illam expositioncm
tum omncs alias eadem brevitatc ac stylo concinnatas , totius opcris primas exiisse arbitremur. Statuerat etiam
Graduales quos vocant Psalmos ex ordine enucleare, qilod in cenlesimum vigesimum secundum disserens
ex ordine cum Sanclitale Vestra consideranda suscepi. Similiter in cen-
signilical hisverbis, Ascendenlis Cantica
tesimum vigesimum qiiinlum ac cenlesimum trigesimum primum dicil ita se nd psalmos illos venisse, ut cu-
jusque ordo poslulabat : cum tamen vigesimum sexlum in festo B. Crispinae , cujus agoncm nonis decembris
referunt Martyrologia psalmum vero Irigesimum septimum in die natali S. Felicis, cujus martyrium nonis
,
novembris renuntialur, exposuerit. Sed in reliquis omnibus eum ordini non fuisse addiclum , varii loci pla-
mim faciunt Exempli causa , in psalmum sexagesimara sextum explanaliones centesimi secundi et centesimj
teriii cilat; in centesimum secumlum e.iarrationem centesimi tenii, quam etiam in exponendo ociogesimum
quodam modo videlnr indicare. In epistola ad Evodium data exeunte anno 415 , tradit proxime diclalas a sc
psalmorum sexagesimi septimi, scpluagesimi primi et sepluagesimi seplimi euarrationes fuisse nolle vero se, ;
3uom in reliquos psalmos , quos necdum explicaverat, laborem interpelli (Epist. 169,«. 1) unde colltgas :
Patrol. XXXVI. (Vne.J
•M3
n PR.€FATIO. 12
casus, pcrsonrc s:epc CTpius cnarrandutn
tunc non !»ono mnlios supcrfuisse quos IracUrel. Loca, lempora, ,
trigesimi noni commcntaiiones imperio vel
psalmum ci snggerelanl. Debemus irigesimi quarti ct cenlesimi
puia de commen-
•ircrilius episcoporum quos tunc lemporis convcntum aliqucm habuisseconjuerc est. ldcm
,
exordio sermonis sccundi super eodem psalmo ipsemet
iatione in trigesimum sextum qucmadmodura in ,
narral. Quinquagesimum secundum Frairis, alicujus forsitan cpiscopi, impulsu se traciandum suscepisse
Pairu, ut ait, jussis obscmturus, nimirum vel Aurelii Car-
leatatur. Nonagesimum quartum pcpulo cxposuit
Auguslinus escepit, l)c psslmo centesimo tcrtio idem si-
Ihaginensis, vcl senis Yalcrii, iraem in episcopatu
mililcr dcclaralur in sccundo prolixiorum
linrumccquatuor scrmonuiii , quibus Carthagine Vir sanctus niemo-
ratimi psaimum edisseruil. Proposimm sihi a viro quodam magnas ractorilatis , qnen suum quoque palreni
scxtum ezcussitez lemnore. Quin etiani videtur in quinquagesimum prunum
rneilal, psalmiim nctogesinram
cum ibi vereri se lcslelur, ut id tanla accuratione prxslcl
rerba lccissc. non anlc mcdilatus qnae dicercl :
niianiara cxigii oratio , nnn allente solum radiiorum auribus , sed scripiorum qnoque calamo, ul publici juris
non lantum mire corde scd stylo excipienda qua;
lial , cxcipicnda. Qnandoquidem , inquit ,
placuit fratribus .
et , cl
dicimus, Rl non auditorcm tcntum , i>ed et lectorem etiam cogitare debeamus (In Psal. i.i ,
n. 1). Psalmo cciile-
simo tri"esimo oclavo alicrius brevioris vice , qucm Auguslinus paravcrat, ac de inore ;uiie exposilionem lcgi
iiisscral, recitalo casum bunc ille in argumenlum divincc vohmtatis
;
Iraxit, alquc ex tcmpore eumdom illum
psalnium explanavit. Diebus dominicx Passioni sacris psalmi vigesimi primi, qnod is eidcm myslerio conve-
uirct pronontiavil fusiorem explanationem ; sicul ct psalmi cenlesimi feslis Pascbalibus, queis ob iuscriptio-
,
iiem Alleluia coigruit. Operx non esi, alios psalmos, quos nata occasione lot variis solemnitatibus ac locis,
Hippone-Tegio, C.arihagine , Uticx atque alibi fuit intcrpretatus, hic annotare : satis enim esl, quod ea suo
niHcqne loco iu limine earumdcm cnarrationum indicamus. Addimus hoc unum, coronidem operi suo sanctnra
Antislitcm posuisse cxposito ccntesimo decimo oclavo psalmo, prout in ejusdem prologo significat ,
quem qui-
dem placuit hoc loci intcgrum reprxsentare.
Psalmos omnes cwteros , av» ,
quos codicem Psalmorum novimus conlinere ,
quod Ecclesia consuetudine Psalte-
rittm nuncupalur ,
parlim samocinnndo in populis ,
partim dictando exposui , donunte Domino , sicut potui :
psalmumvero cenlesimum octavum decimum , nonlam propter ejus nolissimam tongitudinem ,
quam propter altilii-
dinem paucis cognoscibilem differebam. Et cum molestissime ferrenl fratres mei , ejus solius expositionem , quantum
ad ejusdem corporis Psalmos perlinel, deesse opusculis nostris , meque ad Itoc solvendttm debilum vehementer urye-
rent ; diu petentibus jubenlibusqne non cessi : quia quotiescumque inde cogitare tentavi , semper vires noslrce intcn-
tionis cxcessit. Quanto enim tidetur apertior , tanlo mihi profundior vidcri solel; ita ut etiam quam sit profundus ,
dcmonslrare non possim. Aliorum qnippe, qui difficile intelliguntur, eliamsi in obscuritate sensus latct , ipsa tanun
apparei obscuritas ; hujus autcm nec ipsa : quoniam talem prwbct superficiem , ul leclorem atque auditurem , non
exposilorem nccetsarium habere credulur. El nunc quod tandem ad perliactauoncm ejus acccdo ,
qttid in eo
possim prorsus ignuro : spcro lnmen itl aliquid possim , affuturum atque adjuluru.n Deum. Sic enim fea de omni-
,
oub . qutvcumqne sufftcienter , cum prius milti ad intcUigendum vel exp'icandum difpcilia ac pnte impossibilia
tidcrenlur , exposui. Statui aulcm per sermones id agere ,
qui prvferantur in populis ,
quos Graeci 6 uO t
ia,- vocant.
Hoc enim justius esse drbilror , ut conventus ecclcsiastici non fraudentur etiam psulmi hujus intelligentia , cujus ,
ut aliorum , dclcctuxi assotent canlilena.
Fuere igilur hi scrmones triginta duo in psalmum cenlesimum decimum oclavum pnpoli quidem causa
lucubrati , sed ncqnaquam ab AugllstiitO pronunliali. Et hoc ipsum forle significalnm voluit Possidins, ciim
po>lcnumcratas exposiliones quas solummodo Vir sanclus diclavit, Uv subilit : Rcliqni omucs Psalmi , excepto
populo disputati sunt (Possid. in indic. cap. t).
cenlesimo decimo octavo , in
Psalmorum autem e sacro suggeslu habitormn numerus alios longe superal. Qikc res facile videri posscl
indc contigisse quod magnus Pnesul lot ac lam variis Ecclesia; curis disirictus vix aliud lempus uancisce-
,
,
rclur quod isii labori impenderet : sed ex iisqiia? supra relulimus ex psalmi cenlesimi decimi ocia\i enarra-
,
tione mauifcstuni est, banene meihodum espKeandae Scrijiturx' magis illi probatam fuisse prop:er populum ,
qui sola hac via divinarum Lillciarnm scnsum in conciouibus eci'lcsi.islicis doceri polerat. In illis porro ad
jilebem Tractalibus, observaliones qu;cdam inscrimlur, ac cerl;« Psalmorom seiltenlix in schismaia , iu erm-
torqiienlur, quibus coriim lectio nmito jiicundior evadit. Illic eliam locos
res ac in vitia tcmporuni islorum
e\ Evangclio , Aciibus alque Epislolis Aposlolorum maxime insigucs rcpcrias, quos idcirco sanclus Doctnr
nna cuin Psalmo enuclcavil ,
quia eodcm die recilali fueranl in ecclesia. Deuique occuminl adhorlaiiones \e-
hemcnics, qu.T. pcrsuadcant ; eloculiones inflanimaUe , qii:c abripiant ; figni ae 101 fl mniiis alquc ignibus , si fat
iia loqni ,
gravid;« , ut in eas oculos conjiccrc vix qnisqnam |M>ssit ,
quin [nccndalur eodcm srdoie quea cx
ni-riri sc t<sl;ibantnr ii qui diccbant : Xonne cor nostrum ardnis ernl ir. mibis.ditm loqihiclur in via , ct upcrirei
vobis Scripluras (Luc. xxiv, ~>-l) ?
hl cxiwrio^ esi beatUS Fnlgcnlius , cum Traclaium in psalmum Irigesimmn scvliiin icgerel , cujus cxordiuin
oxircmi judicii idco siimiiur quoil eo die capul >\iv M:ilih:ri 1'ucr.it rcciialuin. Ilic
e consideratione ilici ,
liquidcm, ut in cjns Viia Ferrandus aiictcr csl , cimi apud animuin suuin jain dccrevissct mundo nuntiuin
13 PR/EFATIGL 14
rcniillcrc , beali Auguslini exponcnlis triqeiimum sextum psalmnm dispulalione commonitus , publicare suum sta-
iutt voium, mutare gesliens habilum (Cap. 5)
Qtwd vcro :id plebem , cujus aures impiebaut sermones illi P.istoris sui lervore irfcitali et quasi animali,
liand segre adducimur ut crcdamus eam frequcnter iilis molibus raplam fuisse, quos nonnunquam suis plaiui-
bus signilicat : cujus quidem plebis aviditati referemhc sunt acceptae tot egregiac a«I mores informandos di-
gressiones, in qtias sanctus Praesul opportunilatem nactus divertilur ,
qtiemadmodum u\ suo prologo ad Psaf-
mos nolal Cassiodorus r Cum nitnis avidos populos , inquit , ecclcsiastkis dapibus explcre cupit, necessarw fluenta
lam magnw prwdicalionis emanavit.
Idcm auctor eodcm loco lotum hoc Augustini commeni.arium in decadas fuisso distribulum innuit hisoe
vcrbis : Qux ille , inquit, in decadas quindecim mirabiliter explicavit. Cujus partitionis vesligium ntillum in nia-
nuscripiis rcperimus , cxceptis tribus, uuo Jolyano Ecclesiac Parisicnsis, qui in fronte prcfer;, hxcipil liber
decada domini Augustini a Psalmo i , Beatus vir , usque u, et duobus Colbertinis, qtiorum altcr enarraiioni
psnliui quadragesimi bcec snbdit , beati Aurelii Augnslini episcopi finit decada de libro primo. Alter vero com-
pendium totitis operis complectens , vcrsus quosdam in capite voluminis exhibet , qui cum pracfationibus ac
elogiis infra edcndis locum babeant, non indignos. In his autem istbuc pcrlinet is verstis :
Tertroinis decadis grande peregit opus.
Verumtamen cum Possidius dislribulionis ejusmodi non meminerit , eam Augtislini tempore vel jtissu factam
credibile non est. Atque idem forlc hic accideril , quod T. Livii libro, quem, ut Pctrarcba epistola ad Joanncm
Boccacium observal , in partes quas decades vocanl , non ipse qui scripsit , sed fastidiosa legentium scidil ignavia
(Epist. variar. 22 vel 24).
Veniamus jam ad praecipuum caput, regulas videlicet quas in interpretantlo scrvavit Auguslinus. Mtilta hie
essenl observatu necessaria , nisi hoc argumentum ipsemet bealus Doelor in libiis de Doctrina Christiana
pcrlraclasset. Primo siquidem quod ad litteram spectat, ut eam inlegram atque illibatam iiabe.it ,
quac pr:e-
cepta illic tradit, ea pro sua viiili hoc in commentario sequilur. Lalinas ediliones inler sc componit, excm-
plaria gracca consulit , colligit varias lectiones ; undenam irrepserit diversilas, ex inlcrprcium vitio , an e
lcxtiis grxci ambiguitate investigat : ejus denique illa sedulitas, qua lot locos lam anxie discussit, huc eum
impulit, ul Psalterium mullotics ad idioma hcllenicum rccenseret casligaretque. IIoc inlelligas licet ex cjus-
dem ad Audacem epistola , ubi cum dixissct Psalterium a beato Hieronymo ex hebraco sennonc convcrsum
non habere se, prosequitur in hunc modum : Nosautem non interpretali sumus sed codicum Lntinorvm non- ,
nullas mendosilates exgrmcis exemplaribus cmendavimus . Vnde fortassis fecerimus aliquid commodius quam erat,
non tamen lale quale esse debebat. Nam etiam nunc, qux forte nos lunc prwlcrierunt , si legentes moverint, colla-
tis codicibus emendamus (Epist. 261, n. 5).
Primus Jilterac sensus interdum nihil continet , nisi simplicis ac spirittialis : al idem sxpius relatus cl fi-
guratus est. Tuncque vere afUrraare possumus, qtiod esl dictio signilicationi su;c comparata , id cst, lilte-
ralem sensum esse cum spirituali comparatum : et quemadmodum ficri non polcsl ut ad sensum illum gpiri-
tualcm perveniamus, nisi prius lilteralem probe perspectum habuerimus ; ita lilteralis supervacancam forc
cognilioncm , si spirilualem assequi negligamus. Hoc fuit in causa cur sanctus Prxsul , sensu ! tterali ,
quo-
ties eum satis per seapertum cognilumque exislimavit, omisso, rccla in spiritualem tendcret. Quod quidem
ei noii soltim usu venit insermonibus ad populum habitis, in quibus ejus potissimum profectui servire co-
gcbaiur ; verum etiam in expositionibus ,
quas in quosdam Psalmorum diclavit, ubi ex animi vohinlate slyio
indulgcrc ipsi fas erat.
Cuin vero in sanctnc Scriptura; vocibus spirituales sensus lateant plurimi, qui omncs pcraeque pti, pcracquc vcri
videri possint, haud scmper contenlus fuit unicum expromerc. Ad terlium usqueeruitc psalmo lcrlio ,
qucm
primo quidem Chrisio Domino in propi ia sua persona consideralo , mox eidcm cum Ecclesi.i , quacuin ille
unum quasi corpus efiicit , conjuucto; denique fidelium singuhs accommodat. In teriium vero (|iiarli deeimi
psalmi versum , exposilo primo scnsu pulchre sciteque subdii : Isle simplex intellectus cui sufficit , sufficiat
sed nonnulla verba Scripturnrum obtcurilate sua hoc profuerunt ,
quod multas inlelligentias pcpererunt. llaque hoc
si planum essct , unum aliquid oadiretis ; quia vero obscure dictum csl , mulla audituri estis.
Rcgulas habendo variorum sensuum, qui animo occurrunt, dclcclu , sequilur errori mtnime obnoxiaa.
in
Eninivcro practcrquam quod ralioncm , ut dicehamus longe maximam habet lillcrae <ui qnidcm anic omnia , ,
scusws ad amussim ((Madiel ncccssc est ; sempcr oboculos sibi charitatem constiluendam ponit. qnam Scri-
plurae lolins fincm esse docet in psalmnm ccnlcsimnm quadragesimum : Quidquid salubriter, inquit, mer,:e
concipitur, quiqnid ore piofertur, vel de qualibel pagina exsculpitur, non hubet finem nisi charitalem. Qnam doc-
irinam sumpseial cnin ex Evangclio , ubi generaliler a Chrislo pronuntialur illnd effaitnn , Jn Itis uuobus
mnndali* universa Lex pendet et Prophelce (Mailh. xxu, 40)
quo judice prim.u ad Timotheum : tum ex Apostolo ,
capite priino , Finis prwcepti esl charitas ( I Tim. i, 5). Hujus rcgulrc bcnehcio sensus chrislianis moiibus pariiin
congruos, quos nonnulli Psalmorum loci objicerc animo possent, proculamandal: vcrbaqmc ab nlciscciuiilibi-
dinc proficisci alque improbis exitium imprecari videanlur, docel uihil aliud esse quam nialoi um quibus illi, nisi
15 PRiEFATIO. 10
corrijranlur, olirucndi sunt, proplieiias ac pmDdicliones : Davidis vota adversus inimicos suos meliorem in
parlem accipienda , ibiijue preces quibns viri sancli peccaiores Deo commendant , intelligendas : loculiones
illas, queis adversarios suosconfundi , cadere, prosterni pelit , obscura quadam ratione peccaiorum cowver-
vidiicni ac pcenitcnliam indicarc : si qttnndo hostes vincere aut ab eisdem liborari cupiat , revera orationes
Mse, M m teiitaiioiiibus succumbal : deni(|ue per inimicos Davidis, non daemones tantum aul peccalores
sed et vitia ntque animi afleclus, quibus conlinuo in via salulis impugnamur, dcsignari.
Hac eadem regnla adduciiur, ut petilioncs promissionesque Psalniorum, qu;e ad apices exposiuc nonnisi
leroponlia bona significant. a>lernis accommodet : qua; dc extcriori virtutum cxercilio pnccipiunlur, nd in-
leriorem pietateni transfcrat : dcmnm ubicumque templi , elevationis oculorum , clamoris , cantici novi
laudis mcniio fil , nos inde ad nientis el cordis affeeiiones ac motus, ad vitain novam, necnon ad operum qu;c
Dcns iu suam gloi iam cederc jubet, sanctilatem traducat.
Ut expeditiorcm nobis adilum ad sensus illos insinuandae pietali adeo conducibiles pararet, viam uon
poluil inire majoris compendii, quam si loquentem Davidis ore Dominum Jcsum induccret proul illi cuin ,
Veterum usus, tum vcl maxime quorumdam locorum e Psalmis in Novo Testamenlo facla interpreialio pro*-
seribebanl. Terlullianus in libro adversus Praxeam scribit Sed el omnes pene Psalmi Christi personam sus- :
tinenl Filium ad Palrem, id est
,
Christuin ad Deum verba facientem rcprcesentanl (Cap. II ). Hieronymus epi-
slola ad Paiilinum : David, Simonidcs noster, Pindarus et Alcwus , Flaccus quoque , Caiulus, aique Serenus ,
Chrisl'im lyra personnl (Epist. 105). Hilarius vero in prologo suo ad Psalmos id ipsum mullis prosequitur ,
ibique conlendit Psalmos universos allegoricis typicis conteztos esse virtutibns qu;c ad Chrislum perlineant •
et ,
ejus advcntum, incarnationem ,
passionem , resurrectionein denique ac judicium , materiam omnem sacris
hiscc Canticis suppcditare; eorumdem mysterionim fidem clavis cujusdam velmi vice fungi , sine cujns opera
acccssus ad Psalmorum intelligenliam sit interciusns. Id siiniliter Aiigusiimis in illis explicandis nunqun/rt
non inculcat , ut etiam ipse necessum habeal repetiliones suas interdum cxcusare, hujus regul;c ulilitaiem
necnon illius prohe intelligendie necessitatem in medium proforens. Ejus rei argumenla producit e sacris
Codicibus petita : qualc est, verbi grolia, illudChristi pronnnlialum , Necesse est impleri omnia quce scripta sunt
in lege Moysi, et Prophelis, el Psalmis de me (Luc. xxiv 44). Repelit frequentius Davidem Cbristi ex ipsius
,
semine nasciluri figuram gerere , ipsius nomen signilicalione sua Cbrislum designare, sub quo etiam nomino
bunc a multis Prophetarum annunliatum constat; non pauca esse qu;c Davidi aplari nequcant : quod ipsum
jam anlc plurimi scriplorcs doctissimi animadverlerant maxime in psalmos sepluagesimiimel octogesimum ,
oclavum alque adeo ipsemet Aposlolorum Piinceps in Actuum c. 2, f 25 ubi locum unum e psalmo
; . ,
quinlo decimo refert. Observat tandem Christum e cruce pendentem ipsis Psalniorum vocibus usum , quasi
illud nos docere voluissel cosdem causa sua fuissc scripios. Verum cum non pauca, qua; ab ipsius sanctilaie
,
abhorreant, ibi legaulur, monet subinde bealus Docior ne Chrisitfm tanquam separalum a membris suis, hoc
rsi Chrislianis consideremus; scd tanquam universo Ecclesiae corpori cujus caput est
, vinculo nunquam , ,
dissolvendo conjunctum : undefit, ul infirmitates noslras, niala aique pcccata sibi adsciibat; quemadmodum
in psalmo vigesimo primo , cujus verbis in passione sua loquitor, advertimus.
Vias Auguslino mire ingcniosas, quibus (Jbristum sub variis ralionibus in Psalmis ndunibratum deprebcn-
dcrct delegeielque, ejusdem Christi cliarilas suggerebal. Non tamcn iverimus inficias, quin Veieres, a quibus
cxcussum jam fueral idem argumenlum, plurimos ac praeclaros sensus, qui sub figurarum involucris latebant,
in lucem extulissent. At si htijus illorumque commentalioncs inter se conferanlur , tum intolligetur eiini
sapisi-imc vel majorem lucem affcrre iisdem mysteriis, vel eliam nova , qure illi quanquam non diversam
inethodum seculi prretermiserant , cvolvere. Ncqnc vcro Hieronymitm in epistola sua 92 ,
qti:e inier Aujmsti-
nianas 72 iitimeralur , aliud sibi voluisse crediderimus , uhi poslquam testalns est, si dixeril non defuturo^
forlc qui libris ejus notam illinant censoriam, cum ipsum quoque Evaugelium impio perdilorum denie
monlr-alur, iliud non co se dixisse, quod in opcribus tuis, inquit, qiiadam reprehendmda jum censeam : snbjungil
.le coinmenlariis ejus in Psalmos, esse nonnullos apud sc (cranl ii forsitan breviores Traclalus super priniis
iriginla ilnobys psalmis diu ante anntim 414, uli jam obscrvalum nobis est , enmposili , imo eliam foriassis
anic 404, quo" circiler anno scripla eadem illa epistola), quos pergit Hicroiiymus si vellem
fuil , , discutere,
non dicain, a mc, qui niliil sttm, scd a velerum Crwcorum interpretalionibus docerem discrepare. Quidam recenlior
asseril hoc loco IJicrouymuin improbare eam ralionem, qua Auguslinus, relicla aliorum Palrinn mclhodo,
ISalmos esl interprclatus. M Hieronymus , cpistola sua 75 inler Augusiinianas, non mnllo post superiorem
<l:ii:i, se ipse commodiiis cxplical : satis quippe innnil non alio speclasse memorala vcrba , (|uam ul Augusli-
nittMM argnmenlum, quo po>l Sepluaginta inlerpreltim Versiouem, ea quani odidcr.it innlilis esse arguebatiir,
proposiitim dilcirma relorfiuct in hunc nioduin
diliiorct. Igilnr Respondeat : tnihi prudetuia tua, quare tu post
imitos et lales inlerpreles in exptanalione Psatmorum diversa senseri* ? Si enim obscuri sunt Psnlnti , le qnaque in
ets falti poluitse crcdendum esl : si manifesti , illos in eis fnlh potuissc non cieditnr : ac per lioc utroque modo
tnperflua eril interprctntio tua : el hac tege post priorcs nemo loqui audcbit ; et qnodeumpie alius occupaverit, alint
M to uribendi non habebit lircntinm. El cerlc in nrutra rpislolnriim M COMMta raiionc cxponcndi Psahuos,
17 PKiEFATlO. |&
ue verbum quidem. Qtiod si iaborem Augustini ad examen revoeare Hieronymo libuisset, huic sine dubto
occurrissenl ii sensus, quos aptid anliquiorcs non reperisset ; nequaquam vero alia methodus; quando eidem
adhsesit sanctus Antisles, quam Hiiarius, Ambrosins et ca:teri quos laudat Hieronymus, erani seculi. Sin agilur
de raodo sermonis divini allcgorice ac moraliler edisserendi , quis potest eum universim viiupcrare; cum
codem et cseteri Patres cum Augustino, et ipsemet Hierottymus non raro usus fuerit, secundum Aposiolorum
exemplum atque doctrinam? Tcsiis est beatus Paulus, qtiaecumque in Veleri Testamenio gesta memoraniur,
ea figuras esse, fuisseque ad nostram instilntionem scripta (I Cor. x, \\) : atqui facta illa pleraque Psalmis
maleriam suppcdilant, ipsique adeo Psalmi metapbnrarum, a-nigmalum, necnon proplielicurum dcscriplionum
pleni sunt : ac proinde qui nos inlra simplicis littcrnc anguslias coercere vellet, is quidem nos drprimeret ad
condilionem Judaeorum, quos 6ua3 ipsorum coecilati Deus permisil, ut videntet non videanl (Luc. vut , 10).
Atqtte h rc a nobis dicta sint, ut generatim Augustini melbodum defendamus : tamelsi nostri consilii non sit
extorqnere ab omnibus, ut vel levissimas ejusdem allusiones eadem, qua nos ipsi, veneratioue prosequantur:
satis erit, si non indignas maleria qua} iractatur, ocqui rerum ajstiinatores judicenl. Imo vero si lemporis
ingenio servire ac sese plebis captui accommodare non novisset beatus Praestil, ab ca rationc agendi dcscivisset,
quam ipsemet Deus adhibet in sacris Lilteris ; ubi Spiritus sanclus tuimani scrmonis morem tisurpai, liumillimas
quasque diccndi formas non repudians; ubi etiam ,
quo veritates ad salutem necessarias hominihus inslillet,
historicam varietalera ac poelicam amcenitatem cum instrumentorum musicorttm suavitaie Psnlmorumqtic
canlu conjungit. Paliamur ilaqtie Augustinum aliegoriis atque aliis observalionibus uli, quibus non imparem
arbilrnlur poptilum suum ; el bsee noslra cura sil, admirabilibus \ -oecepiis, quae inde capla occasione eideni
tradit, adhaerescere : qnod ipsum simililer observare nos conveniet, si quando nonnihil a vera signiftcationc
defleclenlem , optima lamen prxcipere atque ad pietatem maximc accommoda reperiemus.
Caelcrum de commentariorum liorumce mciiio non est pronuntiandum comparale ad hebra:um texlum
hodiernum, neque etiam ad Hieronymianum quando AugustinusLXX Intcrpretcs, qui fortc hcbnsum excmplar
;
a-que vel etiam magis emendatum habuere, sequendos sibi proposuil. Nescius est nemo quanlum auctorilatis
eorum traductloni jam indc a primis lemporlbus Deus voluerit esse in Ecclesia quanlum existimationis ci ;
}>epererint Apostoli, illam in Novi Tcstamenli paginis consignantes; quantum denique lestimoniorum ipsi
protuieriul eisdcm verbis , quibus in corumdem Inlerpretum leguntur Psallerio ex quo quidem Psallerio :
Yersiones omnes quse hactentis in Ecclesia vaiuere, traductx* sunt.
Sed quando nos buc adduxil oratio, extra propositum non fnerit de variis illis Versionibus pauca stibjicere.
Hieronyinus in epistola 155, ad Sonniam et Fretelam, occasione quoiumdam locorum Psalterii, de quo eum
consulehar.t , grsecam LXX Interprelum Versionem moncl in duabus circumfcrri edilionibus; quarum allera,
et ea quidem ipsius judicio minus castigat:, , dicebatur Communis, Vulgata , et Luciani editio : aliera atileut
er.»t, quse, nl ejus verba usurpemus, habetur in Ilexaplis, ct quee in erudiiorum libris incorrupta et immaculaia
retenatur. De qua eliain pauto anle dixerat , Et a nobit in latinum sermonem fidelikr versa esl , ct flierosolijma:
*tque in OHentit Ecclcsiis decanlatur. Ilanc postremam orationis partem videtur Hincmarus , epislola sua ad
Ludovicum Germani:c rcgcm. iniellexisse de ipsa Hieronyrai traductione, cum reclius de gracca cditione Hexa-
plorum inleiligatur. Petri Pithoei vero catndem esse versionem illam Hieronymi, atque Psalterium
fuit epiuio,
quod Romanum vocant ; Vulgatam porro nostram ion aliam habendam quam veterem Versionem ex ea ,
edilione quae Luciani dicebatur (De Lalin. Bibtior. interpretibus , pag. 6). Vcrtim non (it admodum verisimile
tam levi negotio Psalterium suum mulasse Fcclesiam Romanam : praeler quam quod in codem ilfo Psatterio
lecliones quaedam desiderantur meliores ac emendaliores, quas in grceco Hexaplorum se reperisse testalur
Hieronymus. Ad Vuigatam edilionem quod altinet, bona iide nostras de illa conjccturas hic proponemus. Idem
ipse Hieronymus epistola sua ad Patilam et Eusiocbium significat se semel atque ilerum Psalterio latino
ad LXX Interpretum editionem casiigando opcram navasse; primo curtim ex magna ex parte, cum adbuc iu
tirbe versaretur : sccundo diligenter, jamque in secessu abditus Betiilehemitico. Uliiime hujus correciionis
exemplaria optat ut cum cttra et diligeiuia transcribanlitr ; necuon eidem additrc abs se noue appinganiur, obeli
videlicet , a quibus usque ad sequcntia duo puncta , qua3 legebantur apud LXX cum in Itcbr.co dcesseul,
includebanlur ; et asterisci , quibus similiter quaj ad proxima doo puncta seqncbantiir , ex hebraeo juxta Theo-
dotionis editionem LXX Interpreiibus accessisse notum fieret. Alqui hujusmodi signa eiiamnum in veteribus
quibusdam Vulgatae manuscriptis , non autem in alio ulio Psalteriorum latiiiortim invcnire esl. Ilatc ipsa in
compluribus codicibus sibi observata Jacobus Faber Stapulensis affirmat (Prolog. in Psalterium quincnplcx) :
ipsique habemus prae manibus antiquissiinum tripariitttm Psalterium abbali;e Sancti Pclri Caruulensis, quod
in prima coiumna Psalicrium Hieronymi ex hebraco cootinet, in tcrlia vclus Poaltcrium a Komano aique abeo
quo usus esl Auguslinus, partim discrcpans ; in sccmuia vero editionera Vuigatara exhibet cum supra raemoratis
Hieronymi obeiis et asteriscis. Hinc facile persuademur Vulgatam esse ipsam illam Yersionem ab Hieronymo
secundis curis emcmlaiam : quce noslra seolentia uisuper auctorilate manuscripti biblioibecx Colbertinae ante
teptingentos annos cxarati confirmatur, qni Vulgatam cum iisdem HieroDymianis oolis, et sub bac inscriplione
comprehendit, Liber Psalmonm de translationc Scpluaginla interpretum, emendalmu a sancto Hicronymo in now
PH^FATIO. 20
49
(f.rte, denovo). Comprobatur denique teslimonio Valah-idi Slrabonis, cujus nos infra locum sumus exhibituri.
Verum illud for-an minus cxploratum est, sed nostro judicio sua non caret verisimilitudinc, nimirum eam-
dcm banc nosiram Vulgatam poluisse ab Hieronymo epislola 155 diei Traductionem ex Hexnplis a se edilam,
quod illara eisdem cxcmplaribus consenlientcm cffccissel; epislola vero Paul;e et Euslocbio scripia Ver»io-
nem lantummodo correctam, quod antiquoe verba, quanlum in ipso fuerat, retimiisscl. Intcr alias raliones,
qu;e nos eo impellunt, hacc esi, quod videlicel ii loci, quos Hicronymus posl faclam menlionem versionis
suae cx lloxaplis dcfcndere aggrcditur, in manuscriptis Vulgatao codicibus reperiunlur. Nam etsi eadem Vul-
gala in Bibliis excusis habeat, veibi gratia, hanc in psalmo quiulo. y . 9, leclionein, Dirige in conspectn tuo
viam meam, qu.-c Hieronymo non probalur : nllamen in MSS. illam oslendil, quam secundum LXX Inleipre-
les legcndam astruit idcm Doctor, nempe, Dirige in conspectu meo viam tuam. Haud secus cxislima de voce
terrce, quam ey 5 psalmi xlmi el e y u psal. lxxi abs se dclelam scribil, quia neque in hebraco le-
idcirco . .
pilur ncque in LXX, qu.i: vox pariler in Vulgal;c manu exaratis codicibus non reperiiur. Et contra exstal in
iis vox suam. quam in Hexaplis sub veru additam cum Hicronymus rcperissel in y 6 psalmi xviii, servandam .
existimavil.
Forle eliam contigcrit ut ea Versio, cujus cerli loci Sunnise et Fretelce, qui degebant in Germania, nego-
lium faccssebant, jam inde ab his lemporibus in Gallias pervenerit : quamvis, si quibusdam habeatur fides, eo
iion nisi post annos amplius 150 cx Urbc perlala sit. Illud lestatur Valafridus Slrabo de rebus Ecclesiasticis
cap. 25 in hajc verba :Psalmoi aulem cum secundum LXX Interpretes Homani adliuc habeanl, Calli et Germano-
rum aliqui sccundum emendationem, quam Hieromjmus pater de LXX editione composuil, Psallerium canlanl
ijuam Gregorius Turoncnsis episcopus a parlibiis liomanis mutualam, in Galliarum dicilur Ecclesias transtulisse.
Hocce Psalterium, quod, quia illo primi oniniutn Galli usi sunt, Gallicanum vocatur, sensim in omnes occW
•lenlalcs Ecclesias fuit receplum. Vir exiniia; erudilionis ac pia? mcmori.Te, Cardinalis Bona, de rebus Lilurgi-
cislib. 2, cap. 5, censel ejus usuin ante anno.s abbinc sexccntos admissum in Italia fuisse, pneierquam in Me-
diolanensi Ecclesia, quae anliquum smmi Psalterium hodieque retinel ;
praeterquam eliam in Urbis Ecclesiis
in quibus proprium suum obtinuit ad trtatem usque Pii V, cujus jussti illas Vulgatam edilionem amplexae sunl,
cxcepla una Vaticana, ubi etiam nunc Romanum canilur Psallerium.
His ad eum modum expositis erit forsitan qui nosse cupiat quen» locum inter alia Psalteria Augustinianum
sibi vindicct; an varise illae lectiones, in quibus a Vulgala nostra dissidct, aliorum suffragio innitantur ; utrum
tandem cum graeco LXX Iuterpretum, quod nostra hac memoria exstat, plus miiiusve censenliat. Ea siuit
quce nobis induxere in animum, utexcmplaria diversa, tum pielo, lum calamo cdita conlcrremus, ac variela-
tcs maxime insignes, quas deprehendimus, lcctori proponercmus. Eas igitur infra tnbituri estis, cum lociim
unum praemiserimus e libro 17 de Civilatc Dei, ubi Auguslinus, quae sua sil de Psaherio Davidico scnlcnlia,
expromil.
.;^?|>}§KKo3^ — -
EX LIBRO XVII DE CIVITATE DF.I, GAP. XIV ,
DR PSALMOUUM ACCVOKii.
Erat David vir in canlicis eruditus, qui harmoniam musicam nou vulgari voluplate, sed fideli voluntcte dilexerit
eaque Deo suo, qui verus esl Deus, mxjstica rci magncc figuratione servierit. Diversoram cuim sonorum rationabilis
moderalusque concentus, concordi varietate compactam bcnc ordinulcv civitalis insinual unitalcm. Denique omnis
fere prophetia cjus in Psalmis esl : quos ccntum quinquagivta libcr ccntinet, quem Psalmorum vocamus : in qtiibua
nonnulli volnnt, eos solos faclos esae a Davici, qui cjus nomine inscripli Ittni : sunt eliam qui putant non ab eo fa-
c.os, nisi qni prccnolanlur , Ipsius David; qui vero habent in lilulis, Ipsi David, ab aliis faclos, personct ipsius
fiisse coaplatos. Qucc opinio voce evangelicn Saloatoris ipsius refutatur, ubi ait, quudipse David in Spirilu Chri-
stnm dixerit esse suum Uominum (Matlh. XXII, 45) : quoniam psulmus centcsimus nonus sic incipit : Dixil Domi-
niis Domiiio ireo, Sede a dcxiris mcis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum liinrum. Et certe idcm
psalmus non hubel in litulo, lpsius David ; scd Ipsi David, sicut plurimi. Mihi aulem crcdibilius videntur exisli-
niare, qui omnes illos cenlum quinquaginla Psalmos ejus opcri tribuunt, eumque aliquos pnvnolasse eliam nomini-
bus aliorum, aliquid quod ad rem pcrtineal figurantibus : cwlcros uulcm nullius hominis nomcn in titulis habcre
volniisc ; sicul ei vurictalis hujus disposilionem, quamvis lalcbrosam, non lamen inanrm, Dominus inspiravil. AVc
movere debcl ad hoc non credendum, quod nonnullorum nomina Prophetarum, qui longe polt David regis lempora
fuerunt, quibusdam psalmit in eo libro leguntur inscripta, et qwe ibi dicuniur, i'clnt ub eis dici videnlur. Ncque
enim non potiut prophelicus Spiritus prophetanti regi David hcec eliam futurqntm Prophelarum nomina revelare, ui
uliquid quod corum persona; conveniret, prophelice cantaretur : sicul rex Josias exoilurus el regnaturu» potl annot
amyliut quam trecenlos, cuidam prophctce, qui etiam facta ejus (utura pradixit, cum tuo nomine revclatut cst.
LOGA ES FSALBIIS,
lii quibus ab edilionc Vulgala dislant Auguslinus in subsequenli opere , ct Laiina qurdam, qu.e cun
Auguslino passim graccyc inlerprclaiioni LXX pressius insislunl, Psaltcria velera, ea praserlim qu;e in
celeberrimis Ecelesiis decanlantur a primis lemporibus : scilicel Romanum, pro usu Cleri basilic;e Vnti-
canae, excusnm Koime an. 16G5; Roinainim ilem in Quincuplici Psallcrio cura Jac. Fabri Slapiilcnsis
iinprcssum in Parisiensi S. Germani camobio an. 1500; Mediolancnse, juxta inorem Ambrosiame Medio-
bntensis Ecclesi;e, lypis edilum Mediolani an 1555; Germanense manu descriptum quo codice 15. ipse ,
Germanus Parisiorum episcopus, dum viveret, usus fuisse tradilur; Hibriaimra et Ambrosianum, id est
Psalteriumquod in suisCommentariissequitnr Hilarius el Ambrosius ; Velusdeuique versio qiue sub bacce
iiiscriplione, Secnndum Grcecum, tertiam columnam occupat in S. Pelri Carnulensis Psalterib triparlito
ubi coliimuam primam lenet iuterpretalio secundum hebraeum, mediam Vulgata.
Quibns ex libris varietates insigniores, imo eas omnes, e quarum notatione aut Augusiiniano Psalterio robur
acccssurum, aut nonnihil demum emolumenli emersurum esse videbatur, edendas curavimus.
Ad ha?c annoiantur quwdam in ipsamet Vulgata edilione lecliones varianles, excerptw ex prccdiclo Carnulensi
libro anle annos 700 descripto, et ex ejusdem oetatis MS. Colbertino Vulgatam conlinenlc sub hoc titulo, Liber
Psalmorum de translalione Scpluiginta interpretum, emendalum a sancto Ilieronymo presbylero in novo
Uem ex Germunensi altero annos prope seplingenlos prwferente, necnon ex Gallicano Quincuplicis Psalterii im-
pressi an. 1500, ubi subislius Gallicuni Psallerii nomine repreesentalur editio Vulgata.
CHARACTERES LIRRORDM.
Cr. designat Psalterhim Grsccum sccundum LXX ad Ronia-
, Eebr. Hieronymi Psalterium ex bebra?o, praeferenduni'
nie editionis exemplar excusum rarisiis an. 1628. hic in iis ad minus locis in quibus favet anliqua? Ver-
A. notat Augusliui Psalterium. sioui.
R. nouianuni usilatuin, seu excusurn an. 1663. i'ulg. rdiUonem vulgaiam indicat . qua? nunc in Bibliis
l.om. Romanum in Qmncuplici Psallerio edimm an. 1508. Sixli V, sive clememis VIU, audorilate casiigatis legi-
U. Mediolauense Psalterium. tur. Hujus Editionis texlus primo luc locosemper exhibe-
.'.mb rsalteriuin a B. Ainbrosio exj osilum. tur.
c. Germanense primum, id est, s. Germauo, ut fertur, usi- Car. signat Carnuteuse rsalterium juxta vulgataiu.
iauim. colb. Colberiiuum.
(/. i.Nulieriuiu illusli atuin ab Hilario. Ger. Germanense alterum.
C Caruuteuse, cui i;isaqiio seciaulum Grwcum. Cal. Gallicanuiu iu Quiucuplici Psallerio edilum an. 1509.
.,}*-*•«
EX PSALMO I.
f . 8. A fructu frumcnti. A. R. Rom. M. G. C. A lem-
f . 2. Vulgala in edilis Bibliis, voluntas ejus. Psalle- pore frumenti. Hebr. In tempore frumentum el vinum
riaII. Kom. M. IL C. fuit toluntas ejus.
A. eorum mnltipiicata sunl.
f non
. resnrgent. A. Rom. Amb. II. C. non resur-
5. f . 9. et requiescam. A. et somnum cupiam. Gr. , wf
qunl. Ei sie habebat Vulgala in MSS. Car. Colb. VTTv&iCW.
Gei*. Gal. f . 10. constiluisli me. A. halntare fecisli me.
EX PSALMO II.
EX PSALMO V.
Psalmus Vulg. titulo carct. At in Rom. C. Car. Colb.
in
f \. pro ea, quw hcereditatem consequilur. G K Pro Itis
Psatmus David. In G. el Gal. ln fmem
inscribiiur
,
.
Psalmus ipsi David. qui hcereditabunt. Gr., v-xtp tjj; xivjpovouowinj. C. pro
hccredilate.
f 10- qui judicalis terrain. A. R. Rom. M. juxla Gr.
.
omncs qui judicalis terram. f . Domine. A. exaudi Domine.
2. auribus percipe
ex psalmo m. f . viam meam. At in MSS.
9. dirige in conspectu luo
In Gr. Rom. G. C. et Car. proxime ad f i, cl rur- .
Car. Coib. Ger. habebat Vulgaia, dirige in conspeclu
sum ad f 6, pr.ciigitur, Diapsalma : in Gal. utro-
.
meo viam tuam. Hanc lectionem veriorem esse, al-
que loco, Sempcr : neuirum habclur in Vulg. Porro teram autem nec in Sepluaginta nec in Hebraeo ha-
idem verbum in aliis itidem Psalmis lotics MSS. beti docet Hieionymus in epist. 155. ad Sunniam.
codices cxhibenl, quoties Gra:ca cdilio Romana im- f . H. a cogilalionibus suis. M. a consiliis suis. Et sic
pressa Parisiis an. 1628. iiebr. In Gr. vox est, 5tae«uii«v.
Ilen. f . H. iiritaveruut te. A. inamaricaverunl le. R
Y .6. et soporatus sum. A. R. Rom. C. et somnum cepi.
Gr., xai Psalterium M. ei quievi.
Ottvmtoc. Rom. M. C
cxacerbavcrunt le. Cr. xi.f.fnUf.tui.t ai. ,
liem f 6. suscepit me. A. C. suscipiil me : juxla Gr.,
.
y 15. bened.cn justo. 11. Rom. M. G.
. biitedirii C
cL-ntlritvztti pou. G. suscipit me.
juslum.
ex rsAi.uo iv- EX 'SALMO VI.
f 2. Cum invocarem, excudivit me. R. Rom. M. G. C. y .2. ne in furore tuo arguas vie, neque in ira tua. A.
Chm invocarem te , exaudisti me. U. Roni. M. G. C. ne in ira tua urguas me, neque in
} 4. mirificavil. A. admirabilem fecit. R. G. C. ma-
. furore tuo. Gr. priori loco liabet t6 6vp& , posle-
gnificavit. nori, T7j ift*. Eadcm est varietas iu Psal. \xxvii.
'
f 5- quee dicilis in cordibus vestris. G. C. dicile in cor^
.
f • 2.
dibus veslris : omisso, quw. f 4. scd lu Dc.nine. A. R. Rom. M. G. C. Car. ('olb.
.
Ilcm f . 5. in cubilibus vestris. R. Rom. G. C. Colb. Ger. G;«l. juxla Gr. ci lu Domine. Sic etiam llebr.
Gal. et in cubilibus vestris f 8. a furore. \. ab ira. l\. Hom. M. G. C. prx im.
.
Iiein compungimini. Notal Aug. nonnuilis vidcri
f . 5. Gr., OL-0 BufAOlJ.
legendum aperimini, quia in Gg legebaut xawtvoi- , licin f . M. convertanlur. R. Rom. M. C mvrfa;i(;.r
ywTt PrO xscTKvuywn.
,
relrorsum.
LOCA EX. PSALMIS •4
EX PSALMO VII. t . 12. ne oblivitrarit pmtpcrum. A. R. Rom. M. G.
C. nc oblivitcaris pauptrum in finenu
t . & aecidam merito. A. decidam ergo : justa Gr. fe_.
PertequLtur t .14. taborem et dotorem eousideras, A. laborem et
} . 6. Pcrsequalur inimkus. A. juxla Gr.
irum contideras. Gr. xocl 9w,_«v.
crqo inimicus.
8. is a/(_m regredere. G. in «ftiim conecrtere. Gr. t • 15. Conlere brachium. R. liom. Conteret braehium.
t .
t . 17. £_mj_it;tf Dominus. M. exaudisli,DomiHe,
t . V
_>omba_s judicai popu/ol. R. Rom. C. Domine, Item t 47. prasparationcm cordis. R. Rom. destderia
•
cordis. G. C. desiderium cordis. M. praparutiontt
iudica popvlos. Gr. xeiv«t.
G Satvum fac me. cordis.
Ilem t • 0- '" d «<:a '"«• -
Ilem t • 9- el sec\ ndum innocentiam meam. R. R m. E\ rSALMO X.
M. secundum mnocentiam manuum mearum.
el t 2. quomodo diciiis. G. quomodo dicntit. Gr. -fttrt.
.
Ilem t 2. Transmigra in montem. A. Transmigra ir
* 10. Consumelijr nequilia. A. Consummetur aulem
.
•
nequitia. R. C. inontes. Gr. _ttc t& 5^-.
nequilia. M. G. Consumnwtur vcro
3. u( sagiltent in ttbscuro. A. uf sagittent in oostura
Constimm-fur neaut/i-. Gr. «.vrtXej.r.T-' i^ n.vr,f _x. t •
dtnge ju-
liem t 40. ct -inges ;'us/um. R. Rom. et
luna. Gr. «> a«*Te/tr)v«).
•
EX PSALMO XI.
tium. _, _ _ _ .
* . 12. nunujuu. G. C. C;«r. Ger. numquia
irrt.ci/ur.
t . 5. /ocuij suri, A. R. Rom. M. G. C. /ocu/i suu/
A. M. non iram adducens. Gr. /^ ifyriv
'
irascetur. m-!..
t . 6. in salutari. M. in saltttari luo. G. C. fi/pcr «u/u-
suum vitr_.ii. Observ.it Augusiinus R. super satutare meum. Rom. satutare
t 13. fl/n_i«m t*ar_. i«
esse in aliis exemplaribus, (rameam suam spUndtfi- mtum.
cabit. t . probatum terra, Vox proWnni deest in A. R.
7.
* 14. ard-ntieus e/T-ci/. A. ardenltbus
operalus est. Hoin. C
At ejus loco iu Gr. est, Soxifuf. In Il.br.
ardentes operatus cst : el boc Laliua pleraque ha- separatum a lerra.
_
bere Augustinus. Ilebr. ad comburendunt ope-
dicit f .%. In wiernum. M. G. juxla Gr. et in a-lernum.
ratus est. ... _. EX PSALMO XII.
concepit dolorem. A. conceptt laborem. Or.
} . 15, t . 4. respxce. G. converlere. In Gr. esl lni*Mif,o> forle :
pro InhTp&foj. Nam llebr. habet, Convertere.
6^'«* incidit. A. inci_e/ erqo. R. et inctde/. Gr. xal Ilem t 4. in morlc. G. C. in morlem. Gr. «Vj ©avare».
t 71 •
t 6. sperat)i. R. Rom. M. C. sperubo. G. spcro. Hebr.
.
17. _o/or «jus. A- labor ejus.
Gr. it«v.«.
con/i_-.
.
EX PSALMO VIII. Ilem t • 0. in salulari ttio. G in s«/u?_ fiia.
t . -. nonwn '««»»• G regnum tuum. fteui t • 0. noiniui Domini altissiuii. Rom. G. C. n«-
t 3 e/ «Jtorem. A. R. Koin. M. G. C. et deferisorem. »?ii/ii (uo, Altii,sit)ie.
Aujruslinus in Psal. cn, u. 14 ,
quod dicit verius esse EX PSALMO X!!I.
codicibus, vindkatorem id est euiu
legiiur in aliis ,
1. corrup/i sun/. Gr. -(/p.itp«ev, corrupernnt.
vindicare.
t .
qui se voluit Ilcn» 1. in slud;is suis. Rom. M. G. C. in votun-
R.
.
4. f«io* /uos. Vox tuoi abesl
a R. Rom. M. U. I*.
t tatibut tuii. A. in afftctionibus suis. Vox suis a Gr,
Gr. et ab A. iu MSS. abcsl.
ex PSALMO IX.
4. ticni escam panis in plerisi|ue MSS. A. in cibo
in convertendo inimicum meum. M.
4.
Dum aver» t .
t .
panit. Gr. /./**.«( _.rou, absque pr.cposilionc i».
tttur inimicu* meus. 7. cum averteril. M. in convcrtcndo.
Rom. G. sedes. t ,
f . 5. seditti. C. sedens. R. Ilem t • 7- cxsultabit Jacob , el latabilur hraei. R.
eorum destmxisti. Abest «orum ab A.
7. et civitales
.
Rom. M. G. C. laletur Jucob, et exsutlel Israel. Fa-
G. Gr. et a Vulgata in MSS. Car .
Colb. Ger.
vet Gr.
9. judicabit populos in juttilia. A. R. Rora. G. C.
t .
EX PSALMO XIV
judicabit populos cum jutlitia. Gr. «* -Wvtuti, in
t • 1. quit habitabit. A. qttis peregrinabitur. El sk
rec/i/udine. _______
derebguis/i. R. Rom. Ger. noti derelinquts. Hebr.
. 11. non
t . 5. adversus proximot suos. A. R. Rom. M. G. ad-
(1 non derelinquet. t
A R N° m c mirabilia cjus. G. vertut proximum suum. Hebr. tuper virino tuo.
12. •**<*»'« */«*• - - - -
t .
EX PSALMO XV.
tc/un/n/es tyu». Hebr. cogitationes ejus.
oraiionis pauperum. Z. qui restitues. R. Rom. M. G. C. qui ratituiiti.
15. c/amorem pauperum. R. f .
t Gr. i a^.xa.t«Tfiv-
ora/iones, ctc. G. C. oralionem, elc. Gr. t«i«
Rom.
.«r,»«wj. t . 7. increpuerunt me. A. emendaverunt mc- Gr. .««<-
corruplione quam, otiKrav /!_•. Ilebr. erudieruut me.
t 16. in interitu quem, elc. A. in
10. in infcrno. A. G. C. in infernum. Gr. «i< ^y.
.
etc. t .
EX PSALMO XVI.
Cognotcetur Dominus. A. M. G. C. Cognoscilur
t 17. .
.2. oculi iui videant cequitalei. A. R. Rom. M. G. ju-
Dominut. Gr. yiv<_ox«t«i. t
xla Gr. oculi viei videant. A. R. Rom. M. aiquitalem.
Ad t 48 1 prseugilur apud A. G. C. juxla Gr. ConM*
•
. 5. Perfice grettut meot. A. Ad ptrficiendos grettui
cum diavsatmatit : quod Vulgala non babel in edi- t
meos. Varietas orta ex ambiguo Gr.vco xam-ri«at(,
U8. sed nabel in MS. Car.
conforletur. A. R. Rom. C. ncn pravaleat* vel mutato accenlu ttn*pri<i*i. Hobr. Suilenta gret-
t . 20. non iui meot.
Gr. M^ xixwu-uffto».
t 21 U« fciant tjcn/c». Parlicula _< abest
. .
ab A. G. U !..
7. tperantet in te. G. rectot corde,
8. Svb umbra. A. /n tegmine. Gr. /v «x.irt).
Gat. el a Gr-
EX PSALMO ALTERO IX. 13. pnevtni eum el suppianta enm. A. R. Rom. M.
.
Exacetbavit Dominum. A. R. Rom. M. G. L. G. prarrcni cas </ tubverte eos.
. 4.
t ltem t . 13. a. impio. A. ab impiii.
Irrituvit Dominum. Gr. tc«e_|-»t : qnod verbura
ba-
b^lur rursus infra in . 13, ubi Lalina omnia, /i<- llem 7 . 43 ct 14. frameam tuam ab inimicit manut
f
tuw. R. Rom. framtum inimicorum de manu tua. G.
ritatit.
.5. imniiiiaia? suut. A. M. conraminanfur. R.
Rom. frameam tuam de manu inimicorum.
t Ilem t 44. Dontine a paucit de lerra dhride eot. A.
•
C, polluuntur. Gr. /l«-»)l.&-ai.
eum. G. afflictubit eum. Domine perdent juxl» Gr. in.i-c-v) dc lerra ditper-
t . l6. humiliabit
(
the eoi. R. Roro. G. C. Domine a paucit a terra di*~
llem t • 40. inclinabit se. A. inclinabitur.
pertire eoi, et tupplanla eot.
1 0. cum dominatut (uerit, A. R
Itein t -
Rom. M. G.
Itein t • 44. Saturathsunt filiu. A. R. Rot». C. Sutu-
C. </um donrinabilur.
25 VARIANTIA LN PSALTERIIS. K
rati sunl percina. G. Saturati tunt tuilia, M Saturati . 8. tex Domini immaculata. R. Roin. M. G, C Lex
tunt fitii eorttm. Diversam iiilcrpreiationein es Gr&- Domini irreprehentibllh.
co evenisse notat Aiigwstinus, ettm in aliis libris . 1d. Timor Domini sanctus. A. timor Domini castus,
esset «;».£/ filiit : in nliis Ul*> porcina , uti hodie ia Gr. kyvif, Hebr. thundus.
Gr. legilnr. Hebr. hahet, fitiit. tem t . 10. permanens. R. Rom. M. permanet.
15'. in jusiiiia appareba conspectui lua. R. Rom. M. Item 7 10. in temetipsa. A. i» idipsum. Gr. fci «4
f . .
G. C. cumjutlilia apparebo in conspectu tuo. «uro.
Item t . 15. cum apparuerit. A. R llom. G. C. dum . 14. Si tnet nort fuerint dominati. A. Si mei non
manifettabilur. M. dum manifestabitur mihi. fuerint dominata.
EX PSALMO XVII. EX PSALMO XIX.
* . 1. A. Rom. G. C. jnxta Gr. auee
qui locutus est. . 3. tueatur te. M. C sutcipiat le. Gr. a*Oi6otri
tocutus est. El sic vulgata in Car. Ger. »oti. Hebr. roboret le.
f . 3. et susccptor meus. R. Rom. G. C. adjutor meus: . 5. Trtfruo/ n'W. A. R. Rom. M. G. iYt4nar tibi Do-
omisso <7, A. et redemptcr mcus. minus.
f . 5. dolorjs tttorlis. R. Kom. M. G. C. aemitus flein t • 3. consilium tuum confirmet. A. lotMt/hiitt
morlis. /Knm compleal. Gr. iri»p«isf«t, ut poslea in ^ . 7.
f . 6. praoccupaverunl me. A. R. Rom. H. G. C prte- Hebr. voluntalem tuam impleat. *
tenerunt me. Gr. Ttcobflajco ,«.*, ut rursus postea in . 6. ei in nomine Dei nostri. A I\. el in nomine Do- .
f.id. mim Dei nostri.
y . 9. exartit. A. R. Rom. M. G. exardetcit. C. excr- . R. Rom. G.
7. salvum fecit. talvum faciet. Et C
Wrt. sicA. in melioribus MSS.
. 13. tn compeclu ejus nubes Iransierunt. A. tn rort- . 8. Dei nottri invocabimut. A. Dei notlri exsultabi-
J
speclu ejus nubes ipsius trnnsierunt. mus. R. Rom. G. C. tnagnificabimur, juxla Gr. ^t-
f . 14. grando el carbones ignis. Islhxc verba absunt 7«XuvSr,ara^tueae, ut supra in
f . 6.
hocloco ab A. R. Roin. M. G. C. et a Gr. 10. in die qua. M. G. in quacumque die.
.
f 18. confortati sunt. G. confirmati tunt. Gr. lmpti>-
. EX PSALMO XX.
. 3. Detiderium cordis ejut. A. R. Rom. Detide* C
f . 19. protector tneus. A. firniamentum tneum. Et sic rium anima ejus.
Hehr. Gr. dvrwrTvipyjKa pov. lem f . 5. et votunlaie. Gr. &«i»«v, pelilhne; pro 8i-
f 20. tatvum me feclt. G. C. talvum
. me faciel.Cr. /Jic-iv, voluutate.
fVVtToU ftt, Item ^ . 3. no» fraudasti eum. A. non privasli eum.
* 6. T/i salulari tuo. A. G. C. i« *a/u/e (M.
llcin f . 20. post quoniam voluit me, additur in codice .
quidem G. Liberavil me de inimids meit potentissi- 7. Z)a6/« eum in benedictionem. A. juxla Gr. rfaoia
.
mit e: ab Itis qui oaerunt tne gralis. In libro autem « benediclionem.
C. Et eripuit me de immicis mei» fortissimis, et ab hit ltcfii ^ . 7. m gaudio cum vutlu tuo. G. cum gaudio
qui oderunl me. Simile addttamenlnm habuisse cre- vultus tui.
das Psallerium A. Vide infra, col. 150, n. 20. . 10. /» tempore vutlus tui. G. /» tempore vutius
.23. in conspectu meo. R. Rom. M. in corapeciu tui consummabis eos.
tneo tunt temper. , 13. praparabis. R. praparare.
Item f . 23. ctiutlitlat fjut non repuli a tne. Gr. et. EX PSALMO XXI.
jutttiia ejut (ew &id<trn*x>) non recesserunt me.
et . verta delictorum meorum. G.
f. reroa Inbiornm
f . 27. perverterit. A. pervertut eris. R. Roin. M. G. meorum. Hebr. nerou rugitus mei.
tmtdtrtem. .11. Inte projectus sum. A. primo babet, /» te
f 29. tu tlluminat. A. tu iUuminabis.
. confirmatut tum : ei posl cum R. Rom. jactatnt C
Uetn f . 29. iUumina. A. iUuminabit. Gr boc etprao- tuin.
cedenti Inco, p«trut<. 15. Siiuf umin «^iuiu sum. R. Rom.
. M. Amb G.
f . 30. Quoniam i» te eripiar. A. Quoniam a le eruar. Stcui aqua effusa tunt.
f . 34. lunquam cervorum. A. R. Rom. M. G. C. juxia . 16. el in putverem. et in limum. C
Gr. tuuquam cervi. Item t 16. dedtudsti me. Rom. G.
. C deduseruni
Ileni. f 34. ttaluil me. A. ttatuet me.
. me.
f . 36. protectionem salutis tua. A. juxta Gr. prole- 20. auxitium luum a me.
. Colb. Ger. non habenl, C
ctipnem salutit mea. ame : pro quo Hieron. in epist. 133, legi vult, mt-
Ilem f . 30. Et disciplina tua eorrexit me in finem. cum. Gr. babeL. auxilium meum.
Isla |iars f 36 oinitiitur in R. Rom. G.
. At apud C . 21 Eru« a framea Deut. Vox />ew* abest ab A. R,
A. iegitur, Et disciplina hia me dtrcxit in finem. Gr. Itom. M. G. C
Car. Colb. Ger. Gal. et a Gr.
o>.«i>j;b<>ni /u. M. slabilivil me. . 26. Apud te lavt tnea. R. Rom. M. Apud le laut
f . 3§. Confringam illos. R. Roin. et antiqua manu C mihi. Amb. a te. Gr. nxpet «cu.
correclam , Affligam itlot. G. Confligam. Gr. i*9ty<* Ilem f . 26. in Eccletia magna, vota, elc. A. Auib. tn
f . 40. et supplantasti. R. Rom. M. juxta Gr. sup- C Ecclesia magna confitebor tibi, vota, eic.
planlasii omnes : omiss:t parlicula et % qu;e abest . 28. universce fatniUce genlium. A. R. Rom. M. G.
quoque ab A. G. Car. Ger. el Hebr. C omnes palria genlium.
f . 41. Et initnicos meos. R. Rom. G. f.t inimicorum . 50 pingues terra. A. R. Rotn. M. G. C divitit
meorum. terra.
f . 43. anle faciem venli. A. juxta faciem venti. Gr. Itein
"
f . Rom. M. G.
30. cadeut. A. R.
procident, C
Mtftt . anmntiabunt cati. Vox cceti abest a Gr. G.
52. et
f . 48. qui dat vindictas mihi, et subdis. R. Rom. M. Car. Ger. Gal. necnou ab Amb. in quo legiiur, an-
G. C
qui das viudictam mihi, et subdidtsti.. Gr. fcto- nunliabit.
«afRf. EX PSALMO XX tl,
Ilrm f 48. liberator meus de inimicis meis iracundit.
. . t Dominus A Dominut pascit me : juxta
regit tne. .
R. Rom. G. C. liberalor meut Dominut de genti- Gr. nocuafret (u. Sic eiiam Hebr.
but iracundts. Sie etiaiu M. ouiUso tanliun Uo- . 5. tuper temitat. A. intemilit. Hebr. per umitas.
miuut. . 5. et catix meui. A. R. Rom. M G. jttxta Gr. C
f .51. itagnificans talutes. R. Rom. Magnificant sa- et poculum luum. Hanc leciioucm improbat, et e\
lutare. G. talutarem. M. salularia. C. satutem. Communi seu Luciani Grxca editione tnaitasse do-
EX PSALMO XVIII. cet Hieron. in fipisl. 135.
f . ad eurrcndam viam. Vuljpia in Car. CoTb. Ger.
8. f 6. subsequetur tne. R. M. subtequatur ph. Rom.
.
addit tuaru. Vide llierou. epist. 135. subsequitur tne.
23
LOCA EX PSALMIS
S7
C,r.i)n-
C. Uostiam jubilalionit. Hcbr. hostiat jubili.
EX PSALMO «XIII.
/ayuou.
t . 1 primatnbbmi. Gr. t;j,- ,«.«;. «na tabbatu i.Exquisrvit tc facia mea A. R. Rom. C. ju\l>
A R Uom ( '- f" ." 7 "
4. «wi /wfrii««« « «>
7
liem v Gr. Quojsivi vultum luum. G. Quashi faciem inam
- -
.
secnius est, «** «*rjs,
/>i/„n/ in ea. Inlerpres Graecnm le vullus niins.
prajcedenlB II. JDonilmtm requiram, exquisivit
quod geucre eoncordat cuin nomine juxta Gr. in »•-
v II. i» semitam rcclam A. G.
.
C.
wi/a tcc/a. Sic habehat Vulgata iu Car. Colb. Gci
'X^Quiu ipse. Vox Quia abcst al> A. R. Rom. M.
v Gal.
G. C. eiaGr.
nam. r
.
.
12. in animas. G. i» manus. C. t'11 niani/ms.
princip» or. y .
7 7 ei9. principe» vestrat. A. L..
r.x TSALMO XWII.
uuiv. Psalmus ipsi David. A. juxla Gr. //>si,<.s />»ii</.
7 . '.
.
EX PS.VLMO xxiv.
Car. G:d. Hnic David.
Car. Gal. Gr. el ab
§. I. ffl finem. Id abest a C. llciu 7 . 1. c.'am<i/>". A. G. G. juxta Gr.
<7(,,»<ui.
lle'>r licm 7 1. ne silcasa me. Gr. sonai, tHptrme.
.
* .
A. R. Rom. M. G. C. qui tc ex>
3. qui tustincnl te. 1101117. 1. nequando incctit a me. Id omitlilur h)
R.
speclant. Hebr. qui tperanl ifl te.
Roin. G. C.
* i omnes iniqua agenlet supervacuc. A.
wiffiifi fa-
7. 2. Exaudi Domine. Abcsl Domine a 1». Roui. Gr*
cientet vana. R. iniqua (acientes vane. Rom. G. iiiimti
ctab A. in MSS.
llebr.
supervacne. El ab-
/acien/cs M. »«'/«« aerenles MM. 7 . 5. Ne simii/ /ra/i»s me enm peccatoribut. A. jnxla
ost vox omnes ai> A. R Rom.
M. G. C. Gr.HeDr. Cr. A e timul trahas cum
r peccatoribns tvtimnm
Diri<jc mc i» veritate tua. Gr. sonat , Deduc me C. tradus me. El sie Vulgala
7 . 5. meam. R. Rom. M. 111
in veritatcm tuain. Car. Colb. Ger. Gal. menduse
6 ct ndsericordiarum tnarum qum
a steculo sunt.
y 7 . 4. etsecundumnequiiiamadinrcmionumipsornm.A.
mitericorditv tuce a sosculo
A. G. juxla Gr. el quia inmelioribusMSS. et secundum mnlignilalem affecla-
tionum ipsorum. M. G. C. atudicium ipsorum. Sic
* . l.et ignorantias meas. A. R. Roin. G. C et igno-
etiam R. Rom. sed bi duolibri moxime sabjnngui.t
rantitv nieie. omisso secundumopera manuumeorum.
retribuc illis,
Itcm 7 • 7 - secundum misericordiam luam. K. Kom. sc-
7 . S. opcra Domini. A. Rom.
juxta Gr. /11 opuru C
cundum magnam misericordiam tuam. Domini.G. inoperam.
legem dabil. A. M. legem slaluet. R. R<>m.
C.
* . 8. licm 7 5. manuum ejus. R. Rom. G. C. addunt,
.
C. stutuit. non consideraverunl.
R. Rom. H. b. gi<« llem 7. 5. destrues illos. R. Rom. G destruc illos.
7 12. gut limet Dominum. A.
.
/imca/ Z)t»,ji;ium. Itcin 7 5- et non wdificabis. G. el ne adifices.
•
legemsla-
Ilem 7 12. /ffjem slatuit. A. M.juxH.Gr.
. * 7. et adjutus sum. M. el adjutum ctt.
.
Hebr.
7. 8. salvaiionum. A. R. Ilom. M. G. C. el
7.17. R. Rom. G. dilalalw sunl.
mulliplicatce sunt. salutarium. .
% 20. sperari in te. R. R<>m. inuocow te. pasce. Etsic Hebr.
7 . 9. c/ tcae Gr. xal itolitw.et
sus/mi.i A. R. Rom. M. C. juxla Gr. susti- PSALMO XXVIII.
y 21. .
/e. F.X
mii le, Domine. G. cvstodivi te. 7 . 2. iu a/rto sancto ejus. A. R. Rom. G. C. in aula
22. Libera Dcus Isruel. A. M. et llebr.
Rednne
y suncla ejus. Gr. h au^.
Deus Israel. Gr. X&rf*«i. Al R. Rom. G. C. Ririiirie
A. M perficienltt cervos.
7 9. prceparantis ccrvot.
.
nie £ci<s hrael. Uebr. obstelricans cervis.
xarapriSd/jievou.
Gr.
22. tribulutionibus suis. R. Rom. G. C.
angii-
Ilciii 7 •
liein 7. 9. cotidcusa. A. si/was. Gr. Sfu^eu,-. Hebr.
j/i/« ,»teis. M. angusliit ejut. sallus. .
EX PSALM0 xxv. Ilem 7. 9. omnes dicent. A. unusquitque dial.
10. inhabilare fatil. A. II. Rom. M. G. C.
in/ia/ti-
7-1. et 11. ingrcssus sum. A. ambulavi. Gr. «nofeu- 7 .
lal. Gr. xaTotxtei, fuliih icinporis.
ex psalho xxix.
liein sperans non infinnnbor. A. tperans non
7. 1.
»«* 7.I. Ptalmus canlia. A. G.C. juxta Gr. Infinem Ptat-
movebor. G. confidens non erubescam. Gr. oO /xt)
mus cantici.
)euOw. llebr. »011 deficiam. m .
7-1. domus Darid. A. domus i/tsi «auid. Or.
5. *t*cc/esiani inalignaniium. A. R. Rom. C. con-
Ileni.
y .
qregationem maliqnorum.
tw AautS. . .
4. cdii.Tts/1 ab inferno. A. reduxislt ab tnfent. Ur.
7. vocem laudis. A. R. Rom. M. C. vocem
laudis 7 .
7 .
iv/ivayej. R. Rom. C. a/is/raiis/i
ao t'»/, ris. M. abs-
mce.
iraxisli ab inferno.
7 /ocum habitationit. R. Rom. e/ /ocum /a/>er-
8. e/
.
y. 6. demorabitur. A. Vetpere. Gr. t^
Ad mpcrum
,,aru/i. Et sic llebr. In Gr. esl «rivwunt;,-.
eTTte^a; «u/toOv.fferat, Vetpere dominabitur.
7 12. sid/tl in dirccto. A. jnxla Gr. s/t//l in reclilu- oona
.
Rom. t-o/uu/a/e
dine. R. Rom. M. G. in via recla. C v .
/i«i.
8. in vo/unM/e 'ua. R. i»
EX PSAI.UO XXVI.
v 12. et circumdcdisli mc liviitia. A. Hebr. et acctn-
1. ct salus mea. A. el salularis meus.
.
y .
Uom. M. G. pnvcinxitti. Gr.
hac ego xi*ri me /a;/ifi'i. R.
3. iii lioc ego sperabo. A. C. juxla Gr. i»
y .
7repti?waai jue. C. 1lldllis'i.
sperubo.
Vt conlem- EX 1'SAI.MO XXX.
i 4. (// videam voluplalem Domini. A.
.
Al in
7. pro ecstasi. Ll abcsi a plcrisque libris.
'
ider delectalionem Domini. R. R<>m. G. C. volunla- 1 .
pulchritudinem. Gr. rr.v rtzTZJOTmct. Gr. Iiabetur tmilum, Ecttatit.
A. el
lem. lb'l>r.
2. /i/>cra tnc. A. Juxia Gr. erue mc et exiine tne.
Iinu 7 4. el visitem tmplum cjus. A. et protcgar lem- 7 .
.
»«'•
p!um ejut. R. Rom. et proiegar a templo tanclo R. Rom. M. /itVr» rucel eripe
4. dcduces me. A. R. Koui. G. C. dux mi/11 cm.
ejiu (',. C et proteiji lemplum ejus. Gr. »a.i inwxt- y .
itTwOxi ~.6> <«i> kotoC: llicion. ex llebr. <?/ aJ/cndam
M. educabis mc.
0. commeudo. Gr. rta;aO/,aoi*at. commendnbo.
leinplum ejut. 7 .
12. 6'u/>cr otiuifs iiiiniicos mcos. M. Pru? oiiiiii/»us
7 . 5. 1/1 die matorum. A. M. juxta Gr. addunl, meo- 7 .
inixiicis meit.
rum.
o\ c/ tiiinc ^.ra//ai't». A. M. juxta Gr. cl nunc ecce 7 . 13. oblivioni datut sum. R- Koiu. G. C cactdi.
7 .
exullavil. R. Rniu. G. nunc autem exaltavit. H. p.rit'i.
16. tort»t metv. R. Rom. G. C. tempora mea. Et
c/ immolavi. R. Rom. Circm'60, c/ 7 .
ItCM 7 (>. Circuiui .
habct xi^ot, sor/O : forlc |>ro
MC Ib-br. At<'.r. iniiic
immolaho.
Ilcin 7 . 6. Iiostiiim rocifeiiitiouit. \ R Rom. M G. xutfcl, lcinpora.
29 VARIANTIA IN PSALTERIIS. 30
lt°m f . 16. Eripe me. R. Rom. Libera me et eripe RptP. M. G. C a malefictis eorum. Gr. anJ Tijj *a
vie.
. 19. et in abnsione. A. R. Rom. M- G. C. el con- f . 18. in Ecclesia magna. A. in Ecclesia multa. Gr.
f
lemptu. Gr. *xi IfsuSsv&nei. Hebr. el dcspcctione. itoi/»;.
T
f . 22. mihi in civitale ivunita. A. R. Rom. M. G. C. f . supcrgaudeavl viihi A. A on im-
19 et 21. Non
in civitate circumstanticc. Gr. Ttsptsxvj,-. nec hauenl sultenl milii. R. Rom. M. G. Non imnlient in iue. C
milii. El sic fere variantin Psal. x\xvu, f 17. .
f 23- in excessu mcntis mece. Aug. juxia Gr. in
. llem f. 19. ft annuunt. A. ct annuenles. R. Rom.
ecsiasi mea. R. Rom. M. G. C. in pavore meo. M- et annucbttnt. G- C. et aimnerunt.
20. in iracniulia lcrnv loi/ueiiles clolos cogila-
f . 24. veritatcm requiret. G. veritatem requirit. Gr. f . el
veritatcs requirit. A. R. Roni. M. C. el supcr iram dotose cogita-
buiil.
Item f 24. et relrib'.iel abundantcr facientibus. A. R.
. bctnt. G. et super iram dotosc agebaiil.
Roin. M. G. C. e/ relribuet his q::i abundanler faciunl. f 24. secundum justitiam luam. A. sccnndum justi-
.
liam meam. Et sic Hebr. At R. Rom. sccundum
EX PSAIMO XXXI.
mttgnam misericordiam luam. G. C. secundum
f non impulavit. C. Colb. Gcr. non impulabit.
. 2. misericorcliam titam.
Gr. bic et in Eiiisl. ad Rom. iv, 8. /o-/(i»;rae, im-
/;Htai'grit.
f. 26. qui magna loquuntur. A. C. cpti maligna /o-
quuntur. Et sic habuil Vulgaia iu Car. Golb. Ger.
llcm. f. 2. nec est in spiritu ejus. A. R. Roui. M. Gal. Attamcn in Gr. est fnya.lopp-np.ojoiiiT-i in Hebr. :
G. C. juxta Gr. nec esl in ore cjt.s. qui magnificantur.
f . 4. in cerumna mea. Rom. juxta Gr. inccrumnain. EX PSAI.MO XXXV.
Et sic pleiumo.uc A. in MSS. Al M. G. C. in ccru- 2. delinquat in seinetipso. M. G. C. tlelinqual sibi.
f
mna, omisso mea. 5. ut inveniatur iniquitas ejns ad odium. A. R.
f
Ilein f. 4. dum conftgilur spina. A. dum configcre- Roin. Amb. G. ul inveniret iniquitatem suum. A. el
tur. Rnni. G. dum confringitur. M. milti spiua :
odisset. R. Rom. Amb. M. G. C. et odium.
juxta Gr.
5. cognilum tibi feci. A. cognovi. C. ego cognosco.
f. 7. abyssus mulla. A. Amb. G. juxla Gr. sicut
f .
abyssus multa. C. tanquam.
Gr. iyv&piva.. Hebr. nolum facio libi. EX PSALMO XXXVI.
Item ^. 5. peccalimei. A. R. Rom. M. G. C. juxta 2. olera herbarum. A. olera prali.
f .
Gr. cordis mei. 8. ut maligneris. A. ut maligne facias. R. Rom.
f .
EX PSALMO XXXII. M. Amb. G. C. «f ncquiter facius.
Til. Psalmus David. Rom. G. Gal. ln finem Psalmus 9. qui malignanlur A. quimalignc agunt. R. Rom.
David.
f . .
M. Amb. C. qui nequiler agunl G. quiiniqi>eagnnl.
f 1. collaudatio. A. G. C. Car. Colb. Gal. juxta
.
f . 17. confirmal.G. suffulci:. Ilcbr. sublcval.
Gr. laudaiw. immaculatorum. A. R. Rom. M. Amb.
18. dies
f .
f . 3. bene psallite ei in vociferatione. G. bcnedicite ei. G. C. immaeulalorum. Gr. tA; c3;0;. Ilebr. in
t'ia$
A. R Rom. M. G. C. in jubilatione : juxta Hebr. At mnnuscriplis, viam
Gr. i/ ttiUx}.a7/i«. 20. de/icient. In Gr. est defeccrunt.
f .
f . 7. sicul in utre. A. G. C. sicut in utrem. Gr. sicut f 21. Muluabitur peccator, etnon sotvet. A. /'Vwo
.
ulrem. ra/ur peccator. R. Rom. Anib. G. Muluulur, etc. R.
f. W.in generalione et generationem. A. in strcula Roin. Amb. ef hojj so/i'i/.
sccculorum. R. Rom. G. C. in scvculum sccculi. M. a Ilcm ^ . 21. ef tribuet. A. R. Rom. G. C. e/ cojhmjo-
generalione el progeiite. Gr. a generalionibus in gcne- da/. Amb et* tribuit.
raliones.
f. 23. dirigentur R. Rom. juxia Gr. diriguntur.
f . 20. sustinct Dominum A. patiens erit Domino. G- ltem 7. 25. t'o/ef. M. cwpiet ta/rfe.
C. paliens est in Domino. Gr. u7ro/iiv«t tw xupi&>. Ilebr.
^ 2i. hou collidetur. A. R. Rom. M. Amb. G. C.
.
exspcctabil Dominum. moh conturbabitur, scilicel mutalo wTo.pa.xHaetoi
EX PSALMO XXXIII. ill 7(.OLTtt.-a.pa.yBr <jfza.t. 4
^ . A. Rom. C. Car. Gal. Gr.
1. coroMt Achimelech.
Ilem ^. 21. supponit mannm suam. A. Amb. C.
coram Abimelech. El sic Hebr. jtixlaGr. confirmat manum ejus. R.Rom.M. G. /ir«
f 4. in idipsnm. R. Rom. M. G. in invicem. Mulii
.
Miai" Mtnnum f;')/s. Hebr. sustental manum ejus.
codices lesle Augiistino, babebant, tn unum. In
,
26. et conanodat. A. Amb. G. el feneral.
y .
Hebr. est puriter.
y . 28. Injusli punientur. Gr. sonat , lmmaculati
f 19. 7J(i triintlato sunl cordc. A. qut obtrtverunt
.
vindicabunlur.
cor. Gr. cuvT£Tp'-///*5voes t«jv xapCta/. llebr. conlritis
f 29. et inliabitabunt in scccnlum, etc. Amb. el hono-
.
corde. rificabuiU Deum in scccula soecttlorum.
ex psaimo x\xiv.
f 32. mortificare eum. R. Roni. Amb. G. C. pcrdere
.
^ . 5. coarctans eos. A. juxla Gr. tribulans eos. R. eum. M. occidere eum.
Rom. M. G. C. confligcns eos.
affligens eos.
f . 53. nec dcmnabit eitm, cum judicabitur illi. Exem-
f. 7. inleritum luquei sui. A. musciputce sitce corru- phria quaedam lesle Augnstino babebanl, et cum
pitonem. Gr. Sta^opav. Hebi*. insidias relis sui. jndicabit eum, judicabirur itti.
f . 8. Veijia' i/7i luqueus, quem ignorat, cic. A. Ve- f . 33. sicutcedros. A. R. Roin. Amb. M. supcr ce-
iiiat ii7is muscipula, quam ignoranl, et caplio qiiam dros.
occultaverunt, compreliendat illos. et inmusciputam
f . Cukiodi innoceiiliam. R. Rom. G. C. Cnstodi
37.
incidant in ipsa. Sic R. Rom. M. G. C. juxta Gr. vcrilalem Gr. axox/av. Hebr. Inbet. sinqdicitntem.
babcnt plurali numero, Venial illis laqueus, quem Ilem ^.57. et vide ccquitatem. \. et vide direclionem.
ignorant, elc. llem R. Rom. clin laqueum incidant Ilebr. recftMK.
in idipsnm. ^ 38. disperibunt simul. A. disperient in idipsum.
.
t .9. super salntari suo. A. R. Rom. M. G. snper Gf. «^t to auTi. C. punientur simul.
salutare ejus. FavetGr. in quo estaurou, non aur^,-. EX PSALMO XXXVII.
t .13. in sinu meo convertetur. A. Rom. M. juxta ^ 5. supergresscv sunt. A. suslulerunt. R. Rom. M
.
Gr. i/iiinwM» nietmi R. converlebalur. Amb. G. C. supcrposuerunt.
f 13. congregata snnl super me flagclla, et ignoravi.
.
f . 6. et corruptcv sunt cicalrices mea\ A cl pnlrue- .
R. Rom. congregaveruut in me flagelln. C. congre- runt, etc. R. Rom. M. G. C. el dtlerioraveiuni. llcbr.
me. A. R. Rom. G. C. el ignoraverunt.
gali tunt in et tabuerunt. A. M. livores mei.
f 16. Dissipati sunt. A. Discissi sunt. R. Rom. M.
.
f . 7. Miser faclussum. A. R. Rom. M. Amb. G. C
G. G. Ditsoluti sunl. Miseriis affliclus sum.
y 17. a maligniiate eorum. A. ab astutiis eerum. R.
.
f . 8. lumbi mei impleli snnt. A. R. Rom. M. Amb.
LOCA EX PSALMIS Z*
81
complelu est. \ 8 m idiptum. R. Rotn. G. C. sipiut.
C. C. Jnxia Gr. anvna mea
.
Rora. M. Iicin y - 8. .4drer»umme tusurrabant. R. Roiu. G. C.
f . f. Afflictustum. A. Infirmaius tum. R.
/n unum tmurrabant.
Amb. G. C. Incurvelm tum.
Kom. M. U. c. y Rom. mai>-
9. constiluerunl. A. diiposuerun/. R.
12. et qni juxta me eranl. A. 11.
.
f .
daterunt.
et proxinri mei. Hebr. ct vicini mei.
redurguliones. R. Rom. M. G. C. mcrepa- y 10. magnificavit tnper me tupplaniationem A, R.
.
y . 45.
Roni. Amb. G. C. ampliavit. M. adumpliavit. A. *»-
tionct.
pro«wnJ»o. ;^/- me calcaneum. R. Rom. M. G. adversui me tup-
f . 19. anmmtiabo. A. R. Rom. C. ego
cnrarn geram. Gr. x«i ptantalionein.
Ue n 7 . 19- et cugilabo. A. el
f . 14. Fia/ /iai. A. et dicet omnit populus, Fiat,
iwpiM^T»». Ilebr. sollicilus ero.
,
semiebar bonilatem. A. jnxta Gr. perseculut fiat.
f 21
EX PSALUO XLI.
NM JMs/Uiam. R. Rnm. Amb. 6. C. tubscculut sum
justiiiam. M. tubsequebar juslitiam. y. 1. inlelUctut (iliit Core. A. juxla Gr. in intelle-
EX PSAl.MO XXXVIll. ctum /ilus Core.
.1. ipsi Idithun. A. Anib. C.Car. Gal. pro Idithun. f 5. ad Dcum /"ortcm «icum. Vox for/cm abest ab A.
.
3. ei 10. Obmutui A. Obsurdui. R. Rom. M. G. C. et a Cr. At Amb. babet fon-
*. exardescet ignis R. Rom. G. exardesat
igmt. tem.
5. o»«« «l A. Amb. gni e«t. y 4. panes. A. M. Amb. C. panU. Sic etiam Gr. et
.
. 6. Eccc mensurabilei. A. R. Rom. M. Amb. G. Hebr.
C. E.-ce cc/eres. Gr. iS 6 £» iwuai£«. Hebr., Ecce fcre- y . 5. *onn« epnlanlis. A. Amb. toni feslititatem ee»V-
vet. _ brantis. Gr. ^x 9U Ityteujiww, soiii /es/a ceUbranlium.
llem t 6. et substantia mea. G. et habilalio mea. <U
• Hebr. multiiudinis fesia cetebrantis.
el hubiludo mea. Hebr. et ci/a mea. f . 6. quoniam adlmc confiiebor illi. A. R. ftom. M.
perlransit homo. R. Rom. Amb. C» G. C. etGr. carent voo.n adhuc : qu:e eliam deest
f .1. in imaginc
in imngine Uei ambulel homo. in plerisque lihris y . 12, et iu nubseqncnli Psal.
Iiem f • 7 conlurbatur. IV. Rom. conlur*aDi/ur
- y. 5.
y . 8. apud te est. A. «Ji/e le esl semper.
Amb. G. C ^ . 7. el Deut meus. Particul.i et abesl ab A. C. el
anle le est : omisso temper. At R. Rom. tanquam Gr.
mliil anle le esl. llem y 7. Ad meipsum R. Rom. 4 meipso.
.
juxtaGr. quomom Ut et qui ltem^ l.memor ero lui....amonlemodico. A. memo-
f 10. quoniam tufecitti.K.
.
.
fecisli me. R. Rom. Amb. G.C.
quoniam tu {ocitli me. ra/us snm tui, Domine.... amonteparvo. Gr. /j.ixpau.
a me flagella 8. Omnia excelta tua A. Omnet suspcnsiones tua.
j M. amove ame plagat tuas.X- amove
. j .
lua. Gr. /iUT.wpt*/wi ooj. Hebr. gurgites tui.
12. corripuitti hominem. A. M. Amb. G. C.
eru- Item ^. 8. transierunt. A. G. ingressi «unl. Gr.
f .
hominem. Gr. iTtxtiiwxt-
disli
Ilem f . 12. animam ejus. A. ammam meam. f . 9 et nocte canticum ejus. A. R. R in. G.C.et nocle
Ilcm . 12. cerumfamen
y vane conturbatur omnts ko- declaravit. Gr. S*.li>-u , declarabit.
mo. A. G. C
addunt, cicens. AlR. Rom. babeul sic, y . 10. Pust oblilus et mei , additur in A. R. Rotu.
verumlamen univcrsa vanitat omnit homo trivent. Amb. G. C. quare me repulisli 1
Ilebr. verumtamen vanilas omnis homo. y . 11. dum confringuntur. A. C. favente Gr. dum
f . 13. et deprecalionem meam,
auribut pereipe tacrg- confringil.
mat meat : ne sileas. M et deprecalionem meam au- Item 7. il« iitiwtic» me» H;e voces absunt abA. R.
ribus percipe : laaumis meit ne tiUas. Favet Hebr. Rom. G. C. et a Gr. Habet illa M.,sed istis caiel,
ad lacrymam meam ne obsurdescas. Al A. R. Roui. g«i tribubtnt me.
Amb. G. Ne a me. sileas y . 12. udttare. A. et Gr. salut.
Jiem f . 15. ego tum apud te. Gr. ego tum in lerra. R. EX PSALMO Mll.
Rora. Amb. G. C. ego sum apud te in lerra. y . I. et discerne cautam meam. G. et discerue juslUiant
F.X FSALMO XXXIX. meam.
Extpectam exspeclavi Dominum. \. tvttinent 2. Deut fortitudo mea. A. R. Rom. Amb. G C.
f . 2. y .
suuinui Dominum. Deu» meus fortitudo mea.
Vidcbunl jutH. EX PSALMO XLIII.
f . 4. Videbunt multi. A.
aures autetn perfecisti mihi. A. R. Rom. M. y 3. affhxitti poputot A, infirmatli populo».
f 7. . .
Amb. corpus autem perfecisli mihi : jnxtaGr. bicel f . 10. «l non egredieris Deus. G. C. etnonprogredierit.
ad llebr. x , 5.
in Epist. Vox autem Deut a Gr. ei Hebr. abest, et a G. Colh.
medio cordit mei. M. in medio ventrit mei. Et
0. in Ger,
f .
sic Hebr. y.ll, poii immicot nottroi. A. R. Rom. M. Amb.
f . 10. Annunliavi. A. R.
Rmn. M. G. C. fleneminiiaw. G. juxia Gr. prteinimicis nottrit.
f. 15. i» commutationibui eorum.
FuvetGr. A.iujubitationi-
y 11 JMlffritm /«ani A Amb. G. Juxta. Gr.
. .
jusliliam
. . but eorum. Favel Gr. I* toXt aifci«7/i««i» «utw*. Scd
meam. quidam veleres bbri, iilay^aTtv.
v 12. temper tutceperunl me. M. *emper suscipiattl
.
f 22. morlificamur. R. Rom.
. Amb. G. morte affUi-
rtie. Ilebr. /ugi/er tervabunl me. mur. M. morle affligimur.
} 18. tolliatui etl mei. A juxta Gr. curam habebit
.
EX PSALMO XLIV.
mei. llebr. so/ucilus erit pro me. f . i.qui commulabuntur. A. G. C. qvw commulabun-
r.x PSALHO XL. tur.
•} 3. et beatum facial eum in terra. R. Rom. el bea-
.
f . 6. Sagillee tuae acuiee. A. tagitla ium acuim poten-
tum faciat eum , el emundet in tcrrn animam ejus. tisstmae. R. R<»m. M. G. C. juxla Gr. poientisiime.
Sic eiiaiu G. cl C. nisi quod G. babel emundel de , Item f . 6. in corda. A. R. Rom. G. G>lb. juxla Gi.
nuiem posl fncial eum , addil in lerra.
terra. C. in corde. Ki sic llchr.
hem f 3. in mimam immicorum ejus. A. R. Rom. G. . 7. virga direciionis. R. Rom. M. G. C. virga recia
.
f
C juxla Gr. i« maniu inimici ejus. M. in manibut lni~ esi.
mieorum eiu$. 9. a donribut eburneit G. C. fl gravibut ebwrneiu
f .
f . 7. Kl ti tana loquebatur,
tngrediebalur u/ riaVrel , R.M. a gradibus, elc. Erralum ex erralo. Nam Gra:c<j
cor eiui eongregavit, etc. Earediebalur forat , «J lo- est msA ftkpv** I qnod Lalinus inliTpres verbi am-
qmetatur, elc. A. R. Rom. G. Et ingrediebantur ut C bignitale deceptus verterat, « gracitua : cum <§<«ftH
tiderent cana locutum est cor eorum , congrega-
. apud PaUcslino» di(u;rentur domiis mapia-, in nw-
veruiU, clc. Eijrediebaulurforai, el loquebantur, clc. diimturrium adiQcaUe, tcstc Hierou. iu C|>i*i. 110.
55 VARIANTIA IN PSALTERHS. 5%
ot in Jercmiaj xvn. et Oscac vm. Eadcrn vox habc- Ilem f . 15. Et dominubuntur eorum. R. Rom. G C.
tiir in Psal. xlvii, 4, 14. Ei oblinebunl eos.
f . 10. circumdata. A. R. Rom. M. C. C. eircumami- Ilem f 15. in inferno a gloria eorum. R. Rom. M.
.
cta. tn inferno, et a gloria snu expnlsi sunt. G. in inferno
f . \1. Et concupiscet. A. R. Roni. M. G. C. juxta Cr. a gloria eorum, el a gloria sua expulsi sunt.
(Juoniam concupivil. f 18. cum interierit, non sumet omnia. A. R. Rom.
.
plebis. Vox omnes abest ab A. Ainb. G. C. juxla Gr. non cum morietur, accipiet
f . 15. omnes diviles
M. G- C. Car. Cnlb. Gal. a Gr. cl ab Hebr. omnia. M. nondum morietur, recipiet omniu.
t . 14. fil.a>regis. R Rom. (iliceregum. Ilem f 4S. gloria ejus. K. Rom. M. Ainb. G. C. glo-
.
f . 18. Memores erunt. Car. Gcr. Gal. juxla Hebr. ria domus ejus.
Mcmor ero. El sic Hiernn. in cpist. 140. ex PSALUO XLIX.
EX PSAI.MO XLV. f . 5. sanctos cjus. G. filios ejus.
\. filiis Core. A. G. C. juxta Cr. pro filiis Core. llem f . 5. qui ordinant. R. Rom. qui ordinaverunl.
f .
f . 4. aqnce eorum. A. R. Rom. Amb. G. C.
aquas ejus. A. qui disponunt.
5. Fluminis impetu$ laHificat. A. juxta Gr. Flumi- f . 7. el loquar. A. juxia Gr. et loquar libi.
f .
nis impeius Iwlificanl. Hcbr. Ftuminis divisiones lce- f . 17. odisti disciplinam. A. odisii erudilionem. Gr.
lificanl. mcttcfe*.
f . Dens mane diluculo. A. R. Rom. C. Deus vultu
6. f . 19. concinnabat dolos. A. amplexa cst dolosilatem.
suo. C
Deus de vultu. Gr. tS npoitntt* , nec addit R. Rom. M. C Hebr. concinnavit dolum.
suo. M. Deus a malutino iti matulinum. f .21. Ei/siiinos/i inique. A. juxla Gr. Suspicatus e$
7. dedit vocem suam, mola est, eic. A. R. Rom. M. iniquitatem. R. Rom. M. G. Existimasli iniquitatem.
f .
Ainb C. dedit vocem suam Aitissimus , el mota est, llem t .21. et statuam conlra faciemluum. k.constiluam
etc. G. Excclsns, et mola est, etc. te, etc. R. Roffl. el slatuam illam, elc. G. C. et sla-
f . 10. usque ad linem lcrm. A. R. Rom. M. Amb. tuamilla, etc. M. el staluam contra faciem tuani pec-
G. C. juxia Gr. usque ad fines terrte. cala tua.
EX PSALMO XLVI. f 22. nequando rapiat. A G. nequando
. . rapial sicut leo.
f . \. proCore. A. G. C. Car. juxta Gr. pro filiis EX PSALMO L.
Core. . 5. contra me. cst semper. A. R. Rom. coram me est
f
f . o.Domhius excelsus. R.Rom. Dens summus. semper, i-juntiv fj.ou : eadeui vox qnae in subseqiieiili f .
Jiem f . 5. super omnem lcrram. R. Rom. superomnes f . 7. concepil me maler mea.k. mater mea mein ulero
deos. aluit. R. Rom. M. Amb. pepcril me mater mea. Elsic
f . 0. in jubilalione. G. C. in strepitu. Hebr. In Gr. est ixUwnsi pc
f . H. psallite sapienler. A. psallile inlelligenler. Gr. f>. 10. Audilui meo dabis gaudium. Gr. sonat, Audire
«rwvtTWj. Hebr. erudite. me facies exsultationem.
f . 9. Regnabit Deus super gentes. R. Rom. M. G. C f . 1 5. G. C. Doceam.
Docebo. A. Rom.
Colli. Regnavit. A. R. Rom. M. C. Dominus super f . 19. Deus non A. R. Roni. M. Amb. C.
despicies.
omncs gentes. non spernit. G. mom spernet. Gr. IgmiSnwet.
EX PSALMO XLVII. EX PSALMO LI.
f . 3. Fundatur exsultatione. A. R. Rom. M. C. Dila- f . 3. ()"'rf gloriaris in matitia, qui polens es in iniqui-
. tans exsullaliones. Amb. dilalans exsullalionem. Gr. late? Tota dic, clc. A. Quid gtoriaturin matilia , qui
Bene radtcans exsullalione. poiens est? In iniqnilale lota die, elc. H. Quidgloria-
Jtein v . 3. mons Sion. A. G. C. juxta Gr. montes tur in matitia, potetis iniquilale lola die ?
Sion. f . 6. verba preecipiiationii. A. verba submersionis.
f 4 iii domibus ejus. R. M. tn gradibus ejus. Rom.
. Itcm f 6. lingua dolosa. A. G. H. jnxta Gr. ct Hebr.
.
G- C. iii gravibus ejus. Sic Amb. ut ex interpretandi linguam dotosam. R. Rom. in lingua dolosa. C. in
raiioue patt-t. Gr. h za.Xi p&.peviv. Vide supra in litigitam dolosam.
Psal. xt.iv, 9. f . 7. deslruel le. Gr. Booal, deslrual le.
Item f . 4. cognoscetur. G. C. el A. in aliquol MSS. Ilem f 7. cvetlet te et emigrabil te. G. H. cvcllat le et
.
cognoscitur , sive dignoscitur, lcinpore praesenti , emigret le :juxla Gr.
juxui Gr. f . 11. bonum esl. A. jucundum est. Gr. xpr^xA*.
f . 5. reges terrcc. Vox lerrce al)e«t a Vulgaia in MSS. EX PSALMo lii.
Colb. et Gr. Confer llicron. epist. 155. t . 2. Corrnpli sunt. Gr. Snn.it, GWK/ieruni'.
f . 10. in medio lcmpli tui. A. juxia Gr. in medio po- Item t Rom. G. C.
2. «'« iniquitalibus. R.
• i» vo/uti-
puli tui. M. G. in medio plebis tum. C in lemplo talibus suis.
sancto tuo. Varicias ex affinilale vncum vaoocl /a«0. f . ponu. A. in ci6o pnuis. Gr. ci6o p/ittts.
5. ul cifotB
f . 12. /i/i<r Judcc. A. in MSS. el Amb. C. juxta Gr. r . ossatorum qui hominibus placent. K.Rimx M.C.
6.
filice Judaxe. ossa Iwminum sibi placentium. G. consilia hominunt
f . 14. R. Rom. M. Amb. C. gradns ejtis.
domos ejus. sibi placentinm.
G. turrem Gr. t«? /9ipe«s : id est exeelsas et
ejus. f . 7. cmim cvnverlerit. A. C. juxla Gr. in averlendo. M.
lurriUis domos, ait Anibrosius. Vide Psal. xliv, 9. ttt couvertcndo. R. Roni. G. dum uverlel. H. dum
f 15. Deus, Deus nnsler. Vox Deus uon rcpeliiur iu
. averlit.
A.R. Rom. M. G. C. nequc in Gr. Item y •
"• exsultabitJacob, et lalubilur, elc.
M. G. C.
EX PSA.LUO XLVMI. exsullet Jucob, et tmlclur, cic.
f . 4. prudentiam. A. intelligentiam Gr. euvieiv. EX PSALMO Llll.
f . 9. et litborabil. A. R. Rom. G. C. juxta Gr. et la- f . 5. judica me. R. Roni. M. G. C. tibera me. Helir.
boravit. ulciscere me.
10. ct vizet adhuc in finem. Vox ajlliuc abest ab . 7. Aver/c mrt/a. G. A»«fr/il tw«/a. Gr. a7te»Tp«^«t.
U.
f .
f
A. R. Rom. M. G. C. et a Gr. Converle mala. llelir. Redde mala.
f. nomina sua in terris suis. A.R.
12. vocaverunt f . 9. despexit. A. R. Rom. M. G. C. respexit.
Rom. M. lnvocubunt. M. Amb. Invocaverunt. G. C. EX PSALMO LIV.
invocavil. A. R. Rom. M. Amb. G.C. nomina eorum 2. Exaudi. II. Jnauri. Sic etiam in Psal. cxxxit,
t .
in ierris ipsorum. Ilcbr. vocaoerunt nominibus suis t-7.
terrus suas. 4. declinaverunt in mc iniqnitales. A. G. C. jnxtfl Gr.
t •
f 14. complacebunt. A. R. Rom. G. C. benedicenl.
. declinaverunt in me iniquitaiem. Hebr. projecerunt
M. bene prusperabuntur. Gr. suXeyiaoujtv. super me iniquitatem.
f . \o. mors depasccl eos. A. mors pustor est eis. Gr. Ilem y . 4. molesli eranl tnihi. A. adumbrabant me :
rtcifxoLJti aurovj, nascel eos. mulato vidclicet thaAntn in ttantmsvH
LOCA EX PSAI.MIS 3f.
15
Rom. juxta Gr. rai me Itcm t 10. sic i» ira absorbel cos. \. lanqitam in ira
.
0. '/'"' »../»««! me fe.it. A. R.
j .
combibet eos. Gr. xc/Ta^urat uui;. II. absorbebil vos.
a/vnin fncerei. 0. farial.
rum cideril viiidiclam. R. Rorn G.C. jiixlaGr.
y . 1 1.
* 10. Vrtveipita. \. Submerge.
.
H.tm- r»i» t>itit;i 1* vindiclam tmpiorum, elc
13. umleduhset milii.
\. exprobrasset miln.
} .
^ . 12. u.'iflue eH Deu«. G. el rere csi /)e«s.
iiiefor«i(-n.A.R. Rom. H.
EX P>.AI.M0 I.VIU.
Iicm * »3. /\/>so,i./issem tinimnm ineam. A. rc«a/i sunt anv.iutm
.
j \. cepernnt
: juxta Gr.
.
G. C. abscondciem mt uiique
super meam. Gr. *0r,cev»av. R. aucupaverunt. Rom. G. C
» 10. Veniat mors super illos.G. Posutt mortem
ocfupn«fru»(. M. cuplaverunt. Hebr. insidinli sunt
Mmwia «» taHiwi.Iii « orum - >• R Rom
-
' animtx meas.
liem » 16.
5. e( d/reji. A. in oditis, elR. Rom. c( diri/jebar. A.
nospi/i/s coruni. y
M G C luxla C.r. ncguiiifl in
.
* 47.
II
wlwWi «*. I. R- »W M G C " ' '
uxUl Gr "
j
in MSS. el G. C. e( dirigebatu.
. 7. Converlenmr. . • . patientur. A. Convertan-
cjnndiri/ me. ,_•«_ .„ ... tur. patiantur. Favet Hebr.
• •
10. tnier mu/io» uronf
mecum. A. M. ju.ua ur. in . .
} .
^ .9. ad niliilum deduces. A. R. Rom. M. G. II. pro ni-
mii/ii» «rnnl mec«m.
ni/o habebi». Gr. i£eu5e/&i«i:. Hebr. subsannabis.
y «90. Kxfladiel 0««*. *. "• B»** me DeM '
ame ,
10. fluia ZJrus. R. Rom. M. juxla Gr. quiatu Dcus.
Rom. out est y .
esi ante scvcula. R.
Uem jf . 20. flni
12. DeusQstendel milii superinimicos meos.A. /Jcn*
sarnla, et manet in aternum.
f .
meus de»ious(ravi( m/yet t» inJmteis meai. R. Rom.Dc
* 22. ab ira. A. prn? ira.
ejus. R. Itom. ni. me«s, oslende mihi bona inler inimicos mcos. M. Ueus
Iiom * "2 .11 o/.'i*i s"«< sermones
C. Mollierunt ser- meas oslende me iulcr inimicos meos. G. Deus meus
,
»crni4mei iuw.G- II.
J.#fcnwl ustendil tnihi inter inimicos mevs.
G.C. cogitatum tuum. Uem j 12. nequando obliviscantur populi mei. A. R.
j "^"uTmtuam.-R. Rom.M.
.
Rom. M. G. II. C. juxta Gr. nequando obliviscanlur
II. cofli/fl'ioni'1» tutim. .
legis
} 21. «n putettm irtlertlui. A. m pufeum «nTupitemii. lti03.
.
Item j . 12. e( depone. A. e( deduc. R. Rom. M. G. II.
Gr. 8uceG0f£{« Et sic. Hobr. Al Gr. xat xaT-yay..
el destrue.
EX PSALMO LV.
bellantes adversum y 13. sermonem labiorum t elc. R. Rom. sermolabio-
5 el 4. !<>'« c/te : quoniam matti
.
)
limebo, ego vero, etc. A. R. rum, elc.
tne. Abaltilndine diei
dirt : guo- Ilcirt
t 13. Et de exsecralione. A. Et de maledicto.
•
Rnm G. juxla Gr. tota die , ao fl/fi/udme llem t 13 el H. annunliabuntur in consummatione : in
vutmmulii qui debelianl timebiml : eao WW.etC. me .
ab «/niuaine diei.At ira consummationis. \. juxta Gr. annuntiibunlur con-
quotl omillil
Sic eliam C. nisi summationes, in ira comummalionis. R. Rom. com-
non txmebo
M Inbetsic tola die : ab altiludine diei Dei non pellanlur in ira consumnuitionis. M. compellentur iu
me, ab aliitudine
juontam mulli qvi debellanl ' consummalione, in ira consummationis. G. convelUn-
te sperabo. II. tota H
tvncbo, quia ego in
mulli qi lur : consumanlur in ira consumnwtionis. H. convel-
tudine dierum non timebo, quia
lentur in consummalione : consummatio in ira consum-
malionis.
y . 5. sermones meos. R. Rom. G. H. sermones meos
Item y . 14. quia Deus dominabilur Jaeob , el /iniuin
tota die. , terrai. II. juxta Gr. qnia DcnsJacob dominaiur fminni
* . 7. lnhabilabvnt. \. Incolent. Gr. iwpourtww-».
llein ? 7- Sieui suslinuerunl
animam mcam. A. btcut levroe.
Rom.G. C. SiVhI ej«per(«ril F\ PSALMO LIX.
sustinuil anima mea. R.
anima mea. M. SitUl wpertawrwil ammam meam. * . 2. e( Sof/a/. A. R. M. G. II. C. juxta Gr. c( Syriam
anima mea. Sobal.
Gr. aonal , Sicut suslinui ,
pop»/os deduces. Gr. Item t « 2. e( pereiini | Idumtram in valle. A. Rom. el
j . 8. populos confringes- \. U.
Hebr. e( percussit Edom :n valle. G. C. juxta Gr. el
MHtjfftf.
percussit vallem. Car. ei percussil iu valle.
* . 9. po«tri»/i. R. Rom. G. poswi.
Convertantur : 5. timo compunctionis. \. vino stimulationis. Hebr.
10. Tunc convertentur. A. R. Rom. f .
* .
a G. C. Gr. fi»o consopienle.
omissa parlicula T««c, qiue abest eliaro
Hbi. A. /awdis (iDt. R. Rom. M.G. y . 7. di/er(i lui. R. Rom. e/ccli /«/.
^ . 12. {audfllifliui
t II. inchilalem inunitam. \. M. G. II. C. juxla Gr.
C. laudutionis libi : juxU Gr.
.
A. R. Rom. (>• oculos tn civitulem drcumstiinlia?.
y 13. cl pedes meos a lapsu.
.
13. qnia vana. \. d. Rom. M. G. II. C. Car. Colli.
meos a lucnjmis, et pedes meos n lapsu, j .
EX PSALMO LVI. Ger. juxla Gr. et vana.
EX PSALMO LX.
} . 2. sperabo. Rom. G. spero.
j 5. Inlinbiiabo. \. IiiquHinus ero.
Gr. uapoix^ja».
i;x HALM0 LMi.
.
conneclunl. t.r. »w^kXIx«ww. II. y usque i» dietn generationis ct getieratiouis. R.
7.
3. conrinnant. \. .
Rom. G. C. iisflur in diem sivculi el swculu.
remp/ec(un(uri . _
* .
f.c/iri inffl»/fl»/is sapiVntcr. A. jaxU Gr.
6.'<;l i
Ct t 8. 1'crmuiirl. \. R. Rom. G. l\rmanebit: juxta G:
.
Iteni f . 8. quis requirel. A. quis requirel ei. R. Rom. II.
wcdinuneui medlcati u $apUnU : t'l sic icrft II. Al R.
ct ve- juxia Gr. quis requirel eorum. G. quis requiret eum
ct vcnejicia quic incuntaninr a sapienle. G. C.
urjici qui incantanlur a snpienle. Sic cti;>m M. onusso EX PSALHO LXI.
j . 2. sulntnre meum. C. paiienlia men.
I «mfcrei. A. G. II. C. |nxia Gr, eondiufl.
. 7. f . 4. irruitis in lioniinem. A.jUXtaGr. appomtissupci
liominetn.
Ilcm j 7 eonfriogel. \. G. HJuxla Gr.
ro»/"rei/i.'.
A. H. Spernenmr. Gr. ||ov llcm j . 4. intcrficitisuniversivos. A. intcrfcite ownes.
j
s. nd ni/ri/mu deveulenl,
R. Roin. G. C. inlerficitit univenoi. M. interficiiis
. eera qucc fluit. A. R. Rom. ('. II. C. jnxln (.r. omnes vos. AtiiI). iiiterficienlcs universos. Gr. j>&vcust«
^ <J.
T.ivTt;.
fir« litnirfacta.
» . 10. I'iiiis<iuum inlcllifjcrcnl spiua:
vestnv rlinmnum. y nwwn. A. R.Rom. M. G. II. C. Itonorem
5. prc/i«m
'
/')/». oiifliii producat. \. II. »;»- Gr. riixr,-* uou.
VlCllltl.
\. R. Ilom. II. C.
WlW Itumnus. Roin i 10. i» idipsum. \. in unnm.
.
tiiij NSlrei rlttimnus. R.
i
lj lil II I
i)/iiin* «M<r C.ipims B«(r<8 rftammim. M.
r/i«i»'U's. j \\. si «///««»/. A. An:b. G. »i fluun'.. Gr. iatv oi>j.
.
<;. /'n * qiitimvrotluciiiit. B. -/"""• BWlMB r/i(i//i»i"». EX PSALMO LXII.
G. *;»»«» vesiras rinns. C,\. nfi ToC«rv»tl»«
t«5«/«'- f . 2. Siiivit in (ij. A. II. juxia (Jr. Silivil l/W.
lB|.|t«sVi -.,/fvy;-.v. Hcln. A» /efluani crescant
ijiiue Iiem t . 2. i/h«»i mn/iip/teiter. II. ottam simpliciter.
j. 6, il lnbiis exsultulionii laudabit os meum. \. R
Visiuv iii rliiimiium.
37 VAMANTIA IN ISALTERHS. 38
Rom. M. G. II. C. juxla Gr. el labia exsultationis f 4. Etjusti epulentur. A. juxta Gr.
.
Et justi jucun-
laudabunt nomen tuuni. deniur. flebr. lcelenlur.
f 7. mcditabor. A. Medilabar. 7. Deus qui inhabitare facit. Hic notat Aug.
.
f. inGr.
v 12. obstructum cst. A. oppilatum
. est. G. obtusum baberi lantum, Deus habitare facit.
ett. Iteni f 7. unius moris in domo. A. unius mcdi tn
.
EX PSALMO LXHI. domo. R. Rotn. G. C. unanimes in domo.
f . 2. cu.n lieprecor. A. Roin. G. H. C. dum tribulor. f . 9. afacie Dei Sinai, a facie, etc. A. R. Rom G.
f . 5. a convenlu. M. a conversatione. H.li. a facie Dei. Mons Sina a facie, elc a faci, M
Narraverunt. R. Roni. G. H. C. Disputaverunt.
6. Dei qui esl in Sina, a facie, elc.
f . _
M. Disposuernnl. j . 10. segregabis. A. R. Rom. M. segregans
segregans. G
G. se-
grega.
f . 7. dejecerunt scrutantes scrutinio. A. defecerunt
scrutantes scrutationes. R. Rom. M. defecerunt scru- f.M. pauperi. R. Rom. pauperes.
tantes scrutinium. f . 13. dilecli, dilecti. R. Rom. M. G. H. C. dilecti
llem f . 7. ad cor ultum. A. G. C. juxta Gr. et cor semel lantum.
altum. Et sic habebat Vulgala in Car. Colb. Gal. f . 14. inler medios clcros. G. in medio sortium.
Ger. Favet llebr. in quo legiiur, etcorde profundo. Ilem f . 14. et posteriora dorsi ejus in paltore auri.
Glossa in Psalleriis Colb. et Ger. id interpretatur A. el inler scapulas ejus in viriditate auri.
de divinilate occiilla iu Cbristo. Denique ililarii f. 15. coeleilis. A. juxla Gr. supercoeleslis.
expositio est, accedente homine cordis clli. f . 16. mons Dei, mons pinguis. A. R. Rom.
M. G.
f . 9. el infirmalce sunl conlra eos linguw eorum. R. C. monlem
monlem uberem. Dei,
Roin. C. et pro nihilo habuerunl contra eos lingme Item f 16. mons coagulatus, mons pinguis. A. G.
.
ipsorum. G. et pro nihilo habuerunl eum, et infirmata} montem incaseatum, montem uberem. II. mons con-
sunt super ipsos tingiuv eorum. Gr. sonat, Pro nihtlo secratus, etc.
habueiunl eum linguw eorum. 17. utquid suspicamini. R. Rom
f. M. G. utquid
EX PSALMO LXIV. C. utquid a:stiinalis.
suspicilis.
1. Jeremice Ezechieiis populo transmigrationis, Item 17. mois in quo. A. G. montem in quo.
f. et .
cum inciperenl exire. kl tolum a Gr. abest. At ejus f. 10. Ascendisli. R. Rom. juxla Gr. Ascendens. G.
loco A. pra-fcrt, Jeremim et Ezechietis ex populo, eic. II. Ascendit.
C. Jeremiee ei Ezechiel de verbo pei egrinalionis, Item f . 19. cephti captivitatem, accepisti dona in ho-
quando incipiebant proficisci. G. Jeremice el Exechicl minibus. R. Rom. C. captivam duxit caplivilatem.
G
profectionis. H.cepit captivitatem. R. Rom. H. C. dedit dona
ho-
f 2. in Jerusalem. Id abcst a Gr. et Hebr. mintbus. G. accepit dona in hominem. M. tn
.
homines.
f . 7. in virlule tua. A. in forliludine sua. Gr. «v ivdpitnu.
Ilem. f . 7. accinctus potentia. A. circumcinctus ia Item f 19 et 20. inhubitare Dotninum Deum.
.
Benedi-
potenlatu. ctus Dominus, etc. A.R. Rom. M.C.
inhabitare Do-
f 8. profundum maris. A. R. Roin. M. G. H. C.
.
mtnus Deus benedictus, benedictus Dominus,
elc.
fuudum maris. Gr. xvtcj. Ilem f. 20. salutarium noslrorum. A.
sanitaluni no-
Iiem f 8. sommmi flucluum ejvs. Ad ha>c verba ad-
. _
strarum. R. Rom. M. salularis noster.
dit A. quis sufferel. R. Rom. M- G. C. quis susti- f . 21. E< Domini Domini exitus morlis. A. R. Rom.
nebil. C. H. et Gr. nonnisi semel habent Domini.
At G.
9. terminos. A. R. Rom. M. G. H.C. fines lerrce. et Domini exitus Domini mortis.
f .
y . 10. praparalio ejus. A. R. Rom. M. G. II. prce- f . 23. convertam, converlam in, etc. A. R. Rom. G.
paratio tua. C. convertar, convertar in, eic.
11.
X- II. Rivos ejus. A. juxta Hcbr. Sulcos ejus. In f 24. ul intinguatur. R. Rom. donec inlingualur.
.
Gr. CSl tsik «0).axaj. f . 25. Viderunt ingressus tuos. A. R. Rom. M.
Visi
ilem f II. stiliicidiis ejus. A. R. Rom. M. C. in suut gressus tui. C. H. Visa sunt itinera lua.
. t/i
VulgaU
sliUicidiis suis. in Car. Colb. Ger. viderunt ingressus tui.
Ilom f 11. lcetabilur gcrminans. A. R. Rom. M. G.
.
hem f 25. ingressus Dei mei. A. M. gressus Dei mei.
.
II. C. latabilur cum exorietur. G. H. itinera Dei mei.
13. speciosa deserti. A. R. Rom. M. G. H. C. /ines Item f.p.regis mei. Vox wiei abest ab A. R.
f .
Rom.
deserti. Gr. 6pr>, monles. M. G. H. L. et a Gr.
Item y 25. qui est in sanclo. R. Rom. addunl
.
EX PSALM0 LXV. ipsius.
G. addit eis.
f . 4. nomini tuo. A. R. Rom. M. II. G. C. addunt Item f 25. jurencularum. G. virginum.
.
Allissime. 28. adolescentulusin menlis excessu. A. adolescen-
f .
f . Rom. M. G.
C. in (lutnine perlransibunl pede. R. lur tn ecslasi. R. Rom. M. C. adolescenlior
tn pa-
fluminaG. pertransiel pede, C. pertransil pede.
C. el vore. G. de adolesccmia in pavore.
II junior in
f . 7. Qui dominalur.-.'. in celernum. Gr. soual, Qui pavore.
dominatur. sxculo. El sic Hcbr. •
.
•
.
f.2'J. virtuti tuee. A. R. Rom. M. G.
C. Car. Colb.
Ilem . 7. qui exasperant. A. amaricant. R. Roin. Gcr. virtuuni tuam.
M. H. C. qui in iram provocanl. G. qui cxacerbanl.
f. 31. feras arutidtnis. A. juxia Gr. /"rt-fls calami.
Sic varianl ad idem verbum in Psal. lxvii, f 7, et .
Hebr. fresttain eo/omt. R. Rom. C. feras silvarum.
aliis locis. M. II. ferus silvce. G. be&tias silvce.
f 10. igne nos cxaminasli, sicut examinatur argcn-
.
Item f . 31. ta i»«ccis. A. R. Rom. M. G. H. C. inler
lutn. A, juxta Gr. ignisti nos, sicut ignitur argen- vaccas.
tum. Ilem f . 51. ut exctudant eos. A. R. Rom. If. ut rx-
v . 1 . t« dorso nostro. C. in conspectu nostro. cludanlur ii. G. II. C. ut non excludantur.
Cr. no,
j . io. cum incenso arielum. A. R. Rom. M. G. H. C. excludanlur, oinisso ut.
ju\ia Gr. cum incenso el arietibus. 52. manus ejus. M
f .
manus suas. Gr. manutn
v . 18. non exaudiel. A. G. C. nonexaudial: juxta Gr. suam.
EX PSALMO LXVI. 34. voci suce. A. R. Rom. G. H. C. roccttt suam.
f .
y . 2. et miserealur noslri. Iloc abest ab A, Gr. et llem 7 . 54. post rocem virtmis, in G. additur, .1«.
ilebr. riiam rocm c/'us,rocem viriuth.
f , 5. judicas. •
.
•
. dirtgis. M. j.uxta Gr. judicabis. • . •
EX PSALNO LXVlll
diriges. G. 11. judicubil .
•
. •. Tlirigel. 5. tunc exsolvebam. H. iunc exsolvere repetebar.
f .
EX PSALMO LXVIl. y . operun confusio. A. operuit irreverentiu. A.
8.
K,
. 3. sicut jlttil ccra. Gr. sonal, sicut liquefil cera. Rom. M. G. H. C. operuit reverentia.
I.OCA IN PSALMIS 40
39
7. auferatur luna. A. R. Rom. M. G. C. extoitalur
9 Ejlrancut. A. juxtn Gr. Mi.nain». B. Hebr. f .
*
luna.
Aftam». R. Rom. M. G^C. B**mr.
nom. M. U. II. u. et ^ . H. rcget terrce. Gr. miuc, elYulgata in librisCar.
Iicm >" 9- el peregrtnus. A. K.
•
Colb. Ger. Gd. carct voce terra:, quam ui super-
Ituspes. , __, „ fluani deleveral llieronymus, juxla Epist. 155.
13. toquebaniur. A insuliabant. R. Roni. M. e-xer-
^ .
«Dan/iir. G. II. dclruhebiinl. f . 14. et honorabile nomen eorum coram ilto. M. el
prarclarum nomen ejtts coram ipsis.
f orathmem auaiR. A. juxta Gr. oratwne mea.
14
15. u/ Ron In/loar. A. R. Rom. M. B.
'.
u/ no» f 15. et adorabunt de ipso. A. R. Rom. M. C. Car.
.
f Ger. juxia Gr. et Hebr. el orabunt. M. pro ipso. G.
inha?rcam. „
nr</«e coarclet. G. pro eo.
f IG. neo;iie «rgeaf. A. juxta Gr.
.
ner/ue conlineul. C. 11C.7UC -.pertaJ.
II.
Hebr. e/ non f . 1C>. el florebunt. G. et floriel. C. el florent.
f . 17. nomen ejus R. Rom. G. addutil, el anle lunam
coronel.
sedes ejus. M. el anle lunum i» scrculu scecuiorum
f 17. respire in »'«• C. convertere i» nie.
impropenum sus- sedes ejus.
y. 21. ia-propertimi «.spef/afi/. C.
llev.1 f . 17. magniftcabunt eum. M. beatificabunt
justiliam tuam. A. G. C. Colb. Ger. Gal. eum.
f . 28. in 19. majestatis. A. G- juxia Gr. gloria; el sic in-
jnxla Gr. injuslitia tua. f . :
* . 50. sofvi /ua />-«s sttsceptt me. A. I-. Kom. U. fra loco majcstaie, habeut gloria.
tl. C. e/ s»//'* vultus
tui. Dcus, suscepil me. liem f . 19. in eeternwH. A. R. Rom. M. G. C Gr.
Dei. R. Rom. juxla G. addunt, mei. addunl, et in swculum saiculi.
* 51. nonien
.
34. non despexil. M. non annuUavit. Gr. iSaufotKm.
'. EX PSALM0 LXXII.
f
* . 55. e/ omn.a reptilia in eis. R. Rom. M. G. C et f . non eslrespecius morti eorum. A. in MSS. el R.
4.
omnia quce in eis sttnl. H. el omnia repenlia in co. Rom. M. G. non est declmatio morti eorum. G. non
esl requies morli eorttm. Ilebr. non cogitaverunt de
Helir. el omnia quat movcnlur in eis.
56. civitates Juda. R. Roui. U. C. Car. Colb. Gei
morle sua. Ainb. non esl reclinatio, clc.
f
Judaee. Et Item f 4. in plaga. A. in flagtllo. G. in poena.
Gal. civiiales Judtv. G. juxla Gr. civitaies
.
sic A. in MSS. f G. superbia. M. supcrbia eorum in fiiiem.
.
EX PSALMO LXIX. f . 7. Prodiil. A. juxla
Gr. Prodiet. G. Kxiet.
Ilem. f. afettum. A. R. Rom. M. Anib. in
7. in
x. I. quod salvum feceril eum Dominus. Rom. C.
disposilionem. G. C. in dispositione Gr. ti; 3ia0«».v.
Car. Gal. juxia Gr. eo quod sulvum me fccit Do-
f . 8. nequiliam. Gr. sonal, in nequiiia.
*.
minus.
2. Deus. Rom.G. Domine Deus.C. Donnne Deus
_•_•» Ilcm f . 8. in excelso. A. juxta Gr. i» olluin. Rom. G.
in excelsttm.
'
meus. .
hanc f R. Rom. M. G. C. super lerram.
9. in lerra. A.
Domine, ad adjuvandum me
.
festina.
llein f 2. .
f .10. Ideo converletur poputus mctts hic. A. R. Rom.
parlem oniilliiiit A. G. C. el Gr. M. Amb. G. C. juxla Gr. Jdeo reverletur huc popu-
ETX PSALMO LXX. lus meus.
f. I. /h le, Domine, speruvi. A. R. Roni. M. C. y . 1 1. scit Deus. A. R. Rom. G. C juxla Gr. scivit
Deus, in le speravi, Domine. G. Domine /)e«s, in ie Deus.
speravi. f 14. et casligatio mea. A. et argtttio mea. Rom. M.
.
y . 8. os meum laudc. R. Rom. M. G. C. adduul jttdex meus. R. e/ index mcus. Amb. e/ ti/irfcx
el
lua. Lt sic Hebr. mcus. Hebr. e/ jncicpa/io mea.
Ilem y . 8. ul cantem. A. ul hymnodicam.K. Rom. M. f . 15. Eece na/ionem reprobuvi. R. Rom. ecce na/io.
C. u/ 7.05S(in canlare G. ut benedicam. G. ecce progenies. R. Rom. quibus disposui. M. G.
Ilem t • ^- ma - ni'wrfi"«"* fnatn. A. G. juxta Gr. ma- C
cui disposui. Amb. ecce gcnerationi filiorum tuorum
qnificcnliam luam. sicdisposui. Augusliiiustesiaiurexemplariaquxdam
10. inimici mci mihi. R. Rom. inimici mei mala babere, Ecce generaiioni.'.'. cui concinui.
f .
mihi. ^.16. Exislimubam ut cognoscerem hoc, labor est, elc.
y. 15. detralientes animcc mece. \. covtmiitcntcs ani- A. juxlaGr. Et suscepit cognosccre. hoc labor est,
mum meam. etc. 1'orro parlicula El initio f reperitur in om- .
R. Rom. M. C. in te tperabo. nibus MSS. Vulgata. el in Hebr.
f . 14. sperabo. A.
15. luieraturam. A. R. Rom. G. M. C. negotia- f . 17. in novissimis eornm. A. G. juxta Gr. in notis-
f .
tionem, sive negotiationcs. Gr. gfa. j/_- r. fe( . . , sima : omisso eorum. Al R. Roni- in uovtssima C
lleni *. 15. iii pofeniiai Domtni. G. i» potenlia lua, eontm.
i« ou.a.TEta. Hclir. i» forlitudine. Car.
Domine. Gr. y 18. pusnisti ei$. R. Rom. disposuisti eis mala.
. M.C
Ger. Gal. in porenfinm Domini.
Coll». posuisti illis mala. A mb. posuisli eis bona.
luam. A. R. Rom. M. G. C. Item f . 18. dumallevarentur. A. M. duni exlolleren-
f . 21. magnificenliam
juxla Gr. jusiiliam tuam. M. addil, *uper m., lur.
Ileoi y 21. eonsobifu* cs me. R. Rotn. M. C. exhor-
.
f .20. Ve/u/ somniui» surgcntium. A. R. Roin. M.
tulns es me. in Gr. csl nrfw-.Xtw-g, verbum ainbi- Ainb. C. Velut somnium exsurgentis.G. vclut a som-
guum, quod alii> iiiilein locis varieiatem parit. Ilic nio exsurgentes.
porro M. addil, et de abyssis terrcP- iterum reduxisli f 21. inflammalum est. A. R. Rom. Amb.
. juxia C
me. Simile addilaiuenlum exslat apud G. C. Gr. detectutum esl. G. lalalum est. M. eaarsi/. Ilebr.
y . 24. mala mi/ii. G. animam meam. C contractum esl.
EX PSAl.MO I.XXI. liem ^. 21. cowmutati sunl. \\. Rom. resoluli C
f . 2. in juiUiiia. H. Rom. G. in tua jtutilia. sunl. G. ulicnali sttnt. Amb. requieverunl.
y. 5. pateni pppulo. R. Rom. M. G. et Gr. nd- C f 22. ad niliilum redaclus sum. G. sprelus sum. Ilebr.
.
dunl, tuo. intipiens.
Iicm y 5 ct i. et colles jnslitiam. Judicabil, etc. R.
. f 25. apnd te. A. ad le.
Roin. C. et colles )u*:iliam. In sua justitia judi- ^ 24. dexleram meam. A. M. de-r/cra; merc. G. dex
cubit, clc. G. juxia Gr. et colles. In jusiilia judi- tera mea.
cabit, elc. Hujus lcctionis meiuinil Aug. Enarr. in f . 25. esl in caelo. R. Rom. M. Amb. restal in ceclc.
l\:»l. i.xxi, n. <i. G. snpcrest in civto.
. 5. in qcnerulione tt generaiionem.
A. juxla Cr. f . 28. i'i Domino Dea* A. M. C in Deo. G. tn Z)c-
Jeneralione* qenerationum : oimssa prxposilionc m. nin.-o Deo sululis mttc.
;i sic alx l>:it Vulg.Ua in Car. Colb. Ger. Al. R.
i I.ein ^ 28. prtedicationes tuas. A. R. Ilom. M. G. C.
.
Rom. G. in ia.cu/ii»H ta^culi. inudet, 6ive luudaiionet tui.t.
41 VARIANHA JN PSALTLRU3. 42
Itent 28. \n portis. A. in atrih.
f . R. ex tunc ab ira lua. Gr. ab ira tua : oroisso tz
EX PCALMC LXXIU. tunc.
T . 1 /uror luus. A. M. C. bnimui fitu*.
.
v 9. atidilum fecisti. A. C. jsculaius es. G. jactasti.
.
Iioni f . 1. pascuw tuw. A. R. P>om. M. C. <7rc</is fut. R. Rom. jaculatum est. Gr. j,/o JTi«tj pro quo non- :
t . 2. q««m possedisti. G. ouaiH acquisisti. R Rom. M. nulii codices, ^skik.;-
C. qruam crawfi : qiiia inlerpres pro ixTy,«* accepit ^ 10. mansuetos lence. 1J. Rom. M. C. quielos terra.
.
cxt&vm. f 1 1 dicm /eifum flflrenf liW. A. solemnin celrbrabunt
. .
Ilein f . 2. nion* Siiou, in quo habiiasli in eo. A. mon- libi.
tem Sion , Mluni quem inltubilasii in ipso : favct Gr. f . 12. <7«i incircuilu ejns. In A. M. et Ilebr. addilur,
Al R. }iions Sion, in quo hnbitas in idipsum. fUH/.
f 3. Leva manus tuas. A. R. R m. Eleoa manum
.
Ilem f M. cum Hcbr. offerenl. C. 0/"«
. 12. offerlis. A.
tuum. G. juxia Gr. afjerent. El sicVulgala in Car.
ferutif.
Uqiii 3. malignatus est. A. maligne operatus est.
. Col. Ger. Gal.
Ueui £ 3. in sanclo. A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr.
. EX PSALMO LXXVl.
tn sanctis tuis. ^ 2. vocc mea ad Deum. A. Rom. G. C. juxla Gr. el
.
f . medio solemnilatis ttice. R. Rom. G. C. in
4. in vox mea ad Deum. R. M. vox mea, eic. oinisso et.
medio alrio tuo. Hebr. iii medto pacti tui. f 5. conlra eum. A. R. Roru. M. G.coram eo. C.
.
conlra eum semper.
f . 5. «icuf in exitu super summum. A. sicul in egres-
sum desuper. R. Rom. sicul in via supra summum. Iteiu f . 5. Renuit, elc. A. M. Negavil. G. Ilecusavit.
ttcnl in cxilu de insuper. Gr. sicut in ingressu de-
M. R. Rom. C. Neguvi consolari nnimam tneam.
super. G- sicul in iniroitum eorum desuper. f i. el exercilattts sum. A. juxla Gr. garrivi. omisso
.
f . 6. in securi el ascia. A. in dolabro et fractorio. ef Hetir. loquebar in memelipso. G. alienutus sum.
.
f . 8. Quiescere faciamus. A. R. Rom. M. G. C. Ve- Item f 4. <?f defecil. R. Rom. M. C. c/ </V/'<;. if pou-
.
nite, comprimamtis. lisper.
f. 9. non cognoscel amplius. A. non cognoscet adhuc. f 5. Anlicipavcrunt vigilias oculi tnei. A. C. Aniici-
.
G. ncsciel udhuc. paverunt viijilias omims inimici mei. G. Prwoccupuve-
f 11. manum luam. R. Ilom. fcciem tuam. G. faciem
. runt custodins onnies inimici mei : favet Gr.
tuam a nobis. f b. Cogilavi. G. Hecordatus sum.
.
Itcm f . il. et dexleram tuam. G. etdexlera tua. Iicm f . 0. et anuos aaernos in tnettte habui. A. el an-
f 15. in aquis. A. juxta Gr. i/i
. M. aqua. R. Rom. iiorum celernorum tnemor fui. G. et annos wlernos
saper aquus. G. super aquum. memorutus $um.
f . 14. capita draconis. A. M. G. caput draconis. R. f . 1. el exercilabur. A. juxla Gr. garriebam. G. cogi-
Roin. C. caput draconis magni. tabam. M. azerciiabam : oinisso et, quod ciiam ab
f IC. tu fabricatus cs auroram el solem. A. G. juxla
. aliis libris abest.
Gr. tu perfecisti solem et lunam. R. Rom. 0. lu fc- llein f . 1. el scopebam. A. el perscrulabar M. G. C.
.
cisti solem el lunam. M. lu prajparasli lumen et scLem. et venlilabam. R. Rom. et ventilabam in me. Gr. xal
Ilebr. tu ordinasti tuminaria et sotem.
f 18. Memor eslo hujus. A. R. Rom. M. G. C. et
.
f . 8. Numquid. A. Non. R. Rom. G. £f dixi, Num-
Gr. addunl, creaturce tuce. quid. C. El dixi. Non.
Itcm f . 18. incilavit. A. R. Rom. M. G. C. exacerba- Uem f A. repellet.
. 8. projiciet.
vit Gr. 7t«£/<Si{u;e. Ilebr. blaspltcmavit. Ileui f sil adhuc. A. n/lra, «1 /»<?-
. 8. «f contplucilior
f . 20. quia repleli sunt , 171(1' obscurati sunl lerrw do- neplaceut ei adhuc. M. uf beneplacitum sil adhuc. G.
mibus iniquilatum. A. quia rcpleli sunt, qtti, olc.do- benefacere adhuc.
morum iniquarum. R Rom. M. domorvm iniquila- f d.abscindel a generalione in generalionem. R.Ronl.
.
tttm. G. quia repleli (forle replelce) sunl obscuritate C. abscidet a swculo cl (jenerationr. G. ampulnbit a
lerrae domus iniquiialum. Favet Ilebr. quia rcpletce saicttto et generatione usque in sfuculmn. M. abscin-
sunt lenebris terrcc habilalioites iniquce. det cf compttbit veibum a generutione in gcncra*
,
y .23. voces inimicorum luorum. &. G. juxla Gr. ro- tionem
eem deprecantium te. M» vocem supplicttm tuorum. f. 15. el in adinven-ioitibiis luis exercebor. A. et
R. Roin. voces quanentium te. C. vorem qtucren- in affectiotvbus luis garriiuk. R. Rom. C. ef in M
lium te. observationibits luis nxercebor. C. el iu obsecrationi-
Item f . 23. ascendit semper. A. R M. juxta Gr. ascen- bus, elc.
dut semper ad te. Rom. ascatdtl semper ud le. G. y . 14. sicuf Djiis nrsier. G. prcelcr Deum uonlrum.
ascendit in celernum. C. ascendit in sempilernum. f . 15. <7ui facis mirabilia. A. R. Rom. M. C. addiltit,
solus.
EX "PSALJIO LXXIV.
iS. midliludo. M. a multitudine.
y .
f . 2. Narrabimus. A. juxia Gr. Enarrabo. R. Rom. f 19. transcunt. A. R. Rom. G. C. periransiertrnl.
.
M, G. C. Narrubo. M. transierunt. Hebr. discurrebunt.
t . 4. Liqttefucta esl, A. G. Defluxit. Ilem f 19- Jllu xerunt coruscationes tuce.X Apparti-
.
f . 6. Nolite exlollere in altumcomu vestrum. A. A'o- erunt fulgtira tua.
/if<j 000 c/7c;ri : nisi forle id versiculuni expuueiulo llem f . 19. commota est. R.Rom. i'i</if.
dixit Auguslinus. ^.21. Aaron. G. ;iddit, sucerdolum tuorum
cf
fr . 9. ex hoc in hoc. A. ex hoc in hunc. EX PSALMO LXXVII.
r . 10. annunliabo in saxulum. A.'juxla Gr. in sazcu- f . 2. propositioncs. G. propositionem meam.
lum gaudcbo. R. Roiu. M. in scccula gaudebo. G. in Item t 2. ab initio. R. Rom. G. C. ub inilio sxculi.
Domino gaudebo. 7.4. n tjeneratioiie ultera. G. C. juxla Gr. in genc-
EX PSALMO LXXV. ralio-iem alteram.
y . ad Asstjrios. Id a Rom. abesl. At. Gal. juxta
1.
f Quanta mandavit.' . • nofa facere ea. R. Roni.
. 5. .
Gr. ad Assyrium.G. pro Assyrio. GC. juxla. Gr. Quam mandavil. R. Rom. uf notam
f 4. polentias arcuum. R. Rom. G. C. cornua arcuum.
. facerenl eam. G. C. notam facere cam.
M. potesities : arcum. f . 6. et narraburt. A. el nartent. R. Rom. et nurra-
y . 5. lllumnans tu. Gr. sonat , llluminas lu. Ilebr. bnnl eam.
Lumen tu es.
f. 8. generatio prava et exasperans. A. gcnerntio
f . mauiims suis. Parlicula in abest a Gr. eam-
6. in pruva et amaricaus. G. natio prava et exucerbans. R.
que cxpungi vull llieron. in Epist. 155. Rom. M. geitus praeum el peramarum. Ei sic fere C
^ 8. mit/it './>'. M. addil, contrtt fatiem ttiam.
.
f . 9. iitlendeiUes et mitteMts arcum. R. Roni. imcn-
Ucm, y 8. cx (unt; i/u lua. A. G. C. luuc uu iro liw. dentes arcam , ct mitteutcs sagitlas suas. 5ic cllaiu
Patrol. XX XVI. (Vcux )
43 LOCA EX PSAL.MlS u
G. omiaSO l.aiilum suas. At. C. intendenles et mitten- Iicm ^ • 10- ^'"'o sanguinis R. Rom. M. G. C % Viu-
tts tagituu, dica sanguinem.
f . i'2.' fecil mirabitia. A. juita Gr. quw fecit mira- y - 11. posside morlificalorum. A. recipe in ad-
filios
bilia. optionem filios Uom. M. C. pos-
mortifistilorum. R.
13. el perduxit eot. A. G. et trajecil eos. Ilebr. el side filios morle punitorum. G. posside filios in aa-
f .
transduxii eot. oplione morle punilorum.
hf-in f Ib. quasi in utre. A. quasi in ulres. R. Rom.
. y . 15. pancuw luw. G. H. Hom. M. C. gregis liti.
C. C. Car. Colb. quusi in utrem. Gr. quasi ulrem. PSALHO LXXIX. EX
Hebr. quasi acervum. y 1. testimonium Asaph. A. addit , proAssjff-tif. G.
.
cum Hebr. nube per diem. C. pro Assyrio : juxla Gr.
f 14. in nube diei. G.
.
in
In Cr. esl ifiipott ,
quod il>i sonat die. ^ 2. velutovem. A. G. C. Car. Colb. Gcr. Gal. juxta
.
f 17. Mfram exdtanerunl.-
.
inaquoso. A. M. G. .' . m Gr. ue/«( ones. Hcbr. ^uasi gregem.
et ex/.cerbtiverunl. A. H. Hoiu. M. G. C. in sicci- Item t ^- manifestare. A. U. Hom. M. G. C. appare.
•
tate. 7 4. e/ ostende. A. e* illumina.
.
f . 21. el dhtulit. U. Uoni. G. C. et dislulit , et super- f 10. Z)u.t i/ineris /"«Ts/i. A. U. Uom. M. G. C. Viam
.
posuit. fecisti. Ilcbr. Prwparasti : ncc addit rinm.
misit, elc. U. Hom. M. C. frumenla- Ilem f 10. e/ implevil terram. H. Rom. C. juxla Gr.
f . 25. cibaria
.
.yonemmisit, elc Gr. hcwtTiap&*. G. eswtj misif ci* et repletu est terra. G. e/ replesti lerminos lerrw.
tu salielate. j.13. destruxisli. R. Rom. M. deposUisti.
f . 20. Transtulit Austrum de cwto. R. Rom. M. Et 7 . 15. convertere. A. juxta Gr. convertere vero. R.
crci/avii ylus/rum de ccelo. Sic eliam G. C. omisso Hom. M. converte nunc.
lanlum et. 7 16. El per/ice eam. H. Rom. M. G. C. e/ dirigs
.
Ilcin 7 • 26. e/ induxit. C. e/ superduxil. eam : acceplo nimirum xardefluTai, pro xaTiprtjat.
50. fraudati. A. privali. Item 7.16. filium hominis. Vox liominis abest a
f .
f .31. pingueseoru»i. A. i« plurimis eorum. R. Rom. Car. Colb. Gal. et Hebr.
M. G. /durimos eorum. Gr. sonal in pinguibus. 7 . 17. et suffossa. R. Rom. M. G. C. et effossa manu.
Itcin y. 31. impedivil. Gr. sonat compedivit, Hcbr. EX PSALHO LXXX.
incnroavtf. 7 1. pro torcutaribus. A. Rom. Gal. addunt, quinta
.
5' . 54. e/ revertebantur, et diluculo veniebant ad eum. sabbati. G. auteni addit, Domini.
H. el com>er/e/>an/ur, e/ anfe lucem , etc. Rom. M. 7 4. Buccinale in Neomenia tuba. A. Tu6n canite in
.
C. e/ convertebantur ante lucem, etc. G. e/ converte- initio mcnsis lubw. R. Rom. M. Canitc in inilio men-
banlur , e/ vigilabant diluculo ad eum. A. R. C:ir. sis tuba.
Gcr. juxta Gr. vcnietaiU ad Dewn. Hebr. consur- 7 . 6. posuil illud. R. M. G. C. posuil eum. Gr. orSriv.
qebanl ad Deum. Et sm llebr.
f 37. nec /ide/es /ia&iM' ntnt, elc. R.
.
Rom. M. nec fi- 7 . 9. c/ contestabor te. A. el loquar , e/ teslificabor
de.s Itabila est itiis, elc. G. neiyue crediderunl in Usla- tibi. Sic fere R. Rom. C.
mentum ejus. 7-13. secundum desideria. A. secundum affectioncs.
58. el abundavit ut averleret.'.' . et non accendit. Ilem. 7 15. in adinvenlionibus suis. A. jnxla Gr. in
.
f .
A. juxla Gr. et abundabil ut averlat.-.'. el nanac- affeclionibus suis. R. Rom. M. G. C. in volunlati-
cerdel bus suis. Ilcbr. in consiliis suis.
* 42. die qna. R.
. Rom. M. G. C. qua die. 7 . 15. /Vo nihilo. A. /n nihilum. R. Rom. M. G. C.
v i*. et imbres
. eorum.K. Rom. M. G.
et pluviales .4d nihilum. Gr. /n nihilo. llebr. Qunsi nihilum.
aauat eorum. C. fluviales aquas, etc. EX PSALMO LXXXI.
f 45. cnnomyiam. R. Rom. M. C. muscam
.
caninam: 7-1. dijudical. A. diseernere. R. Roui. M. G. C. dii-
juxia Cr. xvjovmixv : quod enarrando seqnitur An- centil.
riiMiuiis. Al llicron. iu Epist. 135 scribi vull non y . M. c/ personas.
2. e/ facies.
n//:< >moj/flin,sedcoenomuiam, gra.ce
J
xotvd//.uiav : ipse- f . hwreditabis.
8. A. G .C. disperdes. Cy|)rianus in
quo ifiii •rjireiatur ex Hebr. nmne genus muscarum. 2. Testim. extcrminnbis.
IIlmiiv -45. et disperdidit eos.
. R. Rom. M. G. et ex- EX PSALMO LXXXII.
termmavii eos. G. et corrupit eos. 7 . 4. malignaveruul consilium. R. Uoin. astntecoyi-
40. tcrutjini. A. rubigini. G. cuniculw. Hebr. bru-
.
taverunt consiltum. M. do/ose cogitaverunt, etc.
f
eho. 7 . 6. cogilaverunt unanimiter. H. Rom. M. C. cogi-
i 47. in pruina. G. in gelicidia.
.
laveruut consensum unum forlc pro consensu, m :
y . 50. animabus eorum. \. Car. Colb. Ger. juxla Cr. juxta Gr.
animarum eorum. y . 9. in adjutorium. R. Rom. M. G. C. Gr. in su&cc-
i . 52. e/ abstulit. G. e/ pomoui/. ptionem.
y 54.. monlem , <7uem. R. Rom.
. M. C. juxla Gr. 7 15. sanrtuarium Dei. Gr. altare Dei.
.
mqnlem hunc, quem. G. el Hcbr. monlem istum ,
EX PSALMO LXXXIII.
quem f 2. rfi/er/fl. A. dileclissima. H. Uom.
. M. G. C.
llcin 54. distribntionis. G. hwreditatis. amabilia.
f .
I R5. El Itabitare fecit. R. G. C. E/ habitavil.
. f . 6. auxilium abs te. A. juxla Cr. susceptio ejus
57. el uon servnueruiK pactum. Iloui. r' »on 06-
.
abs te.
f
tervawnml. G. ct repulerunt. Nec habelur pactnm Ilern y . 6. in coiv/c suo disposuil. A. H. Ho»p. M.
iu lioin. C. G. Ai llcbr. ct pnevarfcaii htni. C. U. iu corde. cjns, clc. Yci buni disposutt faftlUi-
y 69. in lerra quum fundavil in stccula. R. Uom. C.
.
tnr in C.
juvla Cr. in terra fundavil eam in saicula. G. el in f . 7. in loco, quem posuit. A. H. Uom. M. G. C. in
tcrra fundavil eam in wternum. locum. A. quem disposttit. H. ouem dispo$i;;Ai et.
j 72. et in inlelleciibus. A. cl in intelleclu. R. Rom. Hom. quem disposuiati eis. C. C. ffttCIN disjwsnit
M. C. C. et in ientU. Ilcbr. el in prudenlia. eis.
f . 8. de virtute in virlulem. A. n virtutibus in vhlu-
EX P>/VL1I'> I.XXVIII.
tem.
1.4. in pomornm cuslodiam. U. vilnl vomorum cnsto- EX PSAI.MO iaxxiv.
diariwn. C velut eatam pomarii. Ilelir. in atervos 7 iram ttttun. G. C. dddunl, in finem.
. 4.
tavidum. f 5. Dcus salutaris uoster. A. Domine sanilatum
.
y . 2. itiorlkina. U. Rom. M. G. C. mortalia, llcbr. noslrarum. G. Dhis saliHariitm nostrorum.
curfawra. f 6. Nummdd in aucrntnn, cic. A. M. G. .Von i«
.
y 10 ci m«o(t'J(fl/. R Rottl. G. c< innott-xainl. i£tcrnum irascuris nobis, vel extendas. Concordan-
45 VARIANTIA IN PSALTERllS. 49
R. Rom. niu
(pjod pr;niiitluni parliculam ut. Hebr. jnxla Gr. sanctitutem ejus. Hebr. diadema ejus.
wieniuin irasci, etc.
iVo/i in f . 41. firmamenlum ejus. A. R. Rom. M. ( Gf. C .
f .7. Deus tu conversus. A. R. Rom. M. G. C. Deus
munitiones ejus. Et sic Hebr.
tu convertens. Helir. Ffonne tu revertens. f . 45. deprimenlium eum. A. R. Rom. M.'»i. C Gf.
f . 9. qui convertuntur ad cor. A. juxta Gr. qui con- ijnHiJcorujn ejus. Hebr. hoslium eius.
verlunt corad ipsum. R. qtii converlenlur ad ipsum. f . 45. Dcslruxisti eum ab emundalione. A. R. Rom.
Rom qui convcrluntur ad ipsum. Sjc eliam G.; Sed M. C C. Gr. Dissolcisti eum, elc. G. a di 'tructione.
addil , ex corde suo. M. qui convertuntur covain f . AG.dieslemporisejus. \.G.G. juxtaGr. die\ sedisejus.
ipso. f . 47. averlis. A. M. averleris. R. Roni irasceris.
f 11. osculatu? sunt. R. Rom. M. G. C. complexa
. G. C avertis le.
sunt se. EX PSALMO LXXXIX.
f . 13. dabit benignitatem. A. daM sunvilatem. Gr. f . 2. t« cs Deus. Vox Z)ews abest ab A. Rom. M. G.
Xpi)»TOTV)Ta. C
benedictionem. C et Gr.
EX PSAIMO LXXXV. f . 4. et custodia. A. et sicut vigilia. R. Rom. M. G.
. sum. M. sanctus es.
2. sanctus C cl sicut custodia.
f . 3. clamuvi G. C. Gr. et Hebr. clamabo. f . 9. medilnbuntur A. medilabantur. Favel Gr.
.
f . 6. Aurions percipe. A. Auri/ws iji/iae. f . 12. sic nolam fac. \. notam fac mihi : omisso sic
^ 10. 1m cs Z)cus solus. G. el Gr. addnnt, tnagnus.
. R. Rom. G. notam fcc nobis.
^.11. el ingrediar. A. R. Rom. C. el ambulabo. Item f. 12. et eruditos. Nonuulli codicos teste Au»
llebr. ut ambutem. gustino, el compeditos , quod in Gr. pro 7ts-r«t0£u-»
f 16. da imperium luum. R. Rom. M. G. C. da po-
. p£ttus, quidam legerent izz-ne.o-0/j.hovt.
lcstalem. Solus codex C. cum Gr. addil tuam. ,
f . 13. usqneqtto. R. Roin. M. (i. aliquai itulum.
Ilebr. babet, da fortitudinem tuam. f . opus
17. c( manuum noslrarum dirign. Id abest a
f . 17. in bonum. A. Roin. G. C. inbono. R. Rom. G. C et a Gr. Vide inlra Enair. iu
Ilem f . 17. consolalus es. C. exhorlatus et. Psal. 89, n. 17.
EX PsALMO LXXXVI. EX PSALMO XC.
^ . 5. Numquid Sion. A. R. Rom. M. G. C. Mater y . 3. liberavit. A.
M. (iberabit : ju:;la Gr.
eruel.
Sion. Gr. prrcrip 2iw» : pro qno a LXX /i$n St«^ f . A. Scapulis suis. A. juxla Gr. Inler sct tpulas suas*
scriptum fnisse coutcudii auctor coinmentarii in G. C Car. Ger. Gal. In scapulis snis.
Psabnos Hieronymo tribuli. At Hebr. habet, Ad f .6. ab incursu. A. R. Rom. M. G. juxta Gr. a C
Sion aulem dicetur. ruina.
t
lleni f 5. naius est. A. R. Rom. M. G. C. factus
.
f . 10. A oji
accedct ad te malum. A. R. llom. M. G.
est. C. Gr. accedent ad le mala.
iVoji
f . 6. narrabit. R. Rom. G. narravil. C f . 12. porlabunl te. A. juxta Gr. lollent te .
llem. f . 6. in scripluris. A. juxta Gr. i» scriplvtra. Iteni f . 12. ne forte. A. M. G. Gr. ni-ouando. R. C
f 7. laHantium omnium. R. Roin. addiinl, jiosMM.
. Rom. ne unquam.
M. G. hubent, Iwtantibus omnibus nobis. EX PSALMO XCt.
EX PSALMO LXX.XVII.
f . 8. el apparuerint omn.es.
prospexerint omnet. A.M.
^ 1. pro Mahelelh. A. pro Meleeh. G. pro Malelelh.
. G. et prosctiltati sunl eum. C. et proscullala surii
Iiem ^ I. Ezrahila. A. Rom. G. G.d. Gr. Isruelilce.
. onnui.
Sic etiain in litulo Psal.88, n. 1. y 10. Qtioniam ecce inimici tui. Id secundo loco ab*
.
^ . 6. vulnerati durmiemes. R. Romi G. vulnerati dor- est. ab A. R. Rom. G. ct a Gr. C
mienies projecti. Gr. vulnerati projecti dQTihientes. f. 11. iu misericordia uberi. A. G. in misericordia
f 8. fluctus tuos. A. suspensioues atas. R. Rom. M.
. pinqui
G. elationes luas. Hiijus leclionis mcminil Ang Al f 12. El despexit oculus meus inimicos meos. A. R.
.
C. elevaliones ttms. Gr. /t£T£«pta/*oJ5 oou. Rom. M.C C
Gr. Et respexit, etc. Ilebr. Et respi-
J . 10. /an^aerun/. A. R. Rom. M. G. C. infnmati ciet, eic. A. jnxln Gr. in inimicis meis. G. oculus
sunt. tuus : ct infrn, audient aures tiuv.
f . 13. in lerra oblivionis. A. C in terra nblila. M- m f .13. Adliuc mulliplicabuntnr. G. Supermultiptiat
lerra obliterata. buntnr. Gr. 2'k/ic mullipticabuntiir.
f . 15. repellis orationem mcam. M G. repulisli ani- Ilem. f . 15. el bene patienles. A. jiixla Gr. ellran-
tnam meam. Hebr. abjtcis animam meam. quilli.
EX PSALMO I.XXXVUI. EX 1>S\LM0 XCII.
f 2. Misericordius Domini. A. R. Rom. M. G. C.
. Tit. in die ante subbatum.G. in diesubbati.
jnxLi Gr. Misericordiastnns, Domine. quando fundala cst. Rom. G. G. Car. Gal.
lbid.
f 5. in eis. Hoc abcsl ab A. R. Rom. M. G.
. el a C quando inhabitala est.
Cr. f 1. et piacinxil se. A. et pra;cinctus est. R. Rom.
.
f . 11. et in brachio virlulis Iuoj. R. Rom. M. G. C M. G. C. et prarinxit se virtutem.
el in virlule bracltii lui.
f 5. elcvuverunt jlumina fluctus suos. Id abestab A.
.
f . .18. et in bencplacilo luo. M. el in lua juslitia. G. R. Rom. M. G. et a Gr. C
et in bona volunlate lua. C. et in no-nine tuo. Hcbr. f . 4. etaliones maris. A. Susjjcnsnr/B maris.
et in nnsericordia lua. f . 5. credibilia. A. credita. Favet Gr.
f 20. in visione sanctis tuis. A. R. Kom. M. G. C.
. EX PSALMO XCIII.
in aspectu filiis tuis. Favet Gr. A. juxta Gr. /identer egit.
1. libere egit.
f .
f . 21. in oleo sancto nieo. Gt. sonat in misericordia f . 4. Effabuntur. A. Respondent. R. Rom. M. G. C.
sancta. Kl sic Hieron. in Isai. LV. ProjJiijjfiapMJj/.
. 28. pro? regibus terraz. A. G. apud reges terree. C f . 9. non audiet. G. juxla Gr. hojj attdil.
f . 34. ab eo. M. ab eis. C ^.15. et qui juxta illant. A. cl qui Itabenl eam.
Ilem f 51. uequc nocebo. M. addit, eis.
. babel , C R. Rom. G. C. el qui tenenl eam. M. et continenni
neque decipiam. eam. Hebr. et sequenlur iltud : subaud. judi-
f 53. »ion faciam irrita. A. non reprobibo.
. cium.
f o9. et despexisli. A. el ad mhilum deduxisli. G. et
. Iieni. f . 15. ohjjics 17U1'. Pronomen qui abest ab A G.
pro nthito duxisli, el neglexisti nos. Gr. xat «{ouoe- 19. consolationes lum. A. M. G. exhcrtationes
f .
nho;. luat.
fr
. 40. Eoerluli. R. Rom. M. C Car. Colb. Gal. Item f 19. Imlificaverunt. Gr. sonat, dilexerunt.
.
Averlisti.
f 20. laborem. A. R. Rom. M. G.
. dolorcm. C
liem jr . 40. («nctuariujK .7'us. A. R. Roni. M. G. C j 23. iniquitatem ipsorum. et in matitia eorum. A. se-
.
n LUCA EX PSALMIS «
opcraeorum, et tecundum maliliam eorum. f . 4. in hymnis : confilemini illi. R. Rom. in hymnii
. u;idM.u
FaxetM. confessiouum. G. in hymnis confessionit : nec ad-
. .
iicm t • -3. dispcrdel illos Id non rcpetiiur 10 A. R. duni, confilemini illi.
Houi. 11. G. 0. ncc in Gr. EX PSALMO C.
EX PSALMO XCIV. f . 2. et 6. in via immaculala. G. C. in via irreprehen-
t . 2. prwoccupemut. A- M. G. C. prwveniamus. sibili.
f . 5. svper omnes Deos. Ad islhaec verba npud A. R. Ileni y . 2. domns mew. R. Rom. G. C domus tnat.
R«.m. G. C. Gr. suliscquilur , Quoniam repellet wm f . 7. iYon habilabit. A. juxla Gr. Non habitavit. G.
Domintts plebem suam : quod a Vulgaia in excusis Non inhabitubal.
Pibliis ci in MSS. abest. EX PSALHO Cl.
ipsins sunt. R. Rom. et 1. cum anxius fuerit «mm an-
f i. et allitudmes montium
.
$ . et. •
effuderit. A.
. •
.
altitudines nwntium ipse conspicil.
grreiur, et. •
. effudil. G. cum acediaretur, et. • . •
R. Rom. M. G. el effunderet.
f 5. el siccam.-.-. formaverunl. A.
.
aridam.S. finxerunt. R. Rom. M. G. fundaverunl. f . i. sicut cremium aruerunt. A. R. Rom. sicut in
Hebr. p/usintircrwn/. frixorio confrixa sunt. Sic fereG. Al M. sicut (rixo-
. 7. populus pnscuwejus.
etovesmanusejus. R. R<»m. rio confrixa sunl. C. sicut frixorium confrixa sunt.
f
populusejus, et oves pascuw ejus : qui vcrsiculus est Favet Gr.
Psal. xcix, 5. f . 5. Percussus sum. A.G. C. Percuuum esl. Et sic
. 9. in irritalione. A. :'n amaricalione. R. Rom. M. H»;br.
f
. 6. adhwsit os meum. A. R. Rom. G. C. adhwsernnl
G. C. in exacerbalione. f
Ilcm f 9. probaverunt me. Parlicula me deest in R.
.
ossa mea.
Rom. M. G. el Gr. f . 7. in domicilio. A. in parietinit.
7 10 offensus jftri, etc. A.R. Rom. M.
.
proximus fui, f . 8. solilarius in lecto. A. M. G. sinqnlaris. Hc. R.
elc. C. adltwsi. G. odio fui in gentibus, et conversatus t/nicas. R. Rom. M. G. C. m adijicio.
Roni. C.
tum generationi isti. Hebr. displicuit mihi generalio f . cnm flelu. G. cum felle.
10.
illa. f . Quoniam placuwunl servis tuis Inpides cjns. A.
15.
Ilem f 10- "i erroii* corde. His verbis apndC sttb-
•
juxla Gr. Quoniam beneplaciium habuerunl strvi tui
jicilur, Propter quod odio habui hanc generatiomm. in lapides ejus. Sic eliam R. Rnm. M. C. omissa
Ilinc sequitur, Et ipsi non cognoverunl, etc. lanluin parlicnla i». Al G. Quonium bene senserunl
ut juravi. A. R. R<»m. M. C. quibus juravi. servi lui lapides ejus.
J. 41.
EX TSALMO XCV. Item f 15. et lerra ejus. A. M. G. et pulveris ejus.
.
t 2. annuntiale de die in diem. A. R. Roin. M. G.
.
Favcl Gr. ei Hebr.
C. />£«<: nuntiate, elc. G. dtem cj dte ; ad verbum f 17. wdificavil. A. R. Car. wdificubil. Etsic Gr. et
.
ex (,r. Hebr.
10. quiu Douiinusregnavil. A. R. Rom.G. C. Do-
. f. 21. /?/ios interemptorum. A. /t/ios morlifica-
minus regnavit a ligno. lorum. M. /i/ios mor/e affliclorum. Hebr. ^/io*
licm f 10. populos in wquitale. R. Rom. G. C. ad-
.
mor/is.
duiit, el gentes in ira sua. ^. 23. etreges. A. R. Rom. G. c/ rcona. Et sic
EX PSALM0 XCVI. Htbr.
t . 1. restitutu est. Rom. C. Car. restaurala est. f . 23. »n generationem et generationem.' A. juxta Gr.
2. correclio. A. dircctio. C. correptio. llebr. /irma- in generalione generalionnm.
f .
mentuiu. EX psalmo cn.
f 5. a /acic Domini
.
omnis terra. A. juxla Gr. a /acic f . 2. relribuliones ejus. Gr. somtt, laudalioncs
Dotnini onini* /crra?. Hebr. a /dcic Dominatoris ejus.
omnis terrw. R. Rom. C. a /dc»'c Domini tremuit f .dc infcW/M. A. de corruplione. Et sic Hsbr.
1.
omnis terra. f . Aon in perpeluum irascclur, neque in wiernum
9.
8. filiw Judte. A. G. juxta Gr. Judww.
/i/«a? comminabiiur. A. H. Hom. M. G. C. Gr. A'o«
f .
10. sanc/orwm «uorum. A. R. Rom. M. G. servo- in ftnem irascetur , neque in wternum indignabi-
f .
rum suorum. tur.
EX PSALMO XCVH. f . 14. Recordalus esl quoniam pulvis sumus. A. juxla
f . A. Sanavit ci. R. Rom. M. Salva-
i. Salvavil sibi. Gr. Memenlo quiu pulvis sumus. R. Rom.G. C. Me-
vit eum. G. C. Liberavit eum. mento, Domine, quia pulvis sumus.
f 3. misericordiw suw. A. R. Rom. M. G. juxta Gr.
. f . 19. omnibus dominabilur. G. juxta Gr. omnium
adduut, Jacob. dominulur.
f . 6. in tubis ductilibus. M. G. in tubis abietum. Gr.
t \ PSALMO Clll.
4/aTaw quo ex verho varielas profecia cst; quia
:
f . scq. ieqis aquis. • • ponis, clc. A. proteqit
5. et . .
atljeciivo «iaToj duclilis, et subslantivo «'/«t>j abies in aquis. R. Rom. M. G. tegil in aquis. A. R. C
sieuiftcatur. Hoin. M. G. C. ponit. . • . ambutat. • . . facil an- • •
t . simul monles, etc. A. R. Rom.
8. plaudent manu , gelos suos. • . • fundavil terram, etc. .
M. C. plaudenl manibus in idipsum : montes, ctc. > 1 1
. exspeclubunt onagri insilisua. A. juxta Gr. sut-
.
•j . quoniam venit. lslhxc verba ileralo ponunlur
9. ci}ncnl onagriin silim suuin.
iii A. R. Rom. M. > 1 .
. ut educas. A. R. Hom M. G. juxl* Gr. et C
EX PSALMO XCVllI. llebr. ul educat.
f 1. qui sedet. R. Rom. M. C. Car. Colb. Ger.Gal.
.
f . 13. Iwlificel. A. M.G. C juxia Gr. et Hs>V. Ueti-
qui tedeu /icat.
f . 3. quoniam terribite et sanctum esl. R. Rom.C. el llem f 15. confirmet. A.M. G. C Cr. confirmat. Hebr.
lerribili, quoniam sanclum est. roporn/.
i \. directiones. A. K. Hnm. M. aquitatem. G. C. f . 18. lierodiidomus, elc. A. R. Rotn. M. G. C Fm-
wquilutet. Lt sic llcln . In Gr. est «uOurnTaj. licw doi>ius. M. Slurni domus ducaium eit prwbel.
f . quoniam sanctum est. A. C. juxla Gr. qnoniam
5. Ilebr. 3/i/ro aoics dwmis cjits.
MnCUM csl. Kl sic Hcbr. Ilcin f 18. herinaciis. A. /icrtriis
. c/ leporibut.
) .8. ei ulcitccns in omnes adinvcntioncs eorum. A. c> f 24. pi.ssr.vsto/u' /Mtt. A. R. Hom. M. G.
. crca~ C
tindicant in omnet ulfeclionet corum. H. Rom. M. inni lua. Btsic Gr. niinc habens xtikw< , creatura,
G. C. «( vindicant in omnia sludia eoruin. pro xTroctkK;, fiosscssionc.
EX MIHil XCIX. y 25. c/ .'sixt/iosMin munibut. Vox »iitiiii/iMS abest ab
.
) . 1. in confettione. G. juxla Gr. in confcssio- A. H. Rom. M. G. et a Gr. C
ne*i. y . 27. in tcmvorc. A. M. adduut, opportuno.
49 VARIANTIA LN PSALTERIIS. 50
f 54. Jncundutn sit ei ctoquium mcum. A. R. Rom.
. stanter quoties repeiitur iste versicuJus : el p!e-
M. G. C. suavis sil ei. A. M. dispututio mea. I». rumque suffragalur C.
Rom. G. G. laudatiomea. f. 11. exacerbaverunl .-.-. irritaverunt. A. inamarica-
EX psalmo civ. verunt .-.-. exacerbaverunt.
y 14. Non reliqnit. A. Hebr. dimisit. R. Rom. M. G. f . 20. de inleritionibiis. A. G. de corruptela. R. Rom.
C. Non permisit. Hebr. de intciitu. M. de corruptionibut. Cr. i* -«»
f . 18. pertransiil animam ejus. G. 1 Car. jnxla Gr. oikoBoouj.
pcrtransiit anima ejus. Hebr. »n ferrum venil anima f . 29. Et slatttit procellam ejus in auram. A. G. juxta
cjus. Gr. el imperavil procellce et stetil in auram. M. et
,
f 22. et senes ejus prudentiam doceret. Gr. inier-
. percusf.it procellam, el stetil in auram.
prete Augustino souat , el seniores ejus sapientiam f . 56. civitatem. G. C. juxla Gr. civitales.
doceret. f . 57. fructum nativitatis. A. fructum frumenli. Gr.
f . 28. non exacerbavit sermones suos. Lecliones
et fructum geniminis. Ilehr. fruges geuimina.
chias adducil Augustinus, unam in plurimis codi- f . 59. et dolor-e. R. Rom. et dotorum. M. et dolore
cibus a sc invenlam, scilicet, et exacerbaverunt ser- improperiorum.
mones ejits. Alteram in duobus lanttim libris et ,
f . 40. et errare fecit eot. A. M. G. et seduxil eot. R.
ilon exacerbaverunl sermones ejus. Priorem lectio- Rom. el seduxerunl eos.
ncin babent G. et Gr. At R. Rom. M. ferunt, quia f . 43. et custodiet iicec. M. G. C. el intelligel hcvc.
exacerbaverunt sermones ejus. et non prwteriil C EX PSALMO Cvil.
sennones suos. Hebr. et non fuerunt incredult verbis f . 3. Exsurge gloria mea. Id abest a Vulgaia iu Car.
Colb. Gal. et ab A. G. C. et recle , uif di.cel Hie-
y 50. Edidit terra eorum ranas. A. Dedii terram
. ronymns in episl. 135, quia nec iu Ilebr. nec iu
eorum ranas. R. M. Misil terra, etc. Rom. itisilin Gr. habctiir.
terra, clc. C. El misil, elc. Hebr. Ebulltvitterra, etc. f . 8. Exstdiabo. A. G. C. juxta Gr. Exallubor.
y 51. ei venit cynomyia. M. el venit musca canina.
.
f . 9. susceplio capilis mei. R. Rom. G. C. forlitudo
Iiem y oi. ct tcyniphes. G. etvermes.
. capiiis mei. Hebr. hceredilas capitis mei.
y 58. quia incubuil. R. Rom. M. C. quia cecidit.
.
f . 10. extendam. G. immiltam. Gr. im6v.\&. Hebr.
Hflir. quia irruerat. projiciam.
y ,40. Petierunt. R. Rom. Petierunt carnes. C. Petie- Itcm f . 10. amici facli sunl. R. Rom. M. G. C. Gr.
ninl carnem. subditi sunt.
y . 4J. in sicco. M. in siccis. SuflYagantur. C. Gr. et . H.*i« civitatem munitam. G. C. in civitatem cir-
Itebr. cumstantiai.
> . 44. et labores. C. et civitates. . 13. quia vana. R. Rom. M. G el vana. C
ex psalmo cv. EX PSALUO CVIII.
y . qttoniam bonus. Gr. ysr.ardi, qund verbum liic ,
1 . . 17. mortificare. R. Rom. M. morli tradidit.
ot in subsequcnte psalmo, nonnulli, teste Augu- . 21. fac mecum propier, elc. A.,R. Rom. M. G. C
blino, inlerpretati sunt , swnis. liinc ipse in f S .
fac mecum
misericordinm propter, etc.
pro xpr.trirr.n, babet suaviiale , ubi vulgala boni- . 24. propler oleum. G. C. propter utiscricordinm :
ime. Sic in Psal. cxvin, f . 65 et aliis locis varie- el G. addit, tuam. tfebr. habet absquc oleo. Theo- ,
las conlingit. dorelus cx Symmacho <knd v.-jtini<pia. i , ub omissione
y .5. Ad vidcndum.' .' . ad lcetandum.'.'. ut lauderis. unctionis.
Observat Augtisliniis Gra-cam locutionem prtmunt, . 28. confundanlur. G. C. Ger. confundettlur
bic uuam esse, nt dici deberct ad laudandum; , EX PSALSIO CIX.
«leiude aliis duohus modis verli poluisse , nimirum, . 2. dominare. R. Rom. M. G. el dominaberis.C
Ut videas, ul Iwterit, ut lauderis : vel, I7J videamus, . 6. conquassabit capitain lerra mullorum. A. G.C
ttl lojtemur, ut laudemur. Hebr. babel , Ut videam , conquassavit. A. capila super teiram multa. R. Rora.
et Ucler, el exsultem. G- C. capila mulla in lerra copiosa.
f . 7. Et Et exacerbaverunt.
irrilaverunt. C. Quidam . l.bibet. A. bibit. C
codiccs, leste Augustino, El amaricaverunt. tem f . 7. exaltabit. A. exaliavit.
Ilcm y mare, mare Hnbrum. Vox mare non re-
. 7. in EX rSALMO CX.
prtilur apud R. Rom. M. G. C. Gr. Enarr. in Psal. . 10. facienlibus eum. R. CC
facientibttt ea. Et sic
I0o,n. 7. Hebr. iti MSS.
i . {). deduxil eos in abyssis. A. R. Rom. M. et
et KX PSALMO CXI.
cttuxit eos, eic. l\. Rom. M. G. in aquis mutlis. . 1. volet nimis.R. R"m. cnpil nimis.
y . \%. et laudaverunt laudem ejus. R. Rom. M. et . 4. lumen rectis. A. R. Rom. M. G. C addunl,
cniilaverunl laudes ejus. corde.
y 13. Cilo fecerunl, obliti sunt. G. Fcstinaverunt , et . Jucundus. A. Suavis. Gr xp yi" x °i-
5.
obliti tunt. C. Cilo obliti sunt. El sic Hebr. . donec despicial, eic. A. R. Rom. M.
8. do* CC
y . 17. titper congregationem Abiron. C. tabernaculum. nec videat, elc. A. juxla Gr. superinimicos suot. Hebr.
A. biron : omisso, el opcruit super. donec aspiciat in hoslibus sutt.
y . 20. in timilitudinem. \.insimilitudine. . 10. fremet. A. frendet.
y . 2S. Et iniliati sunl Bcelphegor. R. Rom. M. C. i:x PSALMO CXIi.
i'.t consecrali tunt, etc. G. el consummali sunl vefie- . 3. laudabile nomen Domini. A. R. Rom. M. G. C.
tnenter. laudate nomen Domini.
t .29. in adinvenlionibus suis. R. Rom. G. C. Hebr. EX PSALMO CXIII.
M sludiis suis. M. in observalionibus suis. Et sic . 2. Israel potcslas ejus. R. Rom. G addunt, lsrael
postea R. Rom. in f 59 quo loco M. babet
.
,
rcgnavil in ea.
siudiis. . 4. exsultaverunt. A. geslierunl. Et in 6 loeo
f . ,
y 50. et placavit. R. Rom. M. G. C. el exoravit.
. exsultaslis, habel gesliistis.
y 58. El infecta est. A. M. G. C. Et interfecta est :
. . petram in ttagna, eic. R.Rom.
8. tvlidam CC
joxla Gr. i-T o,oxTovr,dr,. Et &ic babet Vulgata in Car. pelram. R. Rom. in stagnum aquce.
Ger. EX PSALMO ALTEHO CXIU.
y . 40. \uxore. R. Rom. G. animo. . 5. in coelo : ontnia qucccumquc, etc. A.R. Rom. M.
y . 44. et audivit. A. et Hebr. cum audirel. R. Rom. G. C
in ccelo sursum , in ccelo (sive in catlis) el in
M. G. C. cum exaudiret. terra omnia quascumque voluit fecit.
ex psalmo cvi. . 7. in gutture suo. R. Rom. M. :idduiil, neque enirn
j 8. misericordice ejut. G. mitericordiat
. ejus , con- ett spiritus in ore ipsorum : quod asciluui esl ex
LOCA EX PSAI.MIS 52
Psal. cxxxiv. 17.
. 28. Dorniittivit. •
.
•
. prcr.tcedio. Ainl). Stillavit, eic.
. 14. super vus. ld liic iionnisi scmel cxslal in R. G. lngemuit. a vexalione.
•
.
•
.
Rom. C. . 35. in semitam. A. H. Car. juxta Gr. ir. scmila. C.
Domino. rarticulam a non hr.bcnt A. G. C. in leqc. G. in legcm.
. 15. a
Car. Gr. Hehr. . 50. <?t »io» iu aoariliam. II. G. C. el non in utili-
. 18. benediitmus. G. benedicamus, Gr sonat, bene- imein.
Jicemus. El sic Hehr. . 38. in limore tuo. A. juxta Gr. et Hebr. in limo-
EX PSALMO CXIV. rem tuttiit.
1. exuudict. R. Rom. exaudivit.
.
59. Antputa. H. Circumcide.
.
. 4. invocavi. M. invocabo. Ilem y . 59. jucunda. A. suavia. Amb. dulcia.
9. Ptaccbo Domino. A. juxta Gr. Placobo in con-
.
40. viviftca me. G. sanclifica me.
.
speclu Domini. Ilebr. Deambulabo coram Domino. 45. usqucqitaque. G. «s^hu Jn /ircem.
.
EX PSALMO CXV. . 46. t'« lestimoniis luis. R. Rom. M. H. de tcsiimo-
. 11. in excessu meo. A.juxla Gr. m ecstasi mea. R. niis tuis.
Rom. M. G. C in cxcessu mentis meae. Ilehr. in slu- . 47. <jh<e d»7&ri. R. Rom. Amb. et Gr. addunt , ni-
pore meo. w's. M. H. veliemcnter. G. ua/Je. Al iu subsequcnli
. 14. Vota mea Domino reddam coram omni po- f*. R. Rom. addunl , vehemenler. Amb. G. C.
pulo ejui. I>te vers.iculus abe.st ab A. Rom. M. R nimis.
G. C. . 52. c/ consolalus snm. H. ef exhortatus sum.
. 17. et nomen Domini invocabo. Id apud. A R. . . 55. Defeclio tcnuil me. A. M- Tadium tenuit me.
Rom. M. G. C. non hahelur. R. Rom. G. Defectio animitenuil me. Anib. Pusilla-
EX PSALMO CXVI. nimitas delinuil rne. Gr. aOuuca.
. i laudale eum. R. Rom. M. G. el collaudate . 57. fortio m«a, Domine.k. Amb. H. C. far* {vel
eum. i.'oi-iio) meu Dominus.
EX PSALMO CXVIl. . 59. moi meas. Rom. M. G.
C. juxla Gr. vias tuas.
. 2. Dicat nunc Israel. A. Dicat autem. A. M. C. . A. Suavitatem. Amb. Jucundita-
65. Bonitalem.
juxia Gr. domus Israel. tem. Gr. xf ri"'°^' cl Eadem vox bahetur in
f 06 - .
. 3. domus Aaron. A. R. Rom. M. G. addunt, quo- et68.
niam bonus : quod itidem , uno exceplo. A. rcpe- .66. et disciplinam. A. et eruditionem.
tuiit in medio y . 4. . 68. Bonus cs lu, elc. A. Suavis cs Domine, el in
. despiciam inimicos meos. R. Rom. G. C. vidcbo
7. suavitale tua doce me, etc.
inimicos rricos. M. videbo super inimicos meos. .69. corde meo. Ahesl meo a G. H. C. Car. Gcr. Gal.
. 10. et proxime suhsequenlibus, quia uttus $um in et superQimm essc dicil Hieion. in episl. 155.
eos. A. R. Rnm. M. G. juxta Gr. ullus sum eos, . 75. el plasmuveiunt me. A. et (inxerunl me. G. II.
omissis quiaetin : nisi quod R. RolD. in y 12 .
et prwparuveruntmc. Favet Aiub.
varianl bahenli|uc, vindicabor in eis. . 75. et in veriiate lua. A. juxta Gr. el veriiuie,
. 12. sicul apes. A juxla Gr. sicut apes (avum. oinisso tua. H. ct llchr. et vere.
. 13. Impulsus evejsus sum. A. Tanquam cumulus . 76. Fial. R.Roiu. Ainb. C. addunt, nunc. M. ad-
arena: impulsu* sum R. Rom. M. G. C. Impulsus dii, vero. Quia scilicet in Gr. est parlicnla S*,.
versatus sum. Hehr. Impulstts pellebar. tcm y . 70. ul consolelur me. M. Amb. G. H. C. ul
. 16. dexlcra Domini fecit virlulcm. In secundo loco exhorlelur tne.
imii repelilur apud R. Roni. . 78. exercebor. M. meditabor. G- pcrmanebo.
. 19. in eas. A. juxla Gr. in eis. Neiitnnn esl in G. . 82. consolaberis me. G. 11. C. &chortubcri$ me.
•m y . 19. confilebor. G. confilear. Et sic Ilebr. .85. inpruina. Amb. in qelicidio.
. 20. Iiojc porta .-.-. in eam. A. hw porlos .-.•. in .85. fabulaliones. A. delectaliones. Amb. G. H. C.
eas. exercitaliones. Gr. aSoisdxiaj.
25. factum esl islud, el esl mitabile. A. factus est . 86. inique. R. Rom. M. G. C. iniqui.
ei , et est mirabilis G. C. factus est hic esl mirabi-
, .92. in humilitate mea. G. in humilialione mea. Hehr.
tis.Gr. facla est Itwc, ct est mirabilis. in pressura mea.
.25. bene prosp rure. A. benc prospera iler vero. .95. iniellexi. G. non inlellexcrunl.
Gr. tuoou7»v 6V,. M- benc prospera nunc. . 90. Omnis consummationis. R. Rom. G. C. Car.
. 20. qni venit. Al in Car. Colh. Ger. Gal. Vul- Colb. et Hebr. Omni consummationi.
gatt hahcl, qui vcnlurtts ; ct solus codcx Gr. addit .98. prudcntem me fecisti mandalo tuo , elc. A. M.
esl. sapereme fecisti mandalum tuum. Gr. fcimgAf /*£ r^»
. 27. dietn solemnem in condensis. A. diem feslttm. ii-c'tr\> aou. Amb. inlelligere me fecisli mundula, quia
M. sotemniialem. A. R. Rom. M. C. in confrequenla- tu es.
lionibus. G. in cotifrequenlanlibtts. .100. Super senes.' .' .quasivi. A. R. Rom. M.
llein y 27. adcornu. A. G.juvta Gr. ad cornua.
. Amb. G. II. C. juxla Gr. Super scniores. • cxqui- .
•
.
EX PSALMO CXVIII. tivi. Hebr. siriiavi.
. 8. usqueqttuque A. juxla Gr. usque valde. H. usque
. .101. prohibui. M. prohibe. G. prohibuisli.
nimis. Sii ad cauidoin vocciu varianl codices iu .105. swijer me/. A. R. Rom. M. Ainb. G. C. ad-
y y 13, 43, 5l el 107.
. dunl, el favttm.
. 9. cortiijii adolescentior. G. Gr. corrigcl. R. Rom. . 108. beneplacila fac. M. bene prospera iune. G.
Ainb. G. C. juvenior. proba. Amb. comproba. C. comproba nunc. I«r, t„5C-
. 15. eiercebor. A. uarrium R. Rmn. M. medilabor. xr,;w 3/-. llcbr. complitceanl libi.
G. ttfii iiubor. Gf. co^/tix'.'" qnod fiei|iiens in hoc ;
.109. in mimibus meis. A. II. Rom. M. Ainb. G. II.
psalmn rciltlihii per vciluiin cxetceri. G. jnxta Gr. i/i mnnibus tuis.
. 17. vtiiiicu me. A. U. Roin. Amb. G. H- C. juxla .118. SjMWiift. Gr. IgM&voHctj : quod Aiiguslinus
Gr. ei lleln. vtvum. \\. ut rivuin. dieit diligcnlitts cxpiessum boe modo, .-li/ nihilum
. 20. justificuimnet luus. M. Ainb. II. juxla Cr. ct dcduxisli. Hehr. hiihel , Abjecisli.
llebr. judti ia tuu. . 119. leslimonia tua. A. M. Amb. G. C. addiini,
. 2». ei COHUtium Uteum, R. Roui. G. C. et cunsclalio semper.
MM, . 120. Confige limore tuo, elc. A. Ainh. Confige cluvit
. 27. iiisrruc nw A. \\. Rom. Ainb. C. llUfiiM milti. a limore luo. Gr. x«flr,/uoov; quotl vcrhuni sinc d.i-
t'..iimli me. M. II. fttc ul iiilcliuitim. NoUI Aug. de vis. iii(|iiil Aususlinut, uncili^i nou poicst
<.r:i( o i'N pivsMii, djci, fac tue iuulliijcrc. E| jlc ha- y . 121. caluniniantibus mc. A. M. Amh. II. G. nocen-
bu lletii. tibus me. li. Rom. >'•- lii-tcqutntiLu* mc
w VARIANTIA IN PSALTERIIS. 5*
f 122. Suscipc, etc. A. Excipe. H. Rom. M. G. C.
•
f . 5. Forsilan perlransisset. A. juxta Gr. Fo>siion
Etige. Hebr. Sponde proservo tuo bonum. m pertransiit.
Ilcm f . 122. non calumnicntur R. Rom. M. G. w/H&n . 1'ein j . 5. aquam inlolcrabilem. A. aqunm sine tuk-
calumnientur. slantia. Gr. to voup to couroirTttra». M. G. II. aquam
f 12(3- faciendi Domine. A. G. H. juxta Gr. faciendi
. immenscm.
Domino. Favel Amb. in ralione inierpreiandi. f . 6. in captionem. A. G. juxta Gr. in venalionem. M.
t . 128. dirigebar. A. Ainb. corrigebar. in capturam.
f . 156. Exitusaqnarum deduxerunl, etc. C. Per &ri/us EX PSALMO CXXIV.
aquarum, elc. R. Rom. M. G. H. C. transierunt. A. f . 1. non commovebilur • qui habilut. A. non com
. .
• .
descenderunl. Amb. i« decnrsus aquarum descende- move&uniiir aui inhnbilunt. . •
.
•
.
runt. Hebr. /iiui aquarum fluebanl de oculis meis. f . 5. in obligaliones , adducel. A. in strangulationem,
Ilcm ^ . 136. non custodierunt. Amb. et. Gr. non cu- abducet. Favel Gr. eij Taj arpccyya.\io.i ckniiiSi. G. nd
stodivi. suffocationes. C. in pravilalibus. Hebr. ad pravitales
f .159. Tabcscerc mc fecit zelus meus. A. M. Tabe- suas. Sunt qui in Vulgata pro obligationcs, scriben-
ferit me, ctc. Amb. G. Exquisivit me, etc. M. H. dum putant obliquationes, id est torluosilates.
zelus tuus. R. Rom. Amb. G. C zelus domus luce. EX PSALMO CXW
Vi»le Enarr. in Psa!. 118, serm. 28 , n. 2. ^ . 1. /n convertendo. A. cum Hebr. Cwm concerreret
f . 143. el angustiu. A. M. Amb. <?f Hea-ssi/fls. Gr. G. Cum averleret. Gr. <?; tw iKiatptyctt EAem.
EX PSALMO CXXVI.
^ . 144. <?/ »j«am. M. G. et vivifica m*. H. eorum, et t 1- fruslra vigilat. A. G. tn tanum laboravit.
.
vivificer. f 5- <7ui implevit. M. juxia Gr. et Hebr. awi implebiU
.
f 147. in maturilate. A.
. m
in/empes/a noc/e. Gr. <Jv Et sic babebal Vulgiiia in Colb. Ger. Gal.
immaturitate : qnsc lectio probnlur Augu-
aoipict, in Ilein f 5. non confundelur cum lcquelur. A. Rom.
.
siino. Hebr. babet, Surgebam adhuc in tenebris. G. H. C. juxla Gr. non confundentur cum loqueniur.
$ 148. ad le diluculo. A. juxta Gr. ad matutinum.
. EX PSALMO CXXVII.
f 150. iniquiiali. A. iniquitate. Anib. G. C. inique.
.
f . 2. Labores manuum luarum quia manducabis. A.
R. Roin. iniqui. R. Rom. M. G. II. C. Labores fructuum lunrum mmt-
f 156. mu/((c. R. Rom. Amb. addunt , nimis. H.
. ducabis. Erralum ex ambigua voce graica i(&> ,
valde. wBtpv&* : enim dicunliir et fruclus, et palmu:
y.Kpxoi
t • 158. Vidi proevaricanles. A. Vidj insensa/os. Gr. seu rnanus, ex Hieron. in Epist. 141.
a;u.£Tsu;Ta;. R. Rom. M. Amb. G. H. C. non servan- f 3. sicut novellce. A. velut novellalio. II. sicut no-
.
tes paclum. vella. Et sic Vulgata in Car. Co!b. Ger.
Y . 16t). dilexi. Amb. G. feci. f 5. bona Jerusalem. A. M. G.
. quce bona sttnl /<:~ C
j . 107. ez di/exiz. A. R. Rom. G. C. Car. Hebr. et rusalem. R. Rom. qucc bona sunl in Jtrusalem.
dtlcxi. f 6. pacetn. A. R. Rom. M. G. C. juxla Gr. pax.
.
f 172. mandata tua cequitas. A. mandata tua judi-
. EX PSALMO CXXVIII.
cia : forte , justilia , ut Amb. At C. mandala lua f . 1. dirat tiunc. A. dical vero. Gr. S/j.
verilas. f . 5. proiongaverunt.
A. longe fercrunt.
f . 176. quwre. Amb. G. H. viviftca. Hancdiscrepan- f . 4. concidit. A. R. Rom. M. G. II- C. juxla Gr.
li.-imnoiat Augustinus, ortamab exemplaribusgrse- el Hebr. concidet. Et sic Vulgata in Car. Colb. Ger,
cis, quoruin aliqui ^rjjov babebant, pro </»jt>;<jov. Gal.
EX PSALMO CMX. f . 5. et converlanlur retrorsum. R. Rom. ctrev,rean-
f. 1. Canticum graduum. G. CanZ/cum ascensuum. lur.
Ilem ^ 1. Ad Dominum. •
. el exaudivil me. A. G.
.
•
.
f . 6. fenum teclorum. R. Rom. M. G. \\. C. fetiHin
H. Ad te, Domine. el exaudistt me.
•
.
•
. cedificiorum.
f . 5. prolongatus esl. A. longinquus faclus est.
1
f . 7. implevit . • .
•
. nteftc . • .
•
. colliijit. R. R<wn.
llcm ^ 5. cttia hubilantibus Cedar. A. juxta Gr. et
. C. implebit .
•
.c ulianb
•
. me/el .
•
.
•
. colliget. S
Hebr. cum tuberiiaculis Cedar. Sic eiiam llitarium Vulgnla Car. Colb. Ger. Gal. <:t iavel llcbr.
in
legisse ex inlerpreiaiidi ratione cognoscilar. EX PSAI.MO CXXIX.
^.6. tnultum incula fuil. A. multum pcregrinataest. f . 2. in vocem deprecadunis mrw. R. Rum. C. in uv.t-
Et sic Ilebr. tionem servi lui.
EX PSAbMO CXX. f . 3. Si iniquilates observaveris Domine, Domine, (juis,
f .5. JVon det. A. juxla Gr. Xou des. elc G. Si iniquitas assislit, quis, etc.
f*. 5. cuslodit te. A. H. juxla Gr. custodiei te. f 4. propter legem tuam. M. juxla Gr. propter notnen
.
liem y 5. prolectio tua. A. tcgumenlum tuitm.
. tuutn.
Item ^ 5. dexleram tuam. A. R. Rom. M. G. H. C.
. Ilem f . 4. in verbo ejus. A. R. H. C. juxlaGr. in ver-
dexlerce luce. bum tuuin.
EX PSALMO CXXl. f . 6.A.A custodia. A. Hom. M. A vigilia.
f . I. aua? rfic/a suh/ mi/zt. A. juxta Gr. <y«i dixerunl EX PSALMO CXXX.
tnihi.
f . 2.S»cu/ ablactalus estsuper, elc. II. Sjcut ablnclato.
y . 2. i« az.-i/s /uis. Vox /uis abest ab A. G. II. C. G. C. Car. Colb. Ger. juxla (ir. Siditt ablaciulum.
j 4. nov*ni Domini. A. R. Rom.
. G. C. nomini luo, R. Roui. G. II. C. super muircmsuum, ilareiribues.
Dominc. El sic Gr.
f 5. in judicio. A. juxla Gr. in judicium.
. sx PSALMO CXXXI.
j 0. llcgale. A. M. juxla Gr. lnterrogote.
.
f 1. mansuetudinis ejui. G. tnodestiw ejus. llebr. <y-
.
j 7, in turribus luis. H. in turribus luisgravibus. Gr.
. fliclionis ejus.
«v Talj TtvpycSxfftsi asu.
f . campis silvw. A. in campis saltuum.
6. in
y . 8. loquebar. A. G. juxla Gr. loquebar autem. f . Inlroibimus in labernaculum ejus , adorabimus,
7.
EX PSALHO CX\1I. elc. Gr. sonat, Inlremus in labernacula ejus, aduren-.us,
t . 2. i« maHi/>ws. Gr. ulroque loco sonal, inmanus. elc. Ei sic Hebr.
f . 4. Quifl mullum repleta est. A. G. juxla Gr. In plu- ^ . 9. induantur • . exsultent. Gr. induentur • cs-
. . .
rimum, eic. sultabunt.
EX PSALMO CXXIII.
f . 1 1 . c/ non frustrabilur eam. A. e/ nwi pwnilebil rw.ii.
f . 3. furor eorum. R. Rom. M. II. C. miimus eorttm. R. Rom. M. G. II. C. e/ non frustrabitur cum. Hubr.
y . 4. flaua absorbuisscl nos. A. «r/ua demersisset nos. c/ non averlclur ab ea.
R. Rom. tWu/ «ana ubwibuissent nos. M. u/ aquam f 15. c/coi/ caiH. A. R. Rnm. M. G. II.
.
C juxla Ge.
ubsorbuissttu nus. urasekgit eam. liebr. dcsideravit eam.
55 LOCA EX PSALSIiS V ARI ANTI A IN PSALTERIIS. 56
f .ehgi mm. A. R. Rom. M.
14. II. C. Gr. prcc- C } . me. A. M. Gr. cilo exaudi me. C. veloci-
3. ej^iurfi
ewgi eam. Ilebr. d- sirfcravi eam. etc
ter,
j.1fi. Vtdiumi fjus. Quiilam interpres, Captionem llcm t 3. multiplicabis in antma \nca rirtutem. R.
•
ejus, lobio llilano, qtii allerain lectioneiii ftuliqnio- Rom. addunt. tuam. Al A. babet, muhiplicabis tne
teni esse el oiuniiio seqiicndam dicil. Gr. babcl in artinta mea virtute G. C. muUiplicasti me in anima
Br,:*', rciiniioncm scd in niullis codicibus habuil
: mea in virtute tua. II. clGr. concordant cum A. cui
ripm, virfuum, obseivat llieion. (|ii;i'Sl. in Gen.,
uli taiilnm adduut, tna.
<•. 45, qno loco docct verbuni Jlebrrcum significare f . 5. in viis Domini. R. Rom. G. C. in canlicis,e,\c,
cibaria : licct in Psallerio transluleril ipse venatio- quia pro 6Soi«, legebalur woai 5 R. Rom. C. Do- .
tem. mino.
f . 17. Jlhtc ptoducam. A. Ibi snscilabo. Gr. ImS ££a- f . 8. Dotvinus retribuet. A. G. juxta Gr. Domine re-
atcclA. Ilcbr./oi oriri faciam. R. Roro. G. II. G. //- tribues. R. Rom. Domine retribne.
lic prodttca.n. Itcm f swculum. A.
. 8. i« in wlernum.
quod Aug. de Doctrina
18. efflonvii. G. floriet. In Ilem ^ 8. ne despicias. G-
. II. non omitlas. Ilebr. nc
f .
Cliristiana, I 2. c. 15. llhtrf, ait, quod jam auferre dimittas. Gr. /x^ irap/S»;?.
«i>« possumus de orc cantuntium poptilorum, Su- EX psai.mo cxxxvui.
;i:r ipsnm auiein floriel sanclificalio mea; nihil pro- ^ . 2. sessionem meam. G. pflssioneni meam.
fcclo senicntia; detrahit : audilor tamen pertlior f . 5. c/ funiculummeutn, etc. A. e/ limilem meum. R.
mallet lioc corriqi, ut non floriet, sed ilore.bil dicc- Rom. G. II. C. e/ direclionetn mcam. M. el />n«?>;i
rclur. mt um. :
H<!br. e/ accubilionem meam.
EX PSALMO CXXXII. f . i. non M. G. II. C. iton cst
esl scrtno. A. R. Rom
dolliS. Gr. /oyo; fitiixo?.
Ill
fr
. 3. in monlem Sion. A. juxta Gr. supcr montes f . 9. diluculo. A. in directum. R. Rom. G. II. C.
.SllH <7ii/e luccm. G. fln/e /i(cem in dtreclum. M. a «kv/h-
i:\ FSALMO CXXXIV. /ino. Gr. za:' ioM« : pro quo iu aliis libris , /.a.-'
f . bonus Dominus. R. Rom. G. II. quoniam
Z. quia
beniijnus esl Dominus. G. quoniam suavis Don.i- 'f
. 11. illuminalioinea. Yox mea abest ab A. Car. G<t.
nns. Gr.
Itcfiu y . 5 quoiiiam siiavc. A. R Rom. G. quoniam f . 14. magniftcatus es. A. R. Rom. M. juxla Gr. miri-
•natis est. M.quoiiiam bunus Gr.ort /«)*•/, quoniam ficuius cs. G. II. miriftcatus sum. Ilebr. magnificasli
rfecens; cl sic llebr. mc.
f . omnibus diis. A. super omnes deos.
R. prtc f . 15. A'on, cs/ occultatum os meum a /c, nnod /"«fcis/i
y . Educens. A. Susciluns. liebr. Lcvans.
7. in abscondilo. G. Non occullum ossum meum ad ea
y 10. regcs fortes. G. reges mirabiles. qwe fecisli in occullo.
y . 12. populo suo. A. M C. servo suo. f . M.juxia Gr. Inopcra-
16. Imperfeclum mcutn, etc.
f. \A. judicabit. A. judicavit. nteum. G. Jmperfeclum luum viderumoculimei.
liun
Itnn t l^- deprecabitur. A. advocabitur. Gr. xxp«x\r)~
• Hebr. informemaduuc me, etc.
',i,ai-v.i. R. Rom. M. II. C. consolabitur. Ilebr. cri/ ltem f . 16. dies formabunlur. A M. C. per diem, etc.
p/flrati/i.'.. A. errabuni. ;quasi in Gr. legeril Tt)a.yX0r -ov-xt, pro l
\ 17. c/ roii audient. His verbis subjicilur apud A.
. TtiaaSr.sovrai. H. die replebunlur.
imrcs hubcni, et non odorabunt ; os habent, el nonlo- f . 17. honorificuli sunt. M. honorandi stint.
quentur; manus habcnt, cl non operubuntur ; pedes Itcm ^.17. confortatus est. A. juxta Gr. confortali
habeul, et non ambulabunt. Apud R. Roin. M G. sunt. G. C. confirmati snnt.
II. C
narcs liuben',, ctnon odorabuni ; manus habent, f 20. dicitis in cogilalione. A. H. C. Gr. dices in co-
.
non pulpabunt ; pcdcs hubenl, el non ambulubunl ;
et gitatione. G. dicis, etc M. contcnliosi eslis in cogila-
noti clamabunl in gultnre sm>. tionibus. Ilebr. conlradicent tibi scelerate.
idcm f 17. neque eniin etl spirilus in ore ipsorum.
. Ilem f 20. civilates tuas. A. R. Rom. M. G. Car.
.
H.vc verba prxierii A. Colb. Ger. Gal. civitates suas.
21. ex Sion. Gr. sonal, in Sion.
.
y 25. interroga me , c/ coqnosce semilas mcas.
.
ix rsAi.MO ccxxv. A. Scrulare mc, elc. M. A/flif/c mc, c/ ici/o nini
y . I. in (fleinum. R. Roni. M. G- C. in swculum. mcfls.
T 2. quoniam in aHernum mtscricordiu ejus. Apinl M.
.
^ . 24. in via alerna. R. *
Roro. H. in viatn wler-
ioc<> isiius clausnfae, pcr ouiucs vcrsus repetiiur nam.
lantpHt, qwaiium bonus. EX PSALUO CXXXIX.
7. luniinuria wmj.ia. Addilur solus in A. R. Roni. i. sicul scrpentis. A. R. Rom. M. G. C. sic-
•',
.
y . II
U. G. II. C. clGr. ut scrpcntcs. Et sic Vulgata in Car. Colli. Ger.
j i5. ci virtulem ejus. R. Rom. G. C. el cxcrcilum
. Gal.
•jtts Et sic Hebr. Al M. ct omne.n potenliam f 6. cxlevderunl in laqueum. A. R. Rom. M. G. II.
.
rjus. C. juxla Gr.a.ldunl, pedibus meis.
f . 17. Qui pncussit, etc. Ibiic versiculo in R. Rom. f 8. obumbrasti super caput,cic R. obumbra capttl,
.
G. C. aliiis isic pracmitlitur : Qui eduxil aquam de clc.
pelra rupis, qnonium in sa-culnni, lC. <
f . 0. Dominc, a desiderio meo. G. Non
JVc tradasme,
i 18. reqes fortcs. R. Roro. G. C. rcges mirabilcs. Iradas. desidirtum mcum peccalori. Car.
Domiue,
Ilebr. rerjes maqnificos. Colb. C. Gal. ISonlradus, Dontine, desiderio meo pec-
K\ psaluo cxxxvi. cnlori. Ilebr. Nedes, Domine. desidniaimpii.
y 5. oblivioni detur dcxieru mca. A. R. Roin. M. G. f . 11. carboncs in ignem drjicies eos. A. juxlaGr. car-
C. ollixncutiir me dexlernmea.
II. bones ignis tn lertii, cl dcjicics (vol. dcjicienl) eot. G.
* propotwro. A. G. C. C r. Gr. prteposuero.
. G. carlones ignis, el dcjiciet eos. II. carboncs ignit, m-
| 7. tuque <J fundunwnl.iin. A. usijuc dum fundamcn-
. < pcr terram dejicies cos.
tum. G. II C. quoudusque funrfaimnlum. f 12. capient in iuterilu. A. juxla Gr. rcnanun/ur iu
.
i I I- VI MO cxxwn. tnlevilum.
t . 1. Ipsi Dnvirf. Gr. iddit, iggtri el Zaekariee. f . 13. vindiclam. A. juxia Gr. c/ caMiam.
/*.'<
Ilcin t • 1 quonium aurfisti vnl.i $rii m,i. h\ abcsl I F.\ P-AI.MO f.\L.
<;. <:lll<'br. j . 5. et osliuiii circumstantitr lubiis mcis. X.etotttum
^ . 2. ct vtiitatc lua. G. <' pielale tua. conliiiiiiiia' circiim tabia wca.
Iitni ^ . 2 «u;icr oniHr . R. Roui. juper hoi. M. G. II. y . 4. c/ no/i cammiuucnbo. A. G- c/ non combinabo,
C- l^p<?r omiiia. R. II. </ iioh i.vmbtiiabor.
57 PR.FFATIO. 58
f . 5. oleunt autem peccatoris. G. misericordia pecca- y . 12. magmficentice regni lui. k.magniludinis decoris
toris. regni tui.
f . 6. juncli petrw. A. cum. Hchr. juxta pelram. R. f .16. omne animal. H. omnem animam.
Rom. M. G. II C. coiilinuuli petrw. f .18. omnibus invocanlibut eum. Id apud R. Rom.G.
llem. f . (i. potnerunl. k.prwvnluerunl. Gr. ^SuvOqectv. C. nonnisi semel habctur.
dtitcuerunt. Hebr. dee.ora snnl. EX PSAl.MO CXLV.
f . 7. erujj/rt es/. A. disrupta est. G. C. eruptum est. f . 4. cogitaliones eorum. A. cogitaliones ejus. Et sic
R. Rom. M. eructuat, sivc eruclat. Hebr.
f . 10. singularitcr. A. singtilaris. f . 8. illuminat cwcos. A. juxia Gr. sapienles facit cw-
EX PSALMO CXI 1. cos. H. sapientificat cwcot.
^ 5. Effunda.-.-. pronnntio. A. R. M. juxla Gr.
- EX PSALMO CXLVI.
el Hebr. E(fuuda>n. A. C. annunliabo. R. pronun- J . G. C. Car. et Gr. addunl, Aggwi et
1. Eatleluia.
iietn. Zachariw. Sic eiiam Gr. cum aliquot libris initio
^ . 4. fn deficendo ex me. R. Rorn. M. C. /« deficiendo Psal. cxlvii etcxLvin.
innie. A. Dkiji defecit a me spiritus meus. Ilem f 1. decoraque. Abest ab A. R. Rom. M. G. II.
.
Ilem 7 . 4. absconderunt laqneum. R. M. absconderunt C. Gr.
superbi laqueos. f . 2. congregabit. A. colligens. R. Rom. G. H. C. con-
f .8. meexspeeiant jusli. A. juxia Gr. me suslinebunt gregans.
justi. Hehr. i/i me coronabunlur justi. f . 5. El sapienliw ejus. A. juxta Gr. et inlelligentue
EX PSAI.M0 CXMI. ejus. Mebr. prudentiw ejus.
^ . 4. c/ auxiatus esl super me. A. Twdium passus est f . 7. Prwcinite. A. R. M. G. C. Gr. Incipile. II. In-
in me. choate.
f . 10. in terram reclam. Gr. sonal, m ree/a :nec ad-
f . 10. necin libiis. M. nc^/MC m libialibus. A. R. Rom.
dil, /erra. R.Rom. habenl, invinmrectam. G. H. C. nec in tabernaculis : quia forle in Gr. pro
EX PSALMO CXLHI. TKis xvr,fjLUi$, legeballir Tatj cx»;val«.
. 3. reputas. A. wstimas. M. visifas. Ilem t • 10- beneplacitum erit ei. A. />ene sentict. Gr.
^ . 8. dextera iniquiiath. C. dexlera mendacii. Et sic />ene senti/.
Hebr. EX PSALMO CXLVII.
^ . 40. (hii das.'.\ redemisli. A. juxla Gr. ct Hebr. Tit. Hclleluia H. C. Car. Gr. addunt, Aggwi etZacha-
Qui dal.-.-. redimit. R. M. G. H. C. Qui das.w /i- riw.
beras. f . 13. seras. A. juxla Gr. ct Hebr. vectes.
f . 12. noveliw plantationes in juventute sua. A. no~ f-. 15. velociter. A. juxla Gr. usque in velocitatem.
veltw constabilitw in juvenlute sua. R. M. novellw f . 17. sic«< buccellas. A. R.Rom. M. G. C. sicul fni-
planlaliones stabilitw a juventnte sua, G. C. novetta sta panis.
ptantationis stabiHla a juventute sua. H. novellaplan- Ilein f . M. G. C. ^Mis subsislet,
17. quis suslinebit. A.
latio stubilitain, eic. f . 18. A. et tabefaciet.
el liquefaciet.
f . 13. tn egressibns suis. R. M. G. C. m trinerifrMS EX PSALUO CXLYIII.
suis. Ilebr. in compitis noitris. f . 4. et aquw omnes. Abesl omnes ab R. Rom. C. Car.
EX PSALMO CXLIV. Gal. Gr. el Hebr.
* . 1. Deus meus rex. A. H. juxla Gr. addunt f 14. et exaltavit. A. juxla Gr. exallabit.
.
meus. EX PSALMO CXLIX.
f . luw loquentur. R. Rom. H. C.
5. a/orio? sanclitnlis f . 4. beneptacitum eslDomino. A. bene facil Dominus.
Mnjeslalis luw sunctitatcm tunm loquentur. Gr. tn«-
et Item f .4. in salulem. G. C. Gr. in sa/H/c. llebr, in Jesu.
jestalis tuw cl honorem luum loquenlur, el sanctila- EX PSALMO CL.
tem tuam dicenl. f .'i.virtulibus. R. Rom. M. G. C. Gr. potenlatibus.
f 9. universis. Gr. sonal, suslinenlibus.
.
f S.jubilationis. R. Rom. C. bene linnienlibus.
.
P:iuca reslant in superiorem ollcciioncm observanda. Ac primum quidem discrepantiarum genus illnd , in
vocniii inlerpunclione situm , unde variatur iulcrdum sensus , prxiermissum bic necessario iuil , quod nimis
l:itc |i:itcat , neque alia facile raiione , quam relatis inlegris Psalleriis ostendi valeat. Prxlerea , ne quis psal-
leriura quod appellanl Velus , hic a nobis negleclum pulet , admonere juvat nihil ipsum ab Augusiiniano dis-
sideie. El jam
dubilamns qnin illnd lolum ex Augustini Commeulariis exscripserit ejusdem in quincu-
nulli
plici Fabcr , qui Psalmorum verba , rei subjeclnc qtiandoque a concionante aptata , nori
Psallerio editor Jac.
alio quam expressa ibi cnnt modo relulil , dt videre est iu Psal. cxx , Levenl, etc. Quod non satis adverle-
ruot ii qui Yetus islud ct Augu&liiiiahuiD in snis ad i.xx Inlerpreles scholiis et notis , non pro uno eodcm-
,
quc , sed pro duobus hahciil Psaltcriis. Postremo observalione dignum est , Vulgatam iu quibusdam , laineisi
rarissiinis locis , minus cum Hebraso , quam velerem versionem convenire , ob varietalem , credimus con- ,
tcxius grxci Hexaplorum , ad quem Hieronymus Psaherium lalinum emendavit. Exempli gralia in Psal. iv, ,
8, habet Vulgala, A fruciu ; quia gr.ecum exempiar ferebat , and xa/j^ou, pro iitd Kaipov , A tempore , quu) eral
iectio veleris vcrsionis tnazis Hebnco consenlanea.
DE SUBSEQUENTE AUGUSTINI OPERE,
CASSIODORUS SENATOR
1N PROLOGO AD SLUM COMMENTARIUM IN PSALMOS.
CumPsalterii coelesiis anitmrum mella giistassem , arcanum. Tunc ad Augustini facundissimi patris con-
id fpiou solent dcsiderantes eflicerc , avidus me per- fogi opinalissimain (a) leclioneui , in qua Uinta crat
si-rutaior inimersi , ut dicla salularia suaviicr inibi- copia congcsta dictorum, ut reiineri vix possit rele-
berem post amaiissimas acliones : sed familiaris in- clum quod abunde videlur exposiluiii. Credo, cmii
,
clioautibus occurril obscuriias, qiue variis esl iulexta niniis avidos populos ecclesiasticis dapibus ex|»!eie
personis el velata parabolis. Ha?c in dictis viiulibus cupit , necessano fluenia tam magnx prxdicalionis
nusia dissimulatione pneterilur, dum sxpe illud re-
periri solel ambiguum qtiod inagni sacramcnti gcstat
,
(..) Ks. Cerm., diseirfasimam.
59 PR.€FAT10. 60
meae mare nium magister egrcgius ei quod in nbcrlale rartitn
emuiavit. Quocirca memor Infirmilatis , ,
-— profusum ,w esl cautissimus
—. —
- dispulator.Decurnl —
quippe lanqtiam
...,..,,._....,
|'^iuj quorumdam
ipsius
9
.1:..:
uM
„:,«„•.
1111
^ •
di\ina misericordia
m psalmorum
fl..iairv» »^ • —
i:-.nlargiente
;„..i„ ,
fontibus
__-_
»
; n
»',.
in rivnine — vfidnsns
rivulos vadosos
-|
-.... , .. ,
Dollulus ;: sed in inlegtHaio
nurissinius nulla l;rce pollulus
fons ptirissimus inte&Ciiai/j
fidci perseverans , nescit hsereticis dare tmde se pos-
«oni|>endiosa brevilale deduxi , uno codice tam diffusa
ille in decadas quindecim mirabi-
sint aliqua colluctatione defendere. Totus caiftolicus ,
eomplectens , qua.
Scd ut quidam de Homero ait tale
litcr explicavit. ,
totus orthodoxus invenilur , et in Ecclesia Ddinini
,
est dc ejua sensu aliquid subriperc quale Uerculi ,
suavissimo niiore resplendens , supcrni lumiuis clari-
clavam de manu tollere (a). Est enim litterarum om- taie radiatur.
(o) Macrobius, lili. 3Saturnal. c. 3.
VERSITS
AD EPITOMEN COMMENTARIORUM AUGUSTINI IN PSALMOS,
CONTENTAM 1N VETERE CODICE COLBERTINO,
Cui codici propylaium camerw forma , ad Duvidis complectendam imaginem appiclum conspicitur
,
et inscn- ,
irtnm his ad fornicein verbis : Landulfus ovans bunc lihcllum Iieri jussil pro quo funde preces caruiina qui ,
cgis etc. At vero ad imaginis pedes : Orate pro Annone , hoc supplico.
,
Cantica navidico Christum modulantia plectro, Uno cuncta simul libuit pcrstriugere libro,
Explanata teuei floridus iste liber Et modicas undas sumere de pelago
Maxima succinctis reserans mysteria verbis, Saepius utbreviter possit res tanta revolvi,
Et profluos sensus sub brevitate loquens. Nec uimio suroptu sive labore gravet.
Hunc Auguslinus, toto venerabilis orbe Hunc igitur, Lector, sensu percurre sa^aci
Egregius prsesul, doctor apostolictts Etcape sidereum nectar ab ore sacro
In populis largo difTundens flumine linguae Quod recreat meutes, quod mores lorinal el ornat
Ter quinis decadis graude peregil opns ; Uude trahunt vires spes, amor atque Bdes.
Dumcupil et tenuesrerum comprendere formas, Nara Deus hic clemens revereudae praesklet arcaj
Et mentem plebis voce movere |jia. Quae duplici tabula jura superua lenel
Sed quia rem mirani alque omni ratione salubrera Austeram virgam mannae dulccdine scdans,
Non onuies avido amore pelunt; cordis Propitioque super numine cuncta legens :
knmo eliam plures censu sensuque minores, Atque duos inler Cherubinos voce tremeuda
Uaudquaquam tantas quimus babere gazas Intonat, et rapidi fulguris igne mical.
FRANCISCUS PETRARCHA, JOAN. BOCCACIO,
DE AUGUSTINI IN PSALMOS OPERE SIBI TRANSMISSO (a).
Beasti me muncre magnilico et insigni. Jam Davi- ut aliquid ei scribere vacavisae mirerrmr; et tam multa
dicum pelagus securior navigabo vitabo scopulos; : scripsil, quam mulla vix qucmquam legere jiossf creda-
nctpic verboruni lluclibus, neqne fractarum senten- mus (a). Sed ul alia omittam ejusdem ingenii mo-
liarnni collisione lcrrebor. Solebam ipsis meis viribus numenta seu qua? multa sunl milii seu quibus ad-
, ,
in alium niti, el nunc allius brachia jaclando, nunc huc careo ; el rursum , seti qux Rctraciaiionum
assere foriuito subnixus , per obstantes fluctus fesso suarum iibris ipse idem commcmoral seu quac ibi vel
iugenio laboVarc : ila quidem ut same cum Pelro oblita forte, vel neglecta, vclnondum scripia praeier-
mcrgi incipiens cxclamarem, Domine, salvum me fac iit, atque omnia relcgcndmn viia bumana vix snilt-
(Maltli. xiv, 30) et snepe cum Christo manum suppli-
: cit quis eum, si nihil aliud egisscl, imum hoc scri-
:
cibus porrigente consurgerem. Hos inter seslus, pup- bere potuisse non stupeal? Nullum unum et unius
ini tu inihi pr.T.validam et nauclerum industrium
I
opus hominis lalinis editum lilieris, huic inagniiudini
destinasti, divini ingenii cujusopus im- Auguslinum : conferendfim scio, nisi forle sit aller ejusdcm libcr iu
mensnm ,
qnod vulgo apud quosdam
tres in partes , Epislolas Pauli, quod, nisi fallil existiinalio, frusira-
plurifariam divisum, mullis et magnis voluminibus turque memoria , prope ad eamdcm litierarum con-
continelur. lotuin uno volumine comprehensum (b), geriem videtur accederc vel Titi I.ivii Romanarum :
et a te mihi iransmissum hclus stupensque suscepi. rerum liber ingcns , quem in panes , quas Dccadcs
Et dixi mecuni, Non est inerlia: locus : si quid otii vocant, non ipse qui scripsit, sed fastidiosa legentuim
supererit, isle disculiel. Magnus adest hospes et magno scidil ignavia. Huic l.ili amicilix lu;e dono prxler ,
curandiis impedio. Dormire totis noctibus non sinet. eam quam loquor magniludiuem et libri decor, ei ,
Krustra jacelis adliuc conjunctis oculis vigilandum : vetuslioris litierac majcsias, ct oinnis sohriua accedii
cst, luciibrandum csl. Frustra quictem meditamini : ornatus ; ut cum oculos ibi iigerc coeperini, siiiculosae
laborandum esl. Vcruni dicam : Ncmo ex amicis hirudinis in morem neimcani nisi plenos avelicre. Iia
ilinin sine adiniralione respexit, CtViictis una voce te- mibi saepe dies impransus prslerlabitur, nox insom-
stanlibus, nunquani se librum tauli corporis vidisse. nis in qtio quidem delecialioni meac, quam j.nn fere
:
^Juod dc me ip-^e profileor, reruin lalium haud ulli- unicam, ncc nisi ex lilleiarmn leclione percipio ,
iniis inquisilor ncc inolc lilicrarum, quani sensmim
: quanliim hac tua liberalilale sil addilum, 11011 facile
nlifi i.iic, majus opus. Monslrum est cogilare, quan- vulgtis cxislimet, cui cxira corporeos scnstis nulla vo-
lus ille Vir ingcmo, qnanlus sludio fuit; unde ille lupias est lu vero perfacilc ; neque mirabcrc libi i
:
fervor impetusqtic scribcndi sanclo Viro, illa rerum lnijiis adventum ine silienter atque anxie cxspecuisse.
divinuriim nolilia lerrcnis diti primum illeccbris Scis 111 cupidilati longa brevilas, feslinalio larda cst.
taplo, 1II.1 ilemtim laboium palienlia seni, illud olimn (hiod si apud Nasonem amanlis insani vcrbmn csl,
episcopo, illa Ilomaiii cloqtiii faculias Afro bomitti « Septiiua nox agilur, spaliuiu milii longius auno. »
de quo proprie dictuin pulcs, quod ipse de Marco quod mibi visum putas , cui inlcr exspccUiidttm , ul
Varronc dixil Tcrcniiainiiii seriiliiS
, Vir , Itupat, : ix pcrsona altciius ail itlcm,
dotiiuimut undecumque Vurro, qui tam mulla Irgit , » l.una qualer laluil, tolo qutter orbe recrevil ? »
(ovi.i. neroid., epist. i.)
ln) tsM. vat iar. vc I ii. H Solet bonesta cupientium Bamma scrcnior esse, non
f6) Isitul i|Mi'n iiiinc 111 tluo divisum asservaiur in bi-
LIIoUkxj icyla lnspice Mss. syllaljcui iiiira . ool. Go-iiti. (a) Ub. vi dc Civil. Dci, cap. 2.
61 PRJ5FATI0 02
segnior. Consulto lamen actum rear, non quidem derio meo calcar, muneriquc tuo praifam cjimularct.
abs le , qui in mittendo roullam sollicitudinem ha- Pro quo libi grates merilus agendi nc forle pules
buisti ; sed ad formain (a) potius, ut ipsa dilaiio desi- o»od hujiis episiolai rwiiexius, aut dics nnus iDodtitn
siatuat; non alium scio quamlcgendi viveudique li-
(«) Forte, ab alio, vel quid simile. nem fore. Vale nostri memor.
PEJEFATIO CUJUSDAM RECENTIORIS
IN COMMENTARIOS AUGUSTINl, QUOS SCRIPSIT 1N PSALMOS.
Cum non solum divinx, verum etiam humanae plii- dignam sihi servitutem rependeret. Indicta aulein ho-
losophiae verilas doceat, nihil frustra, et sine causa, mini servitus, licel multifarie inlcrpretari, mullis va-
sivc in Dei, sive in natunc operibus esse factum riisqne modis Deo creatori exhiheri possil nihil la- ;
non parum eorum animos, qui singulorum rationcm men aliud esl qnam debitus Deo cultus, et hic uon
faclorum conati sunt reddere, quaestio pulsavit, cujus aiiud quam devola ip»ius laudalio. < Sumnius enim
9
rci causa et ad quid homo conditus sil. Ad quam dis- Lactantio Firmiano tesle, colendi Dei rilus cst, ex ore
solvendam etsi multorum philosophorum ingenia sol- jnsti hominis ad Deum direcla laudalio. Qna? tamen
ac plurimum laboraveiint, nullus eorum tamen
licite ipsa, inquit, ut Deo sit accepia, et humilitate, el timore,
veram inlegramque rationem reddere potuil. Quo el maxima opus esl ; ne quis forte integrilatis
devolione
factum est, ul a recto veritalis tramile deviantes, in et innocenlice fiduciam gerens, tumoris et arroganlice
varios inexcusabilesque errores inciderint. Nec mi- crimen incurrat, eoque facto gratiam virtulis amiltal (a). >
rum : qui enim rationem sui. ignorabanl, quo pacto Unde el sancltis Moyses postquam pramiemoraium
cujusvis aiterujs rationcm scire poierant? Divina au- expressit prxceplum, suhjecit, Ipsi adhanebis , ipse
tem Scriplura ab hominis Conditore inspirata, sola est laus tua (Deut. x, 20 el 21): hoc est, qucm soinm
summam perfectamque iaclionis ipsius causam in.Iu- laudare debes. tix.c est vera religio, hrcc recla pielas,
cem produxit; iwn modo generalem, qua Dominus h:ec debita Deo servitus. Hoc est acceptabile jugequa
omnium uuiversa propler se operalus csi (Prov. xvi, sacrificium, quo coli, placari, honorificari ct glorifi-
4). sed et in specie ofiicii sui ralionem, dignitatem ii- cari vult Deus , ipso per Prophelam conlestantc , el
nemque demonstrans. Ita enim scriptum est : Deus dicenle : Immola Deo sacrificium laudis , et redde Al-
de terrn creavil hominem, et secundum imagincm suam tissimo vota tua. Ei in calce ejusdem vaticinii : Sacri-
fecit illum. El paulo post Posuit oculum suum super
: (icium, inquit, laudis honorificubit me, el illic iler quo
corda illorum, ostendere illis magnalia operum suorum, ostendam illi salulare Dei (Psal. xlix, 14, 23).
ut nomen sanclificalionis collaudent , et gloriari iri mi~ Verum quamvis ad hanc servilutem omnes hoini-
rubilibus illius , ul magnalia enarrent operum ejus nes leneantiir; quosdam tamcn Dominus elegit a ,
( Eccli. xvn, i, 1 et 8). Quorum omniumhaec summa quibus pr.-ecipue et specialius coli alque laudari vo-
est, Dcum idcirco hominem, laleinqne condidisse, ut lu.t, ni in Veteri Teslamenlo populuin Israeliticum
,
asset qui opera ejus inlelligeret qui providenliam ,
ad quem Moyses ila loculus est Te ele.git Doniims :
ilisponcndi , ralionem faciendi , virtutem consum- Deus tuus , ul sis ei populus pecutiaris de cunciis po-
mandi, potenliam conservandi, sapientiam guber- pulis qui sunt super terram (Deut. vn , 6). El iierum
uandi, clcmenliam benefaciendi et sensu admirari , posl mulla : En Dominus, inquit elegil te hodie, ul sis
,
et voce enarrare atque collaudare posset, hoc est, ut ei populus peculiaris sicut locutus est libi , el cuxio-
,
Deum faclorem colcrel. Quemadmodum ilaque factus dias omnia prwcepta illius, et faciel le excclsiorem cun-
est miindus propter hominem, ul ei servirel ita : ctis qentibus, quas creavit in laudem el glorium suum
,
liomo faclus est propter Deum, ut ei servirel. Sic ut sis populus sanclus Domini Dei tui (ld. xxvi, 18 et
ergo mundus idcirco lactus est, ul fierel homo homo
: 19). Sic et in Novo Testamenlo populmn clnistia
vero ideo faclus cst, ui Deum factorem suum aguo- num ad sui laudem el gloriam singulariler tlegit
sceret; ideo agnosceret, ul amaret el coleret; ideo Aposlolo Ephesiis hoc scribcnle , el ob id Deum be-
amaret el coleret, ut beatam immortalilatem pro nedicenle et laudante Benedictus, inquil , Deus ct
:
mercede laboris caperel ideo aulem prsemio bealx>
; Pater Domini nostri Jesu Christi , qui benedixil uos in
immortalitaiis allicerettir, ut similis eflectus Angelis, omni benedictione spiriluali in cceleslibus in Chrisio
summo el immortali Deo in pcrpetuum serviret , et sicut elegil nos inipso anle mundi constiluiionem, ul
cssel regnuri aeterniim ipsi Deo. Ha?c est summa re- essemus sancli el immaculati in conspectu ejus in chu-
rum , hoc arcanum Dei , hoc conslitutionis mtindi ritaie. Qui prasdetlinavil nos in adoptionem filiorum
mvsterium, ha>c condili honiinis ralio, hic universo- per Jesum Christum in ipsum, secundum proposilum
inm cardo. Hocqui nescil, si ipse homo sil nescitur. volunlaiia suce , in laudem glorice gralim suas (Ephes. i,
Hoc si philosophi lenuissenl, in lol lam varios tamque 5-6). Ilem quemadmodum in Veleri Testanienlo ex
porniciosos errores prolapsi non fuissent. Hanc deni- electo populo subelegil sibi Dominus liliosLevi, qni
qtie condilionis sua3 rationem ut homo jugiler teneret, specialitcr sibi in miuisleriis tabernaculi scrvireiK
in praeceptum sibi posita est, sancto leglslatore Moyse secundum quod ad Aaron locutus esl : Ego, inqnit, deili
atlesianie, el Judaicum populum ita commoneme : vobis fralres vestros Levitas de medio pZliorum Isruel-,
Ei nunc, inquil, quid Dominus Deus tnus petit a te, nisi et Iradidi donum Domino , ut serviant in ministeriis tu-
ut timens Dominum Deum luum, el ambutes in viis ejus, bernaculi ejus(Num. xvm, 6). Quos postea rex Da-
1 1 diligas eum, ac servias Domino Deo tuo in tolo corde vid instituil ut starent mane ad conlitendum et ca-
tno, et in tola anima lua, custodiasque mandata Domi- nendum Domino (I Par. xxvi , 4), similiterque ad
ni, et ceremonias ejus, quas ego hodie pracipio libi, ut vesperam , Sic simili modo in Novo Testamenio
etc.
be.ne sit libi? El posl pauca Dominum Deum tnum,
: ex populo christiano subelecli sunl clcrici el sacer-
mquil, timebis, el ei soli sei-vies ( Deut. y. 12, 15, 20 ). dotes, ut illi specialiler Domino servianl , el virtulcs
Neque istud prxtereimdiini est, quod eadem quoqne ejus enarrando , eum latident et colanl. Qtiod Pelri
de catisa, nou solum condiuis est hoino, sed et homi- Apostolorum principis aucloritale comprobalur, ad
nis Condilor factus esl honto, Zacharia pareule ptve- eos sic scribenlis : Vos autem genus eleclum , regate
cursoris Domini Spirilu sanclo repleto, ila inter cas- sacerdolium, gens sancla, poputus acquisilionis.jit vir-
li-ra valicinanle et dicenle Jusjurandum quod juravil
: tntes annuntielis ejus, qui de tenebris vos vocavit in ad-
ud Abraham patrem nostrmn, dulurum se nobis ; ul sine mirabile lumen suum (I Pelr. n, 9). Et sicul liln Levi
timore de manu inimicorum noslrorum liberaii, servia- certis temporibus et horis laudibus divinis dcvolius
,
mus illi , in sanclilate el justitia coram ipso , omnibus iasistebani, ila et clerici debent. Nam et clcrici a
diebus noslris (Luc. i, 73-75). Ecce teslimonio tant/ sorle dicli sunt, co qtioil sint de sorte Doniini ipsum ;
propheUe idcirco eliam Deum proptcr hominem, ho-
miiicm faciuiu, imo et hojuini scivivissc, ut ct liomo (a) Uctant. in libro vi, de \ ero Cullu, c. ~2b.
63 PR.EFATIO. 64
jirosortr et haeredtialc sna eum filiis Levi in perpe- quid psallat ignoral? Jubet namque sancliis Psalmi-
luuin possessuri, dummotio liic dcbilo cullu ei digna sta noster ut psallcntes Deo intelligenter p&allant.
latidalionc ci servicrint. Quoniam rex, inquit, omnisterrce Deus, psallile sapien-
pneterca eonsideratione dignum est, nec my-
Illud ler Psal. xlvi, 8), boc est iulelligenler, ul alia lil-
(
sicrio carel , quod cum lola Scriplura divinitus in- lera habet. Quia vero bic liber tot et tam profuudis
tpirata , ad Dei laudem et gloriam ordinata et con- mysteriis plenus est , ul a nemine sine revdaiione
scripla sit tota eliam bomini ad cjns doclrinam et
, vel docto interpreie possit inlelligi ; ea de re magnus
consolalionem tradila , tota denique riivinis laudibus illedoctur Angoslinns nosler, devoiissimus Dei cul-
plena , universa a quibus debila Dei laudalio sumi lor, animarumi|ue salutis zelator ardcntissimus , il-
potcsl induccns, omnemqiie laudandi formam alque iius expianationi vigilanti siudio iusudavit, clausa
raiinnem expouens ; sancla lainen Ecclesia quibus- quaeque reserans, abscondila revelans , mysieria
dain Scripluris specialius atque frcqtienlius in divino pnndens , obscura diiucidans, duhia definiens viiia ,
cultu nii voluit. Nam sicut ex tiiiiusque 'festamenti detcstans , virtnies exloiiens, sii|iplicia comminans,
populis Domimis qiiosdam spcciaiiter elegil, ul su- pr.Tinia promittciis , pusilianiases conforiaus, prsesn-
perius expositum est ; iia ct ex utriusque Testamenti meiites deterrens perseverantes corouans
, ila ul ;
Seripturis quasdam speeiaiiier in cultu suo voluii nemo qui diligentcr lcgerit, absque fructu disccd:it.
(rennen&ari, utpote ex Veieri Tosiamento librum Iluic igitur operi sludiuin impendant , illud frequen-
Psalmorum, bac pr.pserlim ralione, ut doclo Diony- ler iegant, iilius sensum teiieanl omnes qui in sor-
sio placet , quia Psalmi per modum laudis compre- lem Domiiii , ut illum debita seivilitle laudeul et
henuunt quidquid in saera Scriplura eontinetur («). glorificenl , electi sunt : ne negligentes et ignari
Unde et liic Psalmorum iiber registrum est totius sa- illam divinae comminationis ultionem experianlur:
erae Scriplurae, el consummaiio tolius tbeologic:c Quia lu scieniiam repulisti, repetlam le , ne sncerdotio
paginae. Qucm
subsequcns divi Auguslini nostri
ct funyarismilii (Osew iv, 0). Kl istam adbe.c lerribilem :
prologus innomeris pcne prapeoniis cominendal el Dixi , scmper lii erranl corde; ipsi vero non cognoverunt
extoUit. ilunc libriun sacer canon , intcr c:ctera quae viasmeas quibus juravi in ira mea , si inlrubunt in re-
,
sacerdutibus ad seiendum necessaria sunt,discen- quiem meam (Psal. xciv, 10, 14): el ila partcm suam
dum commonct. Cum enini inlclligcnter Deo psallen- babituri sinl cum liypocrilis. Quin potius inleliigentes
ilum sii.quomodo debiie Deo psallere polest,qui cl tenciiles rationem qua conditi sunt , Condilorcm
pro sorte haereditalis snae possideant , laudeut et glo-
(a) Uionyv. de eccl. Ilierarcliia, c. o. rilicenl in sa^cula s;eculonim. Amen.
IN LIBRUM PSALMORUM PROLOGUS
Auguslino in editis olim uibutus, sed non in omiribus manuscriptis repcrtus. ipsa est Basilii ad ejus Commentarium in
rsalmos prictat
priclatio ex mterpretatione
iuternretalione RuDui.
Rufiui. :
Omnis Seriptnra divinitus inspirata , utilis est ad eniin ex bis qui in Ecclesiam commeant , neque apo-
docendiim (II16). Ilac ipsa de causa a Spi-
Tim. in , stolica pr;ecepta facile posstiut , neque propbelica vel
ritu sancto consctipta cst, id csl , ul veluli ex coin- liquido discere, vel cuin didicerint relinere; Psalmo-
muni <|iiodam sanilalis lonte, omncs nobis ex bac re- rum vcro responsa el intra domos, inlerdum etiam
mcdia pi opi iis passionibus assiimaiuus. Sanilas enim, in publico canunt etsicubi quis quamvis fero ac ra-
:
iiiquil, compescit peccata magna. Alia namqiie suul bidissimo furore rapletur, si forle fueril Psalmi , ut
<;ii.i' Propltctae traduut, alia quae-historici (a),lex ita dixerim, carminibus incantatus, continuo oinnis
quoqne alia , proverbiorum ctiam admonilio alia : rabies ferocilalis ejus abscedit.
Psalmorum vero liber qmceumqiie iililia sunl ex I'saiiiins Iranquillitas animorum est, signifer pa-
omnibus continet. Fuiura praedicit, veterum gesta cis, pcrturbaliones vel fluclus cogitalionum cnbibens,
cominemoral iegem vivenlibiis iribuit, gerendorum
, iracundiam rcprimcns , luxum repcllcns, sobriclalcni
Staluit modtim : el ul breviter dicain, communis qui- suggerens amiciliam congregans , adducens in con-
,
d iin bonae docirina? tbesanrus est, aple singulis ne- cordiam discrepantes , reconcilians inimicos. Quis
eessaria subministrans. Veteribus namque aniinarum enim ullra mimicum dical eum , cum quo unam ad
viilnciibus novit mcderi sed ct rccenlibus velocis- , Deiim Psalmi emiserit vocem? Ex quo inlelligitur,
simum adbibere remedium a:que iniactis perse-
stii , quia, quod omniuin bonorum maximiun est chari- ,
veranliam salutis adlribere; sed ct universis pariter taiem Psalmus insiaurat , conjunctionem quamdam
passionibus subvenire, quae domiuniionibus variis pcr consonantiam vocis ofliciens, el diversuni popu-
initiianas animas anguut. Et boc sui> modulationa luni unius cbori pcr concordiam consona modtila-
quadam ct delcctab li canore , liumanum animum (b) tione consocians. Psalmus d;cmoncs fugai, Augclos
ad pudicitiam provocanie. Quonam quidem Spirilus ad adjulorium invitat. Scutum euim in noclurnis ler-
s inriiis videns obluctantem ac resislenlem a virlulis roribus , diurnnrumqtie rcquies est laborum tutela ,
via bomani generis animum, ct ad delcctationes vilae pucris juvenibus ornameulum, solameu scitibus ,
.
magis inclinari , quam ad virlulis reclum iter erigi , inuliei ibus aptissimus decor. Deserlas babilare facit
deieclabilibns modulis cantiienaB vim sosb docirin* urbes , sobrielalcm docel incipienlibus primtun ef-
:
permiscuit (c) ut dum suavilale carminis inulcetur
;
ficiiur elementam , prolicientibus incrementum, per-
audilus diviui sermonis pariter ulililas inseralur
, :
feciis siabile Qrmamenluin toiius Ecclesiaa vox una.
,
secimdiini sapientes medicos, i|tii si qu.uido usus po- Psalmus solcinnilalcs decorat Psahnus tristiliam
:
posccrit ut rasteriora medicamenta
oircrant segris <|ii;i' propter Dtiim est, inollil : Psalmus eliam ex
morlalibtis ne a-ger iitililatem pra: austerilale relu-
;
corde lapideo lacrymas movet. PsalimiS Angeloruin
pi.it ora ac suminitates poeoli quo remedinm porri-
,
opus cst exerciluom coelestium spiriiualc ihymia-
,
gunt, melle circiimlinunt. Proplcrea ergo Psalmorum ma. vere admirandi magislri sapicns insliltitum ,
nobis per modttlos apta sunt carmina, ut qui vel ut simul ei cantare videamur , et quod ad uiilitatem
jstata paerili , vel sdoiescentes sunt moribus , quasj a.iim I- pcrlinet doceamur! Pcr quod magis neces-
,
caulilcna quadam psailcntcs dclcctari videaniur. saria tloclriua noslris mcnlibus informalur pro co :
ltevcra enim animas illuniinanl ac mentem. Dlurimi qtiod siqua per vim el diriicullntem aliquain animis
nostris fuerinl inserla, continuo dilabuulur; ea vero
hi&loria.
(ti) Ali.is,
lb\ Alias, senxum.
quac cum gralia el dilecliono susccpimus, nescio qn
(c) Alias, dirigi, dcleclabiks modulos cantilemv cum se- jkicIo magis resitlere in incnlibus, ac memoriap «
TW doclruui periiuicuit. dciuqrinli.ii erc. Qnid autem esl, qtiod non discaiur
65 PRjCTATIO. 66
in Psalmis? Nonomnis magnitudo virlutis, non ctum doccns. Quoniam quidem hoc solum orga-
norma non pudiciliue decor, non prudentia^
justitiae, num musicorum sonos de supcrioribus habere fer-
consummalio, non patienliac regula, nonomne quid- lur. Cilhara namque, vel lyra ex inferiori parte aes
,
quid potest dici bonum ?
Proccdit ex ipsis Dei scien- vel tympanum habens , resultal ac resonat ad ple-
tia perfecta, praenuntiatio Christi in carne venluri.et olrum psalierium vero harmonias de supcrioribus
;
communis resurrectionis spes , suppliciorum metus , haberereferlur aplatas, et sonorum causas desuper
gloriac pollicitalio , mysteriorum revelalio : omuia dare. Quo scilicet eliam per hoc nos docearaur, qnae
prorsns in his velut magno quodam et communi ihe- sursum suni et quae superiora altendere ; el quae in-
sauro, recondita atquc conferta sunt bona. fima, id esi, vilia carnaha declinare. Sed illud arbi-
Qiiemlibrum Propheta , cum miilta sint organa tror profnndius nobis proplietica bac indicari ratione,
musicorum, huic tanien organo quod Psalierimn :ip- ac per formain nos orgaui islius edoreri, quod hi qui
pellatur, aptavit; de superioribus , ut mihi vide- diligentej el apli moderatique suni moribus , facile
.
lur, inspiralam Dei (n) graliam per Spiritum s:>n- pervium ad superiora iier haheant. Sed videamus tan-
dem, quid etiain ipsa Psalinorum indicent initia.
(a) Alias, ei.
IN PRIMUM PSALMUM ANNOTATIO,
In editis quidem antiquioribus Augustino tribula, sed non in ommhus BSs. reperta, neque de Psalmorum auctore consen-
tiens cuni Augustini opinione in lib. 17 de Civitale Dei, c. 14.
Diversa sunt genera prophetias : et proinde cujus dit? Sed quia hic psalmus propriam vocem Dei lo-
haec vox , vel in qua persona proprie diclum sil , aut queiitis iuducit, ideo titulum non hahel, ne quid
cur liliilum non habeat, requiramus. Cenlum ilaque divino eloquio pracponeretur, aut primus dicerelur,
et quinquaginta Psalmos esse, nulla dubilatro est, el qui non primus , sed unus esl appellatus : et ideo
qui Psalmus quotus sit, vel a quo recilalus sit , titu- praelitulationem habere non potuit, nec dehuit, ne si
lorum inscripiione ostendilur. Non enim omnes Psal- habuisset ut primus essct , melior tanluin in ordine
mi a David editi sunt. Ipse enim David ex omni populo numeri, nou auclorilate jiidicaretur nut ne ut jain: ,
qualuor principes Spirilu sanclo mundatos elegit, relalum est, aliquid praeponeret divino eloquio Psal-
qunrum nomina sunl Asaph, Eman, Elban, et Idi- mographus , prjHilulaiione pneposita. Nam et pra2
ihiin , ut in quemcumque divinus Spirilus intrasset eseteris poluisset inlelligi, sipriraus dictus fuisset. Et
hymnum Deo caneret. David ergo solus novem psal- ideo solus titulum non habet, ut perspicuum esset
inos ore proprio cecinit : reliqui autcm ab illis qua- quanlum inter caaleros eminerel. Unde jam animad-
luor principibus, juxta titulorum inscriplionem , sunt veriere debet Prudenlia Vestra, quanta vis, quanta
dicti. llic aulem quia titulum , sicut jara dixi , non auctorilas , quanta ratio in hoc psalmo verselur, cui
hahel ; requirendum nobis est, qua ratione inter ca> nec tilulum ausus est scriba praeponere , nec nunie-
teros solus non habeat tituli inscriplionem, vel a quo rum iudicare; ut solum eum et unum, potius quam
fuerii recitatus. Nam si Psalmographus secundum et primum ostenderet. Igitur quia favenle Deo, et vocis
tertium ct quartum et omnes vcl in numero redigere, auclorilas jam ostensa esl, el liluli ralio demonstra-
vel causas singulorum ostendere poluit; cur non et ta ; superest, ut de ipso psalmo tractemus.
huic lilulum imposuit, et ulrum priraus essct, oslen-
SYLLABUS CODICUM
AD QUOS RECOGNITUM EST AUGUSTINI OPUS IN PSALMOS.
MANUSCRIPTl CODICES. Noviomensis Ecclesiae Mss. qui 600 ad minus annos refe-
runt.
Ablmiae s. Audoeni Rotomagensis, qui annos fere 700 prae- Pratellensis Abbaliae codices ante annos ilem 600 scripti.
ferunl. Regius mirae magnitudinis et in duos nunc loinos divisus
Becceusis Abbatiae Mss. ejusdem aetalis. qui in prima pagella vacua praefert : « noc iin-
Jiber,
Belgici codices, id est, variantes lectiones per Lovanienses « meusum opus
donavit mihi vir egregius dominus Joau-
heologos collecue.
i « ues Boecacii de Certaldo , poeta noslri temporis, quod
S. Benigui Divionensis Mss. « de Florentia Mediolauum ad me pervenil 1353, april.
Bellovaceosis Ecclesiae anliquissinius codex in poslremos 50 « 10. » Quod Francisci Petrarchse manu inscri| tum inlel-
|>salnios. liges ex data ab ipso ad Boccacium epistola, quai \a-
chrislinae serenissima? Suecorum Beginae unus, septem- riarum in Venela edilione cst 24, on BasileenSi autem 22,
decim ex prioribus psalmis, id est a 54 ad 50 conlinens incipiens : «Beasli me muuere maguitico, » elc. Ul»i
et alter posteriores triginia duos, a 119 scilicet ad i30. Auguslini in Psalmos opus« immensum loium uuo volu-
Colberlini codices optima; notae. « mine coniprehensum,» Boccacii beneficio sihi trausmis-
Corbeienses per toluui hoc opus duo, et inlerdum plures in sum testatur, scrihens «Mediolani v idus inaii. » F.pislo-
eosdem trictatus, pleriqueaote anuos 800 scripii. lam ex iutegro relatam habes supra inter praifalioues in
Abbalia; de ( ultura apud Cenomanos perantiquus codex in hunc tomum, col. 39-60.
priores 30 psahnos. Ex Abbalia S. Kemigii Remensis plures in eosdein PsahiNXs
Ferranensis Abbauae codex vighili sex Psaimoscomplectens, quidain ante amu.s 300, alii aute 800 descripli.
a 63 ad 98. S. Iheoderici prope Uemos libri aliquaulo receniioris aela-
Fkwiacenses Mss. annorum circiter 700. tis.
S. Mauri Fossateusis perantiquus Ms. in sahnos Graduales.
i
vaiican* Bibliolhecae codex m priores quadraginU novera
Rl\. PP. Fuliensium S. Beruardi rarisiensis Mss. duo : aller psaiiDOs.
psalmos sexdecim, a 35 ad 50 alter octodeciin conlinet,
; vindociueu«is Abbatiae Mss.
nempe a 101 ad 118. EDITI CODtCES.
fxclesiae s. catiani luronensis opuraae uotae codex in prio- Am. BasileaeextususperJoannem de Amerbach,
ld est, liber
res cenlum psalmos. auno Doiuini 1489.
Gc.in.uelicensis Ablutiae Mss. annorum ferc 700. Er. Desiderii Erasmi cura castigatus, et Frobeniano prelo
Mss. s. Germani a pratis in suburbio Parisiensi. editus Basileae, anno 1529.
l.yrensis Abbaliae codiccs. Lov. Juxia Lovauiensium Ihoolognrum recoguitionem iiu-
S, uicbaclis in periculo maris. pressus Anluerpiae, Planliniauis tyj is, an. 1576.
Comparavimus prceterea eas omnes editiones initio Retr. et Confess.,i\ i,memorala4. M.
SANCTI AURELII
AUGUSTIM
IIIPPONENSIS EPISCOPI
ENARRATIONES IN PSALMOS.
PSALMI PRIMI ENARRATIO.
[vers. {.] Beatusvir qui non abiit in consilio impio- et hoc inlelleclu accipi, quod in alio psalmo dicilur :
1 .
est honii- Fluvius Dei repletus aqua (Psal. lxiv, 10). Aul
rum : de Domirio nostro Jesu Christo, hoc est
ue Dominico (a), accipiendum est. Beatus vir qni non secundum Spiritum sanctum, sccundum quem dici-
impiorum sicut homo lerrenus qui tur : lpse vos baptizabil in Spiritu sancto (Mullh. in,
abiil in consilio :
11); et illud Qui veniat, et bibat (Joan. vn, 37)
uxori consensit deceptie a serpente, ut Dei praecepla
: sitit,
prateriret. Et in via peccatorum non stetit : quia vcnil
et illud : Si scires donum Dei, et quis cst qui a te
quidcm in via peccalorum, nascendo sicut peccato- aquam petit ; petisses ab eo, el daret tibi aquam vivam,
res ; sed non stetit, quia eum non tenuit illecebra unde qui biberit non sitiet in eeteinum ; sed efficietur in
sscularis. Et in calkedra peslilcnlice non sedit : noluil eo fons aquce salientis in vitam alernam ( ld., iv, 10,
regnum terrenum cum superbia; quaj ideo cathedra 15, \i).Aut secundum decursus aquarum, secundum
pesiileniiae recte intelligilur, quia non fere quisqnam populorum peccata, quia et aquae populi interpretan-
est qui careal ainore dominandi el humanam non tur in Apocalypsi (Apoc. xvn, 15); et decursus non
appelat gloriam ;
peslileniiaesl enim morbuslate per- absurde inielligilur lapsus, quod perlinet ad deli-
vagalus, et onmes aut pene omnes involvens. Quan- ctum. Lignum eigo illud, id est Dominus noster, de
<|iiam accommodalius accipiatiir culhedra peslilentiae, aquis decurrentibus , id est populis peccatoribus ,
pcrniciosa doctrina, cujus sermo ut cancer serpil trabens eos in via iu radices discipliras suae, fructum
(II Tim. n, 17). Deinde considerandus est ordo ver- dabit, hoc est, consliluel Ecclesias; in lempore s>.o
liorum, abiit, stetit, sedit : abiit enim ille, cum reccssit id est, postquam claiificatus est resurreclione et
a Deo ; stelil, cnm deleciatus est peccalo; sedil, cum ascensione in coelum. Tunc enim Spirilu sanclo misso
in sua superbia confirmatus, redire non potuit, nisi Aposlolis, el eis in liducia sui confirmalis et directis
por cum liberatus, qui neque abiit in consilio impio- in populos, fructiftcavit Ecclesias'. Et folium ejus non
rum, nec in via peccalorum slctit, nec in calhedra decidct : id esl, verbum ejus non erit irrilum ; qub
pesiilcnlhc sedit. omnis caro fcenum, et cluritas hominis ut flos fceni : fae-
2. [vers. 2.] Sed in lege Domini fuit voluntas ejus, et in num aruit, el flos decidit, vcrbum autem Domini manet
lcge ejus meditabitur die ac nocte. Justo non est lex in cclcrnum (lsai. xl, 6-8). Et omnia qitwcumque fcce~
posua, yl dicit Aposlolus (I Tim. i, 9); scd aliud est rit prospcrabuntur : id est, quaecumque illud lignuin
esse in tege, aliud sub lcge qui esl : in legc, secundum altulerit ;
qurc omnia videlicel accipieuda sunl fructus
Icgem agit; qui cst sub lege, secundum legem agitur. et folia, id esl facta el dicta.
Ille ergo liber est, iste servus. Deinde aliud est lex 4. [vers. i.] Non sicimpii,non sic : sed tanqaam pul-
qu.e scribilur, el imponiiur servicnti; aliud lex <|u;e vis quem projicit vcntus a facie terrcc. Terra hic acci-
mente eonspicilur, ab eo qui non indiget lilteiis. Me- pienda est ipsa slabilitas in Deo, secundum quam di-
ditabitnr die ac nocte : aut sine inlermissione intelli- citur : Dominus pars luvreditatis mece, etenim licereditos
gcudiim est; aut die in hclitia, nocte in iribulalioni- viea praclara est milti (Psal. xv, 5, 6); secuudiiin
bus ; dicilur enim : Abruliam diem meum vidit, et gavi- hanc dicitur : Susdne Dominum, el observa vias ejus,
stts est (Joan. \iu, 5G); el de tribulalionc dicilur : el exaltabit te, ut possidcas tcrram (Psnl. xxxvi, 54);
I muper et usqne ad noctem emcndaverunl ' me renes secundum lianc dicilur : Beati milcs, quia ipsi liaredi-
nei (Psal. xv, 7). late possidcbitnt terram (Maltlt. v, l). Simililudo au-
3. [vers. 7>.] V.l cril lanquam lignum quod pluntalum lcm hinc ducla est ;
quia ut hnec terra visibilis cxlc-
etl wcundum decursns aquarum : id est, aut sccundum riorem hominem nutrit et continet, ita illa tcrra in-
iptiam Sapienliaro, quae dignata hominem susci- <'si visibilis inleriorcm hominein. A cujus lerr;e Eacie
pera ad Milutera uosirani; utipsehomo sit ligomn projicit venlus irapium, id cst superbia, quia ' inll.it.
l
iiiiiaiuui secunduro decuritM aquarum poteatenim :
Quam cavens ille qui inebriabatur ;<b ubortale doinus
Dei, et torrente voluplatis <'jus polabatur, dicit : iV<"»
Kovem Mss., incrcpucrunl. Alii, qualuor, increpnvernnt.
1
Mtnmcn lofra lu iiobno 18* omnes, preteruuum, babent, veniat milti pcs supcrbia (Psal. wxv, i), 12). Ab line
tmendfwenmi. lerra projccit superbia cuin qui di\il : Pontun todem
(«; ii<« i,i iiietract. \i\ AoguMlnns Improbat, <)u<k1 diri-
ivmlumhtem Dominicwn, \x>^i quosuam licet catboUoos 1
DecoinMss., i rclc-in.
•rriptores, ittxerit. * AilquolMss., <7»<x.
69 S. AUGUSTINl EPISCOPl ENARRATIO IN PSALMUM II.
ero similis Allissimo (lsai. xiv, mns a jugum ipsorum. Quanquam el possit ariter
nobis
mew ad Aquilonem, et
eum qui, inlelligi, tamen aplius ex eorum persona accipilur,"
13, 11). Ab hujus terrac facie projecit eliam
quos dixit inania meditatos ut hoc sit, Disrumpamut
cum oonsensissel et gusiasset de prohibito ligno, ut ;
vincnla eornm, el abjiciamus a nobis jugum ipsorum,
esset sicut Deus, abscondit se a facie Dci (Gen. ni, 6,
domus operam ut non nos alliget, neque imponalur
8). Hanc tcrram ad iuteriorem hominem pertinere,
nobis chrisliana religio.
et iude superbia homir.cm projici, maxime intelligi
3. [ vers. i.) Qui habitat in tdrtis irridcbit eos, et Do-
polest in eo quod scriplum est : Quid superbil lerra
minus subsnnnabit eos. Repelita sententia est nam
in vita sua projecil intima sua (Etcli.
:
et cinis? quoniam
pro eo quod esl, Qui habiiat in ccelis, subseqnenter
x, 9, 10); unde enim projectus est, non ahsurde se
positum est, Domtnus; et pro eo quod est, irridebit,
dicitur projecisse.
ideo siihseqnenter positum est, subsannabil. Niliil horum
5. [vers. 5.] Ideo non resurgunl impii in judicio :
tamen sapere oportet carnaliler, quasi aut buccis
scilicet, (|uia lanquani pulvis projiciunlur a facie ler-
eis dixit auferri quod superbi am- Deus irrideat, aut naso subsannel : sed ea vis acci-
rae. El bene hoc
binnt, id est ul judiceut, utboc ipsum planius dictum p enda est,
;
quam dat sanctis suis, ut futnra ccrnentes,
intclligatur sequenti senlenlia Neque peccatores in :
id est nomen Chrisli et dominalioneni pcrvagaturam
consilio justorum. Solet enim hoc modo repeti planius
in posteros et universas genles oblenturam, illos
inania meditatos esse intelligant; haec eniin vis qua
quod superius dicitur, ut peccalores mtelliganlur im-
pii; et quod supra diclum est in judicio, hic diclum ista pr;escila sunt, irrisio Dei est et snbsannalio. Qui
sil iii consilio justorum. Aut certe si aliud sunt impii, habilat in ccelis, irridcbil eos : coelos si animas sanctas
aliud pcccatores; ut quanquam omnis impius pecca- accipiamus, per has eos, utiquc praesciens quid fulu-
lor sit, non tamen omnis peccator sit impius. Impii rum sit, deridebit Deus el subsannabil.
non resurgunl in judicio : id est , resurgent quidem, 4. [ vers. 5.] Tunc loquetur ad eos in ira sua, et in
poenis cerlissimis furore suo conturbabit eos : planius enim ostendons
scd non ut judicenlur, quia jain
destinali sunt; peccalorcs autem non resurgunt i» quomodo ad eos loquetur, dixit, conturbabit eos ; ut
in ira sua, hoc sit, in furore suo. Iram autem el fu-
consitio juslorum, id eslut judicent, sed forle ut judi-
cenlur, ut de his dictum sit : Uniuscttjusque opu* rorem Domini Dei non pcrturbationem menlis opor-
quate sit, ignis probubit : si cujus opus manserit, merce- tet inlelligi, sed vim qua justissime vindicat, subjccta
1
sibi ad minislerium universa crealura . Praccipne
dem accipiet : si cujus aulem opus exnstum fuerit, delri-
naraque pervidendum esl et lenendum illud quod
menlum palielur ; ipse aulem sahus erit,sic lcimen quast
perignem(l Cor. iu, 13-15).
srriplum est in Salomonc: Tuautem, Domine tirlulis,
6 [vers. 6.] Quoniam novil Dominus viam justorum cum tranquillitale judicas, el cum magnii reverentia
(a). Quemadmodum dicilur, Novit salutem medicina, disponis nos (Sap. xn, 18). Ira ergo Dei esl motus qui
niorbos aulem non novil; el lamen etiam morbi arte fit in anima quae legem Dei novit, cum eamdein le-
medicimc agnoscuntur; sic dici polesl, nosse Domi- gem videl a peccatore proeleriri ; per hunc enim mn-
num viam justorum, vi3m vero impiorum non nosse; tuin justarum aikimarum mulia vindicanlur. Quan-
non quia aliquid Dominus nescit, et lamen dicit pec- quam possil ira Dci recte inlclligi ctiam ipsa meniis
catoribus : Non novi vos (Mallh. vu, 23). Ilcr autem obscuralio, qua; consequilur eos qui legem Dei trans-
impiorum peribit, pro eo posilum est, ac si diceretur: grediuntur.
Itcraiitem iinpioruin non novit Dominns. Sed planius 5. [ vers. 6.] Ego autem constitulus sum rex ab eo
hoc Domino, quod est super Sion montem sanctum ejus, praedicans prceceplnm
dictum cst, ul sit nesciri a
;>crire, et hoc sil sciri a Domino, quod est manere :
Domini* (a) : ex persona ipsius Domiui nostri Jesu
u i ad scienliani Dci esse perlineat, ad ignorantiam Chrisli isla manifesta sunt. Sion aulem, si speculatio-
vero nnn esse; quia Dominus dicit : Ego sum qui nem, ut quidam interpretantur, significat, nibil magis
tum; ct : Qui est , misil me (Exod. iu, 14). quam Ecclesiam debemus accipere, ubi quotidie in-
tentio erigilur speculanda: clarilatis Dei, «icul Apo-
slolus dicit : Nos aulem revelata facie glortam Domiai
IN PSALMUM II
speculantes (II Cor. m, 18). Ergo iste sensus esl
ENAP.RATIO. Ego aulem constilutus sum rex ab eo super Ecclcsiam
l.[rers. 1,2.] Utqnid fremuerunt gentes, el populi saoctam ejus, quam monlem appellat propter emi-
medilali sunt inania ? Astitcrunl reges terrce, et principes nenliam el lirmitalcm. Ego aulem conslilutus sum rex
convenenuit in unum, adversus Dominum, et adversus ab eo : ego scilicet , cujus vincula i!li disrumperc et
Christum ejus. Pro eo dictuin est utquid, ac si dicere- ji:gum mediiabanlur abjicere. Proedicans praceptum
lur, frusira: non enim implcverunt quod volucrunt, ipsius : quis hoc non sentiat, cum quotiilie facii-
il Chrisius exstingueretur ; dicilur hoc enim de per- telur ? .
iSecutoribus Domini, qui el in Aclibus Aposlolorum 6. [vers. 7.] Dominus dixit ad me : Filius mats cs
(Ominciuoraulur (Acl. iv, 2G).
• Sic Mss. At cdd., subjectnm tmiversam crealnram.
2. vers. 3.] Disrumpamus vincula eorum, et abjiciu*
hoc primo loco, nielioris noue Mss. juxla L\X,
[ * >ic,
[ipsi»s.]
(«) Ulein vers.6 tractalur infrain 1 Euair. Psal. xxxvi, (a) De eodpm vers. 6 et seq. vide Enar. in Psal. xavu,
u. 9; ct cxu,'n. 6 u. ?.
1L S AUCLSTIN episcupi i n
fw, ego hodie genui le (a). Q,ianquam cliam possil ille jain uiiuc me regc constituto, noliie iristes esse, re-
diesin prophelia dictus videri, quo Jesus Christus se- ges terr;e, quasi bonum vesirtim vobis ablalum sit;
cundum Iioniinem natus est ; lamcn hodie quia prae- sed inlclligile potius, ct erudimini. Id enim vobis ex-
sentiam significat, aique in aueinilale nec praeieritum pedit ut sub illo silis, a quo intellertus et erudilio vo-
qridiiiam esl, quasi esse dcsierit; nec futurum, quasi bis datur. Et hoc vobis expedit, ut non lemere domi-
nondiiin sil ; sed praesens lantum, quia qoidqaid xler- nemini ; sed Domino omnium cum limore servialis, et
num est, seinper est; divinitus accipitur secundum id exsultetis in bealiludine cerlissiraa et sinccrissima,
dicium, Ego hodie genui le, quo sempiternam genera- cauti el circumspicientes nc ab ea per superbiam de-
lionem virluiis el sapienlic Dei, qui esl unigenilus cidalis.
Filius, lides sineei issima et calholica pra?dicat. 10. [ vers. 12.] Apprehendile disciplinam, nequando
7. vers. 8.] Poslula a me, et dabo tibi genles hmre- irascaiur Dominus, et pereatis de via justa : boc est
[
ditaiem tuam {b).Hoc jam temporaliter secundum quod ait, intelligite, et erudimini; nam intelligere et
6uscepium hominem, qui sacrificium sese oblulit pro erudiri, hoc est apprehendere disciplinam. Verumla •
omnibus sacrificiis, qui etiam inlerpellat pro nobis inen in eo quod dicilur, appretusndite, satis significatur
(Rom. vin, 54) ; ul ad lotam ipsam dispensationem pruesidium quoddam alque muniraenlum esse adver-
temporalcm, quie pro genere bumano facta esl, refe- sus omnia qune obesse possent, nisi lanla cura appie-
ratur quod dictum est, Postulac me; ut scilicet gen- lienderetur. Nequando autem irascatur Dominut, cujii
tes nomini chrisliano copulentur, atque ita a morte dubitalione posilum esl non secuodum visionem
;
redimantiir, et possideantur a Deo. Dabo tibi gentes PropbeLe, cui cerlum est, sed secundum eos ipsos qui
hatreditatem tuam, quas possideas ad earum sahitem, moncnlur; quia cum dubilatione solent cogilare iraui
et qtias libi fructificent spiritualia. El possessionem Dei, quibus non apcrle revelalur. Hoc ergo sibi ipsi
tuam terminos terrce. Idem repelitum est : terminos debent diccre : Apprehendamus disciplinam, ne-
terra?, pro eo positum quod dictum est, gentes ; sed quando irascatur Dominus, et pereamus de via jusla.
boe planius, ut omnes gentes intelligamus : possestio-
Jam vero, irascatur Dominus quomodo accipien- ,
7iem aulem luam, pro eoquoddiclum est, h&reditatem
dum sil supra dictum est (a). Et pereatis deviajusta:
luam. h?cc magna poena esi, quae ab iis forraidatur qui ali-
8. [ vers. 9, 10 ] Reges eos in virga ferrea : in inflexi-
qnid dulcedinis justitise perceperunt; qui enim perit
bili jii6tilia. El tanquam vas (iguli conleres eos (c) ; id
de via justiiiac, cum magna miseria per vias iniquita-
est, conteres in eis lerrenas cupiditaies, et veteris ho- tis errabit.
minis lutulenta negotia, et quidquidde peccalore limo \\. [ vert. 13.] Cum exarserit in brevi ira ejus, beati
conlractum atque inolitum est. Et nunc, reges, inteili-'
omnes qui confidunt in eo : id est, cum vindicta venc-
gile : et nunc, id est jam innovati, jam contritis luteis
rit, qu;e impiis et pcccaloribus prajparatur, non so-
tegumentis, id est carnalibus vasis erroris quae ad lum eos lioti atiinget qui confidunt in Domino, sed
prseleritam vilam perlinent : nunc intelligile\amre%es, eliam ad rcgnum illis instriiendum et sublimaud.um
jam valentes regere quidquid in vobis servile
id est, proficiet. Non enim dixil : Cum exarserit in brevi ira
alque bcsliale est; et jam valenles pugnare, non ejus, securi omnes qui confidunl in eo, tanquam Iioc
quasi acrem ca;dcntes, sed casliganles vestra corpora, solum indc habeant, quod non puuiantur; sed beati
et scrvitiili subjicientes (I Cor. ix, 26, 27). Erudimini, dixii, ubi cst bonorum omnium summa et cumulus.
omnes qui judicatis lerram. Hoc idem repetitum est
Quod aulem pobiluni est, in brevi, hoc significare ar-
erudimini, pro eoquod diclum est, intelligite ; quiju- lepentinum aliquid erit, dum hoc rcmo-
bilror, (|uia
dicatisaulem terram, pro eo quod diclum est, reges.
lum ct longe fulurum peccatorcs exislimabunl.
Spiriluales enim significat qui judicant terram : infe-
rius enim nobis est, quidquid judicamus; quidquid
hominem merito lerra
IN PSALMUM 111
autcin infra spirilualem est,
nominatur, quia terrena labe sauciatum est. ENARRATIO.
9. vers. 1 1 .] Servile Uomino in timore (d) : ne in 1
[
Psahmis David, cum fugeril a facie Abessalon filiitui.
•Operbiam vcrlat* quod dictum est, reges quijudica-
i. [vcrs. \.] Hnnc psalmum ex persona Christi
fu terram. Et exsullale ei cum tremorc : optime subje-
accipieiidum persuadel quod dictum est : Ego
cliim esl exsullate, ne ad miseriam valere vidcrclnr
dormivi, et somnum cepi : el exturrexi. quoniam Domi-
quod dictum esl, terviie Domino in timore. Sed
nus suscipiel me. Magis enim boc ad passionem el rc-
nirsus ne idipsum pergeret in effusionem lcmerilatis,
surrcctioncin Domini congruenler sonal, quam ad il-
addiium est, cum tremore; ut ad caulionem valeret
lam bisloriam in qua David scribitur fugisse a fa< io
circuiiis|tecUiinquc sancliflcationis custodiam. Etiam
bellanlis advcrsum se filii sui (II Reg. xv, 17). Elqm»-
gic poicsl accipi, El nunc reges intelligite, id est, Et
niam scriptum csl dc discipulis Chiisli :
Quamdiu cum
» Trcn Mss., de peccati limo. spontus, non jejunant filii sponsi (Matlh. ix,
eis est
' tjJd , wrtanl. iredecim Mss., verlat. Unus, vertatur.
!a)idtmi vits. 7 Irai-laliir iu Knar. Psal. lx, n. 8.
•
In ante exeusis, ibsalon. At in mclioi is notx Mss. ubi-
8 tnctatOT ilem in Kiiar. vsal. xxi, n. 30-
b) Vcrs.
(<) klcni vcrs. !) explicaiur in Luar. PnL xuv, n. 18; el que esl, ^bessalon. tn GrBOO LlX, ibcsatOm.
i'sj|. lvih, ii. I.
» Edd., jejunabunl. At M». t jtjwmt\
(d) \j>- codeui vcrs. 1 1 vido Kiiar. iu Fm). lxv, u. 5. (a) supra, n. 4.
73
ENARRATIO IN PSALMUM HI. 74
ejus impius, signilicalur di- accipiendatn puto, quod caput animre non ahsurdo
15), non mirum si filius
eum tradidil. A cnjns facie fu- ap;)el!atur, qux ila inhiesit el quodammodo coaluit
sci^ilus impius qui
hislorice possit accipi, quando illo excellcnti supercminentiae Verbi boiuinem suscipic;i-
gisse quanquam
montem tamen lis, ul lanla passionis humililatc 11011 deponeretur.
discedenle sccessil cum caMeris in ;
quando inenlcni Jud:e Filius Pei, id cst 4. [vers. 5-] Voce mea ud Dominum ctamavi : id
spiritualiier,
deseruil, cum eum diabolus est, non corporis voce, quae cum slrepitu verberali
virlus et sapienlia Dei,
aeris promitur; sed voce cordis, quae hominibus silel,
penilns invasil, in eo quod seriptum est, Et inlravit
Deo aulem sicul clamor sonat. Qua voce Suzanna
diabolus in cor ejus (Joan, xm, 2), bcne accipitur a
ejusCbrisium fngisse; non quiaChrisliis diabolo
cxaitdita est (Dan. xm, 44) : el de qua vocc ipse Do-
lacie
minus prxcipit, ut clausis, id ert, in se-
sed Cbrislo discedente diabolus possedit. Quem
iu cubiculis
cessit,
crelis cordis sine strepitu oretur (Matih. vi, 6). Nec
discessuin fugam esse in boc psalmo appellaium ccle-
quod verbo etiam Pomini si- lacile quisquam dixerit hac voce minus orari, si nul-
nlatis causa arbilror;
dicenlis Quod facis, cito fac (Ibid.,21). lus verborum sonus reddalur cx corpore; quoniam ct
gnificatur :
Loquimnr eliam sic in consuetudine, ut dicamus : Fu- silentes cum in cordibus oramus, si aiien.e ab alfeetu
de homine oranlis cogilationes intercurrant, nondumdieipolest:
gil me, quod in memem non venil; et
eum fugil. Propterea veri- Voce mea ad Dominum clamavi. Neque hoc recte dici-
doclissimo dieimus : Nibil
las fugil mentcm Jud*, cum eum illustrare destitil. lur, nisi cuni sola auima, nihil carnis nihilque car-
naliuni inlentionum in oralione ' attrahens, loquilur
Abessalon aulem, sicul quidam interpietanlur, in la-
Doinino, ubi solus audit; clamor autem cliam
tina lingua dicilur Palris pax quod n.irum videri po-
:
iste
tesl, sive in hisloria RegiKirum, curo bellum adversus dicitur, propter vim ipsius intenlionis. Et exaudivit
patrem Abessalon gesserii ; sive in hisloria Novi Te- me de monte sanclo suo (a) montem quidem ipsmn :
slamcnli, cum traditor Domini Judas fucril, quemad- Dominum per Prophelam dictum liabemus, ut scri-
inodum Patris pax possil inlelligi. Sed ct ibi qui dili- ptum esi, lapidem praxisum sine manibus crevisse in
bcllo David pacalum fuisse magniludinein monlis (Dan. 11, 35). Sed hoc ab ipsius
genter legunt, vident iu illo
lilio, quieliam magno cum dolore planxit exslinctuw, persona * non potest accipi, nisi forie ita dicere vo-
dicens : Abessuton filius mens, quis dubil milii mori pro luil:De memetipso, lamriam &z monie sancto suo,
te (11 Reg. xvui, 35)? el in bisloria Novi Teslameiiti, me exaudivit, cum babilarel in nie, idest, in ipso
ipsa Domiiii iiostri lania ct tam miranda patientia, inonie. Planius aulem esl elexpeditius, si accipianius
quod eum lamdiu perlulit lanquam bonum, cum ejus exaudisse [>eum de justilia sua : jiislum enim erat ut
cogilationes non ignoraret, cum adhibuit ad conviviuni innocenlem occisum, et cui reiriluila sunt mala pro
in quo corp-iris el sanguiuis sui figuram * discipulis bonis, resuscilaret a mortuis, et digna persequemibiis
conimendavit et tradidil (Joan. xui), quod denique iu relrihuerel ; legimus enim : Juslilia tua sicut mow.es
ipsa iraditione osculmn accepit (Matth. xxvi, 4u), Dei (Psal. xxxv, 7).
bene inielligiinr paccin Clirislum cxhibuisse traditori 5. [vers. 6.] Ego dormivi, et somnitin .epi (t).Nou
suo; quamvis ille lam sceleratae cogilalionis inteino inconvenienler animadverti polesl quod posilumcsf:
bello vastaretur. Et idoo Abessalon Patris pax diei- Ego, ad signiiicandum quod sua volunt:ite moriem
luf, quia paler habuit pacem, quani ille non babuil. secundum illnd Proplerea nie Pater diligil,
suslinuit, :
2. [vers. 2, 3.] Domine, quid muliiplicati sunl qni quonium ego pono unimum meam, ut iteium sumam
me? tam sciliccl mnliiplicali sunt, ul eliaui
tribulunt eam. Nemo eam tollit a meipso : potestalem habeo po-
de uumero discipulorum non dcfucrit qui niimero :>c- nendi eam, et potestulem habeo iterum sumvidi eam
tesserit persequenlium. Mulli insurgunt super vie (Joan. x, 17, 18) : non ergo, inquit, vos ine lanquain
mulli dicunl unimce mew : Non esl salus illi in Deo cjus. invitum cepislis et occidislis,
el som- sed ego dormivi,
Manifeslum cst quod nisi desperarent resiiiTecturiuii, num cepi; quoniam Dominus suscipietme.
et exsurrcxi,
non ulique occiderenl. Ad lmc valeut ilhc voces: l)e- Somnuni autem pro morte positnm innnmerabililer
scendat de cruce, si Filius Dei esl ; et : Alios salvavit, Scripturoe conlinent, sicut Aposlolus dicit: JVo/o vos
seipsum non polest (ld. xxvu, 42). Ergo nec Judas fsnn ignorare, fratres, de iis qui dormilionem acccperimi
tradidisset, nisi ex eoriiiu esset numeroqui Christum (I Thess. iv, 12). Nec quoerendum est cur additum
coolcmnerenl, diccnles: $on est salus illi in Deoejus. sil, somnum cepi, cum jam diclum esset, dormivi, usi-
3. [vers. 4] Tuautem, Domine, susceptor meus es : lalas enim babent Scriplunc bnjuscemodi repetitio-
secundum hominem dicilurDeo; quia hominis sus- nes, sicm in secundo psalmomultasostendimus. Non-
ceplio est Verbum caro laclum. Gloria mea : gloriam nulli autem codices habenl, dormivi, et soporalus sum,
»11:1111 Deuin dicit eliain ille, quem sic suscepit Dci ct ahi aliler; quomodo interprelari poluerunt quod
Verbuin, ut simul cum eo Deus fierel. Di»cant super- grxce posilum est, eyd. Sk ixoipr.dn, x«i Cnv»,a. Nid
bi, qui ncn lihemer audiunt cum eis dicilur : Quid forte dormiliomorieiiii-.somniis auiem uionui accipi
outem hubes quod non accepisli? Si aulem accepisli, polest; ul dormitio sil qua iransiiur au soinnum, ve-
quid ytoriaris quasi non acceperis (l Cor. iv, 7)? Et 1
Aliquot Mss. , orationem.
exullans capul meum : inenlcni ipsain buinanain bic 1 Quiuque. Mss.: Sed lioc ad ipsius ptrsonam.
(a) ne eodeni vers. 5 vide Enar. Psal. xuv, n. 33 . „»
1
Quaiuoi Mss., scilicet Benignianus, Theoderic ^nsis ac
' ci
xl\h, n. 2. ,
rccenlioris oetalis ex Corbeieusibus uaus el alius ex neaii- (b) Idem vers. 6 traciatur in Enar. Psal. xl, b.
{jieusibus. nujslerium. iq- LV i
u. 11 ; ci, n. 8; et cxxxvm, n. 2.
JPatrol. XXXVI. (Trois )
75 AlGUSTINl EPISCOPI 7«
luti est cxpergcfaciio qua transiiur ad vigilationem. dctonsarurn ascendens dc lavncro, quce omncs geminos
Ne pr<> iuanihus scnnonis ornanienlis, repetiliones pariunt, et sterilis non est in illis (Canl iv, 2, et vi, b).
istas in divinis hbris esse arbilrewiur. Bone crgo acci- Ili stmt qui recle pr.ccipiiinl, el quemadnioduin jiras-
) itur, Kgo dormivi, ct sumnum cepi ; Ego me passioni cipiunl ila vivunl ; <|iii faciunl quod dicium est : Lu-
permisi, cl iuors consccuia est. Kt exsurttxi, quoniam ceant opera veslra coram hominibus, ut benedicant Fa-
Dominus suscipicl me. I1'C magis animadvcriendum trcm vestrum qni in ccclis est (Matth. v, 16): horum
cst, quemmliiioduin in uun sentenlia et pracleriti tem- enim auctorilale commoii, Deo per illos loquenti el
poris verbiim posnii, el Ailuri : et exsurrexi emm dixit, operanli Immiues credunt, et separaii a saeeulo cui
ijuod esl de i-.i.rlerito; et suscipiet, quod est de 1'utu- conformati erant, in Ecclesiae mcmbra transeunl. El
ro; cuin iesurgerc uli<|iic nisi ilia susceptione non ideo recte isii, per quos h;ee iiunt, dentes dictintur
possel. Sod in propbetia bene miscentur fulura prac- detonsis ovibus similes, quia terrenarum curarum
terilis, quo iiliumque signilicelur : quia ea quae ven- oncra dcposuerunt, et aseendentes de lavacro , de.
tura pro|diclanliir, secundum lempus fulura sunl sordium sacculi ahlulione *
per sacramenlum bapti-
seciuidtim scieniiam vcro prophelanlium, jam pro smalis, omnes geminos pariunt. Operanlur enim duu
faciis babenda. Miscentur quoque prasentis tem- praecepta, de quibus dietum esl : Jn his duobus pra>-
puris verba, quoe suo loco, cum occurrerint, tracta- ceptis tota Lex pendct et Prophetce ( Id. xxn, 40) ,
biintur. diligentes Deum ex loto corde, el ex lota anima, <>t
6. [vers. Son timcbo millia populi circumdantis ex tola menle; el proximum tanquam seipsos. In
7.J
tne : scriptum esl in Evangelio, quanta eum mullitudo quibus slerilis non esl , qiioniam tales fruclus red-
paticnlem el crticifixum circumsleterit (Matth. xxmi, dunt Deo. Secundum ergo istum inlcllcctum sic acci-
30, etc). Kxsurge, Domine, salvum me fac, Deus meus: piendum est, deiites peccatorum contrivisti ; id esl, in
itoii dormienti aut jacenti dicitur Deo, exsurge; sed irritum adduxisti principes pecealorum, percuTicndo
nioris est divinarum Scripturarum person* Dei tri- omnes adversnntes mihi sine causa : principes eniin
buere quod in nobis facil; non quidem ubiijue, sed eum scciindum evangelicam historiam persecuti sttul,
ubi congruenier dici potcst, veluti cum ipse loqui cum inulliludo inferior honorarct.
dicilur, quando ejus dono loquuntur Prophelx* vcl 8. [vers. 9.] Domini est salus, et super populum
Aposloli, vel quique nuntii vcritatis. Unde illud csl: tuum bettedictiotua (n). In una sentcnlia et prsecepilho-
An vultis experimcntum accipere ejus qui in me loqui- minibus quid crederent, el pro cretlentihus oravit :
tur Christus (II Cor. xm, 3)? non enim ait, ejus quo nani, Domini est salus cimt dicilur, ad homines sermo
illuminantc aut jnbcnle loquor ; scd prorsus ipsam dirigilur ; nec ila seijuiliir , Et super populum suum
loculionem illi irihnit cujus mtinere loquebalur. benediclio ejns , ul totum homiuihus diclum sit ; scd
7. [vers. 8.] Quoniam tu percussisti omnes adver- ad ipsuin Deum oiv.tio converlitur, pro ipso populo
sanles milti sine causn : non ila dislinguendum est, cui dictum est : Domini est salus. Quiil /;rgo ail, nisi
qoasi una senlculia sil, Kxsurge, Domine; salvum me hoc ? Nemo de se prrcsumat , quoniam Domini est
fac, Dcus meus, quoniam lu percussisti omnes adver- salvos lacere de morle peccali; nam Infelixego homo,
siintcs mihi sine causa : non enim proplerea salvum quis me libcrabit de corpore mortis hujus? Gratia Dei,
facil, quia percussit inimicos ejus ; sed potius ipso per Jesnni Christum Dominum noslrum (liotn. vn , 24,
salvo facto, illos pcrcussit. Ergo ad id quod soqoiliir 23) ; tu autem , Domine , henedic populuin luum de
pcriiuei ; ul islc sit sensus, Quoniam tu percussisti te saluiein speraniem.
omnes iidversuntes milii sine causa, denles peccatorum 5). Polcst et iste psalmus accipi ad personam Cbri-
contrivisti; id est, inde contrivisti denles peccatorum, sti alio inodo , id est , ut lolus loquaiur. Tolus dico,
quoniam pcrcussisti omnes adversantes mihi. Poena cum corpore suo cui caput esi, secundiun Aposloluni
quippe advcrsanlium csl, qua dentes corum coniriii qui dicit : Vos ttutem estis corpus Christi et mmibra
stint, id esi, in irrilum quasi in pulvercm perdncta (I Cor. xn, 27) ; ergo ille caput esl hujus corporis.
verba pcccalorum dilaceranlium malediclis Filium Propler qnod alio loco dieit : Veritalem nulem facien-
Dei; ol sic aeci|>iamns denies, verba malfdica, qui- tes in charitale , nugeamur in illo per omnia qui esl
,
bus denlibttl dieit Apostolus : Si autcm morde- capul Christns , ex quo lotum corpus connexum et com-
ti.% invicem, videle ne ronsumamini nb invicem (Gai. v, pnctum est (Ephes. iv, 15, 16). Loquilur crgo aptid
15). Possnnt ei denles peceatorum aceipi principes Prophelam sinnil Ecclesia et caput ejus , inier pio-
pcci atorum, quoruni .uictorilate quisquc »le sociel.ile cellas pcrsecutioniim conslilula per univcrsum or-
s f ie viveni inm pracidilur , ct quasi incorporaiur hem lerrartim, quoil jam conligisse scimus : Domine,
inalo viventibus. Ilis deiilihus contrarii siint dcnles qnid multiplicali sunl qiii me ? mulli insurguut
Iribulunt
Ecclcsix, quorum auctoritale ah errore geiililium va- adversum me , chrislianuin nomen exterminare cu-
riorunKjue doginatum pneciduntur credentes, et in pienlcs. Mulli dicunl uninur mece : Non est salus illi
enm uu.e Chrisii eor|>us est Iraiisfcriiiilur : his den- in Dco ejus : non enim aliler sperarent possc se per-
ubus dictiun est 1'elro ul ni inducarel m:<c(aln anima- dcrc Ecclcsiam lalissime pullulanlem , nisi ad Dei
lia (Aw. \, 17.) ; id est, oecidendo in Gentibus quod
tnnsmtilando
1
QiiJri|iie Mss., de sordibus tueculi abltUi.
craiit et In id quod ipse essel. El de
oe Uoc eodemvers.9 ride Enar. ia psal. lxx, u.\&?
U (ttiilibiu Ecrlesi.r diiiiur: Dcnlcs lui sicul qrer
(a)
ei <.iiA, u. 9.
ENARRATIO 1N PSALMGM IV. "S
77
uuiem , Dominc, in Chrislo ' «nqcipere dignatns est. Gloria mea cs
curani perlinere non crederenl. Tu
.
liam i<> illo illa reguia , ne quis sibi aliquid tribuat. Et exaiusns
auiceptor meus es : in Christo utique ;
quod caro cnpui menm sive ipsum qni omnium nostruiu caput
buniine ct Ecclesia suscepta esl a Verbo
:
,
quia est. sive uniiiscujiisque nostrum spiriluiii quod ca-
faclum esl , el habilavit in nobis (Joan. 14)
i , ,
;
cum illo [Ephes. put est anima; ct carnis ; capul enim mulieris vir , el
et in cceleslibus nos sedere fecituna
cavui viri Christus (1 Cor. xi 3). Exallatur aulec
n, C) pneccdenle enim capile,
:
membra cactera con- ,
charitate mcus, cum jam dici potest, Mente serviolcgi Dei (ftoir,
sequentur; quis enim nos separabit a
etiam Ec- vu, 25); ut caeicra hominis pacala * snbdanlur, curfi
Christi (Rom. vm , 35) ? Recte ergo dicit
jam carnis resurreclione absorbelur niors ui victo-
clesia Susceplor meus es, gloriamea; non enim sibi
:
cujus gralia et riam (I Cor. xv, 54). Voce mea ad Dominum clamavi
Iribuit quod excellit , com inlclligit
ipsum voce illa intima ct intenlissima. Et cxaudivit me dc
misericordia lalis est. Et exaltans caput meum,
monte sancto suo : de ipso per quem nobis subveni!,
scilicet qui primogenitus a morluis ascendit in coe-
exaudivit me etquomediatore nos exaudit. Ego dormivi, et somnum
hiui. Voce mea ad Dominum clamavi, et
omnium sancto- cepi ; et exsurrcxi ,
quoniam Dominus suscipiet me :
de monte sancto suo. Iloec esl oralio
conspectu Do- quis hoc non poiest lidelium dicere , recolens mor-
rum, odor suavilaiis qui ascendit in
de ipso monto., tem peccalorum suorum , et dnnum regeneralionis?
iiiiui :jam enim exaudilur Ecclesia
est vel de illa justitia Dei, Non timebo miltia populi circumdantis me. Exceplis
quod eiiam capul ejus ;
eorum his qusc universaliter Ecclesia suslinuil el sustinet,
qua el liberantur elccli ejus , el persecutores
Ego dor- habet eliam unnsquisque lenlationes quibus circum-
puniunliir. Dicat populus Dei etiam illud :
v.dlatus hacc dicat Exsurge, Domine, sulvum mc /Twr,
somnum cepi ; et exsurrexi quoniam Dominus
:
mivi , et ,
Deus meus hoc est, Fac me exsurgere. Quoniam lu
suscipiet me, ut adjungntur et cohxreal capili suo; ;
Surge qui dormis et percussisti omnes adversantes mihi sine causa : recte
iiuic enim populo dictum est : ,
conlinget le Christus (Ephcs. in pracdestinatione dicilur de d;abolo et angelis ejus,
exsurge a morluis, et •
qui non solum in tolum Chrisli corpus, sed eiiarn in
v , 14) ; quoniam de peccaloribits assuniplus est , de
singulos quosque privalim saeviunl. Dentes peccato-
quibus generaliter dicium est : Qui autem dtrmiunt,
Dicat eiiam Non tt-
rum contrivisli : habetumisquisquemaledicenlessibi;
nocte dormiunt (1 Thess. v , 7). :
liabet ellam vitiorum auclores conanles euni a Chrisii
mebo millia poputi circumdantis me ; circunivallaniium
corpore praecidere. Sed Domini est salus cavenda su-
scilicel genlium , ad exstinguendum nomcn, si pos- ;
perhia est, et diceiidum Adhcesil anima mea post te
ubicumque cbrislianuin. Sed qnomodo limeren-
:
sent,
(Vsal. lxh, 9). Et supcr populnm luum bcncdictio tua,
lur, cum Uuiquam olco sanguine niarlyrutn in Cbristo
Domine hoo cst super nnumquomque nostrum.
ardor charitalis inflamniaretur? Exsurge ,
talvum me fac , Deus meus : potest hoc ipsi capiti suo
corpus dicere ; illo enim exsurgente salvum faclum IN PSALMDM IV
est, qui ascenditin altuin, caplivam egilcapiivitaiem,
ENARKATIO.
dedit dona hominibus (Psal. i.xvu, 19) : hoc enim
quo usque ad In finem , Psalmus Cunticum David.
in praedeslinalione a Propheta dicitur ,
terras Dominum nostnim , illa de qua in Evangelio I. [vers. I.] Finis Legis Christus ad justitiam
dicitur, messis fnalura (Mattli. ix , 57) deposuit, cu- omni credenii (Rom. x, 4) : hic enim linis perfeclio-
jns salus esl in ejns resurreclione ,
qui pio nobis nem signiucat non consumplionem. Ulrum aulern,
digiialus csl mori. Quoniam lu percussisli omnes ad- omne canticum psalmns sit, an potius omnis psalmus
versantes mihi sine causa, denles peccaiorum contrivisti cauticum; an sint quaidam cantica quae non possint
jam reguante Ecclesia , inimici uominis christiani dici psalmi , et (juidam psalmi qtii non possint dici
confusione pcrcussi sunt , et sive maledica verba canlica, «|ua>ii pntcsl. Sed aniiuadverlendsc Scriptu-
eortim , sive principatus , in irritum dedncti. Crcdite rae sunt, ne forte Canticuni Ix^litiam indicet : Psalmi
ergo, hnmines, qnod Domini esl salus :et, lu, Domine, autem dicuniur , qui canlanlur ad psalterium
;
quo
sit tuper populum luum benediclio tua. usum cssc David prophelam in magno mysterio, pro-
10. I
J
otesl cliam imusquisque nostrum dicere, cum dil historia (I Par. xm, 8, et xvi, 5). De qua re non
viliorum el ciipiditalum multitudo rtsistentem mcn- est hic disscreudi locus ;
quia diulurnam inquisitio-
tcm ducit in lege peccati : Domint , juid muliiplicati nem et longaro disptilationem desiderai. Nunc inlc-
tnnt qui tribultmt me , mulli insurgunt adoersum me ? rim aul verba Dominici hominis post rcsurrrctionem
Et quoniam plcrumque coacervaiione viliorum sub- exspectare debemus, aul hominis in Ecclesia creden-
repit dcsperatio sanitalis , tanquam ipsis viliis insul- tis cl speranlis in etim.
tanlibus animae, vel eliam diaboloet angelis ejus per 2. [vers- 2.] Cum invocarem, exaudivil me Deus
noxias snggestiones ut desperemus operantibus , vc- justitice mea; : cum invocaiern , exnudivit me Deus,
rissime diciiur : Slulii dicunl animw meoz : Non est inqttil , a quo cst ju.-.tilia inea. In tribulatione dilalasti
talut illi in Deo ejus. Tu autem Domine , , susceplor mihi : ab angustiis Iristilia? , in laiiludinern gaudio-
meus es ; hacc enim spcs est, quod naturam humanam rum me duxisii ; tribulalio enim et anguslia iu nmnein
1
Edd., in christum. At nonoulli Mss., in christo.
* Pro epiphansci, iUuminabii, iegcbat, ephcpsctai, conun- * lt^ colbcriiiius codex. Alii vero Uss. ei edd. [ciiuu,
gct. pecoMk
19 S. ALCLSTINI KP!SCOPl 80
anim.mi liominis operai lis maltini (Rum. n , 9). Qui tionis genus farailiare csse illi lingnac qua PropheUC
atilcm Caudemus in tribulalionibus
dieil :
scicmes , locuti sunt. Nani s.rpc invcnis ita caepltun : El dixit
quoniam tribulatio painmiam operalur, nsque ad illuil Dominus ad illuin , Et faclum est verbum Domini ad
ulii ail Quoniam charilat Dei di/fusa esl in cordibut
:
illum. Qtur junctiira conjuncliouis , cura scntculia
nottrit per Spirilum sanclum, qui datus est nobis(ld. non praecesscrit cui scquens annectatur, mirabililcr
v, 5, 5) , non habet cordis auguslias ,
quaravis cx- fortassis insinual prolalioncin vcritalis in voce cum
irinseciis a persequeniibus ingeraniur. Mutalioautem ca visione qti;c iit in corde esse conjunclam. Quan-
persojEB, quodalerlia, ubi ait , exaudivit , slaiim quani bic dici possit, quod superior sententia, Vtquid
irausiil ad secundam , ubi ait , dilalasli milii , si non diligiiis vanilatcm , et quwrilis mcndacium ? ila posit.i
varietalis ac suavitatis causa lacta est , miriim cur est ac si diceretur, Nolite diligere vanitalem, et qu;r>
primuni lanquam indicare voluit hominibus exaudi- rere mendaciuni ;
quo ita posito, rectissima locutioue
t iiii) se esse, el posieacompellare cxauditorem suum. seijuiiur : El scilote quoniam admirabilem fccit Domi-
Ni>i forlc cum indicasset quemadmodum exauditus nus sanctum suum. Sed inlerpositum diapsalma vetat
sil in ipsa dilalalione cordis , maluil cuni Deo loqui; isl.im cum supcriore conjungi sive enim hebraeum :
nt etiam lioc modo ostenderel quid sil corde dila- vcrbuin sit, sicul quidam volunt, quo siguificalur
wri, id est, jam cordi liabere infusum Deum, cum Fiat ; sivc grsecum, quo significatur intervallum psal-
quo intrinsecivs culloqnatnr. Quod in pers'ma ejus lcndi , ul psahna sil quod psallimr , diapsalma vero
qui credens in Curistum illuminatus est , recte acci- intc. jiiisiiuni in psallcndn silcnlium ; ut qucmadmo-
pilur : in ipsius auleni Dominici bominis, quem sus- dum sympsalma dicitur vocum copulalio in canlaudo,
eepit Dei Sapienlia, non video quemadinodum hoc ila diapsalma disjuuclio caruni , ubi qu.iilain rcquics
possit congrncre ; non enim ab ea aliquando deser- disjunct* conlinualionis ostendilur : sivc ergo illud,
tus csl. Scd quemadmodum ipsa ejus dcprecatio , no- sive boc , sive aliud aliquid sil, cerle illud probabile
:-tr;e poiius inlrmitatis indickim cst ; s-ic etiam de est, non recte conlinuari et conjungi sensum , ubi
ista repcntina dilatalione cordis potest idcm Domi- diapsalma inierponimr.
uus pro lidelibus suis loqui , quorum personam sibi 5 Dominus exaudicl me, dum clcmavero ai cum :
iinposuit ctiam cum ait : Esurivi , et non cibastis me hic nos admoneri crcdo, nt inagna iutenlione cordis,
silivi , el potum non dedistis mihi (Malth. xxv, 55), et id est, inlerno et incorporeo claraore auxiliuin iraplo-
caetera. Quare bic quoque potest dicere, dilatasli mihi, remus Dei ; qnuniam sicut gralulandum est de illu-
pro uno cx minimis suis colloquenle cum Deo , cujus minatione in hac vita , ita orandum pro requie post
charitatem difTusam babct in corde per Spirilum hanc vitam. Quapropicr aul ex persona lidelis evan-
sanctum, qui dalus est nobis. Miserere mci , et exaudi gclizantis, aut cx ipsius Domini, sic accipicndum cst
trationem meam : cur iterun rogat, cura jamseexau- ac si dictum sit : Dominus exaudiel vos, dum claraa-
dilum et dilatatum indicaveril? An propler nos, de vcritis ad eum.
quibus dicilur : Si autem quod non videmus spera- 6. [vers. 5. ] Jrascimini, et nolite peccare (a) : occur-
tnus ,
per palientiam exspectamus (Rom. vm, 25) ; aut rebat cnini : Quis esl dignus exaudiri, aul qunmodo
iil in illoqui credidil perlicialur quod inclioatum est? initi frustra cl tmat peccator ad Domiuuro ? Ergo lra~
5. [vert. 3.] Filii hominum, usquequo graves corde? scimiui, inquit, el nolite peccare ; quod duobus iuotlis
sallem usque in advcntum , inquit , Filii Dei vester inlclliui potest : aul, Eliam si irascimini, nolile nec-
crror duraveril ;
quid ergo ulli a graves corde eslis ? care ; id csl, Eliam si surgil raotus anirai , qui jani
Quaudo habituri (inem fallaciarum , si verilatc pr:c- propter poenam peccali non esl in poleslate , saltein
sentc * non liabelis * Vtquid diligitis vanilatem , et ci non consenlial ralio et mcns, qua: inius regenerata
quceritis mendacium ? utquid vuliis beati esse de in- est socundum Deum , ul menle scrviainus legi Dei,
iimis? Sola verilas facit bealos, ex qua vera sunt si adbuc carne servinius lcgi peccati (liom. vu, 25)
omnia. Nam vauiiasesl vanilanlium^.etomniavanilas. aui, Agiic popniientiam ; id csl, irascimini vobis ipsis
Qtiaj abundaniia hnmini in ornni lahorc suo ,
qwo de pra;teritis peccaiis , el ulteritis pcccaie dcsinite.
ipse laborat suh sole (Eccle. i , 2, 5)? Ulquid ergo Quce dicitis in cordibus vestris : subaudilur, dicite ; ut
temporaliiim rerum amore dcliueinirii ? utquid lan- sit plena scnlenlia : Ou.r dicilis, in cordibus vestris
quam prima, cxlrema scciamjni ; quod est vanitas et dicite ; id est, uolile esse populus de quo dicium est
meiulaciuui ? Cupilis enini pcrinancrc vobiscum, qu;e Labiis me honorant , cor attlcm eorum longe esl a mt
omnia trausciinl lanquam umbra. (Isai. xxix, 15). ln cubilibus veslris compungimtni :
4. [ vers. 4. ] Et tcitole quoniam admirabilem fecit hoc cst quod jain dictum cst , in cordibus ; h;ec enim
Domium sanctum tuum : quein, nisi eum qucni susci- sunt cubilia de (jtiibtis et Dominus moncl , ut iiifus
lavil ab infcris, ct iu coclo ld dcxteram coilocavit ? oieinus clausis osliis (Mallh. vi, 6). Compitnginiini
Increpnlur ergo gcnus bumanum, ut ad eum se (an- atiiein , aul ad pnenilenliae dolorcm refcrlur , ut so
Umii ab hiijus muiidi amore convcrtat. Sed si quein ipsaiu auima puuicus compiingat , ne in Dei jtidicio
movet eonjunclio superaddila, quod ait, Et scitolc, dainuala lorqucalur; aul ad excilalionein, ulcvigilc-
f.ieile cst ut iu Scripturis animadvcrtat hujus locu- nnis ad vidcudam luccm Clu isli , tanquam slimulis
1
niHvli-fhn Mss .,
vcritalh prcrsenlia. ri adliibilis. Nonnulli autcm non compungimini , scd
8h logmms cum
sanif.ntius Mss. Dc bftc lcclioue \iilc
Ucl?aet. Ilb. 1, caj). 7, u. 3. M. (a) Dc eodem vers. Ti vide ll Fnar. in rsal. xxv n. 3.
g| EXAKRATIO JN 1'SALMUM IV. 32
aperimini , dicunt melitis legi ; quoniam in graeco Dedisli lcctitinm in »or m-yum. Noq ergo foris quseron-
Psalterio est x«r«vi>7>}T«, quod refertur ad illam dila- da cst Iastitia, ab his qui adhuc graves corde diligtnt
lationem cordis , nt excipialur diflusio charilntis per vanitatem et quaerunl mcndacium , sed inlus ubi
Spirilum sanctum. signatum csl liimcn vulitis Dei : iu interiore enim
7. \vcrs. 6,7.] Sacrificate sacrifidum justiiice , ei bomine hahitat Christus (F.plies. ui, 17), ul ait Apo-
rperale in Domino. Idem dicit in alio psalmo : Sacri- stolus; ad ipsum enim perlinel videre verilatcm,
ficium Deo spirilus conlribulatus (Psal. l, 19). Quarc cum ille dixeril : Ego sum veritas (Joan. xiv, 6). Et
non absurde hic accipitur ipsum esse sacrificium j:i- cum loquebalur in Aposiolo dicenle : An vultis tspt-
sliliae, quod fit pcr poenitentiam quid enim juslius, : rimentum ejus accipere qui in me loquitur Ckristnt
quam ul suis ur.usquisque peccatis, quam alicnis po - II Cor. xm 5)? non ei toris ntique ; scd in ipso
,
(
lius irascatur, seque ipsum puniens maclet Deo? An cnrd^, id cst, io illo cubili ubi oraivNm esl (Malth..
sacrificium justiliae opcra justa sunt post pcenilen- vi, 6), Ioquebatur.
tiam ? Nam et inlerposilum diapsalma , non absurde 9. [vers. 8, 9.] Sed homines temporali:. sectantes,
forlassis insinuat ctiam iransitum de vila vetcri ad <micerte mulli sunt, nihil aliud noveruul dicere, nisi
vitam novam : ut exslincto vel infirmato per pceni- Quis ostendit nobis bona ? cum vera et certa bona in-
lentiam veiere homine, sacrificium jusliliae secundum tra semeiipsos vid<?re non possint. Itaque consequen-
regenerationcm novi hominis offeratur Deo, cum se ter dehis recllssime dicitur, quod adjungit : A tem-
offert ipsa aniina jam abltila, el imponit iu allare pore * frumenti, vini et olei sui muttiplicali sunt. Non
fidei, divino igne, id est, SpirUa sancio comprehen- enim vacat, quod addilimi est , sui : est enim el frti-
dcnda ; ut isie sit sensus , Sacrificale sacrificittm ju- menlum Dei, siquidcm cst panis vivus qui de coelo
stilicc , el sperate in Domino , id est , Reete vivite , et desccndit (Joan. vj, 51); est ct vinum Dci, nam In-
speratc donum Spiritus sancli , ut vosverilas, cui ebriabuntur, inquit, cb ubertale domus tuce ( Psat.
credidistis, illustret. xxxv, 9) cst et olcum Dei, de quo dicttim est : Impiu-
8. Sed tamen Sperate in Domino , clause adliuc guasti in oleo caput meum (Psat. xxn, o). Isti aulem
dictum esl. Speranlur aulem quae , nisi bona ? Sed multi qui dicuut, Quis oslendit nobisbona? et regnuni
quia unusquisque id bonum vnlt a Deo impelrare ccelorum intra se csse non vidcnt (Luc. xvn, 21),
quod diligit, nec facile invcniunlur qui diligant bona a lempore frumcnli, vini el olei sui muUiplicali tunt.
iiilcriora, id esl, ad inleriorem hominem perlincntia, Non enim semper ubertalem signific.it ,
mtilliplicatio
quac sola diligenda sunl, caeteris autem ad necessila- ct non plerumque exiguitalcm : ctim dedita tem-
tem ulendum, non ad gaudium perfruendum ; admi- poralibus voliiplalibus anuna scmpcr cxardescit
rabilitcrcum dixisset, Spcrale in Domino, subjecit : cupiditate, nec saliari potest, et mulliplici atque
ilulti dicunt : Quis oslendit nobis bona ? Qui sermo, acruranosa cogitaiione distenta, simplex bonum vi-
et quae inlerrogalio quotidiana est omnium stullorum dere non sinitur; qnalis est illa de qua dicilur : Cor-
et iuiquorum ; sive pacem et tranquillitatcm vitac pus enim, quod corrumpilur y aggraval animam , el de-
suecularis desideranlium , et propter perversilatem primil terrena inhabilatio sensum multa cogitantem
^eneris humani non invenienlium, qui eliam cacci (Sap. ix, 15). Talis anima tcinporalium bonorum
nccusare audenl ordincm rerum, cmn iuvoluli meritis decessione et successione, id est,.a tcmpcre fru-
suis pulant tcmpora esse pejora qu;im praclcrila fue- menli , vini et olci stii, innumcrabilibus complcia
runt; sive de ipsa fuliira viia, quae i.obis promiltilur, phantasmalibus sic mulliplicata est, ut non possit
dubitanlium vcl desperanlium, qui sacpe dicunt : Quis agere quod proeceptum est : Scntite de Domino in bo~
novit si vcra sunl , aut quis vcnil ab inferis ul isia nitate, el in simplicitate cordis quccrite illum (/</. i, 1 );
nunliaret? -Magnifice igilur el brevilcr, sed intrin- ista enim tnultiplicitas illi simplicilali vehemcntcr
secus videnlibus, oslendil quac bona quaerenda si.it, adversa esl. Et ideo islis reliclis qui multi stinl, mul-
rcspondcns illorum inierrogaiioui qui dicunl : Quis tiplicati scilicet :cmporalium enpiditaie et dicunt,
oslendit nubis bona? Signatum esl, inquit, in nobis lu- Quis ostendit nobis bona? qnae non oculis foris, scd
inen vullus tui, Domine. Uoc lumen esl lolum homi- inlus cordis simplicitale quaerenda sunt, ur fidclis
nis et verum bonum, quod non oculis, sed menie exsullat el dicit : In pace, in idipsum obdormiam ,
conspicitur. Signatum autcm dixil in nobis, lanqiinm et somnum .apiam. Recle cnim speralur a lalibus
denarius signalur rcgis* imagine : homo euiin facius omnimoda meutis abalienatio a morlalibiis rcbus et
cst ad iinagiuem ct fcinvliludinem Dei (Gen. i, 26 ), miseriarum sseculi bujus oblivio, quac nomine obdor-
quam pcccando corrupit : bonum crgo ejus esl verum mitiouis et somni dccenter et prnpheiice significalur,
aique actcrnum , si remscendo signclur. Et ad boc ubi siimma pax nullo lumultu intcrpellari potest. Scd
credo perlinere, quod quidam prudenler inlelligunt, hoc jam non tcnelur in hac viia, sed post hancvitain
illud quod Dominus viso Cx-saris nummo aii : Reddiie sperandum est. Hoc eiiain ipsa vcrba ostendunt
Ccesari quod Cwsaris esl, el Deo quod Dei est (Matlh. quac fiituri siinl temporis : non enini diclum est, aut,
xxn, 21) ; lanquam si diceret : Quemadmodum Cacsar Ohdormivi cl somniim ccpi ; aul, Ohdormio el som-
u vobis exigit impressioncm imaginis Buacr, sic et num capio ; sed , Obdormium et somnum capiam. Tiidc
Deus; ut quemadinodum illi redditur nummus, sic
1
Pro apb karpo\\, a fructu, legebat, apb kt.i.ou, a lem-
Deo aniuia lumine vullus ejus illustrala atquc signata. pore : sic ctaui Cassiouorus.
R. AUGLSTLNI EPISCOPI 84
83
incorruptionc , el mortale Deus; laoieo regcm Filium solenl appellare Scri-
roiruptibile hoc in lueltir
t.inc absorbebiiur mors piurae. Secuiid.ini ergo illud quod dictu.n esl, Pe.r me
lioc induelur immortaliiat.- ;
Hoc est unde d.c.iur itur ad Patrem (Joan. xiv, 6),recle pii.no, Rex meut,
in vicioriam (I Cor. xv, 54).
speramus, per patienttum et deindr, Deus meus. Nec lamen dixil, li.iendiio ;
Si autem quod non videmus
Sul. Inlende : DOO enim duos ailt tres dcos fidcs ca-
exspectamus (Rom. »111, 83).
c«ngr.ienlcr uliimum tbolica pradieat, srd ipsam Trioitalem unum Dcum
10. [vers. 10.] Quaproplcr
Quoniam lu, Domine singulariter non ul cadein Trinitas simul possil aliquaudo Paler,
MMCtil , el dicil :
,
non dixit, Facics; sed, aliquando Filius, aliquaudo Spirilus sanclus dici, sic-
ja spe habitare fccisti me. Bic
spes esl, erit profecto ni Sabcllius credidii scd ut Patcr nonnisi Paler, et
Fetuti. In quo ergo jam isia ;
simjularitcr pOle»t Filius nonnisi Filius, elSpiritus sanctus nonnisi Spi-
e:.a... qnod spcralur. Et bene ail, :
Hlw mollos qoi, multiplicati a ritus sanclus , el lm;c Trinilas nonuisi unus Deus.
riiim reforri adversus
dicunt : Qvis oslcn- Quia cl < ii.ii dixisset Apostolus : Ex quo omnia, per
t.inpore fiumenli vini el oiei sui,
multiplicilas, et sin
•
quem omnia, iu quo omnia (Rom. XI, 56), Trinitalcu>
dilnobis bona? perit enim h.ec
dicilur in Ac- ipsam insinuasse creditur nec tamen subjecit Ipsis
pulaiilaslenclur in sanctis, de quibus
; ,
Multitudinis nulem credentium gloria ; sed , lpsi gloria.
libus Apuslolorun, :
4. [ tim. 4.] Quoniam ad orabo Domine, mane
cor unum (Act. IV, 52). Singulares
te ,
cral amma una et
est secreti a muliitudine ac exaudies vocem meam : quid sibi vull quod superius
ergo et siu.plices, id ,
moriemium , amatores dixit , exandi quasi io pra-sentise exaudiri cuperet
d «scentiom rerum ac
,
lurba
si uni Deo cl nunc vero dicit mane. exaudies, non, cxatidi et, ad
et unitalis csse debemus ,
, ;
unernitatis
le orabo non , ad te oro ; et deinceps oianr astabo
Dooiiuo noslro cupimus
, ,
inlnr.rere.
tibiet videbo, non, aslo et video? Nisi lorle supciior
ejus oraiio ipsam invocationem ' ostcndil : caligans
IN PSALMDM V auiem intcr procellas hujus sxculi, senlil se non vi-
ENARKATIO. drre quod cupil, et tamen spcrare non desinil : spes
Titulus Psalmi csl Pro eaquw hcere- enim quae videlur, non e&t spes (Rom. vui. 24). ln-
I. [vers. \.\ :
d>'alem accipit. Inlelligitur crgo Ecclcsia, qu.c accipit lelligil lamen quare non videal ,
quia nondum nox
h ereditalem vilam acternam per Doniinum noslrum
peracla est, id esl lenebra? quas peecata meruerunt.
Jesom Cbristum ut possideat ipsum Dcum, cui ad-
,
Dicil ergo, Quoniam ad le orabo, Domine, .d e6t, qno-
bxrens bcata sit secundum illud : Beali miles ,
quia niam tanlus es ad quem orabo, mane exaudics vocem
ipsi htcreditale possidcbunt lerram (Mallh. v. 4);
quain mcam. Non ille es, inquit qui posfiis videri ab cis .
ter^am ? nisi de qua dicitur : Spes mea es tu, porlio quorum ab oculis nox peccaloinm ooodam recessit
wetk in terra vivenlium ( Psal. cxli, 6); el illud mani- pcracta ergo erroris mei nocie, ct Jisccdentibus le-
f.^stius : Dominus pars harcditalis mece et calicis mci nebris quas mihi pcccatis meis feci , exaudics vo-
(i'tal. xv, 5). Dicitur cl haereditas Dei vieissim
Ec- cemmeam. Cur ergosuperius non ait, exaudies; sed,
etesia secundum illud : Postula a me, el dabo tibi exaudi? An posiquam clamavil, exaudi, et non exau-
aemes hairedilatcm luam (Psal. II, 8). Ergo h.vreditas dila est, sensit qnid * oporteat transire ul possit
uoslra Dcus dicilur, quia ipse nos pascil et coniinel rxaudiri ? An el snporius cxaudila est , srd nondum
ci baercditas Dci dicimur, quia ipse oos adminislrat sc iniclligil exaudiiam ,
quia nondum videl a qu<«
cl regit. Quaproptcr vox Ecclesiae est in l.oc psalmo exaudita esl ; et quod nunc ait, mane exaudiet, hoc
vocatae ad hxrcditalem, ul el ipsa fiat hxrediias Do- inlelligi voluil, inane intclligam me rsse rxauditam?
Oiini. qualis rst ista locuiio, Exsurge, Dominc (}'sal. m, 1\
2. [vert. 2]. Verba mea exaudi , Domine : vocala id esl, fac mc exsur^ere ; sed boe de i esurrertione *
invocal Dominum, ut eodem opitulante perlranseat Cbristi accipilur. Illud ccrlc non polcsl rccte alit<r
ncquiliam saeculi liujus, clad eum pcrvenial. Inlelliye acc.ipi, Tentat vos Dominns Deus vesler, ut scial si di-
clamorem tneum : bene ostendit quis isie sil clamor, ligitis eum (Deut. xill, 3), nisi ut vos per illuni sciatis,
quam de cordis cubili sine slrepilu corporis
intorior et vobismeitpsis manifeslelor quantum in rjus amoro
pervenial ad Deiun; qnandoqoidem vox corporalis au- proficrrilis.
dilur, spir.lualis autem inlelligUur. Quanquam hoc 5. [vcrs. K-8.] Mane aslabo tibi, et videbo (a) : astabo
sit eliam cxaudiie Dci, non aure c.uuali, sed majc- quid cst, nisi non jacebo? quid csl autem aliud jacere,
ktatis pr.csenlia. nisi in lerra quiescere, quod rst in torrei i? volupta-
3. [vers. 3.] Intende voci obserrationis mece : id csl,
tibus beaiitudinem qoaerere ? Astabo, inqoil , et videbo:
illi voci, quam ut Deus intetligal petit ; qoae qualis sit
non esl ergo inhaerendum terrrnis, volumoa Demn si
jam insinuavit, oi.in dixil . Inldbgc ctamorem meum. videre, qni nuindo corde ronspirilur. Qnoniam ncn
hitfnde voci nbtecraiionit mta;, Rrx meus et Dcus meus. Deut vuleus initfuitalem lu es. Non habitabit juxta te
Q»i tmvis et Filius Dcus, el Paler Deus, et simul Patcr
ciF.liu» iinns Deus, cl si inierrogemur de Spiiitu 1
iil! , voailionem. Atr.ollieriiniis codex a!ii<|.i>' uwli< ns
>uiclo, niliil aliuu rcspomlcndum rsl, nisi quod Deos nof.c Mss., invoculinnem.
» Plureti Msa., <i-iod.
Rit ; el cuin llmol dicootor Palcr el Filius ctSpiriius 1
Edrl.. ted m liocderejtnr&tfcm.vvxlcnbksiahvil.* uss,
mliil lliud ii.ltlligciiiluin csl quam unus \a) v\-m rers. S iractalor i(: u toar. rart. xivi, .<. ».
UJUCtlH ,
85 ENARF.ATIO IN PSALMUM V. M
wuHgnus , neque permanebunt injusti anle oculns tuos. visibilem mortem non vult hominein prod<ye para- ,
Odisti omnes qui operantur iniquitatem ,
perdes omnes tus esse debet verum occullare non falsum diccre ,
qui toquunlur mendacium. Virum sanguinum et dolo- ut neque prodal neque mentiatur, ne occid.it animam
sum abominabilur Dominus : iniquiias , malignilas, suam pro corpore alterius. Si autem hoc nondum po-
mendacium , homicidium, dolus, et quidquid Inijus- test; vel sola hujus necessilalis habeal mendacia , ut
niodi esi, ipsa nox est, qua iranseunle filmane ul vi- eiiam ab istis, si sola remanserinl , liberari merca-
deatur Deus. Causam ergo exposuit quare inane asta- tur, el Spiritus sancti robur accipere , quo quidquid
Iiit, et vulebit ,
quoniam non Deus votens iniquitalem , perpeliendum est pro veritale conlemnat. Duo sunt
inquit, tu es. Si enim Dcus essel qui vellet iniqnita- omnino genera mendaciorum in quibus non magna
lem, possel etiam ab iniquis videri ; ul non mane vi- culpa est, sed lamen non sunt sine culpa, cum aut
dcrelur, id csi, cum iniquilaiis nox pertransierit. jocamur , aul ut prosimus mentimur. Illud primujn
6. Non habUabil juxta le malignus : id est , non sic in jocando , ideo non esl petniciosissimum quia non
videbit ul hxTcal. Ideo .sequilur , v.eque permanebunt iullit ; novit enim ille cui dicitur , joci causa esse di-
injusti ante oculos luos ; quia oculi eorum , id est ctum. Secundum aulcm ideo miiiiis est , quia relinet
niens eorum reverberatur luce veriialis propter tene- nonnullam benevolenliam. quod non habei Illud vero
bras peccalorum ,
quoruin consuetudine fulgorem duplex cor, nec meudacium quidem dicendum csl :
rectte inlotligeulia* suslinere non possunt. Ergo et tanquam, verbi gralia, si cui gladius commendclur,
qui videnl aliquando, id esl, qui veruin iiitelligunl el promillat se redditurum cum ille qui commcndayil
lamen adhuc injusti sunl, non ibi perrnancnt amando poposcerit ; si forie gladium suum repetat furens
en quoe avertunt a vero ;
gerunt euim secum suani nianilesium est tunc non esse reddendnm , ne vel sc
noctem, id est, non solum consueluilinem, sed eliain occidat vel alios, doncc ei sanilas restilualiir. Ilic
amorem peccandi. Qua: nox si transierit , id est, si ideo non habet duplex cor, quia ille cui cummcnda-
peccare destilerint , et ipse amor atque consuetudo tus est gladius , cum promitlebat se reddiluruin po-
fugala fueril, fit mane ; ila ul non solum inUllig;int scenli, non cogilabat furenlein posse repclere. Yei uiii
sed eliam inlKereant veritali. autem occultavit etDominus, cum discipulis iioji-
7. Odisti ' omncs qui operanlur iniquilatem : odium dum idoneis dixil : Mulia habeo vobis dicere , sednunc
Dei ex illa loculione intelligendum est, qua odit pec- non poteslis portare iila (Joan. xvi,. 12); el aposto-
calor quisque veritatem. Videtur enim quod et illa lus Paulus cum ail : Non potui loqui vobis quusi tpiri-
odit quos in se manere non siuit: non aulem manent, tualibus, sed quasi carnalibus (ICor. m, 1). Unde
qui eani sustinere non valenl. Perdes omnes qui lo- mauifeslum est non esse culpandum , aliquando ve-
quunlur mendacium : hoc eniiu est veritati conlra- rum laccre. Falsuni aulem dicere , nou invenitur
rium. Sed ne quis pulet aliquam substanliam vel na- concessam es^e perfeclis.
turam vcrilati esse contrariam , intelligal ad id quod 8. Virum satiguinum ct dolosum abominabilur Domi-
non est pertinere mendacium , non ad id quod est. nus. Potest hic recie videri repetilnm quod ail supe-
Si enim boc dicilur quod verum d cilur cst , ; si rius : Odisli omnes qui operanlur iniquilulcm perdes ,
autem hoc dicitur quod non est, mendacium est. omnes qui loquuiUur mendacium ; ul virum sanguinum
Ideo, inquit , Perdes omnes qvi loquuntur menda- ad operanteni iniquitatem referas, dulosum aul2m ad
cium ;
quia recedenics ab eo qtiod est , ad id mendaciiiin : dolus enim est , cum aliud agitur, nliud
a
quod non est declinanlur . Multa quidem videnlur simnlatur. El apto verbo usus esl quod ait, aboniiuo-
pro salute aut commodo alicujus, non malifia , bitur ; solent enim abominali dici, exliasredati : hk
sed benignitate mendacia, quale illarum in Exodo aulem psalmus pro ea est quce htvreditatem accipit
obstetricum qua? Pharaoni falsum renunliaverunt quoe subjicil exsuJtationem spei sua>, dicens : Rgc
(Exod. i , 19), ut infanles filiorum Israel non neca- autem in muttitudine miserationis luo?. , introibo in rfo •
renlur. Sed etiam ista non re, sed indole * laudantur mum luam. In multitudine miseralioKis , forlasse in
quoniam qui lautum lioc modo menliunltir , merebun- muliitudine irominum perfectorum et bealorum dicit,
tur aliquando ab omni mendacio liberari. Nam in iis quibus civitas ilia conslabil, quam nuiiti parlurit et
qui perfecti sunt, nec isla inendacia inveniunlur; paulalim parit Ecclesia. Ilomines autem niultos re-
quibus diclum est : Silin ore vestro , Est, est ; non, non: gencralos alque perfectos, recte dici niullitudinem
quidquid amptius est , fl malo est ( Matth. v 37 ). Nec , miserationis Dei quis negat, eum \erissime dii.lunt
immerito alio loco scriplum est : Os quod mcntilur oc- sit : Quid est homo, quod mcmor cs ejus ; uut filiut
ciditanimam (Sap. i, 11) ; ne quic arbilretur peifeclum homims ,
quia visitas eum ( Psal. vin 5 ) ? Introibc iu ,
cl spirilualem bominem pro ista lemporali vita , in domum tvam : lanquam lapis, crcdo in ;edi(icium .
,
cujus morle non occiditur anima, sive sua , sive alle- dictum est. Quid enim aliud domtis Uei quam iem
rius, debere menliri. Sed qnoniam aliud esl nieniiri pltim Dei e>t , de quo diclum est : Templum enim Dci
aiiud vcruin occullare, ; siquidem aliud esl falsnm di- sanctum est, quod eslis vos ( 1 Cor. iu , 1 7 ) 1 cnjus a?dl-
ccre , aliud verum lacere ; si quis forte vel ad istam ficii lapis angnlaris esl illo (Ephes. n , 20), quci::
1
in caitis OdisH, nomine. \t aMss.abest vox, nominc,
:
suscepit coseterna Patri Virius ei sapicntia Dei.
• Editi, dcciinanl. At ttss., dectbumtur.
9. Adorabo ad templum sunctum tuum , in liniurr
Mditi, in dolo. veriu^ auquotMss., itutaU. Con fer lib.
dc Hcotlacio, cc. 5 ct 17. iuo : ad templum sicut jtrope ternjiiiim inlgliighiius
87 S. AUCUSTINI EPISCGPl flff
hunt in sc quos ad peccata illectant, el cos tanquain
noaeiiim ut, Adorabo in templo sancto tuo, sed,
Adorubo ad lemylum tanclum tuum. lnlelligendun» devorant cum in suam vilam convertunt. Quod qui-
etitmestnon de perfectione, scd de progressu ad 1-us contingit quoniam peccato moriunlur * , recte illi
perieetionem dictem csse; ut illud pcrfeciioncm
si- a quibus inducuntur, scpulcra paiemi.t clicti sunt;
{^iiificet , Introibo in domum tuam. Sed ul boc
prove- qnia cl ipsi qnodammodo exanimes sunl viiani non
nial, prius adorubo, inqiiit, ad lemplum sancium tuum habcndo vcricitis, ct moriuos in se recipiuut qtins
el fortassc ob boc addidit , in timore luo , quod ma- verbis mcndacihus el van » corde intcrcmptos in sc
gnttm cst pnesidium procedcntibus ad salutem. Cum converltint. Linguis suij dolase agebant, iil esl linguis
auiem qnisque penrenerit, fiet in co quod dictum cst malis : nam hoc videtur significare, cum dicil suis,
< onsummala dileclio forat mitlit limorem (
I Joan. iv , mali enim malas habcnl linguas; id est, mala loquun-
18 ) , non cnim limcnl jam amicum '
, quibus dictuin tur, cum loquunlur dnlum. Qnibus Dominus dicil
ost Jam non dicam vot tervos, sed amicos (Joan.
:
Qnomodo poleslis bona lequi , cum titis mali ( Matlli.
xv, 15),cum ad id quod promissnm esl porducli xn, 54) !
fiiorint. 15. Judica iltos , Deus : decidanl a cogitalionibns
10. [ vcrs. 9 , 10. ] Domine . dectuc me in tua jusii- snis. Proplietia est, non maledictio non enim opl;it :
lia propter inimicos meos : satis liic declaravit in pro- ul eveni;il, sed cernit quideventurum sil: contingil
foclionc sc esse, id est in proveciu ad perfeclionem narnque illis, non quia vidctur oplasse, sed quia talcs
nondum in ipsa peifeclione, quando ut dediicalur cx- suiit ut mcrito roniing.it. Sic eiiim ct quod postea dicii ,
fffltaL ln tua jusiitia autem non in ca qu:c videlur ,
Lwteniur vmnes qui speranl in te, per propbeliam
hominibus. Nam cl malum pro nialo reddere ,
justi- dicit ; quoniam cernil cssc LiHaturos. Sic per propho-
tia vidilur, sed non csl cjns dc quo diclum est : Qui tiam dicltim est, Excita polcntiam tuam el veni (Psal.
facil oriri tolem suum super bonos el malos ( Matlh. v lxxix.5); qnoniam videbal esse venlurum. Quan-
4,") ;
quia ct cum puuii Dous peccatores, non malum quam possil etiam hoc modo accipi quod diclum est
i.iiuiu ois infert, scd malis eorum cos dimittil : Ecce, decidanl a cogilalionibus sui* , ul magis beue ab eo
inquit ,
parluriit injustiliam , concepit laborem , el pe- optalum credatur, dum c;idimt a cc.giialionibus suis
peiil iniquilalem : tacum apcruit et effodit eum , et in- nialis, id cst, ut jam non cogilcnl ntala. Scd velal sic
iidit in foveam qvam operatus csi : convertctur dotor inlelligi quod sequilur, expelte eos; nullo onim modo
ejus in caput ejus , ei in lerticm ejns iniquUas ejut ds- pntesl in bonam parlera accipi , cum quisque cxpelli-
tcendet ( Psal. vn , 15-17 ). Cum ergo punil Deus ,
lur a Deo. Quapropter per propheliam diclum . non
ui judcx punit eos qoi lcgcm praetcreunl , nou eis in- p t malcvolcnliam intrlligilur ; cum boc dictum sit,
ferons de scipso malum,sed in id i|imd elegorunt quod necessario talibus evenlurum cst qui in pecca- ,
cos expellcns ad complendam summam iiiiscriarum. lis qua? mcmorala sunl pcrseverarc viduerint. Deci-
ilomo aulem cum maluin pro malo rcddit , malo dant ergo a cogitationibus suis, diclum est; decidaut
vnio id facit; et ob boc prior ipse inalus est, dum accusantibus se cogicuionibus snis, lestimonium per-
punire vult malum. bibeute couscicnlia sua , sicut Aposlolus dicit : Kt
11. meum. Nihil mani-
Dirige in conspeclu tuo iler cogitalionum accusantium seu defendentium , in reve-
fosiius est, quam in tempus cum commendare quo latione justi judicii Dei ( liam. n, 15, 16).
proficit hoc est enim itcr quod non terrarum Iocis
; 14. Secundum multitudincm impielatum eorum ex-
peragilur, sed affcciibus animorum. In conspeciu, pelte cos : id esl, longe cos expelle ; hoc esl enim te-
inqnit , tuo dirige iter meum : id est , ubi nullus ho- cundum mulliludinem impietalum eorum, ut miilluin
minum videt, quibus credcndum non esi laudantibus, evpellanlur. Expellunlur crgo impii ab illa bxredi-
sui viiuperantibus; non eniin ullo niodo possunl de tate qux intclbgcndo et vidcudo Deum possideiur;
aliena conscicnlia judicare , in qua ilcr dirigitur ad sicut expclluntur uiorbidi oculi fulgore lucis, cura illis
Detim. Ideo subjecil, Quoniam non esl in ore eorum ca pcena est quac Non crgo ipsi manc
aliis Lciilia.
veritat , quibus utiquc judicantibus uon cst credcn- aslabunt, et videbunt. El tam magna pcena est isla
dnm , el ideo inlro ad conscienliam et ad Dei con- expulsio, quam magnum pnemium esl illud quod <li-
spcctum confugiendura est. Cor eorum vanum ett cilur Milti autem adhwrere Deo bonnm est ( Ptal.
:
quomodo crgo potest csse in ore eorum veritas, lxxii, 28), Huic pccnx conlrariiim esl : Intra in gau-
quorum cor f;illiiur de pecoato et poena peccali T dium Domini tui. Quia buic expulsioui simile esl
Unde revocanlur bomines ilh voce Ulquid diligilit : Projicile illum in leiwbras exteriores ( Matth. xxv,
tanitatem, et qua-riiis mendacium ( Psal. iv , 5) ? 21, 50).
12. [vers. 11.] Sepulcrum palens est guttur eo- 15. Quoniam inamaricaverunt te, Domine. Ego Ji/m,
rum : ad vonoilalis signilioalioncm rcforri polcst, inquit, panis qui de ccelo descendi (Joan. vi, 51) : ct,
proptcr fju;iin plorum(|ue honiines adulationc men- Operamini escam qua non corrumpitur (Ibid. t 21): el,
liunliir. Kt inirabililor dixit , patcnt scpulcrum qno- Gusiale, el videle quoniam tnavit etl Dominut (Ptal.
;
ni.im scinpcr inliiat illa voracitas, non ama-
ut scpulcra xxxiu, 9). Peccaloribus auiem panis verilalis
ipi.j>. n-ocplis ci(l;ivciil)i>s muniunlur. Polost ct illnd rus esl ; unde os vera diccntis odcrunt. Ipsi ergo
inlclligl, quod mondacio cl blanda adulalione tra- i aiicavcrunl Dcum, qui peccando in cam xgn-
' t.i(i^ieiiw* codoT, amt i. »
QUUaor Mss., peccato suo cmmtium/ilo mnritaitttr.
ENARRATIO 1N PSALMUM VI. 00
89
quo sana; rentur viriliter omnia sustinuernnt; ab eo quod
tudine.m devo.nerunt, nt cibum vcrililis,
aniin.c gauUenl, umquam felleum susiinere non scriptum est, Judtca itlos, Deus, usque m ftnera
Psalmi.
pnssinl.
vers. 12.] Et la>tenlur omnes qut
speranl in tc :
Hu [
ulique iili quibus gustaniibus
suavis est Dominus. IN PSALMUM VI
exsultalninl, et inhabilabis in eis ipsa ergo
/n aetcmum :
ENARRATIO.
eril aetcrna exsultatio, cum lemplum Dei fiunl just;;
l
eorum. Et glo- ln finem, in hymnis de octavo, Psalmus David.
et erit gaudium ipsorum, ipse incola
riabunlurin le omnes qui diligunt nomen utwm:tan- \.[vers. 1.] De octavo, hic videlur obscurum;
quam cum adest eis ad fruendum quod diligunt. Et nam catcra in hoc litulo manifestiora sunl. Visum
qua autem nonnnllis dicm
bene in te, tanquum possidenlcs hxreditalem de cst judicii significare, id est
lilulus psiilmi est, cum et ipsi sinl ejus hrcredilas, tem; us adventus Domini noslri, quo veMurus est
quod significat, inhabiiabis in eis. A quo bono prohi- judicare vivos et mortuos. Qui adventus, compulatis
benUir quo» secundum muUiiudinera impietatum annis ab Adam, post septem annorum millia fulurus
eornm cxpcllit Deus. creditur ; ut scplem annorum millia lanquam soptcm
47. vers. 13.] Quoniam lu benedices justum : hac dies iranseant, deinde illud lempus tanquam dies oc-
[
esl benedictio, gloriari ifl Deo, el inhabilari a Deo. tavus adveniat. Sed qnoniam dictum est a Domino :
Ista sanciificalio concediiur juslis; sed ut jusliiicen- Non est veslrnm scire tempora quce Pater posuh in sita
lur, praecedit vocatio, quse non esl mei itorum, sed poieslale (Act. i, 7), et : De die vero et illa liora ncmo
gratiae Dei : omnes enim peccaverunt, et egent glo- scii, neque angelus, neque virtus, neque Filius, nisi
ria Dei (Rom. m, 25). Quos euim vocavit, hos ei solus Paier (Mallh. xxiv, 36), et illud quod scriplnm
jusiilicavit; quos auiem justificavit, hos et glorifica- est, lanquain furem venire diem Domini (I Thess. v,
vil (Id. vhi, 50). Qnia ergo vocaiio non meritorum 2), satis aperle ostendit neminem sibi oportere ai ru-
nosuorum, sed bcnevolenlise et misericordiaj Dei gare scientiam illius lemporis, compuiatioue aliqua
est, subjecit dicens : Domine, ut scuto benoe volunlatis annorum. Si enim post soplem millia annorum ille
tuae coronasli nos; bona enim voluntas Dei prsecedil dies vonlurus est, omnis hoino potest annis compu-
bonam volunlatem nostram, ut peccatores vocel in talis advcnliim ejus addiscere : ubi eril crgo, quod
pceniteniiain. Ei ipsa sunt arma quibus expugnatur nec Fiiius lioc novtt? Quod utique ideo diclum esl,
inimicus, conlra qnoiii dicilur : Quis accusabil adver- quia per Fiiium bomines boc non discunl, non qin tl
$us elecios Dei ? cl, Si Deus pro nobis, quis contra nos ? apud se ip-c non noverit, secundum illam locuiiti-
Qui unico Filio suo non pepercil, sed pro nobis omni- nem, Teniat vos Dominus Deu* vester, ut sciat (Dettt.
bus tradidit illitm (Ibid.,7>\. 53). Sienim adhuc cum xhi.o), id esl, sciie facialvos; et, Exsurge, Domine
inimici essemus, Cltrisius pro nobis mortuus esl ; nudto (Psal. in, 7), id est, fac nos exsurgere. Cum ergo iia
magis reconciliati, salvi erinms ab ira per ipsnm (Id. dicatur nescire Filius hunc diem, non quod nescial,
v, 9, 10). H«c <-sl invictissimum scutum, quo ropel- sed quod nescire faciat cos quibus hoc non expcdit
lilur inimicus disperalionem salulis suggerens mul- scire, id est, non eis lioc ostcndat quid sibi vull n«- ;
tilndiiie Iribulatioir.imct tenlaliouum. scio quic pra'sumplio, qua; annis compulalis cerlissi-
18. Totus crgo lexlns Psalmi est oraiio utexaudia- mum sperut posl septem annorum millia diem D<>-
tnr ; ab coquod scriplnm esl, Verba mca exaudi, Do- mini?
mine, usquead, Rexmeus el Deusmeus. Deinde in- 2 Nos igitur, quod nescire nos Dominus voluii, lir-
tellectus eorum qurc impediunt ad videndum Denm, benter ncsciamus, ot qua>.ramus quid velii sibi iste li-
id cst, ut se exaudilam esse cognoscat; ab eo quod tuliis, qtii scribilur De octavo. Potest quidcm, Cliain
sciiptum est, Qnoniam ad te orabo, Domine, mane nuJla nnnoriiin temeraria suppuialione, dies judicii,
exaudies vocem meam, usque ad, Virum sangninum et oclavus quod jam post finem hujus necnli
inteiligi,
dotosum ubominabilur Dominus. Tertio, speiat se do- accepta aetema vita, tunc non erunt anima juslorum
mtim Dei futuram. et nunc ei appropinqimre in li- i>bnoxi;e lemporibus et quoniam omnia tempora
:
roore anle consummalionem qua; expcllii limorem ; soplem dieruin istnron repelilione volvunlur, ocia-
ab eo quod scripium est, Ego aulem in mulliludine vus forle ille dicius est, qui varielatem islam non ha-
miseratwnis tuce, iisque. ad, Adorabo ad templum san- bc-bil.E^t alind quod hicnon absurde accipi poicst,
ctum luum in timoretuo. Quarto, proficiculem sc alque cur oclavum dicalur judicium, quod post duas genc-
prtuiiovenlem inier ill i ipsa quibus impediri se sentit, raliones futuium esl, unam quac ad oorpus, alieram
orat ul adjuvelur inlrinsecus, ubi ncmo hominum qu:c ad auimam perlinet. Ab Adam eiiim usquc ad
videt. ne avertatur malis linguis ; »h eo quod scriptum Moysen genus humanum vixit ex corpore, id esi se-
C6t, Domine, deduc me in tua jnslitia propler ittimi- cuiidum carnem qui eliam exltrior : el vetus bomo
cos meos, usque ad, Linguis suis dolose agebant. diciltir (Ephes. iv, 22), et cui Yetus Tcslamenlum
Quinlo, prophetia esl quae pcena maneat impios, datum est, ut quamvis religiosis, tamen carnalibus
quando juslus vix salvus eril, el quod premium jusli adhuc operaliouibus futura spirilualia |»rasignareU
adepluri sinl, qui vocali venerunl el dorwc perduce- Hoc loio lempore quo secunduni coipus vivebaiur,
regnavil morS, sicut Apostolus ait , ciituu in cos qui
* Sic ijraesUnliorus Hss. At edili., UHOlalus.
9!
AUGUSTINI EPISCOPI fM
rto». peccaverunt. Rtfgnnvit aulem rx similiiudine pr<e- ira ; in aliis pro ftirorc indignalio ponilur, anl btii*»-
v.rcntionis Adcc, sicut idein dicit; quoniam usquc ad Sed qtiidqtiid illnd esl, motus est animi provocans ad
iloysen (Rom. v, 14) arcipicndiim est, quo usqne pceiiam inferendam : qui tamen moius, non tanqtiam
].e;ih opera, id esl carnaliter observala illa sacra- anima?. Deo tribuendus cst, de quo di( tnm est : Tu
menla, eliam eos obslrictos lonucrunt certi myslcrii aulem, Domine virtulum, ctim Iranquitlitale judicat
praiia, qui uni Deo subdili cranl. Ab advenlti autem (Sap. xii, 18); quod aulcm tranquillum est, no» est
Domini, ex quo ad circuincisionem cordis a carnis perturbatiim. Non ergo cadit in Deum judicem per-
circumcisione transitum est, facla vocatJo est, ut se- mrbatio ; sed quod in ejus mini tris lit, quia per legcs
cundum animam vivcrelur, id est secundum interio- ejus fil, ira ejus dicilur. ln qua ira, non solum argui
rem hominem, qui eliam novus homo (Coloss. m, 10) se non vult anima qu* nunc orat, sed nec corripi, id
propter regeneralionem dicilur morumque spirilua- est emendari vel erudiri : nam in graco Ttxtorjar.t
lium innovationem. Manifeslum est autem ad corpus positum est, id est , erudias. Arguunlur autem in die
quaternarium numerum pertinere, propter nolissima judicii omues qui non habenl fundamenlum quod cst
elemenla quatuor quibus constat, el qualuor qualita- Chrislus rcmendanlur autom, id est purgantur, qui
les, siccam, humidam, calidam, frigidam. Unde qua- huic fundameiito siiper3?di(icanl lignum, foentim, sli-
luor etiatn lemporibus administralur, verno, aesiale, pulam; detrimentiim enim palienlur, sed salvi erunt
auiumno, hieme. Ha:c siint notissima. Nam de qua- tanquam per ignem (I Cor. m, 11). Quidergo isteorat,
lcrnario numcro corporis traclatur eliam alibi subti- qui non vult in ira Domini vel argui vel cmendari?
lius, sed obscurius : quod in hoc scrmone vitandum Quid, nisi ut sanetur? ubi enim saniias est,ncc mors
esl, quem cliam minus eruditis accoinmodaliim esse nieluenda est, necurentis aut secanlis medici manus.
volumus. Ad animum vero ternarium nuiner.wi per- 4. [vers. 3, i.] Sequilur itaque, etdicit : Miserere
tinere polest inlelligi, ex co qi:od tripliciler Deum mei, Domine ,
quoniam inftrmus sam : sana me, Do»
diligere jubcmur, ex loto cordc, ex tota anima, ex mine, quoniam conlurbala sunt ossa mea, id esl firma-
tota inentc (Deut. vi, 5 ; Ualik. xxii, 57) : de qtiibus mentum anim.x mea?, vel forlitudo ; hoc enim ossa
singulis non in Psalierio, sed in Evangelio dispuun- signilicant» Dicit ergo anima fortiludinem suam csse
diim est. Nunc ad lesiimonium lernarii nuincri ad lurbatam , cum ossa nominat : ncque enim creden-
auiinum pcrtincnlis, satis pulo esse quod diclum est. dum est, quod habeat ossa qtue vidcmus in corpore.
Peraclis igitur numeris corporis ad veiercm homiin m Quapropter ad expositionem perlinct quod subjicilur,
el ad Velus Tesiamentum perlinentibus, peraclis Et anima mea turbata est valde ; ne quod ossa appel-
eliam numeris animi ad novum hominem et ad No- lavit, corporis intclligerenlur. Et tu, Domine, usque-
vnm Testanienlum relaiis, sicut seplenario numero quo? quis non inlelligal significari animam luctantcm
transaclo, quia unumquodquc lemporuliter agitur, cum morbis suis, diu auleni dilalam a medico l
, ut ei
quaiernario incorpus, lernario in animumdistribulo, persuaderetur in quoe mala se peccando praccipita-
vcniet octavus judicii dies, qui merilis triliuens quod verit? Quod enim facile sanatur, non multiim cave-
debelur, jam non ad opera lemporalia, scd ad viiam tur; ex difficullaie autcm sanaliouis, erit diligcniior
rclernam sanclos Iransferet, impios vero damnabil in cuslodia rcccptae sanilalis. Non ergo lanquam rrudelis
xternum. Deus irsliniandus est, cui dicilur : Et tu, Domine,
3. [vcrs. 2.] Quam damnationem metuens, orat usquequo? sed lanqiiam bonus persuasor anima?, quid
Ecclesia in hoc psalmo, dicens •
Domine. ne in ira mali sibi ipsa pepererit; nondum enim tam perfecie'orat
tua arguas me. Dicil eiiam Apostolus iram judicii :
baec anima, ut ei dici possil : Adliuc loquente tedicam,
Thesaunzas tibi, inquit, iram in die ircs jusli judicii Ecceadsum (Isai.tw, 24). Simul ul etiam illud agno-
Dei (Hom. n, 5); in qua se non vult argui, quisqiiia scal, quanla pcena impiis pneparalur, qui se nolunt
iu bac vita sanari desiderat. Nec in furore tuo corn- convcrlere ad Deum, si laniam difficiillalem con-
pias me : corripias, milius videtur ; ad emendationem verienies paiiunlur; sicul alio loco scriptum est
enim valet. Nam qui arguilur, id est accusatur, me- Si justus vix salvus eril, peccator et iinpius ubi pare-
tuend'im est ne ' fincm habeat damnaiionem. Scd bunt (I Petr. iv, 18)?
quonian: furor plus vidclur essc quam ira, poiest 5. [vers. 5.] Couvcrlere, Domine, et erue animam
wovere cur illnd quod~cst mitius, id cst correptio, meam. Converlens se, orat tit ad eam converlalur ct
cum co posiiuui est qnod est durius id est cum fu- Deus, sicul dictum cst : Converlimini ad me, el con-
,
rore. Sed ego pulo unam rcin duobus verbis signifi- rerlar ad vos, dicil Dominus ( Zach. I, 3 ). An ex illi
calani : nam in gr.rco 6u^i,-, quod esl in primo vcimi, locutinne intclligcnduin est, Convertere, Domitte, id esl,
hoc signilical quod ipyn, qnod est in secundo versit fac meconvciti, cum in ipsa sua convcrsione diflicnl-
sed cimi Lalini vcllenl cliani ipsi * duo verba ponem, lalem l..boremquc senlircl? Nam perfecta noslracon-
qiiasituin cst qnid etael vicinnm ir;e , rt posilum est vcrsin paraluni invcnit Dcum, sicul Propheta dicit :
luror. Ideti \aiie codiccs liabcnl : iiam in aliis prius Tanquam dUucnlum paratum inveniemus eum ( Osee.
inveiiiitir ira, deinde furor; in -
I i i prins furor, deindc vi, 5, sec. LXX). Qanuiam ul euiu amitteremus, noit
s,
ejus abscntia qui ubiqne adcst, scd noslra fecil avcr-
YAA.y ne iti finem. RNBpocUkl ta aiiesl a nieliorilms
1
QubunM Mss., diu autcm dilatam medkiiuima nu\ ico,
1
vjs. , i-ltaU ettam ipsa. 1'luresMbb., perfccta.
f>5 EN.\RR\TIO IN PSALMLM VI. 9£
sio : tn hoc mundo erat , iuqiiit, ei mundus pcr etim qui sese ab iila co.iaiur extraliere. Videt
enim jam se
facttu esl, el mundus eum non cognuvit ( Joan. 1, 10 ) damnare carnales concupisceniias ,el tamcn delecta-
Si ergo in hoe muudo erat, et uiundus euni non co- lione lenelur infirmitas l
, et in ea libenter jacet,
gnovit, noslra immunditia non feil ejus aspectum. undc surgere nisi sanatus animtis non polest. Quod
Dum auteni nos converlimus, id esl, mulatione veie- aulem ail, per singulus nocles, hoc forlasse accipi vo-
ris vit.e resciilpimus spirilum noslrum, durum a eu- luit, quod ille <pii spirilu promplus senlil aliijiiam
limus et laboriosum ad serenilatem el tranquillitatem lucem veiitatis, et lameu
deleclatione hujuss;cculi in
divioae lncis a tcrrenarum cupidilaium caligine re- per carnis infirmilatem aliquandorequiescit, lanquam
torqueri.Et iu lali difficultate diciimis, Convertere, dies Pt noctes alierno affectu cngitur pnti : ut cum
Domine, id est, adjuva uos, ut pu (icialtir iu nobis dicit, Mcnte servio legi Dei, lanquam diem sentiat
cimversio, qtiA- le pnraltim invenil, st fruendum te rursus cum dicil, Carne autem legi peccati ( Rom. vu,
pr.ebenlein dilcctoribus luis. Et ideo posiquain dixil, 25), inclinelur in noctem, donec omnisnox transeat,
Converlere, Domine, addiiil, ei erue animam menm, et vcniat unus dies de quo dicitur : Mane aslabo tibi,
Linquam inha-rcniem pcrplexitulibus hujus saeculi, el videbo (Psal. v, 5). Tunc enim aslabit ; nunc aiiiem
et sjiinas quasdam dilaceranlium desideriorura in jacet, quando in lccio esl quem lavabit pcr singul.is
ipsa conversione patieniem. Salvum me fac, inquit, nocles, ut tanlis lacrymis impelret efiicacissimam de
propter misericordiam tuam, Inielligit non suorum me- Dei miseiicordia meilicinam. tn lacrymis slralum
litorum esse quod sanalur, quanduquidcm peccauli menm rigabo, repelilio est : ciimenim dicitui Utcrymit,
ei datum pracceptum praelereuuli, justa damnatio de- ostendil queinadmoduin Miperius lavnbo dixeril ; hoc
Iiebatur ; sana me ergo, inquil, non propler merilum auiem accipimns straium , quod superiu. leclum
meum, sed propler niisericordiam luam. quanquam rig.ibo amplius sit aliquid quam lavabo;
6. [vers. 6.] Quoniam non esl in morte qui memor sit qiioniain pol«st aliquid in superlicie lavari ; rigalio
tui. Inte igit qnoquenunc esse tempus conversionis, vero ad inieriora permeat % quod siguilical (letuni
qnia ciiin isla vila transieril, noh restat nisi retributio usque ad cordis inlima. Tcmpnrtim vero varietas,
inerilormn. In inferno aulem quis confilebilur libi ? quod pratcrilum posiiit, cuni dicerel, Luboruvi in ge-
Co-.ifessus est in inferno lle dives, de quo Dominus mitu meo ; el fuiurum, cinn diccret, Lavabo per sin-
dicit, qui Lazarum vidit in requie, se autem in lor- guLis nocles tecium meum ; rurstis fiilurum, ln lacry-
meiilisdolebal : usque adeo confessus, ul cliam mo- mis tlralum meum rigabo, illud oslcndit quid sibi
neri suos vellet ul se a peccatis coliiberent/propter diccre debeal, cum quisque in geinilu fruslra labora-
poenas quas apud inferos esse non credilur (Luc. xvi, verit; lanqu.im diceret Non : profuil cum hoc fcci,
23-31). Quamvis ergo fruslra, confessus est (amen crgo ilhid faciam.
sibi merilo illa accidisse lormenla ;
quando eiiam 8. [vers. 8 , 9] Turbatus est ab iraoculus meus (a)
suos, ne in hac incidercnt , doceri cupiebat. Qtiid ulrum sua , an Dei , in qua pelil ne arguerelur , aut
crgo est, In inferno aulem quis confilebilur tibi? an coniperetur ? Sed si illa diem judicii signilicat ,
quo-
iufernum vult inelligi, quo post judicium pra-cipita- modo nunc potest inlelligi ? An inchoatio ejus est
Lunlur impii, ubi jam propler profundiores lencbras quod hic homines dolores et tormenla patiunlur , et
iinilam Dei lucem videbunt,cui aliquid confileantur? iuaxime damnuni iniclligenliai veritatis , sicut jam
Nam isle adhuc'elevaiis oculis, quaravis immani pro- commemoravi quod dicium est : Dedil illos Deus in
fimdo interposito, potuit lamen vidare Lazarum in reprobum sensum (Rom. i , 28) ? Nam ea est caecilas
rcquie coiistitutum, ex cujus comparatione ad con- menlrs; in cam quisquis dalus fuerit, al. mteriore
fessionem coaclns esl merilorum suorum. Polest Dei luce secluditur , sed nondum penilus cum in hac
cliam illud inlelligi, ut inorlem vocel peccatmn, vila est. Sunt enim tenebr;e exteriores (ilaltk. xxv
quod contempta divina lege coininiliilur : ulaculeum 30) , quae magis ad diem judicii pertinere iiitelligun-
morlis morlem appellemus , quod mortem comparet; lur , nt penilus extra Deum sil ,
quisquis dum tempus
,
aculeus enim mortis, peccalum ( 1 Cor. xv, 56 ). In esl, corrigi nolueril ; penilus enim 3
esse extra Deum
qua morle hoc est esse immemorem Dei, legem ejus quid esl, nisi esse in summa caecilate ? siquidem Deus
cl praecepla conlemnere : nt infernum di\- rit. c.-.w - habitat lucem inaccessibilcm (I lim. vi , 16) , auoin-
tatcm animi, quae pi ccantom, id esl, morientem ex- grediuntnr quibus dicitur : Intra in gaudium Domint
cipil et involvit; Sicut non probaverunt, inquit, habere lui (Malth. xxv , 21 , 25). Kujus igilnr ira3 inchoalio
Deum in notilia, dedil illos Deus in reprobum sensum csl quani in hac vila palilur quisque peccator : li-
(Rom. i, 28). Ab isla morte et ab isto infemo tutaui mens ilaque judicii diem , laboral et plangit, ne ad
ne pracberi anima deprecalur , dum molinr conver- illud perdticaiur, cujus inilium Lam perniciosum nunc
sionem ad Deum, el senlit difhculiales. expcritur ; el idco non dixit, Exsiincius est, sed ,
7. (vers. 7.] Quapropler conlexit dicens : Laboravi
in gemitu meo. Et tnnquam parum profuerit, addil et 1
Lov., infirmilatis. AtEr. et plerique Mss., infirwilas.
dicit:Lavabo per tingulas nocles locinm meum. Lectus
' Editi : permanal. At Mss. aliqui, permeat; aln, per-
tinel.
esl boc loco appellatus ubi requiescit animus anger cl 1
Mss.: renitus autem esse extra
Nounulli probae notae
Deum. vero cum editis, Penilus enim. [aidem]
Alii
iiiGrmus, id est in voluptate corporis et in omni dele-
(a) De hac parte vers. 8 consule I Enar. isal. xxxvi, n.
ciaiione saeculari ;
quamdelcctationcin lacryinis laval 9. De altera parle cjusdem vers. 8 vide Enar. rsal. ui, n. 9.
05 S. AUGUSTINI EPISCOP! {HJ
Turbatut est ab ira oculus meut. Si autcm sua ira dicit in gaudio mclel (Psal. cxxv , 5), et beati lugenles »
oculiiin suum esse turbaium , neqnc hnc miruni esl : quoniam ipsi consolarmntur (Mattlt. v , 5).
nam uinc forsilau dictum cst, Ntm occidal sol super 12. [vers. 1 i.] Erubescant el conturbencttr omnes ini-
iracttndiam vesiram (Epltcs. iv , 2(5) ,
quod inleriorem mici mei. Discedite a me, omnes, dixit superius ; quod
solem , id est sapicntiam Dci , lanquam occasum in se etiam in hac vita, sicut expositum est, lieri potest :
pali arbitrntur mcns, quae sua perlurbatione illum quod aulem dicil , Erubescanl el conturbentur, non vi-
videre non sinilur. deo quemadmodum evenire possit , nisi illo die cum
9. lnveteravi in omnibus inimicis meis. De ira tan- manifesla fucrint justorum pra?mia c-t supplicia pecci •
tum dixerat, si tamcii de sua ira diserat : considera- torum. Nam nunc usque adeo non erubescunt impii ,
lis autcm rcliquis viliis , invenil se omnibiis esse val- ut noliis insullare non dcsinant : et plerumque tantum
latum. Quac vilia quoniam veleris vit:e siintet veteris vafent irrisionibussuis, ul iufirmus liomines dc Chri-
huminis quo cxuendi sumus ut indiiamur novo (Co/oss. sti nominc erubescere facianl, unde dicluro est :
ni , 9 , 10) , rcclc dictum est , Inveteravi. ln omnibus Quisiiuis me erubucril coram hominibus , erubescam eum
autem inimicis meis , vcl inter ipsa vilia dicit , vel coran. Palre meo (Luc. ix 26). Jam , vero quisquis
inlcr homincs qui nolunl ad Deuin converli : nam et suhlimia illa pracepla implcre voluerit, ul dispcrgat r
lii, etiam si nesciunt ', cliam si parcunt, eliani si del pauperibus ,
quo juslilia cjus mancal in aelerntun
iisdcm conviviis el domihus ct civilatibus nulla lile (Psal. cxi, 9), omnibiisqiie suis rehus lerrcnis ven-
interposita , el crehris colloqniis quasi concordilcr diiis ct indigcnlihiis erogatis , Chrislum scqui volue-
utuntur, nihilominiis lanicn intcnlione contraiia , ini- rit, diccns : Nifut intulimus in liunc mitndum , verum
mici sunl eh» qui se ad Deiim conveitunt. Nam cum nec auferre quid possumus ; viclum et tegumenium ha-
alii amanl ct appetunt istum mundam , alii sc optant batleSy his contenli simits (I TtMt. vi , 7 , 8) ; incidil
ab isto mundo liherari ,
quis non vidcat illos inimi- iu islorum sacrilcgam dicacitatcm, et ab eis qui sa-
cos esse istis? nani si possiiit, eos secuin ad pocnas nari iiolunl vocalur insanus; el s:cpc ne hoc voceiur
traliunt. Et magnum donum est , inter corum vcrha a desperatis iiominibus , Ircpidal fseera et differl
vcrsari quotidie, et non excedcre dc ilinere prsece- quod omniuin fidclissimus el potentissimus incdicus
ploruin Dei : samcciiim mcnsnilenspcrgerc inDeum, imperavit. Non ergo iiuiic isli possunl eruhesccre
concussa in ipso ilincre trcpidal : et plerumquo pio- qnihiis ne nos erubcscamus opiandum est , et a propo-
pterea non iniplet bomim proposittnn , ne offcudat eos sito itinere vcl revoccmiir, ve! impcdiamur , vel re-
cum quihus vivit, alia bona perilura et transenniia lardemur. Scd vciiiet lempus otilli erulicscaut, dt-
dihgeiilcs atque scclanlcs. Ab his scparalus C4 omnis cenlcs ut scriplum e.^t : lli sunt quos aliquando hubui-
siuius , non locis , sed animo ; nam locis corpora con- mus in risum el in simililudinem iiiiproprrii : nos insen-
linentor, animo autem Iocus esl affeciiosua. stti , vitam illontm cestimabamus insani.im , el finem il-
10. Quapr» ptcr post laborem et gcmilum et imbres lorum sine honore : quomodo compuluti sunt inler filios
ercberrimos lacryiuarum ,
quia inane non potest esse Dei , et btter sanctos sors illorum est ? Ergo erravimus a
quod lam vehemcnter rogatur ab co qui fons est om- via verilatis , et justitiic lumeii non luxil nolis , et sul
nium miscricordiarum , verissimcque diclum esl t
non est orttts nobts : repleli sumus iniqnitatis via ct per-
Prope est Dominus atlrilis corde (Psal. xxxui, 19) ditionis, et ambulavimus solitudines difjicilcs, viamau*
post tautas difiicullalcs cxaudilam se anima pia signi- lcm Domini ignoravimtts. Quid nobis profuit superbia ,
licans ,
quam Iicct cliam Ecclesiam intclligere , vide ant qttid divitiarum jaclatio contulit nobis? Trausierunt
quid ndjungit : Disredile a me omnes , qui operamiui otnnia illa tanqumn umbra (Sap. v, 3-9).
iniqttitalem ; quoniam exaudivil Dominus vocem flelus 13. Quod autem ait, Convertantur, et confundamur,
mei. Vcl in prophctia diclum est, qiiouiam disccssuri quis iion judicel esse juslissimam poenam , ut conver-
6unt , id est , scparahunlur a juslis impii , cum judicii sionem ad confusioncm hahcanl ,
qui ad salulcm ha-
dies vcneril ; vcl ininc ,
quia ctiamsi pariler atquc bcrc nolucriinl? Deinde addidil, valde velociter ; cnm
iisdcm coiivcnticnl'S conlincntur , lamcn in arca nuda enim jam desperari coeperil judicii dies, cum dixerint,
jam grana sepnraia suni a p;ilcis, quamvis inter pa- Pax , innc cis repenliniis veniel interilus (I Thess. v,
Ieas lateant : s::imI itaqne reraari possunt, sedsimui *3). Quandocumqiie nulcm vcncrit , celcrrime venit
venlo auferri mm possunt. quod dcsperalur essc vehiurum : el longitudinem vii;c
II. [n«-«. 10] Qitoniam exaudivit Dominus voccm hujus non facil senliri , nisi spes vivendi ; nam nihi!
(letus mei ; exaudivit Domitttu deprccationcm meam ; vidclur csse celerius, quam quidquid in ea jam pra'-
Dominus oralionem mcum assttmpsil. Crchra ejusdcm ici iiiim cst. Cuni crgo jinli'ii dicfl vcnerit , lunc sen-
sentcntix rcpeiilio , nnn quasi narrantis necess.la- licni pcccalores quam non sil longa omnis vita qu;c
lein, sed affeclum exsultaniis osiendit; sic cnim loqui tiansil ; nec omnino eis vidcri potei it larde venisse ,
paiidcnlcs solcnl , ul iiau cis snfficial semel enuntiarc quod iion dcsiderantibus , sed potius non crcdenlibu»
«|Uod gaudcnt. Isle friiclus csl illius gcmiliis in quula- vciicril. QiiaiK|uam el illud hic accipi potcst , ut quia
boratur, cl illaruni larrym.-irum quibus lavatur lectus, lanqiiam gcmcnlcm et lani sa-pe dinqiie flentcm Deus
ct stratus rigatm ; quoniam qui scminat in lacrymis , exaudivil, inlclligalur lihcraLi a peccatis , el omncs
pcrvcrsos molus carnalis affcclionis domuissc , sicut
• S:c AUi Kdili vero, nescitmtur. dicil : Diticcdite a me , otUHes qvi operamini iniqttila-
y7 SNARKATIO 1N PSALHUM VII. 98
tem quoniam exaudivil Domhuis vocem fletus mei, quod las ex parte Lsrael • facla est, cum Doininum persc-
,
cuin ei provenerit, non miium est si jam ita perfecta quebanlur , ul plcnitudo Geniium subintrarel, et sic
cst ut orel pro inimicis suis. Polesl ergo ad hoc perti- omnis Israel salvus ficrel. Ad lioc profundum se-
nere quod dixit, Erubescant, et conlurbenlur omnes crelumaliuniquesilciiliumcuin venisset Apostolus, ex-
inimici mei , ut de peccalis suis agant poenilenliam clamavil quasi quodam ipsius allitudinis horrore pcr-
quod sine confusione * et conturbalione fieri non po- culsus : altitudo dmliarum sapientiw et scieniix Dei,
tesl. Niliil itaque impedit sic accipere el illud quod quam inscrutabilia sunl judicia ejus, el imestigabiles vial
sequilur , Convertanlur el erubescanl , id cst , convcr- ipsius! Quis enim cognovit menlem Domini, autquiscon-
tanlur ad Deum , el erubescani se in prioribus tene- siliarius illius fuit (Rom. xi, 35, 54)) ? ita magnuni
bris pcccaiorum aliquando gloiiatos ; sicul Apostolus illud silentium non exposiii;>ne magis aperit, quaiu
dicit : Quam enim gloriam habuistis aliquando in Itis, admiralione commendai. Hoc siienlio Dominus sncra-
in quibus nunc erubescitis {Rom. vi , 21) ? Quod aulein inentuin vcnerahilis passiouis occullans, volunta-
addidit , valde velociter , aul ad oplantis afleclum , aut riam ruinam fralris, id esl, nefarium scelus traditoris
ud Cliristi potentiam referendiun est, qui genles quae sui, in sua3 misericordiie alque providentia; ordinem
pro idolis suis persequebantur Ecclesiam , ad Evan- vertil ; ut quod ille ad perniciem unius bominis per-
gelii fldem tanta temporum celerilale convertil. versa menle faciebal , iste ad salutem omnium boini-
- — i
... -—.. - i
» num provida guheriialione conferret. Caniat ergo
Psalmum Domino aniina perfecla, qua; jam digna
IN PSALMUM VU est
nosse secrelum Pei ; cantat pro verbis Chnsi , quia
ENARUATIO. meruit nosse verba illins sileniii. Apud infidelcs euiin
Psalmus ipsi David, quem canlavit Domino ,
pro verbis el perseculores , silentium est illud atque sccrclum :
Cliusi filii Jemini. apud suos aulem , quibus diclum est , Jam non dico
\. [vers. i.] HUtoria quidcm unde occasionem ista vos servos, quia servus nescil quid fuciat Dominus
prophelia sumpsit, in Rcgnoriiwwmiriolibrofll Reg. ejus ; vos aUetn dixi amicos ,
quia omnia quw audivi a
xvi) cognoscere facile esi Ibi enim Chusi , amicus re- Patre meo , nota feci vobis (Joan. xv , 15) : apud ami-
gis David , trnnsitum fecil in partes Abessalon filii 008 ergo ejus tion esl silenlium , sed verba silentii
ejus qui adversus patrem bellnm gerebal , ad explo- id est, raiio exposita el manifcsta illius silemii. Quod
randa consilia et renunlianda qiue adversus patrem silentium , id est Chuei, dicitur filius Jemini, id est
ille moliebalur auctore Achitophel ,
qui defecerat ab dexlri : non enim abscondendum cral sanctis quud
amicitia David , el fliium ejus adversus palrem consi- pro illis gesluin cst. Et tamen JSesciat , inquit , sini-
liis quibus possel instruebat. Sed quoniam non ipsa slra quid faciat dexlra (Mallh. vi, 3). Canil ergo anima
historia in boc psalmo consideranda esl de qua Pro- perfccta in propbeiia , cui secretum illud innoluit
plicta mysteriorum velainen assumpsit , si transitum pro verbis Chusi, id est pro cognitione ejusdem se-
ad Chrislum fecimus, auferaturvelamen (IlCor. m,lb'). creli ;
quod secretum dexler Deus , id est favcns
Et primo ipsorum nominum significationcm inlerro- atque propitius ei , operatus est : quare hoc silen-
gemus quid sibi velit. Non enim defuerunt inlerpretos liiim Filius dcxtri appellalur , quod est Chusi , filii
qui lixc ipsa non carnaliter ad lilleram , sed spirilua- Jemini ?
liier investiganles, edicerent nohis quod Cbusi inter- 2. [vers. 2, 3.] Domine Deus meus, in te speravi ;
preletur Silcmiuni ; Jeminiauiem, Dexter; Achito- salvumme fac ex omnibus persequenlibus me, et eripe
phel, Fratris ruina. Quibus interpretationibus rursum me. Tanquam cui non restat jam perfecio * nisi in-
nobis traditor ille Judas occurrit , ul Abessalon ejus vidus diabolus, superato omni bello alque adversilale
imaginem gestet, secundum quod Patrispax interpre- viliorum, dicit : Salvum me fac ex omnibus persequen-
tatur ; quia pacalus erga illum exsiiiit pater , quam- tibus me, et eripe me : nequando rapiat ut leo animam
vis ipse dolis suis bellum haberet iu corde , sicut in meam. Dicil Apostolus : Adversarius vester diabolus
psalmo lertio trnctatum est (a). Quemadmodum autem lanquam leo rugiens circurt, quazrens quem devoret ( I
invcnilur in Evangelio filios Domini noslri Jesu Chri- Petr. v, 8). Itaque cum dicerct per pluralera nume-
6ti dictos esse discipulos (Malth. ix, 14), sic in eo- rum : Salvum me fac ex omnibus persequenlibus me ,
dcm Evangelio invenilur eliam fralres esse appella- singularem postea inlulit dicens, nequando rapiat ul
los ; resurgens enim Dominus ail : Vade , et dic fra- leo animam meam : non enim ait, nequando rapiant
tribus mcis (Joan. xx, 17), et Aposlolus eum dicit sciens quis restilerit inimicus, et perfectse animuj
primogenitum in multis fratribus (Rom. vm , 29) vehementer adversus. Dum non esl qui redimat, nequc
discipuli ergo ejus ruina qui eum tradidit , recle inlel- qui salvum faciat : id cst, ue ille rapiat, dum lu nou
ligitur Frairis ruina , quod Achilophel interpretari redimis neque salvum facis ; si enim Deusnon red
diximus. Cbusi autem quod iiUerpretatur Silentium,
, imat ncque salvum laciat, ille rapit.
recle accipitur adversus illosdolos Dominum nostrum 3. [i»ers. 4, 5.] Et ut manifestum sit jam pcrfectam
sileniio dimicasse , id est altissimo secrcto quo caeci- animam hoc dicere, cui solius diaboli fraudulenlissi»
nis insidise cavenda? suut, vide quid sequatur : Do-
1
Lov., confessione. AtEr. et ucstri prope omnes iiss.,
ecnfnsiom. * In editis, ccecitas in israel. Abest vi Mss.
(u)Enarr.in rsal. ui, n. t. » Tres mss., perseculor.
ALT.USTINI EPISCOPI 100
09
istud. Quid esl quod vocat mines usque ad interfeclionem corporis saoviunt, ani-
mine Deus meut, si feci
nomen peccati, univcrsale main vcro posl i-.tam visibilem morlem in poiesiate
htud? an quia non dicit
displi- habere non possunt; diabolus autem quas auimas
peccalum intelligcndum est? Qui inicllectus si
lanquam si perseculus cmr.prehenderit, possidebit. Et conculcet
cet, illud accipiamus dici quod sequitur :
quod dicis, istud ? re- in terram l
vitammeam : id esl conculcando, terram
inlerrogassemus, Quid est lioc
faciat vitam meam, cibum scilicet suum rton euiiu
Siesl iniquitas in manibus meis. Jam ergo
;
gpondel :
tantum leo, sed eiiam serpens appellatus est. cui di-
m.nifeslum est de omni peccato dici, Si reddidi re-
mala qnod non polesl vere dicere, clum est : Terram manducabis ; et peccalori homini
tribucntibus tmhi ;
Estote perfecti, diclum esl, Terra es, et in lerram ibis (Gen. 14
perrecius. Ait quippe Doniinus :
iil, ,
nisi
sicnt Patervestcr qui csl in coelis, qui
solem suum oriri 19). Et gloriam meam in pulverem deducat. Hic esi ille
facit super bonos et malos, et pluit super justos et inju- pulvis, quem projicit venlus a facie lerrae, supeibo-
stos (Mallh. v, 48, 45) ;
qui ergo non reddit relri- rum scilicet vana ct inepta pcianlia, et inflata non
buenlibus mala, perfeclus esl. Cum itaque orct anima solidata*, lanquam venlo elatus pulveris globus.
perfecia pro verbis Chusi, (ilii Jemini, id est pro co- Recte ilaque hic posuil gloriam, quam non vuli in
gnilione illius secreli atque silenlii, quod pro salute pulverem deduci. Yult enim eam solidam habere in
nostra operatus est propitius nobis et misericors Do- conscicnlia coram Deo, ubi nulla jaclaniia est Qui ;
minus, ut loleraret et patientissime sustiueret dolos glorialur, inquit, inDomino glorielur(l Cor. i, 31). tsla
traditoris sui tanquam huic perfcclx animae dicat
:
soliditas in pulverem deducitur, si per superbiam
exponens rationem ipsius secreli : Ego pro le impio quisque conlemnens secrela conscienliae, ubi solus
el peccatore, ut luae iniquilales mei sanguinis
eflusio- Deus hominem probal, velit apud homines gloriari
ne lavarentur, magno silentio et magna patieniia hinc est quod alibi dicit Deus conteret ossa placcn- :
traditorem meum pertuli, nonne imilaberis roe, ut tium hominibus (Psal. u\, 6). Qui autcm bcne didicit
el tu non reddas mala pro malis? animadverlens igi- vel expertus est viiiorum siiperandorum gradus, iu-
lur et intelligens quid pro illo fecerit Dominus, et tclligit hoc vilium inanis gloriae, vcl solum, vcl ma-
pjiis excmplo ad perfectionem proficiens, dicit: Si xime cavendum esse perfectis : quo prinio enim vitio
reddidi retribuenlibus mihi mala, id est, si non feci lapsa cst anima, hoc ullimum vincit. Initium autem
quod tu faciendo docuisli, decidam ergo ab inimicit omnis peccati superbia ; et, Initium superbia hominis ,
meis inanis. Et bene non ait , Si reddidi iribuenlibus apostalare a Deo (Eccli. x, 15, 14).
milii mala, sed, rctribuentibus : qui cnim relribuit , 5. [vers. 7.] Exsurge, Domine, in ira tua. Quid ad-
j:im aliquid acceperat ; majoris autem patientiac est huc isle quem perfeclum dicimus, ad iram provocat
ncc ei mala rependere qui accoptis beneficiis reddit Dcum? Nonne videndum est ne potius ille perfectus
mala pro bouis, quam si nullo anle acceplo beneficio sit, qui cum lapidarelur, dixit Domine, ne slutuas :
nocere voluisset, Si reddidi ergo, inquil, relribuenti- illis hoc peccatum (Acl. vu, 59) ? An et isle, non ad-
bus mihi mala, id est, si le non imitatus sum in illo vcrsus homines hsec precatur, sed advcrsus diaboluin
silentio, hoc est patientia tua quam pro me operatus et angelos ejus, quornm poss?ssio peccalores aique
es, decidam ab inimicis meis inanis. Inauitcr euiin se iiupii homines sunl ? Non ergo saeviens, sed misericors
jacial, qni cuin el ipse homo sii, cupit se de homine adversus eum oral, quisqnis oral ut ei auferalur isla
vindicare : ct cum superare hominem palam quaerit possessio ab illo Domino qui jusliHcat impium (Rom.
occulte a diabolo supcratur, inanis effectus vana et iv, 5) : cum enim juslificatur inipins, ex iiupio lit
«uperba laelilia, quod quasi vinci non poiuil. Inielli- justus, el ex possessione diaboli migrat iu lemplum
git ergo iste ubi major fial victoria, et ubi Ppter red- Dei ; el quoniam poena est, ut cuique aufei atur pos-
dal qui videt in occullo. Ne reddal itaque relribuen- sessio in qua dominari desiderat, hanc poenam dicit
libus mala, iram potius quam hominem vincit, illis iram Dei advcrsus diabolum, ul desinat possidere
eliam lilleris eruditus, in quibus scriplum esl : Melior quos possidet. Exsurge, Domine, in ira lua : Exsurge,
eit qui vincitiram, quamqui capil civilatem (Prov. xvi, hic appare dixil, humanis videlicet ct latenlibus \er-
32. sec. LXX). Si reddidi relribuenlibus mihi mala , his, quasi Dcus dormial, cum in secrelis suis incu-
decidam ergo ab inimicis meis inanis, Jurare videlur gnilus latel. Exaltare in (inibus inimicorum meorunu
per exsecrationcm, quod est gravisMmiim jurisjurandi Fines dixit ipsam possessionem, ubi vull Deum exal-
genus, cum homo dicil : Si illud feci, illud p.uiar. tari potius, id csl lionorari et glorilicari, quam dia-
Sed aliud csljuralio in ore juranlis, aliud in signili- bolum, dum impii jusliucantiir cl laudant Dcum. Et
calionc prophetuiiis : hic enim dicii quid vere con- exsnrge, Domine Deus meus, in praceplo quod man*
tiugal hominibus qui reddunl relribuenlibus mala dasti : id csl, quia liumilitatem praecepisti, liuinilis
non quod sibi, aul alicui, quasi jurcjurando impre- appare ; el lu prior iniple quod pra^cepisli, ut exem-
celur. plo tuo vincenles superbiam, non possideanlur a dia-
4. [vers. 6] animam meam,
Persequalur ergo inimicus holo, qni advcrsus lua prxcepta superbiam persuasit,
tl comprehendat. Ilcrum inimicum singulari numero
nominans, illum magi» magisquc manifcstat quem su-
i vatieanus codex, in tcrra. caeteri Mss. el ediU ,
in »rr-
pcrius velul leonem appcllavit. Ipse enim animam
ram : joxta i,xx, ew qin.
pcrseq'j"uur ; el si dcccperil, comprulicudct. \.\m ho- » Fxlili, solida. Novem Mss., solidata.
101 ENARRATIO IN PSALMUH VII. 102
tlioens : Manducute, el aperientur vobis oculi, et eritis cliristianum lalissime pervagatum est, tantacrit
abnn-
lunauam dii (Gen. 111, 5). dantia peccatorum qu* jam cx magna parte senlitur,
6. [vers. 8.] Et congrcgatio populorum circumdabil nonne illa hic prajdicitur, qu;e per alium quoquc pro-
te. Duplex inlellectus est. Congregatio enim populo- pbelam denuntiata fames verbi (Amos
est, vui, II)?
runi, sive credenlium , sive pcrseqiientium potest ac- Nonne propler banc congregationeni pcccatis suis
et
cipi, ijiiorum ulrumque eadem Domini nostri humili- a se liimen veiitalis abalien.inlem, Dcus in altum
rc~
late factum est : quam conlemnens pcrsequentium gredilur, id est, ul aut non, aut a perpaucis, de qni-
inultitudo, circumdedit eum, de qua dictum est, Qua- bus dictum est, Bealus q.ti perseveraverit usque in finem,
re fremueiunl gentes, et populi medilati sunt inania hicsalvus erit ( Matth. x, 22), teiieatur et percipiatur
(Psal, ii, 1)? credentium aulem per ejus humilitatcm sincera fides *, el ab omnium pravarum opinionuin
iuullitiido ita eum circumdcdit , ut verissime dicere- labe pnrgula? Non ergo immerito dicitur, Et propter
tur, Ccecilas ex parle hrael facta csl, ut plenitudo Gen- /iawccongregalionem in altum regredere; id esl, secede
tium inlrarel (Rom. xi, 25) ; el illud, Postula a me, et rursus in altiludinem secretorum tuorum, eliam pro-
dabo tibi gentes hairedilalem luam, et possessioncm tuam pier hanc congregationem populorum quae habet no-
terminos lerros (Psal. n, 8). Et propter hanc in altum men tuum el facla lua non facit.
regredere : id est ,
propter lianc congregallonem re- 8. Scd sive superior, sive ista sil congrucnlior liu-
gredeie in allum; quod restirgendo el in ccelum as- jus loci expositio, sine prajudicio alterius alicujus
cendendo fccisse intelligilur. Ila enim gloriflcatus de- melioris aut paris, convenientissime seqiiitur, Domi-
dit Spiritum sanctum ,
qui anle glorificilionem ejus nus judicat populos. Sive enim in allum regressus
dari non posset, sicut in Evangelio positum esl : Spi- est, cum post resurrcclionem ascendit in coelum, be-
ritus aulem nondum erat dalus ,
quia Jesns nondum crat nesequitur, Dominus judicat populos quia inde ven-
;
clarifualus ( Joan. vn, 39 ). Regressus ergo in allum turus esl judicare vivos et morluos : sive in allum re-
propler congregationem populorum , misil Spirilum grediatur cum peccalores cbrislianos deserit inlelli-
sanclum ; quo impleli praedicalores Evangelii orbcm gentia vcritatis ;
qnia de ipso adventu dictum est
lerrarum Eciiesiis implcverunt. I^utas veniens Filius hominis inveniet fidem super ter-
7 Potest et sic iste seusus inlelligi : Exsvrge, Do- ram (Luc. xvm, 8)? Dominus crgo judical populos.
mine, in ira lua 1 exaltare in finibus inimicorum
, meorum Quis Dominus, nisi Jesus Cliristus? Pater enim non
id cst, exsurge in ira tua,ct non te intelligant inimici judicat quemquam, sed omne judicium dedil Filio (Joan.
mei; ul Iioc sit exaltare, id esl, altus efficcrc ne intel- v, 22).Quapropier ha:c aniina quae perfecte orai, vi-
ligaris, quod refertur ad illud silentium. Sic enim de de qiiemadmoduiii non limeal judicii diem , et vere
Iiac exallalione in alio psalmo dicitur : Et ascendii secuio dcsiderio dical in oralione, Venial regnum
super Cherubim, et volavit. El posuit tenebras lalibutum luum (Matlh. vi, 10) : Judica, inquil, me, Domine ,
tuum (Psal. xvii, 11, 12) : qua exallalione, id est oc- secundum jusiitiam meam. In superiori psalmo iufir-
cullatiouc, cum te merilo peccatorum suorum non in- mus deprccabalur, misericordiam poiius implorans
tellexerint qui le crucifigenl, cougregatio credentium Dei, quam commemorans ullum meriliim suuni ; quo-
circumdabil le. Ipsa enim humililate exallalus est, id
niam Filius Dei peccalores venit vocar** in pcenilen-
esl, non est intellcctus; ut ad lioc refcratur, Et ex- liam (Luc.s, 32). Itaque ibi dixerat, Satvum me (ae,
surge, Domine Deus meus, in praceplo quod mandasli Domine ,
propter misericordiam tuam, id esl non pro-
id esl, cunvapparesbumilis, altus eslo, ulnon le inlel-
pter merilum meum ; nunc aulem quoniam vocalus
liganl iiiimici mei : juslo aulem sunt peccatores ini- tenuit et servavit praecepta
qua accepit, audeldicere:
mici, cl pio impii. Et congregatio populorum circum- Judica me, Domiue, secundum justitiam mearn, etst-
dabit te : id esl, pcr hoc ipsum quod non le intelligunt
cundum innocentiam meam super me. Isla est verain-
qui te crucifiguiit , credenl in te Genles , alque ita
nocentia, quae nec inimico noccl; ilaque bene se ju-
congrrgaiio populorum circumdabit te. Scd qnod se- dicari postulatsecundum innocentiam suam, qui vere
quiliir si vcre lioc signilical, plus doloris habet quia
dicere poluit Si reddidi relribuenlibus mihi mala
:
jam incipil senliri, qu.ini lauili;e quia intclligitiir. Se- (Psal. vn, 5). Quod autem addidit, super me, non ad
miiiur enim, El propler hanc in alium regredere : id
innocenliam tanlum, sed ad justiliam quoque subau-
est, et pronler banc congregalionem generis humani,
diri potesl; ut isle sil sensus :Judica me, Domine,
qua Ecclesiae referue sunt, in allum regredere, id est,
secundum justitiam mcam, et secundum innocentiam
rursus desine inielligi. Quid eslergo, Et propter lianc,
meam, quic juslitia et innocentia super me est. Quo
nisi quia el ista le offensura esi; ila ut verissime praj-
addilamento demonstrat id ipsum quod anima jusla
iiunties, dicens : Putas cum veneril Filius hominis, in-
est el innocens, non per se babere, sed per illustr.in-
veniet fxdem super terram (Luc. xviu, 8) ? itcm dicil de
tem el illuminantem Deuin ; de bac enim dicit in alio
pseudoprophetis, qui inlelliginilur laeretici : Propter
Psalmo, Tuilluminabis lucernam meam, Domine (Psal.
eorum iniquitatem refrigescet charitas multorum (Mallh.
xvii, 29); et de Joanne dicilur ,
quia non eral ille lu-
xxiv, 12). Cum ergo et in Ecclesiis , boc est in illa
men, sed lcslimonium perhibebal de iumine (Joan. i, 8).
congregalione popuiorum alque gcntium, ubi nomen
llle eral lucerna ardcns et lucens (Joan. v, 35). Lumcn
1
Sic aliquot ex praecuiuis Mss. omissa post verbum, tua,
particula, et, quae a LXXabe&t. [ira tua, el exaUare] 1
Aliquot Mss., sincera fide.
!C3 S. MJGU5TIN1 EPISCOIM 104
undeanimao lanquam lucernae accenduntur, violaiitur, dirigat juslism, scrulans corda et renes
c.go illuil
Deus. Opera enim nosira qu;e
nonalieno, sed proprio splendorc pr.efulget, quod est opera-
,
f.ictis et dictis
meam, iinir, possunt esse nola hominibus; sed quo animo
taaa venlas.llaergodicitur,$2r«'irf'<'ii;'us(iaroH
secundum innocenliam meam $uper me, lani|uam si liant, ct quo |
cr illa pcrvcuire cupiamus , solus illc
*i
Judica nie secnn- novit, qui scrutatur corda et renes Deus.
Juccrna ardens el lucens dicerel :
dum flainniam qua; snper me esi, id est, nou qua sum 10. [ vers. 11.] Juslum auxilium meum o Domino ,
ego\ sed qua fuli;eo acccnsa de te. «7111 salvos [acit rectos cordc. Duo sunl oflicia mcdici-
9. [vcrs. 10.] Cousummelur aulem nequilia peccato- nae; unurn quo sanatur infirmilas , alterum quo sani-
rum.Consummetur, inquil, peificialur, secundum illud las cusiodilur. Juxta illad primum , dicltim esl in
qnod est in Apocalypsi : Justus jusiior fiut , et sordi- superioi e psalmo , Miserere mei , Domine ,
quoninm
sum rjuita allerum,in boc psalmo dici-
dus sordescat udhuc (Apcc. xxn, 11). Videtur enim
infirmus lioc
lur, Si est iniquitas in manibus meis si reddidi rctri-
cunsumniala nequiwa liominum qui crucifixerunt Fi- ,
buentibus mihi mala decidam ergo ab inimicis meis
lium Dei sed eorum major est qui noliint rccte vi-
;
,
vere, et oderunt prxccpla veritilis pro quibus cruci-
inanis; ibi enim infirmus ut liberelur, hic jam sanus
fixus est Filius Dei. Consummelur ergo, inquit, ncqui-
ne corrumpalur, orat. Juxla illud ibi dicilur, Salvum
peccatorum ; id est pcrveniatur ad summam ne- me fac propter misericordiam luam : juxia isiud hic
lia ,
quitiam, ot possil jusluin jam vcnire judicium. Sed dieiiur, Judica me, Domine, secundum justitiam meam;
qiioniam non solum dicium est, Sordidus sordescat ibi cnim ul a morbo evadal , remcdium, hic aulcm ne
adhuc, Bcd etiam diclum est, Justus justior fiat, anne- in morbum recidat, tuilionem pelit. Juxta illud dici-
cliteldicil: Et diriges justum , scrutans corda et renes tur , Sulvum me fac, Domine, secundum misericordiam
Deus. Quomodo ergo jiistus dirigi potesl , nisi in oc- luam ; juxta hoc dicitur, Jusium auxilium meum a Do-
culto; quando etiam per illa* qua; initio temporum tnino, qui sabos facit reclos corde. El illa eniin cl isla
christianoruin, cum adhuc perseculione sajcularium salvos facit ; sed illa ex xgritudine ad salulem trans-
premerentur, miranda videbantur feri, hsec in ipsa salute conserval. Itaque ibi miscri-
bominum sancli
hominibus , nunc postquam in tanlo culinine nomen cors auxiiium est, quia nullum habet nieritum pecca-
coepit esse chrisiianum , crevit hypociisis, id est si- tor , qui adlmc justificari desidcral , credcns in cum
nmlatio, corum scilicel qui nomine chrisliano malunt qui justificat impium (liom. iv, o) hic aulcm justura ;
liominibus placcre qnam Deo ? Quomodo ergo dirigi- auxilium est ,
quia jam justo tribuitur. Dical crgo ibi
lur justus in tanla confusione simulalionis, nisi duin pcccator qui dixit, Infirmus sum, Sulvum me fac, Do-
scrutatiir corda el rencs Deus, videns omniiim cogila- mine, propter misericordiam tuam ; cl dicat liic justus ,
liones, quaa nomiiie cordis signHicata; sunl, et delecta- qui dixil , Si reddidi retribuenlibus mihi mala , Justutn
liones, qux nomine rcnuin imelliguniur ? Recle quip- auxilium meum a Domino, qui salvos facit rectos corde.
pc temp.iralium ct terrenarum rcrinn delectatio reni- Si cnim medicinam exhibel , qua sanemur inlirmi ,
bus tribuiliir; quia et ipsa pars csl inferior hominis quanto magis eam qua custodiamur sani ? Quoniam si
et ea regio csl ubi carnalis generationis voluptas ha- cum adhtic peccatores eSSClUUS , Clu islus pro nobis
hilat, pcr quam in hanc aruinnosaiu el fallacis lxlitiae morluus cst, quanto magis nunc juslilicali , salvi cii-
viiam, per sutcessioiicm prolis nalura Iiumana trans- rnus ab ira peripsum (liom. v, 8, 9)'
fundiiur. Scrulans ergo cor iioslrum Deus, el per- 11. Juslum auxilium mcitm a Domino ,
qui salvos
Matth. facit rectos corde. Dirigil justuin, scrulans cotda et
spiciens ibi es^-e ubi esl ihcsaurus noster (
vi,
renes Deus : justo autem auxilio salvos facil rcclos
21), id est in coelis; scruians cliam renes, el perspi-
cicns non nos acquiescerc cami cl saeguini Gal. l
corde. Non sicut scrutalur corda cl rcncs , ila salvos
(
facit rectos corde el renibus quia cogitationes cl mala;:
16 ), sed deleclari in Domino, dirigit justum in ipsa
hominum sunt in pravo corde, el bona; in reclo corde; delccla-
conscii.niia coram se, nbi millus videt, sed
ei qu'ti
tiones auteni 11011 bona> ad rcnes perlincnl^ t^uia 115«
6olus ille qui perspicil quid quis jue cogitd ,
qucmque delcclei. Finis cnim curas deleciatio esl; feriores ai^ue toi ren^ Siiiit, bome vcro non ad reucs,
quia eo quisquc curis cl cogilaiionibus nititur, ut ad sed ad ipsum cor. Projiterea non ita dici possunl rccti
siiam delccialioiicm pervcni.il. Videl igiltir curas 110- renibus, sicut dicuulur recli corde , cum jani ubi co-
stras, qui scrulalur cor : videl autein lines curartim, gilalio , ibi cl dclectalio esl : quod fieri non potest ,
Id cst dcleclaUones, qui peiscriilatur rcncs; ut cuin nisi cum divina atque aterna cogilanlur. Dedisti, iu-
iiivencril, non ad coiicupiscculiam camis ileque ad
quil , Iwtitiitm in corde meo, cum dixissel , Signalum
,
coiiciipisccniiain ocnlonun, neque a l auibiiiouein sa> esi super uos luinen vultus ttii , Domine (Psal. iv, 7^.
culi, ijii.e omuia liaiisciiiil taiiqiiaiii unilira (I Joan. Nam pbanlasinala rerum tcmporalium, quae sibi ani-
1G, 17), inctiii:iri curas nostras, sed ad gaudia rc- mus fingil, c:im spe vaua morialique jaclalur, quamvis
11,
riim .rii-i iKirinti sustolli quae uulla conimulalione iuanibus imaginalionibus affcrant axpe deliram insa-
,
natiKpie la:iiliain , 11011 lainen cordi haec deleclalio ,
• non qua; snm ego.
rtuiiiqiie vss., sed renibus tribticuda esl ;
quia iil.e omnes imagina-
* Lov., qmnuU) eluim illn. ai aui. el r., quando etinn l
fnle.i'1 tlln, ete. Pnuloque |*M, i;ii iukIh vitlcb ttnr iHimi- tiones de inferioribus, hoc csl tcrrenis carnalibusque
nibta. Portt leg., etiam »1 Ecctetia iilu ; sc.i maluimua rebus, alliaclaesunt. Ila lil, ut scrutans corda elienes
eqtti O lli.Tiiniim codiccm.qui asectuuia tiuiiu, sed anliqiU
pr*:i'ri, aw tlla. Dcus, cl pcrspicicns in corde reclas cogilulioiics , in
fOS ENARRATIO !N PSALMUM VII. m
renibns nullas deleolalioncs ,
justom auxilium pra- animam meam , frameam tnam nb inimicis manus tuu;
bcal reclis corde, ubi mundis cogitationibus supernce (Psal. xvi ,13). Arcum suum tetendit cl paravit illum, ,
dcleciationes socianlur. El ideo in alio psalmo cum Non passim verborum tempora prcetercunda sunt, quod
dixisset , Insuper el usque ad noctem increpaverunl me gladium de fiiluro dixil, vibrabit ; arcum de prelerito,
renes mei , subjccil de auxilio , diccns : Providebam telendit : deinde praleriti lemporis conseqmintiir
Dominuin in conspeclu meo semper, quoniam a dextris verba.
est mrlii ne commovear (Psal. xv , 7 , 8). Ubi ostcndit 14. [veis. 14.] Et in ipso paravit vasa mortis : sagitlns
suggestiones tantum se a rcnibus passum, non etiam suas ardenlibus operalus est. Arcum crgo istum, Scri-
delectationes,quassipatcretur,utiquecommovcretur. pluras sanctas libenler acceperim , ubi forlitudine
Dixit aulem , A dexlris est mihi Dominus , ne commo- Novi Teslamenti , quasi nervo quodam , duritia Vete-
tear; deinde subjungit , Propler hoc delectatum ctl cor ris flexn et edomiia cst. Hinc tanquam sagitta; emit-
meum (Ibid., 9) : ut renos eum increpare poluerint, tnntur Apostoli, vel divina prxcouia jacnlanlur. Quas
non delcctare. Non itaque in renibus, scd ibi facia sagittas ardentibus operatus est, id cst, qnibtis percussi
est delectalio , ubi adversus renum increpationem divino amore flagrarent. Qua cnim alia sagitta per-
provisus esl Deus a dextris esse, id esi, in corde. cussa csl , quae dicit : Inducite me in domum vini, con-
12. [vers. 12.] Deus judex juslus , forlis el longani- slituite me inter unguenta , conslipale me inter mella ';
mis. Quis Deus judex , nisi Dominus ,
qui judicat po- qnoniam vulnerala charilale cgo sum (Canl. n, 4. sec.
pulos ? Ipse justus ,
qui reddet unicuique juxta opera LXX)? Quibus aliis sagiltis accenditur qui redirc ad ,
sua (Matth. xvi, 27). Ipse forlis, qui etiam persecuto- Deum cupiens et ab ista peregrinatione remeare, ad-
res impios , cum sit polcntissimus ,
pro nostra salule versus dolosas linguas pelit auxilium , et ei dicilur :
tolcravil. lpse longanimis ,
qui eliam ipsos qui perse- Quid delur tibi, aut quid adjiciatur tibiadversus linguam
culi sunt, non stalim post resurreclionem ad suppli- dolosam ? Sagilta: potentis aculw, cum carbonibus vasla-
cium rapuit, sed sustinuit, ul se aliquando ad salutem toribus (Psal. cxix, 3, 4) : id est, quibus percussus at-
ab itla impietale converterent : et adhuc sustinct que inflammatus tanto amore ardeas regni coelorum ,
servans uliimo judicio uhimam poenam, einunc usque ut omnium resistentium et a proposilo revocare
invitans peccatores ad pcenitentiam. Non iram addu- volentium linguas contemnas , et perseculiones eorum
cent per tingulos dies. Significantius forlasse diciiur , derideas , dicens : Quis me separabil a charilaie Chri-
iram adducent , quam irascens et ita in exemplaribus sli? Tribulatio, an angustia , an perseculio , an fames,
graeeis invenimus (a) : ul non sit in ipso ira qua pu- an nudilas, an periculum, an gladius ? Cerlus sum enim,
nil , scd in animis eorum ministrorum qui prcrceptis inquit, quia neque mors, neque vila, neque angelut, ne-
veritnlis obtemperant; perquos jubctur etiam inferio- que principatus , neque prcesenlia , neque futura , neque
ribos ministeriis '
qui vocaulur angeli iracundia? , ad virtus, neque alliludo, neque profundum, neque creatura
punienda peccata , quos jam non propter justiliam ,
alia poterit nos separare a charitale Dei , qua: ett i»
qua non gaudent, scd propler maliliam pocna humana Christo Jesu Domino noslro (Rom. vin , 53 , 58 , 59).
delectat.Non ergo Deus iram adducit per singulos dies, Sic ardentibus sagittas stias operatus est : nam in
id est,non per singulos dies ad vindictam congregat graocis exemplaribus ila invenilur , Sagiltas suas ar-
ministros suos nunc cnim patientia Dei ad pceniten-
:
denlibus operatus ett ; latina autem ardentes pleraque
tiam invitat; ullimo vero tempore, cum sibi homines habeni. Sed , sive ipsa3 sagiliae ardcant , sive ardere
proptcr duritiam suam el cor impcenilens. lliesauri- faciant, qnod ulique non possunt nisi et ipsx ardeant,
zavcrinl iram in die irai el revelationis justi judicii Dei integer sensus est.
(Rom. ii, 5), gladium siium vibrabit. 15. Sed quia non sagittas tanlum, sed eliam vasa
13. [vers. 15 ] iVisi convertimini, inquit, gladium mortis dixit in arcu Dominura parasse , quseri potcst
tuum vibrabit. Potest ipse liomo Dominicus (b) gladius qu.ne sint vasa mortis. An forle h.-cretici ? Nam et ipsi
Dei intelligi bis aculus, id cst framea, quam non vi- ex eodem arcu, id est, ex eisdem Scripturis in animas
bravit primo advenlu, sed lanquam in vagina Inimili- non charitate inflammandas , scd venenis perimendas
tatis abicondil : vibrabil autem, cum in secuudo ad- insiliunt, quod non conlingit nisi promerilis. Propler-
ventu veniens judicare vivos et mortuos, in m.inifesto ea divinoe Providcntise etiamista disposilio tribucnda
splendore claritatis sua*, justis suis lumen, et terrores* est, non quia ipsa peccatores facit, scd quia ipsa or-
impiis coruscabit. Nam in aliis exemplaribus, pro eo dinat cum pcccavcrint : malo enim voto per peccatum
quod est gladium sunm vibrabit, frameam suam splen^ lcgentes , male coguntur inlelligere , ut ipsa sit poena
dificabit posiium est
quo verbo convenicntissime :
peccati; quorum tamen morte filii catholicae Ecclesiaj,
Bignificari arbilror ultimum Dominicx claritatis ad- tanquam quibusdam spinis , a somno excilantur , e
ventum; quandoquidem ex ipsius pcrsona intelligitur ad intelligentiam divinarum Scripturarum proficiunt
quod alius psalmus habel : Libera, Domine, ab impiit Oportet enim et hareses esse , ul probali , inquit, mani-
fesli fianl inler vos (
I 6'or. xi , 19), hoc est inter ho-
' rmmnMs. At Er et mss., minitteriis. Sic etiam in cum
.
Y>? »
Hb. de vera Religione, c. 40, angeli mali infiina
mines, mnnifesii sint Deo. An forte easdem sa-
ministeria
vocantur. gitlas et vasa morlis disposuit ad perniciem infidelhim,
* Editi., lumine et terrore. At Mss., lumen et terrores.
iaj Graec, me
orgcn epagbn.
(b) i Rpiract.. ca|.. t9. 1
Forte , rnata.
PATRor.. XXX VI. {Quatre.)
107 S AUGLSTINl EPISCOPl 108
exercila- pcccato tanquam servng, dicente Domino Omnis qui
ardentcs vel ardentibus opcratus cst ad
:
el
Apostolus peccat, servus esl (Joan. viu, 54). Erit ergo iniquilas
lionem MeliumTNon enim falsum estquod
odor moriis ejus super ipsum, cum ipse iniquilali sux subdilur:
dicit: Aliis sumus odor vitceinvilam, aliis
Cor. 16)? Non quia non poiuit dicere Domino, quod innocentes et
tn moriem, el ad hac quis idoneus (II II,
iidem Apostoli et vasa mortis suut iu recti dicunl : Cloria mea et exaltans caput meum (Psal.
ergo roirum si
persecutionem passi sunt, el ignex sagit- ui, 4). Ila ergo ipse inferior erit, ut ejus iniquilas sit
cis a quibus
superior, et in illum descendat; quia gravat illuro,
tx ad inflaamanda corda credentium.
dispensalionem et onerat, et ad requiera sanclorura revolare non sinil.
16. [vers. 15.] Post banc autem
de quo ita dicit, nt intelli- Iloc fit, cum in homine perverso servit ratio, el libido
justum veniet judicium :
doiniuatur.
gamus unicuique homini supplicium ficri de peccato
ne pu- 19. [vers. 18.) Confilebor Domino secundum justi-
suo, et ejus iniquilaiem in poenam converti ;
temus illam tranquillitatem, cl ineffabile lumcn
Dei tiam ejus. Non ista confessio peccatorum est : illc
pec- enim boc dicit, qui superius verissime dicebat, Si csi
de se proferre unde pcccaia puniantur, sed ipsa
qux fiierunt delectamcnta ho- iniquitas in manibus meis ; sed confessio justitix Dei,
eata sic ordinare, ul
instrumenla Domino punienli.
sint qua ita loquimur : Vere, Domiue, justus es, quando
mini peccanli,
Ecce, inquit, parturivil injustiliam. Quid
enim conce- et justos sic protegis, ut per te ipsura eos illumines,
perat, ut injusliliam parturiret? Concepit, inquir, et peccaiores sic ordinas, ut non lua, sed sua raalilia
laborem {Cen. ni, 17). Hinc est crgo illnd, ln labore puniantur. Isla confessio ita Dominum laudat, ul
manducabis panem tuum ; hinc etium illud, Venile ad uihil possint irapiorum valere blasphemia?, qui vo-
me, omnes quilaboratis et onerati estis. Jugum enitn lenles excusare facinora sua, uolunt sux culpae tri-
meum lene esl, etonus meum leve (Matth. M, 28, 50). buere quod peccant, hoc est, nolunt sux culpx tri-
Non enim poterit labor finiri, nisi boc quisque dili- buere culpam suam. Ilaque aut fortunam, aut fatum
gat quod invito non possit auferri. Nam cum ea di- inveniuntquod accusent; aut diabolum, cui non con-
ligunlur qux possumus conlra voluntatem amillere, sentire in potestate noslra esse voluit qui nos fecit;
necesse est ut pro bis miserrime laboremus et ut ; aut aliam naturam inducunt, qure non sit ex Deo, flu-
hxc adipiscamur, in angusliis terrenarum xrumna- ctuantes raiseri et errantes, poiius quam confitentes
rum, cum sibi quisque illa rapere et prxvenirc alte- Deo, ut eis ignoscat. Non enim oportet ignosci, nisi
rum, aut extorquere alteri cupit, injustitias macbi- dicenti : Peccavi. Qui ergo videl merita animarum
nemur. Rccte ergo et prorsus ex ordine parturivit sic ordinari a Dco, ul dum sua cuique tribuunli r.
injuslitiam, qui conccpit laborem. Parit autcm quid, pulchriludo universitatis nulta ex parte violetur, in
nisi quod quamvis non hoc parlurierit
parlurivit, omnibus laudat Deum : et ista est non peccalormn,
quod concepit? non enim hoc nascitur quod conci- sed justorum confessro. Non enim peccatorum con-
pitnr; sed concipilur semen, nascitur quod forma- fessio esl.dum dicit Dominus : Confiteor tibi,Domine
tur ex semine. Labor est igilur semen iniquitatis coeli et lerrce, quia abscondisti hcec a sapientibus, et
peccalum autem concejitio laboris, id est, illud pri- revelqsti ea parvulis (Matth. xi, 25). Item in Ecclesia-
muro peccatuin, apostatare a Deo (Eccli. x, 14): stico dicilur : Cohfilemini Domino in omnibus operibus
parturivit ergo injustitiam qui concepit laborem. Et ejus. Et hwc dicelis in confessione, opera Domini uni-
peperit iniquitalem : iniquilas, boc est quod injustitia ; versa quoniam 1
bona valde (Eccli. xxxix , l!)-2I).
hoc ergo peperitquod parturivit. Quid deinde sequitur ? Quod in isio psalmo intclligi polesl, si quisque pia
17. [vers. 16.] Lacum aperuit et effodil illum. La- menle, Domino adjuvautc, disliuguat inlcr justorum
cum aperire, est in terrenis rcbus, id est, lanquam praemia ct supplicia peccalorum, quciriadmoduni bis
in terra fraudem parare, quo alius cadat qucm vult duobus universa creatura, quam Deus a se conditam
decipere injustus : aperilur aulcm bic lacus, cum regil, niirilica et paucis cognila pulcbriludine dcco-
consentilur mala; suggeslioni lcrrcnaruin cnpidila- ratur. Ita ergo ail, Confilebor Domino secundum justi-
lum ; effoditur vero, cum post conscnsioncm opera- tiam ejus, lanquam ille qui vidcrit non factas tenebras
tioni fraudis instatur. Sed imde fieri polesl, ul ini- a Deo, sed ordinatas lamen. Deus enira dixit : Fiat
quilas prius Ixdat bomiuem juslum in quem proccdit, tux, et facla est lux (Cen. i, o). Non dixit : Fiant le-
quam cor injustiun unde proccdit? Iiaque frauda- nebrx, et factx sunt le&ebne; et lamen ipsas ordi-
tor pccunix, verbi gralia, dum cupil alium damno navit. Et idco dicitur : Divlsil Deus inter lucem et te-
lacerare, ipse avarilix vulnere sauciatur : quis au- nebras, et vocavil Deus lucem diem, et tencbras voaivit
lcra vcl dcniens non videat quanltim intcr hos ilislet, noclem (Ibid., 4, 5). Isla dislinctio : aliud lccil, clor-
cum ille paliatur damnum pecunix, illc innocenlise? dinavit ; aliud autcm non fecit, sed laraen eliara Imc
Incidel ergo in foveam quam (ecil ;
quod in alio psal- ordinavit. Jam vero lenebris significari pcccata, ct
nio dicitur : Cogtioscitur Dominns judicia faciens, in in propbcla invcnitur, qui dixit, Et lenebrie tuw tan-
operibu* manuum suarum comprehensus est pcccalor quam meridies erunt (Isai. lvih, 10), et in aposloln
(Psal. ix, 17). dicentc, Qui odit fratrcm suum, in tenebris est (Uorn.
18. [vers. 17.] Converletur labor ejus in capul ejus, II, 11), et illud prxcipue : Abjiciamus opera tencbra-
el iniquitas ejus in verticem ejns descendcl. Nou cniin
* Particula, quoniam, al> cdilis aberat, el a vulgata; scd
voluit ipsc pcccalum cvadcrc ; sed faclus cst sub repcrilui- hic iu Mss. estque, oti, apud LXX.
!09 ENARRATIO IN PSALMU.VI VIII. no
induamur arma lucis (Rom. Siu, 12). Ni»n vehaiur audientium, codem sono vocis lanaium \i-
rum, et
quod atiqiia sit natura tenebrarum : onuiis eiuni na- naciis, intellecius tanquam vinum includitur : et sic
tura in quanium nalura est, esse cogilur; esse auicm, uva isia in aures venii, quasi in caicaioria lorcula-
ad lucem pertinet non esse, ad lenebras. Qui ergo
; riorum*. Ibi enim discernilur, ut sonus usque ad au-
deseril euni a quo factus est,el incliuatur in id unde res valeat ; inteilectus aufcm memoria eorum qui
facius est, id est in nihilura, in Iioc pcccato lene- audiunt, velut quodam lacu excipiaiur, inde transeat
bralur ; et tamen non pcnitus perit, sed in inlimis in morum disciplinam et habilum mentis, tanquam
ordinatur liaque poslquam dixit, Confitebor Domino, de lacu in cellas in quibus,si negligentia non acuerit,
ne peccaioruin eonfessionem intelligeremus, subjicit vetustate Qrmabitur. Acuit namque in Judaeis, et hoc
ultiinum Et psailam nomini Domini altissimi. Psallere
: aceto (Joan. xix, 29) Dominum potaverunt. Nam
auiem ad gaudium perlinet, pcenilentia vero pecca- illud vinum quod de gcneralione vitis Novi Testa-
torum, ad tristitiam. meuti bibiturus est cum sanciis suis Dominus in
20. Polest iste psalnius etiam in persona Domi- regno Patris sui (Luc. xxu, 18), suavissimum atque
nici hominis intelligi ; si modo ea quaj ibi humiliter hrmissimum sil necesse est.
dicta sunl, ad nostram infumilaiera referantur, quam 3. Solent accipi lorcularin etiam martyria, tanquam
illc gcstabat. aflliclione persecutionum calcatis eis qui Christi no-
men confessi sunt, morlalia eorum tanquam vinacia
in terra remanserint, animse autem in requiem cce-
IN PSALMUM VIII
lestis habitationis emanaverint. Sed neqne isto intel-
ENARRATIO.
lectu ab Ecclesiarum fructificationc disceditur. Psai-
/n finem pro lorculnribus, Psalmus ipsi David (a). litur ergo pro lorcularibus, pro Ecclesiaj constilulione,
1. [vers. 1.] Nihil de torcularibus in lextu ejus cum Dominus nosler postquam resurrexit, asccndit
psaltni, cujus iste tilulus est, dicere videtur. In quo in ccelos. Tunc enim misit Spiritum sanclum, quo
apparet mullis et variis similitudinibus unam eam- impleti discipuli, cum fiducia prjcdicaveruni vcrbum
dcmque rem in Scripluris saepe insinuari. Torcularia Dci, ut Ecclesiae congregarentur.
ergo possumus accipere Ecclesias, eadem ralione 4. [vcrs. 2.] Itaquc dicitur Domine Dominus
: noster,
qua ct aream imelligimus Ecclesiam. Quia sive in quam admirabile est nomen luum in universa terra
area, sive in torculari, nihil atiud agitur, nisi ut Qua.TO unde sit admirabile nomen ejus in universa
fructus ah inlegumeiHis purgenlur, quae necessaria lerra ? Respondelur : Quoniam elevata est magnificen-
erant ct ut nascerenliir et ut crescerent, atque ad tia tua super ccelos ; ut iste sit seusus : Dominc, qui
maiuriiaiem vel messis vel vindemiae pervenirent. es Dominus noster, quam te admirantur omnes qui
His ergo vcl inlegumentis vel susteniaculis, id est incolunt lerram ! quoniam tua magniftcentia de tcircna
paleis in area frumenta, et vinaciis in torcularibus humilitate super ccelos elevata est. Uinc enim appa-
vina cxuunlur : sicut in Ecclesris a mullitudine sae- ruit quisdescenderis,cum a quibusdam visum est et
cularium hominum, quae simul cum bonis congrega- a cxleris creditum quo ascenderis.
tur, quibus ut nasceremur et apti lierent verbo di- 5. [vers. 3.] Ex ore infanlium et lacleutium perfc-
vino, necessaria erat illa mulliludo, id agiiur, ul spi- cisti laudem, propler inimicos tuos. Non possum acci-
ritualiamore per operationem ministrorum Oci se- pere alios infanles atque lactentes, quam eos quibtis
parenlur. Agitur enim nunc, ul uon loco, sed nffectu dicit Apostolus : Tanquam parvulis in Chrislo lac vob.s
interim separentur honi a malis : quamvis simul in potum dedi, non cibum (I Cor. in, 1,2). Quos signiii-
Ecclesiis, quantum altinet ad corporalem praesen- cabanl illi qui Dominum prsecedebant laudantes; in
liam, conversentur. Aliud autem erit tempus, quo quos ipse Dominus hoc tesiimonio usus cum di-
esl,
vel frunienia iu horrea, vel vina in cellas segregen- cenlibus Juda:is ul eos corriperet, respondit Non :
lur. Frumenta, inquit, recondet in horreis, paleas au- legistis , Ex ore infantium el lacleniium perfecisti lau-
tem comburet igni inexstinguibili [Luc. iu, 17). Eariem dem Bene autem non ait, Focisti
(Mulih. xxi, 16)?
res in alia simililudine sic inielligi potcsl : Vina re- sed, perfecisti taudem. Sunt enim in Ecclcsiis etiam
condel in apolhccis, vinacia vero pccoribus projiciet: hi qui non jam lacte polantur, sed vesciinlur cibo,
ut ventres pecorum pro pcenis gehennarum per simi- quos idem Aposlolus significat, dicens. Sapientiam
liludinem inlelligere liceat. loquimur inter perfcclos (I Cor. n, 6) : sed non ex his
2. Eslalius inielleclus dc lorcularibus.dum tamen qdiasi soli essenl, non
solis* perficiuntur Ecclesiae,
ab Ecclesiarum significaiione non recedalur. Nam consuleretitr generi humano. Consulilur aulem cum
et\erbum diviuum polest uv.i inielligi diclus est : illi quoquc nondumcapacescognilionisrerum spiri-
enim et Dominus bolrus tivac, quem ligno sitspen- tualium alquexternarum,nutriuntur fidc temporalis
sum, de lerra promissionis, qui prarmissi erant a historiae, quae pro saluie nosira post Palriarchas el
populo Israel, lanquam crucilixum auiilerunt (Num. Prophetas ab exceilentissima Dci Yirliile atque Sa-.
xiit, 24). Yerbum iiaque divinum, cum enunliaUonis pieniia cliam suscepti hominis sacramento administra-
necessitate usurpat vocis sonum, quo in aures por-
1
ln Mss. aliquol, sed paucioribus, nec antiquioribus,
torcutaiiitm.
(o) Dehoc i vers. consule Enar. in Psal. lxxxiu, ii. I * plurcsMss.: sednon ex liis perficiuntur , cic, omissa
seqq.
voce, solis.
111
AUGUSTINI F.PISCOPI 112
ta cst, in qua salus est omni crcdcnli : «t auclorilale diotos libros ulriusque Testamcnti. Dictum cst autem
commotus l
prsceplis inserviat ,
quibu* purgalus eiiam de ipso Moyse a magis regis Phaninnis, cutn
unus.iuisqiic el in charitale radicalus atque fundatus ab eo supcrali csscnl, Bigitus Dei e%t hic (Exod. viii,
possit currere cum sanclis, non jam parvulus in lacte, 19); et quod BCrintnmi est, Ccc/«in plicabitur sicut li-
sed juvenis in cibo, comprehcndere latitudincm, lon- ber (Isai. xxxiv, 4), etiam si de islo a3ihereo ca'lo
giludincm, altiludinem etprofundum, scire eiiam su- diclum est, congrue lamen exhac eadem similitudinc
peiemineniem scicnliam eharilatis Christi (Ephes. in allegoria librorum coelinominantur. Quoniam vidc-
iii, 18, 19). bo, inquit, coetos, opera digilorum luorum : id esl,
6. Ex ore infantium el laclentium perfecisli taudem, ccrnam et intelligam Scripluras, quas operante
propter inimicos tuos. Inimicos liuic dispensationi quie Spirilu sancto pcr ministros tuos conscripsisli.
facta cst per Jesum Christum, cl hunc erucilixum, 8. Possunt ilaque eliam superius coeli nominati,
genoraliter accipcre debemus omnes qui velanl cre- iidem libri accipi, ubi ait, Quoniam elevaia est ma-
derc incognita, et cerlam scienliam polliccnlur ; sicut gnificentia tua supcr coztos ; ut totus iste sit sensus,
faciunt haeretici universi, et illi qui in supersiilione Quoniam magnificenlia lua elevata esl super coelos :
gentilium pliilosophi nominantur. Non quod scientiae Excedit enim magnificenlia tua omnium Scripturarum
pollicitatio reprehendenda sit ; sed quod gradum salu- eloquia ; ex ore infantium et lactentium perfecisli
berrimum et necessarium fidei negligendum putant, laudem, ut a fide Scripturarum inciperent, qui cu-
per quem in aliquid certnm, quod esse nisi scternum piunt ad tux magnificentice notitiam pervenire, qune
non potest, oportet ascendi. Hinc eos apparet nec super Scripturas elevata est, quia transit et superat
ipsam scientiam habere, quam contempla fide polli- omnium verborum linguarumque praeconia. Inclina-
centur ; quia lam utilem ac necessarium gradum ejus vit ergo Scripturas Deus usquead infaniinm et lacteu-
ignorant. Ex ore ergo infantium et lactenlium perfecit* tium capacilatem, sicut in alio psalmo canilur : Et
laudem Dominus noster, mandans primo per Prophe- inclinavit ccelum, etdescendit (Ptal. xvu, 19). El hnc
lam. Nisi credideritis, non intelligelis (Isai. vn, 9, sec. fecit propter inimicos, qui per superbinm loquaciia -
LXX), el ipse prasens dicens, Beati qui non vide- tis ' inimici crucis Chrisli, etiam cum aliqua vcra
runt el credituri sunt(Joan. xx, 19). Propler inimicos dicunt, parvulis tamen et lactentibus prodesse non
conlra quos eliam illud dicilur : Confiteor tibi, Domi- possunt. Ila destruitur inimicus et defcnsor, qui sive
ne cceli et lerrce, quia abscondisti hmc a sapientibus, et sapientiam, sive etiam Christi nomen dcfendere vi-
revetasti ea parvulis (Mallh. xi, 25). A sapientibus dealur, ab hujus tamen gradu fidei oppugnat eain
enim dixit, non qui sapientes sunt, sed qui esse se verilalem quam promplissime pollicclur. Propterea
pulant. Ut dcslruas inimicum et defentorem (a). Quem, eliam illam non habere convincitur ;
qtiia oppugnau-
nisi hxreticum ? Nam ct ipse est inimicus et defen- do gradum ejus, quod cst fides, quemadmoduin in
sor, qui fidcm christianam cum oppugnet, videtur eam conscendatur, ignorat. Ilinc ergo destruitur te-
dcfcndere. Quanquam etiam pbilosophi hujus mundi merarius et caacus pollicitalor veritatis, qui est ini-
bene inlelligantur inimici et defensores : quandoqui- micus et defensor, cum videntur coeli opera digito-
dem Filius Dei Virtus et Sapicntia Dei est, qua rum Dei, id est, intelligunlur Scripliinc perduclx
illusiratur omnis quisquis veritate sapiens efflcilur. usque ad infantuim lardilatem. cl cns pcr humilitt-
Ilujus illi se amatores esse profitentur, unde etiam tem hisloricx fidei, qu,c temporaliler gesia cst, ad
philosophi nominantur : el prcplerea iilam videntur sublimitatcm intelligcniice rerum xlernarum bene
defendcre, cum inimici sint ejus ;
quoniam supersti- nulrilos et roboratos erigunl in ca qux confirmant.
liones noxias, ul colanlur et venerentur hujus mundi Isti quippe cceli, id est,isli libri, opera sunl digilorum
clemcnia, suadere non ccssant. Dei ; sancto elenim Spiriltt in sanctis operanle, con-
7. [vers. 4]. Quoniam videbo ccelos luos', opera di- fecli nam qui gloriam suam potius quam salu-
suut :
giiorum tuorum. Lcgimus digilo Dei scriptam Legem, et tcm bominum atlenderunt, sine Spirilu sanclo loculi
datam per Moysen sanclum scrvum ejus (Exod. xxxi, sunt, in quo sunt viscera misericordi:c Dei.
18; Deut. ix, 10) : quem digitum Dei multi intelligunt 9. Quoniam videbo ccelos, operu digitorum tuorum,
Spiiitum sanclum. Quaproptersi digitos Dci, eosdcm lunam et slellas quas tu fundusli. Luna el stellx in
ipsos tninislros Spirilu sancto repletos, propter ipsum coelis sunt fundalre : qtiia cl universalis Lcclcsia in
Spiritum qui in eis opcralur, recie accipimus, quo- cujus saepe significatione luna ponitur, el particula-
niam pcr oosdem nobis omnis divina Scriptura con- lim pcr loca singula Ecclesirc quas nomine slellarum
fecta est ; conveitientcr intelligimus lioc loco coelos insinuatas arbilror, in eisdcm Scripturis collocaue
sunt, quas coelorum vocabulo posilas credimus. Cur
Atn. Er. etpIuresMss., commonilus.
1
aulem luna recte significcl Ecclesiam, opporlunius in
Am. Kr. et aliquot Mss. F.t paulo infra , plerique
* Sic
Mss. . cl ipse prcesens dtcens, etc. [perfecisti... xpse. per alio psalmo considerabilur, ubi diclum esl : Peccatu-
>e, cic.l
» Uudccim mss. omillunt, tuos : qtits quidem particula a
res intenderunt arcum, ut sagillenl in obscura luna
LXX intoprcUilionc aborat ; scd post cx Theodotionis edi- rectos corde (Psat. x, 3).
tione tuiladrlila gub aslcrisco, siculi docct llicronymus, in
10. [vers. 5] Quid est homo, quia memor es ejm,
CpUt. \T<>, :nl suniam.
(a) lianc partcin vors. tractat ttcm Auguslinus in Enar.
7>
Psul. cn, rUqne pro, et defensorem t 6ic\l tioouulus in codi- 1
Lov.,<7Mt superba toauacilate. At edili alii et Mss., qui
clbus verins hai>cri, el ultorem. per supertiam loquacitatis.
M3 ENARRATIO 1N PSALMUM VIII. 114
aui filius hominis, quoniam (u visilas eum ? Quid inter labitur, quod scepe accidit, ad veterem vitam, cum
liominem et filium hominis distel, quaeri potest ; si exprobratione audit quod homo sit : Nonne homines
enim nihil distaret, non ita poneretur, homo, aut /f- estis, inquit, etsecundum hominem ambulatis (I Ccr.
lius Nam si ita scriptum
hominis, per disjunctionem. iii,1-5).
osset Quid est hoino quia memor es ejus, et filius
: 1 1 [vers. 6,7.] Filius igitur hominis primo * visitatus
hominis quoniam visilas eum repetilum videretur : est in ipso bomine Dominico (o), nato ex Maria vir-
quod dictum cst, homo ; nunc vero cum sonat, homo, gine. De quo propter ipsam infirmitatem carnis ,
aut filius hominis, manifestior insinuatur distanlia. quam Sapientia Dei gestare dignata est , et passionis
Iloc sane relinendum est, quia omnis filius hominis humilitatem recte dicilur : Minuisti eum paulo minus
honio, quamvis non omnis homo filius hominis possit ab Angelis. Sed additur illa clarificatio qua resurgens
iiitclligi : Adam quippe homo, sed non filius hominis. ascendit in cwlum Cloria, inquit, et honore coro-
:
Quapropler hinc jam licet attendere atque discerne- cum ; et constituisti eum super opera manuum tua-
nasli
re, quid hoc in loco inler hominem et filium homi- rum. Quandoquidem ct Angeli sunt opera manuum
nis dislet : ul qui portanl imaginem lerreni hominis. Dei, eiiam super Angelos constitutum accipimus uni-
qui non est (ilius hominis, hominum nomine signifi- genilum Filium, qr.em minutum paulo mious ab An-
centur ;
qui autem portant imaginem cceleslis homi- gelis per humilitatem carnalis generalionis aique
nis (I Cor. xv, 49), filii hominum potius appellentur. passionis audimtis et credimus.
Ille enirn et vetus homo diciiur, iste aulem novus 12. [ vers. 8, 9.] Omnia, inquit, subjecisti sub pe-
(Ephes. iv, 22, 24) : sed novus ex vetere nascitur, dibus ejus. Nihil excipit, cum dicit omnia. Et ne aliler
quoiiiam spiritualis regcneralio mutatione vitae ler- licerei intelligi, sic Apostolus credi jubet , cum dicit,
renae atque sa>cularis inchoatur ; et ideo iste filius exceplo eo qui ei subjecit omnia (ld. xv , 27); et
hominis nuncupatur. Homo igiiur hoc loco est terre- boc ipso bujus psalmi testimonio utitur ad Ilebrcos
nus, filius auiom hominis coalestis : et ille longe se- ( Hebr. u, 8), cum ila vult omnia
inlelligi essesub-
juncius a Deo, hicautem praesens Deo : et proplerea jecta Domino nostro JesuChristo, ut nihil exceptum
illius mcmor est, tanquam in longinquo posiii ; hunc sil. Nec tamen quasi aliquid magnum videtur adjungere,
vcro visilat, qucm prxsens illustrat vultu suo : Longe cum dicit Oves el boves universas, insuper et pecora
:
est enim a peccatoribus salus{Psal. cxvm, 455), et campi; volucres coeli , et pisces maris, qui perambu-
Signalum est in nobis lumen vullus tui, Domine (Psal. lant semilas maris. Videtur enim reliclis cceleslibus
iv, 7). Sic in alio psalmohomines jumeniis associalos, Virtutibus et Poiestatibus et omnibus exercitibus
non pcr pnesentem interiorem illuminationcm, sed Angelorum, reliclis etiam ipsis hominihus, tanlum ei
pcr mulliplicalionem misericordiae Dei qua ejus bo- pecora subjecisse; nisi oves et boves intelligamus
niias usque ad infima intenditur, salvos fieri dicit animas sanclas , vel innocenlix fructum dantes , vel
cum ipsis jumentis; quoniam carnalium hominum eliam operantes ut terra fructificet, id est, nt terreni
salus carnalis est, tanquam pecorum. Filios aulem homines ad spiriiualem uberlatem regenerenlur. Has
hominum sejungens ab eis quos homines pecudibus ergo animas sanctas, non hominum tantum, scd eliam
junxit, longe sublimiori modo, ipsius veritatis illu- omnium Angelorum oporlet accipere, si volumus liinc
stralione, et quadam vilalis fontis inundatione, bea- intelligereomnia esse subjecta Domino noslro Jesu
los fieri pnedicat. Sic enim dicit: Homines et jumenta Christo; nulla enim creatura subjecta non erit cui ,
sali<os facies, Domine ; sicut multiplicata est misericor- primates , ut ila dicam spiritus subjiciunlur. Sed ,
dia lua, Deus. Filii aulem hominum in prolectione ala- undc probabiinus oves posse accipi eliara suhlimiter
rum luarum sperabunt. lncbriabuntur ab uberate domus beatos,non homines, sed angelicae creaturae spiritus?
tuce, et torrente deliciarum tuarum potabis eos. Quo- An ex eo quod Dominus dicit reliquisse se nonaginla
niam apud te est fons vitce, et in lumine tuo videbimus novem oves in montibus , id est in sublimioribus lo-
lumen. Prcetende misericordiam luam scienlibus te cis, unam (Matth. xvui, 12)?
et descendisse propter
(Psal. xxxv , 7-H). Memor est igitur hominis per Si enim unam ovem lapsam humanam animam acci-
multiplicationcm misericordiae, sicut jumentorum ; piamus in Adam, quia etiam Eva de illius lalere facta
quia multiplicata misericordia etiam ad longe positos e.»l ( Gen. n. 22 ), quorum omnium spirilualiter tra-
pervcnit : visitat vero filium hominis, cui sub pro- ctandorum et considerandorum nunc tempus non est,
tcclione alarum suarum posilo prselendit miscricor- rcstat ut nonaginta novem relictae in raontibus, non
diam, et in lumine suo lumen praebet, et eum deliciis humaiii, sed angelici spiritus intelligantur. Nam de
suis potat, et inebriat ubertatc domus su;e, ad obli- bobus facilis expeditio * est hujus sententix ;
quoniam
viscendas aertimnas et errores praeterilae conversa- ipsi homines non ob aliud boves dicli sunt , quod
nisi
tionis. Hunc filium hominis, id est hominem novum, cvangelizando verbum Dei Angelos imitantur, ubi
pcenitentia veteris parlurit cum dolore et gemitu. dictum est : Bovi triluranli os non infrenabis ( Deut.
Iste quamvis novus, tamen adhuc camalis dicitur, xxv, 4 ). Quanto igilur facilius ipsos Angelos nuntios
cum lacte nulriltlr, Non potui vobis loqui quasi spiri- veritatis, boves accipimus ;
quando Evangclista? par-
tuatibus, sed quasi carnalibus, inquit Apostolus ; et ut 1
Ita in Mss. At in editis, primus.
ostenderet jam regeneratos, Tanquam parvulis, ait, in * Am. Er. et aliquot Mss., expositio.
Christo, lac vobis potum dedi, non cibrnn. Jsle cum ra- (a) I Retract., cap. 19.
li: AUGUSTINI EPISCOM ilG
ticipatione nominis corum, bovos vocati snni (I Cor. lia carnis est , et concupisccntia oculorum , et ambitio
IX, 9; 1 Tim. v, 48)? Subjecisti ergo, inquit, or« <>/ saculi ( I Joan. n , 45, 4(> ). Per oculo&enim maxime
frovc* unirerjas , itl esl , omnem sanclam spiritualcm curiosilas prrevalel ; rcliqua vero quo perlineant, ma-
qua etiam sanctorum hominum
l
creatorani : in ac- nifestum est. Et illa Dominici hominis (a) lentalio
cipimusquisunt in Eccle^ia , i» Plis videlicet torcu- tripartita est : per cibum, id est per concupiscentiam
sub alia similiiudir.e lun.ne ac slcllarum carnis nbi suggerilur, Dic lapidibus istis ut panes
laribus quae ,
insinuala sunt. fiant ( Matth. iv, 5 ) : per inanem jactantiam, ubi in
45. lnsuper, ait , el pecora campi. Nullo modo va- monte constituto osienduniur omnia rcgna hujus
catquod additum cst, insuper. Primo, quia pttora terrse , et promiltuntur si adoraverit : per curiosila-
campi possunt inlclligi et oves et boves; ut si nipium tem , ubi de pinna templi admonctur nt se deorsmn
cl arduorum locorum pecora caprac sunt, bene inlcl- miltat, tenlandi gralia iitrum ab Angelis suscipiatur.
iiganlur oves pecora campi. liaque eiiamsi ila posi- Ilaqne postea quam nullo istorum tentamento valere
luin csset. Oves et boves universas et pecora campi, aj<ud eum potuit inimicus, lioc de illo dicilur . Post~
recte qmvrerctur quid sibi vcllent pecora campi,
cmn quam complevit omnem tenlationem diabolus ( Luc. iv,
eliam oves el bovcs hoc possint intelligi ;
quod vero 45 ). Propler lorculariorum ilaque significationem ,
additnm esl ctiam , insuper, cogit omnino ad ncscio subjecia sunt pcdibus cjus non snlum vina, sed ctiam
qnam diflerentiam cognosccndam. Sed sub hoc verbo vinacia : non solum scilicet oves et bovcs , id est
quod posilum cst, insnper, non solum pecora campi, sanctae anima) fidelium, vel in plebe, vel in miuislris;
sed etiam vohicrcs coeli, et pisces maris , qui peram- scd in superel pecoravoluplalis.et volucres superbiae,
bulr.nl semitas maris, accipiendi sunl. Quac est igilur el pisces curiosilatis : quse oinnia genera peccatoruin
ista distanlia ? Yenianl in mentem torcularia, habentia jiunc bonis el sanctis mixta csse in Ecclesiis videmus.
vinacia el vinum; et area , contiucns palcas ct fru- Operetur igilur in Ecclesiis suis , et a vinaciis vinum
menlum ( Marc. ui, 42 ) ; ct relia , quibus inclusi separel : nos demus bperam ul vinum simus ct oves
suni pisces boni et mali ( Matth. xiii , 47 ) ;
el arca aut boves; non vinacia , aul pecora campi, aut volu-
Noe , in qua et immunda et munda eranl animalia cres coeli , aut pisces maris qui perambulant scmiias
( Gen. vn , 8 ) : et videbis Ecclesias interim hoc maris. Non quia ista nomina islo solo modo inlelligi
lcmpore usque ad ullimum judicii lempus, non solum ct cxplicari possuul, sed pro Iocis ; namque alibi aliud
ovcs el boves continerc, id est sanctos laicos et san- significaiit. El b;ec regula in omni allcgoria rclincnda
clos ministros , sed insuper et pecora campi, volucres est, ut pro scntentia prxsentis Ioci consideretur quod
cceli et pisces tnaris qui perambulanl semitas maris. pcr siinilitudinem dicilur li.vc esl enim dominica et
;
, ,
Pecora cnim campi congruentissime accipiuntnr ho- apostolica disciplina. Repctamus ergo ultimtim ver-
mines in carnis voluplategaudentes, ubi nihil arduum, sum qui cliam in principio Psalmi ponilur, et laude-
nihil laboriosnm ascendunt. Campus esl cnim ctiam mus Deum diccnlcs Domine Dominus noster, quam :
lata via, qunc ducit ad inleritum (Matth. vn, 45 ) ; et admirabile est nomen tuum in universa terra ! Dcceuler
in campo Abel occidilur (Gen. iv, 8). Quare metuen- quippe post lexliiui sermonis ad caput rcdilttr, quo
dum cst , ne quisque descendens a montibus jifUitio t(»tus idem sermo referendus est.
Dei, Jnstitia enim, inquit, tua velut montes Dei ( Psal.
xxxv, 7 ), taliludincs et facilitates voluptalis carnalis IN PSALMUM IX
eligens, a diabolo trucidcttir. Vide nunc eliam volu-
ENAIIRATIO.
crcs eceli , superbos , de quibus dicitur : Posuerunt in
4. [vers. i.] Psalmi liujus inscriptio cst In finem
calum os suum ( Psal. lxxii, 9). Vide quam in alluin
:
Linguam nostram ma- pro occullis Filii , Psalmus ipsi Davxd. Dc occullis Fi-
vcnto portenlur, qui dicunt :
apud nos * sunt quis noster lii quxri polesl : sed quia non addidit cujus , ipsiim
gnificabimus, labia nostra ,
Psal. xi, 5 )? Inlucre etiam pisces ma- unigenilum Dei Filium oportct intelligi. Ubi eniin de
Dominus ert (
lllio David Psalmus inscriplus est , Cnm fugerel in-
hoc est curiosos qui perambulant semitas maris,
,
ris,
qtiit , a facie Abessalon filii sni ( Psal. iu , 4 ); cum et
id csl, inqninmt in profnndo hujus sscculi temporalia,
mari tam cito evanescunl nomen ejus dictum cssel , et ob hoc latere non posset
f,iii- lanquam semiue in et
rursus aqua confiiudilur, poslquam de quo diccretur non tamen diclum esl lanliim , a
intereuiit, quam ,
facie Abcssalon filii, sed addilum est, sui. Ilic vero
tran^etiiuibuslocumdederitvelnavibus.velqiiibiiscum-
Non ciiim ait tanliim, cl quod non addiium csl , sui , ct quod dc Gcntibiis
quc ainliiilaulibiis aut nalantibiis.
scd perambulanl dixil; mutla dicil , non potesl rccle accipi Abessalon : nc-
Ainbiilant scmilas niaris; ,
que cnim belliun quod cnm palrc ille pcrditus gessit,
MtendoiM pcrlinacissbnum studium inania el precter-
lliiciiliarequireiilium.IIircautemtriagcncravilioruin, ullo modo ad Geuics perlinel , cum populus lanluni
omnia Israel advcrsus se ibi divisus sil. Canitur itaquc islo
id estvoluptascariiis,elsupcrbia,ctciiriositas,
peccala concludunt. Quob mihi videnlnr a Joannc psalmus pro occullis unigcnili Filii Dci. Nam el ipse
enumcrata, rnm dicit Nolile diligcre mun- Dominuscum sinc addilamcnto ponit Filium , seipsiitu
a|>ostolo :
qna mundo sunl, conciipisccn- unigenitiim vult intelligi ubi ait : Si vos FUin Mbe~
Anm, quoniam oiiiuia in ,
raveiit, lunc vere libcri eritis ( Joan. vui, 56 ). Non
*
iMtSmrtQI liominrx. Mss., sanctorum liominmn.
» nobi.satiH. M Ms.s., apnd nos. (<i) 1 r.flract., cap. 19
Filiti.
117 ENARRATIO 1N PSALMUM IX. 118
enim dixit, Filius Dei ; scd lanlum dicendo Filiut , qui corporaliter inferunlur aut exorceant conversos
dat intelii^i cujus sit Glius. Quam locuiioncm non re- ad Deum , aut ut convertantur admorieant , aut joslse
cipit nisi excellenlia ejus de quo ita loquimur , ut damnationi ultime pneparent obduratos , et sic om-
ctiamsi uon eum nominemus , possil inlelligi : ila nia ad divinac providentiae regimen referantur , qiue
cnim dicimus , Pluit , serenat , lonat , ct si qua sunt stulli quasi casu et temere et nulla divina administra-
lalia , nec addimus quis id facial ;
quia omnium men- tione Geri putant. Narrabo omnia mirabilia tm. Nar-
tibus sponte sese oGert excellentia facientis , rtec rat omnia mirabilia Dei ,
qui ea non solum in corpo-
verba desiderai. Quae sunt igitur occulta Filii? In ribus palam , sed in animis invisibiliter quidem ,
qno verbo prinium intelligcndum est esse aliqua Filii sed longe sublimius et excellentius fieri videt. Nam
manifesla , a quibns distinguuntur ha?c quae appellan- lerreni homines et occullis dediti , mngis miranlur
tur occulta. Quamobrem ,
quoniam duos advenlus resurrexisse in corpore mortunm Lazarum . quam
Domini credimus , iinum prceleritum ,
quem Judiei resurrexisse in anima pcrsecutorem Paulum. Sed
non inlellexerunt , alterum fulurum , quem uirique quoniam visibile miraculum ad illuminationem ani-
speramus ; et quoniam iste quem Judaei non iniellexe- mam vocat , invisibile autem eam quae vocata vcnit
runl , Gentibns profuit , non inconvenienter accipi- illuminal ; omnia narrat mirabilia Dei qui credens ,
tur de boc adventu dici , pro occullis Filii , ubi civci- visibilibus ad intelligenda invisibilia transitum facit.
tas ex parte Israel facia est , ut pienitudo Gentium 5. [ vers. 5. ] Latabor , et exsultabo in te. Non jam
intraret ( Rom. xi , 25 ). Duo eliam judicia insiuoan- in boc saecnlo ; non in voluptale conlrectalionis cor-
lur per Scripltiras , si quis advertal ; unum occultum, porum , nec in palati el lingune saporibus , nec in
alterum inaiiifesium. Occultum nunc agitur , de quo snavitate odorum, nec in jucunditate sonorum trans-
apostolus Pctrus dicit : Tempus est ut judicium inci- ennlium , nec in Ibrmis cOrporum varie coloratis
pial a domo Domini ( I Petr. iv, 17 ). Occultum itaqne nec in vaniialibus laudis humana? , nec in conjugio
jndicium cst poena , qua nunc unusquisque bominum ct prole moritura , nec in superOuis temporalium
aut exercciur ad purgationcm , aut admonetur ad divitiarum , nec in conqnisiiionc hujus soeculi , sivc
cnnvcrsionem , aut si coiitempserit vocationem ct quse Iocorum spntiis tenditur , sive quae succcssione
disciplinam Dci , cxcxcatur ad damnationem. Judi- tcmporis volvitur : sed (wtabor et exsultabo in te t
cium autcm manifcslum est ,
quo venturus Dominus vl.lelicet in occullis Filii , ubi signalum est in nobis
judic3bit vivos el mortuos , omnibus fatentibus eum lumen vultus tui, Domine (Psal. iv, 7 ); elenim
esse a quo ct bonis praemia , et malis suppiicia tri- Abscondes eos , inquit , in abscondilo vullus lui ( Psat.
biicntur. Sed tuuc ill.i confcssio , non ad remedium xxx , 21 ). Laetabitur ergo et cxsultabit in te , qui
malorum , scd ad cumulum daitmalionis valebit. De narrat oninia mirabilia iua. Narrabit autem omnia
bis duobus judiciis , uno occulto , alio manifeslo , mirabitia lua , siquidem nunc per propheliam diclum
videlur mibi Dominus dixisse , ubi ait : Qui in me est ', ille qui non venit voluulalem suam facere
cndit , transiil de morte ad vilam , nec in judicium scd volunlatem ejus qui eum misit (Joan. vi 38 ). ,
veniel ( Joart. v, 24 ), in judicium scilicet manifeslum : 4. [vers. 4.] Jam enim incipit apparere persona
naiu hoc quoil transit de mortead vilam per noniiul- Domini in boc psalmo loquens. Nam sequitur : Psal-
btti afGiciionem ,
qua Gagellat omncm filium qucm lam nomini tuo , Altissime , m convertendo inimicum
recipii ,
jiidicium occullum est ;
Qui aulem non crc- tneum retrorsum. Hujus ergo inimicus quando relro
dit v Inqnit ,
jnm judicatus esl ( Id. m , 18 ); id est conversns est? An quando ei dictum est : Redi relro.
islo occullo judicio jam praeparalus est ad illud ma- Hatanas ( Matth. iv, 10 )? lunc enim qui tentando se
nifcsium. ILic duo.judicia ciiam in Sapieniia lcgi- praeponere cupiebat retro facius est , non decipiendo
nius , ubi scriplum est : Propler hoc lanquam pucris lcntalum et in eum nibil valendo. Relro enim sunt
insensnlis judicium in dcrisum dedisti ; hi aulem lioc terrcni bomines ; coeleslis autem bomo prior faclus
judicio non correcli , dignum Dei judicium experti etl ,
quamvis post vcnerit : primus enim bomo de
sunt ( Sap. xu , 25 , 26 ). Qui ergo non corrigunltir lcrra terrcnus ; secundus homo de coelo ccelcslis ( I
i>lo occullo Dci judicio , dignissime illo manifesto Cor. xv, 47 ). Sed de ipsa stirpe veniebat , a quo
punientur. Quocirca in hoc psalmo observauda sunt diclunt est : Qui post me venit , anle me faclus est
occulta Filii , id est , ct bumilis ejus advenlus quo ( Joan. i,15). El Aposlolus ea qua; retro sunl obli-
profuit Gemibus cum cxcilate Judaeorum , et poena viscitur , et in ea quac anle sunt se extendit ( Philip.
qu?e nunc occulle agilur , nondum damnatione pec- iii , 15 ). Couversus est igilur inimicus rclro , post-
cinlinm , sed aut cxercitatione conversorum , aut quam non valuil hominem coelestem decipere lenla-
admoiiitione ut convertmlur, aut caicitate ut damna- lum , et se ad terrenos convertit ubi dominari potest.
lioni pncparentur qui converli noluerint. Quapropter nullus hominum eum praecedil et retro
2. [ vers. 2. ] Confilebor tibi , Domine , in toto corde eum essc facit , nisi qui deponens imaginein (errcni
meo. Non in lolo corde conlitetur Deo ,
qui de pro- bominis poriaveril im iginem coeicstis ( 1 Cor. xv, 49 ).
videniia ejus in aliquo dubilat : sed qui jam cernit Jam vero si quod diclum est , inimicum meum , gene-
occiilia sapientiae Dei ,
quanlum sit invisibile prx- raliler vcl pcccaiorem vel genlilem bominem mag:s
mium cjus ,
qni dicit , Caudemus in tribulationibus
{ Rom. v. 3 \; ct qucmadmodum omnes crucialus ,
1
Editi, dictus est ilk qui, etc. nss., dictum est.
m S. AUGISTIM EPISCOPI 120
v.:limu» accipere , non erit absurdum. Nec poena erit minum libere argueicnt? qua increpaiione periit im-
quod dirlum esl , In eonverteiido inimicum meum relror- pius ; quia juslificatus est impius, et factus cst pius.
vini ; scd beneficium , ct lalc brneficium , ut huic Nomen eorum delesli in sasculum, et in scceulum saculi.
conparari nihil possit. Quid cnim bealius, qu:un de- Delclum est nomen impioruin nou enim appcllantur :
jionere superbiam , et non velle Christum prseccdcrc, impii qui Deo vero credunl. Deletur autcm nomeu
,
veiuli sanus sil cui niedicus non sit neeessarius ; sed eoriim in saculum, id est, quamdiu lemporale saecu-
malle rclro irc post Clirislum ,
qui discipulum vocans lum volvitur. Et in saculum sceculi. Quid est sceculum
ui pcrficiatur , dicil : Sequereme ( Matth. xix , 21 ) ? swculi, nisi cujus efligiem et tanquam umbram habct
Sed lamen accomniodatius de diabolo dictum intelli- hoc s:eculum ? Vicissitudo enim lemporum sibi suc-
gilur : In convertendo inimicum meum retrorsum. Dia- cedenlium , dum Iuna minuitur et rursus implelur
bolus quippe ictrorsum conversus est ctiam in perse- dum sol omni anno locuiu suum repelit , dum ver,
cutione juslorum , et multo utilius persecutor est vel aestas, velaulumnus, vcl hiems sic transii ut rcd-
(juam si dux et princeps pneirct. Psallendum est igi- eat, aiieriiiiatis quxdam imilatio est. Sed hujus sa>
tnr nomini Altissimi in convertendo inimicum retror- culi s:ccuhim est quod incommutabili a?tcrniiatc con-
Mim ;
quoniam malle debemus eum persequentem sislil. Sicut versus in animo, et versus in voce : ille
lugere ,
quam ducentem sequi : habemus enim quo inlclligilur„ isle auditur; el ille istm modificat : et
lugiamus cl abscoudamur in occutlis Filii quia Do- ,
ideo ille in arte operalur et manei, isle in aeresonat
inimis faclus csl refugium nobtfi (
Psal. lxxxix , 1 ). el transit. Sic hujus mutabilts saeculi modus ab illo
5. [ vers. 5. ] Infirmabuutur , etperibunt a facie lua. incommutabili s.i-culo definitur, quod dicitur sseculum
Qui infirmabuntur et peribunl , nisi iniqui et impii? saeculi : el ideo iiiud in arte Dei , hoc e>t in Sapienlia
Infirmabunlur , dum niliil valebunt ; et peribunt , quia el Virtule [lermanet; hoc autem in creaiurae admini-
non crunt impii ; a facie Dci , id est a cognitione Dei slralione peragitur. Si tamen non repelitio cst, ut
mcui periil ille qui dixit : Vivo autemjam non ego , vi- postea qtiam dictmn est in sccrulum, ne hoc accipere-
vit autem in me Christus ( Gal. u , 20 ). Scd quare in- tur quod transil, subjiceretur in sceculum saculi. Nam
firmabunlur , el peribunt impii a facie tua ? Quoniam in graecis exemplaribus sic est : tU t*> cAQj* , x«i rt»
(ecisti judicium meum , inquit , el causam meam : id xd-j stftMt Tsu rdAtts ; quod I.atini pleriquc inlerprelati
est ,
judicium illud in quo judicari visus sum , meum sunt, non in sceculum , et in saculum saeculi , sed , in
fecisti ; et causam me justum cl inno-
illam in qua wternum, et in swcutum stvculi : ut in eo quod dictum
ccntem homines damnaverunt meam fccisti. Ha?c , est in twculum sceculi, illud exponerelur quod diclum
cnim ei mililaverunt ad nostram liberationem : sicut est in Nomen ergo impiorum delesti in aler-
cetemum.
ct nauUc dicunt ventum suum ,
quo utuntur ad bene num, quia dcinceps nunquam erunliinpii. Et si in hoc
navigandum. saculum non tendituc nomcn eorum, mullo ininus in
6. Sedisli super thronum ,
qui judicas cequilatem. s;eculum &eculi.
Sive Filius Patri dicat , qui etiam illud dixit , Non 8. [vers. 7.] lnimicidefecerunt frameainfinem.Non
haberet in me poteslatem , nzsi tibi dutum fuisset desuper pluraliter ininiici, sed singulariier hujus inimici.
( Joan. xix , 11 ), hlipsum ad acquitatem Patris el ad Cujus aulem inimici, nisi diaboli framca? defecerunl?
occulla sua refcreus ,
quod judex honiiuuni ad utilila- Hae aulem intelliguntur divers;e opiniones crroris,
lcm hominuni judicaitis est : sive houio dicat Deo ,
quibus ille animas lanquam gladiis perimit. His gb-
Sedisii super thronum ,
qui judicas cequitatem , animam diis vincendis et ad defectum pcrdiicendis instat ille
suam thronum ejus appellans , ut corpus sit forlasse gladius, de quo in septimo psalnio dicilur : Nisi con-
terra ,
qu.r scabelluni pcdtirn ejus dicla esl Isai. ve>-tamini, gladium suum vibrabit (Psal. vii, 15). Et
(
lxvi , \ ); Detis enim cral in Chrislo niundum rccon- lorte isle est finis in quem framea: deficiunt iniinici,
cilians sibi II Cor. v, 1» ) : sivc anima Ecclesi* *
quia usque ad ipsum aliquid valent; i;>se nuiicopcra-
(
jnm perfecia el sine macula et ruga ( Ephes. v, 27 ), lnr occulte, ullimo aulem judicio palam vihrabilur.
digna sciliccl occullis Filii , quia introduxit eam rcx Iloc deslruuntur civiiates; nam ila sequitur, Inimici
in cubiculum suum ( Cant. i , 3), dicat spouso suo , defecerunt framece in finem ; et civilatet destruxisti : ci-
Sedisli super thronunt ,
qni judicas aquitalem , quia re- vitales aiileni in quibus diabolus regnal, ubi dolosa
6urrcxisli a moi luis , cl asccndisli in ccelum , el sedes el fraudulcnta consilia Unquara curi;c locum obtinenl,
ad dexlcraiu Palris : quxlibet ergo hariim senlentia cui principatui quasi satellitesct minislii adsunioffi-
placcat ,
quo isle versus refcralur , rcgulam lidei non tia quorunique membioruni, oculi ad curiositateni,
cxeediL auresad lasciviam, vel si quid est aliud quod in nialam
7. [vers. 6.] lncrepasti genies, el periil impius. Con- partem iibenter audilur, manusad rapinam vel quod-
vcnientius boc Domino Jesu Christo dici.quain ipsuin libel aliud facinus aul nagilium, et mcmbra ca.ier.i
diccre, accipimus. Quis cnim alius increpavil gcnlrs, in huncmodunilxrannico priiicipatui, id estperversis
el periil iuipius, nisi qui postea quam asccndil in ca>- consiliis militanlia. Ilujiis civitalis quasi pleb^ csl om-
luni, inisil Spiriluin sanc Iimi, qun complcti Apostnli, nes delicaLx alfcctiones cl luibuleiiii motus aninit,
cuin liiliicia prxdicarciil vcrbum Dci , el pcccata lio- quolidianas scdilioncs in liominc agitanles. Ergo ulii
rex, ubi curia , ulii ministri , uhi plebs invenLliir, ci-
'
wc in Hjh At apud Luv.. siicciiitn Ecckua. viias cst : iicipio cnim lulia csscut in malis civiUn*-
1-21 ENARRATIO 1N PSALMUM IX. ,2*2
bus, nisi prius essent in singulis hominibus, qui suni bores doloresque misceanlur.
lanquam eierhenia e;. semina civitaium. Has civitaies 11. [vers. 11.] El sperent in te * qui cognoscunt no-
destruit, cum excluso inde principe, de quo dictum men tuum : cum dcstitcrint sperare in diviiiis el iu
est, Princeps hujus saculi missus cst foras (Joan. xu, aliis hujus sxculi blandinienlis. Quairentem quippe
31), vastantur haec regna verbo vcrilatis, sopiunlur auimam ubi figat spetn , cum ab hoc mundo avelli-
maligna consilia, turpesaflecliones edomanlur, mem- tur, op;>ortunc excipit cognilio nouiinis Dei * : nam
broruin et seusuum minisleria captivantur , et ad nomen ipsum Dei nunc usqucquaque vulgaium est
jusiitiae et bonorum operum militiam transferuntur : sed cognilio nominis esl, cuni ille cognoscilur cujus
ul jam, sicut Apostolus dicit, non regnet peccatum in est nomen
non enim nomen propter se nomen est
:
uoslro mortali corpore (Rom. vi, 12), et cactera liujus sed propter id quod sigiiilicat. Dictum est aulem
loci. Tunc pacalur anima , el ordinatur hoino a*d Dominus nomen est illi (Jerem. xxxui , 2). Quapro-
quietem el ad bealiludinem capessendam. Periit me- pter qui se Iibenter Deo famulum subdit, cognovii
vioria eorum cum strepitu : impiorum scilicel. Sed hoc nomcn. Et sperent in te qui coynoscunt nomen
cum strepitu, sive quia lit strepilus, dictum esl, cum tuum. llem Dominus dicil ad Moysen Ego sum qui :
impietas everlilur ; non cnim transil ad summam pa- sum ; et dices filiis lsrael : Misil me qui est (Exod. ni,
ccm, ubi summum sileniimn est, nisi qui magno slre- 14). Sperent. ergo in te qui cognoscunt nomen tnum: no
pilu prius cum suis viiiis belligcraveril : sive cum sperenl in his rebusquae lemporis volubiliiate praeter-
ttrepilu dictum est , ut pereat mcmoria impiorum flmmt, nihil habenles nisi, erit, et fuit ; quoniam quod
eliam ipso strepitu pereunie, iu quo tumulluaiur iin- in illis futurum est, cum veuerit, fit staiim pracleri-
pietas. lum; exspeciatur cum cupidiiate, amittitur cum do-
9. [vers. 8 , 9.] Et Dominus in wternum permanet. lore. In Dci aulem nalura non erit aliquid,quasi non-
lllquid ergo fremucrunt genles , el populi medilali dum sit; aul fuil, quasi jam non sit : sed est lantuiii
sunt inania, adversus Dominum el adversus Chrislum id quod esl, et ipsa est seternitas. Desinant igilur spe-
ejus (Psal. u, i)? nam Dominus in ceternum permanet. rare et diligere temporalia , ct se ad ctlernam spem
Paravit in judicio sedem suam et ipse judicabit orbem conferant , qui coguoscunt nomen ejus qui dixil : Ego
,
terrarum in aquitate. Paravit, cum judicalus est, se- sum qta sum, el dc quo dictum est : Misil me qui esl.
dem suam : per ill.im enim patienliam homo ccelum Quoniam non dereliquisli quarenles te , Domine. Qui
acquisivit, cl Deus in homine credentibus profuit;
' eiini quarunt, jam transeuntia et moritura non quac-
et hoc est occultum Filii judicium. Sed quia ctiam
runt : nemo enim potest duobus dominis servire (Malth.
vi. 24).
palam manifesteque venturus est ad vivos et mortuos
12. [vers. 12.] Psallite Domino, qui habitat in Sion:
jiidicandos ,
paravit in occulto judicio sedem suam
el ipse item palam judicabit orbon lerrarum in cequitate, his dicitur, quos non derelinquit quaerenies se Domi-
id est, merilis digna distribuct,
nus. Ipse habilal in Sion , quod inlerprelalur Spccu-
agnos ad dexteram
ponens, hacdos ad sinislram (Matlh. xxv, b3). Judi- laiio , et gesiat imaginem Ecclesiae qiue nunc est :
sicut Jerusalcm geslat imaginem Ecclesiae quae futura
cabit populos cum justitia. Hoc est quod snperitis di-
ctum esl ,Judicabit orbem terrarum
est, id est civiiatis sanciorum jam angclica vita fruen-
in cequilule : non
qucmadmodum tium ; quia Jerusalcm inlerprelatur Yisio pacis. Prx-
judicant homines , qui conla non vi-
dent, a quibus plerumque deteriorcs absolvuntur ccdit auiem speculaiio visionem, sicut isia Ecclesia
quam condcmnantur ; sed ih sequitaie et cum jusli-
pracedit eam quae promitliiur, civitalem immortalem
lia Dominus judicabit , teslimonium perhibenle con- et a:ternam. Sed praecedil tempore , non dignitale :
scientia, et cogiiaiionibus accusantibus scu defen- quia honorabilius est quo pervenire nitimur, quam id
•ienlibus (Rom. quod agimus, ul pervenire mereamur ;agimus auleir;
;i, 15).
10. [vers. 10.] Et factus est speculationem, ut perveniamus ad visionem. Sed etiam
Dominus refugium pau-
peri(a). Quantumlibet persequatur inimicus ille, qui ipsam, qu;u nunc est, Ecclesiam nisi Dominus inha-
conversus esl reiro , quid nocebit eis quorum refu-
bilarel, iret in errorem quamlibet studiosissimaspecu-
gium factus est Doininus? Sed hoc liet, si in saeculo
latio : et huic Ecclesiae diclum cst, Templum enim Dei
hoc, cujus ille magistraius est pauperes esse sanctum est, quod eslis vos (I Cor. m, 17); et, 7n inte-
, tlele-
gerint nihil amando quod vel hic viventera
riore homine habilare Chrislum per (idem in cordibus
, aul
auianlem descrii, vel a morienle deserilur; tali enim vestris (Eplies. iii , 16). Praecipilur ergo nobis ul psal-
pauperi refugium factus est Doininns, Adjutor in op- Iamus Doinino , qui l.abilat in Sion ut concordiler ,
portunilatibns, in tribulatione. Sic paupercs facit, quo-' Doiiihuim Ecclcske inhabilalorem laudemus. Annuti-
tiate inler genles mirabilia ejus
niam flagcll:it omnem lilium (juem recipit (tlebr. xn, : el factum est , el noii
6). Nam quid sit adjutor in opportunitalibus dcsinet fieri.
, exposuit
cum addidil , in tribulatione non enim convcrlitur
:
13. [vers. 13.] Quoniam requirens sanguinem eorum
anima ad Deum , nisi dum ab hoc saeculo avertilnr; memoratus esl. Quasi responderetur ab his qui missi
nec opportunius ab hoc sreculo avertitur, sunt evangelizare, illi praeceplo* quod dicluni csl,
nisi nu-
gatoriis ejus et noxiis et pcrniciosis voluptatibus la-
• Edili F.l sperent in te omnes. Abest, onwes a
:
Mss.
* lia in plerisque Mss. At in ediiis Quaereme quipne ani- :
• Ste Uss. Edili vero, et Deus hominibus. ma : i<auloque post, excipit cognitionem twminis vci.
(a) tdem vers. 10 exponitur in Enar. rsal. lxxxui, n. 3. 3 Editi,
illud mmccplum. Mss., illt praceplo.
423 S AuciSTiM episcopi m
A-muntiate intet gentes mirabilia ejns ; el dicerciur, stint ,
quoe autcm non videnlur aclcrna ?unt (II Cor.
Vomine , quit credidil audilui nostro (Isai. Lltl, 1)? et iv, 48) : et porlx sunt filirc Sion , sacramenta el in-
Propter te occidimur tola die (Psal. xliii,22), con- ilia lldci ,
qux pubantibus aperiunlur, ut perveniatur
venicnler sequiiur dicens , non sine roagno frucln ,
ad occulla Filii ? Non enim oculus vidil aut auris ,
.Ttcniitaiis moriluros in persecutione Chrislianos : audivit , aut in cor hominis ascendil, qux pra*para-
Quoniam rcquirent sanguinem eorum memoralus est. vit Deus Uiligentibus se (I Cor. n , 9). Huc usqne
Sed cur tanguiriem eorum inaluil dicere ? An quasi cst clamor pauperum ,
quem non oblitus est Do-
filius iniperitior et minoris fidei qtuereret dicens ,
minus.
Quomodo annuntiabunt, cutn in eos infidcliias gen- 45. [vcrs. 46.] Deinde sequitur, Extultabo super
lnm sxvilura sit ; huic respondelur, Quoniam requi- salutare tuum : id esl , cum bcaliludine conlinebor a
rens tanguinem eorum memoratus est ; id est , veniet salutari tuo, quod esl Dominus noster Jesus Christus,
\irtus etSapieniia Dei (Id. i, 24). Ergo Ecclesia di-
utmuni judicium, ubi el inlcrfectorum gloria , et in«
terficlnlinm poena nianifesla sit? Memoratus est au- cil qu.TB hic affligitur, et spe salva esl : quamdiu oc-
quasi oblivio cadat ctiltnm est Filii judicium ipsa spe dicit, Exsuttabo
tem, nemo ita positum puiet ,
in ,
fleum; scd quia post longum lempus fuluriiin esl ju- siiper salulare tuum ; <\uia nunc circumstrepente seu
dicium, secundiim auectum infirmorum hominum po- vi , seu errore Genlilium atleritur. Infixce sunt gentet
silum cst, qui quasi oblilum Deum pulant, quia npn in corruplione , quam fccerunt : animadverle qtiemad-
lam cito facit quam ipsi volunt. His dicilur eliam modum servetur |KBua peccatori de operibus suis;
qtiod sc(|iiitur, Non est oblitus clamorem pauperum; el quemadmodum qni voluerunt persequi Ecclesiam ,
id est.nonut pulalis ohlilus est : quasi dicerent inoa corruptionesintfixi, quam seinferre arbiiraban-
postca quain audierun!, Memoratus est, Ergo oblilus tur : nam intcrficcre corpora cupiebant , cura ipsi in
erat; Non est oblitus, inquit, clamorem pauperum. anima morerenlur. ln muscipula isla ,
quam occulla-
14. [ vers. 4i, 45.] Scd quxro quis clamor pau- verunt , eomprehensus est pes eorum. Muscipula oc-
piium sil quem Deus non obliviscitur. An istc cla- culta , csl dolosa cogitatio. Pes animac recte inlelli-
inor est , cnjiis liacc vcrba sunl : Miserere mei , Do- gitur amor : qui cum pravus est, vocalur cupidilas
mine , vide humililatem meam ab inimicis mc/s .'Quare cum aulem rcctus dileclio vel charitas.
aut iibido ; ,
ergo non di\it, Miserere noslri , Doinine, vide hu- Amoreenim movctur tanquain ad locum quo tendit.
luilitatem nostram ab inimicis nostris, tanquam multi Locus autcm aninux non in spalio aliquo esl ,
quod
pauperes clanient; scd tanquam unus , Miserere mei ,
forma occupal corporis , sed in dclectatione, quo se
Domine? An quia unus interpellat pro sanctis ,
qui pervcnisse per amorcm Ixtatur : delectalio autem
primus pauper pro nobis faclus est, cum essel di- perniciosa sequilur cupiditatem , fructuosa charila-
ves (II Cor. vm, 9) , et ipse dicit : Qui exaltas me de tem.Unde el radix diclaest cupiditas. (I Tim. vi, 40).
porlit tnorlis, ul annnnliem univertas laudcs tuas in Radix porro lanquam pes arboris intelligilur. Radix
portis filia Sion? Exaltatur enim liomo in illo non dicla est et cliarilas , ubi de seminibus Doroinus lo-
B»Ium quem ge.stat ,
quod caput Ecclesiaj est , sed qtiilur, quac in petrosis Iocis exurentc sole * arescunt,
ctiam quisquis noslrum cst in cxteris membris ; et quia non habent allam radicem (Matlh. xm, 5).
exstllatur ab omnibus pravis cupiditatibus, quaj sunt Unde significat cos qui gaudent cxcipiendo vcrbum
porUe mortis, quia per illas itur in mortem. Mors au- vcritatis, sed cedunl pcrseculionibus , quibus sola
lcm est jain ipsa Uelilia in perfruendo , cum quisque charilate resislitur. El Apostolus dicit : Ut in chari-
ndipiscilur quod perditc concupivit : radix est enim late radicatiel fundnti possilis comprchcndeire (Ephes. ui,
omnium malorum, cupidilas (I Tim. vi, 40); et pro- 47).Pescrgo peccaioium,id eslamor, comprehenditur
plcrea porla mortis est, quia morlua esl vidua qua; in muscipula quam occultant; quia cum fraudulen-
iu deliciis vivit (Id. v, G) : ad quas delicias per cu- tam aclionem consecula fucrit delectalio , cum eos
pidilales tauquam per portas mortis pervenitur. Sunt tradiderit Deus in concupisccntiam cordis eorum
milem porta; li!i <: Sion , omnia oplima studia ,
per (Rom. i , 2i), jam illa delectalio alligat eos, ul inde
qiue vcnitur ad visionem pacis in sancla Ecclesia. abrumpere amorcm et ad utilia conferre non au-
In his igilur porfis bcnc annunlianlur univcrsaj lau- dcaiil, quia cum conaii fuerinl, dolebunt auimo, fcin-
dcs Dei , nt non delur sanclum canibus , neque pro- quam pedem de compede cxuere cupientes; cui do-
jicianlur margaritx ante porcos ( Mallh. vn , 6) Iori succumbcntcs, a perniciosis deleclationibiis no-
qaii malunt pertinaciter latra>e, quam sludiosc qux> Jiinl abscedere. In mnscipula ergo quam occultaverunt,
rere, aul qui nec lalrare ncc qua?rere , sed in sua- id est in fraudulcnlo consilio , comprehensus est pes
rum voluptaium cceno volutari. Cum autem in ho- corum, amor scilicel qui per fraudem pervenit ad va-
nis sludiis laudcs Dci amiuniiantur, pclcntihus da- nam hciiliam, qua coniparalur dolor.
lur, cl quxrentibus manifestalur , et pulsanlibus 1G. [vcrs. 47.] Cognoscitur ' Dominus iudicia fa-
apcrilur. An forlc porta: inorlis sunt corporales sen-
tus el oculi, qui apcrli sunl homini cuin de ligno 1
Filiti, c.rcunt, ct sole vemcnlc arescunt. Mss. omittunt,
velito gustaosct (Genct. ni, 7) , a quibus cxaitantur, prni ni( sed c\
aHqul habeat, cvcunt
: iis et a sole; ahi,
exewite sole ; alii, exurcntc sole.
qtiilius dicilur ut quxranl non quac videnlur, scd * Editi, cognoscetur. \l Mss., cogitoscUur : juxta I.XX, gi~
qiuu non videnlur; quia qux videntur lcmporalia noskctai.
125 ENARRATIO IN PSALMUM IX. m
cicns. Hxc snnl judicia Dei : non ab illa tranquilli- cens : dum superbit impius, incendilur pauper. Mimin
t:ne beatitudinis suoe, nce a secreiis sapientiac, qnibus est et verum, quanto studio bonac spei parvuli accen-
recipiuntur beat.-e anima?, profertur ferrum, aut ignis, dantur ad recie vivendum, comparatione peccantium.
atii bestia , aul aliquid lale quo crucienlur peccato- Quo mysterio agitur.ut etiam h;«resesesse permiltan-
res. Sed quomodo cruciantur , quomodo facit Do-
et (ur : non quia ipsi haeretici hoc volunt: sed quia hoc d«
Uiinus judicium? In operibus, inquit, manuum suarum peccalis eortim divina operatur Providenlia ,
quse lu-
co-.nprehensns est pccrator. cem el facil et ordinat , tenebras aulem tanlum or-
17. [t<ers. 18-21.] Hic inlerponilur, Cantkum dia- dinat (Gen. i , 5, 4) , ut sit earum comparalione lux
psatmatis (a) : quasi occnlta lactilia ,
qnantuui existi- gratior, sicut liaereticorum comparalione jucundior est
mare possumus, nunc fit, non locis,
seprirationis qunc inventio' veritaiis : ea quippe comparalione probaii
sed afleciionibus animorum inter peccatores ct ju- , inanifesli fiurit inter homines qui Deo noli sunt.
slos sicul granorum a paleis adliuc in arca. Et sc-
, 21 Comprehenduntur in cogitalionibus suis,quibus
quilur, Convertantur peccatores in infernum; id esl cogitanl : id est, malsc cogilationes eorum vincula illis
denlur in manus suas.cum eis parcitur, et illaqueen- fiunt. Sed quare fiunt vincula ? Quoniam laudnlur
tur Omnes gentes qnw obti-
delcelatione mortifera. peccator, inquil, in desideriis animaesuae. Adulauiinin
mcttntur Deum : quia cum non probaverunl Deum lingtine alligant animas in peccalis : delectal enim ea
babere in notitia , dedit illos Deus in rcprobum sen- facere, in quibus non solum non metnilur repreben-
suni (Rom. i, 28). sor, sed eliam laudator auditur. Et qui iniqua geril
18. Quia non in (inem oblivio erit pauperis ' t qni benedicitur : hinc comprehenduntur in cogitalionibus
videtur nunc in oblivione esse , cum peccatorcs feli- suis, quibus cogitant.
cilate bujus sxculi tlorere existimaniur, et justi la- 22. [vers. 4.] Irrilavil Dominutn peccator. Nemo
*
horare; sed patientia, inquit, pauperum nonperict graluletur homini qui prosperalur in via sua , cujus
tn eeternum. Quapropler nunc paiientia opus est ad peccatis decst ultor, ct adest laudalor : major haec
perferendos malos, qui jam voluntalibus separati ira Domini est. Irritavit enim Dominum peccator, ut
sunt, donec etiam ullimo judicio separentur. ista patialur, id est, ut correptionis flageila non pa-
19. Exsurge, Domine, non pramnlent homo. Implo- tiamr. Irrilavit Dominum peccalor : secundum multitU"
ralur fulurum judicium : sed antequam veniat, Ju- dinem irce suce non exquiret. Multnm irascilur, dum
diceniur , inquit ,
gentes in conspeclu tuo : boc est in non exquirit, dum quasi obliviscitur et non atlendit
occulto. (|uod dicitur coram Deo , paucis sanctis et peccata, et per fraudes ct scelera ad divitias hono-
jtislis intelligcnlibus. Constitue, Domine, legislutorem resque perveniiur : quod maxime in illo Antichristo
snper eos. Yideiur mihi Anlichristum significare , de eventurum est, qui usque adeo beatus videbilur ho-
quo Aposlolus dicit : Cum rewltbilur homo peccali ( II minibus, ut etiam Deus pulelur. Sed qiianla ista ira
Thes. n , 5). Sciant genlet * quoniam homines sunt : ul sit Dei. doceut sequentia.
qui noluut liberari a Filio Dei , et perlinere ad filium 23. [vers. 5.] Non estDeus in conspectu ejtu, conta-
liominis, el esse filii hominum , id est novi homines , minanlur vice ejus in omni tempore. Qui novit vel quid
serviaut homini , id est veteri homini peccatori ,
quo- gaudeat, vel quid laetetur in anima, novit quantutn
niam homines sunt. malum sil luce deseri veritatis ' ; cum magnum ma-
)N PSALMCM ALTERliM IX.
lum homines putent oculorum corporalium ca:ciia-
tcm, qua lux ista retrahitur. Quantam ergo poenam
20. \vers. 1-o.JEt quia ille ad tanlum culmen ina- palitur qui secundis rebus peccatorum suorum eo
nis glorix venturus creditur tanta ei licebil facere Deus conspectu ejns, el coh-
,
perducitur, ut non sit in
el in omnes homincs, et in sancios Dei , ul lunc vere
tamiuentur viaa ejus in omni tempore, id est, cogita-
nonnulli infirmi aibiircntur Dcuin res huinanas ne- immunda sinl Aufervntur ju-
liones el consilia ejus !
gligere; interposito diapsalmate, subjicit lanquam vo- Animus enim male sibi conscius,
dicia tua a facie ejus.
cem gementium ; et qu;rrentium cur judicium diffe-
dum sibi videlur nullarn pcenam pati, credil quod non
ratur Ulquid, Dominc inquit, recessisti longe? De-
: ,
judicet Deus, ct sic aufcruntur judicia Dei a facie
indc qui sic qu;rsivit, tanquam repente inteliexerit magna danmatio. El omnium
ejus, cum hnec ipsa sit
quasi sciens interrogavcrit ut doceret subjicit
;»ul ,
inimicorum suorum dominabitur. Ila enim iradilur,
dicens Despicis in opporlunitalibus in tribulalioni-
, ,
quod reges omnes superaturus sit, et solus regnum
bus;\d est, opportune despicis et facis tribulaiiones
obtenturus; quandocliam sccundum Apostolum, qui
,
ad inflammaudos animos desiderio advenlus lui :
extollens se
de illo prxdicat, In templo Dei sedebit ,
liis enim jucundior cst fons ille vitx qui niullum quod dicitur Deus (II Thess.
,
super onme quod colilur et
sitierint; itaque insiuuat consilium dilalionis , di-
H,4).
in oblivione eril pauper.
24. [vers. 6.] Et quoniam tradilus in concupiscen-
1
pleriquc Mss., in fmem
Quinque
• cum editis, pcriel : viliose,
mss., peribit. Alii tiam cordis sui et damnalioni ultima; desiinatus, per
scd corrigi forte prohibebat eonsuetudo cantantiuni populo-
nefarias artes ad illudvanumet inaneculmendoniina-
rum, uti de verbo fioriet dicit Augustinus in Lb. 2de Doctr.
f.liristiana, c. 15. tionemfpie venturus esl, proplcrea sequilur, Dixil enim
s
In edilis, ul sciant. Abest particula ut a Mss. et a Graxo
LXX. » Duo mss., lucem desererc veriiatis. Alii tres, lucem dc*
(«) Grajc. LXX, bdi dkpsalntatos. teri.
»27 S. AUGUSTINI EPISCOPI 128
incorde suo : Non movebor dc generaiione in generatio- in cubili suo. Lconcm in cubili dicit euni in quo el vi«
uem tine malo; id est, fanta mea el nomcnniciimdehac el dolus operabilur. Prima enim persecutio Ecclesiaj
generatione ingeneralionem poslcrorum non transicl, violenla fuit, cum proscriptionibus, lormenlis, ca»-
nisi artibus malis adipiscar lam excclsum principa-
dibus, Cbrisliani ad sacriflcandum cogcrentur : altera
tum, de quo posteri tacere non possint. Animus enini persecntio fraudulenta est, quae nunc per cujusce-
pcrdiius ct cxpers bonartim arlium ai(|tie a jusiilire modi ' haireticos et falsos fratres agilur : tcrlia su-
lumine alienus, malis artibus sibi adiium molilur ad pcrest per Anlichristum veniura ,
qua nihil est peri-
famam tam diuturnam, ut apud posieros eliam cele- culosius, quoniain et violenla et fraudulenta erit. Yim
brelur. Et qui non posstinl bene innolescere, cupiunt habcbil in impcrio, dolum in miraculis : ad vim rcla-
vel male de se homities loqui, dummodo nomen latis- lum esl, quod dicltun est, leo; ad dolos, quod dictum
simc pervagelur. Quod Iiic arbitror diclum esse : Non est, in cubili suo. El ritrsuni ipsa rcpetila sunl con-
movebor de geneialione in getierationem sine malo. Esl verso ordine. Insidiatur, inquit, ut rapiat paupersm :
et alius intclleclus. Side generatione moriali ad hoc ad dolum peninet : quod autem sequilur , Ra-
aeternilalis generationem se venire non posse vanus pere pauperem dum atlrahil eum, violenliae deputatur
ct erroris plenns animus arbilratur, nisi artibns ma- attrahit cnim significat, quibus polest crucialibus af-
lis (|uud quidcin eliam de Simone diflainaluin est fligendo ad se adducit.
;
(Act. viii, 9-23), cnm sceleralis artibus coelum se pu- 28. [vers. 10.] Ilem duo qtise sequunlur, ipsa sunl.
lasset adepturttm , el de bumana generatione in di- In muscipula sua humiliabil eum, dolus esl. Inclina-
vinam gencrationcm rebus magicis transilurum : quid bitur, el cadet, dum dominabilur pauperum, vis est :
ergo iniruin. si etiam ille bomo peccati, qui lotam muscipttla enim bene significat insidias ; dominatio
ne(|uiii:un et iinpietatem, quam omnes pscudopro- vcro tcrrorem apertissime insinuat. El bcne ait
phete inchoaverunl , implcturtis est, el lanla signa Jlumiliabit eum in muscipula sua : cum cnim signa
faciiirus, ut dccipiat, si lieri polcst , eliam electos ,
illa facere coeperit ,
quanto ntirabiliora vidcbuniiir
dicturus esl in corde stio : Non movebor de genera- hominibus, tanto illi sancti , qui tunc crtint, conte-
lione in generaiionem sine malo ? mnentur,et quasi pro nihilo habebuntur; quosillecui
25. [vers. 7.] Cujns maledictione os ejus
l
plenum per jusliliam ct innocenliam resistent, mirificis factis
est, el amaritudine et dolo. Magnum enim malediclum superare vidcbitur. Scd inclinabitur, el cadet, dum do-
cst,tam ncfandis artibus coelum apptlere, et ad ca- minabitur pauperum, id est, dum quxlibel supplicia
piendam aHernam sedem talia merila comparare. Sed irrogabil resistenlibus sibi servis Dei. .
hac ejus maledictione os plenum esl : non cnim ba- 29. [vers. i\, 12.] Unde autem inclinabilur, el ca-
del ? Dixit enim in corde suo Oblilus est Deus, avertil
bebit effcclum ista cupiditas.sed inlra os ejus tanlum :
valebit ad eum perdendum ,
qtti Ikcc sibi ausus est faciem suam, ne videat usque in finem. Hxc est incli-
polliceri cum amaritudinc et dolo, id est, ira el insiiliis nalio et casus miserrimus, dtim animus htunanus in
qttibus in suas parles conversurus est miillitudiiiem. suis iuiquilatibus quasi prosper.ilur, et parci sibi
Sub lingua ejus lubor et dolor. Nihil est Iaboriositts puial; cttm cxc;rcelur, et servetur ad ullimam oppor-
iniquilalc ct impietalc:quem Iaboremsequilur dolor; tunamquc vindictam, de qua nunc jam loqttilur Ex- ,
quia non solnm sine fruclu, scd eliain ad pemiciem surge, Dornine Deus, exalietur manus tua; id est, ma-
laboratur. Qui labor el dolor ad illud refertur quod nifesla sil polenlia tua. Supcrius autem dixerat ,
dixil in corde suo, Non movebor de generatione in ge- Exsurgc, Domine non prajvaleut homo judicentur
,
,
ueralionein sine malo : et proplerea, sub lingua ejus genles in conspeclu tuo ; id est iu occullo, ubi solus
;
non, in lingua; -quoniam lacitc isla cogitalurus cst Dcus videt. IIoc factum est , cum impii ad magnam
liomiuibits autem alia loculurus, ut bonus ct juslus quac videtur hominibus felicitalem pervenerunl ; su-
ct Dci liltus videatur. per quos constiluitur legislalor ,
qualcm habere me-
ruorunt, de quo dicitur Constilue, Domine, legislaio-
2G. [vers. 8.J Sedet in iusidiis cum divilibus. Quibus
:
diviiibiis, nisi eis quos bujus sxculi muneribus cumu- rem supcr eos, scianl gentes quoniam homines sunt.
labit? Et ideo in insidiis cum his sedcre dictus est Nunc auicm post illam occullam poenam aiqtic vindi-
quoniain falsam fclicilalcm ipsorum ad deeipiendos ctam dicilur, Exsurye, Domine Dcus, exaltetur manus
homincs ostcnlabit. Qui prava volunlatc duui tales tua : non ulique iu occulto, sed jam in manifeslissima
cssecupiunt, ct liona xlcrna non qunernnt, in laquens gloria. Neobliviscaris pauperum in fincm; id est, sicttl
cjus incidcnt. ln occullis ul interficiut intiScculein. In impii pulaiit, qni dicuut : Oblitusest Deus, averlil fa-
occullis pulo diclum cssc , ubi non facile inlclligilur ciem tuam ne videat usque in finem. Usquc in linem
quid appctcndum, quidvc fugicndum sil : iiinocciilcm autem negant Deum viderc , qui dicunl eum res hu-
atiiein inlerlicere , cst cx innoceiite 1'accrc noccnlcm. manas et lerrenas non curare ;
quoniam terra quasi
27. [veis. D.| Oculi ejusin pnuperem respiciuut. Ju- linis est rcruni, quia ulliinum clemcnltini est in quo
stos eniin maxinic pcrsccniurus esl de qiiihus (lictiuu homines ordinalissime laboranl, sed laborum suoruui
cst : Beati pauperes spiiitu, quia ipsorum cst regnum ordincm viderc non possunt, qtti maximc perlinet ad
coelorum (MatlU. v, 5). lnsidiulur in occulto, vclut leo
i Kdiii, hujuscemodi. Sed melius aliquot Mss., cujiuce-
IAX. \o; phnum modi : qua voce ulilur nassiin AugusUnus, pro qnalilnis-
'
^ic aliqn''t |'io!i,i' DOUe HM>, ;
tt'l;i
cumque.
MI.J
129 ENARRATIO !N PSALMUM IX. 130
«cculta Filii. Laborans ergoEcclesia illis lemporiUus, ps:ibno canitur, Paratum cor meum , Deus ,
paratum
tanquam navis in magnis fjuctibus et procellis, qu:isi cor meum (Psa!. lvi , 8) ; de qua dicit Apostolns : Si
dormienlem excitat Dominum , nt imperel ventis , auicm quod non videmus speramus , per palienliam ex-
el tranquillilas redeat : dicit ergo , Exsurge, Domine spectamus (Rom. vui, 25). Jam vero aurem Dci non ,
Deus, exaltetur manus tua, ne obliviscaris pauperum membrtim corporeum, sed potentiam esse qtia exau-
in finem. dil, regulariler debemus accipere; alque ila quibtis-
30. [vers. 13, 14.] Jam itaque mnnifeslurn judicium que nominatis membris ejtis quoe in nobis visibilia ,
intelligcntes, el exsultantes dicunt , Propter quid ir- et corporea sunt, polentias operalionum oportet in-
ritavi: impius Deum? id est , quid profuit tanta mala telligi, ne saepe isla rcpetantur non enim corporeum :
facere? Dixit enim in corde suo : Nonrequiret. Deinde fas est putare, quod Dominus Deus non sonanlem vo-
sequilur : Vides quoniam tu laborem el iram ' conside- cem, sed praeparationcm cordis exaudit.
ras, ut tradas eos in manus tuas. Sensus isle pronun- 54. [vers. 18.] Judicare pupillo el humili : id cst,
liationem quserit, in qua si erratum fuerit , obscura- non ei qui conformatur liuic s;vculo
neque supcrbo. ,
tur. Sic enim dixit in corde suo impius : Non requiret Aliud est enim judicnre pupillum, aliud judicare pu-
Deus, qnasi Dcus laborem et iram consideret, ul tra- pillo judical pupillum etiam qui condemn :t; judicat
:
dat eos in manus suas ; id est, quasi laborare ct irasci aulem pupillo qui pro illo profert sententiam. Vt non
tiraeat, et propterea illis parcat, ne onerosa iili sit apponal ultra magniftcare se homo super terram. Ho-
poenaeorum,aul ne iracundine * lempcstate lurbelur, mines enim sunt, dc quibus diclnm esl Pone , Do- :
quomodo plcrumque bomines faciunt, dissin;ulanles mine, legistalorem super eos, scianl gentes quoniam ho-
3
vindictam, ne laborent, aut irascantur .
mines sunt. Srd eliam ille qui eodem loco intelligimr
31. Tibi derelictus est pauper. Idco enim pauper poni super eos, bomo erit, de quo nunc dicitur, Vl
est, id est, omnia bujus mundi lemporalia bona con- non apponat ultra magnificare se homo super lerram :
tempsit, ut tu sis tantum spes ejus. Pupillo tu eris cum veneril scilicet Filius hominis judicare pupillo,
. adjulor; id csl, ei cui morilur pater bic niundiis , per qni se exuil veterem homiuem, atqtie hoc modo lan-
quem carnaliter gcnitusest, el jani poiest dicere qtiam exttilit Pattem.
Mundus mihi crucifixus est, et ego mundo (Gal. vi, 14). 55. Post occulta ergo Filii, de quibus in boc psalmo
Talibus enim pnpillis paler fit Dcus. Docet quippe mulla dicta sunt erunt manifestii
, de quibus Filii ,
Dominus pupillos iieri discipulos suos , quibus dicit pauca in fine ejusdem psalmi nunc dicla sunt ex his :
Ne vobis dicatis pairem in terris (Matlh. xxm, 9). Cu- atitcin lilulus facluscst, qnac majorem hic partem
jus rci cxemplum pncbuit prior ipse dicendo : Quce tenenl. Potest et ipsc dies adventus Domini recte nu-
mihi mater, aul qui fratres (Id. xn , 48)? Unde volunt merari ir.ter occulla Filii, qtiamvis ipsa Domini prae-
quidam perniciosissimi bxrelici (a) asserere, non sentia manifcsla futura sit; de illo enim die dictum
eum babuisse matrem : nec vidcnt esse conscquens est quod nemo eum sciret, neque Angeli, nec Virtu-
si harc verba atlendant, ut nec discipuli ejus patres lcs, ncque Filius hominis (Matth. xxiv, 56) : quid
bnbuerinl ;
quia sicul ipsc dixit, Quce mihi mater est , ergo tam occullum quam id qtiod etiam ipsi judici
,
sic illos docuit , cum ait : Nolite vobis dicere patrem occultum esse dictum est , non ad cognoscendum
in terris. sed ad prodendtim? De occultis atitem Filii, eliam si
52. [vers. 15, 16.] Contere brachium peccatoris et quisquam non Dei Filium subaudire voluerit, scd
maligni; illius scilicet de quo supra dicebatur : Om- ipsius David, cujus nomini tolum Psalterium tribui-
nium initnicorum suorum dominabitur. Brachium ergo lur, nam Davidici ulique Psalmi appellanlur, voccs
ejtis , dixit potentiam ejus : cui coniraria esl Chrisli illas audiat quibus Domino dicilur, Miserere noslri ,
potenlia, de qua dicitur : Exsurge, Domine Deus, exal- fili David (ld. \x, 50); atque ita etiam hoc modo
telur manus tua. Requirelur delictum ejus , nec inve- eumdem Dominum Cbristum inlelligat, de ctijtis oc-
K
nielur. Propter illud , id est ,
jtidicabilur dc peccato cultis ipse psalmus inscriptus est. Sic enim eliam ab
suo, et ipse periet propter pcccatum suum. Deinde angelo dicitur : Dabit illi Deus sedem David patris mi
quid mirtim si seqnitur, Dominus regnubil in wternum (Luc. i, 52). Nec illa sentenlia huic intcllcctui con-
et in saculum saculi, peribiiis gentes de lerra illius? traria est, qua idem Domintis quaerit a Judacis, Si
Genles posuit, peccalores et impios. filius David Christus est,eum quomodo in sphilu vocat
55. [vers. 17.] Desiderium pauperum exaudivil Do- Dominum, Dominus Domino meo Sede
dicens : Dixit ,
minut : Jesiderium illud qtio sestuabant, cnm in an- ad dexteram tneam, doncc ponam inirmcos tuos sub pe-
gusliis et tribulationibus bujus sx-culi Domini dicm dibus luis (Matth. xxn, 44). Dictum est enim imperi-
concupiscerent. Praeparalionem cordis eorum exaudivit tis, qui quamvis venturum Cbristum sperarent, se-
auris lua : haec est cordis praeparatio, de qua in alio cundum hominem lamen eum exspeclarent, non se-
cundum quod Virius cl Sapientia Dei est. Docct ergo
1
Lov. addit, et dolorem ; quod a librisaliis et a grae-
co abest. ibi fidem verissimnm el sincerissimam, ut el Do-
* Editi, ne iraamdia el tempestate
dissentienlilms Mss. :
1 Sic prob* noUe Mss. Editi vero, qui dissimulatavindicla
minus sil rogis David , sccundura qtiod est Verbum
elaborant ne irascantur. in principio, Deus apnd Druui, per quod facta sunt
* Editi : rropter illud idcm. Mss. aliquot Propter illud, :
omnia (Joan. i, 1); ct filtiis, socundtim quod facluS
idest.
(a) Manicbci. cstei cx scn.inc David sceundtira carnem (Rom. i, 5).
131 S. AUGUSTIM EPISCOPI 132
Non enim ificil, Kon esl filius David Chrislus; sed ficillime arbilror posse homincm scire. Cum euiiu
Si jam leaetis quod filius sit ejus , tliscite quomodo quaerilur unde lumen habeat, alii dicunt suuni ha-
sil Doniinus ejus; i.ec tenealis in Christo quod filius bere, sed globum ejus dimidium lucere, diniidiuni au-
lior.inis est , ila cniin (ilius Davitl est ; et relinqtiatis tem obscurum esse ; dum autem movetur in ciiculo
quod Filius Doi est, ila oniin Domiims ojus esl. suo, eamdeni partem qua lucel, paulatim ad lerras
convcrti, ut vidcri a nobis possit , el ideo prius quasi
IN PSALMOM X corniculatam apparcre. Nam el si facias pilam ex di-
ENABRA.nO. midia parte candidam , et ex dimidia ohscuram ; si
eam partem qua; obscura est ajite oculos habeas, ni-
ln (inem , Psulmus ip.W David.
hil candoris vides, et cuni cceperis illam candidam
I. [vers. i, 2.] Nova tractaiione lilulus isle non in-
partem ad oculos convcrtere, sl paulatim facias
digel ; jam enim satis traclatum est quid sit, in finem.
primo cornua candoris vidcbis , deinde paulalira
Ipsum ergo Psalmi texiuin videamus, qui niihi vide- crcscit , donec tola pars candens opponatur oculis
lur adversus haereticos (a) canendus , qui commemo-
el nihil obscurj? allerius pai tis videatur : quod si
rando et exaggerando multorum in Ecclesia peccata,
perseveres adhuc paulatim convertere, incipit ob-
quasi apud ipsos jusli aul oiiuies aul plures sint, ali
scurilas app irere , el candor minui , donec ite-
nnius Ecclcsiae vcra) matris uberibus nos avertere
rum ad cornua redoat
postremo totus ab oculis , el
atque abripere moliunliiF, affirn.antes quod apud
averlatur, ac rursus ©bscura illa pars sola possil vi-
ipsos sit Cliristus, et quasi pie stuJioscque admonen-
deri : quod fiori dicunt , cum Iumen lunce videtur
tes, ut ad eos transeundo transmigremus ad Chri-
crescerc usque ad quintamdecimam lunam, et rursus
stum, qiicm se habere menliuntnr. Notum est autem
usque ad tricesimam minui, et redire ad cornua, do-
Christiim in prophelia, cum multis nominibus allcgo-
nec penitus nihil in ea lucis appareat. Secundum hanc
rice insiiiuaretur, eliam monlem appeilalum. Respon-
opinionem luna in allegoria significat Ecclesiam, quod
dcndiim cst ilaque islis , el dicendum : ln Domino
ex parte spirituali lucet Ecclesia, ex parle autem car-
confido ,
quomodo dicitis animce mcae : Transmigra in
nali obscura est et aliquando spiriiualis pars in bo-
:
montes sicut passer? unum monlein teneo iu quo con-
nis operibus apparet hominibus ; aliquando autem in
fldo , quomodo dicitis ut ad vos transeam , lanquam
conscientia latet, ac Deo tantummodo nota cum
est,
inulli sinl Christi? Aut si vos montes csse dicitis per
solo corpore apparel hominibus ; sicut contingit, cum
superbiam , oporlet quidem csse passerem pennalum
oramus in corde, cl quasi nihil agere videmur, dum
virtulihus et praiceplis Dei ; sed ea ipsa probibcnt
non ad terram, sed sursum corda habere juhemur ad
volare in istos montes, et in superbis hominibus spem
Dominum. Alii autem dicunt non habere lunam lu-
collocare. llabeo domum nhi requiescam , quia in
nien propi ium, sed a sole illustrari ; sed quando cum
Doinino confido : nam el passer invenit sibi domum
illo est, eam partcm ad nos habere qua non illustra-
(Psal. lxxxui, 4), et faclus est Dominus rcfugiuin
tur, et ideo nihil in ea lucis videri; cum aulem inci-
pauperi (Psal. ix, 10). Dicamus ergo tota fiducia, ne
pitab illo recederc, illustrari ab ea etiam parte qiiam
dum Chrtslum apud hacrcticos qu.erinius, amittamus :
habet ad lerram, et necessario incipere a cornihus,
ln Domino confido ; quomodo dicilis animw meo?
donec fiat quintadeciraa contra solem ; lunc enim sole
Transmigra in montes sicut passer?
occidente oritur , ut quisquis occidenlem solcm ob-
2. [vers. 3.] Quoniam ecce peccatores inlenderunt ar-
cum, paraverunt sagitlas suas in pharetra ut sagitlcnt
sorvaverit, cum
coeporit non videre, conversus
eura
,
ad Orientem, lunam surgere videat; atque inde ex
in obscura luna rectos corde. Terrores isli sunt com-
minautium nobis de peccatoribus, ut ad sc lanquani
alia parte cum ei coepcrit propinquarc, illam partem
ad nos convertere, qua non illuslralur, donec ad cor-
ad juslos transeamus. Ecce, inquiunt, peccalores in-
nua redcat atque inde omniuo non appareat; quia
lenderunl arcum : crcdo, Scripluras, quas illi cnrna-
lunc pars illa quae illuslratur, sursum cst ad coeluni,
liler inlcrprelando, venenaias indc seulenlias emit-
lunl. Paraverunt sagiitas suas in pliarelra : eadem ad tcrram autem illa quam radiare sol non potest.
verba scilicct, quaj Scripturarum auctorilale jacula- Ergo cl secundum banc opinionem luna inlelligilur ,
luri sunt, in cordis occullo paraverunt. Utsagiltent in Ecclesia, quod suum iumen non habcat, scd ab uni-
obscura luna reclos corde : ut cum senscrint, Ecclesiae genito Dei Filio, qui inullis locis in sanclis Scripturis
liunine propter niuluiudiiiem impcrilorum ct carna- allegorice sol appellatus est , illustralur. Quem ne-
liiun obscurato, non se posse convinci corruinpant scientcs et cernere non valcntes hocretici (a) quidam,
,
bonos mores colloquiis inalis Cor. xv, 55). Sed ad istum solcm corporeum et visibilem, quod cora-
( I
conira omnes islos terrorcs diccudum est : /•* Domino mune lumen est carnis hominum atque muscarum,
confido.
scnsus simplicium conantur averterc , et nonnullo-
3. Luna vcro quam congruentcr significet Eco.le-
rum avcrlimt, qui quaradiu non possunt interiorem
siam , meniini me promisisse in hoc psalmo considc- lucem verilalis nienlc conlucri , simplici fide callio-
ralurum (b). Dua: sunt de luna opinioncs probabiles :
(a) Maiiiclia^i nimirum, qui in lib. I de r.enesi coDlra
liarum aulem quse vora sit, aul non ommiio, aut uif- Hanicb., c o. et la lib. ll,23, solem adorai-e, oiijue ge-
c.
nuneeiere in lih. de Moribus Slauicb., c. 8, n. 13. iradun-
(a) Adversus l)oiialist:is. tur. H nralioiu adeunm
ad solem, quaquaversuni, circura-
(b) Suj.ra in l.nar. ImIiii. vin, n. 9. it, per dieni lundcrc narraniiir in lib. de Uxresibus
133 ENARRATIO IN PSALMUM X. \U
lica conlenli csse nolunt, quac una parvulis salus est, n'on possunt , per cujus canos jitrant (a) : et cum in
et quo uno lacle ad firmitalem solidioris cibi certo sermone ah cis quaeritur, cujus conuuuniohis sint,
robore pervenitur. Quaelibet ergo duarum istarum nisi de parle illius se esse dicanl, no;i possunl aguo-
opinionum vera sil, congruenler accipilur allegorice sci. Dic quid isii faciunt , cum illis commeniorantur
luna, Ecclesia. Aut si in istis obscuritatibus . magis tam innumerabiiia el quotidiana pcccata et sceiera
negoiiosis quam fructuosis cxercere animum aut non eorum, quibus plena est illa societas? Nwnquid pos-
libet, aut non vacat, aut animus ipse non valet, satis sunt dicere. ln Domino confido; quomodo dicilis animae
cst lunam popularibus oculis intueri, et non quaerere mew : Tramsmigra in montes sicut passer? Non enim
obscuras causas, sed cum omnibus et incrementa ejus confldunt in Domino, qui lunc esse dicunt sancta sa-
et complementa et delrimenla sentire. Quae si pro- cramenta, si pcr sanctos homines dentur. llaqne ciiin
plerea delicit ut renovetur, eliam ipsi imperitae mul- ab cis quarilur, qui sint sancli , crubcscunt dicere ,
tiludini demonstral Ecclesiac figuram, in qua crediiur Nos sumus; quin etiam si illi non erubesauit boc di-
resurrectio mortuorum. cere, hi qui audiunt pro ipsis erubescunt. Itaque isti
4. Dcinde qtiaerendum est quid in boc psalmo ac- cogunt eos qui accipiunl sacramenta, spem suam in
cipiatur obscura luna, in qua peccatores sagiltare pa- bomine ponere, cujus cor videre non possurit. Et ma-
raverunt rectos corde. Non enim uno modo dici ledictus omnis qui spem suam ponil in homine (Jerem.
obscura iuna potest : nam et cum finilur menstruis xvii, 5). Quid enim dicere, Ego quod do sanctum
est
cursibus , et cum ejus fulgor nubilo interpolaiur, est; nisi, Spem tuam in me pone? Quid si non es
et cum' plena deficit , dici potcst obscura luna. sanctus? Aut oslende cor tuum. Quod si non poics,
Potest ergo ct de perscculoribus ninriyriuu intel- ubi vidcbo quod sanctus es'? An forte dices quod scti-
ligi ,
quod sagillarc voluei inl in obscura liina rcrtos plum esl, Ex operibus eorum cognoscetis eos (Matlh.
cordc : sive adliuc in Ecclcsioc novilale, qnia iiou vn, I(i)? Vidco plane mira opera, quotidiauas \iolen-
dum lerris inajor effulscrat, etgcnliliutn Superstitio- tias Circumcellionum sub episcopis cl presbytci is du-
iiiun lenebras viccrat : sivc linguis blasphcmorir.u ct cibus circumqnaque voliiare, etlcrribiles fustes Israe-
cliristianum uomen male diffamaniium, quasi nebulis lcs vocare ', qu;c homines qui nunc vrvunl, quolidie
cuiii lerra ohtegcrelur, videri pcrspicua luna non po- vidcnl el scnliunt. Macariana (b) vero lempora , de
terat, id cst Ecclesia : sivc ipsoruin marlyrum cyedi- quibus invidiamfacinnt, el plurimi non vidcrunl, ct
bus ct lania cffusionc sanguiuis, tanquam illo defcciu nemo nunc videt : et quisqnis ea vidit catbolicus, po-
cl obscuralionc qua cruenlam faciem luna videtiir luit dicere, si Dei servus esse vellel, Jn Domino con-
ostendere , a nomiuc cinisliano deierrebsnliir infir- fido; quod et nunc dicit, cum mull.i qnae non vult,
mi ; in quo terrore vcrba dolosa cl sacrilcga jacula- in Ecclcsia videt, qui se inlra iila relia plcna piscibus
bantur peccalores, ul etiam rcclos corde perverterent. hoois et malis (Jd.xiii, 47) nalare adhuc senlil, do-
Potest et dc bis peccatoribus intelligi, quos Ecclesia ncc ad finem niaris veniatur, ubi mali segrcgcntur a
continel, quod lunc inventa occasione Inijus lunaj bonis. Isli aulcm quid respondent, si alicui illoruin
obscurx, mulla commiscrir.l («), qnac nob. s opprobria
!
dicatille quem bapiizant : Quomodo me jubes pr:u-
nunc objiciunlur ab eorum auctores
haereticis, cuin sumere? Nam si et dantis el accipienlis esl nicrilum,
ea fecissc dicanlur. Sed quoquo modo se habeat quod sitdantis Dei , et accipientis conscientiae meac : ha>c
in obscura luna factum cst , nunc cathoiico nomine enim duo non mihi incerta sunt, bonitas illius, et li-
tolo orbe diffuso alquc celebralo, quid mibi esl in- des mea. Quid te interponis , de quo certuni scire
cogniiis periurbari? Jn Domino enim confido; nec niliil possiitu ? Sine me diccre , Jn Domino confido.
audio dicenles animae meae : Transmigru in montes Naiu si in te conlido, unde confido si nihil niali isti
sicut passer. Quoniam ecce pecculores intenderunt ar- nocte fecisti? Posiremo si vis ut credam libi, numqiiid
cum, ul sagiltent in obscttra luna rectos corde. Aut si el possumamplius qnam dc te credere?Undeergoconlido
illis nunc luna videtiir obscura, quia incertum volunt in cis quibus heri communicasti, el bodie commtiui-
eflicere quae sit calholica, et eam peccaiis carnaliiim cas, el cras cominunicabis, utrum vel isto triduo niliil
hominum, quos inulios conlinet ,commiur arguere ;
mali comniiscrint? Quod si nec te nec me polluit
quid ad eum perlinet qui verc dicit Jn Domino con-
: quod nescimus, quic causa est ut rebaptizes eos qui
fido? Qua voce se quisque et frumentum esse oslen- tempora traditionis et Macarianae invidiae non nove-
dit, ct usque ad ventilationis tempus paleas tolerabi- ruiilVQua;: causa est i:t christianos de MesopnLiinia
iiler sustinet. venientes, qui Caciliani et Donati liec nonien audie-
5. In Domino crgo conftdo. Illi timeant qui confl- runt, rebaptizare audeas , et ncgcs esse chrislianosf
diiiit in homine, et de parte hominis se esse negarc Si autern illos polluunl aliena peccala qua? uesciunt,
(n) Tansit illud quod versante inler persecutionum pro- 1
sic aliquot proboe nolae Mss. At edd., fustes tsraelis vo~
cellas Ecclesia comuiissum est traditionis crimen : quod qui-
cart.
tlem calbolicis calumniose objectabant Donatistx. quando
per canos Donati jurant.
(a) Donatislse
polius majores ipsorum quidam Gestis municipalibus pro-
(b)Macariana tempora, quibusse a cailioUcis diram per-
babantur sacros codices et Ecclesiae instrumenta persecu- secutionem pas=os esse Donatistaj querebaulur, perlinent
loribus Iradidisse, uli scribit Auguslinus in Epislola LXXVI,
ad annum circiler 548, quo Macarius et 1'aulus venerunt iu
n. 2. Et la CY, n. 2, « tuique oslenderemus, ait, vobis,
Africam, eoa Conslante inissi, ut egenorum inopiam lar«i-
quia |ioiius illi traditores lucrunt, qui Caecilianum (cartha-
tionibus le\arent, utque scbismaticos revocarent ad inrtla-
gintnsem episcopum) et socios ejus quasi traditionis crimi- tem catliolicam. De his Optalus in Ub. Ui, Aueusli&ns ui
Ut dainnaveruiu. t
epist. xuv, n. 4, 5, etc
135 S. AUGUSTINI rpiscon m
dies \n parte suo Dominus esl quod conslat multis mcmbris suis,
icnei le rcnm qnidquid per singulos ;
consti- sua qnieque oflicia gcrenlibus, in unam aedificationem
vcsira lc ncsciente commiititur, iniperatorum
l
Calholicis, cum in charitale conslruclis quod violat, quisquis causa
tutiones (a) fmstra objitieniem
» ;
Ecce principalus sui a calholica socictale disjungilur. Do-
vestris caslris privali fusles ignesque sic ssevianl.
cum viderent.in Calliolica pccca- minus in lempln sancto suo, Dominus in cceto sedes ejus.
quo lapsi sunl, qui
Si ccelum acceperis juslum, sicut lcrram accipis pec-
tores, non potucrunt dicere, ln Domino confido, el
catorem, cui dictum est, Terra in lerram ibis
spem suam in homine posuerunt. Quod omnino dice-
es , et
renl, si non aul ipsi , aut et ipsi tales essent,
qualcs (Gen. m , 19); quod dictum esl, Dominus in tcmplo
illos pntabanl, a quibus sacrilega superbia separari
sancio suo , repetitum intelliges dum dictum cst, Dn-
minns in coelo sedes ejut.
se velle finxerunt.
ln Domino 8. Oculi ejus in paupercm respiciunt. Quippc cui
G. [ vers. 4.] Dicat ergo anima ealbolica :
anim<e mece Transmigra in derelictus est pauper, et qui faclus est refugiuni paii-
confido ; quomodo dicilis :
passer ? Quoniam eccc peccatores inten- peri {Psal. ix, 10). Et ideo seditiones omnes el lu-
monies sicut
multns inlra isla retia donec perducanlur ad liltus,
derunt arcum, pamverunt sagittas suas in pharelra ut ,
,
sennonem de qnihus nobis in perniciem suam ct ad noslram cor-
tagittent in obscura luna rectos corde : et
convertat ad Domimim el dicat Quoniam reclionem insultanl haerclici, per cos homines fiunt
ah ipsis , ,
non tontra qui pauperes Christi esse nnlnnl. Sed numqiiid ab eis
quce perfecisli destruxcrunl. Et lioc dieal,
omnes hscrelicos. Oinnes enim qui hoc esse volunt, avertmit oculos Dei? Ocuti eniin
istos solos, sed contra
destruxerunt laudem, quam ex ejus in paupcrcm respiciunt. Numquid melncndum csf
quanlum in ipsis est,
ne in turba divilum paucos pauperes videre non pos-
orc infanlium et hctentium perfecit Deus (Psal. vin,
cxngiiant sit, quos in Ecclesiai catholicx gremio custoditos cnu-
5), dum qmestionibus vanis ct scrupulosis
fidei lacte non sinunt. Quasi trial? Palpebrce ejus interrogant filios hominum. Hir.
parvulos, et eos nutriri
animse Quare tibi dicunt, filios hominum, illa regula libenler acccperim, dc ve-
ergo dictum sit iiuic ,
isli
sicut vasser ? qnare te de pecca- lcribus regeneratos per lidem. Hi quippe quihusdain
Transmigra in montes
arcum ad sagittandos Scriplurarum iocis obscuris, tanquam clausis oculis
torihus terrent, qui intenderunt
Ideo titique Dei, exercentur ut qiuerant et rursus quibusdam lo-
obscura luna rectos corde? Respondet
:
in :
cis manifestis, tanquam apertis oculis Dei, illuminan-
nic terrent, quoniam quce perfecisti deslruxerunt. Ubi,
parvulos et interioris tur ut gaudeant. El ista in sanctis libris crebra oper-
nisi in conventiculis suis, ubi
necanl? tio atque adaperlio tanquam palpt-brae sunt Dei, qu;e
lucis ignaros, non lacte iiulriunt, sed venenis
Si vos Macarius si vos Ca> interrogant, itl est, quse probant filios hominum, qni
Justus autem quid fecit ? ,
Cliristus quid fecit vobis, qui dixit,
nequc laiigaiitur rcrum tibscuriUilc, sed exercenlur,
cilianus ofTciulit ;
pacem meam relinquo vobit neque inflanlur cognilione, sed confirmantur.
Pacem mcam do vobis,
9. [vers. 6.] Dominus inlerrogat juslum et impium.
(Joan. xiv , 27) : quam vos nefanda dissensione vio-
suum Quid ergo meluimus ne aliquid nobis obsint impii, si
lastis? Clnislus quid vobis fecil, qui tradilorem
primam Eucbarisliam forle nobiscum sacramenta non sincero corde commu-
lanla paticntia perlulit, ut ei
suis et ore suo commendalam, nicant, quando ille inlerrogat justum el impium? Qui
confectam inanibus
autem diligil iniquitatem, odit animam suam (a) id est,
sicul cscteris Apostolis traderet {Luc. xxn, 19, 21)? :
Christus, qui eumdem traditorem non ei qui credit Deo et spem suam non ponit in ho-
Quid vobis fecil
mine sed taulum anima3 sux uocel dilector iniqni-
suum, qucm diabolum nominavil (Joan. vi, 71), qui
,
lalis.
anle traditioncm Domini nec loculis dominicis fidem
cum ca-leris discipulis ad 10. [vers. 7, 8.] Pluet supcr peccatores laqueos. Si
poluil exhibere (ld. xn, C),
nubes generaliter Prophetac inlelliguntur, sivc boni,
prsedicandum regnnm coelorum misit (Matlh. x , 5)
cum sive mali, qui etiam pseudoproplieiae nppellanlur; sic
ul demonstraret domi Dci pervenire ad eos qui
talis sit per qucm accipiunt, ordinanttir pseudopropheta^ a Domino Deo, ut de his
lideaccipiunl, ciiainsi
hqucos super peccatorcs pluat : non enim quist|uam
qualis Judas fuit?
vcro, iu eos sectandos incidil nisi pcccator; sive ad pnr>
7. [vers. 5.] Dominus in templo sancto suo. Iln
paraiionem extremi supplicii, si perseverare in pec-
sicul Apostolus dicit, Templum enim Dei sanctum est,
cando maluerit ; sive ad dcsuaJendam ' superhiam,
qnod estis vos. Quisquis autem templum Dci violaverit,
illum Deus (\Cor. iu, 17). Tcmplum Dei si aliquando Deum cura sinccriorc qu;csivcrit. Si au
disperdet
uniiateni non enim tcnet caput tom nubes nonnisi boni cl vcri Prophetaj inlclligun-
violat, qui violal :
tur ct dc his manifeslum esl supcr peccalores laqueos
(Coloss. n, 19), ex quo lotum corpus connexum et ;
plnerc Deum quamvis dc his eliam pios ad fructili
compactum per omncm taclum (b) subministralionis,
,
candum irrigct : Quibusdam, inquit Aposlolus, sumus
spcnndiini operalionem in incnsuram uniuscujusque
odor viLc in vitam ,
quibusdam odor mortis in mortem
partis incrernenlum corporis facit , in apdificalionem
(II Cor. u, 16). Non enim Prophelx lanlum, sed oui-
tui in charilalc (Ephes. iv, !>). In hoc templo sancto
sic Mss. At cditi ferebant : Tene rettm facit, quidquid
•
1
Ediii, charhalvi. At Mss , cliaritate.
in pnrte vestra tc ncscicnle commiltitur ?
per bingulos die* 1 i'liirt;s Mss., dcsudandam : aliqui, dissuadendam.
Impcrdtorum conslitulioncs frnslra objicitis, elc.
(«) Constitutiones bic tangil cdilas an.
40.~>. (u) ii.tc pars vcrs. 6 traclatur etiam in Enar. rsal. xcm.
(4>)Gnec ,aphis. n. I ; et c, D. i.
137 ENARRATIO IN PSALMUM XI. 138
nes verbo Dci mimas irrigantcs, nnbes dici possunt: Dominus in ccelo secles ejus ? id est , Verbum in bo-
qui cum male intellignntur, pluil Dcns super pecca- mine, vcl ipse Filitts bominis qui in coclis est. Ocuh
torcs laqneos ; cmn autcm bcrie inlcUigiinttir, foecun- ejus in panperem respiciunl : atit quem snsccpil sccun-
dal pcctora piorum atque fidelitim. Sicul exempli dtim Deuin , aut proptPT qnem passus esl secundiim
gr:>tia, quod scriptlim est, Et erunl duo in carne vna lioniinein. Palpebra; ejus inlerrogant filios hominuin.
(Gen. n, 24), si ad libidinem quisque intcrprelelur, Opcrlioncm aiqnc adapcrtionem oculorum, quod no-
laqueum pluil super pcccalorem ; sin aulem inlelli- iiiine palpcbrartiin probabile est positnm, mortcm
gas, sicul ille qui ait, Ego autem dico in Cliristo et in resiincclioncmqtie cjus accipcre possnmus, ubi pro-
Ecclesia (Ephes. v, 52), imbrem pluil super ferlilem bavit fdios boininum discipnlos suos, et lerriios sna
lerram eadcm aulem nube, id esl divina Scriplura,
: passionc, et rcsurreclione laHificntos. Dominus inter-
iilrumque factum cst. Ilcm Dominus dicit Non quod : rogal juslum el impinm : jam de coelo gnbcrnans Ec-
inlral in os vestrum, vos coinquinat, sed quod exit clesiam. Qui autem diligit iniquilatem , odit animam
(Matth. xv, H). Audit boc peccator, el gulam parat suam : quare boc ila sit, consequcntia docent; Pluct
voracitati : audil lioc justus, et a ciborum discerneu- enim super peccatores laqueos, secundum superiorem
dorum supcrstilionc muniiur. Et liic igilur eadem expositionem accipiendum, et omnia caUera usque ad
Scriplurarum nube, pro suo cujusque merito, et pec- ftnem Psalmi.
catori pluvia laqueorum, el juslo pluvia ubertatis in-
fusa est.
11. Ignis et sulphur el spiritus procellce pars calicis
INPSALMUM XI
eorum. Hxc corum est alque exilns, per quos
pcena ENARRATIO.
blasphcmalur nomen Dei ul primo cupiditatum sua- , In finem, pro octavo, Psalmus David.
rum ignc vasteulur, deinde malorum operum putore
1. [vers. 1.] Oclavum dicm jttdicii pos?c intelligi,
a coelu bealorum abjiciantur, poslremo abrepti atque
in sexto psalmo diclum est : potcst et pro oclavo, in-
submersi, incffabiles poenas luanl. ILec enim pars est
telligi pro xterno sxculo;
post boc tempus quod qttia
calicis eorum ; sicut juslorum calix luus inebrians
septcm diebus volvilur, dabitur sanclis.
quam praeclarus (Psat. xxu , 5)! Inebriabunlur eniin
2. [vers. 2.] Salvum me fac, Domine, quoniam de-
ab ubertatedomustna3( Psal. xxxv, 9). Calicem autcm
fccit sanclus : id esl non invenilur; sicut loqitimiir
propterea puio appcllatum , ne quid practcr modum
cum dicimus, Defecit frumentum, aut, Defecil pecu-
atque mensuram, vel in ipsis peccatorum suppliciis,
nia. Quoniam diminutm sunl vei-itates a filiis hominum.
per divinam providentiam lieri arbitremur. Et ideo
Veritas una est, qua illuslrantur animae sanctae : sed
lanqttam ralionem reddens quare id fiat, subjccil
quoniam multse stml animx, in ipsis muluc veriialcs
Quonunn jastus Dominus , et juslilias dilexit. Non fru-
dici possunl ; sicut ab una facie multx in speculis
stra pluraliter, nisi quia bomines dicil , ul pro juslis,
imagiues apparent.
juslitix iittclliganlur posiLc ; in mtillis enim justis
3. [vcrs. 3 ] Vana locutus est unusquisque ad pro-
quasi inultic justiti;c videnlur esse, cum sil una Dei,
ximum suum. Proximum omncm bominem oporlct
cujus omnes pariicip:ml : lanquam si una facies in-
intelligi quia nemo est cum quo sil opcrandum
:
lucalur plitra spccula ,
quod in illa singulare csl, de
malum ; et dileclio proximi malutn non operaiur
illis pluribtts pluraliler rcdditur. Propterea rursus ad
(Rom. xiii, 10). Labia dolosa , in corde et corde lo^uli
singiilarilatem se rcfert, diccndo, AZquitutem vidit fa-
sunt mala l
. Quod bis ail, in corde et corde, duplex
cies ejus : fortasse pro eo sil posilum, /Equitalem vidil
cor signiflcat.
facies ejus , ac si dicerelur , yEqniias visa est in facic
4. [vers. A.] Dispcrdal Dominus universa lubia do-
cjus, id est in ejus notitia ; facics enim Dci esl polcu-
losa. Universa, dixit, ne quis se exce; tuiu ptilet, sicut
ta qua dignis innolescit : aut cerle, Mquilatem vidit
Apostolus dicit : Jn omnem animam hominis operanlis
facies ejus , quia non se prscbet cognoscendum malis,
malum , Judcei primum el Grccci (Id. II, 9). Linguam
sed bonis; et ipsa est sequitas.
magniloquam : linguam superbam.
12. Si qnis autem limam synagogam vult inlelli-
5. [vers. 5.] Qui dixerunl : Linguam nostram ma-
gere , ad passionem Domiui refcrat Psalmum , et de
gnificabimus, labia nosira apud nos sunt , quis nvster
Judasis Jicat, Quoniam quaz perfecisti destruxerunt ; ac
Dominus est? Superbi bypocritic significanltir , in
de ipso Domino Jutlus autem quid fecil ? quem lan-
,
sermone suo spem ponentes ad liomin«>s decipiendos,
quam deslruciorem Lcgis arguebant : cujus praccepla,
ct Deo non stibditi.
pervcrse vivendo, etea conlemnendo, ac sua staiucn-
6. [vcrs. 6.] Propter miseriam xnopum et gemitum
d>>, destruxerant, ut ipse Dotnintis secundiim liomi-
pauperum, nunc exsurgam, dicit Dominus (a) : ila
nem loqualnr, ut solct, dicens, 7« Domino conjido;
qnomodo
cnini populum suum ipse Dominus in Evanjclio mi-
dicilis animce mece : Transmigra in monles
seralus esi, quo-.J reciorem non baberet, ctiin bcne
tnut passer ? propter lerrores sciliccl eorum , qui il-
bim
posset oblempcrare. Undc eliam diclum cst in Evan-
apprelicndcre el crucifigere cupiebanl : cum
gelio : Messis multa, operarii autem pauci (Matth. ix,
pcccatores sagillare volenles reclos corde , id cst qui
37). Hoc autem ex persona Dei Patris accipiciidiuu
Christo crediderant , in obscura luna, id est replcta
peccatoribns synagoga , non absurdc intelligilur. Cui 1 Edd., vana. At Mss., mala.
congmit et quod dicilur, Dominus ni templo tanclo suo, (a) Idem vers. 6 explicatur in Enar. Psal. xcui, n. 1.
PaTROL. XXXVI. (Cinq.
!39 S. AUGUSTINI EPISCOPl UO
est, qui proptcr inopes 1
cl paupercs, id esi inopia tcrrcna inbabitalio sensum multa cogilanlem (Sap.
ei paupertale bonorum spiritualiuiu cgentes, Filium ix, 15) : multiplicantui' aut^m justi secund.im altitu-
6IIU!,. dignalus est mittere; indc autem incipit scrmo dinem Dei, quando ibunl dc virlule in virlulem (Psal.
ejus apnd MalUiaeum in monte, cum dicil Beati : lxxxiii, 8).
pavperrt spiritu, quoniam ipsorum est regnum coclorum
(ld. v, 5). 1'onam in salutcri. Non dixil <|uid ponal ;
IN PSALMUM XII
sed in salutnri, iu ChristO accipiendum est, secundum
ENARRATIO.
Ulud, Quoninm vidcrunt oculi mei salutare tuum (Luc.
ideo inteiligitor in posuisse quod ad In /inein, Psalmus David.
n, T>0 ) : cl illo
mi.seriam inopum aufercnd;im et consolandum gemi- 1. [vers. 1.] Finis eniin Legis Cluistus ad jntti-
tum pnupcrum perlinel. Fiducialiter agam in eo ; se- liam omni credenti ( Rom. %., & ). Usqueqiio, Domine,
cundum illud in Evangelio : Eral cnim docens eos oblivisceris me in fincm? id est, differs me ad intelli-
lanquam poiestalem habcns, non tanquam Scribw eorum gendum Christum spirilualiler, qui est Dei Sapientia,
(Mnith. vn. 29). et rcctus linis omnis inlcntionis snimas. Quo usque
7. [vcrs. 7.] Eloquia Domini , eloquia casta. Hanc averlis facicm tuam a me? Sicnt non obliviscitnr Dcus,
persona ipsius PropheLc esl. Eloquia Domini, eloquia sic nec faciein averlit ; sed more nostro Sciiplura
casta : casta dicit , sinc corruplione simulationis. loquitur : averlere autem Deus faciem dicilur, dum
Multi cnim praedicaut vcritatem non castc ,
quia non dat animoe noiitinm sui, quae ndliuc purum mentis
vcndunt illam pretio commoditatum hujus sajcnli : oculiim non babet.
de lalibus dicil Aposlolus, quod Christum annunlia- 2. [vers. 2.] Quamdiu ponam consilium in anima
renl non cas'.c (Philipp. i, 17). Argentum igneexami- mca? Consilio non opus esl, nisi in adversis. Ergo,
natum terrce. Ipsa eloquia Domini per tribulationes Quamdiu ponam consitium in anima mea , ila dictiun
probata peccatoribus. Purgatum septuplum : per limo- est , Quamdiii ero in advcrsis ? Aut certe rcsponsio
rem Dei, per piclalem, per scientiam, per forlitudi- est, ut isle sil sensus, Tamdiu, Domine, oblivisceris
nem, pcr consilium, per intellecluni per sapientiam , mc in finem, et tamdiu averlis faciem tuam a me,
(hai. xi, 2 )• Nam septem sunt eliam bealiludinis quamdiu ponam consilium iu anima mea : ul nisi
gradus, quos eodem scrmone quem babuit in
in quisque posueril consilium in anima sua nt perfecle
uionte Dominus exsequilur xari Matthxum Beali : operetur misericordiam, non eum dirigal Dcus in
paupercs spirilu , beali mites , beali lugenles , beali qui finem, ncqiic nolitiam sui plenam quod est facie nd
esnriunl et sitiunt justiliam, beali miscricordes , beali faciem, pisebeat illi. Dolorem in corde meo per diem ?
mundo corde, beali pacifici (Mallh. v, 3-9) : de qui- subaudilur, quamdiu ponam ? Per diem aulein , con-
bus senlentiis scplem lolum illum scrmonem proli- liiiuationem signilicat, ut dies pro lempore inlclliga-
xum diclum esse animadverti potest ; nain oclava, tur ; a quo se quisque desiderans exui , dolorem
ubi dieltim est, Beali qui perseculionem patiuntur pro- ponit in corde , deprecans ad xlerna consccndcre,
pler jusliiiam , ipsum iguem significat ,
quo seplcm- cl humanum diem non pali.
pliciler probatur argentum. Qui sermo cum termi- 5. [veis. 5.] Usquequo exaltabilur inimicus meus
nalns esset, dicium est, Eral enim docens eos lanquum super me ? vel diabolus, vcl eonsuelndo carnalis.
polcstalcm habens, non tanquam Scribce eorum (
ld. A. [ vcrs. 4. ] Respice et exaudi me, Domine Deut
vu, 29): quod perlinet ad id quod in hoc psalmo meus. Respice, refertur ad id quod diclum est, Vsque-
diclum csl, Fiducialiler agam in eo. qno avertit facicm luam a me ? Exaudi , referlur ad id
8- [vers. 8.] 7«, Domine, servabis nos , et cnstodics quod diclum est , Usquequo oblivisceris me in (inem ?
vos a generatione hac cl * in te'ernum : hic tauquam lllumina aculos mcos, ne unquam obdormium in morte*.
inopes et paupcres, ihi lanquam opulenlos et di- Oculos coidis oporlel intelligi, nc deleclabili defeclu
viles. peccali claudanlur.
9. \vers. 9] /n circuilu impii umbulunl (a) : id est, 5. [vcrs. 5.] Ncauando dicat inimicus meus : Pr<9>
iu temporalium rerum cupiditate, qu;E seplem die- vatui advcrsus cum. Diaboli insiiltntio melucnda cst.
ruin repclito circuilu , laii(|iiain rola volvilur ; ct Qui iribulanl me exsultabunt, si motus fuero. Diabolus
ideo non perveniunt in octavum, id cst in x-lcniiini, ct angeli ejus : qui non cxsnllaverunt de juslo viro
pro quo isle psalmus tilulatiis cst. lla et per Salo- Job, cum eum tribularent ;
quia non cst inotiis (Job
monein dicilur : Ventilator enim cst impiorum rex i, 22), id est, de stabiiitale lidei non reccssil.
sapiens, et immittil illis rotam malorum (Frov. xx, 20, 6. [vers. G.] Ego autcm in lua misericordia sptravi.
scc. LXX). Secundum altitudincm luam muHiplicasti Quia idipsnm quod nofl movelur liomo el lixos in
(ilios hotiiinum. Quia csl et in temporalibus mulii- Doinino permanet, non sibi dcbei tribuere, ne cnin
plicatio, quaa avertit ab nnitate Dei ; unde corpus se gloriaiur non esse inotum, ipsa snpcrbia ntuvcaliir.
quod cc.iiuinpitiir , aggravat auiiiiam, cl JopriiniL Exsultabit cor mcum in snliituri tuo : in Chrislo. kl
Saptentia Dei. Cuntubo Domino .;ui bonti tribuil mihi
» Ocio Mss., proptcrea ad inopes. bona spirilualia, non ad liiiiiiamini diem prrlinenlia.
» Sic |M>tiores ms,. juxta l.\x. [a gencratione hac in wter-
iiiiii.l 1 corb.
vetus cotlex, juxta LX\ ; ne unqiuun obdoimum
(a) I<li!tn vers. 9 tractalur iu Kiiar. Psal. cxxxix, n. 13. vi mortcin.
Ul ENARRATIO 1N PSALMUM XIII. 442
/.' ysallnm nomini Domini allissimi : id esi, cmn gau- in allogoria, qui occidunl et quasi devorant inlerfe-
iiio gralias agn, el ordinatissime utor corpore, qni est clos cos, quibussuoruinmorura pcrversitatempersua-
cantus aninix spirilualis. Si aulcin aliqna hic diffe- dent. Cui similc est e contrario quod Petro diclum
rcntia cousidovanda ui. antabo corde, 1'sallam ope- est, Maeta et manduca (Act. x, 15); ut in suam fidem
l
ribus Domino, quod solus videt : Nomini auiem et bonos mores Gentes converteret. Linguis suis do-
Domini, quod apud homines innolescit : quod non illi, lose agebant comes est voracihus adulatio et omnibus
:
seJ nobis ulile est. malis. Vencnum aspidum sub labiis corum :
Vencnum,
dolum dicit; aspidum atitem, quia nolunl audire
pra-
IN PSALMUM XIII cepta legis, sicnt aspidcs nolunt audire
verba incan-
lanlis (Psal. lvii quod in alio
ENARRATIO. , 5), psalino evidenlius
dicitur. Quorum os muledictione et amaritudine
plenun
In finem, Psalmus ipsi David. est : hoc est
venenum aspidum. Veloces pedes eorum
,
i. [vers. {.] Quid sil in finem, non est srrpius ad effundendum sanguinem : consueludine '
malefa-
repelcnduni. Finis enim Legis Christus , ad juslitiam ciendi. Contritio et infelicitas in viis eornm : omnes
omni credenti (Rom. x, 4), sicut Apostolus dicit. Illi enim malorum hominum via? plcnaj sunt lahoribus ct
credimus, quando incipimus viam bonam ingredi r.iiscria ; ideo Dominus clamat : Venile ad me, omnesqui
ipsum videbimus, cum pervenerimus : et idco ipse luboralis el oneraii estis, et ego reficitm vcs. Tollite
ju-
linis. gum ineum, et discile a me, quoniam witis sum el kn-
2. Dixil imprudens in corde suo : Non est Deus. Nec milis corde. Jngum enim meum lene esl, et sarcina mea
ipsi enim sacrilegi el detestandi quidam pbilosoplii, levis est (Matth. a, 28-50). Et viam pacis non cogno-
qui pcrversa ct falsa de Deo senliunt, ausi sunt verunt : hanc ulique quam Dominus, ut dixi, coinme-
dicere ,Non esl Deus ideo ergo Dixit in corde suo : , morat, in jugo leni et sarcina levi. Non esl timor Dei
quia boc ncmo audet dicere. etiam si ausus fuerit anle oiulos eorum isii non dicunt, Non
: cst Deus ; sed
cogilare. Corrupli sunt et abominabiles facti sunt in lamen non timcnt Dcum.
afftctionibits suis : id cst, dum amant boc sxculum, 5. [i'er$.
4.J Nonne cognoscent omnes qui operantur
et non amant Dcum : ipsae sunt affectiones quaj cor- iniquitatcm? judicium minatur. Qui devorant
populum
ruinpiint animam, ct sic excxcant, ul possil etiam meum sicut cibum * panis id est quolidie
: ; cihus enini
dicere imprudcns in cordc suo : Non est Deus ; sicul panis quolidianus est. Devorant autem populum, qui
cnim non probaverunl Deum babere in notilia*, dedit sua cornnioda es illo i-apiunt, non referentes ministe-
illos Deus reprobum sensum (ld. i, 28). Non
in rium suum ad gloriam Dei, et nd eorum q.iibus prac-
esl qui faciat bonilalcm, non esl usque ad unum. Usque suut salutem.
ad uuum : vei cuin ipso uno potest intclligi, ut nullus 6. \vers. o.j Dominum nou invocaveruul : non enim
lioininum inlelligalur : vel praler unum , ut accipi.i- vcre bunc invocat, qui ca desiderat quae
illi dis-
tur Dominus Cbristus ; sicut dicimus, Isle ager usque pliccnt. Illic trepidaverunt timore. ubi non eral timor
:
ad niarc est ; uon ulique simul compulamus ct mare. id est, iu damno rerum temporalium. Dixerunl enim :
El istc csl mclior inlcllertus ut nemo inlelligaiur Si relinquamus eum sic, crcdent in eum omnes et ve- ,
fecisse bonitatem usquc ad Cbrislum quia non polcst nient llomani, et tollent nobis
;
el locum el gentem (Jvan.
uuisquam bominum faccre bonilatem, nisi ipse inon- XI, 48). Tiniuerunl regnnm lcrrcmim amillore, ulii
straveril cl illud vcrum esl ; quia usquequo quis-
:
non erat timor ; et amiserunt reguum coeloriim, quo !
que cognoscal unum Deum , non polesl facere bo- timere debuerant : et boc de omnihus lemporalibus
niialem. commodis inlelligendum est, quorurn amissionem cum
5. [vers. 2.] Dominus de coclo prospexil super filios limenl bomines, ad xtcrna non venitint.
honiinum , ut videal si esl inlelligens aut requirent 7. [vcrs.6.] Quoniam Deus in g.meratione justa ett :
Dcnm. Super Judaeos potest iutelligi ut bonoraiius ,
id est, non est in eis qui dilignnt sxeuiina. Injustum
eos appellaveril filios bomintim propter unius Dci , eslenim relinquerc sxculorum cnnditorem, eldiligere
culluin, in comparationc Genlilium de quibus arbilror sxculum , et servire creaturce potius qtiam Crealori
Miperitis dictum : Dixil imprudens in cordc suo , Non (Rom. I, 25). Consilium inopis confudislis, quomam
est Deus , et caetera. Prospicil auiem Dominus, ul vi- Dominus spes ejus est : id est, conlcmpsistis bumi em !
ilcat per animas sanclas suas : quod signilical id quod advcnluin Dei quia in eo nou vidislis
Filii , pompam
dicluin est , de coelo ; uam pcr seipsum niiiil cuin sieculi ut hi qnos vocahat, in Deo solo
:
B|iein pone-
latet. renl, non in rchus transruniibns.
4. [vers. 5.J Omnes declinaverunt , simuL inuliles 8. [vcrs. 7.] Quis dabil ex Sion salulare Israel?
fucti sunl : id est, Judxi tales facti suut, qualcs et suhatiditur, nisi ipsc cujus humilitatcm rontcn.Dsi^iis?
f.entes, de quibus supra diclum est. Non est qui fa- Ipse enim in claritale venturns est ad jiidicium vivu.
ciai bonum , non esl usque ad unum : similitcr ut su- i iini et mortiiorum regnumque
jitsioruin
,
ut quo- ;
pra inlclligeiidum esi. Sepulcrnm patens csl gultur niam isto htnnili adventu faeia esl ca-citas cx parte
eorum. Aut voracilas signilicalur inhiaulis gube ; aul
1
1
Lov., qui. M Er. et Mss., quod. 1
Sic juxla Mn. et Mss. [uic ostendit consiietiuliuem.}
Plehque Mss. bic ct alibi constanler habcnt, in noli- ' vatic. eodex, el Gallic. sepiem Mss., popuium nwian in
Ham. 6\bo panis. Favel Craec. LX.V.
145 S. AUGUSTINl EPISCOPI 144
plenitudo Genlium iiitrarel liom. n, 25), IPsai. c.x, 10; Eccli. i. 16) : sicnt ergo illa superiora
Israel , ui (
qiwd scquilur, el sic omnis Israel s:il- peninenl nd perfecios, ita ea qux iumc diclurus est
in illo alio liat
\»s fierel : pro Judaeis enim Ap»stolus cliani iilud
pertiiicnl ad iiicipienles.
teslimoiiium accipil quud dictum esl, Veniel 5. [vers. 5-] Qui jurat proximo suo, el non decipit :
Isaia* ,
qui pecuniam suam non dcdil ad usuram munern
ex Sion qui nvertal impielalem ab Jacob (Isai. lix, 20); , et
salulare Is- super innocentes non accepit non sunl ma-
sieiit liic posilum est, Quis dabil ex Sion
'
(a). Isla
rnel ? Cum arerleril Dominns captivitatem plebis snw ,
gna : sed qui nec isla potest, mtilto iniiius polcsl lo-
hrael repetilio csl, sicut qni veritatem in corde suo el non dolum agere in
exsultabit Jacob, ct hvlabitur : ,
solei ; nani idem pulo csse Iwtabitur Itraet ,
quod est lingua sua, sed ul est in corde verum ila proferre, et
exsultabil Jacob. habcre in ore, Est cst, Non rton (
Maltli. v. 57 ) ; ei
non facerc prozimo suo maluin, id esl nuUi |iomini
ct opprobrium non accipere adversus proximiuu
1N PSALMUM XIV suum : quaj sunt pcrfectorum, in qtiorum conspectu
ENARRATIO («).
ad niiiilum deduclus cst maligmis. Tamen cliam isia
minora ita concludil : Qui facit hac , non commove-
Psalmus ipsi David.
bitur in wternum : id cst, pervenicl ad illa majora, in
\. [vers. l.j De lioc liiulo nulla qusestio esl. Do~
qtiibus est magna ct inconcussa stabililas. Nain cl
mine quis peregrinabitur in tabernaculo tuo ? Quan-
, ipsa tempora non sine causa foriasse sic variala siml,
qiuim aliquando ponaiur labernaculum eliam pro lia- ul in superiore conclusionc pra}lc r ilum temptis pone-
bilatione sempilerna, lamen cum proprie accipitur rclur, in bac aulem ftiturum : nam ibi dicluni csl, Ad
labernaculum , bclli rcs est : unde ct conlubemales
nihilum deductus est in conspcclu c)us malignus ; bic
militcs dicunlur, tanquam simul habentes laberna- aulcm, Xon commovebitur in wternum.
cuia. Ilic sensus adjuvaltir cx eo quod dictuin csl,
quis peregrinabitur : ad tempus eniin ctiin diabolo di-
micamus, et tunc opus est labcmaculo, quo nos reli- 1N PSALMUM XV
ciainus; quod significat maxime fidem lemporalis ENARRATIO.
dispensationis , quae pro nobis acta cst temporaliler
Tiluli inscriplio, ipsi David.
pei* incarnalionem Domini. El quis requiescet in monte
jam ipsam aeternam habita- 1. Rcx noster in hoc psalmo loqtiilur ex persona
sancto tuo ? hic fortasse
montem intclligamus superenn-
susceptionis Immanx, de quo titulus regalis lcmpore
lionem significat, ut
passionis inscriptus cminuil *.
nenliam charitalis Cbristi in vita aelerna ».
Qui ingredilur sine macula, et ope- 2. [vers. i , 2.] Dicit aulem liaiC . Consena me Do- t
2. [vers. 2.]
* proposuil deinceps id exse- mine ,
quoniam in te speravi : di.xi Domino , Dcus meus
ralur juslitiam : hic ,
es tu ,
quoniam bonorum meorum non eges (b) : quo-
quilur.
niam bonis mcis non cxspeclas lu fieri healus.
3. [vcrs. 3.] Qui loquitur veritatem in corde suo :
5. [vers. 5.] Sanclis qui suut in terra ejns : snnctis
nonnulli eniin in lahiis habenl verilatcm, et in corde
qui in tcrra viventium spem suam posucrunt , civibus
non habent tanquam si aliquis dolose ostendal viam,
:
Jerusalem ccelcstis quoriim convcrsalio spiriltialis
sciens iu ea essc lalrones, et dical, Si hac ieris, a la-
,
per ancboram spci in illa palria ligilur quou recle
tronibus lulus eris ; et contingal ut verc non ibi la- ,
Dci terra nominalur; quamvis adhuc el in bis lcrris
trones inveniantur, verum ille locutns est, scd non
a
carnc versenlnr. Mirificavil omnes voluntatcs meas
in cordc suo; aliud enim putabat, et nesciens vcnim
in illis. Ilis ergo sanclis miras fecit omnes voluniales
dixit ergo parum est vernm loqui nisi eliam in
:
,
meas in proveclu corum, quo scnserunl quid cis pro-
corde ita sit. Qui non cgit dolum in lingua sua : lingua
fuerit et liumanitas mcic divinilalis ul morerer, et
agiltir dolus, cum aliud ore profertur, aliud peclore
divinilas bumanilatis ul rcsurgcrcm.
tegimr. Nec fecit proximo suo malum : proximum
4. [vers. 4.] Multiplicala: sunt in/irmitales corum (c)
omnem hominem accipi oporterc notitm est. Et op-
non ad pcrniciein, scd ul medicum dcsiderarenl. Po-
probrinm non accepil adversus proximum suum : id est,
stea acceleruverunl : itaque posl mulliplicalas infirmi-
iiun libcntcr aut temcre credidil criminatori.
in conspeclu
lates acccleraverunt , ut sanarenliir. Non congregabo
4. [vers. 4.] Ad niliilum deductus est
convcnlicula eorum dc sanguinibns : crunt enim con-
ejus malignus. lsia perfcctio est, ut nihil in hominem
conspectu ejus,
venticula eorum non carnalia , nec de sanguinibus
valeat malignus ; et ut hoc sit in id
cst, ccilissinie noverit malignum non essc, nisi cum
1
QuinqueMss. cum Vulgata, super innocentem. At cxteri
animus a specic sui Creatoris aeterna el inconmiula- Mss. et edd., super innocenles, jnxta (;ra'c. I.XX.
* Edd., emicuit. At Mss., eminuil.
bili, ad creatunc spcciem avcrtitur, quse de nibilo
' Fdd., mirificnvi, el conseqiwiitiT, miras feci. Sed alle-
facla cst. Timentes aulem Dominum gtorifical : uliquc
ram, <|uain liic Ms.s. auetoritate restittiimus, lectionem s*'-
ipsc Dominus. Initium aulem sipienti.c limor Domini quilUT AUgUStiuus in EpisU 1 10, ad raiilinum, utii Psihni
lnijiis ?ers. 3 et 4 ex| onii.
• S<:\ Mss., in ritnm atcrnam. (a) Idem vers. 5 traclatur in Enar. rsal. xxxvi, serm. 3,
* ln Mss.,hic proposuil. Forte melius. n.O
(a) Allera bunc iu rsal. l-nar. adjicitur ad voluniinis (b) l)c eo<lem vers. 2 vide Knar. Psal. lmx, n. 7,
calccm. (c) l)e codemvers. 4 vidc Euar. PSflJ. lvui, senn. 2, a. 8.
U5 ENAttttATIO IN PSALMUM XYL \i£
\uu orum pro|>iii:ilns cougregabo oo>. iV« mcmor ero delectaiio est in favore ct in propitialione lua in hujus
iioininuni illorum per labia inea : sed spiriluali mula- vilx itincre, pcrduoens usquc ad fiiicm glorix con-
lione oblivisccnliir quid foerint; nec a me jam vel spectus tui.
peccatores, vel inimici, vel liomines, sed jusii el fra-
tres nici el (ilii l>ci vocahunttir pcr pacein nieam.
IN PSALMUM XVI
5. [vers. 5.] Dominus pnrs hcereditatis mem, el cali-
ENARRATIO.
Oratio ipsi David.
cis mei (a). Pussidebunt enim nVccuin hxreditatem
i. [vers. i , 2.] IIxc est personx Domini tribuciida,
ipMini Doiiiiniiin. Eligant sibi alii paries quibus fruan-
Domi-
adjuncla Eoclcsia, qux corpus ejus est.
tur, lerrenascl lemporalcs : porlio sanotontm
morlifcras voluptates
2. Exaudi , Deus ,
justilium meam , inlende depreca-
nus xternus csi. Bibanl alii :
porlio ealicis mei noniiiuis cst. Quod dico , mri ad-
tioni tneoJ. Auribus percipe oralionem mcam , non in
,
labiis dolosis : non ad le in labiis dolosis procedcn-
jungo Ecclcsiam ; quia nbi caput , ibi el corpus : nani
in hxreilitatcm congregaho conventicuia eorum et
lcm. A vultu tuo judicium tneum prodeat : c\ illimii-
,
nalione nolilix lux vcrtiin judiceni aul certe nni
per calicis ebrietalem obliviscar nomina vetera eo- ; ,
meam in labiis dolosis a vuilo luo judiciuin ineum prodeal
rnm. Tu es qui restiliies milii hcereditalem : ut
ul scilicet non proferam judicaus aliud quani in ie
nota sit ct his quos libero, olarilas qua eram apud
intelligo. Oculi mei videant aquitateni : cordis tilique
te, prius quam miindus fieiet (Joan. xvu , 5) : non
oculi.
enim rcstitues niibi quod nou amisi , scd i eslitues
his qui amiscrunt ejns claritalis notiliaiti in quihus
5. [vers. 5.] Probasli cor meum cl visitasti nocle :
;
quia ipsuin cor nieiim visilalione ti ibulalionis proba-
quia cgo sum, milii restitues.
ttim est. Igne me cxaminasli el non cst invenla in me
6. [vers. 6.] Fnnes ceciderunl milii in prceclaris :
,
liniiies possessionis me;c in lua clarilate , lanquam iiiiquilas : non autem nox tantum, quia pei tiirbare as-
solct , sed eliain ignis quia uiil, vocanda est ipsa tri-
sorte ceciderunt, vclut posscssio sacerilotum el Levi-
tarum Dcus cst. F.tenim hcercdilas mea prwclara est
bulalio, qua cxamiualus ,
justtis invculiis sttni.
milii : clenim hxredilas mea prxclara est, non omni- 4. [vers. 4.] Vt non loqualur os meum opcra homi-
bus, sed videulibus : in qiiibusquiaegostim, mihi est.
rhqi : ut aliud non procedat ex ore nieo, qmin id
7. [iiot. 7.] Benedicam Dominum, qni mihi tribuil
quod perlinel ad gloriam et laudem luam ; non ad
opera hominum, quxfaciiiiit prxlcr volunlalem luam.
intellcctum : quo isla hxrcditas videii el possideri po-
Propler verba labiorum tuorum : propler verba pacis
lesl. Insuper autem et usque ad noctem emendaverunl
lux vel Propbetarum luortim. Eqo custodivi vias du-
me renes mei : super inicllecluin aulcm usque ad ,
niortem mc erudivil inferior pars mea carnis as-
ras : ego custodivi vias iaboiiosas iuorlalitatis hu-
,
sumplio; ut experirer icncbras morlaliiatis ,
quas ille
manx atque passiouis.
intellectus non habet. 5. [vers. 5.] Ad perficiendos gressus meos in semitis
Providebam Dominum in conspectu luis : ut perficerelur charitas Ecclesix in iliueribus
8. [vers. 8.]
meo semper (b) : sed veniens iu ea qux transcunl auguslis . quibus venitur ad requiem luain. L't non
iion absluli ociilum ab eo qui semper manel, hoc pro- moveantur vesligia mea : ul non nioveanltir signa itine-
vidcns ul in eum post lemporalia pcracla recurrerem. ris mei ,
qux lanquam vestigia sacramenlis et Scri-
Quoniam a dexlris est mihi , ne commovear : quoniam pluris apostolicis impressa sunt ,
qux inlucantur el
lavct mihi , ul slabililcr in eo perinaneain. obscrveiit qui rne sequi volunl ; aut cerle , ut eliam
9. [vers. 0. j Proplcr hoc jucundalum esl cor meum sial iliier in a-tcrnilale permaneam, postea quam per-
,
el exsultavil lingua mea propler hoc cl in cogitalio-
egi vias duras , et iu -angusliis semitarum tuaruni
:
nibus meis jiicundilas et in vcrbis cxsultalio. Jtisu- gressus perfcci.
,
per et caro mea requiescet in spe : insuper et caro mca 6. [vers. 0.] Ego clamavi ,
quoniam exaudisti me .
non dcfioiet in inlerilum , sed in spc resurreclionis
Deus : ego libcra el valida inlenlione preces ad le
obdormicl. direxi; quoniam ttt hanc babere possem, exaudisti me
10. [vers. 10.] Quoniam non derelinques animam infirmius orantein. lnelina aurem tuam mihi , et
meam in inferno '
: ipjoniam neque animam meam in-
exaudi verba tnea : non dcscrat exandilio lua biiinili-
feris possidendam dabis. Neqne dabis sanclum tunm latcm meam.
videre corruptionem : neque sanciilicalum corpus, per 7. [rers. 7.] Mirifna misericordias tnas : non vi-
quod el alii sanelificaudi sunl, corrumpi palieris. No- lescanl misericordix tux , nc minus amentur.
tas tnihi fecisti vias vitce : notas fccisti per me liumi-
8. [vcrs. 8.] Qui salvos facis spemntes in te, a re~
sistenlibus dexterat tua> : a resistenlibus favori qiio
litalis vias , ut ad vitam redirenl bomines, undc per
supcrbiam cccideranl ; in quibiis quia cgo sum , mihi mibi favcs. Custodi me , Domine, ul pupiUam oculi :
fccisti. Adimplebh tnc lcetitia cutn vutlu luo : adimplc- qux apparet perparva el exigua; per eam lamcn di-
his eos Ixiilia , ut non ultra quxrant aliquid ,cnm fa- rigilur acies luminis quo lux et tenchrx dijudicanliir,
oie ad faoieni te viderint; in quibus quia ego sum me sicul per Cbrisli bumanitaicm divinitas judicii dis-
,
udimplebis. Delcclatio in dcxlera tua usque in finem :
cernens inter justos et peocalores. In tegmine alarutn
luarum protege ' me : in miininiciito charitatis et mi-
Tres Mss., in infernum. Grxc. LXX, ets aden.
1
1a\ Jd. vers. '6 tractatur in Enar. rs. \x\iv,scrm. f, n. 12.
sericordix tux protege me A facie impiorum qui me
b) m eodem vcrs. Sstipra, col. 10j, u. II, circa Haeui.
1
Edd., proteges. At Mss., protcge.
Ul S. AUGUSTINI EPISCOPI 148
afftixerwtt.
Salurati sunt filiis babenl. Ex anibigtio ciiim g ;cco (a)
•J. [vers. 9, 10.1 lnimici mei animam meam circum-
interprelalio duplcx cveuit. Filios aulem, opera inlel-
dederunl , adipcm suum concluserunt : 1 clilia sua pin-
iigimus; el sicui bona opera bonos lilios , ita malos
gui coopcrti sunl ,
poslca quam cupiditas eorum ilc
mala.
scelete salinlu esi. Os eornm loculum est superbiam :
et propterea os eni utn lociiunn est siiperhiam , di- IN PSALMUM XVII
ccndo : Ave, re.r I uda'orum (Matth. xxvn , 29). et cx- ENARRATIO.
tera talia. 1. [vers. 1.] In finem ,
puero Domini , ipsi David,
10. [vers. II.] Projicienles me nunc circumdede- hoc est, manu forli Christo secundum homineii'. Qua:
runt me : projicicules me exlra civiiaiem , nunc cir- locutus est Domino terba cantici hujus, in die q ta eri-
cuindederunt me in cruce. Oculos sucs statucrunt de- puil eum Dominus de manu omnium iiiiir.icorum ejus ,
clinare in lerram : inteuiiouem cordis sui staluerunt et de manu SafU, et dixit (II Reg. xxn I). ln diequa ,
declinare in isla lerrcna ;
pulantes magnum malum eripuit eum Dominus de manu omninm inimicorvm
perpcti cum qui occidebalur, et se nullum qui oceidc- eius, etde mnnu Saul, hoc est, regis Jtnheorum, queni
bant. sibi ipsi peliveranl. Nam sicul David, Manu fortis, ita
11. [vers. 12.] Suscepeiunt me sicut leo paratus ud Saul , Pelilio interprclari dicitur : notum est auiem ,
prwdam : suscepcrunt nte sicut ille adversarius cir- quomodo ille populus regem sibi peliverit (I Reg.
cimiiens, quocrens qucm devoret (I Petr.y, 8). Et vui , 5) et accepcrit , non secundum Dei , sed secun-
sicut caliilns lconis habitans in occultis. Et sicttt calu- dum suam volunlatem.
lus ejns , populus cui dicttim cst : Vos ex patre dia- 2. [vers. 2.] Dicit ergo hic Christus el Ecclesia, id
boto cstis (Joan. vni , 44), cogilans de insidiis quibus
esi, tolus Christus, caput et corpus : Diligam le , Do-
juslum circumveniret ei perderet. minc,virtus mea : diligam te, Domine,per qucm forlis
12. [vers. 13.] Exsurge Domine pravcni eos, el
, ,
sum.
subverle eo$ : exsmge ,Domine qtiem dormire arbi-
,
3. [ vers. 3.] Domine, firmamentum meum , et refu-
traniur el iniquilales hominum non curare ante ex- ;
gium moNH, el Uberalor meus : Domine, qui me firmasli,
caceentur malilia sua, m facium eorum vindicta prac-
quia refugi ad tc ; rcfugi autein quia liberasti me.
snbverle cos.
Dcus mevs adjnlor meus, el sperabo in eum : Deus
veniat, el ita
meiis, qui milii adjutorium prius vocationis iu;c praj-
13. [vers. 14.] Erue animam meam ab impiis : crne
me morte, quac stilisli, ul sperare iu le possim. Proleclor meus et
aniiuam nieam rcsusciiando a iiiihi
Frameum tuam (a) ab iuimicis cornu salmis mece, el redemptor meus : protector meus,
ab impiis irrogaia esl.
manus tuce anima cnim mea framea lua est qunm
: ,
quia non de me pnesumpsi , quasi ci igcns advcrsum
assumpsit manus tua id esi, actcrna virtits iua ut ,
te cornu supcrbiye ; sed te * ipsum cornu, hoc est
,
pcr ipsam regna debellet iniquiialis et dividal justns firmam eelsiuidinem salulis inveni ;
quod m inveni-
nb impiis; hanc ergo erue ab inimicis manus tuce , boc rem, redemisli me.
est virtnlis Uue boc esl ab inimicis mcis. Domine 4. [ vers. 4.] Laudans invocabo Dominum. ct ab ini-
, ,
perdens de lerru, disperlire eos in vita eorum : Dninine, micis meis salvus ero : non meam glnriam, sed Doinini
perdens eos de terra quam iuliabitant , dispertire eos quserens , invocabo eum , et non erit unde mitii no-
ceant impieiatis errorcs.
per orbeni lerraruni in ista vita , quam solam suani
vilnm pitiant qui xlcrnam desperani. Et de ubscondi- 5. [vers. 5.] Circumdederunt me dolores mortis : id
lis luis adimplclus cst venlcr eorum : non solum autcm esl c irnis. El lorrentes iniquitalis conturbaverunt me :
isia pcena e<>s consequetur visibilis; sed etiam de pec- inrbae iniquae ad tempus commoi.e, veluti flumina
qua: lanquain tciicbra: aliscondiinlur a lumiiic
[tluvialia cilo desitura , egernnt nt cinturharent mc.
< alis ,
verilaiis lox, adiinplcla esl mcmoria eorum ut obli-
6. [vers. 6.] Dolorcs inferni circuindcderunl me : in
,
viscantur Deum. Saluratx sunt porcina : saturali sunt
his qui me circumdederunt ut oerdcrcnt ine, eranl
dolorcs invideniiae, qui mortetn oper.intur perdu-
iinnvmditia, conculcanles niargatilas sermonum Dei.
cuntque ad infernum peccati. Pravenerunt the laquei
F-t reliqiterttnl rcliquias parvulis suis : clamanles, Pec-
nos ct super noslros (Mallh.
morlis : prasvenerunl me, ul priores nocere vellent,
tatum lioc super filios
qnod eis postea redderclur. Talcs autem homines ca-
XWII, 2o).
piiuii in perdilioncm quibus male * persuascrunl jacta-
11. [ vcrs. 15.] F.go autem in lua justitia upparebo
tione jtislilix cujus non re, scd nominc, advcrsus
in conspcctu luo : ego aulCfll qui non appartii eis qtii
;
Genles glnriantur.
rorde sordidn et lenebroso luccni sapientia: viderc
7. [vers. 7.] Etin pressura mca invocavi Dominum,
ron po.s^unt, in lit.i jusiitia apn neho in eonspectu luo.
et ad Deum mcum ctaiuavi. El exnudivit dc tcmpto
Satiabor dum tnanifeslabilur g!nria tna : et cum illi
Mliirnti sunt iintminditia su.i , ut me inlrlligerc non 1
Plerique mss , sed ipsuin cornu : nec liahent, lc.
1
Plures \tss., mula.
pOSSint, <••_•<) snti:i!ior diim inauifcslabiliir gloria lna,
(a) Scilieelin codicibusqiiilui.sdain est kioh, fiHtt; in ali»
[n liis qui ine ' inlelliglliil. Sanc in illo vcrsu ubi uim, porcis; ant iicum, porcmit, sive norcina.
\ers. 14 tractat Migustmus in cpistola 149 ad Paul!nam,
eodeui M
diclum etl Saiuntti sitnt porcina, nonnulla cxemplaria
data eireiler an. 41 1, iliique, n. .'), seribit « Ueeensni lire- :
Aplld l.ov., lc. Apud Lr. el Mss., me.
l « M^siiiiain (niaiiKlaiii ejiisxlem rsalmi e\|Ositionein , (|iiam
(n) u.rc p.tn vers. 13 Lraetatur etiam ni Enar. rsal. xx\tv, «jain olim aicuvemn. » Uaectgilur cxposiuo dicuita fuit
iciui. t, u. I. l'i> '" anl • an :e.in il I.
I
m ENARRATlU IX PSALMUM XVII. 150
sanclo suo vocem meam cxaudivit de corde meo in
: , ejus. Nubesipsius transiermt : pncdicalores verbiejus
quo habital, vocem mcam. Et clamor meus in con- non jam in JudaKC Bnihus continentiir, scd Iransicruiu
spectu ejus : et clamor meus, qneni non in auribus ad Genles. Crando el carbones ignis.
Objurgaliones
liominum , scd coram ipso inlus habeo , introibit * in figui-ake ', quibus velut grandinc coida dura turulun-
aures ejus. tur : si autem lerra culta el milis, id csl, pius ani-
8. [vers. 8.] El commota esl el contremuit terra : ita mus cxceperit, durilia grandinis in aquam, id cst
elarificalo filio commoti sunt et conlremue-
hominis ,
lcrror fulguratx* el quasi congelaiac objiirgalionis ' in
runt peccalores. El fundamenta montium conturbala doUrinam saliantem resolvilur : ignc auiem tharitalis
sunt : ct spes superboriun ,
quac ' in hoc stciiIo fue- accensa corda reviviscunt. Rsec omnia in nubibus
runt, conlurbalse sunl. Et commota sunt. quoniam ipsius ad Gcnles transierunl.
iratvs est eis Deus : itl scilicet jam firmamenlum 14. [vers. 14.] Et intonuil de civlo Dominus: et
non habcrel in cordibus hominum spcs leniporalium Evangelica fiducia de corde jnsli sonuil Dmnitras. Et
bonorum. Allissimus dedit vocem suam : ut haherenms eam, et in
9. [vers. 9.] Ascendit fumns in ira ejus : ascendit profundo rerum humanarum audirenitis coelestia.
lacrymosa deprccatio poenitentium , cum cognovissent 15. [vers. 15.] Et emisil sagitlas suas , et dispersit
quid minelur Dcus impiis. Et ignis a facie ejus exar- eos : et emlsil Evangdistas pennis virtutum recta
descil : et flagrantia charitalis post poenitentiam de iiinera * transvolantes, non suis, sed ejus a quo missi
nolitia cjus inardescit. Carbones succensi suntabeo: sunt viribus : et dispersit eos ad quos missi sunt, ut
qui jam mortui crant Jeserti ab hne boni desiderii ac eorum essenl odor vitae
aliis in vitam, aliis odor
luce justitise, et frigidi tcnebrosiquc remanserant, monis in morlem (II Cor. u , 16). Et coruscaiiones
rursus accensi et iiluminali revixerunt. multiplicavit , et conturbavit eos : el miracula inullipli-
10. [vers. 10.] Et inclinavil catlum, ct descendil : et cavit, et conturbavit eos.
humiliavit juslum , ut dcscendcret ad homiuum infir- 16. [vers. 16.] Et apparuerunl fontes aquarum : cl
milalem. Et caligo sub pedibus ejus. El impii qui apparueiunt qui facti erant in pradicantibus fonlcs
tcrrena sapiunt , caligine malitioe suoe non eum co aquarum salienlium in vitam aelernaui (Joan. iv, 14).
giioverunl; tcrra enim sub pedibus ejus, tanquam Et revelala sunt fundamenta orbis lerrarum : et revelali
scabellum pedum ejus. sunt Prophetas, qui non intelligebaniur , snper quos
11. [vers. II.] Et ascendit super Cherubim , el vo- aedificarelur orbis lerrarum credcns Domino *. Ab
lavit. El exallatus est super pleniludinein scienliae, ut increpatione tua, Domine : clamaniis , Appvopinquavit
nemo ad eum perveniret, nisi per charitatem : pleni- super vos regnum Dei (Luc. x, 9). Ab inspbalione spi-
ludo euim legis charitas {Rom. xni, 10). Et cilo se ritus irce tuce : dicenlis, Nisi poenitentiam egeriiis,
iiicomprchensibilem esse demonstravit dilecloribus omnes simililer moriemini (Id. xin , 5).
3
suis, ne illum corporeis imaginalionibus compre- 17. [vers. 17.] Misil de sumtno, et accepil me : vo-
hendi arbilrarentur. Volavil super pennas vcnlorum. cando ex Genlibus in haercdilatem, gloriosam Ec-
Illa aulem celerilas ,
qua se incomprehensibilcm esse clesiam non habenlem maculam neque rugam (Eplics.
monsiravit , super virlutes animarUm est, quibus se v , 27). Assumpsit me de multitudine aquarum : as-
vclut penuis a lerrenis limoribus in auras liberlalis sumpsit me de multitudine populorum.
altollunl. 18. vers. 18.] Eruil me de inimicis meis fortissimis
[
12. [vers. 12.] Et posuil tenebras talibulum snum :
cruit mede inimicis meis.qui praevalueruni adaffligen-
cl posuit obscuritatem sacramentorum, ct occultam damet pcrverleiidam s
temporaIeniislani vilam meam.
spcm in corde credenliuin, ubi lateret ipse , non eos Et ab his qui oderunl me, quoniam confortali sunl super
dcsercns; in his etiam lenebris (II Cor. v, 7) ubi per me : quamdiu sub ipsissum ignorans Dcuni 5 .
lidcm adhuc ainbiilamus , non per specicm , quamdiu 19. [vers. 19. Prcevenerunl me in die ajflictioms
]
quod non vidcmus speramus el per p.Uienliam exspe- mece : priores milii iiociierunl, in tempore qno mor-
clanius (liom. vni , 25). In circuitu ejus labernaculum tale el laboriosum corpus gero. El faclus est Dominus
ejus . convcrsi lamcn ad ipsum ambiuut qui Tedunl firmamenlum meum et quoniain amariludine
: mise-
ei ;
quia in mcdio eorum est, cum omnibus :equaliter riarum flrmaineiitum lerrcnne voluplalis conturha-
favcl, in quibus tanqiiain in tabernaculo habilat hoc liim atque convulsmn est, factus esl Domiuus lir-
lcinpore. Tenebrosa aqua in nubibux aeris : nec pro- mamentiim meum.
ptcrea quisquani in illa luce, qine fulura est ciim ex
20. [vers. 20. ] Et eduxit me in laliiudinem : cl quia
fuie ad specicm venerimus, jam sc esse arbitrciiir, si
Srripiuras rccte intelligil ; in Piophetis cnim atque in 1
Aliquot Mss., fiqnral.
onmihus divini verbi prxdicatoribus obscura docti ina *Kdd.. exccpeiii diiritiam grandinh, in aqnam eadem
terra fulgnnUa: et qiuisi congelatie objurgaliotds, id est in
esi.
doclrtnam, cie. Locum emendainus ad Mss. e qnibus taiuco
\7). [vers. 15]. Proe fnlgore in couspectu ejus : in com- aliqui pro fulguratm, balient, figurutoe; et quulani couligu-
tw, pro cmgeialai.
paralione fulgoris, qui csi inconspeclu nianireslalionis 3 guatuor Mss., reclo iliuere.
* \ui. Er. et plerique Mss., Dominum. Colb. Ms., in D4h
* sic noiifilli prohae notre Mss. juxta I.XX. [inlroicit.] rtuno.
* lla in sci.lem Mss. in edd., q i. M « sic Mss. At edd., nd perdendam.
* Lcv., im-iqinibus. Cajleri cdd., huiginalhmibus. « Septem Uss., qui ignormtl Deum.
151 S AUGLSTLM EPiSCOPI 152
eorttltt palicbar anguslias, eduxil me iu spiritiialem Domine : qiioniam non esl lumen nostrum ex nobis ;
lalinidiiieiii fidei. Eruit me, quoniam voluit me : anle- sed tu illuininabis lucernam nieam, Domine. Dtut
quaui illum ego vellem , eruil nie ab ininiicis meis meus, illuminabis tenebras meas : nos enitn peccati*
pniciitissiniis, qui mihi invidebanl jani vulenti eum, nosiris tenebrx siinius; sed, Deus ineus, illuminabis
cl ab liis qui oderunl ine, quia volo cun». tenebras mcas.
21. [vtrs. 21.] El relribuet mihi Dominus secundum 50. [vers. 50.] Quoniam a te eruar a tentatione :
juslitiam meam : el rctrihuet mibi Doniinus secuiiduin quoniain non a me. sed a teeruar a lentatione. Et in
jusliliam bon:e volunlalis, qui prior pra:buit niiseri- Dco meo transgrediar murum : et non in me, sed in
cordiam, anlcquam haberem bonam volunlalem. Et Deo meo iransgrcdiar murum ,
qucm inler bomines
tecundum puritalem manuum mearum retribuet mihi : et coelestem Jerusalem peccala erexenmt.
etsecundum puritatein factorum meorum relribuel 51. [vers. 31.] Deus mcus, immaculata est viaejus :
mihi, qui iribuit milii ut bcne facerem, educendo me Dcus meus non venil in bomines, nisi mundavcrinl
in lalitudine fldci.
viam fldci qua venial ad eos ; quia immaculala esl
22. [vers. 22.] Quia cuslodivi vias Domini : ut lali- via ejus. Eloquia Uomini igne examinata : eloquia Do-
tudo ' bonorum operum, qu:c pcr lidem sunt, el lon- mini igne tribulalionis probanlur. Protector esl om-
ganimitas perscverandi conscqualiir. nium sperantium in se : et omnes qui non in seipsis,
2>. [vers. 23.] Nec impie gessi a Deo meo. Qno- sed in illo spcrant, eadem tribulatione non consu-
niain * omnia judicia ejus in conspectu meo sunt. munlur; spes enini sequilur lidem.
Quoninm omnia judicia ejus : id est, et pramiia 32. [vert. 32.] Quoniam quis Deus, prater Dominum ?
jiisiorum, ct poenas impiorum, clllagella corrigeudo- cui servimus. Et quis Deus prazler Deum nostrum ? et
rum, et lcntationes probandorum, persevcranti con- quis Deus prxier Dominum, quem posl bonam scr-
lcmplatione consideio. Et justitias ejus non repuli a vitutem, tanquain luereditatcm speratam filii possi-
me : qnod faciunl deficicnlcs sub sarcina earum , et debimus?
rcvertuniur ad vomilum suura. 53. [vert. 33. ] Deus qui pr&cinxit me virtute : Deus
24. Et ero immaculalus cum eo , el observabo me ab qui me prxcinxit ut forlis sim, ne diffluenles sinus
iniquilale mea. cupiditatis impedianl opera et grcssus rneos. Et po-
25. [vers. 23.] El relribuet mihi Dominus secundum suil immaculatam viam meam : ct posuil immaculatam
juslitiammeam : iiaque non solum propler latiludinem viam cbarilalis, qua ad illum veniam , sicul immacti-
fidei, quoc per dileclionemoperaiur (Cal. v, 6) , sed lala esl fidei, qua venii ad mc.
perseveranlire relribuet 34. [ vert. 54. ] Qui perfecil pedet meos tanquam
ctiam propter longiludinem ,
mihi Dominus secundum jusiitiam meam. Et secun-
cervi : qui perfecit amorem meum, ad transccndenda
manuum mearum in conspectu oculo- spinosa el umbrosa implicamcnla bujus s;cculi. Et
dum puritatem
rumejus: non quod * bomines vident, scd in conspeclu super excelsa slaluet me : et super coeleslem babita-
oculorum ejus. Quoniam qu;u videntur, temporaha tionem figcl inteniionem meam , ut implear in om-
smit; quae autem non videnlur, xterua (11 Cor. iv nem plenitudiuem Dei ( Ephes. m, 19 ).
35. [vers. 35.] Qui docet manut meat ad prcclium ' :
18):quo pertinet altitudo spci.
26. [vers. 26.] Cum sancto sanctus eris : est ciiam qui docel me operari ad superandos iniiuicos, qui
profunditas qua intelligcris cum sancto nobis iiilercludere ccelcstia regua conanlur. Et po-
occulta ,
sanctilicas. El cum viro innocente suisti utarcum areum brachia tm\a : et pnsuisli iofati-
sanclus, quia lu
innoccnt eris : quia lu nulli noccs, sed criniculis pec- gabilem intenlionem bonorum operum meorum.
catorum suorum unusquisque conslringitur (Prov. 36. [vers. 36.] Et dedisti mihi protectionem salutit
meaz * , et dextcra tua suscepil me : et favor gralia: Ums
v,22).
cum electo elcclus eris cl ab co suscepit me. El discipima tua me direxit in finein :
27. [vers. 27.] Et :
quciu eligis, e\igeris. Et cum perverso perversus el corrcptio tua me deviare non sinens dircxil, ut
k
el cum pcrverso videris perversus quoniam quidquid ago, in eum flnem rcferam, quo colixrelur
eris (a) :
:
Domini (Ezecli. xviu, 25) tilii. El disciplina tua ipsa me doccbit : cl eadem cor-
dicuiil, Son est recla via
et ipsorum non est recta.
via replio tua me docebil pcrvcnire quo dircxil.
28. [vers. 28.] Quoniam tu populnm humilem salvum
57. [vers. 57.] Dilutasti gressus meos subter me : ncc
impedienl carualcs angustkc qiioniam lalam fccisli
faciet. Iloc auiem pcrvcrsum vidciur pervcisis, quod
;
tonfitonles peccala sua salvos kcies. El oculos super-
charilalcm mcam opcrauleni bilariter, cliam de ipsis
borum humiliabis : ignoranles aulem Dei jusliliain, (|u.r subter me sunl inoiialibus rebus et incmbris.
Iiom. x, 3) huniilia- Et non sunt infirmala vesligia mca : el non siinl infli-
cl suain volcnlcs constituerc ( ,
mala, sive iiinera mea , sivc signa qn.r iiiiprcssi :ul
bis.
29.|rm.29.] Quoniam tu illuminabis luccrnam meam, imitandum sequcntibus.
38. [vers. 38.] Persequar inimicos meos, el com-
«
Tredecfm mss ., lntitudinem. 1 1
• ln odd., ouonitmi....sunt sempcr : quae vox, semper,*
Grseoo abest.
1
Mss. duo, in prwlium. Alii pleriquc, in pnclio. Apud
neUoris ucUe Mtt. «!
Lov ., yon tpto. i:atiii llbri, \on quod.
* I.XX polemon.
«^si eis
1 ->ic cdiiiolxv. cl ineliorisnoia' Mss. At Rr. et odfl H**
4
iTmifiUi UM., II CMIN peverso subcerlerU. .
(,/) idemver*. -T ex[>licaiur intuar. l~s>al. xuv, n. 17, ct
salniis t:ia: : (niani lecUonen Hebrao rcs^oudcrc lcsuiui
fV*l LXXU, Q. 7. Hicrcnyiuus, iii Ijisl. 5j3, ad suiuaui.
153 ENARRATIO LN PSALMUM XVHL i54
prehendam illot : persequar affeclus carnales meos 47. [vers. Dominus el benedklut Deut
47.] Vivit ,
uec ab eis compreliendar ; comprehendam illos, nl meus : secundum carnem autein sapere mors esl ,
absumanlur. Et non convertar donec deficianl : et ab (
Rom. vin, 6); vivit enim Doininus, el benediclus
isia inieniione non converlar ad quieiem , donec Deus meus. El exaltetur Deus salutis mece : el
non
dcficiant qui obslrepunt niilii. terreua consuetudine de Deo salulis mese
senliam
59. \vers. 39.] Confringam illos, nec poterunt stare : nec tenenam ipsam salulem, sed in excelso de ilfo
nec duiabont adversum me.Cadent sublus pedes meos : sperem.
dejeclis illis ,
pr.eponani amores quibus ambulo iu 48. [vers. 48. ] Deus qui das vindiclas mihi, el sub-
a'lernum. dis populos sub me
Deus qui vindicas me, subdendo
:
40. [vers. 40. ] Et prcecinxisli me virtute ad bel- pnpulos sub me. Liberalor meus de inimicis «
iracun-
lum : et constrinxisli fluenlia desideria carnis mece dis : clamaniibus, Crucifigc, crucifige (Joan.
xix, 6 ),
virlute, ne in tali pugna pra^pedirer. Supplantasti Jud.ris.
insurgentes in me subter me : decipi fecisti eos qui me 49. [vers. 49.] Ab insurgentibus in me exaltabis me :
insequebantur, ut subter me (ierent qui super me a Judaeis insurgenlibus in me palientem, exallabis me
esse cupiebant. resurgentcm. A viro iniquo erues me : a regno eorum
41. [vers. 41.] El inimicos meos dedisti mihi dor- iniquo erues me.
tvm : et inimicos meos convertisli , et dorsum mibi 50. [vers. 50 Proplerea confitebor tibi in Genlibus,
]
eos esse fecisti, id est, ut sequerentur me. Et odio Domine : propterea tibi pcr me ecnfttebuniar Genles,
habentes me disperdidisti : alios autem eorum qui in Domine. Et nomini tuo psallam : et lalius innotesces
odio perduraverunl, disperdidisli. bonis operibus meis.
42. [vers. 42.] Clamaverunt,nec erat qui salvos face- 51. [vers. 51 Magnificans satutes regis ipsius
.] : Deus
ret enim salvos faceret
: quis ,
quos tu non faceres ? qui magnificat, ut admirabiles faciat salules
qnas cjus
Ad Dominum, nec exaudivil eos : nec ad quemlibet, sed Filius dat credentibus. Et faciens misericordiam
Chri-
ad Dominum clamaverunl; nec exauditione dignos sto suo : Deus qui facil misericordiam Chrislo suo.
judicavit non recedentes a malitia sua. David el semini ejus usque in sceculum : ipsi liberatori
43. [vers. 43.] Et comminuam illos ut pulverem manu potenli qui vicit bunc niundum, et eis quos cre-
anle ' faciem venti : el comminuam illos; aridi cnim denles Evangelio genuit in ajlernum. Qiuccumque in
sunt, non recipientes imbrem misericordiae Dei : ut boc psalmo dicia sunl, qnye ipsi Domino propric, id
elaii aique inflali superbia, a spe firmaet inconcussa, est capili Ecelesiie
congruere non possunt, ad Ecele-
ei lanquam a lerr;c solidilate el stabilitale rapianlur. siam referenda sur.t. Tolus enim Cbrisius liic loqui-
Lilutum platearum delebo eos : per latas quas mulli tur, in quo sunl omnia niembra ejus.
ainbulaul perditionis vias, luxuriantes et lubricos de-
lebo oos. IN PSALMU.M XVIII
44. [vers. 44.] Erues mede conlradiclionibus populi
ENARRATIO I.
crues me de conlradiclionibus eorum qui dixcrunl :
eum In finem, Psalmus ipsi Duvid.
Si dimiserimus ' , omne swculum post illum ibit
(Joan.xi, 48). i. ivers. i.] Titulus notus est : nec Dominus Jesus
43. [vers. 45.] Constiluesme incaputGentium. Popu- Chrislus haec dicil, scd de illo haec dicuntur.
lus quem non cognovi servivit mihi : populus Genlium 2. [vers. 2.] Cceli enarrant gloriam Dei : jusli Evan-
quem corporali prxseulia non visiiavi, servivit mihi. gelistaj, in qnibus Deus tanquam in coelis habitat, ex-
Jn obauditu auris obedivil niihi : neque oculis nie vidil ponunt gloriam Domini noslri Jesu Clirisli, sive gli>-
sed recipiens praedicatores mcos, in obauditu auris riam qua glorificavil Palrem Filius super leiram. Et
obedivit mihi. opera manuum ejus anmtntiat firmamenlum : et facla
46.[»er*.46\]Fi/ii alicni menliti sunt mihi : filii non virtuiiim Domini annunliat firmamenlum, fiducia Spi-
rnei dicendi, sed polius alieni, quibus rectedicilur, Vos rilus sancli et ccelum factum, quod antea timore terra
ex palre diabolo estis (Id. v:n, 44), mentiti sunl milii. erat.
Filii alieni inveteraverunt : filii alieni, quibus ut reno- 5. [vers. 3.] Dies diei eruclat verbum : Spirituf spi-
varentur Novum Testamentum attuli, in vetere ho- rilnalilms profert pleniiudinem incommutabilis Sa-
uiine remanserunt. Et claudicaverunt a semitis snit :
pientiac Dci, quod Verbunt in principio Deus apud
et tanqiiam uno pede debiles, quia Yetus tenentes, Deum est (Joan. i, 1 ). Et nox nocli annunliat seien-
Novum Testamcntum respuerunt, claudi effecli sunt, tiam : et mortalitas carnis tanquam longe positis ear-
eliam in ipsa vetere Lege potius tradiliones suas se- nalibus , fidem insinuando, annunlial fuluram scien-
qnentcs, quam Dci; caluinuiabantur enim de mani- tiam.
lius non lotis (
Maith. xv, 2), quia tales erant se- 4. [rcrj. 4.] Non sunt [oquelw, neque sermones, quo-
milaj quas ipsi feccrant et consucludine triveiant, rum non audiantur voces eorum : per quos non audila?
aberrando ab ilineribus praeceplorum Dei. sinl voces Evangelislarum, cum omnibus linguis Evain
gelium pr.xdicarelur.
1
Undecira Mss., juxta fnciem renti.
' ln plerisque Mss., si dimiserimus eum vivum,sacu- 1
Sic aliquol roclioris nolae Mss. oroissa voce, meit, quje
lum, etc. nec est apud LW.
[inimicis mets, etc.]
153 S. ALGLSTINI EPISCOPl 156
5. ln omucm tcrram niit sonus eorum> el in fines ofr ipsum : judicia cjus qui non judicat qnemqnam , sed
bis terrcc verba eorum. omne jodicium dedit Filio (Joan. v, 22), vcre jusiili-
6. [vers. 6.] ln sotc posuit tabernaculum suum (a) : cala ir.cominulabililer; neque enim vol minatus vol
Dominusauleni ut ndversus regna tcmporalium erro- pollicitus Deus qucmquam fallii, aul quisquain vel ini-
rum belligcraret, non paccm, sed gladium missurus piis supplicium, vel piis pnemium ejus potesl eripere.
in tcrram ( Matlh. x, 3i), in lempore vcl in manife- Desiderabilia super aurum el lapidcm prcliosum mul-
stalione posuit tanquam militare liabilaculum suum ,
tum mulium ipsum aurum et lapidem
: sive , sive
lioc esl dispcmalionem incarnalionis suie. Et ipse multiim prcliosiim, sive mulium desiderabilia ; taincn
tanquam sponsus procedcns de thalumo suo : et ipse desiderabilia judicia Dei supcr pompas bujus sxculi,
proccdens de utero virginali, ubi Deus naturcc linma- quarum desiderio fit ut non dcsiderenlur, sed li-
n33 lanquain sponsus spunsa? copulalus est. Exsultavit meantur, aut contemnanlur, aut non credanlur judi-
sicul gigas ad currendam viam : exsultavit sicut fortis- cia Dei. Quod si quisque ipse sitaurum lapisque pre-
simus, et caucros liomines incomparabili virlute pra'- liosus, ut igne non consumatur, sed assumalur in
ccdens, non ad liabilandam, sed ad currcndam viam. tliesaurum Dei , plus quam seipsum desiderat judicia
Non enim in via peccalorum stelil (Psal. l, 1). Dei , cujus voluntatcm prxponit suae. El dulciora su-
7. [vers. 7.] A summo cozlo cgressio ejus (b) : a Patre per mel el favum : et sive quisque jam sit mel qui ,
egressio ejns, non lemporalis, sed selerna, qoa de jam solulus viUe liujus vinculis exspectal diem quo ve-
Palre natus est. El occursus ejus isque ad summum niat in cpulas Dei; sive adliuc sil favus, ut quasi cera
coeli ' Et occurrit plcnitudinc divinitatis usque ad circiimplicclur hac vila, non huic concretus, scd im-
a?qualitatem Palris. El non est qui se abscondat a ca- plens cam , cui opus sit aliqua pressura non oppri-
lore ejus : cum aulem Vcrbum eliam caro factum esl meiitis , sed exprimentis manus Dei, qua de tcmpo-
et liabitavitin i>obis(Joan. i. M) niortalitatem nostram rali vila in selernam eliquetur; dulciora illi sunt ju-
suscipiens, non permisil ullum mortalium excusare dicia Dei, quam sibi ipseest, quia super mel et favum
se de umbra morlis; et ipsam enim penetravit Verbi illi dulciora sunt.
calor. 12. [vers. 12.] Etenim servus tuus cv.stodil ea : nain
8. [vers. 8.] Lex Domini immaculala converlens ani- non custodienti amara dies Domini. ln custodiendo
mas. Lex crgo Domini ipse est, qui venil legem im- ilta retributio multa : non in aliquo cxlra posito com-
plere , non solvere (Malth.v, 17) : et iminaculala modo, sed in eo ipso quo judicia Dei cuslodmntur,
\cx, qui peccaluni rion fecit, nec invenlus eit dolus iniilta retribulio : multa est, quia gaudelur in eis.
inorc ejus (II Pelr. n, 22); non premens animas ser- 13. [vers. 13.] Delictaqnis intelligil? In dclictis au
vitutis jugo , sed ad se imilandum libertale conver- tem qualis suaviias polest csse , ubi non esl intelle-
Uns. Testimonium Domini fidele, supienliam prcestans ctus? quoniam delicta quis inlelligit, quoe ipsum ocia-
parvutis : Testimonium Domini fidele, quia nemo novit lum clatidunt, cui suavis est vcritas, cui desiderabilia
Patrem nisi Filius, et cui volueril Filius revelarc ct dulcia sunt judicia Dei ; et sicut tenebrae oculos,
(Matth. xi, 27) : qu;« abscondila sunt a sapienlibus ,
ila delicta mentem claudiinl, nec lucem sinunt videre,
ot revelala parvulis; quoniam Deus superbis rcsistit, nec se ?
humilibus autem dat graiiam (Jacobi iv, G). H. [vers. 14.] Ab occultis meis munda me, Domine :
9. [vcis. 9.] Justitiw Domini rectw, Iwti/icantes cor *
:
a cupiditatibus in me laleniibus munda mc, Dotniue.
onines juslitiaj Domini in illo recta?, qui non docuit Et ab alienis parce servo luo (a) : ne seducar ab aliis ,
qiidd ipse non fecit; ut qui imitarenlur, corde gaude- neque cnim alienis capitur qui est niundus a suis.
rcnt , in cis quaj liberc cum cliariiate facerenl, non Parce ilaque ab alicnis cupidilalibus, non superbo et
serviliter cum timore. Prwceplum Domini lucidum, in sua polcstate essc cupienti, sed servo luo. Si mei
illuminans oculos : pncceplum Domini lucidum, sine non fueiint dominala, tunc immaculalus ero : si moi
vclamento cariialimn observationum, illuminans bo- non fuerint dominata occulla mea , et alicna peccata ,
niinis inlcrioris aspecium. tunc immaculalus ero; non enim est tertia ' origo
10. [vers. 10.] Timor Domini castus permanens in pcccati, proeter occullum sunm quo cecidit diabolus,
taculum swculi : limor Doniini, non ille sub lege poe- et alienum quo seduclus est homo, ut consenliendo
nalis, temporalia bona sibi sublrabi perhorrescens, suum facerct. El mundabor a dcticlo magno : quo alio,
quorum anima fornicatiir; scd caslus, qtio
dilccliouc nisi superbiac? Non enim cst niajus delictum, qiiam
Fcclesia spousum suuin quanto ardenliusdiligit, lanto aposlalaro a Deo, quod est inilium supcrhi.nc hominis
diligenlius cavet ofTcnderc : ct idco nou foras ininit (Eccli. x, ii) : et verc ille immaculatus es!, qui etiam
consummaia dileclio limorem hunc ( l Joan. iv, 18 ),
hoc dolicto carct; quia hoc est ullimum redeuulibus
scd pcrmancl in Baeculum sneculi. ?d Deum, quod rcccdentibus primiini fuit.
H. [vers. 11.] Judicia Domini vera, juslificata in id- 15. [vcrs. 13] Et crunt ut compiaceant eloquia orit
mei, ct medilalio cordis mei in conspcctu luo s.mpcr :
1
Sic Mss. juxla IAX. At cdili, ati summum ejus. nicdilalio cordis mci non ad jacianliani placendi bo-
* f-^id., iOida. At Mss., c or siiigulari iiinnoio, juxla
ininibus, qnia jani nulla supcrbia ost; scd in conspc-
,
OSEC. I.XX.
(a) De eodeni vors. viilc Enar. l's:il. v: iv. n. T>.
'/)) iiifiu vera. 7 exponliur InEnar, nal, Lvnt,!icrm, I ,
i
Kilil.. certior oriqn. Sed ve.rius Mss., lcrlia oriqo.
u. 10. 1«) tdeiu vcr*. 1 1 o\| licaiur in Knar. rsal \\m\, n. 10.
157 ENAhRAllO IN PSALMUM XVIlf. 158
cw puram inspicis. Do-
luo semper, qui conscieniiam lam in Chrisio Jesu, per gratiam in remissioncm *
mine udjutor meus et redemptor meus : Domine adju-
, peccatorum. Omnes enim peccaverunt, et cgent glo-
lor meus, tendenlis ad le; quoniam redemptdr mcus ria Dei, juslificati gratis per sangninem ipsius (liom.
cs lu, ut tenderem ad tc : ne quisquam vel sapienlirc iii, 25). Quia gratis, ideo gratia ; non est enim gratia,
snce tribuens qnod ad le converlitur, vel viribus quod si non gratuiia. Quia niliil boni anle feceramus, unde
ad le pervenil , magis rcpellatur abs te qui superbis talia dona mereremur; magis quia '-
non gratis infer-
resistis ;
quia mnndatus non est a delicto magno, nec relur supplicium, ideo gralis praslilum est benefi-
complacuit in conspectu tuo ,
qui redimis ut conver- cium : niliil pracesieral in merilis nostris,
nisi nnde
lannir, et adjuvas ut perveniamus ad te. damnaii deberemus. Illc aulem non propter noslram
ENARRATIO R. justiliam, sed propter suam misericordiam salvosnos
SERHO AD PLEBEM. fecil per lavacrum regenerationis (Tit. iu, 5). Hjecest,
i. Dcprecali Dominum, ut ab occultis nostris mun- inquam, gloria Dei : hanc cceli enarraverunt. Ha3C
det nos, et ab alienis parcal servis suis ,
quid hoc sit cst, inquam, gloria Dei, non tua : nihil eninvboni fe-
inlelligere debemus, ut humana ratione, non quasi cisti, et lamen tanlum bonum accepisti. Si ergo perti-
avnini \oce cantemus. Nam et meruli et psillaci et nes ad gloriam quam coeli enarraverunl, dic Domino
corvi et picoe et Uujusmodi volucres , saepe ab homi- Deo tuo : Deus meus, misericordia ejus prwveniel me
nibus docentnr sonare quod nesciunl. Scienter autem (Psal. lvhi, II) : praevenit enim te; utique pr.xve-
canlare, naturae hominis divina voluntate concessum nil, quia nihil in le boni invenit. Praevenisti suppli-
cst. Et quam multi mali et luxuriosi sic cantaiit digna cium s
ejus superbiendo : ille praevenit supplicium
nuribussuisctcordibus, novimusetdolemus. Eoenim luum pcccala delendo. Tanquam enim ex peccatore
pcjorcs sunl, quo non possunt ignorare quod cantanl. justificaius, cx impio pius factus, ex damnato in re-
Sciunt enim se cantare flagilia, ct tamcn cantant gnum 4
assumptus, dic Domino Deo tuo ; Non nobis,
tanto libentius, quanto immundius : quoniam lanlo Domine, non nobis, sed nomini luo da gloriam (Psal.
se piilanl laeliores, quanlo fuerinl turpiorcs. Nos au- cxiu secund. ]). Dicamus, Non nobis : quibus enim
tem qui in Ecclesia divina cloquia cantare didicimus, si quasi nobis ? Dicamus, inquam, Non nobis quia si
,
simul etiam instare dcbemus essc quod scriplum est, ila facerct sicut nobis, nonnisi poenas infligerel nobis.
Beatus yopulus qui inliiliyit jubilationem ( Psal. Non nobis, sed nomiui suo det gloriam quia non se- :
lxxwiii, !G). Proindc, carissimi, quod consona voce cundum iniquilales nostras fecil nobis (Psal. cn, 10).
canlavimus , sercno cliam cordc nossc ac vidcre dc- Non crgo nobis, Domine, non nobis : repelitio confir-
bemus. Rogavil cnim Dominum unusquisque noslrum niatio est. Non nobis, Domine, sed nomini tuo da glo-
in lioc canlico, el dixit Dco : Ab occultis meis munda riam : hoc illi noverant coeli, qni cnarraverunt glo-
me, Domine , et ab alienis parcc servo luo. Si me> non riam Dci.
fnerint dominala, lunc immacnlatus ero, el mnudabor a 3. [vers. 2.] Et opera manuum ejus annunlial firma-
deliclo magno. Quod ut bcne sciamus quid sil, ct quale meutum : q»iod dictum est, gloriam Dei, hoc repetilum
hocsit, ipsius psalmi lcxltint, qiiantum donat Domi- manuum Quae opcra nianuum ejus?
esl, opera ejus.
nns, brcviter percurramus. Non sicut quidam senliunt, Dcus verbo fecit omnia,
2. Cantalur enim de Chrislo; qtiod evidentcr ibi
ct lanqtiam pr;eslanliorem crHeris hominem suis hia-
apparet, quia illic scriplum ost : ipse tanquam sponsut nibtis fccu. Non ita sentiendum est : infirma est ista,
procedens de llialamo suo. Quis esl cnim sponsus, nisi omnia enim verbo
ctnon satis climafa sen»f ntia ; fe-
cui desponsata est illa virgo ab Aposlolo, cui timet cit. Nam licet opcra Dei diversa narrenlur, in quibus
castc eastus sponsi amicus, nc sicul serpens Evam homincm ad imagincm suam fecit (Gen. i) ; tamen
fcfellit aslulia sua, sic et hujus virgiuis sponsae Chri- ipso f.tctum est
omnia per ipsum facla sunt, et sine
sli s^nsus corrumpanlur a castilale quse est in Chri- Quod atilem ad manus Dei atlinet,
niliil (Joan. i, 5)
sto (11 Cor. xi, 3)? In hoc ergo Bomino et Salvatore
ct de ccelisdictiimest, Et opera manuttm tuarum sunt
nostro Jesu Christo posita est magna ct plena gratia,
cccli (Psal. ci, 26) ; el ne putes etiam ibi coelos san-
dc qua dicit aposlolus Joannes : Et vidimus gloriam
ctos dictos subjecit : Ipsi peribunl, tu autem permanes
ejut, gloriam lanquam Vnigenili a Patre, plenum gralia
(Ibid., 27). Ergo non solum homines, sed eliam cce!os
et veritate (Jqan. i, 14). Hanc gloriam coeli enarrant :
manibus suis fecit, cui diclum
qui peribunt, Dcns
coeli, sancti sunl; elevaiia lerra, portanies Dominum. manuum luarum sunt cozli; et de tcrra hoc
cst, Opera
Quanqiiam gloriam Christi coelum ctiam quoilammodo Quonicm ipsius est mare, et ipse fecit
idem diclum est :
narravil : quando narravit?quando naloeodem Domino aridam manus ejus fundaverunt(Psal. xciv, 5) ?
illud, cl
stella nova qtiac nunquam viilebatur apparuil. Scd ta-
Ergo si et coelos manibus et terram manibus, nou
men sunt veriores et sublimiores ' coeli, de quibus
solnm hominem fecit manibus : et si coelos verbo, ct
conscquenler ibi dicilur : Non sunl loquelce neque ser-
lerram vcrbo, crgo el hominem verbo. Quod vcrbo,
moues, qnonun non audiantur voces eorum. Jn oninem
terram exiit somts eorum, el in fuws orbis terraz verbn 1
Gatian. codex : gratiam remissionis peccatorum. Alii
eorum. ^norum, nisi coelorum ? quonim ergo, nisi quidam Mss., gratiam et remismnempeccatorum.
* l.ov., quia ne non qralis. Abest, ne, ab Er. et a Mss.
Apostolorum? !psi cnarrant nobis gloriam Dei, posi- 1 Galian. codex, beneficium.
' Mis. carenl his verbis, sunt veriores et sublimiorcs.
1 Er. ct plcrique Mss., ex damnalo regno cssumpius.
159 S. ALCHSTIM F.PISCOPI 160
hoc vcrbo non cnim hu- libus. Ulrique enim ainliiml, clsi nnn utriqiic simili-
hoc manu ; rt qtiod manit, :
nianis mcmbris slalura Dei distincta est, qui tibique ter sapiuul : illi enim audiunt utnqiiam verbuin eru-
lotns est, etnullo coniineiur loco ;
quo.l ergo vcrbo ciaium ; illi lanqiiam scientiani annuuliatain : qno-.i
fecil, sapienlia fccil, et quod manu feeil, virtule fe- enim riiclatur, prxsenlibus rucialiir; quod aulem
cil. Christus csl aulem Dei Virlus et Dei Sapienlia annuntialur, longe positis anni:nli: tur. Possuut coeli
I Cor. i, 2i) : Omnia antem per ipsum facla sunt, et sensus plures inveniri, scd adliibendus esl modns
(
ipso facluin esl nihil. Enarrarunl, enarrant, propler angustias prjesentis temporis. Dicamus au-
sinc
eiiarrabimt coeti gloiiam Dei : enarrabunl, inquam, lem et unum aliquid, quod quidam vclut eonji.ieii-
cceli, lioc est sancii, gloriam Dei, a lerra
suspcnsi. les * aperuerunl : quando Dominus, inquiiint. Chri-
stus loquebatur Apostolis, dies diei eructabal
Deuin portantes, pra?ceptis lonanlcs, sapicnlia coru- vcr-
gloriam Dei, qua salvi facli bum; quando Jndas Dominum Chrisium prodidit Ju-
scanles; illam, ut dixi,
qua digni d>'s, nox nocti annuntiabat scienliam.
su.n.is indigni.IIanc indignilatem, id est,
non fuiinus, agnoscil filius minor egestale constri- 5. [
vers. 5, i.] Non sunl loquelw neque sennones ,
clus : agnoscil, inquam, hanc indignitatem lilius mi- 1U0 ™» »on audiantur voces eorum quorum, nisi c«- :
lo ™m '"ontm <1"» enarrant gloriam Dei? Non sttnt
nor a patre longe peregrinus, dxmonum cullor, lan-
Dei, sed toquela neque sermones, quorum non audiantur vocet
quam porcorum pastor; agnoscit gloriam
gloria Dei facti su- eorum. Lcgite Actus Apostolorum, quomodo vcniente
cgeslate conslriclus. Et quia illa
imis quod digni non fuimns, dicit ad Patrem suum :
super eos Spiritu sanclo, omnes impleli sunt illo ; cl
Non sum dignus vocari tuus (Luc. xv, 21) in- loquebanlur linguis omiiium gentium, sicut Spiritus
ftlius :
et eo se dabat eis pronuntiare (Act. n, A). Ecce non sunt lo-
felix, per himiililalcni impetral felicitalem ;
indignum. Hanc glo~ quelo? ntque sermones, quorum non audiantur voccs
ostcndil dignum, quo confitetur
riam Dei cceli enarrant, el opera manuum ejus annun- eorum : sed non ibi tantum tibi impleti simt sonue-
tial firmamentum : ccelum firmamentum, lirmum cor, runl ; /u omnem terram exiit sonus eorum, el in fines
non timidum cor. Annuntiala enim sunt ista inlcr orbis terrce verba eorum. Ideo et nos bic loquimur :
impios, inter adversos Dco, inter amatores mundi
sonus cnim ille ad nos usque perveuit, sonus qui in
perseculoresque jusiorum : intersaivientem mundiim omnem tcrram exiit, et bacreticus Ecclesiam non in-
annunliata sunt isla. Sed s;r,viens mundus quid pote- Irat. Ideo sonus in omnem lerram exiit, ul iu in coe-
rat quando firmamentum ista annuntiabal?
lacerc,
lum intres. pestilentiose, litigiose, pessime, et
Anuuntiat fmnamentum : quid ? Upera matiuum ejut. adhuc errare volens ; o superbc fili, audi leslamcn-
Quae sunl opcra manuum ejus? Gloria Dci illa, qua lum palris tui. Ecce, quid planius, quid aperlius? In
salvi facti sumus, qua croali in bonis opcribus su- omnem terram exiil sovus eorum, et in fincs orbis terra
mus : ipsius enim sumiis (igmentum, crcali in Chrislo verba eorum. Numquid exposilore opusest? Quidcon-
Jesu in operibus bonis (Eplies. n, 10); non solum tra leconaris? Parlem vis in lite retinerc, qui potes
quippe homincs,sedeliam justos, si lamensumus, ipse totum in concordia relinere?
fecit nos, et non ipsi nos (Psal. xcix, 5). 6. [ vers. 6.] In sole posuit tabernaculum suum :
4. [vers. 3.] Dies diei eruclal verbum, el nox nocli in manifesiationc Ecclesiam suam , non inocculto,
annuntiat scientiam : quid est? Fortc planum et aper- non qnac lateat, non velut opcrtam * ; ne forle liat
lum est, Dies diei eructat verbum; apeitum et pla- sicut operta supergreges hserelieorum. Diclum esl et
num, taiiquam per diem : quod aulem nox nocli an- cuidam in Scriptura sancla, Qnoniam tu in occulio
nuntiat scientiam, obscurum esl, tanquam per noclem. fecisli, patieris in sote (II Reg. xu, 12) : hoc esl, oc-
Dies diei, sancti sanclU, Apostoii lidclibus, ipseClui- culle maliim fecisti, poenas patieris in omniiim mani-
6tus Apostolis, quibus dixit : Vos estis lumen mundi fostatione. Jn sole ergo posuit tabernaculum suum.
(Malth. v. 14). Aperlum hoc videtur et cognitu facile. Quid lu, haerelice, fugis in lenebras? Chrisiianus cs?
Ouomodo autem nox nocli annunlial scientiam? Non- audi Chiislum. Servus es? audi dominum. Filius es?
nulli haec verba simpliciter intellcxerunl, el forle hoc audi palrem : emendare, revivisco. Dicamus et de lc :
&\lverum aeslimantes hac sententia siguificalum esse,
;
Mortuus eral, et revixil ; perierat, et inventus est (Luc.
quod lempore Domini nostri Jesu Chrisli, cum in xv, 32). Non mihi dicas, Utquid me qiueris, si perii?
lerra versarelur, Aposloli audienmt, hoc in posteros Ideo eniin te qunero, quia periisli. Noli , in.piit. me
essc trajeclum, tanquam de lempore in tcmpus : dies qii:creic : boc sanc vull iniquitas, qua divisi smiius;
diei, nox nocti, prior dics postcriori diei, cl prior nox sed iion vull charitas, qua fratres siimus. Improbus
posteriori nocii ;
quia hxc doclriua diebus el noclibus non essem, qmercrem servum mei.m cl in.probus
si ;
prxdicalur. Isle simplcx iniellcctus cui suflicit sulli- dicor, quia qtuvro fralrem mcuin? Sic sapial in quo
cial. Sed nonnulla verba Scriplnrarum obscuritate fralenia charilas non est, ego tamen qua-ro fratrem
sua hoc profuerunt, quod mullas intclligenlias pepc- meum. Irascatur, dum tamen quieralor, qui itivciiUts
rcrunt : ilaque boc si planum cssel, imum aliquid au- pla^itur. Qua-TO, inquam, fraircm meuin, cl inter-
direlis ;
quia vcro obscure dictum cst, miilla audituri pcllo non conlra illum,scd pro illo Domimim mcuin :
eslis. Esl elalius intcllectus : dies diei, tiox nocli, hoc ncc dicam interpcllans, Dominc, dic fr.ilri mco ul di-
est, spiritus spiritui , caro car.ii. Esl alius : dies diei,
• Abquot Mss., concinrns.
fcpiriluali* spii iiu.ilibus ; el nox nocli, carnalcs carna- ' mc MbS. Al l.ov. ouiissa ncgailone, vclul operta.
161 ENARRATIO 1N PSALMUM XVIII. 162
vidat mecum hxreditaleni (Luc. xu, 13);sed, dicfra- dem pretiosum multuni : aut mullum aiirum aut ,
Iri inco nl tencat inecum h.vreditutem. Quid ergo mullum preiiosuin, aut multum desidcrabilia ; lamen
erras, fraici ? quid per angulos fugis? quid lalilare mullum bivrelico parum. Non nobiseum ainani
,
conaris? !•• wle posuit tabernaculum suum. Et ipse idipsum, cl nobiscum coufitentur Christiim. Ipsum
tnnquam spousus procedens de thalamo suo. Pulo quod qiiem mecum
conflteris Chrislum, ipsum ama mecum.
agnoscas cum. llle lanquam sponsus procedens de Et qui idipsum nonvult, recusat, recalcitrat, re-
tlialamo suo, exsullavit ut gigas ad currendam viam; spuit : non ilii esl desiderabile hoc super aurum et
ipse in sole posuit tabernaculum suum : hoc est, ille lapidem pretiostim mtillum. Attdi aliud : El dulciora,
tanquam sponsus, cum Verbum caro factum est, in inquil , super mel el facum. Sed hoc adversum est
ulero virginali ihalamum inveuit; atque inde nalure erranli : mel am.irum esl fcbrienli, dulcc tamen el
conjunctus humanae, lanqtiam de casiissimo proce- acccptabile sanalo, quia carum esl sanilali. Dtside-
dens cubili, humilis misericordia infra omnes, forlis rubilia super aurum et lapidem pretiosum multum, et
majeslate super omnes. Hoc est cnim, gigas exsulta- dulciora super mel et favum.
vit ad currendatn viam : nalus est, crevil, docuit, pas- 12. [ vers. 12.] Nam et servus luus cuslodit ea t
sus est, rcsurrexil, ascendil; cucurrit viam , non quam dulcia ista sunt, custodiendo probat servus
haesit in via. Idem ipse ergo sponsus qui haec fecit, luus, non loquendo. Custodit ea servus luus, quia et
ipse posuit in sole, hoc est in manifestatione, taber- nunc dulcia sunt, et in posterum salubria sunt ; nam
naculum suum, lioc esi sanciam Eeelesiam suam. in custodicndo ea retributio mulla : sed amans aniino-
7. [ vers. ".] Quain autem viam ciio cucurrit vis sitalem suam, nec videl hunc splendorem haereiicus,
audire? A summo ccelo egressio ejus, et occursus ejus ncc scnlil dnlcedinem.
usque ad summum ejus. Poslea vero quam exo.urril 13. [vers. 15,14.] Dclicla enim quis inlelligit ? Pa-
inde, et recurrendo remeavit, misit Spiritum suum. ler, ignosce iliis, quia nesciunt quid faciunl (Luc.
Visae sunt illis super quos venii, linguse divisx velut xxm, 5i). Ideo, inqtiit. iste est servus qui custodil
ignis (Ac t. u, 5). Sicut ignis venil Spiritus sanctus, hanc dulcedinem, suavilatem charitalis, amorem '
foeuum carnis consumpturus, aurum cocturus et pur- unilaiis. Ego, inquil, ipse qui cuslodio, rogo te, quo-
galiirus ; sicul ignis venit, et ideo sequilur, Et non niam delicta quis inlelligit ? ne milii ut homini qua;dam
est qui se abscondal a calore ejus. subrcpaut, et quibusdam ut bomo praeoccuper, Ab
8. [ vers. 8.] Lex Domini immaculata convertens occultis meis munda me, Domine. Hoc ergo canlavi-
animas. Iloc esl Spirilus sanctus. Teslimonium Do- mns, ecce ad hoc loqucndo pervenimus. Dicamus, et
mini (idele, sapienliam preestans parvulis : non super- cum inlelleclu caniemus, et cantmdo oiemus, el
bis. Hoc esl Spiritus sanctus. orando impetremus : dicamus, Ab occullis meis munda
9. [ vers. 9.] Jusiitice Domini rcctcc : non terren- me, Domine. Quis cnim delicta intelligit? Si videntur
les, sed lcetificanles corda. Hoc esl Spirilus sanctus. tenebrx, intelliguiiiur delicta. Denique quando nos
Prwceptum Domini lucidum, illuminans oculos, nou delicti pcenilet, in luce sumus. Nam quando quisque
hebetaus : non camis oculos, sed cordis; non cxle- ipso delicto involutus est, quasi oblenebralis oper-
rioris liominis, scd inlerioris. Hoc esi Spirilus san- lisque oculis non videt deliclum : quia si libi legatiif
clus. el carnis oculus, nec aliud vides, nec hoc unde legi-
10. [vers. 10.] Timor Domini : nnn scrvilis, sed tur vides. Ergo Deo dicamus, qui novit videre quod
castus; gratis aniaus, non puniri timens ab eo quem purgel, novit inspicere quod sanet ilii dicamus Ab ; :
iremit, sed scparari ab eo qucm diligit. Iste est liuior occultis meis munda me, Domine ; el ab alienis parce
castus, non quem consummata charilas foras millit servo tuo. Delicta, inquit, mea inquinant me, delicla
(I Joan. iv, 18); sed permanens in sceculum sceculi. aliena affligunt nie : ab his inttnda me, ab illis parce.
Hic esl Spiritus sanclus ; id est, bunc donat, Imnc Tolle mihi ex corde malam cogitationem, repclle a
i onferl, hunc inserit Spirilus sanctus. Judicia Domini me malum suasorein : hoc est, Ab occultis meis mun-
vera, justificata in idipsum : non ad rixas divisionis, da me, et ab alienis parce servo tuo. Nam ista duo ge-
scd ad congrcgalionein unilatis; hoc esl enim, in nera delictorum, propria simul el aliena, ctiam pri-
idipsum. Hoc est Spiritus sanctus. Ideo linguis milus in exordio claruerunt diabolus suo deliclo :
oniiiium loqui fecil, in quos primo venit; quia lin- cecidit, Adani alieno dejecit. Hic ipse Dei scrvus
fuas omnium gentium in unitalem se congrcgalurum custodiens judicia Dei, in quibus retribulio multa, et
esse iiunliavii. Quod tunc faciebat unus homo ac- in alio psalmo sic oral : !Son venial mihi pes super-
cepto Spirilu sanclo, ul unus homo linguis omnium bix , manus peccalorum non moveant me (Ptal.
et
Inqueretur; hoc inodo ipsa unilas facit, linguis omni- xxxv, 12). Non veniat, inquil, mihi pes superbke,
bus loqiiitur. Et modo unus Itomo in omnibus genli- boc est, Ab occultis meis munda me, Domine et ma- ;
bus linguis omnibus lni|uilur, unus homn caput ct nus peccatorum non nioveant ine, boc est, Ab alicnis
eorpus, unus homo Cliristus et Ecclesia, vir perfe- parceservo tuo.
clus, ille sponsus, illa sponsa : sed erunt, inquit, duo 1 4. Si mei non fuerint dominala : occnlla mea et
in carne una (Gen. n, 24). Judicia Dei vera juslipcala deiicla aliena. Tuhc immaculatus ero : hoc non sms
kt idipsum : propter^initatem. viribus audet, sed Dominum deprecatur ul impleai,
11. [vers. 11.] Desiderabilia super aurum et lapi- 1
In plerisquc Mss., amore.
S. AIGLSTIM EPISCOPI VC4
165
sccundum n'a nostra, inquil, Imcc est, te*tintaninm conscieniice no-
cui dicilur in psal.no : Uinera uua dirige
omnis iithiuitas slrce (II Cur. i, ii). Ideoqne dicamus etiam ipiod se-
v.-rbum tuum, el non dominclur w.ihi
sichristianuses, do- qiiilur, Domine,adjittor meus el redemplor ineits : a«U>i-
(Pwl. cxviii. 133). Noli limere,
scm- tor in bonis, redemptor a malis ndjulor ui habiirm
bominem Doniiuum Deum tuum
;
minum foris :
cupid.latem tuam, in charitate lua redemptor ut liberes me ab iniqui-
Malum in le lime, hoc est
,
per lime.
sed quod tibi ipse fecisti : tate mca.
„on liiiod i» te Deus fecit,
feeit; lu libi in corde tuo
le Domi.ms bonum servum
iniquilal.,
malum dominum creasii. Merito subderis IN PSALMUM XIX
libiipsi fecisti; qu.a
meriio sobderis dominoquem
tu
ENAKRATIO.
.icluisii.
ei qui le fccit subdiius csse
In finem, Psalmus David.
(uerinl dominala, tunc
13. Sed« mei, inquit, non
mundabor a deliclo magno : quo 1. [vers. i.] Notus est iste titulus, nec Chrisltis
immaculcilus cro ; et
esi delictum magnum? dicit sed Cbristo dicil Prophela, figura optandi qua:
pulamus delicio? qnod iUod
Forie aliud sii quam dictnrus sum, non lamen celabo venlura sunt cancus.
Delictnm magnum arbitror esse super- 2. [vers. 2 ] Exaudial le Dominus in die tribulatio-
quod seniio.
signjficatum est io eo nis : Dominus in die qua dixisli, Patcr ,
exaudial te
biam. lloc foriasse et aliter
Ouccrilis quam clarifica Filium luum (Joan. xvn
quod ait, El Hiwidaoos- a delicto magno. 1). Protegat te no- ,
sit boc deliclum, quod
dejecil Angelum, men Dei Jacob : ad te enim pertinet populus postc-
n.agnum
diabolum, eiquc in sternum in- rior nal.i quia major serviet minori (Gen. xxv, 23)
quod ex Angelo fecit ,
bocdelictumest, 3. [vers. 3.] Mittal libi auxilium de sancto de
terclusilregnum coelorumTMbtgnum , et
scriptum Sion tueatur te faciens tibi sanclificatnm corpus,
caput atque caiisa omnium deliclorum ;
,
et
Initium peccati omnis superbia. Etne quasi Ecclesiam , de speculationc lutam quai exspectat
est enim :
,
inquii, superbiw Ao- quando venias a nupliis '.
lcve aliquid conlemnas, Inhiun^
Non leve 4. [vers. 4.] Slemor sit omnis sacrificii tui memo-
minis opostatare a Deo (Eccli. x, 15, 44).
:
hoc vitium, fratres mei buic vitio in his res nns faciat omnium injuriarum luarum el contu-
malum est :
displicet humilitas meliaium, quas pro nobis pcrlulisli. Et holocauslum
personis, quas videlis amplas,
collasnb- tuum pingue crucem qua
chrisliana. Propter hoc vitiumdedignanlur
fiat : ct , loius oblatus es
jugo pcccali. Non Deo, in ixtitiam resurrectionis converlal.
dere jugo Christi, obligali arctius
euim scrvire non eis contingel : nam nolunt Dominus secundum cor
servire, 5. [vers. 5.] (a) Tribuat tibi
servire nihil aliud tuum tribual libi Dominus, non secundum cor eorum
sed eis expedit servire. Nolendo
:
bono Domino non serviant non ut qui putaverunt persequendo delere te posse sed se-
agniH, quam ut ; ;
quia qui noluerit scrvire cba- cundura cor tuum quo scisti quid utilitatis habcret
omnino non serviant : ,
ritati, necesse est ut serviat iuiquitati. Ab hocvitio, passio lua. Et omne consilium tuum compleat : et
quod est caput omnium vitiorum, quia inde caelera complcat omne consilium litum, non solum quo ani-
viiia naia sunt, facta est apostasia
a Deo.eunteanima mam tuam posuisii pro amicis tuis (Joan. xv, 13), ul
arbitrio, peccatis morlificatum granum copiosius resurgerei Jd. xn,
in icnebras, et malo utenie libero (
ciiam ca:tcris conscculis : ul et subslantiam suam 25); sed etiam quo c;ccitas cx parle Israel facla est
dissiparet cum mcretricibus vivens
prodige, el per ut plenitudo Gentium inlraret, et sic omnis Israel sal-
cestalcm fieret pastor porcorum (Luc. xv, 13), qni vus fieret (llom. xi , 25)
Angelonun. Propter hoc vitium, proptcr
erat socius
6. [vcrs. 6] Exsitlutbimus in salutari tuo : exsulta-
hoc magnum superbi.c peccatum, Deus humilis venit: bimus quod libi mors nihil nocebil ; ila eni.n nec no-
hxccausa, hoe peccatum magnum, isle ingens mor- bis cam nocere posse monslrabis. Et in nomine * Dei
busanimarum, omnipotentem medicum de coelo de- nosiri magni (icubimur : e! confessio tui nominis i.on
duxit, usque ad formam servi bumiliavit, contumeliis solum non perdet , scd ctiam magnificabit nos.
ogit, ligno suspcndit ; ut per salutem tantae medicinre 7. [vers. 7.] Impleat Dominus omncs petiliones tuas :
curclur hic lumor. Jam landem erubescat homo esse impleat Dominus non solum pelitiones quas l.abuisti
superbus, propter quem factus est humilis Deus. Ila, in terra, sed cliam quibus in ccelo interpellas pro no-
inquit, mundabor a magno, quia Deus super-
delicto bis. Nunc cogncvi quoniam salvum fecit Dominus Chri-
bis resislit, humilibus autem dat graliam (Jacobi stum suum : nunc mibi per prophetiam dcmonslra-
iv , 13. 1 Petr. v, 5). tum est ,
quoniam resuscitabit Dominus Christum
16. [vers. 15.] Et per hoc ut complaccant eloquia suum. Exaudiel illum de coelo sanclo suo : exaudiet il-
ori* met, et meditatio cordis mei in conspeclu tuo sem- lum , non dc tcrra tanlum , ubi se pctiit clarificari
ver : nam si ab l.oc non mundabor, in
mngno delicto (Joan. xvit , 1) ; verum etiam de ooclo , ubi jam ad
eontpectu hominuin placcbunl eloquia mta non in , dexteram Patris iulerpcllans pro nobis (fio»... vui,
eonspectfl lUO. S.ipcrba anima in conspectu
hou.inui.i
54), diffudit inde Spirilum sanclmn super credenles
vuli placere : bomilis anima in occulto, ubj Deus vi-
det, vult placere ; ut si placueril bominibus de bono 1
Edd., ad nuplias. Al Mss.. a mtpHis.
bonum opus, i.on
' >ie ex mcltoribus Mvs. juMa LXX. [wnvie DowM
Opere, lllil gratulelur quibus placel Dci. etc.]
sibi cui si.riiccrc debct quia fecit boimm opus Olo- : (u) Diapsaltua.
165 ENARRATIO 1N PSALMUM XT, m
in se. In potcntatibus sntus dexterm cjus : poienlnlus nibus dulcedinis qunniam prius hanseral benedictio-:
nostn sunt salus lavoris ejus, cum eli;im de iribtila- nem dulcedinis lu:e fel peccatorura nosirorum non ,
lione d.u atixilium, ut quando infirm.imtir, tunc po- nocuit ei (a). Posuistiin capite ejus coronam de lapid^
tenlcs simus (il Cor. xn, 10). Nain vana salus homi- pretioso : in principio sermonis ejus accedentes ain-
inini (Psal. lix, 15), quse non dexleiae, sed sinistrae bierunt eum lapides preiiosi , discipuli sui , a quibus
ejus est : liac enim exlolluntur in magnam super- exordium annuntiaiionis ejus fieret.
biam ,
quicuiuque peccantes lemporaliter salvi facti 5. [vers. 5.] Vitam petiit , et dedisti ei : resurre-
sunl. elionem peliit , dicens, Patcr , clarifica Fitium tuuni
8. \vers. 8.] Ili in curribus el lii in cquis (a) : lii (Joan. xvn , 1); el dedisti ei. Longitudinem dierumin
volubiii successione temporalium bonorum trabun- socculum sceculi : longa lempora saeculi luijus , quae
lur, et lii superbis prxferuntur honoribus, atque in baberel Ecclesia, et deincepsnclernitatem in sa?culum
his exsullant. Nos autem in nomine Domini Dci nostri sa:cu!i.
exsultabimus : nos aulem spcm figentes in anternis , 6. [vers. 6.] Magna esl gloria ejus in salule lua :
nequc gloriam noslram quxrenles, in nomiue Domini magna esr quidem gloria ejus in saluie , qua eum re-
Dei noslri exsultabimus. suscilasli. Gloriam et mugnum decorem impones super
9. [vers. 9.] Ipsi obligali sunt et cecidcrunl : et cum sed adbuc gloriam et
,
: magnum decorem addes
ideo ipsi lemporalium reriun cupidilate obligati sunt, ei ,
cum in ccelo collocabis ad dexleram tuam.
timenles parcerc Domino , nc a Romanis pcrderent 7. [vers. 7.] Quoniam dubis ei bcnedictionem in sce-
locum (Joan. xi, 4S); el irruenlcs in lapidem offen- culum swculi haec est benediclio
:
, quam ei dabis in
sionis (Rom. ix, 52) et pelram scandali, de spe coe- SGfculum s:rculi Lajtificabis eum
: in gaudio cum vultu
lesti ceciderunt quibus cecitas ex parle Israel facta luo sccundum hominem
:
: ketificabis eum cum vullu
est, ignoranlibus Dei justiiiam , et suam volentibus tuo, quem levavit ad le.
consliluere (Id. x, 5). A*os vero surrcximus , el erecti 8. Quoniam rex sperat in Domino : quo-
[vers. 8.]
snmus : nos vero ut populus Gentium intraret, de Ia- niam rex non superbil , sed bumilis corde
sperat in
pidibus excitati (ilii Abrabam (Mattli. m, 9) qui non Domino. Et in Allissimi misericordia non commovebi-
seclabamur jtisliliam , apprcbendimiis eam (Rom. ix, tur et in Aitissiini miscricordia
: non conlurbalrt
50), el surreximus; nec viribus nostris, sed pcr li- humilitatem ejus obedientia J
nsque ad mortem
dem juslificaii erecli sumus. crucis.
10. [vers. 10.] Domine, salnim fnc regem : ut ipse 9. [vers. 9] Inveniatur manus lua omnibus inimicis
qui nobis pra:liai;di excmplum passione monstravil tuis : inveniatur, o rex, potestas lua, ctun r.d judican-
offerat eliam sacrilicia noslra t sacerdos excitatus a dnm veneris , omnibus inimicis tuis qui eam
, in hu-
morluis , el in coelo conslilutus. Et exaudi nos in die mililate tiia non intellexerimt. Dextera tua invenial
s
qita invosaverimus te : quo jam pro nobis offerente , omnes qui te oderunt : clarilas qua regnas ad dexte-
exaudi nos in die qna invocaverimus le. ram Patris inveniat in
, die judicii puniendos
omnesqui te oderunt; quia nunc ipsi non invenerunt
eam.
IN PSALMUM XX
10. [vers. 10.1 Pones eos ul clibanum ignis
: con-
ENARRATIO. stitues eos ardentes inlrinsecus, conscienlia
impieta-
ln finem, Psahnus ipsi David. lis su;c. ln tempore vuttus lui : in lempore manifesia-
tiouis luae. Dominus in ira sua conturbabit eos et de-
1. [vers. 1.] Titulus notus est ; de Cbrislo ca- ,
vorabit eos ignisdeinde conturbati vimlicla Doinini :
niiur.
posl accusationem conscientiae, dabnnlur igni x'lerno
2. [vers. 2.J Domine, in virlule tua twtabitur rex :
devorandi.
Domine , in virtutc lua , qua *•
Verbum caro factum
11. [vers. 11.] Fructum illorum de terra perdes
est, betabitnr bomo Christus Jesus. El super salutari :
tuo exsultabil vehementer
fruclum illorum, quia terrcntis est, perdes de lerra.
: et super boc, quo vivilicas
omnia, exsullabit vehcmcnter. El scmen eorum a filiis hominum : et opera illorum
,
vel qiiosciimquc scduxernnt, non deputahis inter fi-
5. [vers. 5.] Desiderium anima? ejus dedisti ei : de-
sideravit manducare Pascha (Luc. xxn, 15), el po- lios hominum, quos in haeredilalcm sempiiernam vo-
casti.
nere ctim vellct, alque iteriim cum vellet sumere ani-
mam sinm (Joan. x, 18); et dedisti ei. Et vcluntale 12. [r<?rs. 12.] Quoniam declinavcrunt in te mala :
Itibiarum ejus non privnsti • eum. Pacem meam, inquil,
bnec aulem pcena reliibuelur eis, quoniam niala qu:e
relinquo vobis (Id. xiv , 27) : el facttim csi.
sibi iuiminerele regnante arbilrabanlur, in teocciden-
* Quoniam dumdelorserunt. Cogitaverunt consilium qucd non po-
\\crs. 4.] prcrvcnisli cum in bcncdiclio- ,
tucrunt stabilire :cogilaverunt consilium, dicetiie*, Ex-
' c.u\\y
Ms., fenmtur. pcdil unumpro omnibus mori ( Id. XI. 50); qnml ncil
'
Potlores Mss., restirrermvs.
* sic Mss. At edd., Qnoniam pronobis 1
oiucmnl stahilire, nescienles quid dixeiinl.
offers : \
* F.<!d., qnoil
: et | aulo post, quod rinjicus. Al uliouot
«&s. hic liibent, qun, el iufra, qito ririficas.
•Edd., fraudasli.Kss \cro,pruasti lu t.i
,
.vcnesi,Mm\vK. 1
?ie o|itiir.nn noup Uss. At edd., a^rit obedienHam. 1
(a) Wein vers. 8 tracutur iu Knar. Ps l. cxlvi, n. 19. (u) Oia, S3'n:a.
167 AUGUSTINI EPISCOPI 16S
1?. [vcrs. 13.] Quoniam pone$ eos dorsum : quo- longe est salus, et to*co salvi facti sunt. In te spcrar».
niam ordinatis cos in liis, a quibus poslposilis et runt, et twn sunt confusi : in te spcraverunt, nec eos
eonieniptlS averteris. In reliquiis tuis prccparabis vul- felellit spcs; non enim in se illam posuerunt.
tum eorum: et iu his que relinquis, id est in cupidi- 7. [vers. 7.] Ego auiem sum vermis, et non homc :
lalibns regni lerrcni, pneparabis tibi ad passionem cgo autem jam nun ex persona Adam loquens, se<l
iinpiideuliam eorum. ego proprie Jesus Cbristus sine scmine in carnc n>
14. [vers. 14.] Exaltare, Domine, in virtute lua tns sum l
, ul essem in liominc ullra homines; ul vcl
quem bumilem non cognoverunt, exaltare, Domine, sic dignarctur imilari bumana superbia humilitatem
in viriute tua, quam inlirmilatem putaverunt. Canta- meam. Opprobrium liominnmet ubjeclio plebis in qua :
bimus el psallemus virlutes tuas : corde el opcre cele- factus sum opprobrium hominum, ila ut pro convi-
brabimus et nota faciemus mirabilia tua. ciosomaledicto diccretur; Tu sis disaputus ejus (Joan.
ix, 28), et plebs me coiilcninerei.
IN PSALMUM XXI (a) 8. [ners. 8.] Omnes qui conspiciebant me, subsan-
nabant me : omncs qui conspiciebanl me, irridcbaut
ENARRATIO I.
me, El loculi sunt labiis, et moverunt caput : et loculi
7n finem, pro susceptione malulina, Psalmus David. sunl non in corde, scd in labiis.
1. [vers. {.] In (inem, proresurreclionesuaipse Do- 9. [vers. 9.] Nam irridenter moverunt caput, di-
minus Jesus ChristtlS loquitur. Matutina enim fuilprima centes : Speravil in Dominum, erual eum; salvum fa-
sabbati resurrectio ejus.qua susceptus estin jcternam ciat eum, quoniam vull eum. IIicc vcrba erant, Bed in
vitam, cui mors ullra non dominabitur (Rom. vi, 9). labiis dicebantur.
Dicunlur aulem ista ex pcrsona crucifixi nam de ca-
: 10. [vers. 10.] Quoniam tu es qui extraxisti me de
piie psalmi bujus sunt verba quae ipse clamavit cnm venlre : quoniam tu es qui extraxisli me, non solumde
in cruce penderet, personam eliam servans veleris illo ventre virginali, nam omnibus hominibus lcxisia
hominis, cujus mortalitatem poriavit. Nam vetus bo- nascendi est ut de venlre extrahantur, scd eliaua de
mo noslerconfixtis est cruci cum illo (Ibid., 6). ventre Jndaicac gentis; cujus lenebris obtcgitur, et
2. [vers. 2.] Detis, Devsmeus,respice me, quare me nondum in lucem Christi nalus est, quisquis ln car-
dereliquisli longe a salule mea (b)? longe facttis a sa- nali observationesabbati et circumcisioniscaelerorum-
lulemea; quoniam longe esl a pcccatoribus salus que lalium salutcm ponil. Spes mea ab uberibus matrit
(Psal. cxvui , 155). Verba delictorum meorum : nam mem: spes mea Deus, non ex quo uberibus virginis
lucc verba punlnon justitiic, sed delictorum meorum. lactari ccepi, nam etantcutiqtic; sed ab uberibusSy-
Velus enim homo oonftxtts cruci loqnilur ; eliam cau- nagogae, sicut de ventre dixi, extraxisti me, ne car-
sain ignorans quare eum dereliquerit Deus : aut nalem consuetudittem sugercm.
certc , Longe a salute mea sunl verbu delictorum meo- 1 1 [vers. 11.] In te confirmatus sum ex utero : ipse
rum. est uterus Synagogae, qui me non pertulit, sed jacta-
3. [vers. 3.] Deus meus , clamabo ad te per diem ,
vit me: non aulcm cecidi, quia conliuuisli me. De
nec exaudies (c) : Deus meus, clamabo ad te in rebus ventre matris mex Dcus tneus es tu. De venlre matris
prosperis hujusvitm, utnon mutenlur; necexandies, mew : non effecit venter matris vatx ut lanquam par
quia vcrbis delictorum meorum ad te clamabo. El vultts oblitus esscm tui.
nocte, et non ad insipientiam milii : et in adversis ult- 12. [vers. 12.] Deus meut es tu, ne discedas a me :
que bujus vita? clamabo ut prosperentur, et simililer quoniam tribulalio proxima est. Deus mcus crgo es lu,
non exaudies. Neque boc facis ad insipientiam milii, ne discedas a me quoniam iribulatio juxla me esl
:
scd potius ut sapiam quid clamare mc velis; non ver- nam esl in corpore meo. Quoniam non esl qui adjuvet:
bis dclictorum ex desidcrio lemporalis vitae, sed vcr- quis enim adjuvat, si tu non adjuvas?
bis conversionis ad te in vitam a-tuniaui. 13. [vers. 13.] Circumdederunl tne vituli multi :
4. [vers. 4.] Tu autem in sanclo liabitas, laus Israel: circumdcdil me mtiliitudo luxurianlis plcbis. Tauri
tu autem in sancto babilas, et ideo immunda deliclo- pingues obsedcrunt me : ct principes ejus de opprcs-
rum vei ba non cxaudies. Laus videnlis le, non ejus sionc mea lxli, obsederunl me.
qui laudem suam quacsivit in gustando vetito cibo, ut 14. [vcrs. 14.] Aperuerunl in me os suum : ape-
aperlis corporeis oculis abscondere se conarelur a rucrunl in mc os, non de Scripluris tuis, sed dc cti-
coiispeciu luo (Cen. m). piditalihtis sttis. Sicut leo rapiens et rugiens : sicui lcn
5. [vers. 5.] I n te speraverunt patres nostri :omnes ctijus rapina cst, qtiod apprebcnsus adducius* sum
jusii scilicel, non quicreiilcs suam laudem, scd tuam; cl rugitus, Crucifigc, Crucifige ( Id. xix, 6) !
tpnavcrunt, el eruisli eos. 15. [vers. 15.] Sicut aqua effusus sum, et dmpntn
6. [vers. 6.] Ad te clamavcrunt, et salvi facli sunt sunt onmia ossa mea : sicul aqua effusus suin, ubi lapsi
ad te rlunavcriiiit, nou verbis delictorum a quibtis sunt pcrsecutores mei; et timore dispcrsa sunt a me
firmamcnta corporis, hoc csl Ecch-six, discipuli niei.
(a) llnnc i| sum Psalmum xxi cxponit Auguslinus in F.p> FaCwn est cor meum sicul cera liqucsccns, in medio
stula t U) id Honofatnm.
(6) Ue e^xliin vcrs. "2 at^itur in Enar. l*sal. xxxvu, n. 6;
xliii, n 2; lviii, seno. 1, n ~2; lxxxvii, ii. 1 i.
1
Aliqnot Mss., sine WHint incainatus sum.
(c) Ideui vlts. 3 tractJtur iu bnar. l'sal. lui, n. 5. * Sic Uss. Al iill , abduclus.
169 ENARRATIO IN PSALMUM XXI. !70
vcntris mei : sapicnlia mea, qux- in sanctis libris de ad te, nec cxaudies. Et cum damarem ad eum, exau-
me conscripta csl, tanquam dura ct clausa uon inlel- divit me.
ligcbatur; sed postquam ignis nitTe passionis acces- 26. [vcrs. 26.] Apndteluus mea ;non enim laudem
sit v tanquam liqucfacta, manifestata csi, ei excepta est meam qnaero , mihiis laus, qni in saneto
qnia tu
iu memoria Ecclcsis mea;. haliitas , ct jam sanctum te deprecantem exaudis
16. [vers. 16.] Exaruit velut lesta virtus mea:e\- laus Isracl. ln Ecclesia magna confitebor tibi : jn Ec-
aruit passione virlus mea; uon velnl fenwn, scd velut clesia orbislermrum confilebor tibi. Vota mtu ied
lesla, qu:c fit igne (irrnior. Ellingna mea adhwsit fau- dum coram limentibus eum : sacramenta corporis t;l
cibus meis : et servaverunt apud se pr&cepta mea illi, sanguinis mei reddam coram timcnlibus eiim.
per quos loculiirus eram. Et in pulvcrem mortis de- 27. [vers. 27.] Edent pauperes, et saturabunlur
(a)
duxisli nw; et in impios morti dcslinalos, quos lan- edent humiles et conlemplores sa^culi, el
imiiabun-
quani pulvercin projicil ventus a facie terrac, deduxi- lur; ila enim nce copiam Iiujus sx>culi
concupiscenl
sti me. nec timebunt inopiam. Et laudabunt Dominum qui
17. [vers. 17.] Quoniam circumdedcrunl me canes requirunt eum : nam laus Domini est eructatio saturi-
mulli: quoniam circumdederuiu me, non pro vcritale, tatis illius. Vivent corda eorum w sceculum swculi:
scd jiioconstietudine, latrantes niulli. Concilium ma- nam cibus ille cordis est.
iignaniium circumdedit me. Foderunl nianus mcas et 28. [vers.
28.] Commemorabuntur .et converleniur ,
pedes (a) : foderunt clavis manus meas et pedes. ad Dominum universi fines terrce ;coinmemorabuntur
18. [vers. 18.] Dinumeravcrunt omnia ossa tnea : excidcrat enim Deus Gentibus morlaliter uaiis et iu
dtmmicraveruiit in ligno crucis extcnta omnia ossa exteriora tendentibus; ct tunc converienlur
ad Do-
nn:a. Ipsi vcro consideraverunt et conspexerunt me : ipsi niinum universi fincs terrai. Et adorabunt in conspectu
vero, id esl non inulali.consideraveruntetconspexe- ejus univcrsai patrice gentium
adorabunl in : et coii-
rtinl me. scicnliis suis universx patriaB gentium.
19. [ vers. 19. ] Diviserunt sibi vestimenta mea t et 29. [vers. 29.] Quoniam Domini est regnum, el ipst
supcr vcstem meam miscrunt sortcm. dominabilur gentium : quoniam Domini est regnuui ,
20. [vers. Tu autem, Domine, ne longe feceris
20.] non superboi um hominum ; et ipse dominabitur gen-
auxilium tuum a me : tu aulein, Domine, uon iu (ine tium.
su-euli, sicui carlcros; sed slatim resuscita me. In de- 30. [vers. 30.] Manducaverunl
adoyavernni omnes et
fensioncm mcam aspice ; aspice , ue quid luibi no- divites terrw manducavcrunt corpus humilitalis Do-
:
ceant. tnini sui etiara diviles lerrae, nec sicut
paupercs
2 [»m. 21 .] Erue a framea animam meam : croe saturati sunt usque ad imitationcm, sed
1 .
tamen ad-
animam meam a lingua dissensionis. Et de manu ca~ oraverunt. In conspectu ejus procident universi
qui
nis unicam meam : et de polestale populi ex consuclu- aescendunl in terram : solus enim videt quomodo
dine latrantis Ecclcsiam meam. procidant universi, qui coeleslem conversationem
22. [vers. 22.] Salvum me fac de ore leonis : sal- deserentes, in terra eligunt beati apparere homini-
vum me fac de ore regni sxcularis. Et n cornibus uni- bus, non videulibiis ruinam eorum.
cornuorutn hnmililatemmeam : ela sublimilatibus su 51. [iitrs. 51.] Et anima mea ipsi vivet : et anima
perbcrum se singulariter erigcntium, consortcsqiie mea qua; in contemplu s;cculi bujus ipiasi mori vidc-
non ferenlium, salvam fac humililalem meain. lur liomiuibus, non sibi , sed ipsi vivet. Et
semen
23. vers. 23.] Narrabo nomen luum frairibus meis: meum servicl illi : el opcra mea, vel per me credentes
narrabo noiueu tuum humilibus, et se iuvicem dili- in eum, servient illi.
gentibus sicut a me dilccii sunt fratribus meis. la me- 52. [vcrs. 52.] Annnntiabitur Domino generalio
iio Ecclesiw cantabo te : in medio Ecclesiac gaudens venlura : annunliabitur iu honorem Doniini gcneratio
pmhcabo te. Novi Teslamcnli. Et annuntiabunl cucli
1
justitiam cjus:
24. [vers. 24.] Qni limetis Dominum, laudateeum: et annnntiabunt Evangelistac jusiitiam ejus. Populo
qYi tinietis Doniiuum, noliteqiucrere laudem veslram, qui nascetur qucm fecit Dominns : populo qui nascelur
sed ipsum laudale. Unhersum semen Jacob, magnifi- ex fide Domino.
cate eum ; iiniversum semen tjus cui nuijor serviet, ENARRAIIO II.
maguilicatc eum. Concio habila in solemnitate Passiunis Domini.
25. [vers. eum omne semen Israel:
23.] Timeut 1. Quod laceri Deus noluit pcr Scripiuras suas
liincanl eum omnes ad novam viiam naii, ct ad vi- nec a nobis laccnduni esl , el a vobis andicndum.
sionem Dei renarati. Quoniam non sprevil neque de- Passio Domiui, sicul scimus, semel facla esl
semel ;
tpexit preccm pauperis quoniam non sprevil precein,
:
enim Cbrislus inortuus Cbljustus pro injiistis (I Petr
nou illius qui verbis delictorum clamansad Deum vi- iu, 18). Et scimus, el ccrlum habemus, et
Ode im-
nin vanam iransire nolcbat, sed precem pauperis mobili relinemus ,
quia Chrislus resurgens a mortuis
,
non lumcutis m pompis traiiseuntibus. Ncque averlil jum non morilur , et mors ei ullra non dominabitur
facicm suam a me . sicut ab illo qui dicebat, Clamabo 1
Nonnulli Mss., Et aimuntiabunl justitiam ejus
: oiuUso.
cccti, quod a LXX abest.
(fl) Kxj.licatur iJcm vers. 27 in 1 Enar.
Psal. \lvui scrm
(a) nc vers. 17, 18, ctc, vidc F.nar. Psal. lxxxiv, u. 3.
1, n. o.
Patrol. XXXV I.
,'Six.
V?l S. AUGUSTIM EPISCOPt 1%
{Ru,u. vi, 9); verba ista Aposloli sunt :
tamen ne dicant veritatem. Vbicumque prccdicabitur hoc Evange-
obliviseamur quod faclum est scmcl , in memoria lium. Et quasi qiKT-rercs ab co : Ubi enim pracdicabi-
nostra omni anno fit. Quoiies Pascha celcbralur tur? ln toto mundo , inquil. Psalmum audiamus,
numquid lolics Chrislus moritur? Sed tamen anni- vidcamus si hoc dicil. Audiamus quod plangendo
versaria recordalio quasi repraesenlat quod olim fa- cantatur , et vere digna res planciu qnando cantatur
cium cst, et sic nos facit moveri tanquam vidcnmus snrdls. Miror, fratrcs , si bodic psalmus istc Icgitur
in c.ruce pendenlem Dominum: non tamcn irridcnlcs, et in parte Donali. Rogo vos, fratres mci , coniilcor
scti crcdcntes. Pendens cnim in ligno irrKus cst vobis, novitChrisli misericordia, qnia sic miror quasi
sedens in coelo adoralnr. adbuc irridclur, An forte lapidei ibi sint, ct non audian:. Quid apertius snrdis'
Rl jam non est irascendum Jodseis, qui vel morien- dititur? Passio Chrisli tam evidenter quasi Evange-
tem deriscrunt, non regnantem? El quis est qui lium recilatur , et dictum est antc nescio quol annos
Christum adhuc irrideat? Uiinam unus esset, utinam quam Dominus de Maria virgine nasceretur : praeco
duo, utinam numerari possenl ! Tola palea areae erat nunlians jndicem futurum. Legamus illum quan-
ipsius irridct eum, el gemit trilicum irrideri Domi- tum angustia temporis palilur, non pro affectu doloris
num : boc volo gemere vobiscum ; tempus est enim noslri sed ut dixi quantum anguslia lemporis pa-
, , ,
lugcndi. Passio Domini celebratnr : lempus gemendi titur.
ost, tempus flendi, tempus confitcndi et deprecandi. 5. [vers. 9.] Deus, Deits meus, respice me:quareme
El quis nostrum esl idonens ad effundendas lacrymas dereliquisti ? Islum versum primum in cruce audivi-
pro dignitate doloris tanti ? Sed quid modo ' ait pro- mus, ubi Dominus dixil: Eli, Eli; quod est , Deus f
pbeta? Quis dabit capiti meo aquam , et oculis meis meus, Deus mcus : Lama sabachthani ? quod est, quare
fonicm lacrymarum (Jerem. ix, 1) ? si vere fonslacry- me dereliquisti (Matlh. xxvn, 46)? Interpretalus est
marnm esset in cculis noslris, nec ipse sufliceret. illud Evangelisia, et dixit eum bebraice dixisse Deus :
Irrideri Cliristum in rc aperla, in ea re ubi nemo meus, Dcus meus, qnare me dereliquisti? Quid voluit
polcst dicere, Non intellexi Possidenti enim univer- ! dicereDominus? Non enim dereliquerat illum Dcus,
sum orbem tcrrarum, pars oflertur et dicilur sedenti ; cum ipse essel Deus ulique Filius Dei Deus, ulique ;
ad dexlcram Palris, Ecce quid hic habcs : el pro tota Verbum Dei Deus. Audi a capite illum cvangelislam
terra ostcnditur illi sola Africa (a) ! qui ruclabal quod bibcral de pectnre Domini (Joan.
2. Verba «uine modo audivimus, fralres, nbi poni- xin, 23), videamus si Deus est Cbristns : In principio
mus? Si possent de lacrymis dcscribi * ! Qusc fuil erat Verbum, et Verbum erat upud Deum. el Deus erat
nudier quoe inlravit cum unguenio (Matth. xxvi, 1)t Verbum. Ipsum ergo Verbuni quod Dcus erat, caro
Cii;us lyp'im porlabal? nonne Ecclesirc? Cujus figurs factum est , et habilavil in nobis (Id. i, 1). El cum
eral illud unguentum? nonne odoris boni, de quo VerDum Deus factum csset caro, pcndcbat in cruce,
dicil Aposlolus : Christi bonus odor sumus in omni el diccbat : Deus mcus, Deus meus, respice me : quare
loco (II Cor. n, 14, 15)? Ipsius enim Ecclesiae insi- me dereliquisti? Quare dicilur , nisi quia nos ihi era-
nuabat personam et Aposlolus : cl quod dixit, ramw, mns, nisi quia corpns Cbristi Ecclesia (Ephet. i, 25)?
lidelibns dixit. Et quid dixil? Chrisli bonus odor Utquid dixil, Deus meus, Deus meus, respice me
sumus in omni loco. In omni loco dixil PauIusCbrisli qnare me dereliquisti? nisi qnodammodo inlenlos nos
bonum odorem esse omnes fideles, et conlradicitur, faciens ct dicens , Psalmus istc de me scriplus esl?
rt dicitur : Africa sola bene olet, lotus mundus pulet. Longe a salule mea, verba delictorum mcorum. Quorum
Christi bonus odor sumus in omni loco ,
quis dicit? delictorum , de quo dictum cst ; Qui peccalum non
Ecclesia. Hunc bonum odorem significabal illud vas fecit, nec invenlus est dolus in ore ejus (1 Pet. n, 22)?
unguenli, quo perfusus est Dominus. Videamus si non Quomodo ergo dicit delictorum meorum ; nisi qnia pro
roalieslalur ip,e Dominus. Dum quidam sua qu:e- deticlis nostris ipsc prccatur , et delicla nostra sua
renles , avari , fnres, id esl Judas ille diccrct de illo
delicta lecit , ut justiliam suam noslram juslitiam
iingucnlo : Vlquid isla pcrditio ? poUral res pretiosa facerel?
venumdari, et proficere* pauperibus, odorein enini bo- 4. [ivis. 5.] Deus mcus, clamabo ad te per diem, el
iuim Christi vendere volebal, quidrcspoudil Dominus? nnn cxnudies ; et nocte, et non ad insipicntiam mihi :
I tquid molesli estis mulieri? Donum opus opertita esl
dixil uliqiie de me, de tc, de illo ; corpus enim suum
in me. YA r]uid nmplius dicam ,
quando ipse dixit gerebat, id esl Ecclcsiam. Nisi forle putalis, fratrcs,
Y.bwumque aulem pmdicabitur lioc Evangdium in toto
(jtiia quaudo dixil Dominus, Palcr, si fieri potest,
mundo, dicetur cl quod fecit mulier isla (Matth. xxvi, me calix iste (Multh. xxvi 39). mori timc-
transeat a ,
8-10, 15? E-.1 quod adderc? cst quod detrahere? bat. Non csl fortior milcs ,
quani imperalor. Sufficit
<*s'. aurcm c.iliimiiiatoribus accommodare? Aut
qu.irc servo ut sit sirnl dominus cjus (ld. x,25). Paulus
meniiiu* esl Dominus, aul fefellii illum? Eligant qnid dicit, milcs regis Chrisli^ Compcllor c duobus, concu-
diraiil ant mcnlilam dicnnt verilatem, aul dcccpiam
:
pisccntinm habens dissolvi, ct cssc cum Christo (Philipp.
i, 2*). lllc optat morteni . ul sit rtim Chrislo, cl ipse
1
Rdglai Ms. et ValiC, Sl qvomodo ait. Fortc mclius. inflrmilatem
Christus timct moriein? Sed qnid nisi
• li) Fild. addilur, dcbc.rcnl, qiKKr.n Mss. Bbest.
• iov . temmdan ntitgno, ct proficcret paiipcribus. nos nostram poriabat , cl pro bis qui adbuc limenl moi-
cvm Am. ct mss., temmdari ct proficcrc.
(1i) iii Uonatisia»,
1
Plures Mss. loco, surdis, liahcnt, iralres.
|73 fcNARRATIO 1N PSALMUM XXt. m
lem in corpore suo constitutis', ista diccbat? Indc 7. [vers. 7.] Ego autem tum vermit, et non liomo.
erat illa vox, membrorum ipsius vox erat , nou cn- Yerniis, et non homo : nam esl et homo vermis ; sed
pitis ; sic el liic , Per diem et noclem clamavi, el non ille, Vcrmis, et non homo. Unde non bomo?Qula Deus.
exaudies. Mulli cniin clamant in tribulalione , cl nou Quare ergo sic se abjecit ul diceret, Vermis? An quia
cxaudiunlur : sed ad saluteni, non ad insipientiam. verntis de carne sine concubitu nascilur, sictit Chri-
Clamavit Paulus ut auferrelur ab eo siiinuliis carnis , stus dcMaria virgin:«? Etvermis, el lamen non honio.
et noneslexauditus ul auferretur; el dictum est ei Quarc verrnis? Quia mortalis came naius ,
quia de ,
SufficU tibi gralia niea , nam virtus in infirmitale per- quia sine concubitu natus. Quare non bomo? Quia iu
ficilur (II Cor. xu,9). Ergo non cst cxaudilus; scd principio erat Verbum, et Yerbum eral apud Dcum, i*l
non ad insipienliam, sed ad sapienliam : ut inlelligat Dcus erat Verbum.
liomo mcdicnm essc Deum, et tribulalionem medica- 8. Opprobrium hominum ct abjectio plebis : vidcle
nienlum csse ad salulem, non pcenam ad damna- quanla passus cst! Jam ul dicamus passioitem, et a»l
liouem. Sub medicamento positus ureris, secaris, illam majori gemitu •
veniamus, videte quanfa modo
clamas non audil medicus ad voluntatem, sed audit
: paiitur, ct dcinde videle quare! Quis enim fruclus?
ad sanilaiem. Ecce speraverunt patres nostri , el eruii sunl de tcrra
5. [vcrs. 4.] Tu aulem in sancto habilas, laus Is- iEgypli. Et sicut dixi,lam mulli invocaverunt, et sla-
rael. In illis habitas ,
quos sanctificasti , et quos facis tim ad lempus, non in futura vita, sed contiiiuo libe-
inlelligiTe quia ad utilitalem quosdam non exaudis , rali sunt. Ipsc Job diabolo petenli concessus esl , pu
et ad damnationem quosdam exaudis. Ad ulililaiem trescens vermibus : lamen in hac vita recuperavit ?a-
non est exauditus Paulus, ad damnalionem exaudilus lulem , duplo accepit qua3 perdiderat (Job xlii , 10) :
est diabotus. Peliit Job ad tentandum et concessum , Doniinus autem flagellabatur , et nemo subveniebal
esl {Job i, 11). Daemones petierunt se ire in porcos, sputis deiurpabaiur , et nemo subveniebat ; colapbis
el exauditi sunt (Matth. vui, 51). Daemones exaudiun- nemo subvenicbat;
caidebatur, et spinis coronabainr,
tur. Aposiolus non exauditur : sed illi exaudiuntur nemo subveniebat lcvabatur in ; ligno , nemo oruit
addamnationem, Apostolusnonexaudittirad salutem clamat, Deus meus, Deus meus, utquid me dereliquisti ?
quia non ad insipientiam milii. Tu autem in sancto ha- non subvenilur (Matth. xxvn). Quare, fralres mci ?
bitas, laus Israet. Quare non exaudis et tuos? Quare quare? qua mercede tanta passus est?Omnia isla qurc
dico isla ? Memcnlotc scmper dici, Deo gratias. Et passus est, pretium est. Cujus rei pretio tanta passus
magna est hic mulliludo , el qui non solenl venire est, recitemus, videamus qtia* dicat. Primum qu:era-
venerunl : omnibns dico, quia in tribulatione posilus mus quie passus sit, deinde quare : el videamusquani
cltrislianus probalur, si non dereliquil Deum suum. sint hosles Christi , qui confitentur quia laula passus
Nam quando bene est homini , deserius est sibi cbri- esl , et tollunl qitare. Hinc audiamus totum in islo
stianus. Ignis intrat in fornacem , ct fornax aurilicis psalmo , ct qiirc passtis sit , et quare. Tenele isia
magni sacramenti res est. Ibi est aurum , ibi est pa- duo , qtiid el quare. Modo ipsum quid explicem.
lea, ibi ignis in angusto operatur. Ignis ille non estdi- Non ibi immoremur , et melius ad vos perveniunt
versns, et diversa agit; palcam in cinerem vertit, auro ipsa verba Psalmi. Videte quse patilur Dominus at- ,
sordcs tollit. In quibus autem babital Deus, ulique in tendite Chrisliani : Opprobrium hominum et abjeclio
tribulalione mcliores fiunt, tanquam aurum probati. plcbis.
Et si forte (a) pelierit inimicus diabolus , et conccs- 9. [vers. 8, 9*] Omnes qui videbanl me, snbsannabnnl
sum illi fuerit : sive aliquo dolore corporis , sive ali- me, loculi sunl labiis, el moverunt caput. Speravil in Do^
quo damno, sive amissione suorum, fixum cor habeat minum, eruat eum; salvum faciat eum, quoniam vult eum •
in illoquisc non subtrnhit; et si quasi snblrahilaurem scd quare dicebant ista?Quia homo factus erat, dice-
ploranti, sed apponit misericordiam dcprecanti. Novit bant lanquam in hominem.
quid agalqui nos fccit, ttovit et reficere nos. Bonuscst 10. [vers. 10.] Quoniam tu es qui exlraxisti me de
struclor qui aedificaviidomum;ctsi aliquid ibicecide- vcnlre : nwinq,.id diccrenl lalia in illud quod in prin-
nt , novit resarcire. cipio erat Verbum, el Verbuni cr;tl apud Deiitn? Ver-
6. [veit. 5.] Et vide quid dicat : 1n te speraverunt bum cnim illud per quod facla sunt omnia , non ex-
patres noslri : speraverunt , et eruisti eos. Et novimus , iractum est de ventrc, nisi quia Verburn caro factum
el lcginius quam mullos patres noslros sperantes in est, et habilavit in nobis. Quoniamlu extraxisli me de
so eruil Deus. Eruit ipsum populum Israel de lena venlrc: Deus meus ', ab uberibus matris mcce : namanlc
/Egypli (Exod. xn , 51) ; eruit tres pueros de cainino s.ccula Pater metis , ab nberibus matris mc;u Deus
(/d.
iguis (Dan. iii) ; eruil Danielem de lacu lcotnini uieiis.
xiv ); eruil Susannam de falso crjminc (Id. xiu). 11. [vers. sum ex utcro : h\ cst
H]. In le jactalus
Omnes invocaverunt , et cruti sunt. Numquid de- ul mibi tu solns esses spes, jam lanquam hnm>, jam
lecit ad Filium suum , ul in cruce
pendentem m.n tanquam infirmus, jam Vcrbum c:tro faclum. De ven-
exaudircl ? Quare autcm ipse non eruilur modo , tre matris mece Deus meus es tu ; non dc le Deus mcus .
speraverunt patres nostri et eruitli
qui dixit : /n te ,
ecs? Mss. Regius et vatic., ut ad illum majorem qemitutru
1
• sic Kr. et Mss. At Lov., conslitutus.
Non sic in superiore Knarr.,sed juxta vulRatain intei-
•
(u) suhautl. quemviam prabandum. preutionem legebai spes mea ab uberibus, etc. :
175 S. AUGLSTINI episcopi 116
nam dc i£ Pater mcus : scd de venire matris mex , xeruut me : consideraverunt, et non iniellcxeriim
Dcus nicus. conspexerunt, et non vidcrunt. Usquc ad carnein ocu-
12. [vers. i'2.] Ne discedus a me:quoniam (ribululio los , non ustpic ad Verbum cor habticnint. Diviservut
proxima est,quonium non estqui adjuvel : videtc deser- sibi vestimenla rnea : veslimcnta stta , sacramenta ip-
tuin el v;c nobis, si i|>se nos deseral, quoniam non est
;
sius. Attendile, fratres. Vestimeula ipsius, sacrainen
t/ui adjuvcl. la ipsius potuerunt dividi per ha^rescs : sed erat ibi
15. [vers. 13.] Circumdederunt me vituli multi, tauri vesiimcntum quod nemo divisit. El super vestimentum
pingues obsederunl me : populus et principes; populus, menm miserunt sorlem. Eral ibi lunica, dicil evangeli-
viltdi mtilli; principes, tauri pingues. sia, desuper lexla(Joan. xix, 23). Ergodeccelo, ergoa
H.[vers. 14.] Aperuerunt superme os suum,sicul leo Paire , ergo a Spirilu sancto. Qu;c est isia tunica ,
rupiens et rugiens : audiamus rugilum ipsorum in Evan- nisi charilas ,
quam nemo potcst dividere? Qtiae esl
gelio, Crucifige, Cruciftge(Joan. xix, 6)! ista tunica , nisi unitas ? In ipsam sors mitlilur , ne-
15. [vers. 15.] Sicut aqua effums sum, et dispersa mo illam dividit. Sacramenla sibi haorelici dividere
sunl omnia ossa mea : ossa sua, lirmos suos dicil; ossa potuerunt , charitatem non diviserunt. Et quia di-
enim firma siinL in corpnre.Quandodispersitossasua? videre non potueruut , recesserunt : illa aulem ma-
Qnando dixil illis : Ecce ego milto vos velut agnos in nel inlegra. Sorie obvcnit quibusdam : qui babcl
medio luporum (Malth. x,16;Lhc. x, 3). Firmos suos hanc , securus est ; nemo illum movet de Eccle-
dispcrsit, et sicttt aqua eirusus est : aqua eniin quando sia calholica , et si foris illaiu incipiat habere , iu-
cflunditur, aut abluil, aut irrigat ; effusus est Chrislus tromilliliir ,
quomodo ramus oliva? a columba (Cen.
l
sicul aqua, abluti sunt sordenles, rigatse sunl menles . viii, M).
Faclum esl cor meum lanquam cera liquescens, in medio 20. [vers. 20.] Tu autem, Domine, ne longe feceris au-
venlris mei : vcntrcm suuin dicit inlirmos in Ec- xilium tuum. El faclutn esl : post triduum resurrexil. In
clcsia sua. Quomodo cor ipsius faclum esl sicut ce- defensionem meam aspice.
ra? Cor ipsius Scriplura ipsius , id est , sapieniia 2i. [vcrs. 21] Erue a framea animam rneam : id cst
ipsius quce erat in Scriphiris. Clausa enim erat a morte ; framea enim gladitts est, et per gladium mor-
Sciiptura ; ncmo illam intelligebal- : crudlixus est tem intelligi voluit. Et de manu canis unicam meam.
Dominus, et liquefacta est sicut cera , ut omnes Animam meam , unicam meam , capul et corpus :
inlihni inlelligerenl Scripluram ; nam inde et ve- Vnicum dixit , Ecclesiam : de manu , id esl dc po-
l
liim templi scissum est ,
quia quod vclabalur reve- testate canis. Qui sunl canes? Qui canino morc
l.uuni est. latrant , ncp inlelligunl contra quos. Nibil illis lit
16. [vers. 16.] Exaruil velul tesla virtus mea : ma- et latrant. Quid fecit cani (ransiens viam suam ?
gnificc quod Firmius faclum est nomen meum
dixil , Tamcn ille lairal. Qui latranl c;ccis oculis , non
dc tribulationc. Quomodo enim testa ante ignem mol- discernentes conlra quos aut pro qnibus , canes
lis est, post igucm forlis; sic
Domini nomen anlcpas- sunt.
sionem contemnebatur, post passionem honorificatur. 22. [vers. 22.] Salvum me fac de ore leonis : leu
Et lingua mea adhatil (aucibus meis : quomodo mem- rugiens nostis quis sil, circumicns el quocrens queitt
l.riim illtid non vatet nisi ad loqtiendum ;
in nobis devorct (I Petr. v, 8). Et a cornibus unicornium /junii-
sic pncdicatores suos , linguam suam , dixit ad- titatem meam : unicornes non dicerel, nisi stiperhos
li:esisse faucibus surs ut de interioribus ejus ca- , ideo suhjccit, humilitatem meam.
perenl snpientiam. Et in pulverem morlis deduxisti 25. [vers. 23.] Audistis quoc passus est, et quid
me. oravit , ut eruatur ab islis : attendamus modo quare
17. [vers. 17.] Quoniam circumdederunt me canes passus est. Modo jam videte, fralres , qui nou est in
multi , concilium malignantium circumdedil me : etiam ea sorle, propter.quam passus esl Chrislus, quare
videle Evangelium. Foderunt manus mcas et pedes chrislianus est? Ecce, intelligimus qu;e passus est
meos. Tunc facta sunl vulnera ,
quorum vulncium dinumcrata sunt ossa cjus, irristis est, divisa sunt
cicali iccs dubilans discipultis contrectavit , ille qui veslimenta ejus, insuper missa esi sors super vestem
dixil : Nisi misero digilos meos in cicatrices vulne- ipsius circumdcderunl illuni furcntcs et s&vienles
, ,
rnm ejus , non credam. Quando ei dixit , Veni , mitle el dispersa sunl omnia ossa ejus , el bic audimus et
manum tuam , incredule ; et misil inaiium suam , et in Evangelio legimus. Videainus quare. Christe
cbmHvit : Dominus meus et Deus meus! El ille : Quia Fili Dei, si nolles , non palereris , oslende nobis fru*-
vidisti me , crcdidisti ; beali qui non videnl et cre- cIhiii passionis lu:e. Audi , inquil , fruclum : ego non
dunt (Joan. xx, 25, 27, 28). Foderunt manus meas et
lacco, scd surdi suiit bomines. Audi, inquit, frticiiim
pedex meos. quarc passus suin ista oninia. Narrabo nomen tuum
18. [vers. 18 ] Dinumeraveiunl onmiaossa men.qnan- fratribus meis. Videanius si in parle narral nomen
do pendens exieiilus eral in ligno. Non poluil mclius de-
Dci fralribus suis. Narrabo nomen tuum fratribus meis
scribi cxlcnsio corpoi is in ligno, quam ut dicerel : Di- in medio Ecclesicr. canlabo le. Fil hoc niodo. Sed vi-
tumeruvn unt omniu ossn mca. dcamus ipsa Ecclcsia qux cst. Nam dixil : In medi»
19. [vcrs. 19.] Ipsi vero considcravcrunl, el conspc-
' Kcgius lls cl vaiic, ri,ati sitientet.
1
ln &us. qut cceco morc.
177 ENAURATIO IN PSALMUM XXI. 178
Ecclcsim cantabo te. Ecclesiam videamus ,
proptcr non dicit aliquid '
undc obmulescant , adhiic dicant
(|iiam passus est. quia m:tgna est Ecclesia sola Numidia.
2i. [vers. 24.] Qui timetis Dominum,laudale ettm : 27. [vers. 27, 28.] Videamus, audiamus auimc Do-
tihiciimque timelur Deus et laudalur, ibi est Ecclesia minum Vota mea reddam coram limenlibus eum. Qtiae
:
Cbristi. Videle , fratrcs mei, si his diebus per lolum sunt vota sua? Sacrificium quod obtulit Deo. Noslis
orbem terrarum sine causa dicilur, Amen et Alleltiia. quale sacrificium? Norunl fideles vola quae reddidit
Non ibi liinelur Deus?Non ibi laudatur Deus?Exivit coram timenlibus eum : nam sequilur, Edent paupe-
Donalus, cl ait : Prorsus non limetur, loius mundus res,et saturabunlur. Beali pauperes, quia ideo odini*
pcriit. Sine causa dicis : Totus mundus periit. Ergo ut saturentur : edunt enim pauperes ; qui autem di-
modica pars remansil in Africa ? Ergo non dicit ali- vites sunt , non salinnlur, quia non esuriunt. Com-
quid Clirislus , unde obturel ista ora ? non dicil ali- cdent pauperes : inde erat piscator ille Petrus, inde
quid, undeeradicet linguas istadicentium? Vidcamus, eral alius piscalor Joannes et Jaxobus frater ipsius
,
ne forie invcniamus. Adbuc nobis dicilur, ln medio inde crat eliam publicanus Matthjeus. De panpcribus
Ecclesice : de Ecclesia noslra dicit. Qui Domi-
timetis ipsi eranl, qui comcderuntet saturali sunt, talia passi
num, laudate ciun : vidcamus si illi laudanl Domimim, qualia manducaverunt. Ccenam.suam dcdil passio-
,
et intelligamus si de ipsis dicit, et si in medio Eccle- nem suam dedit : ille satur.ilur, quiimitatur. Imiiali
sisp ipsorum laudalur. Quomodo laudant Chrislum sunt pauperes : ipsi enim sic passi sunl, m Cluis i
qui dicunl : Perdidit lotum orbem lerrarum, diabo- vestigia sequerentur. Edent pauperes. Sed quare pat.-
lus illi lotum abstulit, et in parle ipse remansil? Sed percs? Et laudabunl Dominum qui reqnirunt eum. Di
adhuc videamus, aperlius dicat, aperlius loqualur :
vites se laudanl, pauperes Dominum laudani. Quaie
11011 sit quod inlerprclari , non sit qtiod suspicari. sunl pauperes? Quia Donvnum laudanl, et Domiuuut
Lniveisnm semen Jacob,magniftcate eum. Forieadhuc quxrunt. Dominus est divilise pauperuni : ideo inanis
dicunl : Nos sumus scmen jacob. Si sinl ipsi , videa- estdomus, ul cor pleuum diviiiis sil. Divites quxranl
IIIIIS. unde arcam impleant pauperes quacrunl undc cor ,
25. [vers. 25 eum omne semen Israel. Ad-
] Tinteat impleant : et cum implcverint, laudant Dominum qni
huc dicant. Nos stimus semen Israel permitlanius, ;
requirunt curn. Et videte, fralres, qui vcre paupercs
dicant. Quoniam non spreiit ncque despexit preccm pau- sunt, cujus rci divitcs sinl : quia non in arca, non in
pcrum quorum pnuperum? Nonde se pmrsumeitlium.
: borreo, non in apotheca, Yivent corda eorum in scecu-
Videamus si panperes sunt, qui dicunl Nos sumus : lum swculi.
justi. Cbrislus clamal Longe a salule mea verba de- , 28. Ergo altcndilc. Passtis cst Dominus; omnia
liclorum mcorum. Sed adbuc dicant quod volunt. Ne- quae audislis passus esl Dominus. Qu:crimus quare
que averlit faciem suam a me, et cum clamarem ad passusest, et coepil narrare : Narrabo numen tuum
eum, exaudivil me. Ctquid exaudivit? ad quam rem? fratribus meis, in mcdio Ecclesicc canlubo le. Sed adbtic
26. [ vers. 2G. Apud te est lans mea : apud Deum
)
dicunt, Isla esl Ecclesia. Timeat eum omne semen
posuil laudem suam docuil non prsesumi iu homine. ;
Israel. Dicunl, Nos sumus semen Quouiam non
Israel.
Adbuc dicanl quod volunt. Jam qtiidem cccperuut sprevil ,neque despexit precem pauperis. Adliuc di-
uri. coepit propinquare ignis; non est qui se abscon- cunl, Nos sumus. Neque averlit faciem suam a me
dal a calore ejus Psal. xviu, 7 ). Sed adbuc dicant ipse Cbrislus Dominus a se, id esl ab Ecclesia sua,
(
El nos apud illum latidem nostram posuimus , el nos qu.-E est corpns ipsius. Apud te laus mea. Vos ipsos
in nobis non pra^stimimus ; dicnut adhuc. In Ecclesia vullis laudare. Sed rcspondenl, Prorsus ct nos ipsiini
magna jam bic puto quia ccepit inle-
confilebor tibi :
landamus. Yota mea Domino reddam coram timenlibns
,
riora langcre. Ecclesia magna quid e.«t, fratrcs? Num- eum. Sacrificium pacis, sacrilicium cbariiaiis, sacri-
quid exigua pars orbis terrarum Ecclesia magna csl ? ficium corporis sui norunl fidcles : dispuiari inde
Ecclesia magnalotus orbisest. Modo siquis velilChri- modo non potest. Vola mea rcddam coram timenlibut
slo conlradicere : Dic nobis, tudixisli, In Ecclesia ma- eum. Etjanl publicani, edant piscatores, nnnducent
gna coiifitebor libi : quac Ecclcsia magn.t ? Ad ft uslum imitentur Dotninum ,
p:\tianlur, salurenlur. Morluus
Africac remansisii 1
, lolum mundum perdidisti.efludi- csl ipse Dominus, moriuntur el pauperes : addilur cl
sli sanguinem pro lolo, sed invasorem passns es. Isla mors disciptilorum morli magislri. Qtiarc? Da mihi
nos diximus Domino lanqtiam qmerenlcs scienlos ,
fruciiim. Commemorabnnlur , el converlentur ad Domi-
lameu quitl diciuri. Ponamus nos nescire rpiid dical nnm universi fines lerrcc. Eia fralres ,
quid qu;t:ii;is a
noiinc nobis respondel? Quicscile , adbuc dico undc nobis quid respondeaniiis parti Donali? Ecce Psaltnus,
ncmo Exspcclemus crgo quid dicturiis esl.
dubitcl. ct hic legilur hodie, el ibi legilur bodie. Scribamus illuiii
Jain ego volcbam pronuntiare el non itdmiilere ho- , in frontibus noslris, cum illo procedamus, non quicscat
mincs aliud aliqtiid intcrprelari, rum dical Christus : lingua noslra, isla dical: Ecce Cbrislus passiiscsl.ccte
In Ecclesia magna. Et lu dicis quia in exlrema parie niercalor ostendit mcrccdcm , ccce prelittm quod de-
remansit. El adbuc audent diccrc, Et noslra Ecclesia
1
Er., Quid jam etiam audio. Si non dici-
tibi videlur?
inagiia csl, quid libi vidctur Bagai el Tamngade? Si
lur, etc. i.ov., videturct nagcriceet Tamuqadue. Mss.
Quid libi
vcro, Quid tibt ridetur l.agui et lamugadco. forte leg., r,u-
1
Edu., 4d paitem 4(rica remansisse, est Ecclesia ma^na. gtri el lamuqadc, vcl, Tluimugade. ncec nimirimi prajcii^ua
totiun mundum, elc. Locuni ad Mss. casiigavimus. lucrunt oj>| nb a Doualistis occiq au.
179 S. AUCUSTINl EPK5C0P! 180
dit, sanguis cjus fustis esl. In sacco fcrebat pretium Qui credit, et sequitur; an qui dolet quia «st quod
nostruin : percussus esl lancea , lusus Cst saccus , ei legatur? Nolo scire quis servaverit : tindeciimque
nianavit pieliiim orbis terrarum. Quid mihi dicis , o inventiis cst codex, lestamentuni palris nostri exiit
li.ire.ice? Nrm est pretium orbis tcrrarum? Africa s»la dc qnalibet cavema : nestio qui fures tollere volebant,
rcdempta c>-i? Nnn audes dicere : Toius urbis redem- ncscio qui per>cctilores incendere volebant : unde-
pius est, sed pcriit. Quem invasorem passusest Cliri- cumqiie prolalum esl, legatur. Quare liligas? Fratres
sltis, ut perderel rcm suam ? Ecce commemorabuntur, siiinus , quare liligamus? Non intcslalus mortuus esi
il convertenlur ad Dominum universi fines lerrcc. Adlmc paler. Fecit testanienlnm , et sic morluus est : mor-
saiiette, el dicat. Si dicerct fines terrae, et non di- tuus cst, et restirrexil. Taradiu conicndilur de haerc-
cerct universi fmes terrce ; dicere habcbant , Ecce bst- ditate morluortim ,
quamdiu testamentum profcratur
hemus fines ten\e in Mauritania. Universi fines lerrte in publicum ; el cum lesiamentum prolatum fuerit in
dix.it : o luerelice , universi dixit; qua exilurus cs , ut puhlicum, tacenl omnes , tit labulre aperianiur el re-
evadas quxslioncm? Non babcs qua cxeas, sed uabes citenlur : judex inlenlus audit, advocaii silcnt ,
prx-
quo intres. cones silenlium faciunt, universus populus suspensus
Rogo vos, nolo inde disputare, ne
S9. [vers. 29.] est , ut leganlur vei ba nmrlui , non sentientis in mo-
dicatur, quia sermo meus aliqoid valet Psalmura : numento. llle sine sensu jacel in inonumento, el va-
atlenclite, Psalmum legile. Eccc Cbristus passus est, lent verba ipsius : sedel Cbristus in coelo , et conlra-
sauguis ejus fusus est : ecce redempior noster, ecce dicittir testamenlo ejtis? Aperi, legamus. Fratres
prelium nostrum. Qnid emit, dicatur mibi. Quid in- sumns, quare contendinius? Placelur animus noster,
lerrogarausYQuid si mibi aliquis dicat : stulle, quid non sine testamenlo nos dimisil pater. Qui fccit
in!errogas?C()dicein portas, ibi babcs unde emit, ibi lcstamenlum, vivit in xternum audiUvoces noslras, :
qurcic quid iinil. Ecce ibi babes, Commemorabuntur, agnoscit suam. Legaraos, quid liligamus? Ubi inven-
el converlenlur ad Dominum univer*i /ines lerrce. Fines la fuerit ipsa hrjereditas, ipsam tcneamus. Aperi testa-
cnini lorra conimemorabunlur. Sed bacrelici obliti mentum, lege in priino capite ipsius Psalterii, Postula
eunt, et iileo audiunt omni anno. Pulas ibi ponunt au- a me (Psal. n, 8). Sed quis dicil? Forte non Clnistus.
res, quando Ieclor ipsorum dicit : Commemorabuniur, Ibi habes, Dominus dixit ad me, Filius meus es lu,
et cunverlentur ud Dominum universi fmes lerrce? Eia, ego liodie genui te (Ibid., 7). Ergo Filius Dei dicil, vel
fo: le niius versus est : aliumlc cogitabas , cum fralre ad Filium suum Paterdicit. Ergoquiddicit adFilium?
tuo fabulabaris, quando illuJ dixit : atlcnde, quia re- Poslula a me et dabo libi genles harredilatem tuam et
, ,
puhl, < i surdos puisat : Et adorubunl in conspeclu ejus possessionem tuam fines ierra. Solet fieri , fratres , iu
universw patrioz genlium. Adbuc surdus est, non audit, quando quaeritur de possessione, quaerantur affmes.
piilsctur ilenim : Quoniam Domini est regnum, el ipse Iutcr affines ilium el illum ,
quxritur bxres , ant cui
doiuinabiiur gcntium. Tres islos versus leuele, fratres. donalur, aut qui emit. Inler quos affmes qua?.riiur?
Hpdie cantati sunl el ibi , aul forte dcleverunt eos. Inler illum et illum possidcnles
l
. Qui dimisil omncs
Credite inihi , fralres inei, iia aestuo , ita vim palior, fines, nullos dimisil affines. Quocumque le verlcris,
ui iiiiirr nescio quain surdiuicm et duriliam cordis Christus est. Fincs lerrx habes hxrcditalcm, huc ve-
ipsorum , ul aliiiuando dubilem utrtim babcanl illud ni, totam mecum posside. Quare litigando vocas a<l
omncs ad ecclesiam bo
iu codicibus. Ilodie currtint , pariem? Huc veni bono luo vinceris, loluni habebis.
:
dte ouines tntenti audiunt Psalmum, omnes suspeuso An adbuc calumniaris? Ego jam leslaincnlum legi, et
cnrdc audiunt. Scd fac quia non sunl inlenti num- : tu calumniaris. An adhuc calumniaris, quia fincs
»|iiul iiuiis vcrsus esl , Commemorabunlur, et conver- lcrraj dixit , non dixit omnes lines terra; ? Legamus
idntiir ad Dominum universi fmes terrw ? Evigilas, sed ergo. Quomodo loctum esl? Commemorubuntur, et
tdbue fricas oculos : El adorabunt in conspectu ejus comertenlur ad Dominum universi fines terrx. El ad~
uuiversw palritB genlium. Escute somnum, adbuc gra- orabunt in conspectu ejus universa palrix gentium.
varis, audi : Quoniam Uomini cst regnum, et ipse domi- Quoniam Domini est regnum el , ipse dominabilur
vnbitur genlium. genlium. Ipsius est, non vestrum. Agnoscile Domi-
50. Si cst adlmc quod dicanl, ucscio : iiligenl cum num : agnoscilc possessionem Domini.
Scripturis, nou nobiscum. Ecce codex ipse, contra 31. Sed el * vos, quia privala vcslra vultis possi-
illum ceilcnl. Ubi cst lingua, Nos scrvavimus Scri- dere, el non communi cum Christo unitate; dominaii
piuras, nc ardcrenl (a)? Servalae sunl , unde tu ar- cnim vultis iu tcrra, nou cum illo in ccclo regnare
dcas. Quid scrvasli ? Aperi , lcgc : lu servasli , cl lu possidetis domos vestras. Et aliquando venimus ad
oppngnas. Quid scrvasli a flamma, quod delere \is illos dicpntes, Qu iramus verum, inveniamus vcrum.
Ungua! Non crcdo, non credo quia scrvasti prorsus :
Et illi. Vos lenetc quod tenetis : ovcs luas liabes,
iioii cicdo, non scrvasti. Verissimc dicunt nossi, oves meas babeo ; noli molestus csse ovibus meU,
quia tu iradidisli. IIIc probalur tradilor, qui lcclo quia ct ego non siiin inolestus ovibus tuis. Deo gralias:
lettsnieatO non sequilur. Etcc legitur, ct seqnor ; me;e sunl oves . illius sunl oves : CJirislus q»id
lcgitur, et rccusas. Cujus inanus misil in Qaunnam?
• ln plerUKHM Mss., possidenlis.
1'lurcs proha; iiotae Mss. loco, Sed etros.
» Iiabent, Seaut
(n) DonaUsUEsacrosccllces a se servatos, a nostris vero
vos. qmn Brieata vcslra, ete. 1 1 quiuam, sedetc
"os.
t'»rtiu>s ilicchaul.
181 ENAMUTIO 1N PSALMUM XXII. t82
emii? Imo nec mex sint, ncc lux : sed illius s»ini qni tentur ud bominum i<nii<ersi fines ternv. El adorubunt
illas eniit, illius sint qui illas signavii. NVque qui in conspectu ejus universw palriw genlium. Quoniam
pl;i:iial estaliquid, neque qui rigal, sed qui increineu- Dominiest regnum, elipse dominabitur gentiuw. Coitlra
ium dat Deus (I Cor. 111, 7). Quarc liabeo meas, habes tam apertamet manifestedemoiislraiani possessionem
tu ttias ? Si ibi esl Cbrislus, illo eaul me«, quia non Cbrisli, non audialis vcrba calumniatoris. Quidquid
suiit me* : si bic est Christus, Iiuc eant tux, quia coniradicunt homines dicunl : hoc autem Dcus
,
iioii sunl lu;e. Propler possessiones osculenlur nobis dicit.
capul ct manus, el pereanl ' lilii alieni. Non esl mea
pos iessio, inquit. Quidestboc? Videamos si non esl
ma possessio, videamus si non illam libi vindicas.
IN PSALMDM XXJI
Ego noniini Cbrisli laboro, tu nomini Doriali. Nam si ENARRATIO.
Chrisluni altendas, ubique esl Clnislus. Tu dicis,
1
Psalnms ipsi David.
Ecce bic esl Chrislus (Mallh. xxiv, 23) : ego dico ,
1. [vers. i.] Ecclesia loquitur Christo
Dominum, laudaie
: Dominuy
Per lotum est. Laudate, pueri,
pascit me, et niltil mihi deeril, Dominus Jesus Christiis
nomen Domini. Unde laudanl? Usqueqtto laudanl? pastor meus est, et nihil mihi deerit.
A solis ortu usque ad occasum laudate nomen Donii- 2. [vers. ln loco pascuce
2.] ibi me collocavil : in
ni (Psal. cxn, 1). Ecce qnam Ecclesiam oslendo, ecce
loco pascute incipientis ad Qdem *
me perducens , ibi
quid emit Chrislus, ecce quid redemit, ecce pro quo
me nutriendum collocavit. Super aquam refeclionis
sanguinem dedil. Sed tu quid dicis? Et ego iili colli-
educavit me : stiper aquam baptismi , quo reficinn-
go. Qui mecum, inquil, non colligil, sparcjit (Matth. xn,
tur qui integritatein viresque amiserant
unilalem, possessiones luas quaeris. Et , educavit
30). Dividis
me.
quare habenl nomen Chrisli ? Quia ad defensiouem
3. [vers. 3] Animam meam convertit. Deduxit
possossionis luae tilulos Chrisli posuisli. Nonne lioc
me in semilh nomen suum. Deuuxit me
justilite, propter
faciunt nonnuHi iu domo sua? Ne domum ipsius in-
in angustis itineribus, quie pauci
vadat aliquis potens, ponil ibi lilulos potentis, litulos
ambulant jusliiiaj ,
sua^; non propter meritum meum, sed
mendaces. Ipse vult esse possessor, et fronteni domus propternomen
suum.
sux vult de lilulo alieno muniri ; ut cum lilulus lectus
4. [vers. 4.] Nam et si ambulem in medio umbrce
fueril, conlerrilus quis polenlia nominis, abslineat se
mortis : nam et si ambulem in medio viia; hujus, qu;e
ab invasione. Fecerunt illud, quando Maximianistas
uinbra morlis esl. Non
me- limebo mala, quoniam tu
dainniverunt. Egerunt apud judices, cl concilium («)
cum non limebo mala, quoniam tu habitas in corde
es :
suuin recilaverunt : tanquam litulos oslcndeutes , ut
mco per fidem et nunc meciun es, ut post umbram
;
episcopi viderentur. Tunc judex interrogavit : Quis
morlis eliam ego sim tecum. Virgaluaetbaculustuus,
liic aller episcopus est de parte Donati? Respondit
ipsa me consolata sunl :disciplina lua tanquam virgs
Oflichim : Nosnonnovimusnisi Aureliuin catholicum.
ad gregem oviuin , et tanquam baculus jam ad gran-
Timeates illi leges , non respondcrunl nisi de uno
diores ab animali vitaad spiritualem crescen-
lilios el
episcopo. aulem
llli ut audirenlur a jndicc, nomen
les ,
ipsa me non
afflixerunt, mogis consolala sunl
Chrisli imponebant : in possessione sua tilulos illius
qnia nunior es mei.
inipo.-.. lerunt. Bonus est Dominus, qui illis parcat, cl
o. [vers. 5.] Parasti conspectu
ubi invenerit tilulos suos , vindicel illud possessioni
in mco mensam ,
adversus eos gui tribulant me post virgam
sux. Potens esl misericordia ipsius, qui illis iilud fu-
; aulein
qua parvulus et animaiis in grege pascuis erudiebar,
ciat, quoscumque invenerit nomen Chrisli portare
congrcget illos. El videte, fratres, quando potens
post illam virgam cum esse coepi sub baculo, parasti
in conspectu meo mensam, ut non jam lacte alar par.-
nonnf jure rem sibi vin-
aliquis invenerit litulos suos,
vulus (\Cor. iii, 2), sed major cibum a
sumam,
Non poneret tilulos .neos, nisi resmea
dicat, ct dicit, fir-
matns adversus eos qui tribulant me. lmpinguasii
esset? Titulos meos posuit, mea res esl ubi nomen :
iu
ineum invcnio, meuin est. Numquid titulos mulat?
oleocapul meum: lauihcasti Ia;lilia spirituaii menleni
Titulusqni erat, ipse est
meam. El poculum tuum inebrians quam vrceclarum
possessor mutatur, lilulus :
est (a) et pociilum tuum oblivionem pneslans
non mulalur. Sic baplismum liabenl Chrisli si
et qui ,
!
prio-
veniunt ad unitatem, non mtilamus titulos, aut dele- rum vanarum delectaliomitn quam prxclarum est ,
mus titulos ; sed agrtoscimus titulos regis nosiri, liiu- 6. [vers. G.] Et misericordia lua subsequctur me
los imperatoris nostri. Sed quid dicimus? omnibus diebus vilce mcce id est, quanidiu vivo in
domus :
misera, ille le possideat cujus tilulos habes; Christi bac morlali vita, non tua, sed mea. Ul inhabitem in
lilulos habes, noli esse Donali possessio. domo Domini in tongitudinem dierunt : subsequelur
32. Mulia diximus, fralres; sed illud de memoria aiilem me non hic tantum, sed etiam ut inhabilem iu
veslra non recedat, quod hodie legitur. Ecce iterum
domo Domini in xlernum.
dico , et ssepe dicendum esl : per ipsum diem , id esl 1
Edd., infinem, psatmus, etc. Abest, Jnfinem, a Mss.
et
per sacramenta huju* diei conslringo vos, ut non vo- a sacris Bibliis.
3 vnius
biscxeal de cordibus. Commemorabunlur , et conver- eodt:x Corb., u fide.
3- rnu., s.v/ mujurcm
Edd., y-n cibum sumam
majorem ctoum sumam. Ali [uot Mss., majo-
1
Scx Mss., pergant. it cibos.
res i,Itires : major dbum.
ctbos. Alii pltires cibum.
(a) Ba^aiuiiiiini, aiuu 59t.
(a) De hae parle vcrs. ;» vidc Enarr. Psal. xxxv,
n. li.
183 s. alcusti.m episcopi 181
trccta cicatriees, ct scnlies rcparatas, ct immortali-
1N PSALMUM XXIII tali reddilam iufiriuiialcm bunianam. Persoltila cst
qux debcbatur lerris, ubi cum morie belligrrata esl,
ENAKRATIO.
clarilicalio Dnmini.
Psalnuu ipn David, pritna sabbati.
9. [vers. 9] Toltite portnt principet vestii : limc
1. [vets. 1.] Psalmus ipsi David , de clarificationc jam pergatur in ccelum. Exclamet itentn prophctira
ct rcsurrectione Dominr, quae matutino primne sab- tuba : Tollite portas, etiam coelcsies principes, quas
bati facla est, qui jam dics dominicos dicilur. habelis in auimis hominum qui adoranl militi.nn
2. [vers. 2 ] Domini esl lerra el pleniludo ejns, or- cceli (IV Reg. xvn, 1G). El elevamini portcc oclernulet
bis terrarum et universi qui habitant in ca cum cla-
' : el elevamini port;c xlenia: justilix, charilalis cl ca-
rilicatus Domimis annuntiatur in fidem omnium gen- slilalis, per qnas anima diligil uiiiim verum Dcuin, et
lium , et univcrsus orbis tcrraruni fil Ecclesia ejus. non fornicatur sub niullis qui appellantur dii. El in-
Ipsesuper maria fundavit eam : ipse firmissimc sta- troibil rex glorice : cl introibil rex glorix, ul ad dexle-
bilivit eam super omnes fluctus sxculi bojus, ut ab rani Patris interpellel pro nnbis (Rom. viu, 34).
ea siiperarenlur, ncc nocerent ei. Et svper flumina 10 [i*e;s. 10.] Qnis etl iste rex gloria:? quid cl tu
prccpnravil eam : flumina in mare fluunt, et cupidi princcps polcstatis acris luijus miraris, ct qu.ciis,
Immines l.tbuntiir in sa:culum ; eliam istos superat Quis csl iste rex gloriac? Dominus virtutum ipsi> cstrex
Ecclcsia quas devictis pcr Dci gratiam ctipidilatibus gloriac : el jam vivificalo corporc, supra le neigil illj
sxcularibus ad rccipicndam immortalitalem cliari- lenlalus; supra ninnes Angelos tendil, :<•!> angelo prx-
tale par.ita est *. varicalore ille tentalus. Nemo veslrum se objici..t
3. [vers. 3.] Qnis ascendel in montcm Domini? quis atque inlerclitdal iter noslriim, ul lanquam Deus co-
asrendet in allissimam justiliain Domini ? Aul qnis lalur a nobis : neque principalus, ncque angelus, nc-
stabit in loco sancto ejus ? aut quis permanebit in eo, que virtus nosseparat a cliarilate Clirisli (Ibid., 59).
quo ascendet ,super maria fundato et snper fiumina Bonuin est spcrare iu Doiuino, quam sperarc in prin-
prawarato loco? cipe (Psal. cxvn, 9) : ut qui glorialur, iu Domino
4. [vers. 4.] Jmwcens manibUs et mundus corde : glorieiur (I Cor. i, 51). Sunt quidem islx in hujus
quis ergo illuc asccndet, et permanebit ibi . nisi in- inundi onlii.atione virlules, sed Dominus virlutum
nncens in opcribus, et mundus in cogilntionibus? ipse est rex glorice.
Qni non accepit in vano animam suam : qui non in
rrbttS non permanenlibus depulavit animam suam ,
IN PSALMUM XXIV
sed eam immortalem sentiens, aHernitalem stabilein
ENARKATIO.
:iiqne incommutabilem desideravit. Et non juravil
proximo suo in dolo : et ideo sine dolo, sicut sim- //i fincm, Psalmus ipsi David.
plicia ct non fallcnlia sunt xterna , ita se prxbuit 1. [vers. 1.] Cliristtis, scd in Ecclcsi.v persona,-
proximo suo. loquiliir nam niagis ad pnpulum clirislianuiu con-
:
5. [vers. 5.] Hic accipict benediclioncm a Domino, versum ad Dcum pertinent qu:e dicuntttr.
el misericordiam a Deo salutari suo. 2 [vers. 2.] Ad le, Domine, levavi animam mcam:
6. [vert. 0] IIccc esl generatio qnarentium Domi- desiderio spirilu;ili, qu;e carnalibus desideriis con-
mtm : sic enim nascuntur qui quxrunl eum. Qua:- culcabalur in terra. Deus meus, in te confido, non
rrntium faciem Dei Jacob (a) : qu.rrunt autem faciem erubescam : Deus metts, ex co quod in tne conlide-
Dci , qui posterins nato primatum dedit. bam, perductus sum usqtie ad islam infirmilalen»
3
7. [««'8. 7.] Tollite portas principes veslri : qui- cainis: et qui deserlo Deo sicul Deus esse volui.a
cumqiic principalum in hominibus quxritjs, aufeiie, niiiiulissima bestiola mortem limens, de stipcrbia mea
ne impcdianl, adilus quos vos staluislis cupidilatis et irrisus erubui ;
jani ergo in le cmifido, nou erttlie-
:imoris. Et elevamini portcc wterhalet : et elevamini scam.
:uli* "s xlernx vilx, rcnunliaiionis sneculoet conver- 5. fi'm. 5.] Nernie irrideant me inimici mci : nci|iie
sionis ad Dcum. El introibil rcx gloria: : et inlroibit irridcanl me, qui scrpcntinis aiqne occullis sugge-
rcx, in quo sine snpcrbia gloriemur ; qui supcralis slionibus insidianles, et suggerenles Eu?e, Eugc, ad
porlis mortalitalis. et paiefactis sibi coelcslibus, im- lix*c dejccerunt. Eteuiin universi qui te exspcctant non
plcvit quod ait : Gaudete, quoniam ego vici safculum confundenlur.
(Joan. xvi, 33). 4. [vers. 4.] Confundanlur inique facientes vana :
8. [vcrt. 8.] Quisest iste rex gloricc? pavel admi- confundantur inique facientes, ad acquirenda quce
rans natura mortalis , cl quxrit , Quit esl istc rex Iransriint. Vias tuas, Domine, notas fac miln, et temi-
gloria: ? Dominus forlis el polens : qucm lu infirmum tns tuas cdoce me : qune non lalae sunl, ncc mullilu-
ct oppressum pulasli. Dominut potent in bello : con- dinen» ad inieriluin ducunt (ilatlli. vn, 13); scd an-
1 guslas et paucis m»las semilas lins edoce mc.
Rdd., in eo. At Mss. cnnsianter ferunl, in en.
' 6ic Mss. Hdd.vcrn, i .nmortalilatu claritatem parata cst. 5. [vert. 5.] Dirige me in veritatc tua : crrores fu-
* Kilil., veslras. Mss. vcro constariter , veslrt : eii^w
gienlcm. Et doce me : inm per mcipsum non nev,
cliain Auguslinus in epist. 237, u. 8.
(a) Diapsalma. nisi incndacium. Quoniam lu cs Deut salutarit meu* t
, 83 ENARRATIO IN PS ALMUM XXIV. m
ti u neqnc enim dimissus a te de
tuillnm lota die :
H.1 Proptcr nomen tuwn, Domlne, pro-
i\. [vers.
piliaberis peccato meo ; multnm eal enim : non solutn
paradiso (Gen. m, 23), ol in longinquam regionem
peregrinatus (Luc. xv. 13). pcr nieipsum redire pos- pecrata mea donasti, qua; anlequam crederem ad-
suin, nisi occurras erranli ; nam reditus mcus toio misi ; sed cl peccalo meo, quod inuliiim est, quia et
iraciu lemporis saecularis misericordiam tuam sus- in via non deest offensio, sacrificio conlribulali spi-
linuii. rilus propitiaberis.
G. [vers 6.] Reminiscere miserationum tuarum, Do- 12. [ vers. 12.] Quis cst homo ,
qiti limeat Domi-
mine : reminiscere operum misericordiec tuae, Do- num? unde incipit venire ad sapienliam. Legem sla-
inine, qnia lanquam oblilum te bomiues puiant. El tuel
l
ei in via quam elegit : legem staluet ei in via
quia misericordiw mw a sceculo sunl : el boc remini- quam liber apprebendit, ne impnne jam pcccet.
scere, quia misericordiae luse a soeculo sunt. Nun- 15. [vers. 13.] Anima ejus in bonis demorabitur , et
quam cnim sine illis fuisti, qui etiam peccantem semen ejus hcereditate possidebit teirum : el opus ejus
boniinem vanitali quidem, sed in spe subjecisli, et bareditatem solidam instaurati corporis possidebit.
lol lanlisque croalurae luae consolalionibus non dese- i&. [rers. 14.] Firmamentum est Dominus limcn-
ruisli. tiumeum : iniirmorum vidclur esse timor, sed lirma-
7. [vers. 7.] Delicla juventutis mew et ignorantiw menlum esl Dominus limeiilium eum. Et nomcn Do-
view ne memincris : delicla conlidcntis audaciae me:c mini quod glorilicaium est per orbem lerraruin, firmat
et ignorantiae meoe ne ad vindictam rescrvcs, sed limenles eum. Et testamenlum ipsius ut manifestelur
lanquam excidant libi. Secundum misericordiam tuam illis : el facit ut lestamentum ipsius manifcstetur
memor eslo mei, Deus : memor eslo quidem mei, non illis ,
quia bx>reditas Cbristi genles sunl , et tennini
secuiidum iram qua ego dignus sum, sed secunduni lcrrne.
niisericordiam luam qux tc digna est. Propter bonita- 15. [vers. 15.] Ocult mei semper ad Doniinnm;
lem tuam, Domine : non propler merilum meum, sed quia ipse evc.lkl de laqueo pcdes mcos («) : nec limeani
propter boiiilatcm tuam, Domine. pcricula lcrreua , dum terram non inlueor ; quoniaiu
8. \vers. 8.] Dulcis et rectus Dominus : dulcis e«t ille quem ioiueor, evellet de laqueo pedes meos.
Dominus, quandoquidem ct peccantes et impios ila 16. [vers. 10.] Respice in me , el miserere mei;
miseratus est, ut omnia priora donarit; scd ctiam quoniam unicus et pauper sum ego : quoniam uniciis
rectus esl Dominus, qui posl misericordiam voca- populus , unioc Ecclesise tuae servaus humilitatem f
lionis et veniae, quac habel gratiam sine merilis, di- quam nulla schismata vel bxreses tencnt.
gna ultimo judicio merita requiret. Proptcr hoe le- 17. [vers. 17.] Tribulalwnes cordis meimultiplicalce
gem slatuel delinqucniibus in via : quia misericordiam suut : tribulationes cordis mei abundanle iuiquilate et
prairogavit ut perduceret in viam. refrigescenle cbarilate mulliplicalye sunt. De necessi-
9. [vers. 9.] Diriget miles injudicio : dirigel mites, talibus meis cduc me : quoniam hacc tolerare mibi ne-
nec perlurbabit in judicio eos qui sequunlur volun- ccsse est , ul perseverans usque in finem salvus sim
tatem ejus, nec ei resislendo praeponunt suam. Do- ( Matth. x, 22 ), dc necessilatibus meis educ me.
cebit mansuelos vias suas : doccbil vias suas, non eos 1 8. [vers. meam et laborem meum
1 8.] Yide humiiilatem
qui prarcurrere volnnt, quasi seipsos melius regere vide humiiilatcm ineam qua nunquam me jactantia ,
possinl; sed eos qui non erigunt 1 cervicem, neque jnstiti;c ab unilate abrumpo; et laborem meum, qno
recalcilrant, cum eis jugum Iene imponitur el sar- indisciplinalos mihi commixtos suffero. Et remitte
cina levis (Matth. xi, 50). omnia peccala mea : et his sacrificiis propiliatus re-
10. [t'm. i0.] TJniversa; via; Domini misericordia et milie pcccala mea, non illa lanlum juventulis et igno-
verilas («). Quas aulem vins docebit eos, nisi mise- ranliac meae anlequam crcderem , sed eliam ista qure
ricordiam qua placabilis, et veritalem qua incorru- jam ex fide vivens per infirmilaiem vel vita; hujus ca-
ptus est? Quorum unum praibuit donando peccata, liginem admilio.
alierum merila judicando. Et ideo universse viae Do- 19. [vers. 19.] Respicc inimicos meos, quoniam
mini, duo adventus Filii Dei, unus miserantis, aller mulliplicati sunt : non solum enim foris , sed eliain
judicantis. Pervenit ergo ad eum leuens vias ejus, in ipsa intus Ecclesiae communionc non desunt.
qui nullis merilis suis se liberatum videns, deponit Et odio iniquo oderunt me : et oderunl me diligen-
saperbiam, et deinccps cavel examinanlis severita- tem se.
lem, qui clementiam subvenientis experlus est. Re- 20. [ vers. 20. ] Cuslodi animam meam, et erueme :
quirBniibus testamenlum ejus et testimonia ejus : intel- cuslodi aniruam meam , ne dccliner * ad imitalio-
ligunl euim Dominum miscricordem primo adventu, nem eorum el a perplexilale, qua mihi mi-
; erne mc
el secundo judicem, qui miles et mansueti requirunl sccnlur. Non confundar quoniam speravi in te : non ,
icslamenlum ejus, cum sanguine suo nos in novam confundar si forle insurgunt advcrsum me ;
quoniain
vitam redemit; et in Propbelis atque Evangelislis non in me , sed in le speravi.
testimonia cjus. 21. [ vers. 21. ] lnnocentes el recli adhceserunt mihi t
1
omnibus no6lris Mss., rapiitnl.
Iq 1 Edd., slatuit. AtMss., stuluet : juxla LXX, nomotltcle&e*,
Idem vers. 10 tractatur in Enar.
(a) Psal. lx, n. 9 ; cxvm, * RuVJ.,dcclinem. Mss., decliner.
Serm. 29 n.8. (a) Dc boc vers. lo vide Enar. 2 Psal. xxxi, n. 21.
!87 AUGUSTINI EPISCOPI 18*
tnoidam sustinui te , Dcadne : innoceutes et rccli non inter innocentes manus meas, quibus amplexaborsub-
prasenlia corporali miscenlor lantum , sietv. mali . liinia lua. El circumdabo allnre luum. Domine.
sotl consensione cordis in ipsa iunoceniia et reciilu- 7. [vers. 7. |
Ut audiam vocem luudis lua? : ul di-
dinc adli.crcnt milii ;
quoniam nnn defeci, ut imitarer scam quemadmodum le landem. Et enarrem universa
nialos; sed sustinui le , exspeclans venlilaiionem ul- mirabilia tua : et cuni didicero , expouam ouinia ini-
linLe messis luae. rabilia lua.
22. [vers. 22. ] Redime, Deus, Israel ex omnibus Iri- 8. [ vers. 8. ] Domine , dilexi decorem domus tutc :
bulutiontbus ejus : redime , Dens ,
populum luum , Ecclesix lu:c. El locum habilationis gloriw tua? .
quem pncparasti ad visionem luam , ex tribulalioni- ubi habitans glorificaris.
bus ejus, non tantum quas foris, sed cliam quas inlus 9. [vers. 9] Ne perdas cum impiis animam meam .
lolcrat. ne eri;o simu! perdas cum his qui le oderunl, aniinam
meam , qua: dilexit decorem doinus tna;. Et cum viris
sanguinum vilam mcam et cum his qui proxiinum ode-
IN PSALMUM XXV :
runt. Nam duobus pracceptis decoralur domos tua.
ENARRATIO I.
10. [vers. 10.] In qnorum mtmibus iuiquilates sunt
Jpsi David. ne itaque me perdas cum impiis et cuni viris saugui-
nou medialori liomini num qnorum opera iniqua sunt. Dextera eorum re-
1. [vers. 1.] Ipsi David ,
,
scd orani Ecclcsia? jam perfecte in plelu est muneribus : cl quod eis ad oblincndam salu-
Christo Jesu ,
aitrihui potest.
lem ;i>iernam dalum est, ad accipienda hujus saculi
Chrislo stabiliue ',
quoniam ego m innocenlia muiiera convcrterunl, cxislimantes qoaeslum esse pie-
2. Judica me , Domine ,
latem Tim. VI, o
judica me, Domine, quoniam posl mi- ( I ).
meu ambulavi ;
quam prrerogasti innocenti;e il. [vers. 11.] Ego autcm in innocentia mea ambu-
scricordiam tu milti ,
cujus viam cuslodivi. lavi : redime me, cl miserere mei : valeat niihi ad per-
mcjc babeo aliijuod incrilum ,
nec lamen fectionem liberatiouis taiilom prctium sanguinis
Et in Domino sperans non movebor * .
:
ctiain sic iu me sed in Domino sperans, permancbo Domini inei; ei in periculis hujus vila?, niiscricordia
,
iu co.
lua non dcserat mc.
Proba me Domine et lenta me : 12. [vers. 12.] Pes meus stelil in rectiludine : dile-
3. [ tffj. 2, 3. ] , ,
ne quid lanien occultorum meorum me laleal proba ,
cliomca non rccessil a juslitia tua. i?i Ecclesiis bene-
Domine ,'et lenla me; nolum me faciens non dicam le Dumine : non occultabo eis quos vocasti
,
inc , ,
tibi quem nihil Iatet, sed mihi atque hominibus. Ure benediclioncin luam Domiiic qooniam dilcclioui , ;
renes mcos et cor meum : adhibe medicinale purgalo- luai subinfcio proximi dileclionem.
rium ,
quasi ignem , deleclalionibus et cogilalionibus EN.MIRATIO II.
meis, Quoniam misericordia lua ante oculos meos est : SEKMO AD 1'LF.bLM.
quoniani ne illo igne consumar, non merita mea , sed 1. Paulus aposlolus cum legereltir, audivil nobis-
misericordia tua ,
qua me ad lalem viiam perduxisti cuui Sanclitas Vestra : Sicul esl, inqui!, veritas in Jesu,
ante oculos meos est. Et complacui in verilate lua : deponere '
vos secundum priorem conversationem vele-
el quia displicuit mihi meum uiendacium ,
compla- rem hominem , eum qui corrumpitur secundum concupi-
cuit aulem verilas tua ,
placui etiam ipse cum illa et scenlias deceplionis ; renovamini autem spiiitu mcntis
in illa. veslrw , et induite novum hominem qui secundum Deum
h. [vers. i.] Son sedi cum concilio vanitutis : non crealus csl in juslitia et sanclitate verilalis (Ephes. iv, 21-
elegi apponerc cor meum his qui providere conanlur, 2i).Etnealiquisarbitrarelurdeponendamessealiquam
queniadmodum, qtiod lieri non potest , rerum trans- substantiam ,
queniadinodum sc exspoliat tunica; aut
eiinliuii), pcrfruilioiie
a
l»eali siol. Et cum iniqua ge- aliquid forinsecus accipiendum quomodo accipit ali-
,
rentibus non intiuibo : cl quia ipsa causa est oiniiium quod veslimciilum ,
quasi poneus unam lumcam et
iniquilaliiit), idco ciiin iniqua gcreiilibus abscondilam sumens alteram ; et carnalis isle inlellectus non pcr-
coiisci.cnliaiii nou Itabebo. millercl homincs agere in se intus spiritualiler quod
5. | vers.5.] Odio habui coiujrcijutionem maligno- praccipiebat Aposlolus : seculus est, et exposuil quid
rum : ul aulem \eniaturad i|»uiu coocilioin vanilalis, csset exui vetcrcm hominem, et indui novum. Cxlcra
coiigngaliones iiialigiioruui liunt, quas odio hahtti. 1'iiiin lcciionis ipsius ad eumdem inlellcclum perli-
Et cum impiis non scdebo : el ideo cutit tali concilio, El quomodo me eiu
nent. Ail quippe quasi diccnli :
ciiiii impiis non sedebo , id csl, placilum non collo- turus sum veterem aut quomodo iitdulurus novum t ,
Cabo. Et cum impiis non sedcbo. An ipse terlius homo suni depositurus velerem ho-
6. [vers. C. ] Lavubo iu innocentibus
v
munus meas :
ntineni qucm habui et accepturus novum qucm
,
, ,
mdnda faciam iutcr innoceiiles opera mea ;
lavabo uoti habui ; ut tres homines intelliganlur , el sil in
medio qui depouit vctcretn homincm , et accipil no-
» Mss. nnpfl oiiimis ferunt, srd homhii... stabilito.
mfirmnbor. mm vum? no ergo qubqiiara lali carnali cogitatione impe-
« s U: ...liiio l.ov. At Kr. et lepleni Ifc*.,
* Fdil., perfunctium Sid mclius aliquol Mv.. pcijru-
. dilus , minus facei cl quod * jubctur, , et non facicns
(tiune.
• i-ikl.. inter innocciucs. M^s., m innoccnltbus. Grxx. L\\, • /r. et Ijot , di ponite. u im. ct »L»s., deponerc.
* tdd., quilin VI Mas., quoO\,
ax utlwvu.
189 ENARRATIO IN PSALMUM XXV. 190
excusarcl se de obscuritale lcclionis , dicit in conse- Evangelio : Periclitabatur navirjium in staqno, et dor-
i|iienlibiis : Quapropler deponentes mendacium , loqui- miebut Jesns (Luc. vm, 25). Navigamus enim per
mini vcrilutem. Et ecce boc est deponere velerem quoddam stagnum, et venlti'. ei procelhe non desunt
bominem, el induere novum : Quapropter, deponcnles tentationibus quotidianis hujus siecnli prope oppletur
tncndacium , loquimini verilaiem , unusquisque cum noslruin navigium. Unde aiilem fit, nisi quia dormit
vroximo suo : quia sumus invicem membra (Ephes.iv, 25) Je^us? Si non uortiiirct in te Jesus, tempeslaies islas
2. Nc aulem quisqunm veslrum ita cogitel, fratres, non palereris ; sed tranquillitaiem baberes interius,
cum cliristiano loquendam verilalem et cum pagano convigilante lecum Jesu. Quid csl aiilem, dormit
mendacium. Cum proximo tuo loquere. Proximus Jesus? Fides lua qu;e esl de Jesu, obdormivit. Sur-
luus ille est, qni tecum natus est ex Adam el Eva. gunt procellae stagni hujus, vides malos florere, bo-
Omnes proximi sumus condilione terren.-e nalivitatis : nos laborare; tenlatio esi, fructus est. Et dicil 1
sed aliter fraires iila spe ccelestis haeredttatis. Proxi- anima tua : Deus, ipsa est justilia ttia, ut mali
inum luum debes piilnre omnem hominem, et anleqnam floreant, boni laborenl? Dicis Deo : Ipsa estjustitia
sil clirislianus. Non enim nosti quid sitapud Deum, tua? Et Deus libi : Ipsa esl lides tua ? H.ee enim tibi
quomodo illum pr.TSciverit Deus ignoras. Aliquando promisi ? ad hoc cbristianus factus es, ut in sx-culo
5
quem irridcs adoranlem lapides, converlitur, et ad- islo floreres? torqueris , quia hic mali florent, qui
orat Deum. forlassereligiosiusqtiam lu, qui eumpaulo cum diabolo postea torquebunlur ? Sed unde hoc
ante irriclcbas. Snnt ergo proximi nostri latenles in dicis? unde fluctibus stagni et lempestale turbaris?
his bomiiiibus ,
qui nondum sunl in Ecclesia; et sunt Quia dormit Jesus, id est, quia lides tua quae est de
longe a nobis laten:es in Ecclesia. Ideoque qui non Jesu, sopita est in corde luo. Quid facis ut libereris?
scinius fuiura unumquemque proximum habeamus ,
, Excila Jesum, et dic, ilugisler,perimus (ifcirf., 24).
noii solum condilione mortalilatis bumaux qua in , Movent enim incerla siagni : perimus. Evigilabil ille,
hanc terram eadem sorte devenimus ; sed eiiam spe id est, rediet ad le fides tua ; el adjuvanie illo, con-
illius hnereditatis ,
quia nou scimus quid fulurus sit siderabis in aninia lua, ijuia quoe danlur modo malis,
qui modo nihil est. non cum illis perseverabunl : aut enim viventes cos
3. Er<ja altendiie ca-tera in induendo novum ho- deserunt, aul a morienlibus deserunlur; libi autem
minem et exuendo veterem. Deponentes, inquit, men- quod promitliiur, manebit in scternum. Illis quod
ducium, loquimini veritalem unusquisque cum proximo temporaliter conceditur, cito tolliiur. Floruit enim ut
tuo : quia sumus invicem membra. Irascimini ; et no- flos feni.Omnis enim caro fenum aruit fenum, et :
lite peccare. Si propterea irasceris servo ttio quia pec- flos decidit verbum autem Domini manet in ater-
:
cavil : ne el tu ipse pecces, irascere libi. Sol non oc- num (Isai. xl, 6, 8). Pone ergo dorsum ad id quod
cidal super iracundiam vestram (lbid., 26) : intel- cadit, et faciem ad illud qitod manet. Evigilante
ligitur quidem secundum lempus, fralres; quiaelsi ex Cbristo jam tempestas illa non qualietcor luum, non
ipsa humana conditione et infirmilate mortalilatis, opplebunt fluctus navim tuara : quia fldes tua impe-
(|it.iin porlamiis, subrepil ira cbristiauo, non debet rat ventis et fluctibus, et transiet periculum. Ad hoc
diu leneri el fieri pridinna. Ejice illam de corde an- enim pertinet, fratrcs, lotum
dicil Aposto- id quod
tequam occidat lux jsla visibilis, ne te deserat lux lus, de exuendo veierem hominem. Irascimini, el no-
ill.i invisibilis. Sed et aliter bene intelligilur, quia est lite peccare non occidal suver iracundiam ve-
: sol
nosler sol juslilia? veritas Ghristus : non isie sol qui slram : neque locum delis diabolo : velus ergo dabat
adoratur a Paganis et Manichxis, el videlur etiani a locum, novus non det. Qui furabalur, jam non furetur
pcccatoribus ; sed ille alius cujus veriiale humana (Ephes. iv, 20-28) vetus ergo furabalur, novus non
:
natura illustralur, ad qnem gaudenl Angeli, liominum furetur. Ipse homo est, unus homo est : Adam erai,
aulem inlirmaue * acies cordis elsi trepidanl sub Cbrisius sit : vetus eral, novus sit; et coetera qua?
radiis ejus, ad eum lamen conleuiplandum per man- ibi sequuntiir.
dala purgantur. Cum coeperil isle sol in bomine ba- 5. Sed Psalmum v'Ieamus paulo diligenlius, quia
bilare per fidem, nou lantum in le valeal iracundia cum quisque profeceril iu Ecclesia, necesse est pa-
quas iu te nascitur, ul occidat super iracundiam luam, tialur malos
in Ecclesia. Sed non eos cognoscit qui
id est, deserat Cbrislus menlem tiiam ;
quia non vult lalisesl;quanquam mnlii mali munuurent adversus
babilare Chrisius cum iracundia ttia. Videtur enim malos, quomodo facilius unus sanus fert dnos apgro-
ipiasi ipse a te occidere, cum tu ab ipso occidas tus, quam duo aegroii se invicem singulos. Itaque hoc
quia ira cum inveleraverit, odium fll ; ctim facium pnecipimus, fratres, Area est Ecclesia hujus tem-
jam homicida es. Ornnis enim qui
fucrit odiuin, odit poiis : sa?pe diximus, s:epe dicimus, Et paleam babcl
fratremsuum, homicida est (Uoan. m, 15), sicut dicit el frumenlum. Nemo quaerat exire tolam paleam, nisi
Joanues aposlolus. Iiem ipse dicit, quia omnis qui tempore vemilationis. Nemo anle lempus ventilaiio-
odit fratreni tuum, in lenebris manet (Id. n, 9) : elnon nis deseral aream, quasi dum non vult pali peccato-
mirum si ille in teuebris mauel, a quo occidit sol.
4. Ad hoc forte etiam perlinet quod audistis in 1
Tredecim Mss., Et
dubtiat.
sic Er. et Mss. At Lov., ut in s&culo isto floreres, et in
'
* Sic veluscod. Corb. AtEdd.,Aomi>imn envn infirmUcue futuro vof,lea in vtferno miserrime torquereris ? <>uia hic
V2i. nudi florcnt, eic.
191 S. AUCUSTINI EPISCOPI m
rcs : ne praiter aream invenlus, prius ab avibus lolerarcnl. Scd quia palea eraul, flavit venlus aute
colligaiur, quam ingredialur iu borreum. Quomodo ipsam venlilaiioncm, et rapuit de arca paleam, et
auiem boe, fratrcs, dicanius atlemlitc. Grana cum quidem indeprojccta esl:
projecit in spinas. Et palea
cicperinl trilurari, inter paleas jam se non langunt ;
sed numquid quod rcmansil frumentum solum csl?
ila quasi sc non noverunl, qu.a inlcrcedit palea. Et Nou volat anie venlilaiionem nisi palea, remanct au-
quicumque longius aitendit aream, paleam solam lcm el frumentum et palea ; vcnlilabitiir vcro palea
pulat : nisi diligenlius hlucalur, nbi manum porri- cum veneril lcmpus venlilalionis. Hoc dixil iste :
gat, nisi spiritu oris, id est, flalu purgante discernal, ln innocenlia meaambulavi, et in Domino sperans no •
diflicile pcrvcnil ad diserelionem granorum. Ergo movebor. Si cnim speravero in homiue, visurus siiiu
aliiiuando cl ipsa grana iia sunt, quasi sejuncla ab foriasse ipsum bomiuem aliquando male viventem.
invicem, cl non sc tangenlia, ul ptilct unusquisque nec eas vias lenentem, quas vel didicit vel docet iu
cnm profeceril, quod solus sit. Ihr-c cogitalio, fralres, Ecclesia bonas, scd quas diabolo doccnte seclaln
Eliam lenlavil, lanlum virum (lll Reg. xix, 10); et est; et quia spes mea in bomine erit, lilubante bo
ilixit ad Demn, sicul eliam Aposlolus commcmorat : mine litubabit spcs mea, el cadente liomiue cadcl
Propltelas tuos occiderunt, altaria tna suffoderunt, el spes mea : quia vero in Domino spero , non mo-
ego remanni solus, el quwrunt animam meam. Sed quid vcbor.
dicit illi responsum divinum ? Reliqui mihi septem millia 7. [vers. 2.] Sequitur, Proba me, Domine, et lentn
virorum, qui non curvaverunl genua ante Baal (Rom. XI, me ; ure renes meos el cor meum. Quid est, ure rencs
oclh). Non dixil ci: Ilabes alios duos aut tres similes meos cl cor meum? Ure delectationcs meas, ure cogi-
nhi. Noli, inquil, pulare te solum. Alia, inquil, se- tationes meas (cor pro cogitalionibus, rencs pro dc-
piem miliia sunl, cl solum te putas! ltaque boc brc- leclation>mis posuil) nc aliquid mali cogilem, ne
vitcr prxcipimus, ul dicere coeperam. lutendat me- aliquid mali me dclcctct. Unde aotcm ures rencs
cum fraterna Sanctilas Vestra, et adsit misericordia meos? Igne verbi tui. Unde ures cor meum ? Calorc
Dei in ccrdibus noslris, ul sic a vobis intelligalur, ut spirilus lui. De quo calore alibi dicilur : Et nou est
fructificet, ct in vobis operelur. Audite breviler : Quis- qui se abscondat a calore ejus (Psal. xvih, 7) : el de
quis adliuc malus cst, nou pulel neminem bonum quo igne Domiuus dicil : Ignem veni miltere in ter-
esse : quis<|uis bonus est, non pulet se solum bomim ram (Luc. xn, 49).
esse. Tcnelis boc? Ecce repelo, vidcte quia dico : 8. [vers. 3.] Ergo seqnitur, Quoniam misericordia
Quisquis malus est, inlcrrogaris conscienliam suam, lua ante oculos meos esl , et complacui in verilate tua :
el male sibi renunliaus, non arbitretur neminem bo- hoc est, non in homine complacui, sed intus compla-
num esse : quisquis bonus est, non arbitretur se so- cui libi, ubi tu vides ; el non limco si displiccam obi
lurn bonuui esse; et non iime.it bonus iu com- homines vident sicul ait Aposlolus, Opus autem
,
mixliouc malorum, quia vcniet lcmpus ut inde se- suum probct unutquisque, et tnnc in semetipso tanlum
grcgclur. Ad boc cnim Imdie canlavimus, Ne perdas habebit gloriam, et non in altero (Gal. vi, 4).
cum auimam meam, cl cum viris sanguinum «i-
impiis 9. [vers. 4, 5] Non sedi , inquit , cimi concilio va-
tam tncam. Quid enim est, Ne cum impiis perdas ? Ne nitatis. Iloc quid cst , Non sedi , inlcndat Sanclilas
simul perdas. Quare timel ne simul perdal? Video Veslra. Quomodo videt Deus, dicit non sedi. Aliquando
cnim diclum Dco, quia modo simul nos pateris, quos non es in concilio, el ibi sedes. Vcrbi gralia, in ihca
palcris siintil, noli pcrdcre simul. El boc bahcl lolus tro non sedes , scd cogiias thcalrica, conlra qaac
psalnius, quem volo breviler cum Sanciitate Vestra dictum cst, Vre renes meos : ibi scdes corde , quam-
considerare, quia brevis esl. vis uon sis ibi corpore. Comingat atilem ul lencaris
6. [vers. \ .} Judica me, Domine : molesia vola ct ab aliquo, el ibi colligcris, aul aliquod oflicium pium
qtiasi periculosa oplal l
sibi, ul judicctur. Quid esl facial te ibi scderc. Quomodo potest lioc evcuirc ?
judicari quod oplal? Disccrni sc oplal a malis. Alio Conlingil ex officio piclalis ul scrvo Dci si' ncccssilas
loco cvidenlcr dicit de ipso judicio discreiionis : Ju- in amphilheatro esse ; liberare volebal ncscio quein
dica me, Domine, tt discerne causam meatn de genlc gladialorcm, lieri posset ui scdcrei, ct exspcciarcl
non sancla (Psal. xi.ii, 1). Oslcndil quid dixerit, Ju- doncc ille exirct quem libcrare cupicbat. Ecce non
dica : nc lan<|tiam sine judicio (quia inodo el boni et scdit in concilio vanilatis, quanivis illic corpore se-
mali inlrant in Ecclcsiam) cl boni el mali eant in dcrc vidcretur. Quid cst scdere? Consentire tum his
igncm alcruum. Judica me, Domine. Quarc? Quo- qui ibi sedenl : quod si praescns non feccris, non ihi
riam ego in innocentia mea ambnlavi, el in Domino sedisti : si abscns fcceris, scdisti ibi. Et cum iniquu
fperans non movebor. Quid est, in Domino sperans? gerenlibus non introibo (a). Odio hubui congregalionem
111«.' cnim Ultlbal inl<T malos, qui non in Domino
*pcral; liinc factum eit ul siliismala licrcnl (<<)•
(a)Non coinmcmonit id quod forte nonnisi posl contiglt
Trepidavcrunt inlcr malos, cum ipsi pcjorcs essenl, iu Cvthag. eoluuione ulii DonatisUe sedere cum catholu is
,
QOIueruQt, dicentes consessum cum impiis proliiberi boc
cl quasi nollcnl cssc boui inler malos. si frumcma |isalnio. Qoibus r espoosum luit, ipsoscrffb, quia sininl in-
CTHtatlt, usipic ad lcmpus venlilalionis palcam in arca sreHieraat, peccssse in illod, Etcum ntiquaqertfltibHtwm
mlroibo. rsalitnunquc dc iogressu ct conscssu spiriluali
1
rte nqaa m&s., omt. uon de nuporali Igtre nionstralum csl. >idc lib. ad l)o-
(u) < Jiuira i)'iiiatibtj.s. nalisus posl Collal., c. 5.
193 ENAURATIO IN PSALMUM XXV. idi
malignorum. Videlis quia inlus est. Et cum imphs non Sic enim ait , Fuistis aliquando tenebrw , nunc aulem
fedebo. lux in Domino. Ergo si prneter Doininum , nec lux :
iO. [vers. 6.] Lavabo in innocenlibus manus meas : si antem ideo lux, quia in Domino ;
quid habes quod
ima aqua isia visibili. Lavas manus, quando pie co- nnn accepisli ? Si autem accepisli ,
quid gloriaris
gilas de operibus tuis , et innocenter cnram oculis quasi non acceperis ? Hnc enim ipse Apostolus dixit
Dei : quia esl et altare coram oculis Dei, quo ingres- alio loco hominilms snperbientibus, et vclentibus sibi
sus est sacerdos, qui pro nobis se primus obtulit. tribuere quod Dei esl, et de bono sic gloriari quasi
Esl ccelesle altare, el non ampleclilur illud allare, de suo, hoc eis dicit : Quid enim habes quod non acce-
nisi qui lavat manus in innocenlibus. Nam multi pisli? Si autem accepisii, quid gloriaris quasi non acce-
nltare lioc tangtml indigni, et tolerat Deus paii inju- peris (I Cor. iv, 7) ? Qui dedil liumili, aufert supcrbo :
riamad tempus sacramenta sua. Sed numquid, fra- quia qui dedit, polest auferre.Ad hoc enim pcrlinet,
nes mei, quomodo sunt parietes isti , sic erit Jerusa- fraires tamen cxposui quod vohii exposui aulem
, si ,
lcm ccelestis? Non quomodo reciperis cum malis qiiantiim potui, ctsi non quantum volui, ad hoc per-
intra parietes istos ecclesire, ita recipieris cum maiis tinet qtiod ait, Lavabo in innccentibus manus meas , et
in sinum Abrahac : non ergo timeas, lava manus. Et circumdabo altare luum , Domine, ut audiam vocem
circumdabo altare Domini : ubi offers vota Domino, laudis luce : id est, ex ipso bono meo non de me
ubi preces fundis, ubi conscienlia tua pura est , ubi praesumam , sed de te qui dedisii, ne laudari velim
ilicisDeo qui sis et ; si aliquid est in le forle quod dc me in me, sed de le in le. Ideo sequilur, Ul an-
displiceat Dco curai , ille cui conflteris. Lava ergo in diam vocem luudis luw , et enarrem universa mirabilia
i mncenlibus manus luas, el circumda altare Domini, lua : non mea, sed tua.
ul audias vocem laudis. 12. [vei-s. 8, 9. ] El jam videte, fralres, videleama-
H. [vers. ".] Hoc enim scquilur, Ut audiam vocem torem illum Dei de Deo pra?sumeniem, positum inter
luudis, et enarrem universa mhrabilia tua. Quid est, malos, rogantem Deum ut non compcrdalur cum
Ul audiam vocem laudis? Ut intelligam , inqnit. Hnc malis ,
quia non erral Deus in judicando. Tu enim
est euim audire coram Deo, non qunmodo sonos cum videris bomines in unum locum inlrasse , pulas
isios, quos mulli audiunt , et multi non audiunl. ejusdem merili t:sse : Deus autem non fallitur, noli
Qtiam mulli ad nos audicnles sunl, el ad Deum surdi timere. Tu judicanle vento discernis paleam a fru-
sunl ! Quam multi habentes aures , non habent illas nicnlo : venlum -vis flare libi et tn non es venlus, ,
aures de quibus dicit Jesus : Qui habel aures audiendi, sed optas libi flare ventum : et cum vcnlilabro utrum-
audial (Malth. xm, 9) ! Ergo quid est audire voccm que excusseris, ventus leve tollit, grave manet. Qtise-
laudis? Dicam si potero, adjuvanle misericordia Do- ris ' ergo venlum ad judicandam areain. Numquid
mini , et oralionibus vesiris. Audire vocem laudis, Deus qunerit allerum qui secura judicel , ne perdat
est intelligere intus , quia quidquid in te mali est de cum malis bonos ? Non itaquc limcas ; securus esto
peccalis, luum esl; quidquid boui in jusiificationibus, bonus, eliam in medio malorum ; et dic quae audis,
Dei esl. Ila audi vocem laudis, ut non te l.mdes et Domine , dilexi decorem domus luce. Domus Dei,
quando bonus es : nam laudando te bonum, fis ma- Ecclesia est; adhuc habel malos , sed dccor domus
lus ; bonum enim te fecerat humiliias, malum te f.icit Dei in bonis est , in sanclis esl : ipsum decorem do-
superbia. Conversus eras ut illuminareris, et conver- mus luaj dilexi. Et locum habilationis giorix tuce.
uone lua factus es luminosus , factus illustratus con- Quid est hoc El hoc dicam, ad illum sensum per-
?
versione. Sed quo * ? numquid ad le ? Si ad te con- tinet subobscurum aliquanium adjuvct mc Dominus, :
vcrsus posses illuminari , nunquam posses tenebrari, et inlenlio cordis vestri ab eodem Domino inspirala.
quia lecum sftinper esses. Quare illuminaius es? Quia Quid ait, locum habitalionis gloriee tuw? Dixit prius,
eonvertisti le ad aliud quod lu non eras. Quid est decorem domus tuce : et exponil quid sil decor rionius
alind quod tu non eras ? Deus lumen est. Non enim Dei, Locus, inquit, hubitationis glorice tuce. Non suffi-
lu luinen cras, quia peccator eras. Dicit enim Apo- cit dicerc, Locus habilationis Dei , sed , Locus habi-
slolus eis quos vult audire vocem laudis : Fuisiis enim tationis gloriic Dei. Quaj est gloi ia Dei ? De qua
uliquando tenebrw, nunc autem lux (Ephes. v, 8). Quid paulo ante dicebam, ut et qui fit bonus, non in se,
est, Fuistis aliquando lenebrw , nisi veteres homines? sed in Domino glorielur (Id. i, 31). Omnes enim pee-
Kunc autem lux : non sine causa lux estis, qui fuistis caverunt, el egent gloria Dei (Rom. m, 23). In qui-
jamdudum tenebra?, nisi * quia illuminati estis. Noli bus ergo sic habital Dominus, ut el de bonis suis ipse
ptitare leipsum esse lucem : illa esl lux, quae illumi- glorificelur, Bf nnn sibi velint tribuere, el quasi pro-
nat omnera hominem vcnientem in« hunc mundum prium vindieare quod ab illo acceperunt, i|»si perti-
(Joan. i, 9); lu aulem per teipsum, per malam volun- nent ad decorem domus Dei. Nec discerni illos vellet
lalem ,
per aversionem tuam tenebralus eras, modo Scriptura, nisi quia sunt quidam qui donuin Dei ha-
hices. Sed subjecit statim , ne superbirent illi quibus bent quidem , et nolunt in Deo gloriari , sed in se :
diclum est , Nunc aulem lux, et addidit, in Domino. habenl quidem donum Dei, sed non peilincnl ad de-
* Kr. et quinque Mss., innocenscs. 1
Eftitio Am. Quando ergo venilur ad judicandum aream
* Sic uss. At edd., sed a quo ? numqvid a te ? Si a te, etc. nmnqiiid Deus, elc. Er. Quando ergo venil. AtMss. cuin Lev.<
'
Edd., quare, nisi quia, eir Abest, quare, a Mss. Qitanis ergo vinlum, etc.
\9S S, AUGUSTINI EPISCOPl 196
corem donms Dci. Qui cnim pcuincnt ad decorcm quera prolata fuerit, cl si jam effringi non poiesl,
donuis Dci . in qtiihus habitat gloria Dei» ipsi sunt quia tenclur jure fone non ecclesiaslico , scd priu-
locus hahilationis glorix Dei. ln quibus autem habilat ciptim saeculi, qui tantum (a) detulerunl Ecclesi;r, itt
gloria Dei , nisi qui sic gloriantur . ut non in se , sed quidquid in ea judicalum fucrit, dissolvi non possil;
in Domino gloriciitur ! Ergo quia dilexi decorem si ergo effringi non potest, jam non vult iutiicri se,
donius liu\ id est, onmes qui ibi sunl el gloriam et '
eaecos ocitlos dirigit in judicem , delrahil quan-
Ciam qiixTunl ; scd el non praesumpsi in homine ,
ct tum polesl. Placereilli, inquit, voiuit , diviti favit,
moii consensi impiis, el non inlroibo. et non sedebo nut aliqnid ab illo nccepit, attt timuil illmn offendem.
iii congregalione corum ;
quia ita fui in Ecclesia Dei, Accusat quasi accepla sinl munera. Si autem paitper
tptid milii retribues ? Scqnilur quid respondeamus : habucril conlra divilem, et pro paupere fuerii jttdi-
i\e comperdas cum impiis animam meam , el cnm viris oatum ; dicil item dives, Accepit niuncra. Qu:c mu-
sunguinum vilam mcam. ncra a p:\ttpcre ? Vidit , inquit , paupereni , et ne
iZ. [vcrs. 10-12. ] ln quorum manibus iniqnitates reprehenderetur quod conlra pauperem fecerit, op-
sunt , dextera corum repleta est muneribus : munera pressil justiiiam, et protulit conlra veritatcm senten-
non solum pecunia est , non solum aurum el argen- tiam. Ciun ergo necesse sit nt hoc dicatur, videte
tum non solum exenia suut ;
,
' neque onines qui non posse dici ah his qui munera non accipiunl, nisl
accipiunt oa, accipiunt munera. Aliquando enim ac- coram oculis Dei. qui solus videl quis accipiat, et
cipiuntur ab Ecclesia. Quod dico, Pelrus accopit, qnis non accipiat : Ego aulem in innocenlia mea ambu~
Dominus aeccpit, loculos habuit, ea quae mittebanlur lavi, redime me, et miserere mei : pes meus stelit in
Judas auferebat. Sed quid est accipere munera? recliludine. Concussus sum quidem undique scandalis
Propler mtin- ra lnudare * hominem ,
adulari homini, ct tcnlationibus reprehcndentium jiidicium lnirnana
palpare blandiendo, jiulicare conlra veritatem propter sed pes mcus Quarc
tcmeritale * : stetit in rectiludine.
inuncra. Propter qu:e munera ? Non solum propter autem in rectitudine? Quia superius dixerat : Et tn
aiiruin ei argonlum et hnjnsmodi aliquid , scd eliam Domino spcrans non movebor.
propier laudcm qui judicat male, munus accipit, et
14. Quid ergo concludit? Jn Ecclesiis benedicam te,
lnuiius quo niliil iuanius. P:\tuit enim i!li imnus ad Domine. Id est, in Ecclesiis non me benedicam, quasi
accipiendum judicium lingux alienx, et pcrdidit ju- cerlus de lioininibus , sed te bencdicam in operibns
dicium conseientia?. suae. Ergo in quorum manibus meis. Hoc est enim bencdicere Deum in Ecclesiis
iniquilnles sunt , dextera eorum rcplela esl muneiibus. fralres, sic vivere ut per niores cujusquc henedicatur
\idelis, fraires, quia coram Deo quorum
sunt, et in Deus. Nam qui benedicit Dominum lingua , et faclis
manibus non sunt imquilatcs, ncc dexlcra eorum maledicit, non in Ecclcsiis bencdicil Dominum. Lin-
repleia esl muneribus, nlique coram Deo, et non gua prope omnes benedicunt, scd non omncs faclis.
possunt nisi Deo dicere , Tu scis : non possunt nisi Quidam vocc bcnedicunt quidam moribus. In quo- ,
illi dicerc : A'e comperdas cum impiis animam meam, rum autcm moribusnon invcnilur quod aiunt, faciunt
et cum viris sanguinum vitam meam ; qui solus potest blasphemari Deum, ul illi qui nondum inlrant Eccle-
\idere, quia non accipiunt mumra. \erbi causa, siam ,
quamvis amcnl pcccala sua , ct ideo nolint
contingil ut duo liomines babeant causam apud scr- esse christiani , tamen excusenl sc per malos, ut
vuin Dei: nemo nisi suam justarn dicit causam ;
nam blandiantur sibi, seducenles seipsos, et dicant : Quid
si iniquam putarel causam suam judicem non ,
qu:r- mihi persuades ut Chrislianus sim ? Ego fraudcm a
reret. El ille se putat justam causam habere, et ille.
cbrisliano passus sum, cl nunquam feci ; falsum mihi
\eniunt ad judicem. Antequam proferalur senienlia, juravit christianus, ct ego uunquam. El cum ista di-
ambo dicinit Ampleclimur judicium tuum ; quidquid
•
cunt, impcdiuntur a salute : ut nihil eis prosit, itou
judicaveris, absit ut respuamus. Quid el tu dicis ?
quidcm quod jam honi sunt, sed quod mediocriler
Judica quidvis, lantum judica : prorsus si in aliquo mali. Quomodo cnim nihil prodest apcrirc oculos, si
repugnavero, analhema sim. Ambo amant judicem sitquisque in tenebris ; ila nihil prodcst esse in luce,
antequam judicet. Cum atitem ditta fuerit senlentia, si clausi sunt oculi. Ita ct paganus quidem ( ul de
contra unum erit : et neuter eorum scil contra quem iilis potius loquamur velut bene vivenlibus palcnti-
)
rntura est. Jlle crgo si utrisque placere volucrit, acci- hus octilis est in tencbris; quia non agnoscil hicem
pit munus latidcm hominum. Sed acceplo munere suam Dominum : christianus autem male vivens, iu
isto, videte quod niuniis amillat. Accipit quod sonat,
el transil : perdil quod dicitur, et nunquam Iransit.
* Aliquol Mss., scd.
\crbum Dei semper dicitur, nunquam transil ver- :
humancc tcmcritalis. Am. Er. et Mss.,
, judicio
' l-ov.
hum hominis IDOS m dit lum fuerit , transil. Tcnct judiciiim humtmce temcrilatis. sed haud dubie legendtiiit,
Deiim intueatur, humana temeritate.
inania, dimitiit solida. Si atiteiii
(a) Kxstal ea de re Constantini lex in rheodosianocodice,
prolalurus cst sententiam contra tinum, considcrato
Uh. 16, tit. de episcopalijudicio.dau ad Ahlavium prsefe-
Deo, sub quo judice illam profcrl. Ille autcm contra cltint Prajtorio. qtta sanoit Unperalor, ut « Sentenlis F.|i-
« scoporum quolilici genere prolaue, inviolatae sein|ier
* iiicorruplseque serventur , utque ontncs causa qun? vcl
1
Kild.,xcnia. omnes Mss., excnia. M « prxtorio jure vel civili tractanttir, Kpiscoportint scni«*n-
* m aduiare.
tlat.,
« liis tcrminaix, perpctuo statiilitatis jttre lirmcniur. »
* r>oiimnu c<kl., consideranU.
!97 ENARRATIO IN PSALMUM XWI. 193
fnce quidcm est nonnisi Dci, sed clansis oculis. Male exaltavit caput meum supcr inimicos mcos : quid mthi
vivendo cnim videre non vuli eum, in cujus nomine servat in finem , quando et nunc cum corpus mo»*-
tanqiiam caccus est in lumine constiuuus, nulla visione tiiumestpropterpeccatum (Rom. vni, iO), sentioecce
veri luminis animalus. mentem meam servire lcgi Dei , nec duci caplivam
sub rebellante lege peccati (Id. vn. 22, elc)? Circui-
vi , et immolavi in labcrnaculo ejus hosliamjubilahor.is :
IN PSALMUM XXVI consideravi orbcra credentem in Chrislum ; et in co
qiiod pro nobis temporaliter Deus luimiliatus cst,
ENARRATIO I.
gandens landavi eum : lali eniin hostia delecinlur.
Cantabo et psallam Domino : corde alque opere lacla-
Ipsi David, priusqnam liniretur.
bnr in Domino.
1. [vers. I.] Tiro Clirisli loquilur, cum nccedit ad 7. [vers. 7.] Exaudi, Domine , vocem meam ,
qna
fidem. Dominus illuminalio mea el salutaris meus, quem clamavi ad /e:exaudi, Domine, voci-m inleriorcm,
timebo ? Dominus mihi et noiitiam sui et saluiem da- qu.im in aures tuas forli intcnlione direxi. iliscreri
bit, quis me auferet ei? Dominus prolector vitce mece, tnei , el exaudi me : iniscrere mei , et exaudi me
a quo irepidabo ? Dominus repcllcl omnes impetus ct in ca.
insidins liosiis mei, a nullo trepidabo. 8. [vers. 8.] Tibi dixil cor mcum : Qucesivi vullutn
2. [vers. 2.] Dum appropinquant super mc nocenles, tuum. Non enim hominibus me ostenlavi ; sed in se-
ut edant carnes meas : dum accedunl ad cognoscen- crelo ubi solus audis, libi dixit cor meum : Qursivi
dum me nocentcs, et insuliandnm, ut se mihi prsefe- non a lealiquod extra le praemium, scd vullrnn luum.
ranl mulnnli l
me in melius ; ut maledico denle non Vultum tuum, Domine requiram : huic inquisitioni ,
me consumant , sed potius carnalia desideria mea. pcrscveranler inslabo; non enim vile alii|iiid, scil
Qui tribulant mc inimici mei : non solum qui me tri- vultum luum , Dominc, rcquiram , ul gralis le dili-
bulanl amico animo reprehendenles, el a proposilo gam, qnia preliosius aliquid non invenio.
revocare volenles, sed eliam inimici mei. lpsi infir- 9. [vers. 9.] Ne avertas vultum tuum a me : ul in-
mati sunl, et ceciderunl : dum ergo id agunt sludio de- veniam quod quaero. Ne declines in ira a servo luo :
fendeudi sentcnliam suam , iniirmi facti sunl ad cre- ne te quaerens , bl aliud incnrrani. Quid enim hac
ilenda meliora; et verbum salutis ,
per quod facio pcena gravius amanti et qoaerenli veriiatem vnltus
quod eis displicei, odisse cceperunt. lui ? Adjutor meus esto
quando hanc inveniam , nisi :
3. [vers. 3.] Si consislanl udveisum me castra , non tu adjuves? Ne derelinquas me, neqne despicias mc
timebit cor meum : adversus me anlem si contradicen- Deus salularis mens : nequc contemnas quod mortalis
lium conspirans miillitudo consistat, non limebil cor a-lernum audct inquirere; lu enim Deus sanas pla-
ineuin, ut in eorum parles transfugiam. Si imurgat gam peccali mei.
in me bellum, in hac ego sperabo : si exsurgat iu me \0. [vers. 10.] Quoniam pater meus et maler mea
perseculio bujus sacculi, in hac, qnam cogilo pctiiio- dereliquerunl me : quoniam regnum saeeuli liujus el
nem, figam spem mcam. civilas sx-culi hujus, ex quibus lemporaliler et mor-
4. [vert. 4.] Vnam petii a Domino, hanc requiram : taliter natus sum , dereliquerunl me quacrentem le,
iinam enim petilionem pelii a Doniino, hanc requi- et despicienlem
qu.-e promiltebant, cum id quod
ram. Vl inhabitem in domo Domini omnes dies vitce quxro dare non possent. Dominut autem assumptil
meee : ut quamdiu in hac vita sum, nullae advcrsitates me : Dominus autem, qui polest ipse dare mihise,
mc excludant de numcro eorum qui unitatem et ve- assumpsil me.
rilatem dominicse fidei per orbem tcrrarum lenent. •11. [vert. 11.] Legem mihi contlitue, Domine, in
Vt contempler deleclalionem Domini : eo fme scilicet, via lua: ad te igilur lendenli, et lanlam professio-
ul in iide pcrseveranli appaieat milii species delecta- nem perveniendi ad sapientiam 3 timore inchonnli *,
bilis, quam facie ad facicm contempler. Et proiegar legem mihi constilue, Domine, in via lua , ne aher-
templum ejus : el absorpla morle in victoriam, im- rantem disciplina lua dcserat. Et dirige me in temita
morlalilale induar, efleclus lemplum ejus. recla propler inimicot meos : ct dirige me in rcciitu-
5. \vert. 5.] Quoniam abscondit me in tabernaculo dinc angusliarum ejus ; non enim iuchoare sufficil
tuo in die malorum meorum : quoniam abscondil me cum inimici , doncc pervcniatur, non quiescani.
in dispcnsationc incarnati Verbi sui in lempore lcn- 12. [vert. 12.] Ne tradideris me in animas Iribulan-
talionum, quibns mortalis vita mea subjacet. Protexit tium me : ne sinas trihulanles me satiari de malis
me in dbscondilo labernaculi sui : protexil me, corde meis. Quoniam insurrexerunt mihi tettet iniqui : quo-
credenicm ad jtisliliam (Rom. x. 10). niam insurrexerunt in me falsa de nie dicenles, ad
8. [vert. 6.] In pelra exallavil me : et nt manifestum amovcndum rcvocandum me abs
el tc, quasi gloriam
ettam fieret ad salulcm, quod crcdidi, in sna firmi- ab hominibus quscram. Et menlila ett iniquitat tibi.
lale ' fecit eminere confessionem meam, Et nunc ecce
• Edd. etplerique Mss., cl ad lantam professionem perve-
• ita Mss. At cdd., mulasti me. nienti, ud tavientiam a limore inchoantt. Nosjuxla colberu
1
sic Kr. ci Mss. ai i.ov., infirmUate. lls., el ifintam professioncm pervcniendi, etc.
m S. AUCUSTINI FPISCOPI 200
deleeiata esi. Nam ine fiilunis rcx el sacerdos, ulroque munerc u:ms
liaque mtqvtUS mendacio suo
iiiiiis
movil, cui ex hoc promissa esl nierces
major in Cbrislus, el ideo Cbristus a chrismale. Non solum
imn
autem c:i|iut noslrum imetimi e^l, sed ct corpus ejns
(oelis.
13.] Credo videre bona Domini, in lerra nos ip i. Rox autem est, quia nos regit ct ducit ; sa-
15. [vers.
quoniain h;cc prior passus esi Dominus eenlos.quia pro nobis interpcllat ( Rom. viii , 51). E
i ivemium : et
linguas morienlium ' conle- <|tiidem solus ille sacerdns Uilis exliiil, ut ipse
incus; si ego quoqtie
mnain (Os enim qued iueniiiur occidit animam [Sap. esset eliam sacriliciura. Sacrilicium oblulit Deo non
videre bona Domini in terra viventium aliud quam scipstim. Non enim inveniret pr;vtcr se
111), crcdo
,
i.
ithi imltus est faUiiali locus. mundissimam rationalem victimam, tan<|iinn agnus
virililer age : el mens
14. [vers. !*•] Susline Dominum, immaculatus fuso sanguine suo re<l
:
nos, con-
confortetur cortuum, el susline Dominum.
Sed quando corporans nos sibi, facicns nos membra sua, utin illo
est amanli nos Cbri.-tus essemus. ldeo ad oinnes Christiauos
islud cril? Arduuin esl morlali, larduin et
:
audi non fallacem vocem dicenlis Suslinc Domi- perlinet unclio : prioribus atitem Veteris Teslaincnli
sed :
tium. Tolcra uslionem renum viriliier, et ustionem temporibus ad duas solas personas perlinebai. Inde
rordis rortiter : non libi nogatum pnles, quod non- aulem apparcl Christi corpus nos esse, quia omncs
diim accipis. Ne desperalione deficias, vide quia di- ungimur : et omnes in illo et Chrisli et Christus su-
cliiin esl : Susline Dominum. mns, quia quodammodo totus Chrislus caput el cor-
pus esl. Unciio ista perficiet nos spirilualiter in illa
EN VRRATIO II.
vila, qu:e nobis proniillitur. Est anlem haec vox desi-
SERMO AD PLEBESI. deraniis illam vila:n ; est vox qux»dani desideraulis
grjtiam Dei, qua? in nobis in fine perlicielur : id<r»
1. Dominus Deus nosier alloquens ei consolans nos,
dictimi est, Piiusquam liniretur. Ungimur cniin modo
profeclo quos rcspicit ex jnslo judicio suo insudore
in sacramenio, el sicramento ipso praeliguratur quid-
vultusnoslri panem manducare (Gen. m, 10), ex no-
dum quod fuluri sumus. Et illud nescio quid futuruiii
l.is nobis loqni dignatur, ut ostendat quia non solum
inelfabile desiderare debcmus, et in sacramcnto ge-
cst condilor noster, sed et habilator. \oces isue
mere, ut in ca re gaudeamus qua2 sacramento pr;e-
Psalmi, quas andivimus, et ex parte cantavinius, si
monstratur.
dicamus quod nostrsc sint, verendum est quemad-
sunt enim voccs mngis 3. Ecce quid dicit : Dominus illnminalio mea, et sa-
inodum verum dicamus :
noslre. Riirsum si dicamus noslras lutaris meus, quemtimebo? ille me illuminal, rcceda.it
Spinlus Dei quain
Non enim est gcmilus leuebrae ille nie salvat, recedat iniirmilas amhulans
iion csse, profecto mentim: ;r. ; ;
laboranlium aut omnis ista vox, quse hic sonuit, in lumine lirmus, qucm timebo? N<m enim talem sa-
uisi :
luiem dat Deus, qu:e ab aliquo possit extorqueri aul
plcna doloris et lacryntarum, polest esse ejus qui ;
polest esse miser. Dominus ergo miseri- tale lumen est, quod ab aliquo possit oblenebrari. Do-
nunquam
miserieors loqui dignalus miseris, minus illuminaus, nos illumiuaii ; Dominus salvans ,
cors, nos miseri :
voce miserorum. Ita utrnin- nos salvati : si ergo ille illuminans, nos illuminati ; rt
dignalur etiam uli in ipsis
que verum est, et noslram esse vocem, et nosiram ille salvans, uos salvaii ;
pr;eter ipson nos tenebnu
el Spiritus Dei csse vocem, ct ipsius nou et inlirmitas. Ilabentes autem in ipso spem cerlam ct
non esse ;
C!,se. vox est, quia isla nisi
Spiritus Dei illo inspi- fixam et veram, quem timebimus? Dominus illumi-
r:mle non diccremus ipsius autem non est, quia ille :
nalio tua, Dominus salntaris tuus. Invcni poieutio-
ncc miscr cst, nec laboral. Isle autem voces misero- i <m, et lime. Ad polenlissiinuni omnium, ad onmipo-
rimi cl laborantiuio sunt. Rursus noslr.c sunl, quia tentem, sic pertinco, ul ct illuminet me, et salvel
voces sunl indicanles miseriam nostram : item non ine, nec timeo aliquem prscter ipsum. Dominus pro-
Minl nostrc, quia ex dono ejus vel gemere mere- tector vitcc mecc, a quo trepidabo ?
iimr. -i. [vers. 2.] Dum appropinquant super me nocentcs,
1. [vers. 1.] Psalmus David prhtsquam tiniretur. ul edant carnes mcas : qui tributant me inimici mei, ipsi
Ilnc habet lilulus Psaluii : Psalmus David priusquam infirmaA sunt, et ceciderunt. Ilaque ego quid limcbo,
Hniretnr, hoc est, priusqnam ungeretur. Unctus e^t aut quem liinebo? cgo qucm trepid.ibo, aut quid tre-
s
enim illc nl rex (1 Reij. xvi, 13). Et solus tunc un- (liilabo? Qui me pcrsequuniur, ipsi inflrmanlur, ipsi
nlmtar rcx, et sacerdos : dme istae illo tempore cadunt. Quare aulcm perseqiiuii>ur? (/( edant carnes
uncUc pcrson:e. In duabus pcrsonis praefigurabalur meas. Qikc sunl carnes me.e ? Camales affeclus mci.
S;eviant perscquendo, nihil in mc morilur nisi nior-
tale. Erit in mcaliquid, quo pcrscculor perveiiirenon
Fdilio Lov., sic cqo quoque : dissciilicnlibus cxteris li-
i
I ris. Btmoi <u"i edTttooe r. habebat, linqiias nwntien- i
possit, ubi habitai ' Dcus ineus. Manduceiil carnes
titim. sc<l v.-riiis Ms«., morumlium. qua VOCC
|><t aiitilhe-
cx mcas : finitis carnibus spirilus ero, et spiritualis. Kt
niin a<l vivenlium, usus fiiisse lugusiinus intelligitur
i lis v.Tl.is os nim quod mcnlilur OCCidU animam.
: i quidem tanlam salutcm mihi promillil Domintis mcus.
» ln Edd. deennt brc rerte, vet gemere meremnr.
linirrtur. iloc littbct
priuionam titulus ul etiam modo isla caro morlalis, qux videlur per-
Fsulmus Dttttd
l>vilmi : <\n:v uu Ireiin Mss. auctoritate rcstiluuniur.
» sic vaiic. codex , et Quinque (".altic. Mss. Edd. voro fe-
rebant : t tu-tus cst emm ille ut rcx ct sacerdos. Tunc un-
neijius et vaiic. Mss., iWiabitau
ijcboiur, etc
201 LNARRATIO IN PSALMUM XXVI. 202
mttti ' nianibus pcrsequcnlium, non pereat in rcter- Hx-c est una : domus enim ea dicitur ubi sempcr ma-
n»im; sed quod demoiislralnm meo re esi in eapile nebimus. In ista peregrinatione dicitur domus, aetl
Mirgente, hoc omnia mcmbra spercnt. Quem timcat proprie tabernaculum appellatur : labernaculum per
anima mea, quam inhabiial Deus ? Quem limeat caro egrinantium, et quodammodo mililanlium, et advcrxus
inea, cum corrupiibile boc inducril incorruptionem ? hoslcm pugnanlium cst. Quando crgo tabernnculum
Vultis nosse quia carncs illi manducant, qui nos per- est in hac vita, manifcslum est quia est et hoslis :
sequuntur, nec ipsi autem carni nnsine meluendum nam siinul habere labernacula, hoc est esse conlu-
esl ? Seminatur corpus animate, surget corpus spiri- hornales ; et noslis hoc nomen esse militanlium. Ergo
tuale (I Cor. xv, 44). Quanta aulem fiducia debct esse hic tabernaculum, ibi domus. Sed el lioc labernacu-
in eo qui novit dicere : Dominus illuminalio mea, et luni inlerdum per abusionem vicinilatisdiciturdomus,
talutaris meus, quem timebo ? Dominus prolector vilcc ct domus aliquando secundum eumdem modum dici-
me<B, a quo trepidabo ? Prolegitur imperator scutalis , lur labernaculum proprie tamen illa domus, hoc
:
et non timet ;
protegitur a mortalibus mortalig, et labernaculiim.
securus est : prolegilur mortalis ab immortali, et li- 7. Quid autem acturi simus in illa domo, habes
mebil et trepidabit? cvidenterexprcssisse alium psalmum : Beati qui habi-
5. [vers. 5] Quanta aulem fiducia debeat esse in lant in domo tua, in scecula sceculorum laudabunt le
eo qui ista dicit, audite : Si cousislanl adversum me (Psal. lxxxiii, 5). Hac iste, si dicendum est, cupiditale
castra, non timebil cor meum. Castra munita sunt, sed ardens, et amore isto aesluans, desiderat omnes dies
quid munilius Deo? Si exsurgat inme bctlum. Quid vitre surc in domo Domini habilare : in domo Domini
milii facil bellum ? Polest mibi auferre spem meam ? omnes dies vitoe sure, non quasi finiendos, sed ?eter-
potesl milii aulerrc quod dat Omnipotens? Sicut non n< s. Sic enim dicuntur dies, quomodo anni, de quibu?
vincitur qui dat, sic non auferlur quod dat. Si auferri diclum est, et anni tui non deficient (Psal. ci, 28).
potest datum, viucilur dator. Ergo nec ipsa qux tem- Nam dies viiae acternae unus dies est sine occasu. Hoc
poraliler accipimus, auferre nobis quisquam potest crgo dixit ad Dominum, Concupivi ' hanc, Unam pe-
fratres mei, nisi solus ille qui dedit. Spirilualia qu.e Hanc requiram. Et quasi diceremus
tii, ei, Et quid
donal, non aufcret, nisi lu dimiseris * : carualia vero facturus es ? qua;
ibi ibi delectatio tua ? quod avoca-
et temporalia ipse auferl; quia et quisquis alius au- mcnlum cordis? quae illac delicia?, unde gaudia sup-
ferl, ipso donante poiestatem, aufert. Novimushoc, pelent? Non enim ibi perdurabis, nisi felix eris.
el legimus in libro Job, quia nec ille qui videlur qiuci Felicitas autem illa unde succedet Habemus
? eniin
maximam habere potestaiem ad tempus diabolus, po-- hic felicitates diversas generis humani, et miser quis-
test aliquid nisi permissus (Job l). Accepit potcsta- que dicitur quando illi subtrahitur quod amat. Amant
tcm iu infima, et amisit maxima el summa. El non ergo homines diversas res ; et quando quisque quod
est isia potestas irati, sed pcena damnati. Nec ipse amat habere videlur, felix vocatur. Vere autem felix
ergo potesl liabere aliquam potestatem, nisi permis- est, non si id habeat quod amat sed si id araet quod ;
sus. El in illo libro habes quem commcmoravi, et in amandum esl. Multi enim miseri magis habendo quod
Evangelio Dominus dicil : Hac nocle postulavit Sala- amant, quam carendo : amando enim res noxias mi-
nas, ul vos cribraret * sicut triticum, el ego • rogavi pro seri, habendo sunt miseriores. Et propiiius Deus ,
te, Pelre, ne dejiciat fides lua (Luc. xxu, 51). Permit- cum male amamus, negat quod amamus : iralus
titur aulem aut ad poenam nostram, aul ad probalio- aulem dal amanli quod inalc amat. Habes evidcnter
nein. Ergo quia nobis nemo polesl auferrc quod dat dicenlem Apostolum : Tradidit iltos Deus in concu-
Dcus, non limeamus nisi Deum : quidquid aliud fre- piscenliam cordis eorum (Rom. i, 24). Dedilergo quo I
muerit, quidquid aliud supcrbierit adversus nos, non aniabant, scd dainuando. Habcs rursuni neganlem
limeat cor noslrum. peliluin : Propter qnod ter Dominum rogavi, inquil, ut
6. [vers. 4.] Si exsurgat in me bellum, in hac ego auferret eum a me (stimulum videlicelcarnis), et dixit
tperabo. In qua ? Unam, inquit, petii a Domino. Fcmi- milii : Sufficit libi gratia mea ; nam virtus in infirmi-
nino gencre appcllavil quoddam benelicium, lanqunm tate perficiiur (11 Cor. xn, 8 et 9). Ecce illos dedil in
diceret, L'n»m pelilionem. Et quomodo solemus lo- concupiscenliam cordis eorum ; Paulo apostolo nega-
quenlesdiccre, verbi gratia, Duas babes; non dicinuis vil qimd oravit : illis dcdit ad damnationcm , huic
Duo,hocmoreloqucndi usa cslScriplura Unam, : inquit, negavil ad sanitalem. Cum aulcm id aniamus quod
petii a Domino, lianc rcquiram. Videamus quid pclit vull DeilS ut aincmus, procul dubio daturus esl ncbis.
qui niliil limet. Magna securilas cordis. Vultis niliil Il.cc csl illa una, quje debet amari, ul hahilcmus in
limere? Hancunam petite, quam unam petitqui niliil domo Domini per omnes dies vitoc nostrai.
timet, aut qnam pclil ut nihil liincal? Unam, inqnil,
8. El quia in islis lerrenis habilationibus, diversis
pelii a Domino, hanc requiram. Hoc bic agilur ab eis
dcliciis et voluplalibus homines ohlectanlur, el unus-
qui bcne ambulanl. Quid est hoc ? qu;c cst illa una ?
quisque in ea vult domo habitare, ubi non habeat
Ut inhabilem in domo Domini omncs dics vitw mccr.
quod offeudat animum, et habeal multa qune dele-
1
Quinque Mss., pcritm. ctent ; si autem subtrabantur ea quae deleclabaut,
• Tres Mss., nisi lu deserueris. Alii duo, nisi tu desincs vult homo undecumqiie migrare : interrogcmus quasi
tnistreii.
• Quatuor Mss., ul vos vexarct. Alii deceni, vcxaie vo*. 1
Duo Mss. vatic. et r.eg., a ncmino connpivi,
Patrol. XXXVI. (Sept.J
S. AUCUSTINI EPISCOPI 50*
503
quid nos ipsi, quia aclurustst mco, quid fict mihi ? Protcgel me. Non solum ergo
curiosius ct dical islc,
domo, obi cnpit et optal, dcsidcrat et hoc unum conlcmplari volo dcleclalioncm Domini, ail, sed eliaiu
in illa
liabitare in ca omncs dies viuc sux*. protegi lemplum ejut. Ut lcinplum suum me prolegat,
pctit a Domino,
ero teuiplum ejus, ct prolegar ab co. Numquid lale cst
Qi.id ibi ugis, qturn tc? quid esl quod desideras?
co.itemplcr delectationcm Domini.
Eoce lemplum Dci, qualiu templa sunl simulacrorum ? Si-
Audi quid Vl :
quod amo. ccco qiiare volo liabilare in domo Domini mulacra gcnlium templis suis protegunlur : Domiuus
magnnm specta- Dcus nosier lemplum stium proteget, et securus cro.
per omn.s dies vikc mese. Habcl ibi
conlomplari. Vnlt C< ntemplabor ad dcleclalionem, el protcgar ad sabv.
eolnm, delcclalioncm ipsius Domini
noctc sua lixrere in luce ipsius. Tunc
liniia
enim cril lem. Quam erit illa contemplalio perfecla, tam isla
jnane nosirum nocle iransacta : unde alio loco psal- pcrfecta protcclio ; ct qnam illud perfccium gaudium
mus Mane aslabo tibi, ei contemplabor ( Psal.
dicii :
contemplandi, laro perfecta eiiam incorruptio sanita-
v, 5). Modo ideo non contcmplor,
quia cccidi lunc : lis. Ad isla duo verba quae dixil, contempler delectatio~
astalK), et conlcmplabor. Uxc vox
humain csl. Cecidit nem Domini, et protegar templum ejut, pertinenl illa
milterelur qui erigerel, nisi ccci- duo unde Psalmus coepit, Dominns iltuminatio mea, et
enim homo, et imn
disvcmus. Nos cccidimus, iile descendit. lllc ascendit, salutaris meus, quem timebof Quia contemplabor de-
nos levamur : quia nemn ascendit , nisi qui desccndit leriaiionem Domini, illtiminalio mca est quia : prote-
(Joun. iti, 15). Qui ruit, levatur ;
qui descendit, asccn- gel me templum suum, salutaris meus est.
tiit". Ei non ideodesperemus, quia ille solus ascendit. 10. [vers. 5.] Quare auiem nobis hoc pracsiat in
Levat enim nos, ad quos cadentes dcsccndit :
et sta- linem? Quoniam abscondit me in tabernaculo suo, in
bimus, et contemplabimur, et magna delectalione die malorum meorum. Erit crgo mihi in domo habiia-
perfruemur. Etce dixi boc , et exclamaslis desiderio tio per omncs dies vitas mex, ad. hoc ut conternplcr
cujusdam spcciii nondmii visx. Exccdat cor vestrum deleetationem Domiui, et protegar lcmpium ejus. Ul
omnia usilaia, et cxcedat intentio universas cogita- auleni illuc perveniam, unde mihi promillo? Quonium
tioncs veslras solemnes ex came, cduclas a sensibus absconditme in tabernaculo suo, in die malorum meo-
carnis, cl imaginantes nescio quoc phantasmala*. To rum. Tunc non eruut dies malorum nieorum, sed vi-
lum ab animo rejicile, quidquid occurrcrit negate dit mc in diehus malorum meorum. Qui ergo me
'
cognoseilc infirmitatem cordis vestri, el quia vel oc- tonge positum misericorditer respexit, sccuro posi-
currit * quod cogiiare possetis, dicite : Non est illud ;
lum quomodo beabil •! Propterea ergo non impuden-
non enim si illud esset , mihi jam occurris6el. Ita ter unain illam petivi ; ncc mihi dixit cor meum :
desiderabilis quoddam bonum. Quale bonum? Omnis Qtiid petis ', aut a quc peiis? Audes enim a Deo ali-
boni bonum, unde omne bonuin bonum cui non ad- , quid pctere, peccator inique ? audes sperare aliquam
dilur quid sit ipsum bonum. Dicilur enim bonus homo, contemplationero Dei le habiturum, iufirme, immim-
et bonus ager, et bona domus, el bonum animal, et do corde? Audeo, inquit, non de me, sed dc ipsius de-
bona arbor, el bonum corpus, el bona anima : ad- leciatione; non dc mca prxsumpiione, sed de illius
Bonum. Esl bouuni simplex,
junxisti, quolies dixisti, pigitore. Qui lantum pignus dedil pcregrinanli, dese-
Ipsum bonum quo cuncia snnl bona, ipsum bonnm ex rel pervcnicntem ? Quoniam abscondit me in laberna-
quo cuncia sunl bona ipsa est delectalio Domini : cnlo suo, in die malorum meorum. Ecce dies malorum
hanc contemplabimur. Jam videte, fratres, si nos de- nostrorum, vita ista est. Dies malorum aliler habcnt
lectant bona ista qua?. appellanUir bona, si nos delc- impii, alitcr fideles. Nam etiam credenfes, sed adhuc
ctant bona quae non sunt per se bona (omnia enim pcregrinanles a Domino (Quamdiu enim sumus in fioc
inulabilia non sunt per se bona),qualis crit conlcm- corpore, peregrinamur a Domino [ II Cor. v, 6 ], boc
plalio incommulabilis boni, ajlerni, semper eodcm Apostoius dixii), si dics malorum non agunt, unde vox
modo mancntis? Quandoquidem isla qua; dicunltir Dominic;c oralionis, Libcra not a malo (ilalth. vi, !3),
bona, nullo pacto nos delcctarenl, oisi csscnl hona , si non sumus in diebus malorum ? sed longe discre-
nec alio pacio essent hona, nisi :ih illo essent qui lius dies malorum agtnil qui adhuc non crediderunl :
«impliciter bonus est. nec ipsos ille dcspexit. Elenim Chiisius pro impiis
9. Ecce quare habilarc volo, inquil, in domo Do- morluus est (Rom. v, 6). Audeat crgo prosuinere
mifii per onmes dies vita meae. Dixi vobis qtiare : Ut anima humana, ct unam illam peiere ; securn habcbit.
contemvter delectationem Domini. Ul aiilem semper sccura possidebit. Taulum dilecta cst foeda ,
pulchra
lontenfpler, et nulla molestia me contingat contcm- quomodo fulgcbit! Quoniam alscondit me in laberna-
plantem, nulla suggcstio averlal, nulla auforat alicu- culo suo, in die malorum meorum : protexit mc in abscon-
jus potentia, nullum inimicum patiar in contcmplan- dilo tabernaculi sui. Quid est abscondilum tabernaculi
do, et perfruar deliciis scctirus, ipso Domino Dco ipsius? quid csl lioc ? Mulla enim quasi membra ta-
bcmaculi lorinsecus vidcntur. Et est qtiasi adylum,
• tUnc verbs, p»r rvil leralur ; qui dcsrendit . asccndit
, qnnd dicilur pcnctralc secretum (Hebr. ix, 5), inte-
cmissa luerunt a l.ov. Kxbibeatur iu noslris Mss. el fti uci
Er. • sic meliovis nouc ».'ss. At edd., sed videt me nune
» sic omneaprope Mss. Al Kdd. , onuiia risa : t\v\ ct pau- ill di, l>h.., etc.
lo jKist lialietiant, et imaqimttai netcui quo phaUasmaU 1 tdd., qiomotlo non iltumituibit ? Quidam autcai Mss.,
* Idd., cl quitlquid occnrrvrit. Mss., el quia vet occiI/ITI/, qunmodo benbil .'
ctc. » \atle. Ms., yuid pctis, quis petU, a qr.o pctu?
505 ENARRATIO IN PS^LMUM XXVI. 205
rms teinpli '.El qiiid est hoc? quod solus saccrdos nmlium. Circumi adhuc ccebs usque ad tcrrnm, nihi!
jnirnhui. Et forie ipse sacerdos est abscondilum ta-
relinquas: imdiquu tibi omuia resonnm conditorcm ;
bernaculi t)ei. Accepit enim de isio Uibcrnaculo oar- et ipsx* species crenturarum, voces sunt qumdam
et fecil nobis nbscosidiluni tabernaculi
* ut ta- crentorem laudanlium. Quis nutem cxplicet univeisajrt
nem , :
bernaculum cjus alia raenibra ipsius crcdentes i» eum creniiuam ? quis tilam explic^t laudibus? quis digne
ouiem tabernaculi ipaC sit. ilortui laudet coelum et lerrnm, mnre, et omnia qwre in eis
sint, abscondittim
etiim estis, uil Apostolus, et vita vestra absconditu e$t
siinl? El isla quidem visibilia. Quis digne laudet An-
cvmChrislo in Deo (Coloss. III, 3). gclos, Sedes, Dominnlioncs, Principnlus, et Potcsla-
i\. [vers. 6.] An vis nosse quia inle dicit? Pelra tes? Qnis digne iaudet hoc ipsum qtiod in nohis vi-
ncmpe est Clirislus (l Cor. x, 4). Audilc qnid sequilur get, vegelans corpus, movens mcmbra, sensus cxse-
1
Quoniatn abscondil me in tabernaculo suo, in die malo- rens , et memoria tam mnlia complectens, mtolloctu
rum meorum : protexil me in abtccndilo labernacuti sui. tam multa discernens, quis digne Intidet? At si iu
Qucerebas quid sit abscondituin tabernnculi, audi quod istis creaturis Dei sic lnborat humnnus sermo, in
sequitur : In pelra exattavil me. Ergo in Christo exal- creatore quid agit, nisi sola restet sermone deficicnte
tavit me. Quia in pulvere bumiliasli le, in pctra exal- juhilalio? Circumivi, el immotavi in labernaculo eju*
lavit te. Sed Christus sursum est, lu autcm adhuc hostiam jubilationis.
deorsum. Audi sequentia : Et nunc exaliavit caput 43. Est et alius sensus, qui mihi videtur ad con-
meum tapcr inimicos meos. El nunc, antequam veninm textioncm Psalmi magis pcrlinere. Quia enim dixemt
ad illam domum, ubi rolo habitare per omnes dies in pelra se exaltatum, quod est Christus ; et caput
vitic menc, anlequnin veninm nd illam contemplatio- suum exaltatum supcr inimicos suos, quod est Chri-
ncm Domini, Et nunc cxatlavit caput meum super ini- sius : eiiam se, qui in petra exaltatus esf, in codem
micos meos. Adlnic palior inimicos corporis Chrisli, capitc suo exaltalum intelligi voluit super inimicos
adliuc non sum exallalus super inimicos ; sed caput suos, refcrens lioc ad honorem Ecclesi;p, cui cessit
meum exaltavit super iuimicos meos. Jam capul no- inimicorum perseculio : et quia hoc pcr fidem orbis
slrum Christus in ooelo est, adhuc inimici nostri pos- lerranim faclum est, Circumivi, inquit, elimmolaviiu
siint in nos sajvire : nondum sumus exahati super il- tabernaculo cjus hosiiam jubilationis : id est, conside-
los ; scd caput nestrum jam ibi est. Unde hoc dixit ravi (idcm orbis terrarum, in qua exaltatmn est ca-
Saule, Saule, quid me perscqueris (Act. ix, 4)? Se dixil put meiiin, super cos qui me persequebantnr ; et iu
iu nobis esse liic deorsum ergo : et nos in illo sumus ipso labemaculo ejus, id est in Ecclesia loto orbe dif-
ibi stirsum, quia et nunc exallavit caput meum super ini- fusa, ineffabililer laudavi Dominum.
mieos meos. Eccc quale pignus habemus, unde et nos 14. [vers. 7.] Cantubo el psallam Domino : securi
fide et spc et charitale cum capite nosiro sumus in erimus, et securi caniabimus, et securi psallemus,
coelo in xleruum : quia et ipsum divinilate, bonitate, cuiiicontemplabiniurdcleclalionem Domini, et prote-
uniifiie nobiscum est in tcrra usque in consummalio- gcmur lcmpliim ejus, in illa incorruplione, quando
nem sscculi (Matth. xxvui, 20). absorbebitur mors in victoriam (I Cor. xv, 54). Mmlo
12. Circumivi, et inmolavi in tabernaculo ejus ho- quid? Quia jam dicla snntgaudia illa, quxhabcbimiis,
ttiam jubitationis : immolamus hostiam jubilationis, cum ncceperimus ill.imunam pelitiojicm. Modo qnid?
immolamus hosliam la?lilix, hostiam gratulalionis, Exaudi, Domine, vocem meam : gcmnmus modo, orc-
hostiam gratiarum aclionis, quse verbis explicari non mus modo. Gemitus non esl nisi miserorum, oratio
poiest. Immolamus autem, nbi? In ipso labcrnaculo non est nisi indigentium. Transiel oralio, succedet
cjus, in sancla Ecclesia. Quid ergo immolamns? latidatio ; transiet flctus, succcdet gaudium. Inierim
Abundnnlissimiim clinenarrabilc gaudium, nullis ver- modo, quando in dicbtis malorum imstrorum sumus,
his, voce incffabili ». Harc est hostia jubilationis. non cesset oratio nostra ad Deura, a quo unain illam
Un:!equrrsila, unde inventa esl? Ciiciimctmdo, Cir- pclamus; ct ab ipsa pelitione non desinamus, donec
cumivi, inquit, et immolavi in labernaculo ejus hostiam ad cnni illo douante ac perditcente pcrveuiamuj,
jid>itutioni$. Circumeat animus lniis pcr univcrsam Exaudi, Domiue, vocem meam, qua clamati adte; mi*
cicaiuram : undique libi clamabit creatura : Dcns me screre mei, el exaudi me : unam illam petit, lam diu
fecil. Quidquid le deleclaril in arle », arlificem com- rognns, flens, gemens, non pelit n.si unam. Fiuivit
mendai; magisquc si circumcas nniversa, considera- omnes cupiditates, remansil illa una quam pctit.
li«> cuncipit arlificis lnudem. Vidcs coelos, mngna 15. [vers. 8.] Audi quia hanc petil : Tibi dixit cor
opera Dei suni. Yides lerram, Deus fecit seminum meum, Quw$ivivultum tuum. JIoc cst ergo quod paufo
liumerns, diversilalcs germinum, multitudincm ani- ante dixit : Vt conlempter delectalionem Domini. Tibi
dixil cor meum, Qucesivi vultum luum. Si gaudium no-
1
slrum in isto 6ole esset, non cor nostrtim diccret,
Ktld., inlerioris templi. rleriqne auioui Mss., ititerius
tempti. Quwsivi vultum luum ; sed oculi corporis nostri. Cor
ua nonnuili Mss. kl Er., et fecil no$ abxconditrm taber-
»
noslrum cui dicit ; Quccshi vutlum tuum, nisi ei qui
naculum. Ijov., et fecit nobis absconditum tabernaculum
ejm. perlinet ad ooulum cordis? Lucem istam q«unint
» sic
Rr. et Mss. At Lov., nulla voce effubUe.
*
oculi caruis, lucem illam quxrunl oculi conlis. Sed
rlerique Mss.,
{71 purte. ; et paulo jost : maqisque si cir-
00144*, unxrersi cmvderalio, eic. » sie iu Mss. M in Edd., sensu exercent.
B07 S. AUGUSTIM Ei'ISCOPI 20S
vis illam lucen, quae vidclur oculis cordis, vidcrc : cniin in via sum pelivi a te unam, habilare in domo
;
quia ipsa lux Deus esl. Dcus enim lux esi, ait Joanncs,
lua per omnes dies vilac mcx, conlemplari delectatio-
>i lencbuv in eo non sunt ull(c(\
Joan. i, 5). Yis ergo vi- nem tuam, proiegi teinplum luum ' ; hanc petivi
dcre illam luccm? Mundaoculum, unde vidciur : Beali unam scd ul ad illam pcrveniam, in
: via sum. Forlo
cuim rnundo corde, tiuia ipsiDeumvidebunl(Maitli.\,8). diccs mihi : Nitere ', ambula ; liberum arbilrium
1G. \vers. 9.] Fi6i dixit cor meum, Qucesivi vulium libi dedi, voiunlalis tiue es ; prosequcre viam, qu.cre
tnnm,vullnm luum, Domine, requiram : umm petli a Do- pacem el sequere eam (Psal. xxxm, 15); noli a via
mino, liaucreiiuirain, vullum luum, iVo» avertasfaciem declinare, noli ibi remancrc, noli relro respicerc ; per-
luam a mc Quomodo se fixilin islauna pelilione ! Vis severa iu ambulando, quoniam qui pciseveravcrit
impelrarc? Aliud noli peiere : uni suffice, qnia una usque in fuicm, liic salvus cril (Mattli. x, 22, et xxiv,
libi sufliciet. Tibi dixil cor meum, Qutvsivi vultum tuum 15). Jam ni acceplo libcro arbilrio, quasi pra'?uiuis
viiUum luum, Domine, requiram Ne avertas faciem nnde ambules (a) : noli de le prxsumere ; si te dcre-
luam a me . ne declincs in ira a servo tuo. Magni- liqueiit, in ipsa via defieies, cadcs, aberrabis, remane-
fice, nihil dici divinius potesl. Senliunl hoc qui vere bis. Dic crgo illi : Volunlalem quidcm liberam milii
amanl. Alius vellel bcalus et immorlalis esse in his, dedisti, scd sine tc niliil cst milii conalus meus :
quas diligit, lerrcnaruni concupiscenliarum volupla- Adjulor meus esto, ne dcrelinquas me ; neque despicias
libns : ci fbrle propterea Deum colerel, el oraret, ut me, Deus salutaiis meus. Tu enim adjuvas qui condi-
diu liic viverct iu deliciis suis, ct non ab co aliquid disii, lu non descris qui crcasti.
perirel quod lerrena possidet cupidilas, nec aurum, 18. [vers. 10.] Quoniam pater meus el maler mea
nec argentum, nec si quid pradiorum oblcclr.ret ocu- dereliquerunlme. Fecit se parvulum Deo : ipsum fecit
los cjus, ncc amici morcrenlur, nec filii, nec conjux, palrem, ipsum fecil mulrem. Paicrcst, quia condidit,
hcc clicntes ; in bis deliciis vellet scmper vivcre. Sed quia vocat, quia jubet, quia regit : maler, quia fovcl,
qiila non polest scmper, novit enim sc morlalem quia nulrit, quia lactat, quia conlinct. Paier meus el
forle ad hoc colil Dcum, et ad hoc oralDeum, el ad mater mea dereliquerunt me; Dominus autem assumpsil
hoc gemit Deo, ut isla illi oinnia usque in seneciu- mc, cl regcndum et nulriendum. Morlalesparentcs ge-
lem * suppeiant. Et si diceret ei Dcus, Ecce facio te nuerunl, filii successerunl, morlalcsmortalibus, cl ad
in his immorlalem ;
pro niagno bono acciperel, cl hoc nati sunt qui succcderent, ut qui genucrunl de-
cxsullniione gaudiorum gralulalus non se caperel. cedcrent : non decedel qui me creavit, cgo ab illo
Non vull hoc isle, qui unaui petiil a Domino. Sed quid non reccdam. Paler meus et mater mea dcreliquernnt
vull ? Conlcmplari delectalionem Domini per omnes me : Dominus aulem assumpsit me. Exccplis ciiam il-
dies vitae sua>. Rursusque olius qui hoe inodo cl hac lis duobus parenlibus, de quorum carnc nati sumus,
causa coleret Dcum, si illa sibi tcmporalia adcsscnt, palre masculo, et matrc fcmina, tauquam Adam ct
iralum Deum non timeret, nisi ne illud auferret. Isle Eva; cxccplis illis duobus pareulibus, habcmus liic
non proptcr hoc limet iratum; quandoquidem ct de alium patrem, cl aliam mairem, vel potius habuimus.
inimicis suis dixil, Ut cdani carnes mcas. Undc timet Taler secundum s.cculum diabolus cst, et fuit nobis
iralurn ? Ne auferat quod amavit. Quid amavit? Vul- pater cum essemus inlideics ; nam infidclibus dicit
tum tuum. Idco hanc pulat iram Domini, si avcriat Dominus : Vos a patre diabolo eslis (Joan. viu, 44). Si
ab illo vullum suum. Dominc, ne declines in ira a ille palcr omnium iinpiorum, qui operalur in liliis
tervo tuo. Possel illi forle responderi' hoc modo : diffidentix (Ephes. u, 2), matcr qux est? Esl qua>dam
Quid limcs, nc dcclinel a le in ira? Magis si a le de- civilas, qux Babvlonia dicilur : civitas ista, socieias
clinaverit iu ira, non in le vindicabil : si incurras in cst oinuium pcrdilorum ab oricnte usquc in occiden-
illum iraliim , vindicabil in le. Opla ergo poiius ut tem ; ipsa habel regnum terremun. Sccundum lianc
dcclinet a le in iia Non, inquil. Novit enim quid de- civitalem respublica (b) quxdam dichur, quam modo
siderat*. Ira cjus nou e»l nisi aversio vullus ejus. videlis senesccre el ininui : hx>c prima fuil maicr
Quid si le facicl in deliciis islis el voluplale gaudio- nostra, in hac nali sumus. Cogiiovimusalium palrcin,
rum lerreiniruin iiiiinorlalcm? Hespondcl ainalor la- Deum ; reliquimus diabolum. Quando enim audelac-
lis Nolo ; quidqoid mihi pra-tcrillum esi, dulce non ccdere ad cos, quos ille susccpit qui superal omnia?
est : quidqukl niilii vull d.ire Dominus meus, auferal Cognovinms aliam malrcm, Jerusalem coeleslem, qu;u
• oluin, ct se inilii det. iYc declines in ira u servo luo. cst sancia Ecclcsia, cujus portio percgrinatur in lerra :
Forle ab aliquibus declinat, non in ira ; quomodo a reliquimus Babyloniam. Palcr meus ct maler mea de-
quibusdain qui illi diciml : Averle facicm luum a pcc- reliquerunt me : non habent jam quod milii praistent;
cutimiws [P$at. l, 1 l).Qiinndoapeccalislui^averlitfa- quia et quando miiii pracstare videbantur, tu prxsu -
Ciem suam, non in iia alcdeclinal. Averlatcrgo facicm bas, cl illis impulabam.
e...in apcccnlistuis: scd non averlal facicm suama le.
17. Ailjuior meus csto, ne dcrelinquat mc. Ecce 1
Edd., protcai a tcmplo tno. Al Mss., protegi templutn
tuum : coiiciii.uus nd supeiiora.
Jd ,V*que in fmrm. At uss., in seneclulcni.
1
i * sic lrt'.^.iss. Alii quiiKiue, utere. Edd., vero, ut irem.
Lov. ( "/ decHnet a f inira. non accedat. <juid vovit
1
(a) «espicii torte au relagii erro/eiu, iuvectuin in Airi-
f.nim qind detiderai
'.'
r , ut dccliiwl n te tu ira, in ira
'.'
i
canian. 411
non u(ti:d.it. nuid wnit rnini JKs. vcro quilain ul dccti- '! : (b) itoQunam rem| ublicam noUt, sc.iescenlcm veluli
nel n ti iii i n, lKin 1 1 t,d. ouil norit euim ? Alil deinum ac dcfiuenlem a teuipore vasUtae lufia; an. 40b et caiiue
cmi UicuoneKi exblbeui, quam texui dbunus, m trbisaa. 4!Q,
209 ENARRATIO IN PSALMUM XXVI. 210
. 19. A quo enira eliam sccundum mundum isium in lingua porlal (Prov. xxxi, 26). Et si olTenderis :<li-
pnstatur homini, nisi a Deo? Aut quid aufertur ho- quid in lege , ille qui pro le fudit sanguinem snum,
miui , nisi ille jnsserit, aut penniserit, qui donavii? confilenti ignoscit libi : tu lantuni viani noli desere-
Sed pulant vani homines, quodhocd;emones praslent, re ; dic illi , Susreptor meus csto , Et dirige me in
quos adoranl; et aliquando dicunt sibi Deus ad vilam : semita recla propler inimicos meos. Legem da , sed no
aelernam necessarius est, ad illam vilam spiritualem; auferas misericordiam; qni dixit in alin psalmo : JVomi
polestales autem islae debent a nobis coli propier , et misericordiam dabit ,
qui legem dedil (Psal. lxxx;ii ,
ista lemporalia. Oinanilas generis humani! Plus amas 8). Ergo, Legem milii conslitue , Domine , in via lua .
eas res propter quas islos vis colere : profeeio plus boc ad prreceplum pcrliuet : ad misericnrdiam quin
habcs istoscolere, ul non dicam plus , certe vel perlinet? Et dirige me, inquil, in semitn recia, propter
lanlum. Non vult autem Deus coli cum illis , nec inimicos mcos.
si ipse colauir mullo amplius, et illi multo minus. 21. [vers. 12.] Ne tradideris me in anitiws tribulan-*
Quid ergo, inquies, ct isti non sunt necessarii atl hjcc ? tium me-: id est, ne conscnliam tribulantibus me. Si
Non. Sedtimcndum est ne irali noceant. Non nocebunt enim consenseris tribulanli te in animam ipsius, qno-
nisi ille permillat. Isti semper habent volunlatem no- dammodo non dcvorabit carnem , sed voluulale per-
ccndi, nec si placentur, nec si rogeniur, desinunt no- vcrsa animam tuam uianducabit. Ne tradideris mc in
cere velle : hoc eniin malevolentiae illorum proprium animas tribulantium me. Trade, si bocplacet, in manus
est. Ergo quid facies eos colendo, nisi ut illum offen- tribulantium. Dixerunt enim lioc illi niariyres.el tra-
l
das ,
quo offenso in islorum polestatem daberis : ut didit suos inmanus Iribulantium. Sed quid tradidit?
qui libi nihil posscnl facere illo placalo, facianl quid- Carncm. Quod dicilur in libro Job, Terra tradita esl
quiil volunt illo iralo. El ut noveris quam frustra islos in manus impii (Job ix, 24) caro tradiia esl in ma- :
colas, quasi propter temporalia quisquis ha-c cogitas : nuspersccutoris. Nelradideris me, non carncm meam.
omnes qui colunl Neplunum , non naufragaverunl ; sed me. Anima libi loquor.mens tibi loquor ; nou
aut omnes qui hlaspliemant Neptunum , ad porium dico , Noli tradere carneni nteam in manus tribulau-
non pervenerunl? omnes mulierescolenles Juuoncm, tium me ; sed , Noli me tradere in animas tribulantimn
hene pepererunt; aut omnes blaspbemantes Junoncm, me. El qunmodo tradunturhomines in animas iribu-
male pcpererunt? Hinc inlelligat Cliariias Veslra, lanlium sc? Qucniam insurrexerunl in me tcslesiniqui.
inancs esse homines, qui isios volunl colere vel pro- Janrt quia tcstes iniqui sunt, ct mulla mala in mc di-
pter isla lerrena. Nam si propter ista terrcna colendi cunt, et in mullis mibi delraliunt; si traililus fuero i;i
csseut , soli cultores illorum terrenis omnibus abun- animas eorum, mentiar cl ego, cl cro socius eorum ,
darent. Quod quidem si esset, fugere nos talia dona ct non parliceps veritalis U\x, scd comparliceps menda-
unam peterea Domiiio deberemus. Huc acccdit, quia cii advcrsus le : Exsurrexerunl mihi tesles iniqui ; rt
el ista ilie dat, qui offenditur cum istTcoluntur. Ergo menlila esl iniquitus sibi. Sibi , non mihi : sibi scmper
rclinqual nos paler nosler, et mater nostra : rclinquat menlialur, mihi aulcm non menlialur. Si tradideris ine
diabolus, relinquat Babylon civitas : Dominus nos sus- in animas tribulantium me , id est , si consensero
cipiat consolandos temporalibus,bealificandos3eternis. voluntalibus eorum ; jam non sibi meulila crit
Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunl me : iniquilas , scd el mihi : si aulem saeviant quanluni
Dominus aulem assumpsil me. voluerint, el conentur impedire eursus meos , noti
20. [vers. II. J
Jam ergo assumptus est a Do- tamen lu me des in animas eorum; non consenliendo
mino deserta
, illa civitaie el rectore ejus diabolo, volunlalibus eorum , remancbo ego , et permanebo iu
impiorum diabolus esl, rector mundi lene-
quia reclor verilateiua, elmenlieluriniquitas, non mihi, scd sibi.
brarum harum. Quarum tenebrarum? Peccalorum, 22. [vers. 13.] Redit ad illam unam post isla pe-
infidelium. Unde jam credcnlibus dicit Apostulus :
ricula ,
posl laborcs ,
post diflitlullales , inter manus
Fuisiis aliquando tenebrm , nunc auiem lux in Domino persequenlium et iribulanlium a-stuans, anbeians,
(Eplies. y. 8). Ergo jam suscepli ab illo, quid dicamus? laborans et firmus ct ccrtus illo suscipienle
, , illu
Legem milii constitue , Domine , in via tua. Ausus es juvanle, illo ducenle, illo regente. Tamen posl illuin
pelere legem ? Quid si libi dicat i Implebis legem ? si einuilum etjubilaiionem,exsultansgaudio, etgemens
dedero iegem, implebis eam. Non auderet pelere, nisi in laboribus suspiravit ad exlremum, el ait
, Credo :
priniodiceret : Dominus autem suscepil me. Non auderet videre bona Domini in lerra vivenlium. bona Domiui
petere, nisi primo diceret : Adjulor meus esto. Ergo si lu
dulcia immorialia incomparabilia seinpiterna
, , , , in-
adjuvas, si tu suscipis, da legem : Legem mihi consli- comrnulabilia ! Et quando vos videbo, bona Domini?
tue, Domine, in viatua. Ergo legem mibi constitue in Credo videre , sed non in tcrra morienlium. Credo
Cliristo luo. Ipsa enim via locula est nobis , ct dixit :
videre bona Domini in lerra viventiutn. Eruet me Do-
Ego tum via, verilas et vita (Joan. xiv , 6). Lex in minus a terra morientium qui propler me dignalus
,
Cbrislo, lex cum misericordia esl. Ipsa est sapienlia, est suscipere terram morienlium , et mori inter manus
dc qua scriplum est : Legem aulem et misericordiam morienlium; eruel me Dominus de lerra morientium :
Credo videre bona Domini in terra viventium. Suspi-
1 Theoderic. codex, in istorum potestalem laberis.
rans dixil, laborans dixit, periclitans dixit inlcr ma-
Plurcs
aUiMss., in istorumpolestate haberis. gnam lurbam tenlationum : scd tamen sperans totuui
811 S. AUGUSTINI EP.SCOPI »12
Legem mihi constitue, te ; diun extollo manus metu ad templum sanctnm tuiun
de misericordia ejus, cui diiit : :
Vomine. dum eruciligor, ad eoruni satutem, qui ercdente.-. ftiiu
23. [ters. 14. ] Et qoid illc dicit ,
qul legem Mi lcmplum saiiclun» luum.
constituil? Audiainus etvocem Domiui desuperexhor- 3. [vers. 3.1 Ne thnui trahat- cum peccataribus aui-
*
lauiis nos, cunsolamis nos; iilius vocem.quem hahe- mam meam, ct cum operaniibvt iniqmtatem ne perdat
muspro-paire el niatre qui nos dercliqueriini, illius me : cum his qui loquuniur pacem cum proximo suo.
vocein audiamus. Audivit cuim gcmitus nostros, vidit Cum his qui mihi dicnni : Seimv» quia a Deo venitti
suspiria nnstra , intuiius est dcsiderium noslrum ,
el magisler ( Joan. iu, 2 } Mata aulem in cordibus tuit :
unam peliliouem nostram , unam postulationem pcr mala autem loquunlur in cordibus suis.
advocatum Cliristnm libcnier accepil ct doncc pcr- ; i. [vers. 4.] Da illis secundum opera ipsorum : da
iigamns istam peregrinalioncm, qna dilaturus est , non illis secundum opera ipsorum, qni.i boc jtistum est.
ablaturus quod promisii , dixil nobis : Sustine Domi- Et secundum malignilalem afftclaliomim * ipsorum ;
num. Non sustinebis meudacem, non eum qui poierit mala enim affcetantesbona invenirc nou possunt. ,
falli, non euin qui non est invcnturus qnod dct. Omni- Secundum opera manuum eorumda eis : quamvis aliis
^otens promisit , ccrtus promisit , verax promisil ad salutem valeat quod focenint, seciindum opera ta-
Sustine Dominum , viriliter age. Noli dissolvi : ne sis men voluntatum illorum da eis. Redde retribulionem
intcr eos quibus dicitur, Vce his qui perdiderunt eorum ipsis : quia pro veritate quam audiebaat , veiu-
tutlinentiam (Eccli. n, 16) Susline Dominum, omnibus ! crunl fallaciam rctribuere; fallacia ipsorum ipsnafal-
nobis dicittir, ct uni homini dicilur. Unus sumus in lat.
Chrisio, corpus Christi sumus , qui unam iilam desi- 5. [vers. 5.] Quoniam non mtcllexerunt in opera Do~
deramus qui ,
unnm illam petimus, qui in illis diebns mini : et unde manifcstum est boc eis accidisse? Hine
nalorum nostrorom ingemiscimus ,
qui credimas' nos scilicet , quoniam non intellexerunl in opera Domini : hi-c
videre bona Domini in terra vivenlium; nobis omnt- ipsa ntmirum jam qucm malevolo
relributio fuit , ut
Ims.qui unus in uno sumus, dicilur, Su$iine Domiimm, animo hominem tentaverunt, non coguoscerent Deum
vmliter age; el eorfortetur cor tunm, el suiline Domi- quo * consilio incarnatum Paler misit. Et in optra ma*
vim. Quid aiiud tibi dical, quam ul boc repelat quod uuum ejus : nec moverentor ipsis visibilibus opcribus r
audisti fSusline Dominum, viriliter age. Ergo qui per- qux porrecla sunt usque ad oculos corum. Destrue»
didil suslinenliam, effeminatus est, perdidit vigorem. iilot , et non adiHcabic eot : nihil mibi noceant , sed
Hoc viri, boc feminx audiant, quia in uno viro vtr et nec conantes rursus adversus Ecclesiam mcam eri-
femina. Talis in Christo nec masculus nec fcmina gerc machinas aliquid valeant.
est (Galat. in , 28). Suitine DomtHum, viriliter age ; et 6. Benedietut Dominut quoniam ,
ezaudivit vocem de-
conforietur cor tuum , et suttine Dominum. Suslinendo precationis mece.
Dominum habebis cum , habcbis qucm sustinebis. 1. [vers. 7.] Dominut adjuior tmeut ei proteetor meut
Alind desidera , si majus, si melius, si suavius inve- Dominus adjuvans tanta paticnlem , et immortalitato
neris. protogens resurgcntem. ln ipso speravit eor meum
el adjulus »um. Et refloruit earo mia ;idcsi, ct rcsur-
rcxil caro mea. El ex voluntate mca confitebor illi : un-
1N PSALMUM XXVII
de jam consumpto mortis inciu, non limoris neccssi-
ENARRATIO.
tatc sub Lcge , scd libcra voluntate cum Lege confi -
Ipsius ' David. tcbutnur illi , qui credunt in me ; in quibus quia ego
\. \vers. 1, 2 Ipsius mediatoris vox C6t , manu sum, ego confilcbor.
]
fori;s in confliclu passionis. Qu:c aulem vidctur op- 8. [vers. 8.] Dominut fortitudo plebii sua : non illa
fare inimicis, non malevolentix votum cst , sed cnun- plebs ignorans jiistitiam Dei , ct suam volens consti-
Ualio poenx illorum : sicut in Evangdio civitalibus in tuere (Rom. x, 3). Non enim per se forlem se putavit;
quibus miracula cum fecissct, ncque crcdidisscnl ei, quia Dominus fortiludo plebis sux, iu hiijus vilx dif-
lion malcvolentia optat qu.x dicil, scd quid eis immi- (icullatibus cum diabolo dimicanlis. Et protutor saln-
neal prxdicil (Mallh. xi, 20). larium Chrisli tui est : ul eam salvam factam pcr Chri-
2- Ad te, Domine, clamavi , Detis meus ne sileas a slum suuin, post fortitudinem bcllicam. immorlalitate
vie : ad lc , Doniino , clamavi , Deus meus ne scpares pacis ad ullimum prolcgat.
v
UniUitcm Yerbi lui ab co quod homo sum. Nequando 9- [vers. 9.] Salvum fac populum tuum , et benrdic
(ifcax a me : et ero similis descendenlibus in lacum : hareditatcm luam. Inlerpcllo igitur , postquain rcflo-
fi co enim quod u-teruiias Yerbi tui non intermitiit ruil caro mca , quia dixisli, Potlula a mc, el daba tibi
utiirc se mihi lit ul non sim talis . homo qualcs sunl gmles harcdtiatem tuam (Psal. n,8) ; Salvum fac popu-
fxleri , qui nascuntur in profundam miscriam sxculi lum tuum , et bencdic haneditatem tuam : quia omnia
hujus, ubi innquam Mlcas, non cognoscilur Vcrbum mea lua sunt (Joan. ivii, 10). Et rcge iltos , et extolti
tinim. Exaudi * voccm deprecationis mece, dum oro ad 1
Edd., tradrts. Melius aliquol mss., trahat.
» sic ineliorisnoue Mss. [affectionum.]
* Sic Ms&. jiixla l-XX. Al l.ov., Psulmus ipsi navid. * Er. et Lov., qium. Mos ex mss., quo.
4
* sic |ouor cs »iss. oinisiio post Exaudt vcrbo romine, Edd., luum, Domine, vox, romine, abcsi a ib«. et a
quodabe-vt a lxx. [fjuuuiu Domine]. LXX.
213 ENAfiR.YTIO 1N PSALMUM XXIX. 214
Utot utque in swculum : ct rcge illos in liac lct.iporaii ubinullusproplicia, millus verbi Dei prxdicalor, vel-
vita, et itt xleriiUin liinc lolle illos. uti nullus bomo habitaverat. Et commovetnl Dominus
aeserlum Cades ct tunc celebrari faciet
Dominus san-
:
cium verbum Scripturarum suarum, quod a juda-js
IN PSALMUM XXVIII
non intelligentibus deserebatur.
ENARRATIO.
9. [vers. 9.] Yox Domini perficientis cervot : vox
Psatmus ipsi David , consummationis enim Domini primo perficit supcraiorcs et repnbores
tabernaculi. venenosarum linguarum. Et revelabil siloas : et luiw
1. [vert. i, 2.] Psnlmus insi mediatori manu fnrii. eis revelabit opacilates divinorum librorum el uin-
perfeclionis Ecrlesiae in hoc saeculo , ubi adversus bracula mysleriorum , ubi cum libertate pascamur.
diabolum lemporabter militatar. Et in lemplo ejtts unusquisque dicit gloriam
: ct in Ec-
2. Prophcia loquilur : Afferle Domino, filii Dei t af- clesia ejus omnis
spem xiernam rogeneratus lauilat
in
fertfi Domino (ilios Domino vosmetip-
arietutn : afferle Deum pro suo quisque dono . quod a sancto Spirilu
sos, quos per Evangciium duces gregum Apostoli ge- accepit.
noeranl. Afferte Domino gloriam et honorem : per open iQ.10.] Dominus diluvium inhabifut : Do-
[vers.
vestra Dominus glorificetur et honeretur. Afferte Do- minus ergo primum inhabitai diiuvitim Imjus sxculi
mino gloriam nomini ejus : gloriose per orbem iunoie- in sanctis suis , tanquam in arca , ha ia Ecciesia ctt-
s«»t. Adorate Dominum in aula sancla ejus : adorale stodilis. Et sedebit Dominus rex in wternum: et deinde
Dominum in dilalalo et sanclificalo corde vesiro; vos sedebit regnans in eis in xternura.
cnim estis regium sanctum habitaculum ejus. it. [vers. H.] Dominus virtutem poputo suo dabit :
3 Vox Domlni super aqnas : vox Christi
[ver$. 5.] quia Dominus virtutem populo suo conira huj<ts mundi
super populos. Deus majestatis intonuit : Deus mnje- procellas et lurbines dimicanti dabit, quia pacem iilis
staiis de nube caruis lerribililer poeniientiam prxdi- inboc mnndo non promisil. Dominus benedicet popu-
cavit. Dominus super aquas multus : ipsc Dominus Je- lum suum in pace : et idem Dominus benedicet popu-
6US- postca quam vocem emisit super populos , et lum sttum, in seipso illi pacem praestans quoiiiain, in-
;
pcrlerruit eos, convertit in se, et habilavii in eis. quit, Pacem meam do vobis, pacem meamretinquo vw«
4. [vert. i.] Vox Domini in virlute : vox Domini jam (Joun. xiv, 27).
in ipsis, potenles faciens eos. Yox Domini in magni-
fieentia : vox Domini mngna faciens in eis.
IN PSALMUM XXIX
5. [vers. 5.] Vox Domini conterens cedrot : vox Do-
mini contrilione cordis humilians superbos. Conicret
ENARRATIO I.
Dominus cedrot Likani /n finem Psatmus Cantici dedicalionis domus ipsi Davitl.
: conleret per poeniienliam Do-
minus elatos nitore terrenae nobilitatis , cum ad eos {. [vcrs. i.]la finem Psalmus laiiiise resttrrectio-
cenfundendos ignobilia bujus mundi elcgeril (I Cor. i, nis atqtte in immortalem siatum mutatioins alque in-
28) , in quibus osiendai divinitatem saam. novalionis corporis , non tantum Doniini , sed etiain
6. [vers. 6.] El comminuel eat tanquam vitulum Libq- toiius Ecclesiae. Nam in superiori psalmo iabcrnacu-
ni. Et amputata superba celsitudine illorum, deponet lum oonsttmmatum esl, ttbi babitatnus belii tempore :
eos ad iniilalioncm humilitalis sme ,
qui lanqunm vi- nttnc amem domus dedicatur, qux in sempiierua pa-
inliis pcr ipsam hiijus s.rculi nobiliialem aJ victimam ce permnnebil.
ditclus esl Asliterunt enim rcges lerrw et priiiapes 2. [vers. 2.] Chrislus ilaque lotus loquilur
:
, : Exul-
conveneninl in unum adiersus Dominum et adoersut labo te, Domine, quoniam suscepisli me : subHinilalein
Christum ejus {Psat. II, 2). El ditectus sicut filius uni- luam Iaudabo, Domine , quoniam suscepisti me. A'«
cornium : nam et ipse dilcctus atque unicus Patri jucundasti inimicos meos super me : ncc cos qui toties
exittaniyit se nobilitaic sua ; ct factus est homo, sicttt
variis per orbem oersccutionibtis me opprimere co-
filius Judxorum ignorauliuin jusliliam Dei (liom. %, 3) nnti sunl, juciind.nsti super me.
cl stipcrbe jactantium tatiquam singultrcm jusiiiiam 3. [vers. 3.] Domine Deus meus. clamavi ad te+el
st»am. sanasii me : Domiue Deus mcus clamavi ad ic et . .
7. [vers. 7.] Vox Domini prcecidentis flammum ignis. corpus mortalilate saucitim et aegi-um jim non gero.
Vox Domini per ardorem concitaiissitnum persequen- 4. [ vers. 4. ] Domine , reduxisli ab inferis nnimam
litiin se sine nlla sua laesione transcunlis, vei divi- meam , sahum fccisli me
a descendentibus in tacum i
denii? furentcm itacundiam pcrscctttorum suortim saivum fecisti me a condilione profttml.e ca?c!<arts
ut alii dicerenl, Numquid forte ipseeslChrislus; alii, atque infimi limi corruptibilis carnis.
Non, sed seducit popuiutn (Joan..\u, 12) aiime : ila
5. [ vers. 5. ] Ptallite Doituno sancli ejus : essul-
prxcidentis insannm tumuilum eorum , ttt niios lat Propbcla lutura isia cernens, et dicit 1
Psal.
iii ,
chariiatem suam trajieercl . aiios in muliita «orum lite Domino tancti ejus.
El confitemini memorice tau-
ctitalis ejut : cl coiifilcmini ei quod
rclinqueret. sanclitatis, ^ja
Vox Domini conimoveniit sotiludinem : vos sanciiricavit. non est oblitus, cum lotum boe
8. [vert. 8.J me-
vox Uomini commovAtuis atl iidem Gcntcs mnmdam dium tempus desiderio vestro longtim csset.
sine spe et sine Deo in boc muado (Ephes. u, 12) « uss. vaagao coQseusu,ExsuUct.., tx dhuiu
215 S AUGUSTINI EvfSCOPI 216
(i. [ tert. G. ] Quoniam ira in indignalione eju$ : quo- Deus mcus, ul in a:lernum coufllcar tibi , quod nihil
niam vindicavii in vos primum pcccatum, quod niorie mihi ex me, scd omnia bona ex le, qui es Deus omnu
solvislis. Et viia in volunlate ejus : et vilam a>iernam, in omnibus (
I Cor. xv, 28.
ad quam redire nullis vestris viribus posselis ,
quia ENARRATIO II.
voluit deJil. Vespere demorabitur (letus (a) : vespere SERMO AD POPULUM.
ooepit , ubi sapientiaj lumcn recessit a peccaule ho- 1. Hoc certe tanla^iimi.s : Exallabo te , Duntine
mine, quando morte damnalus esl ; ab ipso vespcre qtioniam suscepisli me , nec jvcund isli inimicos mcos .
moras habebil quamdiu in laboribus el lenta-
fleius ,
tuper me. Si noverimus de Scripluris sanclis qui sint
tionibus populus Dei cxspcctat dicm Doniini. Etin tna- inimici nostri, coguoscimus hujus cantici veritatem :
tutinum exsullalio : usque in matulinum, quo exsulla- si autem nbs fallat carnis prudenlia, ul non cognosca.
lio resurreclionis futura esl, qu;e in malulina Domini mus adversus quos nobis silcolluctalio, in ipsopsalmi
rcsurreclione prafloruit. hujus exordio invenimus quxstionem ,
quam solvero
7. [ vers. 7. ] Ego autem dixi in abundamia mea, non possumus. Cujus enim putamus vocem esse lau-
Non movebor in anernum : ego autcm ille populus, dantis Deum et graiias agenlis et cxsuliantis atque di-
qui ab inilio loquebar, dixi in mea abundantia, jam centis : Exaltabo le, Domine , quoniam suscepisii me
nullam patiens egestatem : Xon movebor in celer- vec jucundasti inimicos meos super me ? Primo ipsum
num. Dominum considercmus, qui secundum id quod homo
8. [ vers. 8.] Domine, in voluntate lua proestilisli de- esse dignatus esi, potuit sibi per prcccedentem proplie-
cori meo virtutem : sed hanc abundantiam, Domine, tiam non incongrue verba ista conptare : ex quo cnim
non ex me mihi esse, sed in voluntale tua prasihisse homo , ex hoc et infirmus ; ex quo iiifirmus , cx hoc
te decori meo virtutein ex eo didici , Avertisti autem *
el orans. Nam quod modo
audiviuius cum Evange- ,
faciem tuam a me , el factus sum conturbalus ; quod Iium legerelur, quemadmodum eiiam in descrlum
averlisti aliquando a peccante faciem tuam, et factus secesseril a discipulis suis quo eum sunt consecuti ,
sum conturbatus , reccdente a me illnminaiione uo- el invenerunl eum secedens auteii! ibi orabat et : ,
litiie lu.r. dictum est a discipulis qui eum invencrunl Qucerunt ,
9. [ vers. 9. ] Ad te, Domine, ctamabo , el ad Deum le homines; al ille respoudil ; Eamus et in alia loca at-
meum deprecabor quod tempus conlurbatinnis et mi-
;
que castellc prccdicare ; ad lioc enim veni ( Slarci i, 35,
serix me;K recolens, el lanquam in eo constiluius, 37, 38 ). Si divinitatem Dotnini nosiri Jesu Chrisli
audio vocem primogenili lui, capitis mei pro me mo- consideres ,
quis orat? ad qucm oral? quarc oral?
rituri, et dicentis : Adte, Domine, clamabo, el ad Deum Orat Deus? oral ad scquulem ? Causam autetn orandi
mcum deprecabor. quam habcl , sempcr beatus, scmper omnipolens ,
10. [ vers. 10. ] Quce ulililas in sanguine meo ,
dum semper incommuiabilis, rcternus, et Patri coxtenius?
descendo in corruptionem ? quse ulilitas in eflusione Inluenlescrso quod per Joannem.quasi per quaindam
sariguinismei.ditm descendo in corruplionem ? iVuni- ntibem siiani, ipse inlonuit, diccns : Jn principio erat
quid confttebilur libi pulvis ? Si enim non stalim resur- Vcrbum, el Verbum erat apud Deutn, cl Deus erat Ver-
rexcro, corrnplumque fuerit corpus meum , numquid bum , Iwc erut in principio apud Dcum : omnia per
confilebilur tibi pulvis , id est lurba impiorum ,
quam ipsum fucla sunt, el sineipso faclum est tiihil : quodfa-
mea resurreclione justificabo? Aut annunliabit veri- clum est in illo vila est ', et vilaerat lux hominum, el lux
tatem tuam ? aul aununliabil ad salutem cxlerorum in lenebris lucet , el tenebrce eam non comprehenderunt
verilatem luam? (Joan. 1,1-5): liuc usque dicenles , non iuvcnimus
11. [vers. 11.] Audivit Dominus , et miserlus est oralionem , ncc causam orandi , nec locum oraudi
viilii ; Dominns (acins est adjutor meus : nec dedit nec affeclum orandi. Sed quoniam paulo post dicil,
sanctum suuin viderc corriiplionein ( Psal. xv 10 ). , El Verbum caro factum est, el habilavit in nobis (Jbid.,
12. [ vers. 12. ] Convcrtisti planclum meum in gau- 14 ) ; babes majestaiem ad qtiam ores ,
Itabes buma-
rfiuni qucm primogenilum a morluis consecula
mihi : niialem qux pro le orcl. Nani hoc diclum est ab
Ecclesia, nunc in dedicatione domus tuaedieo, Con- Apostolo, eiiam po>t re.suireclionem Doiniui nostri
vertisti planclum meum in gaudium mihi. Conscidisti Jesu Chrisli : Qui sedel , inqttil , ad dexteram Dei, qui
saccum meum et prcecinxisti me loeiiiia : conscidisti
,
eliamintcrpellat pro nobis ( Rom. viii, 31). Quare iu-
velamentum peecaiorum meorum , trisliliam moi lali- terpellal pro nobis? Quia mcdialor esse dignatus est.
lalis nic;e;ct cinxisti me stola prima, immorlali Quid cst medialorcm e>se iuler Deum cl homines
Ixlilia. ( I Tim. ii, 5 )? Non inier Patrcm e: Itomines . sed
13. [ vers. 13.] Vt cantct libi gloria mea , ct tton inler Dcura homines. Quid cst Deus? Paicr et Filius
cl
fompunnar : ul jatn non plaugat, scd cantcl libi , non cl Spirilus sanclus. Quid suni hoinines? Pecc Itcs,
iiumililas, m-a quia jnni cx bumililatc
sed gloria ,
impii , mortales. Inler illam Trinilalem et bomiiiuni
rtalUlti mc; cl non compungar conscieniia peccali inftrmiialcinel iiiic|uilalcm, mcdialor faclusesl liomo,
linuire nvrlis, liinore judieii. Domine Deus tneus in , uon iniquus, sed tamen infirmus ut cx eo quod non ;
aternum CvafUehm libi et hacesl gbtria mca, Domine : iiiiquus jimgeret te Deo; ex eo quod iiifirmus, pro-
,
piiiquarcl libi : alque ita , ul inler hominem el
1
sk juxta I.XX. [Avcrlisti fad.m].
Mss». i.liniinii:
illo vila erat. Antiquiores xiss., vita esL
{a; Uc luJiaiie vert. b Mio ioi.tr SrsaL lvui. u. 10 Edd., in
•
217 ENAMUTIO IN PSALMUM XXIX. 213
Dcinn mediator existeret , Verbum caro factum tsl, pecorum. Nam et pecora animam habent , et nttinia-
id esl. Yerbum homo faetum est. Nomine enim carnis lia vocanlur : non enim vocarentur animalia nisi ab
«ppellati sunt homines. Inde est : Et tidebit omnis caro anima ; et videmus quia et ipsa vivunt. Scd <|iiid lia-
salutare Dei (
f.uc. 111 , 6 ). Omnis caro dicliim est bet amplius homo, unde faclus est ad imaginem Dei ?
omncs homines. Et Aposlolus : Non est tiobis collucta- Quia intelligit et sapit, quia discernit bonum a malo :
lio adversus carnem et sanguinem (id est adversus ho- in hoc faclus est ad imaginem el similitudinem Dei.
inines) , $ed adversus principes et potestalcs et reclores Habet ergo aliquid quod non habent pecora. El quia
mundl tenebrarum harum ( Eplies. vi , 12 ) : dequibus contemnit in se quo melior est pecoribus; perimit in
\n consequentibus, si Dominus adjuverit , loquemur. se vel delerit ', el quodammodo obsolefacii iniaginem
Pertinel enim isla distinctio ad expositionem Psalmi, Dei, ut dicalur talibus : Nolite esse sicul eqnus et mu-
quem in nomine Domini suscepimtis enodare Sancli- tus , quibus non esl intellectus ( Psal. xxxi, 9 ). IUi
tati Veslrse. Tamen ad hoc dixi haec exempla, ul no- igitur haerelici dixerunt Dominum nostrum Jesum
veritis carnem appellalos esse bomines ; ut quod Chrislum non habuisse mentem humanam et illud ,
dictum est, Et Verbum caro factum est, inielligatis quod ieytxdv Gr.cci dicunt , nos dicimus ratioualc,
diclum, et Yerbum homo factum est. unde homo ratiocinalur, quod non habenl caBtera
2. Neque sine causa hoc dixi. Noverit Sanclitas animalia. Sed quid dicunt? Ipsum Yerbum Dei , hoc
Vestra fuisse quamdam hxresim , vel adhuc fortassis erat in illo.homine pro inenle. Exclusi snnl isti, re-
liaberi reliquias quorumdam qui dicli sunt Apollina- spuit illos calholica fides, el haeresim fecerunl. Con-
ristse. enim ipsorum dixerunl homiuem, quem
Aliqui iirninimii est in calholica fide , hominem illum quem
susccpil Sapientia Dei ( el in quo expressit perso- suscepit Sapienlia Dei , nihil minus habuissc quam
nam suam, non sicut in caeteris * hominibus, scd sicut exteri homincs , quantum perlincl ad integritatem
diclum esl in psalmo , Unxit le Deus, Deus tuus oleo naturx : quanltim aulem ad excelleutiaih pcrsonai,
exsuttationis prx participibus tuis [ Psal. xliv, 8] , aliud qtiam cccteri homines. Nam cxteri homines
id cst amplius quam participes luos : ne putetur possunl dici parlicipes Yerbi Dei,habenies Yerbum
sic unctns Cbrislus quomodo caeteri homines , Dci, nullus autcm eorum potest dici Vcrbum Dei, quod
quomodo caMcri justi ,
quomodo Patriarclwe , Prn- jdictus esl ille, cum diclumest, Verbum caro faclum est.
phelae, Apostoli, et Martyres , ct quidquid ma- 5. Non defuerunt etiam alii quidam ex ipso errore
gnum est in genere humano. Quando quidcm nihil venientes, qui. non solum mentem dicerent non ha-
majus cxstitil in gencre humano quam Joannes Da- buisse illum hominem, medialorem Chrislum iulcr
ptista ; nec in natis mulicrum exsurrexit [ Matth. Dcum et scd nec animam
homines sed tanltim di-
, :
xi, 1 1 ]. Si quacris excellcniiam hominis, Joannes Ba- xerunt, Verhum et caro erat, el anima ibi non erat
plista est. Cui autem Joannes se dicit non esse di- humana mens ibi non eral humana. Hoc dixerunt.
,
gnum corrigiam calceamenli solvcre [ Marci i, 7 ] , Sed quid cral? Verbum ct caro, Et i>tos respuil Ec-
qnid crat ille nisi amplins quam cacteri homines? clesia calholica , et expellit eos ab ovibus, cl a sini-
Eliam in ipso honiine amplius quain cieteri homines. plici et vera fide : et coniinnatum est, quemadmodum
N.mi secundum Deum, sccundum divinitatem el
el , dixi, hominem illum mcdiatorem habuisse oinnia ho-
secundiiin id quod in principio erat Verbum, et Ver- minis, prailer peccatum. Si enim mnlta gessil sc-
bum eral apud Deum et Deus erat Verbum super , , cundiim corpus, ex quo inlelligamus quia habuil
omnem crealuram aequalis esl Patri sed agimus de :
corpus non in mendacio , sed in verilate ; ut
homine. Forte putetquispiam veslrum, fratres , quia puta, qnomodo inlclligimus quia habuit corpus? Am-
homo ille susceplus a Sapientia Dei , aequalis erat bulavit, sedit, dormivil, comprchensus est, flagella-
ccleris hon.inibiis. Si in luismembris mulluin distat lus est, colaphizatus esi, crucilixns est, mortuus est.
inler caput el car-lera membra certc omnia meinbra :
Tolle corpus, nihil horum fieri poluit. Quomodo ergo
iaciunt corpus unum , multtim tamen inlerest inter ex his indiciis cognoscimus iu Evangelio quia verum
caput el caetera membra. Etenim in cxteris membris corpus habuil, sicut el ipse etiam post resurrectio-
non sentis nisi tactu ; langendo senlis in csetcris nem dixil : Palpule, et videte, quia spirilus carnem et
mcmbris : in capite aulem et vides , et audis, et ossa non habet, sicut me videlis habere (Luc. xxiv, 59) :
olfacis, el gustas, cl tangis. Si tanta excellentia esl quomodo ex his rehus, ex his operibus crediinus et
capilis ad membra caetera ,
quanta excellenlia est inteiligimus et novimus quia corpus habuit Dominus
capilis univers:« Ecclesiae, id est illius hominis, quem Jesus, sic et ex quibusdam aliis officiis naturalibus
voluil Deus medialorem esse inler Deum el bomi- quia habuit animam. Esurire, siiire, animx sunl isla :
nes? ), ergo illi hxretici dixerunl , hominein illum , tolle animam , corpus haec exanime non polerit. Sed
quem Yerbum cum Verbum caro factum
suscepil , si falsa dicunt ista fuisse, falsa erunt el illa qu;e de
cst , non habuisse mentem humanam , sed lantum corpore creduntur : si autem ex eo verum coipus,
animam sine inlelligenlia humana fuisse. Homo enim quia vcra officia corporis; ex eo vera anim.1, quia
videtis unde constat : ex anima el corpore. Sed ipsa vera officia aniin.c.
anima humana habel aliquid quod non halent aninue '4. Quid crgo? Quoniam Dominus factus est inflr-
1
IU Gaiian. codex. Alii vero Mss., non ticut cceleris ho- * sic Hss. At edd., quod melius est pecoribttt ,
pertmitin
mmbus. Edd., non sieut cceteros homwes. se vet deserit.
219 S. AUGISTIM EPISCOPI m
homo qui audis non tibi comparcs quando nobis desuper pctmitlil ' b imiucs nocuic,
musproplcr tc, o ;
tuus. Nec il- non volunlatem nocendi desuper dari, sed pnlcslatciw,
Deam. Elenim nvaturaes, ille crealor
liomo Deus Unusquisque enim nialus apud se babel volunmiem
lum hominem Ubi conferas, quia proptcr le
\erbum Filius Dei sed illum hominem libi noccndt : ut autem possil noecie, non habct in pn-
tuus, et :
pr:vfer.is, lanqnam mcdiatorem, Deum aulem
supra testate. Ut vclit, jaut reus esl : ul pos»it,occulla dis-
omnem creaturnm el sic inlclligas, quia qui homo fa-
:
pensatione providenliae Dei In alium pcrmillitur ad
non incongrue orat pro te. Si ergo poenam, in alium pcrmittilur ad probationcm , in
cSns osl propler te,
non incongruc orat pro lc, non incongrue potuit et isia alium permiitiiiir ad coronam. Ad pocnam, quomodo
Exaltabo le, Domine, quo-< permissi suni «1)k} ? u/ci, id cst alieni^enac, capere po-
verba dicere propter le :
pulum Israel, quia pecoaveruut in Dctun (Judic. x„I»
niam suscepisli me, nec jucundasti inimicos meot super
wie. Scd isia verba, si non inlelligaraus inimicos, ct xtli, 1, etc). Ad probalionem .iniem permissus est
ipsum Dominum Jesum Chrislura cogi- diabolus in Job ( Job i, 12) : probatus est Job, cou-
falsa erunl,
Innles. Quomodo enim vcrum est, si Chrislus Domi- fusus est diabolus. Ad coronam vero pcnnissi sunt
Domine, qtwniam suscepisti pcrseculores In martyres : occisi suut martyres
nus loquitur, Exaltabo le, ,
me? Ex persona hominis, ex persona infirmitatis, ex quasi vicisse se arbitraii sunt perscculores ; illi in mu-
nifesto falso triumpharunl, in occulto vere coronati
per6<ma carnis , quomodo verum est quandoquidem :
illi
juciindali sunt inimici ejus super eum, quandO illum sunt. Ergo in qoem pcrmittiiur, occulttc dispensatio-
crucilixerunt, tenuenint eum, et flagellaverttnt, et co- nis est providenlise Dei : ut autem velil nocere, ipsitts
laphizaverunt , dicenles , Propheliza nobis , Cltriste homiuis esl ; non enim conlinuo quem vuit occidil.
(Mattli. xxvi, 66, e:c)? Ista jucunditas eorum quasi 7. Itaque ipse Domiuus judex vivorum et mortuo-
cogit nos putare falsum esse tiuod dictum est, Nec rum, stans anle liomiiiem judicem, prx-bens nobis
jueundasti inimicot meos super me. Deinde cum in humiiitatis et patientia? documenlum, non victtts, sed
cruce penderet, et transibant vel slabant, et attendc- militi pugnandi exemplum demonstrans, minauti ju-
bant, cl caput movebaut, et dicebant, Ecce FiliutDei, dici , tumenti superbia , ct dicenli , Nescis quia pote-
alios salvos fecit, seipsumnon polest, deteendal decruce, statcm. habco dimittendi ct occidendi le? ahsltilil lyplttim
et credimus in eum (!d. xxvn, IZ); diccntcs isla inflajiiis, et tanquam reddens cxsufflalioneni qua de-
nonne jucundabaittur super eum? Ubi est ergo ista tumesceret, Non lutberes, inquii, in vte potestatem,
vox, Exaltabo te t Domine, quoniam tuscepisli me f nec nisi dala libi esset dcsnper (Joan. xix, 10, 1 1 ). Et Joh
jucundasti inimicos meos super mef (nempe diaboltts orcidil filios ipsius, diabolus tulit
5. Fortasso noivest ista vox Domini nostri Jesu pmnem substantiam ipsius), et ille quid? Dominutde-
Chrisii, sed * ipsius hominis, scd oniversae Ecclesiae dil , Dominus abstulil ; sicul Domino placttit ila factitm
populi chrisliani ! quia omnls bomo in Christo untts est, tit nomen Domini benedictum ( Job i, 21). Non
homo est, et unilas Christianorum unus homo. For- triumphet inimicus, quia ipse fecit : Noyi ego, inquit,
lasse ipse bomo, id est, unitas Chrisiianonnn ipsa di- a quo sil permissus ; diabolo tribualur noccmJi vo-
cil : Exaltabo te, Domine K quoninm snscepisti me, nec luntas , Domino meo pi obandi potestas. In ipso vut-
jucundatti inimicos tneos super me. Quomodo ci hoc nrre corporis accedil uxor relicta , sicut Eva , adjti-
sunt comprchensi Apostoli, non cousolalrix mariti; icntal, eldicil —
verum est de illis? Non trix diaboli, Iii
non sunt casi, non stmt flagellati, non sunt occisi, lcr mullas increpationes : Dic aliquod vcrbum in Deum,
non sunl crucifixi , non sunt incensi vivi, non ad be- a morere (Id. u, 9). Et i(le Adam in stercore caulior,
stias pugnaverunt, quortim memorias celebramus? quam Adamin paradiso;mm Adaininparadisoconsen-
Quando autem isla illis faciebant homines, nonnc ju- sit mulicri, ut dc paradisoemitieretur; Adamin sler-
cundahantur super cos? Qttomodo ergo potest et po- cnre rcspuit muliercm, utad paradisum admiUeretur.
pulus christianus diccre Exaltabote, Domine,quoniam : Quid crgoille Adam in stercore, parluriensimmortali-
tutcepisti me, nec jucundasti inhnicos meos super me? tatem inlrinsecus, vermibtts fluescrns exlrinsccus, quid
6. [vert. 1.] Inlclligcmus hoc, si videaimis primo ait mulieri? Tanqnam unaex insipientibus mulieribus lo-
lilulum Psalmi. Ilabet enim : ln fincm Ptahnut Can- cula es. Si bona percepimns de manu Domini, mala non
tici dedicationis domus ipti David. Iu hoc lilnlo est sustinebimus ( Ibid., 10)? Ilertim et ilic manum Do-
omnis spes , ct universum sacramcnluin dissol- mini dixil in se, quod eum diabolus percusserat
vendx hujus qiwstionis. Dcdicabitur domusaliqiiaiido, quia uoti altcndcbal quis pcrcutcrcl, 6cd quls pcr-
qnx modo fabricalur. Modo enim fabricatttr domus, miltcrcl. Namqtic et ipse diabolns eamdem polc-
id csl Ecciesia, postea dcdicabitur. In dedicatioue statem, quam sibi volebat dari.mauum Domini appcl-
appareuit gloria populi cliristiani, qux modo lalct. lavil nam objicicns criincn juslo viro, cui Dominus
:
Bttfianl modo inimici, humilicnt, facianl
non quid- pcihibehal leslimonium, ail Doo : Numquid gratis Job
miid volunt, scd quidquid de6uper permilluntur.
Non cotil Dominum ? nonne tu vallasli eum ac domum cjus.
enim qnidquid passi ab mimicis fucrimus, inimicis univertamque tubtlunliam ejus per circnitum? Opetibut
deputandinn est, ol n"it Domino Dee nostro. Quaudo manuum ejus bcncdiristi, et potsmio cjut crevit in
quidem in ipso suo excmplo medialor dcnionsiravil, nrra : tanta bona illi dcdisli, propierca le colil; std
1
Aliquot Mss., dcnwnstiavU nobis, dcsuper pcrmiltt.
* IU tiu. Al cdd., id est ipt'.nt hotninit.
«J KNARRATIO IN PSALMUM XXIX. JH
miiie manum tuam, el tange omnia qua tutu ejus , nisi trns , asccndii in ccrtuin , sedct ad d'!x:cram Patris.
m faeiem tuam benedixerit tibi (Job. 1,9-11). Quid est, Sed puto nos non errasse. Apostolus eniui div.it Fm- :
imlle menum tuam, cum ipse vellel millere? Sed quis damenlum enim aliud nemo potesi ponere, prttter id quod
ipse non posset miuere manum sunm, ipsam potesla- posilum est, quod esl Jesus Chrislus : si quis autem im-
lem quara accepit a Deo, manum Dei appellavit. perasdilicaverit supra fundamentum hoc, aurum, argen-
8. Quid ergo, fralres, quia tanta inimici in Cliri- tum, tapides prcliosos. Qui bene vivunl, qui Deitn»
Slianos fecerunt ; et exsultnverunt , et jucundati sunt honoranl et laudant, qui patientes sunl iu tribulalio-
saper eos? Sed quando apparebit quia non stmt ju- nibus, qui desidcranl patriara, ipsi a-dificaut auruin,
etmdati ? Quando illi confnndentur, illi exsiillabunl in argenlum, lapides prciiosos : qui autcm amant adhnc
advenlu Domini Det nostri , cnm vcncrit ferens in srccularia, ei negotiis icrrenis implicati sunl, etdediti
wanu retribaiiones, damnationem impiis, reguuin ju- suiit vinculis quibusdam et affertibus carnis, domibua
stis ; societatcm cum diaboio iniquis, socielatem cum suis, conjugibus, possessionibus, et lamen oiiristiani
Chrislo fidclibus. Quando ergo hoc oslenderil, qunndo suut, corum non recodat a Chrislo, et nihil
ita nt cor
stnbunl jusli in inagna consl mlia (de Scriptoris dico, pnrponnnlCliristo, quomodo iu a?dilicando niliil prav
rccordamiui lectionem de iibro Sapienti* : Tunc sta- poniiur fundamento; a?dificanl quidem ipsi li/nn, fe-
bnni justi tft magna constanlia adversus eos qui se ait' Bum, stipulam sed qtiid secutus esl? UniuttujutqM
:
gnslavervnl : illi avtcm dicent inter $e pamlcnles, et prat oput quale sit ignit probabil : ignis tribiiiaiionis el len-
vtgustia spirilut gementes : Quid nobis profuit superbia, tationis. isle ignis mullos mariyres hic probavii, omite
et divitiarum jactunlia qnid contulit nobis? transierunl autem genus humanum probat in (ine. Inventi stint
tmm omnia Hla lanquam umbra ; et quid dicenl de ju- martyres qui habercnt ista saeculnria. Qttain mulli
tlis ? Quomodo compulati sunt inter jilios Dei , et inler divites et senatores passi sunt! jEdifiobant tamcn
tanctot tort illorum est [Sap.\, 1, etc.] ?), lunc erit de- quidam eorum ligna , fenum , stipulam in flffectibus
dtcatio domus , qux modo in trihuialionibus fabrica- carnalium et sxcularium curnrum : scd tamcn quia
lur ; tunc recle dicet populus ille : Exuitabo te , Do- Christum fundnraenlum habcbant supcr quod sedilica-
tnine, quoniam me, nec jucundasli inimicot
suscepisti bant, arsit fcnum, et ipsi rcmaiiserunl in fundamenlo.
meoi super me. Vera ergo erit tox ista in populo Dci, Sie dicit Aposlnlus : Si cujut opus manseril, mercedem
qui popnlus modo angustatnr, modo tribuialur, tantis aceipiet ; et nihil pcrdcl; quia qond amavil, hoc in-
lentalionibus, tantis scandalis, lantis insecutionibus, veniet. Quid ergo illis fecit iguis iribulationis? Pro-
taitta prcssura. Ilaec tormeuta animi non seniil iu Ec- bovit eos. Si cujus oput permanserit . mercedem acci-
clesia qui non proficit, putnt euim quia pax est : scd piet : si cujus opnt arserit, damnum palietur ; ipse aulem
incipial proficerc, et tunc videbii in qua pressura sil; salvtiterit,sic lamenquasi per ignem (\ Cor. iu. U-15).
quia cum crevisset hcrba , ct fruclum fccisset , ttinc Sed aliml esl igue non lacdi , aliud per igncm sntvari.
apparuerunt et zizania (ilatih. xiu, 2G); et qui appo- Et onde? Propter fundamentum. Non recedat crgode
nil scientiam , apponit dolorem (Eccle. i, 18). Profi- corde ftiudnmentiim. Noli super feiutm pouere fun-
ciat, et videbil ubi sit : cxistal fruclus, el apparebunl damenlum , hoc est noti anleponei-c fcuum funda-
,
xizauia. Vox veridica est per Aposlolum, delcri non mento, ulfcnum habent primtim locum in corde luo,
potcsl ab inilio usque ad finem : Sed et omnes qui vo- et sccundumChrisius sed si jam non potcst nisi esse :
iunt, inquit, pie vieere in Christo, persecutionem paiiun- ibi fenum , vcl primum locum ibi babeat Christus, et
lur. Maligni autem homincs et seductorcs proficiunl in fcnum secundum.
pejus, ipti erranlet et atios in erroretn mittenles (II Tim. 10. Ergo fundamculum estChristus. Quomododixi,
lii, 42, 13). Et unde sunt verba illa psatrai , Suttine dedicatum est caput noslrum, ipsum cnput est ftinda-
Dominum,tiriliter age, et conforletur cor tuum, et svs- menliim. Sedjuudamenlum deorsum solet esse, cnput
iine Dominutn (Psal. xxvi, 14)? Parum erat semel autem stirsum. Inteiligat Sanclitas vestra quid dicam,
Sustine Dominum , nisi rcpeiercl : ne forie sustincret fortassis explicabo iu nomine Cbristi. Pondera gcmi-
biduo, triduo, quairiduo, et maneret prcssura el tri- ita sunt. Poiidits enim cst impelus quidam cujusqiie
bulatio; idco addidil, virilitcr age; addidit, et confor- rci , velut coiiantis nd iocum suum : hoc csl poudus.
ietur cor tuum. El quia ab iniiio usquc in (incm sic Fcrs lapidem raanu ,
paieris pondus ; promil manuui
erit, quod habel senlenlia in capite, hoc habct in line, tuam, quia locum suum qua:rit. Et vis videre quid
et tuttine Dominum. Transeunl isla qux le premunl, quanral? Sulilrahe manum , venit ad lerram , quiescit
et vcuict qucm susiines, et cxtcrget sudorem : sicca- : pervenit quo lendebal, invenit locum suum.
in terra
hil lncryinani, ultra non flehis. Modo aulcm gcmamtis Pondus ergo itlud motus erat quasi sponlaneus sinc ,
in tribulationibus , sicul dicit Job , ficnne lenlaiio est anima sine seusu. Sunt alia qux sursum versus pc-
,
vitahumani super lerram (Job vn, 1)? tunl locum. Namque si aquam millas super oleum
9. Taraen, fmtres, antequam venial Jies dedicatio- pondere suo i:i ima lcndit. Locuiu eriim suum qnx-
nis domus, vidcamus quia jmn dedicaium est capul ril, ordinari quxril : quia prsetcr ordinem est aqua
nostrum : jam facla est dedicaiio domus in capiie super oieum. Doncc ergo vcniat ad ordinem sittim,
Unquara dedicaiio fundnmenti. Caput sursum esi, inqutetus motus est, donec teneat locum suum. Con-
fundamenlum dcorsum ne forie propterca roale dixe-
: tra, olcum fundc sub aqua, verbi grntia, qiiemadmo-
rimus fuodamentum esse Christwn ; culmea est po- dum ai vas oiei cadat in aquam, in abyssam, iu iuaie,
223 S. AUGUSTINI EPISCOPI 22»
oleum subter. Qnomodo proinissioncs babcntcs Psallite Domino, sancli eJM
n frDngaiur, non sc patiuir
,
Quid
aqua super oleum missa, nonderc ad ima locum suum
et confitemini memoria.' sanailatis rjus. cst, con/i-
sic oleuin snbter aquam fusum pondere ad tetnini mcmoria:? Oblili eniin eraiis eum, scd ipsc vos
qttieril : ,
fratres non cst oblims.
suinma lociim suum qnaerit. Si ergo ila est ,
15. [rcrs. 6.] Quoniam ira in indignatione ejus, et
qno lendil ignis el aqua? Ignis sursum fcrtur, locura
pnndcre vita in volunlale ejus. Ira in indignatione peecatiui
suiiiii qu;cril; ct aqua locum suum quxrit
:
suo. Lapis ima pctil, et lignum, et columme, ct tcrra, Qna die ederitis, morte morieinini (Cen. II, 17). Tetige-
domus de illo ergo sunl genere runt, mortui siinl, dimissi de paradiso, quiaira in i«
unde ccdificantur istae :
rerum quae pondere suo doorsum fcruntur. Manife- dignalione ejus : scd non sine spe, qnia vita in volun-
,
slum est ergo ideo deorsum acciperc fundamcnliim, tnte eju$. Quid est, in votuntate ejus ? Non in viribus
quia pondere suo deorsum versus feruntur; et nisi sit noslris, non in merilis nosliis : sed quia voiuit, sal*
quod suslineat, totum cadit, quia lotum.ad tcrram vos nos fecil; non qnia digui eramtis. Quo est enim
Rchus ergo ad ima lendcntibus in imo ponitur
vergil. peccator dignus, nisi supplicio? ViUtm dcdil. Et si
fundanicntum Ecclcsia vcro Dei in imo posita ten-
:
impiis vitam donavil, quid serval lidelibus?
dil in coelum. Fundamenlum ergo nostrum ibi posi- 16. Vespere demorabitur flelus. Nolite tiniere,
luin csl, Dominus noster Jesus Chiislus sedens ad quia dixerat nobis, Psallile ; el hic gemitus est : in
dexleram Palris. Si ergo intellexil Sanctitas veilra, psallcndo exsultatio, in orando gemitus. Geme de
quia jani dedicauim esl fuiidamcntum iioslrum , au- prresenlibus, psalle de futuris : ora de re, psalle de
diamus breviler Psalnmm, et decurrauius. spe/ Vetperc demorabilur fleiut. Quid est, Vespcre de~
11. [vers. 2.] Exullabo le , Domlne ,
quoniam tusce- morabilur flctut ? Vespera fil quando sol occidit. Occi-
pisti me, itec jucundasti inimicos meos super me. Quos dil sol ab liominc, id est lux ilia justilia?, praescnlia
-
inimicos? Judcos In dedicalione fundamenii ipsam
' Dci. Ideo quando expulsus est Adam, quid dictum
dedicationcm inlelligamus domus futurae. Quod enim cst in Genesi ? Cuin deambularet Deus in paradiso ;
dicilur modo ex persona fundamenli, lunc dicclur ex ad vesperam dcambulabat Deus : jam ille peccator
persona universae domus. Quos ergo inimicos? Ju- tcxerat se inlra lignum, nolebat videre ficiem Dei (Id.
da:os, an potius diabolum el angelos ejus, qui confusi in,8), ad ipiam gaudere consueverat : occiderat illi Sol
discesserunt, postquam Dominus resurrexil? Pracpo- jusliliae, non gaudebal ad praesentiam Dei. Indc in-
situs morlis doluil viclain mortein. Et non jucundasti clioala est omnis vila ista morlalis. Vespere dcmora-
ininticos mcos super me : quia tencri apud inferos non bilur fletus. Diu eris in flelu, o gemis humanum :
|iOlui. nasceris enim dc Adam, et sic esl factuin ; cl nos ex
12. [ver$. 3.] Domine Deus meus, clamavi ad te , et Adam sumus, et quotquoi crearuiu filios, etcreaturi
tanasli monte Dominus anlc passioneui
me : oravit in sunt, ex Adam siuil, ex quo el ipsi creali sunl.
(Mallh. xxvi, 39); sanavil eum. Quem sanavit, qui Vcspere demorabilur fletus : el in malutinum exsuliatio :
minquam a>grotavit, Verbum Dcum Verbum divini- ,
quando acperit oriri fidelibus lux, qua? occidcral
taiem ? Non sed mortem carnis portabat
, vulnus ,
pcccatoribus. Nam idco el Domiuus Jcsus Clu islus in
luum porlabat, saualurus te de vulncre tuo. Snnala malulino resuirexil de sepulcro (ilaith. XXVfti, 1J,
est aulem caro. Quando? Cum resurrexit. Audi Apo- ul quod dedicavit in fundamenlo, hoc promilleret
stolum, vide vcram sanilatem : Absorpta est, nit, ntors domui. In Domino nostro vespera fuit, qua scpultus
in victoriam. Ubi est, mor$, acuteut tuus ? ubi etl, mort, est; el malulinum, quo resurrexit, lerlio die : sepul-
contenlio lua Cor. xv, 54) ? Ergo exallalio illa no- lus es el tu vespere in paradiso, et resurrexisli lcr-
( 1
sine tnnc erit vocis, Cbrisli modo cst exaltalio. tio dic. Quomodo lerlio die ? Si sxculum cogiles,
13. [vers. 4.1 Domine , reduxisti ab inferit animam unus dics esl ante Lcgem, secundus sub Lege, ler-
meam. Non opus csl ut exponalnr. Salvum fecisti me lius sub Gratia. Quod triduo illo oslendit caput tuum,
a detcendentibut in lacum. Qui sunt qui desccndunl in hoc triduo sseculi ostcndilur in le. Quando? In malu-
lacuin ? Omncs peccatores niergenles in profiindum :
tino sperandum est, hctandum esl ; sed perferendum
lacus est enim profunditas s:cculi. Quae est ista pro- esl modo, et gemendum.
fuudilas saeculi? Abuudanlia luxuria: et ncquitiae : qui 17. [vers. 7.J Ego autem dixi in mea abundanlia :
crgn libidinibus sese immergunt el terrenis desideriis, Non movebor in eeternum. In qua abundanlia dixit bo-
descendunl in lacum. Tales Cbrislum pcrsccuti sunt. mo Non movebor in celernum? Intelligimus, fi-atres,
:
Scd quid dicil? Salvum fecisli me a detcendenlibut in personam humilis hominis. Quis hic habel abundan-
lacum. liam? Nemo. Abundantia hominis quae esl? ^Erumna,
14. [vert. 5.] Psatlite Domino, tancti ejus : quia re- calamilas. Scd divites babenl abundantiam ? PIus
surrcxil caput vcslriun, boc sperate mcnibra cxtera, cgent quanlo plus habent : desideriis vaslanlur, cupi-
quod videiis in capile; hoc sperate membra ,
quod dilatibus dissipantur, limorihus cruciantur, tristilia
credidisiis in capite. Proverbium est antiquum et ve- contabescunt : qux illis abundanlia ? Abundantia crai,
rum : Ubi caput, el ca;lera membra. Cbristus in coa- quando conslilutus cst homoin paradiso, quando nihil
lum asccndil, quo nos secuturi sumus non remansit : ilccrjt illi, quando Deo frucbalur seddixil, Non move- :
«ipud inferos, resurrexil, jam non moritur; cum re- bor in aternum. Quomodo dixit, Non movebor in wicr-
»ui rcxei iums el nos ,
jain non moricmur. Has crgo num ? Quando libcntcr audivil, Custate, el eritis tanquam
225 ENARRATIO IN PSALMUM XXX. 226
dii : cum Dens diccret, Qua die ederiiis, morle morie- cum milti molesti esscnt, induebam me cilicio (Psul.
mini ;el diabolus, Non morle moriemini (Gen. tit, 4 el xxxiv, 13). Quid cst boc, induebam me cilicio ? Iloc
5). Credens ergo illi lalia suadenli dixil : Non move- opponeb.nm perscqucntibus quod habco de cilicio.
bor in celernum. Ul bominem illum puiarcnt abscondit se ab oculis ,
18. [vers. 8, 9.] Scj quia verum dixerat Dominus, persequentiuoi ;
quia indigni erant persecntores qui
quod ablalurus essct superbo quod dcderat bumili viderent induliim (n) cilicio. Ergo, conscidisti saccutn
quando eum crcavit; sequilur, et dicit : Domine, m mcum, et cinxisti me Iwtitia.
voluniate tua prcestitisti decori meo virtutem : id est, 22. [ner*. 15.] V.t cantet libi gloria mea ,
•
et non
quia non ex me bonus eram ct fortis, sed ex le erain compungar. Quod in capiteest, hoc in corpore. Quid
et pulcher el forlis , decori meo virlutem pncslileras, est, non compungar ? Jam non moriar. Compunclus
ex voluntate ma, qua me fcceras. Et ut ostendercs cst enim cum in cruce pendcrei, lancea pcrcussus
uiihi. quia ex voluntate tua lioc eram, Avertisti fa- esl (Joan. xix, 54). Caput ergo noslrum dicit, Non
ciem luam a me, et factus sum conturbatus. Averlit compungar, jam non nioriar. Nos aulem quid dicimus
ergo faciem ab illo quem emisit foras de paradiso propter dedicaiionem domus? Non nos compungat
(Ibid., 25). Jam hic posilus, clamcl, et dical : Ad te conscienlia stimulis pcccatorum. Dimitieniur enim
Domine, clamabo, el cd Deum meum deprecabor. Iu pa- omnia, et lunc liberi erimus. Ufcantet tibi, inquit
radiso non clamabas, sed laudabas; non gemebas, gloria mea, non humilitas. Si nostra, et Christi : quia
scd fruebaris : foris posilus geme, et clama. Propin- corpns Christi nos. Quare ? Quia quamvis Christus
quat tribulanli, qui deseruitsupcrbientem. Deus enim sedeal4n ecclo, dicturus est quibusdam : Esurivi, et
superbis reshtil, humilibus autem dal graliam (Jacobi dedislis mihi manducare (Mailh. xxv, 35). Et ibi est,
iv, C). Ad te, Domine, clamabo, el ad Deum meum de- ct hic : ibi in se , hic in nobis. Quid crgo ait? Vt
precabor. canlet tibi gloriamea, et non compungar. Gemit tibi
19. [vers. 10.] Jam ex persona Domini boc sequi- hiimililas mea, canlabil libi gloria mea. Jam in fme :
lur, ipsius fundamenti nostri : Quo3 ulililas in sangui- Domine Deus meus, in oitcrnum confilebor tibi. Quid
ne meo, dum descendo in comiptionem ? Quid ergo est, in ceternum confilebor libi ? In icternum laudabo le,
oral? Ut resurgat. Si enim descendero, inquit, in quia diximus esse confessionem el in laudibus , non
corruptionem, si sic luerii corrupla caro mea, quo- tanlum in peccalis. Conlilere ergo modo quod tu fe-
modo cxlerorum bominum ul in fine resurgat, cisli in Deum , et confileberis quid tibi fecerit Deus.
uti|uid fudi sangiiiuem? Si enim non modo resurgam, Quid fccisli? Peccata. Quid Deus? Confilenli iniqui-
nemini annunliabo, neminem lucrabor : ut autem tatem tuam dimittii libi peccata (ua , ut ei postea
alicni annuntiem mirabilia lua, laudcs luas, vilam laudes ipsius corifitens in xternum , non conipunga-
xlernam, exsuigat caro mca, non eat in corruplio- ris peccato.
ncm. Nam si ieril quomodo cxlerorum bominum,
quae utililas in sanguine meo ? Numquid confilebilur
PSALMUM XXX
IN
libi pulvis, aut annunliabit veritatem luam ? Confessio
peccati, aut Quando nobis
ENARRATIO I.
gemina est, aut Iaudis.
male est, in tribulationibus confileamur peccata no- In finem, Psalmus ipsi David ecstasis.
stra ;
quando nobis bcne est, in exsullalione justitiae 1. [vers. {.] In finem Psahnus ipsi David , media-
conlitcamur laudem Deo : sine confessione laineu non lori manu forti in perscculionibus. Nam et ecstasis,
simus. quae addila est tilulo, exccssum menlis signilicat
20. [vers. 11]. Audivil Dominus, el misertus est mei. qua? fit vel pavore, vel aliqua revelatione.
Sed inhoc
Quomodo? Atlcndite * ad dedicationem domus. Au- psahno pavor maxime apparet perturbati populi Dei
divit, et misertus est. Dominus faclus esl adjulor perseculionc omnium gentinm, ei defeclu ' pcr or-
meus. bem lidei. Sed prior loquilur ipse mediator : deinde
2i. [vers. 12]. Audi jam ipsam rcsurrectionem : rcdemplus sanguine ipsius populus gratias agit ad :
Converlisli planctum meum in gaudium milii, conscidisti extremum perturbatus diu loquiiur, quod ad ecsla-
saccum meum, el accinxisti me lcelitia. Quisest saccus? sim pertinet : Prophetoe vero ipsius persona bis in-
Mortalitas. Saccus de capris confieilur el de hoedis, lerponilur, prope finem, et in fine.
et caprx et hcedi inlcr peccalores ponunlur (Matlh. 2. [ticr*. 2.] In te, Domine, speravi, non confundar in
xxv, 52). Dominus de numcro nostro saccum solum celernum ;in te Domine speravi, nunquam confundar,
nbn assumpsit merilum sacci. Merilum sacci,
acccpit, dum tanquam boinini simili caeteris insuliabitur. In
pcccalum est : saccus illc 1 , morlalilas est. Assumpsil justilia tua erue me , et exime me : et in lua juslilia
propter te mortalitatem, qui merilum niortis non ba- erue me de fovea mortis , el exime me de numero
hebat. Meritum enim morlis ille habet qui peccal eorum.
ille autcm qui non peccavit, non babuit merilum 3. [vers. 5.] Inctina ad me aurem tuam : humilem
sacci. Alio loco ipsius est vox dicenlis : Ego autem me exaudi, proximus mihi. Accclera ut eximas me : nc
differas in finem saeeuli , sicul omnium credentiuin
' Edd. Quomodo! aUendit cd dedicaliomm, ctc. Al Ms*.
1
tutendite. Slc Mss. At edd., e t dcfectus.
1
Aliquot Ms., illi (a) i-vrie, niii indutum.
227 S. AUGUSTINI LPISCOPI 22«
mihi.scgrogaiionnn incam a po.ccntoribas. Esio ttiilti osta mea conturbata sunt et Tirmitas mea conturba-
m Deum proteciorcm : proteetor Deus mihi esto. Et ta est.
in domvm refugii , ut salvum me fucias : et lanquant 12. [tftj. 12. ] Super omnes inhmcos meot factut
ioiiius, quo refugiens salvus liam. tum opprobrium. Inimici mei sunt omnes iniqui ; el
•4. [ vers. A.] Quia forliludo mca et refugium meum lamen pro sceleribus usquead confcssioncm lor-
suis
tt tu : quia forlitudo mea ad lolcrandos pcrsccutnrcs qucntur : superavi ergo opprobrium corum , cujus
mcos, et refugium mcum ad relinqnendos 111 mihi es. confessionem non mors sequilur, scd cruciatus inse-
Et prop!er nomen tuum dux mihi eris, et enulries me : qnilur. El vicinis mm
nimium : nimium boc visum
ct ut pcr me innotescas omnibns gentibus, per otnnia csi cis qui jam propinquabant cognosceretc el lencre
sequar volimtaicm tuam, el paulalim mihi aggregatis fidem quam lcneo. El timor notis meis :el ipsis uolis
sanclis adimplebis corpus meum, et perfeclam slatu- meis exemplo horribilis tribulalionis mex timorem
ram meam. incussi. Qtti videbant me, forat fugiebar.t a me : qno-
5. [ vcrs. 5- ] Educes me de muscipulu itia, qv.am niam non intclligcbant interiorem et invisibilcin
occultuvcninl milti : educes me de insidiis istis, quas spem mcam, in cxlcriora et visibilia fugerunt a
occultavcrunt mihi. Quoniam tu es protector meus. mc.
6. [ vers. 6. ] In manus tuat commendo tpirititm 15. [vers. 15. ] Oblilns sum , tanquam morluut a
meum : potestali tux commendo spirilum mcum, cilo corde : tanquam morluus sim a
et oblili su.it me,
receplurns. Hctlnnisli me, Domine Deus veritatis. Di- cordc ipsorum. Faclus sum lanquam vat perditum :
eat et populus redemptus passione DominisuJ, et Ix- visus sum mihi pcriisse usibus Domini, vivens in hoc
lus clarificatioue capilis sui lledemisti me, Domine : sxculo, et uemiiiemhicrifaciens, cum omnes limcrcnt
Deus veritatis. aggrcgari rnihi.
7. [ vers. 7. ] Odisti observanlcs vanitatem superva- H. [vers. \l.]Quoniam audiviviluperalionemmul-
cue : odisli obscrvautes
!
falsam beatimdinem sa:culi. torum accolenlium in circuitu : quoniam audivi vitu-
Ego uutcm in Domino spernvi. perantes me mulios in peregrinatione hujus lerrae
8. [vers. 8] Exsultabo, et jucundubor in tua miseti- juxta me, sequcntes circuitum temporum, el inecuin
cordia qux me non fallit. Quia respexisti Itumililu-
: in patriam xternam rcdire rccusantes. Dum comjrc-
tem meam : qua me vanilali in spe subjecisli. Salvam garenlur ipsi timul adversum me, ut acciperent animam
fecisti de neccssitalibus animam meam : salvam fecisti meam consiliati sunt : ul consenliret eis anima me 1,
dc ucccssilatibus timoris animam mcam, ut tibi cha- qux morle posset de polestaie illorum facile exire,
ritale libera serviat. cxcogitaverunt consiliuu , quo nec mori me siuc-
9. [ vert. 9. ] Nec conclusisli tne in manus inimici rent.
ncc conclusisti mc, ut non haberera adiium respiran- 15. [ vert. 15. ] Ego aulem in te speravi, Domine ;
di in libenatem, ct darer in sempiternam potcstatem dixi : Tu u Deus mcus : non enim mutalus es, ut
diaboli, cupidiiate hujus Titae illaqueantis, et morte non salvum facias qui eroendas.
lerrcntis. Staluisli in loco tpatioso pedes meos: resur- 16. [ vers. 16. ] Inmanibus tuis sortet meaf : in po-
reciionc cognila Domini mei el mea promissa mihi, testate tua sunt sortcs mcx. Non cnim ullum video
spatiatur permancns in latitudincm liberlalis ab an- meritum, quo de universa impietatc gcneris Immani
gusliislimoris educta charilasmea. me poiissimum clcgisti ad salutem : et si est apud te
10. [ vert. 10.] Miserere mei, Domine, quoniam tri- justus et occultus ordo electionis mex, cgo tamcn
bulor. Sed qux est ista insperaia persequentium cru- quem hoc latet, ad lunicam Domini mei sorte perve-
delilas, magnum milii pavorem incutiens? Miserere ni ( Joan. xix, 24 ). Erue me de manibus inimicorvtn
mei, Domine. Non enim de morte jam icrrcor, sed de meorum, et a persequenlibus me.
cruciaiibus alque tormenlis. Confurbatus est in ira 17. [ vcrs- 17. ] IUustra faciem tuam tuper tervvm
oculus meut : habcbam oculum in le, quo non me tuum : nolum fac hnminibus qui non nulant me ad
deserercs ; iralus es,cl conuirbasti eum. Attima mra tc perlincre, stipcr me esse inlcndentem faciemtu.un,
et venler mcut : in eadcm ira conturbala est anima mcque libi servirc. Salvum me fac in tua mite-
mea, ct mcmoria qua lencbam quid pro me pertu- ricordia.
lcril, el quid mihi promiscrit Deus mcus. 18. [ vert. 18. ] Domine, non confundar, quoniam
11. [ vers. 11. ] Quoniam defecit in dolore vita mea : vnvtuvi tc : Domine, non erubescam insultantibus
qunniam vila mca csl conlilcri te, scddefecitin do- mihi, ex eo quod te invocavi. Erubescant impii, et dc-
lore, cum dixissel inimicus : Torqueantur donec ne- ducantur in infernum : erubescant potius qui lapidc*
genl.Ef amii mei in gcmitibut : lempora qux ago in invocatit, ct umbris socientur.
hoc s.cculo, non mihi morlc auferunlur, sed manent, iluta effuianlur labia dolosa nota
19. [ vert. 19. ] :
aiqut; in gemilibussuni. Infirmatus esi in cgetlatetigor wcramenta me obslupesce-
faciens populis in lua, fac
ni«nu cgeosanilalc hujus corporls, ncc parcitur cru-
:
re labia fingenliumde me falsa. Quoc loquunlur adver-
cialibus ; egeo rcsolutionc corporis, el parcitur mor- conlemptu qiix
sus juttum iniquitatem, in superbia et :
ti cl in hac cgeslalc infirmara cst liducia mca. El
loquuntur adversusChristum iniquitalem, supcrbien-
:
let , et contemnentes lanquam bomincm crucifl-
1 tu |
luritKis >iss., tperarJet. xum.
229 ENARRATIO IN PSALMUM XXX. 250
20. [ vers. 20, 21. 1
Quam magna multiludo duUe- tis. In /jneniquidsit, novimus, si Chrislumnovimus;
dinis m«e, Domine : exclanial hie Propheta isla cer- dicil enim Aposlolus : Finis enim lcgit Christus adju-
nuns, el mirans quam muliis modiscopiosa est dulce- ttiliam omni crcdenli ( Rom. x, 4 ). Finis non consu*
do lun, Oomine. Quam abscondisti timentibus te : eliam mens, sed perficiens : duohus cnim modis dicimus
cos <|uos emendas, mulium amas; sed ne dissoluia fioeni ; vel quo flt ut non sit qaod erat, vel quo fu ul
securitaie negligentius agani, abscondis ab eis dul- perfeclum sil quod iuchoaium eral. Ergo in finem p
ccdincm amoris lui, quilms ulile est limere le. Per- in Christum.
feiisti tperantibus in te : perfecisti aiitem hanc dulce- 2. Psulmns David ecstaiis. Vcrbum eclasis grvccum,
dinem speranlibus in te ; uon enim subtrahis eis quod laline, quantuin dalur inlelligi, verbo unoexponi po-
ffsquc in finem perseveranter cxspectant. ln conspe- tesl, si uicalur excessus : excessus aulcm menlis
ciu (iliorum hominum : non enim latel filios hominum, pro|»rie solet ecslasis dici. In excessu vero menlis
jam non secundum Adara, sed secundum filium lio- duo inlelliguntur ; aut pavor, autinlemio adsuperna,
minis viventes, Abscondes eos in abscondito vultus lui, ila ui quodam niodo de mcmoria labanlur inferna :
quam sedem perpetuam serves in abscondito nolitiae in hac ecstasi fuenmt omnes sancii, quibus arcana
iu;e speranlibus in te. A conlurbalione hominum : ut Dei mundum islura excedentia revelala sunt. De lioc
jam niillam bumanam coniurbaiionem palianiur. mentis cxcessu, idest ecstasi, Paulus cum loquerelur,
21. Proteges eos intabernaculo tuo, a contradictione seipsum insinuans, ail Sive enim menle excessimut :
linguarum : sed hic interim dum eis maledicac linguae Deo, sive temperanles sumus vobis, charilas enim Chri-
obstrepunt dicentes, Quis hoc novit, autquisinde compellit nos ( II Cor. v, 13 ). Hoc est, si ea lan-
tti
venit ? proteges eos in tabernaculo fidei earum rerum, tum agerevellemus, elea lanlum conleuiplari quaemen-
quas Dominus pro nobis tcmporaliter gessit et per- lis excessu iniuemur, vobiscum non cssemus, scd es-
tulit. seinus in supernis, tanquam contemplis vobis : et
22. [ vers. 22. ] Benediclus Dominut, quoniam mi- quando nos ad illa superiora et interiora inlirmo *
rificatit misericordiam suam in civitale circumslantiw : passu soqiieremini, nisi rursus coinpellente nos cha-
bcncdiclus Dominus, quoniam post cmendalionem rilalc Chrisli (qui cum in forma Dei esset, non rapi-
acerrimarum persccalionum, omnibus mirabilem fe nam arbilratus est esse acqualis Dco, sed seinelipsum
cit misericordiam suam pcr orbem lerrarum, in cir- exinanivit formam servi accip ens [Philipp. n, 0] ),
cuitu societatis humanae. nos consideraremus esse servos, et rron ingrati ei a
25. [ vers. 23. ] Ego dixi in ecstasi mea : unde ille quo aicepiinus alliora, propter eos qui infirmi sunt
popuius iterum loqnens, ait : Ego dixi in pavore meo, non contcmnercmus inTcrinra, ct lcmperarcmusnos
cum horribiliter gentes in me saevirenl. Projectus eis qui non possunt nobiscum videre sublimia ? Hoc
sum a facie oculorum luorum : hon enim si rne respi- ergo menle excessimus Deo : ille enim vidct
ait, Sii'<;
ceres, pati me ista sincres. ldeo exaudisti, Domine, quod nosvideinusiiinieiilisexcessu *, ille solus reve-
vocem oralionis me&, cum clamarem ud te : ideo mo- lat sccreta sua. Quippe ille hoc ioquitur, qui se tlicit
dum puuens gmendalioni, et osiendens me pertinere abreptnm esse et ablalum in lcrlium coelum, et audi-
ad cuiam tuam, exaudisti, Oomine, vocem orationis visse ineffabilia verba, quae non licet homini loqui :
ttmiv, cum eam ex irlbulalione nimis intenderem. lanlus autem fuil ille nienlis excessus, ul dieerel:
24. f
vers. 2*. } Diligile Dominum omnes sancti ejus Sive in corpore, sive exlra corpus, mscio, Deus scit
liortaiur ilerum Prbphela ista cernens , et dicit : Di- ( II Cor. xu, 2 ). Ergo si hunc excessuin ineiilis, kl
tigileDominum, omnes sanctiejus : quoniam vertlatem esl hanc ccslasim , significat titulus psr.lmi hujus,
requiret Domiuus. Quando si justus vix salvus eril, magna profecto etalta quacdam sperarc debemus di-
peccator el impius ubi parebum (I Petr. iv, 18 ) ? clurum eum qui condidilPsalmum, id est Prophetam,
Et relribiicl his qui abundanter faciunl superbiam ; ct imo vero per Prupheiam Splritum sanctum.
reiribuet his qui nccvicti convertuntur, quia mullum 5. Si vero hacc ecslasis pavor intclligendiis esi, ne-
luperbiunt. que huic significationi verbi deerit bujus psalmi con-
25. [ vers. 25. ] Viriliter agile , et confortetur cor textus ; videtur cnim de nassioue locuturus esse, in
xeslrum : bonum sine defect-One operanies, tit lem- qua pavor est. Sed cnjus pavor est utrum Chrisli, ,
pore proprio metatis. Omnes qui speratis in Domino quia dixit, In finem, cl intelligimus finem Cbristum?
id est, qui eum recte limelis vel colitis, sperale in an forte noster pavor? Numquid enim possumus pa-
Doinino. vorere bene inteliigcre in Clirislo propinquante pas-
ENARRATIO II.
sione , qui propter eam venerat ? cum renissel ad
SERMO I, HARITUS PAOLO POST NATALEM APOSTOLOKUM quod veneral, numquid pavebal morilurus? Si pror-
picm, cx n. 5. sus ita honio essel , ut Deus non esset , magis gau-
De principio Psalmi. deret resurrecturus, quam paveret moriturus ? Ve-
1. [ vtrs. 1. ] Psalmi hujus quem modo canlavimus, rumtamen quia dignalus est assumere formam scrvi,
quanlum possumus sccreta rimefflirr, et inde scrmn- et in <_a nos vcslire se ;
qui non esl dedignatus assu-
nem exsculptum reJdamus auribus etmenlibus vcstris. 1
Tres Mss., firmo.
Tiluius ejus esl : Jn fiiiem, Psalmus i,u David ectla- cni Mss suffragantnr. At tj>r. : ilL- enbn ridei
* lia Er.
qvid nos videnvis, qui (icri hominem in merait cxcessun,
' Aliquot Mj&s., eis qui. coaceoH ille solus, eix.
221 S. AUGLSTINI EPISCOPI «32
merc nos in sc, non cst dcdiguatus transligurarc nns congruere, illi exccllenliae capitis nosiri , maximeque
in se, et lo(|iii verbis noslris , ut ct nos loqueremur illi Vcrbo quod in principio eral Deus apud Deum :
verhis ipsius. Ihrc enim niira comnnilaiio facta esl, nec ei in forma servi forlasse videbuntur quxdain
et diviua sunt peracia conunercia, mutatio rerum hic vcrba congruere , quam formam servi suscepit
cclebrala in lioc mundo a negotialore coelesii : venit ex virgine ; et lamenClirislus loquilur, quia in mem-
accipere eontumclias, dare lionores ; venit haurire bris Christi Chrislus. El ul noveritis quia unus di-
,
dolorem , dare saluleni; venit subire nioriein , dare cilur Christus caput el corpus suum ; ipse dicil cuin
vitam. Moriiurus ergo cx eo quod noslrum habebat, de conjugio loquerelur : Erunt duo in carneuna : igi-
non iu se, scd in nobis pavebat ;
quia et hoc dixit, turjam non duo, sed una caro (Mulih. xix, 5, 6). Sed
tristem esse animam suam usque ad moricm (Malth. forie hoc dicat de quocumque conjugio ? Audi aposlo-
xxvi 38) , ct ulique nos ipsi omncs cum illo. Nam
, lum Patilum : Et erunt duo , inquit , in carne una :
sinc illo , nos nihil ; in illo aulem , ipsc Christus el sucramvnlum hoc magnum est, ego autem dico in Christo
nos. Quare? Quia lotus Christus capul et corpus. el in Ecclesia (Ephes. v, 31 , 52) ? Fit ergo tanquain
Capul il!e salvaior corporis ,
qui jam ascendil in ccc- ex duobus una qua?dam pcrsona , ex capile el cor-
lum ; corpus aulem Ecclesia ,
quae laborat in lerra pore , ex sponso et sponsa. Nam uniiatem persona-
(Ephes. v, 25). Hoc autem corpus nisi connexione hujus miram et excellenlem couimcndat eliam Isaia:;
chariialis adlurreret capili suo, ul unus fieret ex ea- propheta : nam loqucns eliam in eo Clirislus in pro-
pite et corpore, uon de ccelo quemdam persecutorem phelia ait : Sicttt sponso alligavil mihi milram , el sicut
corripiens diceret , Saule, Saule, quid me persequeris sponsam ornavit me ornamento (Isai. lxi, 10). Se dixil
(Acl. ix, 4)? quando eum jam in coelo sedenlem nul- sponsum, se sponsam : quare sesponsum, sc spon-
lus homo tangobal, quoinodo eum Saulus in lerra sam , nisi quia erunt duo in came una ? Si duo in
sajvieiis adversus Chrislianos aliquo modo injuria carne una, cur non duo in voce una ? Loquatur ergo
percellebal? Non ait, Quid sanctos meos, quid servos Cliristus ,
quiain Chrislo loquitur Ecclesia , et iu
nieos? sed, quid me pcrseaueris, hoc esi. quid mcmbra Ecclesia loquitur Christus ; et corptis in capite, et ca-
mea ? caput pro membris clamabat, et membra m se put in corpore. Audi Apostolum hoc ipsum eviden-
caput liansligurabai. Vocem namque pedis suscipit tius exprimenlem Sicut enim corpus unum est et :
lingua. Quando forte in lurba contritus pes dolet, membra habel multa, omniaaulem membra corporiscum
clamai lingua , Calcas me non enim
;
ait , Calcas pe- sint multa, unttm est corpus, sic el Christus (I Cor. xu,
dem meum, scd se dixil calcari, quam ncmo letigit 12). Loquens de membris Cliristi , hoc est de fidcti-
sed pes qui calcalus est, a lingua non separatus est. bus, non ait, sic et membra Chrisli ; sed lolum lioc
Ergo etiam sic non incongrue inielligimr ecstasis, quod dixit , Christiim appellavit. Sicut enim corpus
pavor. Quid enimdicam fratres? Si nullus omnino , unum, membra habetinulta, omnia autcin membra
et
pavor cssel passuris diccrctur ipsi Petro quod audi- , corporis cum sint mulia unum est corpus sic el , ;
vimus natali Apostolorum die quando ei Dominus , Christus membra mulla unum corpus. Ergo simtil ,
prxdixit futuram suam passionem : Cum esses junior, omnes nos cum capile nostro Christo, sine capite
angebas te, el ibas quo volebas ; cum autem senior factus nostro nihil valentes. Quare ? Quia nos cum capile
fueris, alter le cinget, el ducel quo tu non vis ? Hoc au- nostro vitis : sine capite noslro, quodabsit, sarmenla
lem, inquit, dixit significans qua morte moreretur (Joan. pnecisa, non alicui operi agricolarum , scd igni lan-
xxi, 18)? Ergo si Pelrus apostolus lanla perfecliono lummodo dcslinala. Ideo el ipse in Evangelio : Ego
qiio nollel iil nolens ( nolens mortuus csl, sed volens sum vitis , vos estis pahniles , Pater nteus agricola est
coronalus esl ') ,
quid mirum si esl aliquis pavor in et : Sineme, inquit, nihil potestis facere (Joan. w,
passionc eliam jiisiorum , eliam sanclorum ? Pavor 5). Dominc , si sine te nihil , lolum in tc. Elcnim
esl ex humana infirmilaie , spes ex divina promis- quidquid ille operatur per nos, nos videmur opcrari.
sionc. Quod paves luiun est ,
quod speras donum Potesl ille multum et totum sine nobis , nos nihil
Dei csl in lc. El melins in pavore luo agnoscis te, sine ipso.
liberalionc tua glorilices qui fecil le. Paveat quaciimque ecstasi loqualur,
iit in 5. [vers. 2.] Ergo in
humana infirmitas non in eo pavore dclicil divina congruunt qn;c
,
sive pavore, sive exccssu mentis,
misericordia. Deniquc pavcns isle inde cccpil 1« te,
omnes
dicuntur. Dicamus in Christi corpore, dicamus
:
Domine speravi non confundar in wlermtm. Videlis dicamus /n te, Do-
,
,
quasi unus , quia omnes unitas, :
et pavet, et sperat vidctis quia pavor iste non
qiiia :
mine, speravi , non confundar in celernum. illam, in-
est sine spe. Etiam si est aliqua in humano corde quit, confusioncm perhorresco, qus est in acternum.
roiilurbatio, non rcccdit divina consolalio. Namestquacdamconfusiolemporalisulilis, perlurbalio
Loquilur hic ergo Cbristus in Propbeta audco
4. ;
animi respicientis peccala sua, respectionc horrenliS;,
Dicturus est quxdam in
dicere , Chrisius loquilur. horrorc crubcscenlis, erubescenlia corrigcntis unde ;
hoc psalmo ,
qu;c quasi Clirislo vidcanlur non posse dicit ct Aposlolus : Quam enim gloriatn habttisiis titnc
» mii. et Kr. : i.rqo si relrm apostolux, lanta pcrscculione in his, in qttibtts nunc ernbescitis (Rom. vi , 21 ) ? Etgo
uito ducluscst, etvolens nolcns morttttis esl. Lov.,
ttollet non dc pra-senii-
elc. Pien- erubcscere illos dicil jam lidelcs,
tuuta peifeclionc quonoilel dnctm est el voleus,
quc Ms.->., tutila perfectio qno nollcl ul volau. Uiliau. OOdex, bus donis, sed de prxleritis peccalis. Hftnc confhRie-
qtto nollet iit nolrns. &ed emendandn sic, quo nollet ul m ncm non formidcl chrblianus : imo si lianc utfM lu-
voUiu noiens morlutis esl, sed, clc.
253 ENARRATIO IN PSALMUM XXX. $3i
lmerii , seternnm habcbit. Qune est a?terna confusio? Vide ergo, aUcnde eum qui dicit : CondeUclor enim
Qiiando fiet illud quod diclum est, Et traduceut eos legi Dei secundnm inleriorem hominem, vidco aniem
exadverso iniquiiatcs eorum (Sap. iv, 20). Et fiet tra- aliam legem h: mtiubris meis repugnanlem legi mcntis
ducenlibus cx adverso iniquitatibus omnis grex ina- mece, et captivum me ducentem in lege pcccati, quo3 est
lus ad sinistram, tanquam hcedis ab ovibus separatis; m membris meis. Miser ego homo, quis mc liberabit de
ct audienl, Ite in ignem aternum, qui paratus est dia- corpore mortis hujus? Gratia Dei perJesum Chrislum
boto etangelis ejus. Qiiacrunt quare? Esurivi enim, et Dominum noslrum (Rom. vn, 22-25 ). Quarc gratia?
non dedistis mihi manducare (ilatth. xxv, 41). Con- Quia gratis daiur. Qnare gralis datur? Quia merita
tcmnebanl lunc quando esuricnti Chrislo non dabant lua non praccesserunt, scd bcneficia Dei le prsvene-
cibum ,
quando silienti non dabant potum ,
quando runt. Illi ergo gloria qui nos liberat. Omnes enim pec-
nudum non vestiebant ,
peregrinum non suscipiebant, caveiunt, et egent gloria Dei. In te ergo, Domine, spe-
Tgrotantem non visitabant, tunc conicmnebant : cum ravi, non me non confundar in ceternum, qnia in
in :
cceperinl illis ista enumerari , confundenlur , et ha?c eo snero qui non confundit l . ln tua jmtilia erue me,
confusio in scternum erit. Ilanc limens iste qni pavet, et exime me :quia non invcnisti in me justitiam
nieam,
vel cujus ad Deum est mentis exccssus , boc rogat, erue me
in toa hoc est, illud me eruat quod me ju-
;
In te, Domine, speravi , non confundar in aternum. quod ex impio pium facil, quod ex iniqno
stificat,
6. El in tua juslitia erue me , et exime me : nam si justum, quod ex capco videntem, quod ex cadenie
altendas ad justitiam meam, damnas me. ln luaju- surgentem, quod ex flente gaudentem. Hoc me li-
erue me. Est enim juslitia Dei qnae et nostra berat, non ego. ln justitia tua erue me, et
tlitia , exime me.
fit,cum donatur nobis. Ideo autem Dei justitia dici- 5.]Inclinaadmeaurem luam: fecithocDeus,
7. [vers.
lur, nehomo se putct a seipso habere justitiam. Sic qnando ipsum Christum ad nos misit. Ulum ad nos misit
euim dicit aposlolus Paulus : Credenti in eum qui qui inclinatocapile digilo scribebat in terra (Joan.
viii,
justificat impium quid est ,
qui justificat impium ? 6),quandoei adultera mulier offcrebalur punienda.IIlo
(
(|iii ex impio facit juslum ) deputatur fidcs ejus ad ju- autcm inclinaverat se ad terram, id est, Deus ad ho-
stitiam (Rom. iv , 5). Judaei vero quia suis viribus se minem, cui dictum est, Terra es, et in terram ibis
putabant implere posse justitiam , offendcrunt in Ia- (Gen. iii, Non enim quasi corporalihus locis
19).
pidcm oflcnsionis ( Rom. ix, 32 ) et petram scandali, Deusad nos aurem suam, autmembris istis
inclinat
et gratiam Chrisli non agnoverunt. Acceperunt enim corporeis dcterminatis finilus est. Omnino nihil ho-
Legem qua fierent rei, non qua libcrarentur a reatu. rum cogitenl humana phantasmata. Verilas est Deus.
Denique quid de illis Aposiolus dicit? Testimonium Veritas nec quadra est, nec rolunda, nec longa.
enim perhibco illis quod zelum Dei habcnt . sed non se- Ubique praesens est, si cordis oculus ad eam pateat.
cundum scientiam. Quid est quod dixit, Zelum Dei ha- tamen aurem suam ad nos Deus misericor-
Inclinat
bent Judxi, sed non secundum scientiam? Audi quid diam deponens super nos. Quae major misericordia,
sit, non secundum scienliam : lgnorantes enim Dei quam ul Unicum suum daret nobis, non vivere nobis-
justitiam et suam volcntes constiluerc, juslitice Dei non cum, sed mori pro nobis? Inclina ad me aurem
tunl subjecti (Id. x, 2, 5). Si crgo ideo non secundum tuam.
scienliam zelum Dci habent, quia ignorant Dei justi- 8. Accelcra ut eximas me : exauditur enim in hoc,
liam ct volunl suam constiluere, quasi ex seipsis ju- cum dicit, Accelera. Ad hoc enim posilum est ver-
s:i (iant ; ideo gratiam Dei non cognoverunt, quia bum, ut hoc tolum quod nobis diu videlur quamdiu
volvilur snccnliim, intelligas punctum esse. Non est
gratis salvari noluerunt. Quis est qui salvatur gralis?
In quo non invenil Salvalor quod coronet, sed quod diu quod habel extremum. Ab Adam usque ad ho-
dainuel; non invenit merita bonorum, sed-inveuit diernam diem peraclum est, mullo utique plus
et
merita suppliciorum. Si agal tanquam veraciler ex peracium est quam restat peragendum. Si adhuc
rcgula Legis proposita, damnandus est peccator. Hac viveret Adam , ct hodie morerelur; quid ei prod-
regula si ageret, qucm liberarel ? Omnes peccalores esset lamdiu essc, lamdiu vixisse? Ergo celeritas
invenit : solus sinc peccalo venit, qui nos peccalorcs haec quai e ? Quia transvolanl tempora : et quod tibi
invenil. Hoc ait Aposlolus : Omnes enim peccaverunt
tardum esl, in oculis Dci breve est. Jam hanc ccleri
el cgmt gloria Dei (Id. lil, 23). Quid csl, egent gloria
lalem isle intellexerat in ecslasi. Accelera ul eximas
Dei? Ul ipse libcret, non lu : quia lu te liberarc non me. Esto mihi Deum prolectorem et in domum refitgii,
in
poles, indiges liberatore. Quid quod utsalvum me facias. Oomus rcfngii tu mihi csto, Deus
est te jactas?
Quid est quod de Lege et protcclor, domus refugii. Aliquando enim periclilor,
juslilia praesumis? Non
vidcs quid inlus conlligat in lc, de le, adversus te ?
el volo fugere quo fngio ? ail quem locum lutus
:
Non audis pugnantcm, et confilenlem, el adjutorium
fogio?ad quem inontem? ad c|iiain speluncam ? ad
qu;c lecta muniia ? Quam arcem teneam? quibu»
in pugnadesideranlcm ? Non audis allileiain Domini
ab agonothela pelentem adjulorium pugnnc surc muris ambiar? Quocuinque iero, sequorme.Quidquid
Non ?
cnim enim vis poies fugere, homo, praeler conscientiam
sic te exspectat Deus cenanlem ,
quomodo le
esspeclal ediior, si forle pugnes in amphithealro :
tuam. Inlra in domum tuam, requiesce in leclo tno,
inira in interiora : interius habere nihil potes, quo
ille libi pracmium darc polcst si viceris, adjuvare te
periclilanlem non potest. Non sic exspcctat Dcus. 1
Plcrique Mss., <7Wi7i qta tn eo spcral, non confiaiditur
Patrol. XXXVI. (Hmt.J
235 S. AUGUSTIM EPISCOPI 2o6
I tu»ias a conscieniia tua, si rodunt te peceala tua. Extenta cst ct parata muscipula iuimici. Posnit in
Quia vcro dixit : Accelcra nt eximas me , ei in tna muscipula crrorem el lerrorem : errorem quo lllitiat,
juslilia crue nie, ut dimiltas pcceaia mca, ct a>dilices terrorem quo frangat, ct rapiat. Tu clande januam
in nic jnstiiiam tuam : m niihi cris dnmus rcfugii, nd cupidilalis conlra errorcm ; tu claude januam limoiis
le confugio. Natn a te quo fugiam ? Irascitnr libi contra lerrorem, et eduecris de muscipula. Ilujusmodt
Dcus, quo fugies? Audi quid dicat in alio psalmo, pugnse cxemplum ip^elibi lmperatorluus, qui propier
timens iram Dei : Quo ibo a spiritu tuo, el quo a facie tua te eliam lentari dignalus esl, iu se demonslravit. Et
fugiam ? Si ascendero in ccclum, lu ibi es : si descendero prlmo lentalus esl illecehris; quia tcnlata cst in illo
minfernum, ades {Psal. cxxxvm, 7, 8). Quocumqne janua cupiditatis, quando eura tentavit diabolus di-
iero, ibi le invenio. Elsi irasceris.ultorera
le invenio; cens : Dic lapidibus istis ut panes fianl. Adora me , el
si placalus es, adjulorem. Nihil miiii ergo reslat, nisi dabo libi regna iitn. Mitle te deorsum, quia scriptum
ad te fngeie, non a tc. Ut evadas bomincm dominum est : Quia Angelis suis mandavit de le, et in manibus
quicumquc servus es, fugis in ea loca ubi non cst do- lotlenl le, ne quando offendas ad lapidem pedem tuutn
mimis luus : ul evadas Dcum, fuge ad Dominum. Nam (Maiih. iv, 4, 9, (»). Otnnis hajc illecebra cupidilatom
noii est <|uo fugias Dcum. Pracslo simt otnnia ct nuda lental '. At ubi clausam januam invenil cupidilatis
Omnipotenlis oculis.Tu ergo raihi, inquit,esiodomus in eo qui tenlabatur pro nobis, convcrlit se ad len-
refugii. Nam si salvus non fuero,
quon.odo fugio? landam januam timoris, et prseparavit illi passionem.
Sana me, et fttgio ad le. Nam si roe ncu sanas, am- Denique hoc dicil Evangelisla : Et consummala lenta-
hulare non possum, fugcre quomodo poiero? Quo tione, diabolus recessit ab eo ad tempns (Luc. iv, 15 ).
irct. qno ftigcret, si ambulare non posset, semivivus Quid est, ad /<.7H/>««?Tanqtiamredilurusel lenialurus
in via, sauciatus vulncrib;tslalronum?Quem
transiens januam timoris, quia clausam iuvcnit januam cupidi-
sacerdos pncleriil, transiens Levita praeleriit, trans- taiis. Totuiu ergo corpus Christi lenlatur usqtie in
iens Samarilanus miseralus esl (Luc. x, 50) , id est (incm. Fralres mci, quando jussum est nescio quiJ
ipse Dominus, qui miseralus est gcnus bumanum. contra Christiauos mali, simul impiiigebalur * hoccor-
Samaril.es enim cuslos inlerprelalur. Et quis nos pus, tolum impingebalur : nnde dictum crat in psal-
cuslodit, si ille deserit? Merito, cum Juda:i convi- mo Tanquam cumulus arenwimpulsus snm ut
: caderem,
ciantes dicerent, Nonne verum dicimus, quia Samari- et Dominus suscepit >ne (Psal. cxvn, 15). At ubi finita
tanus dcemonium habes ( Joan. vtu, 48 ) ? unum
es, et
suni illa quae toium corpus impingebant ut caderct ,
rcspuil, allerum amplexus est Ego, inquil , dmmo- : coepit tenlatio esse per partes. Tenlalur corpus
nium non habeo : non dixit, Non snm Samaritanus : Cln isli, una Ecclesia non palilur perseculioncm, alia
sic intelligi volcnsnostrum seesse
cusiodcm. Misera- palilur. Non paiilur furorem imperatoris, sed palilur
lus ergo accessii, curavii, ad slabulum perduxit,
im- furorem mali populi. Qaantae vaslaliones a plebibus?
plevitcirca eum misericordiam ille jam potest am- : Quanta mala ingesta sunl Eecle-i ea mal s cbristianis,
bulare, potest et fugerc. Quo fugeret nisi ad Deum, ab eis qui capti in iHo reliaeulo , lam multiplicati
ubi fecit sibi domum refugii? sunt, ut premerent navcs (Luc. v, 7) in piscatiotie illa
1). [vers.i.] Quia fordtudomea el refugium meum es Domini anlc passionem Non ergo desunl pressune ?
tu, ei proplernomen tuum dux mUti eris, et enulries teutalionis. Ncmo sibi dicat Non esl tcmpus tcnta- :
me : non propler merilum mcum , sed propler nomen tionis. Qui sibi boc dicil, pacem sibi promillit qiil :
tuum, ul tu glorificeris, non quia ego dignus sum sibi paccm promillit, sectiriis invaditur. Totum ergo
dux milii cris, ne abcrrem a te; et enutries me, ut corpus Cbrisli dicat Educes me de muscipula ista : ,
validussira ad manducandum escam, qua pascis An- quam occullaverunl mihi : quia ediiclum est el c:q ttt
gclos. Uiccnim lactc nosnutrivit, qui nobis coeleslem nostrum-de muscipula, quam absconderjnl illi, qttiluis
cibum promisit; cl usus cst materna miscricordia. modo dicebaiur in Evangelio, quia dicluri crant : llic
Sicutcnlm materlactans eamdem escam, cuisumeiidae csl It&res, venite occidamus eum, et nostra eril Itwredi'
idoncus infans non est pcr camem Irajicit, el lac in- , i<is. Et in sc senleuliara dixerunt iuterrogaii : Qnid
fnndit ( hoc cnim accipit parvulus quod acccplurus faciet ille paterfamitias colonis malis? Malos tuule
mcnsam, sed quod per carnern
crat ad trajicitur, perdet, el vineum suam locabit alits agricolis. Quid. el
rongruit parvulo) sic Dominus sipienliam suam ut ; illud non legistis : Lapidem quem reprobaverunt adifi-
laC nobis facerel, carnc indiilus.venil ad nos. Etgo canles, hic factus est in capul angutt ? Quod esl eiiim,
corpos CbrUti Ipquitur, Et enutries mc. reprobaverunl adificanlcs ; hoc ait, Ejeccrum e.nra »i-
10. [wr«. 5.] Edu.es me dc musclpula istn ,
quam neam, el occidcrunl (Malth. xxi, 58-42). Ergo erulus
orcultaverunt Jam passio siguilicalur Educct
milti. , est cl ille. Capui noslrum sursum cst, liberum cst.
tne de mutcipula ista, quam occullaverunt mihi. Nec HuTcamus illi per dilectionem, ut melius posica con-
M»!a illa passio est, qua passus cst Dominns nosier giuiincmur ei per imraortalitatein ; et dicamus omnes \
Jesus Christus : musciptilam suani diabolus leicmlit
tisque in flnem. El v;c illi qni in illam muscipillam Otnniahac per illecebram atpidi-
gjc ,,1,,^^^^. Fr.
, , A t
cadil at.lcm omnis qui non sperat in Ditmi
: ; tntem tentant. lov. ouwu hcec per illecebras cupidituimn
qui uon dicll ln le, Dominc, speravi, non confundar
:•
hcc corpus. Praeposilio in ibctt
»&&., bltemaetatUT iu
in altrmun : ct in tua justitia erue me, et eximc me. a piurisque Hss.
257 ENARRATIO 1N PSALMUM XXX. 233
Educcs me de muscipula ista, quam occullaverunt mihi; hodie cor fralris tui? Non habes quid facias. Alia ma-
quoniam tu es protector meus. jor necessilas, nec limm vides quaie erit cras. Quid
11. [vers. 6.J Audiamus vocem Domini, quam di- jam dicam de necessiialibus ipsius mortalitatis? Mori
xit in cruce : ln manus tuas commendo spiritum meiim. necesse est, et nemo vult. Nemo vult quod necessc
Certe cum verba ejus in Evangelio de isto psalmo co- est. Ncmo vult, quod crilvelit nolit. Dura necessitas,
gnoscimus, ipsiun hic locuium fuisse non dubitemus. nolle quod non potesl- evilari. Nam s>i fieri posset,
ISabcs hoc in Evangelio, dixit, Jn manus tuas com~ noilcmus utique mori quod Angeli velle- ; el cffici
niendo spiritum meum (Luc. xxin, 46) : el inclinato ca- mus, sed conimutasione quadam non morle, sicut ,
yilc tradidit sphilum (Joan. xrx, 50). Non sine causa dicit Apostolus : /Edif.cationem lutbemus cx Deo, do-
voluit vcrba hujtis psalmi sua esse, nisi ut tc admo- mum non manufactam, wternam in cwlis. Etenim in hoc
neret sc loculum esse in hoc psahno. Ipsum hic ingemiscimus, liabilactdum noslrum quod de ccclo est,
quxre; cogita quomodo in illo psalmo sequaeri voluit superindui cupientes; si tamen induli, et non nudi inve-
pro susceplione mai.uina Fodcrunt mmtus meas et : niamur. Elenim qui sumus in hac habhatione, ingetni-
pedes meos, dinumeraverunt omnia ossa mea ; ipsi vero scimus gratali, in quo nolumus exspoliari, sed superve-
consideraverunl et conspexerunt me, diviserunl sibi ve- slin, ut absorbeatur morlale a vita II Cor. v, 1-4).
(
stimenla mea , et super vestem meam miserunt sortem Yolumus pervenire ad regnura Dei, sed per morlem
(Psal. xxi, 17-19) : ut le admonerct in se hoc esse nolnmus el lamen dicit tibi necessitas, Hac venies.
:
compleltmi , in voce sua posuit caput ipsius psalmi, Hac venire dubilas,homo, cum hac ad te venerit
Deus, Dcus meus, ulquid me dereliqnkli (Ibid., 2) ? Et Deus? Quae sunt eliam necessitales vincendarum vc-
tameu vocem corporis in se transliguravit ; non enim luslissimarum cupiditatum , ct annosaruin malarum
Uiiicum suum Paler aliquando dereliquit. Redemisli consuetudinum ? Vincere consueludinem, dura pu-
me, Domine, Deus vcrilalis : facicns quod promisisli gna, nosti. Vides quam inale facias, quam detestabi-
non fallens in pollicilaiione tua, Deus vci italis. liter, quam infeiiciler; et facis tamen : fecisli heri,
12. [vers. 7.] Odisli observanles vanilatem super- facturus es hodic. Si sic tibi displicet cum dispulo,
vacue. Qnis observat vanilalcm ? Qui timendo mori quomodo displicet libi cum cogitas? El tamen faclu-
morilur : limendo enim mori menlitur, el morilur rus es hoc. Unde raperis? qtiis te caplivum trahil?
anteqiKim moriatur, qui ideo meniiebatur ut viveret. An illa lex iu membris tuis repuguans Icgi mentis
Mentiri vis, ne moriaris : el mentiris , et moreris; et luaj? Clama ergo Jnfelix ego liomo, quis me liberabil
:
cum vilas unam mortem quam differre poleris, au- de corpore tnortis hujtis? Cratia Dei per Jesum Chrisium
ferre non poieris, incidis in duas, ul prius in anima, Dominum nostrum (Rom. vn, 25); et impletur in te
posiea in corpore moriaris. Unde hcc , nisi observan- quod modo diximus, Ego autem in Domino speravi
dovanitatem?Qniadulcisesl tibi transiens dies, quia exsullabo, et jucundabor in tua tniscricordia ; quia re-
dulcia sunl libi transvolaulia tempora, unde nibil te- meam, salvam fecisti de necessitati-
spexisti humilitalem
nes, et insuper lu lencris. Odisli obscrvatites vanitatem bus animam tneam. Uude enim facta esl salva de ne-
supervacue. Ego aulem ,
qui non observo vanilatcm cessilalibus anima lua, nisi quia respccta esl humilitas
in Domino speravi. Speras in pccunia, observas vani- tun? Nisi prius huniiliareris, non te exaudiret, qui te a
latcm : speras in honore et sublimitale aliqua poiesta- neccssitatibus liberaret. Ilumiliatus est qui dixit : /n-
tis humana', observas vanitatem : speras in aliqtio fetix ego homo, quis me liberabil de corpore morlis hu-
amico poienle, observas vanitatem. In his omnibus jus? Non sunl humiliali, qui ignorantcs Dei justiliam,
ctmi speras, aul lu exspiras, et ea hic dimillis ; aut et suam volcntes ccnstituere, jnslitia: Dci non sunt stib-
cuin vivis, omnia pcreunt, et in spe lua dcficis. Hanc jecti (Id. x, 5)?
vanitatcm commemorat Isaias dicens : Omnis caro fe- 14. [vers. 9.] Nec conclusisli me in manus inimici :
iii(»i, cl omnis gloria ejus quasi jlos feni : aruil fenum, r.ou vicini lui, non compossessoris lui, non cjus cum
ei flos ejus decidit; verbum autem Domiui manet in quo militasli el suui hssisli, aut forle in lua civitate
mernum (Jsai. xl, 68). Ego aulem , non quomodo injuriain ei fecisti ; isti enim tales sunt pro quibus
illi qui speranl in vanitate, et qui observant vanila- orare debemus. Alium habemus inimicum, diaboium,
lem ; sed in Domino speravi, qui non est vanitas. serpentem anliquum. Omncs morientes, si bcne mo-
15. [vers. 8.] Exsultabo, et jucundabor in tua mise- riamur, ab cjtis manibus liberamur. Quicumque enim
ricordia : non in mea justilia. Quia respexisli humili- male moriunlur in suis iniquitalibus, in ejus manus
tatem meam, salvam fecisli de necessitatibus animam I concluduntur, ut cum illo in flne damneutur. Liberal
nieam : nec conclusisli me in inanus inimici. Quac sunl ergii nos Doininus Detis nostcr de manu inimici no-
necessitates, unde volumus salvam fieri animam r.o- stri : illeenim nos per cupiditales nostras vult caperc.
Blram? Quis eas enumerel?quis digne exaggerel? quis Cupiditates autcm nostrse quando valida? sunt, et
congrue vitandas fugiendasque conimendet? Prinio in quando cis servimus, necessitalcs vocanlur. Libe-
genere humano dura necessitas, nescire cor alleritis, rante autom Deo animam noslram de necessitalibus
male senlire plerumque dc amico fideli, benc sentire no-tris ,
quid erit quod in nobis teneal iuimicus , ut
pleruinque de amico infldeli. dura nccessitas! Et concludamur in manus ejus?
qnid facis ut corda inspicias? quem oculum affers, 15. Stutnisti in spatioso pedes meot. Cerie anvus';!
inflrma et plangend.i morlalitas? quid faxis ul videas vi.i cst (SJatllt. vii, 14) : laboranti angusta esl, atoai.i'
«239 S. AUGUSTINI EPISCOPI 240
Eadcm quae angusla est, lala fit. In spatioto, claritateni. Dicat ergo ex quibusdam mcmbris : Mi-
lata est.
posuisti pedci meos, ne angnstali pcdes mei serere mei , Domine, quoniam tribulor; conlurbatut
dicit,
in se, el incurrendo in sc dcjicerent me.
Ergo est in ira oculus meus, anima mea et venler meus.
irei.t
Posuisii in spatioso pcdes meos? Plane fecisti 2. Quacrimus unde sit ista tribulatio quoniam li-
yuid ait, ,
dif- beratus paulo anle gaudere videbatur, justilia qua -
mihi facilem justiiiam, quae mihi erat aliquando
licilis : hoc est, Posnisti in spatioso pedes meos.
dam infusa sibi largiler dono Dei , et inde facto spa-
16. [vers. 10, 11.] Miserere mei, Domine, quf>,iam tio pedibus suis in latitudine charilatis. Unde er^-o
libulor, conturbalus est in ira oculus mcus, anima mea, et ista exislit tribulalio; nisi forte ex illo quod
rt venter meus. Quoniam defecit in dolore vita mea, et Dominus dicit : Quoniam abundabit iniquitas , refrige-
anni mei in gemitibus. Sufficial Charitati VcstrcC, ad-
scet charitas mullorum (Matth. xxiv , 12)? Primo
juvante Domino fortassis implebimus debiium, ul et enim commendata paucitate sanctorum, taniiuam
(a). missis relibus multiplicata est Ecclosia et capii
Psalmo peracto proficiscamur , ,
sunl innumerabiles , de quibus prsediclum erat. An-
SERMO II.
nuntiavi el loculus sum , multiplicali sunl super nume-
De medio ejusdem Psalmi.
rum (Psal. xxxix, 6) ;
qui etiam nnvigia premerent,
1. Ad reliqua Psalmi nostra retertatur inlentio, et et relia rumperenl, sicut est posilum in illa prima
nos ipsos agnoscamusin verbis Prophetre. Quoniam si piscatione (Luc. v, 0) ante passionem Domini. Ex his
i!Os inspexerimus in lempore tribulationis,
gaude-
igilur multiludinibus cxaggerati sunt , quibus per
binius in lempore retribuiionis. Commendaveram Pascha sic referciunlur ecclesiaB , ut lurbas ipsorum
Charilali Yestrcc, cum primas partes hujus psalmi parietum recuset angusiia. Quomodo autem non tri-
oxpnnerem quod Cbristus loquatur; et quo-
(b) , buletur iste de hac mullitudine ,
quando videt ipsos
raodo sil accipiendus Christus totus cum capile
implere theatra et amphilheatra qui paulo ante ec-
,
cl corpore, non tncueram : testimoniis etiam Scriptu- clcsias irapleverunt? ipsos in nequitiis, qui paulo
rarum ,
quantum mihi videtur, satis idoneis luculen- nnle in laudibus Dei? ipsos blasphemare Deum, qui
lisque firmaveram ; ita utomnino dubitari non possct respondebant , Amen Deo ? Permaneat , duret, non
Christum esse caput et corpus, sponsum et sponsam, dcficial ctiam in mullitudine copiosa iniquorum, quia
Filium Dei et Ecclesiam , Filium Dei faclum filium nec granum deficit in mulliludine palearum, quo
homiois propter nos, ut fiyos hominum facerel hlios usquepost ventilationem millalur in borreum , et ibi
Dei ; atque ita cssent duo in carne una in sacramento sit in societate sanctorum , ne turbulenti aliquid pul-
niagno qui agnoscuntur in Prophetis duo in voce
, veris patiatur. Perdurel ergo , quia et Dominus cum
una. Gratulatio superius expressa est ipsius dicenlis : dixisset, Quoniam abundabit iniquitas, refrigescel cha-
Rtspexisti liumilitatem meam, salvam fecisli de neces- rilas multorum ; ne prxnunliata ista nbundanlia ini-
animam meam nec conclusisti me in manus nutarentque pedes nostri conlinuo
titalibus ,
quilatis labarent ,
meos gratula-
inimici, statuisli in loco spatioso pedes :
subjecit, quod fideles erigeret, quod consolaretur
hominis a tribulalione liberatorinn
tio cst liberati ,
aique firmarct, dicens: Qui perscveraverit usque in fi-
incmbrorum Christi ab affiiclione et insidiis. Et rur-
nem, hic salvus eril (Matlh. xxiv, 13).
sus dicit Miserere mei, Domine, quoniam tribulor. ln
: 3. Attende itaque istum, quantum mihi videtur, in
tribulatione ulique angustia cst quomodo ergo,
Po- Quando quidera
:
hac tribulalione constilutum. posilus
pedes meos ? Si adhuc tribulatur, quo-
suisti in spatioso in tribulatione quasi dolere deberet (tribulatio enim
modo sunt in spalioso pcdes? An forle una quidem
dolorem habet congruum), iralum se dicit in tribula-
vox esl quia unum quidem corpus ; sed in aliquibus tione , et ait Miserere mei , Domine , quoniam
:
,
menibris spatium sentilur, in aliquibus angustia id ,
tribulor , conturbalus est in ira oculus meus. Si tri-
est, alii sentiunt facilitalem jusliti.T. alii
laboranl in
bularis, quarc irasceris? Irascilur iste alienis pcc-
tiibulaiionc? Nam si non alia ineinbra illud, alia illud catis. Quis non irascatur, videns homines confitentes
palerenuir, non diceret Apostolus : Si palitur unum ore Deum, negantes moribus? Quis non irascalur,
ntembruiu, compatiuntur omnia membra; et si glorifica- videns hoimnes sxculo verbis , et non factis renun-
lur unum menibrum, congaudenl omnia membra (I Cor. ti.inles? Quis est qui non irascatur , videns fratres in-
gratia pacein ha-
xii, 20). Aliquoe Ecclesiae, verbi ,
sidiantes fratribus , (idem non servantes osculo quod
bem; aliquae in IribnUtione sunt : in istis qu.-o pacem ' sacramcnlis Dei El quis cnumeret om-
inligunl in ?
habenl, in spatioso sunl pedes; illae qu* in trihula-
quod
nia, quibus irascitur corpus Chrisli ,
iutus vivit
liwie suni, an^ustias paliuntur sed islos contri-
: e.t
dc' spirilu Chrisli.quod gemil lanquam granum inter
siai illorum tril.ulatio.el illos pax istorum consolatnr. paleas? Vix enim apparenl isti qui sic gemunt, qui
Sic est cnim iinum corpus, nl non sit discissio ; non quomodo vix apparent grana, quando
sic irascunliir :
auiein facit discissioiiem nisi dissensio. Charilas au- area triluratur. Qui nescit qoanUB spicac missae sunt,
lem eompiigem compages complcctilur unila-
facit,
pulat lotum paleam csse : et ex hoc quod lotum palea
lem, unilas servat chariialtin charitas pervcnit ad ,
pulatur , indc magna massa purgabitur. ln his ergo
(«) niuc toteQigere cst primum istnm, duosque subse-
quaiuordecim Mss. At in Lov. cod. omissa par-
quentei In tw
tnctauu habitos rsai. ta peregrino loco »
Sic Kr. ct
tkula, iji.
iiuvi' ettra Hippoaeusom Rcclnsiam-
• 1j. el Lov., iii. Aliqnol Mss., dc.
(bj Ui iUi'«r»oic ierinone, u. 3 cl »eqq.
241 ENARRATIO FN PSALMUM XXX. £4*
non apparentibus et gemeniibus irascitur qui dicii , nianducal? In corpus suum trajieit: quidquid eniri*
alio loco Zclus domus tuce comedit me (Psal. lxvhi,
: manducamus, in corpus nostrum trajicimus. lloc
10). Dicit et alibi quando quidem videt multos mala agit Ecclesia per sanctos : esurit quos lucrari vult, ct
facienles , Tcedium me a peccatoribus
delinuil relin- quos lucrala modo, manducat quodam-
fuerit aliquo
quenlibus lenem luam (Psul. cxvm 53). Dicit , et alio modo. Cujus personam gerebat Petrus quando ei de ,
Ioco, Vidi insensatos, et tabescebam (Ibid., 158). ccelo suhmissus est discus plenus omnibus animali-
4. IJiec autem ira, metuendum est, ne lanta sil, ut bus quadrupedibus , serpenlibus , et volatilibus : qui-
in odium verlatur. Ira enim nondiim est odium : bus generibus omnes genles significantur. Pnjefigura-
nam irasceris filio, non odisti lilium ; ci servas haere- bat Dominus Ecclesiam, quod omnes gentes eral
ditatem, qui te sentit iralum ; et ad hoc irasceris , ne transvoratura , et :n corpus suum conversura ; el aft
perdat quod servaveris, male vivens * moribus pravis. Pelro , Macta , et manduca (Act. x , 15). Ecclesia ,
Ergo ira nondum est odium : nondum odimus eos (hocestPetre, quia super hanc petram aedificabo Ec-
quibus irascimur; sed isla ira si manserit, et non clesiam meam [Matth. xvi, 18]), macta, el manduca :
cito evulsa fuerit , crescit et fit odium. Ideo ut recens prius macta, et sic manduca; occide quod sunt, et
ira evellatur, et in odium nonconvertatur, hoc nosdo- fac quod es. Cum ergo praedicatur Evangelium, et
cet Seriplura, dicens : Nonoccidat sol super iracundiam videl qui praedicat non proficere homifles, quare non
vestram (Ephes. iv , 26). Invenis autem aliquando clamet : Quoniam defecil in dolore vila mea , et anni
fratrem odium habentem, et reprehendit irascentcm : mei in gemilibus. InpZrmalus esl in egeslale vigormeus,
in illo est odium , et in alio culpat iram ; ipse habet el ossa mea conturbata sunt? Anni nostri istr, quos
trabem in oculo suo, et reprehendit feslucam in oculo hic ducimus, in gemitibus sunt. Unde?Quia abunda-
fralris sui (Matth. vn, 5). Sed fesluca isia et surcu- vit iniquitas, refrigescit charitas mullorum. ln gcmi-
lus, nisi cito evellalur , trabes fulura est. Non ergo libus , non in claris vocibus : quando videt Ecclesia
ait, Exstinclus est oculus meus pra) ira ; sed turba- multos in perversum irc, gciuitus suos devorat apud
lus : nam si exslinguitur, jam odium csi, non ira. Et se, utdicatDeo, Gemilus meus non est absconditus a
vide quia exsiinctus est. Hinc ait Joannes : Qui odit te (Psal. xxxvn, 10) : in alio psalmo dicitur, sed
fratrem suum in lencbris est usque adhuc (I Joan. u,
, congruit huic; et hoc esl *
dicere , Geniiius meus
11). Autequam ergo ealur in lenehras, conlurbatur etsi abscondiuis est ab hominibus,a lc non esl abs'
oculus in ira sed cavendum esl , ne ira verlalur in
: conditus. lnfirmalus esi < in egeslale vigor meus , et
s
odium , et oculns exstinguatur . Iste ergo dicit ossa mea conlurbata sunt : de bac egeslate supra dixi-
Turbatus est pree ira oculus meus , anima mea et venter raus : ossa vero forles intclligunlur Ecclesia; ,
qui
meus ; hoc est, lurbata sunt interiora mca. Ventrem eiiam si non conturbanlur perseculionibus aiienorum,
pro interioribus posuit. Aliquando enim iniquis et conlurbanlur lamen iniquilaiibus fratrum.
perversis et a lege dcviantibus el malc viv.ntibus 6. [vers. 12.] Supcr omncs inimicos meos faclus
irasci licel, clamare non licet. Cum irascimur et cla- sum opprobrium, cl vicinis meis nimium, et timor notis
mare non possumus, interiora nostra turbanlur. Tanla meis. Super omnes inimicos meos factus sum oppro-
est enim aliquando perversitas, ut nec corripi possit. brium : qui sunt inimici Ecclesise ? Pagani, Judx*i ?
5. [wri. 1 1 .] Quomam defecit in dolore vila mea, et Omnibus pejus vivunt mali ehrisliani. Vis videro
anni mei in gemitibus. Defecit , inquit , in dolore vita quam omnibus pejus vivant mali chrisliani ? De tali-
mea. Dicit Apostolus : Nunc vivimus, si vos slatis in bus dicit prophela Ezcchiel, quia comparanttir sar-
Domino (I Thess. nr, 8). Quicumqiie perfecli sunt ex memis inntilibus (Ezech. xv, 2 ) Pone Paganos lign"\
Evangelio et gralia Dei , non hic vivunt nisi propter esse silvatica extra Ecclesiam , adlmc polest indc
alios; nam
eorum in hoc saeculo eis jam non
vita , fieri aliquid quomodo de lignis fahrilibus esi
; Itgnuni
est necessaria. Sed quia dispensatio eorum aliis nc- fahro aplum, et si adhuc nodosum et curvum et cor-
cessaria cst frt in eis quod ait idem Aposlolus
, : licosum, tamcn quod dolelur, ascielur, deplmclur,
Concupiscentiam habens dissolvi et esse cum Christo ; , et possil vcnire ad aliquam fabricam ustis humani :
multo enim magis optimum : manere autem in carne de sarmenlis autem prxcisis fubri nihil facere pos-
necessarium propter vos (Philipp. i , 25, 21). Quando sunt; ignis ea solus exspectat. Aliendile, fratres.
auiem videt homo ex dispcnsatione sua, cx lahorihus Cum silvaiico ligno uhique pryponalur sarmentutti
wis , cx pnedicatione sua , non prolicei e bomines, manens in viic, quia sarmenlum dat fruclum , illiid
inurmatur iu cgestate vita hominis. Veie miserabilis lignum non dat fruclum : prceciso tamen sarmcnio
egestas el fames : quandoquidem eos quos Domino de vile si comparelur lignum silvalicum , intclligilur
lucramur, quodammodo manducat Ecclesia. Quid est esse melius ;
quia de illo fabcr aliqttid facere potest
hoc autem non quaeril, nisi qui foco minislrat. Altcn-
• in omnibus Mss., evadens.
* t-xJd. F.r. et Lov. post exslinqnalur
Uspc inlerponunt , dens itnque miilliludincm male vivenliiun in Ecclosta,
Roc autem imimadvertal unusquisque qui in pace, hoc est,
Supcr omnes, inqnit, inimicos meos fnclits suin oppro-
qm in Cliristo, qui pacem Dei commendavil, vocatusest, et in
cujits nativitate swnma pax
per Anqelum nuntiata esl homi- brium. Pejus , iuquit, vivunl mali in sacrainenlis
nibus : si pro aliqitu parva vel magna cansa in odium pro-
ruperil, nullam sociclatem cum pace, hoc est Christo, ha-
meis, qtiam qui ad illa nunquam accesscrunt. Lalin rt
.
bere poterit, nisi per dignam emendationem pomUentue.
Seqxdlur ergo isle, et dtcit, Turbatns, etc. Hinc nos ea *-Er. et Lov., sed congruii hic et hoc dicere. casliga\in»u&
vetrw ex|4ingiraus, quod absint a nosyis oinnibus Mss. ad NSS.
Si5 S. AUGUSTINI EPISCOPI 2«
apcrle cur non dicamus , quando psalmum cxpo-
vei Ignoscendum osset si foras fugissent a me qui non vi-
nimus ? Et si aliis forie lemporibus diccrc non aude- dcbant me : etiam qui videbant me, foras fugcrunt a
mus, saltem neccssitas exponcndi habeat liberuitem nie. Sed si qui me non videbant, foras fugerunt a m<
corripiendi. Super omnes, inqtiit, inimicos tneos faclus (nec dicendum est, foras fugerunl ;
quia inlus non fue-
sum opprobrium. De talibus dicit aposiolus Pclrus: runt : si intus enim fuissent, vidisscnt me , id est
Facta sunt illis posleriora deteriora prioribus : tnetius cognovissenl corpus Chiisti, cognovissent membra
enim erat illis non cognoncere viam justilia; ,
quam Christi, cognovisscnl unilalem Christi) : illud est nia-
cognosceniibus retrorsum reflecti a tradito sibi sanclo gis gemendum, illud omnino intolerabile, quia mulli
mandalo. Cum dicit, Melius erat illis non cognoscere qui viderunt me, foras fugerunt a me, id est , qni
tiam justitiw ; nonnc judicavit meliorcs csse inimicns cognovcrunt quid esset Ecclesia , cxierunt foras, et
foris posilos, quam intus male viventes, quibus pre- hxreses el schismata conlra Ecclesiam fecerunt. Hodie
mitur et gravalur Ecciesia? Melius, inquit, illis fuerat hominem invenis, verbi gralia, natum in parte Donati,
non cognoscere viam juslitia; ,
quam rognoscentibus nescit quid sil Ecclesia, ubi natus csi tcnet : non illi
retrorsum reflecti a tradilo sibi sanclo mandatu. Deni- evellis consuetudinem quam suxil cum lacte nutricis.
que vide quam liorribili rei eos comparavit : Coniin- Illum , i'lum da qui volvitur quoiidie in Seripturis ,
gil illis rcs teri proverbii , Canis reversus ad suum qui legit, qui pnvdical : itane tandem non ihi videl
tomitum (II Pctr. H, 20-22). Istis itaque talibus cum Postula a me, et dabo tibi Centes liwreditatem luam, et
f-int plenaj nonne vcrachcr illic dicunt
Ecclesise ,
possessionem tuam lerminos terrce (Psal. u, 8) ? non ibi
pauci , imo ex paucorum voce ipsa Ecclcsia Super : videt, Commemorabuntur, et convertenlur ad Dominum
omncs iuimicos mcos factus sum ojrprobrium , el vicinis universi jincs lcvrce, el adorabunt in conspectu ejus uni-
tneis nimium, et limor nolis meis? Vicinis meis nimium versce pairice gentium (Psal. xxi, 28) ? Si vides ibi lo-
opprobrium factus sum, id cst ,
qui mihi jam appro- lius orbis iinilatcm, quid foras fugis, ul non solum
pinquabant ut credcrent : boc cst. vicini mei ni- ipse patiaris, verum et aliis facias coDcitatem ? Qui t>i-
inium dcterriti sunt, mala malorum el falsorum vita debanl me, id esl, qui novcrant quid sit Ecclesia, qui
chrislianorum. Quam multos enim pulalis, fratrcs eam in Scripturis intuebaulur, foras fugerunt a me.
mci, velle esse christianos, sed offendi malis mo- Putatis cniin, fratrcs niei, quia illi omncs qui feceriint
ribus chrislianorum ? Ipsi sunt vicini qui jam ap- hoereses per loca et partes, non noverant in Scriptu-
propinquabant, el niinium opprobrium illis visi ris Dei, quia Ecclesia non esl prxdicta ', ni*i tolo
sumus. terraruni orbe diflusa ? Vere dico Cliarilati Vestra :
7. \itemvers.i%.] Timor faclus sum nolis meis. Quid Certe omnes chrisiiani sumus, vel chrisliani nmnes
tam timendum? Timor, inquit, factus sum nolis meis. dicimur, elomncsClirisii signo signainur : obseurius
Quid lam limendum, quam cum vidct homo mulios dixerunt Propbetac de Christo, qu.un de Ecclesia ;
male viventes, et de quibus bcnc sperabatur in puto propterea quia vidcbanl in Spiriiu , conlra Ec-
multis malefactisinventos? Timet nelales sint omnes clesiam homines facluros csse parliculas, el de Cbri-
quos putabat bonos, el veniunt in suspicionem ma- slo non lanlam lilcm babituros, de Ecclesia magnas
lam propc omnes boni. Qualisvir? quomodo cccidit ? conlcntioncs excitaluros. Idco illud unde majores
quomodo invcnlus esl in illa ttirpitudine, in illo sce- lites fulurae erant, planius praedicium et apertiin pro-
lere, in illo facto malo? pulas non lales sunt omnes? phetatum cst, ut ad judicium iilis vale.u qui viderunt,
Hoc esl limor notis mcis, ut el ipsis quibus noti su- ct foras fngerunt.
inus. plerumque in dubium veniamus. El nisi tecon- 9. Exempli gralia unnm cnmmcmoralio. Abrahain
solelurquodes, si aliquid cs, non credis esse alterum pater nosler fuit, non propler propagincm carnis, sed
«alcin. Consolatur liomincm qiialiscumqne conscien- propter imitaiionem lidei : jusius et placens Deo, per
lia, ut dicuit sibi homo qui bonc vivil : lu qui moilo fldcm suscepil filiuin sibi promissum Isaac de Sara
vorcris ne lalcs siul oinnes, lu talis es? Rcspondet sterili uxore sua in senec:ute sua (Ccn. xxi, 2) :
conscienlia : Nonsuin. Ergosi talis non es, solus es? jussus est immolare Dco cumdom filium, nec dubita-
Vide ne pcjor sit ista superbia, quam illa nequitia. vit, nec disccptavit, nec de jussu Dei dispulavit, ncc
Noli xdum le diccre. Nam et Elias aliquando laedio m:iluin putavil qnod juberc optimus potuit; duxit fi-
niulliludinis impiorum ait : Prophetas tuos vcciderunl, lium suum ad immolandum, imposuit ei ligna saerifi-
altaria lua suffodcrunt, et ego reliclns sum solus, el cii, pcrvenilad locum, erexit dexteram ut percuteret,
quccrunt auimam tneam. Sed quid dicil illi responsum eo prohibcnte deposuit, quo jubenie levaverat (Id,
divinum ? Heliqui mihi septem millia virorum, qui non xxn, 5); qui obleinperaverat ut ferirel, obtcmperavil
.itivaicruiu gcnua ante liaal (III /{i><7. six, 10; Rom. ul parceret; ubiquc obediens , imsquam timidus : ul
m, T, \). Ergo, fialres, intcr ha»c scamlala unum est taincn implerclur sacrificium , el sine sanguinc non
romediun , nc male seolias de fralre tuo. Ilumiliter '
disccderclur, inventus est aries li.vrens in vepre cor-
eslo qaod vis oiui csse , el non putnhis cum cssc nibus, ipse immolalus est, peraclum est sacrificiuni.
quod non es. Scd laincn sit eliam limor notis, eliam QtiXTcquid sil : figura esl Chrisli involula sacramen-
f.: |K>rtis. tis. Dcnique ul videalur discutilur , nt videalur per-
8. \rers. 13.] U«i videbuni me, forat fngerunt a me. tractatur, ul qund iuvoluluin esi ovolvalur. (saac
» sjc Fr. et **ss. U i.ot., humilu 1
«J.J., pia-.iuci.i. Mss. nonnulii, piccuuia.
245 ENARRATIO LN PSALMUM XXX. 2:&
lanquam filius unicus dilectus figurani habens Filii invcni? Egoautem , in te speravi , Domine. Nihil salti-
Dci ,
portans ligna sibi, quomodo Chrislus crucem brius , nihil securius. Volebas imilari nescio qucm .
portavit (Joan. xix.17). Ille postremo ipse aries Chri- iuvenisti illum non bonum : tolle imitationcm hanc.
stum significavit. enim ha-rere cornibus,
Quid esl Alium quxsisti , nescio quid displicuit : terlfum quae-
nisi quodam modo crucifigi? Figura est isla de sisti , et ipse non placuil : numquid quia et iile et i!le
Chrislo. Continuo praedicanda erat Ecclesia, praenun- displicuit, et lu peribis? Tolleab homine spem, quia
Uato capite pramuntiandum erat et corpus : coepit malediclus omnis qui spem suam ponit in homine
Spiriius Dei, coepit DeusadAbrabam praedicare velle (Jerem. xvn , 5). Si atlendis adhuc hominem , et
Ecclesiam, et tulit figuram. Chrislum figurate prae- cum qureris imilari , et cx illo pendere , adhuc Iacte
dicabat , Ecclesiam aperte pnsdicavil ; ait enim ad vis nutriri; et fies mammoihrcptus quales dicuntur ,
Abrahara : Quoniam obaudisti vocem meam, et non pe- pneii qui diu sugunt quod non decet. Etenim lacte
,
percisli filio tuo dilccto propter me, benedicens benedi- uli , tanquam per carnem velle sihi cibtun trajici ,
cam te, et implendo implebo semen tuum sicut stellas hoc idem est pc-r hominem vivere. ldoneus csto ad
cosli, et sicut arenam maris, et benedicentur in semine roensan», inde cape uude ille cepit, aut fortasse non
tuo omnes gentes tcrrw (Gen. xxn, 16). Etpene ubique cepit. Forle uiiiiter et in malum incidisti , quem bo-
Christus aliquo involucro sacramenli pradicalus est num puiasti , ut in uberc quasi materno amaritudi-
a Prophetis, Ecclesia aperle : ut vidcrcnl illam et qui nem invenires, el ea offensione repellereris, et 2d
fuluri erant conira illam , et impleretur in cis ista cibmn vaiidiorem invitareris. Faciunl enim hoc nu-
nequiiia quam pracdixil Psalnms, Qni videbanl me ,
trices mammoihreptis , ut aliqua amara ponant in pa-
foras fugerunt a me. Ex nobis exierunt, sed non erant pillis suis ,
quibus offcnsi parvuli ab ubere resiliant ,
ex nobis {1 Joan. li, 19) : hoc apostolus Joannes de ct ad mensara inhicnt. Ergo dicat : Ego autem in te
illis dixit. speravi , Domine; dixi : Tu es Deus ineus Tu cs Dcus
10. [vers. 15.] Oblilus tum, tanqnam mortitus a meus : recedal Donatus , recedat Cattilianas ; uec
corde. Oblitus sum , in oblivionem veni, obliti sunt ille , nec iste Deus meus est. Non ad hominis nomen
me illi qui viderunl me : obliti stint me, et sic me ambulo , Cbristi nomen lcneo. Ipsiim Panluni audi
obliti sunt, lanquam mortuus fuerim a cordeipsorum. dicentcm : Numquid Paulus pro vobis crucifixus est ,
Oblitus sum , tanquam morluus a corde : factus sum aul in nomtne Pauii baptizati estis (I Cor. l, 15)? Pcr-
lanquam vas perditum. Quid est hoc, factus sum tan- ireni si quomodo non pereo
essem de parte Pauli ;
quum vas perdilum? Laborabal isle, et nulli proderat si fuero de parle Donali ? Prorsus recedant humana
vidit se vas esse, et nulli prodesse, ct se tanquam nomina, humana crimina , humana figmcnla. Jn te ,
vas perditum dicit. Domine speravi : dixi Tu es Detis meus. Non homo
, ,
11. [vers. 14.] Quoniam audivi viluperalionem mul- quisquam sed tu es Deus meus. Unus deficit, unus
,
lorum in accolentium circuitu : multi accolunt in cir- proficit Deus meus non dcficit neque proficit nec
: , ;
cuitu meo, et repiehcndunt me quotidie. Quanta habet qno proficiat perfectus, nec habet unde deficiat
mala dicunt in malos christianos, quae maledicla per- sclernus. Dixi Domino : Deus meuses tu.
vcniunt ad omnes Christianos ! Numquid enim dicit 15. [vers. 16.] ln mauibus luis sortes meai : non in
qui maledicit, aut qui reprehendit Chrislianos, Ecce manibushominum.sed inmanibiis luis. Qu:c suul isiae
quae faciunt non boni chrisliani? Sed , Ecce quae fa- sorles? quaresortcs? Audito nominesortitini, non debe-
ciunt Christiani : non scparat , non discernit. llli la- mussortilegosquxrere. Sors enim non aliquid mali cst:
men ista dicunt, qui accolunt in circuilu, id est, cir- sed res est in dubitatione humana divinam indicans
ctimeunl, et non inlrant. Quarc circtimeunt , et non voluntaiem. Nam elscrtes misernnt Aposioli, quando
inlranl? Quia rotam lemporis amant : non intrant ad Judas tradito Domino periit, et.sicul de iilo scriplum
veritaieni, quia nonamant seternitatem ; lemporalibus est , Abiil in locum tuum : Coepit quxri qnis in locum
dedili lanquam rotae constricti, de quibus alibi dici- ejus ordinaretur, elecli siinl duo judicio htnnano, ct
tur, Pone principes eorum ut rotam (Psal. lxxxii, 14); clecttis de duobiis unus judicio divino : Je duobus
el alibi, /n circuilu impii ambulanl (Psat. xi, 9). Dum consultus est Deus , quemnam ipsornm essc vellet
congregarentur ipsi simul adversum me, ut accipcrent et cecidil sors super Malhiam (Act. i, 'JG). Quid iyilur
animam meam consiliali sunt. Quid est, ut ucciperent est , Jn manibtis litis sortes mue ? Sortos dixit , quan-
animam meam consiliati sunt? Ut consenlircm pravita- lum ego exisiimo gratiain qua salvi facli surnus.,
libuseorum. lllis cnim qui maledicnnt, elnon intrant, Quarc sortis nomine appellat graliam Dei?Quia in
parum est quia non intrant ; el ejicere hinc volunt sorte non esteleciio, sed volniitas Dei. Nain ubi di-
vituperando. Si cjeccrunl te de Ecclesia, acceperunl cilur,Iste facil, isic non facit, nierila considcranlnr;
auimam luam, id cst, lentierunt consensionem tuam; et ubi merila consideranlur , eleclio est , non sors :
el eris in circuitu , non in mansione. qtiaiido autem Dcus nulla inerita nosira invenil, sorte
12. [vcrs. 15.] Ego aulem , inter haec opprobria , voluntatis suaenossalvosfecit, quia voluit, nou quia
intcr haec scandala , inler hxc mala inler istas se- , digni fuimus. Haec est sors. Merito tunica illa Domini
ducliones, foris iniquilales, et perversitates inlus, desuper lexta (Joan. x\x , 25) ,
qtiae significal chari-
cum attenderem homines jusios et quaererem , et talis rctcrnitatcm, cum dividi a persecutoribus non
deessent quos imitarer ,
quid feci ? quod consiliuiu posset, sors supcr cam missa est : ad quos pervcnit,
847 S. AUGLSTIM EPISGOPl 218
ios signiiieavit qui videnlur ad soriem pcrvcnire nos in verbis cjus planioribus non immosari , ut ea
sanelorum. Cralia salvi fac:i cstis per fidem ,
ail apo- nos tcneant , quorumest necessilascxponendi. Sfulla
sioltis P.mlus, Graiiasalvi facli esiis per ftdcm , el hoc enim sunt animis fidelium sponte occurrenlia, mul'ji
non ex vobis ( vide soriem ), el lioc non cxvobis; sed quac brcvi admonitione opns habenl : quocdain vero,
Dei donwn est. Non ex operibus (quasi vos bencfeccri- et ea rariora , quibus insudandum est, ut possinl in-
lis , ut ad lioc acccdere digni essetis), non ex operibus ,
tclligi. Ul crgo tempus sufliciat viribus et noslris ei
iic forte quis exlollalur. Ipsius enim sumus fujmenlum ,
vestris, videle quam aperta snnt haec; ct nobiscum
creati in Christo Jesu in operibus bonis (F.phes. n ,
8- potius agnoscile , et in his nobiscum Deuin laudate :
10). Ilxc quodam modo sors occultaesl volunlas Dei; tl si orat Psalmus, orate ; et si gemit ,
gemite ; et si
in liumano gencre sors est , sors veniens dc Dei oc- gratulatur, gaudete ; el si sperat, sperate; et si ti-
culta volunlalc , apud quem non est iniquilas (Rom. met , timeie. Omnia enim quae hic conscripta sunl
ix , 14) : non enim ille personas aocipil, scd occulla speculum nostrum sunt.
illius justitia tibi sors est. 2. [vers. 16.] Erue me de manibut inimicorum meo-
14. Altcndat itaque Charitas Vestra , videle hoc rum , el a perscquenlibus me : dicamus hoc , el unus-
ipsum quemadmodum firmetur ab apostolo Pctro. quisque de inimicis suisdicat hoc ; bonum est enim
Cum Simon ille magus baptizatus a Philippo adh.-ere- debemus ut nos Deus eruat de manibus ini-
et orare
r«t ei , credens miraculis divinis factis in conspcctu micorum nostrorum. Sed inlelligendi sunt inimici,
suo vencrunt Apostoli ad Samariam ubi crediderat
; ,
pro quibus orandum sit , el contra quos orandum sit.
cliam el ipse magus et ubi fuit baptizatus, et impo- ,
Inimici homines, qualescumquc fuerint non sunt ,
suerunt Aposloli manus hominihus baplizatis, et ac- odio habendi ; ne cum odit malus quem palitur ma-
ceperunl Spiritum sanclum , et coeperunt linguis lo- lum , sint duo niali. Diligat bonus et qnem palitur
qui. Admiralus est ille , elobslupefactus lanto divino malum , ut vel unus sit malns. Hli inimici sunt conlra
miraculo, quodad impositionem humanarum manuum quos orandum est, diabolus et angeli ejus : ipsi no-
vcnit Spirilus sanclus, cl implevit homines; el desi- bis invident regnum coelorum , ipsi noluntut ascen-
deravil islam , non gratiam , sed poteniiam ; non damus unde illi dejecti sunt ab his oremus erui :
unde liberarelur , sed unde extollcretur : at ubi de- animam noslram. N;im et quando adversum nos ho-
sideravit hoc, et implevit superbia cor ejus, el diabo- mines incitantur, vasa ipsorum fiunt. Proindc Paulus
lica impietas et ce'situdo dejicienda , ail Apostolis : admonens nos quam cauti esse conlra ini-
apostolus
Quantam vultis pecuniam a me accipere , ut et ad micos deheamus, ait servis Dei qui trihulationes
mearum imposiiionem manuura accipiant homines patiebantur, ulique sedilionibus , improbitatibus ,
Spirilum sanctum ? Qui quxrebat scecularia ,
qui in inimiciliis hominum : Non est vobis colluclatio adver-
circuitu accolebat, pecunia putavit posse se emere sus carnem et sangninem, id est , non adversus homi-
donum Dei. Qui se pulavil pecunia comparare Spiri- nes , sed adversus principes et poteslatcs et rectores
tum sanctum , etiam Apostolos avaros arbilratus est, mundi (Kphes. vi, 12). Cujus mimdi? cceli el tcrra; ?
sicut erat ipse impius et supcrbus. Conlinuo Pelrus : Absit. Hujus mmidi reclor non est nisi Creator. Scd
Pecunia tua, inquit , tecum sit in perditionem ,
quia quem dicit mundum ? Amatores mundi. Dcniquc
exislimasli donum Dei pecunia comparari. Non esl libi addit , elexpouit, Quod dico mundi , tenebrarum ha-
sors neque pars in fde hac (Acl. viii , 13-21) ; id est rum. Quarum ulique tenebrarum , nisi inlidclium ct
non perlines ad istam gratiam, quam gratis omnes impiorum ? Nam ex impiis et intidelibus cum essent
nccipimus ,
quia pecnnia te pulas cmere quod gralis facli pii el fidelcs, sic eos alloquitur idem apostolus ,
dalur. Ex eo aulcm quod gralis datur, sors vocalur :
Fuistis enim aliquando tenebrce , nunc autcm lux in Do-
Non estlibisors ncque pars in fide hac. Ista dixi , ne mino (ld. v , 8). Adversus spiritualia, inquit , nequi-
expavesceremus quod ait, In manibus tuis sorles mecc. lioe in coeleslibus , adversus diabolum ct ejus angelos
Qiiae sunt enim sorlcs? Hxrcditas Ecclesiae. Quousqne dimicatis (Id. vi , 12) : hostes vestros non vidclis , el
rsl hxredilas Ecclesiae? inler quos fines '?
Usquc ad vincitis. Erue me de manibus inimicorum meorum ; ei
oumcs fines : dabo tibi gcntes haeredilatem tuam, et a persequenlibus me.
possessionem luam fincs lcrra: (Psal. u , 8). Non 3. [vers. 17.] Illustra faciem tuam tuper servum
mihi ergo promitlat liomo ncscio quam jarliculam :
tuum , salvum me fac in luu misericordia. Superius di-
Dcus meus, Inmunibus tuis sorles mm. Jam sufliciat cebainus (a) , si mcminit hesternx disputalionis Cha-
Gliarilaii Veslraa : quod rcslat , in nomine Domini rilas Veslra , quicumque affuislis, quoniam illi ma-
crastina dic ipso ailjuvante reddcmus. xime perscquuntur Ecclesiam qui chrisliani nolunt
SEKMO III, bcne viverc. Pcr hos cnim opprobrium babet Eccle-
IIADITUS TKOXIUA DIE TOST SUrERIOHEM SEUJIONLM. sia , et ab his inimicilias sustinet : quando corripiun-
De fme ejusdcm Psalmi. tur ,
quando malc vivcre non pcrmiltuntur, quando
1. Quod de Psalmo restat, undc duos jam $crmo- cum eis vcl vcrboagitur, ipsi mala in suis cordibut
m.^habuiiiius, ali<|iianlo cstamplius quamlcrlia pars, mcdiuinlur , ct crumpcndi occasioncm rcquirunt. In-
el videmus nobis hodic di bitum esse coinplendum. gemcns iste et si volumus nos sumus ;
tcr hos cst ,
Unde pcto Cliarit;ilciii Vestram , ul libcnlcr habcalis quoniam plurcs sunt ipsi ct inlcr inulliludinem co- ,
.\as. Roy. et Valic, affinu. (a) ln su|<cnon scrnionc, n. 2 et scqq.
249 ENARRATIO IN rSALMWl XXX. 250
mm vix apparenl boni , tanquam grana in area , de 5, et lii,6). Etutique invocavcnint, nec tamen invoca-
qirilms tamen purgatis horrea replenda sunt Domini verunt. Breviter dico, quoniam nata est quacslio, ut
{Matth. iii , 12; Luc. gemens 111, 17). Ergo inter hos tantam merceilcm exigat hoino allegans unum meri-
iste ait lllustra faciem tuam super servum luum. Con-
: tum diccndo quia invocavi te; cuin videamus a lam
, ,
fusio enim quaedam pulatur, cum omnes Christiani mullis malis invocari Deum , nata est qmestio : unde
dicuntur, et qui bene vivunt, et qui male vivunt non transeundum est. Dico crgo breviter hoinini ava-
omnes uno charactere signanlur.omnesad unum al- ro : Invocas Deum
? Ul del roi-
? Qtiare invocas Deiun
tare accedunt, omnes eodembaplismoabluunttir, om- hi lucrum. Lucrum crgoinvocas, non Deuni. Quia hoc
ncs eamdem oralionem dominicam proferunt , omnes lucriim quod eoncupiscis, non poles hahere pcr ser-
iisdem roysteriis celebrandis intersunt. Quandb dis- vuni luum, non potcs habere per colonum tuum, per
cernunlur qui gemant, etpro * quibus gematur, nisi clientem luum per amicum luum per satellitem
, ,
illusiret ille faciem suam super servum suum ? Quid tmim ; invocas Deum, ministrum lucri lui facis Deum:
cst ergo , lllustra (aciem tuam super servum tuum viliiit tibi Deus. Vis invocare Deum? Gmlis invoca.
Appareat quia perlineo ad le , nec sic dicat ct chri- Avare, an parum est tibi , si te impleal ipse Dens?
stianus impiusquia pertinet ad te, ne sine causa tibi Dcus si ad te veniat sine auro et argenlo, non vis il-
inalio psalmo dixerim : Judicame, Deus, et discerne lum? Qnid ergo libi de his quce fecil Deus sufficil, cui
causam meam de genle non sancta {Psal. xlii , i). Deus ipse non sufficit? Merito ergo rogat Non
isle,
Quod ibi dixit Discerne causam meam ; hoc
, dicit liic, confundar, quoniam invocavi tc- Invocale Dominum
lllustra faciem tuam super servum luum. El tamcn ne fralres , si non vultis confundi. Confusionem enim
et ipse superbiat, et quasi se justificare videatur quamdam limet iste, de qua in superioribus Psalmi
adjungit, etait , Salvum me fac in lua misericordia loculus est : ln le, Domine, speravi, non confundar in
liocest, non in mea justitia, non in meis meritis wternum. Nam ut sciatis quia istam confusionem li-
sed in lua misericordia ; non quia ego sum dignus, sed met, quid oddidit, cum dixisset, Non confundar in
quia tu misericors es. Noli me audire secundum judi- wlernum, quoniam invocavi te ? Erubescanl impii, et de-
ciariam severitatcm , sed secundum misericordissi- ducantur in infernum : confusione utique illa in seternum.
mam bonitatem. Salvum me fac in tua misericordia. 5. [vers. 19.] Muta effkiantur labia dolosa, quce lo-
4. [vers, 18.] Domine, non confundar, quoniam into- quur.lur adversus justum iniquitalem, in superbia et con-
cavi le : magnam causam dixit, Non confundar, quo- temptu. Juslus iste Christus est : multa labia loquun-
niam invocavi te. Vis ut confundatur qui invocavit le? tur adversus cum iniquitatem in superbia et contem-
Vis ut dicalur : Ubi esl de quo pracsumpsit ? Quis au- ptu. Quare in superbia et contemplu? Quia conlem-
lem etiam ipsorum impiorum non invocat Deum? ptibilis supcrbis apparuil, qui lam humilis venit. Non
Nisi ergo proprio modo quodam diceret, Invocavi te vis ut conlemnatur ab eis qui honorcs amant, ille qui
qui non possit communis esse cum multis, nullo mo- tantas conlumelias accepit? Non vis ut contemnalur
do de hac invocatione tantam mercedem auderet exi- ab his qui pro magno habent islam vilam, ille qui
gere. Rcsponderet enim illi Deus quodammodo in co- morluus est? Non vis ul contemnatur ab eis qui quasi
gitalione, el diceret : Quid a me petis ut non confun- damnationis morlem crucis ' turpem pulant, ille qui
daris? Quarc? Quia invocasti me? Nonne quotidie crucitixus cst ? Non vis ut contemnatur a divilibus,
homines , ut impleant forte adulteria quae concupi- ille qui pauperem vitam gessit in mundo , cum esset
scunl, invocant me? nonne quotidie homines, ut mo- creator mundi? Oninia ista qua3 amant homines, quia
riantur ijli a quibus exspectant haereditalem , invo- noluit illa habere Chrislus, ut non habendo osiende-
cant me? nonne quotidie homines qui fraudem cogi- ret contemnenda, non quia in potestale non habuil
lant, uteam prospero exitu compleant, invocantme? possidenda omnes qui amanl hasc conlemnunt il-
; ,
Quid ergo est quod pro mngna mercede exigis, ut di- lum. Etquicumque voluerit servorum ejus sequi vesti-
cas : Non confundar quoniam ,
invocavi te? Invocant gia ipsius, ut ambulet ct ipse in ea huinililate, in
qua
quidem illi , sed non invocant le. Invocas Deum didicit ambulasse Dominum suum, coniemnitur in
quiindo in le vocas Deum. Hoc est enim illum invoca- Chrislo quasi membrum Christi : et cum caput et
re, illum in te vocare, quodam modo eum in domum membra contemnuntur, lotus ipse Christiisconlemni-
cordis lui invilare. Non autem auderes tantum patrem lur, quia totus ipse justus est caput et corpus. Et ne-
familias invitare, nisi nosses ei habitaculum proepa- cesse est ut contemnatur lolus ipse Christus a super-
rnre. Si eniiti tibi dicat Deus : Ecce invocasti me, ve- biset impiis, ut fial illis quod dicitur : Muta efficvm-
nio ad le, quo inlrabo ? Tantas sordes conscientiae tuae tur labia dolosa ,
quw loquunlur advcrsus justum ini-
sustinebo ? Si servum meum in domum luam invita- quilatem, in superbia Quando cllicicnliir et contemptu.
res, nonne prius eam mundare curares ? Invocas me mula lahia ista? ln hoc soeculo? Nunquam*. Quoti-
in ror tuum , et plenum est rapinis. Quo invocatur die ciamant contra Chrisiianos, maxime humilcs;
Dcus plenum esl blasphemiis, plenum est adulleriis , quolidie blasphcmant, quolidie Iatrant : augenllinguis
plenum est fraudibus, plenum est malis concupisccn- suis poeuas, quibus apud inferos siliant, el aqu;c slil-
liis, et invocas me De talibus denique quid ait alio
!
locp psalmus ? Dominum non invocaverunt (Psat. xm , 1
vox, crvcis, non repenlur in Mss.
1
Corb. Ms. a seuuuila uonu hubct, m hoz sceculo. ne-
1
Mss., a quibus. quum.
S. AUGUSTINl EPlSCOPi 255
K|
lam sine causa desidcrent. Non ergo
wmc muia effi- riin!, ut cis magis objicialur qula christiani non suni,
Quando traducent quam ipsi audcant aliquibus oi.jicere quia cliristiani
ciuntur labia istorum. Sed quando?
sicul dicitur in sunt. Tamen dico vobis fratrcs mei, incipe, quicum-
cos ex adverso iniquitales eorum
li- ,
;
Tunc slabunl jusli in magna constantia que me audis, vivere quomodo cbristianus, et vide si
bro Sapienlioe :
anguslaverunt. Tnnc dicenl illi : Hi non libi objiciaiur el a christianis, sed nomine, nou
adtersus eos qui se
snnt quos aliquando habuimus in risum
el in similitudi- vita, non moribtis. Nemo sentit nisi qui experlus esu
Dei, Ergo intcnde, intuere quod audis. Vis vivere ut chri»
nem improperii. Quomodo compululi sunt inter filios
Nos insensuli, vitam 6lianus? vis sequi vesligia Domini tui? Objiciaiur
el inter sanclos sors illorum eslt
illorum cestimabamus insaniam (Sap. v, 1-5).
Tunc ef- libi, erubcscis, el erubcscendo dimiltis. Viam perdt-
loquuntur adver^us disli. Videris tibi corde credidisse ad justitiam, sed
ficienlur labia eorum muta , qui
juslum iniquitatem, in supcrbiaclin contcmptu. Mo- perdidisli ; ore confessio fit ad salutem (Rom. x, 10).
UbiestDeusvester?Qmdcoli Si ergo vis ambulare viam Domini , etiam in conspe-
doenim dicunt nobis :
et laboralis cerlum est ctu hominum spera in Deum, id esl, noli erubescere
lii? Quid videtis? Credilis ,
:
quod iaboratis, iiicertum est quod speralis.
Quando de spe lua. Quomodo vivit in corde luo, sic liabitet in
labia ore tuo quia non sine causa signum suum
vcneril certum quod speranius, muta elficientur Chrislus
:
dolosa.
in fronte nobis figi vnluit, lanquam in sede pudoris,
6. [vers. 20.] Proinde vide quid sequilur,
quia muia ne Christi opprobria christianus crubescat. Hoc crgo
efficienlur labia dolosa, quac loquunlur
adversus ju- in conspeclu hominum si feccris , si iude coram ho-
superbia et contemptu. Aticndit minibus non erubueris, si iu conspectu filiorum bomi-
stum iniquilalem, in
isic qui sic gemit, vidit bona Dei intus in spiritn,
vi- num ncc ore nec faciis Chrislum negaveris ; spera tibi
ab impiis perfici dulcedinem Dei.
dil iisec bona qtnc in occullo videntur, sed
non vidcnlur. Vidit eos proptcrea Ioqui adversus
ju- 8. [vcrs. 21.] Quid sequitur? Abscondes eot in
snini iniquilatem in superbia elconiemplu,
quia bona abscondito vullus lui. Qualis est locus iste? N<>u dixit,
ln.jiis saxuli videre nonuit, bona antem futuri
sxculi Abscoudes eos in ccelo tuo : non dixil, Abscoudes
cogilare sciunt. Sed ul commendaret ipsa bona eos in paradiso : non dixit, Abscondes cos in sinu
ncc
f.ituri s.cculi hominibus, quos jubct tolerare, non Abrahx 1
. Multis enim fidelibus (a) loca fut.ua sancto-
amare prxsenlia, exclamavil et additlit :
Quam m:>tta rum in Scripturis sanctis posita sunt. Vilcscat totutn
multiludo dulcedinis tuce, Domine! Ilic honio
inipius quidquid prxler Deum est. Qui nos tuctur in loco
multitudo dulcedinis? rcspon- vilae luijtis, ipse post islam vitam sit locus nosler:
si dical : Ubi cst ista
oslendam roultiludinem hiijtis quia ei iste psalmus hoc ei ait superius Esto mihi
debo : Quomodo tibi
:
ilulccdinis, qni palalum dc febie iniquilalis
perdidi- in Deum prolectorem, et in dovmm refugii. Ergo eri-
sti? Mel si non nosses, quam bene
saperet non cla- mus in vultu Dei abscondili. Quis sinus est in facie
P.ilatum cordis non habes ad Dci, a mc exspectatis audire? Purgate cor, ut ipse
nures, nisi gustasses.
faciam? Quomodo illuminet, et qucm invocatis intret. Eslo domus ejus,
hasc bona gusianda; quid libi
esl cui (a) dicere Gustate, et videte ei erit domus tua : habitel in le, ct tu habiubis iu
ostendam? Non :
quoniam tuavis est Dominus(Psal. xxxin, 9). Quam eo. Si eum in hoc sseculo excepcris corde tuo, ille
Domine, quam abscon- post hoc sxcutum excipict te vullu suo. Abscondes,
muliu multitudo dulcedinis tuce,
disli limentibus lc/Qtiid cst abscondisli
illis? Serva- Ubi? In abscondito vullus tui. A cotitur-
inqnit, eos.
sli illis, non negasli, ut soli ad e:un
perveniant (bo- balione hominum : ibi enim non conturbaulur, cuin
absconduntur in abscondilo vultus lui non contur-
nuin est enim quod justis ct iinpiis non potest esse ;
bantur. Putas cst quisquam ita felix iu hoc mundo,
commune) ; ut timciiao pcrvcniant. Quamdiu enira
et ipsi pervencrunl sed cre- ul cum coeperilaudirc opprobria hominum, propierea
adbuc timent, nondum :
enim quod Chrislo scrvil, fugiat ad Deum corde, el incipiat
dunt se pervcnluros, eta timore incipiunt. Nibil
dulcius est immorlalitate sapienlise , scd inilium sa- spem habere in dulccdiue ipsius, et a conturbalione
(Prov. 7; Psal. cx, 10). lioiuii.uin, a quibus audit opprobria, intrct in vultum
picnli;c limor Domini I,
Quam abscondisti limeutibus le. Dci cum conscientia sua? Inlrat plane, scd si bahcat
te in contpcclu cum quo inlret, id est, si nou sit oncrosa ipsa cou-
7. Perfccistiaulem spcraniibus in fi-
Pcrfccisti in conspectu (iliorum scientia, si non illi faciat sarcinam grandcm, ad an-
liorum liominmn. Non,
spcrantibus in te in conspectu filiorum guslam januam. Abscondcs crgo eos in abscondito vulius
homii.um ; sed ,
dulccdinem tuam, qui lui, a conlurbalione homiium. Pioteges eos in taberna-
liominum : id cst, cis pcrfecisti
conspeclu filiorum hominum. Quo- culo tuo,a conlradictione Hnguarum. Aliquando abscon-
spemit in lc in
Qui me negaveril coram homi- dcs eos in abscondilo vultt.s ttii, a conturbatione ho-
ntodo dicil Doininus :
ininiim ut prorsus in eis conturbalio humana deincepa
nibus y negabo et cgo illum coram Patre meo (Mallh. x, ;
in Domino coram hominibus esse noii possil : sed inlerim cum peregrinantur in
oj). Ergo si sp. ras ,
hoc sxculo, quia mullas patiuniur linguas conlradi-
spcra ne forlc abscond;.s ipsam spem tuain in corde
:
objicia- cenles qui tibi serviunt, quid ets facis? Protcget eot
tuo, ct limcas confiicri, cuni tibi pro crimine
in tabernaculo tuo. Quod esl labcrnaculum ? Ecclcsia
lur quia chrislianus es. Cui auiem modo objicitur quia
remansc- hujtis lemporis ; taberna°ulum idco dicilur, quia
christianus csl? Tani pauci non christiani
(a) Forte, nonitnibui.
(u) subaud.,poMUH.
253 ENARRATIO 1N PSALMUM XXX. 254
adhuc in bae terra peregrinalur. Tabernaculum enim sum, quiadixi, Projectussvm a facie oculorum tuorum;
habilaculum est railitum in expediiione positorum, quia non superbus exstili, sed cor mcum accusav»,
Ipsa dicuntur labernacula. Domus non est tabernacu- et in tribulatioiie mea titubans ad te exclamavi :
lum. Pugna in expeditione peregrinus; ut salvus exaudisti oraiionera raeam. Impletum est ergo quod
factus in tabernaculo, gioriosus recipiaria in domum. commendavi de illo psalmo. Quod enim est, Ego
Erit enim in coelo domus tua oeterna, si modo bene dixi in ecstasi vtea : Projectus sum a facie oculorum
in boc labernaculo vixeris. Ergo in hoc tabernaculo tuorum; tioc est in illo psalmo, Si dicebam, Molus est
proleges eos a contradictionc linguarum. Contradi- pes meus. Et quod est in illo, ilisericordia tua, Do-
cunt linguae multae ; diversae haereses, diversa schi- mine, adjuvabal me; hoc cst in isto, ldeo exaudisti, Do-
smata personant; linguae multae contradictml veraci mine, vocem oralionis mecc. Attcnde illud in Petro :
dociriiias : lu curre ad tabernaculum Dei, Ecclcsiam videtDominum ambulantem in aquis, putat phanta-
catholicam tene, a regula vcritaiis noli discedere, et sma. Exclamat Dominus, Ego sum, noli timere. Con-
protegeris in labernaculo a contradictione lingua- fidit Pelrus, et dicit, Si lu es, jube me venire ad le
rum. super aqou : hinc probo si lu es, si in verbo luo po-
9. [vers. 22.] Benedictus Dominus, qtioniam mirifica- luero quod tu poles. Ait ille, Veni. Et ' vcrbuni jn-
tit misericordiam suam in civilate circumstanlice. Quse bentis facta esl polestas audientis. Veni, inijuii. Et
est civitas circumstantiae? In una Judx-a populus Dei descendit : ccepit ire, ibat iiilrepidus , lanquam in
erat positus, quasi in mcdio mundo, ubi diccbantnr iliosperans : vidcns aulem venlum vaiiduin, limnii.
laudes Deo, eique sacrificin ofTerebantur, ubi proplie- Ego dixi in ecstasi mea : Projectus sum a facie oculo-
lia non cessabat canendo futura, quae modo videmus rum tuorum. El cum coepissel mergi. clamavit, D<>-
iinpleri : iste populus quasi in medio gcntium erat. mine, pereo. El Je>us porrigens ci manum, levavit
Attendit propheta istc, et vidit futuram Ecclesiam eum dicens, Modicac fidei, quare dubitasli (Matili.
Dei in omnibus gentibus : et quia omnes gentes cir- xiv, 26 32)? Dixi crgo in pavore meo, Projectus sum
cum undique erant, quae in medio pnnebaul unam a facie ocuiorum tnorum : el tanquam jam perire inci-
genicm Judaeorum; lias undique circumstantesgentes pientis iti mari, exirudisli, Domine, vocem oratiouis
appellavit civilatem circumstantiac. Mirificasti quidem, xnem. Exaudisti autcm, c«m clumarem ad le. Clam«>r
Domine, raisericordiam tuam in civitale Jerusalem ad Deum non est voce, sed c<>rde. Multi silcntes Ia-
ibi passus est Chrislus, ibi resurrexil, ibi ascendit biis, corde claraaverunt : mulli ore strepentes, cordc
in coekim, ibi mulla rairabilia fccit : srd mnjor laus averso niliil impelrare potuerunt. Si ergo clamas,
lua est, quia mirificasti misericordiam tuam in civi- clama inlus, ubi audit Deus. Cum clamarem, inquit,
tatecireumstantiae, id est, in omnibus geniibus dif- ad le, exaudisti vocem or.Uionis me3e.
fudisti raiscricordiam tuam. Nec unguentum tuum in 11. [vers. 24.] Jam ergo expertus quid nos horta-
illa Jerusalem, quasi in vase lenuisti ; sed tauquam tur? Diligite Dominum, omnes sancli ejus. Tanquam
conlracto vase, unguentum perraundiini diffusum est, diceret, Credite mihi, ego sumexpertus; habui tri-
ui impleretur quod dicilur in Scripturis sanclis : bulationes; invocavi, el non sum deceptus; speravi
Unguentum effusum nomen tuum (Canl. i, 2). Et ita
esl in Dcum, et non sum confusus cogiiationes meas :
rairilicasti misericordiaro luam in civitale circumslan- illuminavit, trepidationem meam firmavit. Diligile
tiae. Ascendit enim in coelum, sedet ad dexteram Dominum, omnes sancli ejus : id cst, vos * diligile Do-
Patris, posldecemdiesmisitSpiritumsanclum (Act.i): minum, qni non diligitis mundum, hoc est, omnes
impleii sunt Spiritu sancto discipuii, cooperunt praedi- svncti ejus. Nam cui dico ut diligat Dominum, qui
carc magnalia Christi ; lapidati, occisi, fugali sunt adhuc diligit amphitlieatrum? Cui dico ut diligal Do-
(Id. viu). Et cum inde tanquam ex uno loco fugaren- minum, qui adhuc diligit mimum, qui ndhuc diligit
tur, quasi ligna ardentia igne divino, tolam silvam panlomimtim (a), qui adhuc diligit vinolentiam, qui
mundi accensam fervore Spiritus et Iumine veritatis adhuc diligit pompas s.eculi, el vanitates omnes, el
impleverunt : et mirificavii Dominus misericordiam insanias mendaccs? Cui dico : Disce non diligere, ut
suam in civitate eircumstanliae. discas diligere ; averlere, ul convertaris; funde, ul
10. [vers. 23.] Ego dixi in ecstasi mea : recorda- implearis. Diligile Dominuui, omnes sanclieju».
mini tiiulum Psalmi, ecce esl illa ecstasis. Videte 12. Quoniam veritalem requirei Dominus. Nosiis
quid dicat : Ego dixi , inquit, in ecslasi mea: Proje- quia modo mulli malefici 3
videntur; noslis quia modo
etus suma [acie oculorum tuorum. In pavore meo dixi, in suis vanilnlibus extollunlur : verilalem rcquiret
hocest, dixi in ecstasi mea. Vidit se paventem intus Domimis. El relnbuet his qui abundanlcr faciunl super-
nescio qua tribulalione magna, sieut non desunt: biam. Ferle douec efferatis, toleraie donec careatis :
ailemlit corsuum pavidum el trepidiim, et ait : Pro- necesse est enim ut Dominus veritaiem requireus,
jtctus sum a facie oculorum luorum. Si in facie lua es-
tem, non sic timerem ; si me altcuderes, non sic ire- 1
Lov., F.t ad verbi:m. At Er. et llss. carent particuia,
&' dice- ad.
pidarem. Scd quoniam dicil in alio psalmo,
* Mss., id esl, illi Migile, eic.
ham, tnolus est pes meus, misericordia tua, Domine, » iNonuulli ex untiquioribus Mss., nmUi malifices riden-
me tur
adjuvabat (Psal. xcm, 18); continno et hic ait
(«) rantomiitios, saltator, i^ui mo-es «'tatTeclusqooiliiiet
Idfo ciatidisi vocem orationis mete. Qwia confcssus gestu exprimebal. vide lib. i de Doctriaa ciirisl., c, 2X.
255 S. AUGUSTINI EPISCOPI 256
rciribuat liis qui abiindaitler faciunl superbiam. Jam qui diligunt mundum ? Non. Scd quibus dicit , au-
diclurus cs : Quando relribuel ? Quando vuli. Quia dite : Omnes qui speratis in Domino.
relribuei cerius si» ; de retribulione non dubites, de
tcmpore non audeas. Deo dare consilium. Prorsus ve-
IN PSALMCM XXXI
ritaiem roqiiircl, et relribuel hi« qui abundanlcr fa-
Aliquibus et bic reiribuel, et vidi-
ENARRATIO I.
ciunl Buperbiain.
mus et didiehniil quia retribuii. Eicnim quand-* Ipsi David intelligenlice.
liuinibantur qui Deum limcnt, si forlein aliqua digni- i. [vers. 1.] Ipsi David inlelligenliae, qua intelligi-
late liujus sajculi refulserant, humiliati non cccide- tur non merilis operum , sed gratia Dei bominem libe-
runt, qnia Deiim de corde non excluserunt allitudo :
rari, confitentcm peccata sua.
ipsorum Deus est. Ilumilialus videbalur Job perdila 2. [vers. 2.] Beali quorum remissce sunt iniquitates ,
substantia sna, perdilis filiissuis, perdilis quae serva- el quorum tecta sunl peccata : el quorum peccata in
bat, perditis quibusservabat; remansilsine haereditate, oblivionem ducla sunt. Beatus vir cui non imputavit
ct,quod est trislius, sinclia>rede (Job i) ; remansitadso- Dominus peccalum , nec esl in ore ejus dolus : nec in
lam uxorcm, nonsuam consolalricein, sed diaboli po- ore suo habet ostentalionem justitise , cum conscientia
lius adjutricem (Id. n, 9) : humilialus videbatur; vide ejus pccealis plena est.
si miser faclus est, vide si non erat in ahscondito vullus 3. [vers. 3.] Quoniam tacui, inveteraverunt ossamea;
Dei. Nudus, ail, exii deutero matris mew, midus rcverlar quoniam non proluli ore confessionem ad salulem
in terram : Dominus dedit , Dominus abstulil ; sicut
(Rom. x, 10), omnis lirmilas mca in inlirmitale con-
Domino placuil, ila factum est : sil nomen Domini be- senuil. A clamando me lola die : cum essem impius
uedictum (ld. i, 81). lsiac gemmae laudis Dei unde alquc blaspheraus , clamando conlra Deura ,
quasi
sunt? Videlc foris pauperern, intus divitem. Istac
defendcns ct excusaus peccata mea.
gemmje laudis Dci cxirenlde cjusore, nisi Ibesaurum i. [vers. £.] Quoniam die ac nocle gravata est super
baberet in corde? Qui diviles esse vullis, talcs divi- quoniam continua
me manus lua : afflictione flagello-
lias concupiscite, quasnec in naufragio polestis amit- rum luorum , Conversus sum in wrumna mea dum ' ,
lere. Ergo talcs quando biimiiiantur, nolile eos pu- configeretur spina. Miscr faclus sum cognoscendo mi-
lare miseros. Erratis, non scilis quid intus habcanl. seriam meam , compunctus mala conscienlia.
Ex vobis conjicilis, qui mundum diligilis, quia vos 5. [vers. 5.] (a) Peccatum meum cognovi , et injusli-
cum lalia perdilis, miseri remanetis. Prorsus nolite
tiam meam non operui : id est , injustitiam meam non
boc piitarc^habent intus quo gaudcant. Intcrior est occultavi. Dixi : Pronuntiabo adversum me injuslitiam
dominator eorum, inlerior est pastor el consobtor meam Domino. r»ixi Pronunliabo, non adversum :
ipsorum. Ipsi sunt qui male cadunt, qui spem suam Deum sicut in clamore impietatis quando lacui, scd
,
in hoc sacculo ponunt. Aufcrlur quod nitebat foris,
adversura nie injusliliam meam Domino. Et tu remisi-
nibil remanet inlus nisi fumus maloe coiiscientiae.
sti impietatem cordis mei : audiens vocem confessionis
Unde se consolentur non babent, non habent quo fo-
in corde , anlequam voce proferretur.
ras exeant, non babent quo iniro redeant, descrti 6. [vers. 6.] Pro liac orabil ad le omnis sanctus in
pompa saeculari, inanes gralia spiriluali, vere humi- lempore opportuno : pro bac impietate cordis ad le
liantur. Et mullis facit Dcus isla in isto temporc, sed orabit oinnis sanctus. Non enim mcrilis suis sancli
non omnibus. Si enim nemim faceret, quasi non vi- erunt, sed opportunitate temporis, hoc cst in advcnlu
dcretur vigilare divina providentia : si omnibus face- Verumtamen in diluvio
ejus qui nos a peccalis redemit.
rel, non scrvarelur divina palienlia. Tu lamen, cbri-
aquarum mullarum , ad eum non appropinquabunt : vc-
siiane, tolerare didicisti, non vindiciam relribuerc. rumtamen nemo arbitrelur cum repcnte finis vcne-
,
Vindicari vis, chrislianc? Nondum vindicalus est
rit, sicut in diebus Noe, remanere confessionis lo-
Cbrislus. An tu passuses improbum, ct ille non pas- cum per quam propinqiietur ad Deuni.
,
susest? Nonne prior pro le passus est, qui non ba-
7. [vers. 7.] Tu mihi es refugium a pressura qnce
bebal quare palerelur? Nara in le tribulalio fomax circumdedil me : tu raibi es refugium a pressura pec-
aurificiscst (si tamenaurum sis, el nonpalea), utsor-
calorum quae circumdedil cor meum. Exsullatio mca,
,
dibus careas, non in cinerem converlaris. redime me a circumdantibus me : in le mibi esl gau-
13. [vers. 85.] Diliqite Dominum, omnes sancti ejns :
dium rcdiinc rac ab ea trislitia quara mibi pcccaia
, ,
qnoniam veritalem requirel Domtnus, et retribuet his
niea faciunt.
qui abundanter faciunl suprrbiam. Sod quando relri-
8. [vers. 8.] (b) Responsio Dei : Intellectum dabo
buel? si niodo leiribuerel ! modo cos volcbam vi- tibi , et slatuam te in via hac qua gradieris \ lntelle-
dere bumiliaios atque prostratos. Audile quid sequi- clum dabo libi posl confessionout , ul non recedaa a
lur : Virililer agite. Nolile lassas manus in tribulatio-
via qua ingrcdicris, nc luac potcslaiis cssc vclis. Ob-
nibus dimilterc , non nutenl genua veslra. ViriliUr
oijite et conforlctur cor vcstrum : ad perpeticnda el
cerum-
, 1
Pleriinie Mss. omisso mea, constanter habenl in
lolcranda omnia mala hujus sxculi conforlclur cor nam, scc. l.w.
vcstruin. Sed qui sunt quibus bxc <!.< ii Tropbeta :
» Mss. in hac el m
Fjiarr. seq., inqrcdicris.
(<0 Diapsalma.
Yirititeragite , el confortelur cor veslrum 7 numquid his (b) Uiaj balina.
257 ENARRATIO IN PSALMUM XXXI. 253
firmabo super U oculos mcos : ila supcr te faciam fir- plere justitiam , et omnia quae prapcipiuntur in Lcge
ita facere ut in nullo offendat, alque in po:estate sua
mani dilcciioncm meam.
9. [t-ers. 9.] Nolite esse sicut equus el mulus ,
qui- sc hahere vitam suam , ut omnino nusquam labatur,
bus non est intellectus. Ideo seipsi regere volunt. Et nusquam defici.it , nusquam litul)ct , nusquam caliget,
vox Prophclflc : In freno et camo maxillas eorum con- sibique boc tribuat, et potenlatui volunlatis suae :
stringe. Ergo fac illis,Deus, quod fit equo et mulo, etiam si forle impleverit omnia qure jusla videnlur co-
ut poenis eos cogas lerre regimen tuum ,
qui non pro- ram oculis hominum , ila ut niliil inveniatur in vita
pinquant ad te. cjus ,
quod possit reprehendi ab bominibus , ipsam
10. [vers. 10.] Mnlta jlagelia peccatoris : multum pra:sumptio:iein jactationemque superbiae damnat
flagellalur ,
qui non coniitens Deo peccata sua , se- Deus. Quid igitur fit, si se homo jistificaverit, et de
ipsum sibi rectorem esse vult. Sperantem autem in Do- justitia sua praisumpserit ? Cadit. Si considerans ct
mino misericordia circumdabil : qui autem spcrat in cogitans inlirmilalem suam et praesumens de miseri-
Domino , et ei se subdit regendum ,
misericordia cir- eordia Dei , neglexerit viiam suam mundare a pecca-
cumdabit eum. tis suis , et se omni gurgite fiagitiorum demerseril ; et
11. [vers. 11.] Loetamini in Domino, et exsultate ,
ipse cadit. Prsesumpiio de justitia, quasi dextera esl
justi ; kelamini, el essuliate, jusii, non in vobis, sed cogilatio impunilalis peccalorum , quasi sinislra est.
in Domino. Et gloriamini, omnes recli corde : el in eo Audiamus * vocem Dei dicentem nobis : Ne declines
gloriamini omnes qui inlellexislis rectum essc illi «« dexteram uut sinistram (Prov. iv , 27). Ne praesu-
,
subdi , ul cseteris pra:feramini. mas ad regnum de juslitia tua, ne praesumas ad pec-
candum de misericordia Dei. Ab utroque te revocat
ENARRATIO II.
pricceplum divinum ; et ab illa alliludine, et ab isla
SERMO AD PLEBEM. profundilale. llluc si ascenderis praecipitaberis
,
1. Psalmus ' grati.nc Dei et justificalionis noslrae hac si lapsus fucris , demergeris. Ne., inquit , declines
nullis prxcedentibus meritis noslris, sed pr.T.veniente in dexteram aut sinislram. Ilerum dico quod breviter
nos misericordia Domini Deinostri, conimendalusma- fixum omnes aniino leneatis : Ne praesumas ad re-
xime ore apostolico , sicul praecedens hunc psalmum gnum de juslitia lua , ne praesumas :id peccandum de
lcclio omnibus intimavit, a nostra tenuitale susce- misericordia Dei. Respondebis : Quid ergo faciam ?
ptus est cum Veslra Cbarilate tractandus. Unde pri- Psalmus iste docet nos : quo pcrlecto alque tractato
mum infirmilatem meam orationibus vestris com- arbitror adjuvante misericordia Domini , visuros nos
mendo , sicut dicit Apostolus, ut delur mild sermo in viam vel ubi jam ambulemus , vel quam lenere de-
aperlione oris mei (Ephes. VI, 19) , sic loqui vobis, heamus. Unusquisque pro modulo suo audiat ; et sic-
quemadmodum et mihi dicere periculo.-um non sii, et ut sibi conscius fuerit , ila vel doleat corrigendus,
vobis audire salutare sil. Anceps enim animus buma- vel gaudeat approbandus. Si se deviasse invenerit
nus , et fluctuans inler confessionem infirmilatis et redeat ut in via ambulet : si se in via inveneril , am-
audaciam praesumptionis ,
plerunique hinc atque indc bulet ul perveniat. Nemo sit superbus extra viam
conlunditur , el ila impellilur ul ei in quamlibet par- nemo piger invia.
lem cadere pnscipitium sit. Si enim se infirmilati 2. Hunc autem psalmum ad eam graiiam pertinere,
propriae omni ex, parte donavcrit , et in hanc cogila- qua chrisliani sumus, teslatus est aposlolus Pau-
lioncm se inclinaverit , ut dicat, quia misericordia lus : unde ipsam lectionem vobis legi voluimus.
Dei omnibus peccaloribus , in quibuslibet peccalis lloc dixil Apostolus, cum commendaret juslitiara qua?
perseveranlibus , tantum credenlibus quia Deus libe- ex fide est , adversus eos qui glorianiur de justitia
rat, Deus ignoscit, ita in fine parata cst ut nemo per- quae cst ex operibus, hoc ait : Quid ergo dicemus in-
e;.t fidelium iniquorum ; id est , nemo pereat eorum venisse Abraham patrem nostrum secundum carnem ? Si
qui sibi dicunt ,
Quidvis faciam ,
quibuslibel facino- enim Abraham ex opcribus justificatus esl, habel qlo-
ribus et flagiliis inquiner, quantumlibet peccem , li- riam , sed non ad Deum (Rom. iv, 1, 2). Averl>f ipse
berat me Deus miseiicordia sua, quia credidi in eum. Deus a nobis lalem gloriam, et illud polius andia-
Qui ergo dicit neminem perire talium, cogilalione mus : Qui gloriatur, in Doniino glorietur (I Cor. i, 51).
inala inclinalur in impunilatem pcccatorum ; et Deus Multi enim glorianlur de opcribus, et invenis multos
ille jirstus , cui cantatur misericordia et judicium paganos propterea nolle fieri chrislianos ,
quia quasi
(Psal. c, 1) , non sola misericordia, sed el judicium, sufficiunl sibi de bona vita sua. Rene viverc opusest,
invenit horoinem male de se pra?sumenlcm , et ad in- ail : quid mihi praeceplurus csl Chrislus? Ulbene vi-
teritum suum misericordia Dci abutenlem , et ne- vam? Jam berte vivo : quid mihi necessarius est
cesse esl ut damnet. Talis iiaque cogitatio pr.rcipitat Christus ? Nullum homicidium , nullum furtum, nnl-
bnmincm qua quisque lerritus * ,
: si se in audaciam lam rapinam facio, res alienas non concupisco, nullo
quamdam prasumptionis erexeril, et de suis viribus adulierio contaminor. Nam inveniaiur aliquid in vita
justiliaque pra:sumpseril , et proposucrit animo im- mea quod reprehendalur, el qui reprehenderit faciat
1
christianum. Habel gloriam, sed non ad Dcum. Non
Huicsermoni tilulus in Reg. Ms. prafixus iste est : in-
civii de y&almo tricesimo 1 , liatitus sermo in quinla ferta, autem sic pater noster Abraham. Haec enira senteo-
m basilica nestiluta.
1 1
Eo\Ji.,qita quisque terretur, At pluresMss., territus. Aliquot mss., mdiiiinus
259 S. ALGUSTINl EPISCOPI 260
lioc vuli intenlionem nostram diri- tur; lanlis est viribus, ut detorqueat navim quo ve-
lia Scriptwse aii
Qu;a enim fatemnr, el ipsa csi lidos nosirade lit, alque unde velit : el dicaiur ei, Usquequo is ; et
jrore.
Ad
sancto Patriarcha, qui placuit Deo ut dicamns eum ,
dicat, Nescio : aut non dicat, Nescio ; sed dicat,
ait Aposlp- illum porlum eo, nec in portum, sed in saxa fcslinet?
el novcrimus ad Deum liabere gl-uiam ,
Ins : Ccrte notum est nobisetmanifestum, quiaAbra- Nonne isle quanlo sibi videlur in navi gubemanda
ham ad Deum baliet gloriam at si exoperibus jusli-
:
agiiior et efficacior, tanto periculosius eam sie gu-
ficaiusestAbraham.habetgloriam, sed nonad Deum: bernat, ut ad naufragium properando perducal? Talis
ad Deum antem babei gloriam; nnn ergoes operibos est ct qui optime currit praeter viam. Nonne ergo eiat
justiicatus est. Si ergo non ex operibus jnstiflcatus melius et tolerabilius , ut esset gubcrnaior ille ali-
CbiAbraham, unde juslificatus esl 1 Sequiiur, ei dicit quanlo invalidior, ut cum labore el aliqua difficullate
nnde Quid enim Seriplara dicit? id est, Unde
:
dicit gubernacula rogeret, et laraen rcctum dobitumque
Scriplura juslificalum Abraham ? Credidil autem Abra- cursum teneret ; rursumque ille pigrius eliam et im-
ham Deo, :l rcpuiatum est illi ad jusliliam (Rom. iv, 3; becillius, tamen in via ambularet, quam prater viam
Gen. sv, 6). Ergo ex fide jastificatns esl Abraham. forlitcr currerel? Optimus ergo ille qui el viam lenet,
3. Jam qui audil , non cx operibus, Sed ex lidc et bene ibi ambulat : sequentis aulem spci, qui etsi
observei illam voragincm, dequa locutus sum: Yides aliquantum claudicat, non omnino ut crret, aul re-
ergo, quia ex fide, non ex operibus juslifnatus cst maneat ', sed progreditur etsi paulatim. Fortasse
Abraliam; Faciara ergoquidi|uid volo, quiaelsi bona cnim sperandum cst, cum quo tendit etiam tardius
opera non habucro, et tanlum credidcro in Deum perventurum.
depulalur mihi ad jusliliam. Si dixit et dccrcvit, la- 5. Ergo, fralres, ex fide justificatus esl Abraham :
psus demersus est si adhuccogilal etfluctuat, pCri-
:
sed si fidcm opera non pra;cesserunt , tamen sccuta
clilalur. Scriptura autem Dei verusque inlellectus, sunt. Nnmquid enim fides lua stcrilis eril? Si sterilis
nonsoiiira periclitantema periculo liberat, scd ctde- non cs, storilis non est ipsa. Aliquid mali crcdidisti,
mersnni a prnfundo elevat. Respondeo ergo lanquam et igne malitiae tuaj radicem tuae fidei concrcmasti.
conlra Apostolum, et dico de ipso Abraham, quod Tene ergo fidem operalurus. Sed dicis Non hoc ait ,
invenimuseliain in Epistola allerlus apostoli, qui vo- apostolus Paulus. Imo hoc ait Paulus apostolus Fidet, :
lebaicorrigere homines, quimale intellexerant islum inquit ,
qux per dilectionem operatur {Gal. v,6); ct
apostolum. Jacobus enim in Epislola sua, contra eos alio loco : Plemtudo ergo legis, cliuritas (Rom. xiii,
qui nolebant benc operaride sola fide praesumentes, 10); el alio loco : Omnis enim lex in uno sermoneim-
ipsius Abrahtc commendavit, cujus Paulus
opera pletur, in eo quod scriplam est : Diliges proximum luum
fidem : et non sunt sibi adversi Aposloli. Dicil aulcm tanquam lcipsum (Gal-v, 14). Vide si non vullleope-
opus omnibus notnra , Abraham filium suum iinmo- rariqoi dicit : Non adullcrabis, Non homicidium [a-
landiim Deo, oblulit {Jacobi n, 21). Magnum opus cies, Non concupisces.el si quod esl a!iud mandatum, in
sed ex lide. Laudo siiperajdificationcm operis, hoc sermone recapitulatur : proximum luum tan-
Diliges
sed video fidei fundamentum : laudo fructum boni quam teipmm : dilectio proximi malum non operatur :
opcris, scd in fide agnosco radicem.*Si ar.lem boc Pieniludo aulem legis , chariias (Rom. xiil, 9, \Q).
pruelerfidem reciam lacercl Abraham, nihil illi prod- Numquid charitas permitlit aliquid mali te facere ei
csset qualecumque illud opus essct. Uursum si sic qiicm diligis? Sed forie tanlummodo mali nihil fncis,
lcnerel lidem Abraham, ut cum ei Deus imperarcl non etiam aliquid boni. Ergone * charitas permitlil
offerre sibi immolanduin (iliuni suum , diceret apud le non praestare quidquid poles ei qnem diligis ?
semetipsum , Non facio , ct lamen credo quia me Nnnne illa csl charilas qaae orat etiam pro inimicis ?
ctiam contemnentem jussa sualiberat Deus; fidcs Ergo deseril amicum qui bone oplat inimico? Itaque ,
sine opcribus mortua csset , et tnnquam railix sine si fides sine dilectione sil sine opere eril. Ne aulem ,
fructu stcrilis aiquc arida remanercL multa cogitesde opere tidci adde illi spem ct dilc- ,
i. Qnid ergo ? Dcbenins nulla opcra praponerc ctionem, ct noli cogitare qnid opereris. Ipsa dileclio
lidei, id cst ut anle fidem ,
quisquam dicatur benc vacare non potest. Quid enim de quoquam hoinine
operalus ? Ea cnim ipsa opera (\\v.v, dicunlur ante cliam male operalur, nisi amor ? Da mihi vacanteiu
fidcm, qu.iinvis vidcanlur bominibus laudabilia, ina- amorcm el nihil operantcm. Flagilia , adulleria , fa-
nia sunl. Iia inihi videnlur csse, ul inngna! vires et cinora, homicidia, luxurias omnes, nonne araor opc-
cursus celerrimus praetcr viam. Nemo ergo computct ratur? Purga ergo amorem luum : aquam fluentcin in
bona opcra sua anlc fidem ubi (idcs non crat : , bo- cloacam, converlc ad horlum : quales impelus habe-
iiinii opus iioii crat. Bonuiu cnim opus iutenlio facit, bal ad muudiim, talcs habcalad arlilicem mundi. Num
intentioncm fidcs dirigit. Non valde ailcnJas quid vobis diritur : Nihil ametis? Absit. Pigri, morlui, dc-
hoino faciat, sedquid cum facit aspicial, quo laccrtOS losiandi, iniseri eriiis.si niliil amel s. Aiuale, sed
opliine gubernaliouis dirigat. Eac enim honiincin quid aineiis videle. Amor
amor proximi Dei, , cbari-
optimc gubcrnare navim , et perdidisse quo lendit; ta* dicilnr : amor mundi, amor hujus saccull , cupidi-
quid valel quia arlcmoneni oplime lencl , oplime ino- tas diciliir. Cupidilas rofrenelur, charilas excilcl'.ir.
vel, dai prnram fluctibus, cavet ne latcra ' infligan- 1
sicaliquoi Mss. Alii vero, omnino ut liareal. Edd om>
,
nino erral, aul remanet.
• rlenque Mss , latcri. Mta uas. ai odd., Ergenec
261 ENARIUTIO IN PSALMUM XXXI. 262
Ipsa enim charilas bene operanlis datei spem bnnae accepisse fidei gratiam . Noli ergo prxsumcre dc
cunscientia3. Spem enim gcritbona conscientia : quo- operibus ante fidem. Noveris quia peccatorem le fides
inodo mala conscienlia tota in desperatione est invenit, etsi te fides data fecit justum, impiunt inve-
sic bona conscientia tota iu spe. Et erunt tria haec, nit quem faceret juslum. Creaenti, inquit, m eum qui
de quihus dicit Aposlolus , Fides, Spes, Chariias (
I juslificat impium, deputatur fides ejus adjuslitiam (Rom.
Cor. xiii, 13). Et aiio loco ipsa Iria, sed pro spe bo- iv, 5"). Si juslificalur impius, ex impio fit juslus : si
nam coiiscientiam posnit : Finis enim prwcepti est , ex impio juslus fil, qu;e sunl opera impiorum? Jactet
dixil. Quid est finis praecepti? Quo perficiuniur prae- cliam impius opera sua, et dical : Do pauperihus,
cepla, non quo consumuntur. Aliter enim dicimus non uxorem alienam concupisco,
nihil alicui anfero,
Finilus est cibus; aiiter dicimus, Finita est lunica non quemquam occido, nulli fraudem facio, deposi-
quae lexebalur : finilur cibus ut non sit ; finitur lu- tiim apud me uillo teste repraesento; h;cc omnia
nica utperfecta sit : et liic finis dicilur, et ibi. Non dicat : qu;ero utrum pius sit, an impius. El quomodo
ergo hic finem praecepli dixit, quo quasi pereant pr;e- suni inipius, inquil, ista faciens? Quomodo illi, de
cepta ; sed quo perliciantur, et consunimentur, non quibus (licium esl : Et servierunt creaturaj potiusquant
oonsumanlur. Finis ergo propter (a) (ria illa : Finis, Creatori, qui est benedictus in scecula (Id. i, 25). Quo-
inquit, prwcepti cst chnrilas dc corde puro, el conscien-
raodo es impius? Quid si dc liis omnibus 1
bonis opc
tia bona , et fide nun ficta (I Tim. i, 5). Pro spe bo- ribus, aul illud speras quod sperandum cst, sed m-n
nam conscieniiam posuit. Ille enim sperai, qui bonam ab illo a quo sperandum est; aul hoc spcras, quod
conscienliam gerit. Qucm vero pungil mala conscien- sperandum non est, etiam ab illo a quo seterna
damna- non spcrat nisi vita speranda est? Pro bonis operibus sperasli ler-
lia, reirahit se a spe, et sibi
tiouem. Ut crgo speret regnum, haheal bonam con-
renam quamdam fclicilalem, impius es. Non esl ista
merccs fidei. Cara res esi fides, vili illam addi-
scienliam el ut haheathonam conscienliam, credat,
;
quod operalur cha- xisli*. Inipius ergo es, el nulla sunl ista opera lua.
el opereiur. Quodcredit fidei est,
rilalis cst. Illo ergo ioco a fide coepil Apostolus, Fi-
Moveas liccl in bonis operibus lacertos, et videaris
des, Spes, Charitas : alio loco ab ipsa charitaie coepit,
navim oplime gubernare, in saxa feslinas. Quid si
Cliaritas de corde puro, et conscientia bona, et fidenun
quod sperandum est spcras, id esl vilam aeternam,
Mudo nos a medio ccepimus, ab ipsa conscicn- scd nou a Domino Deo per Jesum Chrisium, per
ficta.
lia et spe. Qui vult , inquam , habere bonam sptm, quem solum da:ur vila a:terna; se.d pulas le :ul vilam
haheal bonam conscienliara ; ut aulem haheat bonam xteroam posse pervenire per militiam coeli, per so-
conscientiam , credat, el opereiur. A medio imus ad leni el lunam, per poiesialesaeris, el maris, et lerra;,
initium et tinem : credat , et operelur. Quod credit, et siderum? Impius es. Crede in eum qui jusiificat
fidel est : quod operalur, charitatis est. impium, ut possinl et bona opera lua cssc opcra
G. Quomodo ergo dicit Apostolus juslificari homi- buna.Nam ncc bona illa appellaverim, quamdiu non
nem, sine operibus cx fide (Rom. m, 28); cum alio dc radice bona procedunt. Quid est hoc? Aut viiara
Ioco dicat : Fides qutv per dileclionem opcratur (Gal. temporalem ab a;terno Deo speras, aul vilam aeler-
v, G)? Non ergo Jacohum apostolum Paulo, sed ipsum nam a daemonibus speras : in qualibct parle impius es.
Pauluin ipsi Paulo opponamus, el dicamus ei : llac Corrige fidem,dirige fidein 3 dirige viam , : el si habes
nos quodainmodo permiltis impune pcccare, cum bonos pedes, ambula jam securus, curre, viam tenes :
dicis, Arbitramur juslificari hominem per fidcm sine quanlo mclius cucurreris, tanlo facilius pervenies.
operibus : el bac dicis, Fides quce pcr dilrctionem ope- Sed forie claudicas aliquantura. Saltein a via noli
ratur. Quomodo hac quasi securus lio, si opcralus recedere ; etsi tardius, pervenlurus es : noli reina-
non fuero : hac auicm nec spein, nec ipsam fidera ncie, noli relro converli, noli deviare.
videor hahere honam, nisi operatus fuero per dile- 7. Quid ergo? Qui sunt beali? Non in quibus non
Clioncm? Teipsum audio, Apostole. Certe fidem milii invcnerit Deus peccatum : nam in omnibus invenit.
hic sine operibus vis commendare : opusaiiieni fidei Oinnes eniin pcccaverunt, et egenl gioria Dei (Id. ;ii,
dileclio esl; quos dilectio vacare non polest, nisi et 25). Si ergo in omnibus peccala inveniunlur, rema-
niali nihil opcrelur, et quidquid polesl boni operetur. nel ut non sint beali, nisi quorum rcmissa sunl pec-
Quid cnim lacil dileclio? Declinaamalo, et fac bonum cata. Iloc ergo Aposlolus sic commendavit : Credidit
{Psal. xxxvi, 57). Hanc ergo fidem sine operibus Abraham Deo, el reputalum e$t ei ad justitiam. Et ei
commendas; et alio loco dicis : Etsi fidem habcam, qui operuiur (id est, de operibus prajsumil, et eorum
ila ut montes (ransferam, cliaritatem aulem non habeum, merilosibi dicit dalam esse graiiam mercesnon fidei),
nihil mihi prodest (l Cor. xin, 2). Ergo impulatur secundum graliam, sed sccundum debitum
si nihil prod-
est lides sine cliarilalc charilas autem ubi (Id. iv, 5, 4). Quid est hoc, nisi quod* merces noslia
, fuerit
ncccsse csl ul operetur, fides ipsa per dilcclioncm gralia vocalur? Si gralia est, gralis datur. Quid esi,
operatur. Quomodo ergo jnslificabitur hoino per gralis dalur? Gralis conslat. Niliil boni fecisti , el
fi-
ilem sine operibus? Respoudet ipse Apostolus Edd., Ecce qnomodo es impius. Abesl, Ecce, a Mss. scd
1
: Pro- ex iis duo liabeal sic : Quotnodo es pius, qui de his omni*
uierea hoc libidixi,ohomo,ncquasi deoperibus luis bus, eic.
1 Plerique Mss.,
praesumcre videreris, et merito operum tuorum le addvxisti.
* ln Mss. deesl, dirnje fidetn.
k
Mss. vatic. «eg. et c-.ilb., Quid est hoc? llerces uosira,
(o) Forle, prarepti. etc, ouiisso, nhi qiwd.
o6j S. AUCUSTINI F.PISCOPI 264
datur til-i rcmissio peccatorurri . Ailendiintur opcra ergo intelligcntia. ui te noveris peccatorcm. Consc-
tua, el mvcniiinlur oninia mala. Si quod dcbelurillis qucns intelligenliaesl, ul cum ex fide per dilectionem
operibus, Deus redderet, ulique damnaret : Stipcn- bene coeperis operari, ne hoc viiibus luis, sed gratisc
diuin cnim peccali mors (Hom. vi, 23). Malis opcri- Dei depulaveris. Ila non erit dolus in corde luo, lioc
bus quid dcbelur.nisi damnalio? Bouisquid debelur? csl in ore interiore tuo ; nec aliud in labiis habebis,
flegnum ccelorum. Tu autem in malis operibus in- alind in cogitationc. Non eris de illis Pharisxis, de
venlus es quod debetur, punicndus
: si reddalur libi quibusdictumest; Similesesiis monumentisdealbulis ; n
es. Quid ergo fil? Non tibi Deus reddit debitam foris quidem apparctis hominibus justi, intus aulem pleni
poenam, sed donat indebilam graliam. Debcbat estis dolo el iniquilate (31alth. xxni, 27). Qui ergo cum
vindictam, dal indulgenliam. Incipis ergo esse in sil iniquus justum se praetendit, nonne dolosus est?
fide per indulgentiam; jam fides illa assumpta spe et Non ille Nalhanacl cst , de quo Dominus dicit : Ecce
dilectione incipil bene opcrari : sed nec lunc glo- vere lsraelita in quo dolus non esl? Undc autem in illo
ricris, ct extollas le : memento a quo in via posilus Nathanaele dolus non eral? Cum esses, inquit, sub
sis;memento quia et sanis pedibus et velocibus er- arbore fici, v.di te (Joan. i, 47, 48). Sub arbo.re fici erat,
rabas; memenlo quia etsi languebas, et in via senii- subcondilionecarnis erat. Sisubconditionecarniscrat,
vivus jacebas, levalus es in jiimcntum, et perductus quia impietate propaginis lenebaiur ; sub illa arborefi-
in stabulum (Luc. x, 50). Ei autem, inquit, qui opera- ci erat, in qua gemilur in alio psalmo : Ecce enim in
lur, meices non impulatttr secundum gratiam, sed se-
iniquiiate concepUts sum(Psal. l,7). Sed viditeum ille
cundum debitum. Si vis esse alicnus a gralia, jacta qui venit cum gralia. Quid esl, Viditeum? Misertus
ineiila lua. llle autem videt quid sit in tc, et novit est ejus. Ergo hominem sine dolo sic commendal
quid cui 'dehcal. Ei vero qni non operatur, quid?Ecce ut graliam suam in illo commendet. Cum esses sub
pone aliquem impium peccatorem, non operatur. arbore fiii, quidmagnum esl, nisi intel-
vidi te. Vidite,
Quid aulem? Credil autciu in eum qui juslificat im-
5 ligas aliquo mododictum? Quid magnnm est videro
pium. Ex eo enim quia non operatur bene, impius hominem sub arhore fici?Si non vidisset sub isla ficu
cst : bona videalur facere, tamcn, quia sine fide,
etsi
genus humanum Christus, aut aresceremus omnino,
nec bona vocanda sunl. Credcmi autem in eum qui ju- aut, quomodo Pharisaei, in quibus dolus erat, id
stifical impium, depulalur fides ejus ad justiliam ; sicul est, justificabant se verbis, factis autem mali crant,
el David dicil, bealiludincm hominis, cui Deus accepto foiiasola iiivenirenlur in nobis, non fruclus. Nam lalcm
fal juslitiam sine operibus (Rom. tv, 5, 6). Jusliliam arborem lici quando viditCliristus, maledixil.claruit.
aulem quam? Fidci, quam bona opera non prxces- Video, inquil, sola folia.idest sola verba, absque fru-
serunt, sed quam bona opcra conscquunlur. ctu : Arescat ( Malth.xxi,i9), inquit, ut nec folia habcat.
8. liitendilc ergo vos : alioquin malc inlclligcndo Utquid ct verba tollit? Arbor arida cnim nec folia
projicilis vos in illam voraginem impune peccandi : potest babere. Sic ergo erant Judaei, Pharisxi arbor
et ego liber sum, sicul ipsc Aposlolus ab omnibus illa verba habebant, facta non hahebant : cx
crant :
male iniclligcntibus libcr fuit. Libcnter enim male sentenlia Domini ariditatem mcrucrunt. Videat ergo
inlellcxerunl, ne bona opera sequerenlur. Noiite esse nos Chrislus sub arbore fici videat in carne noslra :
de numcro lalium, fralres. Dicitur in quodam psalmo, etiamfructum bonioperis, ne ejus nialedietioneares-
de quodam homiue tali, id est de lali genere, quasi camus.Et quia totum gratia? ejus imputatur,non merilis
de uno : ftoluil, inquit, intclligere ut beneageret (Psul. nostris, Beali quorum remissce sunl iniquitates, et quo-
xxxv, -4). Non dictum est, Non poluit inleiligere. Vos rum lecta sunt peccata ; non in quibus non sunl in-
crgo uporlct nt velilis inlelligere, ut bene agalis. Inlel- venta peccata, scdquorum tecta sunt peccata. Coopcrta
lectiib enini vobis hoii deerilmanifeslus.Quis estma- sunt peccata, tecta sunt, abolita sunl. Si lexit peccata
nifeslus iniellectus? Nemo jactet bona opera sua anle Deus, noluit adverlere; si noluil advertere, m luit
fidem, nemo sit piger iu bonis operibus accepla fide. animadvcrlcrc; sinoluitanimadverlere, noluit punire;
Dal Deus ergo indulgcntiam omnibus impiis, el cos si noluil punire, noluil agnoscere, maluit ignoscere.
jiistificat ex (ide. Beali quorum remissw sunt iniquitatcs, el quorum lccta
9. [ vers. 1,2.] Beati * quorum remissce sunt iniqui- sunt peccala. Ncc sic intelligalis quod dixit, peccata
tutes, et quorum tecla sunt peccata. Bealus vir cui non couperla sunt, quasi ibi sinl ct vivant. Tecla ergo
tmpuluvit Dominus peccatum, nec csl in ore. ejus doltts. peccaia quare dixit?Ulnon viderentur. Quid enim
Jain Psahnus incipil, cl incipil intcllectiis. lntelleclus cral Dci videre pcccala, nisi punire poccata? Ul no-
crgo vel inlelligcnlia ipsa esl, ut noveris ncc jaclare veris quia hoc est Dei videie peccata, ipiod punire
le debere du meritis luis, nec prxsumere dc impuni- peccala, quid ei dicilur? Averte (uciem tuam a peccaiis
latd peccati. Psalmi eniio lilulus ita cst : lluic David tneis (1'i'd. [., 11). Peccala ergo lua non videal, ul lo
intcllectus. Inldiirjentiai* vocalur ps ilmus isle. Prinia videal. Quomodo tc videal? Quomodo Naihanaeleni,
Korte, et cui, vel, cuique. M.
1 Cum esscs sub arbore (ici, vidi /e.Umbra fici non inipc-
Porlc pro, auUm, lcgcndum, tamen.
1 V. divit oculos misericordiaj Dei.
1
<ic in Mss. superiori praefationi proxime conjungiiur
Iten inthsc nuuu 31 expositio. Atin priua editisab Kr. et 10. Nec est in ore ejus dolut. At vero quinoluiit
Lov. fucral hoc loco iuler|)Osita Euarr. i , quam Lalies su-
pra, << I. 236. benl; et prosequunuir, mteUiamiia vocatur, etc. At mss.,
* HaiC verlia, nuic Duvid intellectus, edd. omncs ha- verbis illii» oinibsis, teiuni, inlclliaenlia; wcutw.
265
laborant sinc oausa in dcfensione
KNARRATK) IN PSAI.MUM XXXI.
omnium
m
cnniileri pcccata , quo? possideo, Hlc non audet ad ccelum lcvarc
ficccatorum suorum. Et quanlo lahoranl in dcfen- oculos suos, attendit conscientiam suam, longe
siai
sione peccalorum suorum jactantes merita sua , non et justificalusest magis cjuam ille Pharisceus.
Quare:
viilenlcs iuiquitales suas , lanto plus robur eonun et Rogo Domine, expone nobis banc justiiiam tuam,
te,
fbrtiiudo delicii. Ille enim fortis cst, qui non in se, expone nobis sequitatem juris lui. Exponil
Deus re-
scii in l)co forlis cst. Propler illud, Ter Dominum ro- gulam legis suaj •. Vultis audire quare?
Quia onmit
(juvi ul auferrel cum a me; et dixit mihi : Sufficit tibi qui se exaltat, humiliabilur ; et qui se humiliat, exalla-
gruiia mea. Gratiamea, dixit; non , Yirtus lua. Suf- bitur(Luc. xvm, 8-U).
hcil , imjuit , libi gratia mea ; nam virtus in infirmilate 12. Intendat crgo Cliaritas Vestra.
Diximus nou
perficitur. Undc alio looo ipse ait : Quaudo inftrmor, ausum fuisse oculos ad cceium levare Publicanum.
titnc forlis sum ( II Cor. xil , 8- 10 ). Ergo qui vult for- Quareccelum non attendebat?Quia se attendebat.
Se
tis csse , velul procsnmens de se , et jactans merita alttndebat, ut prinio sibi dispiiceret
, et sic Deo pla-
sua qualiacumque illa sint , eril similis Pharisav) ceret. Tu autem jactas le, erecta
, cervice es. Ait
illi, qui quod a Deose dicebalaccepisse, superbe la- Dominus superbo, Non vis ad teattendere? ego;it-
men jaclabat : Gralias, inquit , iibi. Atlendite , fratres tendo. Yis autcm nt non attendam? tu
attende. Idco
mei, quale geims superbiae coinmendet Deus : vere Publicaiius non audcbat oculos ad coelum
levare; quia
quale poiest subintrare juslo liomini , quale pntest scipsum iiuufbatur, conscienliam suam
puniebat :
subrepere etiam bonae spei viro. Gratias tibi , dicebat. ipse sibi judex erat, utille inlercederet
; ipse punic-
Ergo cum diccbat, Gratias tibi, fatebatur ab illo se ac- bat ,
ut ille lihcrarel ; ipse accusabat , ut ille defen-
cepissequod habcbat.Quid eniin babesquod non acco dcret. Adeo defcndit cum , quia dixit pro ipso sen-
pisti (I Cor. iv, 7)? Ergo, Gratias tibi ago, dixii; Grali t$ tentiam Descendit juslificatus Publicanus ilte magit
tibi ago, quia non sum sicul caiieri homines, raptores quam ille Pltttrisaus: quiaomnis qui se exaltat,
humilia-
injusti , adutteri , sicut et Publicamts iste. Unde ergo bitur; et qui se humilial, exallabtlur. Altciidil
se, inquit,
siiperbus?Nonquia de bonissuis Dco gralias agebal, el nolui ego attendere : audivi dicentem , Averte oculot
scd quia super alterum se dc ipsis bonis extollebat. tuos a peccatis meis. Quis est enim quiilluddixit, nisi
II. Attendile, fratres : nam unde coeperit dicere quietiam illud dixit, Quoniam iniquitatem meam ego
similitudinera ipsam Dominus, evangelista pracmisit. agnosco (Psal. t, 5, II)? Iiaque, fratres mei, erat et
Cum eniin Cbrislus dixissel, Putas veniens Filius ho~ Phai isreus ille peccator. Non enini quia dicebat, Non
minis inveniet fidem in terra ? ct ne exislerent quidam tum ticut cceteri hotnines, injusti, raplores •
, adulteri
ha-ietici, qui attendenies et putantes quasi lapsura nequequia jejunabat bis in sabbato ; neque quia deci-
totum mundum, omnes enim lveretici in paucis et in mas dabat , non erat peccalor. Quod si sine ullit
partesunt.jactarentse, quod inipsisremansit quod de peccatis esset, ipsa superbia grande criincn
erat: ct
toto mundoperierit; ibi slalim ubi aitDominos, Puta« tamcn ecce illa omnia diccbat. Quis landem sine
pec-
teniens Filius hominis inveniet fidem in terra? subjccit cato? Quis gloriabitur castum se habere cor,
aul quis
Evangelislactait : Dixitautemeladquosdam, quisibijit' gloriabitur mundum se esse a peccatis (Prov.
xx, 9)?
nividebanlur, et spernebant cmteros, similitudinem hanc Habcbatergo ille peccata; sed perversus.el nesciens
Quidam Pharisceus el Publicanus venerunl in templum quo venissel, erat lanquam in slalione mcdici cu-
orare , et cxtera quae uostis. Pharisaius ergo ille di- randus, et sana membra ostendebat, vulnera tcge-
cebat, Gralias tibi ago. Sed unde superbus? Quia bat. Deus legat vulnera ; noli tu. Nam si lu legerf
spernebalcap.teros. Unde probas? In ipsis vcrbis. Quo- volueris crubcscens , niedicus non curabil. Medicus
modo? Pharisaeus , inquil, ille * conlempsit de longe tcgat, ct cnret; einplaslro enim tegit. Sub tegmii.-c
stantem , cui Deus confilenli propinquabat. Publica- incdiii sanaiur vulnus sub tegmine vulnerali ccla- ,
nut, inquit, dc longinquo stabat : sed Dens ad illum tur vulnus. Cui celas? Qui novit omnia.
dc longinquo non stabat? Qnare Deus ab illo de lon- 13. [ vers. 3, 6.] Itaque hic, rralres, vidcte
qtiid di-
ginquo non st:>bal? Quia alio loco dicitur : Prope xil : Quoniam tncui , inveteraverunt ossa
mea , a cla-
tst Dominus his qui obtriverunt cor (Psal. xxxni, 19). mitudo me tola die. Quid cst hoc? Quasi contrariiiin
Vidcle si Publicanus islc obtriverat cor, et ihi vide- videlur, Quotiiain tacui, inveteraocrunl ossa mea a cla-
hitis quia propeest Dominus his qui obtriverunt cor. maitdo. Si a clamando, quomodo tacuil? Tacuilquid-
Publicanus aule-n de tonginquo stabat, et ncque volebat dain , non tacuit quiddam : tacuit unde proficcrel
ad coelttm oculos tnos levare, sed percutiebat pectns suum. non lacuil unde deliceret;
tacuit confessionem, cla-
Tunsio pceloris, obtritiocordis. Quid diccbal lundcns mavic pr^sumptioiiem. Tacui euim dixil, non suiu
peclus? Deus propitius esio mihi peccalori. Et quid sen- confessus. Ibi oportchat ut loqucretur ; laceret me-
lenliai Domiiiiis
1
? Amendico vobis, descendit jnslifica- rita sua, clamaret peccata sua : nunc autem peivci>e
tus de lemplo Publicantts ille, magis qttam ille Phari- lacuil pcccaia sua clamavit mcrila sua. Et quid illt
,
taus. Quare ? Hoc est judicium Dci. Non sum sicut conligit? Inveteraverunt ossa ejus. Inlendite quia si
Publkdnus iste, non sum sicut cceleri honnnet, injusli , clamarel peccata sua, et lacerct merita sua, inoova-
raptores , adultirl : jejuno bis in sabbato , decimas do rcntur ossa ejus, id esi virtulcs cjus : esset rohuslus*
rliquct Mss. :QitomoQoetPubUcanuinisleconlempsil, eic. Lxp&tU de regula
1 -
1 Plerique Mss. legis tuoe.
»
BJd.: ht quce sententia Domini. Mss.r Et quiU setilen- M ' nuinus | .rope Mss., id esl sirtus ejut robustn >ssei in
Utt Domiwut. iwiiimo.
Pateol. XXXVI. [Nwf.)
»67 S. AUGIS1IM bPISCOPl 2<iS
se iulirmus. Modo et iii dimisisti ; dixit, Pronunliubo et tu dimitisli : quia
io Pomino ,
quia invenirclur in
lirmus factus est infir- eo ipso quod dixit , Pronuntiubo, ostcnditquia nou-
auiem quia in se voluit esse ,
Remansil in veiti- duin ore pronuntiaverat , sed corde pronuuliavcrat.
iniis, et iiivcteraverunt ossa ejus.
amare novilalcin. Qui lioc ipsum dicere Pronuntiabo , pronuniiare esl :
siale. qui noluil confitcndo
quia Beali quorum ideo el tu dimisisti impietalem cordis mci. Confesv.o
onim liunl novi, noslis , fratres : ,
et quoru.n tecla $unt peccata. crgo mea ad os nondum vener.it; dixeram enim
remissa? sunt iniquitales ,
exaggeravit, de- Pronunliabo advermm me : vei uiiilainen Deus audivit
Noluit istc sil>i dimitii iniqailates ,
Ergo quoniam tacuil vocem cordis mei. Vox mca in ore nondum erai, sed
fendil illas, jaciavii merila sua.
Aclamando auiis Dei jam in corde erat. Tn dimisisti impielaiem
•i confessione.inveieraverunt ossa ejns.
clamando me Perse- cordis mei; quia dixi, Pronuntiabo.
me tota die. Quid csf, A tota die?
defensione peccatorum suorum. Kt lamcn
16. Scd non sufiecerat : non * dixil, Pronuntiubo
vcrando in
videte qualis sit, quia agnoscit se. Erit enim modo injuslitiam meam Domino : uon sine causa dixit, Pro-
nuntiabo adversum mc : et hoc inleresl. Multi enim
intciiigenlia : nibil prscler se respiciet, ct displicebit
Modo audielis ut sanemini. pronuntiant iniquitatem suam, sed advcrsus insum
siln ,
quia agnoscit sc. ,
Dominus peccatunt, Doniinum Deum quando. inveniunlur in peccaiisdi-
14. Beatus vircui non imputavit
:
Quoniam tacui, invetcravcvttnt cunt, Deus hoc voiuit. Si enim homo dicat, Non feci;
nec est in ore ejus dolus.
me Quoniam die ac nocle aui, Hoc facluin quod arguis non est peccatum : non
ossa mea, a clamando lota die.
me manus lua. Quid cst, gravala est pronuiitial nec adversum se, nec adversus Dcum. Si
ijravata esl super
dic t. Prorsus fcci, el peccalunt est, sed Deus hoc vo-
svpcr me manus tua? Magna res, fratres. Respicile
sententiam reciam • inter duos, Pharisreum et luii ,
quid ogo feci? Hoc est pronuutiare adversi s
illatn
Puhlicanum. Quid diclum eslde Pharisaio? Quoniam
Dcum. Forte dicatis , Nemo hoc dicit quis : est qni
humilialur. Quid diclum est de Publicano? Quoniain
dical Deus hoc voluil? Multi el hoc dicunt
, : sed et
Quarc humiliatur? Quia exaltavit se. qui hoc non dicunl, quid aliud dicurit, qui dicuut
exaltafur. ille
exallatur? Quia humiliavit se. Ergo ut Fatum mihi fecit , slellse meac fecerimt? Ila jam per
Quarc isle
exallantem se humiliet Deus, gravatsuper illum ma- circuiium ad Dcum volunt pervenire. Pcr eircniium
nnm. Noluit humiliari conressione iniquilalis su:e volunl perveuire ad Dcum accusandum qui nohinl ,
de compeudio venirc ad Deum placanditm, el dicunt
liuiniliatiis est pondere manus Dei. Quando ille p»r-
fciretmanum gravem humiliantis? Quam levis fuit Falummihi fecil. Quid est faliim? Steilx moa! feee-
in Hlo et in illo rnnl. Quid sunl slelh:? Corte istae quas in ccelo Cnn-
mantis sublevantis (a)! El fortis,
premendum fortis ad illum spic.iinns. Et quis eas fccil? Deus. Quis eas ordinavitf
fortis : fortis ad iljum ,
Deus. Ergo vides quod voluisti dicere, Dcus fecit ut
sublevandum.
Quoniam die ac noctc gravata cst suver
peecarem. Ita ille injustus, tu jusius : quia nisi ille
15. Ergo,
sum tcrumna mea dum fecissct, tu non pcccasses. Tolle istas cxcusationes n
me inanus tua : conversus in ,
confgerelnr spina. Ex ipsa aggravalione manus lu.-e ,
peccatis : mcincnlo illius psalmi : Ne dcclines cor
meum in verba maligna ad excusandas excusaiioues in
ex ipsa humiliatione conversus sum inaerumna mea,
peccalit cum liominibus operanlibus iniquitalem. At
fucius sum miser, confixa esl mihi spina, compuncta
,
enim magni viri sunt, qui defcndunt peccata sua;
cst conscienlia mea. Qnid factum est cnm configere-
niagiii sunt el qui numcrant si lera cl qui compii-
tur spina? Datus est ei sensus doloris, invenit infir- ,
taul slellas et lcmpora , et dicunt qnis quando vel
niitatem suim. Et illcqui tacuerat confessionem pec-
suiinve- pcccel vel henevivat, el quando Mars faoiat homici-
caii sni , ul clamando in defensione peccati
dam, el Venus adulterain magni , docii viri , el cle-
lerasceret virtus cjus, id cst, ossa cjus convertereniur
:
cti videntur in hoc saiculo. Sed quid ait in psahnoT
i.i veiuslatem, modo quid fecit confixa spina? Pecca-
cogno- He declines cor meum in verba mala cum hominibut
tum meum cognovi. Ergo jam cognoscit.
,
Si ille
videtesi non operanlibut iniquilalem , et non commnnicabo cum ete-
scii, ille ignoscit. Audile quid sequilur :
ctit corum (Psal. cxl 4 Dicanl illi eloclos et do-
ipsedicil, Peccatum mcum cogrwvi , ei wjuslitiam , ).
ctos numeratores siderum , dicant illi sapienles eos
meam non operui. IIoc jam duduiii dicebani Noli :
qui quasi digerunt in digilis fata * hntnana et de-
operire tu, ctoperit Deus. Beati quorum remista: sunt
,
iniquilates, el quornm tecla tunt pcccaia. Qni legunt ficrilont de siellis tnores humanos. Cmn lihero arhi-
nudantur istc aulcoi nudavit, ut cooperi- liio nie creavil Deus : si peoeavi , ogo pcccavi : ul
pcccata ,
:
rettir. meam «on opcrui. Quid «-sl
Iniquitatem , non ncn solum prouuiiliem iiiiquilatcm meain Domino
opcmi? Jam dudum tacueram modo quid? :
Dixi. scd adversiim me non , adversus eum. Ego dixi, Do-
laeitiirnilali. Dixi. Quid di- viine misertre mei : olamal neger ad modicum F.go
Qnddam contrarium illi
, ,
'!
Prununtiabo adversum mc iiijuttitiani meam Do- dixi. Quare, V.go dixi? Suflicerct, dixi : Ego ciun om-
xisli
inhio; et tu dimitisti impietatem cordit mei. Di.ri. Quid ph isi dictum est ; Ego, ego, non falum, non fortuna,
dixisii? Non jam pronuntial, promitlit se pronnntia- non diaboTus; qtda ncc ipsc eoegit, scd cgo pcrsna-
ma- dcnti coosensi Ego dixi, Dominc, miterere mei, sann
lumm ; et ille Jam dimHtil. Attmdite , fratres; :
gn.i re* : dixil, Vronunliabo : non dixit . Proiiuiiliavi, ii i.iin.un meam, quoniam peccavi libi (Fsui. XL, 5). Sit
1
porte \ce.,tHcUon.
wumm ntmnntottu, tam lcvis * forte leg.: fed nan suffecerat qnoddi.iit.
(a) Forte, fiuam frarn fuH
'Alii|iiol Ms->., fncia.
•Hc
2B9 KNARRATIO IN PSALMUM XXXI. 270
et hicstatuit, et pro|K>snit, Dixi : Pronuntiubo adver- riw doctrinae. Doctrina Dei una est, non sunt mulue
sum nie iniquitatem meam Dotnino , ct lu remisisli im- aqu-R sed una aqua, sive sacramenti baptismi, sive
,
pieiatem cordis niei. doctrinae salutaris. De ipsa doclrina qna irrigamur
17. [vers. 6.] Pro liac orabit ad lc omnis saucius, per Spirituin sanclum , diciiur : Bibe aquatn de tuit
in tempore opportuno. Quo lempore? Pro hac. Pro vasis, et de puteorum luorum fontibus (Prov. v, 15).
qua liac? Pro impiclale. Pro qua? Pro ipsa venia pec- Ad istos fontes non aeceduni impii , sed credentes iu
calortmi. Pr? hac orabil ad te omnis sanclus, in tem- eum qui juslificat impium (7?om. iv, 5), jain justificati
poreopportuno. Indn orabil ad le omnis sanctus, quia acceduni. Aliae aq^iae multse, multie doetrina: inqui-
(tiinisisti peccata. Nam si «on dimitteres peccala, non nant aniinas hominum ,
quod paulo ante dicebam.
cssel sanctus qui ad le orarel , Pro hac orabil ad te Alia doclrina est , Fatum inilti fecil. Alia doctrina,
omnis sanctus, in tempore opportuno : quando manife- Casus mihi fecit , forluna fecit. Si casibus reguntur
siabilnr Novum Testamenlum ,
qtiando manifeslabi- homines , nulla provider.tia aliquid gerilur : et ipsa
lurgratia Chrisli, quod esl lempus opportunuui. Cum doctrina est. Alius dixit , Est gcns contraria lenebra-
auiem venil ptcnitudo temporis , misit Deus Filium rum, quae rcbellavit adversus Deum , ipsa facit oec-
situm , factum ex muliere, id est ex fomina ; indiscrcte care homines. ln boc diltivio atpiarum multaruin ad
i-nim vocahant hoc Anliqui , factum sub Lege , ul eos Deum noii appropinquabunt. Qme cst illa aqua , illa
qui tub Legeerant, redimeret (Gal. iv, 4, 5) Uiitlc re- vera quae manat <le intiino.foule purae venac verilntis?
dinterel? A diabolo, a perdilbne, a peccati» suis, ab Qu;e illa atpia est , fralrcs, nisi quae docet conlileri
co cui se vcndiderant. Vt eos qui sub Lege erant redi- Domino ? Qua; est illa aqua , nisi qu;c docet , Bonum
ineret. Sub Lege enim erant ,
quia premebat eos Lex. estcoufiteii Domino (Psal. xci, 2)? Qiueest illa aqua
Condilio eos preraebat, convinccndo de realu, non uisiqu.e docei hanc vocem, Dixi, Pronuntiubo advcr-
salvando. Et quidem mala probibebat : sed quia illi
sum me injusliliam meam Domino : el , Ego dixi , Do-
vires non habebanl per seipsos justilicandi sc , cla- mine , tnisercre mci sana anitnam meam, quoniam pec-
.
mnnduin eral ad illum , quomodo clamnbat qui capli- cavi tibi? Hac aqua confessionis peccatortim haec ,
vus duccbatur sub lege peccali iliser ego homo :
aqua hiimilialionis cordis, baecaqtta vita* *
salularis
quisme liberabit de corpore moriis kujus (Rom. \n, abjicienlis se, nihil de se praesumenlis, nilni su:e po-
23.24)? Erant omnes homines sub Lege, non in tenliae superbe tribueiitis. JUxc aqua in nullis alieni-
Lcge : jam illa deprimenie, illa de reatu convincente. genarum libiis est non , in epicureis, non iu sloicis,
DemonstravU enim peccatum Lex : illa fix.it spinatu ,
non iu manichaVis, non in plalonicis. Ubicumque ctiain
illa fccil cor conipungi ; ipsa adinonuit ut reum se inveniunlur optiina pruecepia morum et disciplinoe,
qnisque cognosccrct, el pro venia ctamareiad Detun. huinilitas lamen ista non invenilur. Via huuiilitails
Pro hac orabit ad te omnis sanclus , in tempore oppor- hujus aliunde * manat : a Christo venit. Il.ec via ab
tuno. Ergo dicebam de tempore opporluno : Cum t>e- illoesl, qui ctim essetallus, humilis venit. Quitl cnint
nil pleniiudo temporis, misit Deus Filium suum. Itenl aliud docuil bumiliando se, faclns obcdiens usque ad
dicit Apostolus : Tempore acceplabili et placito exau- morlem, morteiu autem crucls (Pliilipp. n, 8)?
Quid
divi te, et in dic salutis adjuvi le. El quia boc de onini- aliud docuil solvendo quod nondebebat, ut nos a de-
lnis Christianis (a) prcedicium erat a Prnphela , sub- bilo liberarel? Quid aliud docuitbapiizatus qui pecca-
jccit Apostolus : Ecce nunc lempus acceplabile, ecce tum non fecit, crucifixus qui realum non habebatf
nunc dies salutis (11 Cor. vi , 2). Pro hac orabit ad le Quid aliud docuit , nisi hanc liumiiiialem ? Non int-
omnis sanclus, in icmpore opportuno. incrito ail : Ego sum via et veritas et vita (Joan. xiv,
18. Verumlamcn in diluvio aquarum mullarum , ad H). In liac ergo humililaie propinipiatur ad Demn
eum non appropinquabunt. Ad eum : ad qneni? Ad quia prope est Dominushis qui obtriveruntcor (Psal.
Deum. Solel euim persouam intiiai e quomodo est : xxxni , 19). ln diluvio auleni atpiarum muliarnm cx-
Domini est salus, et super populum tuum benediclio lollenlium se adverstis Deuin , el docenliuin superbas
lua (Psal. ur, 9). Non dixit, Domini csl salus , et su- impietatcs, ad Deuin nou appropinquabunt.
per popitliiin ejus bcncdicliu ejus : aut, Domine , lua 19. [ven. 7.1 Tu aulem qtiid , qui eii;nu jusliticatus
estsalus, ct super populum luum Lenedictio lua : e-, inter mcdias illas atpias cs? Undique, fratres mci,
sed cum inciperet, Domini est salus , non ad illum ,
etiam cum conlilemur peccata , peistrepunt circa nos
sed de illo dicens; ibi conversns esl ad illum , el ail aquie illae diluvii. Non suiniis in ipso diluvio, sed cir-
El super populuia tuum benediclio lua. Sic et hic cum cunidamur ab ipso diluvio. Premunt nos , »ed non op-
atidis primo ad le, deinde ad eum , ne putes alium primunt , urgenl nos , sed non dcmergunt. Quid ergo
c-.se Pro hac orabil ad le omnis sanctus in tempore
; , iu facies , tpiia in medio dduvio es, ambulans in hoc
opporluno. Verumtamen in diluvio aquarum muttarum , sieculo? Num enim non audil lales doctores, non ati-
ad eum non appropinquabunt. Quid esl , iu diluvio dit lalcs superlms, aut non ex verbis eorum qnotidia-
aquarum multarum ? Qui natant in diluvio :tqtinruni nas patitur in corde suo perseculiones ? Quid ergo di-
mullarum, nou appropinqiiaul ad Ocum. Quid esl di- cal iste jam justificaius et praesumcns de Dco , qui
ruviuni aqiiaruin multarum? Muliipliciias variarum
1
In omnilmsprope Mss., wcr.
4ociriiiaruui. Iiiicnd.tc, fratres. Mtilta; aquae sunt va-
1
sic Mss. At Kdtl. cuni neyaule panicula , atiunde nvi
(a) rorle, temporibus. tnanat.
? 71 S. AUGUSTINI EPISCOPI 271
circumdatur diluvio islo? Tu mihi es refugium a pret- bl laqueum iucurras. Aiiili alium psaluium (Jculi mei :
tura quce circumdcdil me. Refugiant illi , vel ad deos f.mper nd Dominum. Et quasi dicerelur illi Quid agis :
siios, vel ad damiones suos, vel ad vires suas , vel ad de pedibus luis, cuni uon ante le allendis? Quoniam
dclensioncm pcccalorum suorum : milii in islo dilu- ipsc, inquit , evcllel de luqueo pedes meos (Psul. xxiv
vio non est rcfugium nisi lu , a pressura qux* circnm- 1?>\ Obfirmabo supcr te oculos meos.
dedil me. 22. [ vers. 9.] Prouiisit liuic et intellectum et pro-
20. Exsullatio mta, redime me. Si jam exsultas, tectionem suam : convertit se ad superbos defeiidcn-
quid \is rcdimi? Exsultalio mea, rcdime me. Audio
ics peccala su:i, et ostendit nobis quid sil inlellccins,
vocemgaudii, Exsullalio mea : audio geniituin, Redime Nolile esse sicul equus et mulus, quibus non est intel-
tnc. Gaudes, cl gemis. Ita, inqnit, elgaudeo, elgemo:
leclus. Equns et mulus ereela cervice sunt. Non Buul
gaudco in spe, gcino adhuc in rc. Exsullatio mea, re- equus et niulus , sicut ille bos qui agnovii possesso-
dime me. Spe gaudentes , ait Aposlolus. Ergo rccle ,
rem suum, el asinus pra:sepe (iomini sui (Isai. i, 5).
redime me. Unde redime me? Sequi Nolite esse sicut equus cl mtilus, quibus non est in clleclus.
Exsultutio mea ,
Quid enim patinntur tales? ln freno et camo maxiilat
lur, ln tribulutione pulienles (Rum. xn , 12). Exsuliu-
et Apostolns: eorum constnnge , qut non appropinquant ad le. Equus
lio mea, redime me. Jam justifkalus eral
Non solum, inquil, sed etiam nos ipsi pri- et mulus vis esse, vis non habere sessorem ? Coustrin-
ct quid ait?
mitius hubcntes Spirilus , el ipsi in nobismetipsis inge- g''Uir os tuum ct maxilke lua: in freno ct camo ipsun :
uiiscimus. Unde redime me? Quia ipsi in nobismetipsit os tuum consiringetur, quo jactas mcriia lua, et taces
adoptionem exspcclantes redemplionem peccata tua. Maxillas eorum constringe, qui non appro-
ingemiscimus , ,
ergoundc redime tne; quia adliuc pinquant ad te humiliando se.
corporis nostri. Ecce
cx.-peclamus in nobis ingcmiscenies rcdemptionern 23. [ vers. 10.] hlulla (lagella peccstoris. Non cst
Unde crgo exsultatio meu? Ibi scqui- mirum si adhibito frcno sequuntur flagella. Indonii-
mrporis in>slri.
idem Aposlolus, et dicit, Spe cnim salvi facti tum enim animal esse cupiebat, domatur freno et
lur
spes autem qnas videlur, non est spes. Quod enim flagello : alque ulinam perdoineiur ! Verendum est
tnmus :
quid sperat ? Si aulem quod non videmus enim ne nimium resistendo, indomitum '
rclinqui
tidcl qnis,
s)ierumus, pcr palienlium exspectamus (ld. vm, 23-25).
mereatur, el ire in suam vagam licenliam, ut dicatur
dc Prodiet tanquam ex adipe iniquilas coruin
Si speras, gaudes ; si per patientiani exspectas, adhuc
illo :
geuiis : non enim opus esl palientia, ubi niliil mali (P$al. lxxii , 7) : sicul de illis, quibus modo siint im-
pcrpeteris. Tolcranlia quae dicitur, patientia qu* di- P»ni':> peccala. Ergo cum flagellalur, corrigaiur, d< i-
citnr susliuenlia qua; dicitur, longanimilas quaj dici- metar; quia et iste sic se dixit cdomitum. Equtim
lur, iion est nisi in malis. Ubi premeris, ibi ' angustia et mulum sc dixerat, quoniam tacuit : sed unde domi-
cst. Ergo si per patienliam exspectamus, adhuc dici- tus e»t? Flagellis. Conversus sum , inqnit , in arumna
mus, Iiedime me a pressura quae circumdedil me : mea, dum conftgcrelur spina. Sive fl tgella dicas , sive
quiu vero spe salvi facli sumus, simul utrumque dici- slimulos dicas, domat Deus jumenium cui in.«idol
mea, redime me. q u 'a jumento cxpedit ut insideatur. Non enim defati-
miis, Exsultutio
Respondetur Intellectum dabo tibi. gaius Deus ambulando pedibus, insidet juinenlo. Aut
21. [ vers. 8.] :
losc csl psalmus intcHigenliaj. lntellectumdabo tibi, et vero non plenum myslerii est, quod asellus adduclus
staluam te in via Itac, qun gradieris. Quid est, slaluam csl Domino (Matllt. xxi, 7)? Populus milis et man-
ic in via liac, qua grudieris ? Non ut hoereas ibi, scd ut suetus portans bene Dominum , asellus est, cl temlit
nb ea non alierres. Dabo inlellecium, ut cognoscas le in Jerusalem. Dirigel enim miles in judicio, sictil dicit
Mfutier, el scuiper gaudeas in spe ad Deam ; doaec ad alius psalmus, docebit mantuctos vias suas ( Psal.
illam palriain pcrvcuias, ubi jam non spcs, sed rcs xxiv, 9). Quos mansuetos ? Non erigenles cervicem
rril. Obfirmtibo wptr te oculos meos : non a le aufe- adversus domilorem suum, paiienles Uagella et fre-
r.un oculos rocos, quia et in non aufcres a me oculos mim ; poslea sic domili, ut sinc flagello ambulent, cl
lnos. Jam juslilicalus, jam post rennssionem peccato- sine freno el camo viam leneanl. Si carueris isloses-
rtini leva oculos luos ad Deuin. Pnlrucrai cniui cor sore, tu cades, non ille. ilulia (lugella peccatoris :
luuni ciini csscl io tirr.t. Nwi praiis audis, Sursum sperantcm auleni in Domino mitericordia circumdabii.
cor, ne putreai. Ergo el lu leva jam oculos tuos Qiiomodo esl refugium a pressura ? Quciu prinio cir-
MMoper in Deum, ul litinei super te oculos suos. Scd ctimdat. pressura , postea circumdat misericonlia
qnid limcs ne cuin habcs oculos ad Deum , ollVmlas quoniam miscricordiam dabil , qui legem dedit (Psul.
i e noi) respicias anle te, el forte incurras in laquciim? lxxxiii , 8) ; legem in flagellis , misei ieordiani in cnn-
Noli timere : ibi eiiim suut ocnli ipsius, quos obfirmal solalionibns. Spcranlem autem in Domiuo mitericortlia
^upcr le ; Notite, inquii, sullicili esse (Matth. vi, 51); circumdttbil.
tl apostnlus Pclrtis : Oinnem soUicilitdiitem vestrum 24. [vers. 11.] Ergo quid coik Iiitlilur? LaHaiitim
tttper illitm miltitc, quia illi cura est de vubis (I Pclr. in Domino, ct exsuttatc justi. qui l.ciainiui in vobis!
v, 7). KrgO obfiimabo supcr le octtlos mcos. Tu crgo o impii , o supei l>i ,
qni Lulamini in vobis : jam cre-
Oculnt ttios in illum erigc, cl non ti:iubis, ul (ii.vi. M denics in etnii (|iu justiucat iinpinm , deputetur Udes
vestra ad jostitiain (Hom. iv, 5) LmtamUii i«l P.mmo,
1
Ueg. i't \alic. Mss., non rsi nisi 01 tnalit% nbi prcmciis,
ubiuuyttitia t:i. » iu uuiUis \b>s., icshlendo domiloii.
273 ENARRATIO l.N TSALMLM XXXI. 27*
et exsultale jutti. Et exsultate, subaudi , in Domino. adhoyret Domino, unus spiritus esl (I Cor. vi, 17). hlee
Quarc? Quia jam justi. Unde Non jtisli? meritis ve- recd corde gloriamini dixil. Quomodo rccli corde glo-
Slris , sed gratia illius. Unde jusli? Quia juslilicati. riantur? Audile gloriationem ipsnrnoi: Non soluin
25. Et gloriamini omnes rrcti corde. Quid cst, recti autem, dicit Apostolus, sed et gloriamur in tribulalioni-
corde? Non rcsisientes Dco. Inlendal Charilas Vestra, bus. Nam non est magnuin gloriari in gaudiis, gloriari
et intelligile reclum cor. Breviter dico, sed lainen in laetiliis : rectus corde eliam in tribtilalionc gtoria-
inaxime coiumondanilum : Deo aulem gralias , quod tur. Et audi quomodo gloriatur in tribitlatioue ;
quia
iu fine est, inh;creat sensibus veslris. Inter reclum non frustra quisquam , non supervacue : vide rcciutn
cor, el pravum cor hoc intcresl: quisquis bomu quid- cor, Scientes, inquit , quia tribulalio patientiam opera-
quid palitur pnvler volunlntein , afflictioues , moero- tur, patientia auiem probalionem, probatio vero spem ,
res, laboros, hutnilialtones , non tribuil nisi vnluulati spes anlem non confundit, quia charitas Dei diffusa esl
Dei jusla:, non illi dans iusipientiam , quod quasi in cordibus nostris per Spirilum sanctum qui dalus ctt
nescial quid agat, quia lalem flagellal, et talibus par- nobis (liom. v, 3-5).
cit; ipse est recius corde :perversi autem corde sunt, 26. Sic est ergo reclum cor , fratres. Cuicumque
el pravi et distorli, qui omnia quae patiunlur mala , nliquid accidil, dicat : Dominus dedit, Doininus abs-
inique se pali dicunt, dantes illi iniquitalem, pcr lulit. Ecce recluin cor Sicut Domino placuit, ita
:
cujus voluntatem paliuntur; aut quia non ei audent faclum est : sit homen Domini benedictum ( Job
dare iniquitalem, auferunt ei gubemalionem. Quia i, 21). Quis abslulit? quid abstulit? cui abstulit?
ipsc, iuqtiit, nonpotest facereiniquum, iniquumautem quando abstulil? Sit nomen Domini benediclum.
esl ul ego patiar, et ille non palialur concedo enim ul ; Et uon dixit , Domintis dedit, diaholus abslulil.
sini peccator , certe sunt pejores qui laelanlur , et ego Iniendal ergo Charilas Vestra, ne forte dicalis : Ila?c
tribulor : quia ergo hoc iniquum est, ut eliam pejorcs mihi diabolus fecit. Prorsus ad Deum ttiuin refcr fla-
ine kctenlur, et ego tribuler, qui aul justus, aut mi- gcllum luum, quia ncc diabolus tibi ali ,uul facil, uisi
nus peccator quam illi sum, ct ccrium est apud me ille permiltal qui desupcr habel potestalem , aut ad
hoc esse injustum , et cerlum est apud me quia Deus poenaii), aul ad disciplinam : ad pcenam impii, ad di-
non facit injuslum ; Deus non gtibernat res humanas, sciplinam filii. Fiagellal autem omnem filium quent
nec cura csl illi de nobis. Frgo pravi corde, id est recipit (Heb. xn, 6). Noc te sine flagello spcres futti •
distorli corde, trcs habont sententias. Aut, Non est rum, nisi forte cogitas exha?redari. Flagellat oinneni
Deus : dixil enim slullus in corde suo, Non est Deus filium quom recipil. Ilane omncm? Ubi te volebas
(l'tal. xni, 1). Et fuit diclum de diluvio illo (a) abscondere? Omnem : el nullus exceptus, nuliussinc
iion defuil talis doctrina pliilosophorum, non defue- flagello crit. Quid? ad omnem? Vis audire quaiii
runt qni dicore t non esse Deum ,
qui gubernat omnem ? Eliam Unicus sine peccato, non lamoa sinc
nmnia et condiditomnia; scd osse mullos deos vacantes flagello. Unde ipse Unicns portans iufirmilatcin tuam,
sibi pruclcr nniiidum, noncnrantes ista. Ergoaul, Non et pnefigurans in se personam luain , tanquam cnpnt
cst Deus : boc dicil impius, ctii displicei quidquid illi gestans pcrsonani etiain corporis sui, cuin appropin-
acoulit pnvler voluntalem, et nlteri non acciditctti se quaret passioui, ex honii-iequem gerobat contristatus
pncponit : aut, Injiisliis fieus esl, cui isla placenl, et cst, ut le hctificarel ; conlristaiiis cst, ul ie conso a-
qui lisec facil : aut, Non gubernat Deus res hiimanas, relur. Potuil enim ulique sinc trislilia csse Dominus,
ncc cura est illi de omnibus '. In islis tribus scnlenliis ilurtisad passionem. Si potuil miles, non poluit im-
Mgm inipietas, aut ncgare Deum, aut dicere in- pcr.ator? Quomodo poluil niiles? Atlende Pauluin ex-
justuiu, aul auferre illi gnbornationem rernm. Quare sullantetn, propinijuanlem passioni : Ego aulemjam,
hoc? Quia 'distortus est corde. Rectus esi Deus, et iuquit, immolor, el tempus resolulionts mem instal. Bo'
ideo dislortum cor ' illi non acquiescit. Quod in alio num certamen cerlavi, cursum consummavi, fidcm ser-
psalmo cst, Quam bonus Deus lsrael, rectis corde! El vavi : de calero superesl mihi corona justitia; quam mihi
qtiia talem habebal ipse aliquando senlentiam *, Quo' Dominus reddcl in illa diejuslusjudex. Non solum aulem
modo scivil Deus, aut si est scientia Altissimo ? ideo ibi mihi, tedet omnibus qui diligunl advenlum ejus (II Tim.
subjecil : Mei aulem penc moti sunl pedes (Psal, i.xxii, iv, 6-8). Videtequemadmodumcxsuliat, venturus ad
1, II, 2). Quomodo distortum lignum , ctsi ponas in passioncm. Ergo gaudct coronandns : contristaiur
pavimento xquali, non collocatur, non compaginalur, coronatiirus. Quid igilur portabal? Iiifiruiilatem qno-
ncc adjungitur, semper agitatur et nulat ; non quia rtundani, qui veniente iribulalionc vel morie conlri-
in;equale est ubi posuisti, sed quia distorlum cst quod stanlur. Sed vide quomodo eos ducil in dircclioneni
posuisli: ita et cor luum quamdiu pravum esl ct cordis. Ecce lu volebas vivere, non volebas tibi ali-
dislorlum, non potest colliniari reclitudini Dei, el non quid accidcre; sed Deus aliud voluil : duai voluutatcs
l
polcsl in illo collocari ut hacrcal illi, ei fial Qui sunl ; sed volunlas lua corrigalur ad voltinlalein Dci,
non voluntas Dei delorquealur ad luam. Prava cst
1
dehomviibus.
valic. Ms.,
1 illa : slel regtila, tit quod pravum
ctiim lua, regula esl
Mss. omiUunl, cor : el plerique habent, di-itorto illi.
* sic Mss. At Edd. , aliipuvuio de se seiuenliam in- esl, ad rcgulam corrigalur. Videlc quoinodo hoc do-
'
quiens.
k
KUd., et Ivit reclum. Abcst, reclum, a Mss.
(u) supra, u. 18. * rlures Mas., dircctione.
275 S. AUGUSTINI EPISCOPI 278
Dominus Jesus Cliristus Tristis est anima mea bal antem cogitaliones poputorum : bcatiltidincm lerre-
eel
n$que ad morlem : el, Pater, si fieri polest, transeal a nam coneupiscentium. Et reprobat cor.silia principum
mecalixiste- Eccc ostendit humanam voluntatem. lalibus populis dominari qmereutium.
Verum non quod ego volo scd \ \ . [vers. II.] Consilium vero Domini monel in
Sed viiic reclnm cor : ,
x\vi,5S, 39).Hoc ergo foc, aternnm : consilium vero Dnmitti quo hcaltim non
Ih vis, Puler {Matth.
,
qnod
et si vencrit dies facil nisi subditum sibi, nianet in xternum. Cogila-
gaudens tibi accidunt
in his qtise :
subrepit humaiuc cnjnsdam tionex cordis ejus in sa-cula swcuiorum : cogitaliones
ille uliimus, gaude. Autsi
sapientia? ejns non sunt mutabiles, sed manentes in
voluntalis fragililas, cilo dirigatur in Dcutn ; ut sis in
ssncultim sxculi.
cis quibiis dicitur, Cloriamini omnes recli corde.
12. [vers. 12] Deala gcns cujus est Dominus Detts
eorum : una gens beata est, perlinens ad coclesleni
1N PSALMUM XXXII civitalem, qu-.e sibi Dominum nonnisi Deum suum
ENARRATIO I. olegit. Populus qttcm elegit Dominus in hcereditatem
1. \vers. 1 ] Exsnltate jvsti in Domino : e\snllatc sibi : nequc ha?c a seipsa, sed Dei munere elecla est,
ju?ti, non in vobis, non enim hoc tutun l
est ; scd in ul possidendo eam , ineullam ct miseram esse non
Domino. lieclos decet laudatio : ipsi laudant Domi- sinat.
num, qui sc subdtinl Doiiiino ; rliter cnim dislorli et 13. [vert. 13.] De coelo respexit Dominus. tidit
omnes fitios hominum : de anima jusla miscricordiler
pravi sunt.
2. [vers. 2.] Confitemini Domino in cilhara : confi- vidit Dominus omnes qui in novam vitam renasci vo-
lunt.
icmini Domino, exhibentesci corpor.\ veslra hostiam
vivam (Hoin. xn, \). ln psaherio decacltordo psallite ei: 14. [vers. 14.] De proeparato liabilaculo suo : de ha-
servinnt membra vestra dilectioni Dei tt proximi, in bilaculo susceplionis humanne, quod prreparavit sibi.
quibu? tria et septem prsecepia servanlur. liexpexit super omnes qui inhabilant lerram ' : miscii-
3. [vers. 3.] Cantale ei canticum novum . cantale ei corditor vidit omnes qui inhabitanl carnem, ut pi esit
canticum gralhr. fidei. Bene canlate ei in jubilalione : jllis in regendo cos.
bene canlale ei in brlilia. 15. [vers. 13.] Qui finxit singillalim corda cornm :
4. [vers. i.] Quoniam rcclus est sermo Domini : qui cordibus eorum dona propria spiritualiler trihnit,
quoniam recltis est sermo Domini, ad faciendos vos
ut nec totum corpus oculiis, nec loitim audittts
quod per vos fieri non potesiis. Et omnia opera ejvs in (I Cor. xu, 17); sed alius sic, alius antem sic incor-
ne qnis ;n:im se meritis operum pcrvenisse ad porentur Cbristo. Qui intelligit omnia opera eorum :
fide :
fidem pulPt, cum in ipsa fide sint omnia opera qnt apud illum intellecia sunl omnia opera eorum.
diligil Deus. 16. [vers. 16.] Non salvus fiet rex in multiludine.
5. \vers. 5.] Diligit misericordiam et y.-.dkinm : di- virtutis : non salvus fiet qui carnem suam regit, si in
ligit enim misericordiam, qnam nunc praerogal; et sua virtute mullum praYsumpserit. Nec gigas * sahus
judicium, quo id quod prscrogaveril exijiil. Misericor- eril in multitudine virtuits suce : nec quisquis mililat
dia Domini plena est tcrra : pcr orhcm peccata dimit- eontra consuetudinem concupisccntiae su:r, vcl con r
tuntur hominibu5 in misericordia Domini. tra diabolum el angelos ejus, salvus eril, si sc stiae
6. [oers. 6.] Verbo Domini cozli firmati sunt : non ftirtitudini nuiltum commiscril.
enim a scipsis , sed Vcrbo Domini jtisli firmati sunt. Mendax equus ad saltttem : rallilur,
17. [vers. 17.]
Et Spirilu oris ejus omnis virtus eorum : el sancto ejus quisquis ptiUt vc! per homines inler homincs acce-
Spirilu omnis fides eorum. ptam se salutem adipisci, vel impelu animositalis sn.r:
7. [vert. 7.] Congregans sicut in utrem aqnas mnris :
defmdi a pernicic. ln abundantia auletn virlutis suk
cungregat populos Kecali in confcssionem morlificali non erit talvus '.
pcccali, ne pcr supcrbiam libere defluani. Ponens in
18. [vers. 18.] Ecce oculi Domini super metuentet
thesaurts abyssos : cl in * cis occulla sua serval ad di- euin : quia si salutem qtucris, ecce dileclio Doinini
vilias. supcr limentes cuin. Speranlet super misericordiain
8. \vers. 8.| Timeal Dominum omnis lerra : timeat ejus : ct sporanics non in virtute sua, scd «n miscri-
omnis peccalor, ul peccare dcsinat. Ab ipso aulem cordia cjtis.
commoveantur : nec terroiibus homimim vel cujtis-
19. [vers. 19.] Ut eruat a morte animat eorum, et
quani ereaturJB, sed ab ipso commoveinlur omnesqui alat eot in fame : ut del cis alimenluin verbi el se;n-
i'tliubilanl orbem. pitcrna^ veritalis, quod amiserant duin pr:i:stimunl in
viribus suis, et idco nec ipsas vires habcnt fame ju-
9. [t01. 9.) Quoninin ipsedixil, et facta sunt : non
Stiti.TR.
enim ca qua: limcant, alius aliqnis fecit ; scd ipsc
riixit, et lacla siint. Ipse mandavil, etcrcata sunl : ipe 20. [vers. 20] Anima nostra paliens erit Dotniito :
nandavit Verho suo. et crcata snnt. ul autem poslca saginetur escis incorriiplihilibus, in-
10. [vcrs. 10.] Dominus dissipat consilta genlinm :
terim dum hic esl, aniina nostra patiens erit Domino.
Iic4i cjus reautim, scd ! ua quxrenlium regna. liepro- • t.ov., carnem pro vihtc lcrrian; dbiseiitietitihiu M<*.
,
et Br.
in aliqiini Mss., jx.sM n. ' In Mss. oonstanter s<rihilur, qigans.
• Uhn ,
et eu, ahsquu /rjpposlitone, in. * Sic Kr. oi \ks. \i ov nvn ertt talus.
l
277 ENARIUTIO 1N PSALMUU XXXII. 271
Quoniam adjulor el protsctor noster esl : adjutor no- tein, qua »uam figuravil et nostram, quia capnt
in
ster est, dum conamur ad eiun ; el prolcclor, dnm re- nosirnni est, ct ad eum, siVut nostis, tanquam
mom-
sistimns adversario. bra uiique pertincmns : Pater, inquil, si fteri potesi
21. [veis. 21.] Quia in ipso lcelabitur cor nostrum : transeat a me calix iste. IIxc humana voluntas erat
non cnim in nobis, ubi magna sine illo inopia est ; sod propiium aliquid el lainruain privatum vo cns. Sed
h ipso Ixiabilnr cor noslrum. Et in nomine sancto quia rcctum corde voluit csse hominem , ut qoidqnid
ejns speravimus ' : et idco speravimus venturos nos in illo aliquanlum curvum csset, ad ilhim ffirigercl
ad Deum, quia nobis absenlibus per fidem misil n >- qui semper est reclns; Verum non qnod ego voh.stt,
men suum. sed quod ttt, Pater(Mallh. xxvi,
59). SttJ qnid po*sct
22. [vers. 22.] Fial misericordia lua, Domine, super mali velle Christiis? Quid poslremo aliud
possel vtllo,
nos, sicnt spcravimus in te : fial misericordia lun, Do- quam Paler? Quorum una est diviuiias , n<>n
pnicsl
Diine, super nos ; spes enim non confundit, quia spe- es-^edispar voluntas. Sed ex pcrsona bominis
trans-
ravimus in lc. figurans in se suos, quos in se tiansfiguravii
, cuin ail
,
Esnrioi, el dedistis milii manducure
ENARRATIO II. (Id. xxv, 55) ; q«os
in se trnnsfiguravii, cum fuienli elsanctos pcrseqtiemi
SEUMO 1.
Saulo clamavil desuper, quem nemo tangebal, Saule,
De prima parle Psalmi. Suule, quid me persequeris (Act. ix, i) ? ostendit quam-
\. [vcrs. \.\ Psalmus isie admonct nos cssuliare dam hoininis propriam volnntatem
; ostendit te , et
in Dmnino. Inscribilur aulem, Ipsi David. Qni crgo correxil Eccc vide, inquit , te in me ; quia pote<
te.
pftriincnt ad sacralissimnm semen David, aiuli.mt vo- aliquid proprium velle, ul aliud Deus velil,
concedi-
rem suam, et dicant vocem suam, et cxsultent in Do- tur hoc humanx fragilitati, conceditur hnmanx inlir-
nuno. Sic autem incipit : Exsultate jusli in Domino. mitaii; aliquid proprium velle, difficile
esl ul boo libi
Injusti exsultent in sxculo finito sxculo, finiiur ex- conlingat : sed statim cogita qnj sit supra
:
le; UJuffl
sullalio injustorum. Exsultent autem jusli in Do- supra te, le infra illum illunj crcatorem
;
, le croatu-
niino . quia pormanenteDomino, permanebil jnstorum ram; illumdominum, teservum;iilum omiiipolentem,
exsullatio. Essnltare auiem in Domino ila convenit, le infirmum, corrigens le , subjungonsque
volunlali
tii laudcmiisillum qui solus non habct quodnobis dis* ejus, ac dicens,Verum non quod ego volo, scd quod tu
plicc.it, el nerao tam mulia babel qux infidelbus vis. : quomodo disjtinctns es a Deo, qui
Paler jam boc
rfisplicent. Et breve prxceptum est Ille placet Deo, vis quod Deus? Eris ergo rectus, et
:
te decewi lauda-
cui placet Deus. Nec Ieve putclis boc, carissimi. Vi- tio; quoniam reclos decet laudatio.
riolis enim qoam mu!li disputentcontra Deum, quam 3. Si autcro curvus fueris, laudas Deum quando libi
multis displiceant opera ejus. Ciun enim facere volu- bene est, blasplicmas quando libi male est : qunri
cril conira voluntatcni hominum, qnia Dominus est, quidem male si juslum est, non esl male justufti esi ;
ct novit quid fnciat, ncctam altcndit uoslram volun- autem, qnoui<un ab illo fit qui injustc laceio nihil po-
latero quam suam volunta-
utilitatem ; illi qni maiunt lest : el eris insulsus pner in domo patris, aiu»:is p;i
-
lem implori quam Dei volunt ad suam voluntatem , trem si libi blandiatur, et odio habens- quando tc lla-
fiectere Dciim. non suam corrigere ad Deum. Talibus gellal; quasi nou ct blandiens el ilagcllaus baereditaieui
hnminitius iniidelibus, impiis, iniquis, quod piget di- parct. Vide aulem qucmadmodtim deceat rcclos lan-
cere, scri tameii dicam, noslis enim quam verum di- dalio , audi vocem recti laudantis ex alio psalmo :
cain, ficilius placet pantomimus (a) quam Deus. Benedicam Dovnnum in oiiuii tcmpore, semper laus ejut
2 Proplcreacum dixisset, Exsultute jnsti m Domino ; in ore meo ( Psal. xxxm ,2). Quod est , in omni tcm-
quia cxsultare in illo nisi laudando non possumus, pore; boc esl, semper : ct quod esi, bencdicam; boo
eum autem laudamus, cui tanto magis placemus qinn- est, laus ejus in ore mco. Omni tempore el senaper,
lo magis ipse nobis placueril ; Rectos , inquil , decel sive in prosperis sive in adversis. Nam si in pro.<peris
Itmdatio. Qui sunt recli ? Qui dirignnt cor secmtdum et non in adversis, quomcdo omni lempore, quom<..l.(
volunlatem Dei ; ctsi eos pcrlurbat bumana fragilitas, semper? et audiviuius mullas multorum lales vocca :
divina consolatur xquitas : quamvis enim corde mor- qnando iliis provenil aliqua felicitas, exsuHaul, gau-
lali privatim aliquid velint , quod snx interim causa» dent, canlant Deo, laudant Deum ; non sunl impro-
vel negolio , vel prxsenli necessitali convenial ; ubi bandi, imo gaudendum est illis, quia mulli nec time.
Intellexcrint el cognoverinl aliml Deum vellc ,
prx- Scd isti qoi jam Deum Iaudare ex prospcriialis parte
ponunl vohuitatem melioris volunlati Miar> el volun- coeperunt, docendi sunt palrem agnosceteet flagellai!-
latom omnipotentis volunlali infinni, et voluntalem lem nec murmurare adversus corrigcntis manum no
, ;
Dci volimtati bominis. Quanliim cnim Deus distal ab semper pravi remanentes exhxrcdari mercantur, til
homine . tanltim voluntar. Dei a volunlate hominis. facli jam rccti, (quid csl recti? Ut nihil iifis displiccat
Ui;de gerens borninem Christus , et regulam nobis quod fecerit Deus.) possint et in adversis Deum lauda-
proponcns , docens nos vivere , el prxslans nobis vi- re, et dicere : Dominus dedit, Dominusabstulit ; sicut
rere , ostendit bominis quamdam privatam vohmla- Domino piacuit, ita faclum e^l : sit nomcn Domini
• sic vss. Al Kdd. bocot jroximo loco, sperabvnux.
bcnedictmi (Job i, 21). Tales rcctos dccet laudatio,
ia) tmitomimw, viile Knar. rsal. xxx, scrn?. 3, u. II. non primo iaudaluros, et po^lca vilupcraiuio».
279 S. AUGUSTINI EPISCOPI 2SO
4. Efgn justi recli, exsullale in Domino : qtiia vos quando quid intersit inlcr psallcrium el cilbaram (a) t
dcret laudatio. Nemo dical : Quis ego justus , ant sicul poluimus, scrmone discrcvTmus , cl ad inlellec-
quando cgo justus ? Nolite vos abjicere et desperare lum omnium perducere inlerim conati sumus quautuin :
ad imagincm Dei facti estis antem eflccerimus viderint qui audierunt. El nunc
de vobis. Hoinines estis, : ,
vos bomines fecit, pro vobis ct bomo factus rst :
non imporlune repclimus , ul in ista divcrsitaic duo-
ijtii
iit iniilii filii ad hxreditatem sempiternam adoplare- rum inslrumentorum musicorum, diversilatem fai-io-
tnini, sanguis Uniclpro vobis effusus e»t. Si vos vobis rum humanorum inveniamus siguificatam per harc , ,
icrrena fragililate viluisiis , ex prelio vcsiro vos ap- implendam aulem per vitam noslram. Cilhara ' lignum
quo subscri- illud concavum lanquam tympanum pcndenle leslu-
pendite : quid manducelis, quid bibatis,
Numquid boc vos mo- dine, cui ligno cbord;e innitunlur, ul iaci;e resoncul
balis Amen * , digne cogilate.
iiemiis, ul supcrbi sitis, et vobis aliquam perfeclioncm non plectrum dico quo tanguntur , sed lignum illud
audcalis arrogare? Sed noit iteruin ab omni justilia dixi concavum cui superjacenl, cui quodammodo in-
vos pulare debelis exules fieri. Nolo enim vos interro- cumbunt, ut ex illo cum tangunlur tremcfacta?, el ex
gare de justitia vestra ; forlassis enim nemo veslruni illa concavitale souum concipienles, inngis canoraj
inihi audeat respondere , Juslus sum : scd inlerrogo reddanlur : boc ergo lignum cilbara in inferiore parte
vos de fidc vestra. Sicut ncmo vestrum audct diccre, babet, psallcrimn iu superiore. Ila'c est distinclio.
sum sic nemo audct
Jusius ; dicere, Fidelis non sum. Jubemur autem modoconfiteri in cilbara el psallcre in ,
sed qu;cro quid credas. psalterio decem chordarum. Non dixit iu cithara de-
Nondum qmero quid vivas ,
Ilesponsurus es credcre le in Chrislum. Non audisli cem chordarum, nequc in hoc psalmo, neque, si non
Aposlolum : Jusius ex fide vivit (Rom. i, 17 ) ? Fides fallor, alicubi. Leganl, el considerent melius el olio-
lua, juslilia tua : quia ulique si crcdis, caves ; si au- sius tilii noslri Lectores : tamcn quantum mibi vidcor
novit Deus, el meminisse, multis locis invenimus psalterium decem
lem caves, conaris et conatum tuum ;
vi.lunlatcm luam inspicit et luctam cum carne con- ,
chordarum, cilharam decem chordarum nusquam mi-
sidcrat, et boriatur ut pugnes , et adjuval ut vincas, hi lcctiim occurril. Mementole cilharam ex infcriore
et deficientem sublcvat et parle habere quo sonat, psalterium ex superiore. Ex
et certanlem exspcctat * , ,
vincenlem coronat. Ergo, Exsultate justiin Domino : infcriore vita, id est lerrena, habemus prosperiiatcm
boc dixerim, Exsultale fideles in Domino, quia justus
et adversitatem , unde Dcum laudemus ' in utroquc ,
es fide vivit. Rectos decet taudalio. Discite gralias ut semper sil laus ejus in ore nostro, el bcnedicamus
agere Deo et in prosperitatibus, el in tribulaiionibus. Dominum in omni tempore (Psal. xxxiu, 2). Est enim
Discite babere in corde quod babet omnis bomo in quadam terrena prosperilas, est quaedam tcrrena ad-
lingtia : Quod vull Dens. Ipsa lingua popularis , plc- vcrsitas : ex utroque laudandus est Deus, ut cilhari-
riiinqTie cst doclrina salularis. Qnis non quolidie di- zemus. Qua: cst terrena prospcritas? Cum sani suinus
cil : Deus boc agat ? Et rcclus erit inter
Quod vnll
k secundum carncm, cum abundant omnia quibus vivi-
eos qui cxstillanl in Domino, cl quos decet laudalio : mus , cum incolumitas noslra servatur , cum frucius
qualcs allnquiiur conscquonlcr Psalmus, cl dicil : large proveniiinl , cum solcm suum oriri facil supcr
Confilemini Domino in ciihara, in psallerio decem chor- bonos cl malos, el pluil super justos et injuslos (Hlaith.
darum psalliie ei. IIoc enim cliam modo canlabamus, v, 45). Hxc omnia ad vitam terrenam valent Quisquis
hoc orc consono cxprinicntes , corda veslra * docc- inde non laudal Deum, ingratus est. Numquid quia icr-
bamus. rena, idco non Dci sunl? Aut ideo aller ea darc cogi-
5. [vers. •}.] Nonne id egit inslilutio in nomine tandus esl, quia danlur ct malis? Multiplex csl enim
Clirisli Vigiliarum istarum («), ut ex isio loco cilba- miscricordia Dci, paliens csl, longanimis. Inde magis
rac pellcrcnlur? Et eccc ips.c jubenlur sonarc : Con- significal quid servel bonis, cum osiendit quanla donel
filcmini, inquit, Domino in cilhara, in psalterio deccm cl malis. Adversilatcs aulem, ex inferiore utique parle,
chordarum psallite ei. Ncmo convcrtnl cor ad organa dc fragiliiate generis liumani, in doloribus, in languo-
llicairica. Quod ei jubclur , in sc babet , sicut alibi ribus, iu prcssuris, in tribulationibus , in lcntationi-
iliciiur : ln me sunt,Deus t vota, qtur reddam laudis tilfi bus. Ubique laudel Deum qui citharizal. Non attcnd.it
(Ptal. tv , 12). Memincronl qui pridcm aflucrunt, quia infciiora sunl, scd quia et rogi ct gubernari iioii
possunt , uisi :ib illa Sapienlia , qu:e ailiugii a line
• 113 mss. Al ¥M.:Qtds ergo jnslits, attt quando cro
iisquc ad linem forliler, ei disponit oinnia suaviicr
IIMlM».
1 lilil., svbscribamtm tamen. Nonutilli ox >ss., sub- (Sap. viu, i). Non enim cadcslia regit , el terrena
tcritmtU tanhm : sed ex iis magna ars , subsnibaiis Quo abibo
i
descrit : aut non illi dicilur, a spirilu tuo ,
Uvvn. , ,
• M., i inspectal. Mss.vero, extpectat : qu idcodemsensu ct a facie tua qtio futjiam ? Si ascendcro in corlum , tu
lassi n ab iugasUno onrpatnr, proaBMruof. ibi cs; si dcsccndero in infernum, adcs (Psa!. cxxxvui
» Aliqnoi Mss.: uocayal, et reclus est : ct eiil intcr cos,
etc. 7, 8)? Ubi crgo dccst qui nusquain non est? Ergo con-
• Mss., nostra : forte non ininns bene cutn
llcriqtie
i-
hacce vtrlioruu. interpuncliona : hoc , ore cvnsono e.x pi
corda noslra, docebamus.
1
Kdil.: CilkaraeU linmun. Exiunge, esl : quia sensum
menles
(n) r.onstiic aenaoneni 5H, cap. ">, tit>i lucc ip.sa rcs hi- lollit, nec Italietur in Mss.
enliMtlinsrcl.THT; co<pie ex loco, uli et e.x proxime suli-
» inferiore vita , ex isla trna habcmtu
rleri iuc Mss.: EX
undr OflBH laudcnvts, etin ulroqtif, vl sempci , etc.
stvpienli Knarrallone u. » (ntelliges lios il<> itxxn psalmo
uactataa liahitna imssc u* eceJe» uiii Cypriaai marlyria («) PsatterU et dtttara discrnneii. \ni. Bniu*. in rivj.
coruus jacei*aj. xui, et Pttl . UtX, senu. 11, n. II.
88 ,
ENARRATIO IN PSALMUM XXXII. 2S2
fiiere Domhio in ciiliara. Sive tibi abundel terrenum juslitiam adhuc servus es : esto filius. Sed cx bono
aliquid, gralias age illi qui dedit; sive tibi desit ,
vel servo fii bonus filius. lnlerim limendo noli faccre
cithariza securus. Non est disces et amando non facere. Est enim qusedam pnl-
forte datiiuo tibi aureralur,
cnim illc libi ablatus qui dedit, quainvis tibi ablatum chritudo justitix. Poena le deterreat. Habet jusiitia
fuerit quod dcdit. Etiam sic, inquam, cilhariza sccu- formam suam oculos quajrit, accendit amatorcs suos.
,
rus; cerius in Dco tuo , tange cliordas in corde, el dic Pro hac Mariyres ssculum calcanles, sanguincm fii-
sonante derunt. Quid amabant, quando islis omnibus rentin-
tanqiiam in cilhara in inreriore parte bene
:
Dominus absiulit sicut Dnmino pla- tiabant? Num euim illi non eranl amatores? aut hoc
Dominns dedit, ;
raclum est sit nomen Domini bcncdiclum vobis dicimus, ut non ametis? Qni non amal, friguit.
cuit , ita :
(Wi,il). obriguit. Amelur, sed illa piilcbriludo qua cordis
. .,
6. Jam vero cum aitetidissuperiora dona Dei, qmd oculos quaerit. Ametur, sed illa pulchriiudo qua; hiu-
tibi coniulerit prseceplortim ,
qua doclrina coelesti te data justitia incCndit animos. Promunt verba, edtmt
imbuerit quid libi desupcr ei illius veritalis fonte voces , undique dicunt, Bene , Optime. Quid vidc-
,
convericre ct ad psallerium psalle runt ? Juslitiam viderunt, in qua l
pulcher est ctirvus
pracceperit '
,
,
Domino in psaUerio dccem chordarum. Prrecepia senex. Non enim si procedat senex justus, est aliquid
enim legis decem snnt decem pnrceptis Legis : in in ejus corpore quod amettir , ct tamen araatur ab
halies psalleriuin. Perficla res est.
Habes ibi dilcclio- omnibus. Ibi ainaiur, ubi non videtur ; imo ibi ania-
nem Dei in iribus, et ditectionem proximi in seplem. ttir, ubi corde vidctnr. Deleclot vos ergo, et rogaie
in his duobus
Et ulique nosli , Domino dicente , quia Dominumutdeleciet. Doniinusenim dabit suaviiaiem,
jiraceptis Ma lex pendel et Propheta ( Matlh. xxil et lerra nostra dabil fuieium suum (
Psal. lxxxiv ,
Dicit tibi Deus desuper quia Dominus Deus 13) ut per charitalem implcatis qtiod pcr limorcm
40 ). , :
luus, Deus unus est : liabes unam chordam. Non acd- implere difficile est. Quid dico * difficile esl ? Non
pias in vannm nomen Domini Dei tui : habes alteram polest adhuc animus : mallet non esse qtiod prxcipi-
chordam. Observa diem sabbati , non carnaliler, non tur , si ad faciendum amore non ducilur, sed limorc
judaicis diliciis, qui otio abutunlur ad nequiliam. coarciatur. Noli furtum facerc, lime gehennas : mallct
lnYlius cnim iilique toia die foderent ,
quam tola die non esse gchennas in quas milterelur. Quando inci-
,
salinrent. Sed tu cogiians requiem in Deo luo et pro- pit amare justitiam, nisi quando mallet furla non
ptcr ipsam requicm omnia faciens abstine ab opere , essc, eisi gebcnnx non esscnt, in quas fures milte-
servili. Omnis cnim qui facit peccalum ,
servus est rentur ? IIoc est amare jusliiiam.
et non
peccaii (Joon. vui,3*):ei utinam hominis, 7. Et ipsa juslilia qualis est? quis illam pingil ?
pecc.li H;cc tria pcrlinent ad dileclionem Dei, cu-
! Sapienlia Dei quam pulchritudinem hahet? Per illam
jus cogita unitalem, veritatem elvoluptatem*.
Estenim pulchra sunt omnia, quae oculis placenl : ci videiKhc,
iKvdam volupias in Domino , vcrum sabbalum,
ubi coroplccteudx, corda mundanda sunt. Hujus nos ama-
xrra requies, Unde dicilur : Delectare in Domino el , tores profitemur : ipsa nos componit.ul ei non dis-
dubil tibi petitioues cordis tui (Psal. xxxvi , 4). Quis pliceamus. Et quando nos reprchendunl homines in
cuiin sic deleciat ,
quam ille qui fecit omnia qux de- hisrcbus, in quibus ei quam diligimus placcmus,
lcctaiit?In bis tribus charilas Dei, in septem aliis quomodo parvi habemus rcprehensores nostros, qno-
diarlas proximi , ne Tacias alii quod pali non vis.
modo illos coniemnimus cl omnino nihili pendimus ' ?
Ihmorrs patrem matrem : quia vis te honorari a filiis
et Amalores lubrici el damnabilcs feminarum ,
quaiulo
inis. Non mcecheris : quia nec machari uxorcin tuain amal;e ipsorum compnuiinl illos secunilum oculos
p >st tc vis- iVon o«tda*:quia et occidi
non vis. suos , si ipsis placeanl , non curanl eos quibus dis-
fion fureris : quia furttim pali non vis. Non fal-
plicenl pulanles sibi sufficere quod earttm oculis
,
wm lestimonium dicas : quia odisli adversum te fal-
placent, ad quasaffeciant : et plerumque gravibus dis-
hhii icsliinoniuin diccntem. Non concupiscas uxorem
pliccnt imo semper gravibus displicent, el meliore
,
proximi lui : quia et luam non vis ab alio concupisci. judicio repreliendiiiitur. Non bene lonsus es, dicit vir
Non concupiscas rem aliquam proximi tui ( Exod. xx, gravis lascivo adolescenli non tc decet cum lalibus ,
Deul. v 6-21 quia si quis tuara concupiscit, aulcm
1-17 ; , ) :
cincinnis incedcre. Novit illecapillos illos pla-
ilisplicet libi. Converle el in te linguam, quando libi
odiltc reprehendenlem vero judicio,
cere ncscio cui :
displicctquilibinocot. II.xc oinnia prxcopla Dei sunt, cl scrvat in se quod placei pcrverso consilio. Inimi-
sapienlia donanle data sunl , desuper sonanl.
Tange *. Fugil ocu
inqo le ptilat, quia lurpitudinem demi*
psaltcrium, iniple Lcgem ,
qnam Dominns Deus luus
los luos , et omnino non cural qi»i regula juslilia: ro-
iion vcnil solvcrc, sed adimplere (Matth. v, 17). prebendaltir. Si ergo illi non curanl rcprehcnsores vc-
lmplebis enim amore, quod tiniore non potcras. Qui
1 sic pleriquc ac mclioris notae Mss. edd. vcro, sedilla pnt-
cnim limendo non facit male , mallet f.iccre , si lice-
3
chriludo qum laudatur. JuslUia incendit animos :jus(i:m
tenelur. dicunt , neiw,
rct. Ilaque elsi facultas non daiur, volunlas accensi promunt verba, edunl voces, undique
Quia timeo. Nonduin amas optime. Quid viderunt ? quo puklier csl ciotus m
senex '!
Non facio, inquil. Quare? * Edd.: Quoddico. mss. vero Quid dico ? :
dedcrit. inMss. At iu FAd.,qiwmodo mndhabenmr apud re-
s iu»
Mss Res. et vatic, prce cceleris
•
prehensores nnstros, quomodo ab illis coKtenmi.nur, et o.n-
» Sic melioris nolae Mss. At Edd., et vottmtatcm. Moxqtif,
nvioiiiliitipendimiis.
auadcm volunlas. * rmoMSs.. dUigit. Bcmgn codci, damnas.
» vatic. et Rcg. mss., voluntas
rea tenetur.
g. AUGUSTIM EPISCOPI 281
SR.>
inqnil, Dcvs qui vos non perndllat tenlari supra
nos bi bis rebus in
lit,
ut sinl formost Mlaees ;
rilf ,s,
debemus curare irn- quam poleslis ferrc, sed faciut cum tenlalione tiinm cxi-
«ibff placemus sapiothe Dei,
tnm, ul possitis snttinere Cor. x. 15). Audistis fide-
oenlos nnde v.dcaul
(\
sores injns.os,
nonhabentes
lem Deum audile et aiibi Si tolerabimus, conre-
cogiunies rec.i corde, CcnfiH-
, : et
il*c
M „un smamusT gnabimus neqaveriinus nos ncgnbit
decem chordtiium ; si , ei ipte ; ti nnn
,,,„, ,>o:mno in cithara , i» psaUerio
credimus, ille fidelis permanet, negare semetipsum non
vsaliite ci. „ .,
ei «mlieum
novum Exu,H porest ( IIHabemus ergo ci lidekiu
Tim. n, 12, 13 ).
* sers. 3. )
Ca.if«ie -
|
homo Deitm distingnamus potius fidelcm Deum a lidt-li h >-
canlicum novum. Novus
:
veiusta.cm : noslis
miue. Fideiis homo csl credens promilteiiii Dco li-
canticum. Nonperunet
;
Novum Teotamenlura.novnm delis Dcuscsl exhibens qnod promisil liomini. Tenca-
non «Hud dv- veicres
novnm canlicnm ad homines
:
cx ve- mus fidclrssimum d< bitorem, quia lcnemus iniseri-
renovali per grauam
scunl nisi homuies novi
,
cordissimum promissorem. Ncque enim aliquid
Tcstamenturo novom. ci
tasiate.eiperlinentcsjam ad
amor iMiiiuiini commodavimus, ut debitorcm tcoean.us;
Ei suspirat omn.s
nnod est regnum onelorum. cum ab illo habearous qnidquid offerimus cx
cant.cum illi , ot
ZZr %?.«iat cantioim novum. Cantet illo qcidquid boni sunitis. Otnnia bona
Cantate ei canticum no- sil '
quibus
novum.non lingua, sed vita. gaudenius, ab snnt. Qms enim cognovit sens.qn
unusqmsque qnomodo illo
vum:bene cantateci. Qua-ril Domini, aut quis consiliarius
Non vull of- cji.s fuit; aut quis prior
sed noli male.
cantet Dco. Canta illi,
dedit ei, ct retribuetur ilii? Qunninra ex ipso, et per
«anressuas.Benccant.,rrater.Sia cu,hono 1
Canta ut pla, ipsum, ct in ipso snot oinnia {llom. xi, 34-56). Ergo
tibi dicitur
a(ld hori musico, quando ,
non ei aliqnid dedimus; et lenerous debitorem. Unde
sine aliqua inslruciione
mus.CS arlis caniare
ceas
.
ei,
quia qund in tc ,ro- debilorem ? Quia promissor est. Noo didmus Dco. l)o-
artifici
irepidas * , nc displiceas :
quis oflte- mine, redde quod accepisti ; sed, Kedde quod prouii*
non agnoscit , artifex reprehendil :
perftus Quoniam reclus est sermo Doniini. Quid
L • •
Dco be„e canlare, sic judicariti de
Quando potcs
cantore. s,c
sffcrre
sisli.
clut est termo Domini? Non te Eailit, tu eum
est, re-
noii fal-
sic nndienti ?
ewroioanii omnia, lere imo lu le noli fallcre. Quis enim
au- : fnllil nmjiia
eanlandi ut tam perfectis
,ani clegans artificium
,
scientem ? Sed mentila est iniquitas silii ( PsqI xxvi,
Ecce vclnti n.odum canland,
rihus in nullo displiceas? 12 Quoniam rectus est sermo Domiui, et onutia opera
verba quasi explicare puss.s ).
d ,t tibi noH quaercre :
,
ejus in fidc.
ln jubilalione cane hoc
est :
„„de Deus dclectalur.
:
in jubilalione
cantare Qmd 10. [vers. 5.] Diligit misericordiom eljudicium. Fac
e,,im bene cancre Deo,
Intelligere. verbui,e*pl.care ista, quia facit. inteudite ipsam misericerdiam ct ju-
e» in jubiUione cancreT
ca. - I 1
dicium. Miscricordi.v lempus modo est, judicii tempus
fl
nnposseqnodcanilorcorde».Etenim.U.qu
sive.n ahque
U siveinmesse.siveinvi.^,
cceperint in verbi*
can,,coruro
post erit. U.ule esl misericordi:c lempus? Vocat
aversos, donat pcccata conversis : paliens
modo
e.sl Stltier
oTeVc fcrvcnti, cum
nt eam peccatores, dooee conycrlantur quandocumque con-
velu.i impleii lanta fcetitia
:
,
eTsultare kotilia ,
avertunl se a sy llabis versi fuerint, preleriia obliviscilur, futura promitlit:
possint
verbis eiplicare non
,
sonum jubilationis. Jntolum bortatur pigros, consolalur afflictos, docet studiosns,
verborum , et eunl in
es, signil.cans cor parturirc quod oVere adjuvat dimicantes : neminem descrit laborantem et
sonus qnidam
decetista jubilatio, n.s. mcHU- cxclamantem ad se donat undc
* : silii sacrificelur,
„on polesu Et qoem
enim esl, quem fer. non po- unde pl.cetur. Magnum misericordix lem-
ipse tribuit
bilem Deum! Inenabilis
non potes, et lacere non dcbes , pus non tra.iseat, fratrcs, non nos Iranseat. Veuturum
,es
•
et si eum lari
gaudeat cor sine verb.s,
ul est judieium erit e, tunc pmnitcntia, scd jam iofru-
:
q„id restat nisi ut jubiles ;
pacnileiitiam agenles, el pratau-
immcnsa lalilodo gaudiorum mctas non habcat syl- ctuosa. Dicent intra se.
et
gustia spiritus gemcntrs, cerie isla scripia suot in Hbro
? D 5M cantatc ei in jubilatione.
labarum
rcclus est sermo Domini, ct Sapienliu:, Qitid nobit y.rofuil superbia, cl divitiarum
9 [vers 4] Quoniam
quo etiam displicet non jnctanliu quid coulttlil nobis? Transierunl oumia lan-
omnia opcra ejus in fide. In
rectis rectus est illc. Et omnia orera ejnt m fide. Tua quam umbra (Sap. v. 3, 8, 9). Ifodo dicamus, Trans-
quia justus ex f.de vivit {Rom.
.. eunt omnia tanquau. umbra. Modo fructuose dica-
Sint dpcra in fidc.
operalur [GoJ. v, 0) lua nius, TransiM.nl : nc liincdicamusinfrucluose, Trans-
et lides \*s dilcctionem
:
17)
Deum crodendo fidel.s effi- irriini. Iloc esl crgo lcmpus misericordian , erit et
sint opera m f.de, quia in
esse in fide, quas. judicii.
ceris Opcra Dei quomodo possool
vivat? Invenimus el Deum
fidclcm, e| possunl
el Deus ex fide
ii.Ne pulelis antem, fralres, quia i>.a a se
Aposlolum audi Fidc Deo aliquo modo scparari. Videnlur eiiim sibi ali-
boe non verbisnostrii.dicit.ir, i„
:
qnando contraria, ul qni misericors est, non servet
Sk alinuot Mss. Alir, «i wft aliqnam tmtrnclionemmiiu-
i
judicium; et qui judicii lcnax csl, oblixiscatur mise-
aliqua instrucu.ne muacw uiht
r^Sus.Bdd! vcro
•
si Vi*
cantare, treoidu* ne, etc. ricordiam. Onmipotens est Dcus, nec in misericordii
* in lciiiout, Mss., atterat Peo. .
amitlil jndicium, nec in judicio miscricordiam, Mi>e-
i
ore oeo. ai Mss. altqui, qnod
can,-
* 1"J JvmUanitnr
iw^pnairmte«voce,ore.Aia tutem, quod cnmiur
orr vH }a7od eamlur
eorde. om ad.Hto, M.
^uuull,
*. doim.
' Oinues |*ope ,
ettam loco v.-riii, explimre, habent, espbeart. 1 ud
\:u,<\ ms., c/ inliiuntem sc.
* \o«, jnWuMi. abcjii al) onmibub m.s*.
?85 ENARRATIO I.N PSALMUM XXXII. «86
rclur cnhn, considerat imaginem suam, fragililatcm Deo : Favi paupcri. Imo tencros ulnnnqiiQ, et ntiseri-»
nostram, errorcm nostrum, caecilalcm nostram, et cordiam et judicimn. Primo, qiialem miseiiconliani
vocat : ct conversis ad se donai peccata, non conver- fecisti in cum, cujus iniquilati lavisti? Ecce saccello
sis non donat. Misericors est injustis? Numquid et '
pepcrcisti, cor pcrciis.sit.li : paupcr isle iniquus renian-
judicium ainisil, aul non debuil judicare, intcr conver- sit; el tanto iniquior, quanto te qnasi homincm ju-
sos el non conversos»? An vobis jnstum videtur, ut stum favere vidil isiquitali su;e. A te recessil inj-iste
convcisus el non conversus a^qualilcr habeanlur ; ul adjulus, Deo remansit • juste damnandus. Qualera ini-
eo moilo suscipialur conutensel uienliens, hnoiilis ct sericordiam pnebuisti ei, quem injustum fecisli? Ecce
superbus? Ergo babel ei judicitim iu ipsa miscricoi- crudelior inveniris quain misericordior. Quid ergo,
dia. Ilursus in illo judiciu habcbit et misericordiam, inquis, facerem ? Jndicares primo secimdum causain,
in cos titique quibtis diclurus est : Esurivi, et dcdinis argucres paupercm, ilecleres divitcm. Alius csi judi-
mihi manducare ( Maitli. xxv, 55 ). Elcnim dicitur jn candi, alius petcudi locus. Quando le ille dives vide-
quadam Epistola aposloliea : Judicium enim sine mi- rel lenuisse jusliliam, inimii pauperis non erexisse
sericordia illi qui non fecit misericordiam (
Jacobi n, cervicem, sed pro merito peccati sui objurgasse le
15). Beali, inquil, miscricordes, quoniam ipsorum mi- jusle, nonne flecterelur ille ad misericordiam pclenle
tcrebitur (ilatih. v, 7). Ergo in illo judicio erit et mi- te, qui Ixlus redditus erat judicante le? Quamvis
scricordia, scd non sine judicio. Si enim non in quem- ergo, fratres, Psalmi plura reslent, consnlendum est
libel, scd in eum erit misericordia, qui praerogavit tamen viribus ct aniinsc et corporis propler varieta-
misericordiam et ipsa misericordia jusla erit, quia tem audienlium
;
: quia ct cnm relicimur * ex eodem
ronfusa non erit. Misericordia esl cerle ut dimillan- tritico veltit mulli sapores nobis fiunt, ad detergenda
tur |iercata, misericordia est ut tribtiatur vila ajlerna :
faslidia : ha?c vobis sufficiant.
vide ibi judiCHttn, Dimiliite, el dimitletur vobis; dale,
SERUO II.
<t dabiiur vobis (Luc. vi. 57, 38). Ccrle, dabitur vobis,
et dimiitetur vobis, inisericordia est. Si inde recessis- De alUra parle Psalmi.
set judicium *, non diceret : Sn qua mensura ntensi i. Et in annuntiando el in audiendo vcrho verita-
fueriti*, in ea remetielur vobis (Mailh. vn, 2). tis, labor est. Quem laborem, fratres, snquo animo
12. Audisti r|uemadmodum cxhibeal Deus miseri- toleramus, si sentenliae dominicoe ct condilionis no-
cordiam el judicium ; exhibc ct tu misericonliam et stras meminerimus. Abipsoenim nostri generis exor-
judicium. An forte ad Deum pertiuent ista, ad homi- dio audivit homo, non ab homine fallace, neca diabolo
nem non perlinent? Si ad hominem non pertinerent, seduclore, sed ab ipsa veritale ex ore Dei, In sndore
non diccret Dominus Pharisaeis : Iieliquistis graviora vultus lui edes panem tuum (Genes. ni, 19). Proinde si
Legis , nnsericordiam el judicium ( Id. xxm, 25 ).
panis noster est veibum Dei, sudemus in audiendo,
Ergo perlinenl ad (e misericordia et judicium. Ne ne moriamur in jejimando. Psalmi hnjus primarum
putes quod ad le misericordia perlineat , judicium partium pauci versus Vigiliarnm nnper aclarum (a)
autem non ad lc perlineat. Ali<|iiando audis causam solemnitate traciati sunl : quod restat audiamus.
inler duos, quoruni duorum unus est dives, el alius 2- [vers. 5, 6.] Hinc aiilcm incipit parsqme reslat,
pauper ; el conlingit ul pauper habeat catisam ina- quod modo canlavimus. Misericordia Domini plena est
lam, dives aulem bonam : jam si tu non es erudilus terra. Verbo Domini coeli Ihmali sunt. Idipsiim cst
in regno Dci, videris libi bene facere, si qtiasi paupe- enim, Sermone Domini ccli solidati sunt. Dixcrat
rera niiscratus, abscondas et contegas iniquilatem snperius, Rene canite ei in jnbilalione, id cst, inelTahi-
illius, et velis eum justilicare, ut quasi causam bonam liter cauite : Quoniam rcctus est sermq Domini, et
habere videatur : el si reprehensus fueris quod male omnia opera ejus in fide. Nihil promittit et non red-
judicasli, quasi de misei icordia respondes : Novi, el dii : fidelis ille faclus est debitor, eslo tu avarus ex-
ego scio ; sed pauper erat, misericordia ei debehatur. aclor. Deinde cum dixissel, Omnia opera ejusin fide;
Quomodo tenuisli misericordiam, el penlidisti judi- adjunxit quare : Diligit miscricordiam et judicium.
cinni? El quomodo, inquis, sitenerem judicium, non Qui ergo miscricordiam diligit, miseretur. Qui aulcm
ainitierem miserieordiam ? Pronuntiarem adversus miserelur, polest promitlerc et non dare, qui * possel
pauperem, qui unde reddcret non haberet; aut si ha- dare eliamsi non promitterel ? Ergo quia diligit mi-
beret, cum reddidisset unde postea viveret non inve- sericordiam, oporlet ut exbibeat quod promittit : et
niret? Ail tibi Deus luus : Ne accipias personam pau- quia diligit judicium, oporlet ul exigat qnod dcdit.
peris tn judicio (Exod. xxiu, 3)! Cxlernm facile esl ut Unde ipse Dominus dicit cuidam servo : Darcs tu pe-
idmonearaur personam divilis non accipere ; hoc cuniam meam, et ego veniens cum usuris exigerem (Lue.
omnis homo videt, atque uiinam sic onmis homo fa-
cerell illud esl ubi fallitur. veluti qui vult placere 1 Sic Mss. Edd. vero : .4 te remansit injuste adjutus, a
Deo, si perscnam pauperis Deo recessit juste damnandus.
in judicio accipial, et dicat
* Plures Mss., propter varictalem audiendi,
qua refui-
mar, cum ex eodem trilico, etc. Pra_lerea sermoneiu fiuiu.il
« IU plerique Mss. vero pauciores: fiisericors est in
Alii addita clausula, conversi ad Dominum.
vslos ? Numquul md jndtcium. At Edd.: Miscricors * Edd. Er. et Lov. : Quiautem miserelur,nonpolciA
esl el 'iu- prt r.iti-
slus. mvmqmd. autem judkium. tere el non dare ; quia possct dare etvmui >m>\ vromiturcl
^Eud., ai/tri^ rectssisset ajudicio. Mss.,
recessisset judi- P>os bic sequiraur Mss.
(n) Iu ecclesia s. cyrriani.
2{
,. S. AUGUSTINl FPISCOPl m
quod modo oris ejus non pars, sed omnis RTtai eorum.
,n, 23). Qiiod idco nionemiis, ut sciamus
Evangelio 5. Sane, Iratres, videic eadem opera Filii et Spiri-
audivimus. Ipse enim dicil alio loco
in :
quem loculus sum lus sancti.Non enim neglLrenter pr.x-tercundom est
Ego non jiidico qucmquam : seimo
vm, 15; propter quosdam iniquos discrelores et lurbulonios
eis, judicubil eos in novissimo die (Joan.
ipse
non vult ne quasi
1
confusores. Utrumque cnim niale fit. Confiinduui illi,
xii, 48). Nec sc excuset, qni audire
enim exigitur, quia male discernendo, creaturam cum Creaiore el curu
bii qnod ab illo exigalnr. ldipsum ;
enim non sitcreator Spirilns Dei, inlercrcaturas enm nuinerant.
noluit accipere cum darelur. Aliud est
excusatio necessita- llli discernu.nl, et confundunt : confundanlur, iucon-
posse accipere, aliud nolle : illic
Ergo, omnia opera ejus verlantur. Audi modo umim opus Filii ei Spiritus
tis est, hic reatns voluniaiis.
diligil nnsericordiam et judicium. Accipile mi- sancti. Yerbum certe Dei Filius est, ei Spiriius oris
in fide :
jndicium ne ille cum venerit ejus Spiritus sanclus est. Verbo Domini emti solidati
sericordiain, ei tim.etc ;
inanesdimiltat. Exigit sunt. Quid est autem solidatos esse, nisi habere sta-
ul cxi^at nos, sic nos exigat ut
bilem et firmam virlutem ? Et Spiritu oris cjus omnis
cnim rationcm ; rcddita ratione, donat seterniiaiem.
accipiamus om- virtus eotum. Posset et sic dici, Spirilu oris ejus cceli
Accipilo ergo misericordiam, fratres,
in accipiendo dormiat, ne ad solidati sunt, et Verbo Domini omnis virtus corum.
nes. Nemo nostrum
excitctur. Accipite misericordiam Quod est enim omnis virlus eorum, hoc est solidati
reddendum male
UCIU,, tanquam
Ciailiai Deus si r ~.~ famis
lempore $unl. Koc ergo
« Num-
facit Filius et Spirilus sancius.
sic
SIC aU IIOS clamat
ad nos lauijuuii. s>. .v... - -i
frumentum. Quod cum audires quid sine Palre ? Quis ergo facil per Verbum suum et
diceretur, Accipile
Spiritum suum, nisi cujus Verbum est, et cuju Sp
tempore famis, profecto ipso stimulo necessitalis con
qusercres ritus? Trinitas ergo hoec unus Dcus. Ilunc ndorat qui
citus curreres , versans lc hac atque illac,
imde accipercs quod dictum est, Accipite. Et cum inve- novit adorare, luinc ubique habet qui !
scconvencrii.
quando le leneres? quam moram inlerpone- Non enim qua?ritur ab aversis ; scd ipse vocat aver-
nires *,
misericordiam. sos, ut impleat conversos.
rcs? Sic et nunc dictum est, Accipitc
judicium.Cum acceperis, 6. Sane, fratres, exccplis il!is coelis superioriluis
Diligil enim misericordiam ei
bene utere;ut bonam ralionem reddas, cum judi- ignotis nobis in lerra laboranlibus, et pcr bmnauaa
cium vencrit ejus qui libi modo praerogat in ista fame conjecliiras ulcumque ista quxrcnlibus ; cxiepiis
misericordiam. ergo illis coelis, qui quomodo sint super invicom v»d
5. [vers. 5.] Nolo ergo mihi dicas, Unde accipio ? quot sint, vel quibus modis dislincti sint, qailms in-
quo eo Rccordare quod cantasli,
?
Misericordia Do- colis implcli sint, qua dispositione reganlnr, qnomodo
mini plena est lcrra. Ubi jam non Evangelium
praedi- ibi unus quidam hymnus iudeficieus conciiicus «l>
catur? ubi sermo Domini tacel?ubi
salus ccssal? omnibus praedicet Deum ', mullum esl ad nos inve-
Opus est ut velis accipere : plena siint horrea. Ha?c nire, salagimus tamen pervcnire. Ibi est enim palria
ipsa pleniludo ct abundantia non le venientcm ex- noslra,quam longa forlasse percgrinalione oblili sn-
epectaverunl, sed ad dormicntem ipsa vcnerunt. Non mus. Vox enim nostra est in illo p>alino : Heu >ue %
dictum cst, Surgant gentes, et eanl ad unum locum quoniam peregrinalio mea longinqua faela est (Psul.
adim- Ergo de coeiis et mibi diflicile cstilis-
sed annuntiaia snnt isla genlibus ubi erant, ut cxix, 5)! illis
plerelurexinde prophetia diccns : Adorabit eum unus- putare , si tamen non impossibile, et vobis iniclli-
tpiisque de loco suo (Sopli. H). II, gere. Certc qui me iu his rcbus intcllcclu pra-vcnii,
4. [vers. 6.] Miscricordia Domini plena est lerra. fruatur quo prxcessit, el oret pro me ut scquar
enim indigent mise- ego. Inierim exceplis cadis, habeo de quibus hic
Quid coeli? Audi qnid coeli. Non illis
ricordia, ubi nulla est iniseria. In lerra abundat ho- utcumquc disscram, nobis proximos ccclos sanctos
ininis miseria, superabundal Domini misericordia : Dei Aposlolos, pryndicalores vcrbi verilatis, pcr quos
miseria hominis plcna cst tcrra, ct misericordia Do- coelos compluti sumus, ut per totiun munduni segcs
cum interim com-
mini plcna eslterra. Coelicrgo, ubi nulla est miseria, Ecclesiae pullularet ; etsi zizaniis
numquid quia non indigeut misericordia, non iudigent munem bibens pluviam, sed lamcn horreum non hahi-
Doniino ? Omnia indigent Domino, el misera et felicia. tura commnne..
Sine illo miscr non sublevalur, sine illo felix non 7. Ergocum diclum essct, Misericordia Domini plcua
regitur
K
. Ergo, ne forlc de coclis qu;creres, cum au- est terra : quasi quaerores, Unde impleta esi lcrra
dires, Misericordia Domini plcr.a esl lcrra, audi quia misericordia Domini? Prius missi sunl cceli, qui mi-
Domiiio et cocli indigent ; Sermtne Domini coeli solidali sericordiam Doinini spargerenl super lerram, el hoc
tunt. Nam non a se sibi BolidamenUim fucrunt, nec supcr tolani leiram. Nam vidc quid de ip^is cu-lis
ipsi coeli ftrmitalem propriam pKCSliterunt. Vcrbo
sibi alibi dicilur : Cecli enarrant gloriam Dei, el opcra ma-
Uomini coeli firnuiti suut, ct Spiriir. mis ejus omnis vir- nuum ejua annuntint firmumcntum. Qtiod co;li , Imc
lus enruiu. Non hahin-riiiil aliqmd ei B6, et laiiquam lirmamenlum. Dics diei cructat verbum, et nox nocti
itippleincnlum a Domino perceperuiil. Spiritu ciiim annunttal scicnliam. Non cessalur, non lacelur. Scd
iibi pi;itlii:\MTiinl, ct quousquc pcrvenerunl 1 Non
•
m Bdd., ne quaxi non sit. Aboat parltcula, tioit, a iviss.
suut li><;ut lu; uetnu scnnoncs, quorum non audisntur
» lr. el l.ov., malum. At ahi. <l BS6., mtde.
1 Edd. tt cum veuires.
: n
plures Mss., ini«wr«.
•
Reg. »:i \'itic. Mss., itnc iUo felix non ciKlilur. Alii
'
sie Usa. M Bdd., q;;o se comertetit.
* Mi». BCg. et \aiic, praxmclHr Deo.
quuique : suie illo fclu eget.
«89 ENARRATIO IN PS ALMUM XXXII. 200
voces corum. Sed hoc pertinel ad id quia omnium lin- Locus iste, quando martyrFs bcaii (a) corpus percu.s-
guis locuti sunt in uno loco {Act. n, 4). Omnium lin- sum est, lupis plenus erat : vicit tot lupos una ovis
guis loculi, impleverunt quod diclum esl, Non sunl cajila, el imitle^ it locum ovibtis ovis occisa. Sxviehat
loquclw ncque sermones, quorum non audianlur voces lunc mare ingcntibus persequenlium fiuclibus, iliat
eorum. Sed quxro,ipsa vox in omnibus linguis quous- in aridam silientem ccelum Dei. Modo aiilem per illa
que pervenerit, qu;c impleverit. Andi ergo quod scquh qu:c iili pa^si suni, qui aciem ruperiint, glorificalum
lur : In omnem terram exiil somis eoruni, et in fmes orbis est nomen Chrisli : occupavit etiam ipsas potcsuiics
lerrw verba eorum (Psal. xvm, 2-5). Quorum, nisi ccelo- ambulans super capita tumenlium gurgiium. Et miia
rum qui enarrant gloriam Dei ? Ergo si in omnem tcr- ista facla sunt,modo etiam qui vidcnt, uondum crc-
ram exiit sonus eonim, et in ficcs orWs terrse verba co- dcnles, conveniicula noslra, celebraliones, solemni-
rum, quid pra-dicaverinl nobis, indicel nobis qui illos talcs, l.mdcs jam manifcstas et publicas Dei nostri
niisit. lndical plaue, lideliter indicat : quia ct antc- putaiis eos nou doh-re, pulalis non frcmere ? Scd
quam ficrenl prardixil futura, i!le cujtis omnia opera minc impletur quod de illis dictum est : Peccalor vi-
iu fide. Resurrexit enim a niorluis, ct conlrect:iiis debil, et irascelur. Quid ergo, quia irascetur? Ne li-
membris suis agnilus a l
discipulis suis ail : Oporle- meas, ovis, liipum. Modo minas eorum et fremilns
bat pati Clirisliim, el resurgere a mortuis tertio die, et non timeatis. lrascitur : sed quid sequilur? Detuibus
pradicari in uoinine ejus poenilentiain et remissionem suis frendet et labescct (Psal. c\i, 10).
peccalorum. Unde, et quousque? Per omnes gentes , 10. [vers. 7-9.) Quia ergo modo salsa maris aqua ,
ail, incipienlibus ab Jerusalem (Luc. xxiv, 46, 47). qua; remansil, in Christianos sacvire non andel, oc-
Quam misericordiam vcro omnes exspectamus , fra- cultiim autem murmur rodit f iu se, et intra morla-
tres, uberinreni a Domino , nisi ut peccata nosira lem pellcm fremil coriclusa salsugo ; vidcle quid se-
dimillanttir? Cum ergo ca sit magna miscricordia qiiilur : Congregans sicut in utrem aquus maris Cuin
Domini, remissio peccatorum, et hanc remissionem ergo ante:. mare liberis fluclibus sa;viebat, modo au-
peccalorum praMJjxit Dominus praedicari per omncs lem inlra mortalia pectora inclusum amarum est, ille
genles, Misericprdia Domini plena est lerra. Unde plena fecitqni in illis vicit , qui posuit lunc mari lerminos,
est terra ? Misericordia Domini. Quare ? Quia ubique ut in se remeantes comminuerentur fluctus ejus. Ipsa
diiniilil peccata Deus, quia misit coclos qui lerram congregavit velul in ulrem aquam maris : mortalis
complucrenl. pellis conlegit amaram cogitationem. Timenles enini
8. Ei quomodo ausi sunt ipsi coeli ire cum fiducia, pelli suae , intus tenent quod non audent emitlerc.
cx hominibus infirmis coeli fleri, nisi quia Verbo Do- Nam cadem esl amaritudo : sic oderunt , sic dete-
mini coeli solidati sunl ? Unde enim haberent tantam stanlur. Sed quod lunc aperte sccviebat, nunc occul-
viriutcm oves inler lupos, nisi quia Spiritu oris ejus le ; quid aliud dicam quam quod dictum est Fr«i- ,
omnit virtus eorum ? Ecce t inquit, mitlo vos sicut oves det , et labescel ? Eal ergo Ecelesia , ambulet faela :
in medio luporum (Matth. x, 16). Doniine miseri- est via , strata (b) nostra ab imperatore munita est.
cordissime ! Certe boc facis, ut misericordia lua pleua Ferveamus in itineribus bonorum operum hoc cst
,
sit terra. Si ergo ita es misericors, ut impleas terr.im enim ambulare nostrum. El quando exislunt lenta- si
misericordia, vide quos mittis, vide quo mittis. Quo, tionum pressura; unde non sperabatur, jam congrej^a-
impiam, millis, et quos millis ? Oves in medium lu- lis velut in ulrem aquis maris , inlelligamus Dnmi-
porum. Umis lupus si millatur in medinm innumera- num facere hoc ad disciplinam , ut excutiat a nobis
bilitim nviiim, rjnis ei resislit? Qtiid non conlurbat malc pracfidentem * de temporalibus securitatem , el
nisi forle quia cilo saiialur? Nam omnia devoraret. dirigat nos in regnum suum composilo desiderio.
Miuis infirmos inler saevos ? Mitto, inquit, quia coeli Quod desiderium tribulationibus hinc atque hinccon-
fiinil, iil lcrram compluanl. Unde caeli homincs in- lundenlibus producitur, ul simus canori auribus Do-
lirmi? Scd Spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Ecce mini tanquam tubx ducliles. Dictum est enim et hoc
bipi leucbmit vos, et tradent vos, et oflercnt poiesla- in Psalmis , ut iu tubis ductilibus laudemus Deum
lilms propter nmnen meum. Jam vos armale vos. (Psal. xcvii, 6). Tuba ductilis malleo producitur , ila
Virtule veslra ? Absit. Nolite cogitare quid loquamini :
ciirislianum cor in Deum prcssurarum pl-igis exten-
tion enim vos estis qui '.oquiinini, sed Spiritus Patris ditur.
veslriqui loquilur ir, vobis (Ibid. 19, 20) : qnia Spiritu Meminerimus crgo fratres jam his tempori*
11. , ,
oris ejus omnis virtus eorum. bns quibns congregata est velut in ulrem aqua ma-
,
9. Facta sunt hrcc ; missi sunl Apo>loii, periiilerunt non dcesse Deo unde proferat quo nos emei.del
ris ,
pressuras. Numquid modo lanias fcrimus ul audiamus cmn emendatione nobis opus esl. Ideo enim sequitur:
Iia;c, quantas illi ul scminarenl h.nec? Non. Erii ergo, Ponens in thesnuris abyssos. Thesauros Deidicilsccre-
fraires, infructuosus labor nosier ? Non. Video con- i imi Dei. Novit ille omi/mm corda quid ad tcmpus
,
sii|»aiioncm veslram. sed et vos viJetis sudorem no- profcral, unde proferat, quantani polcstalem tribnat
strum. Si loleramus, et conregnabimus (II Tim. u ,
1
Edd., rugit. At Mss., rodil.
12). Ecce facta suiit Ex illis ovibus missis in
illa. * t>ic aliquot Mss. Edd. vero, provulenlem.
niemoriasmariyrum celebramus. (a) Cypnani.
inciliiim lupornm ci
(b) strata dicla est via pulilica lapidibus, «••u silice
• Mss., aanitus dhcipidis suit. munita.
^l S. AUGUSTINl EPISCOPI 294
malis in bonos , ad jndieandos quiJem malos , eru- sicut jam comroemorare vobis solemus, Doininus <le-
dieodos auiem bouo*. Novil qiiomodo hxc agat, qui dit et diabolus absiulil sed Dominus dedit et Do- ; , ,
ponii in rltesauris abyssos. Fiatergo quod sequiUir :
min;i* abstulit : sicul Domino placuit ita faclum est ,
Tnneat Domimim omnis terraj Non glonetur superba (Job l. 11 , 21) ; non , sicul diabolo placuit. Vidcte
fViiiia temcraria. exsultatione, dicens : J.im congre- ergo, fralresmei, cum tanto labore manducantes sa-
gala est velui in utrcm aqna maris ;
quis iuibi aliquid lubrem el ulilem panem, videle ne quemquam limca-
(aciet ? quis nocere audelrit? Nescis quia posuit ille in lis uisi Domiiunn. Pnrter emn ne limeas alium
,
ihesauris abyssos, nescis iinde prnferat quod opusest Scriplura tibi dicil. Proinde limeat Dominuin omnis
ad Oagellandum te paler tuns ? Qui quidcm in discipli- terra, qui posuit in ibesauris suis abyssos. Ab ipso
nain luam babel abyssi tbesauros ,
quibus te erudi.:t autem commovcantur omnes qui babitanl orbem
ad tliesauros calorum. Ergo redi ad limorem ,
qui lerrie. Quoniam ipse dixil et fucla suut ; ipse mauda- ,
jam ihas in sccuritalcin. Exsuliet lerra, sed et limcat. vil , ct creata sunl.
Eisultet : qiiare? Quia misericordia Domini plenaest 15. [vers. 10.] Sed jain cessaverunt regcs inali
lerra. Timeai : quare ? Quia sic congregavit iu utrem facli sunl boni : crediderunt ' ct ipsi , signum crucis
aquas maris , ul poncret in ibesauris abyssos. Fit ergo Cbristi iu froutejam portanl preliosius signum quali-
in illa quoJ alibi breviler utrumque dicilur : Servite bel gemma diadematis : illi qui ssevierunl, desirucli
Domino in umoic , el exsullate ei cum tremore (Psal. sunt. Sed quis fecit boc ? Fo: le lu , ut exlollas le ?
ii,H). Dominus dissipat consilia gcnlium , rtprobul auiem ca-
12. Dominum omnis lerra : ab ipso antem
timeat gilationes populorum , et reprobal consilia principum.
commoveanlur omnes qm inhabilant orbem terrce. Nou Quando dixerunt Tollamns eos de : lerra , non erit
timeanl altcrum pro illo : ab ipso commoveantur omnes nomen cbristianum si boc fecerinuis : sic occidaniur,
qiti inliabilant orbem terrce. Fera sxvit ? Deum time. sic torqueantur , talia ct talia illis intligantur.Dicia
Serpens insidiatur? Deum time. Homo teodit? Deum sunt h?ec, ct inter hasc crevit Ecclesia. Heprobat
liine. Diabnlus te impuguat? Deum tiinc. Tota enim cogilutiunes populorum , et reprobat consilia prin
creatura sub illo est qucm jubcris limere. Quoniam cipum.
ipse dixit , el facta sunt ; ipse mandavit , et creata sunt. 14. [vers. 11.] Consilium vero Domini manet in
Hoc in Psalmo sequitur. Cum enim dixisset , Ab ipso (Bternum, cogitationes cordis ejus in soecula sarulomm.
commoveanlur omnes qui inhabitanl orbem tcrree : ne Repctilio sentenlix est. Quod ante ait consilium , lmc
convcrlerct se bomo ad timendum aliquid aliud , et ait postea cogilaliones cordis : el quod supra ail mancl
aversus a limore Dei, timeret pro illo aliquam creatu- in aslernum , hoc ait poslca in scccula saculorum. Ite-
ram , el adoraret quod factuic esl, dimisso qui fecii pelilio , confirmatio est. Ne aulem putetis , fraires ,
confirniavti nos in timore Dei tanquam dicens nobis ,
quia dixit cogitationes cordis , quasi sedere Deum , et
et alloquens nos : Quid formidaturus es aliquid de cogilare quid agal , et exquirere consilium facieudi
tcelo, aliquid de terra, aliquid de mari? Jpsedixit, aliquid vel non faciendi. Tuie sunt istae, o honio , lar-
et facla sunt ; mandavil , el creata sutil. Qui dixil ct ditates usque in velocit.ilcm currit vcrbum ejus.
:
facta siinl, mandavit et crcala sunl, cum jubel mo- Quaudo poiest mora esse cogitaiionis in illo verbo,
venlnr , cum jubel qoiescunt. El malilia boininum ' quod unum est , el omnia complectilur ? Sed dicunlur
rupidiiaicm nocendi potest habere propriam : potesta- cogilaliones Dei, ut tu iulelligas, ut secundiim le
tem aulem si illc non dat, non babet. Non esl enim audeas erigere cor vel ad verba tuae infirmitali simi-
potcstas nisi a Dco (Rom. xiu , 1) : definiliva sentcii- lia : quia res ipsa multum est ad te. Cogiiationes cor-
lia Apostoli est. Non
Non cst cupidilas nisi a
dixit ,
dis ejus in scecula savuloinm. Qux sunl cogiialioucs
Peo. Esl enim mala eupidilas, qux non est a Deo : cordis ejus , el quod cst consijium Domini quod nia-
sed quia ipsa mala cupiditas nulli nocel , si ille non net in acternum ? Contra (|uod consilium ulquid lie-
pcrmidal , Non est , inquit , poteslas nisi a Deo. Unde muerunt genlcs , el populi meditati sunl inauia(P*a/.
Dcus bomo slans anic homincin , Non habercs, In- II , 1 ) ? Quaudo quidcm Dominus reprobal COgilalio-
i|iiil, in me potestatcm , nisi data fuisset libi desuper nes populorum , ct reprobat consilia principuin. Umlc
(Joan. xix, II). Illc judioabai, illc cum ju-
docebal :
igitur consiliuiii Domini manel in xtcrnum , nisi d«
dicabalur , docebat, ul judicaret quos docueral Non :
nobis 3nic prxscivil et pncdestinavit (Ephes. i , 4) ?
habercs , inquit, in me poieslatem , nisi esset dala tibi Quis u.llii pnvdestinal onctn Dci? Anle mundi consli-
desuper. Quid boc ? Homo tanlum non babet polesla- tutiouem vidil nos, fecit nos , emendavii nos, misit
lem , nisi cum acceperit dcsuper ? Quid ipse diabolus, ad iios , redemit nos : iioc cjus con>ilium manet iu
anMis est \el unain oviculam tollere viro sanclo Job, x>lcrnum , b.xe ejus cogit.nio nianel in Sxcula saneu-
nisi prius diccret , Mille manum luam , boc est , da lorum. Frcmueruui genles lunc aperte ilucluanies ct
potcslalem ? Illc volebat, scd illc non siuebat ; quando ixvientes , conlabescant uunc tanquam inclusx ei
illc permisit , illc potuit : non ergo illc potuii, sed tongrcgaix in utrem : habuerunl iibcrns aud.eias,
qui pcrmisit. Idco bcue crudittis ipse Job , uon ait babeant truces ct amaias cogiuitioues. Quando pos-
sunidcstnierequod ille cogilavit, elmancliiixternunil
Pr, el |jov.: r rmiiiiiescit ct maliiu hominiitn, cupidiias
'
i*>. [vers. 12.] Quid est aulein h:ic ? Uenta gens
htnmniim. ii/pitlilalrm nocentii fHHett l:i>mo hulicre pro-
piutm. >oi liic Um. h-ciioiiein sulisii:utuiw>. * tn Mss., cesserutu.
*)- ENARRATIO IN PS ALMUM XXXII. 294
Qnis est qui non lioc audito erigai se ? Amant enim animo tuo est imago Dci , mens hnmlnis capit eani.
oiniies beatitudiriem : et ideo perversi sunt hamines Accepit eam, et incliuando se ad peccaiura decolora-
qui:i inali volunt esse , miseri nolunt : et cnm sit ma- vil *
cam. Ipse a<l cain vcnit rjefonnator, qui erat ejus
liii:c iudividua comes miseria , isli perversi nnn so- anie foiinator ;
quia per vcrbnm facta sunl oinnia, ct
lurn mali esse volunt , cl miseri nolunl quod fiei i nou per Yerbum iuipressa est hxe imago.Venit ipsum Vcr-
potest; sed ideo volunt mali esse , ne rniseri sini. bum, tit audiremus ab Aposinlo , lieformamini in mo-
Quid est hoc quod dixi : Ideo volunt mali esse , ne vilate mentis veslrai (Rom. xn, 2). Jain ergo superest
miseri sint? Considcraie hoc patilulum in omnibus ul qti.ciiis qtiid sit melius quam animus luus. Quid
hoininibus qtii inala facinnt , beati semper esse vo- eril, obsecro , nisi Deus luus? Non invcnis aliud mc-
lnni. Furium facit : quxris, quaie? Pmpter famern, lius animo luo; quia ctim fueril perfecla natura Uia ,
prnpter necessilatein. Ergo ne miser sit, malus est Angelis xquabitur. Jam supra nnn est nisi Crealor.
«t ideo miserior est, quia malus est. Depellcndx ergo Eiige lo ad illum , noli dcsperare , noli diccre ,
miserise causa , et acquirendx beaiiludiniscatisa , fa- Mtilium est ad me. Magis multum est ad le habcre
citint omnes homines quidquid vel boni faciunt vel forie aurum quod quxris. Aiirum ctsi voluoris ,
mali : semper ergo beati esse volunt. Sive male vi- forlc non babebis; Deum cuin rolueris, hahefiis :
vintes , sive bene vivcntes , beati esse volnnt : et non quia et anlequam velles vcnil ad te et cnm avera
,
foniingit omnilius quod omnes esse vnlunt. Onines volimlaic esses vocavit te , et cum convcrsus esscs
entin beati esse volunt, non autein erunt nisi illi qui terruit te , ct cum lerrilus con!itercris * consola-
justi esse voluerinl. Et ecce nescio quis ut male facial lus ost te. Isle qui (ibi prxstitit omnia , iste qui fecit
bcalirs vnlt esse. Unde? Ex pccunia, ex argento et utesses, qui cum liis qui tccutn suni etiani malis
anro , ex prxdiis , fundis , domibus , •mancipiis ,
prxstal solem, prvsiat pluviam, prscstat fruclus, fon-
pornpa sxeuli, honore volalico et periluro. Habendo tes, vitam , saluicm , lantas consolaliones , servat tibi
aliijuid volunt beati esse : quaere ergo quid babcas ali(|tiid quod noii dct nisi tibi. Quid est aulcm quod
ut bealus sis. Cum cnim beatus fueris, melior miqiie tibi servat , nisi se? Pe:e aliud , si melius inveucris :
eris, quam ctim miser es. Fieri antem non potesl ut se tibi servat Dcusi Avare, quid inbias ccclo et terrx?
res deicrior lc faciat meliorem. Homo es , deterius te Meiorest qui fecitcoeium etierram : ipsum visurus,
3
est quidquid cupis, quo beatus esse dcsideras. Aurum, ipMim liabilurus es. Quid quxris ul tua sil illa villa,
argeutum ,
quxlibel corpora ,
quibtts inbias acquiren- et transiens p-T illam dicis : Beatus cujusesl posscs
dis . possidendis , fruendis , inferiora suut te. Tu me- sio ista? Hoc dicunl quam rntilti qui tianseunt pcr
lior, es lu potior l
es : et utique vis melior esse illam :et tamen cnm dixerini, et transeunl perillam,
quam es , cum beatus esse vis ,
quia miser es. Melius possuut caput agitaie et suspirare, numquid el possi-
o«st enim utique beatum esse qnam miscrum. Yis esse
,
dere 7 Sonat cupiditas , sonat iniquilas : sed non con-
inelicr te : et qu;eris ,
perquiris per qux id fiat dcle- , cupiscas rem proximi lui (Deut. v, 21). Bcalus cujus
riora le. Qujdijuid quxsieris in terra , deterius est est illa villa, cujus est domus ista, ctijus est ager iste.
qiiam tu. Hoc omnis boino optat amico suo , sic enin Compescc iniquiiatem , audi vmlaieni : licata gens
adjuml : Sic melior sis , sic meliorem te videamus , cujus est. Quid? Jam nuslis quid diclurirs suiii. Ergo
sic dc te meliore gaudcamus. Quod amico optat , bnc desiderale ul habealis tunc deuium lieati eriiis. ,
et ipse vult. Accipe ergo fidcle consilium. Melior te Hoc solo beali critis : re meliore quanj vas estis, me-
vis esse, novi , omues novimus , omnes vulumus liores critis. Dcusesi, int|ii;)m, meiior te, qui fccii le.
qttxre quod est me lius tc , ul iude efliciaris melior tc. Bea a gens cujus est Domhius Deus coium. Iloc ama ,
10. Inluere niinc cuelum el terram : non |ibi sic lioc posside , boc cum vis habcbis, buc gralisha-
pnlclira eorpora placeant, ul eis fieri beatus velis. ln bebis.
aniiiio est quod quxris. Bealus enim esse vis : ipso 17. Beala gens cujus esl Dominus Deat eoium. No-
animo tuo qnxre quid sit melius. Cum oniin duo sint stcr Deus ! Cujus enim non est Deus Non plaue om- ?
qiixdam , lioc est , animus ct corpus, eo quod islis niumeodem modu. Nosier magis, nosier qtii vivimus
iluobns illinl melius sit quod animus dicilur ,
potest de illo tanquatu de pane noslro. Ipsc sit harcdiias
rorpus luum melius fieri per meliorem , quia subje- imslra ,
possessio nostra. An forte lemcre dicimus
clum est corpiis animo. Potesl ergo melius fieri cor- faciendo nobis Dcum posscssionem, cum sil Doiuiuus,
pus tunoi per animiun tuum : ut cum fuerit juslus cum sit Cre;»tor?Non est isia temcrilas : affi.-clus esl
aninius luus, sit poslea iinmortalc eliaro corpus tuiini. desiderii , et dulccdo spui. lsic.it aninia, onmino se-
Pcr animi enim illuminalionem mereturcorpus incor- cura dicat : Dcus metis estu;qui dicilanimx noslrae:
ruplionem, ut fiat inferioris reparalio pcr meligrem. Salus tuaego sum (Psul. xxxiv, 3). Ditat, secura di-
Si ergo corporis lui bonnm animus luus est, quia cat : non facicl injuriam euni hoc dixeril: imo f:ic;et
corpore luo melior esl ; curn qnxris bonum tuum , si non dixeril. Arbores voleiiaS baliere quibus b''aius
ilhul qnxre quod melius est animo luo. Quid esl au- esscs? Audi Scripiuram diccniem de sapicutia : Li-
lem aoiinus tuus? Allende, ne forle conteinnens ani- gnum vilm est omnibus possideulibus eam. Ecee pnsses-
nium tuuin, et putans nescio quid essc vilc et abjectum. sionem nostram dixit esse sapiciitiaiu Scd nc putej
viliora quxras quibus beatificetur animus tuus. ln 1
\liquot Mss., dedccoravit.
1 niiinqtiK »l»s.. conierere u.
• sic novetn Mss. Alii octo, potentior. M Edd., fortior. * Oclodecuu .\.ss. , bivilurut.
t% S. AUf.USTINI EPISCOPI 296
ipsam bapienluiu, quia possessioncm tuam dixit Scri- est eum. Uude plerumque rogantes miscricordiam
plura, aliquid csse quod sit le inferius, sequilur el dicimus bomini, Vide me. Et dc illo qui te coiitcmnii
adjungit : Fa incumbeiitibus in eam velut in Dominum , quid dicis? Non me videl. Est ergo qiiacdam visio iui-
tula '
(Prov.ui, 18). EcceDominus luus fac.tus est lihi seranlis*, non visio punientis. Illa visio ad peccala
ouasi haculiis : securus liomo incumbit ,
quia ille non animadversio est : qua; ille peccala non vult vidcri
succtmibil. Dic ergo securus possessio lua est ,
pos- qui dicit : Averle faciem tuam a peccatis meit (Psal.
, l,
sidentibus eam. Scriptura dixit, implevit (iducia dubi- 11). Quodvultignosci, non vult agnoscj : Averte, iii-
tationem * luam : dic securus , ama securus ,
spera quit, faciem tuum a peccatis meis. Cum ergo avei leril
sccurus. Tua eiiaoi i!la verlia sint in Psalmo, Dominus laciem suam a pcccatis luis non videbit te? El undc ,
pars hareditalis meiu (Psal. xv, 5).
alibi dicil : Ne avertas faciem luam a me {Psal. xxvt
18. Ergo inde bcati erimus Deum , possidendo. 9) ? Ergo avertat a pcccatis tuis , non avcrtat a te :
Quid ergo?Nos possidebimus eum et non nos
, ille videat te , misereatur tui , subveniat libi. De ccelo
possidebil? Unde ergo Isaias : Domine ,
posside nos respexil Dominns, vidil omnes (ilios hominum : perlinen-
xxvi , 15, sec. LX.X)? Possidet ergo , el possi- tes ad Filium hominis.
(lsai.
p.wjr-w- nos. Non enim quomodo De proeparato habilaculo suo
ut 20. vers. 14.] quod
Ul Uil, et
delur, _l totum propter
V"»"" ,
...
[
"
: '
ila etiile, sibi prxparavit. Yidit nos de Apostolis
nos ex illo beati simus, possidelur a nobis, , vidil nos do
r?_ ___--! .!.,.» _•._>_•_-. <l,_l n. l)1"> -iic Vflnil .llc w,*.A'.t «_-___ 4_.~_.1_-
_
possidctur .1
prccdicaloribus
_ _ i -i I
veritatis
_ _ i r-i I
vidit
,1
nos de Angelis
_-.
ut beatus sit.possidet nos. Et possidet, et », , quos
,
non ob aliud nisi ut nos beali simus. Possidemus
eum, ad nos misit. Ha.c omnia domus ejus, haec omnia
nos. Colimus habitaculum ejus quia h.ic oiunia cceli qui enarranl
elpossidel nos; quia colimuseum et colit :
nos tanquam omnes
eum tanquam Dominuin Deum hominum; depraparato
, colit gloriani Dei. Vidit filiot
lcrram siiam. Quia colimns eum, nemo
dubilat ; quia habitacuto suo respexil tuper omncs qui habilant lerram.
indicat llle qui ail Ego sum Ipsi simi sui suni 3
gens illa est beata cujus est
colit nos , quis nobis ? : , ,
,
estis tarmenla, Pater meus
agiicola est (Joan. Dominus Deus eorum populus ille est , quem elegil
vilis, vos ;
Ecce el in istopsalmo ntrumquc nobis di- Dominus in ha.redilalem sibi quia per omnes : terras
xv, 1, 5).
citur
,'
uirumque nobis indicatur. Jam dixit quia pos- est , et non est in parle. Respexit super omuet qui lui-
sidemuseum Beata gens cujusestDominusDcuseorum.:
bitant lerram.
fundus iste? Illius. Cujus ille? Ulius K Cu-
Ctijus est
21. [ vers. 15. ] Qui finxit singillatim corda eorum.
Dicamus de Deo dicamus cujus est. Et Manu gr-itioe su_c, manu misericordice sux linxit cor-
jns est iste? ,
quomodo nobis solet respondeii, quando de fundis ct da, plasmavil corda nostra, finxi. singillalim, singula
alque amcenissimis qme- quaedam corda dans nobis, qua. tamen non dirimant
de prccdiis aliquibus amplis
rimus Est quidam senator, et illud
:
aut illud vocalur, unitatein. Quomodo singillatim membra formata sui.l
dicimus, Beatusille homo. omnia, singillatim habenl opera sua, et tamen in uni-
cujus est isia possessio : et
qu.cra.nus Cujus est Deus iste? Est quaida.n late corporis vivunl ; manus facil quod oculos non
Sic si ,
beata gens cujus est nam
Dominus Deus eorum esl. :
facit, auris id valet quod nec oculus ncc i.ianus valel;
possidet fundum suum , non onn.ia tamcn in unilale operantur, et manus elnculus
El non sicut senator ille
possidetur a fui.do suo sic et
Deus gentis hu- cl auris diversa faciunt, ucc sibi adversaniur : sic el
auum ,
ul ejus simus laborare debeinus : sed al- iu Chrisli corpore singuli homincs, lanquam meiii
jus. Unde ,
possidenl. Audistis quia gei.s po>sidet b.a singula donis suis gaudent ,
quia ille qui clcgit
terulrum se
Beala gent, cujus Dominus Deus eorum. Au-
est populuiu in ha.redilatem sihi , iinxit singillalim corda
eum :
quia et ille possidet illam Populus quem elegit : eoruin. Numquid enimomnes apostoli ?numquid omnet
dite
tibi. Beata gens possessione prophcta'? numquid omnes doctorcs? numquid omnet
Dominus in hcereditatcm
suo popnlus quem dona habent tanitatum? numquid otnnes linguis loqunn-
sna , beata hacrediias posscssore ,
m hccredilalem sibi. lur? numquid omnes interpretantur? Alii quidem per
elegil Dominut
vers. 15.} De coclo respexit Dominus ,
vidit Spiritum dalnr sermo sapienliw, alii sermo scienlioj, alii
19. [
*
/to.i.imtm.Omneshic ila accipe, ul genlis /ides secundum eumdcm Spiriium, alteri dona curalionum
omnes /I.tot
omi.es iutclligas illam harcdiu.lem lenei.les (I Cor. xu , 8 , 9 , 29 , 50). Quare ? Quia fuixil sin-
jllius
vel illam haiedilalem
exislenles. lliereditas esl eiiim gill.iliin corda eorum. Quomodo auiein in iiicm-
ipsi oiiu.es. Et
ipsos « omi.es de ceelo rcspexil bris nosiris diversa sunl opera , sed saniias una .
|)ei
et vidit eos iile qui ail:Cuin esses sub arbore sic iu omnibiis membris Cl.risli diversa iniiiiera ,
Oominus,
fici, vidi te(ld. i, 4S). Vidil emm eum quia miseralus sed ibai iias una. Qui (inxil singillalim corda eorum.
2"2. Qui iiilctligil omnia opera eorum. litlclliyit quid
tuta. scd vcrius aluuiot Mss., u«
nomino videt. Ilabes in psalino •
> Fdd , in domo est? Secrelius et interius
m Dombum lula.juxlaGra.-c. LXX, ept
tuta, vel ul riU,
,
lntellige clamorem meum (Psal. v, 2). Non cniin qtiasi
remorit du-
"VZ ,m£ Mss.,Edd. ^o,vn P lentfid«ciam, vocibus opus est, ut pervenial aliquid ad aurcs D«i.
bitatvmem.
rf« ,.o « lctur anobu :
^
ut autem
f( ^ille
mg ex
beulas stt non pas-
illo be(lli
mn
Oecultus visus inielleclus vocalur. Exprcsaius
qiiaiii si dicerel, Videl omnia opera eorum :
dixit,
ue tune
"!lTS itVo.s>Jet et mt pomdem a notns, ob
"
C »
Ita iu Mss. At in Kikl., egenles misericordui.
'"v'ss! 'ruj»J HU? Ilttttt
cujvs cXislc. ahesla ms^.
• Rdd., miscrantis cordis. Vox, cordis.
* Edd., qentcs. Melius HW., OentU.
tpd sunl sui, sunt g^n» illa btala.
« flures Mhb.. >P>i mues, t\ onuiet. W* * sic mss. AtEdil. :
»$r ENARRATIO 1N PS \LMUM XXXII. 298
putares videri opera ista ,
quando ct lu vides opus eum. Vidciisquh ipsi sunl quos prospexit de habita-
liominis. Homo factum liominis moto ejiis * corpore ctilo suo. Ecce oculi Domini super timenles eum, spc-
videt, Deus aulem in corde vidct. Quia ergo inlus rantes super misericordium ejus : non de meritis suis,
videt, diclum est , intelligit omnia opera eorum. Dant non de virtute, non de forlitudine , non de equo, sed
duo pauperibus ; unus sibi mercedem quuerit coele- de misericordia ejus.
slem, alius humanam Iaudem : tu in duobus unam 23. [vers. 10.] Ul erual a morte animas eorutn.
rem vides, Deus duas intclligit ; intus enim inlelligit Vilam aetcrnam promiltit. Qtiid in isla peregrina-
ei intus agnoscit, fines ipsorura videt, inientiones lione ? numquid deseril' Vide quid sequitur : El alat
ipsas vidcl. Qui intelligil omnia opera eorum. eos in fame. Tempus famis est inodo, tempus salnri-
23. [vers. 16. ] Non salvus fiet rex per multiludinem taiis post crit. Qui nos in fame liujus corrnptionis
rirtutis sum. Ad Doniinum oiiines, in Deo omncs. non deserit, immoriales faclos quomodo saliabit ?
Bpes uia * Deus sit, fonitudo lua Deus sit , firmiias Sed quamdiu tempus esl famis , tolerandum esi , du-
tua Dcus sit, exoratio • tua ipse sit, laus tua ipse sil, randnm est, perseverandum est usque in finem. Jam
finis in qno requiescas ipse sit, adjulorium cum labo- currenda sunt omnia, quia et via cst plana, et cogi-
ras ipse sit. Audi veritatcm : Non salvus fiel rex per tandum esl quid portemus. Adhuc quidem spectato-
mulliludinem virtulis suce : ncc gigas salvus erit in res in amphiiheatro forte insaniunt, et in sole sedent:
multitudine (orliludinis suic. Gigas superbus aliquis et nos si slamus, tamen in umbraculo sumus , el uti-
k
est, extollens se adversus Dcum, velut quia cst liora et pulchriora sunt qu»3 spectamus l
. Spectemus
ipse aliquid in se et per se. Non fil iste salyus in pulchra, et a pulchro spectemur. Spectemus nos
inultiludine virtutis su.c. mente ea quae dicuntur in sensibus divinarum Scri-
24. [vcrs. 17, 18.] Scd equum habet magnum, for- plurarum, et gaudeamus tali speclaculo. Spectalor
lem, validum, vclocem ;
potcst si aliquid ingruerit, autem noster quis est ? Ecce oculi Domini super timen-
cilo illum de periculo libcrarc? Non fallalur, audiat tes eum, speranles in misericordia ejus : ut erual a
M uod scquilur Mendax equus ad salutem. Intellexisiis
: tnorle animas eorum, et alat eos in fame.
quid diclum sit Mendax equus ad salutem ? Non libi
: 26. [ vers. 20.] Sed propter peregrinalionis tole-
proniitlat equus tuus salutem : si tibi promiserit, rantiam quamdiu fames est , et exspectamus in via
mentieuir. Si enim Deus voluerii, libcraberis : si refici ', ne deficiamus ;
quid nobis imponitur ' , vel
Deus nolueril, cadenle equo aliius cades. Non ergo quid profiteri debemus ? Anima nostra patiens erit
pulclis diclum, Mendax equus ad salutem t quasi men- Domino. Secura exspeciabit inisericordiler promil-
dax jiislus ad saiuiem, quod vclul jusli ad salulem tenlem , misericorditer * et veraciter exbibeniem : ct
nienlianlur. Non cst cnim scriplum ccquus , quod ab donec exhibeat, quid agamus? Anima nostra paliens
acquitaie dicitur; sed equus, animal quadrupes. Hoc gra> erit Domino. Sed quid , si in ipsa palientia non dura-
cus codex indicat (a). El redarguuntur mala jumenta, bimus ? lmo plane durabimtis : Quoniam adjulor et
homines qui sibi qtixTunt occasioncs mcndaciorum : protector noster est. Adjuvat in pugna, protegil ab
ciini Scriplura dical, Os quod menlitur, oecidit animam aeslu, non te deserit, tolera, dura. Qui perseveiaverit
(Sap. i, 11) ; el; Perdes omues qui loquuntur menda- usque in finem, h c salvus eril (Matth. xxiv, 15).
cium(Psai. v, 7). Quid est ergo , Mendux equus ad 27. [vers. 21.] Et quid cum perduraveris cum ,
talulem ? Menlitur tibi equus quando promiltit salu- paticns fueris, cum usque ad finera perveneris, quid
tem. Numquid eqtius alicui loquilur, et promittil tibi Qua raercede toleras ? ulquid tanui dura
erit?
salutem ? Sed cum lu vides equum bene formalum, tamdiu palerisf Quoniam in ipso lcelabitur cor no-
bonis viribus, magno cursu praeditum, isia oinnia strum, et in nomine sancto ejus speravimus. Spera bic,
vclut promittunt tibi de illo salulem : sed fallunl, ut l;i'leris ihi : esuri et siti hic, ul epuleris ibi.
Deus non tuelur , quia Mendax equus ad salutem.
«.i 28. [vers. 22.] Horlalus est ad omnia, implevit
Equum accipc ctiam figurale qtiamlibel amplitudinem nos gaudio spoi, proposuit nobis qtiid amennis.in
fcrculi hujus, quemlibet bonorem in quem superbus quo solo et de quo solo praisumamus : post hxc lit
ascendis : quo allius ingrederis, eo te non lanlum oralio brevis cl salubris : Fiat misericordia tua , Do-
celsiorem, scd ctiam luliorem falso puta6. Quomodo mine , Et quo nierito ? Sicut speravimus
super nos.
enim tedejicial nescis, lanto elisum gravius, quanlo in te. Fui quibusdam onerosus; sentio quibusdam :
sublimius fcrcbaris. Mcndax equus ad salulem : in auiem eliam cito lerminavi sermonem et hoc sen- ;
abunduntia autem virtuiis suw non erit salvus. El undc lio : ignoscant infirmi forlioribus, el pro infiriirs
cril salvus ? Non de virlule, non de viribus , non de deprccenlur fortiores. ln uno corpore onmia mcmbia
bouore , n<>n de gloiia, non de cquo. Et unde ? Quo simtis, a capile noslro vegelemur : et in illo spc»
ibo? Ubi invcniam unde salvus sim ? Noli diu qnae- nostia cst. el in illo fortiludo nostra est. Non dubi
rere, noli longc. Ecce oculi Domini super timentes
omnes |>rope Mss. constanter habent , exsprcieimu
1 :
Edd., factum homkrds tnotu ejus
* corpore videt. Ali- m necnon postea, exspeclemur, exspectaculo, exspectator ;
quni Mss., molo ejus corpore. loco, speciemur, spectaculo, spectalor.
* vetus codex colb. : Ad Dominum omnis, in Deo omnis * Aliqnot Mss., reftcienles.
tpes tua, Deus sii foriitudo tua. * sic m
Mss. At iu Fxld., quandiu fames est, exspeclemus
* ln pluribus Mss., exhorlatio. in via refici, ne deficiamus. Qutd nobis imponit, vct
* AliquolMss., qui. quid, elc.
(n) ivpos. * iu luribus Mss. decsl hic, miseiicorduer
|
.
Patbol. XXXV 1. (Dix,/
993 s augustini episcopi m
lemus oxigerc de Dominn Deo nnsiro misericordiam i:t rcsipiscant ', et videanl se, qnia nou liabeut oin-
vult omnino exigi se. Non enim uirbabilur dum cxi- nino quod dioant contra vcritatom : non cis remansrt
gilur, aut oniniuo ai gusiabilur, quomodo illc a quo nisi sola iufirniilas animositalis , qune tanto est bn-
pctis quod non habcl, aul quod panun babet, cl liinet goidior, qnauto se majores vires hahere cxislimat)
dare ne iniiius babeal. Vis nosse quomodo lilii eroget I»ro infirmis, pro carnaliier sapientihus. pro aniina-
De:'.s misericordiam ? Tu eroga charilatem : videa- lihus el carnalihus, lamen pro fratribus nostris, ca-
iiiiis si finis, duni erogas. Quanta csl ergo opulcntia dcin sacranienla celchrantihus , ctsi non nobiscnm,
iu ipsa sumniilaie, si potesl tanta esse in tiiiagine? oaJom lanicn ; uinim Amen rcspondcnlibiis, etsi non
29. Ergo, fraires, ad lianc maxime exhortaniur nnbiscum, unum lamen medullas charitaiis vesira ;
vos chai ilalem , non solum iu vos ipsos , scd in eos Deo pro eis '. Aliquid enim pro salule ipso-
fuinialis
eliaiu qui foris sunt, sive adliuc pagani, nondum rum egimus 3 in concilio, qimd explicari vohis hndie
credentes iu Chiistum, sive divisi a nobis, nobiscum jani tempus non sufficit. Unde exhortainur vos ut
caput confitenles et a corpore separali (a). Doleamus alaoriores et numeiosiores ( audient cniin a vobis
illos, fralres, lanquam fratres nostros. Velint nolint, fratres noslri qui nunc non adsunt) convcnialis cra-
v
fr.ilres noslri sunl. Tunc essc desinent fralres nostri, siiuo uie ad basilicam Tricliarum .
si desicrint dicere, Palcr nosie, (Mattli. vi, 9). Dixil de
quibusdam prophela : His qui dicunt vobis, Non estis 1N PSALMUM XXXIII
fratres nostri ; dicile, Fratres noslri estis (hai. txvi, 5, ENAIUIATIO.
sec. LXX). Circumspicite de quibus hoc dicere potue- SERMO I , BABITUS DIE SABBATI.
rit : numquid de Paganis? Non, nequc enim dicimus De linda Psalmi.
cos fralrcs noslros secundum ScripLuras cl ecclesia-
i. Psalmus isle nihil quidem ohscuriim ct quod ox-
siicum loquendi morem. Numquid de Judoeis qui in posilore indigeal, vidclur hahere in <exlu suo . titu-
Chrisium non credideruul? Legite Aposlolum , et
lus autem cjns iutenlos facit, el pulsanles dosidcral.
videle quia fratres quando dicil Aposlolus sine aliquo
Scd quenvidmodum hic scriplum est ,
quia bealus.vir
additamenlo, non vull iiitelligi nisi Cbrislianos : Non qtii speral in eum : spcrcmus omncs quod pulsanlibus
e&t autem subjectus inquil frater aul soror in liujus
, , aperlurus est. Non eiiim hortareliir nos ut pulsare-
niodi (I Cor. vu , 15) : cum diceret de conjugio , fra-
mus, si nollel aperire pulsanlibus (Maith. vu , 7). Si
ireni ct sororcm dixil christianum vel cbristianam. disp mchal
enim aliquaudo contingit, ut qni * sem-
Ilcm dicil Tu autem quid judicas fratrem luum, aut
:
perclaudcrc, txdio coinpiilsus ad manum pulsantis
lu quid spernis fratrem luum (Rom. xiv, 10) ? El alio
conlia dispositioncm suam surgat et aperiat , nc <liu
loco, Vos iq |uit iniquitatem facitis e.l fraudatis , et
, ,
pulsanlem palialur (Luc. m, 8) : quanlo magis spora-
Itoc fiatribus Cor. VI, 8). Isli ergo qui dicunt, Non
(
I
re debemus citius aperlui um illuiu qui ail : Pulsate ,
estis fralres noslri paganos nos dicunt. Ideo enim nunc inlenlionc cordis
,
el apeiielur vobis? Pulso ego
ct rebaptizare nos volunt , dxcnles nos non habere
ad Dominum Dcum, ut dignetur nobis hoc mysierium
quod dant. Unde consequeni cst error ipsorum , ut
revelare : pulsct niecum et Charitas Veslra inteuiio-
ilegenl nos fiaties suos a<*se. Sed quatc nobis dixit
orandi pro nnbis. Esl cnim,
ne aiidieudi, et humililale
prophcla Vos dicile. illis, Fratres nostri estis : nisi
:
qund falcnduni est, arcaniif»» ol grandc myslerium.
qnia nos in eis agnoscinius quod non rcpelimus? Psalmus Da-
2. Sic enim se hahel lii»'us Psalmi :
Illi crgo non agnoscendo baptismum nostrum, negant vid, cum mulavit vullum suwu coram Abimelech, el di-
nos cssc fratres : nos aiitem non repetendo ipsorum, misit eum, el abiit. Qu.xrimus in Scripturis sccunduin
sed agnoscendo nos'.rum dicimus eis : Fratres nostri
,
rcs gcstis ,
qiiLC nohis de David conscripla; sunt
estis. Dicant ilii Quid nos quscrilis, quid nos vullis? qucniadmoduiu
:
quando sil (jictum : inveniiiius tiliilum
Ilespondcamus Fratres nostri estis. Dicanl : Ilc a
:
psalmi : Chih fugeret David a facie Abcssalon ftlii sui
nobis, non vobiscum 1'abcmus ralionem. Nos prorsus Psal. tii, i ). Leginius cnim in Rcgnorum lihris*et
(
vobiscum ralioncm habeinus : unum Christum confi-
invenimus qtiando David fugerct a facie filii sui Ahcs-
lcniur, in uno corpore, sub uno capile esse debemus. salon (II lleg. xv, 14) : cl verissinium cst, quia con-
Quid crgo ine i;u3eris, ait, si pcrii ? Magna absurdilas,
tigit, el quod contigil scriptum csl ; cl quainvis lilulus
magna vesania. Quid nie quairis, si perfl ? Quare lamen dgclus
psalmi in niystcrio sic sciiplus sit, csl
quacrerem , nisi quia pcriisti t Si ergo perii, ioquil,
crcdo quod hic scriptuin
de re qua; gcsla cst. Sic et
qiinniodo suui fiater tuus ? Ut dicalur inihi de le :
Plciique Mss., respiciant.
'
Frater luus morluus eral, et revixil ; vericrat, et inven-
Hacc leclio aul niliilo tere divei-sa exhihelur in plcris-
*
tus est (Luc. xv, 52). Adjuranius ergo vos, fratres, queMss. At in Edd. legitur sie: elsi non nubiscuni eadetn.
tamen unum mwn restiondeiUibus, elsi non vobiscum unum
per ipsa viscera chariiatis cnjus Iarte nuliimiir,
Atiuti, hortumur iiwdtdlas charitclisve&trcc fundalis ad Deum
,
(iijtis p:inc solidainur ,
per CbrisUun Dominum no- preces pro eis.
* ouiudeciin Mss., aqiinus in concilio. Alii numcro i>au-
•trum, per mansucludincm cjus, adjuramnfl vos (lem- ciores cuin rdd. babent, rqiJiitis. i-oquilur forte de coll»-
|)iis csieniin ut impcndanius in cos roaguam chari- lionc cuin Donatistis, habtla Larlbagioe an. itt.
* Ali(|uoi mss , Trteitarvm. \lii, lriciUarum.
(.itpni al)iind;iniem miferieordiam in deprccando 8 >c\
Uss., tiispoiukbut. Eliidem posiea , conlra dispon-
,
lxum pro illis, utaliquandodei illis scnsuni Bobrium, siimeiu utam.
* Mss., Legimus enim in ncgnorum: Nec soleni addcre,
librii.
(n) l>o;iatLsri:.
SM ENARRATIO IN PS ALMUM XXXIH. 302
csl, Cuin muttwii vnltiim suum cotnm Abimelecli , et di- ad oslia civilalis ct ad ostia porl.r, ct s.alivre decnrrc-
misit eum, et abiii, scriplum esse in Uegnorum libris , bant super barbam ejus. Unde lieri polest ut nou lu c
nl) omnia nobis scripta sunt quse perlinent ad resgc- aliquid signilicarel? quattdo quidem aporle dicit Apo-
sias David : sed non inveiiimus hoc, et lamen aliquid stolus : Ucecuutem in figura conlingebam illis ; scriplu
iiivcnimus unde apparent hoc esse tracium. N;im snnl autem propter nos, in quos finis sccculorum obvenit.
scriptimi esl quia cum fugcret David perseculnrem Si nibil significatmanna dc quo dicit Apostoius , :
Saul, contiilil se ad Acfais regem Gelli, id est nd re- Et cibum spiritualem manducaverunt ; si nibil siguif!-
gem cujusdam genlis vicin.e regtto Judaeorum : ihi calqnod divisum estmare, et perincdium duetuscs:
lalilabal , ut perseculioncm Saulis eviiaret. Reccns populus, ut cvaderenl persecuiionern Pharaoois,
ctiiti
aulem erat gloria ejus, unde pro bencfacto meruil in- dical Apostolus Nolo enim vos ignorare, fratrcs, quia
:
vidiam , (piando Goliam inierfecit, ct in una pugna patres nostri omnes sub nube (ucrunl, et
omnes in Moy-
gloriam securilatemque regni el regi el populo com- sen baptizali sunt in uube et in mari : si nihii significal
paravit. Saiil aulem cum provoeanle Golia a;stuaret, quod percussa petraaqua profluxii, cum dicat Aposto-
prosirato Golia liostis esse coepit ei, per cujus manuin lus : Petraauteni eral Clmstus (I Cor. x, 11 , 1,4} : sf
liostem necaverat , ct invidit gloriae David : maxime ergo illa nibil signilicant, quamvis sintgesta : si niltii
quia populus in exsullatimic constiliilus , el choro dcni(iue significant dtio iilii Abraluu nati sccunduni
jain faclo mulieres caniaventnt gloriam David, quod ordinem nascendi hominum, et lanien ipsos dtios
fi-
Baul perciississet in millibus, ei David in dcnis milli- lios duo Testamenta appellat
Aposiolus, Vetusci No-
bus. Hinc ille commolus , quod coeperal habere ma- vtim, et dicit Ilwc sunt duo T estamenta qute sunt i:i
:
,
jorem gloriam per unam pugnam puer, et jam in lau- allegoria (
Gal. iv , 2i ) : si ergo illa nihil signiiieanl,
dibus omnium regi pramonebalur, ut se habet pcsli- qu;e videlis aiictoritaienposlolica iu mysierio
fuluta-
Jenlia livoris et superbia sreculi, invidere coepcrat, ct riiin rerum gesla essc; dcbenius
arbilrari nihil signi-
persequi. Tunc ille se , ut dixi, contulerat ad regem ficareetiamhocquodvobisexlibroRcgnorumdeDavid
Gelh, qui vocabalur Achis. Suggeslum esl aulem regi pauloante narravi. Non ergo nibil signifieat, et qnod
ipsi, quod illum apud sehaberel, qui magnam gloriam nomen mulalum est et dictum est coram Abimelech , '
iiabere coepcrat in populo Jud;corum cl dictum est 4. Inlendite mecum. Omnia enim
,
qtue dixi modo.
i4ii : Nonne isle est Daeid, cui chorum [eccrunt mulieres quasi ad manum pcrlinent pulsantis, nondum
apcrlutu
israetitw, dicentes : Saul percussit in milltbus, et David est. Pulsavimus , cum ista diceremus
pulsastis ;
in denis millibus ? i>\ aiilem propler hanc gloriam in- ct \os, ctim ista atidirelis : adbuc pulsemus oran -
videre illi Coeperat Saiil, nonne melucndum erat Da- do, ut Dominus aperiat nobis*. Nomimim hebrsco-
vid, ne cl ille rex ad qucm conlugerat , vcllet oppri- rtim babemus inlerprelalionem non defuerunt do- :
Hicrccum, qtiem possel de vicino bostem baberc, si cti vin, qui nobis nomina ex bebrceo
in gra^cam lin-
«alvum servaiel? Timuit et iilum, el, sicul scriptum guam ,
et inde in latinam iransfericiit. Consulenles
csl. mutavil vuUum tuum coram ipsis, el affcclabat, et ergo nomina isia, invenimits inlerpreiari Abimelecb,
it/mpanizidtat ad oslia civilalis, et ferebatur in manibus Pairis mei regnum et interprelari Acbis,
; Quomodo
tuis, et proddebal ad oslia porlce, el salivn' discurrebant est. Hasc nomina ailctidanius, inde incipit nobisapc-
snper barbam ejus. Vidit eum rex ille apud quem late- riri pttlsantibus. Si quxris, Quid est Acbis? respon-
bnt, el ait suis : Ulquid milii arreplilium islum addnxi- delitr, Quomodo Quomodo
est. est, verbum est admi-
tiis? numquidnam intraturus esl in donmm meam? Et ranlis, et -ion inlelligentis. Abimelecb, Pairis mei re-
sic illuin dimisit projiciens illum : et recessii inde giittm David, Manu foriis. In figura Cbristi
:
David
David incnltimispcr istam (igurationcm furoris (I Reg. sicut Colias in liguva diaboli : el quod David prosira-
xvil, xvjii, xix, xxi, 1015; xxu, 1). Pro ista ergo 11 vit Goliam, Cbristus esl qui occidil diabolum.
Quid
1
guralione furoris videtur ad ipsam hisioriam perli- est anleni Cbristus qui diabolum oceidit?
UumiliUis
itere quod bic seriplum e*l : Psalmus Duvid, cum mu- occidit supcrbiam. Cum ergo Chrislum
noniino, frsi-
tavit vulium suum coram AbimeierM et dimisit einu et trcs mei, maxime nobishumilitascommendalur.
^
Viam
ubut. Scd iUe Achis erat, non Abimelech. Nomeu cnim nobis fecil per humililatera quia per
super :
oniin soliim non videlur convenire : nam res gesia biam recesseramus a Deo, redire ad eum nisi
per hu-
prope ipsis vcrliis parilcr designala est in Psalmis, mililalem non poteramus, et quem nobis praeponerc-
qnibus scripia est in Regnorum libro, Ideo magis mo- mus ad imilandum, non babebamus. Omnis enim mot
vcre nos debel ad quuerendum sacrampntum, quia no- taliias hominum snperbia liimucral. El si exisieret
men mutatum est. Nam neqtie illnd sine causa faclum aliquis humilis vir in spiriiu, sicul erant PropheU', Pa-
esi,quainvis sU faclum;scd quia aiiquid figurabat ueqne
: triarchae,dcdignabaturgenusbumanum imitari luimi-
Ikoc sine causa scriplum est, et nomine eomniulato. les homines. Ne ergo dedignarctur bomo imitari
boni -
5. Videlis ccrte, fratres, profiindiiaiem sacr.imen- nem humilem.Deus faclus cst htimilis.ut vel sic supci bia
tonitn. Si nou csl in myslerio, quod a pitero Golias generis hnmani non dcdignarelur sequi vestigia Dei.
accisus est; non est in myslerio, quia immiilavil vul- 5. Erat atilem , ut nostis, sacri/icium Jud;coi um
iuni suum, et affectabat, el tympanizabal, elcadcbat antea secundum ordincm Aaron in victimis pecorum t
* Er. et Lov.,El qiuid hic dictum est coram Mmelcck,
' Hxc verba, Pro ista ergo
figuralione, omittunt plerique (et addunt), ibi coram Achis : quod a uss. ahest.
Wvs. et fcibeut : Videtur ergo ad ipsam, etc. 1
>tss,, orando ut aperiai : oiuisso, nominus
nobis.
305 S. AUGUSTl.NI EPlSCOPI 304
t\ lioc in niyslcrio : nondum crat saorificititn corporis lorum manditcavil homo ( Psal. lxxvii , 24 ) : id osl
cl saiiguinis Domini, quod hdcles norunl , cl qui Verhiim illud quo pnsciiniiir Angeli sempitenu
Evaiigeliuiii legenint, quod sacrilicium nunc diffusum quod est xqualc Palri , iiianducavit homo : quia
est tolo orbe tcrrarum. Proponite ergo vobis
anlc cum in forma Dei essel , non rapinam arbitratns est
nculos <luo sacrifieia, el illud secundum ordinem Aa- csse wqnalis Veo. Snginantur illo Augeli : sed semel-
ron , el hoc secundum ordinem Melchisedcch. Scri-
ipsum exinanivit , ul niaiitluearol paucin Angeloruiu
est enim Juravit Dominus , el non poznitebil liomo , formam sciti accipiens , in simililudinem Itomi-
ittutn :
,nm, tu cs sacerdos in wlemum secundum ordinem Met- tntm fnclus , et habilu iuvenlus ut lioino ; humiliavil $e
chiscdec De quo dicitur Tu
(Psal. cix, 4). : es sacer- factus obediens usqitc ad mortem , morlem antem crucit
dos in wtcrnum secundum ordinem Melchisedec? De ( Philipp. n , 6-S ) : ui jam de crutc commendm ciur
Domiuo nostro Jcsu Clirislo. Quis eral Melcluscdec ? noliis caro et sanguis Domini novum sacrificium.
Rex Salcm. Salem civiias fuit antca, illa qux posioa, Quia mutavil vulium suum coram Abimeleclt , id est
sicut docli prodideruut , Jerusalem dicta est. Ergo coram regno patris. Reguuid enim pairis , regnuin
anlcquam ibi rcgnarcnt Jttdxi, ibi eral ille sacerdos erat Judxnriim. Quomodo regnum pntris ? Regnuin
Melcbisedoc, qui scribilur in Genesi Sacerdos Dei rcgnnm Abrnha». Nam rcgnum Dei Patris
David ,
excclsi (Gen. xiv, 18). Ipsc occurril Abrahx, quando magis Ecclesia quam populus Judxorum sed secun- :
liberavit Lot de manu persequenlium , et prosirnvit dum carnem regnum patris populus Isracl. Dictum
eos a quibus ille tcnebatur, el liberavit fralrem : post est enim El dabil ei Deus sedem David patris ejus
:
libcralionem fraiiisoccurtilei Melcbisedec. Et tnntus ( Luc. i , 52). Dcmnnstratur ergo secnndum carnem
ernt Melcbisedec, n quo benediceretur Abraham. Pro- pater Dotnini esse David
secundum diviuitatem au- :
tulit panem et vinum, ct bencdixit Abraham, et de- tem Clnistus non filius sed Dominus David. Judxi ,
1
dit ei decimas Abraham. Videte quid protulit, et vero Chrislum secundum carncm norunt , scciindtim
qucm benedixk. Et dicluin est posiea : Tu es sacerdot divinitatem non norunt. Ideo fccit illis quxstiouem ,
in tcternum secundum ordinem Melchisedec. David h<c el dixil : Cujus fiUum esse dicitis Cltrislum ? El respon-
in Spiritu dixil longe post Abraham : temporibus ati- derunt : Filium David. Et ille : Quomodo ergo David
tem Abrabx fuit Melcbisedcc. De quo alio dicit, Tu in spirita vocat eum Dominum, ubi ait : Dixil Doiniui
es sacerdos in wlernum secundum ordinem Metchisedec, Domino meo , Sede ad dexleram meam , donec ponnm
nisi de illo cujus noslis sacrilicium ? omnes inimicos tuos sub pedibus tuis ? Si ergo David in
C. Sublatum est crgo sacrilicium Aaron , et coepit tpirilu vocat eum Dominnm ,
quomodo filius ejns est ?
esse sacrificium secundum ordincm Melcliisedec. Et non polueruul itli respondere( Mattlt. xxu , 42-40 ):
E-go mutavil nescio quis vullum suum. Quis est isle quia non novcranl in Domino Cbrisio, nisi quod vi-
*
nescio qttis ? Non sit nescio quis : notus est enim debatur ocuiis , non qtiod corde inlelligebatur. Si
Doniinus nosier Jesus Cbristus. In corporc el sanguinc aulem intus babcrent oculos sicul babebnnl foris , ex
suo voluit cssc snltitein nosliam. Unde aulcm com- eoquod foris vidcbanl inlelligerent (ilium David;ex eo
meitdavit corpus et sanguincm suutn ( Matlh. xxvi quodintusinlelligcbant, intelligercnlDominiim Daviii.
2G)?De buiiiiiilale sua. Nisi enim esse! humilis, 7. Mutavit ergo vultum suum coram Abimelecli.
ncc manducaretur , nec bibereiur. Respicc altitudi- Quid est Coram rcgno pnlris.
, coram Abimelech ?
nein ipsius : ln principio crat Vevbum , et Verbum erat Quid est Coram regno patris? Coram Judxis. Et
,
apud Deum , el Deus erat Verbum ( Joan. i , 1 ). Ecce dimibit eum , et abiit. Quem dimisil ? Ipsuni popnlum
ciImis scinpilcrnus : sed manducant Angeli , mandu- Judaeorum dimisit , el aliiit. Quxris niodo Clirisimn
< anl supcrna: Virtutes , inauducaiit co^lcsies Spirltus npud Judaeos , et dob invenis. Unde dimisil el abiit?
et nianducantes saginanlur , ct inlegrum manet quod Quia mutavil vultum suum. Hxrenles l
enim illi sa-
eos satial ct lxlilicat. Quis atitcm homo possel ad crificio sccundum ordinem Aaron , non tenuermil sa-
illura Unde cor lam idoneum illi oiho ? Opor-
cibum ? crilicium secundum ordinem Melcliisedec ( flebr. vn ,
tcbat crgo ut mensa illa laclesceret, et ad parvulos lt ); et amiserunl Clirislum , et cceperunl etim ha-
jiervcnirel. Unde aulcm fit cibus lac ? unde cibus in bcre Genles ,
quo non n;iscral anle pra^cones. Nain
lac convertilur , nisi per carnem trajiciatur? Nam nd illos prxcones miseral , ipsum David , Abrabam ,
inater hoc facil. Quod manducat matcr , boc mandu- Isaac el Jacob , Isaiam , Jereminm , el ca-teros Pro-
cat infans : scd quia iiiinus idoncus est iufans , qui I
liclas miserat , et pauci inde cogiioverunt , el jpsi
(iaiic vescatur , ipsuin panem maicr incarnat et pcr , rcuici in COHiparalione pereuntium : nnm mulli cranl.
Immilitaiem mainmillx ct lactis succum , de ipsu .ilillia enim legimus fuisse. Scripium cnim esl : Jteli-
pane pascit infanlein. Quomodo ergo de ipso panc quiw satva fient ( liom. ix , 27 ). Sed quxris modo
pr.vil nos Sapienlia Dei ? Qnia Verbitm caro factum circumcisos ciinslianos , et non invenis. Eranl autem
vsl , ct Itabitavit in noftis ( Ibid. \i). Videte ergo liu- de circumcisione recentibus lemporibus tidci inuha
niilitalcm : quiapanem Angcloruin inaiulucavit liotno, millia chrisiiauorum.Qu»ris tnodo , el non iiivenis.
til scriplum est , Pancm coeli dedit cis ,
panem Ange- Merito non invcius. Mutmit enim vultum suum coram
• sic plurefl Hflfl. M Bdd. : tidete quid prolulit d quem AbimeLch et dimisit cum et abiit. El coram Acliis
, ,
bencilidt. il dicium est ej poMa. mtilavil viihum suuin , el diinisil eum , et aliiil. bleo
* KminulH prob* noUB mss., Quis cst ulc nescio qub> ?
'.
«5i/0 q>'is notltt. l.st eitim, • i<; 1
Ms»., Halieules entm illi sacrifunim.
505 ENARRATIO N PS VLMUM XXXIII. 30G
cnim mulata sunl nomina , ut ad mysterii significa- dimisil eos , et abiil , bodic vacare. Si itli qui Cllri-
tionem nos cxcilarct nuiiationnminum ne puiare- : slum amiserunt ,
quos dimisit , oi abiit , babcnl ina-
mus non narrari aut commcmorari in Scripluris P.-al- nem vacalionem nos habemus fmciuos.un vacatio- ;
morum nisi quod in libris Regnorum gcsliim invoni-
, nem ut intclligamus Chrislum qui illos dimisil et
, ,
tur , et non ibi quxrcrcmus figuras futurorum , sod venil ad nos. Omnia non frustra facta sunt , el in illu
tanquam res gostas acciperemus. Cum crgo nomina furorc David , quod dicitur a/fectabat , el lympauiza-
mulantnr , quid libi dicitur? Clausum est bic aliquid bat ad ostia civitatis , et (crebatur in manibus suis , et
puls:i , noli hxrcre in liltera ;
quia liltera occidit : procidebal ad oslia porUe . et saliva' decurrcbanl suj>er
si>d desidera spiritum ; spirilus onim vivifieat (II barbam ejus. A/fcclabat ille : quid cst , uffcclabul ?
Cor. iii , 6 ) : intelleclus spiritualis credcnlem sal- Affeotum babebat. Quid est affcctmn liabere? Quia
vum facil. cempassus est infirmitalibus nostris : et ideo volnil
8. Qimmodo ' ergo dimisit Achis regem , atlen- ipsam carnem susci|iere , in qua mortem occideret.
dile , fralres. Achis dixi intcrprotari ,
Quomodo est. Compassus crgo nobis , affcclasse dictus esl. Ideo
Rocordamini Evangolium : quando lnquebalur Domi- reprehtndit Apostolus eos qui duri sunt el sine afle-
nus noster Jesus Christus de corpore suo , ait : Nisi ctu. Reprchendcns enim quosdam , ail : Sine affcclu ,
qnis manducaverit carnetn meatn , et biberil sanguinem sine tnisericordia (Rom.i, 51). Ubi est affoelus ,
meiim , non lutbebit in se vitam : caro enim mea vere ibi misericordia. Ubi misericordia ost ? Miseratus est
esca esl , et sanguis mcus vere potus csl ( Joan. vi , 54, nos dcsuper. Nam si exinanire se nollet , manotis in
50 ). Et discipuli ojus qui eum sei]iiebaiilur , cxpave- ea forma in qua scqualis erat Patri sempiiernus ,
runt , el exhnrniorunt scrmonom , et non inlelligen- scmper nos in morte remansissemus sed ut nus de :
tos pntavoriinl nescio qnid durum dicore Domiuuin morie sempilerna liberaret quo nos peccaium su» ,
nosirum Jesum Christum , quod carnem ejns quam perbix perduxeral , humiliavii sc , faclus subdilus
videb;nit , niaiidiicaluri crant , ct sanguinem bibiluri usque ad morlem , mortcm autom crucis. Ergo affe-
ct imn polnenmt tolerare , quasi dicentes , Quomodo clavit , quia pervenit usque ad morlem crucis. Et
esl ? Error enim ol ignoranlia el stullilia in persona quociam qui cruciligilur , in ligno exlendiiiir ; ut
rcgis Acliis. Ubi enim dicitur , Quomodo est , non autem tyinpanum fiat , caro , id cst corium , in
inlclligiltir : ubi non inlelligitur , tcncbrx ignorantiae ligno extendilur : dictum est , et tympanizabat , id est
sunt. Eial ergo in illisregnum ignoranti;e qu;isi , crucifigebalur , in ligno cxtendebalur. Affeclabat , id
rex Acbis : id est , regnum erroris eis dominabatur. eat , affeclum in nos habebat , ut animam suam po-
Ille autem dicebat , Nisi quis manducaverit carnem neret pro ovibus suis ( Joan. x, 15 ). Tympanizabat.
meam , el biberil sanguinem meum. Quia mulaverat Quomodo? Ad oslia civitatis. Oslium nobis. est quotl
viiltuin suum ,
quasi furor iste et insania videbatur , aperitur , ut credamns in Deum. Chtuseramtts ostia
dare carnom suam manducandam bominibus , et bi- coulra Cbrisium , el apcrueramus diabolo ; coutra
bcnilum sanguinem. Ideo quasi insanus pntatus cst vitam xtcrnam clausum cor babebamus : illc aulem
David , quaudo dixit ipse Achis : Arreplisiuni bunc Dorainus Dcus noster , quia clausum cor babebamus
mihi adduxislis. Noune videlur insania , Manducaie bominesadversus viiamxtemam, nec poteramus vide-
carueni meam, el bibitc sanguincm racum ? Et dicens re Yerbum quod videnl Angeli,cruce aperiebal corda
Quicnmque non manducuveril carnem meam , et bibcrit morlalium, hocest, lympanizabal ad oslia civitalis.
sanguinem mcum non , liabcbil in se vitam , qnasi insa- 10. El ferebalur in manibus suis. Hoc vero, fralros,
nire vidclur. Sed regi Acbis insanire videiur , id est quomodo possel fieri in bomine, quis intelligal? Quis
siullis cl ignoranlibus. Ideo dimisit eos cl abiit . fugit cnim portalur in manibus suis? Manibus aliorum po-
de corde corum inlellecius , ne etim possint compre- lest portari bomo, manibus suis nemo portalur. Quo-
hondere. Et quid dixeriinl illi Quomodo esl
? Quasi , modo intclligalur iu ipso David secundum lillerain ,
quod in'.erpreiatur Acbis. Dixerunl eniin Quomodo :
non invenimus ; in Chrislo auiem iovenimus. Feroba-
jwtesl hic nobis dare manducare carnein suam ( Ibid. tur enim Clirislus in manibus suis qoando commen- ,
53)? Arreplilium putabant Dominum , cl nescire dans ipsum corpus suum , ait : Hoc est corjms meum
quid loquerelur , el insanire. Ille auleni qui noverat (Matth. xxvi, 2G). Fercbat enitn illud corpus ma-
in
ipiod diccbal in il!a inulatione vullus sui , et quasi
nibns suis'. Ipsa esl bumililas Domiui ivslri Josu
furore et insania , sacrainenta prxdicabat , et affecla- Cbristi, ipsa mullum cominendatur bominibiis. Ad
bat , el lympanizahal ad osiia civitatis. ipsam nos borlaiur, fratres, ul vivamus, id esl hiimi-
9. Quxrendum est quid sit , et ipsum affeclabat , et liiatem cjus imitcmur : ut percutiamus Coliam, et to-
nd osiia lympanizabal. Non sine causa dictuin e-l nenlesCliristum vinoamus supcrbiam. Procidebat enint
Ptocidcbot ad ostia poruc : non sinc causa dicium cst ad ostia j)orto3. Qtiid esl, Prociclebal? Ad humililalem
Et talivce dccurrebant super barbam cjus : non fruslra se ipse dejicicbal. Quid esl, ad osda porlai? Ad in-
dioia su«i. Mcrccde inielligeiiti.e * diuturnus sornio iliuii) fidei,quosalvi efficimur. Nemo enim incipit nisi
oi.erosus esse non debet. Nostis , firatres , Jndaeos a'n initio fidei , sicut dicilur in Canticis canlicorum :
ipsos , corani quibtis illc mulavit vultum smim , et Venies, el perlransies ub inilio fidci (Canl. iv, H, sec.
1
Edd., mw.
At Mss., quomodo.
1
Sic M^s. EJd. vero, twn frustra diitu svnt, sed ituiigcnt
* tiostri oninos Mss., lcrebul iilud in maniuus stds, ipsa
imtelligenlia. Diuturnus scrmo, eic. est liunuiil.is, elc.
3(i7 S. AUCUSTl Nl EPlSCOPt 508
LXX). Venturi sainus facie adbciem; sicut scriptum qiicmdam Gelh nomine Achis. Sed cum gloria ejus
,
Csl : Dilectissimi ,
jilii Dei sumus et nondum apparuil
,
ibi fuisset commemorata, ne per livorem idem rex ad
anid crimus : scimus quia cutn apparuerit, sitniles ei eri- quem cmifugerat, ali(|iiid in eum machinarelur, finxit
mus, quoniatn videbimus eum sicufi est (I Joan. III, 2). insaniam, el quasi furore correplus , mutavit vultum
tidebinaa : quando?Cura isia iransierint. Audi etiam suum, et, sicul legimus, affectubat, el lijmpanizabat ad
Piultim apostolum : Yidemus nunc per speculum in oslia cicitalis , et fcrebatur in manibus suis , et procide-
Knigmate, tunc autem facic ad faciem (I Cor. XIII, 12). bal ad oslia portw. Et dixit rex Acltis : Quid huc mihi
Antequamergo videantusfjciead faciem Verbum, quod addttxistis istum? Numquid arreplilium ego opus habeo ?
vident Angcli, opus nobis est adliuc ostiis porlcc, ad Ya sic eum dimisit, ut implentur quod hic scripium
quae procidil Dominus, liumilians se usque ad morlem. e-l, Slulavit vultum suutn, et dimisit eum, el abiit. Di-
if . Quid est qnod talivce dtcurrebant supcr barbam misit autem regem Achis : hic vero diclnm est quod
ejus? In hoc enim immutavit vultum suum coram Abi- mutavit vultum suvm coram Abitv.elcch, et dimisit euni,
melech, vel Acliis, et dimisit cum, et abiit. Non intelli- et abiil. Diximus autcm nomina mutai.i csse, ut sacra-
«entcs dimisit. Ad quos abiil? Ad Gentcs. Ergo nos menlum ostenderelur : ne si idem nomen rcpetilum
intelligamus quod ipsi non potiicrunt. Decurrebant esset in litulo Psalmi, non nobis prophetasse aliquid
^uper barbam David salivye : quid sunt salivce? Quasi in sacramcnio , sed quasi gesta narrasse vidcrelur.
verba infanlilia : 9aliv.-e er.im currunt infar.libus. Non- Ulrumque ergo nomen magnum continet sacramen-
ne crant innqiiam infanlilia verba : Manducate carnem tum. Nam Achis interprctatur, Quomodo est : Abimc*
nicam, et bibilc sanguinem meUin? Scd ista infanlilia lech inierpretatur, Palris mei regnum. In illo verbo
verba tegebant virlulem ipsius. Virtus cnim in bacba quod dicitur, Quomodo est, ignorantia signilicatur,
inlelligilur. Salivu? igilur decurrenles super barbam ui vcrbum oiiranlis et non agnosccnlis intelligas : in
ejus ,
quid sunt , nisi vcrba infirma virtutem ejus te- islo autem quod dicilur Abimelech , regnum Judsco-
genlia? Intcllcxii , ul arbitror, Sanctitas Veslra lllu- rum significatur. Ex Christi enim persona potest dici,
lum psalmi bujus. Si velimus jam Psalnium exponere, Patris meiregnum quia pater ipsins secundum car-
;
timendum cst ne iila quoc .-nidistis iabantur de cordi- nem, David; ct regnum David erat in gente Judseo-
bus vestris. Tilulum psalmi hujus cxposuerimus in rum. Coram regno ergo patris sui mutavit vultum
nominc Domiui noslri Jesu Cbristi : quoniam crastinus suum, et dimisil eum, el abiit ; quia eral ibi sacrificium
dics domiiiicus est, et debemus vobis sermonem, dif- secuiidum ordinem Aaron , et posiea ipse de corpore
feramus in crasiinum, ut eiiam Psalmi lexlum libcn- et sanguine suo instiluil sacrificitim secundum ordi-
tcr audialis. nein Melchisedec Mulavit ergo vultum suum in sa-
SERMO II , BABlTtJS DIE DOMi.NICO. cerdotio, et dimisit gentcm Judaeorum , ct venit ad
Gentes. Quid est ergo, Affectabal? Affeclu plenus erat.
i. Qui bcslerno dic adfuislis,non dubito quod me-
Quid eniui lam plenum airectu, quam misericordia
minerilis pollicitationis noslne. Tempus enim jam est
Domini nostri Jcsu Chrisli , qui videns infirmitalem
in noniinc Domini dcbilum solvere. Ipse inspiravit ut
nostram, ut nos a sempiterna morte libcraret, tem-
prouiilleremus , ipse dabit nt solvamus, semper exi-
poralem morlem cum lanla injuria conlumeliaque su-
stcnlc» tioliilores cbarilaiis. Ipsa est enim qua* semper
scepil? Et tympanizabat : quia tympanum non lit nisl
reddilur, et scmper dcbetur, sicul dicit Apostolus :
ISemitii quidqnam debeatis nisi ut invicem Vos diligatis
cum corimii in ligno exlendilur ; et lympanizabal
,
David significans quod crucifigendus esset Christus.
(liom. xiii, 8). Psalmi hujus littilum heri exposuimus;
Tympanixabat aulcm ad ostia civilatis : quse sunt ostia
rujus cxpositio cum nos diulius relincret, ejusdcm
nisi corda noslra qu.x clauseramus conlra
civitatis,
psalmi lextum exponendum distulimus. Audiainus er-
Christum, qui dc tympauo crucis aperuil corda mor-
^o quid Spirilus sanctus per os Prophet* sancti sui
talium? Et ferebatur in mattibus suis: quomodo fere-
«licat in isto sermonc Psalmi, quod congrual litulo
qncm hcslcrno dic traciavimus. Qui non adfuerunt, cum commendarel ipsum
balur in manibus suis ? Quia
corpus suum cl sanguinem suum, acccpil in manus
tanquaiii * et hoc dcbiimn pelunt : sed ne lorte per
1 suas quod noriml lidelcs ct ipsc sc portabat quodam
nlias t.inlas ntoias , jam red-
fraiidcinus eos quibus ;
dendiim cst quod dehcmus, breviter cominenioratum modo cum dicerel Hoc est corpus metm ( Matth.
, :
xxvi, 26). El procidebat ad ostia porlte : id cst, humi-
i gnosrant, qiianlum DOSSUDt, qui hodie adsunt cl lieri
iiuil adfucrunl. Si quid autem cos movel quod diligen-
liavit sc. Hoc csl cniin procidcre usqtic ad iniliuin
fidei noslnc. Oslitim enim portai initium fnlei , unde
lius inlorrogare debeant, palcnles aurcs nostras in-
vcnieut in DOtniiie Christi aliis teiuporibus, nc ista
incipil Ecclcsia, cl pervcnit usquc ad spccieiu: ul cum
crcdit ca qu.c non videt, merealur perfrui, cum facie
uccupentur '.
ad facicm videre cce|ieril. Sic sc habet titulus Psalmi
2. Diximos seriptuni csse in libro Rcgnorum, quod
breviter audivimus : audiamtts jam ipsa vcrha alfc-
David cum fugerel Saftl, laterc voluil apud rcgcm
cl anlis ct lympaiii/anlis ad porlam < iviialis.
• t.ikl.. tamen. Uiquot mss., tanquum.
1
Ed forte pro
trfiii tantaa tnorat faeientetfraudemua
)-, i."
T». [«grs. 2.] Benedieam Dominum in omni tempore,
tO» apud lov., qitWusjutn redditum e$t. Nos uiro-
M;i\(|iii! temper laus cjus in ore ntco. Dicit Christus, dical ct
qttt* loco sequimur mss.
oln isiianus quia ri rln isiianus iu roi porc (mrisli rst
'
fr pj i ne isH rnodo occupentur.
<tv., u Mss., nc itkt oc- ;
svpintw . MD., ue Uta modo, elc. cl propterea Chrislui houio , ul pt ssct csse chr.»tia-
509 ENARRATIO 1N PSALMUM XXXIII. 310
tms angelus, qui ait ', Bencdicam Dominum. Qtiando liiimilem? NoIIe in se l.mdaii. Qui in se vull laiubn,
tenedicam Dominum? Quando tibi benefacit? quando snpcrbus est. Qui superbus non est, humilis est. Non
aliiindanl sx-cularia? quando nnilium abundat fru- vis crgo csse superbus? Ut |>ossis esse humilis , dic
r.ienti, olci, vini, auri, argenli, mancipiorum, peco- qnod dictum esl : In Domino laudabitur aniiuu iiica ;
rtim, salusquo ista morialis invulnerata et incorrupia audimit mansucli, ct ImleiUur. Ergo qui non in Domino
pcrsistil, ca qua? nasciinlur crescunl omnia, nihil im- volunt laudari, non sunl mansueli ; scd truccs, aspcri,
matura morte subtrahiliir, felicitas tota abundat in clati, superbi. Jumenta mansueta vu!l habcre Domi-
doino, circumfliiunt oinnia, lunc bencdices Dominum ? nus : eslo juinentuni Domini, id est, cslo mansiietus.
Nnn : scd in omni tcmpore. Ergo ct lunc, et quando Scdcl ille supcr le, ip-e regil tc : noli timere ne
isla sccundum tcinpus et secundum (lagella Domuii offcndas, ct eas in pracccps. Inlirmilas quidcm lua
Dei nostri lurbaniur, aufcruntnr, minus iiascuutur, est, sed attcnde quis tibi pncsideat. Pullus asini es,
jam nata dilabunlur. Fiunt enim li?ec, cl inde scqni- scd Cbristum porlas. Nam ei ipse in pullo asini venit
lur penuria, egcstas, labor, dolor et tenlalio. Sed tu nd civilatem jumenlum mansuclum.
, et fuil illud
qui cantasti , Dcncdicam Dominum in omni lempore , Numquid laudabalur jumentuni illud? Niunquid ju-
semper laus cjus in ore meo, et quando isla dat, bene- mcnlo dicebatur Hosanna, fili David bmcdiclns qni : ,
«lic; et quando ista tollil, bencdic. Qnia ille dat, ille vcnit in noniine Domini (Malth. XXI, 9)? Asellus por-
lollit : sed seipsum a benedicenle se non lollit. labal : scd illc qui portabalur, a pra?ccdei libus et
i. Quis esl autem qui benedicit Domiuum in omni conscqucnlibus laudabatur. Et diceliat forte jumen-
tempore, nisi liumilis corde? Ipsam enim humilita- tum ln Domino
: laudabilur anima mea; audianl tmtn-
tcm docuit Dominus nosier in corpore el sanguine sueli , el Iwtentur. Nunquam illud dixil ille asinos,
Mio : quia cum commendat corpus et sanguinem fratres : sed dical illud populus qui imitatur jumentuin
siitim , bumililatem suam commendat, in co quod in illud , si vult porlare Dominum suum. Irascilur forle
ipsa liisloria scriptum esl, in illo quasi furore David, popnlus ,
quia comparatur asello in quo sedil Donii-
(jnoil pratermisiinus, Et saliva! decurrebant super bur- nus; el dicent mihi aliqui supcrbi et elati : Ecce
bam ejus Cum lcgcretur Aposlolus, audistis ipsas sa- asinos nos fccit. Sit asinus Domini quisquis hoc dicit;
livas, scd dccurrcntes snper barbam. Dicit aiiquis, ne sit eqtius et mulus ,
quibus non est intcllectus.
Quas salivas audivimus? Nonne modo lcclus est Apo- Nostis cnim psalmum ubi dicilur : Nolile esse sicut
siolus, cum diceret : Judcei signa pstunt , el Grwci cqnus et mulus, quibus non est intcllecius (Psal. xx\i,
sapientiam qumrunl? Modo lcclum est : Nos autem 9). Equus cnim ct mnlus crigiinl eervicem aliquando.
pratdicamiis , inquit , Chrislum crucifixum ( tunc cnim ct sua ferocitate cxciitiuul a sc sessorem. Donianlur
lympani/.abal) Jndwis quidcm scundalum, Cenlibus au- frenis, camo , verbcribus , donec discanl subessc, et
tem slullitiam ; ipsis vcro vocalis Judwis el Gnpcis ,
portnrc domiiuim suuni. Tu aulem anicquam freno
Clvistum Dci Virtutcm et Dei Sapientium : quia quod lundanlur ora lua, csto mausnetus, et porla Domi-
Uultum est Dci, supicnlius cst Itominibus ; et quod in/ir- liuni tiium : noli in le velle (aiidari , sed laudetur ille
inmjm cst Dei, fortius csl qumn homines (I Cor. 1, 22- qui supcr le scdet, cl dices : In Domino laudabilur
'iii). Salivae enim siguilicani slullitiam , saliva; signi- anima mea, audinnt mansucli, cl Uvlentur. Na.m quando
ficanl infinnitalcm. Scd si quod stultum esl Dci audiuni noii tnansueti, uon lictantur, sed irascuRtiir
sapienlius cst liouiinibus , ct quod inlirmum csl Oei, cl ipsi siml qui dicunt quod asinos eos fccerimiis.
forlius est quam homincs non : tan pia-» sali«,e oflen- Qui aiiicm niansueli sunl, diuncnlur audire et csse
llanl, scd allende, qnia supcr barbain decurninl. quod audiunt.
Quomodo enin» salivis iufirmitas , sic baiba virtus G. [vers. 4.] Scquilur, Magnificate Dominum mccum.
osienditur. Texit ergo virtutcin suam corpore infir-
Quis est isle qui exliorialur ul magnificemus cnm illo
iniiatis su:c : el quod forinsecus infirmabatur , lan- Domiiuim? Quisquis est, fralres, in corporc Christi
ipiam in salfva apparebat; intus aulem divina virius
ad hoc debel darc operam , ul magnilicetur cum illo
lanquain barba lcgebalur. Ergo buinililas nobis com-
Domiuus. Amal enim Domiuuin quisquis cst iste. Et
incndatur. Eslo humilis, si vis bcnedicere Dmniuuin <;iinmodo illuni amat? Ut non invidcat coamalori suo.
in omni lcmpore , et scinpcr laus cjus sit iu orc luo.
Qiiisquis cnim anial carnaliler , nccesse cst ut c.iini
Quia Job non tantum bencdixit Dominum, quando zclo peslifero ainct: si forle pro magno nudain videre
aliiindanaui illi omnia, quibus euin legimus divilein
poiueril, quam pcslifero amore desideravit, niimquiil
fuisse ct fcliccin, et pccore, el servis, ct domo, fcli-
vult ut vidcat illam cl alius? Neccssc est ut zelo el
eem filiis, omnibus rcbus. Ablala sunt omnia uno
el
livore snucieiur, si ct alius eam vidcrit*. Et sic ser-
tcmporc, quod in hoc psalmo scriplum csl,
ct implevit
valur caslitas, si aul illc videal cui licel, el alius non
diccns : Dominus dedil, Dominus abstulit ; sicut Domiuo vidcat, aul ncc ipse. Non sic cst Sapienlia Dei : vide-
plucuil , ila fnctum esl : sit nomen Domini benedictum biiiius illam facie ad faciem, cl omncs videbinius, cl
(Job i, 21 ). Ecce babes exemplum bencdicenlis Do- nemo* ibi zelabil. Omnihus se exliibet, iulegra
ct
iiiiiiiini in omui leinpore. cst, ct casia cst omnibus. muianiur
Illi in eain, et
5. [vers. o.j Quareautem bencdicit Dominum bomo ipsa in cos non mulaiur. Ipsa est veriias, ipsa est
in omni lcmpore? Quia humilis esl. Quid esl esse 1
Plerique Mss., Siet atins vclit. Supple, vii}err.
1
Aliquot Mss.. angelus, quijam dicat. Alii nonnulli : an- ' lov., tt ncmo se ibi zelaiit. Aliquol Mss , sitri. Alii, Uri.
(jelus. tl qnid ail. zclabit : ouiissa j aiUcula se.
Sll S. AUGUSTINI EPISCOPl 5IJ
Deus. Numquid aliquando audistis , fratres, quod po- mus ergo, cum gcmitu quantum possumus
fratres, .
tuerit conimuiari Deus noster? Sopereminens omui- diccntes : Magnificate Dominum meatm et exallemus ,
bus retiltt est, Verbum Dei est, Sapienlia Dei esl, iwmen ejus in unum. Ecclcsia enim illis clamat : vox
per quem facta sunt omhia : habet amatores suos. cst Ecclcsia3, clamans illisqtti je praciderunl 1
. Unde
Se.l quiil dicil aniator ipsius? Magnifuale Dominum cnim disrupli sttnt? Pcr s-.ipcrblam. Docel aulem
ntecvm. Nolo solus magnificare Dominum , nolo solus Clirislus biimilitatem , cum commcndat corpus ct
mare , nolo solus amplecti. Non cnim si ego am- sanguincm siium : quod dixitnus Sanctilati Vestra? in
|ilexus fuero, non liabet alius ubi nianus ponat. Lati- hoc Psalmi textu agi ct celebrari , ubi commendalitr
tndo lanta est in ipsa Sapientia, ut omnes animoe corpus el sanguis Christi, ubi commcndatur hiimililas
nmpleclaniur el periruantur. El quid dicam, fralres? Christi, qnam pro nobis suscipere dignalits esl.
Eruheseanl qui sic amant Deum, ut invideanl aliis? 8. [vers. 5.] Inquisivi Dominum, et exaudivit me.
Aurignm pcrdili hoinines amant, ct quisquis amaverit Ubi exaudivit Dominus? Intus. Ubi dat? Inlus. Ibi
nurigam aut venalorem , vult ul totus populus cum oras, ibi exaudiris, ibi beatificaris. Orasti 1
, exaudittis
illo amet; el borlatur, et dicit:Amale mcr.um illum es, beatiftcatus es; et non scit qui juxta te stat:
pantomimuip, amale illam mecum et illam turpiludi- gcstum csl totum in occullo, sicut Dominus
in Evan-
ncm. Claniat ille in populo, ul amelur cum illo tur- gelio dicit : Intra in cttbiculum tuum, eluude ostium
piludo : el cbrislianus non clamat in Ecclesta , ut tuum, et ora in occulto , et Paler luus qui videt in
aniettir cum illo vcritas Dei Excitate ergo in vobis !
occulto, reddet tibi (Malth. vi , 6). Cum ergo inlras
amorem, fmtres, et clamate unicuiqne vestrorum ,
cubiculum tuuin , intras cor tttum. Beali qui gnudent
ct dicite Magnificate Dominum mccum. Sil in vobis
:
quando inlrant ad cor suurn , et niliil mali ibi inve-
iste fcrvor. Quare vobis recitantur isla , et exponun- niunt. Attendat Sanctitas Vestra quomodo nolunt :
tur? Si aniatis Deum , rapile omnes ad amorem Del inlrarc domos suas qui habenl malas uxores, quomodn
qui vobis jungimlur , ct omnes qui sunl in domo cxcunt ad forum , et gaudent ; coepit hora esse, qtia
vesira : si amalur a vobis corpus Christi, id est unitas inlrenl in domum suam, conlristantur : intraluri sunl
Eccleshc, rapite eos ad frucndum , et dicite : Magni- enim ad laedia , ad murmura ad amaritudincs. ad ,
ficalc Dominum mecum. eversiones; quia non est domus composita, ubi inter
7. [vers. 4.] El exaltemus nomen ejus in idipsum. virum et uxorem pax nulla est; et melius illi est foris
Quid est, exallemus nomen ejus in idipsum ? Hoc est circumire. Si ergo miscri sunt ,
qui cum redeunt ad
in unum. Nam mullt codices sic habent Magnificale : parietes suos, timent ne aliquibus suorum pcrlnrba-
Domiaum mccum et exaltemus nomen ejus in unum.
,
tionibus evertantur; quanto sunt miseriores , qui ad
Sive in idipsum dicatur, sive in unum; boc idem di- conscieniiatn suam redire nolunt, nc ibi lilibus pec»
1
eitnr. Ergo rapite quos potestis, horlando, porlando , calortim evcrianlur ! Ergo ut possis libens redire ad
rogando, disputando, ralioncm reddendo, cum man- cor tuum munda illud beaii enim
, : mtindi corde ,
suetudine , cum lenitale rapite ad amorcm ; ul si :
quoniam ipsi Deum vidcbunt (ld. v, 8). Aulcr inde
magnificanl Dominttm, in unum magnificcnt. El pars cupidiiaium sordes,aufer labem avaritiae, aufer tabcm
Donati videlur sibi mngnificare Dominum : quid cos siipcrstilionum , aufer sacrilegia ct malas cogiui-
oflYndit otbis terrarum ? Dicamus illis , fratres : Ma- tiones; odia,non dico adversus amicum, sed etiam
gnificale Dominum mecum , et exaltemus nomen ejus in adversus inimicum aufer isla omnia intra in cor : ;
unum. Quare in prrccisionc vttltis magnificarc Domi- tuum , et gaudcbis ibi. Cum ibi coepcris gattdere,
num ? Ille unus est, quare duos populos vullis faccrc ipsa mtmditia cordis tui dcleclabit le, el facielorare:
Dco? Quare vultis dissipare corpus Chrisli? Ccrlc quomodo si venias ad aliqucm locuni , silcnliitm cst
enim ipse pendebat in cruce, quando lympaniznbal ibi , forte quies est ibi , mundus cst locus; Oremus
et cum pcnderet in cruce , emisit spiritum ; et vcnc- hic, dicis : et delectat tc compositio loci , ct crcdis
runt illi qui eum suspenderant , et invcncrunt cntn quod ibi le cxaudiat Dcus. Si ergo loci visibilis te
cmisisse spiritum, el non illi frcgerunt crura : latro- dclcctat mundilia ,
quare le non olfendit immiindilia
nibus antcm adhuc in cruce vivcnlihus frcgcrunt cordis lui? Inlra, munda omnia , lcva oculos tuos ad
(Joan. xtx, 32, 33), ul pcr ipsum dolorcm conipetulio Deum, ct slaiim le exaudiet. Clama, et dic Jnquisivi :
inortis ah illo critcialu libcrareiilur, quomodo sorcbat Dominum, et exaudivil me ; et ex omnibus tribula-
crucifixis ficri» Ergo vcnit pcrsecutor, invcnit Do- tiouibus mcis cruil me. Quarc? Quia cuni fueris illu-
miiium quicte.daposuisse spiritum : quia ipse dixil , minalus, cum co^peris bic habere bonam conscienliam,
Potestalem ttabco ponendi dnimammeam (Id. x, 18). rcslant tribulalioncs ,
qtiia rcstat aliquid infiriiinm,
Pro quibus posttil animam suam? Pro univcrsa plcbe doncc mors absorboalur in vicloriam, el mortale lioc
.sua, pro lolo corpore suo. Yenil crgo pcrsccuior, ct induat immorlalitatem (
I Cor. w, 54) : necesse cst
non frcgil crura Christi : vcuil Donatus et disrupit ul in hoc sasculo flagellcris; nccesse csl nt ali<|ii:>*
Ecclesiain Cbrisli. Integrum corpus Chrisli in crucc tcnlationcs suggcstlonesqiic paliaris. Mundabil Dcus
inlcr maiuis pcTScruloruni est, ct inter manus Cliri- omnia, cruct te ab otnni tribulalione, ipsum quxre.
hi:i:ioi iini non csl intcgriim corpus Ecclesiic. Clamc-
1
sic in Mss. Al in Edd., prwcipiiavfruut.
' Mss. quiilam oiniltiinl, porlando. Nonnulii cjus lo«:o lia- » Kr. et Lov., orojn intits, exauditus es. Abest, fntio, «b
fccnl, operando. Ani el Ut>6.
m ENARRATIO IN PSALMUM XXXIII 314
9. Inquhivt Domlnum , et exautlivil me. Qui ergo quia et ut curreres ipse hortatus est, et ipsc suiim In-
ncn exaudiunlur, non Dominuin quxrunt. Iutendat mcn aspersit sic, ul magnifice et divine sc soqni pos-
Sanclilas Vestra non dixit Inqtiisivi auruin a Do-
: , siiis '. Et vnllus vesiri non erubescenl. Accedite, inquii,
mino, et exaudivit me; inquisivi a Domiuo scnectu- ad eum, ct illuminaniini : el vnltus veslri non erubescent.
tem, et exaudivit me; inqoisivi a Domino hoc aut Non eiubescel vulius nisi snperbi. Quare? Quia ela-
me. Aliud esl aliquid inquirere a
illud, et exaudivil ms vull esse , et quando fuerit passus conlumeliam ,
Domino, nliud ipsum Dominuin inrinirere. lnquisivi, aut ignominhim, aut casum sectmdum sxculum , aul
inquit, Dominum, el exaudivit me. Tu autem quando aliquam affliciionem, eruhescit. Sed noli limere, ac-
oras, et dicis, Occide illum inimicum meum ; non ccde ad eum , et non erobesces. Quidquid fecorit libi
Dominum inquiris , sed quasi facis le judiccm super inimicus, videtur te superior csse apud bomines
inimicum luum, el facis (a) quxslionarium Deum sed tu apnd Deum superior illo es. Ego cepi , ego )i-
tuum. Unde scis ne melior le sil cnjiis mortem qux- gavi.ego interfeci. Qnam superiores sibi videnlur qui
ris? Eo ipso forte, quia ille non quxril tuam. Ergo ista dicunl! Quam superiores videhantar sibi Judxi
noli aliquid a Doiuino exlra qttxrere, sed ipsum Do- quando Dominum colaphizabanl ,
qu:mdo spiicbaut in
niiiuim quxrc, et exaudiet te, et adhuc le loquente faciem ejus, et de canna percmiebant caput ,
qiiando
dicel, Ecce adsum (Isai. lxv, 24). Quid esl, Ecce ad- spiniscoronabant, quando lunica ignominiosa ciiciun-
tnm? Eccc prxsens suin, quid vis quid a me qux- , dabanl! Quam superiores erant ! Et ille vidcbaiur in-
ris? Quidquid libi dedero, vilius est qnam ego : mer- ferior, quia procidebat ad oslia porlx : sed ille non
ipsum habe *, me fruere, me amplectere : nondtun erubescebat. Lumen cnim erat verum, qtiod illumiuat
potcs toltis ; ex fide conlinge me, et inhxrebis oiiinem bominem venieiilem in bunc munduiii (Joan.
milii (hoc libi Deus dicil), ei cxiera onera tua ego a i, 9). Sicut ergo lumen non potesl confundi, sic el il-
te deponam, ut totus milii inhxreas, cum hoc inor- iuminalum confundi non sinit. Accedite crgo ad cum,
tale luum ad immortalilalem convenero (I Cor. xv, ei illiiminamini ; et vultus veslri non erubescent.
54) ; ul sis xqtialis Angelis meis (Matth. xxn, 50), et II. \yers. 7. 8.] Sed dicit aliqnis, Quomodo ad eum
semper videas faciem meam, et gaudeas, et gaudium accedo? Tantis malis, tanlis peccalis oneratus sum,
tmim nemo auferet a tc (Joan. xvi, 22) ;
quia inqii- lania scelera clamant de conscieniia mea ,
quomodo
sisli Dominum, et exaudivit tc, et ex onmibus tribu- audeo accedere ad Detim? Quomodo? Si humiliaveris
lalionibus luis eruil te. te per poenitenliam. Sed ertibesco, ais, poenitcntiam
10 [vers. 6] Diximus (b) quis esset exliortalor, agcre. Accede ergo ad eum, et illuminaberis, et vul-
amalor ille , qui nou solus vult amplecli quod amat, lus ttnis non crubescet. Si enim limor erubescendi
el dicit : Accedite ad eum, et illuminamini. Dicit enim revocal te a poenitenlia, poenitentia autem facil le ac-
qnod ipse probavit. Spiritualis enim quidam in cor- ccdere ad Dcum : non vides quia poenam gestas in
pore Christi , vel eliam ipse Domintis noster Jesns vuiiu, quia ideo erubuit vultus luus, quoniam non ac-
Christus secmidum carnem, caput exhortans momhra cessit ad Deum : ideo uon accessit, qtiia non vult
cxlera ,
quid dicit? Accedile ad eum, et illuminamini. agere poenUenliani? Sictit atleslalur prophcta : Jsle
Atil polius chrislianus aliquis spirilualis ad ipsmii Do -
inops clamavit , Et Dominus exaudivit cum. Docet te
iniutim nostrum JesiimCIirisluminvitatut accedamus. quomodo exaudiaris. ideo non exaudiris quia dives ,
Sed accedamus ad eiim, et iilnminemur non quomodo ; es. Ne (a) forte clamabas, et non exaudiebaris, aiult
adeum accessertmt Jiulxi, ut lcnebrarenlur. Accosse- quare : Isle inops clamavit, el Dominus exaudivit eum.
nmt enim ad illiim, ut crticifigerent nos ad eum ac- : Inops clama , et exaudil Dominus. Et quomodo cla-
cedamus , ut corpus et sanguinem ejus accipiamus. mabo inops? Ut etsi habes aliquid , non inde prxsu-
Mi de crucifixo lenebrali sunt : nos manducando mas de viribus luis ul imelligas : le indigenlcm , ut
crucifixum cl bibendo illiiminamur. Accedite ad eum, inlclligas le lamdiu csse paupercm, quamdiu non ba-
el illmninamini , ecce Gcnlibus dicitur. Crucifixus bes illum qui facit te divilem. Quomodo auiem Do-
•'/.lirisius inlcr Judxos erat sxvienlcs et videnics, ininiis exatidivit eum? Et ex omnibus, inquit, tribula-
Genies absenies erant : ecce illi accesserunt qui in tionibus ejus saivum fecit eum. Et quoinodo salvos
lenebris eranl, et qni non viderunt illuminati stiul. facit ab omnibus tribulalionibus? Immiltet Angelut
Uude accedunt Gcntcs? Fide seclando, corde in- Domini in circuilu timenlium cum , et eruel eos. Sic
hiando, charilate currendo. Pcdes lui, charitas lua scriptum esl, fratres; non quoniodo babcnt aliqui
c st. Duos pedes babeto , noli esse claudus. Qui smil inemlosi codices , Immiltet Angeium Dominus in cir-
duo pedes? Dtio prxcepta dileclionis, Dei et proxi- cuilu timentium eum , cl cruel eos : seJ sic, Immilit
mi. Istis pcdibus curre ad Deum , accede ad illum :
Angelus Domini in circuitu limentium eum, et eruel eot.
Quein bic dixit Angelum Domini, qui immillel in cir-
1
In omnibus propc
Mss., Iiabes.
Edd., totum. Mss. jilerique, lotus.
* cuitu limenlium etim, et ernet eos? Ipse Dominus
(a) Qusestionarius iclem esl atque carnilex. Lnde vettis
noster Jesus Christus in prophelia dictus est magni
«choliastes Juvenal. sat. 6, ad illud, « sunl qtue tortorilnis
« aniiua |irxstent, » aunotat. « salaiia quxstionariis sive consilii Angelus, magni consilii ntinlius : sic illuiii
« carniflcibus. » El in niartyris Mareianx Actis n. o, legitur,
dixerunt Prophetx (Isai. ix, 6, sec. LXX.) Ipse ergo
« Iratus judex talibus dictis virginem l)eo dicaUtn, qux-
« slionariorum manibus alapis caesaiu, in ludo giatliaiorio 1
mss. magno conseusu feruut : sicul maynifice el dvcittt
« jussil includi. sectitux esl. Et vullus vetiri, etc.
(b) supra, n. 6. (a) Forte, Ef. w.
315 S. AUGUSTINI EPISCOPl 315
ningni ccnsiiii Angelus, iJ cst nunlius, immittel in Respicis enim mullos diviles iniquoS mori in dmliis
eos qui liment Dominuni, emet eos. Noli crgo ti-
ct suis, non faclos fuisse pauperes, cum vivunt; vides
mcre ne latcas : ubicumque Dominum limueris, novit illos senescerc, perdnci ad ultimum vifce inter niagims
le ille Angclus qui immiilet in cireuitu, et eruct lc. copias divitiarum , cclcbrari eis pompam funeiis in
1<2 [vers. 9.] Aperie. rnodo de ipso sacramento magnis cffusionibus , pcrduci usque ad septilrrum
quo ' ferebalur in manibus suis. (.'«- divitcm, qui et exspiravil in lectis eburneis, circntn-
vuli dicere ,
tlate, el videte qnoniam ' suac s est Dominm. Nonne flomc '
familia suorum ; et dicis in animo luo. si forie
3 aliqua ot
a;>orit se Psainius, ct oslendil libi illam quasi in- nosti peccata ei scelera ip^ius : Ego novi
saniam et furorcm constantem, sanam insaniam ct quanta fccerit iste lionio; ccco senuit, nx>r: utis cst
sohriara ebrietalcm illius David, qui in fignra noscio in locto suo, dcducm.l illum sui, poinpa lanla funcris
quid ostendebat, quando iili cx pcrsona regis * Aciiis celebratur : ego novi qna; fecerit; dccepit inc Seri-
dixerunt, Quomodo cst? quando diccbat Dominus, plnra, et lefellit, ubi audio et canto : Divites eguerunl
Nisi quis manducnverit carnem meam , et biberit san- et esurierunt. Quando isle inops fuilVipiando estirivil?
guinem mcum, non habebil in se vilam? Et illi in qui- Jiuiuirentes autem Dominum non minuenlur omni bono
bus regnabat Acbis, id cst, error et ignornntia, quid (Psal. xxxm , II). Quoiidie ad uasilicam surgo, qno-
dixcrunt? Quomodo isle poleril nobis dare carnem tidie genuflecto, quotidie inquiro Dominnm, el niliil
snam manducare {ioan. vi, 53, 54) ? Si ignoras, gusla, boni babco : isle non inquisivit Domiuum, et intt-r
el vide quoniam suavis est Dominus : si autem non ianta bona defunclus est ! Sic cogitanlem sulfocitl la-
iuielligis, rcx es Acbis. Immutabit facicm suam Da- qticus scandali. Escam enini morlalcm queril in
vid, ct recedet a te, el dimittet le, et abibit. tcrra , et veram morcedcm non quxril in ctrlo , ct
1 3. Beatus vir qui Hoc quid opus est
spcratfn eum. millil caput in laqueum diaboli , constringiinlnr ci
tliu exponi? Quisquis non spcrat in Domino, miser fauccs , el lenel di2bolus ad malefacicndnm , ut sic
est. Quis est qui non spcrat in Domino? Qui in sc imilelur illum divitem ,
quem vidct in lanta copia
spcrat. Aliquando quod pejus est, fratres mei, atten- defunctum.
diie, aliquando bomines nolunt sperare in se, sed in 15. Noli ergo sic intelligere. Et quomodu inlolli-
aliis bominibus. Salva salute Gaii Seii, nibil mibi po- gam? In bonis spiritualibus. Scd ubi sunl? Nun tiden-
lcs facere. El forle loquitur de homine jam mortuo. tur oculis, sed corde. Non video ipsa bona. Vidct illa
1
In isla civitate dicit, Salva salule illius , el ille in qui araat. Justitiam uon video . Non euiin nurum est,
aliis focis fofte mortuus esl. Et qunm cilo dicunt ho- non enim argcnlum est. Siaurum essct, vidcres : <|uia
mines hoc : et non dicunt, Credo Dco, quia non te fldes est, non vides. El si non vides fidcm, quare
pcrmitlit nocere mibi. Non dicunt, Credo Deo meo, amas servum fidclcm? Inlcnoga teipsum, qtialem
quia elsi lc permiseril ad aliquid meum , ad animam servum diligis. Forte habes servum formostim, slatu-
ineam non lepermitlet. Sed cum dicunt, Salva salulc rosum, bcne coniposiinm ; sed furem, nequam, frau-
iUins, nec ipsi volunl habere salutcm, et illos gravant dulenlum : babcs aulcm alium forlc pacVUm slalura ,
pcr quos putanl habere salutem. deformem facie, colore lclro ; sed fidelem, parcuni,
14. [vers. 10.] Timete Dominum, omnes sancti ejns , sobrinm : allende, rogo te, quem islorum dtioniui
quia niliil deest limenlibus eum. Multi enim propterea diligis? Si oculos carnis inlcrrogas, viucit apud le
s
nilunt iunere Dominum , ne famem paliantur. Di- pulchcr injustus ; si oculos cordis, vincit dcforntis fi-
c lur illis : Nolite fraudem facere. Et dicunt : Unde me delis. Vides ergo, quod vis til cxbibcat tibi allcr, id
Diisco? Non potest arssinc impostura esse, non potest csl fidem , exhibe illi el lu. Quarc gaudcs adeumqni
negolium esse sine fraudc. Sed fraudcm punil Deus. fldem tibi exhibet, ct laudas eum du his bonis qite
Time Dcum. Sed si timuero Deum, non habebo unde non vidcntur nisi oculo cordis? Cum replclus fiieris
vivam. Timete Dominum, omnes sancti ejus, quoniam spiritualibus divitiis, pauper cris '? Et ille dives iilco
nihil deesl limenlibus eum. Copiam promiltil trepido, et fuit, quia habebal lectum cburneum ; ct tu pauper es f
dubilanli ne si furte limuerit Dominum dcseratit illum cujus cubictilum cordis plcnum cst lantis gemmis vir-
superflua. Pascebat te Dominus contemnentem se, el tutum, justilinc, verilatis, cbaritalis, fidei ,
paiiciitto
dcseret te limenlem se? Attende , et noli dicerc : llle cl lolerantixl Explica divilias tttas, si habes illas, cl
dives cst, el ego panper sum : cgo timeo Dominum cnmji.iia divitiis divilum. Al ille in mcrcatu invenil
Mle non limcndo quanlum acquisivit, et ego timcndo mulas prcliosas, ci emit eas. Si fidcm invcnites vc-
nudus sum ! Yidete quid scquilur : Divites eguerunt et nalcm, quantum pro illa dares , quam te volnil Deus
esurierunt, inquirentes avtem Dominum non minucntur gralis habcrc, cl ingralus es? Egcnt ergo illi divilcs,
omni bono. Si ad litleram accipias, videlur le fallcrc. egenl : cl, quod csl gravius, panc ogcnl. Ne forlc |"i-
» Sic Mss. Edd. atiicm, quod fcrebalur. tctis ,
quia atiro cgont ct argenlo ,
quanquam ct boc
Mss. hic et alibi conslariler habent : el videte quam
'
cgeant. Quanlom habuit quidam , ct quid eum satia-
siiavisest Domimts.
* Aliquot mss., sonne aperil ipse Psalmus. Quidam, Aon- vil? Sic inorluiis est cgcns, quia plura volebal act(ni-
ne aperle 1'tulmus ostcndil. 1
Sic aliqnol Mss. \t Fdd., rrumfliiente. d
v
lla Mss. At edd., qui figurale Sacramenlnm nominicum * In Mss. nonniillis i idrt ille qui innul justiliam.
: ,<IM
ooiendcbal. Panlo post Bdd. et Mss. ferenant, qiuindo illi video ego. \on eniin uuriini est, etc.
vi.ieri coram rcgc : sed iu duolius libris inerilo rej osiia * ln tderisquc uns., ct tandas enm ni* benh eyno, gi:ee '.'
erat leetio qiiam soqunnur. non vidcntur nisi oculo curdis, cum rcpklns fueris, pvi, tt
1 Edd., volunt. Mclius
Mss., nolunt. cru ?
517 ENARRATIO IN PSALMUM XXXIIL 318
rcre quam lenebat. Egent et pane. Quare egcnt et cibunj (Cen.w, 10, ef xxvr, 1). Sic oronesqtiaesieruni.
pnnc? Si nuii inielligis panem , ille d x i i
l
: Ego sum Paulus liabuil dies bonos ,
qui dicil : ln fame el sili,
panis vivus, qui de coelo dcsccndi (Joan. vi , »1) ; et in frigore et nuditate (II Cor. xi, 27)? Sed uon ira-
Beali qui esuriunl, et sitiunl juslitiam, quoniam ipsi sa- siaulur servi : ipse Dominus non liabuitdies bonos in
lurubuntur (Hatlli. V, G). Inquirailet autcm bominum boc sascuio; coiitumclias, injurias, cruceni , et lanla
non minuentur omni bono. Sctl quo hono jain diximus. mala patiehalur.
16. [vers.il.] Venite, filii, audleme. linwremDo- 18 [vers. li.] Non crgo clirislianus murmurel, vi
tnini doccbo vos. Pmatis *, fratrcs, quia ego dicii : pu- deat cujus vestigia scqnatur. Sed si dics bonosamai,
tate quia David dicit, pulate quia Aposioliis dicil : inio andiat docenlem et dicenicm : Venite, filii, audite me,
pntale Dominus nostcr Jesus Chrisius dicit:
ijuia ipse timorem Domini docebo vos. Quid vis? Vitam ct dies
Venite, filii, audite me. Audiamas illum sinuil audite , bonos. Amli , et fac : Contine linguam luam a malo.
illiun pernos docere eniin vuk iiie bmuilis, ille lym-
: Fac illud. Nolo, dicit l.omc niiser : el lingiiam ineain
p-tnizans, ille affeclans, docere nus vult. F.i quid dicit? nolo conliiicre a malo, el viiam volo. ct dies bonos.
Venile, fitii, audite me, timorem Domini docebo vos. Si opcrai ius luus libi diceret : Et vaslo istam vinea:n,
Doceat ergo, pra-beamus aure.n, prebeamus cor. Non et exigo a te mercedem : adduxisti me ad vineam ut
ftperiannis aurcs carnis, el cordis cland imis ; sed sic- f.ilcitem il!am et pulem, concido omnia ligua utilia,
ii l ipse dixil in Evangclio, Qui hubel aures uudiendi, prxcidam ipsa robora vitium, ut non hic habcas qirod
audial (Id. xi, 15). Quis nolil * audire docenlcm Chri- colligas, et cum fecero isla , redditurus cs mihi labo-
sium per Propliciani ? rem menm. Nonnc insanum illuin dicercs? nonne il-
17. [rerj. 15.] Quis est liomo qui tUt vi:am, el dili- lum dc domo tua rcpelleres, anlequam niillerel rna-
gil dies videre bonos? Interrngat. Nonne omnis in vo- imm ad falcem? Ta!cs sunl homine*, qui et faccrc
liis respondei, Ego? An quisquam esl in vobis qui non volunt mala, et jurare mendacium et blaspbemare ,
diligit vitam, id csl, qui non vull vitam, el non diligit coalra Deuni, et murmurare, et fraudem facere, et
dics videre bonos? Nonne qnotidie hoc nnirniuralis, inebriari, et liligare, el adulterari , el ligaluras adbi-
ct lioc dtciiis : Quamdiu isla patimur? Quoiidie pejura bcre, et ire ad sorlilegos, et dies bonos vidcre. Dicilur
ct pejora : apud parenles nostros fucruiit dics heiio- illi : Non potes malc laciens qu:en-re Lonam merce-
res, fiierunt dics melinres. si intcrrogares ipsos dcm. Si lu injustos es, injnslus cril et Deus? Ergo
I
arenies luos, siiniliier libi de diebus suis mnrmu- quid faciam? Quid vis? Vitam volo, dies bonos volo.
nrent. Fuerunl beali patrcs nostri, nos miseri snmus Contine linguam tuam a mulo, et labia tua ne loquanlur
uialos dies liabcinus : dominaius cst illc ,
putabatnus dolum : id esi, nulli fraudem , nulli mendacium.
quia illo mortuo possel aliquod refrigerium dari ; de- 19. [vers. lo.] Sed quid est, Declina a malo? Pa-
leriora venerunl. Deus , ostcnde nobis dies bouos! rumestnulfi nnceas, nullum occidas , non fureris,
Quis cst homo, qui vull titam, et diligil videre dies bo- Don adulteres, non fraudem facias , non falsura testi-
»«w?Non hic quaeral dics bonos. Bonam rem quxrit, nionium dic.is. Declina a malo : cuin dcclinaveris,
sed non iu regione ejus illam quairit. Quomodo si ali- dicis : Securus sum perfeci omnia , habebo vitam,
,
quein justum qmereres in ea patria, ubi non habiiaret, videbo dies bonos. Non solum declina a malo ; sed,
dicerclur tibi : Bonum virum qtneris, magnum virum el fac bonum. Parum est ut non exspolies vesti nu- :
quairis, quacre illum, sed noli hic, superQuo hic eum dum. Si non exspoliaveris, decliuasii a malo : sed non
qtixris, nunqnam eum inventurus es. Dies bonos quae- facies bonum, nisi cum pcregrinum susceperis in do-
ris, simul e<>s quxramus nolite hic. Sed habuerunt ,
mum tuam. Ergo sic dcclina a nialo, ut facias bonum.
illos paires noslri. Fallimini : oinnes hic laborave- Qiirt*re pacem, et scqucrc eam. Non libi dixil , liabebis
runt. Legitc Scripturas : ideo voluit Deus ut scribe- bicpacem quajre illam el sequere eam. Quo illam
: ,
rentur, ut nos consolaremur. Temporibus Eliae fuit
sequor? Quo praicessil. Dominus enim est pax nostra,
faines, passi sunt eam palres nostri. Capita jumenlo- resurrcxit et aseendil in conlum. Qucere pacem et se-
,
rum inortuoruin auro vendebantur , occidcrunt suos, quere illam : quia et lu cum surrcxeris, hoc morlale
ct coinedcrunl eos : et duaa mulieres statuerunt inter mulabilur, et amplecieris naccm , ubi tibi nemo mo-
se ut occiderent filios suos, et manducarenl ; occidit
Icstus erit. Ibi enim est perfecla pax, ubi non e-uries.
nna filium suum, ct manducaverunt eum ambae; alia
Nam hic tibi paceni facit panis : subduc panem , et
nolebat occidcre filium suum, el exigebat illa quai
\ideqnalc bellum erit intra viscera lua. Ipsi jusli quo-
prior occiderat filium suurn el lalis rixa venil anle quarimus
;
modo gemunt hic , fralres? ul sciatis quia
r.gcm adduxerunt se ante rcgem , conlcmleules dc
,
hic pacem. consequemur autem in (ir.e. Sed ex parte
inlerfrctione (iliorum (IY Beg. \i, 26-30). l>o talibus
hic babeamus, ui e.\ loio illic babere mcreamur. Quid
ribis avcrial Deus ea qu:e legimus. Sempcr dies mali
esl, ex parte? Concordes simus bic, diligamus proxi-
gxculo, scd semper dies boni in Deo. Habuit dics quomodo
i:i
mum quomodn nos. Sic dilige fratrem lc-
bonos Abraham, scd intus in corde : babnil dies ma-
ipsun», babe curo. illo pacem. Sed iron pessunt nisi
los, quando a fame mulavit rcgionem, et quxrebal
existerc r\\x aMqinc ,
quoinodo inter fratics el intcr
* Mss., si bitelhgus panem. ide enitn dixit, etc sanctos cxsiitcrunt. :
'i'.L-r Barnabam el Pau'um (Act.
1
omnes prope Mss., PtUOU xv. 59) : sed non qine occidcrent conccrdiam , non
» F.<ld.,
Quis novit autlire F.t paulo
rauln post,
p inlerroga. At
Mss. Kcg. Vaic, etc Quis ,
.9
ttoHl r.udire?..- InUrrogal. qii;eujlerimereutchaiitalc:u. Nam et libi '^si rt»isti>
519 S. AUOUSTINI EPISCOPI 320
aliquando, et lamcn non le odisli. Onmis enim quem Dominus exaudivit eos, et ex omnibus tribulationibus
pceuiiel alujuid, rixalur secum. Pcccavit, redil, ira- eorum eruit eos : ego auiem clamavi, et no:i me eruit ;
l
sciiur sibimelipsi lioc fccis-e, illud commisisse . Ri- autego non sumjustus, autnon facio quoe niilii juhel,
xam ergo secum liabct, sed isla ri\a ad concordiam aul forle me i!le non videt. Noli timere, lanluin fac
tendii.Vide quomodo secum rixetur, ct dicat quidam quod jubet ; et site non eruitcorporaliler, cruet spi-
jnstus Quure Irislis cs, anima mea, et quare conturbas
:
riiualilcr. Ille enim qui tulit dc flamma tres pueros,
vie? Spera in Dominum, quoidam adliuc confitebor illi numquid tulit de flamma Machabaeos ? Nonne illi in
(Psal. xlii 5). Cum dicit aninue suae ,
Quare conlur-
,
iguibus hynmizabant, illi in ignihus exspirabant
bas me ; utique tui babat illum. Volebat forte ipse pali
( II Macli.w, 5) ? Deus Irium puerHrum, nonnc i|>se
pro Chrislo, et auima ipsius contrisiabalur. Et ille qui est et Machahxorum ? Illos eruil, el illos non eruil ;
sciebat et dicebal, Quare trislis es, anima mea, et quare imo utrosi|ue eruil: sed tres pucros sic eruil, ul el
conturbas me ; pacem adhuc secum non habebat : sed
carnales confundcrenlur Machah;cos autem ideo
;
ex mcnle h.-erebat Christo, ul sequereiur illum anima
non sic eruit, ul illi qui pcrscquebantur in poenas
ejus, et non illum conturbaret. Ergo quocrite pacem, cum puiahant se oppressisM marly-
majores irent,
fralres. Dominus dixil : Hccc loquor vobis , ut in me ha-
res Dei. Eruit Pelrum, qiiando vcnil ad illum ange-
bealis vacem. Pacem in tcrra vobis non promif.o (Joan.
lus, cum esset in vinculis, et ait illi, Snrge, et exi : et
xvi 53). In isia vila pax vcra non est, ncc iranquil-
,
subito soluta suut vincula, et seculus esl angelum, et
litas. Gaudium immortalilalis, socielas Angelorum
cruit illum ( Act. xu, 7 ). Numquid Pelrus pcrdide-
promillitur. Sed quisquis non illam cum hic est (iuoe-
rat jusliliam, quando non illum cruit de crucc ? Non
sieril, non illam habebit cum venerit.
An ideo diu vixil, ul inju-
eruil lunc ? Et eruit lunc.
20. vcrs.\6. Oculi Dominisuper juslcs. Nolierge
[ J
stus fieret ? Forle plus eum exaudivit postca quam
timere, labora * : oculi Dominisiiper te suiu. Et aures
prius, quando illum vere de omnihus pressuris erait.
ejus ad preces eorum. Quid vis amplius? Si murmu-
Nam quando primum illum eruit, quauia illc pcrtulit
ranlem scrvum in domo magna non audiret paterfa-
postea ! Illuc enim misitposlca, ubi nihil malipati
milias, quererelur, et dicerct : Quanta hic palimur,
potuisseL
et nemo nos audit ! Numquid dicis il!:id de Deo :
23. [iim. 19,20. ]
Juxlacst Dominus his qni oblri-
Quanla palior, et nemo nie audil ? Si audiret me,
verunl cor, et humiles spirilu salvos faciet. Allns est
forte dicis, tolleret mihi tribulaiionem : clamo, et
Deus, humilis sit chrislianus. Si vult ut alius Dcus
tribulor. Tantum lu lene vias ejus, et quando tribu-
vicinelur illi, ille humilis sit. Magna mysteria, fratres.
larisauditle. Scd mcdicus est, adhuc putre habes
Deus supcr omnia est : erigis te.et nonilluintangis :
nescio quid. Clamas : sed adhuc secat ; ct r.on tollit
humilias te, ei ipse ad le clescendil. Mulice tribulutw-
nianum, nisi secuerit quanlum videtur. Etenim me-
nes justorum. Numqnid dicit Idco sinl : Chrisliaui
dicus crudclis esl qui exaudit hominem, el parcit
justi, ideo audiant verhum meum, ulnihil trihulaiio-
vulncri et pulredini. Malres quomodo fricant in bal-
nis patiantur ? Non hoc promiilit ; seddicit : Multa
neisad salulemfilios ? Nonne parvuli clamanl inler
tribulaliones juslorum. Magis si injnsli sunt, pancio-
nianus earum ? Ilhc ergo crudeles sunt, ut non par-
res hahent tribulationes ; si jusli sunt, mullashahent.
cant, non cxaudiant lacrymas ? Nonne plenae sunt
Sed post paucas tribulaliones aut nullas, illi venicnt
pictale ? El tamen clamant pueri, el non cis parcitur.
ad tribulalioucm sempilernam, undc nunquam eruan-
Sic et Dcusnoster plenus est charilate : sed ideo vide-
lur : jusli autem posl multas tribulaiiones venicnt ad
tur non exaudire, ut sanetet parcat in sempilernum.
pacem sempilernam, ubi nunquam aliquid mali pa-
21. [ vers. 17. ] Uculi Domini super juslos, etaures
licntur. Mtdiw tribulationes justorum : el de omnibus
ejus ud preces eorum. Fortc dicunt mali : Ergo securus
his eruet eos Dominus.
faciomala, quia non super me sunt oculi Domini :
24. [ vers. 21. ] Custodit Dominus onwiaossa eorum,
jam Deus ad juslos atlendit, me non videt, ct quid-
unum ex hts non conlerelur (a). El hoc, fratrcs, non
quid feccro, securus facio. Stalim subjccit vidensco-
accipiamus carnaliler. Ossa sunl firmamenta fideliiun.
gilaliones hominum Spirilus sauclus, et ait Oculi :
Quomodoenim in carne nostra ossa faciunl firma-
Domini superjustos, elaures ejusadpreccseorum : vul-
nientum, sic in corde chrisliano fidesfacit firmamen-
tus autem Domini super facienles mala, ut pcrdat de
luin. Patientia crgo qlice cst in (ide, ossa sunt inle-
lerra memorium eorum.
rius. Ipsa sunt quae frangi non possunt. Custodit Do-
22. [vers. 18. ] Clamuvcrunt jusli, et Dominus exau-
minus omnia ossa corum, unum ex his uon conteietur.
diiil eos, el ex omnibus tribulationibns corutn ervtt eos.
Si de Domino Dto noslro Jesu Christo dixisset Imc,
Ju-,ti cranl tres purri : dc r.amino clamavenml ad
Custodit Doiniiius omnia ossa F.lii sui, unum cx his
Dominum, cl in laudibus cornni iimes fngiiennn.
nonconlerelur : sicul eliam alio loco prxligur.uur de
Acccdere ct txdcieflamma non poluil laudantesDcum l
illo, quando agnus dictus ei t maclandus , el dictum
innoccntcs ct jusios pneros, ct eruil eos de flamnia
csldeillo, Os cjus noli frangcre (Ex4>d. xn,46): iniple-
( Dnn. iii, 49 )• Dicit aliquis, Ecce vcrcjusii qui cx-
oudili sunl, sicut scriplum est, Clamavtrunt justi, et 1
sic plnrea mss. ai Edd., mumiam agnut ductus est ma-
*
oones
ii' i,i
fcre mm.,
dicilur. Iiixum ergo, etc.
m lior fedue, mc iilud commisisse,
ctinidiis.
(a) ulcm vcrs. 21 tractalur io senu. 1 super iv.il. \\xnt
si
u. II.
» Alnjuot Mss., labvru* Alii, laiiorans. QuUlam, laborcni.
321 ENARRATIO IN PSALMUM XXXIV. 323
tiiin est in Doniino ;
quia cum penderel in cruce, ex- sinum Abrali». Qui viderat corpus illius jaccre ad
spiravit antequam venirent illi ad crncem, el invene- limen divitis, el non cssc qui sepcliret, quanta forle
runt jam corpus exanime, el nolueruni crura ejus fran- dicerel ? Sic moriatur ille inimicus meus, et ille qui
gerc, ut implerelurqiiodscriplum est (Joan. xix, 53). me persequilur , sic illum videam. Exsecratnr *
cor-
Sed promisit illud et c;cleris Christinnis : Dominus pus sputo, putcnt vulnera ; el ille in sinu Abrahae
ctistodit omnia ossa eornm, umim ex his non conleretnr. rcquiescit. Si cbristiani sumus, credamus : si non
Ergo fratrcs, si viderimus aliquem sanctum Iribula- crcdimns, fralres, ncmo se fingat christianum. Fides
tioncs pali, el forte vel a medico sic secari, vel ab nos perducit. Quomodo illa dixil Dominus, sic sunt.
aliquo persecutore sic c;vdi, ut ejus ossa franganlur ; An verodicit verum est ; dicit
tibi maiheaaatictis, el
iioii dicamus, Non eraljuslus iste, nam Dominushoc Cbristits, et falsum est ? Qunli autem morte mortutis
promisit jusiissuis, de quibns ait ; Custodil Dominus csl ille dives ? Qtialis mors esse poluil in purpura ct
omniti ossa eorum , unum ex his non conteretur. Vis bysso, quam sumptuosa, quam pomposa ? qu.-e exse-
videre quia alia ossa dixil, qure diximus firmamenla qtiia? funeris ibierant ?quantis aromatibus sepullum
fidei, id est patientiam et loleranliam in omnilms est illud cadaver ? Et lamen cum apud inferos in lor-
tribulationibus ? Ipsa enim simt ossa quGC non frau- meniis esset, desideravit ex illiuscontempti pauperis
fimtiir. Audile, et iu ipsa passione Domini inspicite digilo instillari aqu;e guilam ardenli linguac sua?, ne-
quod dico. Dominus crat in mcdio crucifixus ;
juxla que impetravit (Luc. xvi, 19-25). Discite ergo quid
illumduo latrones erant : uims insultavit, alter cre- sit, Mors peccatorum pessima , el nolile interrogare
didit ; unus damnaius est, alterjustific.aiusest ; unus stratos preliosis veslibus leclos, et carnem multis
habuit poenam suam et hic el in futurum, alteri au- diviliis obvolulam, lamentalionis pompam exhiben-
tem dixit Dominus: Amen dico libi , hodie mecum eris les , plangentem familiam , turbam obsequentium
in paradiso( Luc. xxtn, 43 ) : cltamen illi qui venc- prrpcedenlem ac sequenlem, cum corpus efferlur,
rant, Dominiossa non fregerunt, laironum antem fre- marmoralas auratasque memorias. Nam si haec inler-
gcrunl ( Joan. xix, 52 ) : sic fracla snnt latronis ossa rogatis, respondent vobis falsum, quod multorum non
qui blasphcmavit, quomodo lalronis quicredidit. Ubi leviler peccatorum, sed oinnino sceleralorum niors
est ergo quod dictum est, Dominus cuslodil omnia os- oplima est, qui sic plangi, sic condiri, sic contegi,
sa eorum, unum ex his non contcrelur ? Ecce cui dixit, sic efferri , sic sepeliri meruerunt. Sed inlerrogaie
hodie mecum eris in paradiso, non potuil orania ossa Evangelium, et oslendet fulei veslrae in pcenis ar-
ejus cuslodire ? Respondel tibi Dominus Imo custo- :
dcntem animam divitis, qnam nihiladjuverunl omnes
divi ; nam firmamcnlum fidei ipsius fraugi non poluit lionores ct obsequia, quae mortuo corpori ejus viven-
illis iclibus qtiibus crura sunl fracla. tium vaniias prxbuit.
2'S. [ vers. 22, 23. ] Mors peccatorum pessima. At- 26. Sed quia multa sunt genera peccalorum , ct
l
lcndite, fratrcs, propler illa quae dicebamus. Vere non esse peccaiorem difficile est, aut fortasse in hac
inagnus Domintis, el miscricordiaejus, vere * qni no- vila nou possibile, subjccit statim cujus gencris pec-
bis dedil manducare corpus sunmiii quo lanta perpes- calorum esset mors pessima. Et qui oderunl justum ,
sus esl, el sanguinem bibere. Quomodo respicit ma- inquit , delinqucnt. Quem juslum , nisi eum qui jusli-
la cogiianles, et dicentcs: llle male mortuus est, a fical impium (Rom. iv, 5)? quem justum, nisi Domi-
besiiis consumplus cst : non crat ille juslus, ideo num Jesum Cbristum qui est eliam propilialio pec-
,
male periit; nam non periret (a) ? Ergo ille jusius calonim noslrorum Joan. n 2)? Qui ergo hunc (
I ,
est, qui in domo sua clin leclo suo morilur ? Hoc est oderunt morlem pessimam habent; quia in pcccalis
,
ergo, inqnis, quod niiror, quin novi pcecata et scele- suis moriunlur, qui per eum Deo nostro non reconci-
ra ipsius, ct bene mortnus esl, in domo sua, intra lianlur Redimet enim Dominus animas servorum suo-
:
a
liinina sua, nulla peregriiialionis injuria , niilla vei rum. Secundum animam enim intelligenda esl mors
in matura iciale. Audi : Mors peccatoi-um pessima. aut pessima aut optima non secundum corporum
, ;
Qusc libi videlur bona mors, pcssima est, si intus vi- aut coulumclias, aul honores quos bomines vident.
deas. Vides foris jacenlem in lecto, numquid vides El non delinquenl omncs qui sperant in eum. Isle est
inlus raplum ad gebennam ? Audile, fralres, et ex niodus buinanac jusliliaj, ut vila morlalis quanlum-
Evangclio inspicite, quid sit mors peccalorum pessi- libet proficiens , quia sine delicto esse non potest
ma. Numquid non duo erant in isto saeculo, dives iu hoc non delinquat, dum spcral in eum, in quo est
qui induebatur purpura el bysso, el epulabalur quo- remissio deliciorum , Amen.
lidie splcndide ; aller pauper qui jacebal ad januam
t-jus ulcerosus, ct cancs veuiebanl ct linguebant ul- IN PSALMUM XXXIV
cera ejus, et desiderabat saturari de micis qusft ca- ENARRATIO.
debanl de mensa divitis ? Conligitaulem morimnpem sr.Hiio i (a).
illuni (justus erat ille inops), et auferri ab Angelis in
De prima parte Psalmi.
in plurimls mss., non vropter.
*
* Am. et Er., et misericordia ejus vera, qui nobis dedit.
\. \vers. 1, 2.] Psalmum islum nobis a jubenlihus
Ren. "t Vatic. Mss., vere quibus dedil. fratribus et coepiscopis meis impositum esse ad tra-
* Kdd., »i»//a peregrinationis injuria fuit illi, nulla, etc.
Abest fuit illi a Mss.
'
» Edd., Excreatur. Melius Mss., Exsecratur.
(fij subaud., si justus esset. [a) ttabitus temiwe allcujus concilii.
*a* S. AUCISTINI EPISCOPI m
cundwa, noveril '
charitai vcsira. Volucrunt ut hine ut ipiasi quod scutum est , semper scutum sit; am
oinnes aliquid audiamus. Ab illo eiiim omnes audimus, quod galea cst, scinpcr galea sit; aut quod lorica es;.
a quo pariler diseimus , el iu cnjus scliola eondisci- sempcr loiica sil. In islis cniin armis corporalibus
puli sumus. Titulus ipsius moram nobis non facil; ila cst, quauquam et de furro quae fiiinl mutari pos-
brevis est enim, et ad inlelligcndum, maxime nuiritis sint , ut ex gladio fial s. curis : lamen ipsum Aposto-
in Ecclesia Dei, non difficilis. Ilabel enim, lpsi David. linii videmus dixisse quodam loco loricam fidei
,
Psalmus ergo ipsi David : David interpretalur Forlis ( I Tlies. v, 8), et alio loco dixisse sculum fidei.
nianu , vol dL-siderabilis. Psalmus ergo manu forti ct
Ergo ipsa fides, el lorica polest esse et scutum : scu-
dcsiderabiii, qui nostrain moriem vicil, qui nobis vi- tnin cst, quia tela iiiimicorum excipil cl repellil; lo-
tain promisil : in hoc enim manu foriis, quia niortem rica esl, quia inleriora tua transfigi non sinit. lbrc
nostramvicit; in hocdesidendulis.qniaviiamseteriiam arma noslra : Dei aulem quae ' ? Legimus quod.im in
promisi'. Quideiiim forlins manu hac, qu:c leligillocu- <oco : Erue ub impiis aaimam meam , frameam tuam
lum , et mortuus resurrcxit (
Luc. vu, 14)? quid ub inimicis manus luiv ( Psal. XXI, 21 ). Quod supcrms
fortius manu liac ,
qu;c mmidiim vicit , non ferro ar- dixil , ab impiis ; hoc scquenli versu , ab inimicis
inala, sed ligno iransfixa? quid anlem desiderabilius manus lux : ct quod superius dixit , animam meam ;
co, qiiem non vidcnles mariyrcs moii voluerunl, ut
,
hoc scquenli versu , frameam tuam , id cst, gladium
ad illum pervcnire mererentur? Ergo Psalmus * illi : tiium. Ergo framcam Dei dixil animam suam : Erue t
illi cor nostrum illi lingua noslra digna canlet
,
si :
inquit , ab impiis animum meam ; id est ab , inimicis
lamen ip-c dignabilur donare quod cantct. Nemo illi
manustuaj erue frameain tuam. Apprchendis enim ani-
caulal digna nisi qui ab illo acceperit quod cantare
,
mam meam , el debcllas inimicos meos. Et quid esl
possil. Deniquc hnc quod mndo canlainus , Spiritu
anima noslra, quamvis splendida, qnaums producla,
ejus dictuin est per Prophctam ejus et in eis verbis
,
qiiamvisacuta, quamvis uucta, quamvis Iricesa"picniiaj
ubi nos agnoscimus ci ipsuni. Nec injuriam facimus, el coruscalione s
vibrata? Quid est ipsa aninia
quia dicimus nos et ipstim : quoniam cum csset in
nostra, aut quid potest, nisi Deus illain tcncat et pu-
coelo, sic clamavllQuid me per$equeris (Act. ix, 4)?
;
gnet de illa? Nam quaeUbet opiime faeta framca si
,
cum eum nemo langerct, cl nos in lerra laboraremus.
non habcat bellalorcm ,
jacet. Dixcramus autcm in
ErgO vocem ejus nudiamus, nunc corporis, nunc ca- annis noslris, non quasi aliquid lixiini accipi debere,
|,ilis. Est cnim psalmus isle invocans Deum conlra
ut quod cst res una , ipsa aliud esse non possit : sic
inimicos in tribulationibus hujus Sttculi el ulique
:
el in armis Dei invenimus. Eccc animam justi dixil
ipse est Christus, nibulato tunc capite, liibulato nunc
franieam Dei : ilerum dicit auimam jusli esse sedeih
corpore : lamen per tribulationes omnibus membris
Dei ; anima justi sedes s;»pienti;c (Sap. vn). Ergo
feuis dans vilam auern&m ,
quam promiliendo deside-
de aniina noslra. Cum in nianu
quidquid vult , facit
rabilis facliis cst.
cjus csl, ulalur ca quemadmodum vull.
2. Judica, inquil , Domine , noccnles nie t
expugna
5. Exsurgal ergo (sic enirn invocatus esl), apprchcn-
s
impugnantes me. Si Deus pro nobis, quis conlra nos
d-il arma, exsurgat in adjuiorium nobis. Unde cxsur-
(liom. vin, 51 )? El unde hoc nobis praestat Dcus?
gal, alio loco etiam dicitur illi ip>a voce : Exsurne,
Apprelicnde, inquil, arma et seutum, et exsurge in ad-
El quando
quare obdormis, Domine (Psal. xliii , 23) ?
iulorium milii. Magoum speclaculum est, videre Detun
dicilur dormire nos dormimus ct quaudo ille
ille , :
armalum pro te. El quod ejus scuium ? qnne arma ?
dicitur exsurgore , nos exciiamur. Nam ct Dominui
Oomine inquit alio loco liomo iste qui el liic loqui-
,
dormiebat in uavi ; et ideo fluriuab.it navis, quia dor-
tur, ut scuio bonas voluntatis tuw coronasti nos (Psul.
miebal Jesus. Nam si illic vigilarct Jesus, non fluclua-
*, 13). Arma aulein ejus, quibus non solum nos mu- Jesus iu navi
ret navis. Navis lua , cor tuuin : , (ides
niai, scd eliam pcrculial inimicos, si bene profeccri- mcminisli lu:u non lluctuat cor
in corde. Si fidei ,
nnis, ol nos erimus. Sicul enim nos, ul armemur, ab luiun : si oblitus es fidem tuam , dormil Chrislus :
illo habemiis, sic ipse armatur de nobis. Scd ipse de Verumlamen quod
observa naufragium. rcstal lac
f
his armatur quos fccit , nos de his armamur qu;e
utsidorniierit excilelur; dicas illi : Domine, cxsurge,
abipSO acccpimus qnino-. fer.il. Dicit haecquodam loco pcrimus : ui increpel vcnios et fiat iranqniHilas ui
,
arma noslra Aposlolus, scuium fidei ct galcam sa!u- omncs
,
corde luo ( Mallh. viii , 21). Recedent enim
tis, et gladium spirilus, qund est vorbuin Dei (Ephes. vi,
tcnlalioncs, aul ccrlc niliil valcbunt, quando Clirilu-.
1G, 17). Armavil nos talibus armis, qualibus audislis,
hoc cst lides lua , vigilaveril in corde tuo. Exsnrge
laudabilibuset invictis, insiipcrabilibus ctsplendidis; ergo quid csl? Inuotescc, appare, scnliie. Exsurge
spirilualibus sane alque invisibilibus quia et hosles
,
ergo in adjutorium wihi.
invisibiles expugnamus. Si vides hosiem liium ad-
,
4. [vcrs. 5.] Effunde frameam, ct conclude
videantur arma lua. Armamur earnm reium fidequas
versus eos qui mc perscquunlur. Qui sunt qui le pcrse-
iion >idcmus, el slernimus hostes qnos non videmus. quuntur? Forlc vicinus luus aut . ille qucm laesisli a
Virumiamen, rarissimi, arma isla nc pntctis sic esse, sir Mss. At Edd.
:
iiwc arma nostra : sunt Dei, quod leg*
m»«, ete.
• nmne.s IrreMss., noiu-rit ctiuni fhnrilus vct,lra. 1
Edd.. quamvis luce sayicnlia: el corusrationis ribrata.
*
Br. et l>ov., Ergo psullumus iili. At aiu. el Mss., Psal- quamvit luce i*
ai mss., coruscnlione. €t ex Uis iioniiulli :
Utllk.
ptenlix splendutu, quumiis cl corusc.ttione mbrtiLi.
' l*oliurc* Mtf., expugwmtcs.
>25 ENARRATIO IN PSALMUM XXXIV. 326
atit cui fecisli iirjiiriam, aut qni vult auferre res tnas,
vereantur rcquirentcs animam meam : ad hoc cnim
aut cujus pec-
illam reqiiirtmt ul perdant. Nam utinam bcne qua;-
aut conlra quem praetlicas vcritatem ,
,
rant In alio quippe psalmo boc reprehendil iu ho-
catutn objurgas , aut quem male vivcntem bene vi- !
minibns quia non eral qui requirerel animam ip-
vendo l:cdis. Sunt quidem el isli inimici nostri , el ,
persequunlur nos : sed alios docemur inimicos nossc, sius : Periil fuga a me, et non est gui requirat animam
dimicamus, de quibus nos
meum (Psal. cxli , 5). Quis esl ille qui dicit Non est
•
ciMitra quos invisibililer
aUmonet Aposlolus dicens : Non est nobis colluclatio
qui requirat animam meam l
? Numquid forle ille est
de quo tanto ante pr.-ciiictum est Foderunl manus
adversut carncm e.t sanguincm, id esladversus homines; ,
mcns et pedes meos , dinumeraverunl omnia ossa mea
non advcrsus eos quos videlis, scd advcrsus cos quos ,
ipsivero consideravcrunt et conspexerunt nle; diviserunl
iion vidclis; adversus principrs ct potestates et reclorcs
muttdi tenebrarum harum (Ephes. vi, 12). Cum dicc-
sibi veslimenla mea , et super vestem meam miserunt
ret enim rectores mundi (dicebat quippe de diabolo ct sorlem (Psal. xxi, 17 19)?Jam oninia isla anle ocu-
angelisejus) , cavcndum crat ne male inielligeient
loseoruni Iiebant,el nemo erat qui rcquirerel ani-
liotnines , ct pularenl a diabolo cl dacmonibus c-jus
mam ejus. Invocemus ergo , fratres , ut dical animai
noslr;c Salus lua ego sum cl aperiat aitrcs ejus
inundum regi. Sed quia mundus dicilur hace labrica
: ; , ut
audiat dicenlem Satus tua ego snm. Dicit enim, sed
quam videmus l
, et in peccaioribus dicilur mundus, :
et in eis qui diligunl mundum, de quibus diclum est,
quidam obsurdescunt unde audiunt polius pcrse- :
Et mundus eum non cognovit (Joan. quentes iniinicos in tribulalione consliluli. Si aliqnid
i, 10); et de
quibus diclum deest, si in angusto est anima, in inopia lcmpora-
est, Toius mundus in maligno positus est
(lJoan.\, 19); lium, qu.-eril auxilium plerumque a dxmionibus, ar-
cxposuil Apostolus cujus mtindi
cssenl rectores , tencbrarum, inquit, harum. Rectores reptitios d;emonum qti*- vult constilere , sortilegos *
niundi ril perseculorcs ilbm bostes invisibiles adicrunt
, dico , rectores tenebrarum liarum. Rursus :
cogit nos intelligere quid dixerit
inlraverunt, expugnavcrunt , captivaverunt, viceruut
, tenebrarum harunt.
Qiiarum tenebrarum rcclores sunt diabolus el angeli
diccndo : Non est salus illi in Deo ejus. Obstirdttil
contra vocetn dieolitem Satus tua cgo.sum. Dic ani-
cjus? Omnium infidelium , omnium iniquoruin , de :
ma: mece Salus tua ego sum ul cunfundanlur et reve-
quibus dictum est : Lux lucet in tenebris , et tenebroe : ,
eimi uon comprehenderunt reanturreguireutesaiiitnam meam, ctii dicis tu Salus
(Joan. t, 5). Denique ex :
ip\oruni numero credenlibus tua ego sum. Atidiam dicenlem milii Salus tua ego
miillis, quid dicil idem :
apostolns? Fuistis enim aliquando tenebrw sum. Aliam salulem non requiram pra-ler Domimim
, nunc autem ,
lux in Domino (Ephes. v, 8). Non vis rcgi a diabnlo ?
Deum mcuin. De creatura mihi salus suggeritur; ab
Migra ad Iticem. I£t unde migrabis ad lucem ipso est : et si levo oculos meos in montes, undc
, nisi cf-
fundai i!le frameam et erual le ab inimicis tuis veniat atixilium mihi non tamen a monlibus, sed
;
, , ct
a persequeiitibus te ? Quomodo cffundit frameam ?
auxilium meum a Domino qui fecit coelum et tcrram
(Qiioniam jam audivimus quid sit framea ipsius :
(Psal. cxx , 1, 2). In ipsis lemporalibus angiisliis
aitima enim jusli est.) Abumlent justi , ct effundilur
per hominem subvenil Deus; salus tua ipse esi.Pcr
angelum subvenil Deus; salus lua ipse est. Omnia
franiea , el coucliidiiur adversus inimicos. Nam de
illi subjecta sunt, etad istam quidem vitam
ipsa effusione frameas moncns Apostoltts ut jtiste vi- lempo-
vamus , in consequenti ail : Ut adversarius revereatur, ralem subvenit, alii inde, alii inde xlernam vilani :
nihil habens de nobis dicere pravnm (Til. n iion dat nisi de se. Ecce in angustiis constiiuio non
, 8). Con-
clusum est adversus eum quia quod loqualur ad- subest quod qmcris, sedadest quem quaerig. El illun*
,
vcrsus sanctos , non potcst invenire. quacre qui deesse nunquam polesl. Sublrahanlur quae
5. El unde crunl jusli? Aut quid dicunt ioimici qui dedit rmmquid sublrahitur qui dedil? Reddaulur
;
nos pcrsequuntui?invisibilesilli quid dieunl iiiimici? quaj dederat; numquid ipsae sunt diviiia? cum rcddiia
isl: niliil? Maximc suggeiilur bumano cordi ab invi-
fucrint ilia, et non ille qui subtraxerat probando, et
expugnantibus inimicis 4 reddidit coasolando? Consolatur cnim quando nnbis
sibilitcr
,
quia Deus nobis non
cst adjulor : ut requireiiles alia adjuloria, invenianiur
isla non desunt. Cousol.ilur lanqiiam in via, scd si
ab inimicis nos iiilelligamus viam quia tota isia vila omnia
invaliui, et ipsis capiainur. Hoc ergo sug- :
, el
quibus uteris in hac vita sic libi debenl «sse lan-
gcrilur. Conlra islas voces maxime vigilare debemus, ,
qu.B in alio psalmo oslcndunlur ilulii insurgunl
quam stabulum viatori non lanquam domus habila- ,
: ad-
lori. Memento peregisse le aliquid restare aliquid :
versum me, mulli dicunl animce mea : Non esl salus ilti ,
in Deo ejus (Psal. m, divenisse te ad refeciioncm non ad defectionem.
2, 3). Contra istas voces quid ,
liic dicitur? Dic animee mem, Salus luaego sum. 7. Sunl qui dicunl : Deus bonus, magnus siim-
Ciini ,
dixeris anim;c raex, Salus tuaego sum, juste vivel, ut mus, invisibilis , xiernus , incorruptibilis , viiaui
neiiiiiiem in adjutorium practer le quacram.
atcrnam nobis daturus est, et illam iucori uplionein
6. [vers. i.] Et quid sequilur? Confundantur etre-
1
omnesprope
Mss. carent his verbis, Quis est ille qii
1
dicil, \on
qui requiral nniinam meam'! et ''i-rum loco
est
Mss. noslri omncsor.iiiluut, hmc fabrica quamvidemns. babeot, id esl qui qwvrat, Quis est ille qui cruci/igitur ? \on
rlcrique Alss., qni nos peraequuntur invisibiles illi ? quid
*
esl qui dical, yunujuid forte itle est. elc.
iicunt iitvmci ixli \Unt nir.riine sugqciilnr hitmano cordi
'.'
' lu aniiquis codictbus hic et alibi
constanter scriiitutu
abinviaiiiUUcr expugnaniibui inimicis, nui o"-'i /^eiu, oi». est, sortitogos : tuutau vocali e in o.
S27 S ALGUSTINI EPISCOPI 32«
quam in resurreetionc promisit; ista vero s;eculaiia meam. Kespice ad homines. Orale, inquil ,
pro ini-
et lemporalia ad damioncs pertioenl , et ad potcsta- micis vcsiris (ilatth. v, 4-i). Sed hic propbetia esl.
tes illas liaium lenebraram. Diccndo h;cc ,
quando Et qua; figura opiandi dicuulur, animo prophelandi
auiore implicanlur liaruni rerum , dimiltunl Deuia , explicantur. Illud fial et illud fiat , nihil esl aliud
quasi ad qucin ista non pciliiieani; et quxrunt ne- quam lioc ct hoc futurum cst. Sic ergo audite pro-
fandis sacrificiis, ac nescio quibus rem^diis , aut phetiam : Confundanlur et revcreanlur requirentes ani-
neseio qua honiinum illicita persuasione, providere mam meam. Quid esl , confundantur et revereantur ?
sihi quod lemporale est , vcluti pccuniam , uxoreni , Confundcnlur el reverebunlur. Factum est enira :
liiios , el si qua sunt qux huinanam vitam aut con- nuilii salubriier confusi sunt , mulli reveriti a perse-
solanlur liariseuiitciri , aut impediunt amhulantcin. ciitione Chrisli ad societalem membrorum ejus de-
Conlra istan opimonem divina providcntia vigilantc, vota pieiale liansierunt : et non fierel hoc , nisi con-
ut ostenderel Deus ad se pertinere isla oninia , et in funderonlur et revercrentur. Ergo bene illis oplavil.
sua esse potestale , non solum rcterna qux in fulu- Sed quia duo sunt genera eorum qui vincuntur : duo-
rum promisit verum ctiam tcmporalia qua: in terra
, bus enim modis vincunlur ; aul ad boc vincunlur ul
dat quihus voluerit cl quando volucrit opporlune , , couvcriantur ad Christum ; aut ad hoc viiicunlur ut
sciens cui det cui non det lanquam medicus me- , , damnentur a Christo : explicata sunt et hic duo ipsa
dicamenta , scicns melius morbuni .rgroti quam ipse genera , obscure quidem , sed intelleclorem deside-
xgrolus : ti l ergo Deus hoc ostendcret, distribuit rant. Dc his qui converluntur, accipe quod dirlum
tempora Vetcris el Novi Teslamenii. In Veteri Te- est , Confundanlur et revereantur requircntes animam
siainento promissiones sunt rerum lcrrenarum ; in nteam. Averlanlur retrorsum. Non prxcedant , sed se-
Nuvo aulem, regni coelorum. Pleraquc praxepta quantur; non dent consilium , sed accipiant. Nam
Doum colendi et recie vivendi , ipsa sunl ct ihi et Pelrus praecedere voluit Dominum quando Dominus ,
liic : sed quia promissio ihi alia videlur , alia hic ; de passione sua fulura diccret : consilium il!i quasi
jiihentis imperium et obedientia servionlis eadem est, salulis voluit dare, consilium salulis xger salvalori.
6ed nicrccs quasi non est eadem. Elenim illis dictum Et quid Domino de illa futura sua passione confir-
ait
est , ut aecipialis terram promissionis , ut in illa re- manli? Absil a te, Domine, propilius libi cslo non ,
gneiis, ut inimicos voslros superclis, ul ab eis non fietistud. Pra-cedere volebal, ut Dorainus sequcretur.
suhjugemini , ut omnia vobis abundent in hac terra , Et ille quid ? Redi relro , Salana { ld. xvi , 22, 23).
ul filios procreelis (Exod. xxiii , 25-31). itac lcrrena Prxcedendo salauas cs, sequendo discipulus eris.
promissa suut , sed tamen figurata. Fae aliquos sic lloc ergo el islis , Avertantur retrorsum , ct confundan-
illa accipere quomodo promissa sunt : cl vere mulli lur , qui cogilant milti mala. Cum enim ceeperinl re-
sic acceperunt. Nam dala esl terra filiis Israel , dalaj trorsum sequi , jam non cogiiabunl mala sed desidtv ,
sunt diviliae , dali sunt lilii et sterilibus el aniculis rabunt bona.
rogantihus Deum , et de ipso solo pnesumentibus, 9. [vers. 5, C.] Quid alii ? Non enim omncs sic
alium sibi adjulorem nec ad isla quserenlibus. Vo- vincunlur, ul convcrlanlur el crodant : mulii in per-
el
cem Doinini in corde audierunt : Salus lua ego sum. tinacia rcmanent, multi spirilus proeccdendi ' servanl
Si ad anerna.quare non ad lemporalia? Ostendit hoc iu corde; et si nor. cxserunt, tamen parturiunl, et
Deus in causa viri illius sancti Joh : quia el ipse dia- ubi locum invenerint, pariunt. De talibus quid se-
bolus auferendi h;cc :ion habet potestatem , nisi cum quilur? Fiani tanquam pulvis ante faciem centi. Non
acceperil a summa illa potestate. Invidere potuit sjc \ m p\ u mn $i c , sed tanquara pulvis quera projicil
sancto, noccre iiumquid potuit ? Accusare potuii , ventus a facie lerra; (Psal. i, i)J Ventus tentaiioest,
damnare numquid Numquid valuit aliqtnd potuil? putvis iniquus. Quando vencril lcntalio, tollitur pul-
tollere, numquid velunguem, numquid vel capillum vis; nec slat, nec resislit. Fiant lanquam pulvis anle
hedere, nisi Doo diccrel , Mille manum tuam (Job i
faciem venli : cl angelus Domini tribulans eos. Fiat via
41) ? Quid csl , Mitie manum tuam ? Da poleslalem. eorttm tenebrce et lubiicum. Horrenda via. Tenebras
Accepit. Ille lentavit , ille tentaiiis est. Tentaius ta- solas quis non horrcat? Lubricum solum quis mm
vicil, tcnlalor victus csl. Deus enim
mon qui dia')olo caveat? In tcnebris et lubrico qua is? uhi pedein
permiscrat ut illa tollerel , illum servum suum inle-
ligis? Sunt isla duo mala magnai pmuaj hominum :
rius non deserueral , et ad ipsum diaholum superan- lenebne, ignoranlia ; luhricum, luxuiia. Fial via eo-
duin animam servi sui frameam sibi fecerat. Quan- rum tenebnv et lubiicum : el angelus Domini perseqwns
lum valet boc? De homine dico
1
. Viclus in paradiso eos : ul non possiiit stare. Nam unusquisque in ic-
b), victor in slercore. lhi victus esl a dia- cum vidcril (|iiia si pcdcm movcril,
(Gen. iii , nebris et lubrico
lndo per muliercm , hic vicit diabolum ct mulierem. labitur, el lux illi ante pedes non esl ; vel boc forte
Locuta lauquam una ex imipientibus mu-
es , inquit ,
facit, ut exspectet donoc luocat : sed ibi est angelut
licnbus. Si bona percepimus de manu
Domini , mala Doinini persequcns cos. Haec eis fulura pra'di\i'.,
quare lusiinmnius (Job n , 10) ? Quaui bene au- non quasi ul evcnirenl optavit. Quanquain cl Pio-
dicral : :>atus (ua ego sum ! pbcla in spirilu Dei sic ea dical, quomodo illa Dcul
R. Confundantur et revereantur requtreutes animam
>
in Mss. luribus, renilendi. in alii», reHnadi
i
uac vcrba, D€ hominc dico, abs jnt a Mss. iloristiuo. f
529 ENARRATIO LN PSALMUM XXXIV 330
facil, certo jiidicio, bono, juslo, sancto, iranquillo, ignein. Incendere vis aliquid : illud quod adraove*.
non peiiurbalus ira , non amaro zelo, non animo prius ardet, nisi ardeat, non incendit. Facula est,
inimicitiariiin exercendarum , sed jusiilia viliorura lianc faculam apponis ul aliquid incendat : numquid
puniendorum ; veruiniamen piophelia esl. non ipsa facula quam apponis, priorardet, ut aliquid
10. [vers. 7, 8.] Unde autem lanla mala ista? possit incendere ? Malitia ergo procedit ex te. et
Quo merilo? Audi, quo merito Quoniam gratis abs- : quem prius vaslat nisi te? Quo profunditur ramum
conderunt mihi muscipulce suaz corruplionem. In jpso la_dit, ubi radicem habet non laedit? Et quidem dico,
capite nostro aliendite, hoc feceriiiit Judui, abs- qnod malilia tua ul alleri non noceal lieri potesl : itt
conderunl muscipuluc suae corruplionem. Cui «bs- autem tibi non noceat, fieri non potest. Nam quid
conderunt muscipulam? Qui videbal corda abscon- nocituin est sancto viroJob, de quo pneloculisumus?
dentium. Sed Lunen er.it inler illos ignoranti similis Quomodo in alio psalmo dicitur, Sicut novaaila acuta
quasi fallerelur, cum illi in eo deciperentur, in quo fecisii dolum (Psal. u, i). Quid fit dc acula nova-
eum falli arbitiabanlur. Ideo eniin ille tanquam fal- cula? Capilli, res superfluae decidunlur. Quid ergo
lebalur inler ilios vivens, quia nos inler Liles sic vi- facis ei qucm vis nocere? Si nequam 1
libi ad malum
eturi eramus, ut sine dubio falleremur. Ille videbat conscntiat cui vis hocere, non malilia tua ei nocilura
traditorem suuin, et elegil illum magis ad opus ne- est, sed sua : si aulem inlus ipse malilia careat, et
ccssarium. Illius malo magnum bonuiu operalus est cor raundum subdat iili voci dicenti, Salus lua ego
et lamen inler duodecim electus est, ne ipse duode- sum, forinsecus oppugnas, interiorem hominem non
narius tam exiguus nuraerus esset sine malo. Hoc ad expugnas malitia tamen tua ab interiore tuo proce-
:
exeniplum nostrse patienti;e, quoniam necesse erat ut dit, le prius inanem rcddil. Tu pulris es intus, unde
inter malos viveremus; neccsse erat ut malos, sive iste vermis processil; inlus nihil inlegrum dereii-
Bcienles, sive nescientes, loleraremus exemplum : quit. Etcaptio quam occultaverunl, comprehendat eos :
patiesiliac prabuit ne deficias, cum coeperis inter ma- el inmuscipula incidanl in ipsa. Non quod pulahas forle
los vivere. Et quia illa schola Cbristi in duodecim paulo ante cum audires, Veniat illis muscipula, quam
non defecit, quanto magis nos flrmi csse debemus, ignoranl, id est, quasi aliquid aliud ex occulto inevi-
cum implenlur in Ecclesia magna, qnae de malorum labilc. In qua ergo? In ipsa iniquilate*, quam mihi
pcrmixtione praedicla sunt? Neque enim videbat ipsa absconderunt. Nonne hoc faclum est Judaeis ? Domi-
scliola reddilum semini Abraboe quod erat promis- nus eorura iniquitatem vicit, illi iniquilale sua victi
sum, et ipsam aream unde massa quac implebit bor- sunt. Ille surrcxit pro nobis, illi mortui sunt in se.
reum, processura est. Quare igitur non, cum tritu- 12. [vers. 9.] Haec ergo malis nocere mihi volenli-
ratur, in ea digne palea loleralur, doncc ullima ven- bus mihi quid? Anima autem mea exsullabil in Do-
:
lilalione purgelur? Hoc cnim fulurum est malis quod mino : tanquain in eo a quo audierit, Salus lua ego
audislis. sum :tanquam non quairens alias exlrinsccus divi-
41. Sed tamen quid faciendum est? Cratis abscon- tias. tanquam non quaerens circumfluere voluptatibus
deruni mihi corruptionem muscipula suce. Quid est, bonisque torrenis; sed conjugem verum gratis amans,
gratis ? Quibus nihil roali feci, quibus nihil nocui. Vane non ab illo volens accipere quod delectet, sed ipsum
txprobraverunt animam meam. Quid est. vane ? Falsa solum proponens a quo delecietnr. Quid enim
sibi
dicenles, nihil probantes. Veniat illis muscipula, melius Deo dabitur mihi s ? Amat me Deus amat te :
ifuam ignorant. Magnifica retribulio, niliil juslius. Illr Deus. Ecce proposuit, peie quod vis (Matth. vn, 7).
absconderunt rouscipulam , ut ego ignorarem : illis Si tibi Imperator dicerel, Pete quod vis, quos tribu-
veniat muscipula, quam ignorant. Nam ego scio mn- natus cornitivasque * ruclares ! Quanta tibi propo-
scipulam ipsorura. Quae autem muscipula illis ven- neres et accipienda et aliis largienda ! Deo tibi di-
tura esl? llla quam ignorant. Audiamus ne forte di- cente, Pelcquod vis, quid petiturus es? Excute men-
sil illam : Veniat illis muscipula quam ,
ignorant. tem tuam, exsere avaritiam luam, protende quanlum
Forte aliam illi absconderunt, alia illis vcntura esl? potes, et dilala cupiditatem luam non qiiicumqne, :
Non : sed quid? Criniculis peccatorum suorum unus- sed omnipotens Deus dixit, Peie quod vis. Si posses-
luisque constringitur (Prov. v, 22). Inde decipiun- sionum es amator, desideraturus es tolam lerram,
lur,. unde deciperc voluerunt. Inde illis nocebilur, ut omnes qui nascuntur, coloni tui aut servi tui sinl.
jnde nocere conali sunt. Sequiiur enim : Et captio \L\ quid cum tolam terram possederis? Mare pelilurus
juam occullaverunl, comprehendat illos. Tanquam si es, in quo vivere tamen non poteris. In hac avaritia
]uisquam veneni calicem prjeparet alicui, et oblilus te pisces supcrabunt. Sed forte insulas possidehis.
bibal : et tanquam si foveam fodiat quisquam, in Transcende et haec, pele et aerem, quamvls volare
juam quisque inimicus ejus in tenebris incidat ; el
lle oblitus quod foderal, ambulans ca via prior illuc
Edd., s» nequaquam. Bectius Colb. Codex, si nequam.
1
:adat. Prorsus, fraires mei , ita credile, ita certi *
Mss. : m
ipsa itujuam, quam, etc.
s plures Mss.: Quid enim meliusDeo? Dicit mihi aliquis,
«toie : ita si est in vobis excellenlior ' prudentias
Atnat me, etc.
•atio, videte atque persp .cite ;
: Nemo malus non sibi * Edd., comitatusve. Mss. vero plerique, comilivasqui •
quod vocabulum comilis dignitatem et granum sonat, repo*
priiH nocel. Sic enim esse pulate malitiam, quoraodo
riturque non raro in Cod. Thcod. et Justin. et apud Ca&siodo-
* Valic. Ms. excellentioris. ruiu in lib. Variar.
I
Patrol. XXX VI. (Onzc.J
AUCOSTINI EPISCOPI 3^2
S.
551
ti.am nsquo a.l ea,-
21). Quam mnllUjuslis '». persecclionc ossa cnnfracL.
non posais porrigc cupiduaiem
:
siini Postrcmo, jnstus cx lide vivil (Iiom. 17), et
qufc |Ue \ i,
s«dem, hmam, stellas,
|um, dic luum esse Chrisiiis juslincal impium (ld. jv, 5). Quomodo au-
dh.it, Petc qnod vis
lamcn n.bd Ui-
q,,i fccit omnia
:
.psum qui tein juslificat, nisi crcdcntein et coniitcntcm? Quia
invenies mciius. quam
nil.il
vcnies earius,
.Uo et ab llo cordc crcditur ad jiisliliam, orc aulcm confessio lit
omnia. Ipsum ,-etc qui iecit, et ...
fecil
O.nnia eara sunl qu.a ad salulcin (ld. x, 40). Ergo ct ille lalro, quamvis ex
Uabcbia omnia qu* fecit.
pulehnusf Foriu. latrocinio ductus ad judicem, et a judicc iu erucent,
(mmi a pulebra »mt : sed quid illo
mag.s vult dare tamen in ipsa cruce justificalua est : cordc credidil,
se.l quid illo forlius? Et nil.il
RU1 ,t :
al.ud ore confcssus csl. Nequc cniin injusto cl non jam ju-
se. Si aliquid iuveneris roclius, pete. S.
ouam slificato diccrcl Doininus: llodie mecum eris in vara-
ct damnum tihi, pre-
peticris, injuriam facies illi,
dare dho (I.uc. xx.ui, 4o) et lamen ossa ejus confracta
cu.n vclil seipsum
:
t.b.
Lendo illiquod fecit,
Nam quando veuium utcorpora deponercu-
Inhocamore dixit illi anima quadam ,: si.nl. csl
quifccit.
Uiq, 26) tur causa imminenlis sabbati, invemus esl Dominus
ipse es pars ntea,
Domine {Psal.
Nuaumid j.m exanimis, etnon sunt ossa ejus coiniuinula (Joan.
sibi qui vru.nl qu.d
id est, lu es
pars mea. Eligant
Pars mea tu xix, 53). Ilii autcin qui vivcbani, ul depoucrentur,
partes de rebus :
possideant, faciantsibi
haxedna- confracla eis sunt crura, ut hoc dolore mortui posseut
Dominus pars
os tc mibi elegi. Et ilorum :
illum er.s pr;c-
sepelirL Numquid unius latronis qui perseveiavit im-
Possideat te, ut possideas
:
ito mcw. pius in cruce, confracla sunt ossa, et non etiain illius
domus ipsius. Possidet ut pros.t,
dion, i ps ius, eris
qui corde credidit ad juslitiam, ore confessus est ad
Numqmd ahqmd e. tu pro-
ut
,ossidetur ut prosil.
salulem? Obi cst crgo quod dicliim
Deusmeus es te, quomam bo- lioc esl, Custodit
Ss* Namdtoa Domino
:
(Psal, xv, 5, t). Amma
««- Dominas omuia ossa eorum, unum ex liis non conteretur
„„n«» meorum non eges
(Psal. xxxiii, 21); nisi quia ossa dicunlur in corporc
Domino. Delectabttur super
tem mea exsull^ »
Dei Chrislns cst. Quouiam
Domini omncs jusli, firmi cordc, forles, nullis perse-
aaluiata ejus. Salutarc
tuum (Luc. u, oO). culionibus el lentationibus cedcntes ad consenlienduin
videront oculi mei saluiare
Domtne, malo? Et unde possent nullis tentalionibus ccdere,
15 [vers. 10.] Omnia ossa mea dicent :
Quis digne de bis verbis aliquid
di- nisi cum persecutorcs dixciint, Ecce illc deus, ecce
4tu» similis Hbi?
pronunlianda esse, non expo- qualis ille deus : vcnial ille, ligei ' tibi : eccc csl l.ic
cat' Ego puto tanlum
illud aui ulud! Quid
simile ncscio quis iu montc magnus sacerdos : forle ideo
nenda. Quid quxris
anle Omnia ossa mea paupcr es, quia non lc adjuval ille deus; supplica illi,
Doroino tuo? Ipsum habes
te.
similis tibi? Narraverunt m.h. et adjuval : forte ideo xgrotas, quia illi non supplicas;
dicent : Domine, quis
sed non sicut lex tua, Dom.ne supplica illi, et convalesces: forte ideo filios i.on l.a-
injusti delectationes,
persccutorcs qu. dicerent bes; supplica illi, et habebis. Hic vero si in corporc
(Psal. cxvin, 85). Fuerunt
adora Mercurium. Non colo, inquit, Domini de ossibus est, repcllit omnes istas voces, ct
Adora Salurnum,
simiiis tibi? Illi oculos habent, el dicil: Domine, quis similis tibi? Da, si vis dare, ct iu
idola. Domine, quis
andiunt (Psal. cxni, hae quod qua?ro autein non vis, tu esto vila
nou vidcnt ; aures habent, et non
vila, : si
tibi, qui fecisti OCUlum ad nica, qucin scmper qux-ro. Ilinc ad le libera fnu.lc
5 G). Domine, quis similis
vidcndu.n, aurem ad audiendum? Scd non cob», in- extain, si aliuni adoravero, et te offemlero? Crasforte
quit, idola, quia faber fecil.
Cole arborcin ct mon- moriturus s.im, qua frontc le videbo? Magna miscri-
fabcr fecil? El bic Domine, cordia ipsius, cl monuil ut benc vivamus, cl dieni no-
icin: et boc numquid
:
Terrena milii ostendunlur, lu tcrrac bis novissimum morlis nostr:c abscondil, nc nobis dc
quis similis libi?
advertunl
1
ad Buperiorem fuluro aliquid promiltainus. Facio bodie, et vivo : cras
crcalor es. Et binc foric
lunam, cole istum non Quid non invcnil cras? Dic ergo inter
crealuram, el dicunl mihi Cole : facio. si lc
magna lucema, de ossa Chrisii Domine, quis similis libi? Omnia ossa mea
solcm, qui lucc sua, tanquam
:
plane dico Domine, quis si- dicenl : Domine, quis similis tibi?
coelo eflicil dicm. Et hic
:
Lunam el stellas tu fecisti, soleni dici
lu 15. Eruens inopem de manu forliorum ejus*, ege-
milis tibi?
Sm.l mulla invisi- nttm pauperem a diripientibus eum. IIuc usqucPsal-
accendisli, coeluni lu composuisli.
et
forte et bic dicilur mibi Angelos mus Icclus csl bodic, huc usque traclandusesi; nein
bilia meliora. Sed
:
colc, Angclos adora. El bic
dicam Domine, quis st- : fastidium venianl qux dicia suut, dum volumus ct
Angelos lu crcasli. Nil.il sunt An- alia diccre. Sufficiaiiicrgo hodie naec: Eruens intpem
milis libt? Et ipsos
gcli, nisi «idendo te. Mclius est cum ipsis |>ossidcre tle manu fortiorum ejtts. Quis erucns, nisi qui manu
quam ipsos iduraado cadere a te. foriisest? llle David erucl inopcm dc manu' forlio-
le,
1 1 . (Imma vssa mea dicenl : Dominc, quis similis tibi ? rum ejuss Fortior enim luerat diabolus ad tenendum
Ecclesia, oinnia ossa tua di- quia ipse vicil cui conscnsisli. Sed quid fecit manu
cOfpttJ CbHali sancta te,
« anl : Domtne, quis similis libi? Et si cames persecu- fortis? Nemo intrat in doroum fortis ut vasa cjus di-
ccsscrunt , ossa dicanl : Domine, quis similis ripial, nisi prius alligavcril fortcm (Matth. xn, 2'J).
liOlli
Df ju-iis cnim dictum cst : Diligit * Dominus omnia
tibi ?
o> nir., unum cx Mti non coiifiiugctur (Ptal. xxxm, * Sic nonnulli Mss. Alii nulciu, liget te. Quidain, nccct ul>L
o«m/ ,
v;i irri cum
Edd., neget tilri.
» HoUorea Mas. Jaxta LXX : fo>t.o:,,m fjns, el eqmurn
'
Ali<n"if «"*., avcnunt.
1 cuslodil. ttpuupeicm, elc.
Pam-.orcsMhS ,
533 EiNAUTUTIO I.N PS ALMUM XXXIY. 7) M
P*»if slatc sua sacrntissima, magnificcntissima, alliga- hencfacit. Non novit malefaccre, quia non malcfacil.
vildiabolum, eflfundendo frameam ad eoncludendnm Quod alienum est ab operc, alienum est a conscien-
eiim, uteruat inopem etegcnum, cui non erat adju- tia: quod alienum cst a conscieniia, alicnum videtur
tor (Vsal. lxxi, 12). Quis enim adjutor libi, nisi Do- et a scienlia./fta dicilur Deus ncscire, quomodo ars
ininus cui dicis : Domine, adjutor meus el redetuptor non novit tamen per artem cognita dijndi-
vitia; et
meu$(Psal. xvm, 15)? Si de tuis viribus pracsumcre cantur*. Hoc ergo nobiscaput nostrum inlcrroganti-
volueris, indc cades unde praesumpseris: si de alte- hus ex ipsius Evangelii sui verilate rcspondet, cum
rius, domiuari vult, non subvenire. llle ergo nntis dixerimus, Domine, quid ignorabas ? quid lu poluisii
quxrcndus esl, qui et redemit, ct liberos fecil, ct interrogari quod nesciebas? Respondel : Iniquitales
sanguinem suum ut eos emeret dedit, et servos suos ignoraham, de iniqtiilatibus interrogabar. Habcs in
fraires fecit. Evangelio, si non me credis ignorare iniquilatos, qnia
SERMO II, HABITUS t)IE PROXIMO POST SUPERIOREM et ipsos iniquos ignoro, quibus in fine diclurus sum :
SERMO.NEM. Non noti vos, rccedite a me qui opcrnmini iniquitatem
De reliqua parte Psalmi. (Matth. vn, 23). Ntimquid non noverat quos damna-
1. Ad reliqna Psalmi inlendamus animum, Domi- hal? aut poiest juste damnarc, nisi honus cognitor *?
numqueet Dcum nostrum, et de sanitate intelligendi, El lamen bonus cognitor non est mentitus, dicemlo,
et de fructu bcne agendi depreccmur. Quo usque he- Non novi vos : id est, non coaptamini corp.ri meo,
sterno die disputatum sit, credo meminisse Charila- non haeretis regulis meis
ego awlemars
: vilia eslis 3
;
tem Vestram ex ipso : loco hodie sumamus exorditim. ipsa snm non habet vitium, el in qua quisque.
quac
Inielligimus enim liic vocem Christi ; vocem scilicet non discil nisi non faccrc viiium. Jnsurgcntes
tesics
capitis et corporis Christi. Chrislum cum audis, noli iniqui, quw ignorabam inlerrogabant me.
Quid sic i<nio-
6ponsum a sponsa separare, et intellige magnum il- raliat Christus, quam hlasphemare? Hinc
inlerro"a-
lud sacramcntum Erunl duo in carne una (Ephes. v,
: batur a persecutoribus, et qnia verum dixit,
hlasphe-
31). Si duo in carne nna, quare non el in voce una? masse judicatus est (Id. xxvi, 65). Sed a quibiis? De
Non enim lenlaiiones caput hic pcrtulit, et corpus quibus sequitur, Helribucbant mihi mala pro bonis,
et
non perfert: aut vero fuit causa patiendi capili, nisi slerililatem animce mew. Ego alluli fecundilalem,
ipsi
nt corpori praeberel ^icmplum. Dominus enim vo- relribuebant sterilitatem; ego vitam, ipsi morlem
iiiiiiatc passus est, nos necessitalc : ille miseralione, ego honorem, ipsi contumclias : ego medicinam, ipsi
nos conditione. Proinde illius voluntaria passio, no- vulncra ; et in his omnibus quae retribuebanl, utique.
stra est necessaria consolatio; ut quando talia forlc sierilitas eral. Hanc slerililatem in arbore maledix.il
perpelimur, inlueamur caput nosirum, ut ejus exem- ubi fructum cum quacrerel non invenit (Id. xxi, 19).
plo commonili dicamus nobis: Si ille, quid nos? Et Folia erant, ct fmcius non erant : vei ba erant, et fa-
quemadmodtim ille, ila ct nos. Quantumlihcl enim cta non erani. Vide in verbis numerosiialem, ei iu
saevierit inimicns, tisquc ad morlem corporis accc- faclis sterilitatemQui praedicas non furandum, fu-
:
dere potuit : quod corpus nec ipsum exslinguere po- non adulierandum, adulteras (Rom.
raris; qui dicis
tuit in Domino, quia lerlio die resurrexit. Quod in illo ii,2l, 22). Tales erant qui Christum qnse ignorabal
faclum csl die lerlio, hoc in nostro in fme sreculi. inlerrogabant.
Spes resurrcclionis noslrac differlur, numquid aufer- 5. [vers. 15.] Egoaulemcummihimolcsliessent, induc-
tur? Cognoscamus hic crgo voces Chrisli, carissimi, bam me cilicio : et humiliabam injejnnio animam meam : c.l
el scp:iremus cas a vocibus impiorum. Voces sunt oratio meainsinnm meum converlclur (a). Docemur qui-
enim corporis persecutionem angtistiasquc ct tenta- dem, fralres.quia pertinemus ad corpus Chrisli.quia su-
tiones in hoc sxculo palienlis. Scd quoniam mulli hic musmembmChrisli (lCor. xn, 27) :ct adinonemur in
patiunlur, etpro peccaiis el pro sccleribus suis;ma- omni tribulalione nostra.noncogiiare qiiemadmoduin
gna vigilanlia discerncnda est causa, non pcena. Scc- respondeamus inimicis, sed quemadmodiim orando
leratus cnim polesl habere martyris simileni preriam, Deum propiiiemus, et maximcnc tcnlatione vincamur;
sed tamen dissimilcm causam. Tres crant in cruce ileinde, ut cliam illi qui nos perseqmiuiur, ad sani
(Luc. xxm, 53), unus Salvator, alius salrandus, alius talem jusiiii;e converlantur. Nullum majus, nullum
damnandiis : omiiinm par poena, sed impar causa. melius ncgolium est in lribu!alione, quam recederc
2. [vers. 11, 12.] Dicat crgo eaput noslrum : In- ab eo slrepitu, qui foris est, et ire in intoriora menlis
turgentes leslcs imqui, quw ignorabam interrogabanl me. sccrelaria (Maith.vi, C); ibi Dcum in\;ocarc, ubi ne-
Nosautein dieatnus capili noslro: Domine, quid ignr- mo vidci gemenlem et subvenicnlem illius cuhicuii ;
Nonne ct interro-
rabas? liane lu aliquid ignorabasV adversiis omncrn exlrinsccus illalam molesliam ostiuni
ganiium corda noveras? nonne eornm dolos ante claudcre, humiliare seipsum in confessione
peccali,
prospcxeras? nonne in eorum inanus lc sciens dede- magnificare et laudare Deiim, cl corripicntcm el
con-
ras? nonne ut ab eis palereris veneras? Quid ergo solaniem v
: prorsus hcc omni modo tenendum esU
ignorabas? Ignorabat peccalum : cl hoc peccatum
1
lignorabal, non quasi iwn juujcandn, sed non com- Plerique Mss.r.l dicitur, yesrtrit. quonwdo an tum
:
noiu tamen pcr artcm cainitu dcviiaiunr.
yitia, cl
jinillendo. Siml hiijusmodi Inculiones cliam quotidia- ' su; Mss. At Edd., damnari, nvi
quia ntalus coqnosHlur,
3
M, cum dicis de aliquo, Non novii stare, lioc esi, k
Sic Mss. At Bdd., vitUt hwmtis.
Kik! eauulentem. ^onnulli veroHss., consoUmum.
,
Iquia non sl.il :e», Non novil honofacere, qtrn ncn (a) De eodom versu 13 tracwtur supra, oA. lHii n. 11. ,
335 S. AUGUSTIM EPISCOPI 336
Verttmlainen in corporo hoc dixcrimus, itl esi in no-
euin leneie volucrun!, el ad unam ejus intcrrogaiio-
quid lale nem, Quem qua:riiis, redierunl omnes relro el ceci-
i.is in Domino aiuem nostro Jesu Chrislo
:
agnoscimus? Evangclio perspccio et diligentissime
dcrunl (Joan. xvin, i, G). Tnnlam poteslatem in pas-
sione non lnuniliarel, sub
pcrscrulalo, non invcnimus Dominum in aliqua pas-
nisi cilicio laterct.
sua induisse se cilicio. Jejunasse 4. Ergo induebam me. cilicio : et humiliabam in jejn-
i,ione cllribulatione
quam baptizatus esl ci- nioanimam meam. Ilcruin si inlelleximiis cilicium
quidem eimi legimus poslea :
millum audivimiis, nullum legimus jcju- quomodo inlelligimus jejunium ? Manducare volebat
licium ibi :
Cliristus, quando poma quscrebat arbore, ct
nasse aulem nontlum Jud.cis persequentilms, sed dia-
in si in-
Non co lemporedico jcju- venirct manducaret [Mare. xi , 13)? Biberc volebai
bolo lcntante(.V«f//j.iv,l).
Clnislus, quando dixit mulicri Samarilamc, Da
nasse Dominotn, quando cum inlcrrogabonl qu;e igno- milii
bibere (Joan. iv,7),dixit in cruce, Sitio (Id. xix,28)?
rat, et quando relribuebant mala pro bonis, insectando,
Quid esurivit, quid silivit Christus, nisi bona opera
i:ersequendo, tcnendo, flagellando, vulnerando, occi-
omnibus, fralres, si aliquan- uoslra? Io illis enim crucifigentibus et persequenli-
dendo sed lamen : in liis
levcmus vclum, et interiora liu- bus, quia nulla bona opera inveneral, jejunabal : rc-
iiilnm pia curiosilaie
jus Scriplura; oculo cordis intenlo rimemur, inveni-
Iribiiebant enim slerililalem animxipsius. Nam quale
iiiiis el boc fecisse Dominum. Cilicium fortasse
appellat jejunium ii^sius fuit, qui vix invenil unura blronem,
carnis sux mortahialem. Quare cilicium' Propier si- quem in cruce gustarel? Apostoli enim fugcrant, ct
inililudinem carnis peccali. Aposlolus enim dicit Mi- :
se iu turba absconderant. Et ille Petrus qui se usque
tit Deus Filium $uum in timililudinem carnis peccali, ad mortem Domini perseveralurum essc promiseral,
vl de peccalo damnaret peccalum in carne (Rom. vin, 3):
jam ter negaverat.jam fleverat, et adliuc in lurba la-
lebat, adhuc timebat nc agnosccrelur. Poslremo
tioc est, Filium suum induit cilicio, ut de cilicio da- illo
innarel hcedos. Non quia peccatum erat, non dico in viso morluo , omnes de salute ipsa desperaverunt
Verbo Dci, sed nec in ipsa quidem dico anima sancia quos desperantes invenit post resurrectionem , ct
quem sibi ad unilatem personaj loculus cura eis invenil eos dolentes et lugenles
et mentc hominis,
Verbum Dei et Sapientia coaptaverat; sed nec in ipso nihil jam sperantes. Nam et ila sunt quidam eorum
corpore peccalum ullum erat, sed simililudo carnis cum eo locuti, cum diceret : Quid toquimini inler vos?
peccali erat in Domino ; quia mors non esl nisi de pec- Illi enim de illo loquebanlur : Tu solus , inquiunl ,
pe-
caio (Id. v, 12), et ulique corpus illud morlale eial. regrinus es in Jerusalem, et non cognovisti quae fccerunt
Nam nisi mortale essel, non moreretur ; si non more- sacerdoles et principes noslri de Jesu Nazareno ,
qui
rctur, non resurgerel; si non resurgercl, exemplum cral potens in faclis et diclis, quomodo eum crucifixe-
viuc selernce nobis non demonslrarel. Ergo sic dioi- runt el occiderunl? Nos auiem sperabamus quia ipse ,
lur mors peccatum, quai facta est peccato, quomodo erat redempturus Isracl(Luc. xxiv, 18-21). In magnn
dicilur lingua grxca, lingua lalina, non ipsum mem- jijimio Dorainus remanscrat, nisi reficerct quos vora-
brum carnis, sed quod fit per membrum carnis. Nam ret. Nam refecil eos, consolalus est eos, confirmavil
lingua in membris nostris unum csl de cacteris, sicut eos, et in corpus suum converiit eos. Fuil e.go et hoc
«iciili, nasus, aurcs, et caetcra : lingua autem gneca, modo in jejuuio Dominus nusier.
verba gra:ca sunt non quia verba lingua, scd quia
: 5. Et oralio mea, inquil, in sinum meum convertetur.
verba per lingoam. Dicis de aliquo, Agnovi faciein In hoc plane versu magnus sinus est, el procstet Do-
ipsius, de membro corporis loquens : et dicis eliam, minus ut penelrahilis nobis fiat. In simi cnim sccrc-
Agnovi manum ipsius absenlis, non manum in corpo- lum agnoscilur. El quidem, fratres, cl nos orarc s c
:
rc, sed scripiuram quac facta esl per maiium quxerat bene admonemur in sinu nostro, ubi Deus vidct , ubi
in corpore. Sic ergo pcccalum Domini, quod factnm Deusaudit, quo nullusoculus humanus penelral, quo
i st de peccalo, quia
indc carncm assumpsil, dc massa non videt nisi qui subvenit ; ubi oravil Susanna, et cum
ipsa qu;c morlem merucrat cx peccato. Etcnitn ut cc- cjiis vox ab Itomiuibus non audiretur , a Deo lamen
lcrius dicam, Maria ' ex Adam mortua propler pce- audila est (Dan. xui , 35, 44). Et lioc bene admone-
catum, Adam morluus propler peccatum, et caro Do- mur : scd in Domino noslro aliquid plus debemus in-
niii.i ex Maria morlua csl propter delenda peccala. lelligere, quia cl ipse oravit. Et quidem cilicium ejiis
Hoo ciliciose induil Doniinus : elideonon est agnilos, non agttoscimus in Evangeliosccimdum lilleram. Nrc
quia sub cilicio laiitabal. Cwm hii/m', inquil, molesties- jejuniiim ejus lempore passionis secundum lilleram :
lent, induebam me cilicio : id est, illi sxviebant, ogo adeoque ea exposuimus in allegoria ct similitudino
lalebam. Si cnim lalere nollcl, nccmori possel, quan- dicta, ul potuimus. Cralionem vero ejus cl de crure
doquidem uno lcmporis punclo slillam quamdam po- audivimus: Deus meus, Deus meus ulquid me ,
dereli-
lesialis suae, si vel * stilla ilicenda esl, exseruil, quando quitti (Psal. xxi, 2; Malth. xxvn, 4G)? Scd ct ilii nos
cranuis '. Quando cnim eum dereliquil Palcr, a qu«»
• et iiiaxima pars Mss. At Kr , Maiiaex tdam ntinquam discessit? Legimus ciiam in monie ornWfl
lia 1/)?.
mortua ptopter pecculum uke, ,idam morluus e.sl propter solum Jcsum, logimus pernociassc in oraiione; cliai»
pecnilitm, etc Dtio Mss. \;,iii:. el (^ilb Munn ex nlam, ,
Aiinm morttmt propier percatum, cic. Flor.,denlque, Narvi sub iciiipns ipsius passionis (Id. xiv, 23; Luc. vi, 12»
*x idam prvno, ,idam secumlusortusex Maria propler de-
itnda peceata. ononus.
• sie Mss. At itld.,
* flfc mm. At tJd., vera.
337 ENARRATIO IN PSALMUM XXXIV. 558
ln sinum ergo meuin convertclur oratio mea. Nescio Qiiandoaulem longefactuscontradixilpnssioni Domini
qnid mcliiis inlelligam de Doniino : interim nunc quod faMrae pro salule nostra : Non sapis, inquit qucc Dei
,
occurrii , forle melius aliquid poslea occurrel , vel swil, sed quw sunl hominum (Mattlt. xvi, 16,17,22,23).
mihi, vcl cuiquam meliori, in sinum meum convertctur Merilo ambas res ponens quidam in psalmo ail : Eijo
oralio mea, lioc intelligo diclum, quia in sinu suo ha- dixi in ecstasi mea : Projectus sum a facie ocutorum tuo-
bcbat Patrem. Dcus enim erat in Cliristo miindum rum (Psnl. xxx, 23). In ecstasi non dicerel, nisi pro-
reconcilians sibi (II Cor. v, 19). In se habebat qnem de- pinquaret : ecslasis enim incnlis excessus est. Effudit
precarclur : non erat ab illo longe, quia ipse dixeral: super se animam suam , et propinquavit Dco : et pcr
Ego in Patre, ct Putcr in me esl (Joan. xiv, 10). Sed quamdam nubem, pondusque carnis rursus in lerrani
quia oralio ad ipsum magis hominem perlinet : se- projeclus, recolens ubi luisset, ct videns ubi esset,
cundum euim quod Verbum est Chrislus , non orat dixit : Projeclus sum a facie oculorum luorum. Ergo,
tedexaudit; et non sibi subveniri quxrit, sed cum Sicut proximum , sicut fralrem nostrnm , ita complacc-
Paire omnibus subvenit : quid est, Oralio mea in si- bam, praestet ut fiat in nobis. Quando aulem non fil,
num meumconverletur, nisi, in raeipso humanitas, in vcl hoc fiat, Tanquam lugens el contristntus, ita humi-
ineipso inlerpellal diviniialem? liabar.
6. [vers. 14.] Sicut proximum, sicut fratrem no- 7. [vers. 15.] El advcrsus me twlalisunl et convt-
strum , ita comptacebam : tanquam lugens et eomrista-
nerunt in nnum. llli Ineti, ego trislis. Sed modo au-
lits, ila Ad corpus suum respicil jam nos
humiliabar. :
divimus in Evangelio, Beati qui tngent (Malth. v, 5).
liic videamus. Quando gaudcmus in oratione, quando
Si beali qui lugcnl, miscri qui rident. Adversus me
mens noslra serenatur, non prosperilale sjeculi, sed loetali sunt nt rnnvenerunt : congregaia sunt in me fla-
luce veritaiis : qui senlit hanc lucem, uovit quod dico,
ignoraverunl. Quoniam qusc ignoraham inter-
gella, et
cl videt hic, agnoscitque quod diclum esl, Sicut pro- rogahant me, ei ipsi ignoraverunt quem inlerroga-
ximum, sicul fratrem nostrum, ila complacebam. Sic
rent.
enim lunc aniina placet Deo , non longe posila ; In 8. [vers. 16.] (a) Tenlaverunt me, ct subsannaverunl
illo , inquit, movemur el sumus (Act. xvn 28) : quasi me, insullave-
,
me subsannalione. Id est, irriserunl
frairi,quasi propinquo, quasi amico. Si autem non runlmihi : hoc capili, hoc corpori. Altendite, fra-
csl lalis, ul possil sic gaudere, sic fulgere • sic pro- nunc
,
tres, ad gloriam Ecclesiae, quae csl; respicite
pinquare, sic adlixrere, et videl longe se indc ; faciat
opprobria ejus prxlerila, respicile aliquando undique
quod sequilur : Tanquam lugens et conlristalus, ita liu-
fugatos esse Christianos, et ubicumque inventos, il-
miliabar. Ut fralrem noslrum , ila complacebam pro- bcstiis objectos, inccnsos, )ae-
,
lusos, C33SOS, occisos,
pinquans dixil Ut lugens el contiistatus, sic humilia- Quod hoc et cor-
tatos homines adversus capiti,
:
illos.
bar, remolus et longe positus dixil. Quid enim luget, enim Domino in crucc, sic corpori ipsius
pori. Sicut
nisi quod desiderat et non habct? El nonnunquam in
in omni illa quae jam facia est pcrsecutione nec de- :
uiio homine ulrumque conlingii, ul aliquando propin-
ginunt ctiam nunc perseculiones ipsorum. Ubicum-
quct, el aliquando longe fial: propinqual luce verita- que invenerint chrislianum, solenl insultarc, exagi-
lis, longe fil nubilo carnis. Neque enira , fralres, Deo lare, irridere, vocare hebetem, insulsum, nuJlius cor-
qui ubique est,elnulIo continelur loco, aul per loca dis, nullius periliJi. Quidqnid volunt facianl, Chri-
propinquamus, aut ab illo per loca removemur. Pro- slus in ccelo esl : quidquid volunt facianl, honoravit
pinquare illi, esl similem illi iieri; recederc ab illo ,
ille pccnam suam, jam crucem suam in omnium fron-
dissimilem ilii lieri. Nonne cum vides duas res propc
tibus fixil : impius insultare permittilur, sajvire non
Miniles, dicis, Propinqual hxc illi? Etquando libidis-
permitiitur ; sed tamen ex eo quod lingua promit, hv
similia demonstrantur, quainvis uno loco et plerum- telligitur quid gestct in corde. Striderunt in tne den-
que una manu leneantur, dicis, Longe esl hyec species
tibus suis.
ab illa? Ambas tenes, ambas adjungis, et dicis, Longc 9. [vers. 17]. Domine, quando res^ncies? Bestilue
est h.-ec res ab illa : non uliqtie loco , sed dissimilitu-
animam meam ab asluliis eorum, a leonibus unicam
dine. Si ergo vis appropinquare, similis esto : si non meam. Nobis enim lardum est, el ex persona noslra
vis essc similis, longinquabis. Sed cum similises,
hocdiclum esl, Quando respicies? id est, quando vi-
gaude; ciun dissimilis, geme : ut gemilus excilct de-
debimus vindiciam de his qui nobis insulianl? quando
siderium, imo desiderium excilcl gcmitum, el pcr gc- viduam judex taedio victns exaudilurus est
illam
miljun propinques , qtfi coeperas longinquare. Nonne (Luc. xvm, 5)? Verumlamen judex nosler non txdio,
Pelrus propinquavil, quando dixit : Tu es Christus Fi-
scd amore diffcrt saluiem nosiram; ralione, non
lius Dei vivi ? El rursum idem ipse longc faclus est inopia non qnia non polest el modo subvenire, scd
;
diccndo Domine, absit a le non ficl islud. Denique omnium noslrum usque in fincm possit
ut numerus
: ,
tanquam proximus quid dixil propiuquanli? Beutus impleri. Et tamen nos ex desiderio quid dicimus ?
M, Simon Barjona. Tanquam longinquanli el dissimiii
Domine, quahdo respicies? Beslitue animum meam nb
qnid dixil : Iiedi retro, salanas. llli propinquanti : Non aslutiis eorum , a leonibus unicam meam ; id esl Ec •
tibi revelavit caro el sanguis inquil, sed Pater meus
,
clesiam mcam a sacvicnlibus poleslalibus.
qui in teelis est : illius lux te perfudit, illius luce fulges.
(a) Hic omittit priorem pariem versiculi 1S,
quam posl
' Edil., fuqire. Melius Mss., fidgere- auiiiijUinEiiarr.lsnl.Lvii, n. iO.
239 S. ACGUSTINI EPISCOPI &o
10. [vers. 18.] Deniijue vis nosse quid sit illa uni- dcscendere, qui potuit postea de sepulcro resurgcre ?
ra ! Lege sequeiilia : Confitebor tibi, Domine, in Ec- S«^d cessisse vidcretur insulianlibus : et hoc oportc-
tU-sia multa, in populo gravi laudabo te. Plane in Ec- bal, ul rcsurgens suis se oslenderet, el non illis, in
clcsia multa, confilebor libi,in populo gravi laudabo te. magno sa< ramento ; quia rcsurrectio ipsias vitam
Pil cniin confessio in omni multitudine, scd non in novam significabal, vita ^ulcm nova amicis nota e6t,
«mnibus Deus laudaiur t<>ta muliitudo audit confes- : non iuimicis.
sionem noslram, sed non in omni mulliludine laus 12. [vers. 22.] Vidisti, Domine, ne sileas. Quid
Dei est. In ista enim omni mullitudine, id csl in cst, ne sileas ? De judicio etenim dicitur quo-
Jndica.
Eoclesia, qu;e tolo orbe tcrrartim diffusa csi, palea dam loco : Tacui, numquid temper tacebo (Isai xlii,
estet frumentum : palea volal, frumentum manel; 14)? Et de dilalione judicii dicilur pcccatori : llwe
iileo in populo gravi laudabo le. ln gravi populo, quem fecisti, et tacui ; suspicatus es iniquitatem, quod ero
ventus lentalionis non aufert, in his Dcus laudatur. libisimilis(Psal. xlix, 21). Quoniodo tacel qui loqui-
semper. Quando palea tur pcr Propbetas, qui loquitur ore suo iu Evange-
Nam in palea blaspheinalur
Ecce quomodo vi- lio, qui loquitur per Evangelislas, qui loquiiur per
uoslra altenditwr, quid dicilur?
nos quando verum dicimus? Quid ergo? Silet ju-
vunl Chrisliani, ecce quid facimit Cbristiani et fit ; "a
«juod scriplum esl Quoniam nomen tneum per vos :
dicio, non a praecepto, non a doctrina. Hoc aulem
blasphematur in Ccntibus (lsai. LU, o; Rom. II, 24). judicium ipsius invocat l
quodam modo Prcjiheta, et
aream inspicis, qui totus in palea es, pradicit : Vidisti, Domine, ne tacueris : id est, quia
lnique, invidc,
grana occurrunt quaere, et inve- non silebis, quia necesse cst ul judices. Domine, ne
non libi facile :
populum gravcm, in quo Dominum Iaudes. discedas ame. Donec venial judiciuni, ne discedas a
nies
Vis invenire? Esto talis. Nam si noit fucris talis, dif- me, sicut promisisli Ecce ego vobiscum sum usque :
videantur qualis es in consummationem toeculi (Mallh. xxviu, 20).
ficile est ut non omncs talcs tibi :
13. [vert. 25.] Exsurge Domine, et inlende judicio
Et comparantes, ait Apostolus, semelipsos sibimelipsis
In populo gravi lau- meo. Cui judicio? Quia tribulatus es, quia lahoribus
(II Cor. x, 12), non intelligunt,
et doloribus cruciaius es? Nonne isla etiam mulii
dabo le.
Non insuttent mihi qni adversan- mali patiunlur? Cui judicio? Ideo juslus, quia isla
11. [vers. 19-21.]
insultant enim mihi de palea mea. pateris? Non : sed quid' Judicio meo. Quomodo se-
tur mihi inique :
quibus nihil quitur? lntende judicio meo, Deus meus el Dominus
Qui oderunt me gralis : hoc esl, noftui.
hoc est hypocritaj simulali. meus,in causam meam. Non paenam meam, sed in
in
Et annuentes oculis : ,
paci/ice loquebantur. Quid est, causam meam non : in id quod mecum habet latro
Quoniam mihi quidem
corde coramune, sed in illud quod beali qui persecutionem
unnuentes oculis ? Pronuntiantes vultu quod in
Quoniam patiuntur propler juslitiam (Id. v, 10). Haec enim
non geslanl. Et annuenles oculis qui sunl ?
tr.ilii quidem pacifice • loquebantur : et super iram do- causa discreta est. Nam poena siinili* estbonis et ma-
tosc cogitabant. El dilataverunt in me os suum. Primo lis. Itaque mariyres non facit poeua, sed causa. Nam
qurerenic* rapere el de- si poena marlyres faceret, omnia metalla martyribus
anntientes oculis, leones illi
blandicnlcs pacifica loqtiebanlur, ct plena essent, omnes catenae martyres traherent,
vorare, primo
omnes qui gladio feriuntur coronarenlur. Ergodiscer-
super iram dolose cogitabanl. Quae pacifica loque-
bantur? Magisler, scimus qnia nullius pcrsonam acci-
natur causa. Nemo dicat : Quia patior justus sum.
viam Dei doces Licel dare tribulum Quia ipse qui primo passus est, pro juslitia passus
pis, el in verilate :
an non licet ? Mihi quidcm pacifica loqucban- cst : ideo magnam exceptionem addidit : Bcati qui
Ccesari,
lur. Quidergo? Eos tu non agnoscehas, et fallebant
persecutionem patiuntur propter justiliam. Nam niulli
Quid habcntes bonam causatn faciunt persecutionem et
oculis annuentes? Imo agnosccbal; ideoait
;
:
le
me tenlatis, hypocritce (Matlh. xxn, 16-18)? Postca habentesmalam causam paiiuniur perseculionem. Si
cnim pcrseciitio non posset ficri bene, non diceretur
dilalaverunt in me os siuun, clamantes : Crucifige,
Euge, euge, viderunt oculi tio- in psalmo : Delrahentem proximo suo occulte, hunc
erucifige l Dixerunl :
insullando, Euge, euge, prophetiza no- persequebar (Psat. c, 5). Deinde, fralres, pater bo-
stri. Hoc jam
Quomodo simulata erat pax
xwi, 68). nus ct jnstus nonne perscquitur lilium luxuriosum?
iis, Christe (ld.
Persequitur vitia ejus, non ipsum non quod genuit,
ipsorum, quando tenlabanl de nummo, sicjam in-
;
eorum. Dixerunt Euge, euge, viderunl scd quod ille addidit. Medicus nempe qui ad salutem
sultaloria laus :
tua, mirabilia lua. Hic est adhibctur, nonne ferro pIcnimquearmatur?S d con-
cculi noslri : id esl, facta
* est Chrisiut, descendat de cruce, et tra vulnus, non conlra bominem. Secat, ul sanet et :
Christus Si ipse
Alios salvos fecit, teipsum tulvum facere tamen cum secat segrotum, dolet ille, clamal, resi-
credimus ei.
Hoc siii, et si forte fcbre mentem perdiderit, etiam ine-
non polest (Id. xxvn, 42). Viderunt oculi noslri.
quod se jaclabat, quod se Filium Dei dico- dicum Oedlt; ncc lameu illcdcsislil a saltile a3grolan-
est tolum
tis*, quod novit facit, illum malcdicentem, coovi-
bal (Joan. xix, 7). Dominus auicm patiens hxrebat
ciantem non curat. Nonne excilantur cuncti leiliar-
in cruce : non potentiam pcrdulerat, sed sapicnliam
eiat magnum dc cruco gici, nc sommo gravi premanlur in mortem? El lioc
denionsirabat. Quid eniin illi
< Sic iioinmlli Mss. At F.dd., vocat.
« AlkjOOt Mss., pacifica.
1 rlurc» Wk>., eioganda.
» yaaiuur Vm^ hoc Cot (hiistus
U\ ENARRATIO IN PSALMUM XXXV 342
patiuniur a filiis suis quos catissimos genuerunt ; el
non cst carus filius, nisi fuerit dormicnti patri mo- IN PSALMUM XXXV
lestus. Lelhargici excilanlur, phreuelici ligantur :
ENARKATIO.
scd tamen utriquc amanlur. Ncmo ergo dicat, Perse- SERMO nABITUS FORTE DIE SABBATI, CX n. 19.
cutionem patior : non venlilel poenam, sed probct I. [vers. 2.] Inleudat Chari^s Yestra paululuin
causam ; ne si causam non probaverit, numcrelur
tcxtum et mysteria psalmi hujus ; et curramus eum,
quam oplime quia in mullis locis apertus est ubi autcm obscuri-
cum iniquis. Idco quam vigilanlcr, hic :
commendavit, Dominc, inlcnde judicio meo, non pocnis latis neccssitas nos immorari cocgerit, toicrabitis
fructu discendi. Dixit injuslus ut delinquat in scmet-
meis : Deus niens el Dominus meus , in cuusam
rnenm.
ipso : tion cst timor Dci ante oculos ejus. Non uiiuni
hominem, scd gcuiis homlutim iniquoruin dicit qui
i£. \vers. 24-26.] Judicame, Domine, sccundum ju- ,
ttitiam meam. Hoc est, in causam meam. Non sccun- sibi adversaiitiir , mui inlelligcndo ut beue vivant
dum paMiam nieam meam non quia non possunt, scd quia nolunl. Aiiud cst
, sed sccundum jusliliam ,
enim quando quisque conatur aliijuid inleiligerc, ct
Domiuc Deus meus ; id est, sccunduni hoc mc judica.
15. Et non insuitenl in me : inimici mei. Non dicant per inlirmitatem carnis non polcst , sicut dicit quodam
in corde suo : Euge cugc, animai noslra: id cst,
loco Scriptura : Quia corpus quod currumpitur aggro
, ;
val animain, ei deprimit lerrcna infutbiUUio seitsum
Fecimas quod poiaimas , occidiinns , absiulimus.
Non dicanl : Oslcnde quia uibil fccerunt. Non multa logilanlem (Sap. ix, 15) : aliud aulcm quando
dicant : Absorbuimus eum. Unde l!li marlyrcs dicunt pcrniciosiusagit adversum scipsumcor huinanum, ut
Nisi quia Dominus erat in nobis, forlasse vivos absorbuis- quod possit intclligere, si bona voluntas acccderci,
scnt nos ( Psal. cxxui, 1, 3). Quid est, absorbuissenl non inlelligat, non quia diflicile cst, scd quia volun-
nos ?ln corpus suum irajccisscnt nos. Iloc cnim ab- tas advcrsa *
cst. IIoc autem lit dum amant peccala
sorbcs, quml in corpus luuin trajicis. Vull lc mundus sua, el oderunt prsccepta Dei. Scrmo enim Dci ad-
absorberc : tu absorbc mundum, irajice illum in cor- vt.Tsarius luus cst, si tu amicus sis iniquilalis lu.c :
piisluum, macta.cl manduca. Quod Petro dictum est, si aulem tu advcrsarius sis iniquilalis luoe, sermo Dci
Uacla et mauduca (Act. x, 13) : occide in eis qnod ainicus luus est, et adversarius iniquitalis tu:e. Si
*tml, fac cos quod lu es. Illi aulcin contra si tibi per- ergo odisti iniquitatem luam, jungis tc sermoni Dei
suascrmt iinpiclalem, absorbeiis ab eis. Non quando et critis duo adversus illam pcrimendam, tu cl scrmo
perseqmmtur te, ab bis absorberis ; sed quando libi Dei. Tu enim per te ex viribus tuis nihilpoles : ad-
persuadenl qu»d sunt. Nec. dicanl : absorbuinius eum. juvat tcillc qui libi sermoncm misit, el vincilur ini-
Tu absorbe corpus Paganorum. Quare corpus Paga- quitas. Si tu illam odisli ; et Deus dimlsit, el eris li-
norum ? Yult tc absoibere, fac illi quod vult lihi fa- hcr : si autem ipsam diligas ; contrarium est lihi
cen. Ideo fortassc vilulus ille comminutus in aquam intclligere quidquid conlra iiiam dicitur. Fac ftomi-
missus, cl polum dalus csi, ul absoi beretur ab Isracl ncm qua^rere quomodo sit aaqualis Filius Patri ; cre-
corpus impiorum (Exod. xxxu, 20). Erubcscant et didit, quacril intclligcre, nondum potest. Magna cnim
revcreantur simul, qui gratulanlur matis meis : induan- rcscst, et vircs majores desiderat ul possil capi; et
tur confusione et verecundia : ul nos ilios absorbeamus csl inilium fidei qtiod cuslodit animam doncc robo-
crubcscentes et confusos. Qni maligna loquunlur ad- rctur. Lactc nutritur ut pervcniat ad habitudinem el
versum me : illi eruhescant, illi confundanlur. hrmitatem cibi solidioris ; ul possit inlclligere, Jn
16. [vers. 27, 28.] Quid lu jam caput cum mem- principio erat Verbum, el Verbum erat apud Dcum, cl
bris? Exsultent el la;lenlur qui volunt juslitiam meam: Deus erat Verbum (Joan. i, 1 ). Antequam hoc possit,
qui h.xserinl corpori mco. El dicant semper : lilagni- nulrilur in fide : et conatur inlelligere, ul inlclligat
ficetur Dominus ,
qui volunt pacem servi ejus. El lingua qiianlum Deus dederit. Numquid et hoc cum conatu
mea medilabitur justiliam luam, tota die laudem luam. intelligil : Quod libi fieri non vis, alii ne feceris ( Tob.
Et cujus lingua dural meditari lola die laudem Dei ? iv, 16) ; ut quia non vis pati iniquitafem , non facias
Ecce modo paulolongior scrmo faclus csl, fatigamini. iniquitatem ;
quia non vis pali dolum el insidias, non
Tota dieDeum laudare quis dural? Suggcro remc- insidieris alteri?Hocaulem cum non vis inielligcrc,
dium, unde tola die Iaudcs Dcnm, si vis. Quidquid volunlali lt:oe tribuitur. Ideo dixit injuslus ,
ul dclin-
cgeris. benc age, et laudasti Deum. Quando cantas quat in semetipso : proposuit delinquere.
hymnum, laudas Dcum : lingua tua quid agit, nisi 2. Scd numquid qui proponit delinquere, publice
laudel et conscienlia lua? Cessasti ab liymno cau- hocdicit, et non in semetipso? Quare in semetipso ?
tando, discedis ut reliciaris ? Noli inebriari, et lauda- Quia homo illum non videt. Quid crgo, quia homo
6li Dcum. Discedis ul dormias? Noli surgere ad ma- non videt , in ipso corde, uhi sibi dicit ul delinquat,
lcfaciendum, el laudasti Dcum. Negotiumagis?noli fteusibi nonvidet? Yidet ibi Deus. Sed quid sequi-
fraudem facere, et laudasti Dcum. Agrum colis? Noli lur? Non est timor Dci anle oculos ejus. Antc oculos
litcm raovcre etlaudasli Deum. In innocentia ope-
, timor hominum est. Non audet enim publice profiicri
riini tiiorum pr;cpara te ad laudandumDeum toia die. !
iniquilalem, ne vel reprcbcndatur , v<?l damnctur ab
hominibus. Disccdit autcm a conspeclu hominum
1
Aliquol Mss. : mnocenlia opcrum tuomm praparat
te, ctc 1
octo Mss., aversa.
347> S. AUGUSTINI EPISCOPI 314
q«o ? Ad semeiipsum : dueit sc inlro, et ncmo illum cst, claude osliumtuum ? Noli talia cxspeclarede De<»,
videt : nbi medilatur dolos el insidias el delicla, qua3 forinsecus suni ; sed ea quae inlrinsecus suut
uemo videt. Posset nec ibi apud se medilari, si cogi- Et Puler luus, qui videt in aoscondito, reddel libi
taret quia Deus illum videt : sed quia non est timor ( Matlli. vi, 6). Quis est qui non claudit ostium? Qui
Dei anle oculos ejus, cum discesserit a conspcctu bo- talia pclit a Deo pro magno et ibi constituil omnes
ininum ad cor suum, ibi quem limeat? Numquid non preces suas, ul accipiat ea qua: sunl hujus saeculi
ibi cst praescns Deus ? Scd non est limor Dei in con- bona. Patel oslium luum, turba videt cum oras.
spectu ejus. Quid est claudere ostium tuum ? Ut h;>c petas a Deo
3. [vers. 3.] Medilalur ergo dolos : el sequitur, quod solus Deus novit quomodo libi det. Quid est hoc
(Fortelatet illum,quia Deus ibi videi? Eiiam osien- propter quod claudis ostium et pelis? Quod oculus ,
drtur quod dicere cceperam : laiet illum, sed volen- non vidii, nec auris audivit, nec in cor hominis
lem; quiaconlrase fecitnolens intelligere.) Quoniam ascendit (
Isai. lxiv , 4; I Cor. n, 9 ). El forte non
dolose egit in conspcclu cjus. In cujus conspeclu ?Cu- ascendit in ipsum cubile luum, id cst in cor tuum.
jus timor non cst ante oculos ejus qui dolose cgit. Vt Sed Deus novit quid tibi damrus est. Quando autem
inteniret iniquitalem suam, et odisset. Isle sic egil ut eril? Quando revelabilur Dominus, qunndo apparebil
non inveniret. Snnt cnim homines qui quasi co- judes. Quid enim manifestius quam quod dicturuscst
nanlur quaerere iniqiiilalcm suam, et liment illam ad dexteram posilis? Venite, benedicli Pairis mei ,
invenire; quia si illam invenerint, dicitur illis, Rece- percipite regnum quod vobis paratum est ab origine
dite ab illa : hacc fecisli antequam scires, iniquitatem mundi (Matlli. xxv, 3i). Audient baec illi qui ad
fecisti cum esses in ignoranlia ; dat Deus veniam : sinislram erunt, et geraent infructunsa poenilenlia
modo cognovisti eam ; dimitle illam ul possit facile (
Sap. v, 3 ) ;
quia cum ila viverent, cam fructuoso
ignoranliae tnoe venia dari, ct libera fronte dicas Deo, nolucrunl agere. Quomodogement? Quia non est illis
Delicla juvenlutis mca et ignoranlice mew ne memineris locus correctionis. Audient aulem el ipsi : Jte in
(Psal. xxiv, 7). Hac illam quaerii, hac timet ne in- ignem celernum qui paratus est diabolo el angelis ejus
vcniat illam : dolose enim quaerit. Non sciebam quia ( Matth. xxv, 41 ). Isie est auditus malus. Nam jusli
peccatum est, quando dicit homo? Cum viderit qnia ad auditum bonum gaudebtint; sic cnira- scriplum
peccaium est, et desliierit facere ipsura peccatura, est : In memoria cclerna eril jtistus, ab auditu malo
quod ideo faciebat, quia ignorabat ; vere sic voluk non timcbit ( Psnl. cxi, 7 ). A quo audilu malo r
nosse iniquitatem, ut invenirel, et odisset. Nunc au- Quein audiluri sunt illi, Ite in ignem wternum. Deus
lcm multi dolose agunl, ut inveniaqt iniquilalem ergo qui polest supra quam peiimus aul intelligimus
suam, id est, non ex animo agunt invenire el odis-e. facere ( Ephes. ni , 20 ) , occullum gemitura nostrum
Sed quia in ipsa inquisitione dolus est, in inveiilione qua-rit, ut in conspectu ejus placearaus, et non nos
defensio iniquitalis crit. Cum enim invenerit iniqui- quasi de justitia nostra ante homines jnclemus. Qui
tatem, ecce jam manifestum est iili ,
quia iniquitas enim de juslilia sua placere vult hominibus , non eo
esl. Noli illam faccre, inquis. Et ille qui dolose age- fine ut homines qui eum vident Deum laudent, sed ea
bal ut invenirel, jam invenit, el non odit : quid enim intenlione ul ipse laudetur, non claudit ostium contra
dicit? Quam mulli hoc faciunt. el quis hocnon facit? strepilura : quia palet ostium illo strepilu, el non au-
El numquid omnes perditurus est Deus ? Aut certe dit Deus quoraodo audire vult. Cubile ergo cor no-
hoc dicit : Si nollet Deus illa ficri, viverent homines strura laboremus mundare, ubi possit nobis benc
qui isla commillunt? Vides quia dolose agebas ad in- esse. Novit Charitas Veslra quam multa multi paiinn-
vcniendam iniquitatem luam ?Nam si non dolose, sed lur in publico, in foro, injurgiis, in contentionibus,
sinceriler agcres, jam invenisses ct odisses modo in-
: iu molesliis negoliorum : quoraodo quisque faligatus
vcnisti ct defendis : dolose ergo agebas, cum quaerc- negotiis foris, curril ad domum suam ut ibi requie-
ves. scat, ct dat operam cilo finire ncgotia qtia? foris sunl,
4. [vers. 4.] Verba oris ejus iniquitas et dolus : no- ct tollere se ad requiem in domum suam. Ideo cnim
luit inlelligere , ut bene ageret. Videtis quia voluntati unusqtiisque domum stiam habet, quia ibi requiescit.
illud Iribuit : quia sunl bomines qui volunt intelli- Si vero et ibi molestias palialur, ubi polcst requie-
gere , et non possunt ; sunt aulem homines qui no- scere? Quid ergo? Bonum est ut vel in domo sua rc-
Iiint inlelligere, ideo non intelligunt. Noluit inlelligere quiem liabcat. Si aulcm palilur foris iniraicos, intus
ul bene ageret. forlc malain uxorem ; procedit in publicum : cum
3. [vers. 5.] Iniquilatem meditulus est in cubiti suo. vult requiescere ab his qux foris sunt, intrat in do-
Qtiid dixit , in cubili suo? Dixit injusltts, ut delinquat mutn : quando vero nec ibi requiescit, ncc foris rc-
in semetipso : quod dixit supcrius , in scmelipso ; lioc quiescit, ubi erit requics? Saltem in cubiculo cordis,
J:ic dixit, in cnbili suo. Cubile nostrum est cor no- ut lollas le ad interiora conscicnliae luae. Si ibi inve-
strum : ibi lumultum palimur malae conscientiae : et nisli forte conjugcm, qtia: libi non faciat amarituili-
ibi rcquicscimus, quando bona conscicnlia cst. Qui nem, sapientiam Dei ; cum ipsa conjungere, quiesce
amat cubilc cordis sui, aliquid boni ibi agal. Ibi es intus in ctibiculo luo, non inde lc cjicial fumus makc
cubile, nlii nos Dominus Jcsus Christus jubcl oraro : conscientiae- At ille ut incditaretur dolos, illuc se
Intra in cubiculum tuum, ct claude ostium tuum. Quid tollebat, dc quo loquitur ista Scriplura, ubi homines
545 ENARRATIO IN PSALMUM XXXV
non vidcnt; el talia ibi meditabatur , ttt nec in ipso atque lerrcna, pariim xlerna et ccelesiia : qui propicr
corde requiesceret. Iniquitulem meditaius esl in cubili hoc colil Deum, ut terrena ista atque temporalia ac-
tuo. cipial, quae omnibus prrrsto sunt, qu.^si adhuc ut
6. AstUit omni vice non bonw. Quid est, aslilil? pecus est ; utiiur quidem misericordia Dei, sed non
Perseveramer peccavit. Unde el de quodnm pio et illa qu:e excepla est *, quse non dabilur nisi solis
bonodicilur : El in via peccalorum non sleiit (Psai. i, jostis, sanclis, bonis. Quae sunl munera qu* omnibus
i). Quomodo ille non sletit, sic islc astilil. MalUiam abnndaiit? Qui solem suum oriri facit super bonos ct
autem non odio liabuit. Ibi csi iinis, ibi fruclus : si non malos, etpluilsuper juslos et injustos (Mallh. v, 45).
polest non haliere maliliam, vel odcrit illam. Cum Quis non habet istam misericordiam Dei, primo ut
enim odisti illam, vix libi subrepit ut aliquid inali fa- sit, ut* disccrnalur a pecoribus, ut ralionale sit ani-
cias. Est euim peccalura in morlali corpore : sed nial, qui possil Deum intelligere, deinde frui ista
quid dicil Aposlolus? Hon regnet pcccaium in vestro luce, isto aere, pluvia, fructibus, diversilate lempo-
viortali corpore, ad obediendum desideriis ejus (Rom. rum, solatiis lerrenis, salule corporis, affcclu amico-
vi, il). Quando incipit non esse?
Quando cnmplebi- rum, saiule domus suse ? Omnia isla bona sunt, et
lur iu nobis quod ait : Ci<m corruptibile hoc induerit Dei munera sunt. Ne pulelis, fralres, quod aliquis illa
incorruplionem, et morlale Iwc indueiil immortalitatem polerit dare, nisi unus Deus. Quicuni.;ue crgo nou
(1 Cor. xv, 53). Antequain boc fiat, est delectatio exspectanl isia, nisi a Domino, multum interest inler
iuiquiiaiis in corpore; sed major est deleciaiio vo- hos cteos qui illa qu.erunt aul a damionibns, aut a
luplatis verbi sapienliae, pracepti Dei. Yince peccatura sortilegis, aut a inalbemalicis. Isti enim duohus mo-
el voluntatcm ejus. Peccalum et iniquitatem oderis, dis miseri sunt, quia et terrcna sola bona desiderant,
ul jungas le Deo qui tecum illud oderit. Jam con- et non ab eo petunl quidaiomnia bona.Qui vero ista
junctus 1
mente legi Dei, mente servis legi Dei. Et si bona desiderant, el in his bonis fclices esse volunl,
carne propterea servis legi peccali (Rom. vn, 45), et isla sola petiinl a Deo, hoc quide.m raeliores sunt,
quia sunl in le delectaliones quaedam carnales, tunc quia a Dco pelunt ; sed adliuc periciilanlur. Dicit ali-
nullae eruntquando jam non pugnabis. Aliud esl non quis : Quare periclitantur ? Aliipiando enim conside-
pugnare, et esse in pace vera atque perpeina , aliud rant res liumanas, et vident isia onmia bona terrena,
pugnare et vincere ; aliud pugnare et vinci ; aliud nec qiis desiderant, babere alque abundare impios et
pugnare, scd trahi. Sunt cnim homiiies prorsus qui iniquos, et pulanl quia perdiderunt mercedem colendi
non pugnant, qualis est iste de quo loquilur : cum Deum, qnia id quod mali habent, et ipsi habent 3 ,
enim dicit, Malitiam non odio habuit ;
quomodo pugnat cum ipsi colanl Deum, quem non colunt illi aul ali- ;
conlra eam quam non odil ? lste a malilia irahilur, quandoilii qui coliun non babenl, et illi habenl qui
nec pugnat. Sunt aulem qui pugnare incipiunt ; sed blasphemant : ergo in periculo sunl adhuc.
qnia de viribus suis praesumunt, ul oslendal illis Deus 8. Hic autem vere intellexit quam misericordiam
quia ipse vincii, si se homo subjungit Deo, et pu- d^prccolur a Deo. Domine, in ccelo miseiicordia tua, et
gnantes vincunlur, et cum quasi cceperint lenere veritas tua usque ad nubes : id est, misericordia quac-
jusliliam, fiunt supcrbi, ct eliduntur. Isti pugnant, dam quam donas sanctis tus, ccelestis est, non
scd vincumur. Quis esi autera qui pugnat, et non terrena ; aeierna est, lemporalis non est. Et quomodo
vincilur? Qui dicil : Video aliam leyem in membris illara potuisli annunliare hominibus? Quia verilas tua
meis repugnaniem legi menlis mex. Vide pugnaiilem* : usque ad nubcs. Nam quis posset nosse coelcslem
sed non de viribus suis prasumit iste, ideo victor misericordiam Dei, nisi annunliarel Deus hominibus?
eril. Quid enim sequitur? Infelix ego homo, quis me Quomodoillam annuntiavit? Miilendo verilalem suam
liberabit de corpore morlis hujus ? Graliu Dei perJesum usque ad nubes. Quae suntnubes?Priedicatores verbi
Christum Dominum noslrum (Rom. vn, 23-25). Prac- Dei. Undequodam loco Dcus iralus est cuidam vineae.
sumit de eo qui jussit ut pugnet, el vincil hostem ad- Intelligit cnim, quantum puto, Chariias Yestra, audi-
jutus a jubente *. Isie aulem maliliam non odio Iiq- vit Isaiara propbetam, ubi dicit de quadam vinea :
buit. Exspectavi ut \acerel uvam, fecit aulem tpinas. Et ne
7. [vert. 6.] Domine, in ccelo misericordia tua, et qnis putarelde vinea ista visibili dicere, sic conclusil:
verilas lua usque ad nubes. Nescio quam misericordiam Vinea autem Domini Sabaolh, domus lsraelest; ethomo
ipsius dicil, quae in coelo est. Est enim misericordia Juda, novellum dileclum. Ergo ipsam vineam incre-
Domini et in terra. Habes scriplum : Misericordia Do- pabal, quam exspcclavit ut facerel uvam, fecit auiein
tnini plena est terra (Psal, xxxu. 5). De qua ergomi- spinas. El quid ail? Mandabo nubibus meis ne pluanl
6cricordia loquilur, cum dicit : Domine, in coelo mi- super eam. Iralus Deus hoc dijit Mandabo nubibus :
tericordia tua ? Muncra Dei partira lemporalia suut meis, ne pluant super eam (Isai. v, 4, G, 7) ; el vcre
1
iteg. et vatic. Mss.: Jam
conjunclus es, elc. faclum e»t. Missi sunt enim pra^dicatorcs Apostoli.
* Post verba, legi mcntis meoe, apud Am. habetur sic :
Sic habemus in Actibus Apostolorum, quia aposiolus
vidercpugnantem legem legimentis suce,vide repugnanlem,
ted non, etc. Apud Er.: ridel repugnantem legem tegi menlis
tuce, videl rcpuqnantem. Apad Lov. vide repugnantem- :
1
Edd., quam exspectaturus est. Mss. autem magno con«
legi mentis suce, vide repugnanlem, elc. Quo loco Mss. Reg. seusu, excepta esl.
ct vauc. seculi sumus. * IU iu Mss. At in Edd., primo ut sic discernalnr.
1
sic aliquol Mss. At Edd., et vincal Iwstem adjutus at> ad- * Edd., aul ipsi non Iwbent. M
vero Mss. al>y»ie ue^-a-
-'.vunte. tioue, el ip&i lunbcnt.
5*7 AUCUSTINI EPISCOPI 5i8
Pautus volebat predicare Judx-is, cl iovenil ibi non
oniuis qui spem suam ponii in liominc (Jcrem. xvii,
5). Modeslissime et humilitcr sanclus aposlolus Paulus
uvam, scd spinas cneperuni cnim pro bonis niala
:
tanquam implens quod zelans vere Ecclesiam, sed sponso, non sibi, et bor-
reddere, el persetfui. Et ait,
diclum est, Mnndubo uubibus meis nt pluant super rens illos quando voluei unl dicere, Ego snm Pauli,
eam : Ad vos mhsi cramus, sed quia respuistis vcrbum ego Apolio (I Cor. m, A) ; suam personain polius as-
l >ei, ecce converlimur ad Gentes (Acl. xm, 46). Ergfl siimpsil, quam calcaret el contemneret, ut f.lirislum
Mandabo nubibus meis ne pluanl supcr gloiilicaret : ISumquid Paulus pro vobis crucinxuscsl,
mplelHUl csl,
ideo nobis poluit aut in nomine Pauli bnpliznli eslis (Ibid. i, 15)? Repel-
eam. Usque ad nubes vcrilas vcnit :
nnntiari misericordia Dei quae in coelo est, et non in lil a se, sed ul miital ad Clnislum. Non vull a sponsa
amari pro sponso nec amicum sponsi '. Amici eniui
lcrra. Et revera, fralros, nubes stint praedicalores
verbi verilalis. Quando miualiir per praedicalores cponsi Apostoli. Huicsponso et ille liumiiis Joannes,
Deus, lonal por nubes. Quando miracula facit per qui piitabalur Chrislus, zelabat. Unde ail Non sum :
lerrel per ego Chrislus, sed qui posl vte venit, majorme csl. cujns
pmlicalores I>eus, coruscat per nubes,
nulies, cl inigal per pluviam. Pracdicatorcs ergo isti,
non sum dignus corrigiam calceameiUi sotvere (Jouu.
per quos 1
pncdicatur Evangelium Dei, nubcs Dei 1,20; Marc. i, 7). Vere qnialaiiium seliuiiiiliuis^oslen-
dilsc non essc sponsum, sed amieunisponsi; cl ideo
Mint. Spercmus ergo miserieordiam, sed illam quai
in coelo est.
ait : Qui Iftibel sponsam , sponsus esl : amicus autem
lua sicut montes Dei judicia
spon&i, qui stal et audit eum, gaudio gaud,t propler
9. \vers. 7.] Jusliiia :
lua sicut abijssus uiulta. Qui sunl monles Dci ? Qui vocem sponsi (Joan. iii, 29). El si amicus sponsi mons
dicli stmt nubes, ipsi suni ct montes Dei : magui cst, non lamen a se babel lutcm nions : sed audil,
praHiieatorcs, montes Dei. Et quomodo, quando ori-
et gaudio gaudet propler vocem sponsi. Nos, inqnii,
lur sol, prius lucc montes vesiit, el inde lux ad bu- de pleniludine ejus accepimus. Dc cujus plcniludinc?
millima lerrarum dcseeudil qnando venil Domi-
lllius qui eral lumen verum, quod illuminut omnem Ito-
: sic
nus nostir Jesus Chrislus, prius radiavit minem venienlem inhunc mundum (Id. i, 16, 9). Iluie
in altiludinem
ergo zeiabal Ecclesiam et Apostolus diccns : Sic nos
ApOStOiOruin, prius illustraviimontes, etsic descendit
existimel liomo quasi ministros Chrisli, et dispensutores
iux ejus ad convallcm terrarum. El ideo quodam loco
oculos meos in montes, unde
mysleriornm Dei : boc cs.t, Levavi oculos nuos in mon-
dicil in psaimo : Levavi
les, unde veniet auxitium milii. Sic nos existimel Itomo
reniet auxilium mihi. Scd noli putare, quia ipsi mon-
quasi ministros Cliristi, et dispensatores mysteriorum
tes libi dabunl auxilium : accipinnt eniin quod dent,
Dei (I Cor. iv, i). Sed ne iterum spes tua ligatur in
noii de suo dant. El si remanseris irt monlibus, non
cril lirina spes lua : sed in illo qui illuminat monles
monlibus et non sil in Dco, audi : Ego planlavi ,
Apollo rigavil, sed Dcus hicrementum dcdil ; el Netjue
tpcs lua el pnesumptio lua debet esse. Auxilium au- :
qui plantat esl aliquid, neque qui rigat, sed qui incre-
iciii vcntct libi de montibtis ,
quia Scripturae per
niontes tibi minisliratx sunt, pcr magnos prxdicato- mentum dat Deus (lbid. iii, 6,7). Jam ergo dixisli :
Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium
res veritatis : scd noli in illis figere spem tuam. Audi
Levavi oculos meos in mon-
niilii : sed quia neque qui planlat esl aliquid, neque qui
quid dicat conscqtienler :
tes, uude veniet atuilium mihi. Quid crgo ? Montes libi
rigal ; dic : Auxilium meum a Domino, qui fecil coelum
dantauxilium' Non : audi sequcntia : Auxiliummeum el lerram : et, Jusiilia lua sicut montes Dei, id cst,
a DominO) Tri [ecit coclutn el terram (Psul. cxx, l, 2). monles implentur justilia lua V
De monlibus venil auxilium, sed non a monlibus. Et 10. Judicia lua sicut mulia abyssus. Abyssum dicil
profundilatem peccatorum, quo quis.juc pervenit con-
a quo? A Domino qui fecit caelum el terram. Eranl
moiiles alii, per quos unusquisquc cum duccret na- lemnendo Deum ; sieul quodam loco dicit : Dedii illos
emm Deus in concupisccntias cordis eorum facere quw non
vim, naufragiuin faceret. Emerserunt prmcipes ,
Iicresiiiii, el montcs crant. Aritis mons crat, Donatus
conveniunt. Inlendal Cbaritas Vestra. Magna rcs est,
mons erat, Maximianus* modo quasi mons faclusest. magna res agitur. Quid csl boc? Dcdit illos Deut in
concupiscenlias cordis eorum, facere quai non cdnveniunt.
Mulli in istos montes attcndcnles, et terrain desidc-
Ergo si Deus illos dedit in concupisccnlias cordis co-
rantes, cum dc fluclibus volunt liberari, ad saxa com-
pulsi sunt, etnaufragium in terra feccrunt. A lalibus
rum , faccrc quae non conveniunl , ideo faciunl lanla
iiionlibus uon scducebalur ilie qui ait : ln Domino illamala? Quasi aKquis proponal quajstionem Si :
animw mew, Transmigra Deus lioc facil, ut faciant qux non conveuiunt, quid
confido, quomodo dicilis in
Nolo sit spes mca ipsi fecerunt? Occulium cst quod audisii : Dedit illos
tiwniet ticul passer (Psnl. x, 2)? in
Deus in concupiscentias cordis eorum. Ergo fuil coa-
Ario, nolo in Donalo : Auxilium tneum a Domino, qui
qtianlum pncsuinalis de cupiscenlia, qtiam vincerc noluerunt, cui tradcreiiiur
(cctt coelum el lerram. Discite
judicio Dei. Sed ut digni babcrcntur qui traderenlur '.
l>cu,ct quantiim tribualis boininibus; quia maledieltis
M.->s. At Edd.| sed pro amico sponM.
1
sic
• vss. nullo fe.re exeepto : carnes crqo islw pcr quas, ctc. * Quiiiqne Mss., implcut justilunn tiuun. \l\\ tres, impLl
* Kdd., uuximinianus. Mss. Reg. Bt Vati&, Maxunus. Sed jttslilin lita.
1
melms alu quindeciai Has Maxanianut ipae est Dimirpoi
,
RdiUo r.. qttam vincere nolitciunl non cui tnitlerrnln';
i
rte nooatistarum m hisinau: dhoonus, qui adversua tYipii»- jndicto l'ei; sca qua digni habcrentui, qiti truderetUut in
itiiiu hnlii-v i.ji lli.i^iin-iiMS OpisOUplUi, capul oxslilil Ma\i- con£ujriscenliai rcUipuu. i ide qtiid, ele. Uciragaulur 'jov.
iina.iiblatun). (.uniiik- Lnan ui sul. 51), sciiu. -.
. I Cl II03UI Mbk.
349 ENARRATIO IN PSALMUM XXXV. 350
vi<le quid dc iilis superius dixit : Qui cum cognovissent rum sperabunt. Atlcndat Charilns Veslra dulcissimam
Deum, non ul Deum glorificavcrunl, aul gratias cgerunt sententiam : Homines et jumenta salvos facics. Jam
$ed evanuerunt in cogitalionibus suis , el obscuratum est dixil homines etjumenta, deinde autem, filii 'wminum :
insipiens cor eorum. Uiuie? Dc superbia. Dicentes enim quasi alii sinl homines, alii autem filii hominum. Ali-
te esse sapienles , stulii facti sunt. Inde jam sequittir, quando in Scripluris filii hominum dicunlur gencra-
Tradidit itlo» Deus in concupiscentias cordis eorum liter homines quodam modo di-
, aliquando proprie
(Rom. i, 21, 22, 24). Quia crgo fuerunt superbi et in- cuntur filii hominum, propria quadam signifieatioiie,
grati, digni habiti sunl qui traderentur in concupiscen- ut non omnes homines inlelligantur maxime qnandu :
tias cordis sui , el facli sunt abyssus mulla, ut non habel distinclionem. Non enim sine causa ibi positum
soluin pecearcnt, sed etiain dolose agercnt, ne intel- est , Homines et jumenta salvos fucies , Domine : filii
ligcrent iniquitatem suam, et odissent. Isla profun- auiem hominum : quasi his sequesiralis, custodil sc-
dilas est malilia; , ut nollent invenire et odisse. Scd junctos filios hominum. Sejunctos a quibus? Non
ad istam profunditalem quomodo quisque pervenit, solum a jumentis, sed ct ab liominibus, qui salutem
vide ' : Judicia Dei abyssus mutla. Sicut montes Dci jumentorum quacrunt a Deo, et pro magno hoc dcsi-
justilia ejus , qui per gratiam ipsius fiunt magni : sic derant. Qui sunt ergo filii hominum? Qui sub tegminc
et per judicia ipsius fiunt in profundo, qui merguntur alarum ejus sperant. enim homincs cum jumentis
Illi
in ullima. Hac ergo delectent le montes, hac avertere gaudent in re, filii aulem hominum gaudent in spe :
ab abysso, et converlere ad id quod dicitur Auxitium : illi proesenlia bona seclanlur cum jumenlis, isti futura
meum a Domino. Sed unde ? Quia lcvavi ocutos meos in bona sperant cum Angelis. Quare ergo cum tiistin-
nwntes. Quid esl hoc? Latine dicam In Ecclesia : ctione illi vocanlur homines, el isti vocanlur filii bo-
Christi invenis abyssum , invenis el montes ; invenis minum? Nam et quodam loco sic ait Scriplura Quid :
ibi pauciores bonos, quia montes pauci sunt , abyssus esthomo quod memor es ejus, aul filius hominis quo-
lata est, id esl (a) , mullos male vivenles ab ira Dei, niam visitas eum (Psal. vm 5)? Quid est homo quod ,
quia sic egerunt ut traderentur in concupisceniias memor cs ejus? Memor ejus es, quasi absenlis ; filium
cordis sui, ut jam defendant peccata sua, et non con- autem hominis visilas prxsentem. Quid est, memor
iileantur, sed dicant : Quare? quid feci? El ille illud es hominis? Homines el jumenta salvos facies, Domine:
fecit; el ille Jam etiam defendere volunt
hoc fecit. quia et ipsis malis das salutem , et ipsis qui non de-
quod arguitsermo divinus abyssus est. Ideo quodam : siderant regnum coelorum. Tuelur enim illos, el nou
Ioco ait Scriptura , audi abyssum : Peccaior , inquit, illos descrit secundum modum suum, lanquam pecora
cum venerit in profundunx malorum , contemnit (Prov. sua et non illos deseril; lamen tanquam absentium
:
xvni, 3). Ecce judicia lua sicut abyssus tnulta. Sed mcmor est. At vero quern visilat, filius hominis esl;
nondum es mons , nondum cs abyssus fuge abys- : el dicilur ei : Filii autem hominum sub legmine alarum
sum , altende in montes ; sed nec remaneas in mon- tuarum sperabunl. Et si vultis discernere ista duo ge-
tibus. Auxilium enim luum a Domino, qui fecit coe- nera hominum, dnos homines primo attendile, Adam
lum el terram. et Christum. Audi Aposiolum : Sicut cnim in Adam
11. [vers. 8.] Uomines et jumenta salvos facies, Do- omnes moriuntur, sic el in Chrislo omnes vivi ficabunlur
mine; sicut mulliplicata esl misericordia lua, Deus. (1 Cor. xv, 22). Nascimur d": Adam, ul moriamur : re-
Quia dixit, Misericordia lua in coelo; ut et iu terra surgimus » per Christum, ut semper vivamus. Quando
esse sciatur, ail, Homines el jumenta salvos facies, porlamus imaginem lerreni hominis, liomines sumus
Domine; sicut mullipticata est misericordia lua, Deus. quando porlamus imaginem coelesiis hominis, filii
Magna esl misericordia tua,etmu!tiplex misericordia hominum sumus ;
quia Chrislus Filius hominis diclus
tua, Deus : et hanc das cl hominibus et jumentis. Sa- est (Malih. vm, 20, etc). Elenim Adam homo erat,
lus enim hominum a quo? A Deo. Numquid salus ju- sed filius hominis non erat : ideo illi pertinent ad
nientorum a Deo non est? Qui enim fecil hominem, Adam qui desiderant carnalia bona, ct salulem islam
ipse fecit el jumenta ; qni utrumque fecit, mrumque lemporalem. Horlamur illos,ul filii sint hominum, qui
salvat : sed salus jumentorum lemporalis est. Sunt sub legmine alarum ejus sperent , el misericordiani
sulem qui pro magno hoc petunt a Deo quod dedit ju- illam dcsiderent, quse in coelo est, et quaj annunliaia
menlis. Uutliplicata est misericordia tua, Deus, ut non cst per nubes. Sed si non possunt adhuc, intcrim vel
solum hominibus , sed et jumentis delur , qus daiur temporalia bona non desiderent, nisi ab uno Deo : sic
hominibus , ista carnalis et lemporalis salus. et in Veteri Teslamcnlo serviant ', ut ad Novum per-
12. Ergo homines non habent aliquid apud Deum venianl.
exceptum , quod jumenta non mereantur , el quo ju- 13. Nam et populus ille terrena bona desideravit,
menta non perveniant? Habenl plane. Et ubi esl quod ctregnum Jerusalem subjectionem inimicorum suo- ,
babenl? Filii aulem hominum sub teqmine alarum lua- rum, abundanliam frucluum. sahiicm propriam, sa-
liilem filiorum suorum. falia desiderabant, el lalia
plerique Mss., quomodo quisque pervenit ? cnde ? jtt-
3
» accipiebant, sub Lege cuslodiebanlur. Dcsiderabant
dicia Dei, elc. Et postea nonnulli (irosequuntur : stcut
niantes Dei, judicia Dei ; qui per aratvtm ipsius fiunt ma- Sic Mss. At Fdd., resnrqemus.
*
* Aliquot Mss., sic et vetcri Tebtamento servunU.
at\i. perjudicia ipsitts fiunl in profundo, quia merguntur in Aiii, sic
uUima. et in veieri ic.iumeuio servtuuur.
' tiosiri oruucs Mss. oii.iuuut. sub lcuc
(a) Forte. ibi.
351 S. AUCUSTINI EPISCOPI 3S2
a Dco bona, quac dat cl jumcutis, quia nondum ad brians quam prmclarus est (
Psal. xxu, jam 5 ) I lloc
illos veneral Filius hominis, ut esscnt Filii hominum: calice inebriati erant Martyres, quando ad passionem
tamen j;im liabebanl nubes annuntiantes Filium ho- euntes,suosnonagnosccbant. Quid tam ebrium, qiiam
minis. Venerunt ad illos PropheUe, annunliaverunt non agnoscere uxorem flentem, non (ilios, non paren-
Cliristnm : cl erant ibi quidam qui inlelligebant, et les? Non agnoscebanl, non eos ante oculosesse ar-
spem futuram habebant, ul acciperenl misericordiam, bitrabantur. Nolile mirari ; ebrii erant. Unde ebrii
qux in coelo est. Erant ibi qui nonnisi carnalia desi- eranl? Videte acceperunt calicem unde incbriarentur.
:
derarent et lerrenam ac temporalem fclicitatem. Ipsis Unde ct ille gralias Deo agit, dicens : Quid retribuam
labcbanlur pedes ad facienda vel adoranda idola. Domino pro omnibns qure retribuil milii ? Calicem
Quando enim illos admonebat, et flagellabat in his salutaris accipiam , et nomen Domini invocabo ( Psul.
omnibus quibus dclectabantur , et aufercbal ca, pa- cxv, 12, 13). Ergo, fratres, simus filii liominum,
tiebantur famem , bella peslilenlias , morbos , et cl speremus sub legmine alarum cjus, ct inebric-
,
convertebanlur ad idola. Talia bona quoe pro magno niur ab ubertate domus ejus. Quomodo potui dixt
a Dco dcsiderare debehant, ab idolis desiderabant, et quomodo possum video , et quomodo video ,
bona, dicerc non possum. Inebriabunlur ab ubertate do-
ot dimitlebant Dcum. Allendebant enim ipsa
quac qu.-erehaut, ahundare impiis et sceleratis, et pu-
mns Ivxb : et torrenlem l
voluplatis luce potabis eos.
Deum ..olere, quia non dabat mcrce- Torrcns dicitnr aqna vcniens cum impclu. Impeius
labant se frustra
homo operarius es Dei poslca est crit misericordiac Dei , ad irrigandos et inebrian-
dem tcrrenam. ! ;
quid jam flagilas mer- dos qui modo ponunt .spcm sub umbraculo ala-
lempus mercedem accipiendi :
nim ejns. Voluptas illa qua3 est? Quasi lorrens in-
cedem antcquam opercris ? Si venerit onerarius ad
ebrians shienles Modo ergo qui sitii,spem ponal
domum Inam, numquid dabis mercedem ante, nisi
Nam pcrvevsum eum exislima- qui sitit, habeat spcm, inebriatus habebil rem anle- :
pci fecerit opera sua ?
Prius accipiam .nercedem, et tunc ope- qu.im habeat rcm, siliat in spc. Beali qui esuriunt
bis, si dixerit :
autem irasceris ? Quia non ha- cl siiiunt juslitiam quoniam ipsi saturabimlur
rabor. Irasceris. Quare ,
(Mallh. v, 6).
buit fidem homini mcndaci. Quoinodo Deus non ira-
vers. 10. Quo ergo fonte irrigaheris, el uiule
scclur, cum lu fidcm non babeas ipsi veritali? Quod
15. [ ]
non quia veritas est curril tanlus * torrcns voluplatis ejus ? Quoniam apud
libi promisil, dalurusest : fallit,
ne forte non habeat quod te, inquit, fons vitm. Quis est fons vilne, nisi (Jhris-
qui promisit. Sed linx:3
Omnipotens csl. Noli limere, ne non sitqni del tus? Venil ad tc in carne, ut irroraret faticcs tuas si-
det ?
Non timeas, ne succcdaiur ei perpe- tieules : satiabit sperantcm, qui irroravil ' silienlcm.
immorlalis est. ;
Quoniam apud lc fons vitai * , in lumine luo videbimus
ums cst : securus esio. Si vis in te prasumcre tota die
lumen. Hic aliud cst fons, aliud liimcn ibi non it».
operarium tuum, crede et m Deo
:
;
quia tota vita lua
Quod enim est fous, hoc est cl luinen : et quidquid
vila tua momenlum lemporis est ad Deum.
Et eris,
vis, illud vocas, quia non est qiiod vocas quia dom
quid? Filii autem liominum
l
sub legmine atartim tua- ;
potcs congriium nomen invenire, non remanel in uno
rum spernbunt.
domns nomine. Si diceres, quia lumen est solum, dicereiur
14. [ vers. 9. ] Inebriabunlur ab ubertate
libi Siue causa ergo mihi dictum cst ul esuriani el si-
tuoe. Nescio quid nobis magnum promittit. Yult illud
:
an nos * non capi- tiam quis enim est, qui manduccl lumcn ? Illud pla-
:
dicere, et non dicit : non potcst,
nc recle mibi dictum est Beali mundi corde, quoniam :
mus? Audeo dicere, fralrcs niei, ctiam de sanclis lin-
ipsi Deum videbunt ( Ibid., 6, 8) :.si Iiimcn cst, ocu-
guis ct cnrdibus, per quas nobis verilas nunliala
est.
Rcs los meos parem. Para el fauces ; quia illud quod lu-
ncc dici potcst qnod annunliabanl, ncc cogitari.
mcn est, el fons esl: fons, quia saliat silicntes ; lumen,
cnim magna cst ct ineflabilis : el ipsi es pirle in cctiig-
Videmus nunc quia illuminat cxcos. Hicaliquando alibi lumeu, alibi
male viderunl, sicut dicit Aposlolus :
faciem ( 1 Cor. fons. <\lii|iiando enim curriint fontes el in tencbris;
ex varle in ccnigmalc, tunc autem faciead
et aliquaudo in eremo paleris solem , non iuvenis
xiii, 12). Eccein a?nigmate
videntes sic eructabant.
fonlem luc ergo possunt isla duo esse separala : il.i
ad faciem quod
:
ipsi
Qiriles c rimiis, cum viderimus facie
non faligaberis, quia fons esl ; non lencbrabcris, quia
partui icbant corde, et lingua parcre non
polerant ut
lumen cst.
capereat hominea ? Quae cnim ncccssitas fuerat ut
tucc ? Quac- 16. [vers. 11.] Prvlcnde misericordiam luam scien-
dirercl: Jnebriabunlur ab uberlale domus
tibus te,et justiliam liuim his qui recto sunl corde. Quod
sivilvcrbum unde loqueretur de rebus liumanis, quod
sarpe diximus, quia illi suntrecli cordc, qui sei|uim-
diccret :
homines ingurgiUmtes sc in ebrie-
cl quia vidit
menlein tur in hac vila voluntatem Dei. Volunias Dei esl ali-
tatc, accipere autem vinum immoderate, cl
quando ul sanus sis, aliquando ut aegrolcs : si qiian-
perdeie; vidit quid diccrei, quia cum acccpta fuerit
perii quodammodo humana do sanuslcs.dulcis esl voluntas Dei, el quando a?gro
illa meffabilis l.elitia ,
las, amara esl voluntas Dei non reclocorde es. Qu;»rc? ;
mcns, ct fitdivina.cl incbrialurab iibertaic donuis
Unde et in alio psalmo dicilur Calixtuus ine-
sic melioris notic Mss. juxU» I.XX [torrente].
:
Dei. «
liominis. * rlures Mss., laiiquum.
•
!>uo mss.: Ad Denm M* sues tua, et eris filiu* » sie plerique Ibs. At Kdd., Irrigcxit.
Fjlu aulrm hominum, etfr cU.
k
Bdd. Quoniam apud te c>t fom viUr, ct in Itinune,
«M pntrst nd iil nnimus, non citptmus. Concin-
:
» Kd.t.
\l\x voccs, esl, ct, absunl Mss. cl a c;i xxo LXX.
rcstituimus.
fiiortiiltt*. lcclio, quaui liic
353 ENARRATIO IN P3ALMUM XXXVI. 354
Qnia non visvoluntalem luam dirigere ad voluntalem tem ; ut venirenl ad illam byssum. de qua dicnini
Dci, sed Dei vis curvare ad tuam. Illa recta est, sed est, Judicia tua sicut abyssus multa; ut ad illud pro-
iu curvus : voluntas lua corrigenda est ad illam, non fundum pervenirent, ubi peccatores qui coiitemnunt,
illa curvanda est ad te : et rectum habebis cor. Bene ccciderunt '. Ceciderunt : ubi primo ceciderunl? In
est in hoc saeculo, benedicatur Deus qui consolalur; pede superbiae. Audile pedem superbiae Quicum co- :
laboralur in saeculo , benedicaiur Deus quia emen- gnovissenl Deum, non sicul Deum glorificaverunt.
Venil
dal et probat et eris recto corde dicens , Benedicam ergo illis pes" superbiae, unde venerunt
:
in profundum :
Dominumin omni tempore, semper laus ejus in orc mco Tradidit illos Deus in concupiscentias cordis eorum, fa~
( Psal. xxxm. 2). cere qua? non conveniunt {Rom. i, 21, 24). Radicem
17. [vers. 12.] Non veniat mihi pes superbicc. Certe leccati, el capul peccati timuit qui dixil Non
:
veniat.
jamdixit.Sub umbraculo alarum luarum sperabunt milti pes superbice. Quare illum pedem di.\it?Quia
lilii hominum, et inebriabuntur ab ubertate domus superbicndoDeumdeseruit,eidiscessit:pedemipsiu$,,
tuae. Cum coeperit quisque islofonte ubcrius irrigari affectum ipsius dixit. Non veniat mihi pes superbice
caveat ne superbial. Non enim deeial Adae piimo et manus peccatoris non moveat me : id esi, opera pee-
homini : sed venit ilii pes superbise, el niovit illum catoris non me dimoveant a te, ut imilari illa velim.
manus peccatoris, id est manus diaboli superba*. Quare aulem contra superbiam hoc d;cit, Ibi cecide-
Quomodo ille qui eum seduxit, dixit, Ponam sedem runt qui operanlur iniquilatem? Quia * qui modo iniqui
meam ad Aquilonem ( lsai. xiv , 13 ) : sic illi persuasit, sunt, in superbia ceciderunt. ldeo cum cautam face-
Gustale, et erilis sicut dii ( Gen. m, 5 ). Superbia ergo ret DominusEcclesiam, ait : Ula tuum, inquil, obser-
lapsi sumus, ut ad islam mortaliiatem perveniremus. vabit caput, el fs ejus calcuneum (Gen. m, 15). Serpens
Etquia nos superbiavulneraverat, humilitas facit sa- observat quando tibi veniat pes superbiae, quando la-
nos. Venit humilis Deus, ut a lanto superbiac vulnere baris, ut dejiciattu auiem caput ejus observa : ini-
;
curaret bominem. Venit ,
quia Verbum caro factum tium omnis peccali superbia (Eccli. x, 15). lbi cecide-
est, et habitavit in nobis (Joan. i, 14). Comprehen- runt qux operantur iniquitatem : expulsi sunt, nec po.
sus cst a Judacis, iiisuliaium esl ei. Audistis cum luerunt stare : prioi ille qui in verilaie non slelii,
IJvangelium lcgeretur, quid dixerunt, et cui dixerunt, deinde per eum illi quos dimisit Deus de paradiso.
Dwmotiium habes(ld.\i\\, 48): el illenondixit, Daemo- Unde ille humilis qui non se dicit dignum solvere
nium habelisvos, quia vosin peccatis vestris estis, et corrigiam calceamenti, non est expulsus, sed siat et
diabolus possidet corda vestra. Non hocdixit, quod si audit eum, et gaudio gaudet propter vocem sponsi
diceret verum dicerel sed non erat tempus ut Iioc
, ; (Joan. i, 27 ; ni, 29), et non propter suam, ne veniat
diceret ne non verilatem prcedicare sed maledictum
, , ei pcs superbise, et expellatur, nec possii stare.
rcddere videretur. Dimisil quod audivit quasi non , 19. Et si cum labore aliquibus veslrum laedio fue-
andisset. Medicus enim erat et phreneticum curare , rimus, finiviinus Psalmum, transivit laedium, el gra-
venerat. Quomodo medicus nc- 1 '.urat quidquid au- tulabimur, quia Psalmus totus exposilus est. In medio
dial a phrenetico, sed quomodo convalescat el fiat jam timens ne onerarem vos , dimissurus eram : scd
sanus phreneticus ; nec si et pugnur.- ab illo accipini cogiiavi quia inteniio nostra praecidereiur, el non sic
,-
curat; illc illi facit nova vulnera, ille eterem fe- rediretur ad dim; linm, quomodo si excurreremus lo-
brem sanal : sic et Dominus ad aegrotum venit , ad tum ; et malui vobis gravis esse, quam re imperfecta
plireneticum venit , ut quidquid audiret, quidquia reliquias servare. Debelur enim vobis etiam craslinus
passus esset contemneret, hoc ipso eos docens humi- sermo : orate pro nobis ut valeamus exhibere, et af-
lilatem, ul bumiiitaie docli , sanarentur a superbia ; ferte fauces esurientes et corda devola.
de qua isle liberari deprecalur dicens : Non veniat
3
viihi pes superbice ; et manus peccaloris non moveal me.
IN PSALMUM XXXVI
Si enim venerit pes superbiae , movel manus peccato-
ris. Quae est manus peccatoris? Male suadeniis ope-
ENARUATIO (a).
ratio. Factus es superbus? Cito te corrumpit, qui SERMO I (b).
male suadet. Humilis figere^in Deo.etnon valde De prima parle Psalmi.
cures quid tibi dicatur. Hinc est quod alibi dicitur :
1. NovUsimus dies terribililer venturus aiidilur cis
Ab occuliis meis munda me , et ab alienis parce servo tuo
qui securi esse bene vivendo nolunt, cl male vivere
(Ptal. xvw, 13, 14). Quid est, Ab occullis meis? Non ve-
diu volunt. Utililer aulem Dcus lalcre voluil illum
niat mihi pes superbfce. Quid est, Et ab alients parce
dtein, ut sempcr sit paraturn cor ad exspcctandum
tervo tuo ? Neque tnanus peccatoris moveat me. Serva
quod esse venlurum scit, cl quando veuluruni sit
quod inliis est, el non timebis foris.
\&.[vers. 15.]Quarc autem valde hoc iimes?Quasi plures Mss., ubi peccator qui contemnit, cecidit.
1
omnes qui operanlur imquita- Abest, qvia, a Mss.
*
diceretur, Jbi ceciderunt
(a) Hic sileutio prarterire non licet quod in S. Fulgentii
* Sic tredecim Mss. At Edd., inerat. vita narratur, cau. 5, scilicet cum ipsc animo jam ante de-
* Aliquol Mss.. superbi. guidam, superbum. Nonnulli de- crevisset renunliare saeculo, aliquando landem i Beali Au»
mum, ver superbiam. c guslinl cxponenlis tricesimura sextura Psalmnm disputa-
Plures Mss. juxta I.XX, peccaiorum.
* • lione commoDitus et corrr, unctus, publicare suum slatuit
* Sic poiiores Mss. Alii vero, liumilis fiere. Edd., satage e votum, mutare gesliens bahitum. »
hundlis fieri. (b) liabilus Carlhaginc cura duobus subsequenlibus.
356 ALCUSTINI EPISCOn 356
nescit : Quia vcro Dominos nostcr Jesus Christus ma- Chrislo dici quod illum dicm ncsciat, intelligilc dici
gister nobis missus esl , cliain Filiuin borainis dixil quod ncscire faciat. Quid esl autem, ncscire Taciat
nescirc illum diem (Marc. xm, 32), quia in
magistcrio Occullet, ut nescialur quod nohis prodi rion prodest.
oum sciretur a nobis. Neque eniin Hoc est quod dixi, magistrum bonum nosse quid pro-
cjus non eral ut per
aliquid scit Paterquod Filius nescit : cum ipsa scien- dr.t, nosse quid tegat : sicut qux>dam cum legimus di-
tia Patris illa sil, quac sapicntia ejus cst : est autein siulisse. Unde inlclligimus non omnia promenda esse,
sapienlia ejus Filius ejus, Verbum ejus. Sed quia no- qu.c capere non possunt hi quibus promuulur. Dicil
bis scire non proderat, quod quideni ille noverai, qui enim alibi : ilulia liubeo vobis dicere, sed non potestis
nos docere vcneral, non lainen lioc quod nobis nosse illa porlare modo (Joan. xvi, 12). Dicit et Aposlolus :
non proderat; non solum sicut magister aliquid do- ISon potui loqui vobis quasi spiritualibus, sed quasicar-
cuil, sed sicut magister aliquid non docuit. Taiiquam
l
valibus, quasi parvulis in CUrislo lac vobis polum dcdi,
cnim magisler sciebat ct docere quod prodcrat.el non non escam : neque enim poleralis ; sed nec adhuc qui-
docere quod oberat. Sie autem quodain genere locu- dem potestis ( I Cor. ni, I, 2). Quo proficil isle sermo?
tionis ncscire Filius dicilur quod non doccl id cst, : Ut quoniam dicm novissimum scimus venlurum, uli-
ncscire dicilur quod uescire nos facit, quomodo quo- iiter autcm scimus venlurum ct uiilitcr ignoramus
lidie loqtiimur, modo quodam loculionis, ut dixi. quando venlurus sit, p.iratum cor habeamus bene v>
Lxlum cniiii dicm dicimus, quia hctos nos facit ; ct vendo ; et non solum non limcamus venturum illur..
irislem dicm, quia trisles nos facit ; ct frigus pigrum, dicm, sed et amemus. Dies quippe ille sicut infideli-
quia pigros nos facit. Quomodo conlra dicilur a Do- bus laborem auget, sic fidclibus finit. Quid autcm ho-
roino : Nunc cognovi. Diclum est Abrahoc : Nunc co- rum duorum esse vclis, antcquam veuiat, nunc est in
gnovi quod limcas tu Deum (Cen. xxn, 12). Hoc Deus poteslate ; cum venerit, non erit. Elige ergo cum
noverat et anle illam probaiionem. Nam illa probatio tcmpus est : quia Deus quod misericorditer occullat,
ideo facta est, ut nos nosscmus quod Dcus jara nove- misericordiler differt.
rat, et propter nos docendos consciibcretur, quod 2. quocumque generc vita;, quod
Jam'vero quia iu
antedocumenium ille noverat : el fortasse ct ipse babct aliquam professioncm non omnes inveniunlur ,
Abraham nor.dum noverat quas vires baberet udes ejus probi, non omnes reprobi, ex hoc apparet, quia de
unusquisque enim se tentatione lanquam inlerrogatus quibusdam homiirum generibus, qux per similitudi-
agnoscit : sicul Petrus quas vires baberet fides cjus nes in Evangelio modo proposita audivimus, sic con-
utiipie nescicbal, quando dixil Domino Tecum :
' tunx cluditur : Unus assumetur, el unus relinquetur (Matlh.
usque ad morlem. Dominus autem qui noverat eum, xxiv, 40). Assumetur bonus, relinquelur malus. Videu-
praedixit ubi dehceret, praenuniians illi infirmitatera tur duo in agro; eadem professio est, scd non idem
ejus, tanquam lacla vena cordis ejus ( Luc. xxu, 33, cor. rrofessionem vident homines, cor novit Deus.
34). Proinde Pctrus, qui anlc tentationem praesumpsit Quodlibcl ergo ager significet, Unus assumetur, et
dc se, in tentatione didicit se. Sic ergo non absurde unus reiinquetur. Non quasi dimidia pars assumctur,
senlimus et palrein nostrum Abraham cognovisse vi-
et dimidia relinquelur : scd genera hominum duo dicit.
rcs lidei sux, ubi jussus immolare unicum UHum Et si aliud eorum sit in paucis, aliud in mullis, Unus
suum, non dubilavit ncc trepidavil ei oflerre qui de- assumetur, el unus rclinquetur : hoc cst, unum gcnus
derat; quia queinadinodmn nescivit unde dalurus erat assumetur, ct allerum relinquctur. Sic in leclo, sic in
nondum naium, sic credidit possc repararc immola molendino. Exspcctaiis foriasse quid isla sint : vide-
tum. Dixil crgo Deus, Nunc cognovi : quod inleHigi- tis tecta cssc, et simililudinibus quibiisdam involula.
mus, Nunc cognoscere te feci : secundum locutiones Polesl mibi aliud vidcri, alteri aliud : scd neque cgo
quas commcndavimus, Pigrum frigus, quod pigros eo quod dixero prascribo allcri ad mcliorcm intcllc-
faciat; et helum diem, quod laclos latiat : sic cogno- ctum, ncc ille mihi ad ulrumque accipiendum, si
scens, quod cognosecntcs faciat. Inde csl illud : Ten- utrumque cum fidc concordal. Videntur cnim milii in
tal vos Dominus Deus vester, ul sciat si diligilis eum agro lahorare qui praesunt Ecclesiis; sicut Aposiolus
(Deut. xui, 3). Dabis enim profecto Domino Deo no- dicit : Dei agricullura, Dei wdificatio cstis. Nam et ar-
stro, Deo summo, Deo vero magnam ignorantiam, cbilcctum se dicit, cum dicit : Ut sapiens archiiecius
quod uliqiie sacrilegiini esse inielliges, si sic acccpe- fundameutum posui : ct agricolam, cum dicit, Kqo
ris, Tcnial vos Dominus ut sciat, lanquani ip-e de no- pluuinvi, Apollo rigavit, scd Dcus incrementum dcdil
Mra lcnlatione concipial scicnliam, in quo cral antc (I Cor. vi, 9, 10). ln molcndiiio crgo duas dixit (Matlh.
ignoranli&i Scd quid est, Tenlat vos, ul sciat? Tcniat
xxiv, 41), non duos ; crcdo, quod b;cc figura ad ple-
vos, ut scire vos facial. Accipile ergo a conlrario rc- hes perlineat : quia praeposiii regnnt, plobes regunlnr,
giilain iiilcHigenlhe ; ct quemadmodum cum Dcum El moleudiimm puto diclum mundum islum quia ;
andilil diecre, Cognovi, inlelligitis, Cognoscere vos rola quadam tcmporum volvilur, el amatorcs suos
feci : sic et cum uudilis dc Filio homiuis, id csl dc ccntcrii. Sunl crgo qui tlc aclionibus nuin.li mni rcec-
dunl : sed lamen cl ibi alii benc operuntur; alii male ;
• Sic Kr. et miilti Mss. At l-ov., aliqnid non totiun. Tan-
r.vmit. clC ulii sibi amicos faciunl dc mammona iiiiquilatis, a qui-
1 1'iVI., iccum paralus sum usquc att nwrtcm. M »1«, bus iccipiantur in labcrnacula scterna Luc. xvi. 9
( ),
plci tqu^ niiiiliinii. jutrdtus sum : el quidnm rotiiieni snm,
.iifc l a;»ti parfltni.
qujlius dieilur : Esurivi, ct ''cdislis mihi manducarc
S57 KNAHUATiO !N PSALMUM XXXVI. 358
nlii isla ncgligunt, quibus dicitur '
ibi : Esurivl, et non Bunt, cl superficiom terrac lenentia \ altam radicein
dcdislis mihi manducare (Matili. xxv, 53, 42). Proindc, non habent. Proinde pcr Iticmem virent : ai ubi sol
quia dc his qui vcrsantur in negotiis ci opei ibus hu- jestatis fervescerc cocperit, aresceni. Modo crgo tcm-
jus mundi, alii diligunt bencfacerc indigentibus, alii pus cst biemis, gloria lua nondum apparel : sed si
ucgligunt tanquam de duabus
: in molendino una a«- allaradix cstcharitaiis tuae, sicut muilarum arborum
tumetur, una relinquelur. Lectum auteni positum
et per hiemem , iransit frigus, venict oestas , id est ju-
arbitror pro quieie quia sunt qui neque actiones : dicii dies : tunc arescet viror foeni, lunc apparebit
mundi pali volunt, sicut snnl conjugati bomiiies ha- arborum gioria. Morlui enim esiis, ait Apostolus :
bentes domos, famiiias, lilios ; neque aliquid in Ec- quomodo videntur arbores per liiemem qnasi ari- ,
clesia agunt, sicut pnrposili velut in agricultura labo- doe, quasi morlu.p. Ergo qu* spes, si morlui sumus?
rantcs ; scd velut ad haec infirmi, sccedunl ad olium, Intusesl radix : ubi radix noslra, ibi el viia noslra;
ct quicli esse diligunl; veluti memorcs infirmitalis ibi enim chariias nostra. El vita vestra, inquit, ab&-
suae, non sc comniillenles magnis actionibus, el quo- condita cst cum Christo in Deo. Quando arescil qui sic
dammodo in slrato infirmitalis roganles Deum. Et habct radicem ? Quando autcni erit ver nosirum ?
ipsa professio habet bonos, habet fictos : proinde eliam quando nostra? quando nos circumvestil di-
aeslas
cx his unu$ assumetur, et unus relinquelur. Ad quam- gnilas foliorum , et uhcrtas frucluum locuplelal?
cumque profcssionem tc converlcris, para lc pati quando lioc crit ? Audi quod sequilur : Cum Lhrislus
fictos : alioquin si le non paraveris, invenies quod non apparuerit, vila vcslra, tunc el vos cum ipso apparebilis
spcrabas, ei deficics aut pcrlurbabcris. Ad omnia ergo in gloria (Coloss. 111, 3, A). Quul ergo modo ? JVo/i
te paratum facit qui libi loquilur, cum tempus est et wmutari in malignantibus, veque wmuleris facienles ini-
illi loquendi, nondum judicandi, et tibi audicndi, non- quilatem. Quoniam tanquam fwnum cilo arescent,el sic-
dum frustra pcenitendi. Est enim modo posnitentia ut olera piali cilo cadent.
non frustra : erit tunc frustra. Non enim tunc non A. Quid ergo lu ? Spcra in Dominum.
[vers. 3, i.]
poeniiebit bomines male vixisse : scd nullo modo illis Hli enim sperant non in Doininuni spes illoriuu :
juslilia Dci revocal quod sua injuslilia pcrdiderimt. morlalis, spes illoruincaduca, fragilis, volatica, tran-
Justum cnim esl apud Deum, ul modo imperliai mi- sitoria , inanis eril. Spera in Dominum. Ecce spero ,
sericordiam, tunc exerceat judicium. Ideo nimc non quid ago? El fac bonitalem. Noli maliliam quam
,
tacelur. An lacelur? Argual quisque, miirmuret, si respicis in illis male florenlibus : fac bonitatem, el
non per tolum orbem hanc Scriplura recitalur at- inhabita lerram. Ne forle bonilatem exjra inhabitatio-
quc canlatur; si cessat etiam venalis ferri per pu- ncm lerrac facias. Terra enim Domini, Ecclesia ejus
hlicum. est : ipsam rigat, ipsam colit ille agricola Pater (Jean.
3. [vcrs. 1,2.] Sedrevera hoc te perturbat homi- xv, 1). Multi enim quasi erercent bona opera, sed
ncm chrislianum, quia vidcs male vivcnlcs felices quia non inbabilant lerram, non perlinent ad
, a«rico-
rerum islaruin copia circumflucre, sanos csse, super- lam. Ergo fac bonilalem non exlra lerram, sed in-
,
bis dignitatibus eminere , incolumera haberedomum, habila terram. Etquid habebo ? Et pasceris in divitiis
gaudia suorum, obscquia clicnlium, excellontissimas ejus. Qik-c sunt divitise ejns lerra ? Divitiaj cjus Do-
potentias , nihil triste inlerpellare vitam ipsorum : minus ejus , diviliac cjus Deus cjus. Ipse est iile cui
more6 nequissimos vides, facultates copiosissimas dicilur; Purs mea , Domine (Psal. lxxii, 26). Ipse
pcrspicis; et dicit cortuum nullum essc divinum ju- cst illc de quo dicilur : Dominus pars hwredilatU meoet
diciuin, omnia casibus fcrri et forluitis motibus ven- el calicis mei (Psal. xv, 5). Uecenli sennonc com-
lilari. Nain si Deus, inquis, res humnnas rcspiceret mendavimus (a) Charitati Vcstras, el Dcum esse pos-
floreret illius iniquitas , ct mca innoceniia laboraret? sessioncm nostram , et nos esse posscssioneni Dei.
Omnis morbus animi babet in Scripluris nicdicamen- Audi quia diviliai temc hnjus ipse esl : vide qnid sc-
tum suura qui ergo sic aegrotai
: ut ista dicat in , quitur, Deleclare in Domino. Tanquam qunesieris, et
corde suo, hibat potionem psalmi hujus. Quid esi ? dixeris, Ostende mibi divitias lcrne illius, in qua mc
Iterum inspiciamus quid dicebas ? Quid dicebam, in- jubcs babitare ; Delectare, inijiiit, in Domino, et dalii
quis, nisi quod vides? Mali florent, boni laborant : tibi pelitiones cordis Ini.
quomodo ista vidct Deus ? Accipe, bibe : ipsc tibi 5. Signanler accipe petitiones cordis lui. Discerne
hanc, de quo isla murrauras , lempcravit polioncm : pelitiones cordis tui a pctitionibus carnis, discerne
t;mliim ne rccuses saluberrimum poculum ; accom- quanlum potes. Ncc frusira dictuni est in quodnm
moda per aurcm os cordis, ct bibe quod audis : Noli psalmo Deus cordis mei. Ibi enim sequilur el dicit
:
aunulari in malignantibus, neque cemuleris facienles ini- El pars mca Desus meus in swcula (psal. lxxii, 2(i).
quilalem. Quoniam tanquam fccnum cito arescent, et sic- Verbi gratia, ccccus est corpore, rogat ut illuminetur.
ul olera prati cito cadent. Quod tibi longum videlur, Isla * roget, quia et isla Deus facit, et ista
Dcus
cito est Deo : subjunge le Deo, et tibi cito erit. Quod
ail/tenum, hoc inlelligimus olcra prati. Viliaquxdam 1
Aliquot Mss., tegcnlia. Alii quidam, lenenl, nam al-
lam, etc
1
Am. Er. el Ires Mss. hx», isla rogel, babcnl , c?,lo 10-
1
tn Edd., dicetur ibi. Sed verius Mss , dicilti.r ibi : id get. Alii Mss., hte roget.
cst, 111 Evau^elio quod concioni pra?lccium [ui.se comrne («) Id sanc conuiiendavit su[>ra, col. 294 el 295, snj.er
Miiravit superius. psaluium 52 seriiKine liabilo ajud Cariliagiueni iu liasilica
3 S9 S. AlCUSTIM episcom 3fi0
prscsla: : scd rogant hxc cliam mali. Peiilio hrec quia qui perscvcraverii usque in finem, hic salvu;
carnis. Infirniaiur, ro^al se salvum lieri : salvns fit erit (ilatlh. xxiv, 13). Neccedal insullatoribus , n ;
1
pclitio carnis cst et si qua sunt eligat hic florereut ex arbore loenum liat.
moriturus. F.t isia :
talia. Pelilio cordis qu:e est? Sicut pelitio carnis est,
8. [vers. 7-9] Quid igiturdebeo? Quid dcbeas audi?
vcllc sibi reparari ' oculos, ulique ad videndam islam Subdilus esto Domino, et obsecra eum. Hoc sit vila lua,
qu;e taliUus oculis videri polesl : ita pelitio obcdire praeeeptis ejus. IIoc est enim subdilum il"
luceni ,
lucem pertinet. Beati enim mundi esse, el obsecrare, donec det quod promisit. Persc-
conlis ad aliam
Deum videbunt (Mallh. v, 8). verel bonum opus, pcrsevcret el oratio. Oporlet enii»
corde, quoniam ipsi
Dcleclare in Domino, el dabil tibi petitiones cordis tui. seinper orare , et non delicere ( Luc. xviu , \ ). h
rogo, volo egone quo appares subdiliis? Faciendo quod pracepit. Se..
G. [vert. 5, 0] Ecce desidero, :
Non. Quis ergo? Revcla ad Dominum viam
mercedem nondum accipis, fortequia capere iiondum
hnplebo ?
Indica quid polcs. Jam emm ille polcst dare, sed lu non [Kites ac-
tuam, et spera in enm , et ipse (aciet. illi
quid velis. Quid enim pateris? cipere. Exorcere operibus, labora in vinea : finilo die
patiaris, indica illi
peie mercedem fidelis est qui te adduxit ad vineam
Caro concupiscil adversus spirilum, et spirilus adversus
:
(Malth. xx, 8). Subditus esto Domino obsecra eum.
rarnem (Cal. v, 17). Quid ergo vis? Infelix ego homo,
, et
Elquia ipse 9. Ecce lacio subdilus sum Domino, et obsecro
quis Hfe iiberabit de corpore mortis hujus?
;
eum viam tuam vide quid cum. Sed quid tibi videtur? Vicinus ille ncquam,
faciel, cum revelaveris ad ,
Cralia Dei per Jesum Christum Dominum male agens et florens est; furta ejus, adulteria ejus,
sequitur :
2i, 2o). Quid ergo facti:rus est,
rapinas ejus ego novi ; in omnibus elatus, superbus,
nostrum (Rom. vii,
Revela ad Dominum viam tuam, et per iniquitaiem exaliatus non medignalur agnoscere :
quia dictum esl :
eum ipse faciet quid faciet ? Et educet in hisquomodo durabo? Morbus illc est, bibe contra :
spera in , et :
sicul lumen justitiam tuam. Modo cnim abscondita est Ne suboemukris eum qui prosperalur in via tua. Pro-
est,nondum in specie. Ali- speratur, sed in via sua : laboras, sed in via Dei. Ilii
juslilia tua : in fide res
nondum vides quod credis. prosperilas in via est, in perventione infelicilas : libi
quid credis ut faci:»s ,
iabor in via in pervenlione felicilas quoniam
Curn aulem copperis videre quod credidisti, educelur
, ;
iter impiorum peribii. Novit Dominus iras justorum,
in liiminc' juslitia tua : quiajuslilia tua erat fides tua
et iter impiorum peribit Psal. l, 6). Has vias
( Ilabac. u, 4 )• Justus enim ex fide vivit (Rom.i, 17). (
lumen juslitiam tuam, el judicium ambulas quas novit Dominus ; et si laboras in eis,
7. Et educel velul.
lioc est elarum lumcn. Parum non le fallunt *. Yia vero impiorum fclicilas transito-
luum sicut meridiem :
lumen. Lumen enim jam dicimus et ria : finita via, peracta est felicilas. Quare? Quia via
eral dicere , ul
dicimus et cum sol oritur sed illa lala cst, finis ejus in profundum infcrni perducit.
cuin albescit , luinen :
lux quam medio die. Non solum Via vero lua angusta est, et pauci ingrediuntur per eam
nunquam cst clarior
Mallh. vn, 15, 14) sed ad quam lalitudincm perve-
ergo educcl sicut lumen justiliam tuam ,
sed erit ju- ( :
nianl s debes cogitare. Nesubmmuleris eum qui prospera-
dicium tuum tanquam meridics. Modo enim jndicas
proposuisti boc elogisti hoc tur in tia sua. In homine faciente iniquitalem, dcsim ab
sequi Cbristum, boc , ,
ncmo oslendit quod promi- ira> et derelinque furorcm*. Quid stomacharis? Quid p&r
est jiidicium tuum : libi
exhibitorem auiem iracundiam el indignationem istam aut blasphemas
Bil : promissorcm adbuc tenes ,
,
ergo iidci tuse elegisti sequi aul piope blasphemas? In homine facienle iniquitalem,
exspectas : in judicio
tuum est judicium desine ab ira, et derelinque furorem. Ncscis quo lo
quod non vides. In abscondito
Quid nrovocet ira isia ? Dicturus es Deo quia iniquus est,
adhuc reprehendilur et irridctur ah infidclibus :
promisit Quia immor- illuc pergit. Eccc ille quare fclix est , el ille infclix
credidisti ? Quid libi Chiistus ?
dabit libi vilam a:ternam ? ubi est hoc? est? Vide quid pariat : offoca malam concepiioneni.
Uilis eris, et
quando ficri polesl? Judicas tamen tu Desine ab ira, et derelinque indignationem, ut jam resi-
quando da*bit ?
piscens dicas Turbatus est prce ira oculus meus
ina^issequi Christum promittentem quod non vides,
:
quod ( Psal. vi 8 ). Quis oculus, nisi fidei ? lnlcriogo
qiiam impium reprehendentem crcdidisse te
,
tuum et quale oculum fidei tuai Credidisli in Christum quare cre-
nondum vides. Et hoc esl judicium :
:
;
adbuc non apparel in islo sne- didisti? Quid libi promisit? Si felicilaiem sxculi liu-
sil jiidicium tuum , :
nox esl. Quando crgo cduccl judicium jus tibi promisit Christus , murmura adversus Cliri-
culo qunsi
Cum Cbrislus apparucril vila slum.murmura adversus illum, quaudo vides infiie-
luiiiii velut mi-ridicm?
cum ipso apparcbitis in gloria lem felicem. Quid libi promisil felicitJlis? Quid nisi
nostra, lunc cl vos
in resurreclione morluoruin ? Quid aulem in hac vila
(Colost. ui, 4). Cum vcnerit judicii dies , et venerit
omnes genlcs judicandas, Quod ipse : quod ipse, inquam. An dediguaris, serve,
Christus, cl congregaverit
8
tunc? Impius ubi abscondct peifidiam suam, discipule, quod Dominus, quod magisler ? Nonne ah
quid crit
cum videro lldem ineam ? Ergo modo quid ? Angusliae,
Am. et Mss., et ex arbore, etc.
1
iribulaliones el lentaliones. El bealus qui perdurat : * omnes propc Mss. At Fdd.: nas vias ambula, quas
sic
novil Dominus el d ambulas in eis, eic.
;
1
Mss., pervenial.
« Sic Mss. At Fdd., prwparari.
K Nonuulli Mss. consUnter, indignalionem.
• i.iuintjue Ms>s , wi lunien.
• mc aliquol Mss. luJd. vero \}uui aulem hac vita pa- : m
i. cypriani : qua m
hos quoque super psalmum 3G civiiale UfiSt Q uo " ""» m."c', m
quw nuiqis dedignaris terve, disci-
tcnuouc^ pronuuiiaios luisse ialolligcs vardi ex locis. puk, quam Donnnus, quam magisUr ?
3G1 ENARRAflO IN PS ALMU.M XXXVI. 562
ipso audis : Non est scrvus major domino suo, et non festinamus, et dicimus : Quando eiit? Tardtim cril?
est discipulus,supermagistrum(Joan. xm, 16)? Illepro lioc dictiii i filii nostri, el boc dicluri nepotes nostri •
le dolores flagella, opprobria, crucem, mortem pas- et cum singuli quiqiic sihi succedentcs hacc dicluri
sus est. Et quid horuni justo debebatur? quid non sunt, sic transit quod adhuc pusillum fulurum esl,
tibi peccatori debehatur? Ergo tene directumoculum quemadmodum Iransiit lolum i|tiod jam prasterilum
luum, ne turbelur pras ira : Desineab ira, el dereHnque est. infirme ! Adhuc pusillum , et non eril pccca-
iiulignntionem. Ne subwmuleris ul maligne facias : quasi lor.
iinitando eum qui maligne facicndo florct ad tempus. 1 1. El quares locum cjus, et non invenies. Oslendit
Ne subwmuterisj ut maligne facias. Quoniam qui mali- quid dixil non erit : non quia ninuino non
,
trrl , se I
yne agunt, exlerminubunlur Sed felicilaiem . eorum vi- qnia ad nullos usus esse poleril. Si enim omnino non
deo. Crcde illi qui dicit : Exterminabunlur : quia me- erit, ncc torquehitur : jam ergo sccurilas data est
lius ille videl quam lu, ciijus ocuhim lurbare ira non peccalnri , m dicat : Faciam quidquid volo quamdiu
poiesl. Quoniam qui maligne agunl , exterminabuntur. vivo, poslca non ero. Non erit qu; doieat, non eril
Suslinentes uulem Dominum. Nou enim aliqucm falla- qui lorqueatur? El ubi est, lle in ignem <eternum
, qni
cem, sed ulique ipsam veritalem non enim aliquem paralus est diabolo el angelis ejus (Matih.
:
xxv , 41)?
minus valenlem, sed ulique omnipotenlem. Sustinen- Scd firle mi*si in ignein illum non emnt, et consu-
tes autem Dominum. ipsi hasredilale possidebunt terrum. mentur. No:i illis diccrelur , Jte in ignem aternum ;
Quam lerram nisi illam Jerusalem, cujus amore qui quia non fuluris non cssel xternus. El
, lamen quid
exardescit, pcrveniet ad pacem ? illic luiurum sit eis , utrum omnino consumptio, an
10. [vers. 10.] Sedquamdiu peccator floret? quam- dolor et crncialiis, uon tacuil Dominus
diceus Jbi :
diu sublinebo? Feslinas cito erit quod libi diu cst. erit pbratus el stridor dentium (Id. viu,
:
li). Quomodo
Inlirmitas facit diu videri quod cilo ert. Quomodo in- ergo plorabunt ct slridebtmt denlibus, si non crunt?
veniunlur dosideria xgrotorum? Nihil (amdiu, quam Quomodo ergo hic Adhuc pusillum, et non erit pecca-
ul calix sitienti lemperetur. Uiique feslinatur a suis, tor, nisi quomodo in sequenli versu
exposuit, Etquee-
nc forleoflVndalur infirmus. Quando (icl? quando co- res locum ejus, et non invenics? Quid est, locum ejus?
quelur? quando dabitur? Celerilas csl in illis qtii libi Usum ejus. Habel eniin aliquem usum peccalor?
Ha-
serviunt, sed inlirmitas tua diuttimum pulat quod bet. Hic utitur
Ocus ad prohandum jusluin, quo-
illo
cilo agiiur. Ergo videte medicum noslrum hlandicn- modo ustis est diabolo ad probandum Job quomodo
,
tem inlirmodiccnli : Qutmdiu durabo? quamdiu erit? usus est Juda ad tradendum Christum.
Esl ergo in
Et adltuc pusillum, el non eril peccator. Intcr pecCMtO- hac vila quod agalur de peccatorc. Hic est
ergo locus
rcs cerie gemis, de peccatore geinis : pusillum, et ejus, quoniodo esl in fornace aurificis locus
palcat.
Ne for:e quia tihi dixi Sustinenles aulcm
lion cril. , Ardct palea , ul aiirum purgetur sic sx-vil
, :
impius
Dominum, ipsi liccredilate possidebunl terram, no sus- ut jnstus prohetur. Sed cum transierit tcmpus prolia-
tineniiam islam longissimam putes; inodicum sus- lionis nostraj , qnandn non erunt qui probentur uon ,
tiue sine flr.e ;>ccipics quod suslines. Adliuc pusil- crunt pcr quos prohentur. Numquid
,
quia diximus
limi . modicuin. Recoic annos ah Adarn ust|iie in bo- Nou erunl qui probenlur, non erunl ipsi? Sed
quia
diernum diem, percurro Scripturas : heri pene ille de jam non opus erit peccaloribus per quos jtisli
prohen-
paradiso lapsus est. Tol sxcnla emensa ct evolula lur Et qumes locum ejus. et non invenics.
:
Modo quaei
suni. Ubi sunt praclerita lempora ? Sic pauca quae re- loctim peccatoris, invenies. De peccalme fccit Deus
siant, ulique transibunt. Si tole illo tempore viveres, llagelltim, dedil ei el honorem, dedit ci et potesla-
ex quo Adam de paradiso dimissus est usque in lio- lcm. Aliquando enim facithoc; dat
pcccalori pote-
diemum diem ; cerle videres vilam tuam non fuisse slatem, flagellanlur inde. rcs humamc
emendanlur ,
1
iliulurnam, qnae sic avolassct. Unius autem cujusquc indcpii . Pcccatori illi hocreddetur qnoddehetur et :
liominis vita quanta csi? Adde quanloslihet annos, lancn Gictimi esl de illo undc prnliciat pius , unde
diic tongissimam senectulem , quid est? Nonne aura deficiat iiupius. Quceres locum ejus, el non invenies.
rst matutina? Ergo longe sit dies judicii, quando erit 1-2. [vers. 1 1 .] Mansmii aulem hwredilate posside-
relrihutio injustonim cl justorum : tuus certe dics bunl tenam. Terra esl illa de qua srppe loculi sumus
ullinius longe abcsse non polcst. Ad huuc lc praepara. Jerusalcm sancta , que liberabitur de peregrinalione
Qualis euim exieris de hac vita, talis redderis illi vi- isla, ct in aiternuni vivet cuni Deo et de Di:o. Ergo
1%. Post viiam islam parvam nondum eris ubi erunl hwredilate possidebunt terram. Qine erunt delici:e
•sancti. quihus dicelur : Venitc, benedicli Palris mei ,
ipsorum ? Et delectubunlur in mulliludine pacis.
Dele-
percipile rcgnum quod vobis paralum est ab initio mundi clcltir hic impius ille in multitudine auri, in multiludine
(Matih. xxv, 34). Nondum ibi eris, quis nescil? Scd argenti, in multiludine
mancipiorum , in multiuidinc
jun poleris ibi esse, ubi illnni qunndam ulcerosum postremo baiarum, rosarum, vinolentia?, laulissimo-
pauperem , dives ille superbus el sterilis in mediis rum el luxuriosorum convivioruin ». Ha;c est poien-
snis tormentis vidita longe rcquiescentein (Luc. xvi,
' vox, pii, abest a Mss. Pau!o |>ost in Edd. erat, reddi~
23 ). ln illa requic posilus , ccile securus cxspeclas lur :cujus loco ex Mss. repnnimus, reddelur.
* Edd., postremo opum diversnrian. Kx ,Mss.
auteni qui-
judicii dicm, qnaudo recipias et corpus, quando iin- dam, odorum, rosarum : nonnulli, otivarum, rosarum :
muieris ji ang/do arqueris. Ergo quantuin eSt quod al ii, odoriferarum rosarum : plures denique.
baiarum, rosa-
Patrol. XXXVI. (Douzc.)
363 S. .UCCSTINI EPISCOtt 364
lia cui imidcs, istc fl<>s cst qui te delec.ati Nmine rum tolcrctur : pi opositumqtie sil justis ip.sos eiiam
cisi scmper sie es>ci plangendus esset? Quuj erunl iniquos in vitam xlernam Iticrari, propositum aulcm
aulcm Ukc? Et deUclabuntur in multiiudine pa-
delicia? iniquis rcddcre mala pro bonis, et cos qui sibi vitaui
dt. Aurum luuin pax, argentunn loum pax, pracdia' selernain volunt, si fieri potest, eliam vita lemporali
luapax, viia tua pax, Deus luus pax. Qnitiquiil dcsi- privare. ^Egrc enim feil, el injustus jusinm, el jtislus
dcras, pax tibi ciit. Quia hic aurura quod est, non injtistiini : oneri sibi sunt. Nemo dubilal quod isli
potest tibi essc argenlum; quod vinum cst, non po- duo akcrutrum sibi oncri sunt, sed diversis intenlio-
lest tibi esse panis; quod libi luxest, non pileslesse nibus. Ad hoc euiin juslus injuslo oneri est, quia in-
potus : Dcus tnus tntum libi erit. Manducibis eum justum cuin csse non vult, sed enm justum fieri , et
nc esurias; bibes eum, ne silias; illuminabepis abeo, optat volis, cl conalur factis : injuslus aulem sic odil
ne sis cxctis; fulcicris ab eo, ne dcficias; possidcbit jusium, ut nolil cum esse, non ut bonum velil esse.
te totum intcgrum . lotus integcr. Anguslias non ibi Quanto enim bonus est, tanto magis oneri esl iniqui-
palieris cum eo cuin quo tolum possidcs : tolum ba- lati illitis. Et laborat (|tiidem, si lieri poiesl, ul euni
bcbis, touitii et ille habebil; quia tu et ille unum eri- injuslum faciat ; si atitem non polesl, de medio lol-
iis, quod UBinn tolum ei ille habebil qui vos possidet. lat , el a suo tadio moiesliaque removeat. Sed el si
llji sunt reliipiia: homlni paciftco. Hoc cantavimus : eum fecerit injiistum, nibilominus oneri illi cril. Non
qui versus longc quidem est in islo psalmo ab his tra- enim justus tanlum injuslo oneri est, sed et duo inju-
ciatis vcrsibns.Scd quia ipsum cantavimus, ad ipsum sii vix se patiuntur quando se videnlur diligere,
: et
clatidcre dcberous. Tu lanlum securus eslo ; cuttodi conscientiam sibi debent , non ainicitiam. Tunc au-
innocentiam, prcliosa res est. Furari vis aliquid, lem secum concordant ,
quamlo in perniciem jtisti
credo, ut acquiras : vide qtio manum miltis, et unde conspirant , nou quia se amant , sed quia cum qui
lol!is. Hac vis acquirere, hac perdis : acquiris pecu- ainandus crat simul oderunt. Contra hoc genus ho-
niam, perdis innocenliam. Evigilel potius cor tuum : minum indicil nobis Dominus Dcus nosler loleran-
qtiivolehas acquirere pecuniam ct perdis innocentiam, liam et aflecluni illttm cbaritalis qucm novimus in
,
perdc potiits pecuniam : Custodl innocentiam ,
et vide Evangelio ,
pracipient- nobis Domino el dicenle :
ilireciionem ,
quia diriget le Deus, ul omnia qua cum- Dilujile inimicos vesiros, el benefacite liis qui oderunt
<;tie vnil, velis et lu : ipsa enim esl dircctio. Nani si vos (Mallh. v , 41). Sicul et Apostolus : Noli vinci a
tti nolis quod Dcus vult, curvus eris, et pravilas lua malo, icd vincc in bono malnm (Rom. xn, 21). Con-
non tc permiltet plauari ' reclo. Custodi crgo inuocen- tcinle cum malo, sed de bonilale. Ipsa est enim vera
liam, vide dircclionem : ct noli pulnre qnia finita isla conlenlio, vel potius ccrtamen salubrc, ut sit bonus
vita, linilus csl homo; quia sunt reliquice liomiui paci- conlra malum, non ut sint dno mali.
fuo. 2. [vers. 12, 13.] Ergo ad Psalmum respicile.
SF.KM0 II.
Primx partcs jain tpactatx stmt, sequunlur hxc. Ob-
servubil peccalor justum , et stridet super eum dcmibut
Dc secunda parte Psnlmi.
suis : Dotr.inut aulem irridcbil euni. Quein 1 Uliqtie
1. Pe psalmn isto loqui Cbaritati Veslras , ct jussi peccalorem siridcuicm supcr jiisttim deulihiis suis.
suintis, et oblcmpcrare debuimus. Voluit enim Domi- Unde autem Dominusirridebileum? Quoniam prospi-
inis propter tinbrimn luiiiietatcm retardare profe-
cil quod veniet dies ejus. Accrbus videiur, ciiui niina-
imperaium csl nobis ne vaca- lur juslo ncsciens horam sui craslinam : Dominus
ctionein nosiram ; cl ,
rel hic crga vos iingua nnstra, cum cordis noslri ne- aiilcm vidct , ct prospicil diem ejus. Qucni dicm ?
goliuin scmp.r sitis * , sicut ei nus vcstri. Conimcn- Quo reddel unicuique sccimdum opcra stia (ilatlli.
davcramus autem jam voluntalem Dei in isto psalmo, xvi , 27). Tlicsaurizal eniiu sibi iram in die iru:
quid nos vclit doeere quid admonere contra quid , ,
et revelalionis justi judicii Dci (Rom. u, 5). Sed
cauios cssc , ct quiil tolerare , ct quid sperare. Duo Dominus prospicit , lu aulem non prospicis ; indica-
cnim genera liominum jusiorum et iniqiiurum, in vil tibi qtti prospicit '. Tu diem injusii qtio pienas
,
hac tcrra cl in liac vita comniixla sttnl. Ilabcnt sin- pensurus est ignorabas : sed qui scit, nnii te celavil.
gula isla genci i proprias intentiooes cordis sui. Ge- Non jiarva pars scienliae esl, scienli conjungi. Ille
iiiis justoruin couatur in subiimia pcr bumiiitatein :
habet oculos cognilionis, tu habelo credulilalis. Quod
seuus inii|iioriuii uraponderat ad jnferiora per ela- videl Deus, crede lu. Ycniel enim dics injusli, qucni
lioiicm. II •< cnim sc deprimit ul surgat, ilhul sc cx- prospicit Deus. Qui dies? Cujusque viudicUe. Ne-
tollit iit cadat. V.x co lit ut unum geuus tnlerel, ;itte- cesse cst cnim ul vindicetur u impiuui , vmdi-
celur in injuslum , sive convertat se , sive non
rntn. n.iias cx pulcbcrriini et celeberrimi fjinpaniu*
t'«>rio se convcrlat. Si cuini se converlerit , In>c ipsmn
o. pidl noinlue vocananl amtmta loea el Fructuosa praedia, Nonne
in illo vindicatur ;
qtiud periit iniquitas.
miciceroa ri|»ere vtdelur iu uraiiono pro Calio: iCuius,
« it, vi bortos, domum,
• l>:>i;is, jure suo libidincs omaium irrisit Doininns jirospicicns dics iniquorum duorimi
,. a irenl • restatur vero llleronymus in lib. 2 cont. pcrscculoris (Acl. el.n) 1
cl Juda; tradiloris ct Satili i
'i 1:1 c. almas seu ahnanim foUa l>aias appellari.
,
'•',
i i
perro BubsVijuiiur vox, rosartun, liuc forsilan irroj sit
At Kdii., indicabit tibi qna- prosvieu. i:t psule
uiera roinwpia voce, veluti, mauantm.
i
« sjc Uss.
1
rlcrkjue us^., vaeari. i osi : qnu p(vnas pasturus cst vjnurabat ; tca qui scu, iw«
« Edd. teiliM. Kelius allquot >:ss., sitis. ic celahit.
J65 ENARKATIO IS PSALMUM XXXVI. 366
D.iius diem prospexit ad poenam , allcrius ad jusli- arcus antcm intenlioncm , occulias insidias intclligi
iam. In uirumque vindieaiuin est : ille esl gehcnmc voluil. Ecccgladius ejus pcrimil einn, et dispositio
guibus deputalus, isle coelcsti voce prostralus. Ergo insidiarum ejus rriisiratur. Quid esl , fruslratur? Ni-
•t tii quem pnteris iniquum, per oculosfidci prospice bil nocet juslo. Quomodo ergo
nihil ei nncliit, vcrhi
:um Deo dies ejus ; ct cum eum videris in le saivien- gratia. qm ni sic efcftpofiavit, cui lollcndo rcs suas ad
ein, dic tibi : !sie aut correctus, mecum l
crit ; aul angusiias perdutil? Ilahei q„ ( ,d cantet , Slelius es:
mrsevorans, mecum non erit. modicum justo sitper divilias peccalorum multas.
3. [vers. 14-16 ] Quid enim? njusliiia injusti libi 4 [vers. 17.] Sed potentes sunliniqui, et miilla
mcet, ct illi non nocel ? Uude Gcri potest, ul ini- faeiunl, et suppclil eis lenim efieelus; agcndi celeri-
piitas ejus, q:ia: pcr ejus indignalionem et odiitm las, jiissiniieui obedicnlia scquitur.
Numqiiid semper
nocedit ad [asdeudmn te, non prius ipsum vaslet in- sic ? Quoniam bracliia peccalnrum conterentur. Brn-
iis, quain lc te"ntct loris? Tuiiin r.orpns prcmit adver- chia ergo coruni potcnlia eorum. Quid faclurns cst
,
ilas, illius animuni pulref;icil iniquitas. Nam et quid- in gelicniia ?An quod racit ille dives, qui apud stipo-
|uid in te pmferl , in illuin rcdit. Ejus enim perse- ros epulabalur, apnd inferns tnrqiiebatnr
(Luc. \vi,
ulio te facit piirgalum, illum reum. Cni ergo plus 19, 24)? Brachia ergo eorum conierentur. Conftrmat
iocet? Ecce sicviendo exspuliavit te : quis damno autemjustos Dotuinus. Qnomodo eos confirmal?
quiii
taviore pcrculiiur, qut amittit pecuuiam, an qui eis dicit? Quod dicilur iu alio psalmo : Sustiue Do-
mittil fidem ? Norunl dolere damna isia, qui babent minum, virililer age, el confortetur cor luum, el sustine
culiiin inleriorcin. Muliis enim aurum lides
fulgel , Dominum (Psal. ixvi, 14). Quid est i* c, Sustine
Do-
on fulget. Ilabenl quippe oculos unde aurum vi- minum? Ad tempus lal.oras, in xicrmim non
labora-
cant : iradc fidcm videant , non habcnt. Nam si ha- bis brevis cst molesiia ma
:
aclerna eril bealitudo ,
crent ct viderent , ulique plus amarent : ct tamen lua ad modicum doles, sine
:
fine gaud. bis. Se<l inler
uando eis frangitur fides, clamant, invidiam faciunl, molestias incipis labi ? Propoiiiinr
exemplum et pas-
l dicunl : fides ! ubi est fidcs ? Amas eam ul exi- sionum Christi. Vide qui.i pro te perlulit, qi.i qn are
as ; ama ut exbibeas. Ergo qtiia oinnes qui perse- pcrferret non habcl.at. Quantacuinq.ie
patiaris , non
uiinlur justos, graviore damno fcriunlur, cl graviore pervenies ad illas insullationcs, ad illa flagella, ad il-
ernicie alflictautur , cnm in eis vastatur ipse ani- Iam iguominiosam vcslcm , ad illam spineam coro-
ms; sequilur, cl osiendit hoc Psalmus : Gladium nam, ad illam p .stremo crucera not.
pervenies, quia
iuxerunl peccalores , intenderuni arcum suum : ul de- jam ct de pcena gencris humani
sublata cst. Cum
ciant inopem et pauperem, ttt trucidenl reclos corde. cnin. st.h antiquis scelerali
cn.cifigerenlur, modo m.l-
'ramea ecrum intret in cor ipsorum. Facile esl ut fra- lus crucifigiiur. Honorala
esi, et finiia. Fir.ita est in
leaejus, idcst, gladiusejuspcrveniatadcorpusiuiim, poena manet
, in gloria «. A locis supplicioru.n fecit
cut pervenitgladius persecutorum ad corpora marly- transit.im ad fronles impcraiort.m.
Qui tanlum l.ono.
mi ; sed pcrcusso corpore, cor inansil illxsum : il- ren. dedit poenis suis,
q „id se rv:il fij e libus suis? His
us autem cor qui gladium eduxit in corpusjusti, nen ergorebus, his verhis, liis alloc.ilionih.ss
, hoe tali
lane mansii illaesum. Hoc psalmus isle tcstatur. Fra- excmplo confirmal jnstos Dominus.
Sajviant quanlun.
iea corum non inlret, dixit, in corpus eorum : sed, voluerinl, el quanlum permissi
fuerint peccatores •
ramea-eorum inlrelin coripsorum. Jn corpore occidere confirlnat justos Dominus. Quidquid accidcrit
duerunt , in anima morianlur. Illos cnim quorum j„ s to ,
voluntali divinae depulcl n.„, potestati inimici.
irpora interficcre voluerunl, securos
,
&e-
Dominus fccit, v.re ille potest fcrire, si illenoluerit,
:
non potesl Et
icens eis : fliolite timere eos qui corpus occidunl, ani- s. ille voluerit ut feiiat, novit suu.n
am aulem non q.iemadmodum
possunt occidere (Matth. x, 28). Quale excpiat Quem enim
: diligit Dominus , corripit ; fi„.
U autem saevire gladio, nec posse occideie nisi cor- autem omnem ftlium quem recipit
getlat
(Uebr, xn, 6).
js inimici, el posse occidere animam suam? Desi- Quid sibi ergo plaudit iniqnug,
iunt, contra se sieviunt, insaniunt, non se vidcnt :
quia fl :igc ||„ m sil)'i ( |e
nlo fecit Pater meus? Illum assumit ad n.inislerinm
niqiiam si vellel aliquis per corpus suum ferrum me erudit ad pairimonium. Ncc attcndere debemus
"ijiccrc, ut conscinderet tunicam alterius. Allendis quantum permittat injustis , sed quamu.n servet
uo pervenisti non altendis qua trajecisii illius
, et ':
juslis.
mscidisli veslem, tuam camem. Conslal crgo plus
5. Sed debemus opiare ctiam illis per
quos fl.ig^-
isequod selaedunl iniqui, ct quod sibi nocent, quam lamur, ul converlantur, ct Ilagellentur.Sic
enim si.os
nod sibi videnlur nocerc illis quos oderunl. Framea fideles erudiebat, qui de Saulo
flagcllum sibi feccrat.
go. corum intret in cor ipsorum. Scnlcntia Domini scd pt.slea convertil cl Sai.Imu.
Etc.un A..airi;« san-
4, aliter ficri non polcst. El arcus eorum conteratur. cto, quo baptizatus esl Saulus, diceret
:,
Dominiis ,
uiil cst , arcus eorum conleratur ? Insidiae ipsorum illum suscipicndum es>e Sauluni, quia vas essel
elc-
iisircntur. Superius enim dixerat Ciadium cduxc-
: ctinnis; respondit Ananias, limcns
el exhorrcsccnc
tnt peccatores, intentUrunt arcum sunm. T.hdii cdu- audita fama Sauli perseculoiis Dominc audiri, ; , in-
ionem , intclligi voluit apcilam oppugnalioncm qiitt, cgo de viro isto qnantas pcrsecutiones
:
sanctis tuis
fcceril in Jerosolyma , et uunc acceptis intcris vadil ut
,
1
Sic v.ss. At Fjd., m~us. 1
auiadccmi Mss., gmtia.
3«>7 S. AUGUSTINI FPISCOPI 368
tbkUBVfUt iiivcucril invocantes nomcn luum , trahal et Dominus autem qui prospicicbat dies illius, noverat
tiget, ct ud poutifices adducat. El contra Dominus : ejus fuiura tormenta , el sine fine lornicnla. Ergo,
Sine, ini|uit, ego ilti oslendam qi«c illum oporteal pati Novit Dominus vias immaculatorum.
pro aomvu meo (Acl. ix, 13-10). Keddam illi, inquil, 8. El harrditas eorum in eelernum erit. IIoc in fule
vindieabo ine de illo; et paiielur pro nomine meo habeama : Dcminus munquid in fide ? Dominus no\\t
qni sievit in nomcn mcuin. Erudio vel erudivi per illa in lanla manifeslatione , in quanta non possiimns
eum alios , iirudiam et ipsum per alios. Faelum est dicere , cum vel aequali Angelis erimns. Non e.i im
Jioc, ct novimus qnanta sosiinueril Saiilus , multo nohis lam nianifesta erunt, qunc erunt manifestaj
plura quam fcccral, quasi avarus exaclor cum usuris quam sunl manifesta illi qui nec commulari pot.-st.
recepit quod dedcral. Tamcn et de nobis quid dictum est? Diteclissiiui ,
6. Sed vide ulrum in illo implelum sit quod modo nunc filii Dei sumus, el nondum apparuit qnod trimus
Psilmus dicit, Confirmat aulem juslos Dominus. Non scimus quia cum apparueril, similes ei erimus, qnonium
tohun, inquil idem Paulus, cum multa mala paterclur. videbimus eum sicuti est (I Joan. in,2). Servatur crgo
scdet gloriamur in tribulationibus,scienlcs quia tribulatio nobis nescio quod dulce spectaculum omnino : el si
ynlienliam operalur ,
patientia probalioncm ,
probatio cogitari ex aliqna parte in senigmale et pcr speciilunj
spcm, spesautemnonconfnndit,quiacharilas Dei diffusa potesl , dici tamen nullo modo polesl pulchiiludo il-
estin cordibus nostris per Spirilum sanclum, qui dalus est lius dulccdinis ,
quam servat Deus timenlibus se,
nobis (Rom. v, 3-5). Bene; plane jam justus, jam con- perlicit autem sperantibus in se (Psal. xxx , 20). II-
lirmatus. Quomodo ergo isli jam conlirmalo nibil no- luc parantur corda noslra in oionibus vilne hiijus tri-
cebanl qui illum inseclabantur, sic nec ipse illis quos bulaiionibus et lenlalionibiis. Noli mirari , quia in
pcrscquebatur. Confirmat autem, inqoit ,
justos Do- laboribus pararis : ad magnnm aliquid pararis. Undc
minns. Audi alias voces confirmati justi. Quis nos se- vox illa justi confirmali : Non sunt eondignw passio-
pnrabil a charitate Cliristi ? Tribulatio, an anguslia , an nes hujus lemporis ad futuram gloriam, quce revelabitur
fames ,an nudilas , an persecutio (Id. vm , 55). Quo- in nobis (Rom. vui, \$). Qu;e erit fiilura gloria nostra,
niodo hacrebal ,
qui rcbus lalibus non separabatur? nisi a^quari Angelis, el vidcrc Deuin?Quanlujn pracstil
Confirmat autem justos Dominus. Descenderanl qui- c;eco, qui illi oculos sanaveiil , ul videathanc Iiicem?
dam propheUe de Jerosolyma, el impleli Spiritu san- Cum sanus faclus fnerit ille, nec invenit quiddigiuini
eio prophclaveruut eidem Paulo quod multa passurus rtpendat sanatori suo : qn iniumlibct enim illi dci, quid
essel in Jerusalem ita nt quidam corum , Agabus
: dabit lale qnale ille pr;eslilil?Ut jilurimum det, auruin
noinine, solula zona alligaret se, quemadmodum so- dabit, ct miillum aiirum dabit : ille lucem prncslUil. Ut
i>-l fieri , ut bis indiciis rerum fnliira demonslrarel novciit ille quia nihil dat , videat in tenebris quoil
prophela, diccns : Sicul ulligatum mevidetis, sic opor- dat. Quid ergo dabimus nos medico illi , oculos inte-
lel aliigari hominem hunc in Jcrosolymis. Fratres au- riores nostros sananti, ad videndam quamdam Iucont
tcm responso admonitnm Sauliiin , jam Paulum , ne seternam ,
quod est ipsc ? quid illi dabimus ? Quxra-
se taniis pcrxulis conimittcrel, coepcruni deterrere mus, inveuiamus, si possumus; ct inangusiiis inquisi-
ct monendo et rogando revocare ne iret in Jerosoly- tionis noslraB exclamemus : Quid relribuam Domino
mani llle aulem qui jam eorum numero erat de
in pro omnibus quw retribuil mihi ? Fl quid invenil? Ca-
qnibus dictnm est , Confnmal autein juslos Dominus licem salutaris accipiam , et nomen Domini iuvocabo
Quid, inqnit , confringitis cor meum?Non facio ani- (Psal. cxv , 12, 15). Potestis , inquit, bibere caliccm
r.iam ihcam preliosam mihi. Qnia jam dixerat eis quem ego bibilurus sum (Mallh. xx , 22)? Inde Petro
quos partnricrat in Evangelio Et ipse impendar pro : Amas me? Pasce oves meas (Joan. xxi 17) pro qni- , :
(inimabus vcstris (U C*r. XII , 45). Ego enim inquit , bus biberet caliccm Domini. Conftrmat aulem justos
n<>n solum tdlignri , scd etiam mori paralus sum pro Dominus. Novit Dominus vias immaculatorum , et lut-
iwmine Domini Jesu Christi (Act. xxi, II 15). redilas eorum in erlernum erit.
7. [vert. 18.] Confirmat crgo juslos Dominus. Quo- 9. [vers. 19.] Non confundentur in lempore malt.
modo cos conliiiual? Novil Dominus vias immacula- Quid est, Non confundentur in tempore malo? In die
lorum. Quando paliiintur mala , vias malas ambularc tribulalionis, in die angusliarum non confundcnlur
irtdiiiiliir ab ignoianiibus , ab his qui non noverunl sicut conftindilur quem fallit spes. Quis csl qui con-
viilcre vias iinniaculaloriini. Ille qui eas novit,scit fimdilur? Qui dicit : Ego quod sperahain non inveni.
perquam reclum ducat mansnelos suos. Undc dixil Non immerito : sperabas enim de lc, aul spcrabas de
in alio ps.ilmo : Dbiget mitcs injudicio, docebit man- homine amico : malcdictus autcm qui spem suam
tucins tku suas (Psut. MlT , 9). Qnomodo pnlatis de- ponil in hoinine (Jerem. xvn,5). Confunderis, qoia
paupereni sprs, fcfellil spcs posila in mendacio om-
letttlM bomhrai Iranscimlcs i:l( crosiiin fefellit lc :
jiccntem ante divilis janiiam ( Luc. xvi , 20) ? Quo- nis cnim homo mcndax (Psul. cxv, II). Si auiem po-
modo forle hunc occlusis naribus cnns|inehaiii ? No- nas spem luam Dco tuo,non confunderis qoh
in ;
vcrat aulem Dominus illi servarc '
paradisum. Quo- illc in fjuo spcm posuisti falli non potcsl. Undl K ,
'
niodo aulem sibi optabat vitam illius qui inducbatur ille qucm paulo antc coiiunemoravi . justus confirm i-
purpura et bysso , ct cpiilahalur quolidic splcndi-!c> lus, positus in tempore malo ,
in die tribnlalioni»,
1
lu | lerisque M&s., servari. * Alquot MS6., (aUerc.
3&9 ENAKKATIO 1N PSALMUM XXWI. 370
quid Cloriamur in tri- tr:ilibuslaborcsa-slatis(Pro». vi, 6, et xxx. 25). Per
quia non confuiHlebatur ,
ail ?
butationibus , scienles quoniam tribulalio paiienliam ;cslaiem euiin vncat boc agere : vcnil aulcm bienvs,
operalur, palientia probationem ,
probutio spea , spes id esl , supervenit tribubulo; el nisi inlus invenerit
anlem non confundil. Unde sprs non coiifundil? Quia quod edat, neccssc est ut fame dispereat. Isle ergo
posila esl. Ideo sequilur, Quia charitas Dei sibi non collegcrat verbum Dci supcrvenit hiems,
in Deo ,
di/fusa esl in cordibns noslris per Spirilum sanclum non bic invenit qund qua?rebat, consolari nisi inde
qui dalus est nobis. Jam dalus esl nobis Spirilus san- non poterat, de verbo auiem Dei nullo modo. Inlus
ctus, quoniodo nos fallit cujus tale pignus tenemus? apud se nibil babebat, foris quod qua^rebat non invc-
Non confundentur in lempore malo : el in diebus famis niebat : ardebat indignalionum cl dolorum facibus,
saturabuntur. Est enim quaednm liic salurilas eoriim. agilabatur mcns ejus violcnler, et tamdiu occulte,
Nam dies famis, vitac bujus sunt : aliis esurientibus ,
donec eliam erumperet in quosdam gcmitus, iia ut
illi saluranlur. Nam ille unde gloriarelur diccns ,
inler fratres sonaret , et sc audiri nesciret. Vidcba-
Vloriamur inlribulalionibus,s,\ egestatem inlns pnlere- mus, et dolebamus veliemenler, Deus scil, tanlam
lur? Videbnnlur foris angustiic, sed intuslatitudoerat. pcenam animae, lantas cruces, lanlas gcbennas, lania
10. [vers. 20.] Quid autem facit malus homo cum lormenla. Qnid pluribus? Impniiens loci bumilis,- cui
cccperit tribulari? Foris nihil liabet, ablala sunl om- si saperet, posset esse locus salubris, lalis apparuit,
hia, in conscienlia nullum solalium est : non est quo ut eiiam projiceretur. Neque hinc dcsperare dcbc-
exeal, quia dura sunt; non est quo inlret ,
quia mala mus, fraires, de aliis, qui forle elcgcrint vcrilalem .
sunt. Merito ei fit quod sequilur : Quoniam peccatores non sccuti fucrint necessitalem.
Usque adeo enim dc
peribunt. Qiiihus enim locus nusquam e>l, quomodo caneris desperandum non est ul nrc de islo dcspc- ,
non perihunt? Consolatio non esl in externis, non est rem, quamdiu vivii. De nnllo cnim vivcnte despe-
in internis. Extra sunt enim a nobis, de quibus con- randiim est. Hoc ergo, fraires, ex occnsione ac scire !
solalio nulla est. Et universi qui Deum non babent, dcbuit Chariias Veslra, ne quis forle aliud vobis di-
pecunire , amieilitf, gloria; , facullatibus mundi scr- cnt. Nam sundiaconus eorum , qui , ciun ei nnll.i
viunt l
, el qusccumque bona sunt corporalia , non quasstio ibi commovereiur, elegit calbolicam | aceui
possunt consotari inlrinsecus, quomodo consolaba- et unilatem, ei illis dimissis venii, venit revera sicut
tur ille plenus sagina inleriore , et de ipsa sagina eligens quod bonum cst, non sicut repudiatus a malis;
ructans : Dominns dedit , Dominus abstulit sicut Do- sic acceplus est, ut de ejus conversione gaudeamus
,
,
mino placuil, ita factum esl ; sit nomen Domini benedi- et eum veslris oralionibus commendemus. Polens
clnm (Job i, 21). Ergo illis peccatonbus non est lo- esl enim Deus, qui eum faciat etiam atque eliam me-
cus in bis quae foris sunt quia ibi paiiuntur tribuia- liorem. Ca3lerum de nullo pronuniiandum esl in ali-
,
liones * : conscientia illos non consolatur; non est quam partem, sive in bonam, sivein malam. Quamdiu
bene illis secum ,
quia bene esse cum malo non po- enim hic vivitur, crastinus dies semper ignoratur.
lest. Quisquis autcm malus est , male secum est Non confundentur in tempore malo , et in diebus fatnis
lorquealur neccsse est sibi seipso tormento. Ipse est salurabuntur : quoniam peccalores peribunt.
enim poena sua , quem torquel conscienlia sua. Fugit 12. Jnimici autem Domini stalim ut gloriabunlur et
ab iniiuico «ju^ |
olnei il, a se ijuo fugii:t? exaltabuntur, deficientes sicut fumus deficienl. Ex ipsn
11. Ila quidain cx parle Donati venerat ad nos, similiiiidine rem quam insiuuavit, agnoscite. Funitis
accusatiis el excommiinicatus a suis, bic qurerens a loco ignis erumpens in allum extolliiur, cl ipsa
quod ibi perdidcrat. Sed quia suscipi non potuil , nisi elaiione in globum magnum inlumescil : sed quanio
eo loco quo debuil : nou enim dcseruit illam parlem fueril globus ille grandior, tanto fii vanior; ab illa
quasi integer apud ipsos, ul apparerel eum non ne- enim magniiudine non fundata et solidala , sed pen-
8
cessitaie, sed eleciione fecissc : quia ibi ergo babere denle et inflata, it in auras atque dilabilur, ul videas
non potnit qHod quacrebai, quaerebat autem vanim ipsam ei obfuisse magniludinem. Quanto enim plus
elniionem el falsum hoaorem, et quia bic non invenit ercclus est, quanto exlentus, quanto diffnsus undiqiie
quod ibi perdidil, cl ipse periit. Gemebat saucius , et in majorem ambiliim, tanlo fil exilior, et deficiens, et
non con.solnbalur : erant enim in conscienlia ejus non apparens. Inimici autem Domini statim ut gloria-
nculci Imrribiles laciti. Tenlavimus consolari eum de bunlnr et exallabuntur, deficienles sicut fumus deficient.
vcrbo Dei : scd ille non er;it de sapienlibus formicis, De lalibus diclum est : Sicut Jannes et Mambres restu
qua? sibi anstntc eollegerunt unde hieme vivant. Cum terunt Moysi, sic el isli resislunt veritali : homines mcnle
enim res sunl IranquilLc , lunc homo sibi colligere corrupti, reprobi circa fidem. Unde aulcm resistunt
dcbct verbum Dei, et recondere in inlimis cordis sui, veritati, nisi inQalione tumoris sui, euntes in ventos,
quemadmodum formica nbscondit in cavernosis pene- exlollentes se qnasi justos et magnos? Quid autem
de illis ail? Tanquam de fumo : Sed ultra non profi-
* Tres Mss.: recimia, amicitia, gloria, facultaies mundi, cient; dementia cnim enrum manifesta eril omnibus, sic-
serit et quwcumqnebona, etc.
* A-pud Lov., ubi cunscuniia. Abest vox, ubi, a Mss. ct ut et illorum fuil (II Tim. iu, 8, 9). lnimici aulem
»b F.r.
1
Domini slatim nl gloriabunlur et exaliabuntur, deficien-
Sic melioris nolae Mss. At Er., eum twn detectationr,
sed
yeersitale fecisse. Lov., eum non ditectione, sed neccsAiale tes sicul fumus deficier.t.
f
eci*$e.
13. [vers. 21.] Fencralur peceator, et uon solvet.
571 S. AUCUSTiM EMSCOPI 3H
Aecipil , ct non rcddet. QuiJ noii reddct? Gratiarnin qims invcuit pauperos. Ipsc csl cnim qui Spiiilu K»n-
aclionein. Quiil cniin a te vull Dcus , aul quid cvi^it cio clil.ivn corda paupcruin , et exiuaniias ammas
Dens, nisi qund libi prosil'? El qiiaula acccpit pcc- oulilendo peccata, implevil opulenlia juslilia; ; qui
eator, pro quibns non solvet? Accepit ut sit , accepit p.ilnil divitem facere pisratnrcin , dimillendo retia
nl liomosii, iniiliuiii([iic iiilcrsil inter ipsum et pecus, sua, quod habebal conleinneiiteni, quod nnn habcbat
accopil eorporb formain , acccpil in corporc distin- haiiricntem (ilatik. iv, 19). Inlirma enim mundi elc-
ciioncii) sensuum , ad vidcmluni oculos , ad audicn- ^il Deus, ut roufuiidercl forlia (l Cor. i, 27). Et non
dinii anres , ad odoraiuiuin uarcs, ad giisiauduni de oraiore piscatorem , sed dc piscalore lucratus cst
palalum, ad conlrcctandum niaiius , ad aioliulanduii) oralorem, de piscatnre lucratus est senntnrem, de
pedes, saluleinque ipsam cnrporis. Sed adliuc isla et piscalore lucraius cst imperaiorem. Quoniam benedi~
cuni pecore hahemus coinniunia : accepil eliam am- centes eum, possidebnnl lerram liaredilate : eriinl ejus
plius, id cst incntem qu;c possit iuielligere, qux» pos- coliXTedes , in terra illa vivenliuni , de qua dicilur in
sii capcre vcriiatem, qti;e possil jiistum ab injusto alio psalmo : Spes mea es lu, portio meain lcrra viven-
discerncrc, qu;e possil indagare , dcsidcrare Crealo- tium ( Psal. cxli, 6). Tu es ipsa poilio mea, inquit
rein , laudare cl inh.ircre illi. llaic omnia acccpil et Deo , et non dubitavii Deum sibi facere poilioncm.
peccator, sed non bcne vivendo no.i reddit quod de- Harrcdilale possidebunl terram. ilaledicentesautem eum,
l>ct. Ergo feneratur peccator, et non sohet, non reddet disperient. Ut autem benedicaut l qui benedicuul
ei a quo acccpil , nnn agcl gratias : imo vero repcn- prcestitum est eis. Nam venlmn cst ad malediccules ,
det mala pro bonis , blasphemias , murmur adversus et facli sunt hcncdicentes jam sic disperierunl : ct
Denm, indigrialionem. Ergo ille feneratur, et non sol- malcdicenteseum, cum ejus muuere facli sunl bene-
vet : jnslits auiem miserelur, et commodat. Ille ergo dicentcs qucm malo suo rnalediccbant bono auiem
,
,
nihil babet , isle habct. Videtc egcstatem , vidcte di- ipsius benedicunt.
vitias. ille accipit , el r.on solvel : iste miserelur, ct 15. [vers. 23. ] Videte quid sequilur : A Domina
commodal ; abundat illi. Quid si pauper csl? Etiam grcssus Iwminis dirigenlur, el viam ejus volet. Ipse 1)0-
sic dives csl. Tu (anlum ad divitias ejus pios oculos uio ut velit viam Domini , ab ipso Domino dirigunlur
inlende. Respicis cnim arcam inanem , conscienliam gressus cpis. N^.m si Dominus non dirigcret gressua
Dco plenam non respicis. Non babet extrinsecus fa- hominis, lani pravi erant, ut semper per prava trenl,
culiatcm, sed habet intrinsccus charilatem. De cha- et semilas curvas sequendo redire non possent. Venlt
rilale quanta erogal, et non finitur t Etenim si habet autem ille, et vocavit, cl rcdemit , el sanguinero fu-
foris facultatem, dat ipsa charilas, sed ex eo quod ha- dit : boc prelium dedit, b:ec bona fecil, el maia pas-
hel : si aulem non invenit foris quod del, dat benevo- sus est. Atlende quae fecerit ; Deus est : attende qu»
lcnliam, prastalconsilium,si potesl; pracstatauxilium, passus sil; homo cst. Quis iste Dcus hnmo? Si tu, o
si poiest : ad extremum si nec consilio nec auxilio hoino , non dimittcres Deum non . ficrel pro lc Detis
adjuvare potest , vel voto adjuvat , vel orat pro cnn- homo. Parum enim tibi erat ad remnneralionem vel
Iribulato, et forle magis ipse cxaudilur qiiam qni ad donum ejus, quia el hominem te fccit, nisi et hoino
pnrrigit pancm. Habct seniper unde del , cui plenum pio te fiercl ? Ipse est euiin qui direxit gressus no-
pcctus est cliariiatis. Ipsa est charitas, quae dicitur el stros, ut viam ejus vellemus. A Domiiw gressus liomi-
volunias boua. PIus a te Deus non cxigit, quam quod nis dirigentur, et viam ejus volet.
libj intus dedil. Vacare enim non pntesl voluntas 16. Jam cum sequeris viam Chrisli , non libi saj-
bona. Non enim habens voluntatein bonam, elsi num- culi prosperiiates promillas. Per dura arobulavil, scd
nius libi snpersil, non porrigis pauperi ipsi inter sc :
niagna promisit. Sequere. Noli lantum ^ttendcre qua.
paupcres prxslant sibi de voluntatc bona, non sunt ilurus, sed et quo venturus sis. Tolerabis dura tem-
inler se infriictuosi. Vides ca-cuin duci a vidcnle : poralia, sed ad l;ela pervenies scmpilcrna. Si vis su-
quia nummos non habuil quos darel egens *, commo- siinere laborem, atiende mercedem. Nam ct opera-
davit oculos non habenti. Unde hoc factum est , ut rius in vinea dcliceret , nisi atleudcret quid acceplu-
iiicmbra sua commodarct ei qui non babet, nisi quia rus essct. Cum autcni aitenderis quid sis acceplurus,
inliis inerat voluntas hona, thcsaiirus paupeium? In omnia libi crtiut vilia quae paleris, nec digna aeslima-
qun tlies;iuro dulcissima requies , el vera securilas. his pro quibus illud accipias. Miraberis tautum dari
Ad ipsiun ainillcndiini ncc lalro admiltilur, nec nau- pro lanlillo labore. Nam ulique, fraires ,
pro aitern»
fragium mctuiliir. Servat secum quod intus habet, requie labor xternus subeundus erat ; et xiernam
nudiis evadil , cl pleiius cst. Justut crgo miscrctur, et fclicilatem acceplurus , xlei nas passioncs sustinere
commodal. deberes : scd si aiternum susiinereslaborem, quando
14. 22.] Quoniam benedicentcs cum, hwrcdi-
|
vcrs. venires ad ;ctcrnain felicitalem? lUi fit, ut nccessario
mtc possidebnnt terram : sicut (a) illum juslum, vcre lemporalis sil tribulatio tua ,
qua finita venias ad fe-
srtluin jusium el jusiificanlcm, qui cl pauper hic fuil, Sed lainen fralrcs posscl csse
licilalem inliiiitain. , ,
ri divjliat*nuujnas atlulil, quibus facercl diviles cos longa tribulalio pro ajlcrna felicilale. Vcrbi gralia,
ul quoniam feliciias noslra iinem non habebil, mi«
• rM.,'promisit ;
vcrius ali(|uoi Mss., prosit.
* Mss., eijcntt.
»
iic Er. et Mss. Al Lov., bencdicantur, unuus hene.
(o) Porte, scilicet.
573 ENARRATIO IN PSALMUM XXXVI. 3?f
;eria noslra ei labor nosicr ei Inbulaliorres nostrae lelur (Matlh. xxvi, GO) : accesscnini f.ilsi Ivstcscii-
liutiirmc esseni. Nam et si miile annorum csser.t stodes ad sepulcrnm. Resurrcxit illecum ' lantu
ippende initle annos eonlra setcrnitaleni : quid appen- miraculo ; coinmoia lerra prodidit Dominum resur-
lis cuin infiniio quanliimeumqtie finituni? Deccni gcntem. Erat illic et lerra ciistodiens lorram ; sed
nillia annorum , dccies centena millia , si dicendum terra durior mutari nou poluit. Nunliavit vera , scd
;st, miHia millium ,
et quoe finem habent, ctim selcr- seducla est a falsa. Dixerunt enim illi cnslcdes Jud.-vis
comparari non possunt. llnc accedil, quia non
titate qu;e viderint , et qtiid faclum sit : acceperunl pccu-
olum lemporaiem voluit laborem luiim Deus, sed niam, et dictum esl eis: Dicite quod vobis dormienlibtts
iliam brevem. Paucorum dierum est tola vila bomi- venerunl discivuti ejus , et ubslulerunl enm (Id. xxvui ,
tis, eliamsi laela duris non misccrentur ,
quae plura 12). Ecce falsitestes, et contra rcsurgentem. Quant*
* longiora stnit cerle ,
quam dura ; el ideo breviora autem caecitas iu falsis teslibus, quanta crccitas., fra-
l pauciora sunt dura, ut dnrare |)Ossimus. Si crgo tres! Solent hoc enim pali falsi testes, ul excjccco-
er lol:im vitam suam bomo in laboribus el in acru- lur, et conlra se dicant nescientes untle appareat quia
inis esset, in doloribus, in tormeittis, in carccre , in falsi sunt testes. Quid enim iiii conlra se dixcrunt ?
lagis, in fame et siti omnibus dicbu% horis omnibtis, Cum dorniircmns, venerunl discivuli ejus , el abslule-
er totam vilam suam usque ad aetatcm senectuiis, runt eum. Qtiid est hoc?Quis cst qui dicit lesiimo-
auci dies sunt tola vita hominis : quo labore trans- nium ? Qui dormiebal. Talibus ego narranlibus noi>
e.to, regnum a?ternum, veniet sine fine felici-
veniel crederem , nec si somnia sua mihi indicarcnt. Stnlta
is veniet aequalii3s Angelorum , veniet haereditas
.
in*mia ! si vigilabas, quare permisisli? si dormiebas,
lirisli, vcniet cohaeres Christus. Pro quanto labore untle scisti ?
uantam mercedem accipimus! Veterani homities qui 18. Sic et isti (a) filii eorum', sicut meminislis, et
ibor.mt in militia , et versantur inter vulnera tot prietcrmiltendum ex occasione non est. Tanlo magis
nnos, incipiunt mililare a jnventiite, exeunt senes enim dcbemus contmcmorare vanilatem eorum, qtianto
l ul habeant paucos dies quietos seneeiulis siue, inagis qtKcrimus salulem eorum. Ecce corpus Christi
uando cos jam ipsa netas incipit gravare qnos bclla patilnr falsos lestes , sustinel corpus qnod praccessit
ongravaiil, quanla dura lolerant; quiE ilinera, qoae in capite. Non mirum est, et modo non desunt corpori
igora ,
quos soles ,
qoantas necessiiates ,
qua? vul- orbem lerrarum qui dicanl
Chrisli difluso pcr lolum
era, qusc pericula ! El non allendutit paticnles hsec Progenies tradilorum. Falsum testimomum dicis. iht
.niiia , nisi paueos dies qttielos illos senecltilis , ad te convinco falsum leslem , seculus pauca vcrba. Tn
uos utriim perveniant nesciunl. Ergo a Domino gres- mihi dicis : Tradilor es. Ego libi dico Mcndax cs.
:
ts hominis dirigentur , cl viam cjus votet. Ilinc dicerc Sed tu traditioncm meam nusquam et nunquam pro-
rperani : viam Cluisti si vis, et vere chrislianus es, bas : ego mendacium ttiuni hic in islis ipsis verbis luis
i|ise esl eniin chrislianus qui non aspernatur viam modo probo. Certe ibi dixisli , quia nos acuimus gla^
Ihrisli , sed vult viam Chrisli sbqtti per passiones dios nostros : rccilo gesia tuorum CircumccUionuin.
isius, noli per aliaui viain velle ire quam pcr iliam Certe (b) ibi dixisli ,
quia prctermiiiis ablala : recito
ua ipse ivit. Dnra vidclur, sed ipsa est lula via : Gesta , ubi procuralionem ad exigenda fccisti. Certc
I ia forle delicias habel, sed lalronibus plena cst. Et ibi dixisli : Nos sola offt rimus Evangelia : recito lot
am ejus volet. jiissiones jtidicum, quibus a te divisos persccutus es :
I 17. [ vers. 24. ]Cum ceciderit , non conlurbabitur , recitoPreccsad Apostatamimperatorem,cuidixisli(r),
toniam Dominus confirmut manum ejus. Ecce qnid quia sola justitia apud eum habel locum. An forlc
it, velle viam Christi. Conlingal illi ut aliqnam tri- aposlasia Juliani ,
pars Evangelii libi videlur? Eccc
llationcin paliatiir,aliqtiamexhonoralioneni,aliquam mendacein te tenco. Quid de me dixisli quod credi
mlumeliam, aliquam affliclionem, aliqua damna , et debcat? Etiamsi non invcnirem unde ostendcremfal^
elera quxcumqtie abundant in vita ista generi hu- stim tedicere, sufficit ul ostendam te mcndacein essc.
taiio : proponil sibi Domintim stium , qtiaula gencra Qnid dicis? Qualis lu , tales ct caeteri '. Nam nieriio
iitalionum passus cst : el non conlurbubitur cum ceci- talia verba omnibus misisti : abundare voluisti socic
vril, quia Dominus confirmat manum cjus; quia prior
* Hic iu Edd. addilur, vsque huc : quod a Mss. ahest.
issus esl. Qtiid eniin timebis, o homo, cujus directi Octo Mss.: Qvi dicis, Qttalis tit, lales et cceteri. Forte ve-
*
!-nl gressus, nt vclies viam Domini? Quid limebis? rius, juxla illud quod Uic aliquanlo posl legitur, n. 20 : Hoc
eral in reguta, Quales fuerinl cum quibtis fiterit communica-
tolores ? Flagillatus csl Chrislus (Mallli. sxvu, 2G). tum, tales ficri omnes et miiversam massam.
ontunielias limebis ? Audivil , Dannoniitni habes , qui (a) Donalisuc.
(b) Hinc liunet Augusliaum hoc sermone refeileitdum
iCemonia exeludebal (Joan. vm , 48). Forle f.ictio-
suscepisse Pnniiani mandalum illud, ^ujus nieniinil in Hre-
em ct conspiralionem malorum ? Conspiralum cst ad- vicuio Collalionis cuni Donalistis dte 3, c. tS; sed eipressius
in lib. 4 conlra Crcsconiuin, cap. 47, in hac vcrba Cttr
ersus illum (Id. lx, 22). Non poles oslcndere forle
:
« ergofTimianus apud \cta iiia^istralusoiriliajjiaeDsisinler
• piisciculiam luam bonara in aliqua accusatione , ct « alia quic de nobis contumeliose nrosequeuda matn'.»-
« vit, lili, inquit, aiu°eruiit alieua, lios intermiuknns ab-
;nn pateris quod adversus lc falsi lestes audiuntur.
« lata. »
lOiitra ipsum primum falsum tcslimonium dixenmt Prccibus Juliano Apostatx oblatis nomin«
(c) ul fM)no in
on soliun ante niortcm iKiuatisiarutn dixerunt Uo^aiiauus et Pontius, ex tp.it.
, scd cliam posl resurrectio*
I0:i, ad Donatistas, n. 9, et lib. 2 conlra.reulianuia, c S)j
rm. Indiicli sunl f.ilsi lestes, ul a judieihtis diunna- et 97.
375 S. AIJCUSTINl EPISU)."! 57«
taie mendacium , nc lu solus erubcsccres dc men- me : si me illis coinmisero, facio pradudicium CawJ
dncio. mea: : non ad eos cxrbo. servetur causa tnea meliori-
19. Scd vnlent , inqnit, in Cxciiianum judicium bus et auctoritale graviorrbus. Botmin consiliuni.
palruui noslronwn. Quaro vniebit? Quia episcopi ju- Quid si hoc dixil Cneciliamis? Quanquam Inborabis
dicavcrunl. Valeat el in te, quoii MaximiaiiUla;
l
judi- tu , ul osiendas qux adversus te istos alia Lucilla
rjverunl. Prius, eniin quod credovos nosse, episeopi corruperit , et forle non inveoturus ;
quod ille lunc
consculientcs ciun Maximi.tno ailliuc dincono ipsius, usque adeo noverat , ul postea (a) Ceslis apcrirclur.
veneruut ad Cartliaginern, sictil se babelTractatoria ', Scd vidisti ncscio quid occutliim, renunliatum csl tibi
quam eiiain Ge>iis alligaverunt, cum liiigarcnl (a) de .iliquid nieluendum. Concedo limori luo cauielam
domo cum pnicuralorc illius (b) qui pnetcrmiltil abla- istam : recie fecisli , ad tales non procedcre; eram
la. Ergo primo Tracialorinm de illo niiserunt , con- enim alii qiii de le polerant judicare. Atlente nunc
querenles quia noliiil ad illos exire : lioc eniin maxi- Cajciiiaiiiiiii : tu libi servasli Niimidinin , ille orbeni
inc coi>qiiesli sunl. Yide quomodo illis Deus reddidft terrarum. Sed si valere vis adversus illuin senienliaa
•|uod de CxciliaRO dixerunl. Mira similiiudo voluit : uiiic Donalislaruin, valeant niinc adversus le senlen-
Deus post tot aimos rcvolvcre illis in facieni quod ge- tiae Maxiiniaiiistaiuii) : episcopi illuin dainnaverunt;
sliuii csl, uloinninounde dissimulenl el qua effuginnt episcopi el le. Quare poslea egisti causain tuam , et
noti inveniant. Oblitos se dicerent qua; gesta sunl obiinnisti ibi Masimiaiiislas; sicut ille posiea egit
ante; non ens Deus sinit oblivisci : ali|iie ulinam va- causnin suani , el obliituit ibi Doiinlislas? Quod ergo
leat cis ad salutem ! Nam misericordia sua lecil lioc lunc facliim est, videtur nnte oculos miro et manife-
Detis , si cons derent quid sit fnciuin. Ponile ergo lo exomplo revolultiiu, lalia Mnximianistas conqueri
vobis ante oculos, fratres, uiiilatcm lune orbis terra- de Primiano, qualia oinnes isti con piesti sunl tlc C;r-
riini , unde se isti diviserunl adveisus Cacilinnum : ciliano. Mirum esl , frnlres , quomodo moveor, quo-
pooiie niodo el parlem Donaii, unde sc MaxiiuianisUE inodo Deo grnlias ago : quia vere misericordia Deiad
diviserunl adversus Priinianum. Quod tunc illi Cxci- istos, si snpinnl, illumiuandos formavii exemplum.
liano, lioc nnnc isli fecerunt Primiano. Proplerca se Proindc si plncet paululum , frntres ,
quia et lioc no-
el veriores Dunalistis dicunt Maximianisla; ,
quia re- bis Deus in manus dedit , audilc concilium Maximia*
vera f-.icia majorum suorum ipsi imilati siint. Sic enim nislarum (b).
erexerunl Maxiinianum adversus Primianum ,
quo- 20. Sanctissimis fralrtbus atque collegis per univer-
inodo illi crexerunl Mnjorinum ndversus Caccilianum; samAfrieam. — Tola nnitas ipsorum pcr Africam. &»i
el sic questi sunt isii de Primiano ,
quomodo illi de bic cum iliis cst Calbolica : in aliis auiem orbis parli*
Cu;ciliano.Nam si nieminislis , liocdixerunt illi, quod bus ipsi non sunl cuin Cnlbolica. — Sanctissimis [ra~
ad eos exire uoluei il C.ecilianus, inemor conscientiae tribus alque collegis per univcrsam Africam, ttoc esl, per
sunj ; ille aulem novcral factionem eorum : sic cl isti p.ovinciam Proconsularem, Numidiam , Maurilaniam y
eonquertintur ,
quia noluit ad illos exire Primianus. Btjzacenam , et Tripolim constilutis; scd el presbyierit
Quare Primiano concedilur , nossc fnclioncm Maxi- ei diaconis. universis plebibus, in vcrilale Evangelii «o-
niianislaium , et Cxciliano non cuneeditur nosse biscum mililantibus, Victorinus, Fortunatus, Yictoria-
faclioncm Donalislnruin? Nondum eral ordinalus nns, Mig<iinus ', Saturninus, Conslantitis, Candorius,
Maximianus, crimina dicebanlur de Priiniano : venc- I nnocenlius , Cresconius , Florentius *, Salvius , alius
riini episcopi , voluerunt ut ad eos exiret : non esl Salvius, Donatus, Ceminius, Pralextalus. — Ipse e$l
rgre>sus , sicut eorum iiulicat Trnclaloria Actis in- Assurilanus, quem poslea receperunl : eum qui in se
sei la. Non esl egressus : non improbo, iino et laudo. dixit scnientinni , recepil postea. — Maximianus;
S; aliquam faclionera vidisli , non dcbuisli ad factio- Theodorus, Anasiasius, Donatianus, Donatus, alius Do~
sos proccdere , sed servare causam tuam meliori naltts, Pomponius, Pancratius ', Januarius , Secundi-
jiuiicio parlis luae. Restabal enim niagna pars Donali, ntis, Pascusius, Cresconius, Iiogalianus, alius Muu-
ubi sc possel purgare Primianus : proplcrea ad illos ntianus, Bencnalus, Caianns, Yictorinus, Cuntnsins,
t|ui jam fnclioiie conspiraverant, exire noluil. Vides Qitinlftsius, Felicianus. — IslC est Muslilanus * qni
qiioinodo laiidnuius consiliinn tiiuin adversus Maxi- 1
Ali<|ui>t vss. constanter bic et pcstea, Miqqin.
iniaiiistas , bene aitende el causani Ca-ciliani : uoli - Edd., Flortniinus. ai oinnes prope Mss., l-lorentius.
* nuiuquc Mss , ftuncutitts ncc aliter liabeut in flne Sj-
vis ut frater ; qnomodo extraneus , sic judica. No-
nodicae.
luisli cxirc, quid tibi dicens ' 1 Isli raclione conspira- * Sic Mss. At Edd., Musticantts.
ConsuLtrem confecU
(a) Gesta indical apud Zenoj liilunt
vcrunl conlra saluloin iiieam , corrupli sunt adversun
anno 3i0, quorum fragmenta qua?dam in 3 contra Crescc-
niuin lih., c. 20, re.crl ulti vidclicet nunditiarius silvaui :
Kdd., MaxiniiitiuirisHV : sicque in aliis postea locis eos-
1
cirlcnsis episcopi diaconus prodidil, episcopos aliosqtit* I*
dflM seciarios i^thic noiiiinaiil , cl horum priiieipein Mttxi- cilljr |:raj| otentis fcininae pecunia corruplos luisse, ut Ma-
mtnumon, superaddua mnulni syflaha. At omnes propu Ibss. jorious «joiitra Cecilianum fieret caribagiuensis episro*
constauter aprdlant M«xiim<tnum ei vuximiain^las : noc I
tts vlde Auguslini ad Glorium, Elcusium, ete. , epM
s<Jenl edili dissculire lii cxteris, ubi iidem noiiiinantur, 43, n. 17.
0| ii*;nris. (b) Itic Auzustinus e| istolam MaximinnisUrum caharsus-
Colb. Ms., rracloria : disscnlioulilHis cxlcris libris,
• sensis concibi recitat brevique ex| Kcit commentariolo. Ad
Kdd. t'l Mss. reciam u. 20 inlelligentiam , multum inlcresl ul vcrlw !>
• sic Mss. Al Rdd , dicint. (;usiini nl) c|isl«il.c \crl>is app.riuic dislinguanlur ; qui'*
Maximlanisix. ;
rofeclo facile obtinebit lector. si altendat i riora r«n>i mk,
iTiniuni ut ;.iiiut, clvaraaeribus, jKisteriora vero Hnlicis rcferri. W
13
377 ENARRATIO IN PSALMUM XXXVI. 378
adhuc vivh ; scd forte alius est aliunde. Postea sub- tem pro quo nullus oral, nisi ille qui pro omnibus
«Tibentes dicunt et loca unde quisqne crat. — Sal- interpellal? Quia ergo tunc sacerdolium eral Levin-
tius, Miggiftus, ProciUus, Latinus, et cceteri qui in coti- cum , ubi sacerdos inlrabat in sancla *, et offerebal
citio apud Cabarsussi l
fuimus, in Domino telernam hoslias pro populo ; liabebat aulem imaginem, non
sulutem. Nemo qui nescial ,
fratres dilcctissimi , de sa- veritalcm futuri cujusdam sacerdotis; tunc euim ei
cerdolibus Dei, non proprice votunlutis.. scd divincc legis ipsi sacerdotes peccatores erant, sicut caHeri bonii-
impulsn, lam in reus senlentiam dicere ,
quam innoccn- nes : volens Deus per prophetiam
admonere popu- *
tibus infiictam ,
jure ab eis ac merilo submovere. Non lum jam talem desidcrandum csse sacerdoiem qui
, ,
ievi enim periculo subjacebit ,
quisquis aut reo peperce- interpellarel pro omnibus et pro eo nullus oraret ,
rit, anl innocenlem conficere. * perlenlarit : maxime cum designans lalem, admonuit et dixit : Si peccaverit po-
scriplum sit : t lnnoccntan et justum non occides, et putus, orabit pro eo sacerdos ; si autem sacerdos pecca-
ptirgatione non purgabis reum > ( Exod. xxin, 7). Hoc verit, quis orabit pro eo ? Itaque, o popule, taleni clige
igitiir Ediclo Legis adnwnili, nccesse nos fucral Pri- saccrdotem, pro quo non cogaris orare, sed de cujus
miani causam, qitem plebs saiicta Cartliaginensis Eccle- oralione pro te sectirus esse possis. Ipse est Dominus
sice cpiscopum fucrai in ovile Dei sortita, seniorum lil- noster Jesus Cbrislus, unus saccrdos, unus medialor
teris ejusdem Ecclesice poslulanlibus , audire atque Dei et iiominum, homo Clirislus Jesus ( I
Thn. n, 5).
discutere sub eo, ut explanatis omnibus, aul innocentem,
— Scandaia igilur Piimiani, et ipsius nequilia singu-
quod oplabile fuerat purgaremus ; aul nocentem certe taris, sic in se coelesle judicium provocavil , ut Itorum
,
ostenderemus suis mcrilis esse damnatum. Optatissimum criininum auclorem neccsse essel penilus amputare : qui
enim nobis fuit, nl plebs sancla Cartltaginensis Ecclesice reccns ordinatus, — Jam jam crimina ipsiusdicunlur.
co se lcetelur cpiscopo sublimatam, qui in omnia sanclus
— Presbyteros supra diclce plebis ad conjuralionem im-
3
el in nullo reprehensibilis huberetur. Propterea ulique ptCE conspiralionis impellens , hoc ab eis velut precario
talem esse oporlet Domini sacerdotem, ut quod populus jure postuluvit, ul ad damnandos quuluor diaconos,
pro se apud Deum non valuerit, ipse pro populo me- viros egregios , ac singularibus meritis approbatos ,
realur quod poposcerit impetrare : quia scriptum est Maximiunum scilicet, Rogalianum, Donalum, itemque
i Si peccaverit populus, orabit pro eo sacerdos ; si au- Salgamium^, — In bisqualuor erat ille auclor sclii-
tem sacerdos peccaverit, quis orabil pro eo i (I Reg. n, smaiis, praacidens defruslo fruslum, ct non se dolens
25 ) ? — Etiam Apostoli scripscrunl plebibus ut ora- ab inlegritate prxcisum. — Incunctanter ei pronutte-
rent pro se, et Apnstuli oraiit.es dicebanl : Dimilte rent accommodare consensum. — Hoc cum illis egil :
nobis debita noslra (Matth. \\. 12); et aposlolus Joan- illi noluerunl ei promitlcre, sed tacuerunt : ille per
nes dixit : Advocatum habemus apud Patrem Jesum seipsum cogitatum scelus non dubitavit implere. —
Chrishtm juslum , et ipse est exoralio pro peccalis no- Cujus illi mala prorsumplione stupefacli, cum rem siten-
tlris (I Jdan. n, 1,2). Sed illud de illo sacerdole scri- lio refeltissent, pcr se cogitutum scelus non dubitavit
ptum est, qiiem isti non intelligunt, ut admonerelur implere, usque adeo ul in Maximianum diaconum , vi-
poputus in prophetia talem se debere agnoscere sa- rum, sicut omnibus nolum est, innocentem, sine causa,
Quis est au- sine accusalore, sine teste, absentem ac lecto cubanlem
cerdolem, pro qu<> nullus posset orare.
tenlentiam putaret esse promendam. — Videle criinen!
1
Editio Er., Cavernam Susis. Lov., Cavernas Suste. Qua-
— Quijam pridem clericos twn dissimili furore damna-
luor Mss., Cavarnasussis. Tres, Cabarsus. Duo, Cabarsusi. ret. JSam cum incesto.-i contra legem decretaque omnium
Regius codex, Cebarsussi. Octo alii in quibus est valic., Ca-
sacerdotum communioni sanctw adjungeret, cumque ob-
barsussi : forte pro, cabarsussim. Porro cum concilia Maxi-
mianensiuin in Primianum duo Augustinus, primum Cartha- sistente maxima purte plebis, etiam seitiorum nobilissi-
gine, alterum cabarsussi babitum commemoret ; sunt qui
Lanc Synodicam post Baronium assignent priori concilio, ad-
morum tilleris conveniretur, ut per se corrigeret quod ad
eoque islhie legi velint, non apua Cabarsussim, quae in miscral , sua temeritatc possessus etnendare contempait.
Byzaoio sita erat ; sed avud cavernas susis, locum, ut ipsi
His itaque permoti seniores Ecclcsiai supradictK, ad
quidem constituere pro sua opinione coeperunt, vicinum
Cartuagini. Al cerle prius illud concilium Cirthngmense, universum chorum 8
litleras legatosque miserunt, quibus
teste Augustinoin 4 coot. Cresconium lib., cc. 6 et 7, ab epi-
scopts, tantummodo i quadragmta tribus faclum est : qui
non sine lacrgmis deprecali sunt ut ad se fervenlius ve-
t nondum ausi sunl ullimum praecipitare judicium, sed quo- niremus, quo perpenso libramine, inlentalionibus * ex~
t dampraejudicio consuluerunt, ul Primiano, si causae sua
t fideret, sequenli celebriori concilio respondendi seseque
ptoratis , exislimulio Ecclesiie purgarelur. Ad hanc
t purgaudi relinqueretur locus: quo cum venire noluisset, proinde cum secundum memoraiorum lilleras venire-
t jam necessario pulaverunt esse damnandum sine ulla
t suspeusione sententia^. » Scilicet in concilio Cabarsussita-
mus, nola sua itte ratione fervescens, advenlum noslrum
no, ubi a t centum vel amplius episcopis perfecte ple-
niusque damnatus est » Primianus. Haec autem Synodica
penitus declinavit. — Quid illi objicialur scitis, qnia
perfectam pleuioremque, uti palct, Primiani damnaiionem pars jain Donali incesta facla est. Hqc erat in regula ,
continet : unde eadem perlecta Augustinus, « Haec est, ait,
« damnatio lua. » Neque ab episcopis quadraginla tribus
duntaxat, imo non tantum a quinquaginta tribus qui in tine
quandoquidem illam spectare id
1
Mss., inlrabaiet offerebat : nec babent, sancta. m
recensentur, edila est : *Edd., per prophelam. Verius Mss., per prophetiam.
luerilo videlur, quod infra legimus, n. 23 centuin vel quot : 3 Abquot
Uss., ud communicationem immce conjurationis.
fuerunt qui damnaverunt a parte siaximiani irunianum. * In Edd., iteinque satgumiun consentirenl. ai in Mss.,
Praeterquam quod non omnium qui synodiese condendae in- itemque Salqamium : et a plerisque abest, consenlirent,
terfuerunt subscriptiones recitalas fuisse probant ^nnsta- quod superfluo additum fuit.
sius, Conslantiiis, candorius, et aUi quidam episcopi iu ejus 5 lres Mss., ad universum clerum. Duo alii, tmii»mo>'U"t
l>ruicipio, non in Hne nominad. cliororum praelermisso, ad.
;
»Er., confiteri. loy., cottfutar.e. sed melius Mss., conficere. 6
sic aliquot Mss. Edd. veio habent, intentionibus.
379 S. AUGUSTIft I EI ISCOPI 38f>
Quales fucrinl cum quibns fuciit communicatum, ipsmn Paulus aposiolus exltortalur, eladmonet: \ Prw-
tales licri omues ei univcraam massam. Iiaque si »e- cipimus autcm vobis , fralres , in nomine Domini nostri
rum isti dicunt, ineesta cst jana pirs tota Donati. Jesu Cltrisli, ut disccdatis t-b omni fratre
l
inordinate
Exeant plane Numidae, Ad nos non perii-
et dieant, anibulaule i (II Tltess. in , 6). Atque udeo non immc-
nct si illos inccstos \ ucscio quos, ail communionem mores puritalis Ecctesur , conducibiie existiniaviinus,
luam adniisisli lam longe positis? Si
: obcsse poltiit omnes sanctos consacerdoles , et omucs clericos, el om-
ergo vobis obcsse non > ultis qui in Numidia csiis, quod nes populos qui se cltrisiiunos memitierunt , lutc nostra
Carthagini lit; quod in Africa lit, potnii obessc universo Traclaloria commonere , ut oinnes ejus communionem,
orbi lerrarum? Scmper undc se dcfendunt, inde se utpole damnali , diligcnli cura horrcant. Ipse enim de
accusant , et nos excusanl \ — Advenlum nostrum suo inleritH ralionem reddet ,
qui Itoc noslrum decrelum
penitus declinavil. — Quod illi quesli sunt de Caeci- non audiendo tentaveril violare. Piicuil sane nobis et
liano. — 0"» usquequuque rebclli animo calcitrans, in Spiritui sancto ,
quod tempus tardis ad convertendum
malo permansit, ut conducta multiludine perditorum, reservetnr sub eo, nt quicumque consacerdotum vet cle-
— Jam boc plus est. Hajc de Ociliano non dixcrunt ricorum suce salulis immemores , a die damnationis su-
illi : vidcte qua:. — Alque impetralis offtcialibus, basili- pra dicti Primiani, id esl , a die octavo ' Kalendarum
eartim januas obsedissent. — Ne inlrarenl episcopt. — Juliarum usque ad diem octavum Kalendarum Januu-
qni inqrediendi nobis alque agendi solemnia inlerdice- riarum, minus a Primiani damnati communione recesse-
renl fucullatem. Ilcec si episcopum convenit facere, si
rinl , tali sentenlia constringanlnr. Laici quoque nisi se
Ciiristianis licet admiltere, si lioc Evangelia proleslanlur, a supra dicto die damnaiivnis illius, inlra diem Pascltce
probet autjudicet quisquis umator aut asserlor est verita- futurce ab ejus consortio separaverint , non posse qucm-
lis. IIoc enim nobis inflixit ftaler utiquando proprius, qtiam nisi per poenitenliam , siqnidem mcminerinl , Ec-
quod nunquum facerei alienus. — Quid plunbus (a)
r
> Di- clesice reformari. Victorinus Mutialianensis cpiscopus
cunt niulla et damnant hominem : sed damnalionem subscripsi. Forlunatus Dioittjsianrnsis * episcopus sub-
jam ipsam legamus. — Decrevimus omncs sacerdotes scripsi. Victorianus Carcabianensis
k
cpiscopus subscri-
I)ei, prcesente Spiritu sanclo, liunc eumdem Primianum, psi. Florentius ab Adrumeto episcopus subscripsi. Miq-
primo quod super vivos episcopos alios svbrogarit; quod ginus ab Elepliantaria 5
episcopus subscripsi. Innocentius
incetlos cum sanctorum communione miscuerit; quod Tltebaltensis * episcopus subscripsi. Miggin pro cotlega
presbtjteros ad conjurationem ineundaiu constringere per- meo Salvio Membressilano 1
episcopo subscripsi. Salvius
tenlarit; quod Forlunatum presbtjtcrum in cloacam fe- Ausafcnsis 8
episcopus subscripsi. Donalus Sabratcnsis
ceril mitti , cum cegrotantibus baplismo succurrisset episcoptts subscripsi. Cemelius 8
a Tanaba'is l9
episcopus
quod conmtunionem Demetrio presbijtero pernegarit, ut subscripsi. — Ex ipsis condemnatoribus subscripsit
cogeret ftlium abdicare ; quod idem presbyler objurga- el Prx>textatus Assurilanus, et Fclicianus Musiiiamis.
tus sit, quod episcopos Itospilio suscepissei; qttod supra — Prcclextattis Assurilanus episcopus subscripsi. Mixt-
dictus Primianus mullitudinem miserit ,
quce Clirislia- mianits Stubatensis il
episcopus subscripsi. Datianus
norum domos everterel; quod obsessi sint episcopi simul Camicetcnsh ll
episcopus subscripsi. Donalus Fhcianen-
et clerici , et posiea ab ejus saiellilibus lapidali ; quod sis episcopus sttbscripsi. Theodorns Usttlcnsis episcoptts
in basilica ccesi sint scniorcs ,
quod indigne fcrrent ad subscripsi. Victorianusjttbentecollega Agncsio 1S
"pisco-
communionem Claudianislas admitti; quod innocentes po, subscripsi. Donatus Cebresulanus u eviscopus sub-
clericot pulaverit esse condemnandos ; quod se nobis au- scripsi. Xutulicus Tlteiensis episcopus subscripsi. Rom-
diendum nolueril exltibere, cum basilicarum fores ne
iti mss. deest, fratre : quam vocera non iUibentcr oml-
1
s
ingrederemur mulliludine el Offivio inlercluseril ; quod serinl Donalislae.
1 Kd. I.ov. lioc loco prneterit, octavo. Er. vero id totum
legatos a nobis ad se missos injuriose rejeceril ; quod
oniiltit, calendnrum Juliarum usque ad diem octavum :
loca multa, vi primo,dchinc aucloritate judiciaria usur- quaj omnia verba in plerisque Mss. reperiuntur ; scd ex iis
paveril. — Prxlermissor ablalonun : cum Paulus apo- nonnulli post calcndarwn Jutiarvm, sic liabent : si vel
mora, ad diem octavum cuiendarttm Januariarnm. Non as-
slolus dical : Audel quis vestrum udvcrsus alium ncgo- signalur annus, qui forte crat uristi 393. Qnippe Bagailani <
non apud sanctos poslea concilii scntenlia pro Primiano in Maximiauuni e.l iu
tium Itabens judicari apud injustos, et
Cabarsussitanam synodum dicla fuil dic 2i aprilis an. 394,
(I Cor. vi, 1). Vidcte qu.de illi Criincn objecci int, qnia ez lil». 3 cont. Crescou., c. 56.
3 DuoMss., Diomjsiacensis.
non apud cpiscopos "^erc voluil de locis , scd apud
* i.ov., carbaniensis. F.r. et novem Mss., carcabinensis.
judiccm. — Prcr.lcr aliu illiciia' ejns
>
udmissa, quce prce Duo Mss., carcabensis. Alii, carcabiancnsis. sic eliamin lib.
Itoneslate tlili nostri siluimus, a succrdolali clturo per- 3 conl. Creseou., c. 10.
8 mc in Mss. Al in Edd., relepjtantariay.
peluo esse damnatum : ne co palpato , Dei Ecclesia aut ' Quinque Mss., Thesbalitensis.
conlagione , aul uliquo crimine mueulelui: Quod id-
7
na in aUquot m>s. et iq lib. 3 cont. Crescou., c 19. At
in Fdd. legebatur bic, Salviano pressitano.
8 i-r
,ituauentis. Lov., lusacensis. Aliquot Mss. utin lib.
* firkl. : SltilfJ viccslus esl ncscio qitor, < t>- Meliufl ali- Scont tusafensis.
Cresc.,c. 19,
a
q jot M:vS., si Ulot iflCesfOS, SCilicet de quibUS fcute iu h:ic >y- Porte, cendmus, ut supra , col. 370, sui> iuiiio pra^>euiis
iixlna ilic.luui rsl. n. JO.
semper inde se defeadmt, inde u excmatt, e.t
10 Kr., .iuntliabeis. KonnuDJ Mss., a Tambdt,
• in Edd.:
doi acctmmt. Bunc etauus ioo« ad m.ss. emendanius. " Mss. aliquol, Sabbutensis. guidain, subatcnsis.
1
dd.. eJ ofliciulibus. ai Msv, el Officio.
i
» Quatuor Mas., camacetentit
k
Pksrbfue tus., itlccxbitt ejus. NonnuUi vcro, illcccbrosa " IresMss., .iqnasio.
c-ts.
'* ouinque Mss. , (ebrcsusilunus. NonnuUi , cebcrestt.i-
{<!) Subaud., ijm ttt. UUb.
581 ENAnRATlO IN PSAI.MCM XXXVI. 382
ponius Mdcriancnsis episcopus subscripsi. Pattcralius Victor Alliburtlanus l
cpiscopus subscripsi. Omnes «u-
Balianensis ' episcopus subscripsi. Januarius Aqttencn- mcro quinquaginta tres.
*
sis * episcopus subscripsi. Secundu* Jacondiauensis 21. Pauhilum dignamini adverlere. Hxc est da-
episcopus subscripsi. Pascnsius a Vico Angusti episcopus mnalio tita. Picimus illi : Quid vjs? Iiabeal pondus
subscripsi. Cnso Conjustiacensis
l>
episcopus subscripsi. nn nou liabeat? Ego faveo : prorsus dico , quia isli
Ilognlianus cpiscopus subscripsi. Maximianus Erummi- omnes falsa in le dixermit; et audi n:ide crcdam :
vcnsis * episcopus subscripsi. Bencnatus Tugulianensis *
Quia apud aliosjndiccs oblinuisli causam iuam, el isli
rpiscopns subscripsi. liilanus episcopns subscripsi. damnaii siinl. Si ergo le propterea credo innocenteni,
Gaianut Tignalensis episcopus subscripsi. Victorinus quia non eziens ad (aetiosos, alibi ostendisti innocen-
7
Lrpiimagncnsis episcopus tubscripsi. Guniasius Bcne- tiain tuaiii, ut iili qui tc d.imnaverunt, damnationcm
episcopus '
feusis * snbscripsi. Quintasins Capsensis mcrcrentur; dignare acccptare Cxcilianum innocen-
episcopus subscripsi. Felicianus Mustitanns episcopus tem, qui noluil exire ad majorcs luos, el sic servavit
10
subscripsi. Viclorianus cx detegntione Miggini episcopi causaui suam orbi tcrraruin quomodo lu servasii
,
subscripsi. Miggius episcopus subscripsi. Lalinus Mu- concilio Numidariim. Si innocentcm le reddidit sedes
giensis episcopus subscripsi. Proculus Girbitanus u epi- Bagaitana *, quanto polius illum sedcs Aposlolica?
scopns subscripsi. Donaius Sabratensis episcopus pro Aut vis ut valcaut q«i primn damnavcrunl? Si va-
frulre el collega mco Marralio subscripsi. Proculus Gir- lent; conlra te valent. Nam illicontia Cxcilianmn
bilanus pro coilega tneo Gnltiono ** subscripsi. Secun- nec valueruut , nec valcbunl : tamen quid conlra lo
li
dianus Prisianensis episcopus subscripsi. Hclpidius judices, attende.
Tnsdritanus episcopus subscripsi. Donatus Sanmrda- 22. Jam bic audent dicere : Sed nos qui postea
lcnsis episcopus subscripsi. Getuticus V ictorianensis epi- damnavimns Maximhnistas , pltires erainus. Vateat
copus snbscripsi. Annibonius Robautensis " episcopus ergo scntcnlia veslra in F« licianuni , et valehit ilin-
subscripsi. Item Annibonius petitus a coHega meo Au- rum in Cxciliantim. Lbi Bagai concilium fecerunt,
gendiarensi episcopo ' subscripsi. Tertullus Abilensis eliam Fclicianum damnaverunt : niodo inlus est Fe-
tpiscopus subscripsi.Primulianus** episcopns subscripti. aut innocens da-
licianus : aut nocens receptus est ,
,T
Secundinus Arusianensis episcopus subscripsi. Maxi- muaius esl. Si ergo nocenicm rccijiis pro pace Doua-
mus Pittanensis '* episcopus subscripsi. Crcscentiunus
ti ; c^de Oniitibns gcntibus pi o pace Clirisli : si autem
Murrensis t9
episcopus subscripsi. Donalus Belmensis "
per errorem vcslrum innocens damnaliis cs; errare
episcopus subscripsi. Perseverantius Tcberlinus " episco- polucrunt trccenli decem damnantes Fcliciaiunn , et
pus snbscripsi. Faustinus Binensis episcopus subscripsi. non potuerunt errare sepluaginla dnmnantes Cxcilia-
nuin ? Quid ergo diciiis? Cnm audieritis vobisdici.
I
Attquot Mss., Basilianensis. Priores vos damnaverunt Maxinvanistx , rccurrilis
* PluresMss., Aqu.ensis.
el dicilis : Sed nos plures eramus qui damnavimus
' Mss. aliquol , secundinus : nonmilii , Secundianus.
Dcinde m quibusdam est, Jocondianensis, el, Jaconnianen- Maximianislas. Ad utrumque voliis cito respondelur,
sU. quia cl illi vestri priores damnaverunl Cxciliannm.
Quatuor Mss., Cresoconius Titianensis. Nonnulli, Cresoco-
*
nius Justicianensis. a lii duo, Cresconius laciancmis. Rcgius Si priores valenl , cedant Piimianistx concilio Maxi-
codex, cresconius lllianus. mianistarum : si plures valent, cedant Donatislxorbi
* AliquoiMss., Erummnensis. Quidam, Eruminensis. Item,
Erumniacensis. terrarum : nihil essc arbitror justius. Pattci sunt
* valij. ei Reg. Mss., nenenalus Tigurrilanus : qui codices
Maximianislx : sed priores stint. Beus reum non fa-
emiUunt postea, liitunns episcopus subscripsi.
7 Nounulli ccdices , yictoriunus. Lndecim Mss., Leptima- cit. Si hoc putas ,
quomodo daninalus damnarc po-
gincnsis.
tuisli ? quia inter damnaiores el ipsc scriplus est, nec
* Aliquot mss., nenesensis. item, nenefensis.
» Ita omnes prope
1
Mss. Al Edu ., cnviensis. servaverunt illi locum causam diccntis *. Aliler au--
"
Edd. omittunt, Bliggini. Id vero babent plerique Mss. e
lem Cxcilianus : servatus est illi locus bominif cau-
quibus nonnulli post lbco Bliggius, ferunt, Migginus. Kditio
Kr., Btagainus. Quidatn auieai Mss. islud, uiijguis episcopus sam dicenlis, sicul habet ipsa sentcutia ; qttia ncc in
svbtcripsi, prorsus omiltunt.
II
communionem receptus esl ntei pnrgattis. Iste attlcm
Mss. nonnulli, Gurbitanus. Item, Curbitanus.
»• Er., Gallono. Octo Mss., Gailonio. invenilur hic a judicibus damnatus, illic inler judices
13 rlerique Mss.,
Eissianensis, aut Bisianensis.
14
damnans. Sed fuerit ista xquitas Bagailani concilii :
Mss. plures, P.abautensis. Sabaulensis. Uem,
18
AliquotMss.,co/te<70meo 4uqendiarensi snbscripsi, omis- prorsus tolum concediuitis. Male te damnaverunt
sa voce episccpo. \a forte legehdum, -tugendo, vel Secundo Maximianistx ; male damnaverunt et illi priorcs vi-
•rensi episcopo ? Quippe in Gestis Collat- carthag., cognit. 1,
v.'.907, quidain nominatur sec.undus episcopus Jrensis. slri Cxcilianum. Tupurgasti le apud Bagai : purgavit
1B
sicMss. At Edd., primilianus. se ille in transmnrino judicio. Conscnsit huic judicio
17
Nounulli Mss., Secundinnus. ttem aliqui, Arusitiimnsis,
cl, lurivlinnensis. universus orbis lerrarum. Quid dicturus cs ? Plures
•• Nunnulli Mss. loco Maximus rittanensis, habent
Blaxi- nos sumtis quam Maximianistx. Estote piures : de
tnimuts Bittanensis.
'* Mss. r.eg. et vat. et alii quidam : crescentianus
xuren- numero ergo agamus : vide quantum inlersit. Abscn-
tts. Qualuor : crescenlianus , Nalensis. Sex :dii vocabulis
lem te dainnaverunl Maxiiiiianistx. cumadoos cxire
aiiotms in unutu, confusis habent, crescinarensis.
** Quidam Mss., Belinensis. ltem sex, Velimcmis. Non-»
imlli, nelimenm, et nalmiensis. f
&ld., itliburiiumus. \t Mss., Altiburilmm.
11
Mss. plcrtque loco, i>erseveraniius,\v>hvnl. rerserrntius. 'Plures Mss , lagailam : ac ] attlo posl vagai, loco Ba
Alii ires : Theustinus, pro rebertinus. Et rlures : /ncbe&ti-
gni : ct sic constaiKer mntato n in •'.
uus, sive llievestinus. * Edd., causum dicvndi. Mclius Mss., diccnUs.
S. AUGUSTINI EPISCOPI 381
583
quidem simile sic et illi damnave- slram, scd tamen non praeter dUposilionem suain, att
noluisses. IIoc ,
cuin faelionem eorum reddendum debitum nos Dominus revocavil. Intenti
runl abseiilcm Cxcilianum ,
illos fecisli dici ergo estote fraircs ut si possamu Deoadjuvante,
sed tu rursus in abscntes
, ,
devitasset :
at vero Caecilianus vel modo solvanius quod nos debere cognoscimns.
sentenlias in concilio Bagaitano :
Deinde Quis est qui dicit, quod modo cantaviiuus? Juvenis
praetett adversario pra-sente purgatus est.
judices Numidas apud quos fui, et ecce senui , et non vidi justum dereUclum , tnc
alia magna diflerenlia :
constituisti Maximia- semen ejus qncerens panem. Si quasi unus homoloqui-
te purgares, tu ipse adisli, lu ,
tur, quam mullum tcinpus esl a tas
i
unius hominis; tt
nisue non pelierunt apud eos autem a Cajcilia-
illos :
po- quid inagnum est, ul liomo positus in una aliqua parte
no Donalus viclus esl quos pars Donali judices ,
Maximianistte, el terrarum per lolani vilam suam tam brevem quain
stulaverat. Respondent tibi modo
,
provincia liumana vita brcvis esl, qnamvis ad senectuiem ajii-
jure dicunt Nos primo venimus ad le dc
:
episcopi; el vo- vcnlute perveneril, non viderit juslum dereliclum, nec
lua, de dioecesi ad le perlinente
•
non semen ejus quaerens panem? Non est mirandum. Po-
luimus audire causam tuam contempsisii nos, :
exisli. Si timuisli nostrum judicium, vel siinul tuit enim (ieri ut ante vilam ipsius fuissel aliquis
ad nos
velles. Quan- juslus qua^rens panem poluil fieri ut in alia parle
judices eligeremus, non ires ad quos lu ,
videie. Tunc autem ipsi Donatistae lit-
terrarum non nbi ipse esset. Deinde aliud quod nio-
tum inlersil,
pelierunt, ut decernerct judi- vet. audite : Ecce unusquisque in vobis, qui forle jam
tcrissuis Imperatorem
sunt, quos senuil respiciens cursus aclatis su:c jam peraclos
ces : improbaverunt eos apud quos vicli ,
dati sunt alii sibi, ubi co^ilalione versatus fuerit in his quos novil,
anlequam vincerentur poslulaverunt :
ibi vicli sunt appellaverunl ad forle non ei occurril justus quaerens panem, aut filius
ad eorum pelilum, et :
Imperatorem et ibi vicli sunt. Semel victus est
ab- justi quxrens panem : sed tnmen respicit ad Scri-
,
et tacet : et tcr victus prcesens pluras divinas et invenit angustatum Abraham ju-
sens Maximianista ,
,
Donalisia non tacel? stum, el fanien passum in regione sua, mutasse aliani
23. Sed denumero contendis cum Maximianistis. regionem ( Cen. xn, 10); invenit et filium ipsius
Ut dixi faveo tibi. Trecenti decem plures sunt quam
,
Isaac ejusdem famis causa in alias isse regiones qux-
cenium vel quot fuerunt qui damnaverunt a pane
,
rentem panem (
Id. xxvi , 1 ). Et quomodo erit ve-
MaximianiPrimianum millia episcopnrum pcr orbem :
rum, Nunquamvidi justum dereliclum, nec semen ejus
terrarum qui damnaverunl a parte Cscciliani Donalura quocrens panem ? Et si verum Iioc invenit in spatio
nilnl ponderis apud le habere putas? Sed
dicturus es vitae suae ; alitcr tamen invenil in lectione divina, qua:
mihi Numquid Donalistas millia episcoporum damna-
:
fidelior est quam vita hominum.
vcrunt de lolo orbe terrarum? Optime non damna- , 2. Quid ergo facimus? Adjuvent nos pia studia ve-
Quare non damnarunt ? Quia judicio non inter- slra, ut inspiciamus in liis versibus Psalmi volunla-
runt.
fuerunt. Si judicio non interfuerunt ,
propterea non tem Dei ,
quid nos inlelligerc velit. Metus est enim
damnaverunt ,
quia causam illam penitus nescierunt. ne unusquisque infirmus , non capiens spirilualiler
Ab innocenlibtis quare te separasti ? Venit huc ad le intelligere Scripluras , eat in cxempla humana vi-
de orbe terrarum bapiizatus, quem vis rebaptizare : dealque aliquando bonos servos Dei esse in necessi-
el le jam letbale ministerium
* exercenlem, et volen tate aliqua el inopia quxrendi panis ; maxime el Pan-
tem ilerare quod semcl datur et non amiltitur, adit i um apostolum cogitct ,
qui dicil, ln fame el siti, in
cum magna voce et gemitu , et dicit tibi : Quid est frigore el nudilute ( II Cor. xi , 27 ) : el scandalizelur
quod vis faccre? rebaptizare me? ait, nescio quis apud seipsum dicens , Cerleue verum est quod cau-
Mesopolamenus, ncscio quis Syrus, ncscio quis Pon- i av ? certe verum est quod
j in ecclesia slans lam de-
ticus, vel longius conslitutus. Uespondes
Quia non :
vola voce personui, Nunquum vidi justum dereliclnm,
babes bapiismum. Quare? Lege Epislolas Apostoli ad nec seme n ejusquarens panem ?Fallunt nosScripUir.c,
me datas. Venit ncscio quis de Galatia , de Ponto , dj cal apud se; et dissolvanlur omnia ejus menibra
venit nescio quis de Pbiladelphia, ad quas Ecclesias aD opere bono ;
quibus membris inlrinsecus, quod cst
Joannes scripsit ( Apoc. i, 4 ) ; venita Colossis, venit gravius, et tn inleriore homine resolutis, jam desismt
a Pliilippis, Egonon habeo baptismum
aThessalonica : a b opere bono , et dicat sibi : Ctquid bene operor ?
ad qiicm scripsit Aposlolus per quem tu babes? Au- , Uiquid panein ineuni frango esurienli, elnudum ve-
dcs lcgere epislolam meam, qui detestaris pacem stio, el sine tecto induco in domum meam, allendcns
meain ? ad id quod scriptum est, Nunquam vidi justum dere-
SERUO III. Iktum, nec semen ejus quwrens pancm : cum ^ideam
tot homines bene vivenles, plerumque faine laboran-
De tertia parte 1'salmi.
tcs? Sed si forlc crro ego , ut lam illtnii qui beM
vivitqnam illumqui male vivit ptitein bene vivcre
i. [ vcrs. 25. ] Pars novissima psalmi hujiis in- ,
et aliter illum uovit Deus, id est iniqunm esse, qucin
di.-cussa vobiscuin ct intraclaia renianscral. Proinde
cgo jiistuni puto quid f.icio de Abrabam quein ju-
non qiiidcm sccundum disposilionem no- ; ,
tiicul video,
siiiin ipsa Scriptura commendal? Quid facio dc ir»"
•sieFr. el aliquot Mss. Al l>ov., pcrtincnlis. KOflnuUi linitntores mci estole ii< »'
apOStOlo 1'anlo, qni dicil : ,
pcriinenies.
Jtes.,
f| eyo Cluisti ( I Cor. iv, 10 ) ? An ul cliam ego sim
•
sjc Mss. Al \rM., mijslerium.
3S5 ENARRATIO 1N PSALMUM XXXVI. 3S6
in tnalis qti:ilia ille pertulil , t» fame et sili , in frigore vidi justum dereliclum , nec semen ejus quarens pa-
el iiudituif ? nem.
o. Ita cogitanlem, ei, ut dixi, dissolutis membrisoin- 5. Agnovimus bominem juniorem et sencm, et
nibus inlerioribus a facullate operis boni, possumusne, tanqtiam aperto teclo pervenimus ad Christum. Scd
fraires, lanquara paralyiicum lollere, et apcrire tectum quis csljusttis,f|iii nonest visusderelictus, nec senien
Scriplur.e hujus , ct eum submiltere ad Dmninum ? ejus quarens panem ? Si inlelligis panein inlelligi6 .
Videtis enim quia obscurum est. Porro si obscurum illum. Panis est eniin verbum Dei, quod nunquamab
csl, tecliim est : et paralyticuni animo qiicindam in- orejusli discedit.Nam el in capitesuojnstus isle len-
lueor. El hoc lecium video , et sub hoc lecto Chri- latus, boc respondit. Quando eninf ipsi Domino esu-
sluin lalcre agnosco. Faciam, quanluni possum, quod rienli et famem palienli diabolus ail : Dic lapidibus
laudalum est iu illis qui apcrto tcclo ad Chrisluni pa- islis ut panes fianl ; respondit : JVo« in solo pane
ralylicum submiserunt , ut diceret ilii : Constans vivit homo, sed in
{ Matth. iv, Z,i).
omni rerbo Dei
esto, ftli, remissa sunl enim tibi peccala tua. Sic enim Deinde, fratres mei, allcndile, quando nou facialju-
fecit inlcriorem bominem salvum a paralysi , remil- stus voliiniaiem Dei. Semper enim facil, et secunduni
icndo peccata , et constringendo fidem. Sed erant voluntatem ejus vivit.YoIuntas Dei de eordc ejus non
ilu hoinines , qui non habebant oculos ad videndum recedil : quia volunlas Dei , ipsa est lex Dei. Et quid
iiileriorem paralylicum j:un essc sanalum , et medi- dictum est de tali ? El in lcge cjus medilubilur die ac
cum curaiilem pulaverunt blasphemanlem. Quis est nocte ( Psal. l, 2). Panem istum manducas una hora,
hic, inquitinl ,
qui peccata dimillit ? Blaspliemat iste. etdimiltis ; pmeni illum vcrbi die ac nocte. Quando
{)nis poicst dimillere peccuta, nisisolus Deus ? Etquia euim audis, aut quando legis , manducas ; quando
iltti er;it Dcus , lalia cogilanlcs audiebat ( Luc. v, inde cogilas , ruminas , ut sis animal mundum, non
18 22). Hoc veruin • dc Deo cogiiabanl , sed Denm immunduin ( Levit. i ). Quod signihcat etiam sa-
prseseniem non vidcbanl. Fcciiergo ille medicus ali- pientia pcr Salomonem dicens : Tftesaurus desidera-
cuid et in corpore paralytici , nt et illorum qui talia bilis requiescil in ore sapientis ; vir aulem slultus glulil
dixcrunl, interiorem paralvsiin sanarel. Fecil cniin illum ( Prov. xxi , 20 ). Qui enim glutit , ut non in
quod vidcrcnt , et dedil quod crederent. Eia ergo illo appareat quod voravit, oblilus est quod audivit.
i| tiisquis es taiu infirmtis et languens corde, ut atlen- Qui aiuem non esl oblilus, cogilat , et cogilando ru-
dens hiimaua exempia , velis a bonis operibus desi- minat , ruminando delec^alur. Undc dicilur : Cogi-
stere, el paralysi quadani inleriore dissolulus es, age, tatio sancla servabil te ( Prov. u, 11 ). Et ecce si ser-
si possumus , aperto i.->lo lecio suhmiiiere ad Domi- vat te in ruminalione panis hujus sancta cogitatio
f
num. nunqnam vidisli justum deredctum, nec semcn ejus qua-
k. Dominus enim ipse in corpore sno , qnod esl rens panem.
Ecelesia, junior fnil primis temporibus, et ecce jam 6. [i't'rs. 2(5.] Tota die miseretur, et fenerntur. Fe-
scnuil. Nnslis, el agnoscilis, et inteiligilis, quia in boc neratur ijuidcm laiine dicitur, et qni dat mutuum, et
posili estis, ct ita credidistis ,
quia capuf nostrum qui accipit : plauius hoc autem dicitur, si dicimus
Cbrisius est; corpus capilis illius nos sumus ( I Cor. fenerat. Quid ad nos quid grammatici vrlinl ? Melius
xu, 27; Kphes. iv. 15). Numquid soli nos , el non in barbarismo nostro vos intelligilis, quani in noslra
ciiam illi qui fuerunt ante nos ? Omncs qui ab inilio diseriitudine vos deserti eritis. Ergo justus iste lota
s:cciili fuerunt jtisli , caput Christuni habent. Illum dic miseretur , et fenerat. Sed non gaudeanl fcncrato-
eiiiiu vcntiit uin esse crediderunl ,
quem nns venisse res. Invenimus enim quemdam feneratorem, sicut iu-
jam crcdimus; ct in cjus (ide ct ipsi sanali sunt , in venimus quemdam panem : ul ubique aperlo tecto
ctijus el nos : ul esset el ipse totius capul civilatis Jc- perveniamus ad Christum. Nolo sit s feneratores, et
rusalem , omnibus conuunieraiis fidelibus ab initio ideo nolo, quia Deus non vult. Nam si ego nolo, cl
n^que in finem, adjunciis etiani legionihus et exerci- Deus vult, agile : si autem Deus non vult, etiamsi ego
libusAngebiruni,ut lial illuuna civitassub nno rege.et vellem, malo suo ageret qui agerel. Unde apparei
nnaqua-damproviucia subnno imperalore, felix in per- Deum hoc nolle ? Dictum est alio loco : Qui pecuniant
petua paceetsalute.laudansDeum sinefinc, bcata sine suam non dedil ud nsuram (Psal. xiv, 5). Et quani de-
fuie.Corpiis aulemChrisli, quodeslEcclesia(Co/oss. i, tcslabile sit, quam odiosum, quam exsecrandum,
18, 21), lanqnam unus quidam homo ,
primo junior puto quia el ipsi fencratores noverunt. Rursus aulem
fuit, et ecce jam in fine sajculi esl in senecta pingui ego ipse, imo Deus noster, qui te proliibet esse fene-
qucniain de illa dictum esl : Adhuc mulliplicabilur in ratorem, jubet te esse feneratorcm ; et dicitur tibi,
ienecla pimjui ( Psal. xci, 15 ). Mulliplicata esl per Fencra Deo. Si fcneras homini, habes spem ; et si fe-
«/nncs genles , et ipskis vox est attendentis quasi neras Dco, spem non habebis? Si feneraveris homini,
nniiis hominis priinam aelalem suam, el istam novis- id muluam pccuniam tuam dederis a quo ali
est, ,
siinam . respexit pcr otnnia, quia omncs xtates noias quid plus quam dedisli exspecles accipere non pc- ;
!abel pcr Scripiuras ; et ait exstiltans et moncns : cuniam solam, sed aliquid plus quam dedisli, sive
}uniuT fin, primis iein]i<irihus sactili; et ecce senui illud triiicum sit, sivc vinum, sive oleum, sive quod ••
Suni cliam novissimis lcmporibus S:ccu!i ; el nunqucm libct aliud ; si plus quam dedisli exspecias accipcrc
• SL- j L-riqua Mss. At Edd., verbum. fcncr.lor cs, el in hcc improbandus, non laudandus,
387 S. ALGLSTINI EPISCOi i S«3
Quid crgo, inquis, facio, »1 sini ulililcr ' feneraior ? scminal, el postea melet. Namque Apostolus dicit
Allemlc quid facil fcncrator. Minus vnlt dare cerie, Bonum autem facienles non deficiamus : tempore enim
el plus accipcre : lioc fac cl lu ; da modica , accipe suo melemus infaligabiles. Itajue dum tempus habemus,
magna. Vide quam late crescal fenus luum. Da tein- ail, operemur bonum ud omnes (Gal. vi, 9). Hoc est
poralia, accipc aelcrna : da lerram, accipe ccelum. Et semen luum, quod cril in bcnediclione. Terra? oom-
cui dabo, forledicis? Ipse Doutinus proccdil quein inittis, et tanto ainplius colligis : Chrislo commiltis,
fcneres, qui libi jubebat ne fencrares. Audi Scriplu- el pcrdis? Vide ipsuin senien expressius nominatuni
i am ,
quoiuoilo feneres Dominum : Feneral , inqtiit, ab Aposiolo, cum dc elecmosynis dicerel. lloc cnim
Dominum, qui miseretur pauperis (Prov. xix, 17). Non ait : Qui parce seminat, parce el metel; et qui seminat
enim egct a tc Dominus, sed habes alium qui a le iit betiediclionibus, de benediclionibus et melet (il Cor.
egeat : illi porrigis, ille accipit. Non cnim habet pau- ix, 6). Scd lahoras forte cum scminas , et doles cum
per quod libi reiribuat : et lamen ipse vull rciribucre, misereris, quia miscros vides. Melius eiiim aliquando
el non invenit quid ; sola in illo reinanel bencvolen- non habcbimus quibus isla dcmus. Cum omnes in in-
tia orandi pro te. Cum auleiu pauper orat pro te, coiTiipiionem commulabunlur, nullus esuriel cui por-
l.uiqiiain Deo dicil : Domine, mutiiuin accepi, fidedic rigas panem, nullus silict cui des potum, nullus nu-
ine *. Proinde el si uon tenes pauperem reddiiorem, dus eril queni veslias, nullus pcregrhius quem susci-
sed idoneum (encs fidcjussorem. Ecce Deus libi de pias : hic autcm inier serunmns, lentaiioucs, dolorcs,
Scriptura sua dicit Da secums, ego reddo. Quomodo : geuiiius, mitiimus semen. Sed respice ad psalinuin
solent dicere fidejussorcs? quid dicunl'? Ego reddo, aliuin : Euntes ibant, et flebant, inUlenles semina sua.
rgo accipio, mihi das. Putamusne el hoc dicit Deus Allendc, quia semen ejus in benediclione eril : Yenien'
Igo accipio, mihi das? Plane si Deus Chrislus, quod les aulem vemeiil cum exsultulione, porlantes manipuloi
ixui dubilalur, ipse dixit : Esurivi, el dedislis mihi suos (Psal. cxxv, 6).
mandueare. Et cum illi dicerent, Quando te vidimus 8. [vers. 27.] Vide ergo quo.l sequitur, el noli esse
csurientem ? ut ostcndcrct se pauperum fidejussorem, piger : Declina a malo, el fac bonum. Noli tibi putare
oinnium inembioruin suorum sponsorem ;
quia ille sullicere, si non exspolias veslilum. Non exspuiiamhi
laput, illi membra, ct cum nccipiuni membra, caput enim vestiium , deciinasli a uialo : sed noli arcsccre,
nccipit : Cum uni , inquit , ex his minimis meis et sterilis csse. Sic n;»li cxspoliare vesliluin, ul ve-
fecislis, milii fecisiis. Eia , avare fenerator, vide sliasnudum hocest enim declinarea inalo, el facere
:
quid dedisti, vide quid acceplurus es! Si dedisses bonum. Et quid inde habebo, dicluras cs? Jam libi
pmicarn pccuniam, el ille cui dcderas pro parva pe- commendavil ille quem feueras quid libi dabil vi- , :
cmiia tua daret magnam villam, incomparabililer
tibi tam selernam dabil tibi da illi securus. Audi cl id ;
• inplius Yalentem qnam deder.is lu pecuniam; quan- quod sequitur Declina a malo, el fuc bouum; et i«-
:
las grntias agercs, quanta la^tilia lollercris! Audi habita in swcula swculorum. El noli putare ciim das,
quam posscssioncm det qucm feuerasli : Venite, be- quod nemo le videat; aut quia descril le Deiis,
nedicti Patris mei, percipite. Quid? quod dedistis? quando forlc dcdeiis pauperi, et coiiseculum fuerit
Alisil. Terrena dedislis, quae si non dedisselis, in aliquod daninum, aul aliqua trisliiia rei amissnc, et
lerra pulrcscerent. Qnid enim inde faciurus esscs, si dicas libi : Quid profuit bona ine fecisse opcra?
non dedisses? Quod pcrilurum erat in leria, serva- Puio noii nmal Deus homiiies qui bencfaciunl.
lnm esl in coelo. Ergo quod sei vatum est , hoc acce- l'nde isla vcslra submurmiiratio, undc islc strspHus,
piuri suiiius. Scrvatum esl inerilum : factus esl llie- nisi quia abundanl islae voces? Lnusquisque modo
.vniriis tuus merilum tuum. Nam vidc quid sis acce- cognoscit has voces, aut iu ore suo, aut iu ore vicinj
plurus : Percipite regnum, quod vobis paratum est ab sui , aut in ore amici sui. Deleal illas Deus , ct
initio mundi. Gonlra, illi qui fenerare nolucrunl, quid exsiirpetspinas de agro smf: plantcl friigem bonain,
audienl? Ite in ignem ceternum, qui paralus cst diabolo cl arborem fructiferam. Quid cnim contrisialus cs, o
et migelis cjus. Et quid vocatur regnuin quod accipi- homo, quia dedisti paupcri, et alia perdidisti? Noiine
iniis? Altcndilc seqticntia : hli ibunl in combustionem videsquia perdidisli quod non dedisli? Quarc non re-
CBlsrnam, jusli autem in vitam wternam (Matlh. xxv, spicis ad Deum luum ? Lbi est fides 1 quare sic dor-
5i-5o). Ad hoc ambilc, hoc cmile, ad lioc fcnerate. mit? Excita illam in corde tuo. Altendcquid libi di-
Il.ibelis Christum in ccelo sedenlein , in terra pcicn- xeril ipsc Doininus, quando le ad hujUsiuodi o|»era
triii. luvcnimiis quomodo fenerct justus. Tota die mi- bona extiorlabatur : Facite vobis saccuios uon velera-
$eretur, et fenerat. sccnles, thesaurum non deficiculem in cwlis, quo fur non
7. Ft semen ejus in benedidione cril. El hic non oc- accedil (Luc. XII, 55). Iloc crgo coninirmora, qiiando
l
curral carnalis cogitalio. Vidcmus inultos filios jusln- plangis in daiium. Quid ploras stulte parvi (ordis,
i inii fnmc inorienlcs : quomodo crgo scmcn ejus in aulnon sani eordis? Quare pcrdidisli, nisi quia iuihi
bcnedictiune crii ? Seinen cjus ieliqni;c ejus, unde hie non conimodasli *? Quare pcrdidisli? Qnis libi abslu-
lit?RespondebU Kur. Nonne lioc tc pramoinieram,
:
BteMM. .U FjIiI., K/i7i.s'.
'
imo m-s., lulejussorcm do le. rres, fide mca, oniisso ilic.
1
nc ibi poneres quo fur possct accedere ? Si ergo dol.l
Ci.ili. \ ;,., fulc dnc me : inelius, fidcdic ; ul inlia, col.5JW,
ctrct fi 1
1
1 1 1 ii. 34.' « sic Mss. M F.ild., pravi.
' i lenque UM., diamt. * scpieru Mj8., cvnanctKtam,
389 FNARRATIO IN PSALMUM XXXVI. 390
qui perdidit. hoc dolcat, quia nori ibi posuil undepc- enim aliquidvalent; postca quxrent, ct non invenient
rirc non potuit. quod opcraii sunt. Nam perdcniium quod opciati
9- [vers. 28.] Quoniam Dominus amal judicium, et sunt, vox crit illa : Quid nobis profuit superbia, aut
non derclinijuel satictos suos. Qtiando paliuntw laborcs quid divitiarum jactalio contulit nobis? Transierunt
sancti, nolite pulare quia non judicat Deus, aut per- omnia illa lanquam umbra (Sap. v, 8). Ergo semen im-
verse judicat. Qui te monet ul juste judhes, ipsc per- piorum peribit.
versc judicaturus esl ? Amal ille judicium, el non dere- 1 1 . [vers. 29.] Jusli hceredilate possidebunt lerram.
tinquet sanclos suos. Scd quo modo sit * abscondiia Rursiis avarilia non subrepal, nec libi aliquam villam
apud illuin vita sanctoruin, ut qui modo laboranl in magna n promitlal, ne quod bic juberis conlemnere,
lcrra, quasi tenipore hiemis arbores non habenles ibi speres. Tcrra est quandam illa vivorum, regnum
frucluin el folia , i!!o apparente tanquam novo sole sanctorum. Unde dicitur, Spes mea es tu, portio mea
cxorto, illudquod in radice vivebat, in fruclibusappa- in terra vivorum (Psal. cxli, 6). Nam el si vita tua ilia
real. Amal ergo illejiuficittfii, clnon derelinquel sanctos esl, intellige qualem terram accepiurus sis. Illa est
$uos. Sed laborat sancius in faine? Non illutn derelin- lerra viveniium : hxc est autem lerra morientium,
quei Dous : flagellatomnem filium, quem recipil ( Hebr. receptura mortuos quos nulrivit vivos. Qualis ergo
sii, G). Contciunis illum quandoflagellatur, expavescis illa lerra, talis et ipsa vila : si seterna vita, aeterna
(juantlo ditatur. Undeenim flagellatur? Pressuris tcm- lerra. Et quomodo .tterna terra? El inkabiiabuut in
poralibus. Quando dilabitur ? Quando audict, Venite. bc- saiculum saxuli super eam. Alia ergo lerra erit ubi in-
tiedicti Patris mei, percipile regnum, quod vubis paratum hibilabimus in sseculum sseculi. Nam de ista dictuin
est ab inilio mundi. Noli ergo piger ess« flagellari , ut est : Coelum et lerra transibunt (Mallh. xxiv, 55).
sis inter eos qui merentur recipi. Usque adeo ille aniat 12. [vers. 30-52.] Os justi medilabitur sapientiam.
judicium, ul nun derclinquat * sanctos. qucs flagellat Ecee ille est panis : videle quam libenter manducet
ad leinpus. El quoniam ilagellal oniiiem (ilium, quem justusiste, quomodo versetin ore suo sapientiam. Et
recipil, nec Unico pepercil, in quo delictum non in- tingua ejus loquelur judicium. Lex Dei ejus in corde
venit. Quoniam Domiuus amat judicium, et non dere- ipsius. Ne forle putares eum in ore habere quo.l in
linquet sanclos suos. Quia ergo non e<>s derelinquct, corde non habet : ne forte computares eum cum illis,
fnrte hoc eis dabil quod hic ainas , niullos annos w- de qnibus dictum esl , Populus hic lubiis me lionorat,
vcre , seuescere ? Non attendis quia si senei luiem cor autem eorum longeesl a me (lsai. xxix, 13) El lin- :
optas venire, lianc oplas de qua cum veneiit conque- gua ejus loquetur judirium. Lcx Dei ejus in cvrdc ipsius.
raris. Non tibi crgo dicat anima, vel mala, vel in- Et quid illi prodest ? Et non supplanlabuntur gressus
lirma, vel parvula : Quomodo verum esl, Dominus ejus. Liberal a laqueo verbum Dei in corde, liberat a
umat judicium, el non derelinquel sanclos suos ? Revera via prava vcrbum Dei in cordc, liberal a labina *
non dcreliqiiil tres pueros in camino laudantcs, non verbum Dei in corde. Tecum est, cujus verbum a te
eos teligil ignis (Datu iii, 50) : numquid sancli ejus non recedit. Quid autem mali palitur quem custodit
Machaluei nou erant, qui in ignibus defecerunl carne, Deus?Cuslodem ponis in vinea, etcontra fures secu-
noii fide (II Maclu vn, 7)? Sed boc, inquis, majorem ruses ; et potcst dormire custos ille, et ipse cadcre,
qiuvstionein habet, quia cum lide iHi non defecerint, et furem admittere : non auiem dormit, neque dor-
ille illos dercliquerit. Audi quod sequilur : lnwlernum milabit, qui custodit Isracl (Psal. cxx, 4). Lex Dei
consercabuntur. Tu paucos annos eis optabas, qttos eis ejus in corde ipsius : et non supplantabuntur gressus ejus.
si daret Dominus, non dereliuquercl sanctos suos. Yivat ergo sccurus, malos vivat sccurus, et et inter
Visibililcr non dercliquit tres pueros , occulie non inter impios vivat securus. Quid enim mali
justo
dcreliquit Machabieos : illis etiam dedit vitam potest impius aut injuslus facere? Ecce vide quid se-
lemporalcm ad confundcndos inlideles ; illos aulem quitur : Considerat pezcaior jnstum, et qucerit mor/i/i-
occulie coronavil ad judicandam impietatem per- care eum. Dicit enim quod in libro Sapienti;e dicere
seeuloris : nec illos tamcn , nec illos dereliquit praediclum est : Grams esl nobis eliam ad videndum,
ipii non derelinquct sanctos suos. Et nihil magnum ac- quoniam dissimilis est atiis vita ipsius (Sap. n, 15).
reperunl tres pueri. si non in aclernum couservaren- Qu?erit ergo morlilicare. Quid ? Dominus qui custo-
tnr. In cclernnm conservabuntur. dil, qui cum illo habiiat, qui de ore ip^us, qui de
10. lujusli autem punienlur, elsemen impiorum per- corde non recedit, dimiitit eum ? Ubi est quod supe-
ibit. Quomodo scmen illius in bencdictione erit, sic rius dictum est, El non derelinquel sanclos suos?
icmcn impiorum peribit. Setuen cnim iinpioruni, opcra 15. [vers. 35.] Ergo, Considerat peccalor justum,
iinpiorum. Nam invenimus rursum filium impii florere et quo?rit morlificare eum : Dominus aulem non derelin-
in saculo, et aliquando fieri justuin, et florere in quet eum in manibus Quare ergo deieliquil mar-
ejus.
Christo. Vidc ergo quoinodo accipias, ul lectum ape- tyres in manibus impiorum ? Qunre fecerunt illis
iias, ei ad Christum pervenias : noli carnalilor, nam qn.ccumqiie voluerunt ? Alios gladio percusserunt,
Sed semen impioruin, onmia opera impio-
rtYcipicris. alios crucilixerunt, alios bestiis tradiderunl*, alios
rum peribunt, fruclum non habebunl ad tenipus :
1
Edd., a lapsu. At meUoris uolae Mss. ,a tabina; et qui-
dam, a tavina. tuec vnx ab Isidoro illustralur, et signincat
1
sic Mss. At Edd.: sed quomodo ? sic abscondita esl amid, lubricum locuin.
eic. 1 vaiic. codex
, snbrexerunl : sic ctiam Gallic Mss. vnO
* uss. derelimntU. exeepto qui babel, subjecerunt.
S. AUGUSTINI EPISCOPJ 392
301
ignibus crciimcru.nl, alios in calena ducenlcs labc
Qnam lerram? Iieruin nc atiqua villa occurrat
illum de qna diciiur, Yeuite, benedicti Palrii
uiuturna ci-.nfecorunt. Cerle non derelinquet Dominus
aiiimo :
Dominus aittem non derclinquet eum in mei, percipile rcgnum quod vobis paratum esl ab initio
sancios suos :
Postrcmo ipsuin Filium suum quare di- mundi (Matth. xxv, 34). Quid de illis qui nos angu-
mairibus ejus.
tnanihiis Juda-orum? El hic tectum aperi
siaverunt, inter quos gcmuimus, quoruin sfanj.ua
niMt in
si vis onini inlerinri niembro constringi; (olcraviinus, pro (piibus saivienlibus frustra oravi-
(Lnc. v, 49),
perveni ad Dominum : andi quid dical alia Scriptinn, mus ;
quid de illis erit? Scquiltir, Cum pereunt '
pec-
Dominum pnevldctis passurum ab impiis, quid ait? calores, videbis. El qtiam de proximo videbis : tu eris
Terra tradila csi in manus iinpii {Job ix, 24) ? Quid ad dcxlcram, illi ad sinistram. Hoc autcm :id fidci
csl, Terra iradita est in manus iinpii? Caro iradita esl
oculos perlinet. Quos (idei oculos qui non habenl,
dolenl felicilatera impiorum ct puianl sesine causa
in manus persequeniium. Non ibi auicm dimisil ju-
*,
slum siium Deus : de carne capta educil animam in- esso juslos, quia vident bic florere iinpios. Qui autein
\iclam. Diinilterel Deus justum suum in manibus babel oculnm illum fidei, qtiid dicil? Vidi impium
impii, si illum fecisset consentire impio : contra quod superexallari et elevari super cedros Libani. Et pula
malum orat in alio psalmo, el dicit : Ne tradas me, qoia supercxalialus csl, pula quia elevatus est : quid
Domine, a desiderio meo peccatori (Psal. cxxxix, 9). sequilur ? Et transivi, ei ecce non erat ; el quccsivi eum,
Opus est ul a desiderio luo non tradaris peccatori, ne el non est ittvetitus locus ejus. Quare non crat, el uon
cum dcsideras vitam pracsentem , irruas in illum, et est invcntus locus ejus? Quia transisti. Si aulem
pcrdas a-ternam. A quo desiderio non debcl iradi adhuc carnaliler cogilas, et isla lerrena felicilas vera
pcccatori? Ab illo de quo ilem dicilur : El dicm ho- felicitas libi vidctur, nondum transisti : aul xqualis
minis nonconcupivi, m scis (Jerem. xvu, 16). Qui enim illi es, aut infra es : profice, ct tiansi; el cum proli-
desiderat ct concnpiscit diem hominis, quando illi ciendo transieris, attendis eiim lide, vides novissima
ininalus fuerit adversarius, quod lollat illi diem hu- ipsius, et dicis libi, Ecce non esi isle qui sic lumueral
inanuin, quia occidel eum, cl perdel hancvitam; qui quomodo si tran»ires juvla fumum. Nam et hoc diclum
non sperat aliam vitam, deficil, et consenlit inimico. est iu isto psalmo superius, Deficienles velnt fumus de-
Qni auicm audit Dominum dicenlein, Nolite limereeos ficient. Erigitur in altnm fumus, et in globum tiiini-
qtti corpus occidunt, animam aulcm non
possunl occi- dum pergit : quanlo magis atlollilur, tanto amplius
dere; etsi tradalur terra in manus impii, capia tcrra inltimescit. Sed cum trausicris, attcnde post le : posl
spirilusevadit; spiritu evadente, et lerra resurget. te enim lumus, si esl ante le Deus. Noli posleriora cx
Spiritus mulatur
1
ad Dominum, terra nuslabitur in desiderio allciidere, sicut allendit uxor Lot, el re-
coelura. Non enim aliquid de ipsa lerra perit, qua; ad mansit in via (Cen. xix,26) : sed respice ex despcclu,
lempus tradilur in manus impii : Capilli capilis veslri el vidcbis impium nusquam esse, el qtixres locuni
numerati sunl (Maltli. x, 28, 50). Ergo esl securilas, ejus. Quis estlocuscjiis'' Quo modo habel polesLalem.
sed si intus sit Deus. Si aulem expellalur diabolus, habet divilias, hahelquemdam ordinemsuura in relms
admillilur Deus. Dominusaulem non derelinquet eum in humanis, ut inulti ei obscquanlur, ut jubeal et audialur.
manibus ejus. Nec dumnabit eum, cum judicabiiur illi. Isle locus non erit, sed transiet, ul tu * pos is diccre:
Ilabent aliqua excmplaria, Et cum judicabit cum, ju- Transivi, et ecce non erat. Qiid esl, transivif 1'rofcci,
dicabilur illi. llli autem diclum est, cum judicium fit perveni ad spirilnalia, intravi in sanciuarium Dei, ut
de illo : possumus enim sic loqui tit dicamushomini, inlendercm in novissima (Psal. lxxii, 17) : el ecce
Judica mihi, id est, audi causam meam. Cum ergo non erat, et quasivi eum, el non esl incenlu* locut
cceperil audire causam justi sni Deus ;
quoniam opor- ejus-
let omnes exhiberi anle tribunal Chrisli, et slare, ul illic 15. [vers. 57.] Custodi innocenliam. Tene, quomodo
recipiat unusquisque quce per corpus bonum gessit, sive cum avarus esses, j-acccllum lenebas : quomodo
sive malum (II Cor. v, 10) quando crgo venium fucrit ; lenebas saccellum, ne libi exiorquerelur a fure; sic
ad illod judicium, non eum d.imnahil, elsi ad tcmpus custodi innocenliam, ne tibi extorqueaiur a dialMilo.
videatur dainnari ah homine. Elsi dixit senienliam Sit illa ccrtuin palrimoiiium tnum, dc qua sunl divitcs
proconsul in Cyprianum : alia est sella terrcn:i, almd cl pauperes. Custodi innorenliam. Quid tibi prodesl
liibunal coclorum ; ab infcriore accepit scntcnti:im, a lucrnm auri, ct damntiin innocentixf Cuslodi inuo-
superiorccoronani. Nec damnabil eum, cum judicubi- cenliam, et vide directionem. ilabeto oculos direclos,
tur illi. ut vidcas direclioncm : non pravos, quibus mal.is
14. [vcrt. 54, 56.] Sed quando crit? Noli modo vides ; ct distortos, ut distortus tibi et prav us videalur
pularc : leinpus laboris est, lempus scminis esl, lem- Deus, quia favet impiis, el persequitur fidcles. Non
pus frigoris est : elsi inlcr ventos, elsi inter pluvias, vides quam distoriinn videas ? Corrige oculos luos, el
acmina ; noli esse piger : aestas veniet qiuc le hrlifi- vide dircctioncm. Qoara directionein? Noli ad pncsen-
cet, in qua le gnudeas seminasse. Quid ergo facio tia
k
allcndcre. El quid videbis? Quoniatn sunt reliqnia:
mndo ? Exspccla Dominum. El cum exspecto, quid
1
t nus aut altcr Ms., cum periM. Porro in arx-co l.\X
ago? El cuslodt rfoi >'jus. Et si custodicro, quid ac-
cst, <^i to exololhrcucslhai.
cipio? Elrxaliabit le. ut Itmredilale possidcat lcrmm. * plures Mss. , delectantur (cltcitatc intpiorum.
Kr. et
* Aliquot Mss., sed transi el tu, ul pos.,is, ete.
1 mutabhur. * Plures v.ss., prccsentiam.
Sic pkriqu v>ss. ai Fxld.,
395 ENAPJIATIO IN PSALMUM XXXVI. 394
komini pacifico. Qniil csl, sunl reliquia? Cum morfiuts nicnlcs fuimiis , non ncgamus; ct quantum procter-
fueris, nen eris morluus : hoo esl, sunt reliquice. ituiii nnslriim non negamus , lanlo niagis Dcum qui
F.rit illi aliquid oi post hanc vitam ; hoo est, illud nobis ignovit, laudamus. Quid ergo, haerctice , dimit-
semcn quod in beucdiclionc crit. Unde Dominus, tis causam , cl is ad hcminem ? Quid eniiu ogo simi
Qiii credil in me, inquit, licet moriatur. vivel (Jonn. xi, quid sum? Niimquid Galholica ego sum? iiinnqiiid
85) : Quoniam sunt rcliquia?. liomini pacifico. haTcdilas Chrisli difTnsa por genles ego sum? Snffi-
i6. [re»$. 3S ] Injusli autem disperient in idipsum. cit mihi ut iu ea sim. VUuperas mala mea pra-terita,
Quid est, in idipsum? Iu sempitern iin ; vel , oinnes quid magnuni facis? Soverior sum ego in niala mea
siniul in iinuni. Ucliquiec impiorum interibunt. Sunt quain lu : quod lu vituperasti , ego damnavi. Ulinam
auiein reliquia: homini pao.ifico : ergo qui non sunt vclios irailnri, ut et error luus fieret aliquando pr;c-
p;icilici, impii sunl. Beati enim pacifici ,
quia ipsi lilii loriltis ! Ista sunl mala praterita , qu.u noverunt,
Dei vocabuntur [ilatth. v, 9). maximo in ista civilate. Ilic enim malc vixiinus («),
17. [vcrs. 30, 40.] Salas aulem justorum a Domino, quod ego confiteor : el qnanliim gaudeo de grali \
et prolector corum est in tempore tributalionis : et ad- Dci, lanlum de meis pneterilis ', quid dicam? Doleo?
juvabit eos Poininns, el eruet eos, el •'ximct eos a pecca- Dolerem, si adhtic essem. Scd quid dicani? Gaudeo?
toribus. Tolerent ergo irodo peecatores jnsli , lole- Ncc hoc possuni dicere : ulinam enim nunqnam
rent frumenia ziznnia , loleret trilicum paleam ; quia fuissem i Quidquid lamen fni, in nomine Ciiristi pi;r-
veniet lcmpus separalionis , et eximclur seuien bo- lcritum est Quod anlera modo reprelicndunt , noo
num ab eo quod igni consumciur : illod in horreum norunt. Sunt quae adhuc in me ropreliendant *
; sed
niillcliir, illud aulem in cctemam confiagrationcm tamen mnltum cst nd iilos ut hasc noverint. Mnlta
quia idco simul fucriinl primo justus ci injustus, ut ago 3 in cogitalionibus meis pugnans advcrsus
ma- ,
ilic supplantaret \ illcprobarelur; postea autem ilic ias suggcstiones meas, et hal.cns ccnfliotaiionom *
damnarctur, ille coronarclur. diuliirnam el prope continuam 8
cum
, lcntaliontbus
18. Dco gratias fratres, reddidimus dehiturn in inimici suliverlcre me Gomo
, volenlis. ad Deum m
ncminc Clirisli sed nos charilas dcbitores seinpcr infirmitaie mea c; novit qnid parlurit cor
; ;
mcum
lenet *. Illa enim una est, qu:c ct si quotidie reddi- ille « qui novit partum mcum. Mihi autem minimnm
lur, semper debelur. Mnila diximus adversus Dona- est, ut a vobis dijudicer aut ab huvxanodie, ait
, Apo-
lislas, mulla vobis recilavimus, mullas chartas, mulla sloius ; sed nequc ego meipsum jndico {I Cor. iv, 3) :
pnctcr canonem Scriplurarum, illis cogentibus. Nam mclius cnim me ogo novi quam iiii, scd melitis Deus
et si reprebendent hanc, quia vobis talia legimus ; nos quam cgo. Non ergo vohis insullenf de nobis , non
reprehendamur , dum vos instruamini. Possumus faciat Clirisitis. Dicunt ciiim , Etqui sunt ? et unde
enim cis el in hac parte sic rcsponderc : Factus sum sunt? mnlos liic illos iioviinus, uiii bapiizali sunl? Si
insipiens, vos me coegistis (II Cor. xn, II). Tamen, nos bene noverunt sciunt quia et navigavimus ali-
,
fratres, ante omnia custodite ' haeredilalem noslram, quando sciunt quia et pcregi inali siimus ; sciunl
;
quia
de qua securi sunius nos in testamenlo Patris noslri ivjmus, et
alii alii redivimus. Non hic bapUzati su-
esse : non in aliqna eharia frivola alicujns liominis, mus : sed ubi baptizati suiuiis (b) , Ecclcsia cst nota
»ed in tesLimenlo Palris nostri. Inde securi snmus universo orbi terrarum. Et multi fratres nostri sunt.
quia qui fecil leslamenlum , vivit : qui fecit testa- qni ct nonmi quia bapiizati smniis, et
nohiscum ha-
inenlum h.nredi suo, ipse judicabit dc lcstamcnlo ptizali simt. Facile est ergo hoc nosse , si quis fra -
suo. In rebus hiwnanis aiius est testator , alius judex lru;ii cst inde sollicilus.
:
Isiis aiitem satisfacturi su-
ct laincn qui tcnet teslamcntiim, vincit
apud judiccm mus.ci demonslraltiri aliquid de testimonio Ecclesi;c,
allenim, non apud alteruni judiccm morluum. Quani cui non coinmunicanl? Mcrito non nos norunt
irans
ergo sccura est noslra victoria, cum ille judicabit mare baptizalos in Chrislo qnia et trans mare non ,
qui testatus cst ! elsi enim mortuus esl Christus ad babent Chrislum. enim Christum et trans niare
Ille
tempus, sed jam vivit in aclernum *.
hahcl ,
qui ct Irans mare communioiiem 7 universa:
19. Loqunnlur crgo advcrsus nos quidquid volunt
Eeclcsku tenct. Quomodo potesl cognoscere ubi sim
nos diligamus illos el nolentcs. Noviinus cnim fra-
, cgo liaptizaliis ,cum communio ipsius vix transil
tres, novimus linguas eoritin propter quas eis non mare
:
? Verumtamen , fratres mei , quid eis dicain ?
irascaniur patientcr ferle nobisciim. Vident enim in
,
Suspicamini quod vultis do. nobis. Si boni sumus , in
cawa se nihil haberc et linguas convertunl in nos,
,
Ecclcsin Christi frunienla sumus : si inati sumus, in
tt dc nobis dicere mala, mulla qu;c sciunt,
incipiunt
Ecclesia Clirisli palca sumus, lamen ab arca non
rc-
nmlta quce nesciunt. Quae sciunt praitcrita nostra
,
sunt : fuimus enim aliquando, sicul dicit Apostolus, ' Fdd., lantum de meis prceteritis timeo. Abesl, timco
?
a Mss.
stnlti cl increduli , et ad omne opus bonum reprobi * Plerique Mss., reprehendam.
(Tit. m, 3). In errorc pcrverso desipientes el insa-
3 Duo vss., MuUum enim angor.
* Arn. et Mss , confliclionem.
1
inomnibus pro|ie mss., supplantaretur. 1 Edd., continuamvim. Vox vim abest amuItisMss.
* Septein Mss., nos charilalis debttores semvcr tcncle. * tn pluribus Mss., illi.
' Aliquot Mss. , scitoie hwredilatcm, elc; pauloque post, * lx)v., conununicalioncm. &3d. alii cum Mss.,
1'lcri |ue oiuisso no.s, habeiii sic
communio-
: securi sumus in leslamcn- nem.
(0, IMC.
(a) Carmagine. vid. lib. 5 ronfess., c. 1 et soiiq
* t*td . vivit in aHernum. Ahest, in wtcrnum, a Uss. (b) vid. Ub. Contcss., c. 6. !.»
Pathol XXX VI. (Treize.)
fc . S. AUGUSTINI Enscopi 5%
lK
volasii, quid
teditum- Tu qui vento tenlationis foras
rs ? Triticum non tollit venlus ex area. Ex co ergo IN PSALMUM XXXVII
ubi cs, agnosce quid es. ENARRATIO.
qui conlra nos dicis
20. Scd tn , inquit , quis es SEBMO AH POPULVH.
atleude, non a
lanta? Qniciimquc sim , qnod
dtcilur
Dominus
Scd pcccatori inquil , diril :
1. Opporlune ad id quod cantavimus, IniquitaUm
quo dicitur. ,
meum per os tuum meam ego pronuntio, curam geram x
pro peccnto
Vtquid m assumis testamenlum
et
(Psal. xux. IG)? Dicat Dominus
hoc pcccalori forle : meo, respondil huec mulier de leclionc Evangelii. Ini-
peccatnrum cui hoc recle dicat
Dominus ; quilates enim ejus inluens Dominus, canem appella-
esl genas
Domiius, ideo dicit, quia vit dicens Non esl bonum, panem (iliorum mitlere ca-
sed iu quemlibel dical hoc
:
legem Dei loquiiur. nibus (Muttii. xv, 2b). At quae noveral iniquitalrin
peccalori non prodesl quando
ilia
auditoribus non prodest? Utrumquegc- suam pronuntiare, et curam gcrere pro peccato 6uo,
Numquid cl
Domino dicenle.et non negavil qnod vcriias dixit; sed miseriam con-
nos uos babemus in Ecclesia ,
cum pradican» misericordiam potius impelravit curam ge-
bonorum et malor.un. Boni euim
fessa, ',
meiestote, sicut et ego C/in- rens pro peccato suo. Nam et curari petiverat filiam
miid dicunt? Imitolerea
I>e Iwnis quid dicitur? Sed forma suam, fortassis in filia significans vitam suam. Ps;.l-
s/i(l Cor. iv, 10).
1
Tim. iv, 12 ). Hoc nos esse elabo-
(\
niuiii ergo totum, quantum possumus, dum conside-
esto fidetium
novit ad qnem gemi- ramus et pertractamus, advertite. Adsil Dominui
ramus quid autem simus, illc
:
„,us. Dc malis lamen
diclum cst aliud Super cathe- : cordibus nostris, ul salubritcr liie invcniaraus voces
Scribce el Pharismi qua dicunt noslras, el quoinodo invenerimus proferamus, ncc
dram Moxjsi sederunt ;
faciunt, facere nolile (Matth.
xxiu, difficuller invenicndo, nec imperite proferendo.
tociU ,
quw autem
cathedra Moysi cui successit 2. [vers. 1.] Titulus cjus esi, Psalmusipsi Davidin
? 3). Vides quia in ,
scdent et mali : ei tamen dicendo recordationem sabbati. Quasrimus quae nobls scripia
caihedra Christi ,
Quare tu proptcr ma- sunt de sancto David prophela, cx cujus semine D«-
bona non obsunt audiioribus.
dimisisli ? Redi ad paeem, redi minus noster JesusCbristus secundumcamem (Rom.
|os ipsam cathedra.n
olTendit. Si bona lotjuor, et inler bona quae de nobis nola sunt per
ad concordiam qusetcnon
l, 3) : illo
et bona lacio, imitare
me si au»em non facio quod : Scripluras, non invenimus eum aliquando recorda-
dico, habes consilium
Domini ; quae dico , fac ; qmc tnm sabbatum. Quid cnim ita recordarelur, secundiun
caihedra eatholica observalionem Juda?orum qua obscrvab:uil
aniem fcicio, noli facere ; tamen a
illam
nominc Chrisli iluri siimns, sabbatum quid ita recordarelur, qnod inter scpiem
noli discedere. Eccc in ;
Cilo contcmnitc dies necessario veniebat? Observandum crgo cr.n,
etmulta dicluri sunt. Quis finis?
nisi , Fratres, ad non sic rcoordandum. Ncmo aulem recordatur, nisl
eausam noslram. Non illis dicatis
rcspondele. Augustinus episcopus
est in Eccle- quod in pra;senlia non esl positum. Verbi graiia : in
rem
sarcinam suam portal, ralionem rcd.ii- hac civitate rccordaris Carthaginem , ubi fuisii ali-
sia rtitholica ,
novi ; si malus esl, ipse quando; hodierno die recordaris liesiernum diem,
lun.s est Deo : in bonis eum
el
sic spes mea est. Iloc anle vcl prioris anni, vel quemlibet anteriorem, ct aliqund
novit si bonus est , nec
;
didici in Catbolica ut spes mea non sit in faclum luum quod jam fecisli, aul aliquid ubi fuisii,
omnia ,
bomincs repreheuditis vel cui rei inlcrluisti. Quid sibi vult ista recordiitio
bomine. Merito crgo vos
quia spem veslram in
bomine posuislis. Cerle cum sabbati, fratrcs mel? quae anima sic rccordatur sab-
vos. Novimus balum?quod est hocsabbatum? Cum gemitu cniin
rcprebcnderint nos, contemniie et
cordc vcslro qnia rccordalur. Et cum Psalmus legerelur, audistis, ci
cnim qualcm babeamus locum in ,
in corde noslro. No- niodo cum relexerimus, audietis quantus sil mceror,
scimus qualem locum h;.beatis
Quidquid de quantus gemilus, quanlus flctus, qux miseria. 9ed
iilepro nobis certare advcrsus illos.
ne l.iboranles causa felix est, <|tii sic iniser est. Unde et Dominus In
nobis dixcrinl.cito transite :
dimitiatis causam vcslmm. Hoc Evangclio beatos appellavit quosdam lugenles (Alu/th.
dcmnsionis nosira ,
limentes ut dc ipsa v, 5). Uude bealus, si lugens? unde beatus, si misei ?
enim agunl aslute nolentes cl :
quo nos avoccnt; nt Imo miser cssel si Iugens non csset. Talem ergo rt
causa dicamus, ingerunt nobis
intcndiinus purgare nos sileamus ab ipsis con- hir accipiamus sabbatum recordanlem, nescio quciu
cum ,
viucendis. Nain prorsus qui me dicis malum,
dico el lugenlem : et utinani nos siinus ipsc nescioquis! F.gi
ege aha innumerabilia cilo aufer dc medio fini: , enlm quidam dolens, gcmcns, lugens, rccordanssab
causam meam, de rc agc, Ecclcsia; causain attende, balum. Sabbatum, requies ct>l. Sine dubio iste in ne-
ubi sis vidc. Veriias libi undelibel
loquatur, esuricns scio qua inquietudine cral, qui cum gemilu requnm
ne nunquam ad tc pervcniat panis, dum rccordabatur.
accipc;
in vasculo faslidiosus ct 3. [vcrs. 2.] Ipsc itaque Inquleludinem qnam pa
sempcr q«dd reprehcndas
caluuiniociis inquiris. licbatur, narrat el commendal Dco, ncscin quid ^.«
vius limens quam crat ubi eral.Nani quia iumaloffl,
1
sic nicllnris nolse Mss. At Edd., De nolris quitl dkitur ?
iul fvrma cstote (iticlium. '
Fx. ct lov., qcro. im u <-i plurcs vss., qrrnn.
'
MSS., cv.ru. • oumes prope Mss., «ul miseiuo.di m confevM i"tnu
imptiraitt.
397 ENARrUTIO 1N PS ALMCM XXXVII. S98
apei te dicii, nec interprclc opus est, nec suspicione, Morte morieris Cen. h, 17
patimur in
{ ) : attt aliquid
nec conjcclura :'
in qi:o malo sit, nou dubilalur ex ista vita morte qnam mcruimus primo
, nisi cx iila
«jus vcrbis, ncc opus est ut qtueramus, sed ut quod peccato. Eteniin portamus corpus moriale (quod uti-
dicit intclligamus. Et nisi pejus aliquid timeret que nouessetmoriale '), plenum tentalionibus, ple-
quam eral illud quo lenebalur, non sic inciperet uiiin sollicitudintbus, obnoxiura doloribus corporali
Oomine, nc t» indignalione tua arguas me, neque in ira bus, obnoxium indigentiis, mutabile, languidum et
tua emendez me. Ftiturum esl enim ul quidam in ira ciim sanum est, quia uttque nondum plene sanum.
Dci emendentur, et in indignalione arguanlur. Et Nam unde diceiiat, Non eslsanilas in earne mea, nisi
lorte uon omnes qui arguuiitur emeiidabuutur sed : tjuia ista (iii.t: bujus \it:e dicitur sanilas, bene iniel-
tainen futurisunt in emendatione quidam' salvi. Fu- llgeniibus et sabbaliim recordanlibus non est
utiquo
turtiin est quidem, quia emcndalio nominala est : sic snnitas ? Si enim r.on manducaveritis , inquietat
lamen quasi per ignem- Futuri autem quidam qui famcs. Isie uaturalis quidam inorbusest : quja
natura
arguentur, ct non emendabuniur. Nam uiique argoet nobis facia est peena cx vindicia Primo liomini qund
».
eos quibus dicet, Esurivi, et non dedislismihi mandu- erat peeu.i, uatiura nobis cst. Unde dicil Apostolus :
care; siiivi, ct non potastisme : ei cailera i|u;r: ibi pro- Fuimus et nos nalura filii irte, sieut et acteri Ephes.
(
sequens, quamdam inhumanitalem et stcrilitatem in- n,5). Natura ftlii i;a>,k\ est, portantes vindictam,
crepitat maiis ad sinislrain conslilulis, quibusdicilnr. Sed quare Fuimns? Quia spe jam non sumus:
dicit,
Ite in igncm (eternum, qui paralus est diabolo ciaugciis nam re adhuc sujnos. Sed illud meUus dicimus quod
ejus(S1atlh.xx\', 4I,42).Ha»c iste graviora formidans, spc sumus, quia certi sumns de spe. Non enim inccria
excepia vita ista, in cujus nialis piangit ei gemit, estspes noslra, ut de dabiteraus. Audi ipsam g!o- iila
rngal et dicil : Dominc, nein indiynalione tua arauas riam in spe. In nobismelipsk, inquit, ingemiscimus^
3
me. Non sim iutcr illos quibus dicturiis es : lie in adoplioncm exspecianles, redemptioaem corporis no-
itjnem octernum, qui paratus esi diabolo el angeiis ejus. »tri.Quid enim? Nondum rcdemptus es, oPaule?
Neque in ira tua cmcndes me : ut in hac vita purges uondiim pro te pretitnn persoltitum est? Nonne san-
mc, et lalem me reddas, cui jam emendatorio igne guisiliejain fusus esi? nanae ipsum csi pretium om
non opus sii, propter illosqui salvi ernnl, sic lameu nium nostrum Plane ipsum. Sed vide quid ?.it Spe
?
:
quasi per ignem. Quarc ; nisi quia hic.vJificanl stipra enim salvi fr.cli sumus : spcs autem quce videlur,
non
ftiudamcnutm ligna , fenuin , slipulam ? JSdificarent eslspes. Quod cnhn videt quh, mudsperat?
Si autem
aulem anrum, argeutum, lapides preliosos, et de quod non videmvs speramus, per pulienllam exspecta-
utroque igne securi essent ; non soium de illo xterno mus { Rom. vsn, 25-25
Quid aulem exspectnt pcr ).
qui in xiernum crucialorus est iinpios , scd etiam de paticntiam?Salutem. Cujus rei salutem? fpsins cor-
illo qui cmendabit eos qui per ignem salvi erunt. Di- poris : quia boc dixit , redemptionem corporis noslri.
cilur enim, Ipse autem sulvus erit, sic tamen quasi per Si saiutem corporis exspectabat, non crat salus illa
ignem ( lCor. 111, 12, ia). Et quia dicilur, saivns erk, qnam habebat. Esuries, silis inlerftcit, si subvenlnm
contemuiliir ille ignis. Ila plane quamvis salvi per non Medieamentum eniin fanris cst cibus, et
fuerit.
ignem ,
gravior lamen enl ille ignis, quam qitidquid medicamentum sitis est potus, et medicamenium f.i-
polcst boino pali in hac viia. Et nostis quanta hic tigalionis eslsamnns. Delrabeista medicamenta, vide
passi sunt mali, et possunt pali : tanien tauia passi si non interficiunt illa qoae exislun.U Si seposiiis istis
sunl, quanla poiucrunt pali ei boni. Quid enim qnis- non sunt morbi, est saniias. Si aulcni babes aliquid
que inalelicus, lalro, adullcr, sceleratus, sacrilegus quod te possit intcrficere, nisi mandueayeris ; noli
pt-riulii legibus, quod non peiiulit martyr in confes- gloiiari desanitate, sed geme.is exspeeta redcnipiio-
siono Christi? I*ta ergo qu;c liic sunt inaia *, inulio iiem corporis Gaude
tui. te redemptum ; sed nondum
faciliora sunt : cl lamcn videte quemadmodum ea re. spe securus esto Etcnim
*. si nou eemucris in
bonilncs nc patiantur quidquid jusseris faciuiil.
non pervcnies ad
,
spe, re:n, Hoe ergo non cst sani-
Quanto melius faciunt quod jiibct Deus, ne illa gra- Non
tas, ait : est sanitas in carne inea u vullu im tua;.
viora patiantur?
Unde ergo sagdta; iiijixaj? Ipsam posuam, ipsaravin-
4. [vcrs. 5.] Quare autem pctit isle ne in indigna- dietam, el forte dolores qtio« hic necesse est pali, ct
lioue arguatur , neque in ira eniendeiiir? Tanquam animi et corporis, ipsas dicii sagiitas. De liis eniui
dicens Deo, Quoniam jam isla qua: patior multa suni,
sanctus Job
sagitiis et fecii commemorationem, et
niagna sunt, qna:so ui sufliciant. Et iucipit illa enu- cum cssct in illis doloribus, dixit sag iltas Ooinini in-
uierare satisfacicns Deo, olTereus illa quac palilur, ne Job
ii\as sibi ( vi, 4 ). Solemus lamen ct verba Dei
pcjora patialur : Quoniam sagiliai tuas inftoxe sunt sagitlas accipcre sed niiniqiiid ab
: iiis possei isie sic
mihi, et eonfirmatti tuperme manum iuam. dolcre sc percmi? Verba Dei tanquam *nnin?: exci-
5. [vers. 4.] iVon est sanilas in carnc me.a a vullu irce
tanl amorem, non dolorcm. An quia et ipscamor uon
tvce. Jam haec dicebal qua! hic palicbalur •:
et lanit u
potest esse sine dolore? Quidquid enim amamus et
hoc jam de ira Domini, quia cl de viudicta Dominu
1
in fidd. deeranl isthxc verlia, quod utiqve non esscl
Dc qua vindicta? Quam excepil de Ailam. Non enim mortiUe : qua; iu ummlius oosU Msa. legunuir. i ;
1
in illum non cst vindicaluni, aul frusiradixeratDciis, Ilerique Mss., et vindicta.
3
nuatuor Mss., ddopdonein filU r\ m exsnectantet.
1 1
vox . nuda, abest a mss. Mss., es.
S. AICCSTINI EPISCOPI 400
nou habcmus, necessc cst ul doleamua. Nam ille et
utquid me xxvn 46) ? Quid voluil
dercliquisti (Matlk. ,
a.nat cl non dolet, qui liaiict quod amal qui
autem :
inlelligi psalmum loium ad sc perliuere ,
, ntsi illum
quia caput ipsius ipse pronunliavit? Ubi autcm s«-
mual, \;t dixi, et nondutn linbet quod aniat, necesse
gcnmt. Indeillud inpersona Kcclesiae quitur et ditit , Verba deliciorum meorum non r>i ,
rsi ul in dolore
Cantico cantieorum Quoniam vut- diibiuni quia vox Chrisli est. Undc ergo pecjcala, nisi
spousa Chri*ti in :
nerata charitate egosum (Cnnt. n, 5, et v, 8).\ulncra- de corpore quod esl Ecclesia ? Quia loquilur corpus
lam sc dixit charitate : amabat enim qniddam, et Christi et caput. Quare lanquam unus loquilur ? Quia
lenebat; dolebat, quia nondum habebat. erum, inquit, duo in carne una. Sacramentum hoc mn-
nondum
Eigo si dolebat, vulnerala erat : scd hoc vulnus ad gnum est, ait Apostolus, ego autem dico in Christo d
reram sanitatem rapiebat
l
. Qui hoc vuluere non fuc- in Ecclesia (Eplics. v, 51, 32). Unde etiam cum ip>e
sonitalem non potest pcrve- loqueretur in Evangelio respondens eis qui quxsiio-
it vulneralus, ad veram
,
i
nire. Numquid ergo vulncratus sempcr
crit in vul- nem intuleranl de uxore dimillenda, ait : Non legislis
Possunius ilaque ctiam sic infixas sagitlas quod scriptum est, quod Deus ab inilio masculum el fe-
une?
accipcrc, id est, verba tua infixa sunl cordi mco, et minam feciteos, el rclinquel liomo palrem et matrem, et
sabba- adharebil uxori suce, crunl duo in carue una? lgilur
cx ipsis vcrbis tuis Caclum est ut recordarer
et
jam uon duo
lum; et ipsa recordatio sabbali, el nondum
releniio, , sed una est caro (Matth. xix , 4-6). Si
facil me nondum gaudere.etagnoscere nec sanilatem ergo ipsc dixit, Jum non duo , scd una esl earo ; quid
esse in ipsa carne, ncque dici debere, cum comparo mirum si una caro, una lingua, eadem verba, lan-
istam sanitatem illi saniiati quam habebo in requie quam unius carnis, capilis ct corporis? Sic audiamus
sempiterna, ubi corruptibile hoc induet
incorrnptio- tanquam unum sed tamen caput tanquam capul el: ,
Cor.
nem, ct mortale boc induet immorlalitatcm ( 1 corpus lanquam corpus. Non dividuinur personx, scd
xv, 55) ; et video quia in iliius sanitatiscomparatione, disliuguiiur dignitas : quia caput salval , salvatur cor-
ista sanitas morbus est. pus. Caput exhibeat misericordiam , corpus def1e:it
(5. Non esl pax ossibus meis a facie peccatorum niiseriam. Caput est ad purganda , corpus ad confi-
vox el aliqui occi- una lamcn vox, ubi uon scriplum est
tneorum. Quajri solet cujus sit ; lcnda peccata :
bic dicnntnr de quando dieat corpus qtiantlo capul sed uos
piunl Christi, propler qua-dam quae ,
; in au-
passione Cbristi, ad qmc paulo post veniemus et , dicndo dislinguimua ; illeaulem (anquam nuiis loqui-
lios de passione Christi dicuntur.
agnoscemus quia ttir. Quare enim non dicat, peccaiorum meorum , qui
peccatorum mco- Esnrivi el non dedktis mihi mnnducare ; silivi ,
Sed, IVou esi pax ossibus meis a facie dixil , ,
habcbat
rum, quoinododiceret qoi nollum pcccaium et non dcdislis mihi polum ; Iwspes fui , et non recepistis
( I Pcir. ii, 22)
? Coarctat iios ergo inteiligendi ne- nte. ; inftrmus fui ct in carcere , et non visilaslis me ?
cessitas ad cognoscendum lanquam plenum et
loium Cei le Dominus non fuil in carccre. Quare non hoc di-
Clirislnm , id cst caput ct corpus. Cum cnim Chii- ceret, cui cnm diiltim esset, Quando te vidimus esu-
stus loquilur, aliquando ex persona solius capitis lu- ricntemel siiientcm , aul in carcere, et non miuistravi-
qnilnr, quod est ipse Salvator, natus ex Maria
virgi- mus tibi ? respoudil , sic ex persona corpoi is sui so
aliquando ex pcrsona corporis sui, quod cst
ne; dixisse, Cnm nni ex viinimis meis non fecislis , nec
sancta Ecclesia, dilfusa tolo orbe icrrarum. El nos in mihi xxv, 42 45) ? Quare non dicat, a
fccislis (Id.
corporc ipsius suinus , si lainen fidcs noslra sincera facie peccnlorum meorum, qui dixil Saulo, Saule ,
sit in illo, el spes cerla , et charitas accensa : suinus Saule quid me perscqueris (Act. ix, 4)?Qui uliqiie
,
iu corpore ipsius , et meiiibra ipsius et inveninius , in ccelo jam neminem persecmoreiii paliebalur. Scd
nos ihi loqui Apostolo dicente,
,
Quoniam mcmbrasn- quomodo ibi capul ioquebatiir pro corpore, sicet lnc
mus corporis ejus (Ephes. v . 30) : cl inullis Iocis di- caput dicit corporis voces , cum el capilis voccs au-
cit hoc Apostolus. N:>m si dixeriinus verba non esse dilis. Sed neqneeutn corporis vocesaudicritis, sc|w-
Christi , non crunt ct illa vcrba Chrisli : Deus vieus , relis capul ; ncqne cum capilis voccs audicriiis ,
Dcus meus,ulquid me dercliquisti? El ibi cnim habes, separelis corpus : quia jam non duo , sed una caro.
Deus mcus, Dcus vieus , utquid vie dereliquisti? longe 7. Non est sanilas in carne mea a vullu ircc lum. Scd
a sulutc meavcrba dcliclorum meornm (Psal. xxi , 2) :
fonasse injuste libi Deus iratus esl, o Adain, o geuus
quomodo bie babcs , a facie peeeatorum meorum ; sic liumanum , injusie irattis csl Deus ! quia dixisti jara
etibi babes , verba delictornm meorum. Etsi Cbristus agnosccns ipsam pcenam luam, jam in corpore Chrisii
ntique sinc peccalo el sine deliclO, incipimus non pu- consiiltilus homo : Non est sanilas in carne meu u
lare verba illa Psabni illius esse. Et valde
durum rt vuliu ira? tua:. Expone jusliliam irai Dci : ne le excu-
i-ontrarium est , ul illc psalmus non pertineat ad sare vidcaris, illuni accusarc '. Sequere, el dic umle
Cliristum, ubi babcmus lam apertam passioneni ejus, ira Domiui. Non esl sanilas in carne mea a vullu ine
tanquatn ex Evangclio rccilclur. Ibi eniui babemus, tua? : non esl pux ossibus meis. Repclivil id quod dixil,
Diviserunt sibi veslimenla vica , et snper veslimcntum Non est sanitas in curne mea : boc csl cnim , von esi
meumnuteruni tortem (Ibid.,\'j). Quid quod ipse Do- paxossibus meis. Non autcin rcpclivit, a vuliu irnttuet .
minus in cruce pendena, priinmn versnm ptabniip- scd catisam dixil ir;c Dei , A'oh est pax , inqtiit , esti~
sius orc stic proiulil, cl tlixil Deusmcus, Dcus mcus, :
bus meis a facie pcccatorum mcorum.
•
umnci f<:rc ums.. umbi bat-
'
Pierique mss., nc tu debcre videaritillum cccusare.
4°'
8. [vers. 5.} Quoninm
ENARIiATlO IN PSALMUM XXXYIl.
imquilatei mece sustulerunt pial, rccordeliir
m
sabbatum, ul ad sabbaltnu pervenire
caput meum, sicul fascis gravis gravalce sunl super n:e.
mereatur. Quod eniin celebrabaut Jndaji,
sigmim erai
El liic causam praemisit, et effeclum subjecit; quid Cujus rci signum? Quam iste recordalur,
qui dicfi :
unde conligerit dixit ; Iniquilates mecc sustnlerunt ca- Miseriisaffliclussum, et curvatus sum usque in finnn.
put meum. Neino enim superbus , nisi iniquus cui Quid
, est, usque in finem? Usque in morlem. Tota die
sustollitur caput. Sursum tolliiur, qui erigit capnt contrislatus
ambulabam. Toia die, sine intermissione.
ndversus Deuin. Audistis cum lectio legeretur liliri IIoc dick tota die, tola viia.
Sed ex qun cognovit? Lx
Ecclesiastici, Initium superbice hominis , apostatare a quo sabbatnm rccordari crepit. Quamdiii
enim recor-
Deo (Eccli. x 14). Ule qui prior noluit audire prae- daturquod nondum habel, non
,
ceptum, sustulit iniquitas ipsius caput adversus Deum.
vis m conirislatus in-
cedat ? Tota die contristatus ambulabam.
El quia iniquitates susiulerunt caput ejus, quid illi
11. [vers. 8.] Quoniam anima mea
completa est illu-
fecil Deus ? Sicut fascis gravis gravaKe sunt super me. sionibus, el non esl sanitas in
carne nica. Ubi ergo est
Levilatis est erigere caput, qtiasi nihil portat
qui eri- lotus homo, anima et caroest.
Anima coraplela est
git capnt. Quin ergo leve esl quod potcst erigi , acci-
illusionibus, carosanitatem non babel : quid remanct
pji pondus unde possit comprimi. Converlitur enim unde sit Ijctitia ? Nonne oporlet ut conlristetur? Tota
Liborejus in caput ejus, el iniquitas ejus iu
vcrlicem die ccmristattis ambulabam.
Trislilia nobis sit, donec
ejus descendit (Psal. vn 17). Sicut fascts gravis gra-
,
etanima noslra exuatur illusionibus,
et corpus no-
vala; sunt snper me.
strum induatur sanitaie.
enim vera sauiias,
Illa est
!>. [vers. Compulrverunt
6.J el puluerunl livores mei. qu;e cst iminortalitas. Quantac
aulem iUusiones
sint
Jin» qui livores habet, non est sanus. Adde quia ipsi animaj, si voluero dicere, tempus
quando sufficit ?
livores compulruerunt et puiuerunt. Unde putuerunl? Cujus enim anima ista non paiitur ?
Breve est quod
Qua conipuiruerunt. Jam quomodo hoc explicetur in admoneo, quomodo anima nostra compleia
esl illusio-
vila bumaiia quis hoc non novit »? Habeal aliquissa- nibus. A
ipsarum illusionum, aliquando vix ora-
facie
iiuiii olfactum animac, senlil quoinodo puieant pcc- re permittimur. De corporibus
cogifare non novimus
cua. Cui putori peccalorum conlrariiis erat odorille, nisi imagines; et sa^pe irruunt quas non qnxrimus,
de quo dicil Apostolus : Chrisii bonus odor sumits
Dco, et volumuscx hacin banc ire, el ab illa in iliam t.ans-
in omni loco, iis qui sulvi fiunt (II Cor. n,
Sed un-
15). ire et aliqnando vis redire ad id
; quod cogiiabas
de, nisi de spe? Unde, niside recordaiione sabbati? ct dimittere ui.de cogitas, et
aliud tibi occnrrii : vis
Aliud enim plangimus in hac vila, aliud praesumimus recordari quod oblitus eras; et non
tibi vct.il in n.e.i-
in illa vila. Quod plangiuir, putet : quod praisumittir, tem, et venit potius aliud quod
nolebas Ubi "
erat
fragrat. Ergo nisi essei ille talis odor qui nos invita- quod obliluseras? Nam quare postea venil in n.entem,
rct, nimquam sabbaium recordaremur. Sed quia ha- cum jam non quaorerelur? C.im autem qusererelur,'
bemtis per Spiritum* ipsum odorem, ut dicamus occurreruiil pro illo innumerabilia
quai non qmere-
sponso noslro, Post odorem unguentorum luorum
cur- banl.ir. Remdixi brevem, fratres aspersi nesoio
rcmus (Cant. quid :
i, 3); avertimus a puioribus
noslris ol- vobis, quo accepto ca?tera vos ipsi cogitantes,
inve-
faclum, et convertenles nos ad ipsum aiiquantum nialis quid sit plangere illiisioi.es
re- animaj nostra:. Ac-
spiramus. Sed nisi ad nos oleanl et mala noslra,
nun. cepit ergo poenam ilhisionis , amisit veritalem. Sicut
(jiiani istis gemilibus confilemur, Compulruerunt enim pcena
et est animce ilh.sio, sic pramium animaj ve-
pntuerunt livores mei. Unde? A facie insipienlite mecc. rilas. Sed in his illusionibns consliluti
cum essemus,
Inde dixit superius, A facie peccatorum meorum : in- vcnit ad nos veritas, et invei.it nos
coopenos illuslo*
ue nunc, A facieinsipienlice mece. uibus, suscepil carncm noslram,
vel potius a ..obis
10. hers. 7.] Miseriis afjlictus sum,
,
ei curvalus sum id est a genere l.umano.
Apparuit oculis» carnis,
mque in finem, Unde curvalus est? Quia
m
elalus erat. per fidem sanaret eos quibus
veriiatem ruerat uion-
Si fucris humilis, erigeris; si f.i.ris
elatus, curvabe- siraiurus ui sanalo oculo veritas
:
palesccrel. Ipse
"is enim deeril Deo pondus undc tc curvet. II-
noii
enim
:
quam nobis promisit, cum caro e
est verilas,
"d erit pondus , fascis peccatorum
tuorum hoc rc- : videretur, ut fides inchoaretur,
cujus pramiuin v<
•licabitur in caput tuum, el
curvaberis. Quid est au- las esset. Non enim se ipse Chrislus demoustravil
em iu
curvari? Non se posse erigcrc. Talem invenil Do- lerra sed demonslravit
, camem suam. Nam si .se-
uuius mulierem per deceni el oclo annos curvam : ipsum demonstraret, viderent illum
Judau" et cogno-
'on se poterat crigere (Luc. xm, H). Tales sunt qui scerent : ^ed si cognovisseni,
nunquam Dominum
'• lerra cor habent. At vero, qiiia invenit mulier illa glori* crucifixissent (I Cor. u,
8). Sed forte discipuli
•oniiniiin, el sanavil eam, liabcal siirsum cor. I:i quan- viderunl, quando illi dicebanl : Osteudenobis Patrem,
uui tamen curvatur, adhuc gemit. Curvatur enim
ille et sufficit nobis. Et ille ut ab eis se non visum
essc
;<» dicit Corpus enim quud corrumpitur , aggravat
:
monstraret, subjccit : Tanto tempore vobiscum sum, el
mmam, deprimit terrena inhabilalio scnsmn mulia
et
non cognovistit me? Philippe, qui mcvidet,
videt ei Pa.
ugitantem (Sap. ix 13). In his
f gemat, ut illud acci- trem. Si ergo Christum videbaot,
quomodo adlmc Pa-
trem quserebant ? Si enim viderent
Ain.
Chrisium vide- ,
• F.r. et plerique Mss. carent particula,
"i-squis lioc lunit.
non. Quidam :
1
1 Aliqnot Mss., Ibi.
Ali<iuoi Btes. omiiiunt, per sptritum
* lla ... 4h*. ai in Edd.,
Apcruit oculos.
S. AUGUSTINIEPISCOPI
403 quia oxorem ; attos, quia grandinaia
Chrislora vwebanl fiUnm; alius,
m Palrem. Noodom iuqoe diripuit inmenttim
ro et
qma nonduro estvinea, quia cuppa acuit,qub
copiebant. Aod. quia damnnm aliqaod
,,„ patrcn, sibi osteodi
dtcens, ipsius ncscio quis; alius,
In pramio illud proroisit alio loco, ,
hominem inunKum .
videb-uti :
passos esi ; alios . qoia limet
custodit :et gui dii.9.1 m«,
^,^*,^*^*^^
Q« rfilrail me, mandata mea
dieorelorci.QoidiU.dabis.dil.genseooyEro.re»-
omnes'
Dei
isti
quia es recor.latione
a gemita carnis rogioot. At
sabbati rugit
non
vero servo»
,
eW cst re-
possidebunt
*l )• gnoro Dci , .juml caro et saognis
te, meJpsnm Hfi (Joan. x,v, 8, 9,
inquit, Rugiebam, Inqoit, agrnitu cordxs
me%.
eum hoc io pranw 1. pmaw (l Cor. xv. 50) :
iO.]Etquisagnoscebaiunderugiebal.
Bi ergo diligenlibus
esi.quta.ua U [vers.
BUia oslemle. seipson.
illis ; mauifesium
Subiecil :
omne desiderium mcum. Non
El ante te est
jaio
visio verittlis lalis
nobis promilUior , qua visa eorvidere non possunt sed
cnlm anie homines, qui :
anfma mea illustombus. est meum. Sit desiderium tuotn
non dicamos, Imfdeta antete est omne desiderium
lnfirmatussumethumUiatmsumustia, reddet i.b.
12 [im 9.] ante illom ; et Paler qui videt io occulto,
sabbati, ipse videt oral.o
mmis Qni recordaiur allilodioem (3/aM/i. vi, 6). Ipsum cnim desideriura tuum,
qoi non pnlest cogitere
quantnm sit humUialns. Nam
oraUo,
tua est
•
ct sicontinuum desideriura, conUnua
sit iUa quictis altitodo,
non videt obi ooncs.t . Sine intermisswne
auaj Non eni.n fr.istra dixit Aposlolus ,
Propterea alios psalmos
dixit, Egodm inecstaeimea:
Numquid sine intermiss.one
orantes I Thess. v, 17).
tuorum Psal xxx (
oculorum prostcrnimus, aot manus leva-
,
Projectus sum (acie (
genn Oeclimus, corpos
nescio qoid sobbrae, orate? Aut si s.c* di-
23 )• assnmpta enim mente vidit mus ut dicat, Sine inlcrmissione
qoadam. s,
nondum ibi totui crat : el sine intermissione no„
ct qtiod vidit cimus nosorare, hoc puto
*lern.
coruscatione facia romiros facerc. Est alia interior
sine intermissionO
dici notest. quasi possumus
, o.uod
potuit otcomqoe .0- Quidquid alind agas, s.
„,„ sensit ...... sc ibi esse oratio, qua est desideriuro.
et quemadmoduin
mal.s hu-
lelfigere, vidit ubi essel, non intermitOs orare. S.
desideras illnd sabbaiura
,
essei 1 el ait, kgo dm noli iolermiltere desidera,
manis infirmatus et coarctatu* non vis intermruere orare,
sum a facie cculorum tuorum. contmua vox tua
in ecstasi mca : Projectus
re Continuoin desiderium tuum ,
ecstas. ut Inde De
Tale csi nescio qoid
qood vidi io ,
Tacebis. si ao.are-desliieris.Qoi tacuerunt?
est
qni nondum ibi suro. Jam r«|ri-
scntiam quam longe su.n, quibos dictum esl Qm.».iam neundawl mtfatfu,
:
assuiriptum se in lertmm coelum, et multorum (Matth. xx.v, 12).
Frigns
ibi crat qui dixit acscet eharitas
ineffabUia verba, qua
non liccl hommi est flagraniia char.U.us,
iM.diebat charilalis, silentiom cordis
:
| bi
est ad nos ut gcmeret prms semper manet charitas, seraper
loqui. Sed revocalos ,
clamor cordis est. Si
sic postea induereu.r s. dc-
pcrRciendusin infirmitate, et clan.as ; si scmpcr clamas. semper desideras;
aoimatos lameo, quia vidit aliqnid ren.ro
.1-
Et rugitus cord.s ira a»
virtutc : sideras, reqiriem rocordaris.
adjecit dreens, des.de-
aruB1 pro dispeosatione
officii sui ,
ut inlelligas. Jam quale
l le quem sit , oportet
qum non licet hominx lomti considera. >.....-
Audivi ineffaWia xcrba. rium debeat csse anle oculos Dci,
ot a me nosier, qood qnasi ju>ie
2 10 Jani orgo quid opus est
Cor xu quid ut moriatur inin.icos
).
i II
qua. non licet bo.nini
lnq...
aliquando oranms quod non
«ut a quoquani qmeralfe optant' l.omines? Nam
si
HuLlicoilloqni,cuilicuitaudire?PIangamus debemos. Ulud quod quasi juste orani bororoes, f
confessionc agooacamos ub. et ad iBH
umen et gcniainus in
,
dcamus. Nam or.mt 01 moriator aliqois,
pauenter exspecte- ul mona..t...
veniat. Scd et ilU qui oranl
ct
Bimus recordemor sabbatum, -creditas
mus quod ille promisit, qoi nobis et i» se
ipso exem-
1,
inimki , andiant Dominum diceniem :
Orate pro m
Infimatus sum ei Amm- Luc. v,, 27). Non ergo Ikh
plum paUenthse demonstravit. micis vestris (ld. v, 44, el
liatus sum usque nimis.
sed hoc orenl, Ul corr.
orent, ut moriantur inimici :
mei. AitendiUs pleriim- correej
13 Rugieoam a gemitu eordu «ntnr; et mortoi eroot inimici; jam enim
oue iuterpcllare gemiubus servos
Dei, ctqussritiir
inimici. El ante te omne detiderium meum
non erunl
apparet nisi gerailus alicujus
serv. Dei; ei ip^e gemj
cansa : et non Quid si dcsiderium ante illum est ,
pervene-
vi lamen ad aures hominfe circa
Ulom positi
non esi ante illum? Unde f.eri potest, qnando ipsni
lioraine non ao- Ideo sefi
r ii Estenim gemitosocculiusquiab desiderium
s
vocem suam babetgemitu.n ?
occupaverit cor cogilaiio des.- abseonditus a te. A
diu.r : laroen si tanta tur Et gemilus meus non ett
»ulnus auiem homimhus 4
derii cujusdain, ui
roee clariore exprimalnr non cst absconditus, a mullis
causa ; el dictt horoo Immilis scrvu* 0,
hierioris homii.U, quaeriiur conditus est. Videtur aliquando
swnclipsum, Forie Hlud esl
undc gmnii, el ror absconduus '<•
Et gemitus meus non est
.<
apud dicerc
•
est. Quis polcst ii.telllgere ,
msi servus Dci nnmqmd d«
ilhra U!i ractora detur aliquando cl ridere
:
t,'
ct auribus gcu.it? Pmpierca m- corde T Si ant u
illo in eujus oculis derium itlud raorluum est in
cordis md : qoia bwnines si gcmiios non semper pervcmt.
gieb.m, inqoit, fl aemUu desideriura, inesl et :
pieromque ge- ab aurlU
(! „ ,ndo
; aodiunl gemitom hominU ,
aures bominum, sed nunquam
rcccdii
gementem gemiiu cor-
n.itu.n camis audinnt;
:.
Dei.
qi.ib rcs hnjos; ru- Mt
dis 11011 aodiont. Abstulit nescio B. el piures Mss.,
sie
, i.ov.. aut sidicinnu.
non gemitu cordfe alloa, quia extulii*
llebni, ied a :
mm. ^i.i, mttitie.
« Sic tr Bt Mss. Al I cv., non tidet ubi twn Ht.
Ka»., txttdU id est, ad se-
• 1 !i,i., otttutU fWwn.
vermi :
riwn ill 10CC HM,
nlttraA.
405 EN.UUl ATIO 1N PSALMUM XXXVII 406
lo. [vert. 11-1 Cor meum conlurbatum esl. Undo tnei adversum me appropinquaverunt, et slelerunt. Hoc
conturbaluni est? El deseruit me fortiludo mea. Ple- quod ait, adversum me steterunl, intellige. Si cniin
riinique irruil nescio quid repenlinum ; fit conlurbatio adversurn mc slcierunt, advcrsus se ccciderun!.
cordis : contremiscit tefr.1 , lonilrtis dalur de ceel-o Amici mei el proximi mei adversum me appropiuquave-
horribilis fit impetus vel strepitas , leo forle videlur runt, et sieierunt. Jam intelligamus capitis voces, jam
in via ; fit conlurbalio : lalrones insidiantur ; fit con- incipiat illucescere caput nostrum in passione. Sed
turbalio cordis, pavetur, undique sollicitudo inculilur. rursum cum coeperit caput dicere, mdi inde separare
Unde hoc? Quia deseruit me fortitudo mea. Si enim corpus. Si caput noluit se separare a vocibus cor-
inaneret illa forliludo, quid limeretur?Quidquid nun- poris, corpus se audeat separare a passionibus capi-
tiaretur, quidquid frenderet, quidquid sonaret, quid- lis? Patere in Chrisio; quia lanquam peccavit in in-
quid caderet , quidquid horreret , non lerreret. Sed firniitate lua Chrislus. Modo enim peccata lua lan-
nnde illa perlurbatio? Deseruit me forlitudo mea. Un- quam ex ore suo diccbat, el ea dicebat sua. Dicebat
de deseruit fortitudo? Et lumen oculorum meorum non enim, A facie peccatorum mcorum, quae non erant ipsius.
est mecum. Latuerat * ergo Adam lumen oculorum Quomodo ergo peccata nosira sua esse voluit proptcr
ipsius. Nam lumeii oculorum ipsius ipse Deus erat : coi-pus suum, sic el nos passiones ejus nostras esse
i|ocm cum offendissel, fugit ad umbram, el abscondit velimus propter caput nostrum. Non enim ille cx
se inter ligna paradisi ( Gen. m, 8 ). Pavebat a facie amicis passus est inimicos, et nos non. Imo et nos
Dei, et quacsivil umbram arborum. Jam inler arbores »d hoc paremus in eodem convivari : talem caliccni
lumen oculorum non habebat, ad quod gaudere con- non respuamus, ut celsiludinis ejus desiderium pcr
suevcrat. Si ergo ille de origine, et nos de propagine; humilitalem ejus inveniamus. Respondit enim celsi-
ct redcunl ad illum secundum vel hovissimum Adam ludini ejus hajrere voienlibus, qui ejus adhuc humi-
incinbra isla, quia novissimus Adam in spiritum vivi- lilalem non cogitabanl, el ait illis : Poteslis biberc
liranlem ( I Cor. xv, 45) ; et clamanl de corpore ejus calicem quem ego bibiturus sum (Malth. xx,22)? Ergo
in ista confessione , El lumcn oculorum nteorum non et illx passioncs Domini, passiones onsirae sunl : ct
fff mecum : jam coufitens, jam redemptus, jam in cor- unusquisque si bene scrvial Deo, bene servel lidein,
pnre Christi est , el luinen oculorum ipsius non est exhibeat quod debet, et versetwr inier homines justo,
cum ipso? Plane non est curn ipso : sed est quidcm volo videre si non paiilur, eliam tjuod hic eiiiiinerat
lanqiiam adliuc recordanlium sabbaium * , lanquam in passione sua Christtis.
cornenliiim in spe; sed nondum est illud liiincn de 17. Amici mci et proximi mei adversum mcappropin-
qno dicitur, Oslendam mcipsum illi (Joan. xiv, 21) quaverunt, et stelerunl : et proximi a longe steterunt. Qni
Vm quiddam luminis, quia filii Dei BUltlUS, et utiquc pro.ximi appropinquaverunt, et qui proximi a longe sic-
hoc in lide relincmus : sed nondiim est illud liimcu lerunt? Proximi eranl Judcei,quia cognati erani : ap-
qnod videbimus. Nondum enim apparnit quod erimus : piopinquaverunt, et quando crutifixerunt. Proximi ct
tcimus quia cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam Apostoli : et lamcn ipsi a longe sleterunt, ne cum illu
vukbimus eum sicuti est ( I Joan. ui, 2 ). Nam modo paterentur. Potest eliam hoc sic iulelligi : Amki mei,
lumcn fidei et Iunien spei esl. Quamdiu enim sumus in id est, qui se finxerunl amicos meos. Aniicos enim
corpore, peregrinamur a Domino : per fidem enim am- se iinxerunt, quando dixerunl. Scimus quia in veri-
bulamus, non per speciem (II Cor. v, 6, 7). Ei quamdiu tate viam Dei doces (Id. XXII, 1G) quando iliuni :
qnod non videmns speramus, per patientiam exspeclamus teulare volticriinl, iilrum solvcndum essel tribultim
{Rom. vni, 25). Vocessunl ergo istse peregrinantium, Csesari, quando illos convicit ore ipsorum, amici
iiondiim in palria conslilutorum. Et recte dicit, ct videri voiebant : sed noti illi eral opus ut quisquam
vcre dicil, et si non sit dolosus, veracilcr couliteiur : ei lesiimoniuin perbiberct de hoiniiie; ipsc cnim
til Inmen oculorum meorum non esl mecum. H;::e pali- sciebat quid essel in homine (Joan. n, 23) : adeo ul
lnr bomo inlus, ihi secum, in seipso, et seipsmn 8
, de cum aniica verba dixissenl, responderet eis, Quid
nciuine ad neminein praeler se : ha:c sibi ipse pcena me, inquit, tenlatis hypocrilw (ilalth. xxn, 18)? Ergo
h * esse meruit, quidquid superius cnumeravit. Amict niei et proximi mei adversum me appropinqua-
16. [vers. 12, 13.] Sed numquid hoc solum est verunt, el slelerunl : et proxiiui a longc steterunt. Nostis
tpiod patilur homo? Palilur enim ex se inlrinsecus, quid dixi. Proximos dixi qui appropimiiiavcrunt 1 , et
forinsecus autem ex eis intcr quos vivil : palilnr tamen a longe slelerunl. Appropinquaverunt eniin
mala sua, cogilur pali et aliena. Inde sunt iilui dax corpore, sed longe steierunt corde. Qui lam propin-
Mices : Ab occuttis meis munda me, Domine, et ab atic- qui corpore, quam qui in crucem Icvaverunt? Qui
nis parce servo luo (Psal. xvm, 13, 14). Jam de oc- tam longe corde, qua..i qui blasphemaverunl ? An-
mllis suis confessus est, a quibus se cupit mundari dite istam longiuquilalem ab Isaia propheui, vidote
dicat et de alienis a quibtis sibi vult parci. Amici isiam propinquilatem et longinquilalem : Poputus hic
mei. Quid dicam jam dc inimicis? Amici mei el proximi labiis me honoral : ecce propinquat corpore : Cor au-
lem eorum longe esl a me (Isai. x\i\, 13). Iidcm pro-
Duo Mss., habuerat.
1
*Tunquam adhuc recordantium sabbatum. Hoc in omni- Duo Mss., Noslis quia dixi proximos Dei, tiui appropin-
1
lnis fere Mss. et in Am. desideralur. qiiaverunt. Sex alii : Nosris quiu dixi proximos, di.xi appro-
1
Fr. et i-lpriquc Mss. sitt, secum, in seipso et ad se-
, pinquavcrunt. Alius utroqtie loco hubel , rfi.rflhtfltn undein
ipium. omiUui.t, yoslis qidd dixi proxiuos.
401 S. AlCUSTINI EPISCOPI 408
l>inf|ui, iidem longinqui : proplnqal labiis, longinqui Quasi non cssel quod illis diccret, quasi non esset
rorde. Verumtamcn quia longe itetrnmt thnentes unde illos arguerct. Nonnejam antca multar incrcpa-
Aposloli, absolutius el planius de illis accipimus, ul vcrat, multa diserat, et dixerat, Vce vobis, Scriba et
alios propinquasse, alios longe slctissc iiitelligamus Pharism, lnjpocriloe (Mallh. xxm, lo), et mulla lalia?
qnandoqnidem cl Pelrns qui audacius secntus fuerat, Tamcn quando passus cst, nihil horum dixil : non
im ailliuc longe erat, ut inlcrrogalns et perturbalus, quia non hahebat quod diccrel, sed exspeclabat tit
lcr ncgarel Dominum, cum qtw se morilurum csse complcrenl illi omnia, ct implercnlur omnes prophe-
promiscrat (Matth. xxvi, 70). Qui postea cx longin- tiae de illo, de quo dictum eral : Et sicut ovis coratn
i,»io ul propinquus ficret, audivit post resurrectio- tondente se sinc voce, non apcruil os suum (Isai. liii,
ncni, Ama$ me? et dicebat, Amo ( Joan. xxi, 17). 7). Oporlebat crgo ut lacercl in passionc, non taci-
Et dicendo propinquabat, qui negando longe faclus lurus in judicio. Jiidicaudns cuim veneral, qni po>le*
erat,d<>nec trina voce amoris, solveret trinam voceni juilicaliirus vcnirct : ct ideo cum magna potestale
negationis 1
. El proximi mci a longc stclcrunt. judicaiurus, quia cum magna humililalc judicalus.
18. Et vim faciebunt qui quwrcbant animam meam. 21. [vers. 10.] Quoniam in te, Domine, speravi,
Jam maitifcslum csl qui quacrebant animam ipsius: tu exaudies, Domine, Deus meus. Tanquam si ci dice-
qui non liabebant aniinam ejos, quia non erant in rclur, Quare non aperuisli os luum? quare non dixi*
corporc ejus. Qui qu;rrebant animam ejus, ionge sti, Parcite? quarc non in cruce pendens iniqual
erani ab anima ejns : sed quxrebant ut occiderent arguisti ? Scquilur et dicit : Qitoniam in te, Domine,
eam. Quaerilur enim anima cjus et bene. Nam alio speravi ; tu exaudies, Domine, Dcus meus. Monuit la
loco arguil qitosdam diccns El non est qui requirat : quid facias.si forte occurreril Iribulatio.Quxns enint
animam nieam (Psal. cxli, 5). Arguit quosdam non le defendere,et forte nemo accipitdefeusionem tuam.
qunerentes animam ejtis, ct rursus arguit alios quae- Jam tu perturbaris, quasi perdideris causam tuam,
rentes aniniam ejus.Quis eslqui quocrit bene animam quia nullitis habcs defcnsionem aut tcstimoniiim. Cu-
ipsius?Qui cjus passioncs imilatur. Qui siint qui stodi inlus innoccntiam tuam, uhi ncmo opprimil
qirrrehant male animam ejus? Qui ei vim faciebant, causam luam. Praevaiui! in lc fal«i;m lcstimonium,
et crucifigebant euni. sed apud hnmiues numqiiid aputl Dciim valthit, uhi :
lfl. Sequitur, Qui qumebant ma(a mea, locuti sunt causa tua diccnda cst? Quando Dcus jutlex erit, alius
vanitatem. Quid cst, Qui qmrrebanl malamea? Multa tcstis qu im couscienlia lua non erit. Intcr judiccin
qnarebant, cl non inveniebant. Forte boc dixerit, jusluin el conscientiam tuam noli lirocre nisi causam
Qu.nehaut crimina mcii. Qmcsierunl eniin quae in tuain : si causam malam non habucris, nulliim aceit-
illum diccrcnt, et non inveniebaut (Mattlt. xxvi, 59, saiorcm peilimesces, nulluin falsum lestein rcfeilcs,
60). Quacrcbant enim mala de bono, quaercbanl sce- ntillum vcrum requircs. Tu lanitiin bo:iam conscieii*
lera de innocenle : quaudo invenireul in co qui nul- liani affer, ut possis dicere : Quoniam in tc, Domiue,
lum peccatinn habehat?Sed quia peccata quxrebant in speravi; tn cxaudies, Dotninc, Deus meus.
coqui nulliim peccalum habebal, reslahat ut fingercnt 22. [vers. 17.] Quia dixi : Kequando iusullcnl ' in
quod non inveniel aiu. Idco, Qui quarebanl mala mea, me inimici mei , el dum commoventur pedes mei, in me
ioenli tunl vanitatem, non verilalem. Et dolum tota die magna loculi sunl. Itertini redit ad infirniitalem cor-
vicditnbanlnr : hoc esl, fallaeiam sinc ccssalione medi- poris sui, cl rursus capul illud attendil pedcs suos :
tabauiur. Nostis quanla falsa lcstimonia dicla sunl in non sic est in coelo, ul deserat quod hahcl in lerra :
Dominum. anlcqiiam paiereiur. Noslis quanla falsa altendit plane, etvidet nos. Aliquando enim , ut esl
lestinionia dicta sunt, Cliani cum resurrcxisscl. Nain ista vita, conunovcntur pedes nostri, el iabuntur in
illi miliies custodcs sepulcri, de quihus Isaias dixit, aliquo peccalo : ibi exsurgunl lingu* ncquissima: ini-
Vonam malos pro seputtura ejus (Isai. lui, 0) mali niicorum. Ilinc ergo inielliginius, ctiam cum lacthant
(
enim eranl, cl verilatem dicere nolucrurt, et cor- quid qiKcrcbanl. Lotpiuulur ituic aspere iminiles, gau-
3
riipli mcndacium scminavcrunl) : aitcndite qualem dentes se invenisse quod dolere debiieriinl. Cl dijd :
vanitalem locuii sun|. Inicrrogaii sunt etiain ipsi, et
Xe aliqnando insidtenl in me inimici mci. Di.x: lioe,
dixertlDt : Cum dormircmus, venerunt disciputi ejus, Ltmen fnrle ad emendalionem f<-cisti eos magna luqti
et abttutetuni eum (Matth. xxvni, 13). IIoc est loqui de mc ,
dum moverentur pedes nwi, id esl elaii suni,
vanitatcm. Si enim dormicbaut, undc scichant quo<| muita maladixcrmit.cumcommovcrer. Mi^ercn cnini
gcsliun crat? dchuiTunl iiiliimis, non iiibuliare; quoniotlo Aposlo-
2n. \vert. 1£, Ergn Ego lus dicil : Fralres, si praocntpntu» fitrrit liomo in <••//-
I5.J. a*u, (tntcm vctut
</no deticlo, vos qni spiriluulrs esiis, inslruilc hujutmom
turdttt uon audiibnm. Qni ad ca qu;e amliehat non
in spintu mansueludinis. Ei compleciilur quare /«•
refpnndchat, tanquam non audiebat. Ego emtem .
lcndcns, inquit, tcipsum, ue ct lu lenteris (Cai. vi.
velttt surdus non audicbam : et sicul mutus non apcriens I).
oi nHum. Kt repetil eadem : Et factus »um ticut homo Non cranl isli talcs, de qnibus dicit , El dmn contmo-
non atidient, et non habent in ore tuo argutioncs''.
verentur pcdcs mei, in me mtnrm tocuti st:nl : sed cr.tiil
'
Outo ms.., timoris. 1
colb. Ms.
instanter hal>et c.xsuticnt.
<
* lia uk ci alihi passini Am. Er. et Mss. [ledaigttlh- ' >i<-. aliqut
Fdtl.vero. i^iieram tunc asoeii,inrn$mtt
i ">n->
gaudcnt te, etc. NCaiRuni MSs., nspcrt in mum.
i09 ENAURATIO IN PSALMLM XXXVII 410
lales de (|iiihus alibi dicii, Qui me premunt, exsullu- luam, ut curam geraspro peccato luo. Quidest.curani
btmt si niotus fuero (Psal. xu, 5). gerere pro pcccato luo? Curam gereie pro vulnere
25. [vers. 1S, 19.] Quoniam ego in flagella paratus uio. Si diceres, Curam geram pro vulnere meo ; quid
sum. Oronino magnilice, lanqtiam diceret : Ad lioc inleiligereiur, nisi, Dabo operam ut sanetur? Hoc est
naius sum , ui flagelki sufferam. Ron enim nascere- cnim curam gcrerc pro deliclo, semper nili , semper
tur ' nisi de Adam , cui flagella debenlur. Sed ali- inlendere, semper siudiose ct scdnlo agere ut saues
i|iiando peccatores in h >c vita aut non, aut minus peccalum. Ecce de die in dicm plangis peccatum
flagcilantur; quia jam desperala csi inteniio eorum. tutmi, sed forie lacrymac currimi, el maims ressant.
At vero illi quibus raraiur vita sempitcrna , nccesse Fiant eIeemosyn:c redimaniur peccala , gaudcat in-
,
est ul hie flagellenlur ; quia vcra est ilia senlenlia : digcns de dalo luo, ul et lu gandeas de daio Dci.
Fili, ne deficias in disciplina Domini, nequc fatigeris Eget ille, cges ei lu : cgel il!e ad te , eges et lu ad
cum ab illo increparis : qttem enim diligit Dominus , Deum l
. Tu contemnis egenleiu lui , Deus non le
corripil; (lagellat autem omnem filium quem recipit contemnet egeniem sui ? Ergo impleto tti egenlis in-
(Prov. iii, 11, 12). Ideo ergo non insultenX inimici opiam, ut impleat Dcus interiora lua. Iloc est, Curam
inei, non magna loquanlur : cl si flagellat me Paier geram pro pecca'.o meo, faciam omnia qii;ecumi|ue f.i-
uieus, in flagella paralus sum ; qui.i mihi haercdilas cienda suni, ad abolendmn et sanandmn peccaiuiu
praparalur. Non vis flagellum, non tibi dalur liserc- mciim. El curam geram pru peceato meo.
ilitas. Omnis enim filius necesse est ul Hagellelur. 25. [vers. 20.] Inimici attlem mei vivunt. Dene esl
Usque adco omnis Oagellalur, ut nec illi peperccril cis, gaudent in s.eeuii felicitate, ubi ego laboro, ct
(Rom. viii 52) qui peccalum non habuil (I Pctr. H ,
, rugio a gemitu cordis mei. Quomodo vivunt inimici
22). Qttoniam rgo in flagella paratus sum. iliins, quia jaui dixit dc illis, quoniam locuti sunt
2i. F.t dolor meus ante me est semper. Quis dolor ? vatiitalem? Audi ci in aii<; psalmo : Quorum filii sicut
Forte de flagello. Et vere, fraires mei , vere dicam notella: constabiliuv. Sed supcrius dixerat : Quorum
vobis, flagella sua dolent hnmines ; quare flagcllan- <;s locutum esl vaniialem, ftiia; eorupl comijosita; sicut
lur non dolenl. Non erat islesic. Audile, fratres mei simililvdo templi; cellnria corum plcna, eructantia ex
Nescio quis damiium palilur, proclivior cst ut
si hoc in lioc; boves eorum crassi ; oves eorum fecunda:,
dicai, lndigiie passus smn, quam ut considerel quare multiplieanles in exilibus suis : non est ruina sepis, neque
passus sil ; dolcns damnurn pecuiii.u non dolens ,
clamorin plat.is eorum. Vivimtergo inimici mei : haec
jusiilia 1 . Sipeccasii,l.liesauriimliium inlciioreni dole: vila est, hanc hudant, hanc amant, baiic malo suo
uihil liabes in ilomo, sed forte inanior es * cordc : si
habent. Quid enim sequitur? Beatum dixerunt popu-
aniem plenum est cor bono su<\ Deo tuo; quare uon lum cui hwc sunt. Quid antem lu, qui cmam geris
,
dicig : Dominus dedil, Domimis abstulii; sicut Do- pro peccato tuo? quid ln, qui pronuntins iniquitatem
miiio placuil, ila faclum est; sil nomen Domini bo- liiam? Btalus, inqnit, populus cujus est Dominus Dcus
nedicliMii (Job i, 21)? Unde crgo islc dolebat? de ipsius (Psat. cxliii, 12 15). 1 nintici aulem mei vivnnt :
Itagello quo flagellabalur ? Absit. El dolor meus, in- el confirmati sunt super me, et multiplicali sunt qui me
quit, ante me est semper. Et quasi diceremus, quisdo- oderunt inique. Quid est, qui oderunt inique? Bona sibi
lor? unde dolor? Qnoniam iniquitalcm meam ego pro- volenicm oderunt. Qui si redderent mala pro malis ,
mmlio, el curam gcram pro pcccato meo. Eccc unde boni noi! essent : qui si non reddereul bona pro bo-
dolor. Non de flagello dolor : de vulncre, non de mc- nis, ingraii essent : reddunt aulem mala pro bonis
dicina. N.im flagellum medicamcnium est conira qui oderiint inique. Tales fuerunl Judaei : vcnit ad
pcc.catn. Audile, fralrcs : chrisiiani sumus; el tamen illos Cbrislus cum bonis, reddiderunl illi mala pro
plerumque si lilius cujiisquam moriatur, plangit illum; bonis. Cavele hoc malniii , fratres : cilo subinlral.
si pecccl, non illuni plangil. Tunc plangcret, lunc Qula diximus, Tales crant Judiei : ne putet unus-
dolerei, cum peccanlem vidercl uuic modum impo- ;
quisque veslrum longe se exceptum. Corripiat le
nerct, umc normam vivendi doeerel, disciplinam aliipiis fraler tuus , bonum libi volens ; oderis illum,
dirct : aut si fecit, et ille non audivit, tunc crat et talis es. Et videte qtiam cito liat, quam facile : ct
plangendus; lunc pejus morluus luxuriose vivens , vilatolc * tam mngnum malum, lam agile peccalum.
rvavn moriendo luxnriam flniens : lunc ergo quando 26. [vers. 21.] Detrahebanl mihi qui relribunnl mala
i>(a faeiebnl in domo lua , nou solum morltius eral pro bonis, quonium persccutus sum justiiiam. Ideo mnla
sed cl pulebat. Ila-c dolenda sunl, illa suslinenda :
pro bonis. Quid esi, persecutus sum juslitiam? Non
illa fcrenda, ism plangenda. Plangenda autcm , quo- dimisi : ne lorle pcrscculionem scmper in malo in-
inodo audislis plangcre istum Quoniam iniquitatem
:
lelligas, persecutus dis.it, perfecle secuius : Quoniam
meam ego pronuntio, et curam geram pro peccuto meo. pcrseculus sum jusluiatii. Et audi caput noslrtini eju-
Ne securus sis, cum confessus fueris peccalum luum,
lans * in passione : Et projecerutil me dilcclnm ,
lanqnam semper praeparatus ad confitenduni ct com-
iniitendum peccaium. Sic pronunlia iniquilatem * Duo Mss., cget UL a te, eges tu a Deo.
1
sie | lures Aiss. At Lov., quam facile curral tum ma-
1
Duodecim Mss., pulerelur. gnum. etc.
3 F.dd. et Mss., cnViV/iN " esee| to fuliensiuni vcten codi-
* iro, iwmior es corde plures Mss. habcnt, ,
in animo et
torde. ce, ctijus o[-e rcsutuimus, ejnkau.
411 S. ADC13STINI EPISCOPI 412
tanquam moiioum abominatom. Parum or.u mor- lulis accipiamu?. Etcnim noslis merccnarios vel ope-
rarios divcrsis icmporibus ductos ad vineain, merce-
tmim ,
abominaluin ? Quia crucifixmn. Etenim
qu.ire
h;cc uiors crucis niagna apud oos abominalin erat
dem tamen paritcr aeceperuiit (Matih. xx , 9). Et
Maledktus Propheta? crgo, et Aposloli, et Martyrcs, et nos,
iioi) inielligenlesin propheiia dietum esse :
e«
qui posl nos eruiil usque in finem s;cculi. in ipso fiue
omnis qni pendet in tigno (Dcut. xxi, 23). Noil enim
ij.se nitulit mortem, scd hic invonit de maledicto
accepturi sumus salulem sempiternam ; ul contem-
m, cteamdem plantes gloriam Dei . el ejus facicm inluentes, euin
primi hoininis propagaiam {Gal. 10) :
laudemus in xternom, sine defectu, sine aliqua posna
mortem nostram susoipiens in ligno snspendit, auas
siotit iniquiiatis, siue aliqua perversitatc pcccali, iaudan-
veneral dc peecato. Ergo ne pularcnl ali.|iii,
puiant quidam batrdici (a;, Dominum nosirum Jcsum tes Dcuin , et non jam suspirantes , sed inh;crcnlo.s
non veram mor- illi eui usque in finem suspiravimus »
el in spe
Cbristum falsmi camera babuisse, ct , ,
fem in cruce solvisse; inlendit lioc proplieta, el ait : l.-clati siimus. In illa enim civitateerimus, ubi bonum
Mulcdictus omnis qui pendel in ligno. Ostendit ergo nostrum Deus est, lumen Deus cst, panis Deus est,
qu* mor- vita Deus est qnidquid est bonum nostrum quo
quia ct Filius Dci vera morte morluus est, a
:
,
putares pcregrinantes laboramus, in illo invcnicmus. In
lali carni debebatur : ne non malediclum ,
illo
noii vcre moriuuin. Qnia vero illa mors non erajt crit quies, quam modo recordanles neeessc cst nt
falsa, sed ex illa propaginc descenderat, qu;c vencrat duleainus. IHud enim sabbatum recordannir, in cujus
cum diceret Deus , Morte moriemini reoordaiione tanla dicla sunt, et nos tanta diccre de-
dc malcdicto ,
(GVn. ii, 17) : omnino etad ipsnm quia pervenit vera bemus, ct dicenles nunquam lacere, non orc, scd
mors, ui ad nos perveniret vera viia ; etiam ad ipsum corde : qnia sic ore lacemus, ut corde clnmare pos-
pcrvenil mortis maledictio, ut ad nos pervcnirct viue simus.
benedictio. Et projccerunt me dilectum, tanquam _ .
moriimm abominatum.
Domine
IN PSALMUM XXXVIII
27. [vers. 22.] Ne derelinquas me ,
Detts
incus , ve discesseris a me. Dicamus io illo, dicamus ENARKATIO.
por illum; ipse enim interpellat pro nobis (Ilom.
SERMO (a).
viu, 31) dieamos, Nederelinquas me, Domine Detts
: et
meus. Eltamen diierat, Deus meus,Deus meus, utqnid 1. [vers. I.] Psalmi hujos ,
quem motlo cantavi-
me dereliquisii (Multli. xxvn, 46, el Psal. xxi, 2)? et mus, et iractandoiu suscepimus, lituluscsl : in finem
dicit, Deus meus, ne discesseris a me. Si a corpore n«n pro Idithun , Cunticum ipsi David. Cujiisdam ergo ,
rccedit, recessit a capite ? Cujus ergo vox crat, nisi qui vocatur Idithun , voces exspcciandaj ct audien-
primi hominis. Ex illo crgo se osiendens ve.ram car- d;c sunl : el si esse uuusqtiisque nourum poluerit
nem porlare, dicil : Dp.us meus, Deus mcus, utqttid me Iditbun , in eo quod cantal invenil se, el audil sc.
ttereliquisli ? Non illum dimisitDeus.Si te non dimiltit Videris enim quis vocatus fueril ' Iditliun secundiim
credentem in se, Christnm dimitlorct Pater et Filius bominum priscam nalivilalem : nos autem audiamus
ct Spirims sanclus uiius Deus? Sed persouam in se quid interpretelur hoc nomcn , el in ipsa inlerpreta-
trnnsfiguravernt primi hominis. Scimns dicente Apo- lione nominis quaeramus intelligentiam veriiatis. Sic-
st<do, qnia vetus Itomo nosler confixus esl crttci cum ut ergo inquirentes repei ire
poluimus in eis noniini-
illo (Rom. Non autem careremus vetustatc
vi, 6). bus, qu;e nobis a studiosis litlerarum divi.iarmn ex
nisi crucifigeretur in infirmitate'.Ad hocenim venit, bebnco eloquio in latinum interprelala* sonl, lditlmn
iil renovcmiir in illo : qnia desiderando cum ct pas- interprelatur, Transiliens eos. Ojiis est ergo isle tran-
sionem ejus imitando renovamur. Ergo vox erat in- siliens? vel quos Irausilivit? qnia , Transiliens, non
(irmitatis, vox erat no-tra, qua diclum est, Quare me nnde positum est; sed , Transiliens eos. Transilieudu
dcrcliquisii ? inde ibi dictmn est, Verba delirtorttm cnim canlat, an caniando transiiU? Sivc transiliendo
mcorum (Psat. xxi, 2) : lanquam diceret, II*c verba cautct, sive cantando transiliat, transilinntis lamen
rx persona peccaloris in me liansfigurata sunt. Ne Canttcum paulo ante eantavimos : utruni ct m>s si-
discessevis a me. miis transilienles , videril Deus cui canlaviinns. Sed
28. [vers. 23.] Intende in adjntorium meum , si quud c.in-
quis Iransiliens caul.-ivit, gnudcal se cs»c
Domine talutis mea'. Ipsa est salus , fratres , de lavil aulem lerRB adlmc inlcvrens caulavii,
: si quis
qua saluie exquisierunt Prophet;c , sicut dicit apo- optet csse quod cantavil. Qnosdam enim iubaireiitcs
stolus Pctrtis : ct non accepcrunt qui exqnisic- huino curvalos in terram, ea qua; ima sunl cogiian-
i iiitl ; scd inquisieriint el pramunliaverunt , et les , in rcbus Iraosennlibus spem ponentes, transili-
vcntniiis nos ct iiivenimus quod illi exquisicruiil
(I Petr. i, 10-12). El ceec nos nondum accepimus; ct
1
Ixiv., suspiramus. Edd. alii et plerique Mss., suspirari~
mus.
iiascenlur po-a nos , ol invcnient quod nec ipsi acci- sic uoslii omnes Mss. Al Edd., fiderint citim qui lui c
pienl et transient : ut omncs simiil in line diei cum fuerunl, quii voculiis, etc.
et Apostolis dcnarium sa- (a) Haliilus i srthagiue ad mensam S. Cjpriani. Iste s r-
Pitrtaicbis, et Propbeiis ,
mo in Irilnis Mss. pnrumalur liabittts Cttrliiaatne ud mm M
iTedecim Uas., ni.si nns crucifigeret in infirmilale.
1
Alii S. ( uprumi. Scd verius iri aliis, ad mensam, ereclani \iili-
quinqut nisi eetut crucifigcretur, ctc.
:
licci in i| so loco uLi i ynianu» passus fuerat.Vkl.Cuar,
(u) vauidu i. isal. i.xxx, ii. i.
ENARRATIO IN PSALMUM XXXVHI. iU
413
ldithun transilial cos qni dele-
Veniat adhuc iste
vocalur Transilicr.s eos. Quos enim
tran- ,
vit islc qni
verbo
ctantur iwis; et delectetur in his. et gaudeat in
remanenles?
silivit, nisi
Domioi , in delectatione legis AUissimi. Sed quid di-
inscribi Cantieum gra-
2. Nostis quosdan; psahuos
satis evidens cimus? Et hinc transilieudum est in aliud? An l.uc
ctuiini et ibi quidem in graca lingua
:
gradus nsque habet quo transiliat qui transilire desiderat ?
csi, dicat *«*«>•». Anabaihmi enim
quid
ueseendentinm. Lati- Voces potius ejus audiamus. Jara enim istc transilkns
sunt, sed ascendentium noo ,
et ibi
generaliter dixii videlur mihi quod habitabat in eloquiis Dei ,
nus quia non poluil propriedieerc,
ambiguum reliquit didicit haec quae audituri sumus.
quoniam gradus appellavil ,
,
ct
descendeiiiium. Sed 3. [ vers. 2, ] Dixi, Cuslodiam vias meas, ut non de-
Dtrum ascendentium essent, an
ne.|uc sermones, quorum non
linquam in linguu meu. Credas quod legendo disse- ,
qiiia non sunl loquelx
(Psal. xviii, i) exponit se- rendo, praedicando, monendo, objurgando, hortaudo,
atidiantur voces eorum ,
et cerlum in alia cum versaretur in opere cum cxercerelur iu diflicul- ,
qoentcm lingua praccedens ; lit ,
ibi ascen- tatibus quibusdam humanis homo agcns inter homi-
qnod ambiguum cratin alia. Quomodoergo
,
transilicns. Est au- ncs, quamvis jam transitiens eos qui non delectaninr
dcns quidam cantat , sic et hic
non pedibus , bis (quia difficile esl ut quisque lingua nonlabalur et
lem haec ascensio ct isia transiiilio ,
peccet el qui lingua non peccavit , ul scriplum est
interiorem ho-
non scalis. non pennis; et tamen si
,
altendas, et pedibus, ci scalis.etpennis.
Naio hic perfectus est vir [Jacobi m , 2]), aliqua forie pceni-
miiiem
Xon tenda dixerat, et lapsa erant ab ore quae yelfet rcvo-
non pedibus , quoraodo dicit homo
inlerior, re-
si
care , nec possel. Non enim lingua frusira in ndo
esl,
xxxv, 12) ? Si nonsealis,
uial milii pes superbice (Psal.
nisi qnia lacile labitur. Videns crgo quam essetdiffi-
quid sunt quas vidit Jacob, ubi erant ascendentes
(6os.sxvi.ii, 12)? Si non cile , ut nccessitatem loquendi haberet ltomo , et in
Angeli et descendentes
mihi vennas sicnt h.quendo non aliquid diceret quod se divissc nollel
eimis.quis est qoi dicit , Quis dabil
,
I
affectus cx his peccatis quaesivit evitare ta-.
Liv, 7). Sed et tsedio
columba, etvolabo, el requiescam{Psal.
,
aliud scalae Palitur hanc difficultatera transiliens. Non me ju-
rebus corporalibus aliud sunt pedes, ,
lia.
in
qui nondum est transiiiens transiliat, et ex-
autem et pedes, ct scal», et pert- dicet :
aiiud pennaj. Intus
,
voluntatis l
His an.bulemus , perialur quod loquor ; tunc enint erit el teslis el fiiius
nac affectussnnlboiia?
.
verilatis..Cum ergo hxc ei contigissent, slatuerat uon
his ascendamus , bis volemus. Cum ergo audit quis-
poeui-
huoc et unitari eligit non qwerat loqui , ne aliquid dicercl quod locutum sc essc
qoe iransilientera , ,
fossas aut aliqua altius- teret. Hoc indieant prima verba ejus, Dixi, Custo-
lcvitate corporis transilire ,
meas nl non delinquam in lingua mea. Cu-
sed quod ad corpora attinet diam vias ,
cula prajvolare saliendo :
fossas etiam Iransitit. Succensa igui el ef- stoJi ergo vias tuas, o Iditbun, et noli delinquero
dico : nam
(Psal. in lingua tua perpcudc quod diclurus es , examina ,
ab increputione vullns tui peribunt
:
[osa ,
quce
profer ad exlerio-
17 Quai sunt enim succensa igni el effossa , eonsule imeriorem veritaiem, et sic
lxxix , )-
pleruntque in perturba-
auditorein. Quxris ista
'
peribuni , pcccata ? rem
quee ab increpatione Domini
nisi
lione rerum in occupationc animorum ,
dum ipsa
Succensa igni sunt, quae facil male ardens cupiditas : ,
inlirmitas animae quam aggravat corpus quod cor-
ct effossa sunt ,
qnae faeil male jacens limiditas. Hinc ,
di-
aut timendo. rumpitnr, et audire vult ei dicere, andire intus ,
enim peccata omnia, ant cupiendo, dicendi de-
lencri pnssct iu cere foris , aliquaudo perlurbala Btudio ,
Transiliat crgo istc onmia quilx.s
indiligentia * aguoscendi : et in bis dicit aliquid
crigat scalas suas, exserat pennas snas
vi- ,
ficit
tcrra
non essel diccndum. Contra baec reme-
:
imo vero in quod forle
dcat ulrum quisqnam agnoscat hic se :
pcccatur , pro-
qui forie jam vi* diunt roelius esi silentium. Stat enim
nomiiti gralia multi se agnoseont,
quisqu.im et in-
pria quadam nota peccator, superbus
babentes mundum , et omnia quas deleclant
iu
lcm captat verba,
eiigmit recte vivere, dum hic vivunt in gau- vidus; audit loquentem iransilienlem ,
mundo ,
ad- proponit laqueos ; difficile est uluon inveuiat aliquid
diis quibusdain spirilualibus. Et haec unde erunt
non diclutn, nt dici debuisset nec audiendo igno-
:
huc ambulantibus super t.nam , nisi ex
divinis elo- ita
scit , sed ealnmuiatnr
invidendo. Conlra hos isie Idi-
quiis, ex verbo Dci,« parabola
atiqna Scriptura-
mide ila canla-
ihun traitsiiiens eossilere delegerat;
rum scrutata el invcsligaia, ex dulcediue inventionis,
Cuslodiam vias meas, ut non detinquam
in
Diai,
quam praeccssit iabor inqutsitionts! Sunt quxdain
vil :
caluraniosis, antcaptnr,
Neque enim snnt in Iwguamea. Quamdiucapiora
delicia; sancue ct bonae in libris.
meat, ut non delin-
Cj.ulis atque luxuria in venati- et si non capior, Cuslodiam vias
amo et iTgento, to ,
Quamvis Irai.silieiim delcctalio-
ludo ct joco, in tbeatricis nngis, quam in lingua mea.
h..s et piscalilms, in
nes terrenas quamv.s non nte capianl lentporahum
affcclandis n apprehendendis ruinosis honoribus ; ,
i i
omuibus, et rerura volalici affectus ,
quamvis jam hx-c i.na despi-
ncqne cnim vera sunt gaudia in his
in ipsis tamen me-
libris nulla sunl imo vero anima illa inia
:
ciam, etad meliora consurgam;
his
delectatio inteliigenti.e coram
in
siliens, et in bis delectata dicat, quia vemm tioribus suOicit mihi
tra
Nanuverunt mihi injusti dctccta- Quts tsta : ferte pro, Quam tis
secura dicit ,
sic Edd. At onines mss.,
i t
ibcil el
ad , comra Imc
remedtum me-
iiones,sed non sicut lcx lua
Domine (Ptal. cxvw, 83). ist*. eic , utreferatur
illud
amsenat pfe-
Qai tstu
ftS etc! in mss. autem perpaucis,
bonw rumque, eU:. ..
in uii decim Mss. tn Edd.
autem, affectns sunt et . .....
•
ua » seiite.ndechn 9MB., mdigenUa.
taluntiite*.
415 S. ALGUSTINI EPISCOPI 416
D(>() : quid mihi opus est captanda loqui, ci dare ad- «l audit cuin, cl gaudio gaudet propior vocom. uoit
ilmii calunihiaiilibiis? Dixi crgo, Cuslodiam vias meas, Buaui, sed sponsi (Joan. m, 29). Ut vera diiat, autlil
ul non delinquam in lingua mea. Posui ori meo custo- qu.i: diial. Nam qni loquitur iuuiidaeiu:ii, de suo lo-
diam. Hoc quare ? Proptcr pios, propter srudiosos, quilur (Id. viu, 41). Quiddam eigo tii^le el inolcsiinii
propter fideles et sanclos? Absit. Ilii sic audiunt, irt passus (>sl isle; cl hac sua confessione id ij iod pas-us
qnod probanl laudent : quod aulem improbant inter est, caveiidiiin ailiuoiicl , non imitauduui. Timen.lo
muita forte qu;n laudant, veniam dcnt potius qnam eniin niinis, ut dixi, ne dicerel aliqua iinn ixipa, sla-
calumniam pareut. Propler quos ergo vis cuslodire luit sibi nulla dicerc vcl bona : et quouiam staliii!
vias tuas ut non deliuquas 3n lingua lua, et ponis
,
tacere, coepit non audire. Sias euiui si transilieus
ori luo custodiam ? Audi : Dum consistil adversum me es, exspectas a Dco audire quid dieas bouiiuibus :
peccalor. Non consislit ad me, sed consistit adversum inter divilcm Demn, el inopeni qu.crenlem qnid au-
me. Quid dicturns postremo unde salisfaciam diai, intercurris Iransiliein, qui possis
, ? Car- et binc amliie,
nali de spiritualibus loquor , foris videnli ct audienti, etbac dicere : si eligis hac non dicerc, uon luerebcris
intus surdo el caaco. Animaiis enim liomo non perci- hinc andire : coniciiinis |>auperein , conlemncris a
pit quae sunt Spirilus Dei (I Cor. n, 14). Nisi autem divite. Obiitus es servoui te essc, quem eoaslituit
auimaiis inveniretur, quando calumniaretur ? Dealus Dominus super familiam suam dare cunstTvis cibana
qui narral verbum auri audienli (Eccli. xxv,!2), (ilatth. xxiv, 45) ? Quid ergo qux-ris accipcre, quod
iioji auri peccatoris aslautis adversum se. Tales enim pigcr cs crogare ? Merilo ergo quoniaui quo.l accepe-
inulli circiimslabant eicircumfrcmebnnt, quandu ille ras dicere noluisli, impediris ne accipias quod
acci-
velut ovis ad iiiunolnndum ductus est , et sicul agnus pere cupiebas. Aliquid enim volebas, aliquid habebas:
cnram tondonte sine voce , sic non apcruil os suum da quod habes, ut merearis accipere quod non babcs.
( hai. 1.111 , 7 ). Quid enim dicas turgidis , lurbidis Ergo cum quasi posuissem ori meo cusiodiam, mihi-
,
calumniosis, liligiosis, verbosis ? Quid dicas sanctum que indixissem silentinm, quia videbam ubiqne peri-
ct piuiii , et de religionc transiliens cos ' : quando culosum eloquiuui ; factum est, inquit, in me (|iiod
ipsis libenler audienlibus, discerc cupieniibus , veri- nolebam ; Obsurdui , el liumiliatus sum : non mo lni-
talis cibo inhianlibus, avide accipieutibiis ct miliavi sed, humiliatus snnt. Obturdui, humiliatus
, Donii- ; el
nus ait : Adhuc multa liabeo vobis dicere, sed uon pole- sum, et silui a bonis. Coppi non dicere hona,
cum ti-
ttis illa portare modo (Jouu. xvi , 12) ? El Apostolus, meo ne dicam aliqua m.ila ct reprchendi coiisilium :
Non potui vobis loqui quasi spirituaUbus , sed quasi car- mcum. Silui euim a bonis. Et dolor meus renovatus
nalibus nou lanicn desperandis, scd nutriendis. Se- est. A dolore quippe quodam, quem inilii
: inflixerant
quitur cnim , Tanquaiu parvulis in Chrislo lac vobis calumniatores cl rcpreliensores, lanquain requieve-
potum dedi , non es.com; nondum eniin
poleratis. Ergo
ram in sileuiio, et cessaverai dolor ille qni factus erat
vci nunc Sed neque adhuc quidem potestis(\ Cor.
dic, a caluinnianlibus : sed ubi silui a bonis, renovatus
esl dolor meus. Ccepi
iii , 1,2). Noli ergo festinare audirequod non capis, plus dolere tacuisse me (|ua:
sed cresce ut capias. Sic parvulum alloquimur, in dicere deberem, quam dolueram dixisse qux' dicere
sinu malris Ecclesie pio lacle iiutrieiiduni non deberem. Renovatus esl dolor meus.
, et ad
cscain mensrc dominicas idoncum facicndiim. Quid 5. [vers. 4, 5.] (a) Et in medilatione vica exardescet
auiem vcl tale dicam peccalori astanti adversus me ignis. Ccepil esse inquietum cor meum. Vidcbam in-
idoneum se putanli aut lingeuti, ad ea quaj non capit; sensatos, et tabesccbam (Psal. cxviii, 158), non ar-
ut cum ei dixero, el non ceperit, non se putel non
ille guebam : el me sic laceiuem aelus domus tua: com-
ccpisse, sed me defecisse ? Ergo propter 'iiinc peccato- cdcbal (Psal. lxviii, 10). Respexi enim ad Dominum
rcm astantcm adversus me, posui ori mco custodiain. incum dicontem Serve nequam et piger, dares pecu-
:
4. [i-er*. 3.] Et quid seculum est ? Obsurdui, ct liu-
ninm meam nummulariis, et ego veniens cum usuris ex-
milialus sum, et silui a banis. P.ilitur enim diflicultalem itjerem. El quod sequitur, avertal Deusa dispcnsalori-
iste transiliens in quodam gradu, quojain transilivit;
bus suis : Projiciatur in lenebras cxteriores ligalis
et quaerit el inde transilire, ad vilandam hmc difli-
inanibus ct pcdibus, servus, non eversor a.l pordcn-
cullatem. Peccare mctuebain non loquerer, ut
', ul diim. sed pigeraderogandum (Matth. x\v, 26,27, 50).
silenlium mibi imponerem ; hocenim dixeram, Cnslo- Quid exspeciare debent, qui cum luxuria consunipse-
diam vias meas, ut non delinquam in (ingua mea runt. si daniiianiur qui ciun pigritia servavcrunt ? ln
: vi
duin limco loqui nc peocein, Obsurdui et fiumiliatus meditalione mca cvirdescet ignis. Et posilus in hac
tnm,etsilui abonis. Dum niniis tiineo, ne luquar aliqua Quctnatione diccndi et tacondi, inter eos qui calu-
inala, tacui omuia bona : Obsurdui, el lutmiliatus inuiari parali sunl, ct cos qui affectam instrui, inler
sum, Unde euim diccbam bona, nisi
el silui a bonis. abundaiitos tA inopes, faclus opprobiium his qui
quia audiebam? Auditui cnim meo dabia exsutlatio- abiindabant, ctdesp.ctiosupcrbis(Psfl/. cxxn, 4), re-
i.ein cl latltli.iin (Psal. t, 10). El ainiciis sponsi slat, spidenfl os bealos qui esuriunt et sitiunt jiisiitian
<
v
(Hattli. v, G) ; laborans in ulroque, afflictus in uiro-
Er., Qui<l dicas saiula cl pio et tlr n ne projicial margarilas
•
HgtOHf. tran\ilienti «p.ie ; pericliliins ame porcos,
eon.Tte* »iss., Quid dicat $ancliisti piusct de retigianit
tmisilienx eot. («) Silenlio pixlnit verba illa vers. I, ConcaluU cor
' Plmesli.ss.. pcccutarcm meiwbam. meum intia me.
417 ENARIUTIO 1N PSALMU.M XXXVIII. 413
IMjriclitans ne non erogci cibaria conservis : in hoc quae nondiitn pervcncrat; et quibusdam jam transib-
aeslu qmesivit alinm meliorcm locino ab liac dispen- tis, non remaneret in via. sed desiderio raperehw in
salionc, in qua sic laborat bomo et periclit ilur ; et supcrna ; usque quo ille qui qusedam transilicrat
gnspirans in (inem quemdam, ulri isia nnn erat passu- omnia transilirct, et ab irroralione quadam gutiarum
rus, inillum, inquam, finem quodicltirusesl bonoero- dominicarum de Scriplurarum nube venienlitim ,
galori Dominus, Intra in gatidiinn Domini lui (Matlh. veniret sicul cervus ad fontem vilae (Psal. xli, 2), et
xxv, 21) ; Locutus sum, inquil, in lingua mea. Inler in illo ltimine videret lumen (Psal. xxxv, iO), et abs-
irsins, intcr pericula b.ec, iuler diflicullates, quia ila conderelur vultu Dei a conturbatione hnmiiium
in
dclectat lcx Domini, ul tnmen propter nbundanlinm (Psal. xxx, 2l):ubi dicerei, Bene est, ullra nibil
scandalorum refrigescat cbaritas muliorum (ld. xxiv, volo, omnes bie amo, neminem hic limeo. Bonum
!2):inter bos eigo restus, Locutus sum, inquit, in desiderium, sanclum desiderium. Qni jam hoc habe-
liriiwu mca. Cui? Non auditori qiiem volo erudire, sed tis, congaudele nobis ; et orale ut |)erseveranter ha-
exauditori a quo volo erudiri. Locutus sum in lingua beamus, ne inler scandala dcficiamus. Nam et nos
mea, illi a quo inltis audio, si quod bontim, si quod pro vobis huc idem rogamus. Non enim et nos
veiuni audio. Qnkl locuius cs ? Notum, inquit, milii digni qui pro vobis oremus, e( vos indigni qui pro
fac, Domine, ftnem meum. Transilivi enim qu;edam, et nobis orelis. Auditoribus suis quibus pr.edicabat vcr-
veni ad qii;edam ; et ea in quaj veni, meliora sunt bum Dei, se comiuendabal Aposlolus (Culoss. iv, 3).
eis a quibus transilivi : sed reslal adhuc quod trausi- Orate ergo pro nobis, fralrcs, ut et cpiod videndtiiu
IKmdtim sil. Non enim hicremanebimus, ubi tenlalio- esl bene videamus, et quod dicendnm cst beuc dica-
ncs , ubi scandnln, ubi audiiores et calumniatores mus. Cxlerum boc desiderium, novi, in paucis esl
patMinir. Finem meum notum milii fac : finein qtii mibi nec me optimc intelligunt, nisi qui giistaveriut undo
deest, non cursuin qui milii adest. loquor. Loquimur tamen oiimibus, ct babeniil.us lale
G. Fineui illum dicil, quem currens intucbatur desidcrium, et nondiim liabcnlibus : babenlibiis, ut
Aposiolus, et de sua imperfeciioncconfitebaliir, aliud nobiscum in illa suspirenl ; non habentibus, ut pigri-
in S:; iniuens, alind alibi quserens. Ail enim, Non quia tiam excutiant, ima transilinnt, ad dtilcedinem lcgis
jum accepcrim , aut jam perfectus sim , fratres, ego domiuicaB veniant, non in deleciationibus iniquorum
meipsum non arbiiror appreliendisse. El ne diceres, Si remaneanl. Narranl enim multa mulli, et laudant
uon appreltendil Aposlolus, cgo apprelicndi ? si per- mulla multi, iniqua iniqui. Et revera et illa iniqua
feclus non est Aposlulus, ego perfecius sum? vide babciil delecialionem, sed non sictit lex lua, Doinine
quid agat, altende quid dical. Quid ergo agis l
, Apo- (Psal. cxvm, 83). Dicanl ergo nobiscum qui credtiul
slolc? Nondum appreliendisti, nondum perfeetus es? liace dicere et nos. Negotium cnim boc inltis est
Quid agis ? ad quam actionein me liorlaris ? quid inilii nullis vcrbis oslendi potest. S<;d qui hoc agii, credat
imilandiim sequendumque proponis? Unum autem , esse et in alio : non solum se pulet accepissc qno«|
inquil, qux relro sunt oblitus, in ea quce ante sunt ex- Dei est. Dicat ergo in his Idilliun, JSotum fac mihi,
teutus, secundum intenlioncm sequor ad patmam sn- Domine, fuiem mcum.
pernm vocalionis Dei in ChristoJesti (Pliilipp. iu. 12- 7. Et numerum dierum meorum qui est. Numoruin
14) : sccundum inlentionem , nondum sccundiirn dierum qua?ro qtii esl. Sic possum dicere , sic possum
perventioncm , noiulum seciindtun appreliensiorien:. numeriim sine numero
inielligere , quomodo possiinl
Son rclabamur unde jam Iransilivimus, nec remanea- dici anni sine annis. Ubi enim nnni , ulique quasi nu-
iiiiis in iilis in quae jam venimus. Curramus, inlenda-
meriis ; scd lamen , Tu idem ipse es , et anni lui uon
nius, in via sunius : nec lam sis secnrus ex eis qu;e delicienl (Psat. ci , 28). Nunieriiin dicrum ineorum
transisli, quam sollieilus pro cis ad quoe nonduin
milii nolum fac, sed qui cst. Quid crgo ? Isle nunieriis
pervenisti. Quce retro, inquit, oblitus, in ea quce anle
in quo lii es, non est? Plane , si atteudam bene , non
sunt exlentus, secnndum intenlionem sequor ad palmam
esl : si bxream, quasi est; si transiliam , non esl : si
supernos vocationis Dci in Chrislo Jesu. Ipse est enim ab istis me exciiliens superna contempler, si trans-
fmis. Unum auiem , hoc est illud unum : Domine eunlia manentibus comparem, video qnid verum sit
ostende nobis Palrem, el snfftcit nobis (Joan. xiv, 9). quid aulem magis videatur esse . qiiani sil? Diclu-
Unum autem, qiuc et una dicitur in alio psnlmo :
rusne sum esse meos ? Hos inquam , dies
istos dies '
,
Cnam pelii a Domino, hanc requiram. Quw retro obli-
esse diclurus sum; et tam inngnum boc vcrbum, huic
tus, in ea qum ante sunt exlentus, Unam petii a Domino,
curstii rerum labenlium tcmere dabo? Ila ergo ip-e
lninc requiram, ul inhabilem in domo Domini per oinnes
deficiens pei:e non sum ut excideril mibi qui dixil ,
dies vitce mcce. Propter qtiid? Ut contempler deleclatio-
Ego surn qui sum (Exod. ni, \i). Esl ergo aliquis nti-
nem Domini (Psal. xxvi, h). Ibi enim gaudebo de
merus dieriiin? Yere cst , el sine (ine cst. In his au-
socio, non limebo de ndver-ario : ibi enim contem-
tem diebus dicam nliqnid esse, ^i tenco de quo <lie
plator mecum erit amicns, non cnlumniator inimicus.
me inlerrogas utruin sit : ut vel inierr. ges ine , tene
Iloc desideravit istc Idilbun, notum ficri sibi cum bic
unde me inlerrogas. Tenes diein islnin ? Si lcnuisii
esset, ut sciret quid sibi deesset ; et non lam gnude-
ret de his ad qtiae pervenerat, quam dcsiderarct ea ad
1
sic plerique Mss. At \m., quam si dictxrvtsk te men-
simt esse istos dies meos Yx., videatur pon esse, qnam si '.'
1
SicUss. At edd. hicct proximo loco, pro agis, habent nis. dklurus shn esse istos dies meos '.'
S. AUGUSTWl EPISCOPI «•
419
beslernnm ut- inagnum pulanl csse quod adest qui enim putal se :
hcsternmn , tenes ei hodicnuim Sed ,
asse aliquid, cum oibil &il, semctipsum aadncit (Cal.
quis, non icnro, quia jam
non cst : iMum autein le-
vi, 3). Nec isti ex boc magni sunt: nam et inftalio ct
„co in qi» sum, ciqni
mecum est. Ilane de islo excl-
Noni.e tninor imkatur magnitudineni , sed non babet saui-
dit libi ja:n quantnro
a priraa lnee transic.it?
mihi priraam horam lalem.
iste diea a priroabora eoepii? Da
9. [vers. 6.] Jam crgo istc iransiliens agens quid-
ejus; qnia forteelipaa
ejus? da mihi et secundam quod non novit nisi qui pa
dam corde occullum •
transvolavit. Tertiam inqnis
dabo libi : fortc en.m , .
in ,
riter agit; tanquam noto sibi faclo fmo suo impetrans
i» ipsa nunc sumus. Certe
ergo sunt isli dics , ct etf
sed l.oram quod rogavit , noto sibi facto numero dierum su<>-
teilia dic* lertiam dahis, non diem,
: ct si
rum non qui transit, sed qui est, attendit ad ha c
Verumtamcn ne boc quidcm tibi concedo ,
si ,
dabis.
mil.i vel boram qn.i: transilivii , et comparavit notilix superiori et :
mcrum ista utcunique transilist». Da
es. Si enim aliqu.d lunquam dicercs ei , Quare desiderasii nnmernm die-
lerliam , ipsam mil.i da i» q«a
adhuc rcstat nec vu.ii iuorum qui esi? quid enim de diebus istis dicis*
ejus jam praucriit, et aliquid ejus ;
dc illo alio
l
altcndins h.TC ait : Ecce veleres pcsuisu
esf, nec
qnod pr.eteriit mihi potes darc, quia jam non
diesmeos. Veterascuut enim l.i, cgo novos volo, oovos
quia nondum est. Quid mihi
dc l.ora isia,
(|..od restat,
nunqumn veterascenles; ut dicam, Vetera Iransie*
Quid de iila mibi dabis ,
qua: nunc peragilur, dabis? Cor. v, 17) nunc
Cum dicis runl , eccc iacla sunt uova (II : iu
cui commiiiam hoc vchum ul dicam, Est? quania
etmomcntum unum spe. , tunc in rc. Innovaii enim fide et spe ,
est,
ipsum Est, certcuna syllaba Non entm sie Cbristo induti
in ipao ictu ad w- adhuc vetcra aginius?
csi, el tres litlcras syllaba
habet :
sumiis, yt ex Adam jam niliil porteasns. Videte veie-
perveiiis. nisi prima
cimdam hujus verbi litteram non
rasccntem Adam et innovari ,
Cliristum in nobis : El
finita fucrit
non sonabit , nisi cum ct sccunda
; tcriia
si exterior , inqujt, homo noster corrumpilur , sed inte-
syllaba dabis? Et
lransierit.Qi.id mibi dc hac una diem {ld. iv 16). Ergo ad
rior renovaiur de die in ,
qui unarn syllaham non tencs?
Momenlis
lc.es dies pr.ctervolantia tem-
,
ppccatum, ad uiorulitatcm , ad
torrens rerum Bmi;
transvolantibus cm.cta rapiuutur, ad
pora, ad gemituin et laJmrom cl sudorem *, ;clate-i
hibit pro nobis. qui ]/m
de quo torrcnte Hle in via non manentes,ab iafautia nsqne ad
succedmites,
isti e.go dies unn sunl
exaltavit caput (Pm/. cix, 7).
sencctutem sine sensu transeuntes, ad bxc attenden-
venianl ; et cum vcnei ini
ante ahcunt pene , qiiara
tes , videamus hic veterem homincm, velere.n diem ,
se ' , sequuniur sc, <l
stare non possunt : jungunl Velus Testamentum conversi au-
v.-tus caniiciun , :
revocatur quod
se tenent. Nihil de pncterito
:
non tfin ad ioteriorem *. ad ea quse innovanda sunt, pio
nondu.n habe-
futurum est transiturum cxspcclatur ;
hisqux immulahuntur, inveniamus bomlnem novum,
tur, dum non venit;
non lenelur. dum vcnerit. A«-
non isinm qui diem novnra canlicum novum Testamcntnm No- , ,
merum crgo dierum meorum qni est :
amemus ulam novUatem ut non ibi ti-
difficilius et periculOMiis pertnr- vum et ; sic ,
non est, et quod mc l.oc cursu trans-
mcamus vctusiaiem. Nunc ergo iu
bat, et est et non esl; ncc csse possumus dicere quod
imus a vctciibus ad nova : ip>o transilus agilur ciinn
transit. Est lllud
noo sUit, ncc non esse quod venit ct
g.r.nanum corrumpuntur cxteriora, ct tnnovaulur iatertora; dn-
simplex qmero, Est ve.umqu.cro, Est
Jerusalem spousa Dornmt nec ctiam boc ipsum quod estcrius corrumpllur,
qua-ro Est quod est in illa
renovetur
rcddat dcl.itnm naiura?, venial in mortem,
,
ubi non crit mors non erit defeclus , non erit
vesurrecliosie. Tunc ucul revera omn a
,
,„ei ,
bestemo pr;vcc- et boc In
sed manens qui nec
dies transiens, ,
nunc sunt iu s[.e ». Agis ergo ali-
uova reiiqna quae
Hui.c, inquam nume- ,
ditur, nec crastino impellitur.
,
nova ciu-
nuld nunca vcteribus te eiuendo,
et in
rum dierum meorum qui est , nolum miiii {ac.
ct in ea qus anto
rendo. In n->va ergo currens
iste ,
8. Vt sciam qttid desit HoC cnim mihi deest hic
mihi.
mihi ftnm
exientus, Nolum, inqull, Domine, fac
quamdiu mihl decst , non me dico pcr-
siint
lahoranti ; et ul sriant
Non quia mcum el numerum dierum meorum qui est ,
quamdiu hoc non accipio dico
,
. ,
feclum
mihi. Ecce trahit adhuc Adam, ct sic lcsii-
:
autem ad qaid detit
jam acceperim, aut jam perfectus sim; sequor tetere» din posuisti
nat ad Christum. Ecce, inquit,
palmam supernoc vocnlionis Dci (/-/ii/i/qj.ui,i2 , 14) 5
illos pmuisli
meos. Veleres dics ex Adam , velcrcs
.
Mansio quic-
hanc accipiam pro merccde cursus mei. ui aliquanda
mansione palria vcterascunt quolidie ; el sic vclcrastuut,
cril linis currcndi et in ipsa
dam ;
meu tunquam nihH
cliam consumanl.if. El mbtlanlia
sinc percgrinalionc , line sedilicnc, sine tcnlatione.
ante te. Antc tc , Dominc ,
tanquam nibil lubslnulfl
ErgO, Notum fac mihi himc numerum dierum meorum ego cum boc vidco,
nondum ihi
quia mea anie te qui «ides boc : ct
,
ul sciam quid desit mihi ;
ante homines non vidco. Quid
qui est , eniai
jam sum ut inve- ante te vhleo ,
sura nc superbiam ex eo in quo ,
quod s.uu
quihus verbis ostendam, nihil esse
:
dicam ?
niar in non bahcns meam juslUiam. In compara-
illo
quod e>t ? Scd intus dlciiur •
in coroparatione ejus
attcndcns isla qus non ita
lioue enim illius quod est , septem, Hk
undecin. Mss., ne iUo aito attcndens.
Aiii
Bimi, el plus mihi vidcos decsse
quam adessc, ero .
,lt- ail-i attendens. .
elaiior cx eo quod
bumiV.or ex co quod dcesl , quam « i •'.!(!. ,
ahesl mct a USS.
et sudorem id<r :
m- « sic MBB. Fchl. \ ero, ad inlerwra.
Nam qui putanl M aliquid babcrc cum hic
a vss. iliest
Uic ii. Edd. auuitur itml : qucd
adcsi.
superbicndo non accipiunt quod dcesl ;
quia
*
• VlJquot Uss., dunuir. Fl mox Fd.1.
rcrebant, mt
ruol ,
mumque uul kjcohulll m».,i#u4utcumqi*.
.
•
leptem mss., urgcnl u.
43!
inlusutcumqnesentilnr. Ante te ,
ENAURATIO
Domine nbi oenli
1N PS ALMUM XXXVIII.
niias. Qti;r. vanitas?
m
, ThcsnurhaU el non cognoscit cm
iui sunt, non ubi oculi liumani sunl : quid ubi oculi congrcgubit ea. insana vanilas ! Beatiis cuj.is esl Do
lui sunl? Substantia mca tanquam niliil. m.nus spes ejus, et non respexit in vanilates cl insa-
iO. Verumtamen tiniversa tanilas , omnis liomo vi- nias mendaecs (/>««/. XXX X i , S>. Delirare tibi videor,
tens. Veiumtamen : quid cnim dicebat? Jam ecce avare, cum baec loq.ior anicularia
: [ibj videntur b;.c
iransilivi morlalia ontnia , et ima contempsi , caleavi verba. T.i enim videlieel homo magni
consilii wagua.-
lerrena , asccndi ad ilelectationem legis Domini , flu que prudcnii;e, exeogitas q.iotidie
gcnera acquirei.d;..
ctuavi iu dispeusaiione nunicrorum dieruni * domi- pecuniae. de negotio, de agricniium,
forlassjs ct de
nicorum , desideravi eiiam finem illum, c.ijus non doqu.o, de jurisco.isulu.lione, de
miiitia, att\ij s e d« i
ssl fmis ; desidcravi numerum dienmi iiieoram qui fenore. Ilomo cordan.s nil.il
praienniltfe oiunin»,
esl, quia numerus dierum istorum non est ; ecce j;im u.ide i.nmmtis super nummum, et ... oecultodilige..-
lalis sum, lautn trausilivi, in ea quse siant sic inl.io : tins casligelur K Depradaris lio.nii.em, caves dcpre-
Verumtamen, sic quoniodo hic sum, qiiamdic iiic sum, datorem q.iod facis times ne
; patiaris, et i„ eo q„o,l
quamdiu in boc sa x
ctilo sum ,
quamdiu cai nem mor- paterisnon te corrigis. Sed non pateris pr „dei, 9 :
lalem porlu , qtiamdiu tenlalio vila iiumana esl super emra hon.o es, bene servas, non solum benc
coliigis :
lerram (Job vu, 1) quamdiu inler scandala suspiro, habes ul.i ponas, cui commitlas,
,
quomodo nil.il per-
quaihdin limcn ne cadam qui sto, quamdiu mihi in- eal ex eo q.iod eo.igregasti.
IntcrrogO cor lunm,
dis-
cerla suni ei mala mea et bona mea , universa vauitus cut.o pradenliam
luam Ecce collegisti, ccce iia
:
otunia liomo vivens. Omuis, inquam, elhserens el tr.m- servasn, ut uihil possis amitiere
eorum qu;e servasti-
Silicus, el ipse Idithun ad universam vaiiitalem adlmc dic mibi cui servas? Non lec.im
ago,rton co.nniemol
perlinel : quia orouia vauiias, cl vaniias vanilanlium *
ro, non cxaggero quidq.iid alind mali
babet avaritia
qu.r. abundanlia bomini in oiiuii labore suo, quo ipse vanitatis tax : hoc unum
propono, |,oc uiscuiin,
laliorai sub sole {Eccle. i, 3 el 3) ? Numquid et Idilliun qtiod mihi dat occasio lectionis
Imj.is psalmi. Pror us
sub sole adliuc esl? Ilabet aliquid sub sole, haliet colligis, thesaurizas.-non dico, Nc forte dum colligis,
itliquid ultra solem. Sub solc liabet evigilare, dor- colligaris non dico, Ne forte cum vis esse
:
prado',
mire, manducare, bibere, esurire, sitire, vigere, fa- sis pracda hoc aperlius eloqt.ar ; fortassis cnim
:
ca>
tigari, pucrascere, juvenescere, senescere, inceria ha- cus avaritia non audisTi aut inteliexisli
: non dico,
bere quav optat et timet : haec omnia sub sole liabet inquam, Ne forte cum vis esse praxlo
minoris, sis
ct ipse Idithun, etiam ipse Iransilieus eos. Unde ergo prjnda majoris. Non enim sentis esse te in
mari/ncc
transiliens ? Ex illo desiderio , Notum fac mihi Do- cernis minores pisccs a majoribus devoraii.
ntine, fmemmeum. Hoc enim desiderium ullra
,
solem dico ista, non dlco difGcultates et
*R W
pericuia in ipsa
est, non est &ub sole. Sub sole omnia visibilia : quid- conquisitione pecunlac, q„a„iu patiant„r
qui e am col-
quid visibilo non csi , sub sole non esl. Non esi visi- 1'gunt, quam in omnibus periclitenlur, in omnibus
bilis iides, non est visibilis spes, non est visibilis cha- pcne mortem videant transeo haec omnia. frpnw
:
ritas, non cst visibilis benignitas, non csl visibilis po- colligis nullo contradiccnte,
servas nullo auferentc :
stremo limor ille caslus permanens iu sxculum sa> excute cor tuum, ac prudentiam tantam
qna me de-
culi (Psal. xvui, 10). In his omnibus dulccdinem ha- rides, q.ia me insipienlem puias
hac loquentem ; et
bens consolationemque Iditlmn , et ultra solem con- dic mihi: thesauriras ; c„i
congregabis ea! VkJeo
versans, quia conversatio ejus in cceiis est, ex his quno quid velisdlccre, quasi quod vis dicere
huic non oc-
adbuc babet sub sole, gemit; et ista contemnit eldo- currcrit : dictunis es, Filiis meis servo.
Ha«c est vox
let , in illa inardescit qua; desiderat. Locutus est de pieiaiis, excusatio iniquitatis : Filiis meis, inquis,
illis, loquatur et dc istis. Audislis concupiscenda, au- servo. Etia.n sems liliis tuis. Itanc hoc non noverat
diie coniemnenda. V erumlamen univcrsa vanitas om- Idithun? Noveratea plane, sed in dicbus veteribus
nis liomo vivens. co.i.puiabat, et ideo contemncbal ; quia ad novos dies
li. [vers. 7.] Quanquam in imagine ambulat Iwmo. feslinabat.
iii qtia imaginc, nisi iilius qtii dixit : Faciamus homi- 13. Nam ccce discutio te cum filiis tuis : servas
nem ad imaqinem et simUUudinem nostram(Gen. i, 36)? transiiuriis transituris, imo vero iransiens transcim-
Quanquam in imagine ambulut homo. Ideo ci.im Quan- tibus. Nam Iransiliirnm tc sic dixi, q-.asi
nunc ma-
quam, quia magnum aliqnid imago harc. El lioe Quan- «nuatuor vel quiuque Vss. ad illud, super
nummum, ad-
qnam, secutum est Tamen : ul illud quod audisiis dmtponalur. guo onusso Edd. ferebant et in
occultodiii- ,
genttus ucquvatur. At loco acquiratur,
Qiianquam, iiltrn solcm sit; hoc aalem quod scqiiitur quatuor Mss ha-
beut, congregetm: Unus, collocetur. nes,
Tamen, sub sole sit el illud perlineal ad veritatcm, istud verbum annotatiuncula est ad
cartiqetur m
;
marginem in Mss Lv- i
rensi et Audoenensi ante annos 600, i soque,
hocad vanitalem. Quanquam ergo m imagine ambulnt uti videtnr (
quo desctipU sunt codices, calamo ap^sita, liunc
homo : Tamen vane conturbatur. Audi conturbationein dum « carligare est in carta, hoc est in membranain, nol
:
"ro- i
« pter memor.am aliquid scribere, usilatins de
ejus, el vidc si non est vana ut calcos eam, transi- : nsurariis
« dicitur. » Abi demuni novem Mss., caatwetur.
id forta
lias eam, et habites in excelsis, ubi non est ista \a- vulgi ferente usu adhibitum boc loco est pro, recludttrr
qiio sensu per meUphoram a Martiali dicilur lib. I, cj igr!
1
Er. ct decena Mss., mtnerorum Dominicorum : cmissa
voce, dienun. item duo M$s , nHimnorimi Dominicorum. F.t cujus laxas arca flagellat opcs.
Quiuior, munerum Dominicorum. Et a Jurisconsultis ftagcllure ajnwnam
, : ut in lee
° 6 ft" de
* sic mcliorcs Mss. vulgati, varilctum.
M. Exlr. Crini.
l«jg S. AliCUSTlN i Episccpi m
neas. Ipsuni hodie : cx qiio loqtti ccepimus usque *d diendum scrmonem, ad eolligcndas interioies divi-
lioc inoinciiuiin, seutis Ncque enim quia senuinius. tias, cogitas de exlPriorihus : ituroquid eas buc lecuiu
cernisct incrementa capillorum tuorum; et minc adduxisti? Ecce nec nunc cas vides. Crcdis le bahen'
cum stas, cum hic es, cuiii agis aliquid, cum luqueris. in ilomo, quod scis le posuisse : munquid scis le non
in 1« crcscunl capilli iui : iieque enim rcpenle creve- perdidisse? Quam mulii redierunl ad domes snas, et
imil, ul lonsorem quxreres. Agilur crgo seWS trans- quod posuerant non invenftrunt. Ilinc foriasse expa-
volaus, et in inielligcniibus, et non sentieniibus, et verunt corda cupidorum ; ct quuniam dixi mullos sa>pe
in aliud male occupalis. Transis tu, etservas
trans- ad domam suam rediisse, et quod posuerant nnn uj-
venisse, dixit qnisque in corde suo Absil, Episcope;
eunii filio tuo. Primo lioc a lequxro, Sciseum pos-
:
scssnrum cui servas?aut si noiKlnm naius cst, scis Imnum opta, or:< pro nobis; absit ut coatitigat, ahsit
itascilurtim ? Scrvas filiis, iucertum <:sl a:i hiluris, an
til ila (i:-.!; credo Dcum, quoniam quod posui sal-
in
possessuris ncc reponis ihcsaurum nbi rcpniieiidns
:
vmn inveuio. Crcdis in Deum, et non credis ipsi Dco?
est. N«n Dominus tuus servo suo
eniin tale consiiium Crcdo in Cbrislum ,
quia salvum erit quod posui,
daret, ut peculium suum perderet. Pecuhosus
servus nemo accedet, nemo auferet. Sccurus vis essc crc-
cs cujusdam magui patiis f.unilias.
Quod amas ct dcudo in Cbristum, ut nihil pordas de domo lua :
qnod habes ipse libi dudii, et non vnlt ul pcrdas securus eris potius credendo Christo, ut ibi ponas,
quod libi dcdil, qui et seipsum tibi dabil. Scd nec ubi coiisiliuin dedit. An securus cs de scrvo tuo, cl
hoc, iiiquam, quod ad lempus dedit, vult ut per-
libi sollicitus cs de Domino tuo? scciirus es de domo tua,
das. Hulium est, esuberal, supergredilnr vires ne- ci sollicilus de cado ? Scd ego, inquis, quoinodo pono
ccssitalis tuaj, jam certe superfluum depuiatur : nec in codIo? Dedi tibi consilium : ubi dico, pone : quo-
hoc volo ut perd.ts, ait Dominus tuus. Et quid faeio? modo perveuiat ad coelum, nolo scias. Pone in maiii-
l
Migra, ubi posuisti non est lutus locus. Certe
ser- btis paupcrum, c!a cgentibus : quid nd lc quomodo
vire * vis avarilhe : vide ne fortc et ipsi avaritix perveuiat? Non perducam ' quod ego accipio? An
congruat consiiium mcum. llubcrc enim vis quod ha- oblitus cs, Cum uni cx minimis mcis fccistis, mihi (e-
bcs, et non perdere : oslendo tibi locum ubi ponas. cistis (Malth. xxv, 40)?Sihaberetquispiamaniicus tuus
Ne ihcsaurizes in tcrra, nesciens cui congreges ea, et quosdam lacus vel cislcrnas, et quicque rcccptacula
posiea quemadmodum coiisumpturus sit qui possi- fabricarum ad servaiidum aliquem liquorem vel vini
debit, qui lenebil. Fortc enim possessus possidebit •, vel «dei, quxrercs ubi absconderes vel servares frn-
et quod a te habebit non tenebit. Forte cum ei ser- cius luos, cl dicerel libi, Ego tibi servo : baberctquc
vas, antequam ille venial tu perdes. Solliciludini lua» ad illa reccptacnla occullos canalcs quosdam irans-
consilium do Thesavrizale vobis lliesaurum in
:
catlo ilusque, ut per bos cbnculo irel qttod palam fundere-
(ilatth. vi, 20). Hic in lcrra si vellcs servare divitias, lur : ct diceret libi, Quod habes, bic funde : videres
quxreres horrcum forte non crederes domui tuas: auiem tu non esse illum locttm tibi ponere cogitabas,
propler domcsticos luos commendarcs ad vicum ar- : el timcres funderc : ille qui scircl macbinamcnla
gcntarium ' : difficdis est enim ibi casns, fur non fa- qmcdam occulta locorum stiorum, non tibi dicere»,
cile aeccdit, bcne omnia scrvantur. Quare isia cogi- Fundo sec.urus, binc illuc pervenit ; non vidcs qua,
las, nisiquia non babes melius ubi servcs? Quid si scd crede mihi, qni fabricavi? Fabricavit cnim per
dabo melius? Dicam tibi, Noli commendare bnic mi- qucm facla suut omnia , mansiones omnibus nobis :
nus idoneo, sed cst quidam idoneus, illi cnmmcnda illuc vult pra^ccdcre quod liabcmus, ne boc in lcrra
babet magna horrea, ubi perire non possint divilix ; ptvrdaiuus. Cum aulcm scrvaveris in lerra, dic inibi
ma"nus super omnes diviles dives est. Jam forie di- cui cungregabis ca? Filios habcs : untnn plus uumcra,
ciurus es, Et quando audeo tali commendarc? Quid cl da aliquid ct Clirislo. Thesauriznt, el non cognoscit
si ipsc te hortatur? Agnosce illum, non sohim paicr cui conijrcgnbit ca : vanc conturbatur.
familias est, scd ct Dominus luus est. Nolo, iuquit, 13. [i>crs. 8.] lu nunc : quando, inquil isle * Idilhun
ubi po- quamdam
scrvc incus, perdas peculium Uium, agnosce respiciens vanitatem , suspicien* veritatem
Ctsi non quiddam sub
nas quarc ibi ponis ubi possis amittere; ubi
: quamdam, in incdio positus se babcns,
amillas, ibi permanereperpeiuo lunon potes? Rstalius cpiiddam supra sc (sub se iiabcl undc iransilivit, su-
locus, quo tc transferam. Pnvcedat le
quod habes; pra sc habct quo sc exlendii) : Et nunc, ail, qnando
uoli limerc nc perdas; dator ego
eram, cuslos ego quiddam transilivi ,
quando mulla calcavi , quand<»
cro. Dicil libi boc Dominus tuus : fidem
Inaiu inler- lemporalibus jam non teneor ; nondum sum pei fectus,
ro"'i " vido si vclis illi crederc. Dicturus cs, Pcrdi- nondum acccpi. Spe enim salvi facii sumus spesau :
lum babeo quod non vidco, hiciHud volovidere.Dom lem qux vidctur, non cst spcs. Quod enim videl quis,
ms bic videbis, ct ibi nihil babebis. quid spcrat? Si aulem quod non videtmis spcramus,
hic vidcrc, BOC
absconditos in tcrra
Nescio quos Ihesauroi habes pcr patienllam exspectamus (Rom. vm,24, 25). Ergo,
cnni prooedis, dom eos tccum porias. Venisli ad au~
1
sicMss. AtF.<ld., verdes.
1
in ilus Bdd. legebalur sici:t nnnc qitoniam inquit :
'
Edd., lnits- MeliusMss., tutits. |
islr, ctc. Pauloqnc pOBt: supra se hnbel qvo se cxtenilit.
» r. et pterique Has., tervare.
ouiilis ek itle t qunm maqnus ? El nnnc ail, quomodo quvl-
i
» in Edd., aomdetU te. Abest te a Mss.
ttani iniwiilvi, iwmotto mvlta calcavi quomodo iwfx»"-
vicinum urqenlitiium.
< ,
» (Miaiucr Mss., ntl
cmuad aliciuot prol);e noia-Mss iMncudavinma.
« MIM . intc>ro(j:ui, etC. DUS US., mtcrrogo. i libus,v\c. 1 <
425 ENARRATIO 1N PSALMUM XXXVIII. V26
El nuncqux est exspectaiio mea? nonne Dominus ? Ipse jam pcrvenisse puiat, iu alto se ponit , ut cadat.
cst exspetlatio mea, qui deuit omnia ista quae con- 15. Quia ergo ita sapio, qnia me el imperfecium
leuinam : ipse mihi ilabilet se, qui est super ornnia, djeoct perfectum : impcrfectumquidcm, quianr.nduni
et per quem facta sunt omnia , et a quo frclus stim aliquid aecepi quod volo; perfectum aulem, quia scio
inlcr omnia, ipse est exspectalio mca Dominus. Vi- hoc ipsurii (jiiod milii dcsit : quia ergo sic sapio, quia
detis Idithun , fratres , videlis quomoilo exspeclet. huma'na conlemno, quia laetari in rebus percnntibus
Nemo ergo se dicut perfectum hic : decipiise, f;illit nolo, quia irrideorab avaro jaclanle se quod sil ptu-
se, seducit se, non potcsi hichnbere perfectionem. Et
dons, el me inidcnte quod desipiam, quia sic ago.
quid prodest, quia perdit humiiitatem? El nunc qux quia hanc viam carpo : Opprobrium, inquit, insipienti
est eispectaiio mca ? nonne Dominus ? Cum vencrit, me. Inler eos me
dedisli vivere voluisti, inler eos pra-
jain non exspeclalur tuuc eril illa perfeclio nunc
; : dicare verit:>tem, qui amant vanitatcm; et non pos-
autem quaiilumcumque transilieril Idithun, adlmcex- snm uisi irrideri abeis : qiiiaspectaculum facti sumus
spcctat. Et subslar.lia mea ante te esl scmper. Jampro- huic mundo, et Angelis, et hominibus (I Cor. iv, 9);
ficiens, jam ad psum temleiis, et esse aliqiianlumin- Angclis l.nudanlibus, hominibus opprobrantibus : imo
cipiens : ante te esl s^ntper substanlia mea. Subslanlia ctAngelis laudaiilibus et viluperanlibtis, et bomiui.
autein ista et anlc liomines cst. Aurum habes, argen- bus laudanlibus et vituperanlibus. A dexlris et a si-
tum habes, mancipia, priedia, arbores pccora, ser- ,
nislris habemus arma, in quibus militamus, perglo-
vos; h;cc videri et ab hominibus possunt est qu«- : riam et ignobilitatem, per infamiam et honam famani,
dam substnnlia anie te semper. El subslanlia mea anle ut seduclores ct veraces (II Cor. vi, 7, 8). Haec apud
te est semper. Angelos, hscc apud homines : quia el apud Angelos
I i.[vcr$. $.] Ab omnibus iniquitalibus meis erue me. Mul- suntsancii Angcli, quibus bene vivendo placeanuis
ta transilivi, mulia quidcin iransilivi : sed si dixetimus, et smii praivaricatores angcli , quibus bene vivendo
quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus, ei ve- displiceamus : el inter homines sunt sancli viri, qui-
ritas in nobisnon est (\Joan. i, 8). Multa transilivi ; sed bus placeat vila nosira; sunt nequissimi homines, (|iii
adiiuc luudo pcclus, el dico : Dimitte nobis debita no- irrideanl bonam vitam noslram. Et haec '
arma sunt,
stra, sicut et no.s dimittimus debitoribus nostris (Malth. illa di'xtra , illa sinistra ; utraque tamen arma sunt :
vi, 12). Tu ergo exspeclatio mea, finis mcus : Finis Htrisqae armis, etdexiris etsinislris utor, et laudan-
enim Legis Christus ad jusliltam omni credenti (Rom. x, libus et viiuperanlibus , el honorem deferentibus et
4). Ab omuibus, non soluin ab eis, ne revolvar in ea ignominiam irrogantibus : in bis ulrisque armis con-
quae transilivi : sed ab omnibus omnino, propter quae fligo cum diabolo, utrisque eum ferio: prosperis, si
mihi modo peclus tundcns dico , Dimitte nobis debita non corrumpor ; adversis, si nr<n frangor.
noslra. Ab omnibus iniquitatibus meis erue me : ila sa- 16. [vers. 10, II ] Dedisli crgo me opprobrium insi-
pienlcm, et tenetilem quod ait Apostolus, Quotquot pienti. Obsurdui, el non aperui os meum. Sed conira
erqo perfecti sumus, hoc sapiamus. Cum enim se dice- insipicntem obsurdui, et non aperui os meum. Cui enim
rel nondum esse perfeclum, ibi continuo secutusail: dicerem quod agitur in me? Audiam eniin quid loqna-
Qnotquot ergo perfecli sumus, hoc sapiamus. Quid csl, tur in me Domiuus Deus, quoniam loquetur pacem
Quolquot perfecli tumus ? Jam dudum tu dixeras : Non populo suo (Psal. lxxxiv, 9) : scd non est pax impiis.
quia jam acceperim, aut jam perfeclus sim. Sequere or- dicit Doininus (Isai. xlviii, 22). Obsurdui et non aperui
dincm dictorum '. Vnum aulem , quw retro oblitus, in os tneum. Quoniam tu es qui fecisti me. Ideo non nperui-
ea quw ante sunl exlentus, secundum intentionem sequor, sti os tuum, quia Deus est qui fecit te? Mirum est. Os
ad palmam supernm vocalionis Dti in Cltristo Jesu(Phi- enim tibi Deus non fecit ad loquendum? Qui planla-
lip. iii. 12-13). Idco nondum perfectus, quia sequitur vit aorem, non audit? qui flnxil oculum , non videt
ad pnhnam supernaevocationis Dei,quam nondum in- (Psal. xcm, 9) ? Os tibi Deus ad loqucndum dedit : ct
veuit, ad quam nondum pcrvenit. Si aulem non est dicis, Obsurdui, el non aperui os meum : quoniam tu es
perfectus, quia non illuc pervenil, quis nostrum per- qui fecisti me? An Quoniam tu es qui fecisti me, posle-
fecluscst? Tamen sequitur et ait : Quotquot enim per- riorein versum pertinet ? Quoniam lu es qui fecisti me.
fectijioc sapiamus. Tu non es perfeclus, o Apostole, amove a me flagclla tua. Quoniam tuesqui me, fccisti
el nos pcrfecli ? Sed excidit vobis, quia se modo noli exterminare me : tantum caede utproficiam, non
perfecluin dixil? Non enim.ait, Quotquot perfecti, hoc ut deflciam tanlum tunde ul producar, non ut commi-
:
sapiatis ; sed, Quotquot, inquit, perfecti, hoc sapiamus : nuar. Quoniam tu es qui fecisli me, amove a me flagella tua
cum paulo ante dixisset, Non quia jam acceperim aut 17. [vers. 12.] A fortiludine manus luas ego defeciin
\am petfectus sim. Aliter ergo hic non potes esse per- argutionibus : hoc est,cum argucres me, delcci. Et ar>
feclus, nisi scias , hic te non esse posse perfectum. guere luum quid esl, nisi quod scquilur? Pro iniqui-
llx*o, ergo erit perfectio tna, sic te quaedaru transi- tale erudisti hominem, et conlabescere fecisti ticut ara-
lisse, ut ad quacdam properes ; sic qusedam le transi- neam animam meam. Mullum est quod intelligit iste
lisse, ut restct aliud ad quod omnibus transactis tran- ldilhun : si quis cum illo iiilelligat, si quis cum illo
siliendum est. Haec tuta ' fldes est. Nam quisquis se transiliat. Dicit eniminargutionibus Dei se defecisse,
1 et vnlt a sc amoveri flagella, quoniam ipse est qui fe-
Pleriqiie Mss. Sequere, dic totnm.
:
Edd., lola. Meilus nliquot Mss., tula. » Sic i:i M ;s. At in Edd., el hcec non repentur.
Patrol. XXXVI. {Quatorze.J
407 S. AUCUSTINI EPISCGPl m
cil ilhim. Qni ffcil, ipse reficial 1; et qui ercavil, lpse justitiam Dei, cl suam voJenlcssialuera.iouHnn lene-
recreet. Sed lamen quod ita dcfrjfcit, ut vclit sc ei re- bras exteriores; rccordamini fideni illatn Coiilurionis
creari ct reformari ', sine causa putamus, fralres, fi- imiiis cx populo gcnlium , ila in se inlirmi , iia non
tium fuisse? Pro iniquitate, inquit, erudisli hominem. forlis ul dicerel : Nonsinn dignusut sub.teclummeuin
Toliiin quod defeci, quod inlirmus sum, quod de imo intrcs. Non ernl digiius qui Chrislum domo reciperet
clamo, !ioc lolum pro iniquitale ti in hoc erudisii, : el jam corde recepcrat. Etenim n^agislcr ille llumili-
non damnasti : Pro iniquitate erudisli homincm. Audi lalis, Filius homiuis jam inveneral iu ejus pcclore ubi
lioc planius ex alio psalmo : Bonum est nrifti, qnod hu- caput reelinaret. Ad hoc vcrbum Ccniurionis Donii-
milinsti me,ul discamjuslificaiiones tnas(Psiil.cwu\,l\). niisrespiciens, ndscqiienlcs se dixit : Amen dico vobis,
Et humiliaius sum , et bonum esl milii : et poena est, in nvllo inveni tantam (idem in Israel ( Matih. vnt, 8-
el gratia est.Quid servat post pcenam, qui
pergratiam 1
12). Ilunc infirmuin invenit, Isracliias fortcs invenit ,
exliibel poenajn ? Ip.se enim est dc quo diclum est,
Hu- ut inter itlrosque diceret : Non est opus medicus sa-
miliatus sum,et salvnm mefccit(Psat. cxiv,6) : et, Bo- nis, sed male liabenlibus (Jd. ix, 12). Proplw hoc ergo,
num esl imlii quod humiliasti me, utdiscam juslifuatio- id cst proptcr hanc humilitalcin , Multi ab oricnte vt
nes luas. Pro iniquilale erudisti homincm. Et quod scri- occidente venient, et recumbenl cum Atrtiham cl Isaac
plum csl, Quifmgis dolorem in prccceplo (Psal. xcni, etJacob in regno ccclorum ; filii aulcm rrgni ibunlin
20),Deodici nonnisia transilienie poluil; qnia nonnisi a tenebras exteriores. Ecce moiialcs cslis. ecce carnem
iransilienlevideripotuit. Fingu,\nqwH, dolorcmin prw- puircscentom porialis , et sicut unus ex principibus
cepto, de dolorc praeccptum mihi facis. Formasipsum cadclis : sicut bomincs moriemiui (Psal. lxxxi, 7), ct
dolorcm mcum : non eum relinquis informem, sed for- cadclis sicul diabo'us. Qtiid vobis piodest medicitta
mas illum : et formatus dolor meus infliclus a le prse- mortalitalis? Superbus diabolus , lanquam angelus
ceplum mibi erit, ut liberer a le.Fingiscnim, dictum non habens * carnem mortalem : lu autcm qui atce-
est, dolorem, formas dolorem , plasmas dolorcm ,
non pisti morlalem carnem , el nec hoc libi prodcst , ut
simulas dolorem : quomodo fingit arlifex , nnde el lanta infirmitnte Iiumilici is, sicut unus ex principibus
figulus dicitur a fingendo. Ergo, Pro iniquitate
erudi- cades. Ipsa esl ergo gratia benelicii Dei prima , redi»
sti homincm. Video me in malis,
video me in pcena, et gcre * nos ad confessiov.em infirmitalis, ut quidt|u'ul
apud tc non video iniqniiatem. Si ergo ego in pcena boni possumus, quidquid potentes sumus, in illosi-
sum ct apud te iniquiias non est, nonnc restat ut pro mus : ut qui glorialur, in Domino gloricluf (
I Cof. i,
iniquitaleerudieris bomincm ? 31). Qnando infirinor, inquil, lunc potens sum (
II Cor.
18. Et quomodo, erudisti? Dic ipsam
crmliiionem, xii, 10). Pro iniquitate erudisli hominem : el lobcsccre
fecisti sicut araneam animam mcam.
o Idilhun, quomodo eruditus es? Et tabescere
fecisti
erudilio. Quid 19. Verumtnmrn vane conturbalur omnis homo
sicul araneam animam meam. Haec est
vi~
tabidius aranea? Animal ipsum dico. Quanquam ct vens. Redit ad illud quod paulo ante cnmmemoraVil
aranearum quid tabidius? Atiende et
ipsis tclis
ipsum quamvis bic prolicial,»tiiicfonmr[»n/«r omnis homo vi-
animalquam tabidum esl. Ponesupra levilcr digilum, vens : vivens ulique in incerlo. Quis cnim vcl de ipso
ruioa est : nihil omni.no labidius. Talem fecisli ani- bono suo sccurus esl? Vane conlurbatur. Jactel iu Do-
mam meam , inquit, crudvendo me. prp init|uitate. mfnum curam snam (Psal. liv , 23) , in illum jaiiet
Quando erudilio infirmum lecit ,
quxdam forlitudo qtiitlqiiid sollictlus est, ipse nutriat, ipse cusiodial.
eral vilium.Yideo quosdain prxvolassc, ci
inlellexissc Qnid enim in bac tcrra cerlum est , nisi mors? Con-
scd a celerioribus non sunt dcserendi lardiores , ut sidcralc omnia omnino vel bona \el mala viUc liujus;
parilcr viam sermonis carpant. Boc dixi, boc
inielii- ve! in ipsa juslilia , vcl in ipsa iniquilale : quid liic
gite : Si erudiiio jusli Dei hanc infirmilatem fecit ccrtum est, nisi mors? Profecisti : quid sis hodie,
forliludo qusedam crat vitium. Fortiludine quadam scis; quTd futurus sis crastino, nescis. Peccator e»:
displicuit homo , ut crudircmr inlirmilalc : quia su- quid sis hodie, scis; quid sis crastino , nescis. Spe-
pcrbia quadam displicuit, ut enulirclur humililate. ras pecuniam ; incertDin cst an provenial. Speras uxo-
Fories sccssc dicunl omncs supcrbi*. Ideo vicerunl rem ; incertum cst an accipias, vel qualcm accipias.
inulti ab oriente et occidenlc vcnientes, ut rccnmbant Speras filios; incerlum csl an nascaulur : nalj .srtnl
cmn Abraham ct Isaac el Jacob in regno ccelorum : inccrtum csl an vivanl : vivunl, inccrlnin esi an pro-
quare viccnmt? Quia foiies esse nolucrunt. Quid est, ficiant , an deilciant. Quocuinque te vertcris , incerla
forlcs cssc nnhcrunl? De se pnrsumerc limucrunl : omnia : sola mors ccrla. 1'aupcr es ; inccitum esl aa
justiliam MM non consiiliiorunt,ut jusliliu! Dei sub- dilescas : indoclus; incertum cst an crudiaris : imhc-
jicrcntur (Hom. x, 3). Denique quando dixit Domi- rillus; iiiccrtum csl an convalescas.Natus cs;certum
nushoc, Multi ab oriente et occidrnte venient, et re- csl quia morieris: ct in hoc ipso quia mors ipsa cerla
cumbenl cum Abraham et Isaac etJacob in regno coclo- est, dirs morlis incerlus esl. Intcr hxc inccrta , ulii
rtMt".,
.1 filii autcm rrgni , id cst Jtidaji ignorantes sola inors ccr.a, cujuseliam hora incerlt.ct sol.t iiiiii-
» tta sfplem Mss. Ua drfecit ut velil
Alii plures, qnia lum cavclur, qu;c nullo uiodo dcvilalur, omnis Iwiuo
qn itnor rero, qvii depcit, ut vclit se et feereari etrefor-
ita
vivcns vanc conturbntur.
nfffj? Kdd. atitiin ferebant, tpditadefecit vtnonvelU, eic.
* ita Mss. At Bdd.: FWte* cssc diamtur ormet superbi,
1
mss.: tlunc infirm iminvem. tsraetilas fortes tnvent.
* *ic ir. et v.s.. ai Lov., nou liabet.
inRrmi humila. tdco vicrrvnt, cic.
» ilic iti t.JU. addtiiunlucrat, DixUetiam .quodaMss.abest.
* Aliiiiujl Mss., rednc.
429 ENARRATIO IN PSALMUM XXXVIR. 430
20. [vers. Io.] Ergo inler hxejam transiliens, jam cnim grntis mancs. Quia inquilinus ego sum apud te. et
iu quibiisdam superioribus ngens h.rc ima coniem- peregnnus. Ergo ibi patria, ibi domus
,
: inquilinus apud
nens , inter bccc positus , Exaudi , inquit , orationem te, ct peregrinus. Et hic subauditur apud te. Mulli enint
tneam. Dequibusgaudeam, de quibusgemam? De trans- peregrini sunf cum diabolo qui aulem jam credide- :
actis gaudeo, pro his qu-e restant gemo. Exaudi ora- runt et fideles sunt, pcrcgrini quidem sunt,-quia non-
lionem meam el deprecationem meam : auribus pcrcipe dum ad illam palriam domumque venenint, sed ta-
lacrymas mens. Numquid enim qnia lanta transilivi ,
men ajuid Denm sunt. Quamdiu enim sumus in cor-
quia tania traiiscendi.jain non fleo?Nonne mulloina- pore , peregrinamur a Dcmino : et ambimut sive hic ,
gis fieo?Quia qui apponit seienliam, npponil dolorem manentes, sive peregrinantcs, ptaccntes illi esse (II Cor.
(Eccle. i, 18). Nunne quanio • magis quod abest desi- vi, 9). El peregrinus el ir.quitinus : ticul omnes pa-
dero, lanto magis doncc vcmal gemo, tanlo roagisdo- tres mei. Si crgo sirut omnes patres mei , dictu-
nec venial fieo?Nonne tanlomagis, qnanlo magiscre- rus sum me non migralurnm , cnm illi migravc-
brescunt scandala ,
quanto magis abundat iniquilas ,
rint ? Alia conditione mansurus sum quam illi man-
,
quauto * magis refiigescit charitas multorum (Matth. seruut ?
xxiv, 12)? Dico, Quis dabit capiti meo aquam, et ocu- 22. [vers. 14.] Quid crgo reslat ul pclam, quia hinc
iismeis fontem lacrymarum (Jerem. ix, 1)? Exaudi ora- sine dubio migraturus sum? Remilte « mihi ul
refrige-
tioncm meam et deprecationcm meam : auribus percipe rer priusqnam eam. Vide , vido ldilhun, quos nodos
lacrymas meas. Ne sileas a me. Ne obsurdescam in a;ter- habeas remittendos tibi , «juibus remissis reirigerari
num. Ne sileas a me : audiam le. Occulte enim dicit vis priusquam eas. Ilabes enim aliquos iestus , a qni-
Deus mullis in cordc loquitur : et roagnus ibi sonus bus vis refrigerari el dicis Rcfrigerer
, , , ; eldieis, Re-
a
in magno silcnlio cordis ,
quando magna voce dicit, mitle mihi. Quid remiUct libi, nisi forte illtim scrupu-
Salus tua ego sum. Dic, inquit, animce mece, Salus tua lum ubi dicis, et unde dicis : Dimittcnobis debita no-
ego sum (Psal. xxxiv, 3). Ab hac voce, qua dicit Deus stra (Matlh. vi
12)? Remitte mihi priusquam eam, el
,
aniimc, Satus tua ego siun, optat ne silealur ;ib illo. Ne ampdusjam nonero. Immunem me fac a pcccatis prius-
sitens a nie. quam eam, ne cum peccatis eam. Remilte mihi, utrc-
21. Quoniam inquilinus ego sum apud te. Sed apud quiescam in conscicnlia mea, ut exonerala sil a:stu
quem k
Apud diabolum cum cssem, inqni-
inquilinus? solliciludinis : qua sollicitudinc curam gero pro pec-
5
Iiuus eram, sed malum domiurdium habeliam nunc :
cato meo. Remittr.mihi ttl refrigerer, ante omnia, prius-
aulem jamquidem apudte.sedadhuc inquilinus. Quid quam eam , et amplius jam non ero. bi enim inihi non
est, inquilinus? Unde migralurus sum non nbi per- , remiseris ut ref.-igercr, ibo et non ero. Priusquam eam :
petuo mansurus. Ubi perpetuo sum mnnsurus, dicatur quo * si iero, jara non ero. Rcmilte milii ut refrigerer.
s
dunius mea : unde migraturus sum, inquilinus sum : Est quoeslio oborta,quomodo jam non erit. Ecce jam
sed lamen apud Deum meum sum inquilinus, apud non ad icqiiiem? Quod averiat Deus ab Iditliun! Ibit
it
quem domo accepla mansurus sum. Sed qiuc domus enim plane Idilhun , ad rcquiem ibit. Sed fac aliqueni
esl, quo migrandum esl ex hoc inquilinatu? Recogno- iniipium, non Idithun, Ron transilientem ; hic thesau-
scite illam domum , de qua dicil Aposlolus : Habita- riz;uitem, incubatorem, iniqnum, superbum, jactan-
tionem habemus ex Deo, domum non manu factam, celer- lem , eiattim ,
pauperis anle j;muam jacentis contcm-
nam in ccelis (II Cor. v , 1). Si doinus har»c reterna est ptorcm : nonne el ipse erit? Quid est crgo , non ero ?
cum ad eain venerimus, inquilini nonerimus.
in coelis ; Si cnim dives ille non crat, quis est qui ardebat?quis
Quomodo enim eris iiiquilinus in aelertia domo? llicau- estqui gnitamaquicde digitoLazari stillari in linguam
lem uhi diclurus est Dominus domus, Migra.et quan- suami desiderabat? quis est qui dicebat : Pater Abra-
do diclurus est ncscis, paratus esto. Dcsiderando au- ham, mtlle Luzarum (luc. xvi,24)?Ulique qui loque-
tcm domum 3'temam paratus eris. Nec succenseas ci, reiur erat , et qui ardcrct erat : et qui resurgat in li-
quia cum vult dicil , Migra. Non eniin caulioiiem le- neiu.et qui cum d'abolo xlerno igne damnetur. Quid
cum T
fecil, et plaeilo quodain se obsirinxit , et con- cst ergo, nou ero, ni»i respiciat iste Idilhun, qnid est
duciordomus accessislicerta pensione ad ccrliim tem- cssc,ct nonesse? Videbatenim illum finem,quocoide
pus : quando vult Dominus ejus, migraturus es. Jdto polcrat, qtia mentis acie valehat,
quem sibi ostendi
1
Aliquot mss.: yonne tanto magis quod abest. desideraverat dicensNotum fac mihi, Domine, finem :
• sii iuelioris nolai Mss. Edd. vero sonne quanto nwgis :
menm. Videbat numei jm tlierum stiorum qni est at- :
ciescunt seandala ,
quanto nuigis abundat iniquiuts , lunio
imtgis refrigescil, etc. lendebat infra omnia qnae sunt, in comparatione illius
3 octo Mss., corporis. esse,non esse; et se non esse dicebat. Illa enim per-
» Sie Mss At Edd.: sed amul te inquilinus.
• Edd., dominum. Mss.aliquot, dominium. Sed verius va- mauent; ista mutabilia sunt, mortalia, fracilia ; etdu-
lic. etueg., domncedium. Nam domnaediussivedomiuaedius xternus plenus corruptionis
lor ipse , , ad hoc non (l-
dicilur se.iiuai dominus opponunturque iuvicem douuu-
,
dius et inquiliuus. Hiuc Paulinus Nolanus Felieem martyrem Dilur, ut sine fine ftnialur. Respexit ergobeatam illain
douitiffidiuui suum vocitat et in eumdem Natali 7, cauit ,
regioncm, beatam patriam, beatam domtim, ubi par-
Nam qtiid potiusve priusve canendum
Suscipiam teliets opus, quam quod miiti tectis licipes sunl sancti vitaj sempiternae atque iucommuta-
Ipse meis, quihus esl ideui dominietlius, egit.
• Edd.: Lr.dr. migraturus sum, qmlis iite , jam mngnus 1
Er.,dimitte me. Lov., remitte me. At Mss., dimille
inqmhnus sum. At Mss. carent verbis istis, quatis istejum milii, aut , remitle milii.
nutgtiuf. * Er. el unusvis., ^«w.Paulnpost horum verliorum ioco.
' sicMss. AtEdd., fecil. Est quceslio oborta, uonaulli Cdu. nou iiahcut uisi, iit.
S. AIT.USTINI EPISCOPI 452
el funuil cxtra irc, ubi non esl csse ; nis, sed cordis in |uirit. Sicul aulem adultcr bomo
bilis veriiMts :
desideranscsse, ubi est summum esse. Propier Ueiatur in ncquitia sua, cum carncm corrumpit sic ;
ibi
ulrumqne constituius, ei diabolus l&lalur quan Jo mentein corruinpit. Sicut
hanc crgo comparationcm inter
Fiemilte mihi, ut refrigerer prius- autem palribus noslris adversus lconcm opus crat
nilhiic limens dicit :
amplius jam non ero. Si enim n.ihi non p:\tientia, sic nobis adversos draconcm vigilantia. Per-
qnam eam, et
abs El a quo seculio tamcn sive a lcone, sive a di-acont, nunquam
remiseris peccala, ibo in sternam
te.
aleruum? Ab illo qui dixit ,
Ego sum qui cessat Ecclesiae : el magis metttendus est cnm fallit,
ibo in
qui dixit Dic filtu lsrad Qui esl quain cum sa;vit. Iilo tcmpore cogebat Cbristianos
sum : ab illo , ,
(Exod.nx, 14). Ab co ergo qui negare Cbristum istoautcm lemporedocel Clirisiia-
,„isit me ad vos ;
qui in contrarium pergit ,
ad non esse nos negare Christum : tuuccogcbat, nuncdocet. Tunc
vere est
ergo ingerebat violentias, nunc insidias : videbalur
pergit.
fraires mei, etsi onerosus fui labon tunc frcmens, lubricus nunc ct obcrraus difflcile vi-
23. Iiaque
co.porisvesl.i, ferle
J
;
quia el cgo laboravi : et ve- delu: . Quomodo autcm tunc cogebat Chrislianos ne-
vos vobis facilis. Si enim garc Cliristum, apcrlum cst. Allrahebantur enim ut
re; dico, quia islum laborcm
quod dicilur, cilo lacercm. negarent Chrislum, et confucnles Cbrislum corona-
Bc ntirem vos f.slidire
bantur. Nunc aotem docet negare Christum ; ei
ideo quia qui (iocetttr ncgare Chrislum quasi
PSALMUM XXXIX
fallil, ,
1N
nonsibi vidclur recederc a Chrislo. Modo enimquid
ENARRATIO. dicilur ab hacrelieis hominibus (a) cbrisliano calho-
SERXO AD PCPCLtM. lico? Yeni, csto cbristianus. Ad hoc dicitur, Esto,
1. Omnia qnaeprasduit
Dominus nosicr Jesus Chri- ut dicat, Non sum? Aliud longc cst, Veni, esto cbri-
cognoscin.u?, parlim futura spe- slianus ; aliud, Veni, nega Christum. Aperlum ma-
stus pariim lacta
,
complebuntur, quia veritas lum, freinitus leonis a ionge auditur, alonge cavctur.
ramus cuncta tamen
:
fideliter dicii, tam fidelos requirit. Applicat se lubricus draco, occullis lapsibus serpcns,
hacdicii, etquam
httabilur qui non crcdil, leni traclu ' subrepens, asluto sibilo immurmurans,
Qui credit, vcnientibus :
vcnicnlibus confundetur. Venienl tamcn illa sive v<>- cl non dicil, Nega Christum. Nam eum coronaiis
nolenlibus, sive crcdenti- marlyribus quis audiret? Sed dicit, Eslo cbristianus.
lentibus honvnibus, sive
credentibus, sicut ait Aposlolus : 5i Et il!e mirabili '
voce pcrcussus, si nondttm vcneiii)
bus.sive non
ipse nos negabit : si non credimus, ille penetratus esl, respondet, Plane cbrislianus suin.
ncgaverimus, el
fuielispermanet,negare teipsum non polesl (llTtm. Si autem movetur, et deute draconis caplus est •,
hocmemen- respondet, Quare mihi dicis, Esto cbrislianus? quid
15)- Prac cjeteris lamen,
fralrcs,
ii, 12,
modo ex Evangclio enim, non sum chrislianus ? Et Non. Ergo uon
el hoc tcncte quod
ille,
1,'teb'rcve,
oinnes audivimus. Qui
pcrseveraveril usque in fincm, sum ? Non. Ergo nunc fac me christianum, si non
hie salvus eril ( Maith.
x,22 ; et xxiv, 15 ). Jam pa- sum. Veni. Sed cum interrogari ccepcris ab episco-
tradili sunt inconcilia,
dixeruul causas po quis k
sis, noli dicere, Chiislianus sum, aul Fide-
ivcs nostri
.pudiiiimiet» quos diligebant ;
pr^stiterunt eis ct Ussum, scd dic non te esse, ut possis essc. Cum
quanum potuerunl correplioiicm, ct quanlam value- enim audierit confessioncm christiani lidelis, reha-
dileclionem : et sparsus esl sanguis
justus, cl plizare (b) non audct cum autem audieril quod non :
runt
sanguine, tanquam scminaiione
per totum mun- sit, dat illi tanquam quod non habcbat; ul quasi ipse
illo
Ecclesijc. Consequens au- exlra culpani, quia seciiiidum vocem ejus facil.
ilum facta, seges surrexil sil
tcmpus esl scandalorum et simulalionis el len- Ubi qoxroabs te, h;erciice, cur te extra culpam pu-
lcm
Ecce hic est Christus, Quid bac voce audio • ?quia non tu uegas, scd
lalionuin, pcr eos qui dicunt : tas ?
xxiv, 25). Hostis ille noslcr, tu:;c ille negal ? Si babet culpam qui negat quid qui do-
ecce illic( ld. ,
Jco fuit, cum aperle sxvicbal : modo draco est, cet
6
negare eum qui negat ? Itane vero tu exlra culpam
• uniocculie iusidiaiur. Ule aulem cui dicluin csl, es ,
quia T
facis doccndo chrislianus, quod facicbal
l.onculcubis leonem etdracunem ( Psal. xc, 15 ), quo- ininanJo paganus? El quid agis? Numquid lollisquod
niam corpus ejus cl mcmbra ejus
sumus, sicut con- babcl, qnia negavit quod babel? Non facis ul non ha-
ulcavil l.onem pedibns
patruin nostrorum ap*:rle
,
Rxvientcm, et ad passioncs marlyrcs allrahentem, *
cl fere omncs Mss., leni Uictu.
l r.
conculcet , ne nobis ir.sidietur.
* Se) tcm
Mss., miserabili.
na modo draconem a
In Mss. aliquot, aditus cst. ln quibusdam, adustus cst.
Apostolus ait
Jlequo dracone nos cautus faciens
:
ln aliis, uttrtlusest.
Chrislo * Mss., quid.
Aplaii vosuni viro virginem castam
exhibere :
» sic aliquol prohx nolre Mss. At F.cld : has twes au- Qmd
limeo autem ne ticul serpens
Evam seduxil asluiia sua,
dio , etc, quis esl qui docet ncgure etc., qui facis do- ,
ticet veslicr menles
currumpantur a caslitate quw estin cendo, elc. .
*\m..qui neqr.t, quidqntdocet. F.r. et ltn. t
est qr.i
Ch ;*ioJisu( II Cor. II, 2 ). Serpcns crgo isleadul- ncgat, quis est qui docel. At Mss., quid v;i docet.
exlraculpam es qi;t futis, clc. Ain. et
ier»Atiquus, vuginitalcm cornunpcndain, non ear- '
Ft. et Lov., ,
Mss.,<7mVi.
quia elpaulo infra, («) Donatislis.
»Sic tbquot mss. Atl.ov.,ccrtt sitis :
Imperat. leges conslitutis rcpifi
(/,)guia scilicet, |>er
luborem ro.s noMj faeitu. na.tbma. \iile tcU. ib. bb. l(J, u..
« cvif.nlcabit. \t omncs fere \lss., conru/cc/. imo, vetiiuiu eratHerarl
l-vJd
.\c suitctum buptumu itcrclur.
concvkut
433 ENARRATIO IX PSALMUI XXXIX
434
beat, sed ut od poenam habeat. Quod enira habet, 17). Ergo etcum malus esses, attendebat te, sed noii
habet. Baplismus iile tanquam character infixus est : atiendebat tibi. Proinde iste qui sustinens sustinuii
ornahat militem convincit deseriorem. Quid enim Dominum, parum fuitdicere, Auendit
, ei me : Atten-
facis? Christum imponis super Chrislum. Si siniplex dit mihi, inquit, id est, consolando •
atiendit
, ut mihi
esses, Christum non duplicares. Deitule, quaeso te, prodesset. Quid allendit ? El exaudivit depreraiionem
oLIitus es quod lapis est Christus , et Lapidem quem meam.
reprobavcrunt wdi/icanles , hic factus est in capul an- 3. El quid tibi praestilit? quid libi fecil?
El eduxit
guli (Psal. cxvii , 22 ; Matth. xxi, 42 , et 1 Petr. n, me de lacu miseriw, et de luto limi : et slatuil supra
4, 7)? Si ergo lapis est Christns, el Chrislum vis im- petram pedes meos , et direxit gressus meos. Et immisil
ponere super Christum, excidit tibi quod audivisti in in os meum canlicum novum hymnum Deo noslro. ,
Evangelio, quia lapis super lapidem non stabit (Slalth. Magna bona prsesiitit, et adhuc debitorest
sedqui :
xxiv, 2)? Tantum autem valet junciura cbaritalis, ut haec reddiia jam tenet, de caeteriscredat, 8
qui creden:
qnamvis multi lapides vivi in slructura tompli Dei debuit el antequam aliquid sumerct. Rebus
etiam
cnnveniant, unus lapis ex omnibus fiat. Tu aulem ipsis persuasit nobis Dorainus nosier fidelem se
csse
discidisti tc ; ab acdificalione revocas , ad ruinam vo- promissorem, largum datorem. Quid ergo nunc fecil»
cas; et abundant hae insidke . el non quiescnnt : ct Eduxit me de lacu miserite. Quis esl lacus miseria*. •
videmus, et toleramns, et qtianium possumns repri- Profundilas iniquilalis, ex carnalibus concupiscenliis.
mere conamur, disputando , convincendo , conve- Hoc est enim, el de luto limi. Unde te eduxil ? De pro-
nicndo , lerrendo , tamen in omnibus * diligendo. Et fundo quodam. Uude in alio psalmo clamabas : De
cum hxc nobis agentibus perseverant in malo, et cor profundis clamavi ad te, Domine (Psal. cxxtx , 1). Et
nostrum de fralernis mortibus conlahescit, cum eos qui jam de profundo clamant, non penitus in profon-
qui foris sunl dolet , bis qui inlus snnt limet , per an- dosunt : clamor ipsejam Sunt alii profiindins leval.
gustias multiformes et incessahiles lenlaliones ,
qui- in profundo ,
qui nec senliunt se esse in profundo.
bus abundat hoec vila ,
quid facluri sunuis? Ex abtuv- Tales sunt superbi contcmptores , non pii dcprecato-
tlaniia enim iniquilalis fit quidam torpor charilalis : res, non lacrymosi clamatorcs : sed tales, qualesalio
quoniam abundavit iniquilas , refrigescit charilas mul- Ioco Scriplura designal : Peccalor cum venerit in pro-
tcrum. Et quid sumus facluri , nisi quod sequilur, si fundum mulorum, coiilemnit (Prov. xvm, 3). Cui cnim
tumen ipso adjuvanle possimus : Qui perseveraverit parura est essc peccatorem, nisi etiam non sit pecca-
usque in finem, hic sahus erh (lbid., 12, 13)? lorum suorum confessor, scd defeusor, allius io pro-
2. [vers. 2 , 5.] Ergo dicamus quod iste psalmus : fundo est. Ille aiitem qui de profundo exclamavit,
Sustinens tustinui Dominum. Sustinens suslinui , non jam ab imo profumli capul ul clamaret levavil : au-
quemlibet homiuem promissorem ,
qui possil fallere ditusest, educius est de lacu miseriae, el de luto limi.
et falli ; non quemlibet hominem consolatorem, qui Jam babet fidem , quam non habebal ; habel spcm,
potcst trisliiia sua ante labescerc, qnam me reficere. sinequaerat ; in Chrislo amhulat, qni in diabolo er-
Consolelur me fraler homo cum tristis estmecum; rabat. Ideo enim, Posuit , inquit, supra petram pedes
simul gemamus, simul fleamus, simul oremus, simul meos, el direxil gressus meos. Pelra aulem eiat Cliri-
sustineamus ; quem , nisi Dominum qui promissa non sius (1 Cor. x, 4). Simus super petram, diriganiur
aufert, sed diflerl? Exhibebit profeclo, exhibebit; gressus nostri : opus est lamen adhuc ut ambulemus,
quia mulla jam exhibuil et : nihil de Dei verilalc *
ut ad aliquid perveniamus. Nam Paulus aposiolus,
forraidare deberemus eliamsi , nihil adbuc exbibcret. jara supcr petram ,
jam direclis pedibus suis, quid
Ecce jara puleraus ita, omnia promisil , nondum ali- dicebal? Nonquia jam acceperim , aut jam perfectiis
quid dedit : idoneus promissor est , fidelis redditor ; sim : fralres , ego non arbitror me appreltendisse. Quid
tu tanlum esto pius exaclor, clsi parvulus , elsi infir- ergo tibi prj-siiium est, non apprehcndisli? Uudc
si
s
inus, exige misericordiam. Non vides leneros agnos gratias agis , cum dicis : Sed misericordiam consecutits
eapitibus pulsare ubera matrum, ut lacte salientur? sum (I Tim. i, 13)? Quia direcli sunt pcdes, quia jam
Suslinens, inquit, sustinui Dominum. El quid ille? An supra petram ambulat. Quid enim ait ? Unum autem
averiitsea le, an sustinentem contempsit, an forie quce reiro oblilus. Qu;e relro? Lacus miserkc. Quid
non vidil? Non plane ila. Sedquid? Et allendit milii, esl, relro? Limus luti, concupisceiilix carnalcs, te-
elexaudivit deprecationem meam. Attendit, el exaudi- nebraa iniquilalum. Quce relro oblilus , in ea quce anle
vit. Ecce non frustra suslinuisti : super te oculi ejns, sunt extentus. Non se dicerct cxienlum, si jam perve-
ad te aures ejus. Oculi enim Domini super justos, et nisset. Exlendilur cnim animus desiderio rei concu-
iiiaes ejus in preces eorum. Quid eigo, cum malo face- pita: , i»on lajlitia consecutx. In ca qux ar.te suui,
res, cum eum blasphemares , non videbal? non au- inquil , exientus , sequar ad pnlntam supernce vocalionis
dicbal? Et ubi cst. quud iti ipso psalmo dictum est, Deiin ChristoJesu (Pltilip. iii, 12, 15). Currebat, sc-
Vullusaulem Dommi super facientes mala? Sed utquid? quebatur ad palmam. Et alio jam proximus
Ioco
Vtperdalde lerra memvriam eorum (Psal. xxxiu, 1G, palmae , Cursum , iiKjuit , consummavi. Quando ergo
1
Er. et aliquot Mss., tamen omnes diligendo.
' Valic. Ms. et nounufl. c (iallic, de Dei firmilate.
1
Aliquot Mss., consulendo : ac paulo post plerique f«-
Tr.
et pleriqne Mss perbreves agnos. Coll>. cudex, per runt, iit milti proriessct quod altendit : £1 exaudieil, eic,
,
* Ediii, qua\ At Mss., qui-
qrcqes agnos.
'135 S. ALGLSTINI EPISCOPI 456
dicebat , Scquor ad palmam supernx taeationis ,
qnia ciorcs ; quaudo nos glorificat, facit nos g'oriosiores,
jam pedes ejus in pelra direcli erant , jam viam bo- facit nos honoratiores : quando cum glorificamus,
nam ambulabat : habeat undc graiias ageret , habe- nobis prodest, non illi. Quomodo cnim eum glorifi-
hal quod pelcret ,
graiias agens de acccptis, petens l
camus? Gloriosum dicendo, non faciendo. Proindc
deLila. De quibus acceptis? De indulgculia pcccato- quid seculus ait, cnm diceret, Sacrificium landis glo-
ruin, do illuminalione fidei, de robore spci, de flamma riftcabit me ? Ne putares te aliquid praesiare Deo,
rliarilatis. Unde aulem adlwc Dominum dcbiiorcm oJTercndo illi sacrifieium laudis, Elili esl vta,inquit,
tcnebal? De cakro, inquit, supcrest tnihi corona jusli- ubi ostendam itli snlutare tneum (Psal. xlix, 23). Yides
thv. Adiiuc ergo mibi aliquid debetur. Quid dcbctur? quia libi proderit latidare Deum non , Deo. Laudas
Corona justitix ,
quam reddet mihi Dominus in illa die Doum ? Ambulas viam. Reprehcndis Deura ? Perdi-
justusjudex (II Tim. iv, 7 , 8). Primo bchignus pater, disti viam.
nl erucrel de Iacu miseriai , ut donarct peccaia , ut 5. Et immisit in os tncum canticum novum, fiymnum
liberarct dc luto limi : postca jusius judex , roddens Deo nostro. Fortc quacril aliquis, quae persona biqua-
bene ambulanli quod promisit , cui primo ul bene tur in boc psalmo. Brcviier dixerim, Christus est. Sed
ambniaret donavit. Reddct crgojuslus judex : scdqui- sicut nostis, fratrcs, el saepe dicendum cst, Ctirislus
bus ? Qui perseveraverit usque in (inem , hic satvus erit aliquando loquitur ex se, id esl ex capile nostrn : est
(Matlh. x, 22, el xxiv, 13). cnim ipse Salvalor corporis , caput noslium, Filius
4. [vcrs. 4.] Et iinmisit in os meum canticum no- Dei natusex virgine, passus pro nobis, resurgens ad
vum. Quod canlicum novum ? Htjmnum Deo noslro. nos justificandos , sedens ad dexleram Dci ad inter-
Dicebns forte hymnos diis alienis, vclcres hymnos; pcllandum pro nobis, retributurus omnia in judici»
quin vetus homo dicebat, non uovus homo fiat : novus bona bonis, mala malis. Caput nostrum ille, caput
homo, dicat canticum novum : innovatiis amet nova dignatus est corporis fieri, carnem assumendoa no-
quibus rcnovalur. Nam quid anliqiiius Deo, qui est bis, in qua morerctur pro nobis : quam etiara resus-
anle omnia. et sinc line, el sine inilio? Tibi fit novus cilavil propter nos, ul in il!a carne resurrectionis
redeunti ;
qnia discedendo faclus eras velus, ct dixe- r.obis prxberet exemplum , ut spcrare disccrcmus
ras : Inveleravi in omnibus inimicis meis (Psl. vi, 8). quod desperabamus , et habercmus jam pedcs in pe-
Dicimus * crgo hymnnm Deo noslro, cl ipse h\mnus tra, ambul.iremus in Christo. Loquiiurergo aliquando
Iibcrat nos. Laudans enim invocabo Dominum , el ab ex cnpilc nostro, loquitur aliquando et ex nobis, id
inimicis meis salvus era (Psal. xvn , 4). Ilymnus est est cx mcmbrissuis : quia etiam quando dixit, Esu-
cnim canlicum laudis. Laudans invoca, non rcpre- ri»i, el dedislis mihi manducare (Matth. xxv, 35), ex
hcndens. Qunndo enim invocas Deum, ut prcmat ini- mcmbris suis loquebalur, non ex se. El quando dixit,
micum luum, quando de malo alicno gaudere vis, et Saule, Saule, qttid me persequeris (Act. ix, 4) ? capul
ad hoc malum invocas Deum parlicipcm eum facis
,
pro membris clamabat : et lamcn non dixii, Quid
mnliii.i! luae. Si parlicipcm eum facis roalilia?, non perscqucris mcmbra mea? sed, quid me persequeris?
ergo laudans invocas, sed reprehendens. Talem cnim Si in nobis ipse palitur, el nos in illo coronabimur.
putas Deum, qualis lu cs. Unde libi alio loco dicitur : H;cc csl charilasChristi. Quid huic comparari polcst?
Htec fecisli , et lacui ; suspicalus es iniquilatem 3
, qnod IIujus rei hymnum immisit in os nostrum, et dkit
ero tibi simitis (Psat. xlix , 21 ). Laudans ergo invnca hoc ox membris suis.
Doinimim : noli eum putarc similem lihi , ut similis b. Videbunt jusli, et timebunt, el sperabuntin Domr-
lias illi. Estote enim sicut Paler vester perfecli ,
qui tmm. Videbunl justi. Qui josli ? Fidclcs : quia justus
solem suum oriri facit super bonos et matvs , el pluil ex fidc vivit (Ilabnc. u, 4, ct tlom. i, 17). Eleiiim in
tuper juslos et injuslos (Mallh. v, 48, 45). Sic ergo Ecclcsia iste ordo est : alii precedunt, alii seqnun-
lauda Dominum, ut nolis male inimicis tiiis. El quan- tur : ct qui pra^cedunt, exemplo se prajbont sequen-
ttim cis, inquis, vetim bonum ? Qiianliim tibi. Non tibus ; et qui scquuntur, imi|antur pnecedenies. Sed
cnim de tuo accepturi suut ut boni sint , aut quod ct illi qui se cxcmplo pr.iobent scquentibus, numqtiid
tllis dabitur, tibi miiiiieiur. tuimicus lnus, quia ma- ncmiticm scquuntur ? Si neminem scquunlur, erra-
Ius cst| iiiimicus cst : fil bonus , el nuiiciis crit , <-i bitnt. Scquuntiir ergo ct ilii aliquem, ipsiim Clui-
f.oc'pi> ciit ; ut siintil vclis possiderc quod amabaf», sitiiii. Meliores quiquc in Ecclcsia, quibus iion reinan-
j.u.1 frater crii. Lnudans crgo iuvnea, hymnum dic sit jani hoiuo qucm imitcnlur, quia omues proficiondo
Hco luo. Sacrificium lnudis , ait, glorificnbil tne. El superaverunt, ipsc Cliristus eis reroanot, quem usquo
nuid ? mnjor gloria cril Dco, quia glorilicas rum ? in fmem sequanlur. El ccrnilis 1
ordin.nos gradus
.iut addimus gloriam Pco, quando ci dicimus, Glori- per Paulum apostolum diceniem : Imitatores mei estote,
fico lc , Dcus mcus ? aut sanciiorcm cum faciinus, sicut et ego Christi (I Cor. iv, 16). Ergo qui jam dirc-
<;uando dicimus, Bencdico te, Dcus mcus? Ipse quan- clos grcssus habcnl in pclra, forma sinl lidclibus :
do uos bencdicit , facit nos sancliorcs , facit nos fcli- Sed forma, inquil, esto fidclibus (\Tim.w, 12). Ipsi
fidclcs sunl justi , qui allendenlcs cos qui se iu houo
1
Lo*., pctens dimitti debita. Verbum, dimitti , ibest ab
lir. ei v.ss.
pnoccdiinl, imilando sequuulur. Quomodo scquuii-
* sie msh. M i.i'v., dicamta : et infra , liberei nos. tur? VidebutU jusli, et limcbunt. Videbunl, el tin.e-
» KiW., tniifne \l mss., iuiquitatem ; s»c Irsimct Edd. In
U..I 19,
1 Maxima j ;trs>Ks.: it cliaiittis ordinal lios gradus.
457 ENAllJUTIO 1N PSALMIM XXXIX. 433
bunt seqni vias malas, cuni vident quosque meliores tuo speres, sed ipsc Dominus luus sit spes laa. Naiu-
jam elegisse vias bonas ; ct dicunt in animo suo, que multi dc Deo spcranl pecuniam, mulli de Dco
qucmadmodutn solent dicere viatores , altendcntes sperant honores caducos et periluros, aliud quodlibel
alios cum prtfsumplione ambulanles in via , ipsi ad- a Deo praeter ipsum Deum : sed lu ipsum Deum tuum
liuc incerli via», et quasi ilucluarvles qua eant, dicunt pete : imo vero coniemplis aliis , perge ad illum
sibi : Non frustra illi liac eunt, quando illo enn-t quo obliviscens alia , memcnto illius; rclinquens retro
nos ire volumus; et quare cum magna fiducia hac alia, extendere ih Ulum. Ipse ccrle aversum correxit,
cuiit, nisi quia illac ire perniciosum est ? Videbunt ipse ducil reclum ', ipse perducit : ergo sit ipse spes
ergo jitsti, el limebunt. Angustam viam videnl hac, lua, qui ducit et perducit. Qtio ducil el quo perducit
lalam viam vident illac : hac vident paucus, illac terrena avaritia? Fundos quaerebas, terram possiderc
mullos (Matth. vn, 15, 14). Sed si juslus es , noli cupiebas, vicinos excludebas; illis excltisis , aliis vi-
mimerare, sed appende; stateram affer cequam, nou cinis inhiabas; el tamdiu tendebas ' avariliam, donec
dolosam, quia juslus appellatus es : Videbunl jusii, et ad liliora pervenires : pervenicns ad lillora, insulas
timebunt, dictum est de te. Noli ergo numerare lurbas conmpiscis; posscssa terra , ccelum forie vis pren-
uoniinuiD incedentcs latas vias, implentes crastinum dere. Relinque omnes amores : pulchrior est ille qui
circum, civilatis Nalalem clamando celebrantes, civi- fccil coelum et lerram.
taicm ipsam male vivendo turpanles. Noli ergo illos 8. Deatus vir, cujus etl nomen Domini spes ejus , et
altendere ; mulli sunt, et quis numeral ? Pauci autem non respexit in vanilales el insanias mendaces. Uiule
per.viam angustam. Profer, inquam , stalcram , ap- enim mendaces? Insania mendax , sanitas
insaniaj
pende : vide conlra pauca grana quantam paleam verax. Quaj vides bona putas s falleris sanus non , :
leves. Hoc agant fideles justi qui sequuntur. Quid l
cs, nimia fcbrc phreneticus faclus es ; verum uon esl
iili qui praccedunt? Non superbiant, non sc exaltent, quod amas. Laud.13 aurigam (a) , clamas aurigx, in-
non decipiant scqiienles. Quomodo possunl decipcrc sanis in aurigam. Vanitas esl , insania mendax est.
sequenies? Promitiendo illis in se salutem. Quid Non est, ait : nibil melius, nihil deleciabilius. Quid
crgo debent illi qui sequutilur ? Videbunt justi , et facio febrienti? Si est in vobis raiscricordia, oratc pro
limebunt, et tperabunl in Dominum : non in eos a qui- talibus. Quia et ipse medicus plerumque in despera-
bus prxceduntur : sed aiteiidendo prxcedentes sc, tione convertitur ad eos qui circumslant lacrymanles
sequunlur quidem et imitaniur, sed quia cogitant a in domo, qui pendent ex ore ejus audire sententiani
quo acceperiut illi ut pra;cedant, el in eum sperant. de a?groto et periclitante : stat anceps medicus, non
Quamvis ergo islos imilenlur, spem suam tamen iu videt bonum quod promiltat; limet malum pronun-
illo ponunt, a quo et isli acceperunt unde tales sunt. tiare, ne lerreat; modestam plane iste concipit sen-
Videbunl jusli, et limebunt, et sperabunl in Dominum : tcniiam : Bonus Deus omnia polest, orate pro illo.
qucmadmodum in alio psalmo , Livavi oculos meos in Qucm itaque comprehendam istorum insanorum?
montes, intelligimus montcs, claros quosque el ma- Quis me audiat? quis eorum nos non miseros dicat?
gnos Ecclesiae spiriluales virus magnos soliditate,
, Quia cum eis non insanimus , amisissc nos pulant
non lumore. Per ipsos nobis Scriplura omnis dispen- magnas el varias vofuptates, in quibus ipsi insaniunt
sala est; Prophetcc sunt, Evangelistaesunl, doctores nec vident quia mendaces sunt. Quando illi ovum do
boni sunt : illuc levavi oculos meos in montes , unde vel invito, vel calicem salutarem porrigo saucio; el
veifiel auxilium mihi. Et ne humanum pulares auxi- quoraodo reficiam, quando invenio? Ne inedia defi-
lium, sequilur, et dicil : Auxilium meum a Domino\ ciat, et ad sanilaiem non perveniat, hortor ut refi-
v
qui fecit caelum et terram (Psal. cxx ,1,2). Videbunt cial : pugnos parat, socvire vull in medicum. Et si
justi, et timebunt, et sperabunl in Dominum. percusserit, diligatur; et si injuriam fecerit, non re-
7. [vers. 5.] Eia qui volunt sperare in Dominum ,
linquatur : rediturus esl ad mentem, graiias acturus.
i.ui videnl cl liment, timeanl ambulate vias malas,
Quam multi hic cognoscunt se, vident se inviccm,
vias l:it«»s; eligant viam angustam, ubi jam supra pe- ct loquunlur dc se in Ecclesia Dei ; in Ecclesiae san-
Iram quorumdain direcli sunt gressus : quid facere
ctae gremio altendtmt studia sua jam bona circa ver-
debeant , audiant modo. Bealus vir cujus est tiomen
Domini spes ejus, elnon respexil in vanitales et insanias 1
Nonmilli Mss., aversmn corrigit, ipse ducit correclum.
1
mendaces.Ecce qua volebas ire, ecce turba viae Iata3 : non Lov., exlendebas. AliquolMss., lendcbas. Alii cuin Am.
et Lr., tencbas.
fruslra ipsa ducit ad amphithcatrum, non fruslra ipsa * Onuies Mss. carent verbo, putas.
ducil ad mortem. Yia lata muriifera cst : latitudo ejus * Fr.: Qtumdo illi ovum inviio, vet caticetn salutareml
porriqn saitcio : et quomodo reficiatn? Qttid imemo , ne
dcleclat ad lempus, finis ejus angustus in aelernum.
inedia deficiat elad satiitatem pervenial ? nortor, elc. ires.
Sed lurbx slrepunl, turbx festiuant. turbae collxlan- Mss.: Quandoilli oviim do vel tnvito, ealke salutari sesuu-
cial , auomodo rejiciam ? Quando incenio , etc. valic. et
tur ', turbae concurrunl. Noli imitari, noli averli;
Colb. : Quando illi do vel invito calicem salutaris succi, et
vanilates sunt, el iusanise mendaoes. SitBominus qiwmodo refuiam, etc. Alii nonnulli : Qtiar.do ilti opto r. i
tnvito ut calicem saluturis accipiat. Quidaiu, Quotnodo il.i
Deus imis spes tua : non aliud aliquid a Domino Dco vinuin do, etc.
(a) titfiqam vocabanl, qui curules equos in Circo rfgc-
1
Sic pleriquc Mss., At Ejd. : uoc agant fideles jmti qui bat et agitabat, ln attrigas, sivt» (qui iideui sunt) agilatoros^
tctjuutUur, qucd j/ij, etc. exstat condiii Arclaleuais primi, um. 4, et Axelaleubu> un-
* bic piureis Mss. At tdd., cottuctunlur. dociuii, cuu. io,
439 S. AUCCSTINI EPISCOPI 450
i>um Dei, circa officia el obsequia charitalis, ad fre- vestietur. Haec muncra, bxc spcclacula edit '
Dcus.
.inenianduni grcgem Christi non recedere de Eccle- Clamat de ccelo : Spccto vos; luclamini , adjuvabo;.
.••ia, videni et loquuntur ad invicem de invicem.
Quis vincite, coronabo. tl ulta fecisti tu, Domine Deus meits,
estisiecircissarius? Quis est iste amator et laudalor mhabilia tua; et cogilalionibus luis non est qui similis
illius venaloris (a), illius histrionis? De alio loquitur, sil tibi. Nunc specia hislrionem. Didicil enim bomo
ci ille de ipso. Certe ista sunt , certe gaudemus de magno studio in fune ambulare, et pendens te s.ispen-
talibus. Si gauderaus de talibus , non desperemus de dit- Illum allende eililorcm majorum spectaculnriim.
talibus. Oreraus pro ipsis, fralres carissimi : inde Didicil iste in fune ambulare numquid fecil in niari
,
crescit numerus sanctorum , de numero qui erat im- ambulare? Obliviscere tlieairum tuum , attcnde Pe-
piorum. Et non respexit in vanilates el insanias men- trum nostrum, non funambulum, sed, ut iin dicam
daces. Illc vicit, lalem cquum junxit ', pronunliat, mariambulum. Ambula et tu non in illis aquis, uhi
quasi divinus vult esse : affectat divinitalem amitlondo Pclrus nliquid significans ambulavii, sed iu aliis ; quia
fontem divinilatis : et sonpe pronunliat, et s;epe falli- hoc sxculum mare est. Habel amariludinem noxiam,
tur. Quia insaniac mendaces sunt. Quare
Quare hoc ? habcl fluctus iribulntioimm, tempcstates lentnlionum;
autcm aliquando proveniunl quae dicunt? Ut abdu- habet homincs velut pisccs de suo malo gaudentes
cant insanos, ul aniando ibi speciem veritatis, incur- et lanquam se inviccm devorantes ; hic ambula, hoc
rant laqueum falsilalis : relro sint, relinquaniur, am- calca. Spectare vis , eslo spectaculum. Nedeficias,
putcntur. Si membra nostra erant , mortificentur : vide prxcedcntem el diceiilem : Speclaculum faclisu.
Morlificale, inquit, membra vestra quce sunl super ter- mus huic mundo, et Angelis, et liominibus (I Cor. iv, 9).
ram (Coloss. 111, 5). Sit spcs nostra Deus noster. Qui Calca mare, ne mergaris in mnri. Non ibis, non cal-
fecil omuia, melior est omnibus; qui pulchra fecit, cabs, nisi illc jusserit qtii prior in mari ainbulavit.
pulchrior csl omnibus ; qui forlia , fortior esl ; qui Sic enim ait Pclrus Si tu es, jube me venire ad te su- :
magna , major est : quidquid amaveris, ille libi erii. peraquas. Et(|uia ipse erat, audivit petentem, tribuit
Disce amare in crealura creatorem , et in factura desideranti , vocavit ambulantem , erexit merijenlem
factorem ; ne leneat te quod ab illo factum cst , tl (Mallh. xiv, 28-51). H;cc mirabilia fecit Domii.us,
amillas eum quo et ipse factus es. Ergo , Beatus vir
a ipsa intuere; oculns spectanlis fides sit. El fac tu la-
cujus est nomen Domini spcs ejus at non respexil in , lia ;
quia etsi venti turbnvcrinl, elsi fluclus iiifremue-
vunitalc* et insanias mendaces. rint, et te humana fragilitas ad aliquam dubiiationcm
9. [vers. 6-9.] Forle nobis dicturus est, qui versu tu« salutis adduxerit , habes clamare ; dicis, Do-
isto percussus corrigi voluerit, et quem occupaverit mine, pereo. Non sinit ille perire, qui jussit le ambu-
limor ille justilia? fidci , et volens cceperit ambularc lare. Quia enim jnm in petra ambulas, nec in maro
anguslam viam ; diclurus est nobis : Ambularc non limes : si sine pelra fueris, in mare mergeris ,
qnia
tlumbo, si Quid ergo facimus, fralres?
nihil spectabo. in lali petra ambulandum est, qux iu niari non
Dimissuri eum sumus sine spectaculo? Morietur, non mersa est.
subsistet, non nos sequetur. Quid ergo facimus? Dc- 10. Yide mirabilia Dci. Annuntiavi, et locutua sitm,
mus pro speclaculis spectacula. El qu;« speclacula multiplicati snnt super numerum. Est numerus , sunl
«laturi sumus chrisliano hoinini ,
quem volumus ab super numcrum. Numcrus ccrluscst.perlinens ad il-
illis spectaculis revocarc? Graiias ago Domino Deo Iam cocleslem Jcrusalem. Novit enim Dominus, qui
nostro : sequenli versu Psalmi oslendil nobis ,
quae stint cjus (H Tim. u , 19), christianos limenles
spectatoribus spectaro volenlibus spectacula pr.cbere christinnos fideles, chrislianos pnccepta senanlcs,
ct oslcnderc debeamus. Ecce aversus fuerit a circo Dei vias ambulantcs, a peccatis abstinentes , si ccci-
a thentro, ab amphilliealro, quairal quod spcclet, derint confilenles : ipsi ad numerura pertinent. Sed
jnorsiis quaerat; non eum relinquinius sine specla- numquid soli sunl? Sunt etsuper numerum. Nam elsi
<nlo. Qiiid pro illis dabimus? Audi quid sequilur modo pnuci sunt, pauci in comparaiione multitudinls
3
Multa (ecisti tu, Domine Deut meus, mirabilia tua. majorum frequenliarum : quanlis turbis impleniur
Miracula hominiim inluebalur, inlendal mirabilia Dei. ecclcsix , stipanitir parietes , pressuris se urgent
Mnlta fedl Dominus mirabilia sua hac rcspiciat. ; prope se suffocant multitudine. Rursus ab eis ipsis,
Quare illi viluerunl? Aurigam laudat regenlein qua- simunus * est, currilur ad amphitheatrum : isli super
tuor equos , et sine labe atquc offcnsione currenles : numerum sunt. Sed ideo isla dicimus, ut in numero
lorte lalia miracula spirilualia non fecit Dominus? sinl : qtiia non adsunt, non audiunt a nobis; sed cnm
Re«at luxuriam, regal ignavhm, regnt injustiliam , cxiciilis, audiant a vobis. AnMMJtmrf, inquit, et locu-
regal imprudentiam , moius islos qui niinium lapsi tus sum. Christus dicil : atinunliavil ipse ex capiie
hu:c vilia laciunl, regal et subdat sibi , et tencat ba- noslro , ipsc aiinunliavil cx mcmbris suis, ipse misil
benas, el non rapialtir; ducit quo vult, non trnbatur annuniiaiorcs, ipsc inisii Apostolos : in omnem ter-
quo non vult. Aurigam laudabal , auriga laudabitur : ram exivit sonus eorum, cl in fines orbis lerrx verba
clamaba*' ut auriga veste cooperirelur, immortalitate 1
Rdd., dedit. Atplcrique Mss., edil, vel, edtdit.
1
ita »'^Ib. codex et.adeam lectionempropeacccdiiiiuli-
* l'leri(|iie Mss , clamorem.
x
quot Mas. At Edtl.: ille vincil talem,et cwn vincil, pwnunliat.
sic Mss. At \M., malantm.
(n) vcnatMi- Iik I vi esl, ciui cum bestiisiu arcna eongre-
* Bdd., si minns est. \t Mss. , si muluu est : hoc csi, •*!
diclHlur.
lu.ii MhiJlnr.
44! ENARRATIO IN PSALMUM XXXIX. 442
eorum (Psal. xvin, 3). Qtianli fideles aggloinerantnr, ficium, inquil, et oblationem noluisti. QuiJ crgo? Nos
qiiaiiUc titrbj.-coiicurruiii, multi vere conversi, mulli jam hoc lemporesine sacrificio dimissi sumus? Absil.
falso conversi ; ct pauciorcs sunl verc conversi Corpus autcm perfccisti tnihi. Idco illa noluisti ut boc
plurcs falso conversi ; quia muUiplicali sunt super perficeres : illa voluisli antcquam hoc perficeres.
numerum. Perfectio promissoruin absttilit verbi projnittenlia.
H. Annunliavi et loculus sum, mulliplicali sunl su- Nam si ndliuc sunl promittenlia , nondutn implclum
per numerum. Sacrificium et oblalionem noluisti. Hic esl quod promissuin est. Hoc promillcbalur quibus-
miraciila Dci sunt, hx cogilationes Dei sunt, quibus dam signis : ablata sunl signa promiltenlia ,
quia ex-
neiiio cstsiinilis : ut speclator ille abducalur n curio- hibita csl verilas promissa. In hoc corpore suinus,
sitaie ', el quairat ista nobiscum meliora, fructuo- hiijus corporis participes sumus, quod accipiinus no-
siora , de quibus invenlis gaudebit ; et sic gaudcbit, vimus : et qui non noslis novcrilis , et cum didiccri-
ut noii timeat ne vincalur quem nmat amat ciiim
: tis , ntinam non ad judicium accipintis. Qui enim
attrigam ',
quovicto insullalioncs ferat. Quando vin- manducat et bibil indigne, jtulicium sibi rannducat et
cil auriga , ipse vcslilur. Numquid pauper qui illi bibit (I Cor. x,i29). Perieclum esl nobis corpus, per-
elamal? Viclor ipse vcstilur, pro victo illi insullalur. ficianiur iu corporc.
Quare pro illo percipis reprcbensionem , cum quo )3. Sucrificium et oblationem noluisli, corpus auten\
nou dividis vestem? Hac aliud in speciaculis nostris. perfecisi mhi. Holocausla eliam pro delicto non pe-
Omnes quidem currunl , Pnulus aposlolus dixit , in lisii : tune dixi , Ecce venio. Numquid exponcndum
illo sladio, in illo speclaculo, unus tamen uccipil bra- est , Sacrificium et oblationem noluisli , corpus autem
vium : caeteri victi discedunt (I Cor. ix , 24). Et per- perfecisti mihi ? Holocausta eliam pro deliclo non pe
severnverunt in curreudo : sed cum acceperit unus, tisti : quae petebat l
antea. Ttinc dixi t Ecce vento.
remanent caeleri qui similiier laboraverunt. Uac non Tempus est ut veniant quoc promittebantur ,
quia au-
esl sic. Quotquot currunt, perseveranter currant, feruntur ea per quoe promittcbanlur. Et vere, fratres
omues accipiuul : et qui prior venerit, exspectat ut mei, altendileilln nblatn, hsecimplcla. Delmilii modo
cum posteriore coronelur. Agonem quippeistum non gens judnica sncerdotcm. Ubi sunt sncrificin illormn?
cupiditas, scd cbarilns facil : omnes currcnles amant Certe perierunt , certe ablata sunt nunc. Numquid
se, et ipse amor cursus est. tunc reprobaremus ca ? Reprobamus modo : quia si
12. Sacrificium et oblationem noluisti , ait psalmus modo velis facere, inlemporale est , non est opportu-
Beo. Antiqui enim ,
quando adhuc sacrilicium vcrum num, non congruit. Adliuc promittis, jam nccepi.
quod lidcles norunt, in figuris prxriuntinbalur, ccle- Remnnsit illis quiddnm quod celebrent , ne omnino
brabaul liguras fulurae rei : mulli scienles , sed plu- sine signo remnnerent. Cain enim mnjor fralcr, qui
rcs ignoranles. Nam Propheue et sancli Patriarchae occidit minorem fralrem , accepit signum , nc quis
noveranl quod celcbrabant : cselera autem multitudo eum occiderel , sicul scriplum esl in Genesi ; Posuit
iniqua , carnalis sic eral, ul fiercl dc illa quod signi- Deus Cain signum, ul verno eum occideret. Proinde et
ficaret posteriora ventura : et venit * sublaio illo sa- ipsa gcns judxa manet *. Omncs gcntcs subditac juri
crificio primo , sublalis holocauslis arielum , hirco- romnno, in jus romanum conQuxerunt, superstiliones
rum , vilulorum , cseterarumquc victimarum ; noiuit communicaverunt ; postea inde coepcruntper graliam
illa Deus. Quare illa noluit? quare primo voluit ? Quia Domini nosiri Jesu Cliristi separari : ilta vero sic
illa omnia quasi verba eranl promillentis ; et verba mansit cum siguo suo, cum signo circumcisiouis, cum
promissiva , cum vencril qttod promiltunl , non jam signo azymorum sic mansil non esl occisus Cain, :
enunlianlur. Tamdiu quisque promissor est, donec non csl occisus, iiabet signum suum. Malediclus est
dcl : cum dederit mulat verba. Non dicit adhuc,
, a lcrra , quse aperuit os suum excipere sanguinem
Dabo, quod se dattirum dicebat ; sed dicit, Dedi : fralris ejus de manu ejus. llle enim fudit sanguinem,
mutnvii verbum. Quare illi primo placuit boc verbum, non cxcepit : illc fudil , alia terra excepit : el ab en
et quare illttd mulavil? Quia temporis verbum sui terra qua? os aperuil et excepit , ille malediclus est
fuit, cl pro lempore suo Quando promitte-
placuit. et ipsa lerrn quae ore exccpil snnguiuem, Ecclcsia
hatur, tnnc diceb.ilur : cum autcm datum est quod est. Ab hac ergo ille malediclus cst. El ille sauguis
promissum esl , ablala sunt verba promissiva , data clamal de terra ad me. De bac enim tcrra dixil Do-
stinl compleliva. Sacrificin ergo illa , tnnquam verba minus , Vox sanguinis fratris tui clamal ad me de terra
promissiva , ablala sunt. Quid esl quod dalum cst (Cen. iv, 15, 10). Clamat, inquit, ad me de tcrra.
complelivum ? Corpus quod noslis ,
quod non omnes Clamat ad Dominum : sed surdus est qui sanguinem
nostis («) quod utinam qui noslis omnes non ad
;
, fudit, quianon bibit
3
. llli ergoila sunl, tauquam Caii:
judicium noverilis. Videle quando dicium est; Chri- cum signo. Sacrificia vero qux ibi fiebant, ablatn
slus enim ille est Dominus noster , modo loqucns ex sunl ; cl quod cis remansit ad signum Cain ,
jain per-
mcuibris suis , niodo loquens ex persoua sua. Sacri-
1
sic nounulli Mss. Alii , el qvce petebantur. Edd., et quoe
petcbant.
Omnes * Edd., manel per onmes genles subdita juri nomano. In
•
fere Mss., odducatur ad curiosilutem.
* rres Mss.: En venit veritas subluto, elc. jus Bomanum, etc. Locuin ad Mss. castigamus.
3 Apud ijoy., quia nonvivit. At apud fcr. et Mss. ahquot.
(a) Hac loaueodi formula Catecbuuieuos praesentes de-
signal. quia non bibil : iu aliisMss.,o«em non bibit.
445
S. AUGESTINI EPISCOPI M
Agnum occidunt , azyma mine, cum vcnerit in reqnuin tuum. Salulem suam
feclum est, cl ncsciunt.
est Chnstus. longe fytui am sperabai , ei post iungum temptis ac-
comeduut : Pascha noslrum hnmotatut
quia immolaius est cipere contenlus erat : in lotigum spcrabat, dies nou
Ecce agnosco aunum' occisum ,
Itaque, 'mqnit, diem festum
est dilalus. llle dixil, Memeulo mei , cum venerit in
Christus. Quid de azvmis?
(ermcnto regnum tuum : ille respondii Amen dico tibi hodie
non in (ermento vcteri, ucquc in
: ,
.
dt bremut ,
vetus \ ve- mecum eris inparadiso. Hodie, inquit, mecum eris in
: oslendii quid
sit
v ulliuB et maligmtnto
sinceritatis el verx- paradiso {Luc. xxui 42, 45). Paradisus habel ligna
acuit : sed in azymit
,
lii-, larina est
,
umbra remanserunt, solem felicia : hodie mecum in ligno crucis, hodie mecum
Hi» (I Cer. v, 1 , 8). In
ferrc non possunt : jam
nos in Ince sumus, in iigno salulis.
b.|„ria!
sanguinem Chnsti. 16. Ecce labia mea non prohibebo Domine , lu co-
leuemus corpus Chrisli, tencmus
,
cantemuscanliciim novum, gnovisli : ne credat corde , et prae limore labia probi-
Si habemus noyam vitain.
Jioi.ocausla pro dcliclo non
pe- beat annuntiare quod credidit. Sunt euiin cliristiani,
hymnum Dco nostro.
habenl lidem in corde , el J
inter paganos amaros
listi : tunc dixi , Ecce venio ,
de me, ut faaam vo- misere urbanos sordidos inlidcles , ineptos insul-
14. ln capiie l\M scnplum
, ,
ett ,
el legem tuam m talores si exagitari coeperint quia christiani suut
tuntatem luam : Deus meut , volui , ,
,
respex.t, ecce et habent in corde fidem et liment confiteri per labia
mcdio cordis mci. Ecce ad membra
,
,
Sed in quo capile libri probibcnt labia sua sonare quod norunl , sonare
jpsc fecit vojunlalem Patris.
in capite iibri hujus
quod intus habent. Sed reprebendit hos Dominus ,
scriptum est de illo? Fortassc
poiamus aut alios h- Qui me confusut fueril coram hominibus confundar de
Psalmorum. Quid cnim longe
,
,
huiusPsalmorum, illo coram Patre. meo ( Marc. vni , 38 id est non
brosinquim.nus? Ecceincapitelinri
), ,
in consilio vnpw- eum cognoscam : quia erubuit me confiteri corant
srriplum est, Beatut vir qui non
abiil
et in cathedra hominibus non eum confilcbor coram Patre raeu.
rum et in via peccalorum non ttetil ,
,
scd m lege Domim volunlat Dicant ergo labia quod hahet cor : hoc contra tinio-
pestilentiarum i.ou scdit ,
cjus fuil : lioc esl, Dcus meus ,
volui, et legem tuam m rem V Uabeat cor quod dicunt labia : hoc conlra
el in lcgc ejus ir.edilabitur
simulationem. Aliquando enim timor est , et non
medlo cordis mei : hoc est,
uudes diccre quod nosti quod credis aliquando si-
, :
die ac nocle {Psal. l, I, 2).
justiliam tuamin Ec- muiatio est , dicis , et non habes in corde. Consen-
15. [vers. 10.] Bcne nuntiavi
quod tiant labia lua cordi luo. Quaerens pacem a Deo
Alloquiiur membra sua , horlalur
, tibi
clesia magna.
3
annunliemus; passus est, ipsc eslo pacalus : non sit inter os tuum et cor.
fccil,utlaciant. Annuntiavit,
giorilicatus est, conglorilicabimur. tuum mala rixa. Eccelabia mea non prohibebo , Do-
compatiamur;
magna. Quam mine, tu cognovisli. Quomodo iile t quid cognovit Do-
Annuntiavijusliiiam tuam in Ecctetia
omni- minus 1 1ntus corde ubi i.on videt homo. Ideo
magna? Toto erbe lerrarum. Quam magna?
In in , el
gcnlibus? Quia se- Credidi inquit. Ecce cor habet jam iiahel
hus gcnlibus. Quare in omnibus
ille , , ,
, in ivaio benedteentur
omnes genies quod videat Deus : non probibeal labia sua. Non
men est Abrahx-
xxu, 18). Quare in omnibusgcnlibus? prohibet. Quid enim dicil ? Propter quod loculut tum.
(Gen. xU, 3, et
omnem lerram cxivit sonus eorum {Ptat. Et quia locutus esl quod credidit , quxrens quid re-
Quia in
In Ecclesia magna. Ecce labia mea
non pro- tribuat Domiuo pro omnibus qmv retribuit ei , adjun-
xvni, 5).
tu cognovisti. Labia mea loqunntur, git Caliccm talutaTit accipium , et iwtnen Domini invo-
lubebo , Domine :
Sonantquidem mea ad labia cabo. Non cxhorruit Doiniiium diccntem : Potettit
non ea probibebo loqui.
cognovisti cor mcum. Labia bibere calicem quem ego bibilurut sum ( Matth. xx
aurcs hominuin , sed tu ,
tu cognovisti. Aliud audit 22 Confitelur enim per labia quod habebat cor
mea non prohibebo, Domine ) ? in
aliud agnoscii Deus. Ne in labiis solis cs*cl de pervenil ad passiuncm. Et quia pervenil ad pas-
homo ,
,
annunliatio , et dicerelur de nobis.
Quoe dicuntvobis, sionem , hoslis quid noci.il? Netnpc pretiota in con-'
facile, autcm faciunt facerenolite (Malth. xxin,
guce ,
speclu Domini mors justorum ejus ( Psut. cxv, 10 15 ).
5) : aut ipsi
populo iaudanti Deumorc, noncordc,, Mortes in quas Pagani saevierunl , in illis hodie reli-
mehcnorat, cor aulem cimur *. Natalcm marlyrum celebranius ex&iipla
diceretur, Poputus hic labiis ,
est a me (isai. xxix 15) : sona lahiis, marlyrum nobis proponimus , alleiidimiis lidcm
eorum longe ,
propinqua corde. Corde enin.
credilur ad jusiitiain, quomodo iuvcnti quomodo allracti , quomodo slc- ,
ore autcm confessio Dt
ad sal.ncm (Rom. x , 10). tcriiui ante judiccs. In Ecciesia eatbolica nibil haben*
pcndeus in crucc cu.n les simulalionis compaginati junctura iiuitalis con-
QualU ille latro invenlus est, , ,
Dominuro. Alii non co-
Doinino, agnoscens in cruce
agnovit ille in ligno |)auloque post, loco amaros misere, nnn-
onoverunt miracula facientem ,
1
Mss., et si :
omnibus membris nulli tcrunt, <«»ior est miscere : et uuidam, aiuor cst se
pcndcntem. Erat ille conlixus miscere.
translm erant, to-
inanusclavis inhxrcbant, pedes * hoc contra timorem habeat cor, quod dicnnt /n-
F.dd.,
adjimgebalur ligno; corpus illnd non va- Wa hoc conlra simulalionem habeanl labiu , «71101/ nctHl
:
imn cor|«.s
cor. sentr-miam labelactahat rerborum rav:» inleruucUo, 1
vacabal et cor corde
cabal c-eleris men.bris, lingua necnoo loeptom in fine gtosscnn, qur \ meUorum ifcw. au-
:
crcoidit, o:e confessus est.
Memenio mei , inquil, Oo- ctoritate remorinms.
» IMrticula, inter, abest ah oninilms Mss.
Ab&*,feTmeutum % * Colliert. Ms., luMtiepcrftcvnitr. \utulan itartijnt cch-
" itia., quid sit vctus fennentum
bramus exemvla uaritjrum, etc.
a M^S.
445 ENAftFUTlO IN PSALMU.M XXXIX. m
fessi su:it Christum : captit quod praceesserat , sicut tuum, Veritatem luam et salulare tuum dixi.
membra , sequi coucupieront. Sed qui coucupierunt *? 19. Non cehvi miscricordiam tuam tt veritatem
in tormentis palientes , in conrcssione fldeles , in tuatn a congregalione multa. Ibi simtis , in boc corport?
sermone veraccs. Jaculabantur enim in ora interro- numeremur non celemus misericnrdiam Do-
el nos ,
ganiium se sagittas Dei , et vuhierabant ad iram ; mini et verilatem Domini. Vis audire misericordiam
mullos vulneraveriint et ad salulein. II rc omnia Doniini? Recede a pcccatig , donabil peccata, Yi>
|Toponimus nobis , et inluemur illa , cl optamus imi- audire veritatem Domini ? Tene jiistiliam , corom.bi-
t.iri. Ila;c sunt spectacula cbrisliana , haec videt de- tur justiiia. Modo enim misericonlia tibi pradicatur,
supcr Deus , ad hxc horlatur , ad b;cc adjuvat ; liis postea veritas cxhibebitur. Non eniin sic esl Deus
cerlaminibus pnrmia propnnit et donat. Ecce labia misericors , ut injustiis sit ; nec sic jusius , ut mise-
wea non prohtbebo. Yide nc limeas , et prohibeas la- ricors non
Parvaue misericordia tibi est ? Non
sit.
bia tua. Dumine, tucounovisli : quia esl el in cordc imputabit ' prinra omnia male vixisli usque in bo- :
quotl sonal ct in labiis. diernum diem adbuc vivis , bcne vive hodie , hanc
,
17. [vers. II.] Justiiiam meam non «bscottdi in corde miscricordiam non ceiabis. Si hac est mlsericordia ;
meo. Quid est , jusiitiam meam? Fidcm meam : qnia qute veriias ? Congregabuiitur antc enm omnes gen-
jtu,tu>> ex flde vivit ( Hubac. u , 4 , et Rom. i , 17 ). tes , ct dividet eas sicut paslor dividit ovcs ab hoedis
lil pula , inlerrogat sub pcena perseculor ? quod cis oves ponet ad dexteram , hoedos ad sinistram. Ovi-
licuit aliquando, Quid es? paganus , an cluislianus? bus quid ? Venile , benedicti Patrit mei ,
percipiie re-
Ciirisiianus. Ipsa est justilia ejus : crcdidit , ex fidc gnum qttod vobis paratum ett. llcedis quid ? Ite in
vivit. Non abscondit in corde suo jusliliam suam. Non ignem teternvm { Hatth. xxv, 52, 54 ,
41*). lhi poeni-
dixit apud se : Crcdo quidcm in Cbrislum , scd huic tenliic loctis non est. Quia inisericordiam Dei con-
pcrsccutori meo sxvienli ct minanti non dicam quod tempsisti , veritatem senties : si autem non contem-
credidi : novil Dous mcus intus in corde ineo quia psisti niisericordiam , verilale gaudebis.
credo , ipse scil quia ilii non renimlio. Ecce hoc dicis 20. [vers. 12-14.] Tu aulem , Domine , neelongin-
le injus babere in corde : in labiis quid ? N<ui sum quaveris misericordias luas a me. Respexil ad membra *
chrislianus? Cuntra cor luum teslimonium dicunt saucia. Qnia misericordiam liiam et v< ritalem lnam
labia lua. Juslitiam meam non abscondi in cordt meo. non celavi a congregatione mulla , ab Ecclesia unita-
18. Verttatem tuam et talutare tuum dixi. Cliristum lis orbis lerrarum : altende inembra saucia , altende
luutn dixi , hoc esl , Veritatem luam el sahuure luum delictores et peccatores , et noli removere misericor-
dtxi. Unde verilas Cbristus? Ego sum vetitas {Joan. dias luas. Misericordia tua el vcritas tua semper susee-
xiv , 6 ). Unde saiutare ipsius Chrislus ? Simcon perunt me, Non auderera converli , nisi securus dc
agnovit infantcm in manibos matris in templo , et remissione : non durarem perseverare , nisi securus
dixit : Quoniam viderunt oculi mei saluture Ittum ( Lue. de promissione. ilisericordia tua et veritas tua sentper
n,30U Agnovit infantem sencx , faclus in puero susceperunt me. Attendo quia bonus es , atlendo quia
puer , innovalns fidc. Acccperat cnim rcsponsum , et justns cs : amo bonum , limeo justum. Amor et limor
huc dixil : dixeral ei Dominus ,
quia non exitnrus perducunt me : quia , misericordia el veritat lua sem-
erat de hac vita , priusquam vidcret salutare Dei. Iloc per susceperunl me. Quare ipsa suscipiunl , ct ab eis
salulare Dci bonum est ut ostendatur bominibus : oculus avertendus non csl ? Quoniam circumdederunt
sed clameut , Ostende nobis , Domine , misericordium me maia quorum non esl
, numerut. Quis nunieral pec-
tuam , el snlulare luum da nobis ( Psnl. LXXXIT, $ ). cata? quis numeral iniquitatcs alicnas et proprias?
Siilutare aulem Dei in omuibus genlibus : quia cum Sub quo cumulo gemebal qui dicebal Ab occullit meit :
dixissel qundam loco , Deus misereatur nobis , et bene- munda me Dow.ine , et ab alienis parce terva tuo { Psul.
,
dical nos , illuminet vullum suum super nos , ut cogno- xvm , 15 , 14 ). Parva erant nostra, imponuntur alie-
scamus in lerra viam luam , adjecit : Jn omnibus genii- na : limeo mihi , limeo bono fralri , tolero malum
bus talutare tuum. Primo dixit , Ut cognoscanius in fratrem ; et sub isto cumulo quid erimus si cesset ,
lcira viam tuam , et seculus esl : In oinnibus gcntibus misericordia Dei ? Tu aulem, Domine, ne etottgiitnua-
utlutare tuum { Psal. lxvi ,2,3). Quasi dicercliu ci vcris propc eslo. Cui prope cst Dominus? His qui
:
Quac est via quam cupis agnoscere? Ilomines ad viam obtrlvcnintcor {Psal. xxmii ,19). Longea supcrbis,
vcniunt , numquid via venit ad homines? Yia nostra prope ad humiles. Excelsus est enim Dominus , el
venit ad bomines , invenil erranles, vocavit ad se hnmilia respicit. Sed non te putcnt laicrc qni supcrl.i
cxlra ambulanlcs *. In me , inquit , ambulate , et sunt : excelsa enim a longe cognoscit
( Psat. cxxx*n,
non errabilis : Ego sum via , et veritas , et vita { Joan. G Cognoscchat a longe jactantem se Pharisucum .
).
xiv, 6 ). Nc diceres Ubi csl via Dei ? ad quam regio- , subveniebat de proximo confitenti Puidicatio Luc
(
nem ibo ?quem moniem asccnJam ? quos campos in- xvin , 11 ). Jactabat illc merita sua , et legebal vul-
quirani ? Yiam Dei inquiris ? Salutare Dei est via Dei nera sua : non jaclabal ille merita , sed offerebat
ei ubique b cc est : quia in omnibus gcntibus s.iluiare vulnera. Ad medicum vencrat , sciebalselanguidum ,
* In nnnnullis Mss. dc^st: Sfirf ntti concttpierunt ? rlnres Mss.
1
»
, non imputavil : et infra, non ccln-t, kico
Alimtot Mss., vocuvii act se. uxira innbviulis, in tueam- non rsialnx.
ItAdt. * tdd., tncmbrasm niacia t Ahesl, suti, a <Ust>,
*S7 S. ACCUSTINI EPISCOPI 44*
sciebal se san.indum oculos ad coMum lcvare non pnocavisti , de minulis quid agis ? An non liines mi-
audebat ,
pectus pcrculicbat : sibi nnn parcebat , nt nula? Projecisli molem , vide ne arena obruaris.
ille parveret ; se agnoscobat , ut illc ignosceret ; se MuUiplicatcc sunt sup,'r capillos capit>f mci.
puni.bat , ut ille liberaret. Talcs bic voees sunt ; au- 23. [vers. 14.] El cor mcum dereliquil me. Quid
draimis oas pie , et amcmus pie : cordc , lingua ,
minim csl, si cor tuum dcserlum csl a Deo luo,
nmoibiis modultis noslris h?cc dicamus. Nemo sc quaiulo seipsum desernit ? Quid cst, Cor tneum dcre-
jnsium putet : vivil qui loquilur ; vivit , ct ulinam liquii tne? Non esl iiloneiim cor meum ad cognosccn-
vival ! Adlnic hic vivit , adlnic clim morte vivit : et dum se. Hoc me : Corde
dixit, Cor meum dereliquil
si spiriius vila csl propler jusiitiam , corpns lamen moo Dominum volo videro, et non possum, pr» niul-
morluum csl propler peccalum ( Hom. vm , 10). Et tiiudine pcccatorum meorum parum est, ncc cor :
eorpus qnod corrumpilur aggravat animam ,
ct dc- meimi se comprehcndit. Nomo enim se comprehen-
primit lerrena inhabitatio sensum mulla cogitanlein dit, nemo de sc prsesumat'. Nuinquid comprehendit
( Sap. ix , 15 ). Perlincl ergo ad le clamare ,
perti- cordc suo cor suum Petrus ,
qui dixit, Tecum usqne
nci gcmerc ,
perlinet confilei I , non le exaltare , non admorlem ero (Matlh. xxvi, 53)? In corde crat pra>
le jaclare , non te luis merilis gloriari : qnia ct si sumpiio falsa , in corde laiebat timor verus : ct non
habes aliquid gaudendum ,
quid est quod non acce- erat idoncum cor ad comprehendendum cor. Cor
pisii (
I Cor. iv, 7) ? Quoniam circuindcderunl me ma- a^giotum lalebal , scd medico patebat. Quod de illo
la quorum non esl numerus. pronuntialiim est, boc implclum est. Noverat in illo
,
21. Comprehmderunt tne iniquitates m:cc , et uott Deus quod in se ipse non novcrat ;
quia cor cjiis de-
potui ut viderem. Est aliquid quod videamus : quid reliquerat cum, cor ejus latobat cor ejus. Et cor meutn
ire.mil ut non videamus? Nonne iniquilas? Ocutum dercliquit tne. Quid ergo? quid clamamus? quid dici-
luum , ne isiam lucem videre posses, prcmebal lor- mus? Vlnceat libi, Domine, eruere me : lanquam dice-
tassis humor irruens ,
premebat forlassc fumus, rcl, Si vis, potes me mundare (Id. vm, 2). Placeat
pulvis, aliquid injeclum et levare oculum sauciuin ; tibi eruere me, Domine , in adjuvandum milii rcspice.
non poieras adislam lucem quid ergo , cor saucium : Membra poenitenlia 9
, membra in doloribus posila ,
levabis ad Deum? Nonne prius sanandum est ut iuembra sub ferramentis medici clamanlia , sed spc-
videas? Nonne superbus inveniris, cum dicis : Primo rantia. Domine, in adjuvaudum milii respice.
vidcam , credam? Quis dicil? Quis cnim visu-
ct sic 2i. [vers. 15 17.] Confundantur , et revereanlur ti-
rus dicit : Vidoam, et sic credam? Lucem ostensurus Kiul ,
qui quatttnt animam tneam ut auferant eam.
suin, imo vero ipsa se lux oslendere vult. Cui? Caece Quodam cnim loco accusat, etdicit, Aspiciebam in
non polcst, non videt. Unde non videl? Gravato dextemm, ct videbam , et non cral qui requireret ani-
neulo muliis peccalis. Quid enim ail? Comprehende- mam meam. (Psal. cxli , 5); id esl, non erat qui me
runl me iniquilates mea', el non polui ut vidercm. Re- imitarctiir. Chrislus in passione loquitur : Et atlcnde-
inov eaniiir ergo iuiquilales , dimiltanlur pcccala , bam in dcxteram, id cst, non ad impios Judxos, sed
levctur pondus ab oculo , sanciur quod saucium est ad ipsam dexteram, ad ipsos Aposlolos; el non eral
iidbibeatur mordax praeceplum quasi collyrium.Prius qui animam meam. Usque adeo non eral
tequirerel
cffice quod numda cor,
tibi pr.rcipilur : sana cor , qui requireret animam meam ut qui pr.rsumpserat ,
dilige inimiciim luum (Mattli v, 44, et Luc.w,^!, negarel animam meam (Mallh. xxvi, 70). Sed quia duo-
55). Et quis diligit iiiimicuni suum ? IIoc jubet medi- biis modis quxrilur bomo aut quo fruaris, aut quem ,
cus; amarum est, sed salubre. Quid libi faciam , persequai is : ideo hic alios dicit , quos vult confundi
inqiiit? Ila vcxatus es, nl inde saneris. Et plus dicil et rcvcreri qui qmvrunt animam suam.Sed ne sic
Sanalo non crit oncrosum , volupluose diliges iuimi- iutelligcres, quomodo cum queritur de nonnuliis non
cum sanalus ; conarc lu ut saneris. In tribulalioni- (|ii ireiiiiluis aiiimam suam 3 ul auferanl eain, inquit, ;
bus, in angusliis , in tenlalionihus forlis eslo, per- id est, ad morlcm quxrimt animam meam adjccil :
dura : medici manus esl, non latronis. Ecce, inquil, Confimdantur et revereanlur. Et vere multi quacsie-
praeceplis accoptis, et lide relcnla ,
prius sicut jubcs rnnt animam ipsius, et confusi et reverili sunl; qu:r-
sanabo cor, ut dicis : sanalo corde ct mundalo corde sioruut aniniam ipsius, et sicut illis visum csl, abslu-
qoid videbo? Boali mundo corde, quoiiiam ipsi Dcum Icrunt animam ipsius : sed ilie poteslatem babuit
vidcbunt (Mallli. v, 8). IIoc moilo, inquit, non pos- pouendi animam suam , et poteslatcm habuil reci-
sum. Comprehendcrunt tne iniquitates tnew, et non piondi aniinam suam (Joan. x, 1S). Ergo illi gavisi
potui :il vidcrcm. sunL cum posuil, confusi sunt cum rccepit. Confun-
22. Multiplicita: smii supcr cnpillos mpitis mei.
Capillos capilis ad uuuieri nuiliitiidioom rcvocal.
1 sic aliquot Mss. At Fdd.: Parum est tte cor meum se
Quis .lumcral cajiillos capitis sui ? Multo minus pec- comprelundat. Semo enim se compreltetidit , nenw de se
cala , qu«e exccdunt numoruni capillnruni. Minula priesvmU,
* rUd, mcmbru pattitentitr. Mss. aliipiot, parnitcnlia : et
videntur, sed inului sunt. Pr*cavisli magna ;
jam alii quidam, iu pornilentia.
* Kdd., qnomodo cotiquerUur dc normullis qiirrreiilitms
non IjciS adullcrium, jam non facis homicidium, non
aniintm siutin, tit niifcraiu cam : id esl, etc.« ulii nns pjni-
rapis res alicnas, non hlasphemas, non dicis falsom oulaic. non , el vcriium, inq;>U , ;ih- ju. >t Mss. opo rc,"»*-
lcslimonium : molcs islx sunl pcccatorum. Magna lilmus.
W> ENAJUIATIO IN PSALMU.u- XX£IX. 450
dantur, et revcreantur simul, qui qucerunt animam meam ora. Qui enim oravit, Comerlnntur retrorsum, el con-
xu auferant eam. fundantur qui volunt mihi mala, respexit ad aliud
25. Converlanlur reirorsum, et revereantur, qui vo- genus dolose malevolum, el falso benedicum : Ferant
lunt mihi mala. Convertaiuur relrorsum : nec hoc in confestim confusionem suam, qui dicunt milii, F.uge
,
iualum aceipiamus. Denc illis optai ; ei vox illius cst euyc. Laudant falso l
: Hagnus vir, bonus vir, liitera-
mii dixil cle cruce : Patcr, ignosce illis, quia nesciunt lus, doctus, sed quare cbrisiianus? Ea lua laudant
qnid faciunt (Luc. xxm , 34). Quare iliis eigo dicil quic nolles laudai i : illud reprelienduiit unde gaudes.
ut reirorsum redeani? Quia qui ante supcrbi erant ut Sed si forle dicis : Quid in nie laudas, o bomo , quia
caderent rclro , liumiles facli stmt ut rcsurganl. vir bonus, quia virjustos sum? Si lioc pulas, Christus
Quando enim ante sunt, prxcedcre voliint Dominum, me lioc focil , ipsum lauda. At ille : Absit ; noli tibi
incliures volunt csse quam Doniir.us : si aulem retro injuriain facere , tu te ipse lalem fccisli. Confundan-
simt, ipsum agtioscunt ineliorem, ipsum priorem, se lur, qui dicunl milii , Euge , euge. Et quid sei|uilur?
postcrioies, ut ille prxcedat, iili sequaiitur. Proinde Exsullent eljucundentur omnes qui le Domine.
quccrunt,
retrum male sibi dautem cousiliiim sic redarguil. Non quaaunt me, sed quxrunt le : non mihi, Euge,
Passurus caim Dominus erat pro salute noslra, el de euge dicunl; sed in le me gloriari vident 1
, si quid
ipsa passione quae futura erant 1
prxdicabat : et ait babeo glorix. Qui enini gloriatur, in Domino glorie-
Pelrus, Absit Domine ; propitius tibi esto, non fiel hoc. ttir (I Cor. i , 51). Exsullenl el jucundenlur omnes qui
Prxcedere volebal Doniinum , el consilium dare ina- te quwrunl , Dumiue, et dicanl scmper : Magnificelur
gislro. Dominus aulem ul non euin faccrct prxceden- Dominus. Quia etsi ex peccatore fii juslus, da gloriam
tem , scd sequenlem, Redi , \n(\\\\i , relro salanas illi qui juslifical impium (Rom. iv, 5). Sive ergo pcc-
(Matlh. xvi, 2-2, 23). ldeo, inquit, salanas, quia vis calor sit, laudetur qui ad iiidiilgcntiain vocat : sive
anlecedere cum qucm debcs sequi : si autcm relro quis jain ainbuiel in via justitix, laudeiur qui ad co-
fuei is, cl seculus fucris, jam non salanas. Quid ergo? rnnam vocal. Scmper magnificelur Dominus , ab his
Super hanc pelram ccdificabo Ecclesiam nieam (Ibid., qui diliijunl saiutare tuum.
18). 27. [vers. 18.] Ego autem : cv\ quxrcbanl mala.
26. Convertanlur relrorsum et revereanlur, qui volunt Ego aulem : cujus aniinam qu;crcbant, ul auferrent
mihi mala. Malcvoli sunl, qui etiam cum bencdicunt, cain. Sed convcrle le ad aliud gonus bouiinuin. Ego
quantum in corde corum cst maledicunl. Dicis alicui, aulem, cui diccbant ; Euge , cuge, egenus et paupcr
Eslo chrislianus : Sis cbrislianus, scd lu*. Bonaui sum. Non esl quod iu mc ineum 3
laudeiur. Discindat
rcin dixit, sed non illi imputatur quod dixit, sed quo ille saccum mcuin, cooperiat me stola sua. Yivo
animo dixil : quomodo imputatum csl cl Judxis, enini jam non cgo, vivil auleni in me Cbristus (Gul.
quando ille ex cxco nalo faclus est videns : ciim euni u, 20). Si vivit in te Clirislus , el tolum quod boui
prenierent insuliationibus el urgerenl, ait illis, iVum- babes Cliristi est, loluiu (jiiod habcbis Clirisli cst : lit
quid cl vos disciputi ejus vullis csse? Et illi male- per teipsum quid es Ego egenus et puuper. E^o
?
dixeruul ei. lloc ait evangclisla : Maledixeiuul ei di~ aulem non dives, quia non siiiu supcrbus. Dives erat
cenUs, Tu sis discipulus ejus (Joan. ix, 27, 28). Hlis ille qui dicebat, Gratiat libi ago , Domine, quia non
Bialedicentibus , Dominus benedixit fccit quod illi : sum ticut cceteri liomines : Publicanus auleni erat
dixerunt , rclribuit autem iliis quod maledixerunl. pauper, qui diccbal, Dominc, propitius esto mihi ptc-
Convcrtuntur retrorsum, el revereantur, qui voluui mihi calori (Luc.wiw, 11, 15). lllc de saluriiale rucir.bat,
mala. Sunt aulcm alij non boni qui bona vuiunt, et ille de famo plurabat. Egenus et pauper sum. El quid
ipsi cavendi. Quomodo enim illi maledicunl, et dicunt f.iclurus cs, o ogei.e el pauper ? Mendica '*
ante januain
bona noslra, sed malo animo; sic multi mala noslra Dci; pulsa, cl aperietur libi. Ego autem egenus et
licno animo. IIoc dico, Qui dixerit tibi, Tu sis cbri- pauper aum : Dcminus curam habebil mei. Jacta in
siianus, bonum tuum dicit malo animo qui aulcm : Dominum curam tuam , et spera in eum , et ipse fa-
dixcrit libi ila Te mclior nemo si in faclis* malis,
, ; cict (Psal. liv, 23). Quid libi curalurus es? quid libi
quoniain laudatur pcccator iu desideriis animx sux, provisurus? Ilabeal tui curam qui fecit le. Qui babuit
et qui iniqua gerit benedicilur (Psal. x, 5) ; mala tua tui curam antequam esses, quomodo non habebil cu-
dicit laudans. Quomodo ille bona lua dicebal malcdi- ram cum jam boc es quod voluit ul esses? Jam eniin
cens , sic iste mala lua benedicens : scd utrumque fidelis es, jam ambulas in via justilix. Curam tui nou
genus lioslis fuge, utrumque cave. Ule saevit, iste habcbit ,
qui facit solem suum oriri super bonos et
blanditur; uterque malus : ille iracundus est, et iste malos, ct pluit supcr justos et inju^tos (Matth. v, 45)?
in laude subdolus; ille reprehensor est, iste lauda- te jam jtistum ex fide vivenlem (Rom. i, 17) ncgligct
tor : sed et ille in reprebcnsione inimicus cst , et iile deseret, dimitiet ? Imo vero el hic fovet, ct hic adju-
iu iaude subdolus. Gave utrumque , contra ulrumque
• At Edd., erat.
sic nonnulll mss. plerique Mss., falsa.
*
' Mss. nec malc si hic subaudilur , et ille dicit. Porro
ita rlerique Mss., sed in illo, et in teme glorificare videnl-
-
edit. Lov. habet sic : iHcil aliquis alicui, Esto Cliristianus, Nonnulli : sed illi in te me glorificare vtdciUur. ltem qui-
$ed sis ct tu chrislianus. Bonam, etc. dam : sed in illo, quia in le me gloriari vident.
* sic alkjuot Mss. Alii vero : fiixerit tibi, Tanlo melior * vox, rneum, aberal ab ediiis : sed in melioribus Mss*
nomuw sis m fuclis, elc. Quidam Tanto melior nento sic: exstau
m facth, eic. F.dd., Tanlo melio- nemo sitin factis, etc * omues fere Mss., pauper , mcndtce ? Antejanucm, elc.
4M S. AIIGUSTIKI r.PTSCC?! 4152
vat, c». hic neccssaria submiiiislrat , ei noxi.. resecat. venit ad ditiorem vicinum suum, cui forte obsequi
Dando comjoNriur ul permaneas , auJexendo oornpit solet, cui delerre, eui venientt assurgere, queni in-
ne pereas. Dominus cutam habet lui . securus csto. clinato capito sabrtare : J)a mihi, mgo ic : patior
Hle pnrtat l
qui tc. lecit : ;>l» artdicis tui raami noli necessflatem, urgeor a credilorc. Et illc : Non habeo
caikre : fti cecideris a manu artificia, irruigeris. Vt mudi) in maniims. Si vellet vendere, habeivl •. A«no-
autem pcrmaneas in mann «utilieis , Lona voluntas scimus boc . fnerunt iu nohis. jam non sim in nobis.
tacil. Uie. Deus tiietts vvhiil, cl portabii ipsc, et lene- TSonne hcsterno visimus, et hodie vivimus? Est cor-
hit ipsc. Jaeta tc iu illum ; noli puiare inane esse, ut rtgendi locas, nondur.tlacia esiiifadisjunclio, aliorum
quasi pra^eipiteris : noii iu libi videalur. ille disit, ^d dexteram, aliorumad sinistram (Matth. xxv.33);
Coeluni ct terrani ogo impleo [Jcrem. x vin. 24). nondtnh aptid i.iferossumus, ubidivcsille fuil, sitiens
Nusquam tibi dcest : tu illi noli deesse, la tibi Doli et stiflmndesideians (Luc. %ft, 82) : audiamns cutn
dees.^e, Dcminus curam Itabel mci. vivlmus.corrigamur. Nonsperemusresalienas,el un-
28. Adjutor mcus et prolector meus tu es : Deus r;tr.<-:, praegnoti tnmeamus : neo pervenSamHS ad illa^, et
)/<> tartiuvfiis. Invocal, iinplorat. tini"t iie delicial : Ke eas adipiscenda Utnqumn iilijs osculemur. Vn? ensm
terdeverii 0"'d esl.AV tardaverts? Niti brmali tisent jtiutanantibut ei mammantibia illia diebus. Mutandum
c
dies illi. noi: fteret talva mnhis caro (Mattli. xmv, 22) ; est cer, levamJiinrest tor, non hic habitaudum corde:
niodo locMiiii est, de diebus tribuialioiiuni (Uiasi eriim mala regio esUSufBciat quod adhueearne itic csse ne-
uiius tioino rogat Deum, membraChrisU.corpu&Gbristi cessecst; quod nooesl uccessc, noufiat; sufBoiat dicl
ubiquedifiasuio, unus mcudicu£,unus paupei ;
quia «j; maliria sua (Matth. n, 3 '*•
J ; surtum eorde hahitcmus.
ille pauper, qui dives paupcr iactus est. dequo aUApo- Si swrremtHs cum Chrisio, diert fidelibus , corpus et
sfolus : Cpm dives esset, pauper faclus cst, ui ipsitts jkiu -
sangninem Dotuini aecipionUbus dicit.Si resuvrexistis
pertnle vos dituremini vm, 9 ) veros paupores
( li Cor. : cum Christa, fjuce nuaum sant supite. ubi Cktixttts es<
ditat, faisosdivitcs pauperai. Ciamat adeum AJmibus : in dcxtera Dei sedem : avat %urtum s-unt auvcrite, non
terrcc ad te clamavi, cum tadcrct ammmn mcam (Psat.tix, tittmtt&jref terrmm. yiortui cmm a>iis,ci ntnvestra nbs-
3). Venient dies tribtilatiouum et majorum tribulatio- condila csi cmn Christo m Deo (Cotoss. in, 1 5). "Non
nuin 1
: vcnicut, sicurdieilSeriptura;etqiiaiilum accc- enim apparet qttod vobts pro:nis*um e*l; et jam pa-
dunl dies, augcntur iribitlalioncs. Nemo sibi promitfat ratum esl, sed noii videtis. Impnegnari vis. hiuc
quod Evangeli^m non promiUit. Fratresinei, aasecrq impr.«gnare; ipsa ssi spes tu» : cerius eril parlus
vos. atteudite Scripturas nostras. pi nliquid fefeilcruiH; tiui>, iton erit abortivus, non temporalis ; nmpiecterjs
si aliquid dixerunt, et aliter accidit quaw dixerunt 6e- ; quod pepereris in aeternum, Sic enira per Isaiam
cessc est, ut usque m finem sic fiantomnu, quemadmo- dicitur : Concpinius el parturitimu* spiriium salutis
dumdixcrunt. Non nobis promittttnlScripiiraanostrte (Isai. xxvt. 18). Ergo (a) rctro «>'. ct non daun modo,
tn hocsajculo, nisilrihuialioncs, pirssuras, angustias, scd dabittir. Quanta daia suul, tratres mei, i|ii'»s illa
augmonta «ioiorum , abundantiam teniationum. Ad numerat soi itndtun Scripturas? Ibi srriptum est do
ista nos praseipue parcnius, nc imp.uali deuciamiis. Ecckvsia, el videtur quia cst; ibi sciipium estdeido-
Vcb vrwgnnntibus rl mo.mnuiiuihns (Mutth. xxiv, 19) : lis quia noa erunt , ct videtur qttia non sunt; ibt
inodo audisUs. Pragnanles sunl, qui spe intume- seriptuin csi quia pcrdiiitri erant Judasi regnum, el
scunt : mamraantes autem, id est '.aeiantes, ijui jam videtur; ibi seriptum est de hrereticis, quia futuri
adcpti suni qiiwl concitpteranl. Etemm muiief praj- crant, et videtur : ibi scriptum esr et de dicjudicii;
guans in sp« mmet lilii, noodum videt lUium ; qux tbt scriplum est ei de pra:inio bonotum, ct de poena
aulem jam lactat, ainpiectilur quod sperabnt. Ergo muloniiM : in omnibus Dcuni fidclem invcnimus; in
similitudinem, yerbigratia, ponamus Boua est ista : ullimo dcfieiet ct faJlctV Dominus curam habebit- mei.
3
villn vicini : o si mca esset ; adjungcrcm illam, et Adjnior vieus et protector meus tu cs : Deus meut, ne
facercin de isto fundo ct de illo unitateru. Amat et turdavens. Xisiminorarentur dies ilii, nullacaro yeniu-
avaritia unintefn: quod amal houuniest, sedubiaman- mrcl :scd propter clectos breviatnintur (Maitli.ww.SI).
dumsit, nescit, Bcce concupivit vjllam proximi; scd Dies illi crunt trtbuiaUonis, sed uon lam Inngi ' (piain
iste proximiiidivesest,nonindigcns, babeoslionoiem, sperantnr. Cito iili transibuni; requics vcniens non
babeus eliam poteuttam, a cujus forte eiiam potentia iransibit. (juanquam longum, fcrri dobnitmalum pro
tihi metucnduin sit, non <!e illius fundo aliouid spe- inlinilo bono.
randum nibil sperans uon concipit, non est pra:-
pfiaus anima. Si vero
:
iuxu vicinus sit pauper, qm vcl
m PSALMUM XL
iii neccstMtale poaitus est , ut possil vendere, vel ENAURATIO.
prcnii potest, ul cogatur vendcre, injicifur ocu- StltMO \D PLEJIK.U (b).
ins, speratur villa ; impnegnata qsi anima, speral 1. Quoniam solemnis dies Martyrum illuxit: pro-
se possc adipisci vlllulam et pojsessioneni viciui pier j{if)iiani passionis Cbrisii Impcratoris martyruw ,
aauperis.£i eom patitur istc paupcr aecesaitaAeui, 1 Scx Mss., hi manibut. Vntil nolit tendere hrd>?i leiu
seimus. cto.
'
Lort., proteflrif. 1'Uitcs Mss., protcget. «Juatuor, ;:oi-f^.
• Aliquol jfa». 'iri-iuhiniur diesUli. Krunt irivnlatiovn,
,
ii tri^, portal. scd mmlam luuun Btnonoulli wd nor. toffi foftj
. ! .
;
SlaHsa AtHtfd.,«tnio(orittn,minu<fMon<it «uenl ela , \a) Pprte, aratui u /
si udjuno.<'rem iUow [b) ln Mdftyrura feuUviUte babituSi
.'
• Mss.. si mea csu-t !
453 ENARRATIO IN PSALtftJM XL. /,54
qui sibi »011 pcpercit militibus imperans pugnam, sed nomen Christi de terra. Ut moreretur iterum Chrisius
prior pugnavil, prior vicil, nl pugnanCs cxemplo suo non in capile, scd in corpore suo, occisi sunt el mar-
Imrtarelur, etmajestatc sua adjuvaret, et proniissione tyres. Ad nmltiplicandain Ecclcsiam valuit sanctus
coronaret, audiamus aliquid in islo psalmo, qnod sanguis effusus , seminalioni ' acccssh et mors inar-
p ilineat ad ejus passionom. Commcndamus aulem lyrum. Preliosa in conspeclu Domini mors jusloruin
sa-pius, nec nos piget ilcrare quod vobis utile cst ejus (Psal. cxv, 15). Mulliplicali sunt magis magis-
retincre, Dominum nostrum Jesum Ghrislum plcrum- que Chrisliani , et non est impletum quod dixerunt
que loqui ex se, id cst ex persona sna, quod est caput inimici, Quando morietur, el peribit nomen ejus. Adhui:
nosirum; plerumque ex pcrsona corporis sui, quotl ct modo dicitur. Scdent Pagani , el computanl sibi
sumiis nos el Ecclesia ejus; sed ita quasi cx imius annos, (a) audiunl fanalicos suos dicentes, Aliquando
hoininis ore 1
sonarc verba. ut iuleUigamus caput et Clirisliani non erunt, et idola illa coli habenl, quem-
rorpns in unitate inlegrilalis consislere, nec separa- admodum antea colebanlur, adhuc dicunt, Quando
ri ab invicero; tanquam conjugtum illud, de qnodi- morielur, et peribil nomen ejtts. Bis vicli, vcl lerlio sa-
etum csl : Erunl duo in varne una (Gen. II, 24, ct pile : morluus est Chrislus, non poribit noimn ejus;
Ephes.v, 51). Si ergo agnoscimos duos in carne una, morlui sunt marlyres, miilliplicala cst magis Eccle-
agnoscamus duos in voco una. Primo quod legenli sia , crescil pcr onmcs genles nomcn Chrisii. Qui dc
iespondentcscantavimus,quanquam de niedio Psalmo morle sna cl de rcsurreclione sua prrdixil ,
qui de
sit, hinc lamen sermonis ducamus exordium. Inimici monibus Martyrum suorum cl de corona praedixit,
mei dixerunl mala milii : Quando morielur, el peribit jpse et de Ecclesia sua fulura prxdixit : si verum
nomen ejus. Persona esl ha?c Domini nostri Jesu dixit bis, terlio meiitilus esl? Vanum est ergo quod
Cbrisli : sed vidcte, si non ibi intelliguntiir ct niembra. creditis conira ilitim ; melius cst ul credalis in illum,
Diclunl est el hoc, cum ipse Dominus nosler hic in ut inlelligatis super egenum ct pattperem ; quoni:im pau-
tcrra io carne ambularet. Cntn enim videreiil multi- per factus est , cum dkes essel , ut ipsius , inquit, pau-
tudinem sequi auctorilalem ejus, et divinitalem et pertate vns dilaremini (II Cor. vm, 9). Nunc aulem quia
niajoslalem miraculis pnrscnlalam*; cum hoc vidc- pauper faclus esl, conlcmnilur, el dicilur Ilomo erat. :
rcnl Judxi, de quibus ipse Dominus similiiiidincm Quid cral? Mortuus est, crucifixus csl; hominem co.
posuil, quia dixerunt, Hicest hceres; v.nite occUamus lilis , in homincm spem habeiis, morluura adoraiis.
cum , et nosira eril hm-edilas (Malth. xxi, 58), dixerunl Falleris. Intellige super egenum el pauperem, ut il-
apud semetipsos, id est inler se, nnde pnnlificis illius lius paupertate dives efficiaris. Quid est, Inielhgo
Caiplinc vox esl : Videlis quod lurba multa eum sequi- super egenum et pauperem? Ul ipsum Clirislum ege
tnr, el sacultim posl illum abiil : si dimiserimus cum num el pauperem accipias, diccntem in alio psalmo :
vivere , venienl Romani , et lollenl nobis et locum el Ego autcm egenus et pauper smn , Dominus curam ha-
gentem. Expedit ul unus morialur homo, quam totagens bet mei (Psal. xxxix, 18). Quid est intelligere super
pereflf.Evangelistaautemvcrbanescieniisqiiid diceret, egenum el pauperem ? Quia semelipsum exinanivit, foi-
exposuil nobis, et ail : Hoc autem non a se dixil; scd mam servi accipiens, in similitudine hominum factus, et
cum csset ponlifex prophetavit qttia opcrtcbat Jesum habitu invcnlus ul homo (Phitip. 11, 7) : dives apud Pa-
utori pro populo et gente (Joan. xi, .47-51). Tamen illi trcm, el paitper apud nos; dives in coelo ,
pauper in
cum vidcrenl pnpulumpost illum ire.dixcrtuit, Quando terra ; Hcc te ergo lurbat,
dives Deus, pauper homo.
morietur,elperibil nomenejus:\d csl, cumocciderimus quod bominem vides quod carnom inlueris, quod ,
ctun, jam noineu ejus non erit iu lerra, nec seducet niorlem respicis, quod crucem irrides 7 lioc le lurbat?
aliquos morluus ; scd ipsa ejus inierfectione inlelligent Intellige super egcnum et pauperem. Quid est hoc?
honiines, quiahominem sequebanlur, quia non erat Inletlige, quia ubi tibi cxposita esl infirmitas, ibi lalei
in eospes nomen ejus, et nou erit.
salntis; el deserent divinitas. Dives, quia sic csl; pauper, quia jam tu sic
Mortuusesl; etnon periit nomen ejus, sed seminatum eras. Sed tamen pauperlas ipsius, divilke noslrje suot :
csi nomen ejus mortuus est: sed granum fnit, quo
: quomodo iufirmitas ipsius forlitudo noslra cst quo- ;
mnrtificato seges continuo exsurgeret ( Id. xu, 25). modo slullum ipsius sapientia nostra est; quomodu
Glofificato ergo Domino noslro Jcsu Cbristo, crepe- morlaliias ipsius, immorlalilas noslra esl(I Cor. i-,
runt multo magis multoque numcrosius credere in 30). Quid sil paupcr, aitende : non cum ex aliorum
illum; et coeperunt membra ejus audire quod caput 1
Sic Mss. At Edd., effusus seminalione : accasit el
audicbal. Jam ergo Domino nosiro Jesu Chrislo in tttors, etc.
(11) « cum
Pagani, inquil Augustinus in lib. 18
viderent »
coelo constitulo„ct ipso in nobis in terra laborante,
de civitale Dei, c. 53, « nec
tot lautisque perseeiilionibus »
dixerunl adhuc inimki ejus : Quando moriclur,etper- christianam religionera « potuisse coosum:, sed his potios
« mira incremenia sumpsisse, excogiiaverunt nesoio quos
ibit nomen ejus. Hinc enim persecutiones diabolus in « versus grsccos, tanquam cousuleuli cukU.n, divino ora-
Ecclcsia concitavit ad perdendum nomen Christi. Nisi « cuIoeOusos, uln... Petruni maleficiis fec isse subjungunl
« ut colereiur christi nomeu per trecenlos sexaginta quin-
forte pulalis, fratres, quia illi Pag.iui quando ssevie- u que annos, deiude completo memoraio uumero annorum
bant in Cliristianos, non hoc sibi dicebant, delere « sine mora suraeret fiuem. » vernm anno Chrtsti 599 in
qou prsedicius annorura numerus, si a Petri in die Pente-
costes prxdicatione computalur, desinerc ostenditiir, adeo
1
lti Mss. deest vox ore : ut cius loco subaudiatur , per- non detecit cullus nomiuis Christi, ut iiule maxime, ever-
$01111.
sis, qu?e rrliqua eraat, deorum templis ot fraclta snnula-
• Sex Mss., prcefulgeniem. cris lacrnvcriLi ci c^. iib. tle 'Jivit nei, 1. 51.
4S5 S. AUGUSTINl EPISCOPI *55
paupertate mcliaris. Implcre venil paupcros, qm pau- propler peccalum , sphilus aulem vila est propter justi •
sinum fulei; suscipe tinm : si autem qui suscitavit Christum a morluis habitat
pcr efleelus est. Proplerca aperi
in vobis, qui suscilavit Cliristum a morluis vivtficabit et
pauperem ', ne puipcr remancas.
Beatus qai intelligit super egenum et pan- morlalia corpora vesira propler iukabilantem Spiritum
2. [vers. 2.]
Yeniel eniin ejns in vobis (Rom. vni, H). Havc cst ergo \ivi(i-
perem, in dic mala liberabit eum Dominus.
10,
judicii aderit, caiio qoae promitiitur intclligenti supcr egcnum ct
dies in.-da : velis nolis , veniet; dies
non iutcllexeris supcr egcnum et paupe- pnuperem. Scd quia dicit Apostolus ad Timollicum ,
mala dies, si
credcre manifeslum Piomissionem habcns vitce prwscntis cl fulurce Tiin.
rem. Quod enim modo non
, 1
vis ' (
Sed non fugies , cum fueril manifestum, iv, 8) ; ne pittarent iili qui inielligunt super egenum
erit in fuie.
quh non crcdis cuin cst occullum. Invitaris ut
quod cl pauperem, recipicndos quidcm se esse in coelum,
videris erubescas. Intellige sed negligi in lerra et non sperarent nisi quod futu-
nnn vidcs credas, ne cum
;
superCbri- rtim cst in xternum.quod anlem ad pruseus esl, pu
ergo super egentim et pauperem, id est,
sium; intcllige in eo occultas divilias, quem pauperem larenl Deum non curare in sanclis ct fidelibus suis;
euim omnes ibesauri sapieuliiB et ubi di\it quod maxime exspectare debemus, Dominus
vides. In eo sunt
scienlix abscondili (Coloss. n, 3). Ilinc
cnim te in dis eonservet eum, et vkificel eum; respexit ad istam vi-
mala liberabit, ex eo quod Deus esl ex eo
aulem : lam, Lt beatum, inquit, faciat eum in leira. Erige ergo
quod homo est, et illud quod in illo humanum erat oculos in lix-c promissa christiana fide : non te dese-
resuscitavit, el in melius convertit, in coelum
levavit. rii Deus in lerra ,
el aliquid promitlit in ccelo. Mulli
enim mali iuspeciores cphemeridaruni
llle outcm qui Deus est, qui unam personam haberc clirisliani ', et
et cum homine voluit, ncc decresccre
ncc inquisilores atque observalores lemporum et dierum,
in bomine
crescere potuit, ncc mori nec resurgere.
Mortuus est cum coepcrinl ibi objurgari a nobis, vel a quibiischim
Deus non moritur. bonis mclioribnsque christianis, quare ista faciant,
ex infirmitale bominis, cajiernm
Nam quod Yerbum Dei non moritur , ne mireris ,
respondcnt :
Haic propter lempus hoc neccssaria sum
autcm sumus propter vitam
quando non moritnr anima in martyrc. Modo
non christiani scteriiani ;
pro-
ptcrea in Christiim credidimus, ut det nobis vitam
audiebamus ipsum Dominum dicemem Nolile limere :
autem non possunt oc- aeteriiam nam vita ista lcmporalis in qua versamur,
eos qui corpus occidunt, animam
;
Matth. x, 28)Ergo morientibus marlyribus
? ad curam ipsius non perlinel. Reliuquitur, ul hoc bre
cidere (
Martyrum mortuae nonsunt, et morienle viter dic;»nt, ut proptcr vitam a:leinam Deus, et pn>-
aniinae
Ycrbum? Ulique Verbum Dei pter vilam prxseniem diabolus colalur. Respondet
Christo moriiurum eral
multo amplius est quam anima hominis : quia anima illis ipse Chrislus : Non potestis duobus dominis servhe
Ycr- (Malth. Et alium colis propter id quod
hominis focla est a Dco ; cl si facta est a Deo, per
vi, 24). cxsjie-
quia omnia per ipsum facla sunl (Joan. cias in coeio, et alium colis propter id quod exspecias
bum fucta est :
Ergo nec morilur Yerbum, cum non morialur
5).
iu lerra : quautu melius unum colis, qui fecit coeluui
I
lerram? Qui curavit ut essel tcrra, imagincm suam
anima foeta per Yerbum. Sed quomodo recte
dicimus, et
anima ipsius non moriaiur negligit in terra ? Ergo, Conservel eum Dominus el vi-
Morluus cst homo etsi
*
,
Morluus est Chrislus, etsi divinilas vificel eum, intelligcnlem super egenum el paupercm.
sic reclc dicimus,
moriatur. Mortuus imde ? Quia egenus et pau- Insuper quamvis iu aelcrnum viviflcet, beatum faciat
ejus i.on
per. Non te perslringat mors ipsius , ci averlat te a eum in terra.
contucnda divinilate. Beatm qui inlelhgit tuper egennm 4. Et non tradal eum in manus inimici ejm. Immicus
et pauperem. Tvcspice et
pauperes, egentes, esurietilcs illc diabulus est. Nemo attendat inimicum suum h«-
el siticnics, pcregrinantes,
nudos, aegrotos, in carccre mincin ,
quando audit vcrba ista. Jain forie de vicino
eonslitutos; inlelligc et super lalem
paupercm, quia s;m cogilabat, de illo qui cum illo litem in foro habe-
supcr lalem inlelligis , super illum inleiligis qui bat , de illo qui illi vull aiilerre posscssionem qui il-
el si ,
dixit, Esurivi, sitivi, nudus, percgrinus, arger, in car- i um V ult prcmcre ut vendal illi domum suam. Nolile
o(>). Ila io die maligna eruet cogiiare;sed iDum inimicum cogitaie, de qun di-
cere fui (Mulih. xxv, 55, ista
tc Doniinus. cil Dominus, lnvnieus homo hoc fecit (ld. xiu, 28).
3. [vers. Z.] El \ide bcaliludinem
tuam. Dominus ij )SC e st enini qui suggerit ul propter res terrcnas co-
conservel eum. Propheta bcne oplat
homini inlelligenli lalur; quia non potest evcrtcre nomen cliristianum
super egentim et pauperem. Ista optatio promissio est; inimicus iste : vidil enim se viclum fama el I uiJilius
secuii exspeclent qui hoc agunl.
Domiuus conscivct Chrisli, vidil in eo quod occidil mailyrcs Chrisli, illos
eum, et vivificel eum. Quid cst, conservet eum, ct vhifi- coronatos, et se triuniphalum ; cl co?pil non p «sse hec
cet eum? Quo eum? Ad fuluram vi-
perlinel, vivificet persuaderc hominibus, qnod nihil sil Cliristns; i>| ipiia
lam. Yivihcatur enim crat. Numquid
qui morluus viluperando Chrislum, jam difficile decipii ; laudando
autcm iwlest morluus intcHigcrc supcr egcnum et christum.conaiurdeciperc. Aiiieaquiddiccb:it?Qiiem
pauperem? Sed vivificationem nobis illam promillit, colilis? Judamni mortuum , ciucifixum, niilliiis mo-
de qua dicit Apostolus : Corpus quidem mortuum est
menti hoininem, qui non potnit a se inorlem de|>el-
lere. Ubi in nominc ejus vidit currere gcims huma-
» Quinqtte Ms». o patiperr ....
Mss " elu curo ipdut moriatur :
iJLSTS o**1 - Ms - ra,iorml **"«*-'
;s? ENARRATIO IN PSAEMUM X!.. 45fi
ntiin, vitlit quia in nnminc rrucifixi lempla subvcr- potcst perpciuo lolcrorc : aliqui.l sibi in lerra canqui-
luiitur, idola fratiguntar, s.icrificia cxslinguunltir; el ril ubi rcqniescnt ei qttodainmodo pausaliouc quadam
Imc ouinia pra'dicta in Propliclis attendnniur ab ho- rcctitnbal, vcluii snnt i>ia qup diligtmt cl innoccntes.
ininiiuis, ndiniralionc slupcnlibus, ct cbudonlibus Ncquc cnim de cupidiiatibus mnlonim iiuuc loqucn •
j.un cor advcrsus viluperalioncni Chrisli ' ; induil sc dum csl , quia nmlti acqiiicsrunl iu thcatris , mulii
landibtis Christi, cl cocpil a fide alio modo delerrcrc. ncquicscimt ia circo, in amphiiheatrn, multi acqtiie-
Magna lex ost Cliristiana, polcns illa lcx, divina, inef- scunl in aloa ; mnlii m liixuria popinarum, mulii iu
fabilis : sed quis illam. implcl? 1" norninc Salvaloris libidine adulterionim, nmUi in violoniiis rapinarpm
noslri conctilcale leonein o\ draoonem (Psal. xc, iZ). mtilti in dolo el in idiis (ra!'di»m : ncquicsctml in bis
Aperle reprchendenuo iVemebat leo, asluic Inudando omnibtts bomincs. Quid esl, acqiiicscuni? Dclecianlur
iiisidiatur draco. Veniant ad iidem qni duliilnbanl illic. Scd rcmovcamtts hir-c omnia , nd iunocenlem
non dicanl, Quis boc implet? Si dc viribns stiis prae- iiomincni veninmtis : ncquiescit i:i domo sna , in U-
*
summil , non implcbunt. Pra-sttmendo dc gralia Doi milia sna, in conpigc, in liliis, iu paupcrtnle, in pra«-
credant. pnesumcndo veniani, ndjuvandi venianl, non diolo suo, in noveUa manibus sttis consita, in rtlihrio
judicandi. Vivunt omnes lidelcs in nomine Cbristi aliquo stio studio fabricato : acqtiiesciinl innocentes
quisque pro gradu suo iinplens praecepta Cbrisli, sivc i:i bis. Sed lamen Dctts volens no§ iiroorcm non \\n-
conjuges , sive cailibes ci virgines, vivunl quniitum bcrc nisi vit;e KtcriKB, cl islis velul iimocenlibiis de-
donal Dominus cis vivcrc ; neqtie de suis viribus prac- Icclntionibus miscel nmariiudines ; ttl et in bis palia-
sumunl, sed noverunt sc in illo debere gloriari. Quid mnr Iriuul.uioncs , ct univcrsiitu sli.>ium nosirum
cnim hnbes, quod non acccpisii? Si nulem nccepisli, vcrlil i:i inlirtiiil.tle noslra. Universum slratum cjns
quid gloriaris qunsi non acceperis (I Cor. iv, 7)? Noli vertisli in infirmitalecjus. Nou crgo <:on jueiatnr, quan-
dieere mibi, Quis illud implcl? Ille in me implet, qui do in bis tiiicc innocenter babei . patiiur aliquas iri-
venil divcs ad pauperetn : pauper quidem ad pnupc- btilaliones. Doceltir nmare meliora per r.mariltidineni
rem, scd plenus ad innnom. Hscc cogilans, qtua inicl- inferiorum : i:c vialor lendens ad patriam , stabiiltim
ligit super cgeuum ct paupcrem, el non aspernatur nmcl pro domo stta. Universnm stralum ejus verthli i>\
paupertalcm Cbristi, intelligil diviliasChrisii, (il l>cn- inftrmilate cjus.
tus in lerra: cl non trnditur in manus mimici sui, 6. [vrrs. 5.) Sed qtiare isla? Quia flagellal omncin
Tolcnlis ei persuadcre ul Dcus cotalur proptcr conle- filiiim quem rccipit (Hebr. xn , 6). Quare ista ? Qma
slia. diabolus colalur propter tcrrcna. Non tradal eum peccanli homiiti diclum cst : ln labore vullus tui eda
in manus inimici cjus panem ttmm (Vcn. m, 19). Ergo quia correplioucs is-
5. [vcrs. 4 ] Dominus opem ferat illi. Seu u».i ? Forte las, i:i quibtis tmiverstim stralum noslrum verlrttir in
in cn-lo, fiuic in vita acterna, ttt rcstcl colendum din- inlirmitnte nostra, ngnoscerc debel liomo propter pec
bobnn propier inopiam lerrenam, propter ncccssitaies cata sc pnli ; convorial se, cl dicnl quod scquilur •
btijiis vito? Absil. Promissionem babcs vilai pr;csr.n- Ego dixi : Dominc, miseicre mei ; sana animam me.im,
lis ct ftilura: (I Tim. iv, 8). Me ad le vcnil in terrnm, quoniam peccavi tibi. Douiinc, in iribuiationibus ive-
|*r qnem fnotum est ccclun el lerra. Deniipie allentle cxerce * : flngcllandiim judicas oaiuem filium qncm
qmd dical : Dominus opem ferat illi super tectum dolo- recciltiriis cs ,
q-ii nec Unico pepercisti. Ille quidem
rit ejus. Leetus doloris infinnitas est carnis. Ne dicas.
sine pcccaio llagellalus est : ego autem dico, iliscrcre
Nou possum lcncre cl porlarc el frcnare carnem meam mei , sana animnm meam quoninm pcccavi tibi. Si sc-
,
ciljiivaris ut possis. Dominus opcm feral lihi su. er
enttis est * qui pulrcdincm non bnbebat , si medicina
leclum doloris tui. Porlabat le lcctus, non tti portabns ipsa noslra igncm mcdicinalein non respuil ; impa-
lectum; sed paralylicus inlus cras : ndesl qui dicat libi,
tienter ferre debemus urenlcm mcdicum cl sccanlem,
Tolle grabalum tuum, ct vade in domum tuam (ilarc. n , id csl, omnibus iribtilalionibtis nos cxcrcenlcin, cl a
i\). Dominus opem ferat illi super leclum doloris cjus.
pcccato sanantem ? Plane commiilamus nos medici
El ad ipsum Domintim rnnverlil se, tanqtinm qttaire- manui ; non cnim crral, tK sanum pro p;it»i scect :
rctur, Qunre ergo cum opem ferat nobis Detis, tanta
novit qtiod inspicit , novit vilium quia ipse fecit na-
,
mala patimur in isia vila, lanta scaudala, laitloslabo- luram quid ipsc condidil, quid de no^tra cupidilate
;
rcs, laiitain inquictudincm carnis et sacculi? converiit disccrnil. Scil sc sano liomini
iieccssit , pnrceptum
6e ad Deum, ct lanquam wmsiiium mcdicinae cjus no- dedisse, nc languorem incurrerel ; dixisse in parntli-
bis exponcns : Tolnm stralum ejus inquit, verlisti in ,
so : Iloc mauduca, el boc noli (Id. n , Hi , 17). Non
inprmilate rjus. Quid esl : Tolum stratum ejus verlisli
nudivil sanus mcdici prxceptura, ul non caderct; au-
in infirmitale ejus? Per slratum inlcltigiiur aliqttid
iliat vel acgro:us, ul surgat. Ego dixi : Dominc , mite-
lcrrcnum. Omnis nnima infirma i:i bac vila quar-rb
sann animum mcam, quoniam pcccavi
rere mei ; libi. !n
silii nliqnid terrenum ubi rcquiescal ; qnnniam inten-
f.utis meis , in pcccatis nieis non accuso fortunam ,
t onem laboris et mcnlis exlcnlac in Dcum difiicile
non dico, Hoc iuilii fecit faluin ; non dico, Adullei iud
' 8ic babent plerique mss. At rd.1., ct lamtantibus , jam mc fecit Vcntis, el latroncm mc fccil Mars, cl avaruui
adrernusvitupcraliancnichristi cessavit, cl induitse, elc.
IMuloque post hahebanl sed qui% itlam implet ? impletur
:
i» nominc. satvatoris nostri calcantis leonem, eic. 1
sic Mss. Kuil. vcro , i;i triimlationibus mcis nu exerces.
* Onincs fcreMss. omittuiil, de gratia nei : et aulo |:r>st i
s kiv„ si usins est. M Mss.,n secutus est ; aut, seclus :
!»ein : nrijuuandi vcniunt. Rdd.vero: adjnvandi vnniiun. et iic Fr.
PaTH.UI.. XXXVI. (Quinxt.)
-169 S. AUGUSTINI EIMSCOH 460
mO fccit Salurnus. Ego dixi : Domine miscrerc mei , gregaverunl iniquilalcm. Sibi , inquit, non mibi. Qou-
tann animam meam ,
quoniam peccavi tibi. Numquid modo Judas sibi, non Christo, sic et simuhitores Ee-
Ikh: Chrislus? nuinqukl hoc caput ilttid nosirum sitie clesi;c sibi , non nobis : qtiia dc illis et alibi dicitur
peccato? numquid il!c qni ca qu:e non rapuit cxsol- Et mentita esl iniquitas sibi {Psat. xxvi , 12). Coifgrc-
vebal {Psul. i.xviu, £)? numquid ille solus iu inorluis gaverunt iniqnilalcm sibi. El quia inlraverunl ul vide-
iibcr (Psal. t,xxxvu, 6)? Liber cttiin in morlnis, quia rent , Egrcdicbantur foras , et Ipqutbnntur. Ille qui iu -
sine pcccalu : quia oinnis qui fac.it peccaium , scr.vus Iravil ul videret, cgredjehaiur foras cl Inquebalor.
csl pcccali {Joan. vm, 34). Numquid crgo ipse? lmo Utinam intusessct, ei vcra loquereiur ! nonesh-el
ipsc ex memhris suis, quia vox mcmbrornm ipsius vox foras ubi falsa loquilur. Tr.idilor et pcrsecuior cst
ipsius ;
quia et vox capitis nosiri vox nostra. Iu illo cgressus foras loqtiUur. Si ad incmbra Cbrisii pct\i-
ciiini eramus, qnando dixil : Tnsiis csl anima mea ues, vcni iniro, liwre capiti '. Tolcra zizania silriti-
usque ad morlem (Mattlt-. xxvi, ob). Non enini timcb.U cum es; tolera paleam, si Trumcntum cs(Matth. xm,
mori, qui venerat mori; am rceusabal mori, qni po- 50); lolera pisccs nialos intra retia , si piscis honus es,
te.stitcm habebat aninfsrm suain poaendi, ct polcsta- Quarc anlc tempus venlilalionis avolasii? Qttare anle
lem babcbal iicrnm sumendi C*m {Joan. x, 18) : sed lcmptts mcssis eliam frumcnla eradicasli lecuin? Qua-
loquebaninr memhra in capite , ei loqnebatur caput re antequam ad littus vcnircs, relia disrupisti? Egre-
invenimus
pro membris. ln illo crgo voeem nostram diebantur foras, loqneoantur.
:
el
Sana animam nuam, quoniam pcccavi libi. ln illo enim 9 \vers. 8 ] ln idipsum advcrsum me susurrabant
utqnrd me Advcrsum mc omues in idipsum
cramilS, cum dixit: Deus meus, Deus ntetts, omncs inimici mci. :
derctiqnisti (Mattk. xxvn , U>) ? In ipso cnim psnlmo quiiUo nielius mccum in idipsum ? Quid est, adver-
ubi ii> capiie hic versus csl, conscquenler diciiur : sum me in idipsum? Uno consilio, una conspiralione.
Verba dcliclorum mcormn (Psal. xxi, 2). Qitnrum dc- Cbristusergo loquilur cis : Conseiitiiis advcrsum me ,
liclorum in illo , nisi quia velus homo iioslcr simtil conseutite mibi : quid adversum me ? quare non me-
crucifixus cst cum ilio, ul cvacuarclur coi pus pcccali, cum ? Idipsum si setnper haberetis, nen vos in sclu-
et ultra i.on serviamus peccato (llom. vi , 0) ? Ad il- smftla dividerelis. Aposlolus enim dicit : Obsccro vos,
lutn el in illo dicamus : Ego dixi : Domine ,
misercre fralres, nt idipsum dicatis omncs, ct nan sinl bt vobis
mei ; saiia ammam meam, quomam peccavi libi. schi$mata(\ Cor. i, 10). /» idipsuniadversus me susur-
7. [vers. 6 ] Inimici mcidixeftint mala milti: Quando rohnnl omnes inimici mei : adversum tne cogitabanl tnala
morietnr , et peribit nomen cjus. Jam ista dixiuius , et miai. Sibi polius, quia congicgaverunt iniqnilatcm sibi
hincfocpimus; ct irt aiia dioainus, non npusest itpra- scd idco rnihi, qoia ex animo'suo pendemli suiil. Nou
re, quou lam recenli sennoiic iin| rcsMim cst auribus euiiii quia nihil fnccre potnerunt, nihli facere volue-
ct cordihns vestiis. r:mt. Nam eidiahnhtsGhrislum exsliugticre concupi-
8. [vers. 7.] fit ingrtdiebantur ut vidercm. Qund vit, et Judas Cbristum ocffidere voiuit ; occiso anlcm
passus cei Chrislus, palitnr ct Ecclesia; quod jpasfum Christo et resurgentc, nos vivificali sumus : diabofc)
Cslcapnt patinnttir ol mcmbra. NumtUtid cnim scr-
.
tamen et Jttdie morces utalx voluntatis reddilur, nott
vus csl liiajor ftominosuo, aut discipnlus super ntogi- liostran salutis. N;un nt novcrilis ex animo quemqiie
vos perscqum- pendcnditm ad retribuliopcm vcl pr.en.ii vel
struiu ? Si me, inquit, persccull sunl, et pceiia'
Mir. Si palrem familias l-.celzcbub vocavcruul ,
qnauto inveuimus homincs bonum dixisse cuidam, et lale
HMHfl domesticos ejus {Mallk. x, 24, el Joun. xv, 20) ? bonum quale nos oplamus, ct lamen maledicos ap?cl-
Ingredkbanlur vt idcrcnt. Judas illc ad capuf nosrntm
i latos. Qiiaiulo a c-uco illo quondain, jam illnminatn
ul videret, id est corpore cl corde, convincebantur Juda.'i *, vidan-
«ntt, nd capul nostrtim ingrcdiebatur ct
ntexpioiaiet : nen rtl hahercl quod crederct, scd ul iii- tes corpore, c;cci corde : aii illis idem jain videns :
vide- Numquid vos dhapuli tJHS vultis csse ? El in-
venirct quod prodercl. Ecce ingrcdiehatur
illetit et illi,
capile noslro proposilum esl. qnit Evangelium mkleitixerunl ei diccntes : Tit sit
ret , cl lioc exeiuplnm in ,
rnemhia posl assuraplionem capitis nt»*ri ? discipuluscjns (Joun. tx, 27 c*28). llocnobis omnrtnis
Quid illa
KonUts dicil apostolus Panlus : Proplcr subintroducles c.venial, quod flli maledicendo dixerunt. Malediclio
falsos fralres, qui subinlroicriiiii
proscuUure tiberiatan isla appcllala esl ex malevolo crroje dicenliifm, non
uaxlran {Cal. n , 4)? Enjo el Mi i.igrcdiebmm.r ut cx aliquo malo Verhoruin : quo animo dixerint, noit
simulatores mali ad- quid dixerint alteiidit, qui ens malcdixisse narravit.
vidercut, sunl eoim hypucritse,
caplaitles onmes motus Advcrsumme cogitr.bant mala milii. Et q;t;c insla Clni-
jlincentcs se ficia cliHrilHie, ,
omnia vcrba sanctoium, in oumibus laqncos ininii- sto, (ju.e inala martyribus ? Omnia in bonuni vcrtil
rcnics. Et quid illis fii ? Videie quid scquitur : V'«?i<i !>cus.
cor coiitm : id c*t, loqiiuiilur qnasi ficta 10. [rers. 9.] Yerbnm iniquum disposucrunl advcrsui
locutum cst
vanum esl qtiod loqnuntnr vcrmn non mc. Quale vcrbinn iniquum ? lpsum caput atlende :
dilci tione ;
,
Et .uia capiant unde invcniant Occidaiuus eum, ct nostra crit lia-rcditas (Mallh. xxi
est, so|idi;m non cst. ,
dccusationcin ,
quid aii ? Conqveguwrwitl intqniiatcm
1
, tcni introeas ad caput.
sie ;ler:t\ue vss. At Fdd.
l.V.tanlcs ettim calumnias inimici quasi ma^iti
sibi. ,
Mss. 41 Kdd. ; invemmis hominetn boimtu dirixse
* sic
ctddarn, ct Ude bonmn quctte nos optnmus, et tamcn miU-
sibi \idcnlur, qnia liabcnt quod accusenl. Sibi con-
du tum appellatvm, quando caxo illi quondatn illununato et
ad cupvt nostrum. corpore ct corde conviciabauur Judai, etc.
•
Mss. hoc loco omiltunt ,
461 EN.VRRATIO IN PSALMUM XL. 462
3S). S:ulli ! quotnodo vestra ent hxrcdilas? quia occi- Chrislum Judaui, ne perdercnt locum (Joan. sti, 48)
distis cum? Ecce ei occidislis eum, cl vcstra uou erit
illo occiso pcrdidcrunl locnm cradicali a rcgno *
;
,
h.rrcdiias. Numquid quidormil non adjiciel ul resurgal?
dispersi sunt. Suscitatns rcddidil illis Irihulalior.em :
Quando vos exsuliaslis occidisse cum, illc dormivit :
reddidil ad admoniiioncm, nondum cd damnaiionem.
dicil enim el in alio psalmo, Ego dormivi. Illi sa?vie- Civitas cnim illa in qua fremuil populus, lanqtiam
ruot, ct occiilere voluerunl Ego dormivi. Nam si :
leo rnpicns cl rogiens, cxclamnns, Crucifige, a-uciftge
ttoluissem, nec dormissem. Ego dormivi : quia pote- (Luc. xxin, 2t, et Joan. xtx, 0). cradicalis inde Ju-
stalem habco ponendi animam meam, et potestatcm ha- d^cis, Chrislianos hahet, a Judyi'0 nullo •inhabitatur.
beo ilerum sumcnds eam (Joan. x, 18). Ego dormivi, et Planlaia est ihi Ecclesia Chrisli, unde cradicalie suul
Somnum cepi, et exsurrexi (PsaL. nt, G). Sacvkmt ergo spinac Syiiagogoe. Proindc vere ignis eorum exarsit,
Jtidaci, lerra iradatur in manus impii (Job ix, 24) , sicut in spinis (Psal. cxvii, i-2) : Dominus auiem lan-
caro permitiatnr manibus persequcntium, suspendant quam lignum viride erat. Hoc quando plan-
ipsc ait,
in ligno, clavis iransfigaul. lancea perlodiant : Num- gebant quscdam mulicres veluti morilurum Ghristum,
quid qui dormit non adjicict ut resurgnt ? Utquid dor- Nolite flere super me, sed super vos ipsas flete, et super
mivit?Quia Adam forma erat fuluri (Rom. v, 14) :
filios vestros : cx hoc pradiccns, Suscitu me, et red-
el Adam dormivit ,
qnando de lalere ejus Eva faeia dam illis. Si enim in viridi ligno hccc faciunl, iu arido
cst (Gen. ll, 21). Adam in figura Chrisli, Eva in figu- quid fict (Luc xxui, 28, 31)? Qnando possii viride
ra Ecclosue : nnde esl appeliala mater vivonnn. ifgnum coiisumi ab igne spinarum ? Exarscrunt cniin
Quando fabricata est Eva? Dum dormiret Adam. velut ignis Jn spinis. Ignis spinas consumil, ctcni-
Quando de l.itcre Christi sacramenla Ecclesire prollu- cumqiie viridi iigno adhihclur, difficile acccnditur
xmtni ? Cum dormirel in cfuce. Sumquid qui dormit hiunor enim Iigni,rcsislil flamnne lcnta? ct marcidm ,
uon adjicicl ut resurgat ? lamcn idonexadconsumcndasspinas. Etsuscilame, ct
11. [vers. 10.] El unde dormivit? Ex illo qui in- rcddam illis. Ne lorte sanc, fratres, mirms poleniem Fi-
gressus esl ut vidcrct, el congregavit inkruilatem sibi. lium, quam Pairem puieiis.ex co qnia dixil, Suscita mc,
Etchim homo pacis mew. in qttem speravi, qri edebut qnod ipsesesuscilare non possil. Hoc enim suscitavit
panetmeos, ampliavit super me caicaneum. Ercxit super quod mori poieral : kl est, caro niorlua est, caro
nie pcdem conculoare me vohiil. Quis est iste homo
: suscilala est. Ne tamcn pulelis, quia Dcus Paler Clrri-
pacis ipsius? Judas. Et in iHum Chrislus speravit sli poluit suscilare Christum, id est carnem Filii sui
qUiia dixit, ln quem speravi? Nonne illura ah initio et ipse Christus, cum Vcrbum sil Dei xquale Palri
nbveral ? nonne anlcquam nascerelur futurum scie- non poterat carucm suam suscitare : audile cx Evan-
hal? norine omnibns discipnlis snis dlxeral , Ego vos gclio, Solvile tcmplum hor., el intridno suscitobo illud.
dnodedm elcgi, el unus ex vobis diabolus esl (Joan. \r, Iloc autcm Evangelisla, ne etiam inde dubilaremiis.
7l)?Quomodo crgo rn illum speravk, nisi quia in dicebat, inquit, de templb corporis sui (Joan. n, 19,
mcmbrls suis ipsc est, et quod molli fideles de Jnda 21), et resuscita me, et reddum illis.
spcravcruni, iioc in se transfrguravii Dominus? Qnan- 15. [vers. 12 ] In hoc cognovi quoniam voluisti tne,
do euim videbmt Judam mnlii qui credidcranl in quoniam non gaudebil inimicus meus super me. Quia
Christum, amhiilare intcr duodecim discipnlos, spe- gavisi sunl Judxi, quandu vidcmnl Chrislum crucifi-
rabanl in rlfmn afiqui ;
quia taiis crat, quales et xum ; implesse se arbitr.Ui siint volunlalem noceudi
CaUeri : Chiisiusauicm quia in membrissuiseralhoc eflectom fructum soevitiac su.e vidcrunt Christum in
spcraritibus, quomodo in illis est csurientibus el si- oruee nendenlem; agilaverimt capnt.S? FiHus Dci
tienlibus ;
quomodo dixit Esurivi, sic dixit Speravi. est, desoendal de cruce (Matth. xxvir, 59, -40). Non
Proinde si sic illi dicamus, Domine, miamlo sperasti? dosccndebat qni poteral : non polenliam * demonstra»
quornodo illi diclum esl, Domine, quimdo esurisli ? hai, s»"d paticnliam docehat. Si enim ha?c i!lis dicen •
Quomodo nohis ihi dixit, Cum uni ex minimis meis tihus dc cruce descenderet, quasi insuhaniihus ccs-
fccislis, mihi fecistis (Mntth. xxv, 37, 40) ; sic poiest sisse viderctur , el vicius opprobiia lolerare nou
diccre : Cum unns cx minimis meis speravil, cgo potuisse crederelur : magis nmnsit in cruce illis in-
gpcravi. |n qucm pera\i? llomo pacis mea:, in quem
;
; sullanlibiis, fixus illis nulanlihiis. Ideo euim ci caput
tperavi, qni edebat pancs meos. Quomodoipsum oslcn- agitahanf, quia vero crpili non iiihxrobant. Docuit
dil in passionc, de i.-tis verbis propheii;«? Pcr huc- nos planc iile palicnliam. Nam quod est forlius fccit,
cellam illimi dcsignavit (Joan. xiu, 20), ul apparcret qui noinil facere quod Jnd;ei provorabanl. .Mulio csl
de illo diclum, Qui edebut puneS meos. Rursus quandn enim potcnrins dc scpnlcro snrgere, quam de cruce
venil iit tradercl cum, osculura ilii dedil (Malih. xxvr, desccndere. Quoniam non gandcbit inimicus mcus sw-
49), ul apparerel de illo diclum, Ilomo pacis mcw. per me. Gavisi snnt ergo lunc : resiirrcxit Cliristus ,
12. [vers. 11.] Tu autem, Domine, miserere mei. Hoc glorilicainsest Chiisliis. VidciU moclo in naminc ipsius
ex lorma scrvi, hoc ex forma * inopis et paupcris. converti gcrms humannm, modo insullenl, modo ca-
Ilealus enim qui intelligit sbper egenum el pauperem. put agilent imo jam caput
:
ligant ; aul si agiiant
tliscrere mei , el resascita me, et reddam illis. Yidcte capul, stupendo ei mirando agilcnl. Modo enim di-
quando diclum csi, Jam faclifm esl. Occiderunl cniiu
» Am. ct mss., eradicato regno.
* Bdd., pmona. m«., forma.
• Mi». maguo conscnsu , non impolenliam denovstral.:.
463 S ADCUSTIM EPISCOPI 464
rnnt : Numquid forle ille esl qncm dixerunt Moyses
et Prophela; ? De illo enim dixerunt : Sicul ovis cifi IN PSALMUM XLI
immolandum ductus est, el sicul ngnus coram londenle ENARRATIO
se sine voce, sic non aperuil os suum : vulnehhus cjus SEimo Ai) rLrcuEM.
sanali sumus (Isai. liii, 5, 7). Yidemus enim, quia 1. [vers. 1-5.] Olim csl utdcsider.tlanima noslra in
cruciftxus isie ducit posi se genus hunianum ei ; sine verbo Dei gaudcre vobiscum, ct in illo vos salularc,
causa dixerunl palrcs nostri : Occidamus eum , ne qui est nostrum adjutorium cl salulare. Qu»d crgo
strculum post illum pergal (Jonn. xn, 19). Forle non Dfiminus dat, audile per nos, et in illo exsuliaie no-
jiost eum pcrgcrei, si non essel occisns. ln lioc co- biscum in sermonc ejus, el in vcriiate et in cbarilale
gnovi quonium voluisti me, qnvniam non gaudebil !*«*= cjus. Psabnum enim susccpimus, de quo loquendum
viicns meus super me. e-vl vobis, congruum dcsiderio vcslro *. Coc.pii enim
14. [vers. 15, 14.] Me autcm propter innoceniiam ipsc psabnus a .sancto qondam desiderio, et ail qui sic
ineam suscepisli. Verc innocculiam : integrilalem sine c.inlat : Quemadmodum desiderat cervus ad fonles aqua-
pec alo, redditioncm sine dcbilo, flagellum sine mc- riun , ila dcsiderat anima mea ad te, Deus. Quis crgo
rilo. Proplcr iunocenliam meam suscepisti me, cl cou- est qui boc dicil? Si volumus, nos sumus. El quid
firmasti me in 'conspcclu tuo in alernum. Confirmasii quxras cxtra quisnam sit, cum in tua poicsiate sit
ine in aUcrnnm, infirniasti ad tempus : confirmasti iu csse quod quxris ? Tamcn non unus homo cst, scd
conspeclu luo , iiifirmasli in conspectu homintim. unum corpus est : corpus aulem Chrisli Ecclcsia esl
Quid ergo? Laudes illi ,
gloria illi. Benedictns Domi- (Coloss. i, 24). Nec in omnibus qui inlranl Ecclesiam,
uus Deus Israel. Ille est enim Peus Israel, Dctis no- invcnilur tale desidcrium : sed lamcn quicumque
stcr, Peus Jacob, Dcns minoris lilii, Deus minoris po- siiavilaiem Domini guslaverunl , et qnod eis sapil
puli. Nemo dical : De Jndxis hnc dixil, non suni cgo agnoscunt in Cantico, non putenl sc solos esse; sed
Israel- Magis Judsei non sunt Isracl. Major enim fi- taiia semina sparsa crcdanl in agro dominico , loio
lins, ipse esl major popu!tis rcprolialus ; minor, po- orbc terrarum , et cujusdam unilalis christianx csse
piilus dilectus. ilajor scrviei minori (Cen. xxv, 25), vocem banc : Quemadmpdfim desiderat cervus ad fon-
moiio impleium est : niodo, fratres, nobis serviunl tes aquarum, sic desideral anima mea ad tc, Deus. Et
Juchei, lanquam capsarii noslri sunl, studenlihus in> quidem non male intelligilur vox esse corum qui
bis codices porlaut Andilc iu quo nobis Judaci scr- cuxn sintcatech.umcni, ad gratiam sancti lavacri fcsti-
viunt, cl non sine causa. Cain i!Le fratcr major, qui nant. Unde cl solemniler cantatur hic psalmus, nl ita
orcidil minorein fralrem, acccpil signuni ne occide- dusidercnl fontem remissiouis peccatorum , quemad-
reiur, id est, nt maneai ipse populus (
Id. iv, 15). tuodum desiderat cervus ad fontes aquarum. Sjl hoc
Apud illos suni ProphelsD et Lcx ; in qua Lcge ct in habealque locum inlellectus isle in Ecclcsia el vera-
qtiibus Prophetis Christus praidicalus csl. Quando cem et solemnem. Verumlamen, fralres, vidclur mihi
agimus ciun Paganis, cl oslendiums boc evenire modo cliam in Baptismate fldelibus nondum csse salialum
io Ecclesia Chri ti, quod anle prxdicium esl de no- l:ile desiderium : sed foi lassis, si nornnt uhi peregri-
iniue Chrisli, de capiie ct corpore Christi, ne pulcnt ncninr, et quo eis Iranseundum sil, etiam ardenlius
nos finxisse illas pncdiclioncs, el ex his rebus quro inflammanlur.
acciderunl, quasi fulurx essent, nos conscripsisse, 2. Denique lilulus cjus cst : In fincm , in intetle-
s
j|nlciiini»s codiccs Judicorum. Nempe Judrei inimici clum filiis Core, Psalmus. Filios Core inveninius cl in
iiQStri siml, de charlis inimici convincilur adversa- aliisPsalmorum limlis ( Psal. xliii-xlviii), el jam
rius. Otnnia ergo Domiiius distribuil, omnia pro sa- traciasse nos mcminimus el locutos esse qnid sihi ,
koie nostra ordinavit. Prxdixit ante nos, implcvit hoc nomcn velit ita tamen iiunc commemorandiis :
hoc lemporc * noslro, et qux nondum implevil, im- csl islc liiiilus, ut no!) nobis qnasi piwjudicet quod
pleuirus cst. Itaque lcnemus reddilorsm , ut crcda- jam diximus , ut deinccps non dicainus : non enim
tmih debiiorem : quia et illa qux nondum dedit, da- uhicumqiic diximus, omncs adfucrunt. Core aliquis
bil; jsicul ea qux nondum dederal , dcdit. Si qirs bomo fticiil, sicut fuil , habucriique filios qui appel-
T
probare vull ubi sint scripla , lcgat Moyscn el Pro- larcnlur lilii Corc (A um. xxvi, 11) : nos lamen arca-
phctas. Si aliquis perstrepit inimicus, et dicit, Vos niim sacramenli scrulenmr, ut nomcn hoc myslerium,
vohis prophetias fmxislis ;
proferantur codices Ju- qun graviilum esl, parial. Magni cnim sacramenli rcs
rixorinn ,
quia major scrviet ininori. Ibi legant isla csf, ut Chrisliani appcllenlur filii Core. Unde filii
pnedicia ,
qux modo videmus implcla, el dicamus Corc? Filii sponsi, lilii Cbrisli. Dicti sunt ctiim Cliri*
omnes : Benedictns Dominus Deus Israel, a sa:culo cl sliani, filii sponsi (Matth. ix, 15). Quare crgo Cora
in swculum : el dicel omnis populus, Fiat, (iat. Chrislus? Quia Core inlcrprclatur Calvaria. Mulio
reinolius cst hoc. Quxreham quare Core Chrislus :
' 1'lerique Mss. : Prcedixil ante annoi , vnplcvil hoc lem- inlcniiiis qnaro quare (hrislus ad Calvariam perli-
poft, elquw, clc. linus Ws., ante muilos annos. i cre videaltir. Nonne jam occurril in Ioco Calvarian
cruci(txus(ifaU/i.xxvii,S5)?Occurritomnino. Ergolilii
1 Multo plurcs deside-
Vss. aliquot , dcsidcrio nostro. ,
rium nostnnn.
1 fincm inteUectus.
sic Mss. juxla Craec. I.XX. At Edd., in
i(J5 ENAHKATIO IN PSAL.MUJI XLL 466
spo:isi, Glii passionis illius, fiiii redeiiipli sanguine aqii.iruin ? quando concupiscis fonlcm Rapientiac, cum
il!ins, filii crucis illius, portaittes in fronle quod ini- adliiic laborcs in vcncno malitix? Inlerfice in (c
iniri IcCalvariaj loeo fixerunt, appcllauiur liliiCore: quidqttid conlrarium est veritnli : cl cum lc vidcris
il!is cantatur isie psaimus in iiiielleciuiu. Intclleclu laaquam vacare a cupiditatibus perversis, noli rema-
ilaque cxcilemur ' ; el si nobis eaniatur, intclligamns. nere quasi nor. sil quod desideres. Esl cnim aliquid,
Quiti intellecluri sumus? in queui iiUellectuiu psal- quo jam cgisti in le, ut noii sil impeditor
te lollas ; si
mus isle canlalur? Autleo dicere : invisibilia enim contra le. Diclurus enim es forle jam milii, si cervius
ejus a creatura mnndi per ea quae fatta sunl intellecla es Deus novil non me jam avarum, non me jam cu-
:
coiispiciuntur (liom. 1, 20). Eia, fratres, avidiiatem jusquam rem coneupiscere, non adulterii cupiditale
s
nicam cnpilc, dcsiderium hoc ineciur» communicate llagrare, non cnjusquam odio invidiaque labescere ,
simul amenms, simul in liac sili exardescamns, simul ct CTtera bujusmodi ; dicturus es, Non babeo baec :
ad fonlem infelligendi curramus. Desideremus ergo el qu.eris forte unde delecteris. Desidera unde dele-
velut cervus fouieni, exceplo illo fonte queni propter cferis ; desidcra ad fontes aquarwn : babel Deus unde
remissionem peccaiorum desiderant bapliza».di , ct le roficiat, et implcal venicntein ad se, et silierilem
jam baptizaii desitleremus illum fontem, tle quo Scri- post iiitercmptioiiem scrpcutium , tanquam vclocem
ptura alia dicit : Quoniam apud te esl fons vilw. Ipse ccrvum.
enim fons el lumen est : <|iioniam in lumine tuo vide- 4. Est aliud quod animadvcrtas in ccrvo. Traduntur
bimtts lumen (Psttl. xxxv, 10). Si et fonsesi, ct Uimeu cervi, el a quibusdam eliam visi snnt ; non enim de illis
est; merilo el iutelleclns csl, quia et satial auimam tale aliquid scriberetur, nisi antea viderctur : dicuntur
avidam scieudi ; 1 1 omnis qui iutclligit, luce quadam crgo cervi vel quando in agmine suo ambulant, vcl
non corpurali, non carnali, non exleriore. sed inlc- quando natando alias lerrarnm parlcs pelunt , oncra
riorc illustralur. Est ergo, fratres, quaedara tux inius, capilum suorum superse invicein ponere, ita ut unus
quam noii liabcnl qui nou intelligunt. Unde jam eos prxcedai, et sequanturqui supra ctjm capita pnnant,
qui desideranl bune fontcm \itae, cl indeaiiquid car- cl supra lllos alii consequeutcs, et deinde alii, doncc
punl, alloquitur Aposlolus obsecrans , cl dicil : Ut agmcn finialur ; illeaulem unus qui pindiis capitis in
jnm non ambidetis sicut et Ucnles ambuliuit in vanilaie primatu portabat, fatigalus redit ad posterinra, ul alius
menlis suw , obscurati uileiligenlia , alienali a vila Dei ei succedat, qui portct quod ilie porlabai, atque ille fa-
per ignorantiam qua; est in iliis, propler carcitatem cor~ \igationeni suam rccrect posilo ca;;itc, sicul et caiicri
iis ipsorum (Ephes. iv, 17, 18). Si ergo i III obscurati ponebanl : ila vicissim porlando quod grave cst, et
6Unt inlclligcntin, id est, quia non inlellignnt, obseo- viain pcragunt, et invicem se nou deserunt. Nnnne
rnnttir ; crgo qui intelligunt illnminanlur. Gurre ad quosdam cervos alloquitur Aposlolus, dicens : lnvicem
fontcs, desidera aquarum fontes. Apud Dcum est fons onera veslra porlale , el sic adimpiebilis legem Cluisti
vikc et insiccab lis fons : in illius luce lumcn inoti- (Gal. vr, 2)?
scurabile. Lnnien boc desidcra , qucmdam fonlcm, 5. Talis crgo cervus in Gde constilulus, nonduni
quoddam lumcn quale non norimt oculi lui ; cui lu- videns quod credit, cupiens intelligere quod diligit»
l
mini videndo ocubis interior pracparatur, cui fonti palitur et contrarios non ccrvos , obscuralos inlcl-
liauricndo sitis interior innrdcscit. Curre ad fontem, iigenlia, in lenebris intcrioribus constitutos, vitioruni
•lc^idcra fonlcm : scd noii mcumquc, noli ut quale- cupidiiale Ciecaios ; insuper iusullanteset diccntcs
ciimquc ariimal currcre; ut cervus curre. Quid cst, bomini credcnli, et quod credil non ostcndenti : Vbi
ut cervus? Non sit tardilas in currcndo, impigre ett Deus tuus ? Quid crgo istc cervus fccerit conlra
currc, impigre desidcra fontem. liiveninitis enim in- h;ec vcrbn, audiamus. ut el ipsi, si possumus, facia-
signc velocilatis in cervo. mus. Primo cxpressil sitim stiam : Quemadmodmn,
3. Scd forle non boc Scriptura solum nos in cervo inqitit, cervus desideral ad fonlesaquar>mt, itadesidcrat
considerare voluit, sed et aliud. Audi quid aliud est in aniina mea ad le, Dcus. Quid si cervus ad fonles aqua-
ccrvo. Serpentes necat, et post serpentium inlerein- rum lavandi causa dcsidcrat ? Uuum ergo bibeudi an
ptionem inajori sili inardescit, peremptis serpenlibus lavandi cau^a, nescimus. Autli quid scquilur, cl noli
ad fouics acrius cr.rril. Serpentes vilia tua sunt : con- quacrcrc : Sitivil anima mea ad Deum viuum. Quod
siuiie serpentes iuiquitniis, lunc amplius dcsidera!:is dico, Quemadmodum cervus desideral ad fonles aqua-
foutem veiitatis. Avaritia rorte in te lenebrcsum ali- rtim, ila desiderat anima ad le, Deus, boc dico, Sitivil
quid sibil.il, ct sibilal adversus verbum Dei , sibilat anima tnea ad Deum viviim. Quid sitivil? Quando
adversus pr.eceplum Dei : et qi -
libi dicilnr, Con- veniam el apparebo antc (aciem Dei. Hoc est quod si-
lcnine aliquid, nc faeias iniqtiiia.jin ; si niavis facere lio, venire et apparcre. Silio in peregrinationc, >ilio
commodtim lempoialc *
iniqiritatein ,
quam aliquod incursu : saliabor in advcnlu. Sed qttan do vctiiam
conlemnere, morderi eligis a serpenle, quam peri- El quod citius esi Dcts tardum sst desidcrio. Quando
merc scrpenlem. Cum ergo adlmc faveas vitio tuo, venium et upparebo ante faciem Dei? Ex illo dcsideiio
cupidilati tuce, avaritia; tnac, serpcnti luo; quando iu est et boc, ex quo clamalur alibi : Unam peiii a Do-
te iuvcnio tale dcsideriuin , quo curras ad fontem mino, hanc reqniram, ul inlmbilein in domo Domiiti per
» sic v.ss., At Ed>l., conlrarioi cervon, non solum obscu-
1 AliquotMss.: intellectwn iUtque scrtttemur
* PleriqueMss., infum. rutos, etc.
467 S. AUGUStrNI EPISCOPl 468
omiet 'fks vtiat rncss. Qunre hoc? Ut conlempkr, in- spiciuntur; quid agam , ul inveniam Peuni memn !
quit, deleclationem Domini (Psal. xxvt, 4). Quando Cojisidcrabo lerrain : facta csl tcrra. Est raagua ptil-
VfHtain et apprtrcbo ante faciem Domini ? chiitudo terrarum ; sc.l habet arlificem. Slagna iuira-
6. [vers. 4.] liilcrimdum mcditor, dum curro, dmn cnia snnt scminum atque gignenlium ; scd habent ista
in via sum, aiiteqnani vcniam, anlequam appaream, om;iia creatorem. Ostendo niagnitudineni cirniinfnsi
Fuernnt mihi lacrtjmce mew panis die ac nocte, cum m;tris, stupcoj miror ; artilicein quaTo : ccelum su-
dkitur milri per singulos dies : Ubi est Deus ttius? spicio el pulcliriludincm siderum ; admiror splcndo-
Fuerunt mitii, inquil, lacrymce mecc, non amariltido, rem solis exsercndo ' diei stifficieutrm, hmam iio-
sed pams. Suavcs eraut mihi ipsaj lacrymce : silicns ctiirnas lenehrns couso'a:iiciii. Mira sinsl hrc. lan-
illuui fonlem, quia hibere nonduin poterani, avidhtS dandi sunt h;cc, veletiamstupenda simt hac; neque
nteas lacrymas manducabam. Non eniui dixit, Faclae cniiii lerrena , sed jam coelcstia suui u.ce. Non-
sunt milii lacrymae mese \> tus , ue ipsas dcsidcrasso duni ibi slat silis :noa : ha2C niiror , h:rc laudo ; scd
viderelur sicul fontes aquarnm : scd servata illa sili cuin qui fccit hxc , silio. Redeo ad meipsnm, et ijiiis
qna mardesco, qua rapior ad foiites aqiiaruin, panis sim etiam ipse qui lalia quocro perscrutor : invenio
,
mihi Ciclae sunt lacrymae meoe, dum differor. Et uti- me habcre corpus el animnm ; iiiuim i|U(td rogam,
uuc manducando lacrymas suas, sine duhio plus silit aliud quo rcgar ; corpus servire, aninvun. ini|iciare.
ad fonlrs. Die qnippc ac noctc facta? sunt mihi la- Disccrno nnimam nielius essc aliquid quam corpus,
crymne meaj panis. Cihum istum qui panis dicitur, ipsumqueinquisilorcm (alium rcrum non corpas, scd
die comedunt homines, nocte dormiunl : panis auleni animam video : cl lameu hac omnia qnx colluslravi,
iterymarum el die et nocte comedilur ; sive lotum per corpus ea me colluslrassc cognosco. Terram lau-
tenipus accipias diem et noctcm ; sive diem intclligas dabam , oculis cognovcram ; mare laudabam ocnlis ,
pro hujus sreculi prosperitate, noctem vero pro hu- cognoveram ; rcelum, sidera, solem lunaniquc landa-
jussasculi adversllale. Sivc, inquit, in prospcris rchus bam, oculis cognoveram. Oculi membra sunt carnfs,
Saieuli, sive iti adversis rebus s:cculi, fcgo desiderii fcneslrne suul mentis : inlerior est qui |ier lias vidct
mei lacrymas fundo, ego dcsidcril mei aviditatcm non quando cogilationc aliqua absens cst , frusna palcui.
dnsero : et cum in mundo bene est , milii male cst, Dcus nif us qui fccil hac, qnse oculis \idco, non isiis
autcquam apparebo anle facietp Dci. Quid ergo diei oculis est inquireudiis. Aliqnid etiam pcr scipsum
3
quasi gralulari me cngis, si aliqua hnjiis saculi pro- animns ipse eonspieiat : wrura sii alifpiiil ijuod non
Speriias arriseril? nonne dceeptoria esl? nonne fluxa, per oculos sentiam, quasi colkires ot -luceui; non pcr
caduca, mortalis? nqnne lemporalis, volalica, trans- anres, quasi ranlum et sonnm ; non pT uarcs, quasi
iloria? nor.ne plus habel dcceptionis quamiLleclalio- odortun suavilatem ; non per pnlaioin cl lingnara,
nis?Cur crgo non el in ipsa fianl inihi lacryma» mc;c quasi s:iporein ; non per lotiim porpus ,
quasi duri-
panis? Siquidem el cum feliciiassn?culi circumfulget, liem et molliliem, rigorcm atque forvorein, aspcrila-
quamdiu. siimus In cnrpore, percgrinamur a Domino tcm lenitalem<|iie perlractetn ; scd ultuin sil aliquid
(
II tor. v, 6); et dicilur milii quotidie : Ubi esl Deus iiitnsquod videam. Quid esl, intus viiicain. Quod ne»
tttiis? Ojiin paganus si hoc mihi dixeril. non illi cl que.colorsit, nequa somis, nequs oJor, ne-ju.vsapor,
cgo possum dicere : Ubiest Deus tuus ? Dcum quippc m-q c calur, aut frigus, aut duriiia , ant mollitudo.
siinm digilo ostemlil. Intendit enim d giluin ad ali- Dtcainr crgo mihi, quem colorcm habcal sapientia.
qii in lapidcm, et dicit : Ecce est Dcus mcus. Ubi est Cmn cogilamus justiliiin, ejusque intus in ipsa cogi-
Dens tuus? Cum lapidem irrisero, el erubuerit qui lalionc pulchriliidinc fruimur, quid sonat ad aurcs?
demonslravit, tolliloculum a lapide, suspieit ccelutn, quid lanqii; m vap: reum surgit adnarcs? ipiid ori in-
ct.forle in solem digilum intendens, ileium dicil : fcrtur, quid manu tractatur el deleclat? Et inlus cst,
Ecce Deus mcus. Ubi esl Deus tuus ? Invcnit rlle quod et pulchra esl, ct laudatur, et videtur : et si in tciu-
o\tendcret oculis eamis : cgo autem nnn quasi noti hi is siinl oculi isti, animus illius lucc pei fruilur. Qiijil
habcam quem oslendam, sednon habel illenciriosqui- est Hlud quod Tobias videhat, quando videnli filio
bus oslendam. Poluit cniin ille oculis corporis mci c.ccus consilinm vilx* dahat (Tob. iv, 2)? Est crgo
o • icodero Dcum suum soletn : quibus cgo oculis aliquid quod aniuuis ipse corporis dominator, reclir,
DSlendam soiis creatorein V habitalor vidc: ;
quod nou per oculos corporis sc. til,
7. Verumlamen audiendo quolidie, Ubi est Deus non per aurcs, non per nares, non per palatnra, non
laus? et in lacrymis meis quolidianis pa3tus, die ac pcr corporis taci.. Bi , sed pcr seipsum : et ntiqui
noetc mcdiialus sumquod audivi, Ubi est Deus tuuf? mclius ipiod ,pcr ^ipsiim, qiiam quod pcr scrvnin
qnasivi cliam ego ipse Deum niemn , nl si possem, «iiuui. Est prorsns ; seipsum cnim pcr seipsum vidot,
non lantum crcderem, scd aliquid el vidcrem. Video ct aiiimus ipsc ul noril se, vidct se. Ncc uliqne ui
cnim quce feeerit Dcus mcus, uon autem video ipsum vidt*at se, corporaliuin nculorura qu;cril auxiliuin :
Deum meum qui fecilh.ec. Scd quoniam sicul cervus imo veroabonniibus corporis seusibus, lanquain int-
desidero ad foutes aquarum , ct est apud cum fons pcdicntibus ct perslrcpcnlibus absiraliit se ad J
se,
»ita*, et in intelleclum scrtptus cst Psahnus filiis Gore, 1
F.dtl., exei cilio dki. Aliquol Mss., cxcrcendo. Alii, ez-
elinvisibilia Dci per ea qu c factasunt iulcllccla con- serendo.
* ua in Uss. M in fdd, connpLit.
' i»c USS. At Edd.: Quid ergo dicis ? quasi gratulari, elc. ?ie Mss. Al rrfd , a se
40» ENARRATK) IN P9ALMUM XLl. 470
ut vidcat se in se, ut noverit sc ajvud sc. Sed nura- «bcdiemcm Dco, dislribuemcui ojiera aclussui, fre-
quid aliquid lalc Detrs ipsius est ,
qualis csl animus? nantem cupiditales , pclleritem ignoranliam , exlon-
Non quidcm videri Dens nisi animo polest, nec lamcn deniem se ad oninia aspera et diira toleianda,
ila ut animus vidcri polcst. Aliqtiid cnitn qu&rit ani- jiMitiam el chawtalem impcndentcm calcris Miror '
nins islc qnod Dens est, de quo illi non insullenl qui ct islas virtule& in
anima: scd adbuc in loco tabcr
Deus tuus Aliquam qU;erit incnin- naculi ambulo. Transeo ethcec et quamvis aduira-
dieunt : Ubi est ? :
delectu suhstaniiam. bilc sit laliefiiaculuiB, stupeo ctim pervenio usrHc ad
mulahilcm veriiatcm , sine
N<>n est talis ipse animus : deficit, profieit; novit, domuin Oei. De qua domo dicit in alio psalmo, ciuu
ignorat; mominit, oblivisciliir modo illtid vult, modo proposuisset sibi qnaindam duram et diflieilem
;
eatKl Deum. Si qu.esiioncm, quare in. liac lerra plerumquc hcne.est
non vull. Ista mtilabilitas i.oii in
Mnlabilis est Deus, msuitalmut mihi qui di- malis,rtinaleeslbo;.is,ci ail Susccpi cognoscere lioc
di.xero, :
,
labcrcsl cnleme, doihc introeam snnctuurium Dei,
cunl : Ubi esl Deus luus ? itt el
inlelliijam in novissimu (Psal. lxxii, 1G,
8. [vers. 5.] Qnaerens crgo Donm meuni in rcbus .
17) Ibieslenim
visibilibus et corporalibus, et non invcniens; qua> lonsinlcllectus.insancluario Dei, indomoDei.lbi intcl-
renscjiissubstaiitiam in meipso.quasi sit aliqtiid qualis Iexitisieinnov46sima, etsolvh qti^siioncindefelicifaio
r go stini, ncqtte firtfc invenicns ; aliquid super animam iniquorum, et labnro justorum. QHOim.do solt il ?
cssc scnlio Deum mcum. Ergo, ut cum tangcrem, 1 Qniamalicum hic diffcrunlur , ad |oenas sme llne
Ilcec mcditaius sttm, et effudi super me animam meam. servanlur; el boni cum hic laborani, cscrcentur, ut
Qnando aninta mca contingcret quod super anitnam in fine bmreditalem con8er;uau(ur. El lioc ille in san-
meani quaritur, ni.si anima mca super seipsam effundc- cluario Dei rognovil, inteilexil in notissima. Asccn-
reitir? Si cnim in scipsa remaneret, nibil alitid qtiftn <!cns tnbcrnacuhim. pcrvcnil ad domtim Dei. Tamcn
se viilcrel : ct cum sc vidcret, non litique Deum siiuhi dum miralur ineinbra laberiiaculi ita pcrducius cst ,
vidrrc! Diranl . jam insullalorcs niei , Ubi est Deus tuns ? ad domum Dei', qiiamdam dulcedincm Sequendo
dicanl : eg<> quamdiu non vidco, qunmdiu differor, iutcriorcm nescio quam ct occulvam vohipWtcin,
ntanduco die ac' nocte lacrymas rncas. Dicant illi lanqiiam de domo "Dei sonarct stiavitcr aliquod oiga-
ailliiic, Ubiest Deus tuus ? qtncro cgo Deum meum in num : el cum ille ambularet in taljcrnaculo, audilo
orniii corpore, slve lerrcstri, sivc coelesli, el non in- quo.datn interiore soim, dnctus dulccdinc, scquens
venio : qua?ro siibslanliatn ejtis inanima mca, elnon quod sonabat, abstrabcns se ab omni sirepilu cainis
invenio : mcditnurs sum tainen inquisilionein Dei ct sangiiiuis, pervcnil ns«jue ad domum Dei. Nam
niei , el per ea qwe Eacta sunt, iuvisibilia Dei rnci viam stiam et duclum situin sic ipse commcmoraf,
cnplens inlcllecla conspiccre (Rom. i, 20), cffudi quasi diceremtis ci , Jliraris taberiiaculum iu hac
super me animam meam ; et resfat queni tan- non jam lcrra ;
quomodo pcrver.i,li ad sccreliim domus Dci ?
-gain. nisi Deum meum. Ibi enim domus Dei mci, su- In voce, inqiiHY cxsullationts et eonfessionis, soni fesli-
per aitimam meani : ibi babiiat, inde me prospicit, vitatem celebrantis. Fesla cnm bic homincs telebrant
iirde nie creavit, iinle inegnbernal, inde mibi consu- sua» qtioque luxorise. consueludinem habenl consli-
lii, intle mc excilat, inde me vocat, imle nie dirigil, tuere organa ante domos suas, aul pouere sympho-
inde me ducit, iude ino perducit. niacos 8
, vel qwccque musici ad raxuriam servientia et
l
J. Illc enim qui habet altissimam in sccreto do- ilticicnlia. Et ubi audiia fucrint liac, quid dicimtis
muin, babetetiam.in terra tabernaculum.Tabcnfacu- qui treftsiffiHS ? Quid bic agitur ? El respofidclur i;o-
Ium ejtrs in lcrra, Eeclesta fjus est adbuc peregiina» bis, aliqua esse fesU». Natalilia, iaquit, celobrhnt,
Scd hic qiucreniliis est, quia iu labemacido invcnilur nuplix' hie sunl : ut non videantur inepla r!la cantica,
via. pcrdomum. Etenim cum effun-
quam vcnilur ad scd excuscfur festivitate luxtiria k
. ln domo Dei fesli-
dcretn supcr me animam mcam, ad attingendum vilas scmpiterna est. Non enim aliquid ibi cclebraiur
Deum meum, quare boc feci? Quoninm ingrcdiar in < t tninsit. Festum seinpiternum, chorus Augeloriini
locnm tubernaculi. Nam exirn lociim tabernaculi crrn- vullus pru;sens Dei, laetilia sine defcclu. Dies bic
l>o quacrens Deum meum. Quoniam ingrediar in fcslus ila est, ul nec apeii iiur initio, nec fine clauda-
locum tabernaculi admirabilis, vsque ad domnm Dei. tur.Dc illa ajlerna el pcrpetua fesiiviiale sonalnescio
In locum labernaculi ingrediar, admirabilis laberna- quid canorum et dulce auribtis cordis sed si nou :
culi, usqne ad domum Di-i. Jam eniin miilia adiniror perstrepal inundus. Ambuianii in hoc labcmaculo *
in labernaculo. Ecoc quania admiror iu labernaculo! ci miracula Dei in redemplionem fidelium conside-
Taliernactilum enim Dei in lerra, homines sunt lide- ranli, mulccl aurem sonus reslivitatls iliius, et rapit
les : admiror in eis ipsortim mcmbrorum obscquium ; ccrvum ad foulcs aquarura.
qnia nnn in eis regnnl peccaium ad obedicndum desi- 10. \vers. 6, 7.] Sed quia, fratrcs, quamdiw sumus
di-riis ejus, nec exhihent mcmbra sua arma iniquila-
lis peccato, sed exbibent Deo vivo in bonis operibus: 1
Duo \iss.,justiliamet veritatem impendcntent
1
Edd., percepil quanidum. nedundat, percepit, uec esl
aiumaj scrvienli Deo mcmbra corporalia militare in Km.
admiror (Id. vi, 12, 13). Respicio ct ipsam animam 1 Kdd., sttmpltoniam. iiss., stimphoniacos.
k
llss., nullo fere exceito, uxttliu.
* -AptHl i Jiv. interponilur liic, ammi intellectu : boc ab • itic h» Edd. additur, adndrabtU Dei : quod a Mss. ab-
Er. elilss. abest. est.
471 S. AUGUSTIM EPISCOPI 472
in corpore lioc. peregrinamura Domino (II Cor. v, 0), domo tua, in swcula sicculorum Umdabunt le (
Psal.
€l coipus quod corrumpitur aggravnt aninram. et i.xvxiii, 5). Hoc nondnm cst, quia nondiiiii csi sabis
ricprimii lerrena iiibabitatto scnsum mtilta eogitantetn qu:e promittilur : sed conjiteor Deo meo iu spc, et
(Sap. ix, 15) : eisi uicmnque nebnlis t!ifl"iig:ilis ambu- dico illi, Salus vultus mei, Deus meus. Spc cniiii s;il\i
buido per desiderium, a;I hunc somim pervencnmus facli sumiis : spes autcm quae videlur, non cst spes
iiitcrdum, nt alirjuid de Ula domo Dei nilcndo capia- (Rom. vin, 24). Persevcra trgo ut pervcnias ; perseve-
mits; onerc lamen quodam inlirmitatis nostrre ad ra donec veniatsalus. Audi ipsutu Dium luiiin de iu»
cpbsueta reeidimus, ct ad solita isla dilabimur. Et lcriore libi loquf.ntem : Susline Dominum, virililcr age,
quomodo ibi inveneramus undc gauderemus, sio hic el confortetur cor tuum, et susline Dominum (Pnil.
non deerit quod gemamus. Etenim cervus iste man- xxvi, M) quoniam
; quiperseveraveritnsquein fincm, liic
ducans die ac nocli lacrymas suas, rap:us desiderio salrus evit (Matlli. x, 22, et x.viy, 13). Quare ergo
od fontes aquamra , interiorcm scilicct dulcedinem tristis es.anima mea, el quare conturbas me? Spera in
Dci, eiriindcns suprr se aniniam suam, ut langeret Deum, quoniam confitebor illi. Ibcc est coufessio ir.ea,
quod cst Mip.er animam su;un, ar.ibulai.s m locum la- Salulare vultus mei, Deus nreiis.
bernaculi admirabilis, usque ad domum Dei, ut ductus I2i Ad meipsum anima mea turbata est. Numquid
inlcrioris cl inielligibilis seni jucnnditale, ut omnia ad Detini iiirbatur? Ad me turbat.1 esl. Ad incomiim-
exteriora conteninerei, et in iuleiioia raperctur; labilc reficiebatur, ad mutabile pcrturbabatur. Novi
ailliuc lamcu honio csl, adliuc hic gemit, adhtrc car- qitia justitia Dei mci manet : uirum mea maneai
nc.in fragilem poriat, adhuc inlcr scandafa bujus nescio. Terrct eniin me Apostolus dicens : Qui te
niur.di pcriclilalur. Rcspexil ergo ad se, tanquam inde pulat slarc, tideat ne cadat (I Cor. x, 12). Ergo qnia imn
^eniens, ct ait sibi constituto inter bas iristilias, ct est iu mn lirmilas mibi, nec c.-l mihi spes de mc, Ad
romparans h:rc illisad qtt:i> vidonda ingressus cs!, et nieipsum turbata est anima mea. Vis non eotiiurbelur?
pnst qtne visa •gressus cst : Quare, inquit. Iristis et, Niui remancat» in leipsu, cl dic : Ad le, Domine,
auima mea, el quare conturbas nie? Ecce jain quariam tcvavi ttuimam meam (Psal xxiv, I). Hoc pbinius
intcriore dutcedine lirlcli suintis, ecce acie ineniis audi. Noli speraie de te, scti de Deo tuo. Nani si spc-
aliquid iucommutabilc, el.-i perslrictim el raplim, ras de te anima tua coulurbatur ad le ; quia nnniiiim
pcrspicere poiuimus : quare adbuc conturhas nic, iiivxsiil mide sit secura de lc. Ergo quoiiiani ad nie
qnarc adbuc trislis es? Non enim dubilas de lUro coulurbata esianima mca, quid restat nisi huiuiliuis,
tue. Non enini nou est quod libi dicasy contra ilios iil de seipsa anima non pnesumal? Quid reslat, nisi
qui dicunt : Ubi est Deu* tuus? Jamaliquid irtcommn- ut omnino minimam se faciat, uisi ui sc humilict, ut
tnbile persensi, quare adltuc conlurbns me? Spertt in ev:ilta:i meicaltir? Nibd sibi tribuat ut.ei ab Uioqiiod
Deum. Et quasi responderel i!li auiina ejns in sden- utilc csl (ribualur. Ergoquia ad mc lurbala estaiiima
tio, Quare coutiirbo te, nisi qtiia iiondum suin ibi, mea, el banc pcrlurbalionem facit supcrbia : Propter-
libi csl dulce illuri. qno sic rapla sum quasi per trans- ea nienwralus sumtui, Doinine, de lerra Jordanis ct
iiuin ? Numquid jam bibo dc foute illo, nibil meirens ? llermouiim a monte parro. Undcmcmoralussum lui?
iom nullum scandalum perlimesco? jani de cupidila- A inonle parvo, ct dc lerra Jordauis. Forle de Dapli-
libtts omnibus tanquam cdomitis victisque secura sino, ubi esl remissio pcccaloruin. Etenim ncmo cur-
snm? Nonne ndversus me dinbnlus vigilat hostis ril ad lemissioncm peccaloriun, uisi qui displicct
mciis 1 nonne laqueos mibi quotMie dcceptionis tnlen— sibi ; ncmo curril ad renii»sionem pcccalorum, nisi
dit? Noti vis ul coulurbcm u: pnsita in socculo, et qui se conUiclur pei calorem ; nemo se confiietur pcc-
percgrina adhuc a domo Dci inei ? Sed, Spera in catorem, nisi liumiliando seipsum Deo. Ergo de lerra
Deum, respoudet ccnlurbanti se nnim.e stnc, el quasi Jurdauis memorutns sum lui, el de monle pnrvo : nou
ralioncm reddenti pcrlurbaiionis sua», propter mala de monlc maguo ; ut dc monto parvo lu facias ma-
uuibus abundal bic mundus. Intcrim liabita in spe. gnum : quoniain qui sc exallat, hiimiliabilur ; cl qui
Spes eniiu qna: videlur, non csi spes : si autcm mwd se hiimiliat, exaliabilur (Luc. xiv, \\, et xvui, tl),
non vidcnius Spcrauuis, pcr patietitiam exspectanius Si aUtcm cl inlcrpi elalioiics iiominutn qua-.ras, Jorda-
(Rom. vui, 21, 25). nisesl Dcsccnsio eoriini Desccmie ergo, ut levcris ;
II. Spcra in Deum. Quare Spera? Quouiam confi- nnli exlolli, ne elidaris, Etde tleimoniiin monie purro.
tebor illi. Quid ei confilebcris? Satutnre vultus niei, Ucriiioniim Aitalhumaiio • ininrprcUitur. Aiiallicma
Dcus mens. A me mihi salus esse non pole&i ; iioc lcipsum, displicendo libi : disnliccbis euiin Deo, si
dicam, liocconlitebnr : Salnlare vuttut mci, Deusmeus, placueris libi. Eigo quia nobis Dcus omnia bona
Elcnirfl ut metuat in lus, qua: utcmnque iuieilecia prxstat, quia ijise bonus csl, non quia nos digni su-
coguoscit, respexit itcrtmi soilicitus uc obrepat inimi- mus ; quia ille miscricors est, non quia in aliqm»
CU9 : noniliiin dicil, Salvus sum e.v oinni parle. El- promeruimus ; delerri Jordanis et Hermoniim com-
cnim primilias habcntes Spirilus, in nobismeiipsU memoratus snm Dci. Et quia humililer conunemoia-
ingeniiscimits, adoptionem cxspcctantes redcmptionem lur, cxaliatus perfrui merebitur : quia non in se
corporis nostri (/&»/., 23). Illa DCffecta in noltissalule, exallalur qui in Domino glorintur.
erimus in domo Dei viventcs sinii linc. ct sinc line 1
?ic Mss. At F.dd., n<m remaneas.
iV
sicMss. Edd. vcro, unatltemalnatio ; et iufra, analht-
laudanics eum cui dictuin cst : Beati qm Utfitant in
W ENARKATIO IN PSALMUM XLL m
io. [virs. 8.] Abyssus abijssum invocat, in voce ca- cat, homo homincm lucratur : non tamen in voce sna,
laractarum tuarum. Pciagcre Psalmum possum for- sed in voce cataractarum tuarum.
lassc, adjuius stutlio wslro . eajns fervorem video. II. Alium accipile iiitellcelum ; Abyssus abyssum
Pe labore autem vestro non salis euro, utaudiatis; invocat, in voce caiaractarv.m tucruin. Ego qui conlre-
qiiatid > .1 nie qui loquor, Uu in liis laboribus sud.ire niisco, cuin ad me perlurbaia esl anima inea , a ju-
ecriialis. Aspicientes ine lubnranleni ,
proleeto colia- diciis tuis limui veheiiieiiter ijudkia enim tua abtjs-
IroratJs : noti enim lujhl laboro, sed vobis. Ergo au- sus multa (Psal. xxxv, 7), el, abyssns abyssnm invocat.
dite ; qtiia veile vo« vhlco. Abysxns ubyssum invocat, in Nam sub bac carne mortali , laboriosa, peccalrice ,
vcce cataractarum tuaruni : l>> u dixil ille (|ui ejns niulcstiis cl seandalis plona, concupisccnliis obnoxia,
coiiniionioralus ost i!e icrra J.ordanis el Hernioniim : damnalio qusedam est de judieio luo : qtiia m dixisli
iioc admirando dixil, Abyssus Abyssum invocat, invoce peccalori, Morle morieris, el, In sudore vutlus tui edes
cataractarum luarmn. Qu;c ahyssus, quam abyssum pauem luum (Cen. u, 17, et in, 19). Ihcc abyssus pri-
iuvoeal? Verequia isie iuifllectusabyssus est. Abys- ma judicii lui. Sed si male hicvixerint homincs, abtjs-
mis cnim est prufundilas quxdam impenetrabilis, in- sus abyssum iuvoait : qiiia de pcena in poenam traus-
comprcbcnsibilis : et maxime solel dici in- aquarum cunl, el de lenebris ad lencbras, et <le profundilalc
tuuliiiudinc., Ibi Piiim altiludo, ibi profunditas : qnaj ad jrofundilaicm., el de supplicio ad supplicium, et
pcnolraii usqnc ad findinn non polest. Dcniquc quo- de ardore cupidilalis iu flammas gebennaruin. Eig»
itam Ioco diolum esi-, Judlcia tua ubyssus nttdta (Psal. Jioc timuit foi tassis horo ) isle, cuiii ait ; Ad meipsum
xxxv, 7) : hne voienlc Scriptnra coniinendare, quia imima tnea turbala est : propterea metnorW.ns sum tui,
jndicia Pei non coinpreliendiiiHiir. Qmeergo abyssus, Domiue, delerra Jordaniset llertnoniim. Ilumilis cssc
qiiam invocal abyssum?Si profnudilas est abyssus, debeo. Exliorrui cnim judicia lua, vchemenler timui
piitainiis non cnr bominis abyssus esl? Quid euiiii est judicia lua : ideo ad me anima mea lurbata est. Etqua;
pmrundius liac abysso? Loqui boinines pnssunt , vi- judicia lua tiinui ? Parvane judicia sunt tua isla ?
deri possuul per operalioncm mombrorum, audiri iu Magna suut, dura sunt , molesta Sunt : sed utiiiaui
scrnione : sed cujus eogitalio penetraii:r, cujus cor sola esscnl ! Abyssus abtjssum invocal, in voce calara-
inspicilur? Quid inlus geral , quid inlns possit, quid rtarum luarum. Quia lu minaris, tu dicis et post illos
inius agat, quid intus dispouat ,
quid iutus velii, Iabores reslare allcram damnalionem : In voce cata-
quid iulus nolil ,
quis comprebendet? Pulo non al>- raclarum luarum, abyssus abysstim incocal. Quo cigo
surde intelligi abyssnm boiniuem de quo alibidirlnin abiboa f.icio lua , et a spirilu luo quofiigiam (Psal.
est : Accedet homo ad cor ultum , et exaltabilur Deus CXxxvui, 7); si abyssus abyssum invocal, si posl islos
(Psal. LXin, 7, 8). Si ergo homo abyssus est, qiiomo- iabores linieatur graviores ?
do abyssus invocat abyssum? Ilonio invocat iiomi- 15. Omncs suspensiones tutt et fluctus lui supcr tne
ncm ? invocat quasi quomodo Deus invocalur ? Non. icgresii sunt. Fluctus in his quae sentio, sn pnnsur;c :
Scd invocat , dicilur ad se vorat. Nam dictum esl de in lns qux- minaris. Onmis perpcssio mca, fluclus est
quodam, Morlem invocat (a) ; id est, sicvivit, ut inor- liius : umnis comminatio tua , suspcnsura tua esl. lu
leni ad se vocel. Nam nemo hominum est qui oralio- fluclibus invocal abyssus ista, in suspensuris invocat
nein faciat, et invocet morteui : scdmale vivendo ho- alleram abyssuui. In eo quod laboro, omiies flu-
uiines mortem invocanl. Abystus abyssuminvocat, ha- cms lui : in eo quod miuaris gravius, oomcs sus-
nio bominem. Sic discilur sapienlia , sic discilur pensiones tua; snpcr me ingressas sun'. Qui eniin
fides, cum abyssns abysstim invoc.it. Abyssum invo- minatur, non premil, sed suspendit. Sed qnia libcras,
canl sancti praedicalores verbi Dei. Numquid et ipsi boe dixi aninnc niea: : Suera in Dcum, quojiiam con-
non abyssus? Ut noveris, quia abyssus el ipsi, Apo- (iicbor illi ; salutare vututs mei, Dcus meux.Otiia ma-
slolus ait : Minimum est ut a vobis dijudicer, aut ab gis crebra sunl m da, dulcior eril miseiicordia lua..
Itnmano die. Quanta aulem abyssus sil, audite amplius : 16. [tvrs. 1).] Ideo seqiiitur : in die mandavit
Neque cttim ego meipsum dijudico (I Cur. iv, 3). Tan- Dominus iniiericordium srnnt, el notte decturabit. Nulti
taniue profiindilatem credilis esse in bomine, qua? vacalaudire in tribnlaiione. Ailendilecum vobi^ benc
lateal ipsiiui honiiuein in quo esl ? Quanta profundi- e^l ; audiie cuin vobfe beue est : discile , ciim tran-
tas iiifirinilalis latebat in Pelro quando quid in so quiili eslis, sapieuliaj disciptiiiaui, ct verbum
,
*
Dei
agcrtiur iiilus uescicbat, et se nioriluruin cuin Do- Quando enim quisquc iu tribula-
ui cibuin colligile.
mino vil pro Domino lemere promillebat (Joan. xm, lione est prodesse il!i debet quod sccurus addivil.
,
57) ! ([iinntn abyssus eral ! Qu;e tainen abyssus nuda Et eniui in rebus prosperis mamlat tibi Deus mise-
erat oculis Dei. Nam hoe. iili Clirislus prxuunii ibai ricordiam suam si ei lideliler servicris quia liberat
, ;
quod iu se ipse ignorabat. Ergo omnis homo licei te de tribulaliouc ; scd non libi declarat ip>am mi-
saaclus, licel jusliis, licel in miillis prolicicns, abysius sericordiam, quain libi per dicm inamlavil , nisi per
esl, elabysftiim invncat, quando homini aliqnid fidei, nnctem. Cum vcncrit ipsa tribulalio, iimo adjutorio
aliquid verilalis propler vitam ajternam prxdicat.Sed noa dcsuril oslendit libi vertiui fuisse
le : quod libi
lunc est abyssus abysso invocala?, quando fit
utilis per diem mnndavit. Etciiim sciipttim esl quodaui
in voce calaraclarum tuaiuiu. Abyssus ubyssum inva-
' Otiatuor Mss., et verbi Dei cibum. Tres alii, et vertum
(a) Apud .Esop., fal).6. l ei Ctbuuu
47o s. aucusTtki EPISCOPI HQ
ioco : Speciosa misericordia Domini in lempore tribu- frigescit chairitas multorum (ilaith. xxiv, 12)? Cum
latimis, sicut nubes pluvia: in tempore siccilalis (Eccli. videamus fortes Ecclesice plerumqne scandalis cedcre
xxxv, 26). In die mandacit Domi.tns misericordianiv nonne dicit corpus Chrlsli : Confiingil iniinicus ossa
suain, et nocle declarabit. Non libi ostemlit quia sub- vica ? Ossa enim forles snnt , et aliquando ipsi forlcs
venil libi, nisi veneril libi tribulnlio, unde eruaris ab lcntalionibus cedunt. Ua?c cum quisque'coiisiderat e>
illo qui tibi per dicm promisit. Wfeo admonemur imi- corpore Christi , ex voce corporis Chrisli , nonne cla-
lari formicam (Prov. vi, (j). Sictil cnim prosperilas mat : Utquid me repulisii, el utquid trislis incedo, dhm
saecnli significalur die, adversilas saeculi signiiicatur affTigil me invvicus , dum confringit ossa mea? Non
nocte : ita alio mndo prosperilas sxculi signilicatttr carncs meas lanlnm, sed eliam ossa mea : til in qniluis
•rsl.tte, adversilas socculi signiffcatur hieme. Et quid pnlabaliir esse aliqua fortiludo, videas cedere in lcn-
facil frmiica? Per xslalem colligit, quod ei per hia- talionibus, ut caeleri infirtni desperenl, quaiido fories
mem prosit. Ergo cum est rcstas, cum bene est vo- videnl succumbere. Quania isla perif ula. fratrcs niei '.
bis, cum iranquilli estis, auilitc verbum Domini. Unde 19. Exprobraverunt mihi qui tribuiant tne. Iterum
ciiim ficri poiest ut in hac lempeslaie socculi hujns iMa vox : Dmhi dicunt mihi per singulos dies , Ubi est
sine Iribulalione totum boc mare transcatis? unde Deushtus? El maAime isla dicuniin teiUalionilms Ec-
tirri potesl?cui hoc bominum conligil? Si conligit clesiie, Ubi est Dcus tuus? Quantitm h:ec martyres
alicui, plus melucnda esl ipsa tranquillilas. In die audierunl , pro nomine Chrisii forles et palientcs,
mandavit Dominus misericordiam suam, et nocte decla- qUantum illis dictum est, Ubi est Deus vesler? Libc-
mbil. ret vos , si potest. Tormenta enim ipsorum extrinsc-
17. [vers. 10-12.] Quid ergo agas in bac peregri- cus homines videbant, coronas inlrinsecus non vl-
nalione? quid agas ? Apud me oraiio Deo vilce mecc. debant. Exprobraverunt mihi qui tribulant me, dum
Iloc hic ago cervus silicns et desiderans ad fontes dicunt mihi per singulos dies, Ubi est Detts tuus ? El
:w|iiarum , recordatis dulcedinem vocis * illius qua ego propter Iijjc, quoniam ad me turbata est anim»
ductus stnn pcr labcrnaculum tisque ad domum Dci mea, quid ei aliud quam illud dicam ,
Qunretrislis e$,
quamdmhoccorpas miod corrumpilur aggravat ani- anima tnea , et qnare conturbas mc ? El qnasi re?pon-
main (Sap.ix, 15), Apnd nte oralio Deo viUe mea. Noo denti , Non vis ut conliirbeui le, hic posita in laiilis
enim ut supplicem Deo cmpturus sum de transma- , malis? suspirans ad bona, sitictisel laborans, non vis
rinis locis aut ut exaudial me Deus meus navigabo,
;
ul conlurbem te ? Spera in Deum, quoniam adhuc con-
ut de longinquo affetam tlmra et aromata , autdc fitebor illi. Dicit ipsam confessionem , repelit sp».-i
prege adducam vitulitm vel arielem : Apud me oralio confirmalionem : Salus vtUlus mei et Deut msus
Deo vitte mece. Intas babeo viclimain quam immolemi
intus babco ihus quod imponam, intus babeo sacri- IN PSALMUM XLH
hViiun quo fleciam Deum meum : Sacrificium Deo ENARRATIO.
spiritus contribulatus (Psal. L, 19). Quod sacrificium SERMO AD POPOLCV.
«onlribulali spiritus intus haheam, audi : Dicam Deo, In die jejunii, post meridiem habitut.
Snsceptor meus es, quare mei oblilus es? Sic eninrbic 1 Psalmus iste brevis est : sic salisfacit meritibus
'taboro ,
quasi tu oblilus sis mei. Tu autem exerces audilorum , ul molestus non sit venlribus jejunorum.
me : et novi quia differs mihi, non mibi aufers, quod Pascalur ex hoc anima nostra, quani trisiem esse
promisisti : scd taracn, quaremci oblitus es? Tanqtiam dicil ,
qui cantat in hoc psalmo : trislem , crcdo , cx
de voce nostra clamavit et caput noslrum , Deus, aliquo jejuuio stio, vel potius ex aliqua fame sua. Nam
Deus meus ,
quare me dereliquisti (Psal. xxi,2, et jejtmium volunhilis est, fames nccessitatis. Eshrit
Maltli. xxvu, 4G)? Dicam Deo, Suscepior meuses, quare Ecclesia , esurit corpus Cbristi , et homo illc ubique
tnci obiilus es ? diffusus ', cujus capuf silrsum est, membra deorsum :
18. Utqnid me repulisti * ? ex illa altiludinc fontis ejus vocem inomnibus Psalmis vel psailenlcm vcl
inlelligenliae iucommatabilis verilalis , Ulquid me re- gementcm vel lnetantem in spe , vel sii^piraniem in
,
pulisli? Quare gravedine et pondere iniquiiatis mece , re, notissimam jam el familiarissimam hahere dcbe-
]am illuc mhians, ad isia dejectus suni? Dicit alio loco mus, tanquam nostram. Non ergo diu e.4 immoran-
isla vox : Ego dixi in ecstasi mea, ubi vidit nescio dum, ut insinuemus vobis quis loquatur sit unusquis- :
quid niagnum, excessu * mentis, Ego dixi in ccslasi qne in Christi corpore, et lo|uelur llic.
mca, Projeclus sum a facie oculorum tuorum (Psal. 2. [vcrs. I.] Noslis aulem omncs qui proficiunl, et
xxx, 23). Oniparavil e;;im ha?c in quibus csscl, il!is qui coelesli illi civilaii ir.gemiscunt ,
qui percgrina-
in qase ercelus * erat, et vidit sc longe projectum n lionem suam norunt , qui viam tencnl, qui in deside-
facie oculorum Dci, sicut ct hic : Utquid me repulisti, rio terne illius slabilissimre spem tanquam ancoram
rl ulquid contritlalus incedo , dum affligit me inimicus, pr-pfixctunt : nostis ergo quia boc genus hominum ,
ium confringil ossa mea, lentator illc diabolus, scan- hoc semen bonnm , hoc frumenlum Chrisli intci
dalis ubique crebresccnlibus, quorum abnndanlia re- nzania gemit ; et hoc donec veniat lempos mes-
sis, id esl nsquc in fincm sa?cnli , sicul exponit quae
» sic Mss. AtEld., fonlis
* Saer.. biblia verbis istis carent, utquid me repulisli. Pleriquc Mss., salutare : et
1 quidam in eodena vfhieub
r
•
At in FxJd., excessum.
Ita iu tfss. pariiculani et rrjeiennitiunt.
1
aic tr. el uss. Al Lov., rcclus.
» Edd., diffusus est. Espungitur, est, auctoritate MS5.
477 ENARRATIO IN PSALftlCM XLII. 47S
nnn falliutr veiitas (Halth. sni, IS) Gt>mens ergo iivter noncapla, tamen pcriclilans , conlrabilur Iristilia, et
tizania, id esl inter malos homincs, iuter dolosos et dicit Deo, Utquid ? Oureral ergo ab ipso, et aiidiat
scdtictores , aul ira iurbulcntos , aut insidiis venena- utquid. Qoaeriteokn in Psalmo cnosara tristiii;c soas,
los; circuuispiciens simul cu:n illis esse se lanqnam dicens : Ulquid me repuUtd, et utquid tristis incedo ?
in uno agro per lotum mondum, unara pltiviam exci- Audial cx Isaia , succurral illi lectio, qiKe modo ivri-
perc, paritcr perflat i, pariterque sccum inler adversa lala est : Spiritus, inqtiil , a me prodiet, el omnem fla-
nulriri, liabere siinul isla comiputiia dona Dei , malis tum ego feci : propter peecatum modicum quid coitlri.
bonisque concessa communilerab illo qui facitsoleni stavi iilum, et averti faciem meam ab illo ; el contri~
suum oiiri super bonos et malos, et pluil super jusios status est , et abiil tristis ' in viis suis (lsai. lvh , 16 ,
ct injustos (Id. v, 45) : vidcns ergo semen Abrahx, 17). Quid ergo qusrebas, Utqnid me repulisti, el utqitid
scmen sanclum, quanta cum malis a quibus quando- tristis incedo ? Audisti : propter pecctitum- Causa liisii-
que separanduin est nunch.-ibeat coimmmia, sequali- liae lux peccatum est , causa U-liiiu: tu;e justitia sit.
ter nasci, camdem.coiulitionem gcneris himiani sor- Peccarevolebas, etlaborare nolebas; ul parum libiessct
liri, parilcr mortalia ferre corpora, simul uti luce, qtiodesses injustus, nisi et emn injasion voluisses, a
fontibus, fructibns, prosperilalibus atquc adversitaii- quoin ie vindicari noluisses. Respic;: vocem mcliorem
bus saeculi, sive fame, sive abundantia, sive pace, in aiio psalmo : Donnm cst mihi qnod liumiliasli me, ut
sive bello , sive salutc, sive pestc ; videus quanta ba- discam justificaiioncs luas (Psal. cxviu,71). Didice-
beal commiinia cum m.dis, cum quibus laioen nou ram elatus iniquitates meas , diseaai bomiliatos jusii-
liabet causam commuucm, erumpit in banc vocem : ficalioues tuns. Utquid tmtis incedo, dum afjligil me
fudica me, Deus, et discerne causam meam de gente inimicus? De inimico qucreris; revcra affiigit, scd iu
rwn sancta. Judica, inqitil , mc, Deus : non timeo judi- ei locum dedisti. Ei nunc Iiabcs quod ngts: elige
cium tuum.quia novi inisericordiain luam. Judica me, consiiium, regem admille, Ivranntuu excludo.
Deus, et discerne causam meam de gente non sancta. 4. [ vcrs. 3. ] Sed ui hoc faciat ,
quid dicil, qniil
Nunc inlerim in.hac peregrinnlionc nondum discernis 6uppf;cat, qtiid orat alleixle. Ora quod andis, ora cmn
locum nicum, quia simulcuin zizaniis vivo usque ad audis ; omiiium nostruiusit isla vox : Emiueiiicemluam
tcmpus messis ; iiondum disccrnis pluviara mcam, el verilatem tuam ; ipsa me deduxerunt et perduxertmt in
nondtun disccrnis luccni n:c;.m : disccrnc causam montem sanctum luum, et in tabcrnacula tua. Quia ipsa *
nieaiii. Distct inter cum qui in te credit, e: eum qui in lux tua et veritas lin : Ikcc nomina duo, rcs nna.Qoid
to non crcdil. Par iuGrmitascst, sed dispar conscien- enim alitid lux Dei , nisi veritas Dci? aut quid verilas
lia par labor, sed dispar dcsiderium. DesiJerium
: Dei , niiii lux Dei? El boc utrumque unus Cbristiis.
impioruiq peribil dc desiderio aulem juslorimi , nisi
: E'jo sum lux mundi : qui crertit in mc non , embulabit
rcrlus essct pollicitalQc, dubitare deberemus. Fiuis in tenebris ( Joan. vui, 12). Eyo sum via , terilat ct
dcsiderii noslri , ipse promissor. Seipsum dabit, quia vita ( Id. xiv, 6 ). Ipse lux, ipse rcrilas. Veniat ergo,
seipsum dedit : seipsum dabit immortalibus iinmorla- el eruat nos , discernens modo causam noslram a
lcm, quia seipsuiu dedit morlalibus morlalem. Judica gente non sancta erual ab homine iniquo el doloso ; :
me, Deus, el discerne causam meavt de gente non sanctti.
separet fiumenlum a zi&miis quia ipse millet An- :
M- hominc initjuo el duloso ente me : hoe est , de gente ^elos suos messis tempore, ut colliganl deregno ejns
iioii saircta. Ab komine, a quodaiu generc l.oniiiuim ,
«rmnia scandala , el mitlanl in igncm ardenlem , Ciu-
q;iia ouidum homo el quid.ara b«mo, et in bis duobus ii!eiiL'iin autem »jns congregeut iu liorreum ( ilatth.
um;s assmnelur, ct utuis relinqueiur (Id. xxiv, 40). x«i, 41-»3 ). Einiilallucem suam et verilatem saani
3. [rer$. 2.] Et quoniam paiicnlia opus esl fereodi qnia ipsa jam nos deduxeruiil cl pcrduxerutit in mon-
usque ad niessem, quamdam, si dici polest, indiscxc- lem sancliim ejns et in Ubernaeula ejus. Piguus ba-
lam discieuoncm ; simul enim sunl, et ideo discrela b.-mus , praimium speramus. Sanclns mons ejns
iiondum siml ; zizanLi autem zizania sunt, et frumenta sancta Ecclesia ejus. Mons ille cst, qitl crevit e\ mi-
frumenta sunt, el ideodiscrela jam sunt ; quia ergo for- idmo lapidc, sccundmn visinnem Danielis, confringcM
Litudiiieopns est, implnranda ab iilo qui jitssil tit forlcs ngna terrarum et in lanlum cxcrescer.s , ut im-
;
sitnus, et nisi fortcs ipse fecerit, non erimus qnml pleret universam faciem terr.-c ( Dan. u ,55). In boc
jussil , ab illo > qui dixil ,
Qui perseveraveht usque in
monle se exatidilum dicil, qni dicit : Yoce mea ad Do-
hic sulvus eril (ld. x 22, ct xxiv, 15) ue sibi
irinum clamavi exaudivit mc de mome sancto suo
fmeu, , ;
, et
ip&a anitna arrogando forlitudinem debililelur, conli- ( Psat. iii, 5). Quisquis prajler islum moutem or..t ,
nno adjui git : Quia tu es, Detts meus, fortitudo mea ; non scse speret exaudiri ad vilam aleinam. Exau-
ulquid me repnlisli, et utqnid tristis inccdo, dum aflligit
diuntur enim mulli ad mulla. Nec sibi plaodant quo>l
mt ihimicus? Causam qu&rit trisliii.c suae. Quare, exaudili sunl damiones, ul iu porcos
cxauditintur :
iuquit, thstis iuccdo, dum affVqit me inimicus? Tristis
millcrentiir (Mallk. vui, 32). Exaudiri ad vilamaeler-
amlHilo, iuimicusaffligil me qu ilidianis teniationibus, nam concupiscatnus, propter 3
desideiiiun quo dki-
immiliens vel quod malo amemus, vel quod male
liincaimis : el conlra uirmnque pngnans aninia , clsi • Apud tov. deerat, thslis : qux vox ex F.r. el Mis. rc-
UtaiUir.
qucd ut simus ab iilo
1
sic mss. UFikL: Qvia iuse tst lnxtun.
'
Mss «dd. \cro, iujjj crimus :
Sic * rres u*s pfopter quod deiitemon aicinws.
,
ttiouis qm duil.
m S. AUGUSTINI EPISCOPl
lux geliu.n se non ab I.omiiiibus neque per homiucm, sed
480
Emltte lucem lumn et vcntalem tuam. ltla
iuus :
Beali enhn in<iuil mttndi pcr Jesum Chrisium accepisso dicebat (Gal. i, 12),
oculum cordis inquiril : , .
(Malth. v, 8 ). Modo desuper sonabant chordae : ciuu vero dicebat , Clotia-
corde, qnoniam ipsi Deutn videbunt
ejus, et in la- mur in tribulationibus ; scientes quia tribulatio palien*
in moniecjus sumus, id esl in Ecclesia
peregrinanflnm esl tiam operatur patienlia probationem . vrobalio spctn
bernaculo ejus. Tabernaculum
,
est et.tabevnaciilriin peregn- (Rom.\, 5 et 4); citliara son ibatex inferiore quidcm ,
domns cohabitantium :
Cum audis labcrnaculum , sed tamen dulciler. Omnis cnim patientia dulcis cst
nanthim el mililaniium.
quas Deo. Si atitem in ipsis trihulalionihus de.feceris ci-
bellum intellige , hosiem cave. Domus aulem ,
domo lua in nvculci sot- tbaram fregisli. Quare crgo tnodo dixil : Confitebcr
erit
'
? Beali qui habitant in ,
tibi in cithara ? Propter ilhid qnoil dixeral : UtquiA
cnlorum laudabunt te ( Ptat. lxxxui, 5 ).
ct incedo, dum me initnicus? Paliebatur enim
Jam ergo perducii ad labernaculum,
trisiis afjligit
5. [vers. 4.]
spcm gerimus? quiddam ex inferiore afdictione et in eo ipso lanicn
posiii in moniesancioejus.quam
,
enim quoddam subhme volebat placere Deo, el giatins gesliebat agere Deo
£l inlroibo ad altare Dci. Est
,
allare invisibile qno non accedit injustus. Ad illud
,
forlis in iribulalionibus : el quia s ne tril.ulatloim
solus accedit, qui ad islud
securus acceihl esse non potcrat ,
patientiam Deo debebat , Confttcbor
aliare illc
isto discernit eaosam tibi in cithara, Deus, Deus meus.
illicinvcniel viiam suam, qui in
Dei : de monte sancte G. [vers. 5.] Et rursus ad animam suam, ut cx it;-
Siiam. El introibo ad altare
de sancta Ecclesia ejus feriore illo sonoro ligno capiat sonum : Ulquid tristi*
ejus et de labcrnaculo ejus,
Quale ihi saeriliciura es, inqnit anima mca, et utquid conturbas tne? Iu tri-
inlroibo ad altare Dei sublime.
,
inirat , assumitur in
holocauslum. ln- bulationibus sum,in languorihus \in moeroribus, ul-
est? Ipse qui
ad altare Dei. Qnid csl
quod dicit, ad altare onid me comurbas , o auima? Quis dicil ? cni dicil ?
troibo
qui Imtificat juventutem
meam. Juven- Aniinse dicit, omnes novimus; planum csl enim ad
Dci? Ad Deum ,
lanqoam diceret Ad Deum illam directus esl scrmo. JJtqtud tristis es, animu tneu
uis novitatem significat
: ,
mcain. Lxtifical novitatem et utquid conturbas me ? Quserilur persona loqnens.
qui lasiiHcat novilatcm
velustatcm meam. Inccdo Numquid caro aninnc loquitur cum caro sine aniina
ineani, qui contrislavit
,
vclustate, lunc autem slabo
gau- nou loquatur? Proprium enim magis esl, ut auima
cnim modo tristis in
tibi in cithara, Deus, Deus carnem alloqualur, quam utcaro alloquatur animam.
dcns in novitate. Confiiebor
confiteri , et in psalteno Sed quia non dixit, Quare trisiis es, caromca, sed
mens. Quid est in cilbara
nec semper animamea? inim carnem allo-
confiicri? Non cnim semper in cilhara , ait:QK«re tristis es, (Si
psaherio. Dno hasc organa
musicorum habent m- qncrelur , fortasse non diceret : Quare trislir. es ; sed ,
in
rationerq, dignam Quarc doles? Dolor enim animx iristitia dicilur mo-
se disfmctam discretamque
:
lor
et commemiatione
meraori*. Ulrum- lestia vero qnre fil in corpore dolor dici polest , tri-
considcratione
tangitor et signiGcat non potest. Sed e> dolore corporis plcrumque
nuc hoc manibus poriamr et , stitia
qmedam noslra corporalia, Ulrumque bonum , anima contristalur. Intercst lamcn quid dolcai , et
opera
si quis norit citharizare.
Sed qtiid contrisletur. Dolet enim caro trislis esl auima
quis norit psallere,
, ,
si
qui.1psalterium istud organum dicilur, quod de su- et aperta ista vox est , Ulquid tristis es, anima mea ? )
illud seilicct lympa- Non ergo anima alloquilur carnem quia non dixii
pcriore parle habct teslndinem : ;
cni chonk innitentes reso- Uiqnid caro mea nec c.ro, animam quia
num et concavum lignum trislis es, ? ;
cavum et sonorum absurd.imest ul inferior alloqualursuperiorem. Ergo
nant : cilhara vero idipwrai lignnm
liabcl discernenda Stint opcra no- intelligimus habere nos aliquid ubi imago Dei est,
ex inferiore parle :
qnando incilhara, utra- mentem alque rationem. Ipsa mens invocabf.t
stra, quando in psallcrio sinl, scilicet
auditui. Quando
quetamen placita Deo cl suavia ejus lucem Dei et verilalcm Dei. Ipsa est qua capimus ju-
agimus, jussis cjus ob- qua discernimus verum a
c.go cx praeceplis Dei aliquid stum et injuslum ; ipsa est
tempcrantes et obwdientes ad implenda praccepta falso; ipsa esl qu;e vocatur intellecttis ,
quo intelleciu
nou palimur, psalterium est. Fa- quem inlelleclum quisquis in se negli-
ejus; ubi facimus et carenl heslia; ;
ciunt cnim ita et Angeli : rionenim aliquid patbmlur. git, el poslponil cxleris, et ita abjicit quasi non lia-
lentatio-
Cum autem aliquid palimnr tribulalionuw ,
boal, audil ex psalmo : Nolite esse sicutequus et niu'«s,
in hac terra quia t.on patimur inldlcctus (Psal. xxxi 9). Intellcctus
num ,
scandalorum ; quibusnon esl ,
nisi ex inferiore
parle, id esl cx eo quod mortales crgonostei alloquituraniniam nostram. Ista intrihul.i-
qiuddam
sumus.exco quod prkna! noslrcc causaj li.iiiibus marcida est, fessa in angoribns \ conlracia
et quia patimur multa ab cam rnens
iribulaiionum debemus • ,
in tentationibus, .Tgra in laborihus. Erigit
desuper, cilhara esl. Venit enim sonus desuper capiens verilatem, ct dicit Utquid trislis es ,
eis qui n«»n sunt
patimur ct psallnnus, vel mea utquid conturbas me!
suavis ex inferiore parie : «;iima , et
potios cantamus et
citharizamns. Q.iando dieebat 7. Vidcte si non esl ista alloculio in illo conflictu
pr.r-dicarc Evangclium quosdani ct forle nos,
Apostolus evangclizare sc , et Apostoli , in sc prajligurantis ,
quia illud Evan-
lotoorhc terraium ex priucepto Dei; ct diccnlis , Condclector iegi Dei tccundum interiorem
liominem , vidco aulem uliam legem in membris meis ,
domus aulem de qua dixil, F.calt, clc. At pler.que
i Edd., A.iquot Mss., attamibus.
M&s quid eiit. CatiaU. codex, qutt crit.
* Maii. uonnulli, Unuiuoribut.
,
1 Quioquc .Hs»-, debelur.
481 ENARRATIO 1N PSALMUM XLIII. iS2
:d est molus quosdam camnles : ct in qtiadam ltictn alloqucre lurbanfcm tc . et lumulluant( m advcrsm
et qiiasi dcsperalione, invocal graliam Dci, Miser cgo tc animam lt:am. Ulquid trislis es, anima mca , cl ut-
homo ,
quis me liberabil de corpore mortis hujus ? Cra- quid conturbasme? Forle in le volcbas spcrare : Spcra
tia Dci per Jesum Christum Dominum nostrum (Iiom. in Dominnm, noli in te. Quid enim es in le? quid es
vu, 22, 25). Tales ita pugnanies eliam ipsc Dominus dc le? Ille sil san las :
in lc, qui susccpit vulnera pro-
in se prxfigtirare dignatss csl , cum ait : Trislis est |)ter te. Spera , inquit , in Dominum quoniam confite-
,
anima meausque ad mortem (Mallh. xxvr, 58). Ille bor illi. Quid illi confilcbcris? Salutare vultus mei
enim novCrat ad qnod vcneral. Il!c passiononi pavc- Deus meus. Tu cs saltitare vuhusmci, lu sanabis me.
bat qui dixernt : Polestatem habeo ponendi aniinam ^Eger ad loquor
le : agnosco medicum , non me jaclo
meam , et potestatem habeo iterum sumendi eam ; nemo sanum. Qnid est, agnosco medicum, non me jaclo
tollit illam n me, sed ego ipse pnnoeam a me, ct ite- sanum? Quod in alio psalmo dicilur Eijo dixi , Do- :
rum sumo eam (Joan. x 17 18)? Sed Tristis est mine, miserere mei, saua animam
, , ,
meam quoniam , pec-
anima mea us^ue admortan, qni dixit, quxdam mcm- cavi tibi (Psnl. xl, 5).
bra sua in se figuravit. Plerumqu^ enim jnm mcns 8. Hxc vox fratres luln
, , cst '
: scd vigilaic in
bene credil et hcne novil fulurtmi homincm secun- operibus bonis. Tangite psallerium , obcdiendo prx-
duin (iilcni suam in grcmio Abralix : credit hoc, ct ccplis : tangiiecilbaram.lolerandopassioncs. Frange
lanien cum venerit aliquis articulus morlis, turbalur esurienti panem luum, atidisli ab Isaia : noli jejunitim
cx familianla.le quadam s.-eculi hiijus ; erigit audiium pulare sufficere. Jejtmiiim le casligat , non allerum
in iilamvoccm Dei iniernam, audil ralionabile car- reficil. Fructuosx erunt angustix lux , prx- si alleri
rocn inlrinsecus. Iia enim desupcr in silenlio sonal stiteris lalitudinem. Ecce fraudnsli nnimam luam :
quiddam, non auribus, sed mcnlibus: m qtiictimque cui dabisquod libi abstulisti?ubi poncs quod libi dc-
amlii illud melos , txdio afficiatur ad strepitum cor- negasti?Quam mullos pauperes saginare polest in-
poralem , cl lota ista vila htimaua tiimtillus ei qui- termissum bodie prandium nosirum Ita jcjtma ut ! ,
dam sit , impedicns audilum superni cujusdam soni alio manducante prandisse te gatidcas, proplcr ora-
nimium dcSectnbilis, et incomparabilis, el inciTabilis. lioncs, ut exaudiaris. Ibi enim ail : Adhuc lcquente le
El rcvcra cum ita contingil ex aliqua peruirbalionc, dicam, Ecce adsum ; si frcqeris ex animo esurienti pa-
vim paiilur homo , alloquens animam suam Uiquid :
nem (lsai. i.vin, 7, 9 et fO) quia plcrumque
: lit a tri-
trislis es, anima mea, et utquid conturbas mc? An fone stibus et a murmtiraitlibns, ut careant txdio intcrpel-
ideo quia diflicilc purgala viln invcniliir, cum ille lantis, non ut reliciant visccra indigcnlis : Ililarem
judical qui novit ad ptirum et liquidiim jndicare? Ouia autem dnlorem diligit Deus (II Cor. i\ , 7). Si panem
etsi probabiiis jam viia cst inlcr homincs, iin ut l:o- dederis trislis, cl panem et merilum perdidisli. Ergo
niincs quid jam reprebendant juste non Iiabcanl :
ex animo fac : ut ille qyi inlus videt adlmc loqttchle
proceditcxamcn ab illius oculis, proccdil rcgula exx- te dicat, Ecce adsum. Quam
, cclerilcr accipiunlur
quans non fallaciler, el invenit in hominc qtixdnm oratinncs bene operantium : et hxc juslitia hominis
qtix rcprehendat Deus ,
qna?. homines repreliendenda iii bac vita jcjuiiium elecmosyna
, , , oratio. Vis
uon viileliaat , nec ille ipse intu.s qui judirandtis cst. oralioncm tuam volare ad Deum? Fac illi duas alas,
Hxclinien* anima forle conlurbattir : alloquitur cam jejunium ct elecmosynam. Tales nos inveniat , ut
mcns, quasi diccns Quid limes de peccatis, qni.i non sccuros inveniat
,
ltix Dei, et veritas Dei , cum venerit
poles omnia devitarc? Spera in Dominum ,
quotiiam lilicrarc nos a morle, qui jam venil subire pro nobis
confitebor illi. Quxdnm sanal prxscns alloctuio, rcli-
mortem. Amcn.
qua purgal fidelis confessio. Plane lirae, sh jiislum te
dicis ; si non habcs illam voccm cx alio psalmo : Xc
intres in judicium cum servo tuo. Quare, Ne intrcs in
IN PSALMUM XLIII
judicinm cum servo tuo ? Misericordia lua mihi opus ENARKATIO.
est. Nam si judicium exliibtieris sinc miscricordia , sr.r.jio ai) ri.F.BKM.
quo ibo? Si iniquitates obscrvaveris Do-vine , Domine,
\ . Psalmus iste liiiis Core dicitor, sicul ejus tiltilus
quis suslinebil (Psal. cxxtx, 3) ? Nc intres in judicium
pixferl. Inlerprelatur autem ('oi e r.alvitium vel Cal-
cum servo luo ,
quia non juslificabitur i« conspectu lno
varia , et inveuimus in Evangclio Dominum Jesum
omnis vivens (Psal. cxlii , 2). Ergo si non jiislificabi-
Cliristum in loco Calvarix cmcifixum (Matth. xxvu ,
ttir in conspeclu luo omnis vivens, qtiia quiciimque
55). Ergo clarum est, quod filiis passionis <-jus canletur
hic vivit, quanlumlibet juslc vivat, vx ilii si cum illo
hic psalmus. liabemus atucm hinc eviucuiissimum el
in jtidicium intravcrit Detis. Nam cx alio propheta
/iimissimuui teslimonitim nposloli Pauli : qnin Inm cum
arroganlcs ct superbos idenlidem sic objurgal : Ul-
in pcrsectilionibtis Genlilium lilxirarct Fcclesia, binc
q.tid vuliis mecum judicio conlendcre? Omnes dereliqui-
sumpsit versum.qncni iulcrnr n"rcl ad cxliorialionemel
ttis me, dicit Dominus (Jcrem. n , 29). Noli erco jtidi-
consolationcm paticntix. Ilic cnim d clnm est.quod
i'm contcndcre : da operam cssc jiislus etquantum- ;
illc in Epistola sua posuil : Proplcr lc morliftcamur tota
cumque fueris, confiterc lc pcccatorcm; sempcr spera
dic, depulali sumus velnl ovcs occisionis (Piom. vni , 50).
misericoidiam : clinisla ' humili confessionc sccurus
Vocem crgo martymm atidiamus in Psalmo : cl \t»
1 Ali(juot Mss., insta. * vatic. cl Reg. Mss., rcstra cst.
m S.
babeat
ALGUSTINI EPISCOPI
cum non dicercmus nisi ista esse summa bona quac pracstat
484
inaityrum videie quam bonam causam ,
Propter te. Nam ct Dominus ideo addidh, pro- Deus servis suis , cl majora ab illo non dcsideiare-
dicil,
cum dieeret Bettti qui persecutionem nms. Meo aulem huic vitaj male dulci miscet amanlti-
pier justitiam ,
:
ncqtusquam tlines trilnilaliooum ut alia qua; salubriter dulcis
paliuiilur propler jusliliam (Matlh. v, 10) : ,
pcena qux-rerel gloriam, est requiratur; hoc est, In intelleclum Core.
pcrscctitionem paliens, cx ips.i , fitiis
exhonaius suns Dcnique audiamus Psalmum, et ibi potius Uoo
iiun bonam habens causam. El hinc
videri-
dixe- nius.
ail,bcali critis cum vobis illa ei ilia feccrinl vel
homines propter me. Hinc ergo vox » , Propter 5. [ vers. 2, 3.] Deus, auribus noslris avdivimus; pu±
rhit ,
tres nostri aniiiinliaierunl nobis, opusquod operatus es
te mortiftcaiuur lota die.
2. VCOi i'.]Esl
B. [vers.
I
©".—" considerationis et
aulem magncu
I.J usi "u^"' — in diebus
quare
eorum , et in diebus antiquis. Admirantes
• -'-i
'
prolundilalis consilium Dei, qiiid causx- fueril
in islis diebus tanquam deserueril eos quos in
magnai
lotum illum passionibus cxercerc voluerit, rccolunt praetcrita qtwe
ui cum
populum Isracl
_j
eduxcrit
—
nostros Palriarchas ,
palres
«r.„ fr>rticcima .i<« /f.ffv-
in manu fortissinu de iEgy-
:
. i -.. — el
audierunl a palribus, tanquam dicentes : Non ea qu;c
mari demer- palimur i.obis rctulerunt Nam
pto, ct persequentes inimicos eorum in paires nostri. el in ilio
duxeriique percontradicenlcs genles.debellatis-
psalmo hoe dixil : Jn le speraverunl putrcs nostri, spe-
scrit,
que bostibus in terram promissionis posuerit,
victorias- raverunt, el jeruisli cos : ego aulem sum vermis, et tmn
suorum iu magna inimicorum ho»\o, ppprobrium bomiimn\,el abjcctio plebh (Psal, v,
que magnas ex paucitate
postea placuerit ei qtiasi avcrtcre 7). llli speraverunl , el Uberasli eos : egone speravi
hiidliludine fcceiit :
occisionis et morlis pate- ei dereliijuisii n.e; el sine causa credidi in le, ci sinc
se a populo suo, ut stragem
et nemo resisteret ncmo def^ri- causa nomen meuni scriplum est apud le el nomen
rentur sancti cjus , , ,
deret, nemo prohiberci;quasi avcrtcrit faciem suairj a tuuin scriptum cst in me? llaec ergo nohis indicave-
ipse non runt patres nos:ri. Manus tua genles disperdidit
gemilibus eorum, quasi oblilus sil eos, quasi , el_
-
valida el brachio excelso cvi planlasti eos infirmasti populos tt expulisli eos id
6il Deus , qui in manti
; , :
dcnlissima polenlia patres noslros, id
ca illum popu- esl ,
populns expulisu de tcrra sua , nt istos inlrodu-
sicul dixi, ab ^gypw liberatum, viciispulMSiitie ccres atque platitares , eorumque regnum tua miseri-
hun,
rcgno miranli- cordia confirmarcs. ILec audivimus a patribns no-
de terra su:i gcntibus conslitueril in ,
bus onmibus quod sa:pe a paucii multi vicli esscnl. slris.
incipit cantari in i. [vers. i. Scd forte ideo potuerunt, qtiia
Hoc ergo in gemitu confessiopis ] illi isla
Non Iruslra enim ista lacia sunt, nisi ut fortcs cranl, quia pr.neliatores, qtiia invicli, quia cxcr-
psalmo isto.
quia facta sunl, Non hoc indicavenml
mtclligatur quare facla sint. Proinde citali ,
quia bellicosi? Absit.
(|u.crendum nobis patres noslri, non hoc habet Scriptura; sed
uianifeslum cst : quare sint facla , allius qtiitf
est. lilulus non habet tanlum , liliis
Idco
Core ; sed , hahcl, nisi qtiod seqoiliir? Non enim in gladtio suo hai-
/« inteilectum Core. Hoc cl in illo psaimo csl,
* fdiis reditale posscderunt terram , el brachium ipsorum non
ctijus prinium versum ipse
Dominus dc cmce dixit :
salvos fecil eos ; sed dextera lua , ct brachium luum , el
Deus mcus respice in me, quare me
dereli- illuminalio vuttui tui. Dextera tna polentia tua bra-
Dmsmeus, , , ;
quisti? Transfigurans enim
nos in id quqd dicebat ,_el
chium tuum , ipse Filias tuns. Et illutmnalio vu-ttus
corpus cjus , ille
in cotpus suum (quia cl nos stimus tui : quid esl hoc? Quio lalibus signis eis affnisti , ut
snam sed
caput nostrum), vocem de crucc non
dixit , proesens intelligereris. Numquid enim quaudo nobis
ilcroli<juit Deus nec
nosiram: Non cnim unquam eum ,
Deus nliquo miracnlo adesl , faciern ipsius octtiis
sed propler nos dixit nostris videmus? Sed effeetu miracuri sttam pnescn-
jpse a Palre unquam recessit;
utquidme deretiquisti ?
boc : Deus meus , Deus mens ,
tiam insinuat hominibus. Deniquc omnes qui mi-
Longe a salute mea verba delicto- rantur ad hujuscemodi facla, quid dicunl? VidiDcuni
Naiu sequitnr ibi :
ex quorum persona hoc dixe-
praesehlem. Sed dextera tua, bracltium luum, elillu-
rummeorum. Et oslendil el
deliclum potuil invcniri. Clama- quoniam complacuisli in eis boc
rit; non cnim in ipso minatid vultus lui : :
psalmo, per diein, el non exau- cum eis cgisii ut benc placcres in cis ut
bo ud te, inquit in ipso esl , sic , ,
;el nocte , subaudiiur
utique, cl non cx;-.tt<Jics; scd quisquis eos atlenderel quomodo ciim eis ag<n*clur,
dies
xxi, 2, 3),
addidit : et non ad iusipientiammihi (Psal. dicerel quia vere Deus est cum illis , el Deus illos
non atl insi-
itl csl hoc ipsum quod non extndies, ngit.
Ouid cst, ad intel- Quid crgo? Altcr erat lunc el alter
pientiam mihi, sed a«l inleHectum. 5. [vcrs. 5. ]
,
id cst , mc n«n exaud.es
ad
locium non exaudics? cst m.nc ? Absit. Quid cnim scquitur? Tu es ipse rex
dwideraoda semp.terna. mcns el Deus meus. Tu es ipse, non cuini mutatns es,
icnporalia, ut inteiUgam a ic
videtur rcl.nquere,
Kon crgo relhiquit Dcus , et cum Tcmpora mutala video , crcator tcmporuni non muta-
dcsidcrasti, ctdocet qnhl dcbeas
bono mcus Deus meu$. Tu me solcs du-
quod male
tollil tur. Tu cs ipsc rex et
Deus in islis prospen- tu mihi solcs suhveuiro.
dcsidcrare. Si enim scmpcr core , lu me so!cs regere ,
omnia nobis ab.mdarent Qni mandast
laUbui lavcrel nobis , ul Qni mitudas salittcm Jucob. Quid est ,
morlalitatis nosira2 tri- substantiam aiquc mtn-
nullamquc in temporc islo Kti..msi tu per tuam prorsus
angustiasque paieremur; ncc pcr hoc
b..l.ilioncm, nullas pressuras ram qna cs quidquid es, occultos es ,
uartyrum. Abest, mrturum, a
'
Edd.: ninc ergo vox et infra, rccdtl.
i onmes Mss ,
admirans :
llss
E<kl. r sed vtielkxlu* fiHii core.
^'sic mss. juxta i.xx. At
£> EflARKATIO 1N PSALMDM XLIH. 486
qtiod cs inlerfuisli atribns , tit facic 3tl facicm le bunU Ipsi vero consideravcruut cl conspexcrunl me
viilercnt; tamen pcr quamlibel creaturam lu mandas non Considerabunt ct COnspicicnt. Diviserunt
dixit,
saliitcm Jacob. ESlenim illa visio facic ad facicm.libc- sibivcsiimcnlamea(Psal.x\\, 17, 19): rion disit,
raiis in rcsurreciione servaiur. Et illi patres ciiam divident. Omnia ista lanquam praterita dicuniur,
Novi Tustamenli qiiamv.is revclala mysieria lua vi- cum fulura sint ; quia Deo
et futura tam certa sunt
derint '.quamvis rcvelala socrela anutuitiavcriiil ; la- lanquam prajtcrita sint. Nobisenim ea quai praeterie-
mcn in speculo se videre dixcrunt ct in amigmate : runt.ccrla sunt; quae fulura, incerta sunl.
Nnvimui
servari aulem Tisionem in fitlorum facie ad faciem enim aliquid accidisse , et non polesi fieri ut non ac-
(I Cor. xiii, 12) ,
quando vcnerit quod ipse Apostolus cidcrit quod accidil. Da propbelam cui «
tom ccrlum
ail Morlui eniin eslis. cl vila vestra abscondila csl cum sit luturum quam tibi pra lerilum et quam
: : tibi quod
Clirislo in Deo ; cum aulem Clitislus appuruciit , viia meministi fictum , non polesl fieri ut non sit f.icttim,
veslra . tunc el vos apparcbilis cum ipso in gloria ( Co- tam quod novit fiiiuriim , non potest fieri ut non
illi
loss. iii, 5, 4)r Tunc ergo nobis sorvaturvisio illa facie fiat. Ideo de securitate dicuutur lanqoam
pra-leiiia
ad faciem , dequa et Joannes dicit Dilectissitiii, filii : quac adliuc futura sunt. Hoc ergo speramus. Satcol
Dci sumus , ct nondum apparuit quid eiimus ; sciinus enim feci&li nos ex afjligentibus uos , ct cos qui oderunl
quta cum apparucrit, similes ei erimus quoniam videbi- ,
nos confudisli.
mus cum siculi esl(\Joan. w, 2).Etsi ergo lunc palres 9. [vers. 9.] In Deo taudabimur
tota die. Yidete
nosiri non tc viderunt facie ad faciem secundum quemadmodum misict eliam vcrba futuri lemporis
quod tu cs eliamsi isla visio servalur in restirrectio- ut inlelligas et prarlerila quac dicta sunt de
,
fulurn
ne, lamcii elsi Angeli aliuerunt , lu mandas salulem essepraedicta. 7u Deo laudubimur tota die : el in no~
Jacob. Non f.olum per te ades , sed per quanicumque mine tuo con fitebimur in scecula. Quid , landubimur ?
creaturam luam affueris, lu mandas boc ptoptersalu- quid , confitebimur ? Qub ex omnibus affligentibtis nos
lem * servorum luorum quod tu ipse per te facis; lioc eruisli nus, quia icguum porpetuum dabis nObis. quia
autcm fit pro salule servorum luorum quod faciunt complcbilur in nobis, Beati qui habilanl in domo tua.
quibns mandas. Cum crgo ttt ipse sis rex meus et Dominc , in sa-cuta sarculorum laudabunt le ( Psal.
Deus meus, et lu maudes salutem Jacob, quare isla lxxxui , 5).
nunc patimur? cum ccrta sint no-
10- [vers. 10.] Hjec «rgo fulura
C. [vers. 6.] Scd forle praelerila lantum narrata bis.elillapraiterilacuma patrilms nostrisaudierinius,
sunl nobis , de fuluro aulem non cst aliquid lale spe- quid modo ? Nunc aulem reputisli cl confadisii uos.
randiim. lnio vero spcrandum. Jnle inimicos nosiros Confudisli, non in conscientia nostra, sed iii fncie
ventilabiinus. Ergo palres noslri indicavcrunt nobis hominum. E;al enim lempus qno aifligercnlur Clnis-
opus quod operalus cs in dfebus eorum , el in diebus tiani, cum ubique fugercnt,
tibiqne diceretur, cum
nnliquis : quia manus tua gcnlcs dispcrdidit, cjccisli Christiamis esttanqoara ad iosulJationem et ad op-
,
populos el plaulasli cos. Ista prseterila sunt : de fu- probrium perlinerel. Ubi est ergo ille Dcus nosler
,
luro vcro quid eril? /n le inimicos nostros venlilabi- rex noster, qni mandat salutem J;:cob? Ubi csl ille
mus : veniel tempus quaudo omncs inimici Chri-lia- qui fecilomnia qure nobis narravcrunt patres
nosiri?
noriim, sieulpalea venlilcnlur, sicul ptilvis vcnlilcn- Ubi est qui facturus cst omnia qua; nobis revelavit
lur , et dc terra projiciantur. Ergo si et pracleriia sic per Spiritum suum ? Numquid moialus est ? Scd in in-
sunl nobis narrala , et fulttra talia praemmliata ; in tellectutn ftliis Core fumt hsec. Aliquid enini inlelligere
iuedio pracscntium quare laboramus, nisi in intelle- debcmus, quare nos ista omnia medio icmpore p.ali
ctum filiis Core ? Jn te inimicos nosiros venlilabimus : et voluit. Quae omnia ? Nunc autem repnlisli et
confu-
in uomine tuo spernemus insurgentes in nos. IIoc de fo disli nos : et non egredieris Dcus in virtuiibus nosiiis.
turo. Proccdimus ad inimicos uostros , ct tu nobisctun non
7. [vers. 7 .] JS'on cnim m arcu meo sperabo : quo- procedis : videmus eos , prajvalenl illi , ct nns inva-
modo iiec palrcs in gladio suo. Et gladiui meus non lidi stimus. Ubi esl illa virtus lua? ubi est dextera ct
tnlvum faciel me. potentia tua? ubi mare sitcatum? nbi ^Egyptii pcrse-
8. [vers. 8.] Salvos enim fecisti nos ex affligentibus qucnles fluciibus obruli (E.cod. xiv, 21, i7)? ubi
nos. El boc figura pracleriti de fuluro dieiiur : scd Amalecli resislens , in rnicis signo stmcratus (1d.
ideo lanquatii prxlcritum dicilur, quia tam ceiltiin xvu, 11 ) ? El non egredierit Deits in virtutibus uo-
est quasi facitim sit. Intendilc quarc plcraque Pro- stris..
phelaj ita dicutil lanquam practcrila sint, cum prae- H. [vers. i\.] Averlisli auicm nos rclrorsuin ;>r/r
iiuiilicnltir fuiura , non facta. Nam etdc i;so Domino inimicis nostris f 'ol qnasi illi amc sint , nos rclrO ;
ftitura passio pr:oir.iiiliabatur , el lanien , Fcderunt illi victores, OOS vicli depulemiir. Ftqui nos odannt,
,
hquil , manus meas et pedes meos, ilinumeraverunl diripiebanl sibi : quid , uisi nos?
omnia ossa meu : non dixit, Fodien: , ct dinumcra- 12. [yeis. 12.] Dedisti nos tanq uam ores esearum. et
in natiotiibus d>kpcrsisti ncs : a nalionibus niandiicalj
1
Mi%.,quamvisrcvelalomtjstcriotuofiic)int. tims
rli-riqiit»
sumus. Hi significainur qui sic passi siint , ut in cor-
fwliensiiiui codex, qtiamvis relatores tntisterii tui ftierint.
* Aliiiuot \tss., m
nuuidas ut lioc fiat pro sulute tervorum
tuaium, qucd faciunt quilms mnndas. t uqus ms., cui non lam certum sit.
4S7 S AUCUSTINI EPiSCOPI m
pus gcnlium vertercntur. Plangii etiim eos Ecclesia ,
non qtiia aliqui.t mcmimns ? Deindc dc ipsa repara-
tanquatn niembra sua devorata. lioue, desecunda nativilate quid dicluri sumus? Mo-
15. [vers. 15.] Yendidisti populum luntn sine pretlo. rita nostra fecisse ut uobis illa salus p« iprtua nniie-
Vidimus enim qtios • dedisti , non vidimusquid acce- rcttrr a Domino' Absit. Si mcrita noslra aHquid la
pisli. El non fttit muhitudo in jnbilalionibut corum. cercnt , ad damiidtionem nostram vcniral. Noh vcnit
Numqtiid enim quando fugiebanl Chrisliani perscquen- ille ad uispectionoin mcritoritm , sed ad remissioncm
libus inimicis idololalris , fiebant congrcgaliones et peccatonim. Non fuisli,el faclus cs : quid Deo dc-
jubilationcs Deo? Niiinquid cnncincbanlur hymni de disti? Malus fuisli , cl liberatuscs: quid Dco dedisti?
ccclesiis Dei ,
qui solei.it in pace concini , dulcique Quid non abco gralis accepisli ? Merito etgraiia no-
concenlii fraterniiatis Deinuribus pcrsonari? El non niinalur, quia gralisdatnr. Exigitur ergo a te, ul e>
fitit mtthiludo injubilalionibus eorum. tu gralis euiii col>s : non quia dat lcinporalia . sed
14. [vers. 14, 15.] Posuisli nos in oppn brium trf- quia prasiat acterna.
cinis noslris , tubsannationem el derisnm his qui a/i ctr- 16. Sed ipsa a-lcrna vide ne aliler cogilcs , ct co-
cuilu nostro sunt. Posuisli nos in similitudinem in na- gilando ffterna earnaliier, nihilominus Dcum gra-
tioitibus. Quid est, in timilitudinem? Quando maledi- lis non colas. Quid enim ? Si ideo colis Deum
cenles bomincs similitudinem dant de co quem dc- quia dat tibi fundiim , non cum cullurus cs ,
leslaniur : Sic moriaris , sic puniaris. Quanla tunc quia lollit tibifundum? Scd forle lu dicis : lueo
dicta sunl talia? Siccrueifigaris. llodicque noii desunl cum colam, quia dabilmibi villam, non lamcn lcm-
bosles Cbrisii , illi ipsi Jtidxi , contra quos quaudo poralem. Niliilomintis adbuc corruplam mentem gc-
dcfendimus Chrislum , dicunt nobis : Sic moriaris ris : amore eniin casto non colis, adlmc mercedcm
quomodo ille. Non onim illam morlem iiiltilissent , c\petis. Ea enim vis liabere in fuluro swculo, quaj
nisi eo modo mori vebemenler exborruissent; aitt bic neccsse est derelinquas : nuilarc vis voluptalcm
quid mysterii Imherct , si intclligcrc potuisscnt. Cas- carnalem, non amputare. Non laudatur in illo jeju-
cus qunidw iininguiiur, collyrium in manu mcdici nium, qui ad luxuriosam cocnam servat venlrcin
non videt. Nam erux ipsa ct pro ipsis perseqiicntibiis suum. Invilanlur enim aliquanda bomines ad coenam
facta esi. Indc sunt postea sanati , et in etini crcdi- inagnam, el cum ad eam voltinl avidi venire, jcju-
dcrunl qiieni ipsi occiderunt. Posidsti nos in similiiu- nanl ; numquid hoc jcjiuiiiim conlincnlia', ct non po-
dincm in nalionibus, commotionem capilis in poputit : lius luxiiiiajdeiiiiiaiidiuu csl? Noli ergo talia spcrare
commolioncm capilis ad insullanduin. Ft locttii srnt idii danda a Dco, qualia bic jobcl coiiiemnerc. IJ.nec
labiis, et moverunt caput (Psal. xxi , 8). Iloc Domii-o, enim sperabant .iutl.ci, ide > tuibabanlur in illa qna:-
boc etiam omnibus sanclis cjtis ,
quos persequi, quos stionc. Nani ei ipsi icsiirrcciioncin spcrant, scd ad
tenere, quosilludprc, quos tradere ,
quos affligere ,
lales voluptatcs corporis se spcranl rcsurreciuros,
quos occiderc potucrunt. quales bic ama-il. Idco cuin cis proponerctur qn;c-
15. [vers. 16, 17.] Tola die verecnndia mea conlra stio illa a SadduciCiS, qui non crcdunt rcsurrcctio-
nie est , cl ccnfusio vullns mei operuit me : a voce cx- neui, dcilla muliere qu;o iuipsii scplem fralribus si-
probranlis el obloquenlis : boc cst, a voce insultan- himet succeueniibus, cujus eorum in resurrectione
tium clcrimcn milii objicientiiim ,
quia colo le, quia eiil uxor, dcficiebant ', et respondere non polcrant.
confiteor te : ei crimen mibi objicicnlium de illo no- Al vcro Domino quando est propcsila, quia nohis re-
niiue, unde inea omnia crimina dclcbuuiur. A voce surrectio lalis promillilur, non qua repctanlur Imius-
cxprobranlis el obloqucntis, id esl , cootra mc loqueu- modi * voluplaies, sed qua .Ticrna dc ipso Deo gau-
lis. A facie inimici el persequenlis. \A quis bic inlelle- dia compareniur, rcspoudil Dominus, ct ait : Errelit
cius? Qu:e prxtcrila dicta sunt , non in ih»i»is lieul : ncscientes Scripluras, neque vtrtulrm Dei : in rrxnr-
qusc fuiura sperantur , non apparenl. Pnrieiua : in reclione cnim neque nnbcnt, neque vxorcs ducenl : non
inagna gloria lua eductus esl populu; dc JHgypto, li- cnimincipient mori. Id esi, non ibiqiiaerilur sticcessor,
bi ratus a perscquentibus, duetns pcr gcnles, expul- ulii non cril decessor. Et quid ertl? Sed emnt, in-
f- is gcntibus collocatus in rcgno. Qu;c futura ? Edu- qnil, oqnales Angclis Dei (Mattlt. xxn, 29, 50. cl Luc.
ccndiis populus de isla iEgyplo saculi , duce Cbnsio xx, 3.j. 56). Nisi forte puias, quod Ani;cii cpulis
appareulc iti gloria stia; ponomli sancti au destnram, quolidianis, ct vino quo le inebrias, gaudeanl, atit
iniqui ad sinistram , damnandi iniqui cuin diabolo in hoc forle arbiiraris, quod Augeli uxo.es nabcnni.
rcterna pcena ; accipicndum regnum n Clirisio cum Niliil eorum cst apud Angelos. Unde gaudrni Angeli,
sanctis in scmpilernum. Ihccsunl fulura, illa praster- nisi unde Doiiiiihi& ait : Sescitis qttia Angeli eorum
ita. In mcdio qnid? TribuIaliOiics. Quare? Ut appa- biinper vident \ucicm Palris (Mattli.xxut, 10)? Si ergo
rcat aniinus colcns Dei.m qitantnui colal Detitn; ut ad faciem Patris gaudcnl Angeli, ad tale gaudium le
,
videatur uirum gratis colat eum a quo Balutem gratis lira-para : aul si inveuis melius quam vidcre faciem
dical Dcns, Quid dedisli milii nt Dci '? V;c lali aniori tuo, si vcl suspicaris aliquid
acccpit. Si cniin tibi
laccrem ie? Cerlc si factus promeruisti mc , non nie 1
sic Mss. At Edd., f» rcsurrectionc ftttura erat, tox do-
prnuienicras anicquam faccrem lc. Quid dicluri su- fuiebtit.
1
iiiiis ci qui primo gr;-lis nos focit, quia hnnus cst octo Mss., hiijus mttndi.
, 1 Kdd. additur, illuc prwpttra quod a Mss. ab-
liic in tc :
• Piures mss., q»od« cst.
489 ENARRATIO 1N PSALMUM XLIII. m
milchrius, qur.m cst ille a quo est omne pulchrum, quod modo lecmm est in Evangelto (Mare. iv, 16, 17,
quod tc leneal, ne illum cogitare inerearis. Dominus 20, el Luc. vii!, 15, 15;. Iladiccm, inqiiam, charila-
in carne erat, et apparebat liomo hominibus. Qualis tis habe, ut cum sol exorlus fuerit, nmi tr> urat, sed
apparebnl? Jam homo hominibus. Quid magnura
ilivi, iniirial. Uac omnia venerunt snper nos, ei obiiti non
app:«reb:it? Caro carni. Quid magnum apparebal, de sumus te ; et inique non eginuu in testamento luo; et non
qtio dicliim est : Vidimus eum, et non kabebat sveciem recessit relro cor nostrum. Scd quia h*c omnia inlcr
neque decorem (Isai. liii,, 2)? Quis non babebat spe- tribiilaliones facimus, jam iu angusta via ambuiantes,
ciem neque decorem? De quo ilem dicitur : Specio- didinasti semitas nostras de vi" lun.
sus forma prac filiis liominum (Psal. xliv, 5). Ul bomo, 1S. \vcrs. •![)] Quoniam humiliusli nos in ioco i«-
non liabebat speciem neque decorem ; scd speciosus fimwatis. Ergo exallabis nos in loco forlitudinis. Et
forma ex eo quod est pru; filiis bominum. Ideo for- operuit nosumbramorlis. Ils-c enim morlalilas nmhra
niun iilam deformem ' carnis ostendcnsoculisiiiluen- moriis est. Vera mors cst damnatio cinn diabolo.
liiim, quid ail? Qiii diligit me, mandata mea cuslodu ;
11). [»m. 21.] Si obliti sumus nomcn Dei voslri.
et qui diligit me, ditigelur a Palre meo, et ego diligam Lic est inLelleclus liliornni Core Et si expundimu;
eum, el oslendam illi meipsum (Joan. xiv, 21). Quem nutnus noslras ad Deum alieunm.
videhant, oslciisiirum se illis proffliltcbat. Sed i|'iid 20 [vers. 22.] Nonne Dcus nquirel isla? Ipse enini
est lioc? Quasi diceret, Yidelis formam servi, occulta novit occulta cordis. Novit, ct requiril : si novit occuila
est formr. Dei : pcr banc vohis blandior, illam vobis cordis. quid ibi facit? NonneDeus requiret ista? Novii
scrvo; bac vos parvulos nutrio, illa graudcs p.;sco, in se, requirit piopler nos. Elenim idco reqiifi-n
Ergo ul lucc fidcs noslra qua purgamur, ad iinisil.i- Ocus aliquando, et dicil sibi innoiesccre, qund fa.it
lia pr.v.parclur, hoc est, quod i;i inlelleclum filiis Core lihi innotcscere. Opus suum lihi dicit, nou cogni-
facta sunt ista oinniq, ut dctrahcrcntur sancus ea lioncm suain '. Dicimus plerumque, L;etus dics
qurr. hahchant, detralierc.iir et ipsa vi»a temporalis :
quando screnus esl : numquid ipse dies gandel? Sed
ut iim n propter h;oc ipsa lemporalia colerent insum gaudenlem, dicimus, quia gaudciiies nos facit, Et d.i-
a-lcrnum, scd amorc illius casto loicrarcni h;ec cimus , Triste coelum. Non enim est ullus lalis scn
oiiinia qnoc pro lemporc patcreniur. sus id nuhibus : sed quia homincs hujusmodi vidcn-
17. [ters. 18, 15).] Oenique quia inleilexerunl hoc lcs coeli facicm contrisLinlur, trisle dicilur, eo qm;d
filii Core, quid dicuut? Hcec omnia renerunt super nos, tristes facit. Sic et Oe-is cognosccre dicitnr, quaiiiio
el obliti nonsumus te. Quid est, et obliii non sumuslc? cognosccntcs facit. Deus dicit ad Abraham : Nunc
El inique non egimus in lestamenlo tuo : et non reces- eognovi qnia lu times Deum (Gen. xxu, 12). Antc nnu
sil retro cor nostrum : et declinasti semitas nostras Ce cognoverat? Scd ipsc Abrahani si» non * Cognovji :
via tua. Ecce esl iiitellectus, quia nou recessil rclro quia in ipsa tenlaiione ipse sihi innotuit. iMeiumqiio
cor nosirtim, quia oblili non sumus te, quia iniqiie enim homo putat se possc quod non notcsl, aut p.u-
hoii egimus in lc.-lamento luo, posili in magnis tri- lat se non possequod poiest; acccdit ad illum imcr-
iiulalionibus el perseculionibiis genlium. Declinasii rogaiio ex divina dispensalione, ct per inlcrrogatio
temilas noslras de via lua. Scmit.c enim nostrffi crant ncm notus lit sibi; et dicilur Ocis cognovissc, quou
iu voluplaubos sa-culi.; scmitae nostr* eraul in pro- illum lccil nosse. Piumtpiid 1'eirus noverat se, qurmdr»
speriialibus lcmporalium rerum ; iulisti scmilas dixil medico : Tecum sum usque ud morlem (i.laHli.
uosiras de via luu, cl oslcudisti nobis .
qoam arcla et xxvi, 55)? Mediciis novcral, vena inspecla, quid in-
ajigusla via est qiuc ducii ad viiam. El dpclrnosi» se- tus agcrelur iu rjcgr..to; a^grolus non novcrat. Venil
mitas nostras de via lua. Quid est, declinasti semila$ acccssio lcilalionis ; et prohavit mcdiciis seiitcnliam
uostras de via tua? Tanquam diceret nobis, In inbii- su.im, penlnhl a;ger prajsumpiion.Mii suam. Sic ei«o
laiione positi.cslis , mulla patimini, ama-
nitilla qu;c cl novit Dcus, el rcquirit. Novit. Qiioumdo ipsc re-
balis in hoc saicnlo, amisislis : sed non vos dimUi quiril/ 1'iopier lc, ut lu invenias lc, et cratias agas ei
iu via, quam angusiain vos doceo. Laias semilas qui fecil te. Nonne Deus requircl ista?
qu;rrebaiis : quid vobis dico? Hac itur ad vitam sem- 21. lpse cnim novit occulta cordis. Quid cst, novit
pilernam : qua vullis ambulare, ad mortcm pergitis. occulta?<\\ix occulta? Qnouiam vropter lemoitificamuj
Quam lala et spaliosa via est quce ducil ad interilum, et tota die, deputati sumus velut opes ocasionis. P/)tes
tnulti sunl qui ambulant per eam ! Quam arcta el an,- cnim viderc niortificiiri liominem ; quaieniortiliceliir,
gnsta via est quw ducit ad vitam, et pauci sunt qui am- nescis : Oeus hoc novit; ns in occulto csl. Sed dicit
bulunt per ittam (Malth. vn, 13, 14)! Qtii suntpauci? mihi aliquis : Ecce pro nomiue Chrisli delinetur,
Qui loleranl tribulaliones, qui toleranl tenlationes, nomen Chrisli eonliletur. Quire non el h;eretici no-
qui in omnibus molesliis non deliriuiu; qui non
i>iis mcn Chrisli confiieniur, et non ta'nen jain piopter
ad.boiam gaudeiu ad verbum, et in lcmpore tribu- ipsum moriunlur*? Prorsiis in ipsa Ecclesia, dicam,
lalionis tanquam orto sole aiescunt (Id. xm,20, 21, 1
DuoMss., non coanilioni sitaj.
23), sed habenl radicem charitatis, sicut audivimus * (derisque Mss., se cognovit. omissa negalione.
Iti
* Kr. et Lov. : Quare hanctici nomen christi
confitenUtr,
el non tamenjam propler waan moriuntur ? Am. et aiiqunl
Wss., Quare? .xon et luerelici nomen cliristi confuentur, seii
1
sic Mss. nullo fcre excepto. At Edd. loco, deformem, non tamen propter ips>m> moriitntur ! s\\\ mss., Quare voh
babcm, de forma. el hceretici nomen christi confilentur, cte.
PaTROL. XXXM. fSeizc.J
m S. AUGUSTINT EPISCOPI 402
oni! olica, putalis defuisse suit docsse pnsse, qui causa forsitan dixerit Nimium lumiiliati suinus in hoc
bnman.e giori.e paiereiitur? Si deesscnt hujusinodi pulvcre , ullra quo liuihiiieihur non babemus : jam
liomincs, noh dicercl Apostolus : Si trudidcro corpus pervenit usque ad summum bumilialio, veniat et mi-
meitm ut ardeatn, charilutcin autem non Itubeam, niltil ser:'tio.
intiii prodcst (1 Cor. xui, 5). Sciebat crgo e^sc p<<ssc 23. An forte , fratres , ebs plangit Ecclesia voce
qitosdam qiii hoc jacLilione faccrent, non d.leciionc. isia. quibus iili qui pcrsequebaniur persuaserunt iin-
Id-'0 ohscurr.m est; Deus hoc solus vidci, nos non pitiatem : ut illi qui pcrdunaruni hoc dicant, Uumi-
possBiuiis. Ipse solus poiest judicarc, qui novit oc» liula esl in pulvere anima nostra? Id est, inler inanus
tnlia coniis. Quonium propler le mortificamur lota dic, pnlvcris hnjus , inier manus impiorum et persequen-
dcpttlnti xnmus vclul ores occisionis. Jam dixi, liinc linm, Ilumiliata cst in puiccre anima nostra, ad h.jc ut
eliatn aposioluin Paulum lcsliiuoiiium posuisse ad te invocarcmus, ul tlares auxilium de tribulalione
cxhortandos mariyrcs, nc deficcrcht in iribulaiioni- vcnter autem noster Itccsil in lerra , id est , Consensi)
bus pro noinine Chfisti susccp'.is. ijjtpietdci pulveris iiiijus veutcr nosfer; hoc cst cnim
22. \vers. 23.] Exsnrgc, otutre ohdormis, Dominc? dicium, Ecesil. Si enim cum diligis cl ardes cliarit.ite,
Cni dicil? et qnis dicil? Noiincm: gis d relur illc iior- rccte dicis Deo, Adltocsit anima
mca post te (Psat. lxii,
IViirc, el haflare ', qui talia Ibqnilur, F.xsurge, quarc 0) et, Mihi adhwrere Deo bonum esl (Psal. i.xxn, 28);
;
duintis, Domine? ttespondct tibi, Navi quid dicam : tunc autem adhaeres Deo, quando consentis Deo non .
siio qiiia non donnil qtii coslodil Tsrael (Psat. cxx, sine causa dictum est, de ventre isto quod adbansit in
4"*)
: sed 1'amcii ihnrtyrcs cfaniant, Exsnrgc, qnare ob- lerra , nisi quia illi significanlur ,
qtii perscculionem
dormis, Dominc? O Doniine Jesil! occisus es, dornii- tion toleranies, consensenmi iniquis : sicenim hacse-
sii in pnssione, jam nobis resurrexisli Novimus enim rnnt in tcrra. Sed quare dicli suitl venler, nisi quia
qnia liobis resurrcxisli. Quare resurrexisli ? Gcntes caniales sunl : ut os Ecelesiie "m sanctis sil, iti spiri-
qu;v. nos pcrsequuntur, mortuuni te pulatit, rcsur- tualibus sit; venter Ecclcsire in carnalibus sil? Itaquc
rcxissc itotl crednnt. Exsnrge ergo et illis. Quarc os Fcclesia; emiuet; venie: dbscoudilus esl, tanquam
dortiits, uOh nobis, sod illis? Si eriini ja;n te illi ere- motliOr cl inlirmior. Hoc sfgnificat quodam loco Scri-
derenl rosurrexisse, numquid cos qui in te crcdcrent ptma , ubi quidam dicit se accepisse librum ; el liber
persequi poterant. Scd quarepersequunlui ? Dele, oc- ipsedulcis erat, inqtiit, in ore meo, et amarus in tentre
cide nescio quns *, <|tii crcdidcrunt in le nescio qucm rteo (Avoc. x. 10). Quid cst hoc, nisi quia proecepla
male tuortiium? Adiiuc eis dorniis : cxsurge ut iutel- siimma quai capiunl l
spirituales, non capiunt carna-
ligaiilquia rcsurrexisii.ct quicscaiit. Deuique factum les; et de quibus gaudent spirituales, conlristautujr
csl duiii nioriiintiir martyrcs, cl isla dicuttt, dor- c:trhales?LIber iste, fratres, quid babel? Vende omnia
niiiuil, et cxcitnnt Clirisluin mortimm dormi-
veie qute habes , el da pauperibus. Quam dulcis in ore Ec-
lionibtis eorum ; surresit Christus quodammodo in clesia»! Ab omnibus sniiitualibus factum est. At vero
genlibus, id esi, crcdilus esl resurrexisse : iia paiila- carnali cuicumque dixeris, Fac lioc ; facilius a le li i-
titu ei i|isi credendo conversi nd Cbrisluin, leccrunt stis recedit , sicut ille divcs a bomiuo (Matth. xix,
iitinieriim niagtuinl, qucni itmercnl persecntores, c-t 21, 22), quam facit quod dictum cst. Quare aulcm
cessaVerimt persecOiiones*. Unde? Quia rcsurrexit tristis rccessit, nisi quia liber ille dulcis est in ore, et
Chrislus in ginlibtts, qui illis ante nou credciilibus in vcntre amarus? Dcdisti nescio quid auri ei argctiti
d umiebat. Exsnrge, cl ne rcpetlus usquein fmem. vemum est ad hunc articulum , ut nisi perdas . forte
23. [veis. 2T.] Ohurc faeiern tnam averiis? qriasi non aliquod peccalum commiltas , injuriam forle ingeras
adsisv «jtinsi oblilus sis nosiri. Ootivisceris inopiam no- Ecclesia;, blasphemarc cogaris : posiio itaque in an-
$lram, et tribulationem uostrnm. gusliis, aul damno pccuui.v, aul damno justitia?, dici-
24. [vers. 25.) Quoniani Intmiliata esl in pulvere ani- lur tibi, Perde polins pccuniam, ne pcrdas juslhiam :
tna nostra. Ubi humiliala esl? In pulvcrc, id est, pul- lu aulem cui non dtilcis csl in ore jusiilia, scd adbuc
vis nos persequitor. Illi nos perscqimntur, de qnibus in illis meuibris innrmus es, quales in vcnire ucputat
tlixisti : iV<?« sic impii , non sic; sed lanquam pulvis Ecclcsia, contrislattis eligis aiitpiaiidoamittcre aliquid
quetn projicil venlus a fucie lcrrce (Psal. i , 4). Uumi- dc juslitia, quam vel mimmiiin * de pecunia ; ct per-
lidla esl in pubere anima ndstra ; ttoesil in lcrra vcnlcr ctilis te damno graviore, implens sacccllum tiium, ej
Mtster. Posuani nhnias bumilialionis mihi videlur cx- exinanicns cor lunm. Fortassis ergo de illis dixerit,
pressisse, qua quisque quamlo se proslernil, ha?ret in Ilatsit in lCrra venter nostcr.
lerra veiiler cjus. Quisquis enim ila liumilialur ul 26. [vers. 26.] Exsurgc , Domine , adjuva ros. Et
genua figal , adhtte habel quo lnimilictur : quisquis vere, carissimi, cxsurrexil et adjtivit. Natnque cum
autem sie liuniili.ttur ut Irereat In leria vcnter ejns exsurgeret, id est, cum resurgeret, ct gcnlibns inno-
liltra quo bumilielur non bobet. Si enini ultra voluc- lcsceret , ccssantibus pcrseculionibns , etiam illi qui
rii jam n.in crit Iiiimiliarc, sed obrucre. Hoc ergo
,
bxserant in let ra, cruli sunt de lcrra, ct agciiles po>
nitentiam, redditi sunl corpori Christi, qtiatuvis inl»r-
* fvld., (i.ormire.bttlure ct ulittare. AtMss. omiltunt, ulu-
mi, quamvis imperfecli , ut compieretur in cis, /m-
larc ei es iis nonnulli loco, balurc, liabent, liaiare : qui-
:
daiti, vulurc. 1
sic Mss. Al Edd. bicet proximo loeo, pro, capiunl, ba«
* sic CNtines fere Mss. I dd. autem ferebanu Dclcverunt,
bent, acripiunt.
ttfcuteiiini evs qtti cretiidervnt in te nescia oucm, etc. 1
Aiiquot v.ss., mitiimum.
493 ENARRATIO IN PSALMUM XLIV. 404
per/ficlum maim tidernnt ocuii lui , et in libro tuo 20). El qnia Dominus iuvitavcrat nosad imjtatiouem
omr.es scribcnlur (Psal. cxxxviu , 16). Exsurge , Do- puerorum, quando ante se parvulum poiuit, el ait,
mine, adjuva nos : et redime nos propter nomen luum Nisi quis fucrii ul puer
isle, non inlrabil in regnum cae-
hoc est, gralis; proplcr nomcn tiunn , non proptcr iorum (Maiih-. xvni ,2,3); ibi quoque Aposiotus cau-
m.-rilum ineum ;
quia tu dignatus es facerc, non quia lns, ubi revocat a meule pucrili, vocat rtifsus ad imi-
ego dignus sum cui facias. Nam et hoc ipsum quod lationem pucrilem : tfolite , inquit, pueri c//?d men-
non sumus obliti tc , cl non rccessit retro cor no- libus, sed malilia p.irvuli estote, ut meniibus verfccti
siitrm, quoil non expandimus manus noslras ad Dcnm siiis (tCor. xiv, 20). Qnem deleciat imitari ptiortim,
alienum , nisi teadjuvante, undc possemus? nisi le non deleclet impcrilia scd innoccntia. Illi vero ex
inius alloqiieisle el exhonanie, ji<hi ' descrenle. unda impeiitia insullabant sanelo Dci calvo, el ciamabanl
valcremtis? Ergo sive palientcs in trihulaiionibus post eum : Calce, calve. Facltim esl 11L a bosiiis con-
sive gaudenlos in prosperiU.Ubus , rcdime nos ; non sumerentur : et figuTaverunl honiines in er.dcm meuift
propter mcrituni nostrum, s<d propicr nomen luum. pnerili stulle irridenles qucmdam calvuni; quia iu
Calvari.c loco crucilixus est. Possossi sur.l crgo lalcs
vclut a besliis, hoc esl a d:cmonibus, a diabolo et an-
IN PSALMUM XLIV "
gelis ejus,qui opcratur in liliis diflidentia.». Talcs
ENARKATIO. pueri eranl ,
qui anlc sacrainm ligrnim stanlcs capul
agibbant, et dicchant : Si fiHus Dci est, dcscendal de
stkmo (a).
cruce (Mallh. xxvit, 53, '39, iO). IIujus nos lilii sn-
i. [vers. I.) Ilttnc psalmuni sicut vobiscum cum
mus, qnia filii spousi suinus : cl nolus inscriptus csl
exsuliationecantavimus, ita nohiscum cum allentione
psaliuus iste, cujus titulns dicitur, Filiis Core, pro his
eonsideretis pclo. Canlatur cnim de sanclis nupliis , l
q:tce commulabunlur.
dc sponso et sponsa, de rege et plebe, de Salvatore
2. Qtiid ego exponam n»id sit, pro his quce commu-
el dc his qni sal.vandi sunt. Qui cnm ve te nupliaii
tabunlur? Quid egodicam? lloc omnis miuaius agno-
tcuil ad liuplias, gloriam qua?rens sponsi, non suam,
scit. Qui autlit byec, Pro his qua; eommvtabunlur, vi-
noii solnm libcnler audit , <iU0d solet essc eliam ho- quid nunc
deat quid crat , cl sit. Et primo ipsum
niinuin speciaeula quaercniium, hon facUi exhiben-
rannJum videal comniulatum .nupcr adorautem Wola, ;
tinm; sed etiain mandat cordi quod non ibi vacet,
,
modo adorantcm Dcum nuper servientem iis yujo ;
sed gi-nninel, orumpat, crescal, pcrficiatur, assuma- focit modo ei a quo taclus est. Pro his quce cemmt-
,
3
tnr. Oportct cniui nos cssc , qtiibus hoc canlclur,
labuntur, videte quando dictum sit. Jlodo jam rcsidtji
hlios quod habct lilulns Psalmi. Erant enim
Core ,
Pagani niulata expavescunl : ct qui nolunt mutar.i
isti quidam homincs vcrumlamcn omnis .iriscriplio :
Vident rcferlas ecclesias , tcnipla dcserla; hac c.elc-
Lillcrarum divinarum aliquid innuit iiitcliigeniibns, biitatcm, ibi soliludincm. Mirantur mulala legant
,
et non tauuim auditorcm vcrum etiam cngnitnrem
,
aurem accommodOnt promissori crcdani
prajdicia : ,
rfcsidcrat. Inierrogamtis enim vim hehraici verbi,
exbibilori. Sed et unusquisque nostrum fralres, c\ ,
quid sit Core ct, sicut se inierprctatioiies hahont
vetere homincin novum mulalur; e\ infideli- lidelis
:
omnium verborum in Scriptura posilormn, renuntia-
fit, ex raptore largitor, caslus ex adnllero, beneficns
turnobis, filfos Core iiiierprctari uT.osCalvi. Quod
cx malelico. Ergo cantclur nobis , V10 itis qvtc com-
nomeu non ad irrisioncin acci;>iatis, nc invcniamnr mw.abuntur : ct sic incipiat dcscribi , pcr quCQi coni-
in sensu piierili quales pucros lcgiiuus ia lihry Riv-
,
mutala sunt.
gnorum, insultantes Elisseo sancln propheue. el c!a- 5. Scfjuilur enim : Pro his quiv commutabunlur, ft>-
Hianles posl ipsum Ascende calvc , ascende catve. :
LiisCore, in iutellectum t Cantkum pro dilecto. Nani
Tales cnim pueros stulie garfulos, ct in suam porni-
dilectus ille visus est a porsccutoribus suis , sed nnii
ciem malcdiccntcs, cxcunles de silva bcsiiaj comede- in iniellccium. Si nunqnam Do-
enim cognovisseni ,
mnt (IV lieg. 11, 23, 2t). Iloc scriplum cst, el ubi sit
minum gloriae crucifixissenl (I Cor. 11 8). Ad huuc ,
ficripluin conimcmoravimus : qui memincrimt, reco-
inlellcctum ocnlos alios qn.xrcbat ipsc, cum diceiel:
gnoscanl; qui non meminerunl , leganl; qtii-non !»•-
Qui me videt, videl el Palrem (Joau. xiv, i)). Soncl eum
pcrunt crcdanl. Quod crgo illud faclum liguravit in
,
jam Psalmus gaudeamus in uuptiis,ci nos crimus
:
mlurttm , non nos debcl apprebcnderc. Significati cum iis qui fiunl mipli c ' qni invilantiir ad nuptias;
siini cniin in illis pueris slulti homiucs, liabcutes inviiati sponsa csl. Eienim sponsa Ecclesia
cl ipsi
tgnoranlix scnsnm qualcs nos non vult csse Aposto-
;
est, sponsus Chrislus. Solcnl dici ab scholaslicis
lus, ubi dicil : Nolile pueri csse mentibtu (
I Cur. mv, carmina qttacdam uxorcs ducentibns el nulienlibus ,
(]it;c vocanlur cpilbalamia; quidquid ilii canlalur, ad
' sic mss. Al Etld., xam desercnte, unde valercmits f
lu Cx»b. Ms. et inveluslissiuio libro
* Remig. liluluinhunc
ovUPsalmusiste: tncipit dtrsnl. xuv, tv ncnas scptem- 1
Fdd., pro n* qni commiilabuntiir : ct aliquanlo infra ;
-iia, qiuirin feria,sermo halnlusin basilica hzsiiluta. ln hn- ncr quew comnnuuti sunt. ai ppliores Ms». haocnt cnmmu-
Jtts basilicaj secreurio acta [X^otanjLurCartblte. qujedam itila snnt : et, pro his quw conanulirbtmlur A| ud L\x,<.nc- .
cnndlla, inier alia Carthag. gcnertdfe anT-40frTiV 43 se- ce ambiguo ccncro est, upcr lon uUci;thesomcii6n.
plwnb. celebratum. ' PrQresMsa oiuiiiuut, qui fiunt nuplite.
* MU*. vaiic. et i\ej;. : oportel enim nossf a f\ibus hoc 3
F.dd , l€kol&ttici*. ai t;^., scolasiicis : |io quo lorta
tantetur filiis core. rec*>ucniJi:t». scolmslicis ;ducUi nomine a scolio, quodGra>
(n) mJ plebem cartliagiaenscm. cii est mimviIc cann^u, intcr po.xila couctai scbtum.
495 S. AUGlSTiNI Eriscon 496
iioiiorem cautatur sprmsi ct sponsre : sn forle et in Cantictiiii, neque ociiios vostrosa splendorc pulchri-
nupliis istis ,
qno jnvitali snmns , thalamus non est? tudinis illius ayet lat cai nis inlirmitas. Sumina et vera
Ft Hnde dicit alius psal-nus : In sole posuil labernacu- pnlchrilndo juslitia cst : ibi ilLnin non videbis pni-
lum sunm lanquam sponsus procedens de iha-
, et ipse chrum, ubi deprehciniis injuslum : si ubiipie juslus,
lamo suo (Psal. xviu, 6)? Conjunclio nuptialis, Ver- uliiijue dccorus. Veniat ergo nobis inspicieudujS ocu-
bom el cnro : hujns conjunclionis thalamus, virginis lis menlis, descriptus a quodam laudatore suo pio-
nterus. Etcnim caro ipsa Vcrbo esl conjuncta unde : plieta : ecce incipit.
oiiam dicilnr, Jam non duo, scd un. caro (Matlh. xix, 4. [rers. 2] Eruclavit cor meum verbum bonum. Quis
6, el Ephes. v, 32). Assuntpta csi Ecclesia ex gene.re dicil, Paler, an Prophcta? Inleliexerunl enim qtiidam
li.nmano, nt capnt essel Ecclcsio; ipsa caro Vecbo Patris person.im dicenliSi Eructavit cor meum verbum
eottjnncla, el ca«teri credentes membra essent illins bonum, commendaiilis nobis nativilalem quamdam
rapilis. Nam vis videre qnis veaeril ad nnptias? In ineffabilcin, Ne forte putares aliquid assumpluin,
principio cratVcrbnm, ctVerbum erat apud Deum unde Filium generarel Deus; qucmadmodum homo
et Dcus erat Verbum (Joan. i 1). Gaudeal sponsa , sibi assumii aliquid unde generel filios, conjugium
amata a Deo. Quando amaia? Dum adlmc foeda. scilicet, sine quo prolem procrcare homo non polest:
Qmnes enim peccaverunt, ail Apnstolus ct egenl glotfa ne igilur putares aliqno conjugio ii.diguisse Deum,
Dei (Iiom. Ill, 25). El ilermm : Eteitim Clirislus pro unde Filium gcneraret , Eruclavit , inquit , cor mcum
impiis morlnns esl (ld. v, 6). Amaia est foeda, ne re- verbum bonum. Ilodie cor tuum, o homo, generat oou-
maneret fuda. Non enini verc loeda amata esl ,
quia silium, nec <|uaerit u^orenj : per consilium naium cx
non foeditas amata est nam si hoc amaret : , hoc ser- C!»de tuo aidificas aliquid; el illa iabrjca , anlequam
vnr.et: cvertit foelilatem , formavit pulchritudinem. siet in opere.slat in consilio l
; cl incst jam quod fa-
Ad quaJem venil, el^qualcm fecil? Veniat jam ipse in ctiinis es, in eo per quod facturus es : et laudas
vcrhis pr-qiheticis ; ecce ipse sponsus procedal nobis fabricam nondum exislentcm, noudum in specie a:di-
aniemiis illum; aul si invenerimus in eo aliquid fcedi,
lieii, sed in prolatione consilii nec laudat alius con-
;
rnm amcmus. Ecce ipsc invenil multa foeda, el ama- silium luiim , nisi atit indicaveris , aul videril quod.
vil nos : si aliquid foedi invcnerimiis in eo, nQn ame- fecisti. Ergo si per Yerbum omnia, el Verbiim de Deo
mus. hoc ipsum qnod carnein indutus esl, ul
Q.tia et inspice fabricam faclam per Verbum , el ex. isto a>di-
dc illo eliam dicerelnr, Vidimus cum et non
habebaj , fieio mirare consiliiiin. Qualc Verbum cst per quod
tpeciem neque decorem (lsai. Lijl, 2); si considercs ficlum est coelum el terra el omnis ornalus cocli
,
misericordjam qiia faclus est, ct ibi pulcher est. Sed omnis fecunditas lerrae, diffusio maris, distentio aeris,
Judaornm personam gerebat propheia, cttm diceret fnlgor sidcrum, claritas solis et luna:? Videntur Iiacc:.
Vidinnts eum et non habcbul specicm neque decorem,
, transconde et ha^c; cogila Angelos, Principatus, Se-
Qnare? Qnianon iniolelleclum.lntelligp.iilibus anlem, des, Dominalioncs, Poteslales : omnia per ipsuni fa-
el Verl um caro factum est (Joan. i, \ i), magna pulcliri-
cta stint. Unde ergo isia bona tacta sunt? Quia eru-
ludo ost. M ihi autem absit gloriari, dixil tinus amico- clatum esl per quod iierent , Verbum bonum. Ergo
iiini sponsi , nisi in cruce D.omini nosjri Jesu Chrisli Verbuni bonimi : et ipsi Verbo diclum csl , Magisur
(Gal. vi, 14). Parum est ut nofi mde erubcscas, nisi bone. Et ipsum Verbum rcspondil, Quid me interrogot
vtiam et glorieris. Qtiare ergo nnn habuil speciem debono'/ fllcmo bonus, nisiunus Deits (Malth. xix, 17,
iieqne decorcm ? Quia Chrislus crucifixus , Jud;eis et Marc. x , 18). Dicluin Cst, Magister bune: et dicit,
qniilem scandalnm , Gonlibns stullitia. Qtiare autem Quid vte intcrrogus de bono? Adilidit etiam, Nemo bo-
cl in cruce habuil decorem? Quia quod slullinn est nus, uhi unus Dcus. Qtiomoilo ergo el ipse boiius, uisi
Dei, sapientins esl quam homines; et quod infirmujn <piia Deus? Non soliim auteni Deus , sed ctnn Patre
esl Dei, fortius esl qnam homines (I Cor. i , 25, 25). nnus Deus. Non eniin dicendo, Afowo bonus, nisi unus
Nobis ergo jani crodentibus, ubique sponsns pnlciier Deus , discrevit se, sed univit. Eructavit cor meum
oecurral. Pulclier Dcus, Verbmn apud Doum pulcher :
vcrbum bonum. Dixcrit hoc Deus Paler de Verbo sua
in r.tcro virginis, ubi non amisTt divinitatem, et sum- hono atque benefico bono nostro , per quod soluui
psit humanitaletn : pnlcber natus infans Vcrbnm honum ulctimque boni esse possuinus.
quia et cum essct infans, cum sugercl, cnm manibus 5. Sequilnr, Dico egp opera mea regi. Adhuc Pater
jiorlarciur, cop.li locuti sunt, Ang-Ti laudcs dixermi.1, loqnilur? Si adhuc Pater loquilur, qua.*ramus et hoc
Magos slclla dircxii, adoratus est in praesepi , cibaria tpiomodo secumlum (idem veram el calholicam iniel-
itiansnetortim (Luc. n, 8-14. el Mutih. n , 1). Puichor ligamus, Dico ego opera mea regi. Si enim Pater dicit
oigo in COBlo, pulthor in terra pnloher in ulero, ; opera sua Filto suo regi noslro; qux opera Paler di-
pniehor in manibiis pareiilum; pulclior in miracul s. oiiirns esl Filio, cum omnia opera Dalris pcr Filiuni
pnlolur in flagellis; pulcber invitans ad vitam,, pul- facta sinl? An forle, Dico ego opera mea regi , ipsiiui
i-hor iion curans morlem ;
pulchor deponons animam, Dico ,
gonerationcm Filii significal? Vereor ne hoc
puli.lier roripiens; pulcher in ligno, puicher in se- aliquando a tardioribus non possit intelligi : verum-
pulcro, ptileher in coelo. In iiiielleclum ' audite luincn dicam ; scqualur qui polcsl, ne non diclo non
• sic v.ss. At Edd_, pidclier in httelleclu. Audile canli- * omri 's Mss., et illa fubrica antcquam stct, slat ccnsi-
lium.
tm, elc.
497 ENARIWTIO IN PSALMU.M XLIV. 498
lequatiirul qui potcsl. Lcgimus in alio psalmo dictum: quanlum audet humana inteHigenlia, cl boc pos.se
Scmel loculus esl Deus (Psal. lxi, 12). Toties locnlus accipi ex persona Pairis dicluin, Lingua mea catamus
fsl per Prophelas, loiies per Apnstolos, lioitieque lo- scribw. Qoia quod lingua dicilur, sonat et iransil
quiiur per sanclos suos, et ait : Semet loculus est quod manet cum crgo dicat Deus Vcrbum,
scribitur, :
Deus. Unde seniel loeulus csl, nisi propler
1
Vcrbum ct Verbum quod dicitur nnn sonel ct Iranseal, scd et
iinumYSicul aulein Erucluvit cormeum verbum bonum, dicalur et maneat; scriplis hoc maluit Dcuscompa-
inielleximus ihi gencraiionem Filii; veluii rcpetilio rare, quam sCnis. Quod auiem addidit, velociter scri-
iuihi videtur facla in conscquenii sentcntia, ul illud bentis, impulil mcntcin ad inleUigenliam :sed non pi-
quod diclum erat, Eruclavil cor mcum verbum bonum, gra remaneat, respiciendo anliquarios , aut respi-
repelereiur in eo quod ail, Dico. Quid csl enini, Dico? ciendo qualeslihel veloccs noiarios; si autem hoc
Verhun» profero. Et unde profert Deus verhum , nisi attenderit, remanebil ibi. Ipsum velociter, cogilet
ex corde suo, ex inlimo suo? Tu non dicis nisi quod velociter; cl vidcat quare dictam sit, vclociler. Velo-
cx corde luo profers ; verbum luum quod sonal et ciier Dei tale esi, ut velocius niliii sil. In Scripluris
transil, aliundc non profei lur : et miraris quia i:a di- eiiim scribitur lilrera posl Htleram , syllaba post syl-
cil Deus? Sed dicere Dei a-ternum esl. Tu dicis aliquid labam, verbum post verbum ; nec ad sccundum trans-
modo, quia lacehas paulo aule vel cccc nunc non- : itur, nisi primo perscriplo. Ibi autem nihil velocins,
dum vcrbum profers; cum aulem proferrc coeperis, ubi non multa sunt verba, ncc (amen aliquid praler-
rumpis silenlium quodammodo, cl gencras verhum missum cst, cum in uno sint omnia.
quod anlea non eral. Non sic Deus gcnnil Verhum : •7. [vers. 3.] Ecce jam Verhiim illud sic prolaltim
,
dicere Dci sineinitio est, cl sine finc; cl tameii uiium .Tternum , ah aclerno cojctcrniim , vcnict sponsus.
Veibani dicil. Dicat alleriim t si quod <ii vil transieril. Speciosus forma prcc filiis liomimtm. Prcc filiis homi-
Cuiii vero cl a quo dicttar manet, et quod diciiur num : quarc non et praj Angclis? Quid voluit dicere,
iuancl; cl scmel diciiurel non finitiir; cl ipsum seinel Prce fHiis liominum, nisi quia liomo/ Ne hominem
sine inilio dicitur, nec 'bis diciiur, quia non lran-it Chrislum quemlihel hoinincin putarcs/ait, Ptcs filtis
quod semel dicitur. Iloc est ergo, Eruclavil cor meum liominum spcciosus forma. Eliani homo pra filiis ho-
verbum bonum ,
quod esl , Dico ego ovcra mca regi. niinum; eliam intcr filios hominum pne filiis liomi-
,
Quare ergo, Opera mea dico ? Quiu iu ipso Vcrbo omnia num; ctiam cx fi'iis liominum ,
pr;c filiis hominuin.
npera Dei. Quidquid cniin faclurus crat Deus in Di/fusa est gratia in labiis luis. Lcx pcr Moyscn data
crcalura, jaui iu Vcrho eral ; ncc essel in rebus, nisi cst; Cralia ct vcritas per Jesum Chrisium facia cst
cssel in Verbo : qaomodo ct in le non essci in * fa- (Joan. i, 17). Di/fusa est gralia in labiis luis. Mc-ritn
hrica , nisi csset iu consiiio. Sicut in Evangelio dici- mihi subventum csl, qnia condelectorlegi Dei sccuii-
lur : Quod faclum est in ipso vita erat (Joan. i, 3, 4). dnm interiorem hominem. Scd alia lex in membiis
Erat ergo quod faclum esl, sed iu Verbo erat : et meis repugnal lcgi inenlis mcc, ct capliviim me du-
omnia opera Dci ihi eranl , el opera nondum crant cit in lege peccaii, qna 1
esl in ineinhris mcis. Mi-
rciI Verbum cral, et Vcrhuni hoc Dens erat, cl apod scr cgo homo ,
quis me libcrabit dc Corpore nwrlis
Diiim er.it, e.l Filius Dei cral, ct cuni Palre uiius hiijus? Gralia Dei pcr Jcsoiii Clinstum Dominum
Peus crat. Dico ego opera mea regi. Andiat diccntcm, nbslrum (Rom. vn , 22-25). Diffusa est crgo gratia
qui Verhiim intelligit ; el vidcal cum Palre sempiler- in lubiis luis. Ycnit nobis cum ve»ho ' grali.c, cum
imm Vcrbum, hi quosunl cliam qu.-e futura sunt, in xisculo graliir. Quid isla gralia dulcius? Quo pcrlinet
qno unn abicrunl cl qu:c transiertint. Hxc opera Dei graiia isla? Beati quorum rciniss:« sunt iniquitatcs,
in Verbo, lanqiiam in Vcrbo , tanquam in Unigeniio, cl quorum lccla sunl pcccata (Psal. xxxi, 1). Si se-
lanqnam in Dci Vcrbo. verus judex venircl, ncc affcrrel istam graiiam diffu-
t>. Quid crgo seqnilur? Lingua mea catannis scri- sain in labiis suis, quis de saluie aliquid spcrarel .'
bir, vetociter scribentis. Quid simile, fraircs mci, quid Quis ilon sibi boc tiincrei quod peccalori dcbcbalur^
babet simile liugua Dei cnm calamo scribx? Quid Ille veniens cum graiia , non excgil quod debebatur,
haliet simile pclra cum Christo (I Cor. x, 4)? qnid solvil quod non dcbcbat. Num enim non peccainr
hahel simile agnus cum Salvalore (Joan. i, 29)?quid debcbat moricm? Aul vcrolibi peccalori debcbalnr,
hahcl leo ciiin Unigeniti fnrliludiuc (Apoc. v, 5)? Di- nisi siippliciuiii ? Dcbiia tua diiirisil, et indclnta sua
cia suot Iitc lamen : ei nisi diccrcnlur, non aliquo essolvil. Magna gralia. Quare gralia? Qnia gralis.
modo per ha-c visibilia ad invisibilcni inforniaremur. Proplerca libi gralias ag.:re licet, refcrrc non licel
Sic ergo humilem similiiudiuem calami hujus , uec non cniin pole-. Q.iarcb .1 il!c quid rctribucret , ct
ciimparemus illi excellcnli;c , ncc laincn respnamus. dixit : Quid rctribuam Doiniuo pro omuibus quw re~
Qua-ro cnim quare linguam suam calamuin dixil esse tiibuil milii? El invcnil quasi aliquid : Caliccm suluta-
teribae vclocitcr scribentis? At veio qiianlumvis ve- ris accipiam , at nomcn Domini invocabo (Psal. cxv,
lociter scrihat scriba, non coinparatur illi vclocilati 12, 15). llocilli repcndis, quia caliccm salularis rc-
de qua dicil alius psalmus : Usgue in velocilatem cur- cipis, cl nomen Domini invocas? Quis lihi dedil ipsuui
lit verbum ejut (Ptal. cxlvii, 15). Sed mihi videtur, calicem salniarcm? Reinao^.il in aciione gratiarum ,
n>m in relaiioue «.'lccii. luvejM quid Deo dc», quud
1
sic Mss. ai Bdd- msiper nerbnm m-m.
* llnros >ss.. wni e.s.v; fu"brxca : fasque | arlicula, in. 1
Corb. Ms., veibum.
m S. AUGUSTIM EPISCOPI soo
stli ilto uon aeceperis ; et retuieris graliam. Sed cave dictum esl , Eruclavil eor mevm terbum bonttm , ei
n« ilniii qtucris (|iiid illl reiribua» ,
qnoiJ ub illo non Propheia volucrint hyinnum.
intelligi, veluli diceiiie
aecepCris, , itivenias, sed peccanun iiiiuri. !Ioc plane (Quisipiis eiiim dicit livmuum Dco, cructat cor ejus
»b illri noh aceepisli , sed nec ei dare deucs. Hoc de- verbum bonum : quomodo qui blasphcmat iu Deam,
lerunt iudau, retribucrunt mala pro bonis ; acce- cructat cor ejus verbum utalum.) Lt et illml quod
perunl ab eo plcniam , et fruclum non dederunt , sed adjuuclum est, Dico ego opera vtearegi, signilicare
spinas doioruin. Ergo bonum quidquid voliieris in le voluerit Suminum bomfnis opus non essc, nisi Deum
dare Deo , nou tc invenis accepis^e uisi a Deo. Ipsa 1 ;>idare. Illiusest specie sua piacore libi , ad te per-
e*t gratia Dei dimisa iu labiis. Fceit le, gralis le fe- tincieum in gratiaruui acliorre laudare. Opera lua si
Cil. Non eiinn eral cui praeslarel antequam facerel. iiuii fueriiil laus Dei, incipis leipsuin atn.ne; et per-
Perief?.s, qiuesivil lc; et iuveniuiii revoeavit te. PraJ- lincbis ad illos de quibus dicit Apostolus : Erunl etrim
lenta non ItiiputavH , futura promisil. Vere diffusa Itomines seipsos amantcs (II Tun. m, 2). Displice litii,
tu gratia in labiis luis. placeat libi mti te fecit; quia in co lihi displiccs quod
&. Propterea , inquil, benedixit te Deus in alernum. iu te ipse Opus ergo tuum sii laus Dei, eruciet
f< cisii.
Labor.itur, ul hoc possil inlelligi adhuc a Deo Patre cor tuum verbum bonum. Dic ergo opera tua regi :
dittt , Proplerea benedixil teDeusin ceternum. Accom- quia ul dtcercs, rex fecit, et ipse donavit ipmd offer-
wmdaiius videiur hoc accipi ex persona Prophetae. res. Redde illi de suo , ne velis accepia parte patri-
Lt mutaUonc» personarum repentinai, ct omuino cx
1
monii tui ire longius et prodigu perdere in incre-
improviso, Htveniuntur in saiiclioScriplurarum libris; trices, et porcospascere. Hoc recordamini cx Evan-
ci si quis adveriat, plena: sunt pagin» divinx. Do- gelio. Sed eliam de nobis diclum est : Mortuus erui
mine , libefa tinimam vteam a lubiis iniquis et a lingua el revixit; perierat, et invnlus est (Lnc. xv, 32).
doiosa; et siatiin ,
Quid dciur libi , aut quid adjicialur 40. Lingua mea culamus scribtv, vetociter scribentis.
tibl adversus linguattt subdolnm? Alia illic persona Non defuerunl qui sic iniclligerent Prophetam ea di-
terat, alia liic ; ibi petentis , liic subvenientis. SagilKe xisse quae scriberct, et ideo linguam suam calaino
•potentis aciitoCiCxim carbonibus vastaloriis. Alia per- scriba: comparasse. Velociter autem scribemis voluisse
Quid detur libi, aut quid adjicialur tibi ; et in diccre, ul significaret ea se scribcre qux^ velociler
SOria est, ,
*cijse<r»cntibus iit alia , Heu me ! quia incolutus mcus ventura erant, ul velociter scriberc, velocia scribere
tonginquus factus est iPsal. cxix , 2^-5). In p.iucis ver- inlelligatur, id esl scribore nou tardalura. Non enim
iibtis laiu crebra liiuiaiio personarum iiitellecium ad- lardavit Deus exhibere Chrislum. Quam cito evolu-
inonei : non exprimil locum ubi mutatur; non dici- tum senlitur ,
qtiod peraclum aguoscitur! Recordare
lur, lloc dixit nomo, iioc dixit Deus; sed ex ipsis ver- gcueraiiones ante te , invenies Adam lanqtiam hc-
nobis intelligere qiiid ad hominem pertincal stcrno die faclum. La gesia leginius omnia ab ipso
bis lit
Homo autem dicebat, Eructavil cor principio cigo velociier facta sunl. Velociler crit et
quid ad Deum.
:
mea rcgi. Ilomo diesjudicii; pryeveni velocit:ilcin ipsius velociter
meum verbum bonitm , dico ego opcra :
qui scripsH Psalmum;sed ex per- veniel, veloeius lu mutarc. Aderit lacies judicis, sed
ilicebat, illedicebat
incipil dicere et ex sua Propierea vide quid dicit Propheta : Pranetiiamus faaem ejus in
sona Dei dicebat : ,
ccternum. Dixerat enim Deus, Dif- confessione (Psa/. xciV, 2). Di/jusa est graiiainlu-
benedixit le Deus in
quem fecerat specio-
labiis tttis ei
biis luis, proplerea bcnedixil le Deus in cctcrnum.
futa esl gratia in ,
hominum.etiam hominem quem Deum » II. [vers. 4.] Accingerc gludium tuum circa fentur,
suni prse filiis
auteoiiinia proiulerat, aHernus coaHcrnum. Impletus
polentissime. Gladium litum, quid, nisi verbum lutim'?
llio gladio slravit inimicos gladio divisit lilium a
est ergo Prophcia gaudio quodam ineffabili , etatten- , illo
deus quid Deus Pater de * Filio suo homini revela patre, iiliain a malre , unrum a socru. Legimus ha;c
qni pntuil dieerc ista et ex pctsona Dei, Pfo-
in Evaugelio : Nonveni pacem mitiere, sed gladium. Et
verit ,
benedixit te Dsus in aternum. Quare ? erunt tn una domo quinque divisi adversum sc , duo
ptcrea , inquit ,
cnun graiia qno perliuel? Ad adversus tres, ei ires adversus duos erunl divisi : id cst,
Propler graliani. Illa
Primumenim Tesiaiucntum lcrram fUtus udversus palrcm, filia advcrsus' matrem , uurus
rcguum cceloruin.
promissio adversus socrum suaut [Matllt. x, 54 55, ct Luc. \u,
promiserat : ei aliud proemium fuit vel ,
51-55). Divisio haec quo gladio facla est, nisi quetn
sub Lege positorum, aliod sub Gralia : lerra Chaua-
Lhri-tiis attulit * ? Et revera fratres etiam qtioli-
njeorum Jud;cis sub Lege positis regnum ccelorum ,
, ,
diani« exemplis videmus hxc. Placct juvenj alicui
Chrislianis sub Cralia posilis. Itaipie quod pertinebal
regnum, lerra Deo servire, displicct palri; divisi siiut advcrsus se :
ad cos qui sub Legc posili erai.t , ilia
illc proinitlit lerrenam hxredilalcm, ille amal coelo-
transiil regiium coelorttm quod peitinel sub Gralia
:
slem; aliiid iste pollicclur, aiiud ille eligit, Non sibi
positis. non iransit. Proplerea liic, benedixit le Deus,
p.utel pater factam injiiriam; Dcus solus illi praefor-
non ad tcmpus, sed in atemum.
qui omnin cliam supciiora vccba
lur : cl tamen liligil cum lilio voleule servire Dco.
<X N.m defucrunl
mallent et hoc quod Sed foi lior est ille gladius splrilualis s;*paians quain
ex Prophete |>ersona accipi :
,
• sie Mss. Al Lov., quem Deus aiue otmtia praHule-
1
lienque Mss., irc longins el prodgcre in meretiicc s
* sk; Mss M apud Lov. hic decst de : et paulo fOStt ?« * OamVs mss., quo gladio facta ett, cltristus alluiit ;\IKX
CMuruitur, Lal)cn', uiii cHtenu
BOl ENARRATIO IN PSALMUM XIJV m
copulans naiura carnalis. Fit hoc el de filia adversus litaie Eeminis esse uiagnitudincm iiomhujs ', id cst
matrein, multo magis et de nuru adversus socrum. Filiimi Dei vcnturum ex filiis hominum pcr scracn
Nam aliimnndo in una domo nurus cl socrus inve- Abraha:, fecit ipsum servum suum.qiiem miitebat,
nitmtur harelica el cailiolica. Et ubi.forliler recipilnr ila sibi jurare? Pone, iti«;nit, manum tutun sub femore
iste gladius , rebapiizalionem non limemns. Potuit meo, et sic jura(Gen. xu, 3, el xxiv, 2, 3, el xxvi, 4).
dividi filia adversus mairem suam, et nou polcst nu- Quasi diccrel, Ponc inaitum tuatn ad altare , aul ad
rus adversus socnim suam. Evangelinm, aut ad Pr. phetam, aut ad aliquid san-
12. Factiun est lioc generaliter etiam in genere cium. Sub femore meo, inqnit, poue inauuin : habcns
Immano, divisus est (ilius adversus palrem. Fuimns fiduciam, ncc reverens lurpitndinem , scd inlclligcns
enim ali<|iiand iilii diaboli. Adliuc
> infidelibus dictum veritaietn. Proptcrea, Acciugere gladium luuni circn
est : Vos a patre diabolo estis (Joan. vm, i4). Et femur, polemissime. Potentissimc eiiam eirea femur :
oimiis infidelitas nostra, unde, nisi a palre diabolo ? quia qiKkl iulirmura esl Dci, forlius cst hominibus
Non ille creando paler, scd nos illum imitando filii '. (\ Cor.x, 25). Poien:isxime.
Jam modo videlis filium advcrsus patrem divisum. 14. [vers. o.] Specie >ua el pulchriludbte tua. Ju-
Venit gladius illc; renunlial diabolo : invenit afium siiiiam accipc, qua senipci- cs gpce-iosus cl pulcher.
palrem, invenit aliammalrem. Ille ad imilationem sc El inlende, et prospere procede, el Nonne vi-
regna.
pnebens, gcncrabat in exitium : parentes duo quos demiis? Cerlejam factuin csi. Mtendileorbem terra-
invenimus, in vllam ajlernam generant. Divisus esl ram ; inlendit, prospere prueessit, clrcgnat; subdila:
filitis adversus pairem. Divisa est filia adversus ma- siint omiies gentes. Quid erat illud videre in spiritu ?
trcm stiam : plebs il!a quae de Jttdaeis crcdidit, divisa Qjjod nimcestexpeririin vcritate. Qiiandodicebanlur
est adversus Syuagugam. Divisa est et niirus adver- hac, noiidum ila rcgnabat Chrisiiis, nondtim inlen-
sussocrum suam : plebs dc Genlibus venlens, nurfis derat. nondum processerat : pivedicabauliir ; exhibita
dicilur ;
quia sponsus Cbristus lil us Synagogrc.Unde sunt, jam ea teiicinus : in mullis reddilorem babemirs
cniin natus esl Filitis Dci sccimdum carnem ? Ex iUa Deum, in paucis debitorem. Intende , el prospere pro-
Synagoga. Illc qui dimisit patrem ut inatrcm, eiadLe- cede, et regna.
sit uxori stue, ul cssenl dtio in came una ( Gen.it, \ 5. Propter veritatem, et manstictudinem, etjustitiam.
24) : non conjectim nostra, sed allcslanle Apostolo, Rcddiia esl veritas, quando veritas de lerra orla esi.
cl dicenle : Sacramenlum hoc magnum esl , ego aulein el jusiitia de coelo prospexit (Psal. lxxmv, 12). Pra«
dico in Chrisio et in Ecclesia ( Ephes. v, 52 ). Dimisit sentaUis est Christus exspectalioni * generishtmiaio,
eniin patrcm quodammodo : non omnino dimisit vel- ut in semiite Abralr.e bencdicerenlur omnes pcnles.
uti ad separaiionent, sed ad susceptionem humanaj Pnedicattim cst Evangelinm ; veritas csl. Quid nran-
cariiis. Quomodo dimisil? Quia cum esset in forma sueludo? 1'assi sunl marlyres, el inde inulluin pro-
Dei, non rapinam arbiiratus csl esse xqualis Deo, scd cessit, et promovit per omnes gentes regnum Dei :
scmetipsum exinanivit, formam servi accipiens (/>/»'-
qtiia paticbantur marlyres, nec deficiebaul, m«c resi-
lipp. n, C). Qnomodo dimisit el matrem? Gcnlem Ju- stebanl; direntcs rannb, nibil occUliantes ;
parati ad
d*ormn, SytiagVigam illam hxrenlem veleribus sacra- omnia, niinl recus mles. Magua manstictudof Corpus
inentis. Ad ipsam figurani periincl quod ail, Qucc est Christi hoc fecit, in capile suodidicit. Ille prmrsicUt
milii maler, aul qui fratres (Matth. xu, 48)? Ille enim ovis ad occisioiicm ' duclus est, el sicut agnus coram
iittus ducebat, illi foris slabant. Videte si non modo tondente se non aperuil ossuum (Isai. i.ni,"7) :usque
ita sunl Juda'i. Docet Chrislus in Ecclesia, illi foris adeo mansuetus, ut pcndens in cruce Uiceret, Pater,
stanl. Socrus crgo quid est? Maler sponsi. Maler igitosce itlis, quia nesciunt quid faciunl<Luc. xxm, 34).
sponsi Domini riostri Jesu Christi, Synagoga esl. Quid propter jiistitiam? Veniei eliam. ul jtidicet, ct
Proinde nurus ejus Ecclesia , qu« venieus de Gen- relribual unicuiquc secundum opera sna (Rom. n, 6).
libus non consensit in circumcisioncm carnalcm, Dixit veiitalem, pertulit iuiqiiitateni *, allalurus esl
divisa esl adversus socrum suam. Accingere gladinm ivijuiiatcm. Et deducet te mirubiliter dcxiera lua. Nos
tuum. De polenlia iiiijus gladii loquebamur, cuin ista deMeia ipsius, ipse dcxlcra sua. Illecuim Deus , uos
diceremits. bomincs. Dcxiera sua dcduclus est, id est poteniia
15. Accingere gladium luum , sermonem tuum :
sua. Etenim polcnliam quam Pa-er habct, habet cl
eirca femur, potentissime,tirCa femur babens gladium. ipse, el immoilalitaiem Palris habet cl ipse; divini-
Quid esl, circa femur ? quid significat de femore? Car- tatcm Pairis habci, a:leriiitalem Pairis habet, virttitem
nem. Unde illud est : Non deficiet priitceps de Juda Patris babct. Deducei eura mirabiiiter dtrxtera ejus .
et dax de femoribus ejus (Gen. xlix, 10). Nonne el facicns divina, paliens biimana, m iliuas hominuin
ipse Abraham, cui promissum semcn in quo bc-
eral slcrncns bonilaie sua. Ailbuc deduritur et ubi non
ncdiccrcntur omncs gentcs, quando misit servum dum est, cl dextera ejos dcdticil cmu. lioccnim ciiin
stiiitn ad quxrcndam ct ducendam uxorem filio suo ,
nnde vcnirct illud semen sanctum in quo benedice-
renlur omues gentes; (ide lenens in ill.i vcluti liumi- 1
sic vss Al rJ.l., numinis.
1 SiC Mss. Al Kild., e.Tipcit:.t :0.
* bdd., inctiimnn. ,vss., occisunten.
1
ln tuc sei/.cnlia mss. orniUuul voces, patcr et filii. •lhio .v;ss., ,oivtu
:
it mtnsucthUinan.
50 3 S. AUGUSTINI EPISCOPI 504
quod ipse donavil sanctis suis. Dednccl
te mi- concupisccntias fleclore volebant. Irasohur onim pec-
«nscit,
catoret iniqaus plerumque Dco quia non phiil et
rabUiter dexlera tua. ,
;
vers. 0. ] Saqitla? luce aculce,
potcntissimai : non vult sibi Deum irasci, quia fluit. Et ad hoc pro-
iG. f
cxcitantia. Undte di- pemodum sedenl quoiidie homincs , ut dispulent
verbs cor transligentia, amorem
ruluarata cltari- conira Deum Uoc faeore dcbuit, hoc non hene fecii.
citur in Canlicis canticornm : 6«««
:
(Crtftf. Ii, 5, ctv, 8). Dicit
cni.n vulncro- Tu videlicct vides quid facias, ille nesoil? Distortus
talc ,-go sum
amare se dieit a-sluare tu cs, ille reclus esl. Dislortum ad reclum quando
tam se csse cliai italo, id est, ,
suspiBare sponso , unde accepit sagittam conjungis? Collineari non polest. Tanquam si in pa-
se ilicit,
potentissima; : ol transfigen- vimejilo aequaii pona» lignun. curvnm non adjuugi-
verbi. Sagituc Hus acutce,
;
acutw, potentissimm. Populi sub te tur, non cob;eret, non coaplalur pavimei.to : pavi-
tes, et cfticicntes :
percussi sunt, el cecide- nicniu.n. u.hiqne .cqualc ests sed illud curvum est,
crJent. Qui eociderunl? Qui
cadcnles non iioii cnaptalur seqnaU. Ergo Dei volunias :vqualis est,
ranu Populos vidcmns subdilos ChriSlo,
l
corde. Ibt se crigc- llia curva esl proplcrea curva yidelur illa,
vldemilS. Eiponfl ubi cadunt : irt : til.i
advcrsus Cliristum, il.i eadunl aule ChrisHim. quia Ui jlli coaptari nnn poles : tlitige ad iilam te, n«
l.anl
Saulus Cliristum erectus crat : illam vc!is curvare ad te *; quia non potes, frustra
ltlasphcmabat ,
proslralus esl occisus eonarjs illa sempcr dirccla esl. Yis illi hxrcre?
suppHcal Chrislo, cccidit
: :
,
Chrisli , ut vtv.d discipulus Christi. Cnrrigere. Erit virga ipsius qui le regit, virga dire-
est ininiicus
emissa sagitla corde percnssns est eliouis. Inde et rcx a regendo dicitur. Non aulem
De coelo ,
nondum Paulus adhue .
Saulus ,
adhuc rcgit qui non corrigil. Ad hoc est rex noster rcclo-
Saiilus ,
crecjns* nondum prostratus aceepit sagittam : rum rcx. Quomodo et saccrdos a sanctificando no*,
eeeidil in corde. Non enun
quod proslralus est in ila et rex a regendo nos '. Scd quid ait alio loco ''
Cecidit in corde %
sed uhi ait :
Dominc, Cum sanclo sanclus eris, et cum viro innocente innocens
facie, ihi ;
qutd me jttbcs (aeere {Acl. ix, 6)? Mndo ibas ad Chri- eris, el cum eteclo electus tris, el tiim perperso pervcrsut
ad poenam et modo non qma perversns Deus,
stlanos alligandos et perducendos ; erh (Psal. xvii, 26727) :
Quid mejubes facre ? sngiltam acu- fed quia pcrversi perversum eum pulant. Placct lihi
dicisChristo :
lam, putentissimam, qita aecepia cecidil Saulus nt b/mum, honus est Dcus : displicet lihi, quasi pravus
Ul illc, ila el populi gcntcs allcndite, cst Dcus. Gurvus esl ad le Deus, lua cnrvaiuia facit
ossct Paulus !
:
Povnli sub te cadcnt, hoc nam illius rcetiludo semper manei. Audi in alio
videie subditas Christo. Ergo,
:
corde inimicerum regis : hoc esl, in corde inimi- psalmo Quam bonus Deus hrael reclis corde
: ( Psal.
in
appcllat regem, ipsum LSXIl,
corum tuorum. Ipsum enim \ )!
cadcnt, in corde inimico- 18. [vers. 8.] Virga direclionis, virga regni (ui. Di-
novil rcgem. Populi sub te
Inimici erant acceperunt sagittas tuas, lexisti jusiitiam, ct odisti iniquilalem. Vide virgam
rum regis. :
Ex inimicis amici facti sunl ini- di;et lionis, Dilexisli jitstiliam et odisti iniqnitalein.
cecidcrunt anle te. : ,
Hoc est, Pro Itis qna: Accode ad islam virgam, sil lihi rex Chiistus regal
miei mortui sunt, amici vivunt.
:
verha singula, te virga isla, ne frangal te. Virga enim ferrea ost ilia,
commulabuntur. Quacrimus inlelligere
ita lamen qnaerimus, ut de
Chrislo iitficxibilis. El quid diclum est ? Reget eos in viiga
versus singulos:
duhitet. Populi sub te cadenl,
i.i corde ini- (errea, et tnnquam vas pguti contcres eos (Psnl. u
(hci nemo ,
9). Alios rogit , alios conlerit : rcgit spii ituaics
micorum regis.
Deus, in swcnta sKculorum. conte.il carnales. Ergo accede ad islam virgam. Quid
|7. [vers. 7.] Sedet tua,
v
propter gratiam ca limes? Ibr.e cst tnla virga Dilexisti justiiit;i>i,
benedixit te Deus in a.-ternum , in :
Quia
scdes regni j-.daici el odisti iniquilalem. Quid tinies? Sed forle iniqnus
(hfTusam in labiis luis. Erat aulem
lemporalis, pcrlineosad
cosquisub Lcge erant, nou cras : audiscnim regcm luum ,
qnia odil iniquilatcin,
venit iUe nt liherarct ct tin.es. Est quod facias. Quid odil? Iniquilalom
ad eos qui snh G.atia^rant
;
:
erant, et suh Graiia eonsliiuerel. iuunquid le? Sed in te esl iniquilas? Odii illam Deus
pos qui sub Loge
in scecnla smculorum. Quarc? Quia scdes oderis ct lu : ul unam rerti an.ho oderili*. Eris eni.n
Sedes ejus
prima rogni lemporalis fuit. Unde mmc scdes in Dco amicus, si odisli qm.d odii. Ila ol amal.is nunil
illa
Sedcstua, Deus, in sat- amat. Displiceal in leipsn libi iniquilas lua cl plaeeat
sccula s.-eculoruin?Quia Dei.
,
rrlcrnilatis divinitas »! Non enim tihi creaiura ipsius. Ib.ino enim es iniquus. Dun Hivi
cula twculorum.
pn«sel Deus sedem
haborc tempnralem. Sedes lua, nomina dun nomina, hnme el iniquus in isli> duu-
;
:
Virga dircctionis, virga l.us nominibus tinum osl nalurx , allernm cnlp.e
Deus in twcuta swculornm.
virga cst, qu:c dirigil homincs. iuitim libi Deus fccit alterum lu fecisti ama quod , :
regnitui. Dircctionis
sihi rognarc cup.cbant, Dcus fecit, oderis quod lu fccisli quia ol ipse boc
Curvi erant, distorli eraht
: ,
sua mala dihgebant; nnn volunta- odil. Vide quomudo jam »11 i incipias conjungi, ciun
se unabant, facla
suas Peccatum punilurus est, quia virga
"icm
subdebant, scd volunlalcm Dei ad
suam Deo odisti quod odit.
» et plerique Mss.. prava.
aiti.
IX\, dunalc. Alta-
VM., votentissimc : et favel Qrasp.
i
le-
* niiigcre ad illam, lene illam. Sam si tllam veltt
F.d(J.,
I.atwui, potenlissima; : s.cquc
mon mel oris notx Mss.
ral.one intei- eurvare ttd le. Quo locn sequimnr Hss.
u£e AugusUnum facilcex ipsa iulo.i retaud. * Plerique Mss., tacerdos ad fvnctificcmdos nos, ita et
itcas. . , rex ad reqrndos iw.>.
corde.
'
mrs. hic noi- babent, tn * ita scx probse notse Mss. ai i.M.,wta.
* ocu>Mss.,ditt!ias.
505 ENARIUTIO IN PS\LMUM XLIV. 506
directiouis est virga-vogiu ipsius. Scd non punial pec* nobis Deus ct missus est nobis ct ipsc Deus
, :
, ut
caium? Scd non potesl. Puniendum est peccaium : si ungeretur , Iiomo erat
erat, ut Deus : scd ita bomo
ptiniendum non esset, nec peccatum cssct. Pra>veni essel; ita Deus
Iiomoesse imn dcdignarclur :
erat, ul
illum : non vis ul ipsc pumal, lu puni. Uco enim vorns bomo, verus Deus ; in nullo fallax, in nullo
adhuc ipse parcil, diflert, tenel manuin, arcum inieo- falsus; qtiia ubique verax, ubique verilas. Deus crgo
dit, lioc esl minas '. Clamaret lanlum ferilurum se , hnmo, et ideo unclus Deus, quia liomo Deus, el fa-
si vcllet ferirc? Differl ergo manum a peccaiis tuis :
ctus esl Cliristus.
tu noli differre. Converle te ad punienda peccata lua,
20. Iloc ligurabatur in co quod Jacob lapidem sibi
quia impunita essc pcccata non possunt. Punicndum
ad capiit posuerat , el dormierat (Gen. xxvm,
\ ). 1
crgo crit, aut a te, aut ab ipso : tu agnosce, ut ille
Jacob palriaicba lapidem sibi ad capul posuerai;
ignoscat. Atlende exenipUiio in illu psalmo pocniten-
dormiens aulem illo lapide ad capul posito, vidil
liue : Averle faciem tuam /i peccalis meis (Psal. l, \\).
apertis ccelis scalam a cobIo in lerram, et Angelos
Sinnqiiid dixii, A me? Alio cnim loco aperte dicil :
ascendentes et desccndentes : hoc viso evigilavil
Se averlas faciem luam a vie (Psal. xxvi, 9). Ergo ,
unxit Iapidem, et discessil. In illo lapide inlellexil
Avcrte faciem luam a peccatis mcis : nolo videas pec-
Christiim , ideo imxit. Videle ex quo praedicatur
caia inea. Quia videre Dei, aniinadvertere est. Ideo
Cbristus. Quid sibi vult illa unctio Iapidis, prasertim
et jndex quoil pnnii, animadvertere dicilnr, id cst
apud Patriarcbas, qui unuiii Deum colebant? Factum
animuin ilhic adverlere ; inlendcre ulique ad punien-
est aulem in figura, ct discessum esl. Non enim unxit
dnm, quia judex cst. Sic est et judex Deus. Avene
*Japidem, et vcnit illuc sempcr ador.sre, et saerificia
fuciem luam a peccaiis meis. Tu ab ipsis faeiem noli
1bi facere. Exprcssnm csl nivsleiiniii, non inclioaium
avertere. si vis ut Deus ab ipsis avertat faciem suani.
s.icrilogium. Et*videte lapidem : Lapidem quem re-
Vide qiiomodo boc offort Dco in ipso psalino : Faci-
probaverunt wdificantes, hic fncius est in capul angnli
tmsm um tgo, inquil, agnosco, el pcccalum meum aute
[Psal. cxvn, 22). El quia rapul viri Cbrisius
( I Cor
me esl scmper (Psat. l, 5). !Ioc non vult esse anie h
xi, 5), propterca lapis ad caput. Alteudile magiiuiu
Deiim, quod vnlt csse anle se. Virgn direclionis, virga
sacraiiientiim lapis Cbristus. Lapidem vivum, ait
rvijni lui. Nemo sibi tnuUuni de misericordia Dei blan-
Petrus, ab hominibus reprobalum a Deo nutetn ete- ,
diaiur; virga direclioms esi. Nuuiqiiid dicimus , non
ctum (I Pelr. n, A). El lapis ad capul, quia eaput viri
esse iiiiserieordeni Deum? Quid miscricordius eo ,
Cbrislus (ICor. xi, 5). Ei unciiis lapisquiaa ebrismaie
qni par< it lanlum peccatoribus, eo qui in oiiinibus
dicius esiChristus. Et videntur scalac, revel.mie Chri-
convcisis ad se non curat pr&Lcriia ? Sic eum dilige
veraecm
cadum, vcl a ccclo in terram. et ascen-
sto, a tei ra in
iiiiscricordem, ut velis esse : non enim n»i-
dcntes et descendcntes Angeli (Gen. xxviu, \i,et
serieordia polesl illi auferre jusliliam, neque justitia
Joan. i, 51). Quid boc sit, melius videbimus ciim
misericordiam. Inlerim quamdiu iile differl, tu noli
,
lestinionium evangelicum ab ipso Domino commemo-
diflerrc : quoniam virga direclioisis, virga regni ipsius.
raverimns. Nostis quia Jaeob ipse esl Israel. Illi enim
\9. Dilexisti justiliam, el odisti iniquitatcm : pro-
plerea unxil Deus Deus
cum Angolo luetanii et pra-valenli, et benedicto ab
te , , luus. Propterea unxit te,
co cui pra:valuit, nomcn nititalum est, iil apjiellarc-
lil diligcres jusliliam , el odires iiiiquitalem. Et vtdc
liir Israel (Gen. xxxu, 28) : sicut pojiulus Israel prar-
quoriiodo ait : Propierea unxit te, Deus, Deus tuus. U
lnDciis, unxil te Deus tnus. Deus ungimr a Deo.
valuil Cbristo, nt crucifigeret cum ; et tamen in bis
qui Christo crediderunt, ab ipso cui prcvaluil, bene-
Eionim in lalino pulalur idem casus nominis repeti-
dictus est. Sed mulii non crediderunt, inde claudica-
lus : in graecoautem cvidcnlissima dislinclio est, quia
lio Jacob. Benedictio el claudicalio. Renediclio
un-.im nomen est quod conipellatur, ct alierum ab eo iu
qui compcllat, Unxit te, Deus. lu Deus , unxit te
liis qui crediderunt : nam posiea novimus ex ilio
populo mullos credidisse. Claudicalio aulein in his
Deus luus : quomodo si dieercl, Proptcrea unxil le .
qui non crodiderunt. El quia plures non crediderunt,
u lu Deus, Dcus luus.Sic aocipilc, sic intelligile, sie in
et pauci crediderunt , ideo ul fierel clatidicalio, le-
gr.rco evidentissiiiuiin esi. Ergo (piis esl Deusuncius
ligit lalitudinem femoris ejus Quid est htiludo lenio-
a Deo? Dicant nobis Jud.ei. Scripturac ist;e conimuues
ris ejus? Multitudo generis. Vidole crgo scalas illas
suiil. Uixtusest Deus a Deo : unctuiii audis, Cliristuin
Eteuim Clirislus a ckrismate
Doiniiius quando vidil NaUianaelera iu Evangelio ait
httclligc. : boc uoincn :
Ecce vere Israelita, in quo dotus non est (Joan. 47).
qu'>d appellatur Cliristus, unctionis esl. Nec in aliquo i,
Sic enim diciturde ipso Jacob, Et erat Jacob sine dolo
alibi ungebaitiur reges el snccrdutcs , nisi iu iI!o
regno ubi Cbrisliis picpiiei.ibalur et ungebalur
habilans in domo (Gcn. xxv, 27) : boc rccolens Do-
, ct
ininiis videns Nalliaiiaelem sine. dolo de gente el
iii.de Ycnlurtun eral Cbrisii nomeu : nusquam esl
illa
de populo illo, Ecceverc, inqnit, lsraclita, in quo do-
slilii niuiiino, iu milla geoie, iu nuilo regno. Onclus
est ergo Dcus a Deo : quo oleo, nisi spirituali ? Oleuni
lus mm esl. Appcllavil Isradham, in quo dolus non
essct, propler J acob. Et ille Nalhanael, Unde me
enim visibile in signo esi, oleuiii invisibile in sacra-
iiicuio est, oleuiu spiritirale inliis est '. Uuclus cst
<7ij.ii cf.l ; oleum spiritwde, intns est. Edd. vero post, oleum
» rros Mss., fioc eti minatur. nnn cfcmartl, ct<\ spiriiuak inins e*l, aklunt Ubec verba, oUum ttsibUe
1
Puo Mss:, vi siynum cu olei uaiubiHs : in iin.mnu.-iao cxlei ius Cbl, qus a uuslris oniuibus Mss. abauul.
AUGUSTINI EPISCOPI SOH
507
nosii? El Domiutis, Cum et>ses sub arbore fici vidi le :
satvi ftunt, et in iis qvu pcreniu (II Cor. u, 15). Mm di-
populo sub Lcge constitulus xil, Bonus odor in iis qui salvi (iiint, et malusodor in
id cst, cmn esses in illo ,
populum protegebat, ibi te iis qui pereunt; scd Quod ad nos atlinet, bonus odor
quse carnali umbra illum ,
sumus, el in iis qui salvi ftunt, et in iis qui pereunt. Sal*
vidi. Quid est, ibi te vidi ? Ibi tui miscrlus sum. Ille
vum fieri homincm bono odore non esl improbabile nc-
autem rccordalns qnod fuerat etiam sub arbore fici
que incredibde perire auicm Iiomiiicni hono odoie
in veritale, admiratus, quia puiabat se a nemine
:
vi-
Tu es Filius
quye ratio est ? Masna vis. magna veritas : elsi capi noh
Mim cum ibi esset, confitetur et dicit :
Dei lu es rex lsrael. Quis hoc dixit ? Qui audierat poiest, ita est. Nam ul novetitis quia difficile capilur,
,
non Statim subjecit : Et ad ho3c qnis idoneus? Qitis intejli-
quod vents esset Israelita, et dolus in illo esset.
gat bominos mori bono odore? Tameu aliquid dicain,
£t Ponmuis : Quia dixi tibi. Yidi le sub arbore fici ,
mujora horum videbis. Loquilur cum Israel,
fratres. Ecce ipse Paulus pradicabat Evangelium ;
crcdidisli;
mulli illiini amabant prxdicatorem Evangelii , mulii
cum Jacob. cum illo qui sibi lapidem ad caput po-
illi invidebanl : qui illum ainabant , bono odore sal-
suerat. Majora hortimvidebis. Qiub majora? Quia jam
vabautnr qui iili invidebant , bono odore pcribanl.
lapis iilc ad capnt csl. Amen dico vobis , videbitis cce- ;
Ideo el perctuilibus non ntalus odor , sed bonus odor.
lum apertum, et Angclos Dei ascendentes et descenden-
Ideo enim magis ill: invidcbanl, quia tam bona in illo
tes super Fitium hominis (Joan. i, -48-51 ). Angcli Dei
hoc in Ec- gratia proevalebat : nemo enim invidct misero. Erat
ascendant et descendant per scalas illas, fial
ergo gloriosus in pra-dicalinne verbi Dei , el viven»
<lesia. Angeli Dei anmmiialnres snnt veritatis : ascen-
secunduin regulain illius virgaj directionis : el dilige-
dantct videant, In principio erat Verbum, et Verbum
bant eum qtii io illo diligebanl Chrisium , qui seque-
eral apud Deum, el Dcus eral Verbum. Desccndant, et
bantur bonum odorem ; diliiioitnt amicum sponsi sni
videant, qnia Verbum caro faclum est, et habi.avit in
ipsa spousa quse dicil in Caniicis canticoruni , Post
nobis (Id. i , 14). Asccndant , ut erigant magnos ,
odorem wiyuentorum luorum curremus (Canl. l , 5). Illi
descendant, ut nulrinnt parvos. Vide nscendentem
autem quanto magis cum videbant in gloria prsedica-
Paulum Sive menle excessimus,Deo. Vide desceuden-
:
tionis Evahgelii etin viia inculpabili, tanto magis in-
lem Sive temperantes sumus, vobis ( II Cor. v, 13).
:
vidia torquebanlur , et occidebanlur bono odore.
Vide asccndcntem : Sapienliam toquimur inter perfe-
23. Myrrha el gmia et casta a vestimentis tuis , a
clos. Vide desccndenlem : Lac vobis potum dedi , non
domibus eburneib, ex quibus deleclaverunl te jtitce regum.
escam (1 Cor. if, 6, el ui, 2). Hoc fit in Ecclesia ;
Domos eburneas , domos magnas, domos regales,
ascendunt et desccndunt Angeli Dei supcr Filium
quasvis elige , delectaverunl inde Cbristitm fili;c re-
hominis : quia sursuni est Filius homiuis, ad quem
capul ejns deorsum Filius
gum. Vis domos eburneas spiritualiter accipere? Ma-
asccndunt corde, id est ; et
gnas dniiios , et magna labernacula Dei , corda san-
hominis, id est corpus *jus. Membra ejus hic sunt ,
ctorum ipsosque reges regentes carnem , subjugantes
,
cnput sursum cst : ascendilur ad capul, descendilur
Nam sibi liirbas humanarum atlcclionnm , castigantcs cor-
:td membra. Clinsius ihi , Christus hic. si ibi
pus, et servituti subjicienles, accipc : qtiia inde dele-
tantum, et hic non , itndc vox illa : Saule , Saule ,
claverunl eum lilia? regum. Eleaim onines anim.-e quie
quid me persequeiis (Acl. ik. 4)? Quis eniniilliin coeio
iliis pra^dicaniibus el evangclizanlibus nat;e sunl , li-
molestus fiiil? Nemo, nec Jud;ei, neeSnuhis, nec dia-
l\x regum sunt : et Ecclesia? filix Aposloloium, fdi-e
bolns tcntaior; nenio ibi molestus illi : seri sicul in
calealo Hngua clamat. regum sunt. Ille est enim Rex rcgum :"illi autem rc-
cnmpage corporis hninani pede
ges de quibus diclum est , Sedebilis super duoiccim
21. Dilexisli justitiam , et odisli iniqnitatem : pro-
sedes judicanles duodecim tribus Israel (Malth xix ,
pterea nnxit te , Dcns , Deus tuus. Locuti sumus de ,
Non 28). Pradicaverunt verbum veritatis, el genucruiit
uncto Deo , hoc esl de Cliristo. potuit apertius
Ecclesias , non sibi , scd illi. Ad hoc sacranieiilum
dicinomen Chrisli quam ,
ut diceretur unclus Deus.
pcrtinel quod scriptnm est in Lege : Si mortuus fuerit
Quomodo spcciosus forma prm ftliis hominum , sic un-
frater accipial uxorem ejus frater ejus el suscitct se-
cius , oleo exsullationis pm parlicipibus suis. Qui cnim , ,
qnoniam elipse men fralri suo (Deut. xxv, 5). Accipiat uxorem fratcr
parlicipes ejus? Filii hominum : Fi-
ejus , et suscilet semen , non sibi , sed fratri tuo. Dixit
lius hominis parlieeps faclus cst mortalilatis illorum,
Chrislus, Dic fratribus meis (Malth. xxvin , 10). Divit
ui faceret eos parliripcs immorlaliiaiis su;c.
Myrrha gnf.a casia a vesli- in psatmo , Narrabo nomen tuum fratribus mcis (Psal.
22. [»«"!. 9 , 10.] et et
Odores boni a vesiimonlis luis. Vesti- xxi, 25). Morltms est Chrislus, rcsurrexit, ascendit
meniis tuis.
tola Ecclesia absentavil se corpore : susceperunl fratres ejus uxo-
incnu ejus sunt sancti ejus, electi cjus ,
vesiem exbibet, sine macnla et rem ejus, prajdicalionc Evangelii generaiuri filios
cjiis ,
quam sibi sicut
,
propler maculam, abluens in non pcr seipsos, sed per Evangeliuin , propter no-
ruga (Ephes. v , 27) :
sanguine propter rugam , extcndeus in cruce. lude men fratris. In Christo enim Jesu, inquil, pfr Eian-
;
yelium ego vos genui (l Cor. iv 15). Ilaque susciUnt-
bonus odor qui signilicatur nominatis quibusdam aro- ,
,
semen fralri sno, quotqHOt gcnuerunt non Pau-
matls. Audi Paulnm illum minimum , (imbiiam de
tes ,
lianos aut Pelrianos , scd Christianos nominavcrutit.
vestimento quod tcligit mnlicr in fluxu sangninis , ot
audi iilum dkeiitem Vidcte si non iste sensus •igilal el in bis vcrsibus.
sanaia esl (Malth. ix , 20) ; :
sumus omni toco ct in qui Cum cnim diccret , a domibus ebumeis , dixit de ng.i-
Oiriili bonus cdor in , iis
509 ENARTtATIO IN PSALMUM XLIV. 510
libiis. atnplis, pulchtis, lenibtis, qualia simi eorda 25. [vers. 11.] AHoquiiUr Prophela reginam islain
saiiclorum : snbjccit, Ex quibus le delectavmint frtice (libenter enimillicantat), et unumqucmque noslnmi ;
r.gum , in honore luo. Filia; quidem rcgum, Apo- fili.e si lamen noverimus nbi sumus, el ad illud corpus
stolnrum luorum : scd , in honore luo ,
quiu semen illi pertincre conemur, cl fide et spepertineamiisunili iu
st.scilaverunt fralri suo. Ideo ipsos quos suscitaveral mcmhris Christi. Nos euim alloquitur : Audi, filia, et
fi alri suo Paulus , cuai videret currere nd nomen vide. Alloquiliir eam tanquam tintts de palribus, quia (i-
suttm, cxcl.imavit : Numquid Paulits crucifixus esl pro lia? regum sunt : clsi alioquatur propbeta, clsi alloqua-
tobisf Qnid enim ait Lex? Et habeat natus iiomen tur aposlolus, lanqiiam iiliam (sic enim dicimus, Paires.
dcfiincti (<i). Dcfuncto nascatur , defiincli nomine ap- n«stri Prophetx, patrcs noslri Aposloli :si nos tllos ul
pellelur. Serval lioc lcgiliinum Paulus : volentcs ap- palie-,i!iinos ulfilios), ct vox nna paterna alloqtiilur
peilari Numquid Pautus vro
ex nomine suo, revocat : unicam filiam. Audi, filia , el vide. Prius audi, posiea
robis crucifixus esi ? Ad defuuctiiiii aspicile Numquid , vide. Venlum enim ad nos cimi Evacgelio, el pra:-
esl
Vuutus pro vobis crucifixus est ? Et quid crgo?Quando Jicatum est nobis quod nondum videmus, et audiendo
ulos generasli , quid si nomen lutiin illis imposuisii credidimus, credendo videbimtts ; sicul dicit ipse
Non. Ail enim : Aut in nomine Pauli baplizati eslis spuiisiis apttd Prcqdictam : Populus quem non cognoti,
(l Cer. 1,13)? Dclcclavcrunl ie filiw regum m honore servivit milii ; in obaudilu auris obedivil mihi (Psut.
inu. Tenete , servate , in honore tuo. Hoc est babcre xvii , 45). Quid est, in obauditu uuris ? Quia non vi-
veslcm uupiialem , illius bonorem , illius sloriam dit. Vidcrunt Judiei , cl crucifixcrunt : non viderunt
quxrere. Intelligite cliam filias r> gnm , civiiates quce Genles , et crcdidenmt. Vcmat rcgina dc Uenliims iu
•
crcdidcrnnt in Cbrislum, et a regibus condilac suul veslilu dcaurato , circumamicta varielato : veiual es
cl a domibus eburneis , divitibus, superbis, elalis. Gentiboa , veniat circumamicla omnibus linguis , in
Fitlat regum delectuverunt le in honore tuo : quia nou unttalc sapicnlia: ; dicatur ei , Audi filia, cl vidc. Si
tpi&sicriinl liouorem palruin suorum , sed quxsierunl iioil nudicris, non vidcbis. Audi tit mundcs cor fide,
fionorem tuuiii. Oslendatur niihi Rom.e in bonore sicttt Apostolus ait in Aclibus Apostolortim : Fide
tnuto icmplum Iiomuli , iu quanto ibi ostcndo memo- imindans corda eorum (Act. xv, 9). Ad boc enim audi-
riam Pelri. In Pclro quis honoratur , nisi ille defmi- uius quod credanms , aniequam videamus , ul crc-
clus pro nobis? Siimus enim Cliristiuii, non Pe- dendo cor murideinus, undc videre possimns. Audi,
triaui. Elsi uuti per fratrem dcfuiicti , lamen cogno- ut credns-, mmula cor lide. Et cum cor muudavero
minati nomine defuncti. Per ilhim nali , sed illi nali. ^uid videbo? Jieati mundo corde quia ipsi Deum vi- ,
Eccc Kmna , ecce Carlhago, ecce ali;c el aliaj civilales debunl (Mallh. v, b). Audi , filia, el vide ; cl inciina
lili.e rcgum Bunt ; el ilctectavcruiii regeoi suum in aurem tuam. Parum esl audi, humililer audi : Inclina
Imnorc ipsius; ct ex omnibus fit una quajdam regiua. aurein tuam. till obliviscere populum tuum et donwtn
24. Quale carmcn uuptiale V Ecce inter cautica bi- patns lui. Erat populus qtiidam , et domus paltis
larilalis plcna , procedit el ipsa sponsa. Sponsus cuini quxdam, in qua nata es populus Babyloaiae, babeus
,
vcniebat , ipse dcscribcbalur , m illum erat oinnis in- reaein diabolum. Unilccnnique vcuerunt Geutes , a
lcntiu uoslra : procedal cl isla. Aslilit regina a dexiris patre diabolo venerum : scd patri diabolo renuntia-
tuis. Qu.e a sinistris, non rcgiua. Stabil enim quxdaui verunt. Obliviscere poputum tuum et domum patnstu •
et a sinislris, cui dicelur : Vude in ignem eeternum. Fcedam te iile genuit , cum peccalriccm fecit : pul-
A dexlris aiitem stabit, cui dicctur : Yenilc, benedicli cliram le isle regenerat qui justificat impiam. Obliv>
Palris mei ,
percipite regnum quod vobis paratum est ub scere populum tuum ct domum palris lui.
,
inilio mundi (ilalih. xxv, 54, 41). Aslitit rcguia a dex- 20. [vers. 12, 15.] Quoniam concupivit rex specien'.
tris tuis , in vestitu deauralo , circumumicla varietate. tuum. Quam speciem quam
, nisi ipse fecit? Concupi-
Ycsliliis reginac bujus quis csl? El pretiosus est, ei vit speciem. Cujus speciem ? Peccatricis , iniqua?, iiji-
varius esl : sacramcnla doclrinie in linguis omnibus pi;c,qualis erat apud patrem diabolum , el apud
variis *
. Alia lingua afra , alia syra , alia gr.xca , alia populum stium? Non, sed de qua dicitur : Qua cst
I elna;a alia iila cl illa faciunlist.cliugux varietatem quaascendit dealbata (Cant. vni
, :
isia , 5)? Anlea crpo
vesiis rcginai Itujus. Quomodo autem oinnis varietas noii eral alba ,
postca dealbata. Quia si fuerinl p<n-
vestis in unitate concordat, sic el omncs lingii.e ad cala vcstra sicttt pltoBnicium , tanquam nivem deal-
iiiiam fldem. In vcslc varietas sit , scissura non sit. babo (Isai. i, 18). Concupivit rex speciem tuam. Quis
Ecce varielalcm inielleximus de diversilate lingua- rex? Q«ia ipse est Dominus* Deus tuus. i»ia vide si
run. el vestein iutelleximus proptcr unitalcm : in ipsa noii debcs dimiltere patrem tiium illum ei populum
,
autein vai iclate aurum quod est ? Ipsa sapientia. Quu- liium illtim, et vcnire ad regem islum , Dcum ttmm :
libetsit varietas linguarum, unum atirtim pnedicatiir Deus luus esl , rex luiis esl. Uex ttius , et ipse cst
IHmi divcrsum aurtim , sed varietas de auro. Eauuieui sponsus luus. Ilcgi nubis Dco, ab illo d iiala , ab illu
qaippe sapicntiam , camdcin docirinaiu el dist ipli- decorata , al> illo redcmpla , ab illo sanala. QuidquiJ
nam omncs lingu.c prxJicanl. Variclas in liuguis, au- babc.s uudc ilh placeas, ab illo babes.
ruui in sentcntiis. . 27. F.t udorabunt eum filix Tyri in muncribus. Ipsum
. Novom iLs-., raiimii. 1
Mcli <ris notx Uss., Quiaipsee&l DCIU tuus : omissj
(«) ^id. ti iieiraci., cap. 12, el Ii!>. Qo. in Ocuier., q 4G. vocc, romir.us.
511 S. AUGUSTINl EPISCOPI 512
rogein luura Dcum luiim adorubmt filicc Tyri in mu- dunt : socuri ponanl ubi semper invdiiant. Thesau~
ueribns. Filice Tyri, filiac Genlium : a parle ad lotum. rizenl sibi fundamenlum bonnm in futurum , ut appre-
Tvrus vicina huic terrae ubi prophelia erat, significa- hendant veram vitam (I Tim. vi , 17-19). Adorando
l>;it Geittes credituras Christo. Inde crat illa Chana- in muncribus, vullum luum deprecabunlur. Ad Eccie-
iixa, qtise piimo eanis est appellata. Nam ut noveri- siam enim oonctirrinu , ot ibi elccmosynas faciunt.
lis quia inde eral, Evangelium sic Ioquilur
Secessit :
Ne cxlra lianl, id esr, ne exira posili fiant , in Eccle-
in parles Tyri et Sidonis , el ecce mulier Chananma de
sia faciant. Ytillus enim sponscc hujus et reginac
egressa clamabat, ct caUera quae ibi nar- proderil facientibus. Proptcrea illi qui rcs suas ven-
ftnibus illis
ranlur. Qune primo canis erat apud palrem snum et debant, vulimn rogin:c hujus deprccantes in muiicii-
in popnlo suo, clainandoet vemendo ad istom regem ,
bus veniebant ; et ea qu* poriahant, ad pedes Apo-
decora facta credendo in illum
l
qnid meruit »H- ,
stolorum ponebant (Act . iv, 54). Fcrvebat dileclio in
dire ? mulier, magna esl fides tua (Matth. xv, 21 -28). Ecclesia , vttltus erat reginae Ecclcsia , vultiis eral
Concttpivil rex speciem luam. El adorabunt eum filia; rcgina; obscqtiitun filiarum Tyri, id cst, divilum
Tyri in muneribus. Qnibus muneribus? fiic ad se vult adoranlium in muneribns. Vnltum luum deprecabun-
veniri rex iste , ct ihesanros suos impleri vult : et lur divites plebis. El qni doprecabunlur vullum, el
ipsc donavil undc impleantur, et a vobis impleanlur*.
cnjus vullum dquecabuiiliir , omnes nna sponsa,
Venianl, inquit, adorent eum in muneribus. 0"id est, pmnes una rcgina, mater cl lilii simul toliim ad
in muneribiis ? Noliie vobis condere thesauros in terra, Christum perlincns, ati capul pcrlinens.
ubi linea ct rubigo exierminal , et ubi fures effodiunl el 29. Std quia fiiini isla opera ei ista?. elcemosynyc ad
furanlur : sed tliesaurizati vobis thesauros in coelo , ubi jaclanliain hominum,inde dicit ipse Douiinus : Cavete
neque fur ncque linea corrumpil. Ubi enim fuerit tlic- facere jusliliam vestram coram homintbus ut videamini
saurus luus , illic eril et cor tuum (ld. VI, 19-21 ). Ve- ab eis(Mailh.\i, \). Quomodo aulem et publice de-
nile cum muneribus : Dale eleemosynas , et omnia bent lieri propler vtiltum sponsae, ait : Luceanl opcra
munda sunt vobis (Luc. xi , 41). Venile cum muneii- vesira coram hominibus, ut videant bona facta veslra
quam J
bus ad cum qui dicit : Misericordiam volo magis etglorificenl t atrem vestrum quiin ccclis est (Jd. v,
sacriftcium (Osee\\,6,et Mallli. ix 15). Ad illtid , 1C) : non ut gloriam vestram quxraiis in operibus
lempltim qnod cral aule umbra futuri vcniebalur , houis quoe publicc facitis, sed ut gloriam Dei. Et
cuiiT lauris el arielibtis, cum hircis , cum divcrsis quis novit , iuquii , utrum gloriam Dci quacro, an
qiiibusque animiilibus aptis ad sacrificium , ut in illo gloriam mcam? Quia do pauperi , vidcor : quo animo
sangtiine alitid (ieret, aliud signilicarelur. Modo jam dem, quis videl? Snfliciat tibi qui videt ; ille vidct
ipse sangtiis , qucui figurabanl iila omnia, venit : ve- qui relribuel. Intus amat qui intus videt : inlus
nil Uex ipse, et ipsc iniinera vult. Qu:e munera? amat, inlus amelur qui Interiorem facit et ipsam
Eleemosynas. Ipse cst ciiim judicalurus , et ipsc mu- pulcbritudinem. Noli quasi oculis exterioribos de-
s
ncra impuiabit quibusdam . Venile, inquit, benedicli lectari,quiavideris, clquia laudaris; atlcndc quid hic
Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab sequaltir : Onmis gloria ejus fdice rcgis inlrinsecus.
iuitio mundi. Quare? Esurivi, el dedistis mihi mandu- Extrinsccus non soluin vesliscsl aurca cl varia , scd
care ; silivi , el dedislis mihi bibere; nudus fui, etvesli- inlus pulcliram novit, qui speciem ejus amavil. Qnne
slis me ; hospes , et adduxistis me ; infirmus el in car- sunt intcriora piilcliriludiuis? Couscienliae. Ibi videl
cere, el visitastis me. H;cc sunl munera in quibus Cbristus, ibi amat Chrislus , ibi alloquilur Cliristu<
adoranl filix Tyri regcm quia cum dicerent,
Quando : ibi punit Christus. ibi cor<>nat Clirislus. Sit ci^o
levidimus? ille qui et sursum en et deorsum pro- , eleemosyna lua in occulio; quia omnis gloria ejns
ptcr ascendentcs el descendenles, Cum uni. inquil ,
ex filia? reqis inlrinsecus Jn fimbriis aureis, circinnamicta
minimis meis fecistis, mihi fecislis (Malth. xxv, 54-40). varietale. Pulchritudo inlrinsecus : in fimbriis aulem
eum (Hia: Tyri in muneribus. Et qu;e
28. Adorabunt aureis varietas linguarum , dnetrinae dccus. Ista
suiit filiae Tyri et qnomodo adorabunt eum in mu-
, q U id prosunt , si non sit pulchritiido illa intrinsecus?
neribus planius illud voluil dicere
Vulium luum : 50. Affcrenlur regi virgines post e:im. Yere facliun
,
deprecabuntur diviles plebis. H;e fili;e Tyri adoranles esl- Credidit Ecclesia , facla est Ecclesia pcr onmcs
in muueribus, diviles
sunt plebis, qnos ille alloquitur genles. Modo queinadinoduni concupiscunt virginos
Prccripe diviiibus hujus mmidi uon piaccre illi regi? Unde incitanlur? Quia pnecessil
amicus sponsi : ,
diviliarum: srd Afferenlur regi virgines post eam proxima
superbe sapere,neque sperareinincerto Ecclcsia. :
vivo qni prmslal nobis omnia
Deo abundanter ad ej us afferenlur tibi. Non enim qua; alTeruntur alicna»
in ,
fruendum : diviles sinl in operibus b-mis, facile tribuaM, sun i, sed proximae ejus , d eam pcrliiienlcs. Kl qtiia :
muiicribtis sed r.on per- dixil , regi; ad eum conversus dixit , tibi :
proximx
commnnicenl. Adorenl in ;
ejus affereutur (ibi.
Mss nuiio fere exceplo, Quia primo
«
cams crat apnd exsullalionc, ad-
etvemcndo ad islum regem de- 51 [vers. 16.] A/ferentur in
.
la'tilia el
valrem tuum, sed clamando
coram facienlem, et credendo in illum, etc. ducenturtn templum regis. Temphim rcgis ipsa Eccle-
-Tlei-ique Mss., et vobisimplenlur. nuo, et nobis
vmplen-
sia, ir.lral in lemplum ipsa Ecclesia. Undc conslruimr
q.iibusdam. r.t cx lis- tcmplum? De hominibus qui intrant in templum. Lapidcs
» Mss V.t ipsa mnneraimpiittbit
tUquU, benc-
(leinMssVauo impulabil quibus dicil, venile,
:
vivi qui suiil, nisi lidcles Dci ?
Adduccnturin templum
dkti, ctc.
51* ENARR VTIO IN PSALMUM XLV. 514
regis. Sunt enim virgines extra templum regis, luere- lamon in divinislaudihas supermc illius ac perpeliia»
tieae sanciiiiioni.iies : sunt quidem virgiues, sed quid civitalis non deeril seinpiicrna eonfessio lauta; felici-
proderit cis nisi adducaiiiur in lemplum registTem- lalis. lpsi enim eiviiati, cui aiius psalmus cantat,
plum regis in imilale est : templum regis 11011 esl Cloriosa dictu sunl de te, civilas Dei (Psat. lxxxvi, 5)
ruinosuin, non dheissum , non divisum. Junctura ipsisponsseCluisti,in-.i reginae filiie regis, etconjugi
lapidum viventium charilas esl. Adduceniur in tem- regis; quia principes ejus sunt memores nomiuis eju-j
plum rcgis. in omni generalione ct eoneratione, id est, quamdiu
32. [vers. 17.] Pro patribus tuis nali sunt tibifilii. transeal hoc sxculum, quod multis generalionibus
Nihil evideniitis. Aitendite jam ipsum lempium re- agilur, gerenles pro ilia charilalis curam, ut de islo 1
gis, quia inde hiquitur propter unitatem diffusam toio sieculo liberaia in xtemuin Deo couregi-et; proptor
orbe lerrarum : quia illse que virgines esse volue- boc eidem ipsi coiifilebiiiilur populi iu a-lcruum,
runl, Risi addueantur in lempluin regis, sponso pla- conspkuis eiinaiiifcstisilliccordibus onmium perfecla
cere non possunt. Pro patribut luis nati sunt libi /?///. cbarilaie luininoMS, utse uuiversam |.lonissiine novc-
r.iMiiierunl te Aposloli : ipsi missi sunt, ipsi pr.edi- rit. qiue liic in multis suis partibus occulla sibi est.
eaveiunt, ipsi palres. Sed numquid nobiseum corpo- Ifnde admoiieinur ab Aposlolo nibil anle leinpus ju-
raliler seinper esse poluerunl? Elsi unus ipsormn dicare, doncc veniat Dominus, et illuminct abscon-
dixil : Cupio dissotvi , Ci esse cum Christo multo magis dita tenebrarum, et inanifestetcogilaiioi:es rordis, et
optimum est ; marure in carne necessarium propter vos sil l.uis unicuique a Deo (I Cor. iv, 5}. Ipsa euim
(Philipp. i, 23, 24). Dixit hoc quidem , sed quamdiu sancta civilas sibi quodammodo confilebilur, cum
liic maiiere poluii >.
Numquid usque aii hoc tcmpus? populi ejus quibus coustat, ipsi civilali conliiehuntur
nmnquid usque iu p!>sterum ? Ergo illorum abscessu in a?ternum ; ut ex nulla parte se late.it, nullo iu se
deserta est Ecclesia? Ahsit. Pro patribus tuis nati sunt exisiente cujus aliquid Iateat.
tibi filii. Quid est, Pro palribus luis nali sunt tibi filii ?
Palrcs niissi sunl Apostoii , pro Aposlolis lilii nati IN PSALMUM XLV
sunt libi , constituti sunt episcopi. Hodie en>m epi-
ENARRATIO.
scopi, qui suut per loiuin muniium , unde nali suut?
appellat ipsa illos genuit SERJIO Al) PLEBEH.
h sa Ecclesia palres illos ,
ci ipsailloseonstiluil in scdibus palrum. Non crgo le 1. [vers. I.] Jam Charilati Veslnc qua*dam sicut
putes dcsertam ,
quia non vides Pelrum , quia non notissima h.quimnr, inquibusimmorari non debemus:
vides Paulum, quia non vides illos per quos nata es : quia ea quaj scitis, breviier commpimTari debent.
de prole tua lihi crevit paternilas. Pro patribus tuis Filios Core nos esse inlelligamus. Commemoro cnim
nati sunt tibi filii : constilues eos principes super omnem vosscientes, Core inlerpreiari Calvitiuin ; Domimim-
lenam. Yidc leniplum regis quam lale diflusum est : que nostrum, quoniam in Calvariie loco crucifixus
ut noverinl virgiues qu;e non adducnnlur in lemplnm esl l
, adduxisse sibi multos, tanquain illud eranuin,
regis, non se ad islas nupfiafl portinere. Pro pulnbus quod nisi moitilicalum esset, solum remaiierei (loun.
tuis nati sunt libi filii : constitues eos principes suvcr xii, 24); et eos qui adducli sunt, appellalns fili<.s
omiipm lerram. Ha*c est caiholica Ecclesia :'iilii ejus Core : hoc iu mvsterio. Co-lerum lucrui.i nescio qui
dioiiuui sunt principes supcr omnem terram , filii filii Core illo (cnipore, quando isia eantabaiilnr (1 l'ur.
ejtis cotistituti sunl pro palribus. Agnoseanl qui pra;- xxvi, 1) : scd rplrittis nos vivificare dehct, non li -
cisi sunl , veniant ad uiiit:>icm , addueanlnr in lem- tera velare (0) (II Vor. 111, 0). Nos ergo inc inieiliga-
plum regis. Templum suum Deus uhique coliocavit mus, et videle si ea qu;e sequuntiir, id est, qux hahet
fuudanK-nta Prophclarum ct Apostolorum ubiqn« lir- psalnii ipsius contcxtos, eongruuul nobis : et inveni-
inavii. Filios gcnuit Erclcsia , consliluit eos pio mus hic nos, si lauien inbxreamus nicmbris ejus,
pau ,bus suis principcs super oniuem lerram. cujus corporis caput iu coelo esl, ex illa passiono
oo. [vcrs. 18.] Memores crunt nominis tui in omni asccr.dens, ul eos qui iu liuniilitale Jacebant, secum
generalione el generatione. Propterea populi confitcbun- in uberlatc adducai. fructum ferentes iii lolcianlia.
tur tibi. Quid ergo prodcst confileri, ctexlra templum Dictum est aulem : In finem pro filiis Core, pro occul
coiifilcri? Quid prodcst precari, et in monte nrn pre- tis, Psalmus. Occullum est ergo; scd ille ipse qui i
t
cari ? Voce meu, inquil, ad Dominum clamavi, et exau- Calvana* loco crucilixus csl, nostis quia vclum disci
dlvll mc de monte sancto suo (Psal. iu, 5). De quo dit, ui templi secrela paiescercnt (Mutih. xxvn, 51).
moiite? Dequo dietum est Non potesl eivitat abscondi :
Proinde quia crux Domini noslri clavis fuit, qua
tuvra montem coustiluta (Mattlt. v, U). De quo monte? clausa aporirenlur credamus adfuturum euui nobis.
;
Qucin vidil Daniel cx par\o lapide crevissc, et fre- ut ista oci ulla revelenlur. In finem quod babol, sem-
pisse omnia rcgna lcrrarum, et implevisse omnem por Ci.ristum inlclligere debemus. Finis enim Legit
faciem lerr:e (Dun. n, oo). Ibi adoret qui vull acci- Chrislus, adjusliliam omni credcnti (Rom. x, 4.). Finis
prro, iln pctat qui vult exaudiri, ibi conlitcalur qui aulcm dicilur, non quia consumit. sed quia perlicil.
vull sihi ignosci. Proplerea pnpuli confii.ebunlur tibi in
1
lia Mss. At Edd., Vvminumque nostrum significare, qui
cternum, et in sccculum saculi. Quia et in illa viia in calvaricE loco crucifixus udduxii uiuttos.
aicrna niin enl jam quiJeru gemilus peccalorum, sed («) Forte, necarc.
515 S. AUGCSTINI FP!SCOPI 5!6
Nam et Giiitum cibum dicimus qui manducabatur, et talem truxcrit se, cruciat sc de «e. Ipsa: sunt tribu-
iinilani lunicam qu;c lexebalur : illud ad consuin- lalioncs * qua? invenmnt noniincm miiiis ; acerbiores
ptionein, hoc ad perfeciionem. Quia eigo ulna quo cnim non sunt lanto non sunt acerbiores, quauio
:
lendamus non Fiabcmus, cum ad Christum perveue- non sunl mterioros. Vi.Iete, carissimi, cum lisna dt-
s
riinns, ipse cursus noslri finis dicilur. Nec ptitarede- jiciunUir et probantur a fabris ; aliquando iu Bupcr-
bemus, quia cum ad illum pervenerimiis, aliquid am- iicie videnlur qtiasi hesa et pulria : faber auiem
plius debemns nili utet ad Patrem peiveniaiiius. lioc inspicit tanquam medullam interiorem ligni, et si
eiiim putavit et Philippus, cum ei dixit : Doniine, sana inierius ligna «ognovcrit, promittil ca in sedifi-
oslende nobis Patrcm, el sufficit nobis. Cum dicit , suf- cio duratura ; nec valde crit de superticie 1-jesa solli-
ficii nobis, finem qiKncrit satielalis el peileciionis. Et ettu.-., qnando id quod inlerius csl sanum renuuliat.
ille, tanto, inqnil, lcmpore vobiseum sum, ct non cogno- Porro iiomini imerius conscientia non tnvcnitur
vislis me ? Philippe, qtti vidcl me, vitlct el Patrem (Joan. quid igitur prodesl, si quod est «Uerius sanum esl,
\iv, S, 9). h\ illo ergo habcmus Patrem, quia ipse in et putrefacta est mcdulla conscienuse '. Arctic istae,
Patre, el Paler in ipso, et ipse et Pater unum sunt ct vehcmentes omnino, el sicut psalmus ipse ait,
(ld. x, 30). nimiae snnt tamen el in his adjtitor
tribulaiioues :
2. [vers. 2.] Quid igitnr hic adinonet qui cantat, faclus Domiuus dimiltendo peceata. Iniqiiorum
est
ubi vocem nostram agnoscerc debemus, si tameii enim conscientias non sanat ni>i indubmitia. Si enim
bujus vocis afleelum babemus : ucus noster refugium magnas tribulationes btberese dicit dCbiior lisci con-
et virlus. Snnt quxdam rcfugia ul<i non cst virlus, quo fessus*, et irituens angustias rei familiaris suae, cmn
quisqiic cum fugorit, magis inuruiauir quam coniir- se viiict noii posse esse solvendo ; propier imniinenlcs
melur. Confugis, verbi gratia, ad aliqiiem ui s.eculo omni anno coinoulsorps, iribuiatioues magnas se palf
magnum, ul facias libi polentem amicum; rcfugium dicit, nec usquam respirat nisi in spe indulgenlhc
K
tibi videlur. Tanta lamcn bujus sai-culi incerla stint, rerum tcrrenarum qnanto magis delmor poenarum
:
el ila poientnm ruiiia; quotidianx crcbrescunt, ut de abundantia delictorum, quando reddet quod dc-
cum ad tale refugium perveneris, plus ibi limere bet ue niala conscientia, quando si reildideril ipse
iucipias. Antca enim causac lu.-etantum limebas; cuni perit? Uoc enim debilum reddere, pnmas lucre esi.
vero ad lalem refugeris, el de illo tibi timebis. Mulli Keslat ergo ul de ipsius indulgentia securi esse pos-
eilim cum ad talia refugia confugisscnt, cadcntibus simus : si tameii accepta indtiigentia non rursus ad
illis ad quos confugcrant, et ipsi qunesili sunt : quos debtla contrabenda redeamus.
nemo qu;ereret, si non ad taiia confugissent. Non est 4. lsti ergo filii Core lortasse inlelligmitur esseilli,
rcfugium nosiram tjle, sed refugium nostrum virtus quibus lorutus est Petrus in Actibus Aposioloru;»,
est. Cuni il!uc confugerimus, firmi erimus. cum intenti facti essent ad mirabilia advenius Spiri-
3. Adjulorin tribulationibus quceinveneruntnos nimis. lus sancli, cum omncs in quos vencral linguis oiiini-
Multac sunt tribulationes, ct in omni tribulationc ad bus luqnereniur. Annuniiavit eniin illis Christum,
Deum confugiendum cst : sive sit (ribulatio in re fami- euin qui tanla potuissetmiltendo Spiritum sancium. Illi
tiafi, sivesiliu salute corporis, sivedc periculo carissi- quem ipsi mamous suis, cogilanlcsquam
crucinxcraut
luoriim, sive dc aliqua read hujus viuc sustentaculum coniemplibifis csset.cum ab eis occiderelur, quam allus
necessaria, omninoaliud refugium noo debetesse ho- et exeelsusapud Deum facius cssct. qui Spirilu sanrto*
iiiini christiano quam Salvator ejus, quam Deus ejus, uuoias unplerct, ct linguas itifauliiim facercl discrlas,
quo cumconfugerit, forlissit. Noncnim ipse insefortis cntnntmcti corde, dixerunt: fjuid faciemus? Jsiae erant
crit, autsibi ipseforliludo erit; scd ille illi fortiiudoerit, nimiu; tribuiationes, qua» illos invcnerant. Non cnitn
tjtii refugium ejus factus est. Yerumtame», carissimi, ipsi iuven^ruut peccata sua, scd iitvcnia iu eis simi
inter omnes iribulationcs humamc aninia.-, uulla est comnicmoratione Aposioiornm. ideo invenenmt illos
major iribulatio quam conscienlia dclictoruin. Nam- Iribulaliones, non ipsi invenerunl tnbulaiiones. Nant
q<ie si ibi vulnus non sil, sanumqno sil intus homiiiis quaudo sine alicujus admonitione ipse hoino cbnside-
iptoil conscicnlia vocatur; ubicumque alibi passus rat faciiiin suum, ct rogatDcum, quid dicil? Tribnla-
fnerit tribulalinnes, illuc confugiet, el ibi invcniel tionem cl doloretn imeni, et nomen Domini invocavi
Deum. Si ault-m ibi requies non esl propter abun- (Psal. cxiv, 5, i). Alia cst ergo tribulalio quam tu in-
ihntiam iniqttiuuis, quoniam et ibi Dens non est vems, alia qu:c tc invenit. ln ulraquc tamcn sive qu:e
qaid facluriis est botno? qtio confngict, ciun ccepcrit te invcnit, sive quam lu invenis, ut uiramquc depcl-
paii tribulaliories? Fugict ab agro «d civitntcm, a l.u, ille rogandus esl qui cst adjulor iti tribubtibui-
publico ad domum, n domo iu cubicutum, et sequimr bns. Nam ct ille cum invemret, h«c dixit, Et ncmcn
tribulalio. A cubiculn jain quo fugial non habet, nisi
1
Sic in Mss. At in Edd., Qttocumquc fuqer.t se, UtUtn
in intcrius cubile suum. Kirro si ibi iumultus csi,
trahit postse : et quocumqtie lulem traxerit sc, cruciid te.
si fumus iiiiquilaiis, si flammn scclcns, uoii itbic sed a setpso sunl tribuUiliones, etc.
Sic Mss. Al Kild., dcaticimuur .
*
potest confugere : pcllilur inde ; et ciun inde pclli- 8
Quiitdecim Mss., confossus. btio, confttsus. Trcs, ccm-
lnr, a seipso pclliltir. Ct eccc hnstern suitm invtmil, pttlsim. raucissiiui vero liabeul ut iu Kdd., confcssas .'
ncc
llilt:US 1-H'iH'.
quo confugerai : seipsum quo fugiturus est? Ouo- * Tredecim Mss., regum terreiunum.
ciinique fugerit, sc traliit posi se: ct quocumque * M&s., suo.
517
Domini invocaii : et lii in tribulalioiiibus, a
EJNARRATIO IN PS.ALMCM XLY.
quibus se debalurgens Juda?orum. Non enim
m
idololairi.e ama-
ihvenlos essc dixerunt, hoc dixcruni. Dcus nostcr.re- ritudine legcbatur, scd erat lanquam arida amarilu-
futjium et virtus, adjutor in tribnlationibut quce invene- dme Gentium tanquam mari circumdata. Fulurum
ruut nos nimis. S:d quia ailjutor factus est, unde crat ut turbaretur tcrra, id esl illa ipsa gens judaaa
factus esi? Compuncli, inquil, corde dixerunt : Quid et transierrentur moni^s i n cor maris, id est primo
faciemus ? Tanquam magua dcspcralione. Ille lautus ipse mons magnus paratus in cacnmine monlium.
c>t, qucm nos occidimus, nos ubi crimus? Et Pctrus, Deseruilenim genlem judcam, el factus est in Gen-
Anite ptznilentiam, et baptizetur unusquisqus vestrum in tibus; translaius cst dc lena ad mare.
Transfcren-
nomine Domini nostri Jesn Chrisli, et dimittuntur vobis tibus quibus ? Apostolis, quibus dixerat.
Si habucritis
peccata vestra (Acl. n, 4, 37, 58). Nibil cnim hoc pec- fidcm in vobis lanquam granum sinapis, dicelis
monti
cato gravius cogiiare poluernnt. Quod gravius pecea- huic, Tollcre etmittere in mare, et ficl : id esi, ner
luin jpgri, quam inedici interfeciio? quid gravius fidclissimam vestram pr.Tdicalmnem fiet
nl nrms iste,
polest «gcr facero, quam si medicum suum occidat? hoc est ego pse
pncdicer in Gentibns, glorificer
i
Cum hoc dimiliilur, quid noo dimillilur? Ab illo in Gentibus, agnoscar in Genlibus, el
fi.tquod de me
crgo cui dictum cst, liefugium ct rirtus, acccperunt procdiclum est, Populus quem non cognovi,
scrvivit mihi
magnam securitatcm. Baplizetur unusquisque vestrum (Psal. xvii, 45).Quando autem et i!!i monles trans-
in nomine Domini noslri Jcsu Chrisli : in illius noinine latisunl? El hoc indiccl nobis Scriptura Dci.
Quando
quem occidistis, baptizamini, el dimitluntur vobis pec- Apostolus prsBdicahat Judicis, respuenmt
verhuin;
cala vestra. Mcdicum vel postca cognovislis, jam se- et ait apostolus Paulus Ad vos missi eramus, scd
:
curi bibile sanguincm qucm fuJistis. quia respuistis verbum Dei, imus ad
Cenles (Acl. xiu,
o. [vers. 5.] Denique accepla lanta scctiritate, 46'. Translati sunt rnonies in cor maris.
Vcre cnim
quid dicunl? Proplerea non timcbimus, cum conlur- Gcntes credidcruiit montibns, ut in corde maris
biibilur terra. Paulo anle solliciti, subito securi, ex e&scni mootes illi : non sicut Judai, de quibus dictum
Iribulalionibos nimiis in magna tranquillilale posili. cst, Populus hic hbiis me honornt, cnr autem
eorum
Dormicbat enim iliis Christus, idco turbabantur longe csl ame (Isni. xxiv, 13, et Matlh. xv, 8). Hoc
cxcilalus esl Cbristus, sicut modo audivimus in enini et de Novo Tesfamento
promiltit Dominus, per
Evangelio, imperavit vcntis, el quicverunt (Matlh. prophetam dicens Dabo tctjes meas vi cordibus
:
eorum
viu, 24-26). Quor.bm Christus in ciijusque corde (Jerem. xxxi, 33, et Ilebr. vm, 10). H.c leges, hxc
per fidem csl, significatum est nobis, quia ejus cor praecepta per Apostolos indita omnium GeiHium fidei
lanquam navis in hujns sacculi tempeslate tnrbatur 1 , et creduliiati, montes dicti snnt translali iu cor maris.
<l<ii fidem suam obliviscilur : tanquam Christo dor- Tunc nos non timcbimiw. Qui non timebimus?
Illi
mienic liirb;Uur; cxcitato aulcm Clirislo, tran- qui conipuncti snmiis cordc, ne (ieremus
fit de numero
(jiiilliias. Dcnique el ipse Dominus quid ait? Vbi cst reproborum Judacoriim , lanquam ramorum fraclo-
fidas vcstra (Luc. viu, 25) ? Excilalus Cbristus exci- rum. Crediderunt cnim quidam illorum, el
adha>
tavii fidfm : ut quod in navi facltim erat, ficret in serunt Apostolis pra;dicantiblls Timeam ergo illi
,
.
«oidibus eorum. Adjutor in tributalionibus quce inve- quos dcserucriint monles : nos a monlibus non re-
nervnt ncs nimis : id cgit ul ibi essct tranquillitas cessimus ; et qtiando translati sunt in cor maris, seculi
magnn. sumus.
6. Vidcle ipsam iranquillitatem : Propteren non li- Quid jam spqnitnr ex eo quod trans-
7. [vers. 4.]
mcbimus, cum conlurbabiturterra, et transferenlur montcs lali sunt montes in cor maris? Atiendiie et vulete
in cor mmis. Tunc non timebimus. Quxramtis montes veritatcm. Hacc cnim qnando diccliaiitnr, ohscnra
transl:i!os ; ct si invenire poinerimus, manifestum eiant, quia nondum cor^geranl : nune aulem quis
esl quia ipsa est sccurilas nostra. Dominus quippe jam facia non cogno.-cat? Liber tibi sit pagina diviitsi,
dixil discipulis : Si habuerilis fidem sicut granum si- ut hrcc audias : liber libi sil orbis tcrrarum. ut
ba>c
napis, dicclis monti huic, Toltcre et mittere in mare, videas. In istiscodicibus nnn ea lcgunt, nisi
qui litte-
et fict (Matth. xvn, 13). Forle, monti huic, de seipso ras noverunl : in lolo mitiido legatct idiola.Quid
crso
enim mons Erit in novissimis tem-
dixil; diclus csl : factum est, dnm translali sunt monles in cor maris?
poribus mamfeslvs mons Domini. Scd iste mons suicr Sonuerunt et turbuta; zunl aquce ejus. Quamio pr.cdl-
alios montcs eollocalus cst: quia et Apostnli montcs, cabatur Evangeliiun (a), Quid cst hoc? Percgrinorum
porlantcs monicm liunc. Idco sequittir, Eril in novis- dwmoniorum videlur hte
aununliator esse (Act. xvn,
simis lemporibus, mnnifeslus mons Domiui, paraius in 18): hoc Atbcnienses. Epbesii aulcm quo tuinullu
cncumine monlivm (Isni. n, 2). Transcendit ergo ca- ociiderc Aposiolos voluorimt, quando in theatro pro
ciunina monliuin omoiiun. et in cacmiiine omnium Diana sna tantum slrrpitum feccrunt, ut clamarent
monliuni collocatus esl; quoniam montes suni an- Magna Diana Ephesia (Id. xtx, 28)? Inter quos ftu-
nimlianles montem. Mare atiteni si3nific.1i hoc saecu- cius et sonitus maris non liinebflnl, qui ad rcfugium
lum, in cujus maris coinparaiiono lamjuam terra vi- « Qualuor Jlss., Credidmmt enim, el acccsserunt ,ipo-
1
stoli. Alii fere oinnes, crediderunl emm et accfsserunt ,ivo-
At Edd., in cujuscmnque eorde per fidem non
lla \tss. stolk. rsec babeai, quidinn iUorttm ; nec vcrbum, prccdi-
e#. sijnificnlum est nobis quiu cjus cor lunquam navis cantibns.
in
hujut saicult lcmpestute turbatiw. Qui fidem suam. elc. ia) suiiami. dixerunt.
519 S. AIGUSTINI EPISCOPI 520
illud confugeranl. Denique npostolus Paulus voUb.it medio ejus, el non commovcbilur. Quid est, in medfn
inlrare in thoatiiim, el a discipulis revocatus est ejns? Tanquam Deus in uno loco stet, el circumdent
quia necessarium er.il adluic ul iu carne maneret eunv qui credunt in eum. Ergo ambilnr loco Deus,
propler Spsos. Sed tainen Sonuerunt el lurbalcc sunl e"l !aia sunt qmo circumdanl, in angusto est qui cir-
aqiuv ijus : conturbali sunt mbntes in fortitudine ejus. ciiimhlur? Absit. Nibil tale oogitetis de Deo, qui
Cujiis ? Nuini|iiidnam maris, an potius Dei, de quo nuilo capilur !oc©, cui sedes est conscientia piorum:
diclum est : Rvfugium el virlus, adjutor in Iribulaiio- et ila setles Dei eslin cordibus bominum, ut si bonm
uibns qnce invenerunt nos nimis? Tnrbati enim sunt ceciderit a Deo, Dcus iu s>c nianeal, non quasi cadat,
nionles, id esl poieslates hujus saeculi. Alii sunl enim iion inveniendo ubi sil. BJagis enim te sublevat, iu m
montes Dei, alii sunt montes sx>cu!i : niontes saeculi, illo sis, quam in te incumbit, ui si te snbduxeris,
quibus caput diabolus ; montes Dei, quibus caput oatl.it. lile si se suhduxerit, cades tu : lu te si sub-
Cltristus. Sed per islos inontes lurbali sunt illi mon- duxeris, non cadet ille. Quid ergo est, Dcus in meaio
tes.Tuncdederimi voces 1
contra Christianos, quando ejus? Hoc signilicat quod re.iuus esl omnibus Deus,
lurbali sunt montes sonautibus fluclibus et montes : ei personas non accipit. Quomodo onim illud q>:od
suut lorliati, et faclus est magnus lerne inolus cum in medio est, paria habei spatia ad oinnes fines; ila
luolti aquae. Sed cui hac? Civilali ilii fimdatac snper Deus medius esse dicilur, aequaliter omnibus con-
petrara. Sonant aqii.e, lurbantur montes, annun- sulens. Detis in medio ejns, et non cotnmovebilur. Undt
liaio Evangelio. Quid lu civilas Dei? Audi quod se- non commovebilur ? Quia in medio ejus Deus. Adjn-
quitur. vabit eam Deus vultu suo. Ille est, adjulor in tribulu-
8. [rer*. 5.] Fluminis impetus Iwtificanl civilutsm lionibus, quw invenerunl nos nimis. Adjuvabit eam Deut
l)ei. Cum lurbantnr' mOntes, cum sacvit maro, non vullu suo. Quid esl, vultu suo? Demonstratione sua.
tieserit Dous civilalem sumi per impetus Iliiminis. Quomodo se dcmonstrat Detis, el vultum ejus videa-
Qui sunt isli iinpeliis tluminis? Inundatio illa Spiritus mus? Jam commemoro, didicistis praesentem Doum,
sancti, de qua Dominus dicebat : Si quis sitii, veniat didicimns per opera. Qtiando ab illoaliquid adjulorii
et bibal : qui credit in me, flumina aquee vivce fluenl de accipimus, ita ut omnino non dubitemus a Domino
ventre ejus. Ergo haec flumina fluebanl dc ventre nobis esse concessum, vullus Dei nobiscum est. Ad-
Pauti, Potri, Joannis, aliorum Aposloloniin, alioruiii juvobit eam Deus vullu suo.
Evai.gelisiaruni lidolium. Haec flumina Cum lluerert iO. [vers. 7.] Conlurbatce sunl genles. Et quomodo
ab uno flumine, multi impetus (Inminis tojtificunt ci- contuibat;e? ulquid conturbatae? Ut dejicerent civ.H
vilatem Dei. Nam ut noverilis hoc de Spirilu sanclo latem Dei, in cujus medio Deus? ut everterenttaber-
diclnm, eodcm Evangelio consequenter dicil Evan-
in naculum saiictiticatum, qnod adjuvat Deus vultu suo ?
gebsta Hoc autem dicebal de Spiriiu, qucm acceptun
:
Non. Scd janl salubriler conturbatae gentes. Quid
eraul hi qui in eum eranl credituri. Spiriius autem enim seqtulur? Etinclinala sunt regna. Intlinata, in-
1
nnndum erat datus, quia Jesus nondum eral qiorifua- quit, mnt regna : jam non erecta, ul STevirent ; sed
tus (Joan. vii, 57-39). Glorilicato Jesu post resurre- inclinata, ut adorarent. Quandoinclinata sunt regna?
clionem, glorilicato post ascensionem, die Pente- Qoandoiaciumest quod pitcdictum est in alio psahno:
costcs venil Spiritus sanclus, implevil credenles, Adorabunl eum omues reyes terrm, omnes genles ser-
loculi snnt lingnis {Act. u, A), praedieare Evange- vient ei (Psal. lxxi, H). Quae res fecit ut inclinaren-
liuni coegMirunl Conlibus. Ilinc civitas Dci laelilicaba- lur regna? Quae res, audi : Dedil vocem suam Aitissi-
lur, dum mare liirbaretur sonilu aquaium suarum, mus t et mola est terra. Arreplilii idolorum tanquam
dum monles conturbarentur quaerciUes quni agi-rent, ranae de paludibus personabant, tanto tumulliiosiiis,
qnoinodo novam doctrinam pelierenl, quomodo Chri- quanlo sordidius de lulo et co3iio. Et quid strepitus
stianorum genus de lena eradicarent. Contra queiu
'.
ranaium ad tonitrua nubium? Inde enim ttedit vocem
Conlra fluminis inipetus laaificantes civilatem Dei. suam \ltisstmus, el motu est terra : tonuil de rwbibus
Ilinc eliarii ostendil de quo flumine
diceret, qma suis. Qikic suntntiDes ejus? Aposloli cjus, prsedicaio^
spiritum sanctum signiuoabal, Fluminis impetus lcrli- res ejus, de quibus intonabat praeceplis, coruscafiai
ficant civitatem Dei. Et quid scquitur?
Sanctificavit miracnlis. Ipsi nubes qui et montes : montes propter
tubernaculum suum Altissnnus. Si ergo sequitur san- allilu.linem et lirmitalem, nubes propler pluviam cl
ctificationis uomen, manitesluin esl fluminis illos ulverlateni. Irri«?av'erunt enim terram nubes istaji de
impetus de Spirilu sancto intolligendos, quo sancti- quibus dictum esl, Dedit vocem suam Allissimus, et
omnis pia auima credcns in Christum, ul liat mota est lerra. De bis enim nubibus minalur cuidani
ficalur
viuea?. sterili, unde translati sunt moiiie» in oor ma-
civis civilatis Dei.
9. \vers. 6.j Deus in medio ejns, et
3
non commo- ris : Mandabn, inquit, nubibus tneis ne pluant sup.r
mare, conturbenlur niontes Deus in Hoc impletum est in co quod
cain imbreih (Isai.v, G).
lebitur. Saiviat :
eotnmenioravimus, quando translali sunt montes in
» septem Mss., leqes. cor maris: quando diclum esl, Ad vos missi eramus,
1 Sic Mss. quibus in bocoe f. 5, consontit Gr.-eca inter-
LXX. At prius Edd. ferunt, Uetificat ciiitmem uei. sedquia respuistis vcrbum Dei, imus adgentes (Acl. xiu,
pre.tatio
conlurbantur, etc. 46) : impletuin est, ilandabo nubibus meis, ne pluanl
» Edd. careut parlicula et. llabeut Mss. ac LXX m abquot
'»
Crxcis codicibus. sicMss. Atedd., supcrbiretu.
521
suprr eam imbrem. Deniquc ipsa gens Juilxs
ElfARRATIO
modo
IN
sic
PSALMUM XLV.
gas, ne conturberis, ipse ad
^
te venit. Etenim e\
remansil, tanqnam vcllus siccum in area. Nam ct lapide parvo crevit, et factus cst mons magnus, iia ut
lioe nostis contigisse in quodam miraculo. Area sicca impleret nniversam faciem terra?. Quid vis ergo ad
erat, vellus solum madebat : scd pluvia iu vellere eum per terras venire, qui lerras impievit? Eccc jain
non apparcbnt (Judic. vi, 57, 58). Sic et sacramen- venil ; evigila : crescendo et dormienles pulsat 1
; si
tum Novi Testamenli non apparebat in gente Judaeo- tamen non tanlus in eis somnus est, qui etiam con-
riiui.0»od illic vellus, hic velnm velalum enim erat : tra monlem venienlem obdurescant, sed audiani :
6acra: vntum in vcllere. In area vero, in omnibus Surge qui dormis, et exsurge a morluis, et illuminabu
Genliinis nalet Evangelium Christi : pluvia manifesla te Clirisius (Eplies. Multum enim erat Judieis
v, 14).
est, nuda cst gratia Christi ' : non enim tcgiiur vcla- videre lapidem. Lapis enim ille adliuc parvus erat
menlo. Ut autcm exirel inde pluvia, exprcssum est merilo et parvum ceniemps.ernnt, contemnendo of-
vcllus. Per pressuram enim a se excluscrunt Chri- fendenmt, cl offendendo quassati sunl; restat ut et
stum, el Dominus jam de nubibus suis compluit conlerantur.Uocenim de lapide illo diclum est: Qin
arcam, vellussiccum remansil. Inde ergo dedit vocem offenderil in lapidem illum, cotiquassabii eum; supct
suam Altissimus, dc islis nuhihus, per qnam vocem quem venerit, conlcrel eum (Lue. xx, 18). Aliud csi
regna ir.clinarcnlnr, et adorarenl. conquassaii, aliud conteri : conquassaii minus esl
11. [vers. 8.] Dominus virtutum nobiscum, susce- quam conlcri : sed neminem conierit excelsus v«.
ptor nostcr Dcus Jacob. Non quicumque homo, nnn niens nisi quem conquassaverit humilis
, jacens.
jiotestas quaelibet, non denique angelus, non aliqua Modo enim antcquam veniat Dominns noster, humili-
ercatura, sive lerrcna, sive coelestis, sed Dominns ter jacnit Judacis, et offenderunl in illum, et con
virlutum nobiscum, susceptor nostcr Deus Jacob. Qui quassali sunt : veniet postea in judicio suo claru*
misit Angclos, vcnit post Angelos, venit ut ei servi- alque allus, magnus et potens; noh infirmus ul jitdi-
rent Angeli, venit ut homines taceret ccquales Ange- cetur, sed fortis ut judicet, et conterat eos qui
con-
lis. Magna gralia. Si Dens proxiobis, quis contra nos' quassati sunt in eum offendendo. Lapis enim ©ffen-
Dominus virlutum nobiscum. Quis Dominus virlutum sionis et pelra scandali non credentibus ipse est
nobiscum. Si Deus pro nobis, inquam, quis conlra (I Petr. n, 8). Ergo, carissimi, non estmirum si Ju-
nos? Qui Filio suo proprio non pepercil, sed pro no- non agnoverunt quem tanquam parvulum lapi-
d.-ei
Lis omnibus quomodo non et cum illo
tradidil illum, dem anie pedes suos jaccnlem conlempserunt : ilii
omnia nobis donavit (Rom. vm, 51, 5i)? Ergo securi mirandi suiil qui adhuc tam magnum monlem noluut
simus, in trouquillilnie cordis nulriamus bonam con- agnoscere. Judsei in lapidem parvum non videndo
scicntiam de pane Domini. Dominus virtutum no- oflenderunl, hrcrelici in moniem offendunt. Jam enim
biscum, susceptor noster Deus Jacob. Quanlacuniqne crevit ille lapis; jam dicimus illis, Ecce impleta cst
sil infirmiias lua, vide quis le suscipiat. JLgrotat prophciia Danielis, Lapis ille qui erat parvus, fa-
nescio quis, adhibetur medicus ; susceptum suum di- ctus est mons magnus, el implevit universam lerram
cil inedirtis m.grotum. Quiseum susccpit? Ille. M:igna (Dan. ii, 55). Qnaie in illum offiendilis, et non in il-
spcs salutis, magnus mcdicus eum fcuscepit. Quis ine- b.Mii ascendiiis ? Quis lam caicus est ut offendat in
dicus? Omnis medicus pnt^r illum homo est : omnis montcm ? Quasi idco ad te venerit ut babeas in quem
mcdicus qni venit ad hllirmum, alia die infirmari offoudas, et non liabcas in quem ascendas. Venilc,
potesl, prscter illum. Susceptor nosler Deus Jacob. ascendamus ad montem Domini (lsai. n, 5). Isaias boe
Fac le infanlem parvulum omnino, quales a parcnti- dicit : Venite, azcendamtis. Qnid est, Venite, ascemla-
bus suscipiunlur. Qui enim non suscipiuntur, expo- tnus? Venite, est crcdite ; ascendamus, proficiomus-
nunlur : qui suscipiunlur, nutriuntur. Pulasne sic lo Isti autem nec venire volnnt, nec ascendere, nec
susrepit Deus, quomodo infantem le suscepit mater credere, nec proficerc. Lalrant conlra monlem. Jam
lua? Non sic, sed in aciernum. Tua enini vox est in in illum loties offendendo quassali sunt, et nolunt
illo psalmo Quoniam pater meus et mater mea dereli-
: ascendere, semper eligenies offendere. Dicamus iilis,
qucrunl me, Dominus autem assumpsit me (Psal. xxvi, Vcnile, et videte opeta Domini. qucc posuit prodigia sn-
10). Snsrepior noster Dcus Jacob. per terram. Prodigia dicuntur, quod atiquid porten-
12. [i'm. 9.] Jam
Venite, tt videle.opera Domini. dant, signa illa miraculorum qu:c facta sunt quandi»
de hac susceplionequid fecilDominus? Animadvcrie inundus credidit. Et quid inde factnin esl, et quid
orbem terrarum, vcni, et vide. Si enim non venis, portendebant?
non vidcs; si non vides, non crcdis; si non credis. 15. [vers. 10.] Auferens bellausque ad finesterra.ttnc
longe stas : si credis, venis; si crcdis, vides. Quo- nondum videmus esse complctum : sunt adhuc bella,
modo enim vcnitur ad montem isium? Numquid pe- suntiniergenlcs proregno; inlersectas, inlerJuda^os,
dilms ? numquid navibus? numquid pennis? numquid Pagan"s, Christianos, hsereticos, siint bella, crebr<>-
equis? Quanliim allinct ad locorum spalia, ne sata- scnnl bella ; aliis pro veritale, aliis pro falsilatcccrlanli-
1
IU in Mss. At in edd., co quod illic vellus eral, ibi lioc 1
Ed<\.,erigilacre(lendo,eriqilantespulsat.Mss. «croun<lts~
velatum eral sac> imenltun in vellere. arca vcro, id est, m cim, cl doniiieniet puLsitt : aujue iidem cum ca tcns vcto-
in omnibtis grntittxs, ubi patet Evangelium cluiM, pluvia stiscdd. loco, credendo, babent, cres>:endo : <;tiod sciltcec
numifesta c.si, nuaa esl arca christi. rcfertur acl superiora vcrla. ex lapide varvo crsril.
Patrol. XXX VI.
va s. AUCUST INI EPISCOPI 321
hus. Nondum ergocomplctum csi, Aufcrcns bclla nsque buimus, arserunl : si tamen igne illo Spiriuis sancti
ad finet terae;sed fortasse complcltitur. A» el imnlo accensi sumus, de quo dicitur, Et seula comburei
completum est? ln quibnsdam completum est : in igni. Qui potens * in te esse cupicbas, infirmum te fe
tritico completum est, in zizaniis nondum coinpletum cit Dcus, ut fortcm le faceret de se, qnia infirmabam
est. Quid esl hoc ergo, Auferens bella vsque ad fines de te.
terroe? Bella dicil, quibus bellatur adversus Deuni? \\. [vers. 11.] Quid ergo sequitur ? Vacale. Ad
Quis enim hellat adversus Deum ? Impielas. Et qnid quam rem ? Et videte qnoniam ego sum Deus. Hoe est,
potest facere Deo impietas ? Nihil. Quid facit fictile Non vos, sed ego smn Dcus ego creavi, ego recrco :
vas elisum ad petram, quamvis vehcmenter elidatur? ego formavi , ego rcformo ; ego feci , cgo relicio. Si
Tanto majore malo suo venit, quanto majorc impetu non poluisli facere le , nuomodo potes reliccre lc?
venerit. Haec bella magna erant, crebra erant. Con- IIoc non vidct lumultiis contcnliosus animi humani :
tra Deum impietas dimicabat, etvasa fictilia conterc- cui tumiillui contenlioso dieiiur, Vacate, id est, re*
banlur prtcsumendo de se homincs, de viriute sua
:
primite animos veslros a contradictionibus. Noliio
niultum pracvalendo. Cujus rei scutum eliam Job argumenlari ct lanquam armari contra Deum : alio-
dis.it de quodam impio :
Cucurrit adversus Dcum in quin vivunt arma nondum illo igne comhusta. Si an-
cratsa cervice scuti sui (Job xv, 26). Quid est, in
tr-m combusla sunt , Vacale; quia non babetis nnde
aassa certice scuti sui? Niinium praesumendo de pro- piignelis. Si antem vacavcrilis in vobis, et a me pc-
tcctione sua. Numqi-id.iam isti lales erant qui dicc- ticriiis qmnia , qui * primo de vobis praisumcbatis
bant : Dau noslcr refugium et virlus, adjutor in tribn- Vacatc, el videbitis quoniam ego sum Deut.
qua? invenmunt nos nimis? aut in alio -15. [vers. 12.] Exaltabor in genlibus , et exaltabor
lationibut
psalmo : meo spcravo, et brachium
Non enim in arcu in lerra. Paulo ante dixeram terrac nomine significari
meum non suhabii me (Psal. xliii, 7)? Quando quis- gcntem Judaeorum, maris nomine cajtcras gentcs.
qiie cognoscit quia in seipso nihil est, et adjulorium
Translatf sunt montos in cor maris : conturbalje sunl
dese nullum habet, arma in illo confracta sunt, bella genles , inclinata si.nt regna , vocem suam Ai-
dedit
scdata sunt. Talla ergo bella delcvit vox illa Altis- tissimus, et mola est lerra. Dominns virtutum nobit-
simi dc nubibus sanctis, qua terra commota est, et cum, tusceptor nostcr Deus Jacob. Facla sunl niii acula
inclinala sunt regna : abstulit hacc bella usque ad fi- in genlibus, implctur fides gcnlium , ardcnt arma
ncs icrraa. Arcum conterel, et confringet arma, et scuta praesiimptioois humans : vacalur in trai»quillitat6
comburet igni. Arcus, arma, scuta, ignis. Arcus esl, oordis , ut cognoscalur aucior Dcus omnium mune-
insiditn; arma, publica oppugnatio; scutam, vana rnm si. oi ino. El post istam clariiicationcin, iiiimquid
prxsumptionis prolcclio '. Jgnis quo isla comburun- dcserit el plebcm Judicorum, de qua dicit Aposlolus ;
de quo Dominus ail : Jgnem veni mittere in Dico enim vobis, ut non sitis vobis sapientes, quia ccecj-
mr, esl
lerram (Lnc xil, 49). De quo ignedicil psalmus Ei :
tas ex parte Jsrael facia esl , donec plenitudn Ccntium
non est qui te abscondal a catore ejus (Psal. xvtn, 7). intraret ? ld cst, doncc montes huc transferrcntiir, nu-
Fcrvente igne isto, nulla in nobis impielatis arma bes hic pluerenl, liic Dominus tonilruo suo rcgua iu-
remancbont, necesse cst ut omnia confringantur, clinaret, donec plew.litdo Gentium intraret. El quiil
conterantur, comburaniur. Remaneas inermis noii poslea ? Et sic omnis Israel salvus fietet (liom. xi, 25,
habeus ullum adjutorium luum : et quanto magis in- 2G). Idco cl iiic ipsum ordinem servans, Exaltubor ,
inquit, i« ycntibus, exattabor in terra id csl,cl in
lirnms es, nulLrtua arma habens, taiuo magis te sus- et :
3
cipil, de qno riiclum est : Susceptor noster Deus Ja-
mari ct in tcrra; ul jam omncs dicanl quod sequi-
cob. Valcbas enim quasi per te, coniurbaris in le. lur , Dominus virlutum nobiscntti, susceptor nnster Deus
Perde arma quihus prraumebas audi Domimim : di- Jacob.
eentem, Sufficit libi gratia mea Dic et tu, Quando in~
firmor, tmc jortis sum. AjWMtnli v.»x esl. Omtiia arma
IN PSALMUAI XLVI
sua perdiderat tanquam forlitudinis siue, qui dicc-
ENAP.IUTIO.
bat, Ego autem non gloriabur, nisi in infirmititibm
meis (II Coi . xn, 9, 10) : velul fi diceret, Non curro SERUO AD PLEBEM.
ndversos Deurn in crassa cervicc scuii mei, qui prius 1. Dominus Deus noster fidcm in qna vivimus, et
(ui blasphemut, et pen,ecutor, et injuriosut ; srd ideo cx qua vivimus, per Libros sanctos, Scripluras saii-
miserii ordiam contccutut tum, ut in me cslend<ret Clni- ctas mirliipliciter nobis vaiiequc diffiidit; sacramenta
ttut Jetut omnem tonganimitaum in cos qtd credituri quidem verhorum varians , fidem lamen unam com-
tunl ilti in vitam ceternam (I Tim. t, 13, 16). Aufcrens mendaiis. llna enim cadcmquc rcs ideo mullis modis
belta usque ad Quando autem nos Domi-
fines lerroc. dicilur, lit modo ipso * dicendi proptcr faslidiiim v«-
minus suscipit, nnmquid inermes diinillit? Armal
nos, sod aliis armis, cvaugelicis, veritatis, continen- • tla quinque Mss. Edd. vcro, Qiud poslea ? tn te
esse ctt-
piebas.
lie, salulis, spei, fidei, charilatis. Il.cc arma habcbi- * Gatian. veius codex, qua.
mus scd non a nobis. Arma autcm qurc a nobis ba- • sie aliquot Mss. At edrt., utinamomnes dicani, etc.
* Sic Mss. At edd.. vt modus tpse dicendt propler fasti-
•
sic MSS. At edd., scuta, vana prcesumptio suoe prote- diwn varieiar, sed proplcr concoidiam una ftdes tenea-
lur.
S2o LNARRATIO IN PS ALMLM XLVF. 52 6
rielur, scd propicr concordiam iiaa icnealur. Ilaqne cavil nd sc pueros , ct mm probibcrcnlur ab illo
iu hoc psalmo quem cantatum audiviinus , cui can- dixit : Siniteeos venire ad me, tulium csl euiin rcgnum
tamlo rcspondimiis, ea sumus diciuri quaj nosiis : ct ccchrum (Matlh. xvin, 2, el xix, U). Proposittiin
lamcn fortassisaliquam, adjuvante ct donante Domino, excmpliim pueriii:e ad cavendara f.tluitaiem ab Apo-
suavilatem allaluri suinus vobis, qunndo ea quce alibi tolo est : Fratres, nolitc pueri esse sensibus. El rursnm
cl :dibi noveratis, eliam comrnonili ruminatis. Nam proponit ad imitandum : Scd malilia infantes eslote
,
ct ipsa ruininatioue , in qua signilicat Deus munda utrnentibus pcrfecli sitis (l Cor. xiv, 20). Pro filiit
animalia, hr>c voluit insinuare, quia omnis homo quod Core. Psalmus canitur : ergo pro CJimtianis canla-
audit sic debct in cor milterc, ut non pigcr sit postea lus esl. Audiamus cum tanquam filii sponsi rllius
,
inde cogilnre : ul quando atidit, sit similis mandu- qucm pueri insensati in Calvariae loco crucifixerunt.
ranti;cum antcm audita in memotiam rcvocat , et lili enim mcrucrtinl a besliis devorari
nos ab An- ,
cogitalionc dulcissiiua recolit, fiat similis rnminanli. gclis coronari. Agnoscimus enim honiilitalem Domini
Alio ergo modo eadcm dicuntur, ct faciunt nos dulci- nostri, ct non de illa erubescimus. Nori erulicscimus
lcr cogitarc qua; novimus , ct eadcm ipsa libenter de illo appcllato mysticc calvo, propter Calvariac
lo-
aiulire qnia modus dicendi variatur et res anliqua cum. Ipsa cnim cruce in qua illi
; , insullatum cst
ipso modo diccndi renovalur. non permisit calvam csse frontcm noslram,
quia eam
2. [vers. I.] Titiilus Psalnii sic se habet : ln fi- suo ligno ' signavit. Deniquc ut noverilis, qnia nobis
nem pro fitiis Core , Psatmns ipsi David. Filios islos dicunlur h;cc, videte quid dicilur.
Core habcnl lituli Psalmoiiim etiam alii nonnulli, et 3. [vers. 2.] Omnes genlcs, plaudite manibus.
Num-
indicanl dulcc mysterium , insinuant magnum sacra- quid popuIusJudaeortira omnes gcntes erant? Sed ca--
mcnlum : ubi et nos ipsos libenler inlelligamus, et citascx parte Israel facta est ut pueri
insensali cla- ,
agnoscamus in titulo uos qui audimus ct lcgimus , el marenl, Calve, calve; atquc ita Dominns
crticiflgereUir
lanquam speculo proposito qui sumus inluemur. Fiiii in Calvariie loco, ut
sanguine fuso gentcs redimcrcl,
Corequisuni? Fnilliomoquidain Corc nomiue {Num. el implerelur quod ait Apostolus
Caecitas cx parle :
xvi, 1), sic eniin vocabalur aliquis bomo vcmmlamcn : lsracl facta est ,
ul plenitudo Centium intraret Rom.
(
cnin leguntur qux scripla sunt, el invenitur scrrno xi, 23). Insiilleiit crgo vani et
hebetes, cl insenaali,
divinusloqui ad quosdam, qui non valde intelliguntur et dicanl, Calve, calve : vosaiitcmsanguine illius red-
esse illius unius homiiiis qui vocabaltir Core rc- empli, qtii fusus est inCalvariaj loco,
filii ;
Omnes gcntcs
currit animus ad myslcritim, ut qiixrat quid siguiflccl plaudite manibus, pcrvonisse ad vos
graliam Dei. Ptau-
Core. Quia cnim verbum hebricum est, dicilur uliqiie dite manibus. Quid est, ptauditc?
Gaudete. Sed quare
el interprclaltir in gnccam linguam ct in latinam lin- manibus? Quia bonis operibus. Ne gaudealis
orc et ,
guain. Et facluin cst jnin; multa nomina hcbraea in- cessetis manibus. Si gaudctis, plaudile
mauibus. Ma-
terprciaia sunt nobis : et inspicimusi , et invenimns nus gcnlitim videat , qui gnudia donare dignatus
esl.
Core inlerpretari Cahum. Muito magis atlciulislis. Quid est, mantts geutrum? Fncla benc
operantium.
Obseutum erat ctim dicerentur filii Core, nonne ob- Omnes gentes, plaudite manibus : jubilate Deo in
voce
scurius cst cum dicutilur fiiii calvi ? Qui siml isii lilii exsullationis. Et vocc, el maiiihtis. Si tanttim voce,
calvi? An forte lilii sponsi ? Quia spon-tts in Joco non bene; qnia pigrx sttnt manus : si lanliim maui-
C;dvnri;c crucifixus cst. Rccolite Evaiigcliiim , ubi btis, nec boc bene; quia muJa cst lingua : concordent
Domiitum cruciiixernnt, el invenielis ettm m locoCal- manus ct lingua ; illa conflteakir, ill.c opercniur. Ju-
vnri.p. cruciflxum (Muith. xxvn, 33). Proinde qni bilate Deo in voce exsultaiionis.
criiccm cjus irridenl, a da:monibus tanquam a bcsiiis 4. \vers. 3.] Quoniam Dominns exce/sus lcrribiiis.
devoraniur. Nam significavit el hoc quaedam Scri- Excclsus ille, quasi irrisibiiis descendetido, ascen-
ptura. Cum ascenderel prophela Dei Elisxus, clama- dendo io coelum faclus est ierribilis. Rex magnns su-
banl posleum pueri irridenles, Ascende calve, ascende per omncm terram. Non tantum super Jud.cos : nam
calve ille autem non lam crudclitcr quam mysiice
:
et super illos rcx. Inde enim ct Apostoli credideruni,
,
fecit illos pucros ab ursis excunlibus devorari (IV indc cl multa millia bominum rcs snns vendidenint
Reg. ii, 23, 24^. Si non devorarcntur illi pueri, num- et prelia nd pedes Apostolorum posucrunl Act. t\
( ,
ijnid usque adhuc viverent? aut non possent morta- 54) : cl implclum est in illis, qttod cral in lilulocrn-
los nnli eliam febre intercipi ? Myslerium in cis ta- cis conscriplum, Rcx Judceorum
( Mattfi. xxvm, 57 ).
incn non oslenderclur, ubi poslcri tcrrerentur. Nemo Ilex eslenim
Jud.EOrum. SedparumestJudaiontin.
et
ergo irrident crucem Domini : Jtidaci sunt possessi a Omnesgenlesplaudilemanibus:quoniam rexomnit lerrce
Ariiioiiibus ct devorati. Nam in Calvarix loco cruci- Deus. Non cnim illi sufficit unam genlem haberc snb
ligenles Christum, et levantes in cruce, tanquam ipsi se ideo lantum pretium ex latcre dedil, nt enierct
:
dicebant sensu pucrili ,non intelligentes quid loque- orbem terrarum. Rex magnus super omnem terram.
rcnlur, Ascende calve. Quid estenim, Ascende? Cru- 5. [vers. 4.] Subjccit plebes nobis.et gentcs suh prdi-
ci/ige, crucifige (Luc. xxiii, 21). Proponitur enim pue- bns nostris. Quas subjecil , el quibiis? Qui sunl qni
»itia ad imitandum bumilitatein , et ilem proponilur loqutmtnr? Fortc Juda-i ? Planc si Aposloli, phrac sl
pneritia ad cavendtim fatuitalcm. Proposila pueritia sancli. His enim Dens subjccil plebcs el gcnles, ul
»il imitandum humililaicin a Domino cst, quando vo- « TrcsMss., sicno.
557 S. AUGUSTINl EPISCOI i !
528
qui a sais civibus oc- lcniiculam quodammodo desideraverunt, et prinn-
hodie hnnoreniur in gentibus ,
meruerunl quomodo Dominus eorum occisus est tum perdiderunt. Elegil ncbis liccreditatem suam, spc
cidi :
honoratur a gentibus, crucifixus a suis ciem Jacob quam dilexit.
n civibus, et ,
factis suis. Ideo enim 7. [vers. 6.] Ascendil Deus in jubilatione. Ipsc ille
adornlur ab alicnis, sed prelio «
emit nos , ut alieni ab eo non essemus.
Putas ergo Deus noster Dominus Christus ascendil in jubilalione.
voces esse Apostolorum, Subjecit plebes nobis, el gen- Dominus in voce tubae. Ascendit : quo, nisi quo scimus ?
tes sub pedibus nostris? Nescio.
Mirum si Apostoli tam Quo cuin Juda:i non sunt secuti, nec oculis. In cruee
ut gauderent gentes esse posi- enim exaltatum irriserunl , in ccelum ascendcntem
superbe loquerentur ,
las sub pedibus suis , id est Christianos sub pedibus non viderunt. Ascendit Deus in jubilatione. Quid est
Apostoiorum. Elenim gnudent nos secum esse suh jubilatio, nisi admiralio gaudii, quae verbis non polesl
pedibus qui morluus est pro nobis. Nam sub
illius explicari? Quomodo admirali sunt gaudcnles disci-
pedes Pauli currebant, qui volebanl esse
Pauli ; el di- puli, videntcs irein coelum (Act. i, 9)quem pianxerunt
ccbat eis Numquid Paulus pro vobis
:
crucifixus est mortuum : revera gaudio huic verba non sufficiebant,
15)? Quid er-o hic? quid accepturi
sumus ? restabat jubilare quod nemo poterat explicare. lbi
(I Cor. i,
Subjccit plebes nobis, clgenlessubpedibunnostris.Omms erat et vox lubae, vox illa Angelorum. Dicmm est
perlinentes ad hsereditalem Christi in omnibus gentibus enim , Sicut luba exalta vocem tuam (Isai. t»iu, 1 ).
sunt, et omnes non perlinentes ad
haeredilatem Chri- Prasdicaverunt Angeli ascensionem Domini : viderunl
videiis sic exaltari in discipulosasccndente Domino admiranles,
sti in omnibus gentibus sunt :
ct ' lia^renles,
nomine Christi Ecclesiam Chrisli , ul omnes
nondum stupentes, nihil dicentes, sed corde juhilanles : etvox
jaceant Christiano- jam tubai in clara voce Angelorum, Viri Gulilcei, quid
crcdentes in Christo, sub pedibus
rum. Quanti enim medo currunl ad Ecclesiam nondum slatis? Hic non scirent quia ipse
esl Jesus. Quasi illi
christiani, rogant auxilium Eeclesiae; subveniri
sibi esset Jesus. Anle se paulo anle cum non videranl?
lemporalilcr volunt, eliamsi in aeternnm
nobiscum sccum loquentem non audieranl? Nempe non solum
regnare adhuc noiunt. Cum omnes quaerunl auxi- speciem vidcruut praesentis, sed el menibra conlre-
lium Ecclesine, et qui nondum sunt in Ecclesia, non- ctaverunt (Luc. xxiv, 39). Ipsi ergo nesciebanl quod
subjecit plebes el gentes sub pedibns noslris ? ille esset Jesus? Sed admiraiione ipsa pra3 gaudiu
ne
C. [vers. 5.j Elegit nobis hwrcdualem suam, speciem jubilationis, lanquam menle alienaiis, loquuntur An-
lacob qnam dilexit. Pulchriludinem quamdiv.n Jacob geli, Ipse est Jesus. Quasi, Si creditis illi, ille est quo
elegit nobis hareditatem suam Jacob. Duo fralrcs crucifixo nutavcrunt vobis pcdcs, quo occiso et sepulio
erant Esau ct Jacob; in utero malris ambo confiige- spcm vobis perdidisse putabitis; ecce ipse est Jesus.
bant, el de conflictu viscera malerna
qualiebanliir : Ascendit ante vos; sic veniet quemadmodum cum vide-
cum duo essent, electus esi minor, et praepo- tis eunlem in coclum (Act. i, 11) : toliitur quidein cor-
ci ibi
situs est majori, el dictum est , Duo populi snnt in pus ab oculis veslris , sed non scparalur Deus a cor-
utero luOt et major serviel minori ( Gen. xxv, 23). Pcr dibus veslris : videte ascendenlem, crcdile in absen-
omnes Rentes major, pcr omncs genles minor : s<d tem .sperate vcnienlem ; scd lamen per misericordiam
minor in bonis christianis , elcctis, piis, fidelibus; occultam etiam senlite praesenicm. lllc enim qui
major in superhis, indignis, peccatoribus, oontumaci- ascendit in coelum, ut tolleretur ab oculis vestris,
bus,sua peccata deiendentibus magis quam confiten- promisit vobis dicens : Ecce ego vobiscum sum usque
fuii, igno-
libus; qualis etiam ipse populus Judaeorum in cvnsummalionem smculi (Mattlt. xxviu, 20). Merilo
rans Dci jusiiliam, et suam volens constiluere
(Rom. et Aposlolus sic nos alloquobatur : Dominus in proxi-
x, 5). Sed quia diclum est,
Major serviet minon, ma- mo est, nihil sollicili fueritis (Plulipp. iv, 5, 6). Sedet
nilestom est quia piis subdenlur impii, et humilibus super ccelos Christus, et longe sunt coeli, ct ipse qui
subdentur superbi. Prior natus est Esau, et poslcrior ibi sedet prope est. Dominus in voce tuba?. Ergo vos
praela-
naius cst Jacob : sed qni posierius natus est , filii Core, jam si intellcxistis vos , el inspicilis hic
primogc-
ius est primo naio, qui pcr gulam perdidit vos, ct vos gaudetis, quia videtis hic vos.
nita sua. Sic habes scriptum :
Desideravit lenticulam, 8. [vcrs. 7.] Psallite Deo nostro, psaliile. Qucin tan-
el a\l illi [rater ejus, Si vis
dcm M
tibi, da milii primo- qiiam bominem irriserunt qui a Deo alienati simt,
genila tua. llle plus amavitquod camaliter concupie- psaltile Deo nostro. Non enim homo tantum, sed et
ral, quam quod spiritualiter prius
nascendomeruerat Deus. Homo ex semine David (Rom. i, 5), Deus Do-
<-l deposuit primogenita
sua, ut manducaret lenticu- minus David, ex Juda?is carnem habens : quorum pu-
lam (Cen. xxv, 30-34). Lenticulam autem invenimus tres, ait Apostolus, et ex quibus Christus sccundum cur-
cibum esse iEgypliorum nam ibi abundal in ^Egypto.
; nem. Ex Jud.eis ergo Chrislus, sed secundum cariicm.
Undc magnificatur Icnlicula alcxandrina , el venit Quis atiletn iste Christus, qui esl ex Judaeis seciindum
usque ad lerras nostras, quasi hic non nascalur Ien- carncm? Qui est super omnia Deus benedictus in scecula
perdidit Deus ante carncm, Deus carne, Deus
licula. Ergo desiderando cibum segyplium , ld. ix, 5 ). in
(
primalum. Sic et populus Jud;eorum, de quo dicdun cum carne. Ncc solum ante carnem Dcus, sed ante
«st, Conversi sunt corde in /Egijptum ( Act. vil, 59), lerram Dcus, tmde facta cst caro; ncc lanlnm anle
« Ric edit. Er. cui conseniiunt plures Mss. Al 1 nv., sed
1 Novcm Mss. vidcnml discipuli asccndenlem Domi-
prelio wgnum sui. Duo Mss. , scd prctto sanguuns fiiclU
,
$uis.
num.
329 ENARRATIO IN rSALMUM XLVl. 539
ter ram Dcus, undc caro facta cst, sct etiam antc coe- para il!i locum in corde tuo ; venit , et libenler sedef
lum Deus, quod prius factum esl; anle dieni Deus qui Ipse cerle cst Dei Virtus et Dci Sapientia (I Cor. i,
primus factus est; ante omncs Angeloe Deus, ipse 24). El quid dicit Scripiura de ipsa Sapicntia? Aniina
Christus Deus : quoniam in principio eral Vcrbum jnsti, sedes sapientia) (Sap. vn). Si ergo aninia justi
el Yerbum eral apud Deum, et Deus erat Verbun» : sedes est sapienliaj; sil anima tua justa, et eris re-
nmnia pcr ipsum facla sunl, et sine ipso factum est galis sella sapienlioe. Et revera, fratros, omnes homi-
niliil (Joan. i, 1-3). I!le est ante onmia ,
per c.ucm nes qui bene vivunt, qui bene agunt, secu:>dum cha-
facla sunl omnia. Psallite ergo Deo nosiro ,
psal- rilatem piam !
conversantur , nonne Deus iu illis se-
lile (a). det, el ipse jubet? Obtemperat anima sedenti in se
9. [vers. 8.] Quoniam rex omnis term Deus. Qj id Deo , et ipsa jubet membris. Anima enim lua jubet
eiiini ? Et anie, non omnis terra? Deus? Nonne et coeli membro tuo, quo movealur pes, quo nianus, quo
et icrraj Deus, ctim uiique per illum facta sunl omnia ? ocnlus, qno auris, et jubet ipsa membris tanquam fa-
Quis possel dicere non esse Deum suum?Sed non mulis suis : sed et ipsa servil intcrius insidcnti sibi
onn.es bomines agnoverunt Deum suum ct ubi agno- ;
Domino suo. Non potest inferiori se bene imperare,
sccbalur, quasi ibi lanlum Dcus eral. Noius in Judx a;
nisi superiori se nor. fucrit dedignata servire. Deus
Deus (Psal. lxxv, 2) : noudum (iliis Core dicebatnr, sedet super sedem sanclam suam.
Vnmes genlcs, plaudite manibus. Ille enim Deus noius i\. [vers. 10.] Principes populorum convenerunt
in Juda:a. rcx omuis lcrra? Deusest. Jam abomnibus cum Deo Abraliam. Deus Abraliam el Deus Isaac ct
agnoscitur, quia impletum est quod dicit Isaias, Ipsc Deus Jacob (Exod. m, 6). Verum est, dixil hocDeus,
Deus tuus qui eruit le, universai terrce Deus vocabitur el superbierunt inde Juda-i, et dixerunt : Nos filii
(lsai. uv, 5). Quoniam rex omnis terra: Deus : psallile Abralice sumus. Superbienlcs de nomine paterno, ge-
inlelligenter. Docet nos et admonel nos ul psallamus renles ejus carnem, non lenentes ejus (idem ; seminc
intelligenter : non quaeramus sonum auris, sed lumen adhoerentes, moribus degcnerantes. Denique Dominus
cordis. Psallile, inquit, intelligenler. Genles, undevo- quid ait eis ita superbienlibus? Si filii Abralia estis,
cali eslis ul cbrisliani essetis, adorabant deos manu facla Abrahce fncile (Joan. vm , 53 , 59). Ileni quid
fuclos, et psallebant iilis ; sed non intelligentcr. Si dixit illis Joannes venientibus et coniremiscentibus
inlelligcnter cantarent, lapides non adorarent. Quando qnibusdam ipsorum, qni se pcenitendo corrigere vo-
homo sensatus canlabat lapidi insensato, numquid luerunl? Progenies vipcrurum. Erant enim iniqui, eraut
inlclligenter cantabat? Modo autem, fratrcs, non vi- perdili , erant pcccatores , eranl impii : venerunt ad
demus oculis quem adoramus, et lamen correcti baptismum Joannis : et quid eis dicii? Progenies vi-
adoramus. Multo magis nobis Deus commendatur *, pcrarum. Ilii se dicebanl filios Abrahae, et ipse illos
quia eum oculis non videmus. Si eum oculis videre- dicebat (ilics viperarum. Numquid Abraliam vipcra
nius, forte contemneremus. Nam et Chrislum Judaji eiat? Sed quia male vivendo daemones imiiati erant,
visum contempserunt, non visurn Gentes adoraveruut. et eorum lilii fac.ti erant, quos imitando male vive-
Illis enim dictum est, Psallile intelligenlei-. Nolite essc bant : Progenies, inquit, viperarum, quis vobis ostendil
sicut equus et mulus, in quibus non est intcllectus fugere ab ira ventura ? Facite crgo fructum dignum pae-
(Psal. xxxi, 9). nilentiw : et nolite dicere apud vosmelipsos , Patiem ha-
10. [vers. 9.] Regnabil Dominus super omnes genles. bemus Abraham, et quasi sup -rbire de gcnere Abrahae;
Qui regnabal super uuam genlem, regnabit , inquit, potens est enim Deus de lapidibus istis suscitare ftlios
mper omncs gentes. Quando dicebantur ista , super Abrahce (Matth. in , 7-9). Non enim remansurus est
unam genlem regnabal Deus prophelia erat non- : , Abraham sine (iliis, si vos damnaverit Deus : polens
dum res demonslrabatur. Deo gralias, jam videmus esl enim et damncre quos odit, et illi reddere quos
impleri quod ante prophelabalur. Cliirograpbum Deus promisit. Et unde illi rcdditurus est (i)ios, si damnal
antc lempus scripsit nobis, impleto tempore reddidit Hebraos de carne ejus progenilos? De lapidibus istis.
nobis. Regnabit Deus super omncs gentes , promissio Ostendebat illis lapides in ercmo. Qui eranl l.ipides,
esl. Deus sedet super sedem sanctam suum. Quod tunc nisi Genles, quas Iapides adorabanl? Lapides quare?
fulurum promitlcbatur, nunc implelum agnoscilur et Adorando lapidcs, dicli erant lapides : quia psalmus
lcnetur. Deus sedet super tedem sanclam suam. Quae piaedixerat, Similes illis fiant qui faciunt ea, el omncs
sedesejus sancta? Forsitan cceli; et bene inlelligitur. qui confidunt in eis (Psal. cxiu, 8). Tamen de ipsis la-
Arcendit enim Chrislus, sicut novimus, cum corpore pidibus reddidit iilios Abralise modo omnes qui lapi-
:
i« quo crucilixus est , et sedet ad dcxteram Palris des adorabamus, convcrsi ad Dominum filii Abialm:
(Act.i,2): inde eum venlurum exspectamus ad jti- facli sumus ; non duccndo ab illo carnem , sed imi-
dicandos vivos cl mortuos (II Tim. iv). Sedel super tando (idem. Principes ergo populorum convenerunt cum
sedem sanctam suam. Coeli sunt sedes sancta ejus? Vis Deo Abraham. Principcs populorum : Genlium prin-
et tu esse sedes ejus? Noli puiare le esse non posse cipes, non unius populi principes, sed principcs po-
pulorum omnium , convenerunt cum Deo Abraham.
1
vaUc. Ms., corde recti.
1
Uic in Edd. additur, polenlior : in aliquot Mss., major : 12. Ex ipsis principibus erat el isle Cenlurio, du
neuirum vero est in melioris nour. libris. quo modo Evangelium cum Ifgerctur nudistis. Eral
(a) ouiiuilur allda pais f. 7 ; rsaUite regi iwstro, psal-
kte 1
Gaiian. its., secundum cliaiitatcm pie comersanlur.
S. AUGUSTINl EPISGOPI 554
551
honorem el potcslaiem mier est : Terra et, et in terram ibit (Getu m, 19). Debet
enim Cenlurio hr.bens
populortim. Ve- antem homo de Deo pncsiuncre , et inde sperare au-
hominea, princeps erat dc principibus
suos, tmo xilium, non de se. Non enim tcrra pluil sibi, atit lucet
nientiad se Christo obviam misit amicos
el rogavil ul sibi quomodo autem terra de coelo exspectat ptuviam
vere transituro Christo misil amicos ;
:
innrmabatur et et lucem sic homo de Deo debet exspeclare miseri-
,
curaret puerum ejus qui periculose
:
mandavit, Non cordiam et veritatem. Illi ergo dii forles ter*ar vaide
ctmt vellet ipse Domintts vcnire, hoc ei
dic elevati sunt, id est, valde superbierunt non sibi rne-
sum dignus vt sub lectum meum intret, sed tantum
:
homo svm dicum necessarium putaverunt, et idco in sua a?gri-
rerbo, el tambiiur jjikt mens. Nam et eqo
mitites. Videte tudine remanserunt et ip^a xgritudine ad mortem
sub fotesiate constilutus, habens sub me
,
pcrducii sunt. Prsccisi sunt rami naturales, ut liumilis
i|itemadmodum tenuit ordinem : prms commemoravit
illo essenl.
insererelur oleaster (Rom. xi, 17). Quoniam dii fortes
quod sttb alio essct, et postea quod alii sub
sub aliquo lerroi valde elevaii sunt. Teneanius ergo, fratres, hu-
Sub potestate sum, et in potestate sum; et
huic, Vade, et va- militatem, charilatem , pietatem ; quia vocaii ' sumus
sum, et super aliquos snm. Et dico
scrvo meo, Fac Iwc, cl illis reprobalis, vel illorum exemplo l\iperbire ti-
dit; et alii, Veni, el venil; et
consti- meamus.
(acil. Tauquam diceret, Si ego sub potestatc
tutns jnbco illis sub me sunt, tu qui sub nullius
qui
potestatc positus es, non potes jubere
creaiune tu.v, IN PSALMUM XLVU
factum cst
quando omnia per te facta sunt, el sine te ENARRATIO.
sanabilur puer mcus.
nihil? Dic ergo verbo, inquit, et
SERIIO AD 1'LI.ni M.
Nam ut in domum meam intres , non sum dignus. Tre-
pidavit Christum mittere inira
parietes suos, el jaro 1. [vers. !.] Tiiulus Psalmi est, Lms Cantici filiis
i.itus eral in corde ejus : jam
erat nnima ejus sedes Core, secunda sabbati. De hoc quod Domii.us donaro
illius. jam ibi sedebat ille qui bumiles requirebai. Con- dignatur, excipite tanquam filii firmamcnii. Sccunda
^bus
versus denique Chrislus, miralus
est, et ait s
cuini sabbati, id esl, post diem pi iiniim, qiiem Domi-
in lsrael
te : Amen dico vobis, non inveni tantam fidem uiciim dicimus, quaj eliam secnlida loria dicitur, fa-
eaindem rem imo lirmamentum coe-
{Luc. vu, 6-9). Et sicut alius evangelista clum est firmamenlum coeli,
uarrat, sequitur nomiims, ct dicit : Ueo dho vobis,
lom. Crcium enim vocavit Deus fiin.ameuium (Cen. i,
Qccidenle venienl, et recumbcnt feceral, et a lenebiis
qnia mulli ab Oriente ct 5-8). Primo autem die lucem
Isaac Jacob in regno cwlorum. I le
diviserat; el vocaverai litcem, diem, et lenebras, n«-
cum Abraham ei el
Nain in po-
enim Cenlurio non erat de populo brael. clem. Sicut autem indi&.t psalmi hujus conlcxtio,
pnto Israel superbi repcllebant a se
Deum : in prin- aliquid etiam prxloculus esl Deus iti illo opere s.io,
tipibus Genlium ivjvcntuf est
humilis, qui ad sc in- quod compleretur in nobis * : et sccimdum hujus crea-
vitaret Deum. Admirans Jcsus
fidem ipsius, rrprobat turae conditionem sa;cula cucurrcrttnt.
Non fruslra
vMehautur, cum De me enim
perlidiam Judaeoruu. Sani enim sibi enim Dominus ail de Moyse, ille scripsil
eogno-
quando medicuin (Joan. v, 4G): uisi quia oini.iaquajscriptasuol, etiam
iion
pcriculosius segrotarent,
scentes occidebant. Cum ergo reproharrt et repudia- ctim Deus conderel creatnram ,
possttnt inlerprclari
ret illorum Biiperbiam, quid ait?
ldco vobis dico, quia ad significationem fuiuroruni ; ui inlelligas Deum fe-
mulli ab Oriente el Occidentevenient ,
non pertinenles cisse luccm, cum Chrislns a ntnrluis resurrexit. Tunc
vei.ienl nmlii quibna dixil, enim revera lux divisa esl a lenebris, quando im-
ad cogitotionem Isracl : illa
recumbeut cum morlalitas a niorlalilale disci-eta esl. (Joid ergu sequi-
Omne* yentes, plaudite manibus ; ct
regno ccelorum. Non illos genuil carne sua capiti ettuni cirpus fieret, quod esl Eccle-
Abraham in tur, «nisi tit
illo in regno
Abraham; ct venicntes rccumbeni cum sia? Dciii.|iie est eliam psalmus de prima sabbaii, iu
filii ipsins? Non
coelorum, et fUii ipsius crt.nl. Qnare quo aperlissime rcsurreclio Domini dcclaratur : ibi
i.ali de cartie, scd
scquendo tidem ipsius. Ftlii uutcm enim dicitur , Tollite portas,principes veslri *, et eleva-
rcgni, i<l cst Judsei, ibunt in tencbras
cxteriorts • iltic
mini^yortcc wlcrualcs , ct introibil Rex gloria- (Psnl.
erit ploratio et siridor dentinm (Matth. vm, II lS).
xxiii, 7, 9)- Qmd cvidenlitis quani Cltii^liim essn
.|iii n;.ti t»nl de Regem gloii;c?dc quo diclum esl Si cognovisscnl,
Damuabuntur in tcnebras cxteriorcs :
carnc Abratue, el rectimbent cum eo in regno coclo- nunquam Dominum glorice crucifixissenl (I Cor. n, 8).
Mt-riio ergo rt hte, Secondam ergo sabbati non debcmus intelligere nisi
r..m qui imitaii sunt fidcui Abrahai.
Vrincipes populorum convcuerunl cnm DfO Abruham. Ecrlcsiani Cbristi : sed Ecclesiam Christi iu sat.ciis,
13. El quid illi qui ncrlincbant ad D.um Abral.am? Ecclesiam Chrisli in his qui scripti sunt in coeto, Ec-
elcvati sunt. Qui crant clesiam Christi in his qtii nu.ndi hujus lenlalionibtu
Quoniam dii forlcs terrce valde
Dci, vitis illa Dei, de qua dicitnr, /u- non cedunt. Ipsi enim digni stmt noniine firinamentl.
dii, popult.s ille
dicate inter me et inter vincam meam (Isai. v, 3), ibunl
» Nonnulli cdd., qua. Quidam, qni. nclnde loco. rocai,
non rectimbenl cum Abraham
in lenebras eiteriorcs, plerique babenl, revttcali ; et sic Er., i.. qua
edilione i osi
Jacob, non convenitint cum Deo
Abraham. verbum, timeamm, additur, adinoniti
cl Isaac et Abest, cmn qau-
qui erant dii b.r-
* Edd., complerctur in nobis cwi jmiaw.
Onnre? Quoniam dii fortes lerrce. Illi
De qua terra ? de
dio, a Mss. ...
' Fild., principes vcstras. Nnnnulli M^s., piutcp:» vestr
...
les tcrrv.. praeanmeau»d6 lcrra.
Uuiuiui c:im dtctuin consule Lnarr. iu ips.uu i^ai 2S.
teip6is : litoia oumis honto lerra.
57.3 ENARftATlO IN PS ALMUJl XLVH. 534
Eitro Eeclcsia Cliristi lu liis qul flrmi sunt, de quibus factus estmons magnus? Quam magnus? Ita «t im-
ilicit Apostolus, Debemus autem nos firmi infirmUates plerctuniversam faciem terrx (Dan. it, 3-4, 3B}. Ergo
vifirmorum tustinere (Itom. xv, 4), appellata est fir- crescendo mons iste ct implcndo universam facient
mainenlum. De hoc canlatur in Psalmo audiamus, : terrae, vcnit ad nos. Quid ergo montem quasi absen-
agnnscauuis , sociemur, glorieraur, regnemns. Nam- tem quxrimus, et non iti prxsenlem jam ascettdi-
que eam etiam (iruiainentum apostolicis Litleris ap- rniis , ut sit in nobis magnus Dominus , ci iaudabttit
pcllalam audi, et agnosce : Quae est, inquit, Ecctesia valde?
Dei vivi, columna el firmamenlum veritatis (I Tim. m, 5. [vers. Z.] Deniqtte ne istum moutem non agno-
45).' De hoc flrmamento cantatur tHiis Core, quos no- sceres et in boc psalmo , et in aliqua parte terrarum
6iis esse filios spousi crucifixi in Calvarix loco. Core quxrendum cxistimares , vide quid sequilur : cum
namque Calvitium interpretatur. Sequitur in hocpsal- dixisset, In , Dei
in monte sancto eju$,
civitate nostri
mo, qui iuscribilur secunda sabbati., quid addidit? Ditatans exsuttationes univencz itrrw
2. [vers. 2.] Magnus Dominus , et laudabilis valde. montes Sion. Sion unus mous est : quid crgo monles?
Ecce ntagnus^ Dominus et laudabilis valde : sed num-
, An quia ad Sion perlinucrunt etiam qui de diverso
quid infldeles laudant Dominum? Numquid etiam qui venerunf, ut sibi occurrercnt in lapidem angohram,
crcduntet raalevlvuiil laudant Dominum, perquos flt et fierent duo parieles lanquam duo montcs, onus
illi
ut nomen Dei blasphemctur in Gcniibus? numquid ex circumcisione, alter ex prxputio; unus ex Judajs,
laudant Dorainum (Rom. u, 24)? An vcro si etiara lau- alter ex Genlibus : non jam adversi; clsi .liversi ',
denl, acceptatur Iaus eorum, cum scriptum sil Non : quia ex diverso, jam in angulo nec diversi? Ipse esi
est speciosa laus in ore peccatoris (Eccli. xv, 9)? enim, inquit, pax noslra, qui fecit utraque unmn (Epkes.
Dixisti ergo , Magnus Dominus , et laudabilis valde : n, 4-4). Ipse ille angularis lapis, qttem reprobaverunt
scd hic ubi. In civitate Dei nosiri, in monte sanctoejus. adificantes, faclus est in capul anguli {Ptal. cxvit,
22).
I)e hoe atibi dicitur : Quis ascendel in montem Domi' Duos junxil in se mons montes. Una domus ct dux ,
ui? Jnnocens manibus et mundo corde (Psnl. xxin , 3, domus dux propter ex diverso venientes una pro-
:
,
A). In his magnus Dominus , el laudabilis valde : lioc pter lai>idem angularem , in quo sibi ambx copuian-
est, in civitale Dei nostri, in monle sancto ejus. Hec tnr. Audi ei hoc, Montes Sion; tatera aquitonis civiias
esl civiuvs in monle posita, qux abscondi non potcst regis magni. Intenderas euim lu Sion taiiquam unum
hxc est lucerna qua? sub modio non occultaiur, om- locum, ubi condita est Jerusalem, et m ea tibi non
nibus nola, onmibus dilTamata (Mallh. v, 44, 15). occurreb.it, nisi populus ex cirrumcisione ; qui qui-
Non aulem univcrsi civcs ejus sunt, sed illi in quibus dem ex reliquiis a Christo collcctus est , ex magna
magnus Dominus, et laudabilis valde. Qux est ergo ista autem parte unquam paloa venlilatus. Etenim scri-
civitas, videanms. ne forte quia dictum est, In civi- ptum est, Reliqwoe satvce fient (Rom. ix, 27). Scd at-
tate Dei noslri,in monie sanclo ejus, debeamus qux- tende ct Gentes , vidc et oleastrum inseri in pingue-
rere islum niontem , ubi cliam exaudiri possimus. dinem olivx (Id. xi, 47). Ecce Gentes, Latera aqui-
Non enim fruslra dicilur in alio psalmo Voce mea : lonis : adjuncta sunt latera aquilonis civitati regis
ad Dominum clamavi, et exaudivil me de monte sancto magni. Gontrarius soiet esse aquilo Sion : Sion quippc
$uo (Psal. iH 5). Adjuvit ergo te mons iste ul exau-
, in meridie, aquilo contra meridiem. Quis est iste
direris. Nam si in eum non ascendcres, infra jacenscla- aquilo , nisi qui dixil , Ponam sedem meam ad uquiio-
inare posses, sed exaudiri non posses. Quis est ergo nem, et ero similis Attissimo (Isai. xiv, 43, 14)? Tenu-
iste mons, liatres? Magna cura inijuirendus, magna erat regnum diabolus impiorum, et possederat Gentcs
sollicitudine invesligandus; labore eliam occupandus servientes simulacris, adorantes dxmonia : el totum
el asccndcndus. Sed si in aliqua parle lerrarum est, quidquid generis bumani erat ubique per mundum
quid facientus? Pcregrinabiniur de terra noslra, ut ad inhxrendo illi aquilo factuni erat. Sed quoniam ille
illum inontem pervenire possimus?Inio tunc peregri- qui alligat fortem, aufcrt ejus vasa , et facit vasa sua
n.iniur, si in illo non sumus. lpsa eslenim civitasno- (Maltli. xn 29 ), liberali homines ab infideliialti et
stra, si membra regis sumus ,
qui caput cst civitaiis superslitione dxinOniornm , credenles in Cliristum
ipsiu». Ubi estergo iste mons? Si regioncm aliquam cuUiniati sunl illi civilati , occurrcrunl in angulo ilii
lenuit, laborandum esl, ut dixi, ut ad eiim pervenia» parieti de circumcisione venitnli, ei facta esl civilu- ;
lur. Sed quid salagis? Utinaui non sis piger ascendere regis magni qux fuerant laiera aquilouis. ideo et in
in moniem, quomodo mons non fuit lardttt venire ad alia Scriplura dicilur : Ab aquitone nubes coloris au-
dormientem. Fuit enim quidam lapis angularis con- magna gtoria et honor Omnipotenlis
rei ; in his est
teuiptibilis, in quem Judxi offenderunl (Iiom. ix, 52), (iob, xxxvii, 22). Magna enim gloria niedici est,
prxcisus de quodam raonte sine manibus, boc est de quando cx dcspcratione convalescit xgrolus. Ab aqui-
regno Judxorura veniens sine manibus , quia hu- lone nubcs, el non nigrx nubes, non caligmosx, non
manum opus noo accessit ad Mariam , dc qoa natus lelrx, sed coloris aurei. Umle uisi gratia illuminanlc
Christus (Matth. i, 46). Sed si lapis iste ubi in eura
oflenderunt Judxi , iti remaneret, tu quo ascenderes
'•
slc aliquot Mss. Quidam vero alii : non jatu diversi ;ct si
non habercs. Quid> autem factum est? Quid dicit pro- diversi. ai cdd., nonjam
adversi el dheni.
pliotia Daniclis? Quid , iiisi quia crcvit hpis istc ct
* I.r. I.<jv., iUumuiake. aiq. el Ma«., Uliiminonte
,
S35 S. AUGUSTLNI EPISCOPt 5,56
jier Chrisltim ? Ecce , Lttera aquilouis , civitas renit lorum et gloriae Chrisli ,
quid seculum est ? Coniur-
magni. Latera utiquc, quia inhacserant diabolo. Qui- bati sunt, commoti snnl , tremor apprehendii eos. Unde
«umqne enini alicui cohaerent, laiera ipsius dicunlur. tremor apprehendit eos, nisi de conscjeniia delicio-
ISam et de aliquibus hominibus solcmus ita loqui y lum ? Currant ergo reges postregem, aguoscantreges
Bonus homo est , scd mala lalera liabet : id esl, ipse regem. lnde Ego aulem, inquit, consiuutus sum
alibi,
quidem probitate prrestat, sed maligni sunt qui ei rex ab eo super Sion montem sanclum ejus prcedicans ,
conjuncli sunt. Latera ergo aquilonis qui diabolo co- prwceptum Domini : Dominus dixil ad me, Filius meus
ha-rebant unde venil et iste filius, de quo modo au-
: es tu, ego hodie genui te. Postula a me, et dabo libi gen-
diebamus, quia morluus erat, et revixit perierat, et ;
tes hcereditalem tuam , el possessionem tuam (erminos
invenlus est. ProQciscendo enim in regionem longin- temc ; reges eos in virga ferrea, el tanquam vas figuti
quam , eliam ad aquilonem perveneral , et ibi , sicut conieres eos (Psal. u, 6-9). Aiiditusesl ergo rex con-
audislis, uni cx principibus regionis illius adhaeserat. siitiilus in Sion, tradila esl illi possessio usque ad ler-
Factus est ergo latus aquilonis , adhaerendo principi minos orbis lerne. Metuere debent reges, ne regnum
illius regionis : sed quia civitas regis magni et ex peidant, ne illis auleratur regnum, sicut tniser liinuit
latere aquilonis colligitur 1
, revorsui ad se , dixit, Ilerodes, et pro parvulo occidit parvulos (Maith. n,5,
Surgam, et il»o ad patrein meum. fci oocnrritei paler, 46)? Timens aulem regnum amitlere, non meruit re-
qui dic.it de illo , Mortuus erat , el rcvixit ;
perierat, gem agnoscere. Lltinam et ipse regpm cuni Magis
et inventus est. Vilulus ille saginatus, iapis angularis adorarel! non male regnum quaerendo , innoccnles
fuit. Denique et major filius qui epulari nolebat (Luc. perderet, et nocens periret. Nam quodad illum ;itti-
xv, 1 1-32), exhortatus a palre ingressus est : et duo nebat, perdidit innocenles : quantum aulem ad Chri-
jam parietes, tanquam illi duo filii ad vitulum perve- slum , eliam parvus pro se morientes parvnlos coro-
nienles, civitatem regis magni fecenmt. navil. Ergo debuerunt limere regcs qnando diclimi
4. [vers. i.] Sequalur ergo iste psalmus, et dicat : est : Ego aulem conslitulus sum rex ab eo , et h:eredi-
])eus in domibus ejus cognoscetur *. Jam in domihus talem usque ad fmes lerra± dabit mihi qui me consli-
propter montes, propter duos parietes , propu-r duos luit regem. Sed quid invidelis , reges? Videte, non
filios. Deus in domibus ejus cognoscetur. Scd gratiam invidete. Longe enim isle aliter rex qui dixit : fte-
commendat, ideo addidit , Cum suscipiet eam. Nam gnum meum non esl de hoc mundo (Joan. xvui, 36).
quid essel ipsa civilas , nisi ille suscepisset eam ? Nolile ergo limere ne vobis auferaiur regnum mundi
N<>nne stalim caderet, nisi tale fundamentum hahe- hujus dabitur vobis regnum, sed ccelorum, ubi ille
:
rcl? Fundsmenlum enim aliud nemo potest ponere, rex est. Ideo quid ibi sequilur? Elnunc,regcs,inidli-
pracler id quod positum est, <|uod est Christus Jesus gite. Jam invidere vos parabatis : intelligite ; de alio
(I Cor. iii, 11). Nemo ergo de suis merilis glorietur ; rege dicitur, cujus regnum non ost de hoc mundo.
sed qui gloriatur, in Domino glorielur (Id. i, 51). Merito ergo collecti sunl reges in tmum, conturbali snnt,
Quia lunc cst illa magna civitas, tunc in ea cognosci- tremor apprehendit eos. Inde et illis hoc dicit-ir : Ft
lur Domintis, cum suscipiet eam quomodo suscipit : vunc,reges,intelligile, erudimini,omnes qui judicatis ler-
mcdicus a?grotum curandum , non sicut est aman- ram. Servite Domino in timore, el exsullale ei cum tre-
dum. Etenim febrem odit medicus. Non ainat medi- more (Psal. n, 10, 11). Et quid focerunl? 76« dolores
cus o?grotiim, et amat medicus xgrotum si aegrotum : Quid sunt dolores ut parturicntis, nisi
ut parturientis.
amaret, semper aegrotum optaret; rursus si aegrolum dolorespoenitenlis? Vide ipsam conceptionem doloris
uon amaret, ad aegrolum non veniret : sed amat et parluiilionis : A timore tuo, inquil I-awas, eoneepi
-
.•ngrolum, ut faciat sanum. Suscepitergo hanc civi- mus, et partnrivimus Spiritum salulis (ls«i. \x\i, 18).
talem Dominus, et agnitus esl in ea , id est, gratia Sic ergo concepenmt reges a timore Christi, ut partu-
ipsius cognita cst in illacivitate ; quia quidquid habet riendo salutem parerent credendo in eum quem ti-
illa civitas qu:u glorialur in Domino, non habel de muerunt. Ibi dolores sicut parturienlis. Ubi parturicn-
se. Propter hoc enim diaitur : Quid enim habes quod tem audis, fetum exspecta. Parturit vetus homo, sed
non accepisti? Si aulem accepisti ,
quid gloriaris quasi nascitur novus homo. Ibi dotores ut parlurientis.
non acceperis Id. 7)? Dcus domibus ejus co- l
iiaves Thar-
( iv, in 6. [vers. 8] ln spiritu viotento conleres
(jnoscetur, cum suscipict eam. sis. Drcvitcr intelligitur , evertes superbiam gcnlium.
5. [vers. 5-l.]Quoniaiv ence reges terrae collecti sunt, Sed unde ex hac histoiia dicilur evcrsio sttperbiae
Jam ccce illa lalera aquilonis videte quomodo ve- gentium ? Propler naves Tharsis. Tharsis civilatein
niant, videte quomodo dicant, Venite, ascendamus in qua-sieruntdocli, hoc est, quaenam civitas hocnomiue
monlcm Domini : anuunliavit enim nobis riam suam, ul signifioarctur : el aliquibus-visum esl Ciliciam dictain
ingrediamur in eam (Isai. n, 5). Eccc reges lerra; cot- esse Tharsis, cx eo quod mctropolis ejus Tharsusdi-
lecli sunt, el convenerunt in unum. In quein unum, uisi cilur. De qua civilale eral cliani Paulus
apostolus,
in lapidem illum angularem (Ephes. II, 20) ? Ipsi vi- natus in Tharso Cilicia: (Act. xxi, 39). Aliqui atitem
denlcs tta cdmirali sunl. Pwst admiiaiioiicm miracu- cam Carlhaginerii intcllexerunl : forlassis aliquaudO
ita nominatam, aut aliqua locutionc ita significatam.
• Aliquot Mss., ct lafra Jqidlonis colliqit, etc.
• vetus codcx Corb. , cognoscilur : ajiud \.\x, ginoske-
U\i. • Plerique Mss., conleniu : et infra, everteru.
ENARRATIO 1N PSALMLM XLVII, 558
537
Isaiain sic invenitur Ulu- bunt el qui non audierunt intettigent {hai. lu, 1 !»)?
Namque apud propheiam : ; ,
xxin, 1, sec. LXX). Apud Ad quos non missi sunt^Prophetre, ipsi primo audie
lute naves Carthaginis (Isai.
runt et intellexerunt Prophelas qui prirao non
Ezecliielem autem a diversis inlf rpretibus , ah aliis
: illi
audierunt, poslea audientes admirati sunl. Remanse-
Carthago, ab aliis Tharsis interprelala esl(Ezer/j.
LXX) elhae diversilate interpretum runt illi ad quos missi sunl, codicos ferenles, verita-
xxxviii, 15,s<?c. ;
qu* Carlhago tem non intelligentes Testamenti tabulas habentes,
poiest intelligi hanc appellariTharsum,
;
et hxreditatem non tencntcs. Sed nos sicut audivimus,
dicebalur. Manifestum est autera.quod piiraordia regni
ila cl vidimus. In civitate Domini virtutum, in civitate Det
Carthaginisnavibiisfloruerunt.elitafloruerunt.utinler
nostri. Ibiaudivimus.ibiel vidimus.Extra illaraquicst,
cjKlerasgenles excellereritnegolialionibus et navigalio-
nec audit, nec videt;in illa qui est, nec surdus ncc
nihus. NamquandoDidofiigiensfralrem delapsaestad
ca^cus est. Sicutaudivimus, ita et vidimus. Etubiaudis?
lerras Africa\ ubiCarlhaginem condidit, naves quae pa-
ubi vides? In civitate Domini virtutum, incivilate Dei
ratae erant ad mercalionem in ejus regione assumpse-
nostri. Deus fundavit eam in celernum. Non iusultent
rat ad fugam, consentientibus sibi regionis ejus prin-
ha:retici per partes conscissi non se exlollant qni di-
naves eliam condila Carthagine ad
:
cipibus : et ipsae
nimium su- cunt, Ecce hic est Chrislus, ecceillic(Matth. xxiv, 25).
negoliandum non defecerunt. Alque liinc
Qui dicit, Ecce hic est, ecce itlic, ad partes inducil.
perba facla est civilasilla, ut digue per ejus naves in-
genlium, praesuinens in incerlis Unilatcm promisit Deus : reges in unum collecti sunl,
lelligatur superbia
non per schismala dissipali sunt. Sed fortc ista civi-
tanquam in flalibus ventorum. Jam non prassumatur
dc velificalione, et quasi prosperilate sxculi hujus, tas qu.-c mundum tenuit, aliquando evertelur. Absit
Deus funduvit eam in ceternum. Si ergo eam Deus lun-
lanquam maris fundamentum nostrum in Sion sit;
:
d ivit iu aiiemum quid limes ne cadat firmaraen-
ibi stabiliri debemus, non perflari omni venlo doctrU ,
hu- tuin ?
nx (Epfies. iv, 14). Quicumque ergo ex incerlis
8. [vcrs.10.] Suscepimus, Deus, misericordiamtuamin
jus vitje lumueiant , evertaulur; et snbjiciatur Cbri-
mediopopulitui 1
. Qui susceperunl, et ubi susccpe-
slo omnis superbia genliura, conlerenli in spiriluvio-
lenlo naves Tharsis : non cnjuscuraque civilalis , sed innt?Nonne ipse populus tuus suscepit misericordiam
tuam? populus lous suscepit misericordiara tuam,
Si
Tharsis. Quomodo in spiritu violenlo ? Tiinore fortis-
sinio. Sic enira eum trcmuit omnis superbia judica-
qiiomodo suscepimus misericordiam tuam, et inmedio
turum, ul in humilera credcret, r.e cxcelsuin expave- populi lui? quasi alii sint qui susceperunt,alii inquo-
sceret.
rum medio susceperunt. Magnura sacrainentum, scd
7. [vers. 9.] Sicut audivimus, ila etvidimvs.O beata tamen notum cum et hinc, hoc esi, ex his vers'*bus
:
exsculptum fuerit et erutum quod nostis:. iwn • mn;-
Ecclesia ! quodam tempore audisti, quodam tempore
vidisli. Audivit in promissionibus, videl in exhibilio-
Nunc quippe populus Dei ocnsenliT
dius, seddulcius.
nibus :audivit in prophetia, videt inEvangelio.Omnia omnes qui portant sacramenla ejus, sed non omnes
perlinent ad misericordiam ejus. Omnes qnispe sa-
cnim quse modo complenlur, anlea propbetala sunt.
Erige oculosergo, et diffunde per mundum videjam ;
cramentum Baplismi Chrisli accipientes, ChrisUani
luercdilatem usquc ad terminos orbis terraj : vide jam vocanmr;scd non omnes digne illo sacrainento vi-
impleriquoddiclum est, Adorabunt eum omnes reges vunt. Sunt enira quidara de quibus dicit Apostolus :
Ilabenles formr.m pietatis, virlutem aulem ejns abnegan-
terras, omnes gentes servient illi (Psal. lxxi, 1 !). Vide
implctum esse quod dictum est, Exallarc super ccelos,
tes (II Tim. m, 5). Tamen propier ipsara speciem pie-
lalis in populo Dei nomiiamur quomodo ad areara, :
Deus, m et super omnem terram gloria luu (Psul. cvn, 6).
pa-
Videillum cujus pedes etmanus flxi sunlclavis, cujus quauidiu triluratur, non solum grana, sed eliam
perlinebil? ln
ossa in ligno pendenlia numcrala sunt , supcr cujus lea pcrlinei. Nuraquid et ad horreura
qui
vcstimenlum sors missa esl(MallU. xxvn, 55) : vide hoc racdio aulem populi mali est populus bonus,
Vivitdigne inisericordia
regnamem quem illi vidcrunt pcndentem vide in :
suscepil misericordiara Dei.
,
el facit quod ail Apostolus :
ccelo sedentein, quem contempsenrat in tcrra ambu- Dei, qui audit et lenet
Piwcipientes ergo rogamus, ne in vacuum
gratiam Dei
lanlem. Vidc inde impleri, Commemorabunlur, et con-
suscipiatis vi, Qui ergonon in vaeuum gra-
(HCor. 1).
vertenturad Dominum universi fines terrce, et adorabunt
quara eiiam
in fonspcctu ejus universce palrice genlium (Psul. xxi, tiam Dei suscipit, ipse tam sacrainentum
misericordiam Dei suscipii. I.l quid illi obcst, quia
in
2S). Ilcec videns exclama cura gaudio , Sicut audivi-
ista venti-
vius, ita et vidimus. Merito sic vocatur ipsa Ecclesia n.edio populi inobedientis est, donec area
lilur, donec boni a malisseparei.lnr?
quid ei obest in
dc genlibus : Audi (ilia, et vide, el obtivisccre poputum
medio populi habitare?Sil de illis qui appellanlur fir<
luum et domum palris tui (Psal. xuv, II). Paler tuus
inaracntuin, suscipiens misericordiam Dei;
sil lilium
Aquilo fuit, veni ad montcm Sion. Audi , el vide :
spinarum. Nam ct ipsoe spina: qimniain ad
prius andi post- in niedio
iioii vide, el audi ; sed audi, et vide :
,
populum Dei perlinenl, vis audire? Ila posila est ipsa
ea vidc. Audis primo quod «on vidcs , videbis posl-
siinililudo Sicut Mium inquK , , in medio spinarum ,
ea quod audisti. Populus, inquil, quem non cognovi, :
tenivit mihi, in obauditu auris obandivit mihi (Psal,
« F.r etreeenUoresllas., tempiiim. sed linuei Augusii-
xvii, 45). Si in obaubitu auris obaudivit, e rgo non vi-
num le^isse, populi lui. Oc apud LXX laou mi ie^eban.
dit. Et ubi est, Quibus non est nuntiatum de eo, vide- veieies cpjiUain, loco naou sou.
530 s. AUcrsTiNt f.p;scopi 540
ita praxima mea in medio fiHarum (Cattt. u, 2). Num- 10. [vers. 1 \ .] Contra istam ergo desperationem vide
quitl dixit, in medto alteiinrum? Non; sed, fo »/«/fo quid sequatur in psalmo isto. Quoniam cum dixissct,
fiiiarum. Sitnt crgo fltise malae, et inter ilias est lilium Sntcepiinus, Dcus, misericordiam tuam in medio popnii
tn nwdio spinarum. Itaque ilti qui sacramcnta habcnt, tni, significavii esse populum non suscipientem ntiso-
<«t nmies bpnos non liabent , et Dei dicuntur et nnn ricordiam Dei, in cujus medio quidam suscipianl nii-
l»ei; et ejus dicnntur el alieni :ejns, propter ipsius sericordiam Dei : et ne occurreret hominibus, ia n
SAcrainenlum alieui, propter proprium vitium. Ita et
;
paucos esse, ut propenulli sint; quomodo consolaius
Ollsalientt : Bliae, propter formam piciatis; aiiena?, est consequcnlibus verbis? Secundum nomen tuum.
propter amissionem virtulis. Sil ibi liluim, suscipial Deus, ita et luus tua in fines terrw. Quid est boc? Ma-
misericordiatn Dei , teneat radicem boni floris, non gnus Dominus et laudabilis valde, in civitate Dei nonri,
sitiogralumplavixdulci de coeto vcnieiiti. Ingrat;« in monte sancto ejus; nec poiesl esse iaus ejus. uisi
stut spiiue.crescant deimbribus; ad ignem crescunl, iu sauciis ejus. Nam qui malo vivuut, no» eum lau-
non ad borrcum. Suscepimus , Deus , misericordiam dant; sed clsi pncdicant lingua, blasphcmant vita.
tuiim in medio popnli lui. In mediopopulitui non sus- Quia ergo laus ejus non cst nisi iu sanctis cjus, non
sibi dicant hxrelici
cipientis miscricoidiam luam nos suscepimus miseri- ; lu nobis rcmausit laus ejus.
quia |Kiuci suinus, et a lurba scparati
cordiam tuam. In sua enim propria venit, etsui euin ; nos juslc vi-
vimus, nos laudamus Deiun, non solum loquendo,
iioii receperunt. In medio tamen eorum
quotquot re-
eum dedit eis poiestalem filios Dei fieri verum etiam conversando, Hespondeiur eis ex hoc
ceperuul ,
(Joan. i, 11, 12).
psalmo : Quid vos diciiis iu parle laudare Deum, cui
9. Jam hic occurrit unicuique cogiianti, Etquid? dicluin est, Secundum nomen tvum Deus, ila et laut
populus qui in medio populi Dei suscipit miseri- tua in fines lerra;? Id est, quomodo noiw» cs per oin-
Iste
cordiam Dci, quanlum nuinerum habet? Quani pauci nes lerras, sic ct laudaris per omnes tcrras ; nec dc-
sunl l vix invenitur aliquis : illisne conlcnlus Deus sunt qui te nunc laudant per omnes lerrns. Illi au-
crit, et perdet tantain multitudinem?
Dicun: lioc qui tem laudant, qui bene vivunt. Secundum enim nomrn
sibi promitlunt quod a Deo promiliente non audic- tuum,Deus, ita et laustua, non iu parte, sed in fiues
runt. Et vere si male vivamus, si mundi hujus deli- terrce. Justitia plena esl dextera tuu : id est, mulii sunt
ciis perfruamur, si nostiislibidittibus seniamus, per- et illi qui stabunl ad dexleram. Non solum illi multi
ilii qui videnlur erunt qui slabunl ad sinistram, sed el
diturus est nos Deus? Quot enim sunl
ibi erit pleni-
servare pnccepta Dci ? Vix invenilur uuus vel duo tudo raassa? ad dexteram constiluLc : Justitia plena est
ipsos solos Deus libcraturus est, et dextera tua.
vel paucissimi :
cxteros damnalurns? Absit, inquiunt :
cum venerit 11. [vers. 12.] Leeteturmons Sion, et exsultent filice
sinistram, misere- Judceee \ propter judicia tua, Domine. utons Sion,
et videbil lantam nntliiludinem ad
et dabit indnlgentiam. Hoc plane eiiam serpens o filiae Judaeae, iaboratis modo inter zizania, inler pa-
bitur
promisit printo homini :
illc
nam minatus erat Deus leas, inter spinas laboratis; sed exsultate propter ju-
autem, Absit, dicia Dei. Non errat Deus in judicando. Discretae vi-
mortem si gusiaret {Gen. u, 17) : ille
non morte moriemini. Credidcrunlserpenli, m
vite, elsi concreuc nake estis, non frustra vox exiit
inquit,
venerunt verum esse quod minatus esl
Deus, lalsum de ore et de corde vestro : Ne comperdas cum impiis
diabolus. Iia et nunc, fratres, po- animam meam, et cum viris sanguinum vitam vieam
quod promiserat
oculos ad inslar similitu- (Psal. xxv, 9). Ille ventilabit lantus arlifex, in manu
nitc vobis Ecclesiam ante
paradisi : non cessat serpens suggerere ventiiabrum portabit, ut unum granum trilici non ca-
tlinemque
ad ex- dat in acervum pale:e comburendum, nec una arista
quod lunc snggessit. Sed casus primi hominis
palex transeat ad massam borreo recondendam
perimentum cavendi debet nobis valere, non ad imi
in
peecandi. Ideo ille cecidit, ut uos surgamiis.
(Mutili. iii, 12). Exsuttate, filia: Judaea?, propter ju-
latioitem
dicia Dei nou crranlis et nolile modo temere judi-
nespoiideamus lalibus suggestionibus qnod respondit
;
Nam et ipsum per femmam lamquam per Evam care, Ad vos pertineat colligcre, nd illum perlineat
J..b.
(Job 8-10), viclus in separarc. Latlelur mons Sion, et exsultent filios Judaa,
totiiavil, et vicil in stercorc
it,
propler judicia lua, Domine. Ne autem pulclis filias
paradiso. Ergo non audiamus tales voces, nec
pnie-
sed inier piurcs Judu^eJudicos esse. Juda Confessio est. Omnes filii
tnus paucos essc istos : naulli sunt,
confessiouis, Juda?x sunl quia, Salus ex Judaits,
latent. possumus enitn negare plures esse ma-
Non
filii :
nibil est aliud quam Christus cx Juda-is (Joan. iv,
los, cttam plures, ut inter eos prorsus boni non ap-
grana in area. Nam 22). Iioc ait et Apo.-tolus : Non enim qui in manifesto
pareanl, quomodo non apparent
potest pulare quod palea sola Judams est, neqtie qnx in manifesto in carne est circum-
quisquis aream videt,
ct putat inanitcr fieri cisio ; sed qui in abscondito Judaus esl, el eircumcisio
bil. Da hominem inexpertum,
homines sub aeslu de- cordis, in spirilu, non littera, cujus laus non ex homini-
quod bavcs milluniur, quod ibi
ibi est el massa ven- bus, sed ex Deo (Hom. u, 28, 29). Talis Judams csio
BUdant ul contcrant palcam ; sed
:
gloriarc de circumcisione cordis, etsi non habes cir-
tilatione purganda. Tunc proccdct copia frumenli,
cumcisionem carnis. Exsultent Judtete, propter
qiw: laicbal incopia palearum. El modo vis
invenire filia}
l
ei invcnies. j»dkia tua, Domine.
bmios! !">>to .
•
tia uuinaue ttss. a: edd., U modo m iiui Hire ? / 6««* ' Sc hoc
ribus Jbs. ct t.vx,
in loco, ei infra la
h^endut»
hoc codctn n.
esl. {Judai\
1 1, ciuu naelio-
'•«W.
541 ENAIUUTIO 1N PSALMUM XLVII.
12. \vert. \Z.]Circumdme Sion, ctcomplcctimim eam. iiilcMeclus.Dor )s i!las duas, unani e\ circunicisioiie,
Ditalur eis qui male vivunt, in qooruoi medio e*t alterani ex pru putio vcnicntem,
Apostolis dictuin est
pnptilus ille qui suscepit misericordiam Dei :
ln medio tit dislribuereni. Ciun euiin vocalus cssel Satilus.
el
vcslrum est populus bene vivens, Circumdate Sion. faclus aposioltis Pauius , comeniens
in uniiaieni c«i-
Srd quomodo? Compleciimini eam. Nolile scamlalis apostolorum suoruui, skr cuni eis habuit placilum, ul
rircunidare, scd char.ilale circumdate; ul qui bene illi i irenf in circimicisioneui, isle in
pracpotitini (Gttl n
muBtin medio vestrum,. eos imiiemini, et eorum 9). Ibia dispetisalione apostolalus sui dislribuemm
i.nitatione Christo , cujus membra sunl, incorpore- domos civitaiis mngni r^gis, ct concordantes in nn -
mini '. Circumdate Sion, et compleclimini eam. Nar- gu!o, Evangehum dispensatfone diviserunt, cliarilsie
rate in turribus ejtts. In ahitudine inunilionum ejus jmixerunl. Et revera hoc magls iiilclli"endmn ajt
pra-dicale laudes ejus. Nam sequitur, et ostemlit quod hoc proidicaioribus
15. [vers. U.] Pouite corda vestra in vvlule ejns. dietum sil, El distribuite domo» ejus
: ut etwruis j R
Non ui habeatis formam pietatis, vinuieni ejus abne- progenie attera, id esf, ut eiiam
ad nos posi iuluros
geiis (II Tim. m, 5); sed in virtutc ejtts ponite corda iilorum Evangelii dispensatio perveitiret.
Non etrim
vestra. Qnaj esl virlus eivilatis liujus? Qui vuh inlel- illis lantum laboraveruiit, eum quibus
in hqe tcrra
ligcre virluieni hujus civitatis, intelligat vim eharila- vixerunt; nec Dominus tanlum Aposlofis, quibus iilis
lis. Ipsa est virtus quam nemo vincil. Ilujus iguem se vivuin eliam post resurreclioncm
dignaius esi
nulli fluctus sicculi, nulla fiumina lentaiionis exsttn- ostendere, sed et nobis. Nam illie loquebatur, et uus
giiuni. De hac dictum est, Valida est sicut nwrs dite- significabat, cnm dicerel : Ecce ttja vobiscum sum om-
ctio (Cant. viu, 6). Quomodo cnim mors qunndo venit, nibus dicbus, usque ad consumntationem sacnli
(Mattft.
rcsisti ei non potcst, quibuslibet artibus, qiiibuslibet xxvm, 20). Niimquid illi hic fuluri eranl lisqoo iu
medicanieniis occurras; violenliam mortis vitarc non consuininationem satculi? Ilem dicit : Non yro uii
potest, qui mortalis ualus esl : sic conira violeiqiam rogo tantum, sed pro liit qui crediluri sunt per verbmn
cliaritalis mundus »it potesl. A contrario enini simi- itloruminineiJoan. xvn, 20). Ergo allcndit no*. qaia
litudo dala est de morte ;
quoiuodo enim mors ad au- passus cst proptcr nos. Merilo itaquc dicitur, Ut etiar-
ferendum violentissima est, sie charilas violentissima retis in piogenie ullera.
est ad salvandum. Per cliaritalein enim niiilli mnrtui 15. [vtrs. 15.] Quid enarrelis ? Quoniam liie est
siinl ssceulo, ut vivcrent Deo. Hac charitale accensi Deus, Deus uoster.Terra videbatur, tcrrjc conditor
niarlyrcs, non simulali, non vaua gloria vcnlilali, non vidcbainr : caro lenebatur, sed Deus in airne
non tales de quibus dictum est, Si tradidero corpus non agnosccbatur. Tenebatur caro ab eis cx qnibus
meum ut ardcam, charitalem autem non habeum, uiliil
fuerat sumpia ipsa caro, ex semine Abraha; eniin
viilii prodest(\ Cor. xiu, 3), sed lales quos vere Christi virgo Maria ad carncm remanseruiit, divinilaleni
:
ct veritalis charilas perduceret ad passionem ;
quid non inlellexerunl. OAposloli, ocivitas magna! inlur-
eis fecerunt lenlaliones sxvieulium ? Majorcm vio- ribus lu prxdica, el dic, Uic eslDeus,Deus noster. Sic,
lenliam habticrunt oeuli flenlium suorum, quam pcr- sicquoniodo coniemplus est, quomodo lajus aute pe-
scculiones insecianlium. Quam iuullos enim lenebant des jacuit ofleiidentiuin.ul liumiliaret corJa conliien-
(ilii ne paierentur 1 quam multorum genibus provol- liuni sic liic est Deus nostcr. Certe vistis esl
;
, sicut
vebantur uxores ne vidna* reliiiquerenlur ! quam diclum est Post in terris visus est, et
,
: lia>c cum liomi-
niultos parenles lilii prohibcbaul niori, sicut novimus nibus conversatus est (Uaruclt m, 38). Uic est Deut
ei legiuius iu passione bealse Perpclnsc ! Facta sunt noslcr. Et homo esl, et quis est qui cognoscet cum?
ista. Scd lacryni;e qiiant;elibet et qiiantolibel impeiu Qnoniam Deus
nosler. Sed forle ad tempus,
kic est
fluereiit, quando ardurcm charitalis exstiugucreiil quoinodo du Quia enim vocari possunl dii, essc
falsi.
Iln-cesl virlus Sion, cui cl alibi diciiur : Fial pax in auicni non possunl, ad lenipus vel vocantur. Nam
tirtute lua, el abundanlia in lurribus luis (Psat. cxxi, qniil cis dicit propheta, vel quid moiiel ut eis dicatur?
7). Annunliatc in turribus ejus, 1'onile curdu vcslra in Ila:c cis dieelis : Quid ? Dii qui cwtum el terram non
tirtute ejns, et dislribuile donws cjus- fecerunt , pereant de terra , et de his quos sub caeto sunt
14. Quid bic intelligiiims, Pottite corda vestra in (Jerem. x, U). Nonest isle lalis Deus, quoniam Detis
viitute ejus, et distribuite domos ejus ? ld esl, tlistin-
nosier super omnes deos. Super quos omnes deos !
guite doinuiii a doino, nolile coulundere. Donius est Quoniam omnes dii gentium dannouia , Domiuus auteiu
enim formam pietatis habeus, cl pielatem non ha- coelos fecit (Psal. xcv, 5). Ipsc csl crgo Dcus nosier,
bens esl autem doiims el formam et pielatem ha-
:
liic esl Deus noster. Quousque? liialernunt etinsai'
bens. Distribuite, nolile confiindcre. Tunc auteni dis- cuium swculi ; ipse rcgel nos in swcula. Si Deus nosier
tribuitis et non conftmdilis, quando corda vestra iu
cst, el rex noster esl; proicgit nos, quia Deus est. ne
virtute ejus poniiis, idest, cum facli fuerilis percha- morianiiir; regit nos, quia rex est, ne cadamus. Ile-
ritatem spiriluales. Tunc lemere non judicabitis; lunc gendo aulem nos non frangit nos; nam quos non re-
videbilis nibil obesse bcuis malos, quamdiu sumus in gil, frangil. Reget eos, iuqiiit, in virga (erreu , et lon-
liac area Distribuite domos ejus. Potcst et alius esse
:
ijuain vas fiauli conlercs eos (Psat. u, 9). Sed hunl
quoi non rcgil : ipsis nou parcit, t.niquum vjg fig u j|
1
Itn jienque Ms«. tukl. vero : chrutum cujut uienwiu
tiiia,vi ia-pc;t c?uwUrc.ww. coulercns eos. Ab illo crgo opiemus rcjji ct Ubciar :
Si3 S. AUGUSTINI EPISCOPI t>44
quia hic est Dcus noster in oslcrnum, et in sajculum sa- tis, si Domimis voluerit, qnantum vos non gravct,
cidi ; et ipse reget nos m scecula. Scd relevet. Aaditc haic, omnes gentes : unde estis et
vos. Auribus percipite, omnes qui habitatis orbem. Iioc
IN PSALMUM XLVIII iterinn videtur repelisse, quasi parum fuerit quod
dixit, Audite. Quod dico, inqnit, audite , auribus per-
ENARKATIO.
etoite, hoc est, nolile transeiinter audire. Quid cst,
SERMO 1. awibus perapite? Quod Dominus dicebat Qui luibel
,
De prima parte Psalmi. aures audiendi, audiat (Mattli. xi, 25) : cum omnes
qni in conspeclu ejus erant, utique haberent aurcs
!. Omnia divina eloqnia salubria sunt bene Intelli- ;
quas ille aures qiuvrebat nisi cordis, cum diceret,
genlibus; periculosa vero his qui ea volnnt ad sui
Qui habet aures audiendi, audiat? Has et isle psalmus
cordis perversiiatem detorqnere, potius quam suum
anres pulsat. Amibus percipite, omnes qui habitatis
cor ad eorum rectiludinem corrigere. H?ec est enini
in hominibus magna et usitata perversitas; quia cum orbcm. Forle et hic est aliqua distinclio. Non quidem
nos coarctare debemus, sed nihil mali est etiam islam
debeanl vivcre ipsi secundnm voluntatem Dei, Deuin
explicare senlentiam. Forle aliquid distal inler id
volunt vivere secundiim volunlatem suam : et cum
quod dixit, omnes gentes, et quoildixii, omnes qui ha-
ipsi nolunt corrigi , illum volunt depravari ; rectum
non arbilrantes quod illc vult , sed quod ipsi volunt.
bilatis orbem. Significantius enim forlasse voluit nos
Solemus autem audire homines murmuranles adver- inlclligere quod dixit, inhabilatis , ul gentes intelliga-
6us Deum, quod malis in li >c viia bene sit et laborent mus omnes iniquos , habitalores autem orbis omnes,
boni : quasi ille perversns sit , et nesciat quid agat
justos. Ille eniin habitat qui non tenetur : nam qui
anl omniiio averierit oculos a rebus humanis; vel se- lenetur, habitatur, no:i habitat. Quomodo ille possi-
curitatein snain perlurbari nolit, ut hocc non attcn- det quaicumque babet, qui dominus esl rerum sua-
dat, quia cum labore ista Deus aut videat aut corri- rum ; dominus auiem est, qui non est irretilus cupidi-
gat. Murmurant ergo bomines qui propierea volunt tate : qui aulem cupiditate tenetur, possessus cst,
,
Dcum colere ut hic illis bene sil, quando viderint eos non possessor. Ilabemus eniin quoddam verbum ha-
qui Deum non colunt pollere atque florere felicitate bilatione signatum in Scriplura Dei, ubi ait, Elegi ab-
terrena se autem colcntes Deum laborare in angu-
;
jici in domo Domini, magis quam habitare in taberna-
sliis, in necessitatibus, in aerumna, caelerisquc diffi-
culis peccatorum (Psal. lxxxiii, 11). Quid cnim, si ah-
cullaiibus morlalilatis humanae. Conlra istam vocem jiceris in domo Domini , non ibi habilas? Noluit
et conlra has blaspliemias mtirmurantium, incaniat significare habilatiunem, nisi in eis qui regunt, et le-
seinpcr sermo divinus, curans a morsu serpentis. Ve- ncnl, el dominantur, et gubernant : qui aulem conlc-
ncnati enim cordis est isla sanics, eruclans in Deum mnuiitur, non quasi habilant, sed subjecti sunt. ita
putorem blasphemiie, et quod pejus est manus cu- autem dixil : Subditus volo essc in domo Dei, magis
rantis repellens, morsum serpentis non repellens. quam regnare in labernaculis peccalorum. Ita-
Iloc dixi, repcllit a se cor hominis verbi Dei severi- que si esl aliqua distinclio inter omnes gentes , et
iaiem,et admillit ad se malesuadenlisserpentisblan- habilalores orbis , sicut est distinctio inlcr audile, et
ditias. Contra hos ergo cantat sermo divinus jam , et auribus percipile, hoc quidcm videtur repetisse; sed
iu islo psalmo loquitur nobis. Ad quem psalmum ' tamcn aliud est , quod sane voluit signiGcare ;
quia
inlcnlam ego facerem Sanctitatem Vcslram, nisi ipse isla eloquia audituri crant non solum peccatores el
nos faccret omnes intentos; nec nos solos, scd tolum impii, scd et justi. Permixic modo audiunt omnes :
orhem terrarum. Audile cnim quemadmodum ccepit. scd cum ventuin fuerit ad reddendam ralionem, sepa-
2. [vers. 2.] Audile hcec omnes genles. Non ergo vos rabunlur qui sinc causa audieruut, ab illis qui auri-
soli qui hic eslis. Nam vox nostra quanla cst, ut sie bus percepcrunt. Audianl ergo cl peccalores : Audite
dnmcmtis, ul audiant omncs genles? Clamavil enim hwc, omnes gentes. Audianl el jusli, qui non sine
per Apostolos Dominus noslcr Jcsus Chrislus, clama- causa audierunt, et regtint potius tcrram , quam re-
vit lot linguis quas misit * ; el videmus hunc psalmura gunlur a terra : Auribus percipite, omnes qui habitalis
qui ante non rccilabatur nisi in una genle, in syna- orbcm.
Et itcrum dicit Quique. terrigence et
goga Jtuhcorum, rcciiari per lolum orbein lerrariim, 3. [vers. 3.] :
pcr omnes Ecclesias, impletumque esse quod hic di- filii hominum. Quod ait, terrigence , ad peccalores re-
clum esl, Audite hwc omnes gentes. Ad hoc solum tulit; quod ait, filii hominum, ad lideles et justos.
volo inlentos facere animos veslros, ne propicr labo- Videtis ergo, quia servalur ista dislinclio. Qui sunt
rem corporalem non erigaiis animum , lerrenle vos ergo lerrigenec ? Filii terrae. Qui sunt filii terra? ? Qui
longitudine psalmi hiijus. Si polucrit, (inictur hodie :
hxTcditates terrenas requirunt. Qui sunt filii homi-
si noo restabit nobis aliquid in craslinum dicm; ta- num? Qui pertinent ad filium hominis. Aliquando
,
jam dislinximus Sanctitati Yestre ct invenimus
men vos semper intenti estote. Tantum enim audie- ista ,
quia Adam homo erat, filius hominis non eral ; Chri-
1
Edd., quomodo inlenlam ego facerem. Abcst quomodo, sius autcm filius hominis erat, et Deus crat (.1). Qui-
a Mss.
' bic Er. el Mss. prater vatic. ct rteg. qui liabeM, quot
At Lo/., quus misil : ujinus bene. (a) In Fjiar. l'sal vn;, n. 10
iiiiiii. i'm
515 ENARRATIO 1N PSALMUM XLVIH. 5iG
cuinque eniin periinent ad Adam, lerrigence : qnicum- ne segregali ab invicem audiant judicintem.
que pertinent ad Cbristnm, fitii hominum. Omnes la- 4. [vers. 4.] El quid est quod nunc audituri sutil 7 Ot
men audiant, ego nulli subtraho sermonem meum. tneum loquetur sapientium, et medilatio cordis mei, inlcl-
Terrigena est, audiat propter judicium; fiHus ho- ligeniiam. Ellia?c repclilu potius, nc fortecum dixissel,
minis est, audiat propter rcgnum. Simul in unum os meum, intelligeres eum libi loqui, qui in labiis ha-
dives et pauper. Iterum ipsa sunl repelila. Quocl ait berel sapientiam. Multi enim habenl in
labiis et non
dives, ad lerrigenas perlinet; quod ail, pauper, ad habent in cordc, de quibus dicit Scriptura
: Populus
fdios hominum. Diviles intellige superbos, pauperes iste labiis me honorat, cor aulem eorum longe est a
me
humiles. Habeat mullas facultales pecuniarum; si in {hai. xxix, 15). Quidergo ait illequi libiloquitur?qui
cis uon extollitur ,
patiper est : non habeat aliquid, cum dixerit, Os meum loquelnr sapientiam; ul inlelli-
et cupiat et intletur ; inier divites ci leproboseum de- gas quia illud quod ex ore funditur, de vena
conlis
pulal Deus. Et divites et paupercs in corde interrogat einaual, inlitlii, Elmedilaiio cordis mei
intettigentiam.
Deus, non in arca * ct domo. Nonne pauperes sunl 5. [vers. 5.] lnctinabo in parabolam aurem meam,
qui accipiunt mandatum Aposloli dicentis Timolhco : aperiam in psallerio propositionem
meam.- Q»\s est hic
Preucipe divitibus fiujus saculi non superbe sapere? cajus mcditaiio cordis loquiiur iutelligentiam,
ut non
Quomodo eos qui divites erant fecit pauperes? Tulit sit in sola superficic labiorum,
sed hominis inleriora
illis quare quairunlur diviliae. Nemo enim vult esse possideat? Quis esl isle qui audit, et
sic loquitur?
dives, nisi ut inflelur inlcr eos inter quos vivit, et su- Mtilti enim loquunlnr quod non
audiunt?Quisunlqui
perior illis videalur. Cum aulem dixit, non superbe sa- Joquunlur quod non audiunl? Qni non
faciunt quaidi-
pere, aequalcs eos fccit non habentibus; ut fortassis cu.il: quales dicit Dominus Pliarisaeos
sedere supcr
pauculis nummis mendicus plus exlollaliir, quam il!e calhedram Moysi. Voluit tibi loqui in
calhedra Moysi.
dives qui audit Apostolum dicenlem : Prcecipe divili- per eos qui ea loquuntur, et non faciunl;
el lihi
se-
tibus kujus swculi non superbe sapere. Unde non su- curilatem Dominus voluit dare. Noliie
limere, Quie
perbe saperc? Si faciant quod sequilur, Neque sperare dicunt, inquit, facite, quce aulem
faciuut nolilc facere;
in incerto diviliarum, sed in Deo vivo, qui prwslat nobis dicunt enim, et nonfaciunl (Malth. xxin,
2,5).Nonau!
omnia abundanler ud frueudum (I Tim. vi, 17). Nou diunt quod dicunt. Qui vcro faciunt, et
sicdicunt.nu-
dixit, qui prx-slat illis sed, qui pracstal nobis. Num- diunt quod dicunt: et ideo fructuose
; dicunt, quiaau-
quid ipse Paulusnon habebaldivilias? Habebat plane. diunt. Qui ergo dictor et nou auditor est, alteri prod-
Quasdivitias? Dc quibus dicitalio loco Scriptura : Fi- est, sibi non prodest. Isle ergoqui et audilor volebal
deli homini mundus totus diviliarnm est (Prov. xvn, 6, esse et dictor, qui libi loquitur, anlequam diceret,
sec. LXX). Audi cl ipsum conflientcin Quasi nihil Aperiam in psalterio propositionem meam, quod
:
esl jam
habentes, omnia possidentcs Cor. vi, iO). Qui vull loqui per corpus, sic eniin utiiuranima
ct (II corpore, quo-
crgo essc dives, non hareal parli, ct tolum posside- niodo ulilur citharista psallcrio, dixil, Inclinabo
in
hit : illi iuhxreal qui totum creavit. Simul in unum parabolam aurem mcam. Aiilcquain loqtiartibi, inquit,
dives el pauper. Dicil in alio psalmo Edeul pauperes t per corpus, antcquam psallcrium sonet, primo
; c^o
et Quomodo cominendavit paupcres?
saturabuntur. inclinabo in parabotam aurem meam, id esl,
audiam
Edenl pauperes, el saturabunlur. Quid cdiinl? Quod quid libi dicam. El quare, in parabolam?
Quifi vidc-
sciunl (ideles. Quomodo saturabuutur? Imilando pas- mus nunc per speculum in cenigmate (I Lor. xin, 12)
hionem Domini siii, cl non sinecausa accipicndo pre- sicul dicit Apostolus. Quamdiu sumus in hoc corpon:,
litun suum. Edenl pauperes, el salurabunlur, ct lauda- peregrinamur a Domino (II Cor. v, 6). Quia nonduni
bunt Dominum, qui rcquirunt eum. Divilesquid ? Eliam est illa visio nostra facie ad faciem, ubi jam non
siul
ipsi edunt. Sed quomodo edunt ? Manducuverum et paraboLe, ubi jam non sint amigmaia et siniilitudi-
adoraverunt omnes divites terrai (Psul. xxi, 27, 50). nes. Quidquid modo per aanigmata con-
intelliginius,
Nondixil, Manducavcrunt, cl saturati sunl; sed,Man- spicimus. jEnigma esl obscura parabola qua; difficilc
ducaverunt, el aduraverunt. Adoranl qtiidem Deum, inlelligitur. Quar.lumvis excolat homo cor suum, el
sed liumaniiaicm nolunt exltibere fralcrnam. Mandu- ad inieriora iiilclligenda refugiat, quamdiu per cor-
c.uit illi, el adorant; manducanl isli, et saiuranliir : ruptibilitatem camis liiijns videmus, ex parle vide-
tamen omnes manducant. Exigilur de manducante mus. Assumpta aulem incorruptione iu resurreclione
quod manducal; non prohibealur manducare a dis- morluorum, cum apparueril Filius bominis judicalu-
pensatore, sed monealur limere exacloiem. Audiant rus vivos ct morluos, lunc videbitnr Filius hominis,
ergo ista peccatores et jusli , genles et qui habitant qui primojudicalus esl, judicans, discernens malosa
orbem, terrigenw ct filii hominum, simul
unum dives in bonis, poncns malos a sinislris, bonos a dexlris. Vi-
et pauper : non divisi non scparati. Tempus messis
, debunt illuin et boni et mali, sed malis dicet, Ite in
hoc faciet, inanus ventilatoris Iioc polcrit (Matih. m, ignem ceiernum : bonis aulem dicel, Venite benedicti
12). Nunc simul in unum audianl divcs et paupcr, Palris mei, percipite rcgnum. Abibunt mali in ambu-
siinul in unum pascantur hacdi et agni, donec veniat stionem cclernam, justi autem in vitam wternam (Mallh*
qui segreget alios ad dexteram, alios ad sinisiram xxv, 55, 54, 41, 4G); ei ibi eril illa visio i»cic ad la-
(/</. xxv, 32, 33). Simul in unum audiant docentem, ciem, qua illi non suut digni. Altendilc quid dicam.
4
Er. et plenque Mss.. tn arca. vatic. codex, in horreo. Filium cnirn hominis sicut liic cum essct adhuc judi-
6k : s. AunusTiNi EPISCOPI :,s«
candtts, et mali videnuu, ct bom ; vidcnint enim Apo- cvadat :qni auicm limci dnmnaiionem qnam andient
stoli qui secMi sunt, viderant Jodaei qoi crucilixe- impii, /l?mtam;mf?t(?rnum,cslqua evadat. Nonergoii-
nmt; vencrit judicalunis, et boni illum vi-
sic cmn meat? Utquid cnim timeat? Iniquitas calcanei ipsius il-
ileimnt et mali : boni, ut perctptant merceiicm, quia liiui circnmdatiira est ? Si crgo vitet iniquitatcm calcanei
secuti sunt; m:ili, ut percipinnt pomam, quin crnci- sui, ct ambulcl per vias bei, non perveniel ad diem ma-
lixernnt. Soli crgo illi dainnabnntur, qul crocifixe- laimdiesmala, diesnovissima,nonerit illimala.Etenim
iinU? Audco diccre, Soli. Ergo nos, inquhinl pecca- dies novissima mala erit quibusdam, bona eritquibus-
lorcs bujus teinporis, sccuri sumus. Si non animum dam. Numquid mala erit illis quibusdicctur Venile, be-:
iiilerrogal Deus, securi eslis. Qnit! est quod dixi? ln- nedicti Palris mei, pcrcipile regnum? Sed mala erit iilis
telligal Charitas Vestra, nc boc dicant iu judicio i)ci, qnibns diceiur : Ite in ignem ttlemum (Mattli. xxv, 3-1,
quia non inlellexeriiiU. Judiei quia viderunt Cbristum, 41). Qiibd si iniquitas calcanei sni circumdabit cum,
cracifixcrnnt;tnquianonvidesChristnm, verboipsius utrj tiict ergo limet in die mala? Modo cuni viviinlpro-
resisiis Qni verbo resisiis. carnem non eriiciligcres videant sibi, lollant iniqnitatem a calcaneo soo: am-
si vidcres? Contempsit Jud;eus in liyno pciidcntem, htilent illain viam, amhulent pcr viam de qua ipse
coiiiemnis tu in ccelo sedentem. Ergo vidcrunt eum dixit, Ego snm via, el veritas, et vita (Joan. xiv, 6) : et
rtiiibo genera, dum hic esset: ambo genera videbnnt, nnn timcant in die mala, quia dat illis securitatetn,
et cuin venerit. Filins enim hominis veniet ut judiccl qui faclus esl via. Utqnid timebo in die mala? Jniquilas
quia Filins hoininis venit ut judicaretur. Ideo qnia calcanei mei circumdabil me. Ergo vitent iniqnilalem
Pater non est incarnalus, Patcr non cst passtis, et per calcanei sui. In calcaneo qnisque labitur. Intendal
Eilium hominis judicat, sicut ipse dixit in Evangclio, Charitas Veslra. A Deo quid d»ctum est serpcnti?
Pnter non judicat quemquam, sed omne judicium dedil lpsa tuum obscrvabit caput, el ln ejns obstrvabis calca-
filio •
secnlus paulo post ait, Et dedit d polcstatem /«- neum (f.Vn. m, 15). Diabolus calcancuin luum obser-
dicii (atiendi, quoniam Filius hominis cst (Joan. V,22, vat, qnando labaris, ul dejicial te. Il!c observatcal-
517) Secimduin eniin quod Fiiius Dci esl, Verbum caneuni tuum, tu observa capnl illius. Quod esl caput
seiuper cimi Palre ; el qiiia scmper cnm Patre, cum illius? Iniliiimmaloc suggestionis.Qnandoincipil mala
Patrc scmpcr jndicat : seeundum autein quod Filius suggerere, lutic repclle anlequam surgat delcctatio,
bomiiiis est, et judicatiis est, et judicatnrus est. Quo- et sequattir consensio; et tunc vtlabis caput ejus,
luodo atitem visus est ab eis qui crcdiderunl, et ab et non apprehendet ille calcaneum lutim. Quare au-
«•«? qui crncilixerunl, quando judicatus esl; sic vide- tem Eva? hnc dixil? Quia per carncm labitur homo.
biter, cnni coeperit esse judex, el ab eis qnos damna- Eva noiiis iijterior caro noslra esl. Qui diligit, inquit,
blt, et ab eis quos eoronabit. Visionem aulem illam uxorem sunm, seipsum diligit. Quid cst, seipsum? Se-
rlivinitaiis, quam promisit dileetoribus suis, quando qiiilur, et dicit: Nemo enim unquam carncm suatn odio
ail, Qui diligit me, diligetur a Palre meo : et qui diliyit habuit (Ephcs. v, 28, 29). Quia ergo quomodo illum
me, mandata tnea cuslodil, et eqo diligam eum, et oslen- hominem Adam per Evam supplantavit (Gen. iu, C),
dnm meipsum illi (Id. xiv, 21), jani impii nnn vide- sic diabolus per carnem vult nos supplantare; pr:c-
Itnil. ista demonstratio quodummodo familiaris est, ccplnm est Eva3 ut observet capnt diaholi, quia dia-
snis illam serval, nou illam ostendil itnpiis. Qualisest holus calcaneum ipsius observat. Si ergo iuiquitas
ista visio ? Qualis C.iristus? yEqualis Pairi. Qualis esl calcaneicircumdabit nos, iilquid limemus in die niala,
i.lnistiis? ln principio eral Verbum, ct Verbum er.U cum conversi ad Christum babeamns in potestate ut
apud Dcum.et Deus erat Verbtim (Id. i, 1). Iluicvi- nou faciamus miquitatem; et non erit quod nos cir-
smiii suspiramus modo, et gemimus qtiamdiu per- camdet, et gaudebimus in die novissima, non plati-
egrini sumus; htiic visioni in line reddeiiiur, Iianc vi- geiiins?
sioncm modoinamigmate videmus.siergo inamigmate 7. [ucrs. 7.] Qui siinl autem quos circumdabit ini-
videmus, inclinemus in parabolam aurem noslram, qnitas calcanci ? Quiconfidunlin virtule sua, el in abiw-
et sic apei iamus in psaltcrio propositionem nostram : dantia diviliarum iuarnm glorianlur. Ergo vitabo ista ,
uiidiamusqtioddicirnus, faciamns qnod pnecipimus. t-t non iniqnitas calcanei mei circiimdahil nie. Quict
6. [vert. 6.] El quid dixil? (itquid limebo in die ma- estvitarc ista? Non confidamus iu virlule noslra, nou
ia? Iniquilat calcanei mei circumdabit ine. Coepitob- gloriemur in abtiiidantia divitiarum noslrariim ; Sfd
scurius, Ulquid timebo, inquit, in die mnlu? lniquilas gloriemur in eo qui nobis promisil humilihtis allilu-
culcanei mei rircnmdabit me. Magis cigo debet timere, dinem, et minalus estelalis damnationem ; ct non nos
m iniqiiitas calcanci ejus circumdabit cum. Non enim iniquitas calcanei circumdabit. Qui confidunt in vir-
tiiitcai, inquit, homo quod non habel in poteslalcde- tute sna, et in abundanlia diviliarum suarum gloritm-
vitarc. Verbi gratia : qui limet morlem, quid faclurus tur.
cst ui non moriatur? Dical mihi qua cvadal quod de- 8. [vers. 8.J Suut qui pracsumunt in amicis snts
I13I Adam, qui natus est ex Adam. Sed cogitet quia alii pr.-rsumunt in virtute sua, alii in diviiiis. Isla esl
naius est ex Adam, etscculus est Christum, et opor- prcesimiptio generis humani, non pr%snmenlis in Deo.
tct ' eum solvcre quod debcl Adam, et consequi quod Dixit dc virlute, dixit de diviliis, dicil il«i :'niieis :
proimsil Cbrislus. Qui crgo limet mortcm, non esiqua
Adam, quinalus estex Adam. sed cogitet qui nultts r*i ex
' Slc Mss. EiW. vero, Dical mihi quo vatlut Debet quod Adum cl sccutus est Cnrisvim quiti oporkt, etc.
549 F.NARIUTIO IN PSALMUM XLVHf. S50
Frater non redimit, rvdimel homo? Exspecias iit hnjno gisti iu loco humido posnisti, paucis diebus ista
;
pu-
Ui rcdimat ab ira venlura? Si le frater nou redinxl, Uescunt. Ei quid facio, fraler? Leva An-
in superiora.
homo tc redemplurus est? Quis est frater, qui si non dires amicnm suggercntem ut frumenta levareg de
redemcril, oulliis homo redempiurus esl? Qui post inferioribus ad superiora et non audis
;
Christu..i mo-
resurrectionem dixit : Vade, dic (ratribut meis (Slatilt. nentem utthesaurum tuum leves de terra ad coeiuin
xxvui, 10). Fraier nosler voiuit esse : cl cuin Deo ubi noii hoc libi reddatur quod servas, sed
servester-
dicimns, Pater noster hoe mauiiesiaiur in nobis. , ram, accipias coclum, serves mortalia,
accipias sem-
Qni enim dicit Oeo, Pater nosler ; Chrislo dicit, Fra- pilerna ! Feneres Chrisium ' ;
accipiat in terra parva,
icr. Ergo qui patrem Deum et fratrem habet Chri- ut reddat tibi in cuelo mulia.
Verum auiern illi qnol
stum, non timeal in die mala. Non cniiu eum circinn- circumdabit iniqnitascalcanei sui, quia
confidunt in
dabil iniqmtas calcanei ejus; quia non prajsumit de viriute sua , et in abundanlia
divitiarum suarum glo-
virlute sua, nec in ahimdantia diviliarum suarum glo- riantur, et de amicis hominibus nihil
valentibus prae-
riaiur, nccde aiuicis sitis poientibus se jactat. Iu illo stare praesuinnnt, non dubunl Deo depropitiationem
ergo pncsuinat (|tii propler illum mortuus est, ut ille suam, et prctium redemptionis animw suw.
non in sempiternum morcrelur; qui propler illinii 10. [vcrs. 10.J Et quid dixit de tali
homine? El ta-
hiiiniliatus esl, ut ille exaliaretur; qui quaesivit im- boravit » in wternum et vivel in
, fincm. Labor ejus si-
piimi . ut a lideli qux-rcrctur. Ergo si ipse non red- ne iiue erit , vita ipsius habebit finem. Qnare hoc
ttull, l;omo redempturus esl? Aliquis homo redimet, dixil. vivet in ftnem? Vitam quippe non pouiat Uii,
si Filius hoininis nou redimit? Si Chrislus non red- nisi delicias quotidianas. Adeo mulU inopcs ct paupe^
imit, Adam redimel? Fraler non redimit , redimet res nostri ,
parum lirmi , et non intuentes quid illia
iiomo ? promiiiat Dcus pro cum viderint divi-
tstis laboribus,
9. [vers. 9.] iVo» dabit Deo depropiliationem suam\ tes in epulis quolidianis, in splendoreet
nitore auii ei
el prelium redemptionit animw suce. Ille confidil in vir- aigenti, quid dicunt? Soli 4 sunt isti, isti vere vivum.
tule sua, et in abuudantia divitiarum suarum gloria- Dicitur; jam non dicatur, monemus; etsi dici
el h.i-
tur, qui non dabit Deo depropitialionem suam ; \d est bet, vel a paucioribus dicalur, quam dicerelur si
Bfln
placationem qua flectal Deum pro peccalis : nec pre- moneremus. Nam nec nos prajsumimus ita nos isia
tium redemptionis animwsuw, qui prxsumit dc virtute dieere ul non dicatur, sed vel a paucioribus
dicattir;
sua, et de amicis, ci de divitiis suis. Qui sunt autem nam dicelur usque in fmcm s:cculi. Parum esl qum
qui dant pretium redemptionis animce suae? Quibu9 dicit cum vivcre; adjungil , el dieil , tonat Putm*
« :
ail Domintis : Facite vobis amicos de mammona iniqui- euiiisolum vivcre. Vival; liniclur vita ipsius
: quo-
tatis , ut et ipsi recipiant vos in tabernacula wlema niatu non d.il prcliiim redcinplionisanim.-e
suae, finie-
(Luc. xvi, 9 ). Illi daul preiium redcmptionis ani- tur vita, iabor non fiuiclur. Laboravit in wternum, et
in.c 6U33, qui uon ccssant eleemosyuas lacere. vivct in finem. Quomodo vivel in finem ? Quomodo vive-
Adco illos quos monel per Timolhcum Aposlolus, bat ille qui induebalur purpura el bysso,
el cpulaba-
noiuil esse superbos, ne in abundanlia divitiaruin tur q.iotidie splcudide et jacentem ulcerosum
;
ante
siiaruiu gioriarenlur . dcnique quod possidebaut, no- januam, cujus ulcera canes lingebant,
et desideran-
lnit apud illos velerascere sed aliquid ex co ficri, ut tein micas qua: de mensa cjus
,
cadebant, superbus ct
cssel pretiiiinredemplioiiis aniinaj eorum. Ail enjin ;
lainidiis conlerniiebat. Quid illi
profuerunl iilaj divi-
Divitibus liujus swcuti prwcipe, non superbe sapere, ne- tiaj? Mulaverunt viccs ambo : ille a
janua divitis sub-
que sperare in iucerto divitinntm , sed in Deo vivo, qui latus est in sii.um Abrabae illc ab
; ep.ilis spltuidid.s
prwstal nobis omnia ubundanler ad (rucndum. Et quasi missus est in ignem : ille requiescebat, iile ai-deb;it
diccrent : Quid ergo facturi stimus de divitiis nosti is? saiiabauir ille, ille siliebat : illc laboravciT.t in finci,]
Divites sint, inqtiil, in operibus bonis, (acite tribuaut, vivebal in a.iern.i... viveral in finem, laborabat
; ille
communicent : et non illud perdituri sunt. Umlo scin.us? iu artermiin El quid profuild.viti, qui qu.isivit
apud
Audi quid sequitur : Thesaurizenl sibi (undamentum inferos in tormenlis positus, siuiari sibi
gultam a.jua:
bonumin (ulurum, ut upprehendanl veram vitam (I Ttm. i» imguam suam de digilo LazHii,
dicens, Quonium
vi, 47-19). Sic dabunt prelium redempiionis aniinaj iaden i'ic in Itac (lamma, et non illi concessum csl (Id
suaj. El Dominus noster lioc monet Facite vobissuc- xvi, iy-26) ? Sic desideravit
:
ille gultam de di"iio'
culos non velerascentes , tliesanium non deficicniem in quomodo ille niicasde mensa diviiis sed
:
illius Ubnr
celis, quo (ur noa accedit neque tinea corrumpit (Luc. finit.is esl, el iliius vila iinila esl
; labor hujoAin aier-
xii, 33). Neluit Deus ut pardas divilias tuas , sed ul »""">» vila illius in aelcrnum. Non bic habejmis viUmt
locum illismutes consilium tibi dedit. Inieiligat Clia- qw forlo bic laboranms in terra : et non sic erioua
ritas vestra : modo si amicus luus intrarel in doiniun
luam, et iuveitirei te iu loco humido frumcnta posuis- * Edd., fenera clirnlo. Msa. vero, fneres chrisliim.
Sic
se, qui fortc sciret naturam corruplionis frumentorum verbum istud cum accusativo juagit MarUalis lib t
epigr. 77.
77
qttani tu nescires, daret tibi hujusmodi consilium, di- lia?c omnes lenerat una Deos.
tens Fratcr, perdis quod cum magno labore * Sic Am.
et XLss. At Kr. et \\>\.,qus.
:
colle-
» Edd., laborabil. At mcUor.s nou?
iiss., avj
labonnit,»*»•
Craec. LX x ekopiasen.
* Edd., de projrUintione sua. ai Mss. dcprvjiiliatwnrm * Er., telices.
siunu ; juxla i.xx exUasma eautou.
* Mss., dt.ii cuni vitm ; totun, <ii,u, rutas, etc
S. AIGUSTINI EPISCOPI 55*
55»
postea : eril enim vita nostra Christus in sclcrnum : qui itlnm reciperent, cum de actu projiecrelur. El ille
illi autcm qui liic volunt habere vitam, laborabunt in fraudem fecit domino suo, ut compararel sibi amicos
jttcrnum, et vivenl in Irnem. qui illum susciperent : tu noli timere ne fraudem fa-
H. [vers. II.] Quoniam non videbil intcrilum, cum cias ; ipse Dominus hortatur ut facias, ipse tibi dieil,
viderii sapientes morienles. Iste qui laboravit in
aeter- Fac tibi aniicos de mammona iniquitatis (
Luc. xvi,
num, cl vivct in finem , non videbii interitum, cum vi- 1-2). Fortassis ea quse acquisisti, de iuiquiiate acqui-
derit sapienles morientes : quid cst lioc ? Non inlelliget sisti ; ant fortasse ea ipsa est iniquilas, qnia lu habcs
quid sil inierilus, quando viderit sapientes moricnles. et alicr non habet, tu abundas et alter eget. De isla
Dicit enim sibi : Isle, quia sapiens erat, et cum sa- niainnioua iniquitaiis, de divitiis islis quas iniqui vo-
pientia inhabitabat, etcum pieiale Deumcoluit, Bnni- c>nt divilias, fac tibi amicos el prudens eris : corupa-
quid non esl mortmis? Faciam milii ergo bene, cum ras libi , non fraudaris. Modo enim videris peidere.
vivo : nam si aliquid possent qui aliud sapiunl,
non Numqiiid perdos in tlies.aurario » pnnens? Nam pueri,
morerenliir. Videl illum mori , ct non vidct qaae sit fralr.es, unde sihi emant nescio quid simul inveniun».
mors. Non videbit interitum, cumvidebil sapienles mo- niimini s. el ponunt in thesaurario, et non apcriimt
ricntes. Quomodo Jud;ei viderunt Christum penden- nisi postea : numquid quia non vident quod colligiint,
crnce, cl conlempserunt, dicenles, Iste si Fi- ideo perdiderunt? Ni/li timere : poniint pueri in ihe-
lem «n
lius Dci esset, descenderel de cruce ( Malih.
xxvrt-, saurario, et securi sunt; ponis lu in manu Chrisli, Pl
42 non videnles quid sit inleritus. Si viderent quid
:
times ! Esto prudens, el prospice libi in posierum iu
)
silinleritus, si viderent 1
! Ille moriebatur temporali- coelo. Esto ergo prudens, imitare formicam, sicut di-
selernum; vivebanl lempo- cit Scriptura (Prov. vi, 6, et xxx, 25) ; reconde yestate,
ler, ut revivisceret in illi
raliler, ut morerenlur in aUernnm. Sed quia illum
ne esurias in hieme : hiems esl dies novissimus, dics
videbant morientem, non vidcbant inler.liim, id csl, tribillationis ; hioms est dies scandalorum et amaritu-
non intelligcbanl quis esset verus interilus. Quid di- diuis : eollige quod ibi libi sit * in poslerum ; si an-
cunt etiam in Sapientia? Mvrte lurpssima cvndemne- tem noii facis, simul imprudens et insipiens peribis.
mus illum, erit enim respectus ex scrmonibits illius ; si 13. Sed morluus est ille divt-s, et tale illi funus fa-
enim est vere Fititis Dei.liberabit illnm dc manibus con- ctum est. Eece quo se converierunt homines non : at-
trariorum (Sap. II, 20, 18) : non permitlel moriFiiium tendunt quam malam vitam habueril cum viveret, sed
suum , si vere Filins ipsius est: Al ubi viderunt illuni quani pompam cum moreretur. felix quem tanti
3
in cruce insultanles se, et illum non descendentem de plangunt ! Iste vero sic vixit ut pauci planganl.
cruce, dixerunt, Vere bomo fuil. Dictum esl : et uli- Omnes enim debcrent plangere lam male vivenlem.
que poterat descendere de cruce, qui potuit de sepul- Sed pompa est limeris, excipitur sepnlcro pretinso,
cro resurgere; sed docuit nos ferre insultantes do- , involvitur pretiosis vcstibus, sepclitur ungnentis et
cuiladversuslinguas hominum esse patienles, bibere aromatis. Deinde memoriam qualem habet! quam
modo calicem amariludinis, et postea accipere sem- marmoralam ! Yivitur in ipsa menmria ? Ille ibi nior-
pilernam salulein. Bibe, aeger, calicem amarum, ut luus est *. Isla putantes liomines bona, aherraveMnl
sanus sis.cui non sunt sana viscera noli trepidare, : a Deo, nec qiuesierunt vera, el decepli sunt falsis
quia ne trepidares, prior bibit mcdicus ; id e t, pas- adeo vide quid sequitrtr, Ille qui non dedil pretium re-
sionis amariludinem bibit prior Dominus. non
Bibit q.fi demptionis anima; sase, qui inlellexit inieritum,
peccatum non habebat, qui quod in eo sanarelur nou qnia vidit sapientes morientes, factus est imprutb-ns
babebal. Bibe doncc transeaiamariludo hujus soeculi, cl insipiens, ut simul periret. Et qnomodo peribunt
et venial saeculum ubi nullum scandalum , nulla ira, qui relinquent alienis divilias suas? Simul imprudens et
imlla tabes, nulla amaritudo,nullafebris,nullusdoliis, insipiens peribunt.
nulUc iiiimiciliie, nuila senectus , nulla mors , nulla 14. Altendile fratres : Et relinquent alienis divitias
contentio. Labora bic, venlurus ad finem ;
labora, ne suas. Quasi cos jposuit in maledicto, qui cum morlui
cum non vis hic laborare , venias ad fmem vitre, et fucrinl, alieni possidebunl res ipsorum. Ergo felices
nunquani venias ad fmem laborum. Quoniam non vi- illi qui rclinqiiunl lilios iu posscssioue sua, quibus sui
debil inleritum, cum viderit sapientes morientes. suscedunt. Ilabnit filios, non esl mortuus. Quid filii
12. Simul imprudens et insipiens peribunt. Quis est ipsius? Et ipsi servant quod eis rolujuerunt parenles
imvrudens? Qui non sibi prospicit in futurnm. Quis sni : parum est qnia servaot; ct augent. Quihus et
est insipiens ? Qa\ non intelligit in quo malo sit. Tu ipsi servant? Filiis suis, el illi filiis, et tcrlii liliis.
vero inlelligc in quo malo sis modo, et prospice ul in Quid Chrisio? quid animre su^? Omnia filiis. Inler
bonis sis in poslerum. Intclligendo in quo niaki sis, filios suos ouos habent in lerra , comptitent unum
non eris insipiens prospiciendo tibi in futurum, non
: fratrcm quem hahent Ui coelo : cui tolum d.ire debe-
cris imprudcns. Quis est qui sibi prospicil? Servus
1
Lov., in thesaurario Christi. vox chrhti ibest ab Er. et
llic cei dedit Dominns suus quod erogarel , et postea 9 HSS.,qui plerique habent hic thesauro, pro tliesunrario ;
hoc vero se a pueris barbaruni vocabulum usurj are salis
diiiil ei
•
Noii potes mihi agere, redde rationem actus
indicat Augustinus.
livi. Qaid facia? fodcre non possum, mendicare
El illc :
4 Aliquot Mss., prosit.
* Mss., ila.
cvn(und<n, Sed et de rc domini sui fecil sibi amicos, k memoria ubi moriuui
Sic Ms«. At edd., rivit in ipsa illc
« Ita noauulli >}as. Edi*. vero. sc vidrrent. est.
553 ENARRATIO IN PSAI.MUM XI. VIII.
5s 4
bant, vel dividant cum illo. Scd tamen ait mihi ali- qni vocanlur <mi ? Audile quid illis prrstant, atlen-
quis : Eccc ijnos maledietos dixil Scriptura, quos dixit dile quomodo irridcanlur : Simul imprudens et insi-
perire ct relinqucre alienis diviiias su.is ; il!c aulem piens peribunl ; el relinquent ulienis divilias suas. Quare
ncatus qui suis rclinquit. Ego discutio sensum istum, dixil alienis? Quia nihil eis prodcsse possunt. Et la-
quia inctino in parabolam aurcm meam ct videb non ; mcn in qtio sibi vidcnltir prodesse Et sepnicra eorum :
Vuslra sic loqui Scripluram. Vidco enim mnllos ini domns eorum in a-lemum. Jam quia isia strucla s.mt
quos mori, quibus succcssorcs sunt filii; ncc potuit scpulcra, domus sunt sepulcra. Nan. plerumque
audi
sic loqui Scriptura, ul scpararct eos a miseria, quo- divilem dicentcm : Ilabco marmoralam domum
quajn
rt.m vitam improbat : el qnid pulalis, inlelligo, fra- rcl.ciurus sum, et non cogilo mii.i xlen.am doimun
trcs, nisi quia oiunes tales alicnis relinquunt divilias ubi se.npcr cro. Quando cogiial sibi mc.t.oriam n.ar-
suas? Quomodo alieni siilil filii? lniquorum filii alieni moralam essculptam faccre, quasi dc don.o
a.tl
tctcrna
sunt ; naui inveniiiius qncmdaui exlraneum propin- cog.lat quasi ibi maneal ille dives.
;
Si ibi manerei
quuin faciiun, quia profuil. Si quis tuorum libi nibil non ardcct apud inf,ros.
Ubi mancal spiritus malii
prodcsi, alienus csl. Ubi invenimus nescio quem exle- agiHilis, non ubi ponniur
corpt.s moriale, cogilandum
riun propiuquum factum, quia profuit? In Evangelio. csl scd domus eorum teputcra
:
eorum in wtcmum. Ta-
Jaccbal quidam \ul„eratus a lalronibus, Domimis au- bemacula eorum in generationem et
generafwnem. Ta-
icm dixcral cuidain : Uilitjes proximnm luum lanquam bernacula, in q„j|, IIS temporaliier manscrunt •
do-
icipsnm. Et iile respouderai ; Et quis esl mihi proximus? mus, in quibus quasi
apiernum mancbunl, id est in
El narravil Doniinus : Ilomo quidttm descendebal ab Jc~ sepulcra. Tabc.nacnla crgo
suis dimiuuul, ubi mnnc-
rvsalem in Jericho, et incidil in latrones, qui eum vul- bantcum vivcrcnt, i.anscuni quasi
ad domosaaermw
neraverunt, et tentmvtun in via relitjiierunl : transHTU.it ad scpulcra. Q.ii«J illis
prosunl tabeinacula eorum
generatwnem
m
prnpiuqui; Jud.uus cntm eral, dv Jerusalcm descen- qenerationcm? Jam g«neralio
et
el gcnc-
debai Jericbo : transiit sacerdos, el pranerik ; transiil raUo piua, liiii sunt, nopoics
, erunl el pronepo.es:
Leviles, et prceleriil eliam ipse ; transivil quidam Sama- qmd rac.uni.quid prusmil labcrnac.Ia
corum»Quid»
ri anus, San.arilanus nescio qnis, cxirancuserat; ipse And. : Jnvocabuut nomina eorun, in terris ipsomni.
ad illnm aaessit, mspexit miseriam ejus, et misericordia Qmd csi l.ocv
Tollcm pauem cl mcrum
ad scpulcra
curuvit vtUuera, tevavit in jumentum, el duxil in slabu- ei mvocabunt ibi nomina
mortur,-,...,. Putas
quanlum
lum, commehduvil stubulario. Quaj in mysietio dicta mvocatun. csl non.en illius
divitis postca,
.mando
md'L ei ad discutieiiduin nuuc prolivioia videnlur ..cbnabaut se bo.nincs in
mcn.oria ipsius, ncc dc-
lamcn proptcr quod proposui, fralrcs, ail Dominus, ccndcbat una gulla saper
Iinguam ipsius ardcnlcm
Quis esl illorum illi saucialo proximus? Ilespondit (Luc xm, 2/.)? Ventri
ille : sno scniun. bomines,
no „
Crcdo, qui cum illo fecil misericordiam. Vade, inquit, sp.nltbus suorum. Ad
spiriu.s mortuorum
uon ner-
vcm,, n.si quod
el & fac simitiler (Luc. x, 27-57). Cui miscrkordiarQ secum vivi fcccrunt si
autcn vivi :
proximus csl Si ergo exlrancus Samarila- scr.um non lcccrunt,
facis, libi ad mortuos nibil
penenit. Sed
niis faciendo niiscricordiam el subvcniendo proximus q«ud f.c„mtilIi?Solum
invocabunt nomina eorumin
faclus csl; quicum<iuc libi iu iribul ilione subvcnire tcms ipsorum.
noD possuut, alieui a te facti sunl Jam attendamus 16- [vers. 15.
1 El Iwmo, cum in Iwnore esset, non
illos divites qui male vixerunl, qui superbe egcrtml, tnteUem: comparalus est jumctis
insensatis , et similis
mortui sunt, et reliquerunl, non dico cxtraneis, filiis lactus est Q, I0I „odo insullalum est
illis.
bominibus
suis reliqucrunt divitias, cl lilii ip-orum viam pareu- qm no„ ..neilexerum quid faeerent
de divitiis cuni
ium suorum scquunlur : sicnl ilii bUperbi, ila cl isti v.vercnt et p.itarunt se
, bealos futuros , si babcrc.t
sicut illi rapaces, ita et isli ; ul illi avari, ct isti inemonam marmoralam quasi
*lcrna.n domum et .
alieni ab illis suni. Nam ut noverilis quia alieni sunt, s.sm, qu.bus rcliquissenl substan.iam
suam i„'vo- ,
subvenircnt iili diviti qui ardcbal in llatmna succes- carent nomina eorum
in terris ipsorum.
Dcbuer.mt
sores diviliarum ipsius. Sed io.-le non babuit qui illi autem onira pneparare sibi
,
domum alernam io
succederent, et alieni possederunl rfivitias ipsius? In- bouis operibus, prx-parare
sibi vitam immor.alem
veniinusin ipso Evangelioquia liabuit : ail enim, Ha- m.ltere anle se sumptus, sequi
opera sua, allcnder^
bso quinque fralres (Id. xvi, 28). Fralres ipsius subve- co.m.en. egentcm, dare ei
cum q„ ambulabam"
nirc ilii ardenli in flanimn nou potucriml. Quid tibi nm, eontomnere Cl.risinm anie
januam ulcerosum
dicerct dives? Habeo quinquc fiaires l
: unum fra- qm d.xil
C«»i uni ex minimis mris
:
,
fccistis, mihi fe-
ircm mibi amicum non fcci, qui jacebat ante januam cutis(MaUh. xxv, 40).Quia ergo
non i..icll«xii bomo
illi mibi fraircs subvenire non possunl qui pnssident iu lionore posiius. Quid esi.in i.onore posiiusTFactusad
divilias meas ; alieni a me facti sunt. Vidclis quia i.naginemetsimililudinem Dci, bo.no pra-Ialusjunic.-
nmnes qui malc vivunt, alienis relinquunt divilias lis (Cen. l,26).No„ ei.im fccit
Deus s.c bon.inem, q.m-
suas. modo feciljuinentiim; sed fecilDeus bominem cui ser-
15. [vers. 12.] Sed plane praeslant iliis ipsi alieni, virent jumenta numquid
: ejus viriljus,cl non inlelle-
•Probae notse Mss., sulvcnirent illi ardenli in ftammn. clui?lllc aulemnonmtY//ex//;elqui factuseratadiinaai-
Qui tibi diceret dives, qui fratres
y cnum frutrem, fctc '.'
nem Dei comparatus est jumentis insensatis et
Nonnulii : Qr.id til)i diccrel dv.es, quid frulies? Lnuin fra- ,
simttis ,
irem. rtc. faclus est illis. Undc alibi dicilur : Solue essesicut equus
Patrol. XXXVI. (Dix-huit.)
355 S. AUGUSTINl EPISCOPl 556
inlelleclus Psal. xxxi 9 ). Ei erunt posteriora, inquit , illius hominis pejora quam
et mulus . quibus non est ( ,
scandalum ipsis. erant priora Luc. xi 26). Quare? Qnia primo vcl
\1. [ters. U.) Hccc via ipsorum
( ,
Quando auiem crit et aperius pagnnus eral posteo palliatur nomine
Ipsis sit scandalum, non libi. , cliri-
beati sinl lales. Si inlelligas
quia stiano.subvelamine religiouis occultus malus. Eterit
tihi? Si putcs quod
ipsis erit scandalum via ipsorum; deterior, quia occullus est, sicut ait, El postea in ore
DOii suntbeali,
corpori ejus non memhris ejus. suo benedicent : id est , nomen Dei et nomen Christi
non Christo , r.on ,
poslea in ore audis in labiis in corde non invenis- De quibus di-
Et postea in ore suo benedicenl.Q.u\i esl, ,
mo-bencdiceni
suo vencaicau : Cum u<-«
? v.«m fuerint taleS ut non quce
facti •»•«-•» -•
ctum est : Populus •
iate lubiis me- honorat , — —
cor autem
fiunt l.ypoc.iLc; et quando eorum longe est a me(lsai. xxix, lo ). Huc usque ergo
f aul nisi bona femporalia,
hc.ie.iic.ini Deum, labiis benedicunt, non cordc. Psalmus tractatus erai.
chrisliani, quando illis laudaiur vita seter- 2. [vers. 15.] Deinde sic incipiunt versus hodiedis-
Tales :.icli
Mis contemplores ' diviliarum esse de- culiendi atqu^e tractandi : Sicul oves in inferno posita,
ua , cl dicitur
nomine Cln isti , lorqucnt os in corde suo : mois pastor est eis. Quibus? lllis quorum via scanda-
bere in
crubescant, aut necor- lum ipsis. Quibus? qui prsescnlia soia allendunl,
ct si non audent in facic, ne
Illis
ripiantnr ab hominibus, iu corde
id facjunt , conte- dum futura non cogilant; illis qni vilam non puianl
in corde nisi islam quae mors dicenda Non imme-
mnimt et Temaiiet eis iii ore benedklio, et ,
est. igilur
;
benedicent. Longum rito tanquam oves in inferno moriein habe.it pasto-
maiedictio. El postea in ore suo
,
Psalmum liniamns : suflkiat Charilaii Vestne rem. Quid est morlem habent paslorem ? Mors enim
,
est ut
Domino pla- aliqua res esl, aut aliqua potestas est? Mors nempe
quod audistis inlerini hodie; cras, quod
aut separatio est anirme a corpore et ea quidem :
cneril audietis.
quam liment bomines , separalio est animae a corpo-
SERMO II.
re mors auiem vera quam non timent homines , sc-
:
De secunda parte Psalwi.
paratio esl animse a Deo. Et plerumque cum limeni
[vcrs. U.] Hestcrno die coepto P^ahno terminus l.omines isiam qme separat animam a corpore , inci-
\
Veslra. Pcrvene-
debcbaiur, sicut meminil Charitas dunt in illain ubi anima separatur a Deo. Hxc est cr-
des.gnat
nmus autein usque ad istum versum , ubi go mors. Quomodo autem mors pastor est illis? Si vit.i
atlendentes nisi ad proe-
Spirilus Dei homines non Christus est , mors diabolns. Habemus aulem mullis
et in poslcrum poslhanc
senlia s rciilaria cl terrena,
; locis in Scriptura quia vila est Cbrislus. Mors autem
,
viiam nihil cogitant.-s, neque ullam felicitatem esse diabolus esi; non quia ipse mors est, sed quia per
arhitrantes , nisi divit.as et hono.es hujus s.ecuh, et
iilum mors. Sive enim illa in qua lapsus est Adam ,
* post obilum aulem suum
uansitoriam virtntem ; ipsius persuasione homini propinata cst , sive ista iu
non attendentes, nisi quemadmod.im eis procureuuir qua separalur aniina a corpore, ipsum habenl auclo-
rnnera pomposa, ct sepeliantur in monumentis opere rem qui primo per superbiam cadcns invidit stanli
et invocenlur nomina
eorum
mirabili exstructis , et morle invisibili dejecil slantem , ut etiani inortcm
ipsorum a domibus eorum non autein Ad eum
in terris ;
visibilem pendcrct * (Gen. m, 2). perlineii-
vilam,
sihi comparanl, uhi spiritus sit post hanc les, paslorem morlcm l.:ibent : nos aule.n qui de fu-
stuUi non comrcmiscenies vocem Christi , dicenlis , liira iiiiuioilalitale cogilamus , et non sinc eausa in
anima tua a te el quaz
Stullc, hac nocte anferetur ,
fronte signum crucis Cbristi porlamus, nou habenms
Luc. xu 20 ? nec alten-
praparasli cujus erunt ( , )
pastorem nisi vitain. Infidelium pastor mors,lide-
splendidas el purpu-
denlcs posl epulas quotidianas ,
lium pastor vila. Si ergo in infeino sunt oves quibus
ram ct byssum , divite.n damnatum ad tormenta in
p;.slor mors esi , in ccelo sunt oves quibus pagtor vita
et f.mem, pau-
mfernuin ; et post lahorcs et ulcera esl. Qnid igitur? Jam in cielo sumus? In coelo secun-
peren. requicscentem in sinu Abrahae [ld. xvi , 19)
dum fidem. Si ergo in coelo , ubi , Sursum cor? Si
ad id quod pr;c-
ista non curanies, sed aliendentes non in coeb» , unde apostolus Paulus dicil , JSostr/t
post banc morlem non
providenles , mst
seus est , el enim conversatio in coelis esl ( Pliitip. iii , 20 ) ? Corpor»;
reprobatur in
qnc.nadmodum nomeP eorum quod ambulamus in lerra , corde liabilamus in coelo. Habi-
Describens ergo talcs Sp.n-
coclo, invocctur iu terra. tamus ibi , si illuc aliquid miilimus quod ibi nos te-
U*c via ipsorum scandalum ipsis, et.
ms sanctus ait :
neat. Ncmo c.iim inbabilat corde, nisi ui.de cogit.l
Sicut dixil Dnmiiius Jesus
postca in ore suo benedicent. inde autem cogitat , ubi tbcsaurizal. Thesaurizavit in
Cbristus de quibusdam qui primo accedunt ad lidem
,
tcrra,cor ipsius a tcrra non recedit, thesaurizavit in
nomine Cbrisli
mundati vcrbo Dei ct exorcismis
in
ccelo , cor ipsius de c«lo non dcscendil : Dommo
, ut bapli7.cntur, ct postca
ut accipiant gralia.n Dei aperte dicenle, Vbi est thesaurus luus, illic el cor tuum
antea comm.serant,
redemitea ad pejora inala quam eril(Matth. vi , 21).
posleriora deteriora prioribus II
Fient illis , inquil ,
{
5. Isti crgo quibus mors pastor cst, videntur flo-
boc Pctrus apostolus Dominus aulem,
Vetr. ii , 20) :
:
rcread lempus, et jusii taborare se.l : quare? Qnia
aulo nox csl adliuc Quid esl, nox esl? Non apparent me
• mss., contemptum divitiarum : el |
omncs rone ]
in corde suo : ubi Bdd. icninl, torquentur rila juslornni,et quasi nominalur fclicilas impioium.
post, lorquent os
W transitoriam vilum. \m.,ct trmwtoriam
« sic melions notcc Mss. Nonnulli vero cuni Er., murlt
MT«Tss , et
virlutem el teiictlulem. visibili penlcret. Al i.ov., mork invhibili peiderct.
ftticilaUnn. r.r., cl trtmJtpriam
im ENARRATiO IN PSALMU.M XLMII. 55S
TariiJiu viilemr herba l:eiior quam arbor , qoamdiu xxxvi, 1, 2) : cadciit, ciiiii viileliitnladdexterainsau-
fiieins cst. Herbaeuiiii per biemctu vigel.arbor per liie- clos , quibus laboranlihiis insultatiir , el diccnt inlr.t
inem quasi arida est : cum sol exicril fervenlior lcm- se pceiiitentiam agentes , sed pneiiiteniiam scram cl
pore a'slutis,aibor qu;c per bicmem arida videbalur, infiuciuosam. Qui noluerunt modo agere fruciuosani,
oxplctur fnliis, profert fruclus ; herba autem arescil agcnt lunc iufrtictiiosam. Quid ergo diceul jam in pce-
videbishoiiomn arboris berba arida cst. Sic ct , nilonlia infritcluosa ? Ili sitnl quos aliquando in risum
mod justi laborant,
i anleqnam venial astas. Est vila habnimm. el in similitndinem impropcrii. Verba dico
m ndice, nondum apparet in ramis. Radix aulcm liliri de Sapienlia : cognoseum qni ea soJenl audirc.
noslra charitas csl. Et quid ait Aposlolus? Ui sursnm Verba enim suul maiorum fiilura , qttando videbunt
debeamus babere radicom , ut vila sil pastor noster, judicem , el jam omnes fidoles ad dexleram ejus , el
quia babitalio noslra non dcbet recedere de coelo omnes sanclos ejus cuni illo judicantes : boc habeuf.
qwia in bac tcrra deliemus sicul mortui ambulare : dicere, verba ipsorum dicit Scripiura , Ili snnl quov
ut supra viventi s , infra inorlui siinus; non utsupra aliqnundo liabuimut in risum , el in similitudinem
iiioriui , inlra vivamus. Quia ergo nnn tlobel recedere improperii ; nos insensnii , vitam illorum lesiimabamns
vita nostra et cor noslruni desuper *
, quid ait Apo- hisaniam (Sap. v, 3, 4). Cum eniin coeperit Deo quis-
slolus? Morlui enim estis : el ne litnercs, Vila veslra que viverc, muiulum contemnere, iujurias suas nolle
abscondita esl , cum Cltrhto in Dco. Ecce ubi est
ait , ulcisci, nolle bic divitias, non hic qua?rcre felicitaleiu
radix nos-tra. Quando atitem npparcbii lionor nosler terrenam, contemnerc omnia, Doniinum solum cogi-
lanquam in foliis <u fructibus , seqniliir et dicit , tare, viam Christi non desercre, non solum a Paganis
Cum Chrislus apparueril , vita veslra , tnnc et vos cum dicilur, Insanit; sed quod magis dolendumest, quia
illo apparebitis in gloria (
Coloss. & , 4 ). Et erilm , el intus multi dormiunt et evigilare nolunt, a suis, a
mane. Nam modo non esl mane. Tumeant modo su- Chrislianis audiunt, Quid paieris? Fralrcs niei, ho-
perbi et divites liujns saeeuli , impii bonis insullent mini vivenli secundnm viam Cbrisli , qui dicit ,
Quid
inlideles iidclibus , cl dicant : Quid vobis prodest quia patoris? pulainus quid dicil? Ilorrenius Jmla^os, quia
ercdidislis? quid plus habetis, quia Cbristnm babetis? dixerunl Domino Josu Chrislo , Dajmonium habes
Respondeant fideles , si vere iideles sunt : Nox est (Joan. viii, 48) : et quar.do aiidimus Evangelium re*
nondum videturquod lcnenus. Non quiescnu inaniis citari, lundinius pectora nostra. Sceleratam rem dixe-
in bonis operibus. Unde alibi dicilur In die tiibula- :
runt Jud;i'i Christo. Datmonium liabcs : age lu, cbri-
tionis meee Deum exquisivi manibus meis nocte coram stiane quando videris de corde honiinis expulsum
,
eo , et non sum deccplus ( Psat. lxxvi, 3). Apparebit diabolum, et inliabitare Chrisliim, et dicis, Qtlid pati-
htbor noster mane, et erit fructus mane : ut illi qui ris? docmonium tibi videlur baberer Dictiun cst ct
modo laborant, postea dominentur ; et illi qui modo de ipso Domino ,
quod insaniret ,
quando loquebattrr
se jaclant et superbiunl, poslea subjiciantur. Quid verba quas illi non capcrenl ; diclum cst, Insanit, dw-
eniin sequilur ? Sicut oves in inferno positw, mors pa- monium habet : el tamen aliqui evigilabant a somno,
tlor est cis. El dominabuntur eis rccti mune. el diccbant , Nou sunt ista verba docmonium liabentis
4. Puto jam planum esse istum versum, quia pnc- (Id. x, 20, 21 ). Sic cl modo . Fratres ,
quamdiu isia
lootili siunus : Dominabuntur eis recti mane. Tolera verba audiunl et gonics , et qui inhabitani orboui, el
noctcin, desidera maae. Nc putcs quia nox babet vi- terrigena3, el filii homimnn, el dives et paupor, id esi,
lam, cl mane non habet viiam. Ergo qui dormit vivii, et qui periinenl ad Ad.in , ct qui pertinent ad Chri-
ct qui stirgit tion vivil? Nmne qui dormit morti » si- slum, alii diciml, Dcemoninm liabcl ; alii dicunt, Non
milior est ? El qui sunt qiii dormiunl? Quos escilat sunt isla verba dwmonium hubenlis. Alii euira lcneiit
apostolus P.mltis , si tamen velint evigilare. Quibus- viam sxculi, ct ista ad tempus audiunt •
alii non fru-
dain enim dicit : Surgelqui dormis, el exsunje a mor- stra audiunt , scd faciunt quod dictum est , Anribus
luii,et illuminabit te Clirisius ( Eplies. v , 14). Qui percipitequi lutbilatis orbcm. Et cum aglint ista, inoer-
ergn illuminaniur a Cbrislo, jam vigilanl, scd nondum ms * cst fruclus. Sed qui rn:tle agtinl , cl viam sji;uli
apjiarct frucliis vlgtijarum : mane apparebit, id est
eligunt , mors pastor esl eis : qui aulem cliguirt vi:nn
ciiin sx-ciili bujus iucerla liansierint. Ipsa esl enim Doi ', vita pastor est cis. Voniet ipsa vita judieatum,
nox : non libi eium videnlur quasi tenebrue? Facit el danmatura cum pasiore suo eos" quibus tlicolnr :
malc; vivit, floret , tcrret, bonoratur : facit bene; Ite in ignem aHcrnum , ^firi pmparutns esl diabolo et
reprehendilur, blaspbematur, accusatur, laborat, ter- angclisejus. Illi atttcm qnibus insiiltatum esl , cl qui
retur quasi ic.iebra; sunl. In radice aulem vigor, nudienl ab ipsa quaui
:
irrisi sunt quia credobanl , vita
fructus . opulcnlia : viia nondum cst in ramis , scd
habcnl pastorem : Perttfe, benedicn 1'alris mei f perci-
rniix non aruit : similis arcscenli est; sed leinpus rcgnum quod vobis paratum est /ib origine mundi
pite
honore suo, fcciind.ttur fructibus suis.
vonit, vestitur (Mallk. xxv, 4t , 34). Dominabnntur crgo eis recti,
Tunc de quibus diclum est ut non eos zelemus
nmi modo , sed mane. Nemo dical , Qnare sum cbri-
iili :
quid eniin de illis ait psalmtts? Quoniam sicnt fenum stianus? impcro nemini *, imperem iuiquis. Noli lesii-
cito arescenl . el sicul olera prati cilo cadcnl ( Psul. 1
nuinqtte Mss., cerlus.
* sic Er. el plorique Mss. tx>v., nomen nei. M
* oinnes |'n>pe manusiTipti omiltunt, tmpara nemuri" "i
'
<\c Ms». At rM., de tupen is.
1
UlMIS Ms . nwrluo. quiuquu es lis weo» vnperem imnms. uabeul , \mr r <'P' »•'""
559 S. AUGUSTINI EPISCOPI 560
dtominaberis sed manc Et auxilium eorum non est Non enim ait Apostolus, Quasi gau-
quasi
nare : ,
Modo liabenl glo- denles, semper anlem tristes; aut Quasi tristes , ei
veteruscet in inferno a gloria eorum. ,
Quod esl auxilium eo- quasi gaudentes sed ait, Quasi trisles, semper autem
in infenio velerascent.
:
riam ;
gaudenles. Sicut egeni
rum? Auxilium de pecunia, auxilium de amicis, auxi- : el ibi sicut, pro quasi, posuit.
lium dc virtute sua. Sed cnm mortmis
fueril honio ,
Multos aulem ditantes. Et cum hoc diceret , nihil
cogilaiioncs ejus ( Psal. babebat Apostolus omnia sua dimiserat
in illa die peribunt omnes
: , divilias
visus est gloriam habere inter ho- nullas possidelial. El quid secutus ait ? Quasi nihil lia-
cxlv, 4). Quantam
viveret, lantam veinstaiem et corruplio-
bentes : et ipsnm nihil babere quasi Apostoli erat. Et
mincs, cum
cum morluus fucrit, apud omnia possidentes (II Cor. vi, 10) ibi non dixit <jraa*i.
nem supplicionmi habebit, :
Quasi egebat; non aulem quasi , sed vere mullos di-
mferos.
redimet animam tabat. Quasi nibil babebat: non aulem quasi, sed vere
5. [vers. 16.] Verumtamen Deus
omnia possidcbat. Unde vere omnia possidebat? Quia
meam. Videte vocem sperantis de fuluro Verumta- :
omniurn Condilori adhaercbat. Verumtamen
men Deus redimet animam meam. Forle vox est adbuc , inquit
carcere Deus rcdimct animam rneam de manu cum ac-
volentis liberari de pressura. Nescio quis in inferni ,
Deus redimet animam meam : nescio quis ceperil me.
est, dicit,
in catcna, Deus redimet animain
meam nescio quis : 6. [vers. 17.] Quid igilur qui hic volunt florere?
periculum palitur in mari, jaclalur fluciibus et sa?- Tu visurus es hominem florenlem malum , et fortft
redimetani- tilubabunt pedes
vienlibus lcmpestatibus, quid dicit? Deus et dicturus es in anima tua,
lui ,
mam meam. Liberari volunl ad istam vilam. Non est Deus, ego nnvi facta hujus hominis, quae scelera fecit
,sta vox lmjus. Audi quid sequitur : Deus redimel ani- isie homo, et ecce florel , lerret, dominatur, exlolli-
viaiti mcam de manu inferni cum acceperit me. Ilanc
, lur, caput illi non dolet , nihil in domo ejus diminn-
redemptioncm dicit, quamChristusjam in se osler.dit. tum est : el timebis, quia credidisti, el forte dicit cor
Desoendit cnim ad inferos , et ascendil in ccelum. tuum , Me miscrum puto sine causa credidi Deus
! ,
Qnod vidimus in capile, iuvenimus in corpore. Quod non respicit res hnmanas. Excilal ergo nos Deus et :
eiiiic credimus in capite, qui videwint, ipsi nobis an- quid dicit ? Ne timueris, cum dives faclus fuerit homo.
nimtiaverunt; ei per ipsos vidimus, quia unum corpus Quare enim timebas, quia dives f ictus est homo ? Ti-
i.mnes sumus (1 Cor. xn, 12, et Rom. xn, 5).
Sed mebas ne sine causa crederes , ne forte perdidisscs
meliorcs illi qui videnml , nos deteriores quibus an- laborem lidei Iu;b , et spem conversionis lu;c : quia
nunliatum.est ? Non boc dicit ipsa vila , ipse pastor forte incurrit tibi luci um cum fraude , et potuisli, si
nosicr. Insullat enim cuidam discipulo suo dubitanti, faceres ipsum lucrum cum fraude, dives csse, et non
clcicatrices palpare cupienti : et cum palpasset cica- laborare; et attendens quid minatus esl Deus , lcm-
inces, et exclainasset, dicens, Dominus meus el Deas perasti a fraude, ct conlcnipsisli lucrum : vides alium
meus ; videns dtibitantcm discipulum, et inlucns to- fecisse lucrum de fraude, et nibil mali pali; et times
nim orbcm lerrarum crediturum ,
Quia vidisti, inquit, esse bonus. Ne timueris, ait libi Spirilus Dei, cum dives
eredidisti : bcali qui non vident , et credunt (Joan. factus fuerit liomu. Oculos uon vis babere , nisi in
xx, 28, 29). Verumlamen Deus redimet
animam meam praesentia? Futura proinisit qui resurrexit, pacem in
tte manu inferni , cum acceperit me. Hic ergo quid ? hac tcrra et requicin in bac vita non promisit. Omnis
I.abor, pressura, tribulatio, tentatio : nibil aiiud spe- homo requiem qu:cril bonam rem qux rit sed non
;
i
,
ics. Ubi gaudium? in spe fulura. Nam dicit Aposiolus, in regione sua illam qua3rit. Non est pax in hac vita :
Sempcr guudentcs. In lanlis tribulalionibus , semper in coelo nobis promissum est quod in terra quaerimus ;
gnudenles, semper tristes semper gaudentes quia : , in fuluro saeculo promissum esl quod in isto saeculo
ipse dixit, Quasi tristes, semper aulem gaudentes. Tri- quxrimus.
slilia noslra babet quasi; gaudium nostrum non habel 7. [vers. 18.] Ne timueris cum divi-s factus fueril
quasi ,
quia in spe certa est. Quare trislitia nostra homo ; el cum multiplicata fuerit gloria domus ejus.
et domina- Quoniam non cum morielur
quasi habet? Quia sicul sonmus transiet , Quare , ne timueris ? , uc-
buhtur recti mane. Novit enim Charitas Vestra ,
quia cipiet omnia. Vides viventem , cogita inorienlem.
quisomnium indicat , addit quusi Quasi sedebam , . Quid hic babeat alteridis ,
quid secum tollat aliende.
quasi loquebar ,
quasi prandebam ,
quasi equilabam , Quid secum Mullum auri habel, mullum ar-
tollit?
quia ctim evigilave- habet, multum pradiorum, mancipiorum mo-
quasi disputabam. Totum qnasi ;
genli :
quod videbat. Quasi thesauruin inve- rilur remanent illa uescit quibus. Etsi enim dimit-
ril, non invcnit
; ,
neram , dicit mendicus. Si quasi non esset mendicus , lit quibus vult, non scrval qnibus vult. Mulli enim el
noii essel : sed quia quasi eral, inendiciis csl. Itaque non sibi dimissa acquisierunt , et mulli sibi dimissa
inodo qui ad laelitiass:cculares oculos aperiunl, etcor Uemanent ergo illa omnia, et tollit se-
perdidcrunl.
claudunf., IransiKjfimji eoruiii, ct venit vcrum ipsorum. cum, quid? Forie d.cil aliquis lllud secum lollit :
Qnasi ipcorum fcliciias est s.xculi , vcrum ipsormn undc involvilur , ct quod illi erogalur :td prctiosum
picna esl. Nostrum autem quasi, trislitia e%t gaudium ;
cl marmoralum sepiilcrum , ad insiruendam memo-
riam , Imc sccum tollil. Ego dico : Ncc hoc ; exlii-
bentur enim isla non soulii-nti. Si dormientem el
inupiis. Confer serm. 72, ad Fratres iu eremo, qui totus
M»C dcsi ripms osl. noii vigilantciu urnas, in lccio sccum ill.ihaki:
561 ENAKRATIO IN PSALMUM XLVIII. 563
foric orunmcnla insunl in corpore jaccnlis , el forie quain epiilahatur. Manducabat pretiosas epulas ore car-
illc in sonmis in pamiis se viilcl. Quod senlit ei plus ns, orecoidisinaiiducabat iuiquitatem. Quodapud su-
cst ,
qttnm quod non senlil. Quanquarn el itlud cum peros ore cordis inniiducabat, hocapud inferos in illis
evigilaverit non eril : tamen dormienli magis illud suppliciis digerebat. Eiqtiidem temporalilermaiiduca-
eral <;uod in» somnis videbat ,
quam illud quod nmi verat, in aiermim male digeiebal. Manditcalur eruo
senliebat. Quid ergo , fralres (dicanl sibi homines , iniqultas? forte aliquis dicil : Quid est quod loqui-
Erogetur ad moitcm meam; quare dimilto hacredes tur? Mandtiratur iniquitas? Non ego dico, audi Soi-
ineos divilcs? Mulla baltebunl de uieo , liabeam et pturam : .
Sicul uva aceiba denlibus vexatio est , et /';/-
ego aliquid de meo , in corporc meo), quid habebii mus oculis, sic iniquitas utenlibus ea (Prov. x, 2G ).
corpus morluuui ? quid habebit caro pulrescens ? Qui manducaveriteiiim iniquilalem, id est, qui libcn-
ipiid babebit caro non senliens? Si aliquid babuil di- ler habuerit iniquitatem , non poteril nianducare ju-
ves ille, cujus lingna sic;a erat (Luc. xvi, 24), tunc slitiam. Panis enim justitia est. Quis est panis? Ego
habel hnmo aliquid dc suo. Fralres , numquid sic le- sum panis vivus qui de ccelo descendi ( Joan. vi , 41 )
gimus in Evangelio. quia dives ille cum holoscricis et Ipse est panis cordis nostii. Quomodo qui maudiicat
byssinis tcgumentis apparebat iu igne? Numquid qua- ore corporis uvas acerbas , obrigesciint et obsiupc-
lis eral in epulis ad niensam , lalis erat et apud infe- scunt dentes ejus , et minus idoneus fit ad niandiican-
ros? Odiii siliret, ct slillam desideraret, non ibi diim panem , el rcmanet i!li laudare qtiod videt , ct
eranl illn omnia. Non ergo secum accipit homo om- maiidiicare non posse : sic et qui iniquilale usus esi,
nia , nec quod lollit sepultura , tollit secum umrtnas. et pastus peccatis in corde, incipil non posse maii-
Ubi enim sensus , ibi bomo : ubi nullus sensus , non ducare panem , laudal verbum Dei et non facil. ,
esthomo. Jacel vas quod conlinebat bominem do- , Unde non facit?Quia cum cceperil facere, laboral;
mus quae habcbal homiuem. Corpus dicamus doiuuisi, quornodo sentinius Iaborare dentes post uvas accrhas,
npirilum dicamus habitaiorcm domus. Spiritus cum cceperimus panem manducare. Sed quid facitmi
tnrquelur apud infcros : quid illi prodest, quia illi quibus obstupucrunt denles? Temperant se ali-
corpus jacct iu cinuamis et aromalibus , involulum qiiantum ab uvis acerbis, et redeunl dentes ad sialii-
pretiosis linlcis ? Tanquam si dominus domus milia- lilatem siiam, el incumbunlpani. Sic et nos laiidamii.s
tur in exsilium , et tu ornes parieles ipsius. Illc in ex- jiisiiiiam scd volumtis manducare jusliliam
: si , lem-
silio eget, el fame deiicit, vix sibi unam cellam inve- pcreinus nos ab iniquitatibus; et nascilur in corde
nitubi somnuin capiat, et tu dieis : Felix est , nam non solum delectaiio laudandi jusiiiiam, scd etiam f:i-
ornala esl domus illius. Quis tc non aul jocari , aut cililas mai.diicandi. Nam dicil Cbrislianus
si , Deus
insanirearbilrelur?Ornas corpus, lorquelur spirilus. novit quia deleciat me, sed non possum facere : qtias-
Da aliquid spiritui , et dedLli aliquid morluo. Sed saiosdentes bahet, manducavit
diti iniqiiiialcm. Ergo
quid illi dabis, quando tmam guttam desideravit, et etjnslilia mnndticatur? Si non maiidiicarriur , non
non accipit? enim couiempsil miitere anie se ali-
Ilic diceret Dominus : Bcuti qui esuriunt el siliunl justiliam
quid. Quare conlempsil ? Quia hsec via eorttm scan- (Matlh. v, 6 ). Ergo quoniam anima illius in vita ipsius
daltim esl illis. Non putavit vilam nisi pracsenlem benedicelur : in vila benedicetur, in morte lorque-
non cogitavit nisi quemadmodum preliusis vesliblis hilur.
obvolultis sepelirelur. Ablata est ab illo anima cjus 9. Confitebitur tibi cum bene
, feceris ei. Altcndite el
sicul Dominus dicil : Slulle, hac nocte auferetur anima pascimini , haereat in cordibus vestris ; manducale,
tua, el quce prceparasli, cujus erunl (Id. xn , 20) ? El videte tales, el nolite esse lales : cavele talia verba.
impletum est in illo quod isie psalmus dicit : Ne ti-
Confxtebitur libi,cum bene feceris d. Quam multi sunl
mueris, cum divcs factus fuerit homo , el cum multipli- christiani , fralres qui tunc Deo gralias agunt
,
cala fneril gloria domus ejus : quoniam non cum morie- quando illis accidil Iucrum ! Hoc est, Confitebilur tibi,
tnr accipiel omnia , neque simul descendet cuin eo glo~ cum bene feceris ei : laudabil te , el dicet, Vere quia
ria ejus.
tu es Deus mcus : liberavil me de carcere, confite-
8. [vers. 19.] Quoniam anima ejus in vila ipsius be- bor itli. Venit illi lucrum , confitclur; venit hacredi-
iiedicelur. Iulendat Cbaritas Veslra Quoniam anima
:
tas , confilelur : palitur damiium, blasphemat. Qua-
ejnt in vita ipsius benedicetur. Quamdiu vixit hcne ,
lis lilius es. qui ' qnando te paier emendat ttmc lib< ,
b'bi fecit. Hoc dicunl omnes, sed falso dicunt. Bcue- displicel? Emendarel, nisi displiccres? aut si sic dis-
dictio est ah animo benedicenlis, non ab ipsa veritale. pliceres ut odisset, vellet emendare*? Gralias age
Quid enim dicis tu? Quia manducavit et bibil, quia ergo emendatori, ut arcipias hueredilalem a Deo qui
leeil quod voluit, quoniam spleudide epulalus est, te emendal. Ertidiris enim cum emendaris. Sed ,
id.-o secum fecil bene? Ego dico : Fecit secum male. mullum cmcidat, quia mngnum est qtiod habcs ar-
N«»n ego dico, sed Chrislus : Fecil secum male. El- cipere. Nam si appendas quod emcndaris cum eo
viiim dives illc qtiando quolidie epulabalur splendidc, quod
quod accepiurus es, invenies quia nihil esl
bene seciim facere ptitabalur : cuni autem ccepit ar-
derc apud infrr<>s , liuic inveutum cst male quod pu- 'FjU., quia. At Mss. 171«'.
1Kdd. : Son enientturet, nhi displiccrcs : nul si sic dii
lab.uur bene. Quod enim mandueavcrat apnd superos,
pliccres, ul odisrct, non ille tc emeadaret. Mss. vero Itabeel
hoc digfrrcbai apud inferos. Iniquitaiem dico. fratres, lecuoiiem luc iu cdilioue 1 esliiutam.
S. AUGUbTl.NI tpiscon
5G5
Etemn quod liabeni. Duos gennil Adam, et in uno iniquitas, •:»
c.nendaris. Apostolus Paulus hoc
dicil :
jutAa uno juslilia : iniquilas in Cain , jusliiia in Abel. Vr.v
ud prasens cst temporale leve tribulatioms iioetra ,
operuiur valuisse videlur iniquitas supcr justitiam quia occi-
wlernum gloriai pondus
.
incredtbitem modum
inquit quce dit Cain injustus Abel justuin in nocte ' (Cen. iv, 8).
nobis. Sed qnsiidn? Non respicientibus , ,
non quaz temporalia Nuniquid inane Sed dominabuntur eis rctii mane. Ye-
?
ndentur , sed <7«a> non videntur ; ,
leiuporalia sunl niet mane, el videbitur ubi sil Abel.el ubi Cain. S!c
sed quw anerna. Quce enim videntur ,
18 oinncs (|ui seciii.dum Cain , et sic omnes qui secun-
Cor. iv 17 ).
qiuc autem non vidcniur,a>ierna (
II , ,
dmn Abel usque in lincm saeculi. lntroibil usque in prc-
linjus lempo-
Et ileram Xo:i sunl condigna passioncs
:
genies palrum suorum : usque iil wternum non vidcbit
nobis (llom.
ris ad futuram gloriam quce revelabitur in gau-
cuin esset, in lencbns eral
,
Sed scmper pa- lumen. Quia ct l.ic ,
vui, 18). Quid est ergo qood pateris?
dens falsis bonis, et non amans bona vora ;
cl id<<.
Loncedo. Ex quo natus cs, per oinnes aetates
teris.
moriens, hinc ad tarlarum ibit : a lcnebris somiiioruin exci-
luas ad senectain tuani , quousque
iis<|iie
Job; quod ille pient eum lenebraj t..rmentorum. Ergo usque in u>ter-
pula quia l.oc palerisquod csl passus
aliquispalialurab ipsa uifan- num non ridcbit lumen Sed quare boc? Quod p<»S'nt
passus cstaliquoidicbus,
accepturus es. in mcdio Psalmo, boc ct in fme Homo cum in honora :
tia :
transit, fmUur; quod
quocl pateris
non comparatus est jumentis insensatis,
poenam cum prae- essel , intellexit ;
finem non habobit. Nolo jam ajques fralrcs, considc-
potes ' . et similis factus est itlis. Vos aulcm ,
aeternitati si
n.io : tempora aiqua ,
siinilitudi-
cum bene feceris ei. Nolile esse rate vos bon.i.ies faclos ad iinaginem et
10. Confitebitur libi,
videte quia propicrea dicimus
haec, nem Dei (id. i, 26). Imago Dci intus csl , non esl in
tales, fratres :
et ocu-
tractatur, proplcrea corpore non esl iu auribus istis quasvideiis,
:
proptereacamamus, propterea sed
vos probant lis, natibus, el palato, el manibus, el pedibus :
et
sudatur : nolite faccrc isia. Negolia veslra meus,
est iacla lameu : ubi cst ii.tellccius, ubi est
aliquando it. veslro auditis verum » , et bla-
ncgotio
, ul)i est
lides , ubi s
Quia ubi ratio invcstigandie verilatis
sphematis, Ecclesiam blasphemat.s. Qnare ?
ibi babet Dcus
duco me in partem Donali est spes veslra , ubi cha. itas vcslra ,
chrisliani estis. Si sic est ,
isla
iu.agincm suam vel ibi intclligitis el videlisquia
momordisli pancm , :
paganus volo csse. Quare? Quia Quanquam
panem, lau- iransetml, qnia sic dixit in alio psalmo,
eldoleuldentes. Quando videbas ipsum
ambulel homo , tamen vane conturbclur
:
id est, in imagine
dabas coepisli manducarc , el dolenl dcn.tes :
;
nescitcni congregabil ea Psal. xxxviu ,
c.un thesaurhat, et (
qnaudo audiebas sermonc.n Dei collaudabas , ,
<|ualiac.miquc sunl isla
bbsphemas. Nnli sic velle 7). Non lurbcmini, quia
tibi dicitur , Fac hoc
:
,
transitoria sunl , si boiiiii.es eslis in bonore posili
hoc dic, Bonus est panis, sed ego non possum illum honore posili noi
oculis vidcs-. laudas cttra et inlelligilis. Num si bomines in
u.audiicarc. Nunc autem si :
insensalis, et si-
intelligitis coinparamini jumenlis
.:<Epcris dcnics prcmerc , diois, Malus esl panis isic ,
,
ut conftleaiis miles cfficimini illis.
KtqnaOs csl iilc qui illum fecit? ila fit
D.um, quando tibi bcne Deus; et menliaris,
facil
quando canlas , Benedicam Dominum in omni iempore, 1N PSALMUM XLIX
vi ore meo Psal. xxxiu, 2). Exigilur
nmperiauscjus ( ENARRATIO.
cantasli in
»;« cordc tuo canlalio labiorum tuorum :
SERM0 AD PLEBEM.
omni tempore : quo-
Kcclesia, lienedicam Vominum in
modo in omni tempore ? Si omni lempore lucrum, omni I.
Qiianlum nobis valait scrmo Dei
[vers. \.]
bcncdicitur : si aliquando est damnum
uon el ad spcranda pramiia.
lempore ,
ad corrcctionem viuc noslrar,
bcnedicis in unusquisque in se mctia-
bcncdicitur, sed blaspbemalur. Certe ejus pmnasrpie metuendas,
omni temporc, ccrte laus ejus semper ore tuo est m s
?
t„r»; el conscienliam suam
anle oculos ejus si.ic
Confilcbilurtibi,cum hlandialur iu tanlo pcricnlo
Lris tnlis qualera n.odo describil :
dolo ponat , nec sibi
Deus noster videtis quia
br.ne fecerisei. quoniam et ipse Don.im.s
usque in progenies pa- consolatur nos promillendn
11. [vers. 20,21.] Introibit nulli blandimr : et si
Quiaini- spem nostran. malo vi
irum suorum : id est, imitabimr palres suos. hona sua, ct conf.rmand:» ;
babcnt frat.es, habc.t palres. et contcn.nenlibus verbum suumi
q.iiquimodo Btittt. vcnlibus tamc...
pra.-sei.tram ; ct modo qui Intcrroget se omispiisque cu...
Autiqui iniqoi, palres suol ol „„iuo non parcit.
poslerorum iniquoi.it» quo- cl vidcat ubi sil ct aut perscveiel *
iniq.ii sunt, palres sunt
: ,
tcmpus est ,
palrcssunl justo- cnim dic.t m boc
,„odo palics juslo.un. anliqui
jusli,
bono, aul mutetur a n.alo. Sicut
elqmmodos.ml.patrcssunieorum aul quicumque ange-
rumqui modosunt; psalmo, non quicumquc liomo,
Oslendcrc voluil Spirilussanclusqu.a |„. sed Dcus deorum
Domiuus locutus esl. Loquc.de
quiriiloricruiit.
murmuralur : sed a solis orlu usaueaO
nm Mt mala a-quilas.quand ad tllam .
a.uem qoid egil? Vocavil terram
ad progc.icn palnMU palrc.n suu.n a solis orlu usque ad
hi aoorigii.cusque occasum. Qui vocavit lerran.
et Salvator cst Jesus Chr.-
•
Kr etduoMss., cim pramio cvqua aiterni- tempoi-ah , occasum, Domiims nos.cr
aqun, elc.
ta; si wS Aui. cumprccmio; temporule
wqm, etc. At pleriqne IbS., tempora Ediii vero, ^nocenteni.
U^tcmjoralia i
sic mclioris nota: mss. etc. Fti^
mcns, ubt «*,
<srq'ja, elc . omu" s lere Mss., sed esl facla
inviqilunda: vrrUalts.
posl :
medtletui.
3 Mss. Valtc. el r.cjj.,
lnus, ete.
poi e,cerlequia non sempci
5*3 ENABRATIO IN PSALMUM XL!X. SV,6
sius. Verbutn earo factum, ut inhabitarci in nobis. tinm daemonia (Psal. xcv, 4, o). Diis g^nli.ini, dxnxv-
Dominus ergo noslcr Jesus Chrislus Deus deortim niis lerribilis ; diis a sc factis, filiis amabilis. Pcuinde
csl ;
qnia per ipsuin facla sunl omnia , cl sine ipso conlitciites majeslatem Dei ulrosque invcnio, el dx-
factum est nihil. Verbum Dei , si Deus cst , ulique monia confessa sunt Chrisium, et fideles confessi suiil
Deus deorum.est: utrum autem sit Deus, Evange- Chrislum. Tu es Cltristus Filius Dei vivi, dixit Pelrus
liiiin respondet, Jn priucipio erul Verbnm, et Verbum (Mullh. xvi , 16). Scimus qui sis : tu es Filius Dei ,
cratapud Deum, el Ueus crat Verbum (Joan. i, 1). dixcrunt dxmones [Marc. v, 7). Parem audio confes-
Et si omnia pcr ipsum f;icta suut, sicul conscquenter sioncm, srd non parem invenio dileciionem; imo
dicit, el dii si qui facli sunt, per ipsum facii sunl. vero hic dilectionein, ibi tunorem. Quibus ergo ama-
•Unus enim Deus non faclus, et vere Deus ipsc solus. bilis, (ilii siiul; quibus lerribilis, fiiii non sunt : qui-
Ipsc auiem solus Deus, Paler et Filius el Spirilus san- busamabilis, deos illos fecil; quibus lerribilis , non
ctus, uiiiis Deus. esse deos cunvincit. Hi euim dii fiunt, illi dii putan-
2. Dii crgo quorum Deus cst verus Deus, qui sunt, lur : hos deos facit veritas, illos error exislirnat.
aut ubi sunl ? Dieil alius psalmus : Deus stetit in tij- 3. Deus ergo deorum Dominus loculus est. Lo-
nngoga deorum ; in medio autetn dcos discernit. Adhuc cutus cst mullis modis. Per Angelos ipse Ioculus
ncscimus nc forle dii nliqui in coelo congregati sint, est , per Prophctas ipse locutus est, per os pro-
Sl in eorum congrcgalione, hoc estenim in synagoga, prium ipse locutns est, per Apostolos suos ipsi
stetit Deus disccrnere illos. Videle in eodem psalmo locutus est ,
per fideles suos ipse loriuilur per hu-
,
^uibus dicat : Ego dixi, Dii eslis, ct fiUi Excetsi emnes: militalcm nostram , cum aliquid vcrum dicimus,
ios autem ut liomincs moriemini, et sicut unus ex princi- ipse Ioquiiur. Videle itaque, loquendo nmliiplici-
libus eadetis (Psal. lxxxi, 1,6, 7). Manifesttim esl ler, multis modis, per multa vasa, per multa organa,
2rgo, quia homines dixit deos , ex gratia sua deifica- ipse tamen sonat ulriquc , tangeudo , modificando ,
os, non de siihstamia sua natos. Illeenim juslificat, inspirando : videte quid egerit. Locuius est enim, et
;ui pcr semetipsum non ex alio justus est ; et ille dei« vocavil terram Ouam terram ? An forte Africam ? pro-
fical , qui per scipsum non allerius participalionc pler eos qui dicunl, Ecclesia Cliristi pars Donali est^
Deusesl. Qui aulem juslilicat, ipse deilicat, quia ju- Solam quidem Africam non vocavit, sed et Africam
fitfficando, lilios Dei facil. Dedil enim cis polestatem fi- non separavit. Qui enim vocavil terram a tolis ortu
lios Dex fieri (Joan. i, 12). Si filii Dci facli sumus, et usque ad occasum, nuilas relinquens partes quas iion
iii facli sumus : sed hoc gralix cst adopianlis, non vocarit , in sua vocalione Afi icam invenit. Gaudcat
naltirx generaulis. llnicus enim Dei Filius Deus et ergo in unitate , non superbiat in divisione. Bene di-
ium Patre unus Dcus, Dominus et Salvator noslcr Je- cimus quia vox Dei deorum el in Africam venit, non
sus Christus , in principio Verbiun et Verbum apud in Africa remansit. Vocavit enim terram a solis orlu
Deum, Verbum Deus. Coeleri qui fiunt dii, gratia usque ad occasum, Non est ubi laleant insidix hxreti-
ipsiUs (iunt , non de substantia cjus nascuutur ul hoc corum , non habent in qua se umbra falsitalis abs-
sint quod ille , sed ut per beneficium pcrveniant ad cundant : nec enim est qui se abscondat a calore
cuin , et sinl cohxredcs Chrisli. Tanta enim cliaritas ejus (Psat. xviii, 7). Qui lerram vocavit, ct lotam ler-
csl in illo ha^rede, ut volueril habere cohxredes. ram vocavit qui terram vocavit lantam vocavit
: ,
Quis hoc avarus homo velit , babere colixredes ? Sed quanlam fabricavit. Quid mihi exsurgunt pseudo-
el qui invenilur velle, dividet cum eis hxredilatcm , christi et pscudoprophetx? quid est quod me verbis
minus habens ipse dividens quam si solus possiderel capiiosis illaqueare moliuntur, dicenles, Ecce hic est
hxredilas aulein in qua cohxredes Christi sumus Chrislus, ecce illic est (Mattlt. xxiv, 25)? Non audio
non minuitur copia possessorum, nec flt anguslior ostendcntes paries Deus deorum toliim mihi osten-
:
nuinerositale cohajredum ; sed tanta esl mullis quanla dit : qui vocavit tenam a solis ortu usque ad occasum,
pucis, tanta singulis quanla omnibus. Videle, inquil totum redemit partcs atitcra calumnianics con-
;
apostolus, qnalem dileclionem nobis dedil Dcus , ul filii
demnavit.
Dei vocemur et simus. El in alio loco : Dileclissimi ,
i. [vers. 2.] Sed audierimus, a solis orlu usquc ad
fihi Dei sumus, et nondum apparuil quid eriinus. Ergo occasnm vocatam lerram : unde coepit vocare qui vc
siimus in spe , nondum in re. Scimus autem , inquit,
cavit ? Et hoc audile : Ex Sion species decoris ejus.
quoniam cum upparueril , similes ei erimus quonic.m
Ver
,
Certe concordat Psalmus Evangelio dicenti :
videbimus eum siculi est (l Joan. ni , 1, 2). Unicus si-
omnes genlcs incipientibus ab Jerusalem. Audi , Per
,
l
rnilis nascendo, nos similes vidcndo . Non enim ila
omnes genles : Vocavil terram a solis orlu usque ai oc-
similes ut ille, qui hoc est quod ille a quo gcnitus tx Sion spa-
casum. Audi, lncipientibus ab Jcrusalem :
esl : nos enim similes, non xquales : ille qnia xqua- Ergo, Vocavit lerram a solis orlu «&-
cies decoris ejus.
lis, ideo similis. Audivimus qui sint dii facti jiislifi-
que ad occasnm, concordat verbis Domini dicenlis :
cati, quia filii Dei dicuntur ; el dii qui non sunl dii
resnrgere a morluis terlia
Oportebat Christum pati , et
quibus illc Dcus deoruin lerribilis est. Dicit cnim praedicari in nominc ejus pamitentiam et remitr
die , el
alius psalmus Terribilis est super omnes deos. Et
sionem pcccatorum per omnes gentes (Luc. xxiv 46
:
,
quasi quxreres Quos deos ? QuontaHi omnes dii gen- orlu usque ad
, \~). Omnes enim gcntes sunt a solis
1
Sic mss. ai EJd., vhendo. occ*su«Ti. Quod vero Ex Sion speciet decorit ejus
567 S. AUGUSTINl EPISCOPl S68
quod inde eoepit decus Evangelii cjus, quod inde hominemThomas, inlclligebal ul poierat Deum. Pal-
annuntiari ocepit specinsus forma pra? liliis bominnm patiscnim cicatricihus, exclamavil : Dominus mmset
Deus meus (Joan. xx,28). Oslendebal tanten Doniinus
(Psal. xliv , 3) concordat verbis Domini
,
diceniis ,
lnciyienttbns ab Jerusalem. Concinnnl nova
vetcrihus, eain formam , eamque carnem quam in crucc vide-
dicunt ad inviccm seraphim dno, San-
f
rant, quae in sepultura posiia fuerat. Fecil cuin ei<
\elera tiovis :
Sabaoth (Isni. vi, quadraginta dies. Impiis Jud.eisnnn se dcmonstravit:
ctus, sanclns, sanclus Dominus Deus
5). Et consonanl duo
Tesiamenta , et unain vocom illis dcmonslravii sc, qui in eum crediderant antci|tiam
liabenlduo Testamenta : uudialur vox concincnliuin crucifigerctur; ut quos crucifixus dimiseral liliihan-
Testamenlorum, non calumniantiiun exh:eredalorum. les, rcsurgens faccrct forles. Dcinde qundragcsinio
Fecil ergo ista Deus dcortim , Vocavit lerram a solis die commeiidans Ecclesiam suam, id est vocalain
ortu usque ad occasum , ex Sion procedcnlc spcc.ie lerram a solis orlu usque adoccasum, ne hahercnt
Spiritum excusaiioncm qui vnlunt in schismate deperire, asceii-
sua. lbi er.im erant discipuli, qui acceperunt
dil in ccelum, dicens eis, Eritis mihi tcsles in Jerusa-
sanclum quinquagesimo post resurreciionem cjus die
Inde Evangelium, inde lem( unde species decoris ejus), el in totam Judceam et
missum de coelo (Act. n, 4)
Samariam, usque in lotam terram. His enim dictis,
pra:dicalio, inde impleius orbis lcrrarum, et hoc
in el
gralia fuiei.
nubcs suscepit eum. Intuebantur quem novcrant
illi
Nam cum ipse Dominus venisset, quia passurus noveranl lamcn in humililalc, nondum in clarilaic.
5.
cum esset fortis in se, infir- Et cum ab eis irct in ccelum, admonili sunt voce
veuii, occultus venit: et
angelica dicenle: Quid Hic Jesnt
carne apparuit. Oportebat enim eum videri
ttaiis, viri Galilari?
mus in
occideretur. Erat quem videlis ire, sic venict quemadmodum vidistis euni
ut non inlelligeretur; conlcmni, ul
incarne. euntem in cazlum. Ascendil ergo : rcgrcssi ilti lailao-
gloriac speoies indivinitate; sed hsec latebat
tes, manscrunt in civitale, sccundtim ejus pra-cc-
Si enim cognovlssent, nunquam Dominum glori*
plnm, douec implerenlur Spirilu saucto (Act. 3-12).
I Cor. n, 8 ). Sic ergo inter Juduos
i,
crucifixissent (
mira faciens, mala
Qiiid aulem dictum crat Thoma; palpanti? Quia vidi-
inter inimicos ambulavit occultus,
videnlesque sti, credidisti ; beati qui non videnl, cl ctedunt * (Joan.
paliens, doncc suspenderelur in ligno ;
xx, 29). Prxdicti siinuis. Terra illa vocata a solis
pcndcnlem magis magisque coniemnerent, et
Judaii
ortu usque ad occasum non vidct, et credil. Occullus
Filius Dei
ante crucem caput agitantes, diccrent Si :
ergo Deus deorum, et eis inler quos ambulavit, et eis
esl, descendat de cruce
(Matlh. xxvu, 38, 59). Occul-
magis ex a quibus crucilixus esl, ct eis ad quorum oculos re-
lus ergo erat Deus deornm, elvoces edebat
Siirrexit, et uobis qui crcdimus in coelo sedenlcm,
compassione nostra, quam ex majestale sua. Unde
Deus, Deus
quem non vidimus in lerra ambulanlcm. Sed clsi vi-
enini illae voees, nisi ex nobis assumpiae,
deremus, nonnc hoc videremus quod Jnd.e viderunt i
me dereliquisti Psal. xxi, 2 et Matlh.
mens, utquid ( ,
el crucifixerunt? Plus esi quod non vidcnlesChrisiuut
xx vii, 46 Quar.do autem Palcr Filium dcreliquit,
).
Filius et Pater ?
credimus Deum, quam qtiod illi videntes nonnisi ho-
aul Filius Palrem? iNonne uuus Deus,
ininem putaverunl. llli denique male pulando mor-
lumne verissimum, Ego et Pater unum sumus ( Joan.
me de- lilicavcrunt, nos bene credendo vivificamur.
x, 30)? Unde crgo, Deus, Deus meus, utquid
6. [vcrs. 5.] Quid ergo, fratres? Ille Deus deorunt,
reliquisli. nisi quia in carne lnfirmitatis agnoscebaltir
et tunc occullus, ei modo occultus, nmnquid scmpcr
vox pecealoris? Qui cnim suscepil simililudiiiem car-
occullds? Noo plane : audi sequentia : Deus manife-
nis pcccali (Rom. vui, 3), cur non susciperel siinilitu-
stus veniet. Qui venil occullus, veniet mauifcslus
dinem vocis peccati ? Occultus ergo Deus deorum cl
:
venil occullus judicaudus, veniet inanifesius judica -
cum intcr homines ambulavit, et enm esurivit ct si-
liirus; venit occultus ut anle judicem slarct
livit, el cum cum lassalo corpore
f.iligattis scdit, et
veniet nianifesius ut eliam de judicibus judicel :
dormivil, et cum appreheosus el cum
nagellalus, ct ,
Yeniel manifcslns et non silebit. Quid eniin ? modi»
superbienti respon-
cuni ante jitdiccm positus, et cum
silet? Et unde siiul qure dicimus? unde ibla pra:-
nisi data fuissel de-
dit, Non habcres in me potestalem,
cepla? nnde ista monila? unde ista tuba lerrori*?
supcr(Joan. xix, II ) : et quod dticlus ad victimam,
Non silct, et silct : non silel a monendo, silet a vin-
coram tondenle se non aperuil ossuum (Jsai. liii, 7),
dicaodo; non siiel a praxcpto, silel a judicio. Pati-
quod crucilixus, cl quod sepulius, semper
occuhtts
cl
lnrcnim peccatores quotidie mala facientes , I eimi
Deus deorum. Quid postea quam resunexil?
Mirali
non curantes, non in conscienlia sua, non in coelo,
discipuli.et primo non crcdiderunt, donectangcrent
'
resurrexeral, non in terra : nonetim l.iicnt h:ec omnia, et universa
atque palparent ( Luc. xxiv ). Sed caro
mori non po- liler omnes admonel, et quando aliquos flagellat in
quia caro morlua erat : divinilas qux
lcrta, admonitio est, nondum damnatio. Silet ergo a
tcral, carne resurgcnlis latebal. Vi-
adhuc etiam in
membra.palparicicatriccs :
judicio, occultus in ca-lo esl, adhuc interpellat pro
dcri forma potuit, lencri
quis nohis : patiens est super peccatores , non exercen»
Vcrbum pcr qnod facta sunt onmia, quis videt?
iram, sed cxspecians poenitcnliam. Dicit alio Inco :
quis palpat? El lamcn Vcrbum caro
teiict?
factum
nohis (Joan. i, 14). Et qui lcnebat
1
Bdd., futt. Atomncs Mss., fedt; ncc male, pro trans-
cst, ct hahitavit in
eqn.
»
colh. Ms. . Qui posteJtqnam rcsuncxit , nuicti discipuli » Edd.: rcnli quinon videiunlet credtderutU. M Mttt.,
q >i non "ident cl ciedimt.
vrimo. clc.
569 ENARR\TIO IN PSALMUM XLIX. 5T0
Tacui, numquid semper tccebo (Isai. XLil, 14)? Quaiulo eradicet Luc. xui, 8 Cum enim eradicavcrlt,
( ). jam
crgo non lacebit, Dem numifettus veniet. Quis Dcus? ignis exspccMtur. Modo clsi fracti sunl rami. possunt
Deus notter. El ipse Deus. qui Deus noster: non ciiim mrsus inseri tunc omnis arbor qurc non faeit fni.
:
Dcus est, qui non esi noster Deus. Diienim Gcnliuin etnrn bonum, excidetur, et iu igncm mittotur (Maitl..
damonia : Deus Chrislianorum, verus Deus. lpse ve- lii, iO) Jgnis in conspccin cjus ardebit.
niet, sed manifcslus, non adliuc illudendus, non ad- 8. tt in circuilu ejus tempestns tnlida. Valida icin-
huc exalapandus el flagell.indus; veniet, scd manife- pestas, vcntilaiura tam magitam aream. Hac lempe-
stus, non adhuc calamo in capite percutiendus, non staie erit illa vcntilaiio, qna se: arabitur a santtis
adhuc crucifigcndus , occidendus, sepeliendus : quia omne iinmundum, a fidelihus omnis sinmlalio, a piis
Inrc omnia occnllus Deus pati voluit. Venict manife- et Iremenlihus Tcrbum Dei omnis contempior ei sn-
ttut, et non silebit. perbus. Modo enim mixiura qu.-edam jacet a so!is
7. Quia vcro ad judicium veniet, scquentia docent. orln usquc ad occasum. Videamus ergo quomodo
Ignis anle eum prxibit( Psal. xcvi, 5 ). Timemus? facici qui veniurus est, tempestaie
illa quid factu-
Mutemur, et non timehimus. Ignem palea limeat • ru% qu;c erit in circuim ejus tempettas taida. Procu,
auro quid facil? Est autem rninc in potcsiate quid dubio isla lempestas quamdam separationcm factura
facias, ne illud qnod ettenolente venturum esl, non est. Ista est illa scparatio, quam non exspeciaverunt
correctus experiaris. Si cnim possemus facere, fra- qui antequam ad iiltus venirent, retia disriipeiunt
tres, ut dies judicii non veniret ,
puto quia ncc sic (Luc. v, 6). In illa vcro separatione fit quaedam ma-
erat male vivendum. Si non vcniret ignis die judicii, lorum et bonorum distinctio. Alii sunt enim sequen-
et sola peccaloribus immineret scparalio a facie Dei, les nunc Chrislum, expeditis humeris sine sarcina
in qualibel essent aflluenlia deliciarum , non vi.len- curarum Gseeularium, qui non frusira audierunl, Si
tes a quo crenti sunl, et separati ab illa dulcedine vis esse perfectus. vadc, vende omnia quce habes, et da
ineflabilis vultus cjus, in qualibct xlernitateel impu- pauperibus, et habebh thesaurum in ccelo, et veni, te-
nitale peccati, plangere se deberent. Sed quid Ioquar, qucre me : qualibus dicilur, Sedebitit tuper duodecitn
aut quibus loquar? Ihec amantibus poena est , non sedes,judkantes duodecim tribus lsrael (Malth. xix,
contemneniibus. Qui dulccdinem sapienlix et vcrila- 21, 28). Alii ergo erunt judicanles cum Domino : alii
lisutcnmque senlire co-perunt, noverunl quod dico, vcro judicandi, scd ad dexlcram ponendi. Nam quia
quanla poena sit (anlummodo a facie Dei separari : erunt quidam judicanles cum Domino, habemus aper-
qui aulem illam dulcediucm non guslaverunt, si non- tissimum leslimoniiim quod modo commemoravi :
dum desiderant Dei faciem, tiineant vel ignem ; sup- Sedebitis super duodeeim sedes, judicantet duodecim
plicia terreanl quem pracmia non invitant. Vile tibi tribus Jsrael.
est quod Deus pollicetur, contremisce quod minatur. 9. Sed diiit aliquis : duodecim illic Apostoli con-
Veniet dulcedo pncsentix ; uon mularis, non excila- sedebunt, non amplius. Ubi ergo erit aposlolus Pau-
ris, non suspiras, non desideras : amplexaris peccala lus? Numquid inde separalus eril ? Absit ut lioc dica.
iua el delicias carnis tua>, slipul.un ad te congeris, mus, absit ut hoc vel lacite cogitemus. Quid si ergo
venicl ignis. Jgnis in conspectu ejus ardebit. Non erit in loco Judas ipse residebil? Sed manifestavii Scri-
islc ignis sicul focus tuus; quo tamcn si manum mit- ptura divina, quis in Judu; loco sit ordinatus : Mat-
tere cogaris, facics quidquid voluerit qui hoc mina- tbias enim esl expresse iiomiualus in Actibns Apnsto-
ttir. Si libi dicat, Scribe contra caput palris lui, lorum, ut de illo dubitare non possemus (Acl. i, 2(i).
scribe contra capila filiorum tuortim; nam si non fe- Cadcnle ergo Juda , implelus est numerus diiodeua-
ceris, mauum tuam mitlo in focum luum : facies ne rius. Cum numerus dtiodenarius occupavci it
ergo ille
ardeal manus tua , ne ardeil ad tcmpus menibrum duodecim scdcs, non judicabil Paulus apostolus? An
tuuin , non sempcr in dolore futurum. Minatur ergo forle stans judicabit ? Non ila esi : no:i facict lioc ille
inimicus tam levemalum, el facis malum miaatar :
justiliae retributor : non omnino stans judicabil qui
Deus xternum malum, el non facis bonum Ad ma- !
plus omoibus illis laboravit (I Cor. xv, 10). Ccrte vcl
lum faciendum nec ininx tecompcllere debercnt a :
isteunus apostolus Paulus cogit nos diligentius co«i.
bono faciendo ncc minae te deterrere debercnt. Mi- lare el perscrutari, quare diclse sint duodecim sedcs.
nis aiitem Dei, minis aeterai ignis prohiberis a malo, Invenimus enim ct alios numcros in Scripturis mulli-
invitaris ad bonum. Undepigei, nisi quia non credis? ludinem signiflcantcs. Quinque virgines admiltuntur,
Excutiat ergo unusquisqiie cor suum, el videat quid quinque excluduniur (Matih. xxv, 10, 12). Ubilinct
ibi (ides teneal l
. Si credimus futurum judicium , fra- inlellige virgines : sivc in caslitate alque inlcgritaie
trcs, bene vivamus. Tempus misericordiae nunc est, cordis, ubi debet virgo esse tota Ecclesia, cui dici -
tempus judicii lunc erit. Nemo dicet. Revoca me ad lur, Desponsavi vos uni viro, tirginem castam exhibere
priores annos. Poenitebit ct tunc, sed frustra pcenile- Christo (II Cor. xi, 2); sive in his feminis quse etiam
bit modo pccnitcat, cum
: fruclus est pccniieniii; integrilatem carnis dicatam babcnt Deo : numquid in
modo adhibeatur ad radices arboris cophinus stcr- tot millibus solae quinque snnt? Sed in quinario nu-
coiis, cordis luctus et lacrymarum, ne veniat * et mero inlelligilur conlinentia quinque sensuum carnis.
1 Phn esMss., quid ibi fidei ter.el. Elenim muliis venit corruplio pcr oculos, multis per
* Edd., ne venial ventus et eradicet. Abesl venlus a mss. aurem, muliis pcr illicilum olfactum, uiultis uer u«t*
5~1 AUCLSTIM EPISCOPl S72 1
gustum, inullis pcr adulterinum amplexum : addas quatuor, nt fiant deceni, nddemlo quiHqumu
f.iroun
:>b onmilnis quinque januis corruptionis quicum-
tii.-i
lianl quindecim, addendo sex ut fianl viginti unum ,
que sc continent, et sic contiiiciit ut in sua conscien- addendo seplem ul fiant viginli oclo. addendo octo ut
tia gloriam habeant, non laudcm ab
hominibus ex- fianl triginta sex, addendo novem iFt liant quadra-
spccient, qninque sunt virgines sapicntes, babentes
ginla quinque, addendo decem ul fiant quinquaginta
oleum sccum. Quid csl, olcmn habcntes secum ? Glo- quinque, addcndo undecim ut liant scxaginta sex ,
Ha noslra bacc cst, leslimonitim coiiscientire nostrae addcndo duodecim ut fiant septuaginta octo, addcndo
(UCor. i,12).Rursusillequiapudinfcros lorqucbalur: tredeciin ut (iant nohaginla unnm, addendo quatuor-
Hubeo, inquil, quinque fratres (Lue. xvi, 28). II)i in- dccim ii t fianl ccnluin quinque, addcndo quindecim
telligitur popnlus Judx-orum sub lege posilus : quia nt (ianl centum viuinli, addendo scxdecim ut fiant
Moyses lcgislator qiiinque libros conscripsil. Itcm ccnlum trigiuta sex addendo deccm et septem
, ,
Dominus pnstresunvctioneinjubel mitli rclia index- efficiuntur cenlum qninquaginta tria invenies in- :
teram parlem, levantur pisccs cenltim qtiinquagiiita- genlem nnmerum omnium sanctorum pcrtinere ad
Ires. Et cum tam inagni essent, ait cvangelista, retia hunc numeriim piscinm paucorum. Qnoniodo crgo in
non suut disru[>la (Joan. xxi, G, II). Etenim ante quinque virginibus innumerabile.s virgines, quomodo
passionem jussit mitti relia, non dicens in dexleram in quirn|ue fralribus illius qui lorqiiebatur apud infe-
parlcm neque in sinislram : quia si in dexleram di- ros millia iiopuli Jud.eoriim, qiiomudo in nuineio
eeret, solos bonos signilicarct ; si in sinislram, solos centum quinquaginta trium piscimn niillia miHium
mafns : ubi autcm tacelur dcitera cl sinislra, mixli sanctorum : sic in duodecim sedibus non duodccim
capiuntur boni et mali. Capii sunt aiilem tunc, sicul hoinines, sed magnus est numerus perfeclorum.
Evangelii veritas attesialrr, tam mnlti ut. relia rum- 10. Sed vidco quid consequenler requiratur a no-
perenlur (Luc. v, fi). Significabat enini illa caplura bis : Quomodo de quinque virginibus reddila cst ra-
lioc leinpus : retia rupla signilicabant conscissicnes et tio. quare ad quinque muIt.T perlineant, el quare ad
conseissuras h;cretieorum et scliismaticorum. Quod quinque illos multi Juda;i, et quare ad cenlum i|uin-
aiiiem post resurrectionem suam Dominus fecil, post quaginta tres multi perfecli, ostcnde qnare ct qno-
rcsiirreclionem nosiram nobis futnrum significavit, in uiodo ad dtiodecim sodes, non duodecim liomincs, sed
illo nnmero rogni ccelorum, ubi nullus erit malus. mnlti pcrtineant. Quid sibi volunt duode:im scdcs
rropterea dexieram partem missa sunt.
retia quai in qua? significant omnes undiquc qui tam perfecti csse
dcxteros cxpresserunt , remotis sinislris. Niimqnid potucrint, qnam perfeclis dictnm est : Sedebitis super
lameii in illis dexlris cenlum quinquaginta tres soli duodecim sedes, judicantes duodecim tribus Israel ? El
jnsti cninl? Millia millium Scriptura significat (Dan. quare omnes undique ad duoden.irium numerum
vu, 10). Legite Apocalypsim : duodecics duodena pertinent ? Quia ipsum undique quod dicimos, de loto
millia forlasse, sicut ibi inlelligilur, ex solo populo mundo dicimus : orbis autem terrarum qualuor desi-
Jud.eorum ftilura sunt (Apoc. vu, A). Attendilc mar- gnalis parlibus continetur, oriente, occidenle, meri-
tyrum iuunerosiiatem : sola in proximo quai dicilur diano el aquilone : ab his omnibus partibus vocali
Massa car.dida (a), plus babet quam cenlum quinqua- in Trinitale, et perfecti fide el praseepto Trinitatis ,
ginta tres martyres. Postremo septem illa millia de quoniam ter quaterni duodecim fiunl, agnoscilis quare
qnibus respondelur Eliae, Reliqui niihi seplem miilia ad totum orbem pertineant sancti, qui sedebunt super
virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal (III Reg. duodecim sedes judicaturi duodecim tribus Israel quia ;
xix, 18), longe islum piscium numerum superant. et duodecim tribus Israel, lotius Israel duodecim tri-
(lcntuni ergo qiiinqnaginla tres pisccs non tanlum bus sunt. Sicut enim judicaturi ex toto mundo, sic et
iiiimcrum sanctormn significat ; scd universum s:m- judicandi ex toto mundo. Apostolus dc se Paulus cum
ciorum cl justorum numerum certa causa lanlo nu- argueret lideles laicos, quia judicia sua non ad Ec-
inero significat Scriplura, ut omnes inlelliganliir iii clcsiam deferebant, sed ad publicum pertrahebant cos
illis cenmm qninquaginfci iribus pertinentes ad re- cum quibus habebant negolia, ait : Ncscitis qnia An-
smreciionem viue aHernae. Etenim Lex babet decem gelos judicabimus (I Cor. vi, 3) ? Yidete qucmadmo-
pr.cccpla Spiiiius autem grati;c, per quam solam
: dum judicemsefecit; non solum sc, sed et omnes qirt
Lex impletur, sepliformis lcgilur (Z.saf. xi, 2, 5). Dis- rccle judicant in Ecclesia.
cutiendus esi ergo numerus, quid sibi vcliut decem II. Cum ergo manifestum sil, multos cum Domino
ct sepiem : decem in pr;rccptis, septem in gralia judicaluros, alios vero, non tamen ex 33quo, sed pro
Spirilus sancli ; per quam graliam implentur prcece- mcritis judicandos; cum omnibus Angelis suis veniel,
jila. Deccm ergo et septem lcnent omncs pcriiuciiies quandoanieeumcoiigregabuniuromnesgentes(.VflM/i.
ad resiirrectionem, ad dextram, ad regnum coelorum, xxv, 31, 32), etintcromnes Angelosdeputandi erunt
ad viiam xternam ; id csl Lcgem implcntcs per gra- illi, qui tam perfecli fuerint ut sedentes super duode-
liam Spiiitus, non quasi pcr opus suum aut per me- cim sedes judicent duodecim tribus Israel. Etenim
ritum Decem autem et soptem, si numeres ab
siuiiii. homincsdicti sunt angeli : Apostolus de se dicit, Sicut
uno usquc ad deccm cl seplein, addendo nunieros angelum Dei suscepistis me (Gal. iv, 14). De Joannc
omiies gradalim, ut ad unum addas duo, addas trla ,
Baplista dicilur : Ecce milto angelum meum anle faciein
(<i) Massa catidida. Mdc Scrm. cccvi, n. 2.
•
tnam. qui pra;parabit viam tuam ante te {iialacn. n:
573
f et Matth. xi, 10). Ergo cum omuihus
ENARRATIO
Ar.gelis ve»
IX PSALMUM
tos siios
XI IX.
et
m
.
, congrrgabimtur anle enm omucs gentes
niens, simul secmn habebit et sanctns. ApiTte enim {Mettk. xxv, Z&).Congregate itlijustcs
ejus. Quos justos,
dicit el Isaias : Venict ad judicium cnm scnioribus po- nisi vivenics ex fide
, facientes opera misericordic?
puli (lsai. 111, 1 t). Isii ergo scniores populi, isii j:\in Etenim opera illa , justitiai 0|«?ra sunt. Habes Evan-
Angoli nnminali, istn millia mullomm nerfeclorum geiium Cavete justitium vestram facere coram
:
homini-
»'e loto orhe veniculium, coelum vocanlnr. Illa vero , bus, m
videamini ab eis. Et qnasi quasreretar,
Quam
lerra. scd frucluos.i. Qu;e icna frucluosa ? In dextra juslitiam? Ctim ergo facis eleemosyiiam,
inquil (Id. vi.
pon>.nda, cui dicetur, Esurivi, el dcdhtis milri mandu- I, 2). Ergo oleemosyiias opera jastitix essesignifica-
care : vtre ler*"a frucluosa. cui gaudel Apnstolus vit. Ipsos congregale justos ejus
,
: cos ongregaie qui
quuido ei miseriint ad neccssitates ejus : Non quia compassi suntinopi , qui inlnllexerunl snper egenurn
queero dalum, iuquit, sed requiro fructnm. Ei graiias et panpeiem congregate
: illos , conservet eos Domi-
agit dicens : Qnin landem alhjuando reputlutastis pro nus, et vivificet eos Psal. xl, 2, 5). Congregate.
( itli
vic sapcre (Philipp. iv, 17, 10). Rcpullulaslis ul arbo- justos ejus : qui disponnnl teslamentum ejus super sa -
ribus dicil, qu;e slerilitate quadam cxaruerant. Ve- crificia : id esl, qui cogitant de promissis cjus super
niens itaque Dominus ad judlcium, ut jam rsalmum illa qu;e operanlur. Ipsa enim sunt
,
sacrifieia, Deo di-
fraires, audiamus, quid facturus est? Advocnbit ccetum eenle, Misericordiam volo ptus quam sacrificium (Osee
snrsum :cceium, omnes sanctos perfecios judicaturos; vi, 0, et Matth. ix, 15). Qui disponunt lestameulmn
advocabit eos snrsuni , sessores secum judicalurns ejus supcr sacrifcia.
duodecini tribus israel. Quomodo enim Advocabit co>-
15. [vers. 6.] El annuntiabunl cceli justitiam ejus.
luin sursum, cum semper sursum sii ccelum ? Sed quos
Yere bane justitiarn Dei coeii nobis aiinimiiaverunf,
hic cielnm dicit, eosdem ccelos aiibi appellal. Quos
Evangelislaj prredixcrunt. Per illos audivimus fuluros
cuilos? Qui enarrant gloriam Dei : Coeli euim enar-
quosdani ad dexlram, quUras dicil paierfa-nilias, Ve-
rant qloriam Dei : de qaibus dicitur, ln omncm terram
nile, benedicti Putris mei, percipite. Quid percipite?
exiit sonus eorum, et in fines orbis terra verba corum
liegnum. Pro qua re? Esurivi, et dedistis milti man-
(Psal. xviu, 2, 5). Yidcte enim discernentem Domi-
ducare. Quid tam quid
Advocabil ccclum sursum terram
vile, laui lcrrenum, quam
iium in judicio :
, et
frangere panem csurienli? Tanti valet regniim coelo-
discerncre populum suum. A quibns, nisi a nialis? De
rum. Frange esurienti panem luuni, et egcuum sine
qtiibus bic postea non fit menlio, jam tanquam diju-
tecio induc in domum tuam si videris nudum, vesti ;
dicalis ad pceriam. Islos bonos vide, el distingue. Ad-
Sednon liabesfacultaiemfrangendi pa-
(Isai. lviii, 7).
tocabitccelumsursum,et terram discernere populum suum.
nem, nonhabesdomum quo indticas, noiihabesvesieiii
Yocat et lerram, non tamen conccrncudam, sed di<-
qua cooperias : da calicem aquse frigida; (Malth. x
cernendam. Primo enim concrelos vocavit ',quando ,
42), milleduo miuulagazophylacium (Marc. xu in
loculus est Deus dcorum, et vocavil terram a solis orlu
42). Tanlum einitvidnaduohusminutis,quanlum emit
usque ad occasum ; nondum discrevcrat : servi illi
*
Pelrus relinquens rctia (Matth. iv, 20), quantiim oinil
missi erant invitare ad nuplias, qni congregavcrant
Zacchseusdaiidodimidiutn palrimoniuni (Luc. xix, 8).
bonos et malos (Matth xxu, 10). Cum vero Deus deo-
Tanli valet, quantum habueris. Annuniiabunt cozli ju-
rum manifcslus teniel, et non silebit, sic advocabii coe-
stitiam ejus quoniam Deus judexest. Yerejudex, non
.
lum sursum, ul jUdicet cuni illo. Quod enim coelmn ,
concernens », sed discomens. Novit enim Dominus
ipsi cudi ; sicul qu;e tcrra , ip^.T. ten\e ; sicut qune
qt:i sunt ejus (II Tim. n, 19). Elsi grana latcnt in pa-
Ecclesia, ipsT. Ecclesi:e. Advncabit cazlum sursum, el
lca, agricohc nola stiut. Nemo timeat esse granum
terram disccrnere populum suum. Jam cum coelo ler-
eliam inter paleam; non fallunlur oculi venlilaloris
ram di^ccrnit, id esl, ccelum cum illo lerram discer-
nostri. Noli limerc, ne illa lcmpestas qu:c erit in cir-
nit. Quomodo disccrnil terram ? Ul alios ponat ad
cuilu ejus, conccrnal tc cum palea. Certe valida erit
dcxlram, alios ad sinislram. Tcrra autem discrel.o
tempeslas ; nulluin taineri granuni lollcl a partc tritici
quid dicil? V enile , benedici Patris mei, pcrcipite re-
gnum quod
ad paleam : quia non quilibet rusticus cum tridente,
vabis paralum esi ab origine mundi. Esurivi
sed Dcus Triniias judex est. El annttntiabunt coeti ju-
enim, el dedistis mitii manducare, et cxtcra. Illi auletn :
stiliam ejus ; quoniam Dctis judcx est. Eant cccli, an-
Quando le vidimus, inquiunt, esurienlem? Et ille : Cum
inintienl coe!i, in omncni lerram excal sonus enriim,
uni ex minimis meis fecistis, milii fecislis (Id. xxv, 54-
cl in fines orhis terno vcrba eoruni (Psul. xvm, 5) :
40). Grluiii lerrx oslendil niiniinos suos jam sursum
el dicat illutl corpus, De finibus terai ad te clamavi,
vocatos, et ab hiiniililale exaltatos : Cum uni ex mi-
cum angeretur r.or meum (Psal. lx, 5). Modo enini
nimis meis jecistis, mihi fecistis. Advocabit crgo ccelum
concretmn gemil, discrclum gaudobit. Clamet ergo,
sursnm, et lerram discernere populum suum.
ot dical xYe comperdas cunrimpiis animam meam, el
:
12. [vcrs. 5.] Congregale illi juslos ejus. Yox di-
cum viris sangitinum vitam mcam (Psal. xxv, 9). Non
vina et prophelica/, vidcns fuitira tanquam praescnlia,
eomperdil, quia Deus judex egt. Clamet illi, el tlicat,
exborlattir Angelos coiigreganles. Millcl eniin Ange-
Judica me, Domine , el discerne causnm meam de gente
• sic n*erique Mss. At t.ov., non Uanen conlercndam, sed von sancta (Psal. xlii, I) : dical, facicl ille : congre-
iiscernendmn. iiimoenim cumcammixtos vocarit.
' sic pluivsMss. ai Edd., nondum discrevcrant servi illi,
1
Ires Mss. , conlercns : et auk» infra, conterat te cum
qni missi crant. etc p4lea.
575 AUGUSTINI LPISCOPl 576
gabuniur ei jnsli cjus. Vocavil lornm, ut discernat spernit. Qua: sunt ergo holocansta quac non speriiit?
populiim siinm. Quae boiocaiista quae in cnnspectu ejus sunt sempcr ?
14. [ver$. 7] Audi, popnlus meits, et loquar tibi. Benigne, inquit, fac, Domine, in bona volunlatc tua Sion,
Illti qni vcniel et non silebit , vMete quin et modn , si et cedificentur muri Jerusalem : lunc acceplabis sacrifi-
andilis, non silet : Audi, populus meus , ct loquar ciumjustiiiw obtaliones el hotocausta (Psal. l, 18-21).
tibi. Nwn si nonatidis, non loquar tibi. Andi et loqtiar Dicit quaedam holorausta Deum acceptaturum. Quid
tibi. Nam si nou audis, elsi loquar, non libi. Quando est autem liolocaustum ? Totum igne absumptum :
ergo libi loquar? Si audis. Quando andis? Si populus xaustj incensio est, S>.«v lolum est : liQlocaustum au-
inens es. Audi enim, poputus mcus : non audis, si po- tem esl lotum igne absumplum. Est quidam ignis
pulus alienus. Audi, populus meus, el loquar tibi flagrantissimoe cbarilatis : animus inflammelur cha-
Jsrael, et leslificabor libi. Isracl, audi ;
popnlos mens rilate , arripial eadem charilas membra iu usuni
audi. Israel nomen eleclionis est : Non vocaberis, suum , non ea permiliat militare cupiditali, ut lotus
ail, xxxu, 28). Eigo
Jacob, sed vocaberis lsrael (Cen. exardescat igne amoris divini qui vult offerre Deo
audi sicut Isracl, sicut videns Dcum;etsi nonduui holocaustum. Talia holocausta lua in conspectu meo
specie, sed jam fide. lloc enim inlerpretatur Israel, sunt semper.
Videns Deum. Qui babet aures audiendi, audiat 16. [vers. 9] Adhuc iste Isracl forte non intelligit
ytHatth. xi, 15); et qui habet oculos videndi , videat. qua; holocausta ejus in conspectu suo habeat semper,
Audi,lsrael, el testificabor libi. Quod sursum dixit, et adhuc de bobus, de ovibus, de bircis cogilat : non
populus meus; lioc in consequenli, hrael : el quod cogitel ; Non accipiam de domo lua vitulos. Holocauslu
dixil sursum, loquar tibi; hoc in conscquenli, testifi- nominavi ;
jam animo et cogitatione ad terrenos gre-
cabor tibi. Quid loquetur Dominus Deus noslcr populo ges currebas, indcpingue mihi aliipiid eligebas : Non
stio? Israeli suo quid leslificabitur? Audiamus : Deus, accipiam de domo lua vilulos. Pra^nuntial Testamcn-
Deus tuus ego sum. Deus ego sum, et Deus tuus sum. tHin novum, ubi omnia illa sacrificia velera cessavo
Quomodo Deus ego sum ? Sicul Moysi dictum esl, Ego runl. Erant enim lunc prxnunlianlia futurum quod-
sum qui sum (Exod. m, 14). Quomodo Deus tuus dam sacrificium, cujus sanguioe mundaremur. Non
sum? Ego snm Deus Abrabam, el Deus Isaac, et Deus accipiam de domo lua vitulos, neque de gregibus luis
Jacob. Sum Deus, el Uius sum Deus et si tuus non : hircos.
sim Deus, sutn Deus. Bono meo sum Dcus, malo tuo 17. [vers. 10.] Quoniam meoe sunt omnes beslice sil-
pon sum Deus tuus. Elenim Deus tuus, ei proprie di- vee. Quid a le quajram quod ego condidi? Magisne est
cilur quem familiarius Uabet Deus, lanquam in man- hoc lutim cui possidere dedi , quam meum qui fcci ?
eipio st!0, tanquam in peculio suo. Deus, Deus tuus Quoniam mece sunl omnes bestice silvce. Sed forle ait
tnm ego. Quid vis amplius? Prxmium qurcris a Deo, ille Israel, Bestise Dei sunt, ilke bestia? ferae quas non
ut aliquid libi det Deus, ul quod libi dederit luum includo in chorie mca , quas non alligo ad prassepe
sil? Eccc ipsc Dcus qui dabit, tuus est. Quid eo di- meum : csclcrum bos ille et ovis et hircus, mea sunt
lius • ? Dona quxrebas , ipsum donatorem habes. li32c. Pecora in montibus ei boves. Mea sunl illa qua?.
Deus, Deus tuus ego sum. non possides , mea sunt isla qux possides. Si enim
15. [vers. 8.] Quid quaerit ab homine, videamus. servus meus es tu , totum peculium tuum meuui est.
Deus nosler, iniperator el rex noster , quod vecligal Neque enim est peculium Domini quod sibi servus
nobis indicii ;
quoniam voluit esse rex noster, et vo- comparavil, el non erit peculium Domini quod ipse
luil nos esse proviuciam suam? Audiamus indictioncs Dominus servo creavit. Ergo mea?. sunt bestias silvaj
ejus. Non trepidet pauper sub indiclione Dei : quod quas tu non cepisii ; mea sunt et pecora in monlibus
sibi Deus dari indicit, ipse prius donal qui indicit : qux sunt lua , et boves qui sunl ad prxsepe luiim :
vos tanlum devoli eslote. Non exigit Deus quod non omnia mea sunt, quia ego creavi ea.
dedii, et omnibus dedit quud exigit. Quid enim exi- 18. [vers. II.] Cognovi omnia volaiilia cccli. Qno-
gil? Audiamus jam : Non super sacrificia tua arguam modo cognovit ? Appcndil, numeravit. Quis noslrum
te. Non tibi dicam : Quare non inibi pinguem laurmn novit omnia volatilia coeli ? Sed elsi alicui Deus del
niaclasli ? quare nnn de grege tuo optimum hircum nolitiam omnium volaiilium coeli, non sic ipse novil,
clegisti? quarc nries ilie ambulal iu ovibus tuis, et in ut dal nosse homini. Alia est noliiia Dei, alia homi-
ara mea non ponilur? Non dicam : Inspiee agros luos nis : sicut alia possesbio Dei , alia hominis ; id esl
cl chortem tuam, et paricies luos, quajrendo quid aliud cst possidere Dei, aliud possidere hominis. Non
mihi des. Non super sacrificia tua arguam tc. Quid enim lu quod possides, lotum habes in poleslMe, aul
ergo? Non accepias sacrifici.t*mea? Ilolocausta autem quamdiu vivat bos tuus in lua polestale esi , aul ul
tua in conspeclu meo sunt semper. llolocausla qua> non pereat, aut uou pascalur. Apud quem sutnma pe-
dam, de quibus in alio psalmo diciiur, Si voluisset sa- testas est, summa el secreta coguilio est. Tribuainu^
crificium, dedissem ulique ; holocaustis non deleclabe- hoc Deo, laudanles Deum. Non audeamus dicere :
ris : et rursus convertil se, Sacrificium Deo spiritus Quoinodo novit Deus? Ne forle hoc a me, fralres,
coiiiiibktalus ; cor contritum cl humilialum Deus non cxspecietis ul explicem vobis qncroodo coguoscal
Dcus; boc soliun dico : non sic cognoscii ul homo,
« Ki.: ouid eodulcius? Uelioris uolx* Mss.: nui.l lc di-
\mt? jioii sic cognoscil ut angelus ; et quomodo cognosctl.
577 ENARRATIO IN PSALMUM XLIX. 57«
dicere non aiuleo, qtioniam et scire non possum. pleniittdo ejus. Noli crgo laborare quid mihi des, siaa
Unum lamen scio ,
qnia el anleqnam essent omnia lahore habeo qnod volo.
volaiilia cceli, noverat Deus qnod fnerat ciealurus. 20. [vers. 13.] Quid ergo de gregibus luis adliuc
Quau esl illa notiiia ? homo, videre coepisli volatilia, cogitas? Numquid manducabo carnes taurorum, aul
postea quam plasraatus es, posiea quam sensum vi- sanguinem hircorum polabo? Audistis quid a nobis nou
ilendi accepisti. Hacc volatilia de aqua naia sunt ad qu.x-rat, qui ne>cio quid nobis vult indicere. Si de ta-
vcrbum Dei, dicenlis Producanl aquce volalilia (Gen. : libus cngitahatis, jam anferte cogitationes vestras a
i, 20). Ubi noveral Deus qtiae imperabal ul aqua pro- talihus lehus : nihil lale Deo offerre cogitetis. Si ha-
IVriel? Jam cerie ncverat qtiod crearat, el anlequam hes tauruui pinguem, occide pauperihus : manduccnt
erearet noveral. Tanta est ergo notilia Dei , ul apud ipsi earnes taurorum, ctsi non hibenl sanguinem hir-
ipsum esseni quodam ineffabili modo antequam creata corum. Quod cum fereris, imputabit lihi ille qui
esseiu : ct a te exspectal ut accipiat quod antequam dixil, Si estiriero , hoji dicam libi ;.el dicet libi , Esu-
crearel habebat? Cognovi omnia voiatilia cozli ,
quae lu rivi, el dedisti miiii mandiicare (Maltli. xxv, 55).
milii non potes daie. Qure tu mihi mactalurus es, Xumqttid manducabo carnes taurorum, aul sanguincm
ego cognovi omnia : non quia feci cognovi, sed ul fa- hircorum potabu ?
cerem. Et species agri mecum est. Pulchriludo agri, 21. [vers. 14.] Dic ergo Domine Deus noster, ,
Hberlas omnium in lerra gignenlium, mecum cst, in- quid indicis populo tuo, Israeli luo? Immola Deo sa-
quii. Quomodo cum illo? Uirum et antequam fierenl? crificium laudis. Dicamus ilii et nos ln me sunt, :
Cum illo enim crant omnia futura , et cum illo sunl Deus, vola lua, quce reddam laudis libi (Psal. ly, 12).
omnia practerita : futura ita, ul non ci detrahanliir Expaveram ne aliquid indioeres quod esset extra me,
omnia pra-terila. Cum illo sunl omnia cognilione quod coinpulabani in chorte mea, et a fure jam forte
<|uadam ineffabilisSapienliac Dci in Yerbo consliliita, ablatum erat. Quid mihi indicis? Jmmola\ Deo sacri-
et ipsum Verbum ' omnia. An aliquo modo cum illo ficium laudis. Ad me redeam, uhi inveniam quod ini-
esl agri species, qi;ia ipse iibiquc est, ct ipse dixit : molem : ad me redcam , in me inveniam laudis im-
Ccelnm et terram ego iivpleo (Jerem. xxui, 21)? Quid molaiioncm : sit ara lua, conscieniia mea '. Immola
cinn illo non est, de quo dicitur : Si ascendero in cae- Deo sacrificium laudis. Sccuri suntus, non imus in
lum , tu illic es , el si descendero in infemum ades , Arabiam liius quaerere, non sarcinas av.ui negolialo-
(Psul. cxxxviu, 8)? Cum illo est lotum sed non sic
: ris cxculimus : sacriliciuin laudis qua:rit a nobie
cum illo esl, ul aliquam ex his quae creavit contagio- Dcus. Ilabebat hoc sacrificium laudis Zacchacus in
nem, aut eorum indigentiam paliatur. Nam tecum cst palrimonio stio, hahebat vidtia in saccello suo, habe-
forte columna juxta quam stas, et cum faligatus fue- bat neseio quis pauper hospes in dolio suo ; aiius ncc
ris, incunibis in eam. Indiges eo quod tecum est, non in pitrimonio, nec in saccclio, nec iu dolio aliqtiid
indiget Deus agro qui cum illo est. Cum illo ager, habcbat, lolum habebal in animo suo salus domui
:
cum illo species lerrae, cum illo spccies coeli,cum illo Zacchaei (Luc. xix, 8); et plus misil hac vidua qiiam
omnia volalilia, quia ipse ubique. El quare apud divites illi (Marc. xu, 42) ; isle calicem aqu:c frigidae
ipsum omnia? Quia ct anlequam essent omnia, aut porrigens (Mallh. x, 42), non perdet inercedem
crearentur, ei noia eranlcmnia. suam ; sed et pax in lerra hominihus bonae volunLilis
19. [vers. 12.] Quis exphcat , quis exponit illud Immola Deo sacrificium laudis. sacrili-
(Luc. n, 14).
quod ei dicitur in alio psalmo, Quoniam bonorum cium gratuilum, gratia datum Non quidem hoc emt !
meorum non eges (Psal. xv, 2)? Non se egere a nobis quod offerrem, sed tu donasli : nam nec hoe haherem.
aliquo necessnrio dixit. Si esuricro , non dicam tibi. lmmula Dco sacrificium laudis. El Iktc inimolalio Sa-
Non esuriel, neque siliet, neqtie laborabil, neque ob- crificii laudis, gratias agcre illi a quo habes 'quidquid
dorniiet qui cnstodit Isracl ( Psal. cxx, 4 ). Sed ecce boni hahes, et cujtis misericordia tibi dimittiliir qnid-
scciindum carnalitatem luam loquor : quia lu cum quid tunm mali habes. Jmmola Deo sacrificium taudis :
non manducaveris, famcm palieris, forte puias et et redde Aliissimo preces tuas. IIoc oaore Dominus de-
Dcum csurirc ul manducet. Elsi esurierit, non libi
lectatur. Redde Altissimo preccs tuas.
dicit omnia anle illum sunt, unde vull lollil quod me
: 22. [vers. 15J Et invoca in die tribulutionis
illi necessarium est. Dicta sunt bacc ad convincendum tuo? : el eximam te, et glorificabis me. Non enim pra:-
parvulum sensum, non qtiia professus est Deus esu- sumere debes de viribus luis^ omnia auxilia lua nien-
riem suam. Quanqnam prnptcr nos Deus ille deoriun dacia snnl. Me invoca in die tribulationis : eruam le
et esurire diguatus est. Venit csurire et snginare, el glorificubis me. Ad hoc cnim permisi diem tribula-
venitsilire et polum dare, venil vesliri mortalilale et tionis libi fieri : <|iiia forte si non Iribulareris , nou
veslire immortalitate , venit paupet divilcs facturus. invocaresme; cum Iribularisaiilem, invocasme; ctnii
Klcnim non perdidildivitias suas assumendo pauper- invoc.is me, oxiinam te; cum cximam le, glorilicahis
•atem nostram, quia in illo sunt oiunes lliesauri me, dl jam non di>cedas a me. Oblorpuerat quidaiu
supicnliae et scienliae abscondili (Coloss. n, 5). Si et Irigucrat a fervoreorationis, et dixit Tribulationem :
eturicro, non dicam tibi. Meus est enim orbis lerrce et el dotorem inveni , el nomen Domini invocavi ( Psal.
1
sicaliquot Mss. Alii, el in ipso. Etkl. et in ipsum rer- • ita in Mss. At in Edil omillilur sit, cl labetur : Ara tuat
buni. comcvnlia tua.
g. AUGltSTlNI Eriscon 5.HU
g79
tanquam aliquid leniem, lauda vocantem, lauda exl.oriantem, laitua
.cx.v, 5, 4). Invenit tiibulutionein
suorum jam sine adjiivantem : et intcliige i» qua tribulalione posilus
uiile': pulrueral iabe peccatoruiu ,
es. Invoca, erueris. glorificabis ', permauebis.
sensu remanseral, inveuit tribulationcm lanquatu
inquil, tribulutionem et 23. [vers. 16.] Videte autem quod seqoitur, fralres
usiinncm ei seclionem. Ineeni,
hwocavi. Et qiiidero fra- niei. Jani enim nescio quis, quia dixeral Deus Im- illi
dolorem ei uomen Domini
,
,
omnibus nolce. Ecce i>t?c quae mola Deo stierificium laudis , el hoc quodainmodo ve-
tres, suut tribulaliones
damno affeclus ciigal indixerat, meditabalur sibi , et dicebat : Sur-
aburtdant iu generc bumano : aiius
alius palria gam quolidie, pcrgam ad Ecclesiam, dicam unum hyni-
pbmgit, alius orbiiaie pcrcussns loget;
iiuolerabilem per- iiuni iiialutinum, alium vespertinum, tertium aulquar-
exswlatus mceret, et redire cupit,
vinea grandinata est, lnm iu domo mea ; quolidie sacrifico sacrificium lau-
egrh.aiionem deputans; alteri
ope- dis, et ininiolo Deo meo. Bene facis quidem si hoc
ct consumptam on.nen.
,
uttendil au labores suos,
conlristan? facis scd vide ne jam securus sis, quia jam hoc fa-
liou.o polest non
:
ram incassuin. Quando
major miseria m ge^ cis ct forte lingua tua Deu.n benedical , et vila tua
Inimicum patitur ex an.ico. Quae
,
omnes, el dolenl, el ln- Deo maledicat. popuie meus, dicit tibi Deus deo-
nere hu.nano? Planguni iuc
Do- rum Dominus qui ioculus est, vocaus terram a bolis
bulaliones sunt et in bis omnibus invocanl
ista3 :
Deum, potens en oilu usijue ad occasum quainvis adl.uc inter zizania
et recte lacinut. Invoeent
,
ininum,
Noyit consliluius sis , immola saerificitm laudis Deo luo , el
vel docere lolerandum , vel sanare loleratum.
quam possumus ferre radde tlli preccs luas : sed vide ne vivas mde, et can-
ille non sinere lentari nos snpra
tes beue. Quare hoc ? Peccatori enim dicit Deus : Ut-
Invocemus Deum eiiani in istis tribu-
(I Cor. x, 15),.
nos, sicut quid lu enarras jusiitias meas , et assumis Teslamenlum
lationibus sed hoc iribulationes inveniunt
:
mevm ver os tuum? Yidelis, fralres, cum quo tremoro
est, Adjutor in tribidalionibus
in alio psalmo scripium
{Psal. xlv, 2) : est qiuedam ista dicamus. Assumimus Testamentum Dei per os no-
quas invenerunt nos nimis
tn- s!rum,etpraedicamusvobiserudilioiiemetjusliiia.sDci.
quam nos debemus invenire. Inveniant nos istce
quam nos debemus Et quid dicit peccalori Deus? Utquid tu? Prohibel er-
bulationes : est quaedam tribulalio
go praidicatores pcccalores?Et ubi est iliud Quai di-
ista? Ea ipsa iu hoe
:
.uierere, el invenire. Quoe est
non cnnl facite, quce autem faciunt, facere nolite (Maltli.
mundo felicitas, affluentia rerum temporalium :
noslKB tribu- xxm, 5)? Ubi esl illud : Sive veritale sive occasione Chri
ipsa tribulatio est solalia sunt
quidem ;
pcregrinationis. stus annunlieiur (Pliilipp. i, 18)? Sed bajc dicla sunt,
Cujus iribiiIalionis?Nostrac
lationis.
sunius, boc ne limeanl qui audiunl a quocumque audiant non ut :
Iloccnim ipsum quod cnm Deo iiondum
versamur, securi sint qu. dicunt bona,et faciunt mala. Modo er-
ipsum quod intcr tentaiiones molestiasque
non possnmus liibulalio est : go, fratres, vos secuii estis : si bonr audilis, Deum
ipiod sine timore esse ,
auditis*, per quemlibet audiatis. Sed noluit Dcus
sine
est illa securilas qu« nobis promissa esl.
uon enim ne hoc solo quod
correplione dimittere iilos qui dicunt
su;e qui non iuve-
;
Ilanc tribulationem peregrinationis
dicunt, securi sibi obdormiscanl in mala viia, et di-
pairiam redire non cogital. Tribulalio
illa
nerii, ad
caut Neque enim perdel nos Deus, per (juorum
faeimus bona opcra, quando
sibi ;
esl, fratres. Certe modo
audi quod
donnm peregrino, el cas- os voluit tanla bona dici populo suo. Imo vcro
porrigimus panem esuricnli, prior te
dicis quicumque dieis el qui vis te audiri ,
kec. Invenimos cnim miseros
;
,
lera tribulalio est et Audiam
:
audi ct dic quod dicil in alio psabno quidam :
et miserorum mi- ;
super quos miscricordiam facimus; quoniam loquelur
quid loquatur in me Dominus Deus
Quanto mclius ibi jam
,
seria facit nos compalientes. Qualis ergo ego,
vacem populo suo (Psal. lxxxiv, 9).
csses, ubi non invenis
esurientem quem paseas, ubi
me Ioqnilur, ct volo ul alii au-
suscipias, non nudum qui non audio quod in
non invenis peregrinum (|uem me loquitur? Audiani prior audiam
visiles, non litigan-
diant quod per , ,
,|ucm vestias, non a>?rum quem me Dominus Deus,
maximeque audiam quod loquitur in
quem concordes? Oinuia enim ibi summa
sunt,
tem suo. Audiam et ca-
sunt. Panis uosler ibi
quoniam loquetur pacem populo ,
vcra sunt, sancta sunt, aucrna
no- stigem corpus meum, et servinai subjiciam, ne forte
ibi sapienlia esl, vestis
j.istilia est.potns nosler Cor. ix, 27).
aUcnaincoe- aliis pracdicans, ipse reprobus iuveniar (I
stra ibi immortalilas est,
domus . ostra
Utquid tu exarras Justuias meas ? Utquid libi qnod libi
f.rmitas nostra immortaliias.
Numquid agrjtudo
lis ,
i.on prodest? Adnionet illum ul audiat : non ut de-
subrepit? numquid lassitudo ad son.num trabil? Nulla
ponat pncdicalioncm , scd ut assumat obedienliam.
mors. nulla lis ibi pai, quies gaudium , justiiia.
,
:
Tu vero utquid assumis Teslamenlum meum pcr os
labitur amicns. Qtue ibi
Nulius intrat inimicus, nnllus
ubi tuum ?
quies! Si cogitcmus, ct altendainus ubi sinius, ct
2i. [vers. 17.] Tu veroodisli erudilionem. Odisli di-
mentii i nescit, ex ipsa
uos fuluros esse promisit qui quando
sciplinam. Quandoipaico, cantas et laudas;
cjus promissione invenimus in
qua snmus tribula-
castigo, murmuras quasi quando pa.co, sim Deus
:
lione. Hanc tribuladonem
nemo invenit, uisi qui Deus tuus. Ego
tuus ; et quando casligo , non sim
qusesierit. Sanus es, vide si
miscr cs : nam facile est Tu
quos amo, arguo et castigo (
Apoc. in , 19 |,
miserum quando sanus cs,
ut qui a grotal. senlial se sermones mios
:
odisti crvditioncm : el prcjecisti
vcro
quia cum Deo nondum es. Tributa-
vide si miscr cs ;
lionem et
nomen Domini invocuvi.
dolorem inveni, et i stcpotioresMss. *tKdd., gtoHicabem. .
auditis.
promit- s Wures mss , rni sunt. Nouuull., Dei
Immota erfO Deo saaificium landis. Lauda
.5i$t ENAftiUTlO IN PSU.Ml Al Xl.i?v SS.z
post te. Qme dicuntur jper le ,
projicis post le. Et loite U.-ne docenti ct beuc ambulaoii : esi autem ulius
projecisti scrmonet meos posi te : ubi iion videantur a infirmus; adversus illum ponit scandalum huic detra-
«e , sed onerent te. El projecisti sermones mcos post te. hendo. Elenim cum deirahitur bonis ab bis qui viden-
25. [vers. 18.] Si videbas furem , concurrebas ei , el lur alicujus momenti esse el docti esse, iu scandalura
cum adulteris portionem luam ponebas. Ne forte dice- cadunt inlirmi qui adliuc nesciunl judicare. Ideo in-
res : Non feci furtum , non feci adullerium. Quid firmus ille filius malris dictus est, nonduin patris, ad-
si plocuil libi qui Nonne inso placito concur- fecil ? huc lacle indigens et uberibus adhairens.
PorUtur ad-
risli ? nonne poitionem tuam cum iilo qui fecit lau- , huc sinu mairis Ecclcsi.e , non valct acccderc acl so-
ilando posuisti ? IIoc est enim , fratres , concurrere lidum cibum mensce palris sui sed de ubere malris ,
cum fure , el ponere cum adullero porlionem luain : vicium trahil, ignarus judicandi,
quoniam adhuc ani-
quia elsi non facis , el Iaudas quod lil , asiipulator malis alque carnalis est. Spirituatis enim omnia diju-
es facti ; (juoniam laudalur peccalor in desidei iis ani- dicat ; animalis autem liomo non percipil ea qna; snnt
iikc sua-, elqui iniqua gerit, benedicitur (Psal. ix, 3). Spiritus Dei,(juomam slultiiia esl illi (l Cor. u, 15, 14).
Non facis mala, laudas oiala facienles. Hoc enim par- Talibus dicil Apostolus : Non polui loqui vobis quasi
vummalum csl?G'uin adulteris porlionem luam poncbas. spiritwtlibus , *cd quasi carnalibus : lanquam parvulis
2G. [vers. 19.] Os tuum ubundavit malilia, el lingua in Chrislo lac vobis polum dedi, non escam; neque enim
tua amplexa est dolositalem. Malevoientiain el dolosi- potcratis, sed ncc adhuc quidcm polcslis (ld. m, 1, 2).
taleni , fratres, quorumdain bominum dicil, qui per Maler vobis fui : quomodo dicilur alio loco, Faclus
adulalionem ,
quamvis sciant mala esse quae audiunt sum parvulus iu medio vcstrtim , lanquam nutrix fovens
ne offendaut eos a quibus audiunt, non solum non re- /itios suos (I Thess. n, 7). Non nulrix nulriens filios
prebendendo , sed lacendo consentiunt. Parum est alienos, sed nuirix fovcns filios suos. Sunl enim ma-
quia non dicunt, Male fecisti; sed dicunt, Et bene fe- tres qu:e cuni pepercrint, danl nulricibus : illa: quac
cisti : et norunt maluin esse; sed abundat os eormn pepercrunl, non fovenl lilios suos, quia nutriendos
malilia, et lingua eorum amplexatur dolosilatem. Do- dederunl; ill^e aulem qnae foveut.non suos
lovent, sed
lositas est fraus quaedam in verbis, aliud promcndi alienos:istevcroipse ptpererat, ipstfoveb.il, nulli nu-
aliud senliendi. Non ait, Lingua tua admisit dolosita- triciqucin pepererat commillcbat ; dixcral enim, Quos
tem , aut ,
perpetravit dolosilatem ; scd ul ostenderet ilerum parlurio, donec Christus formetur in vobis (GilL
libi ipiamdam deleelationem in ipSo malo facto, am- iv, 19). Fovebal ergo, et laciabal. Erant auiem qui-
plexa est , dixit. Parum est quia facis ; et deleclaris :
dam quasi dncti et spirituales qui Paulo delraherenl.
laudus in promptu, irrides apud te. Pracipitas bomi- Episiolw quidem, ainnt, graves el forlcs sunl. prcesentia
nem iucaute vitia sua proferenlem, et an sinlvitia ne- autem corporis infirma, etsermo conlemplibilis (II Cor. x,
scicntem : lu qui scis vilium esse, non dicis l , Quo ir- 10): dicil ipse in Epislola sua quosdam detractores suos
ruis? Si illum videres ambulare incautum m tenebris isla dixisse. Sedebant, et adversus fralreiu suum de-
ulii lu puteum esse scirts, et tacercs ,
qualis esses? trahebanl, el advcrsus lactandum illum (ilium matiis
Donne iniiiiicus deputareris animre ejus? Et tamen si sua: ponehant scandalom. Merilo feccrunt ipsi matri
in puleum caderet , non anima , sed corpore morere- iil iterum parluriret. El adversus filium malris luce pj-
lur. Prsecipitat se in vilia sua ,
prwdicul apud te ma!a nebas scandulum.
facia sua; lu nosti uala esse, et laudas, etirridesapud 28. [vcrs. 21.] Hax fecisti, et lacui. Idco veniet Do-
le. si convertatur aliquando ad Deum ille quem irri- minus Deus nosler, et non silebit. Modo, Hwcfecisli,
des, et quem corripere noluisti, et dical : Confundan- et tacui. Quid est, lacui ? A vindxla superscdi , scve-
lur qui dicunt mibi, Euge, euge (Psal. xxxix, 16). Et ritatem meam di.stuli , patienliam libi prolongavi ,
l.utjua lua amplexa esl dvlositalem. poenilentiain tuam diu exspeclavi. Hccc fecisli, et lacui.
27. [vers. 20.] Sedens adversus fralrem tunm detra- Ego aulem cum ad hoc exspectarem ut te pceniterel,
hebas. El ipsuni sedens ad hoc pcrtinet quod superius secundum Aposlolum dicenlem, Tu autem secundum
dixit, amplexa cst. Qui eniin stans aut transiens facit, duriliam cordis tui, «l cor impcenitens , thesnurizas tibi
nnn cum voluptate facit qui vero ad boc sedet, quan- iram in die
:
irce et revelalionis justi judicii Dei ( liom.
liiiu olium quaerit ut faciai! Sedens adversus fratrem ii , 5 Sispicatus es iniquilatem, quod ero tibi similis.
).
luum detrahebas : ipsam delraclionem malam diligeu- Parum est quia mala facta tua placent tibi placere
,
tcr faciebas, sedendo faciebas ; \olebas ibi occupari pulas et mihi. Deum quia non pateris ullorem, vis lc-
amplexabaris malum tuum osculabaris dolum luum.
,
nere pai ticipem, el tanquam corruptum judicem pr.Tdai
Sedens adversus fralrem tuum detrahebas : et adversus
socium vis haberc. Suspicatus es iniquitatem, quod era
fitium malris luce ponebasscandalum. Quis est filius ma- ;dum non vis lu tnihi esse siinilis. Extote
iibi similis
tris? nonne frater?Hoc crgo repetere voluit, quod su- pcrfccli t sicut el Pater vcslerqui in ccelis est.
enim, iirquil ,
perius dixeral, fralrem tuum. An aliquam distinctio-
qui facil solem suum oriri super bonos el malos (Mallh.
nein nobis inlelligendam insinuavit? Plane, fratres ,
v, 48, 43 ). Hunc lu imilari ooluisti, qui doii.it bona
puio cssc dislinguendiim. Fraler advcrsus fratrcmde- etmalis; ut sedens detrabas el bonis. Sutpicatus es
trahil , verbi graiia . ut pula quasi lirmus et alicnjus iniquilulem quod ero tibi timilis. Arguam te. Quando
,
pni rooinenti doclor el doctus , dclrabil fralri suo Deus manifeslus veniet , Deus noster, el non silcbit, Ar*
euam te. Et quid libi faci.nn arguendo lc? quid libi
• sic Mss. ai F.d<l., nondicis corrvi$teillian.
585 S AUGUSTINI ENSCOn 584
faciam? Modo ic non vidos ; facio ul videas te. Quia si stamcnlum tuum pcr os stuim , et faciunt danmanda
vidercs le, ci displtccres tibi, placercs mihi : quia vcro qiue displiccnt oculis luis. Prorsus, inquit, el illis hoc
iuiii le videns placuisli tibi, displicebis el mihi ct tibi dico , Sacrificium laudis glorificabit me. Jam pulabas
uiihi cum judicaberis; libi.cum ardebis.Quid enim libi tibi Iaudem non prodcsse : lauda ,
prodcrit libi. Si
laciain, inqnit' Consliluam tc ante fuciem lumn. Quid euim male vivis et bona dicis , uoudum laudas : ?ed
euiiii vis lalere leipsum? In dorso luo tibi es , non le rursus si cura cceperis bene vivere , meritis tuis tii-
vides: facio ul lcvidcas; qtmd posl dorsum posuisli, buas qnod bene vivis , nondum laudas. Nolo te csse
ante faciem ponam ; vidcbis fccdiialcm luam , non ut lati onem instiltantetn cruci Doniini (Lnc. xxm, 59 )
«orrigas, sed ut erubescas. Jam quia dir.it isla, fralres, sed nec te illum volo esse in templo jactanlem merita
ibsperandus e>t ille cui dicilur? Nonne illa civitas de sua , el occultantem vulncra sua (
Id. xvm , 11 ). Si
qua dictum est, Triduum, et Niniee everlelur, intra tti- fueris iniqutis el persevcrans in illa iuiquitate , non
dtrtim idonea fuil converli, orare, plangere, de poena dico libi , Non prodcrit laus; sed , Non me laudas ,
laudem istam esse non depulo rursus fueris quasi
immiirenti misericordiara promereri (Jonwnt, 4-10) ? : si
Audiant ergo qui lales sunt , diun licet audire et la- jusius (nam neino justus nisi humilis et pius) , et de
centcra. Venietenim, et nonsilebit, etarguel, quando juslilia lua inflalus incesseris, et alios in lua com-
correctioni locus nullns erit. Statuam te, inquit, ante paraiione conlempseris, cl supcrexluleris le tanquam
faciem tuam. Modo ergo lu fac, quisquis talis es, quod glorians de meritis tuis, non me laudas. Nec ille me
le a tergo tuo, ubi le laudai qui ma!e vivil nec ille me laudatqui quasi de
libi minatur facere Deus- Tolle ;
videre non vis, dissimulans afaiiis tuis, et consliuie suo bcne vivil. Scd numqtiid ille Pharisams, quasi do
Ascende Iribunal mentis lua-, esto libi ju- suo lalis erat, cuin dicerel, Gratias libi ago, quia non
te anie le.
tlex, torqucal te liinor, crumpat a te confessio, eldic sum sicul cceteri homines? Gralias Deo agebal ex eo
Deo tuo : Quoniam iitiquilatem meam ego cognosco, et quod bonuiu in se habebal. Quamvis ergo aliquid bo-
ttelklum meum anlc me est semper ( Psul. l, 5 ). Quod num in le sil, quamvis jam intelligas non ex tc esse
post te fiat anlc le ne lu ipse poslca a Dco quod bonum esi, sed a Deo le accepisse; tamcn in eo
crat , :
juiiicc fias ante le, ct non silquo fngias a le. ipso, si te exlulerissuper alium non habentem, invi-
2-2.] Intelligite autem hwc qui ublhisci- dus leneris, nondum laudalor meus eris. Pi imo ergo
29. [vers.
wini Deum. Yidete quia clamat , et non laceL, non *
corrigere a via pessima, incipe vivere bene : hitobige
parcit. Oblilus cras Dominiim , non cogitabas de vita quia non corrigeris nisi donoDci;a Doiuinoeniin s ,t,s_
lua mala. Intcllige quia oblitus es Douiinum. Ne- sushominisdirigiintur(F5fl/. xxxvi, 25). IIoc cum !n-
qitando rapial sicut leo, et non sil qui erual. Quid esl, tellexeris, fave et aliis, ut sinl quod el lu es : quia hoc
ticut leo ? Sicul forlis, sicut poteus, sicut il!e cui nenio eras et lu, quod illi sunt. Fave quanium potes, et noli
resislere potest. Ad lioc rctulit, ui diceret leo. Po- desperare ; non enim usque ad le dives esl Detis.
niiiirenim in laude, ponilur el in viluperatione. Di- Non ergo laudat, qui male vivendo offendil Dominum;
eitis est lco diabolus : Adversarius vester , ail , lan- non laudal, qui cum jam ccepcrit bene vivere, de suo
qnam leo rugiens circumit qvuvrens qucm dcvorel (
I Pclr. pulat esse quod bene vivit, non ncceplutn a De<> nec :
v, 8). Numquid quia ille leo diclus cst piopier imnia- ille laudat ,
qui cum sciat se quod beneTivii aceti-
pisse a Deo lamen usque ad se vull esse divilein
iiem saniiiam, Cbrisius non dicitur leo propler ingcn- ,
Deum. qui dicebat, Gralias tibi ago Deus t
tcm forliiudinem ? El ubi esl illud Yicit leodelribu ,
Ille ilaqtie ,
quod non sum sicul cwleri homines, injusti, raptores
Jitda (Apoc v, 5)? Iniendat paulnlum Cbaritas Ve- ,
Publicanus iste; nonnc ibi habebat
stra adlmc modicum quod restat obsecro vos ul excu- :
adulleri , sicut el
hanc unde Dona Publicano buic quod mibi do-
tiatis fatigaiiom-m aderil illequi vobis usquead
;
dicerct : el
vires dedil. Pauto anle dixcrat lanqnam in- nasli supplc et mihi qua; nondum dedisli ? Sed jam
horam , ,
diceus ni>bis , ul audistis , vecligai quoddam lauilis quasi saluratus ruclabal : non dicebat , Ego aulera
lmmoluDeo sacrifichtm luudis, el redde Altissinto egcnus el pauper ( Psal. lxix, 6); quod dicebal Pu-
sua^ :
Peccatori autemdixil Deus, blicanus Domine propilius esto milii peccutori.
pi-eces tuas. Poslca aulem :
ille , ,
meas assumis Testamen- Ideo desccndit juslilicalus Publicanus , niagis quara
Vtquid lu enarras jvslilias , ct
tvm menm per os tuum? Tanquam dicerel ei , Nibil ille Pharisams ( Luc. xvm, 11-14). Ergo audile qui
sacrilicium bene vivitts, audite qui male vivilis Sacri/icium taw
•ibi prodesl quod laudas : ego indixi latidis
:
dis glorificabil me. Nemo milii offert hoc sacrificium
illis qui benc vivunt; eis enim prodest quod laudant
tu auiem si laudas , nibil libi prodesl ; ulquid me laudis, et malus est. Nond co, Non hoc niilii offerat
latulas ? Non est speciosa laus in ore peccaloris ( Ec- malus sed Nemo uiihi hoc offert malus. Qui euiin
; ,
bonus est quia laudal, eiiam bene vivil
ch. iv, 9). Posiea cmicludit quasi ad uirumque, el laudal , : si
noii soluin lingua laudat sed et viti
aiguetis malos qui obbviscuutur Denm ait Jntelli- : quia si laudat , ,
gite hac qui obliviscimini Deum, nequando rapiat sicut cum lingua conscnlit.
leo, el non sil qui cruat. 51 . Sacrificium laudis glorificabil me : et ibi via est,
Sacrificium laudis glorificabil me. qua ostendam salulare Dei. In sacrificio Iaudis via
50. [ ters. 23- ] illi
Quomodo sacrificium laudis glorificabit me ? Certc niliil esl, qua illi oslendam salulare Dei. Quod esl satutare
prudest malis sacrificium laudis ,
quia assumunt Te- Dei ? Christus Jesus. Et quomodo in sacrificio laudis
nobis ostcnditiir Clnisius! Quia Christus cum gratia
* Abquot mss., cum.
gg- ENARRATM) IN PSALMUM L. 58S
venit ad nos. Hxc dicit Aposiolus : Vivo aulem jam non Ne saucios ei languidos negligaiis , sed ut facilius sa-
me Chrislus : quod aulem in carne vivo, netis , sani pennanere debeiis. Corrigilc aiguendo
tgo, vhit vero in .
in fxde vivo Filii Dei, qui me dilexil el tradidil si-metipsum consolamini allotpiendo , exemplum prxbete bene
Agnoscant ergo pcccatores, quia vivendo aderil eis qui adfuit et vobis. Non cniin
pro me (Gal. n, 20). , ,
non opus esset medicus, si sani essent (Matth. ix, 12). vobis jam isla pcricula prxtergressis , fons misericor-
Etenim Christus pro impiis mortuus cst ( Rom. v, 6 ). di;c Dei prxcisus est. Qtia venislis , vcnient ; qua
Cum ergo agnoscunl iinpietates suas , el primo imi- transislis , transibunl. Moleslum esl quidem , el ni-
lantur Publicanum illum diccntem, Domine, propilius mium periculosum , imo perniciosum , ct pro cerlo
eslo mihi peccalori :ostendunt vulnera, implor-anl me- exitiabile ,
quod scientes peccani. Aliler cnim ad lias
dicum ; el quia non se laudatit, sed reprehendunt se, vanilates currit qui vocem Chrisli contemuit , aiiler
ul qui gloriatur, non in se , sed in Domino glorietur ille qiii novit quid fugiat. Sed nec de Lilibus dcsperari
Cor. i, 31 ), agnoscunt causam advenlus Christi , debere , iste psalmus osiendit.
( I
quia ideo venit ut peccalores wlvns faceret : Quia 2. [ vers. 1,2.] Inscribilur enim litulus ejns .
Jesus Christns venit , inquil, fn hunc mundum peccalo- Psalmus ipsi David , cum venit ad eum Nathan pro-
res sahcs facere, quorum primus ego sum ( I Tim. i plteta ,
quando imravit ad liersubee. Bersabeeerat inu-
15 ). Proinde illos Juda?os, de opere suo glorianles ,
lier uxor aliena. Cum dolore quidem dicimus et tre-
sic arguit idcm Aposiolus , ut eos dicerel ad graliam niore , sed lamen Dens nol.it laceri quod voluii scri-
iion pertinere, qui meriiis ei operibus suis m^rcedem bi. Dicam ergo non quod volo , sed quod cogor
deberi arbilrabantur (Cal. v, 4). Qui ergo ad gratiam clicain non exbnrians ad imilationem , sed inslrucns
se scit pertinere, quod est Christus, ei quod esi Cbrisli, ad limorem. IIujus mulieris uxoris aiieii.r- pulcbrilu-
novit quia indiget gralia. Si gralia vocatur, gralis da- dinc captus rex ei propbela David , ex cujus semine
tur ; si gratis datur, nulla merila lua prxcesserunl ul secuudum carnem Dominus venlurus eral ( Rom. i
delur. Nam si prxcesserunt merila lua , mcrces non 3 ), adulleravit eam. Hoc in isto psalmo nou legitur,
inj|iutalursecundum graiiam , sed secundum debilum sod in titulo ejus apparet ; in libro aulein Regnorum
( Rotn. iv, 4 ). Si ergo dicis prxcessisse merita tua, plenius legilur. Ulraque Scriplura canonica esi , utri-
te vis laudari , non Dcuni : ideo non agnoscis Chri- que sine ulla dubitalione a Cbrislianis fldcs adliibenda
stum, qui venil cum gralia Dei. Converie ergo te ad est. Commissum atque conscriptnm est. Hujus et'am
inerila lua, vide illa mala fuisse, ut non libi debereiur niaritinn in bello occidendum curavit : homicidio
nisi supplicium, non prxmium. Et cum videris quid auxit adulterium : et post hoc facium missus est ad
libi per merituni debeatur, agnoscis quid per gratiam eum Nalban prophela , missus a Domino , qui eum
rionetur; et sacriGcio laudis glorificas Deum. Ibi est argttcret de lanto commisso (
II Reg. xi , et xn , 1-14 ).
enim via, in qua noveris Cbrislum salulare Dei. 3. Quid caveant bomines , diximus ; quid vcro si
lapsi fuerinl imiicnlur , audiamus. Muili cnim cadcro
IN PSALMUM L volunt cura David , et nolunt surgere cum David.
Non ergo cadendi exemplum proposilum est , sed si
ENAHKATIO.
cecideris ne cadas. Non sit
, resurgendi. Atleni'e ,
SEKUO (fl).
delectatiominorum lapsus majorum sed sil casus ,
1. Mullitndinis bnjus , nec frequenlia fraudanda rnajorum tremor minorum. Ad hoc propositum est
est , nec infirmilas oueranda. Silenlium petimus el ad boc scriptum esl , ad boc in ecclesia siepe lecliim
qnietem , ut vox nostra post besteruum laborem pos- atque cantalum : audianl qui non cecideniut , ne ca-
sit aliquanlis viribus pcrdurare. Credeudum est Cba- dani , audiant qui ceciderunl , ul surganl. Tanli viri
rilaiem Vestram non ob aliud hodieruo die copiosius peccalum non Utcelur ,
prxdicatur in ecclesia. Au-
convenisse , nisi ut orelis pro eis quos absentes facit diunt male audientes ', et quxrunl sibi patrociuia
alienus et perversus affectus. Ncque enim loquimur de peccandi , atlendunt unde defendant quod commitlere
Paganis , neque de Jud&is , sed deChrislianis; neque paraverunl , non uude caveaul quod nou commise-
de his adhuc calechumenis , sed de mullis eliam ba- runt , et dicunl sibi : Si David , cur non el ego ? Inde
ptizaiis , a quoruin lavacro nihil distalis , ct eorum auiraa iniquior , qux cum proplerea feccrit quia Da-
lameu cordi dissimiles estis. Quam mullos enim hodie vid fecit , ideo pejus quam David fecii. Dicam hoc
fraires nostros cogitamus el plangimus ire iu vanilales ipsum , si polcro ,
planius. David nullum sibi ila ad
el insanias mendaces , itegligere quo vocali sunt ! Qui exemplum proposueral , ut tu : ceciderat lapsu cupi-
si forle in ipso circo aliqua ex catisa expavescant dilalis , non palrocinio sauclilalis : lu libi tani|uam
coiilitiuo se signant , et siaut illic porlantes in fron- sanclun propnnis ut pecces ; non iiniUiris ejus san-
le , iinde abscederenl si boc in corde portarent. De- ctitatcm , sed imilaris ruinam. Iloc amas in David ,
precanda est misericnrdia Dei , ul donel inlellcctiim quod in se odil David * : pncparas te ad pectandum ,
ad isia dainuanda , cl affcclum ad fugienda , et inise- dispouis peccare : libium Dei ut pecccs inspicis ;
ricordiam ad iguoscenda. Opporlune ergo de poeni-
1
Edd., tnale viventes. At siss. magno consensu ferunt,
tentia Psalmus hodic cantatus Loquamur csl. ci cum
tnute uudienles. Intellige, vcl qui verbis casligauiur, v el
abscnlibus : erit ad cos vox noslra memoria vesira. qui id exemnli tion s -lubriler audire solent.
* Hletique fJss.: Uoc ama in buiid, quod non in sc cdil
(u) Adpopulum Caiiliiiginenseru. vid. inna, n. II. David.
Pathol. XXXVI. fl)ix-neuf.J
597 S. AUGUSTINI EPISCOPI 58S
Sciipturas Dei ad hoc audis , nt facias quod displicet conscientia mali tenens ; vcrba psalmi hujus advertat
David correptus est per prophe- attendat quidem vulneris magniludincm , sed non
I)co : hoc iion Tecit ;
ram non lapsus cst \n oropheta. Alii vero aiidientes desperel niedici majestalem. Pcccatum cmn despcra-
,
salubriter , in easu fortis
l
melinnlur infirmitatcm tione , ccrla mors. Nemo ergo dicat , Si jam aliqnid
quod damnat Dcus devitare cupicnles , ab ma!i feci ,
jam damnandus smn : Dcus malis lalibns
sua»n ; el
in non ignoscil cur non addo peccala peceatis? Frnnr
aspectu securo abslinent oculos non eos
defigont : ,
pulcln itudine carnis alienec , nec seipsos faciunt de hoc s;vculo in voluplate , in lascivia , in cupiditnlu
pervcrsa simpliciiate securos , non dicunt; Bonoani- nefaria jam perdita spe reparationis , vel hoc ha-
:
mo aitendi , benigne attendi , de cliaritatc diu aspexi. beam quod video si non possum haberc qnod crcdo. ,
Propommt enim sibi casum David , ct ad hoc illum Iste ergo psalmus sicut cautos facit eos qui non ce- ,
magnum vident cecidisse , nt parvi nolinl videre un- cidcrunt , sic desperatos esse non vult qui cecidc-
oculns a petulan- runt Quisquis peccasti et dubilas agcre poenilcn-
de possint cadere. Reprimunt enim
'. ,
non miscent se mulie- tiam pro peccato tuo desperando salutem tuam
lia , non se facile adjungunt ,
ribus alienis, non levant oculos fadlw ad aliena audi David gementem. Ad te Nalhan piopbela non
mamiana, ad aliena solaria. De longe enim vidit est missus , ipse David ad le missus est. Audi cum
David illam , in qua cnplus est. Mulier longe ,
libido clamantem , et simul clama ; audi gementem , et
unde caderet. congemiscc audi flentem et lacrymas junge audi
prope. Alibi erat qood viderct in illo
, ; , ;
ergo h*c infinnitas carnis recordan- correctum , et condelectarc. Si tibi non poluit intcr-
Altendenda est ,
sunt verba Apostoli , Non eigo regnel peccatum in clndi peccalum , spes veniaj non intercludalur. Missus
da
veslro mortali corpore ( Rom. vi , 12 ). Non dixit non , est ad islum virum Nathan propheia : attende regis
sed non regnet. lnest peccatum cum delecta- , humiliialem . Non respuit verba pryecipicnlis , non
Bit ; ,
consenseris. Camalis delectalio prx- dixil Aui.es mihi loqui regi ? Rex sublimis prophc-
ris ; regnal , si , ,
et aliena progi ediens fre- tam audivit plebs ejus humilis Christum audiat.
sertim usque ad illicita , ;
non relaxanda impcrio domanda , non 6. vers. 5. ] Audi ergo hsec , et dic cum illo :
nanda est , ; |
non habes Deus, secundum magnam misericordiam
i»imperio collocanda. Allende securus , si Miserere mei ,
unde movcaris. Sed respondes
Forliler teneo. : tuatn. Qui magnam misericordiam deprecatur , ma-
Numquid tu fortior quam David ? gnam miseriam conlilelur. QuaBrant parvani miseri-
exemplo , non se quemquara cordiam lnam qui nesciendo peccaverunl: Miserere,
4. Admonet eliam tali ,
rebns. Mttlli enim res inquit secundum inagnam misericordiam tttam.
deliere extollerc in prosperis
, tnei ,
adversas timent , rcs prosperas
non timent. Pericu- Subveni gravi vulneri secundum magnam mcdicinam
est res prospcra animo, quam
adversa corpon. luani. Grave cst quod habeo , sed ad Omnipoien-
losior
Prius corrumpit prospera , ut invcniat quod frangat tem confugio. De meo tam Ictbali vulnere despc-
adversa. Fratres mei , adversus felicitatcm acrins vi- rarem , nisi medicum repcrirem. iliserere
tanitim
Kilanduni est. Propterea
videle quemadmodum clo- mei , Deus , secundum magnam misericordiam luam :
lollat nobis securita- et secundutn mulliludinem miseralionum tuarum
quium Dei in nostra fclicitate ,
Servite inquit , Dommo in timore ,
et exsultate dele iniquilalem meam; Quod ait , dele iiiinuitatem
t«.m : ,
Psal. n 41 )• ln exsulwtione nt meam lioc csl , miserere tnei , Dcus. Et quod ait
eicum tremore ( , , ,
agamus; in tremore , ne cadamus. Iloc pec- secundum ntuUiludinem miseraiionum ttiantm , boc
gratias
persecmorem Saidern secundum magnam misericordiam iuam. Quia
catum non fecil David cuin , est ,
Quando David sanctus Saulem inimicum.
paleretur.
magna est niiseticordia mu!t;e sunt misei icordiic ; ,
quando illius perseculjotiibus agUabatur, et du magna misericordia lua, mullx suut mise-
paliebaiur ,
per diversa fugiebat ne in
manus cjus iucide- raliones tuae. Attendis contemplores ut corrigas
qnando
ret (I Reg. xxiv, 5, et xxvi , 9), non concupivit aliendis nescientes ut doceas , allendis conliten-
non adulterata uxore occidit virum. Erat in tes ul iguoscas. Fecit hnc nesciens ? Quidam fece-
:dienam ,
suai tanlo in Deum iutenlior, rat aliijua ct uiulla mala feccral ; Miscricordiam , in-
infirmitate tribulaimnis
,
miscrior videbatur. Utile quiddam est sum
ti ibula- qnit , conscculus quia ignorans fcci in increduli-
quanto ,
lio utile medici ferramentum ,
quam diaboli tenta- tale ( l Tim. i , 13 ). Isle David non possel dicere ,
;
Factus est secUrus dcvictis boslibus ,
pres- Jgnorans feci. Nnn cnini ignorabat quanlum mali es-
incninm *.
Valel crgo boc exem- sel conlicclalio conjngis aliena: et quanttim inalnm
tura caruit lumor excrevit.
,
,
felicilalem. Tribulationem , cssel inlerfeclio marili nescicntis, cl nec saltcin ira-
plum ad id , nt limeamus
inveni , el nomen Domini invocavi scenlis. Consequuntiir ergo miscricordiam Domini
inquit , el dolorem
ignorantes feccrunl et qui scicutes consequuu-
( Psal. cxiv, 3, i ) (|iii ; ,
dixerim hxc cis qui uon com- lur non qualemlibet misericordiam , sed magnani
5. Sed lactum est :
integritalem suam misericoidiam.
miserimt ul vigilent.cuslodire ,
magnum cecidisse parvi limeant. 7. [vers. 4.J Magis magisque lava me ab injuslitia
el cum attendunt
,
jam lapsus ba:c audit ct aliqnid in mea. Quid csl, Magis magisque lava f Multum inqui-
Si vcro aliqnis ,
casu fortes.
1 Decem Mss., ita eriqil eos qvi ceciderttnt.
F.dd., in
Fic fira-stantiores Mss. At
*•
* rieritiue Mss.: Miaide regni suverbiam. Duo : AtunJt
« sic ^as. At F.r., tanqtmm cotura diuboli tenlamcntum.
ne superbias.
Lov.,<«rci/u*"« dutboli teniamehtum.
589 ENARJVATIO IN PSALMIM L. 590
naliun. Magis mngisque lava peccata scicntis, qui hoc audilo, unus post altcrum disceuerunl . Hemunsil
abluisli pcccala ignoranlis. Nec sic de>peraiiduni de adullera el Dominus, remansit vulnerala cl mcdicus,
miscricordia lua. Et a deliclo meo munda me. Quo remai.sit magna miseria et magna mistiieordia.
Aa-
merito?Medicusesl, oller mercedem : Deusesl, offer diicenieserubueruiit, necveniain petivciiint; addncia
sacrilicium. Quid dabis ut munderis? Vide enim confusa est, et sanatn. Ait illi Domimis : Hvtier.
(.;uem invoees; juslum invocas : odil peccala, si ju- nemo te condemnavil ? Et illa : Nemo, Domine. Et
stus cst ; vindicat in pcccata, si juslus est ; non po- ille : Xec ego le condemnabo
jnm noH ; vade, deinceps
leris auferre a Domiuo Deo justiliam ejus. tiaplora peccare (Joan. vm, 4-1 i). Numquid Chiisius fecit
inisericordiain, sed altcnde jusliliam : misericordia contra legem suam ? Neque eniin Paler cjus sine
Fi-
est ul ignoscat peccanti, justilia est ut puniat pecca- lio dederat legeoi; Si coelum el terra et omnia
qu;e
tum. Quidergo? Qu;eris misericordiani, peccatum ipsum facia sunt, lex sine Verbo Dei
in eis sunl per
iinpunilum remanebit? Rcspoiideril David, respon- qiiomodo conscripta esl? Non orgo Deus conlra le-
derint lapsi, responderint cum David , ut miseri- gem suam, quia nec imperaior conlra leges suas la-
cordiara mereanlur sicut David, cl dicant, N<m cii, quaudo confessis dal indulgentiani.
Moyses mi-
Domine, non erit impuniium peccatum meum : uovi nister Legis, Chrislus pi-omuigator Legis : Moyscs
justiliam ejus , cujus quaero misericordiam : non ini- lapidal ul judex, Christus indalget ul rex.
Miserlus
punilum eiit, sed ideo nolo ut tu me punias, quia est crgo ejus Deus sccundum magnam
misericordiam
«'go peccatuin meum punio; ideo peto ut ignoscas, suam, sicut hic rogat, sicut hic petil,
sicul exclamat
quia ego agnosco. et dolet : quodadulteram olfcrentes facerenolue-
illi
8. [ vert. 5.] Quoniam iniquitaiem meam ego agno- rum ; vulnera sua ostendente medico cognovcrunt,
tco', et deticlum meum coram me est semper. Non po- medicinam a medico non quajsierunl. Ita sunt
mulii
sui pnstdorsum meura quod feci, nou intueor aiios quos peccare non pudel, agere pomilenlinm
pudet.
oblilusmei, non aiTeclo stipulam ejicere de oculo fra- incredibilis insania! De vulnere ipso non erubes-
iris mei, cum sit irahes in oculo meo (Matth. vn, 3) : cis,de iigatura vulneris crubescis ? Nonne ntidnm
peccatum meum ante mc est, non post me. Fuil eniin fumius et putidius esl? Confuge ergo nd
medicuni
post me quando ad me missus esl Prophela, el de age poenilenliam, dic liuquitalem meam cgo
agnosco,:
ove pauperis similitudinem mihi proposuit. Ait enim et peccalum meum ante me esl temper.
Nathan propheta ad David : Erat dives qnidam liabcns 9. [vers. 6.] Tibi soli peccavi, et matignum coram
plurimas oves ; pauper aulem vicinus ejus habebat unam le feci. Quid est hoc ? Coram hominihus enim non
oviculam, qutim in tinu snn et de suo cibo nutriebat ; erat adullerata uxor aliena , et maritus occisus ?
venit hotpet divili ; nihil de grcge tuo abstulit, ovicu- Nouneoinnesnoveraiit quod David feceral? Quid
est
lam vicini pauperis concnpivit, ipsam suo hospili occi- Tibi toli peccavi, et matignum coram te
feci ? Quia tu
dil : quiddignus est? At ille proferl iralus sentenliam solns sine peccalo. Ilfe justu9 puoitor, qui nou ha-
piane tunc rex nesciens uhi caplus esset ', morledi- bel quod in illo piiiiialur : ille jusius reprchensor,
gnum divitem dixit, et ovem rcddeudam in quadiu- qui nun habct quod iu illo repreheiidalur. Tibi toli,
plum (II Iteg. xn, 2-6). Severissimc atque justissime. inquil, pecciwi, el mulignum coram te fcci : ut justifi-
Sed peccalum ejus noudum eral conini eo, post dor- ceris in sermonibxts iuis, et vincas cum judicaris. Cui
s.im crnt quod fecerat : suain iniquilatem iiondum dicat, fralres, cui dical diflicile csl advertere. Deo
agnoscehat, et ideo alienae non ignoscchal. Sed Pro- uiique loquilur, et inanifesUim esl quomodo Dcus
phcta ad hoc missus, ahstulit a dorso peccalum, el Pater non est judicatus. Quid csi, Tibi soli peecavi,
ante oculos posuil, ut videret illam sententiain tani et r.udignum coramle feci : uljuslificeris in sermonibus
severam in se essc prolalara. Ad secandum cl sanan- luis, ei vincus atrii judicaris? VnleUiiiurum judicem
dum vulnus cordis ejus, ferramenlum fecit de lingua judicandum, judicandum a peccatorihus jusium , ct
Cjiis. Hoc fecit Dominus JuJaeis, quando ad eum adul- in eo vincenlem , quia quod in illo juilicarelur ikii
1'ram mulierem adduxerunl, propouentes lagueum erat. Solus enim iu hominihus veriim diceie potuit
teniaiioius, et iu id quod proposuerant iiicidentes. ln homo Deus ' Si invenislis in me
:
peccaliiui,dicite
ad'Ulerio, inquiunt, hmc mulicr deprehensa est : Moy- (Joan. viii, 4C). Sed forle erat qnod homiues iate.-
set hujutmodi lapidari jussit ; lu de illa quid censes ? bal, e.l non inveniebnnt i||j quod eiat quideni, sed
tanqiiam bicipiti muscipula lcntanles capcre Sapien- manifeslum non eral? Alio loco aii, Ecce venil prin-
liam Dei, ul si juheret occidi, perderct mansuetiidi- ceps mundi, acultis inspector omi.ium ppcralorum :
nis famam siantem juhercldimitli, incurreret, lan-
;
ecce, inquti, venil princrps mn.(<i Intjus, morte affli-
quam reprehensor legis, calumniam '. Quid ergo gens peccalores pr eposilus inoiiis; iiividiacnim «lia-
respondil? Non ait, Occidiie non ait, Dimiililc sed ; :
holi mors inlravii iu orbmi lerranim (Sap. n, 24).
nit, Qiti se scil sine peccnto esse, primiis in illam lapi- Ecce, inquit OBnil princcps mundi hujut (dixit hao
,
dem j ,ciat. Jusla lex, qn;c juhet adulleram occidi proximus passioni), et in me nihil inveniel, nibil pec-
sed h.cc lcx jusia ministros haheat innocemcs. Ai-
lendilis quam addocitis, altenditc el qui estis. llli
1
Am. et Br : ridetc fvlurum •ndicem, judicalum n pee-
caloribusjiiitum, el in eo rincentnn, quia quod in il!o }n~
1
?vd<-es vgs .caplivusesset. Qtiidam, capliws tmeretnr. diunetur non hutnnt, ct qni rum mi.erat inter. lrttl etiim
•SicMss. Kdd.vero, mcurreret bUif.^'irnii:m tanauam solus vcrus. B
idco soluin vcrum in ftomunbiis diure po-
teprelwmor lcgis caltmmkmttm. luit, elc
591 S. AUGUSTINI EPISCOPI 502
caii, nihil morlc dignum, nihil damtiatione dignum. tate concipiuntur homincs, cl in pcccatis in utero a
Et tanquam ei diceretur, Cur ergo morieris? Sequi- matribus aluniur, quia peccatum est misceri conjugi-
mr, el dicit : Sed ut sciant omnes quia votuntatem bus; sed quia illud quod Gt, utique lit de carne pog-
Patris mei facio, surgite, eamus liiuc (Joan. xiv, 50, nali. Pcena euiin carnis mors esl, et ulique inest ipsa
51). Pilior, inqoit, indignus pn» dignis, uteos dignos mortalilas. Unde Apostolus non moriiurum corpus
f.iciain vila mea, pro quibiis indigne patior mortein dixit, sed mortiium Corpus quidem morluum esl, in-
:
illoriini. Iltiic itaque nuilum halicnli |ieccalum dicil quit, propter peccalum ; spirilus uutem vila est propler
in prascnlia prophcta David : Tibi soli peccuvi , et justilium (fiom. vin, 10). Quomodo ergo sine vinculo
malignum coram te feci : ut juslificcris in sermonibns pcccati nascitur, quod concipitur '
et seminatur de
luis, et vincas cum judicaris. Superas enim onuies c<npore moriuo propier peccalum ?Opus hoc caslum
homlues, omues judices, ct qui se putat justum, co- in conjuge non habet culpam , sed origo peccati tra-
ram le injuslus est : lu solus jusle judicas, injuste hil secum debilam poeiiam. Non enim maritus , quia
jtidicalus qui polestutem habes ponendi animam marilus cst, mortalis non esl , aul nliunde nisi pec-
,
tuam, et poteslatein habes ilerum snmendi eam (Id. calo mortalis est. Erat eirtm ct Dominus morlalis,
x, 18). Vincis ergo cum judicaris. Omnes homines sed non de peccato : sdscepit i^oenam nosiram , cl
superas, quia phis es quam lioniines, et per te facti ideo solvit culparn nostram. Bferito ergo in Adam
sunl lioiniues. omnes moriuntur, in Clnisto aulcm omuos vivifica-
10. [ vers. 7.] Tibi soli peccavi, et malignum coram buntur (I Cor. xv, 22). Per unum liominem enim, ait
te feci : ut jusiificeris in sermonibus iuis , et vincas Apostolus, peccalum in hunc muiidnm intravil , el per
cum judicuris. Ecce enim in iniquilatibus conceptus peccalum mors, ct ila in omnes homines perlransiit, in
sum. Tanquam diceretttr, Vincuntur illi qui fecerunl quo omnes peccuverunl (Rom. v, 12). Delinila est sen-
quod et lu David : non enim lioc parvum malum lenlia : Jn Adam, iiujuil , omnes peccaverunt. Solus
parviimque peccatum, adulterium el homicidium : esse innocens infans potuit , qui de opere * Adam
qtiid illi qui cx quo nali sunt de ventre tnatris suaa, non natus est.
nihil tale fecerunl ? cliam ipsis impulas aliqua pec- 11. [vers. 8.] Ecce enim vcrilnlem dilexisli : incerta
cala, ut ille omnesvincat cum coeperit judicari ? Sus- et occulla sapienlioe luai manifestasli mihi. Veritalem di-
cepitpersonam generis humani David, et altcndit lexisii : id cst, impnnila peccata etiam eorum quibus
oinuium vincula, propaginem morlis consideravit, ignoscis, non reliquisti. Verilatem dilexisli : sic mi-
originem iniquilatis adverlit, et ail : Ecce enim in sericordiam pra*rogasti , ut servares ct verilalem.
iuiquilalibus conceptus sum. Nuinquid David de adul- Ignoscis confitenli, ignoscis, sed seipsum punienti
terio nalus eral , de Jesse viro justo et conjuge ita servalur misericordia et veritas; misericordia
ipsius (I lleg, xu , 18)? Quid est quod se dicit quia homo liberalur; veritas, quia peccatura puuitiir.
in iuiquilale concepium, nisi quia trahitur iniqui- Ecce enim verilatem dilexisli : incerla et occulla sa-
las ex Adam? Eliam * ipsum vinculuiu mortiscum pientice lua: manifestasli milii. Quae occulta? quai i«-
ipsa iniquilate concretum cst. Nemo nascitur nisi cerla ? Quia Deus ignoscit el lalibus. rsil.il tam occul-
trahens poenam , trahens merilum poenx. Dicit et iu tum, niliil lam incerlum. Ad hoc inccrtum NiuiviLu
alio loc.o propheta : Nemo mundus in conspectu luo, poenilenliam egerunt. Dixcrunt enim , quamvis post
nec infans cujus est unius diei vila snper terram (
Job minas propheke, quamvis post illam voceni , Triduo t
xiv, 4, sec. LXX)
? Novimus enim et Baplismo Clirisii et Ninive subvertetur : dixerunt. apud se, pelendam
solvi peccata, etBaplismum Christi valcre ad remis- esse misericordiam : dixerunt ila apud se disceptan-
sioncm peccalorum. Si infantcs omoi modo innocenles tes, Quis novit, si Deus flectat in mclius sententiam
siini, cur matresad Ecclesiam cum langueniibus cur- suam, et miseretur ? Incerlum erat, cum dicilur, Qi«i«
runt ? Quid illo Baplismo ,
quid illa remissione dimil- novit. Dc incerio poenitenliam egerunt, cerlam mise-
lilur ? lnnocentem inagis videoflentem quam irascen- ricordiam mcruerunt : prostraverunt se in lacrrmis ,
tem. Quid eluit Baptismus? quid solvit ilia gralia? in jejuniis , in cilicio et in cinere proslraverunt se,
5olvitur propago peccati. Quiasiloqui libi posselille gemueriint, fleverunt , pepercit Deus (Jon. iii, 4-10).
infans, diceret; et si jam intellectuin haberel, quem Sletit Ninive, an eversa est Ninive? Alilcr quidem
B
hahebat David , rcsponderet libi : Quid :».e atlcndis vidctur hominibus , el aliler visum esl Deo . Ego
infanlem ? Non quidem vides facinora mea : sed cgo aulem pulo iinpleium fuisse quod prophcla praidixe-
in iniquitale conceptus sum, Etin peccalis mater mea rat. Bespicequae fnit Ninive, et vide quia eversa est
me in utero aluil. Pr;cter hoc vinculum concupiscen- eversa in malo, adilicata in bono : sicuteversus Sau-
li:e carnalis * natus esl Christus sine masculo, cx vir- lus pcrsecutor, aulificalus Paulus praedicalor (Act.
Kinc concipiente de Spiriiu sancto. Non polest isle ix, -i). Quis non diceret civitatcm istam, in qtia nunc
dici in iiiiquilale conccptus ; non polesi dici, lu pcc- sunius, fclicitcr evcrsam, si omncs illi insani, uugis
catis mater cjus in utero emn abiit , cui dictuin est: suis deseriis, ad ecclcsiam comptmclo corde concur-
Spiritus sanclus superveniet in te, cl virtus Attissimi rcrenl,Dci miscricordiam de suis faciis pneterilis in-
obumbrabit tibi (Luc. i, 55). Non crgo ideo in iniqui-
* rlurcs Mss., qui concernilur. Alii, qui concrescil.
* ^liquot. Mss.. e.r *dam. a auo ipsum vinculum, ctc. * txld., opere iii Adam. Aliest, in, a ,\iss.
* Omnesprope Mss.,moj7rt/is.
* Vox, /vo, abcst a Mss.
503 EiNARKATlO >N PSALMUM L. 59i
vocareot? Nonne diceremus : Ubi est illa Carthago ? Ipse donel ut dicam quod sentio. Feliciorcs sunt qui
Quia non est quod erat , eversa est : sed si esl, quod audiunl, quam qui loquuntur. Qui enim discit. hu-
non crai, vdiftcala esi. Ila dicilur Jeremiae : Ecce dabo milis esl: qui aulern docet, laboral ulnon sil supcr-
tibi eradicare, suffodere, everlere, disperdere, et rursus
bus , ne male placendi affeclus irrepat, ne Deo dis-
eedificare, el planlare {Jerem. I, 10). Iride est vox illa pliceal qui vull placere bominibus. Magnus tremor
Dnmini : Ego p<rcutiam, etego sanabo (Deut. xxxu ,
est in doccnte, fraires mei, magnus tremor est nosler
Perculit pulredinem lacinoris , sanat dolorem in his vocibus nostris. Credite cordi nostro quod vi-
59).
vulneris. Faciunt medici cum secant ,
perculiunt et derc non potestis : scit ipse qui mitescat nobis, qui
sanant ; armant se ut feriant , ferrum geslant ct cu- propilitis sit nobis, cum quanto sub illo tremore ad
rare veniunt. Sed quia peccata tnagna erant Ninivi- vos loquimur. Cum autem ipsum aliquid suggeren-
tarum, dixerunt. Quis novit ? Hoc incertum patcfece- lcm el docentem inttts audimus, securi sumus, securi
i-al Deus servo suo David. Cum cnim dixissel, stanle gaudemus : sub magislro enim sutnus, illius gloriain
et arguente se Prophela, Peccavi : slatim oudivit a (ju;crimus , illum docenlem laudamus : delcclal nos
Prophela, id est a Spirilu Dei qui erat in Propheta , veritas ejus intus, ubi nemo facil vel audil strepi-
Dimissum est tibi peccatum tuum (II lieg.nn, 13). In- tuni : ibi dixit isle esse Ixiitiam suam et exsultatio-
cerla el occulta sapientiae suae manifesiavit ei. nem suam. Audilui meo , inquil, dabis exsultalioncm
12. [vers. 9.] Aspergesme, inquit, hyssopo,et mnn- et Uvliiiam. Et ideo quia humilis, audit. Qui attdit,
dabor. Hyssopum herbam novimus huniilem , sed qui vere audit et bene audit, bumilis audit : gloria
medicinalem : saxo haerere radicibus dicitur. Inde in enim in illo esl a quo audit quod audit. Posteaquam
mysterio mundandi cordis similitudo assumpta cst. dixit , Auditui meo dabis exsultationem el latiliam;
Apprehcndc et luradiccm dilectionis peiram tuain : continuodeinonslravit quid facial audilio, Exsultabuut
estohumilis in humili Deo luo, ul sis exceisus inglo- ossa humiliata. Htuniliata suut ossa , ossa audienlis
riiicato Deo tuo. Aspergeris hyssopo, humiiitas Chri- non babent faslinn, non habenl tumorem, (juem iu
sii le mundabil. Noli herbam conlcnmere , vim me- se vix vincit qui loquilur. (nde el ille humilis nia-
dicamenii allendc. Aliquid ctiam di< am quod a me- gnus, qno in naiis mulieriiin nemo major surrcxit
dicis solemus audire , vel experiri in aegrolis. Hys- (Maah.x\,\\), illequi ila sehumiliavil ulseindignuui
sopum diciiul purgandis pulmonibus aptum esse. In diceret solvere corrigiam calceamenti Domini sui
pulmone solel noiari superbia illic enim : inQatio ,
(Marc. i, 7), Joannes ille Baplista, dans gloriam ma-
illic anhclilus. Dicebalur de Saulo p«iiseculore gistro suo el ideo amico suo, ail; cum Christus pu-
lanquam de Saulo superbo ,
quod ibat ad vincien- laretur, et ex eo superhire possei , et se extendere :
dos Clirislianos spirans ocdeni (Act . ix, 1 ) : aulie- non enim ipse se dixcrat Chrisluin ; sed potcial ac-
labal cxdes , anhelabat sanguineiu, nmidum pur- ciperehominum errorem hoc pulanlium, ultro istum
galo pulmone. Audi el hic humilialum, quia hyssopo honorem deferre volentium (Luc. m, 15) sed re- :
purgatum : Asperges me hyssopo, et mundabor ; lava- sptiil falsum honorem utinvenirel veram gloriam '
:ct
bis me, id est, mundabis me : et super nivem dealba- vide htimiliiatem de auditu : ait , Qui habet spon-
bor. Elsi fuerinl , inquit , peccata vcslra sicut plmni- sam, sponsus est ; amicusaulem sponsislat et audit euni.
cium, tanquam uivem dealbabo (lsai. i, 18). De talibus Slanlem se fcil el audienlem , non cadenlem et lo-
sibi exliibe* Chrislus veslem sinc macula el ruga qtienlem, Slat, inquit, e" audil eum. Aiidisiisaudilum;
(Ephes. v, 27). Proinde vestis ejus in montc ,
qu:e tibi est exsultalio et latiitia ? Conlintio sequilur : Slat
tanquam nix dcalbala eflulsil (Matth. xvu, 2), signi- et audil eum, et gaudio gaudet propler vocem sponsi
iicivit Ecdcsiam omni macula peccati mundatam. (Joan. iii, 29). Auditui meo dabis exsultalionem et /<r-
13. [vers. 10.} Scd ubi humilitas ex hyssopo? Audi litiam, et exsullabunt ossa humiliuta.
sequeulia : Audiluimeo dabis exsultalionem el lcctiliam, 1-i. [vers. 11.] Averte faciem luam apeccatis meis , el
et exullabunl ossa humitiala. Auditui meo, inqiiil, dabis omnes Jam enim cxsultant ossa
iniquitates mear dele.
exsultationem et loetiiiam : gaudebo audiendo le. non hiimiliala jam hyssopo mtindaius
. humilis facius ,
loquendo conira te. Peccasti , quid defendis le ? Lo- sum. Averte faciem luam non a mc, sed a peccalis ,
qui vis : palere, audi , cede divinis vocibus , ne per- meis. Alibi quippe orans dicil Ne avertas facicm tuam :
lurberis et amplius vulucreris : commissum csl, non a me (Psal. xxvi, 9). Qui non vult a se averti faciem
defendatur; in confessionem venial , non in dcfensio- Dci, vult avcrli faciem Dei a peccatis suis. Pecraium
uem. Adhibes te defensorem peccali lui , vinccris enitn unde se Deus non averlit, advertit : si advertit,
non innocentcm palronum adhibuisli , non esl libi animadvertil. Averte faciem tuam a peccatis meis,el
ulilis defensio tua. Quis es enim qui te dcfcndas? omnes invjuitates meas dele. Satagil de illo grandi pec-
Idoneus es tu ad accusandum te. Noli dicere, aut, Ni- cato : plus pnrsumil , omncs deleri vult iuiquilates
hil feci ; aul, Quid maguum feci ; aul , Fccerunl ct snas; pra:sumit de medici manu, de magna illa mise-
alii. Si faciendo peccatum nibil te dicis fedsse , nihil ricordia quam in principio Psalmi invocavii : Omnes
eris, nihil accipies; paraius esl Dcus dare indulgen- iniquitales veas dcle. Averlil faciem Dcus, et sic de-
liam, claudis conira te ; ille paratus csl dare, noli op- let ; avertendo faciem pecrala deiet , adveriendo scri»
pjnere obicem defensionis , sed aperi sinum confcs- bit. Audisli avcrtendo delentcin , audi adverteudu
sijnis. Auditui meo dabis exsultationem el laliliam. 1
M8s. excejjlo uno forte ct allero lcrunt, veram gratiam
595 S. AIIGUSTINI EPISCOPI 596
quiH facienlcm. Vullns autem Domitti snper facientes faciem tuam a peccalit meis : et ne projiciat me a facic
vmta , ut perdut de terra menwriam eorum ( Psal. tua. Cujus faciem timet , ipsins faciem invocat. Ne
xxxin, 17) : non delendo peccala corum. Hic aolem projicias me a facie lua : et spirilum sanclum tuum ne
Cfuid rogal? Averte faciem tuam a peccalis meis. Besie auferas a me. Esl enim spiritus sanctus iu conliiente.
rogat. Ipse enim non avcrlit faciem a peccalis suis ,
Jnm ad donum Spiritus sancti perlinet, quia tibi dis-
dicens, Quoniam peccatum metun ego cognosco. Merito plicet quod fecisii. Immundo spiritui peccata placent,
rogas, et benerogas ut Deusavertat faciem a peccato sancto displicent. Quamvis ergo adliucveniam depre-
tuo, si tuindenon averlis facicm:si vero tu peccatum ceris,lamen cx.alia parte quia libi displicet malum
itium in dorso ponis, Deus ibi faciem ponit. Tu pec- quod commisisti, Deo conjungeris hoc enim et tibi ;
caium tuiim anle fnciem tuam converte, si vis ut quod et
displicet, illi. Jam duo estis ad expugnandaui
inde Deus faciem suam avertat ; et sic securns rogas, febrem tuam , tu et medicus. Quia ergo non potesl
et exaodit. csse confessio peccati et punitio peccati in homine a
15. [vers. 12.] Cor mundum crea in me, Deus. Crca, seipso ; ctim quisque sibi irascitur et sibi displicet
non * quasi noviim aliquid iristitue , dicere voluit : sine donoSpiritus sancli non est. Nec ait, spiritum
sed qnia pcenitens orabat, qui commiserat aliquid sanctum tuum da inilii, sed, neauferas a me. Et spiri-
qnod priiisquam commilteret iniroceniior erat, osiendit tnm sanetum luum ne auferas a me.
quemadmodtun dixerit , Crea. Et spirilum rectum in- 17. [vers. 14. ] Redde mihi extultationem salutarit
uova in visceribns meis. Per factum , inquit , meum '
Redde quam habebam , quam peccando amise-
lui.
inveterata emt alque curvata rectiludo spiritus mei. ram Redde mihi extnllationcm tatutarit tui : utiqne
:
Isicil enim ex alio psalmo : Ct/raiDenin/ animam nieam Cbrisli Quis enim sine illo sanari poluit? Quia
tut.
(Psal. lvi , 7). Et quando se homo pronmn facit ad et antequam de Maria nasceretur , in principio crat
terronas concupisceiilias , incurvaiur qtiodamnsodn ; Verbum , et \erbum eral apud Deum , et Deus erat
cnm aulem erigitur in superna, rectum lii c«>r ejus, ut Verbum (Joan. i, 1) : et ita a sanciis Palribus dispeu-
hnnus illi sit Deus. Quani bonns enim Deus Israel re- satio susceptx carnis futura credebatur, sicut a uobis
«ttis corde (Psai. lxxh, 1) ! Proinde, fratres, audite. facta credilnr. Tempora variata sunl, non fides. Red-
Aliquaudo Deus cui ignoscit in fuluro sxculo , oorrU de mihi extultalionem talutaris tui : et spirilu principali
pit eum de peccato in isto sxculo. Nam ei ipsi David, confirma me. Nontiulli intellexerunt bic Trinitatem in
t-ui dictum jam fuerat per Prophetara , Dimissum est Deo ipsuin Detim, exeepla dispensatione carnis : quo-
peccatum tuum, evenerunt qnxdam qux minatus erat niam scriplum est, Deus spiritus ett (ld. iv, 24). Quod
Deus propter ipsum peccatum. Nam hlius ejns Abes- enim non est corpus , el tainen est, videlur restare
salon adversus eum cruentum bellnm gessit, et in ut spiritus sit. Intelligunt ergo hic nonnuili Trinita-
muUis huniiliavit patrem suum (II Reg. xv, 10). Am- tem dictam (a) ; in tpirilu recto Fiiiura , in tpiritu
bulabal ille in dolorc, in tribulatione bumiliaiionis tancto Spiritum sanclum, in spiritu principali Patrcm.
snre, it;< subditus Deo, ut omnia justa ei tribuens con- Sive ergo hoc ita sit , sive spiritum rectum ipsius ho-
ilteremr qtiod nibil pateretur indigne , habens jam minis accipi voluit , dicens , Spiritum rectum innova
rectum cor cui non displicebat Deus. Injuriosum quem- in visceribus meit, quem cnrvavi et distorsi pec-
dam et in os sibi dura maledicta jacientem patienter cando , ut jain Spirilus sanctus ipse slt spiritus
audiebal,ex adversa parteunumexmilitibusqui erant principalis , quem et auferri a se noiuit , et eo se
eum lilio cjus impio. El cum ille jacerct maledicta in voluit cofifirmari; non est hxrclica quxtihel sen-
regem, iratus unus ex comitibus David voluilire et per- tentia.
cuterceum; sed prohibetur a David. Et quomodo prolii- 18. [verx. 15.] Sed vidcte qnid adjongat Sphilu f :
betur?Ul diceret, Deus illum misit,ut mihi malediceret inquit, principali confirma me. Iu quo confirma t Quia
(Id. xvi, 5,10). Agnoscens culpam suam, amplcxusest ignovisti mihi, quia securus suiii non ntihi imputari
poenam stiarn, ; Dominum
quxrens gloriam non suam quod donasti, ex hoc factus securus, alque isia gratia
laudans in ee qued boni hahcbal, Dominum Uudansin confirmatus , non cro ingratus. Qnid enim faciam?
i-o quod paliehatur, benedicetis Dominum inomui tem- Doceam iniquos cx iniquo *;
Doceam iniquot viat tuat.
pore,semperlaiisejnsiiioreejiis{P«rf. xxxtu,2).Tales y fuerim et ego iniquus jam non iniquus
est, qU i , ,
siinl onmes recli coide : non hi pcrversi f qui se re- non a me ablato Spiritti sancto , cl spiritti principali
tlos pulant, et perversum Deum ; qtii quando aliquid confirmatus doceam iniquos viat tuat. Quas vias ini-
,
raciant mali, gaudent; quando afiquid inali paliunlur, «juos docebis? Et tmpii ad te converlentur. Si pccca-
bbsphemant : insuper posili in tribulatione et fla- tum David impietali depuialur , non de se despemii
gello , dieont de corde distorto , Deus ,
qnid tibi impii, quia pepercit Deus impio ; sed si ad eum con-
fcci ? Vere quia nihil Deo fecerunt ; omnia enim sihi vertantur , si vias ipsius discanl : si aulem impielati
fecorunt. Et spiritum reclum innova in visceribus non deputattir factum David, sed ilia proprie impielas
mrit.
16. \ vers. 13. ] Ne projicias me a facie lua. Averte Aliquot Mss., ex iniqvis. AlH tres, exmiquut; ascriptt
»
in mirgiue nola hujusmodi t sic dicitiir expoenitens qui :
' nic a Mss. abesl particula non. « |HEuiteits fuit et jain non est, et exconsul qui consul luil
• sie Mss. AtEdd.: Perfectum, inqvit, in ine spiritun fiu « et modo non est.
(a) uieronyinus in Rpist. ad Catat. c. 4, v. 6,
tt*e. tnveterata erat, «lc.
507 ENARRATIO 1N PSALMUM L. 598
dicitur apnsture a Deo unum Dcum non colere aut
, , jani in ipsa saluie sutni:s Audi Apo.-loluni : Spe itii.n
iitiiiquam coluisse, aut quem colebat dimisisse., ad talvi facti sui/ius. El vide quia de ij>sa salule corporis
cmiititum valel quod ait , Et impii ad U. convcrtenlur. dicehal : In nobismetipsit, inqoil , ingemitciimt , ado-
Ivi plenus es adipe misericordiae , utad le conversU , plionem fxspcctantes , rcdemplionctn corporis nostri.
uon solnm quibuslibet peccatoribus, scd eliam impiis Spe eniin talvi [acti sttmits. Spes autem qutr videtur, tiun
non sit desperandum. Et impii ad te convertetttur. est spes : ijnod enim videt quit, quid sperat ? Si anient
Uiquid? Ut credenles in eum qui juslilicat ku- quod nott videmus speramus, per patienliam exxpectamttt
dejiuletur fidcs eorum ad jusliiiam Ilom.
piimi , ( (Hom. viii, 25, 25). Qui pcrscveravoril usque in lincin,
iv, 5) ipsa esl illa patienlia : bic salvus eril (Malth. x, 21.
Erue me de tanguinilus Deus, Deut
19. [te>$. 16. ] et xxiv, 15), ipsa est salus quain nondtim iialrisius ,
talutit mcw. Exprcssit lalintts inierpres verbn minus sed h.iliilini .sunius. Nondum esl res , sotl ceria sjirs.
lalino proprieialem lamcu ex graco. Natn oumes uo- Et exsulinbii lingua meu jtutitiam tuam.
vimus laiine non dici sanguines , nec sanguina; tamen 20. [ t*cr*. 17. ) Domine , labia mea aperies , ei c*
quia ita grxcus posuit pluralt nuiuero, non sinc
meum annuntiubil laudem lutn. Laudem tuam, ijuia
'
causa, nisi quia boc invenil iu prifna lingua hebnca crealus sum laudem luam , quia |)eccans non dereii-
;
maluit pius ' inlerpres minus latino aliquid dicerc ,
cttis sum ; laudem tuam, quia til conlilercr admoniltis
quam raiitus proprie. Quare crgo plurnliter dixit : de suni; laudem tuam, quia ul securusessem mtindaitis
sanguinibus? In multls sanguinibus, tm;uam in origi-
sum. Lubia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem
ne carnis peccali , mulla peccata inlelligi voluit. Ad tunm.
ips» peccaia respiciens Aposlolus , quas veniunl de 21. [vers. 18, 19.] Quoniam si voluittet tacri/icium,
lOrruplione carnis el sangtiinb.ail : Caro el tanguitre- dcdissem uliijue. Iti illo tcmpore erat David, qtiando
gnum Dei non possidcbunt.Nam tiiiqucsecundmn fidem sacrificia victiimu um animalium oflerebantur Den ,
verain cjusdem ap -stoli , caro isla resurgct, el ipsa ct videbnt li;tc fulura tempora. Nonne in bis vocibus
-nierebilur incorruplionem, dicenle i|iSO : Oportet cor~ nos agnoscimus? Cranl illa sacrificia figurata, pne-
ruptibile hoc induere incorruptioncm, et mortale hoc in- uuiitiaiilia unum snluiare sacrilicium. Ncc nos dimissi
ducre iminorlalitatem (I Cor. xv, 50, 53). Quia eigo Deo olleramus. Audi
sine sacrificio sumus, quod eniiu
c irrupiio isla de peccato est, ipsius nomine appellan- quid dicat curam gerens pro peccato suo, el ignnsci
iur peccata quemadmodum dicitur liogua el illud
:
sibi voleus malum quod fecit : Si voluisses, inquil, su-
lttisiutn cands et membrum quod in orc moveiur ,
crificium, dedistem utiqtte. Holocaustit nott deUctaberit.
ctim verba distinguimus, et lingua quod per linguam Niliii ergo oiTcremus? sic veniemus nd Deum ? £t
fit, sicut dicimus aliam linguam gnecam , aliam lati-
unde illum placabimns? OITer ; sane in te habes qtmd
naiii : iioii enim caro diversa esi, »ed sonus. Quomo- offeras. Noli extrinsecus Ihura cotnparare, setl dic :
do ergodicitur lingua , locutio qtue fil per linguam; !n me tunt , Deut, tota lun, quoa reddam laudit libi
sic dieiiur el sanguis, iniquitas qux fil pcr sanguinem.
Psal. lv, 12 ). Noli exlrinsecus pecns quod inacles
(
Attendens ergo mulias ioiquitales suas, et illud snpe-
inqtiircre, habes in le quod oecidas. Sacr.firium Deo
rius Ei omnet iniquitale* mtat dele ; et eas tribttens
,
tpirilus conlribulatut : cor contrkum et tiuimliatum
corruptioni carnis et sanguinis, Libcrame t iuquit, de
Deut non spernil. Prorsus spcmii taurum, hircnm,
tunguinibu* : hoc est , Libera me ab iniquilalibus arietem : jam non cst teaipus ut Incr oflerantur.
niutida me ab omni comiptione. Incorruplionem Oblata sunl cum aiiquid imlicarenl, cutn aliquid pro-
enim dcsiderat qtti dicit, Libera me de sanguinibut :
millcrcnt ; veiiicnlibus rcbus promissis, promissio-
quia caro et tanguit regnum Dei non possidebunt, neque
nes ablaUc sunt. Cor contritum et hvmiliatum Deut
eorruplio incorruptionem. Erue me de tnnguinibut
twn tpernit. Noslis quia excelsns est Deus : si te
Deut, Deut talulit meiv. Oslcndit quia cum fuerit salus
excelsum feceris, lon^iuquabit a te ; Si te buniiiiaveris,
perfecta in isto corpore , corrujitio in eo non erit
propiuqttabil ad te.
qu;e intelligitur noiuine caruis et sanguiuis : ipsa cst
22. [vert. 20.] Vkletc quis istc sit : unus videbauir
eiiim perfecta sanitas corporis. Nam modo qootnodo
deprccaVi David , videle liic im.igiiieiu noslraiu cl ly-
sanum esl quod labitur qtiod indiget quod habet
, ,
pum Ecclesix. Benigne (ac, Domine, in bona voluntate
perpetu.-tm quamdam a-gritudinera Tamis el sitis ? Haec
lua Sion. Huic Ston henigne fac. Quae csl Sion? Ci-
liiuc non erunt : quia esca ventri , et venter escis
vilassancla. Qtix est civilas sancla ? Qna: abscoadi
{ld vi , 13)* Deus aulem et hunc et has evacuabit,
non potest supcr moniem conslitula ( Matth. v, 14).
Erit funna corporis pcrfectn cx Deo , absorpta morte aliquid spectat quod
Sion in s|>cculatioiie <|tiia sjieral.
in victori.im (Id. xv, 54), nulla subrepente defeclione,
Inlerprelaturenim Siou Speeulalio , ct Jemsalem Vi-
nullis mulata xialibus , nullo labore lassata ut *
cibo
sio pacis. Agnoscilisergovns in Sion el in Jerusalem,
fulciatur , et aliqua esca reficialur. Sed non eritnus
si certi expcctalis s;-om futtiram, cl si pacent liabetis
sine esca et polu : ipsc eril cibus nosier Deus et po-
cum Dco. Etaidiftcentur muri Jernsnlem. Uenigue fac,
lus noster. Soltts itln cibus reficit nec dcficit. Libera mvri
Domine, in baitu volnntate tua Sion. et adificcntur
we de tauguitiibut Dent, Dcut tnlntit tncae. Modo enim : Nmi sibi enitn Simi aliqua nerila
Jerusatem Irtliital
»ui : tu cum illa fac benigue. ALdificentur muriJer*-
'
rteriqtie v.ss., y.otius.
* Ulii.. ut 1 lu |ilerisque Mss. conslaiiter, qmt.
ttuthabu fuiciulur. \btst, uidlo, a Kss.
tj99 S. AUCUSTINl EPISCOPI COO
talem : muniinenla constrtiantnr immortalitatis no- pimus Charitati Veslrae : sed lilulura liabet aliquan-
sine, in fide, elspe, et charitate. tulum negotiosum. Patienter ergo suslinete nos, do-
23. [vers. 2!.] Tunc acceptabis saaificium justitia : uec illum enodemus, ut possumus, quantum adjuverit
modo autem sacrificium pro iniquiiate, spiritum con- Dominus. Neque enim passim praetereunda sunl haec;
tribulalum et cor humiliaitim ; luiic sacrificium jusli- qiiandoquidem placuit fratribus, non tantum aure el
liae laudes solas. Bcali enim qu: hibitant in domo tua, corde , sed et stylo excipienda quae dicimus : ul non
in ssocula sa-ciilorum laudabimt le ( Psal. iaxxhi, auditorem lantum, sed et leclorcm etiam cogitarede-
5) : hoc est cnim sacrificium justitiae. Oblntiones el beamus. Nata est quidem occasio psalmo huic ex re
liotocauslomata. Qu:c stint holocanstomala ? Totum qttadam gesta, quam vobis eliam fecimus recilari de
igiieconsumpliim. Quando «otnm pecus iniponebiitnr libro Rcgnorum. Saul enim rex non ad perma-
ane igne consumcndum, holocauslum dicehatur. To- neudum electus a Domino, scd secundum popnli cor
los nos divinus ignis absumat, et fervor ille totos ar- durum et maluin datus ad eorum correptionein, non
ripiat. Quis fervor? Nec esl qui se abscondat a calore ad ulilitatem (I Reg. vin, 7), secundum illam sen-
ejv$ (Psat. xvin, 7). Quis fcrvor? De qiio dicit tentiam sanctarum Scriptnrarum , quae ait de Dco,
Aposlolus , Spirilu fervcnles (Rom. xu , \\ ). Quiregnare facil homiuem hypocrilam, propter perver-
Non tanlum anima noslra absttmatur ab illo divino silalem populi ( Job xxxiv, 50) : cum ergo talis esset
igne sapientia\ sed et corpus noslrum, ut mereaiur Saul , por
Вам также может понравиться
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 143.Документ814 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 143.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- European Literature and the Latin Middle AgesОт EverandEuropean Literature and the Latin Middle AgesРейтинг: 5 из 5 звезд5/5 (5)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 193.Документ930 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 193.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 217.Документ616 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 217.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 81.Документ496 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 81.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.Документ732 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 201.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 216.Документ664 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 216.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Innocentius III. Opera Omnia. 1890. Volume 4 (Migne's PL CCXVII) .Документ618 страницInnocentius III. Opera Omnia. 1890. Volume 4 (Migne's PL CCXVII) .Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 159.Документ586 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 159.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 205.Документ522 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 205.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 15.Документ592 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 15.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 198.Документ956 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 198.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 115.Документ744 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 115.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 52.Документ636 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 52.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 195.Документ656 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 195.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 210.Документ536 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 210.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 94.Документ610 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 94.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 3.Документ846 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 3.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 78.Документ748 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 78.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 66.Документ528 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 66.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 86.Документ688 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 86.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 102.Документ578 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 102.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 194.Документ958 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 194.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 23.Документ848 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 23.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 207.Документ626 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 207.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 192.Документ704 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 192.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 51.Документ516 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 51.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 141.Документ744 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 141.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 150.Документ856 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 150.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 73.Документ628 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 73.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 77.Документ824 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 77.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 191.Документ848 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 191.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 036.Документ700 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 036.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 196.Документ880 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 196.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 60.Документ568 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 60.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 34.Документ668 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 34.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 93.Документ572 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 93.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 63.Документ738 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 63.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 71.Документ660 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 71.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 165.Документ676 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 165.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 33.Документ600 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 33.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 215.Документ848 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 215.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 203.Документ720 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 203.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 1.Документ746 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 1.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 179.Документ954 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 179.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 138.Документ686 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 138.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 162.Документ824 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 162.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 20.Документ612 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 20.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 129.Документ732 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 129.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 045.Документ694 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus. Series Graeca. Volume 045.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 75.Документ593 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 75.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 134.Документ540 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 134.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 168.Документ844 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 168.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 142.Документ740 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 142.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 12.Документ668 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 12.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 211.Документ682 страницыMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 211.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 163.Документ770 страницMigne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 163.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Movement of the International Literary Exchanges, between France and North America from January 1845 to May, 1846 With Instructions for Collecting, Preparing, and Forwarding Objects of Natural History Written by The Professors Administrators of The Museum Of Natural History At Paris. And Instructions Relative to Anthropology and ZoologyОт EverandMovement of the International Literary Exchanges, between France and North America from January 1845 to May, 1846 With Instructions for Collecting, Preparing, and Forwarding Objects of Natural History Written by The Professors Administrators of The Museum Of Natural History At Paris. And Instructions Relative to Anthropology and ZoologyОценок пока нет
- The Mirror of Literature, Amusement, and Instruction Volume 10, No. 286, December 8, 1827От EverandThe Mirror of Literature, Amusement, and Instruction Volume 10, No. 286, December 8, 1827Оценок пока нет
- Budge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 1. 1893 PDFДокумент626 страницBudge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 1. 1893 PDFPatrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Weymouth. The Resultant Greek Testament (... ) - 1892.Документ678 страницWeymouth. The Resultant Greek Testament (... ) - 1892.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Quasten - The Fathers' of The ChurchДокумент2 страницыQuasten - The Fathers' of The ChurchPatrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Quasten - The Concept and History of PatrologyДокумент3 страницыQuasten - The Concept and History of PatrologyPatrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Tyler. The Worship of The Blessed Virgin Mary in The Church of Rome: Contrary To Holy Scripture, and To The Faith and Practice of The Church of Christ Through The First Five Centuries. 1844.Документ438 страницTyler. The Worship of The Blessed Virgin Mary in The Church of Rome: Contrary To Holy Scripture, and To The Faith and Practice of The Church of Christ Through The First Five Centuries. 1844.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis0% (1)
- Neander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume II. 1858.Документ396 страницNeander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume II. 1858.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Budge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 1. 1899.Документ274 страницыBudge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 1. 1899.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Budge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 2. 1893 PDFДокумент746 страницBudge. The Book of Governors (By Thomas, Bishop of Marga) - Volume 2. 1893 PDFPatrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Budge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 2. 1899.Документ308 страницBudge. The History of The Blessed Virgin Mary and The History of The Likeness of Christ. Vol 2. 1899.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- William H. Faulkner - The Subjunctive Mood in The Old English Version of Bede's Ecclesiastical HistoryДокумент64 страницыWilliam H. Faulkner - The Subjunctive Mood in The Old English Version of Bede's Ecclesiastical HistoryPatrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Ottley. Studies in The Confessions of St. Augustine. 1919.Документ156 страницOttley. Studies in The Confessions of St. Augustine. 1919.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Harris. Philo: Fragments Newly Edited by Rendel Harris. 1886.Документ156 страницHarris. Philo: Fragments Newly Edited by Rendel Harris. 1886.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Sparrow-Simpson. The Letters of St. Augustine. 1919.Документ344 страницыSparrow-Simpson. The Letters of St. Augustine. 1919.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Neander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume I. 1858.Документ424 страницыNeander. Lectures On The History of Christian Dogmas. Volume I. 1858.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Izydorczyk. The Medieval Gospel of Nicodemus: Texts, Intertexts, and Contexts in Western Europe. 1997.Документ600 страницIzydorczyk. The Medieval Gospel of Nicodemus: Texts, Intertexts, and Contexts in Western Europe. 1997.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Jackson. The Apostolic Fathers, and The Apologists of The Second Century. 1879.Документ228 страницJackson. The Apostolic Fathers, and The Apologists of The Second Century. 1879.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Tischendorf. Synopsis Evangelica. 1864.Документ260 страницTischendorf. Synopsis Evangelica. 1864.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (2)
- Cox. Narratives of The Lives of The More Eminent Fathers of The Three First Centuries (... ) - 1817.Документ432 страницыCox. Narratives of The Lives of The More Eminent Fathers of The Three First Centuries (... ) - 1817.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Morris (Transl.) - Select Works of S. Ephrem The Syrian: Translated Out of The Original Syriac, With Notes and Indices. 1847.Документ478 страницMorris (Transl.) - Select Works of S. Ephrem The Syrian: Translated Out of The Original Syriac, With Notes and Indices. 1847.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Feltoe. St. Dionysius of Alexandria: Letters and Treatises. 1918.Документ120 страницFeltoe. St. Dionysius of Alexandria: Letters and Treatises. 1918.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Chase. The Lord's Prayer in The Early Church. 1891.Документ200 страницChase. The Lord's Prayer in The Early Church. 1891.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Krüger, Gillett. History of Early Christian Literature in The First Three Centuries. 1897.Документ452 страницыKrüger, Gillett. History of Early Christian Literature in The First Three Centuries. 1897.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
- Burton. Testimonies of The Ante-Nicene Fathers To The Divinity of Christ. 1829.Документ524 страницыBurton. Testimonies of The Ante-Nicene Fathers To The Divinity of Christ. 1829.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Blunt. An Introduction To A Course of Lectures On The Early Fathers, Now in Delivery in The University of Cambridge. 1840.Документ52 страницыBlunt. An Introduction To A Course of Lectures On The Early Fathers, Now in Delivery in The University of Cambridge. 1840.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Misopapisticus (Pseud) - Letters On The Writings of The Fathers of The First Two Centuries: With Reflections On The Oxford Tracts, and Strictures On "The Records of The Church". 1844.Документ286 страницMisopapisticus (Pseud) - Letters On The Writings of The Fathers of The First Two Centuries: With Reflections On The Oxford Tracts, and Strictures On "The Records of The Church". 1844.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Rambaut, Roberts. The Writings of Irenaeus. 1868. Volume 2.Документ540 страницRambaut, Roberts. The Writings of Irenaeus. 1868. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Goodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 1.Документ114 страницGoodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 1.Patrologia Latina, Graeca et OrientalisОценок пока нет
- Goodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 2.Документ222 страницыGoodspeed. Historical and Linguistic Studies in Literature Related To The New Testament. 1901. Volume 2.Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (1)
- Cutts. Saint Jerome. (N.D.) .Документ250 страницCutts. Saint Jerome. (N.D.) .Patrologia Latina, Graeca et Orientalis100% (3)
