Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 42.

ÂVi 1
k^-''^-p
.••u.:_ .;;-:*
•; . \
'
*". .'
'
V -'
V
^^...,
;.->••- •
t '
r,;*' .'
^;Vik •
Wfer.
•V
:..
-v-
T,
'•::•:;
^:;^.A;
^^•^ •"
^^' :.?
••:.';•
'V'
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/sanctiaureliia08augu
SANCTI AURELII
AUGUSTINl
lllPPONEXSIS^ÊPIStOPI
OPERA OMNIA,
POST LOVAIVIEIVSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,
CASTlCiTA DEMO kt MAMSCRirTOS CODICES GALLICOS , VATICANOS , BELGICOS , ETC,
NECNO!f AD BDITIONES ANTIQCIORES ET CASTIGATIORES,
OPERA ET STCDIO
MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENRDICTI

B CONGREGATIONE S. MAURI.
(Fbitio nouiffima, emcuba(a ct aucfior,
ACCURANTE J.-P. MIGNE

BIBLIOTHEC/E «LEBI UNIVERSK,
6ITB
CCHIUDII COMrLBTORUli IN SlNOOLOS SCIENTIX BCCLBSIASTICA RAU03 ED1T0R3.
TOMUS OCTAVUS.
10 VOL. Paix : 8(i fr.
EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

NOMIN.\TAM,
LN VIADICTA D-AMBOISE, PROPE PORTAM LLTETIiE PARISIORUM YULGO r>ENFER
SEU PETIT-MONTHOLGE
18U
ELErVCIIUS OPEIIUM
OCT J 7 1934
7 t 0>5
QUJE IN IIOC OCTAVO TOMO CONTINENTUR.
De IIxUESIBLS AD QtODVLLTDELM LIBER LJIUS. Pag. 2i

TnACTATVS ADVERSUS Jl'D/£OS. 51
De UtILITATU CREDENDl AD HoNORATLM LIBEIV L.VLS. 63
'
De dlabls Ammabus co.ntra Manich.eos mber lm;s. 95
AcTA SEU Displtatio co.ntra Fortlnatlm .Mamch.elm i.iber i'.\us. m
Co.NTRA AdIMANTCM .MaMCU.EI DISCIPLLtM L!BER U.NLS. 129
CoNTRA Epistolam qlam vocant Flndamenti liber
Manicii.î u.nus. 173
CoNTRA Faustum Manicii.eum libri XXXlil. 207
De Actis cim Felice Manich^co libri II. 519
De Natura bo.ni contra Manich.eos libeu lnls. 551
'
CONTRA SeCUNDINUM MaMCII;EUM libek L.NLS. 577
Contba Adversarium legis et Prophetarum libri II. CU5
Ad OnosiuM contra Priscillia.nistas et Origenistas liber u.nus. 669
.Sermo Arianorum. 677
CoNTRA Sermonem Arianoblm libf.r unls. 685
Cjllatio cum Maximino Arianorlm episcopo. 709"
C i.NTRA eumdem Maximinum Arianlm libri II. 745

De Trimtate libbi XV. 819
CONTENTA IN APPENDICE.
Tractatus contra QUINQUE I1.€RESES. 1101

Sermo contra Jud.eos, Paganos et Arianos. H17
DiaI.OGUS DE ALTERCATIONE EcCLESI.4; ET SvNACOG^fi. 1151
De Fide contra Manich.eos liber Evodio tributus. 1139
CoMMOMTORIUM (vuIgO AuGUSTINI) DE RECIPIENDIS M.4.NICH.t:iS QUI CONVERTLNTUR. ll.i)5
CoXTRA FeLICIANUM ArIANUM DE FiDE TrINITATIS LIBER ViCILIO TaPSITA.no EPISCpPO RESTITUTUS. 1157
Qu;CSTiONES DE Tbinitate et de Genesi ex Alcui.no DESCIUPT.£. 1171
De InCARNATIONE VeRBI AD JaNUARIUM LIBRI DUO COLLECTl EX OrICENE. 1 I 7o
LiBER DE Trinitate et Lnitate Dei. 1195
Oe Essentia divinitatis. 1199
i)E Unitate sanct.€ Tri.nitatis 1207
De ecclesiasticis Dogmatibus. -* l-Io
Ex IVIII5 L. .MlLiM:, au rclil-Monlroinje.

,
au
m OCTAVUM TOHIUM
Cum tlootoris calholioi tluo sint officia, altcruin christiani-c rcligionis vcritatcs illustrare
ac confirinarc, altcrun» casdcm ah insur{;;cntium lia^rcticorum crrorihus vindicare ncrno ;
velcrum aut rcccnliorunt utrastiuc partcs implcvit fclicius Augustino qui omnium jutlicio
,
iil mcrito assccutus csl, ut

prsecipuus ac sunnnus Ecclcsia; Doctor hahcrctur. Hactcnus
cins o[)cra t]ua» christiana tlogmata cxplicant exhihuitnns nunc oa qua^ ail inliilclium h;n-
:
rclicorumquc confulationcm pcrtinent, qua^quc vuli;ari jam nominc Polemica vocarc st)lc-
nuis, in Iribus quce rcstanl voluminihus rcpra\scnlantla sunl. Nam ctsi in prit>ribus illis
scriptis aliquantlo cx occasione grassanlcs errorcs Vir sanctus perstringat ; non his tamcn
ejusmotli îMicris opcrum scopus erat , qualem sibi ipsc in rcliquis opcribus pro|)osuil.
Quoti si Auguslinum obiler in ha^relicos disserentom tanta cum voluptatc lectores huc
usque rcvolvcrunt : longe major ex st^qucntihus libris fructus sperantlus cst, in quibus
rcclo ortJine ac detlita opera universum crrorum ct)rpus in particulas tliscinditur ac dis-
sipalur ; hrerclicorum antesignani tum publicis concertationibus, tunt cditis lucubrationi-
hus vincuntur ac proslernuntur ; acliillea deniquc ac primaria eorum scripta in favillas
rcdiûntur ; adco ut cuin ex primi ijcncris scriptis Doctoris catholici nomen , quod nonnul-
lis eliam pra^cipuis EcclesiiB Patribus commune est
, rctulerit Augustinus ; cx his poste-
rioribus unuiii sibi proprium ,
quo nullum aliud illustrius, elogium a Calholicis Hicro-
nymo tcslc merucrit, ul veluti alter antiqua; fidci conditor ctiam vivcns et in tcrris dc-
gcns agnoscerctur. « Macte virtute, » inquit ille ad ipsuin Auguslinum scribcns, « in orhe
« cclcbraris. Calholici te conditorcm antiquaj rursum fidei venerantur alque suspiciunt »
[Episl. lOii inlcrAu<iHstiiiiantis).
Nihil ad hujusce tituli ct clogii cominendationem vidctur adjici posse: sed tamcn eodciu
in h>co Hicronynius subdit, « signum inajoris gloria? esse, » quod Viruin sanctissimum ob
eamtlcin tausai)i, « oinncs ha^retici deteslarentur. » Eorum vcro inalcvolcnlia et ahaliena-
tio co usque progressa cst, ul euin e inedio tollcre quovis proposito preemio tcntaverint
ncc sibi ad conccpli capitalis odii cumulum sufficcre putarint nisi ctiain Dcum cidcm ,
consilio suffragari suis asseclis persuadere conarcntur, tiuibus polliccri non dubitarunt ,
u omnia peccata a Deo induhitantcr osse credcnduin posse dimitti eis qui hoc facere ac
« pcrfifcre potuissenl » ( Possid. in }'ila AxKjuslini, cnp. 9). Scd miranda cst hoc in loct)
Augustini modcratio, quodcum non solum privatis criminationibus ah advcrsariis impctc-
rclur, sed ct ab eis qua;rerclur ad necein, privalas inimicitias illas ita €Tt|uanimitcr tulit
ac dissimulavit, ut vix ullain de cis in suis disputationibus fcccrit mcntioncm ncc qnid- :
quain ccrli dc intentalffi illi nccis machinalione rescirciniis, nisi Possidius in cjus Aita rcm
poslcris consignassct. Quod si quandoque ad injurias sihi illatas aliquid rcponcrc coge-
hatur;id non jusla; indignationi sua; tribucbat, scd leclorum ulilitati, qui iniquis cjus-
modi criminationibus a veritate possent abduci. Scd ncmo mclius tam mt)dcrali aninii in
his occasionihus statum cxpresserit, quain Auguslinus ipse, cujus ha>c verha sunl in lihro
conlra Fctilianu n tertio, cap. 1 « Ego quando cuiquc vel diccndo vcl scribcndo, rcspon-
:
« deo, ctiain conluincliosis criminationibus laccssitus, quantum mibi Dominus donat, frw-
« nalis atque contrilis vana; indignationis aculeis, audilori lcctorivc consulens, non ago ut
« cniciar hoinini ct)nviciando superior, scd crrorem convinccndo sahibrior. » In his ilaque
disputalionibus rcs tota rationum et argumentorum validis momeiilis agebalur. Non illuni
a proposito difficultatis scopo conviciorum propriane la^sionis sensus avocahal ; sed satis
sibi factum existimabat, si vel proprii honoris dispendio Ecclesia' ct verilatis jura ( quod
nnuin sibi t)h oculos ponebat) asseruisset. In refellciulis etiam ha;reticorum argumcntis ita
se gerebat Doclor sanclus, ut non tantum eorum animos cxasperare quain maxiinc cave-
rt-t ; scd etiam , quanlum in ipso erat, et)s ad veritatis agnitioncm molliorihus ct humanio-
ribus vcrbis ct appcllalionibus rcvocare conaretur. Hunc agcndi modum statim ab initit>
conrcrtationuin suarum sibi proposuil, uti ipse tcslatur « Deum rogavi et rogo, ut in
:
" rcfellcnda ct rcvincenda h«rcsi vcstra , cui ct vos fortassc iinprudcnlins qnam malilio-
« sius adha^sistis, dct mihi mentem pacalam alque trantiuillaiii ,^cl magis dc vcstra cor-
« reclione, quam de subversione cogitantcin. Ouantjuain eniin Dt)ininus pcr servos suos
1« rcgna suhvcrlat crroris ; ipsos taincn boniiiics, in tjuanluin bomincs sunl, cmentlandos
« essc polius quam pcrdcndos jubct » ( Lib. conlra Epislolani Manivhwi, cap. 1 ). Ulinain
t|ui fidci conlroversias tractant, eodem aniino tlucercnlnr !
Ktsi porro in omnibus Auguslini o|)cribus summ i cjiis fatnllas c'ucct nonnihil tanicn
,
inajoris splcndoris calbolicje ejus tlisccplationcs pra' sc iVrunl ul in bcllo ct praÎio magis
:
quain in pace milituin virlus i)robalur. In ipsis ciiim scriplis vis cl acumcn ingcnii tlo^
,
Sanct. Alglst. \ III. (Ine.J

,
i I rn/i:KATiu. li
flrlna, criKlilio, Scripliirariim [x-rilia, cl «Icxtiritas rlo(jiicii(i,i,

ut iri proprio prudontia ,
armiincnto liinicii siiiiin cxplir.iiil advcrsariorum impclus ormuts aniini

, «liiiii iir^jciiliiiiii
ncrvos ad cos (lcbcllandos cxcitaiil cl prorilanl.

.lamvcro (jiioiiiam pliira siinl Aiifîislirii Polcniica opiisnila, (juam iil in unurri volumcn
coî possinl ca in pliircs tomos parliri ncc(!ssariiim fuit. Mt iirimus (jiiidcm ca (jua-advcr-
;
siis Maiii(Iia!OS, Priscillianistas, ct Arianos condita sunt cornplcctctur dc (luibus liic inul- :
(is pra^riri otiosiim cl su|)crvacan(!iim primo loco scsc olTcrat Au{,'uslini

fiicrit ; ciim
lihcr dc lla'rcsil>us, iri quo liisloriam Iiarum oiniiium(|U(! Iiuircscon compcndio dcscriptam
lcclor invcnicl.
Manicha*orurn hjcrosim qua dcccptus at(ju(! imbutus fui^rat adolcsccns, statim a suo
,
baptismo aj^f^rcssus csl strcnuisslrnus i)ugil (luirKjuc libris iri cos oditis, nompc de Liboro
,
Arhilrio, de (lcnosi contra Maniclia)i3s, (lc Moribus Ixjdosia; catholica; do Moribus Mani- ,
• ha;oruin, ct de Vcra Roligione quos quia ncophytus c( nondurn [)rosbytcr romposuil, ia

:
primo tomo, ut in antca vulgatis, roli(|uimus. Hos libros iiomini! 1'ontatcuchi contra Ma-
ni( hjoos dosignat Paulinus in opislola 5io intor Augustinianas, laudaKjuc in hunc rnodum :
« luccrna digno supra candelabrum Kcclosia? posila, qiia; late cathoIi( is urbihus do sopti-
« rormi lychno pastuin oloo laBlitiai luinon offundcns, donsas licol lucrelicorum caligincs
'< disculis el lucem vorilalis a confusione tcncbrarum splendore clarifici scrmonis enubi-
,
(( las » Hactenus Paulinus dc primisillis in Manicheeos sciîptis

1 in quibus si lantum lu- ;
ininis ac splcndoris doprehcndil quid de aliis subsequcnlibus , qua; progrossu temporis

,
majoie diligcntia cl rerum usu ab Auguslino condila sunt, oxspoclandum osl?

Kx his primum quod a susccpto sacerdotio composuit in gratiam amici sui Honorati
qui Manichaeorum crroribus lenebatur, de Utilitate credcndi inscripsit, ubi his prjeclaris
usus esl verbis, qua; in fronle Polcmicorum ipsius opcrum adhiberi merentur. « Qu« ut tibi
« prosint, aut ccrtc nihil obsint omnibusque omnino, quorum in manus forte dovcnorint,
,
« ct rogavi Deum, ct rogo et spero ita fore si bcne mihi conscius sum, quod ad hunc
; ,
« stilum pio et officioso animo, non vani nominis appctitione aut nugatoriie ostcntalionis
« acccssi » {C(ip. 1 ). Post haec eosdem Manichaeos dcnuo exagitavit edito libro de Duabus
Naturis, quarum dicebant unam partem Dei cssc , alteram de gente lenebrarum quae deli— :
ramcnta perspicuis ct a luminc naturali pctitis rationibus sic cludit, ut magis animos com-
movendo, quam disputando, adversarios ad veritatis agnitionem reducerc videalur; dolens
intcrim quodolim easdem rationes non adhibuisset, ut ne in pravissimfe sect« perniciem
laberotur. His porro scriptis ct gravibus suis ad populum concionibus ita omniura in se
admirationcm cxcitavit, ut illam causam salvam et sanam roputarcnt omnes, quam vir
tanla; moderationis ct sinceritatis, tantjedoctrinieet cloqucntiaepropugnassct. Hinccstquod
Hippone civitate per Fortunatum presbyterum manich»um magnam partcm corrupta, non
inodo Catholici, scd ct Donatista; sanctum Doclorcm ad singularem cum oo disputationcm
adduxcrint cx qua ita dcbilitatus et fractus rccossit Fortunatus, ut ejus pcstilentissi-
:
mo contagio Ilipponenses omncs deinceps caruerint. Possidius describit prosporum fortu-

natuinque successum hujusco collationis {In Vita Aug., cap. 6), cujus acta hic rofcrunlur :
ex quibus discimus hominem loquacissimum ad unum Auguslini argumenlum idem scili- (
cct quod olim a Ncbridio audiorat [o] ita obmutuisse, ut captato pcr spccicm suos consu—
)
lcndi asseclas ad rcspondendum spatio turpi fuga cx urbc Hippone nedum cx collalione, ,
aufugerit nunquam co redilurus. Patratn hac victoria, aliquanlo post procusum est opu-
,
sculum conlra Adimanlum quo in opcrc Veteris acNovi Tcstamenli loca simul concilian-
:
tur, satisfilque cavillationibus quas ex locis illis velerator iste, Manichaei quondam disti-
pulus dcduxcrat. ,
Idem in Manichaôs certamcn prosecutus est Augustinus jam episcopus, refellendo pri-
mum Manichaei Epistolam Fundamenti appellatam in qua totius pervcrsae doctrinae
, ,
summa conlinebatur, id est doctrinae inilium, medium, et finis, » testanle Fclice mani-
((
chaeo(Lt7).2 de Actis ciim Felice cap. 1). Unde tanta ab ipsis Manichaeis reverenlia liaec
,
cpistola lcgebatur, ut non nisi ab inclinatis disceretur. Sic enim habelur hic locus in duo-
bus vetustis cxcmplaribus « Inclinatis discebatur a nobis » tametsi aliam priBtulimus
, :
lectionem cx optiinac notae codicc Corbciensi, « Ipsa enim nobis illo tempore miseris quan-
« do Iccta cst, ilkiminati dicebamur a vobis » ( Lib. contra Epist. Manich., cap. 5).
Ab hac lucubrationc forte non ita pridem manum rcmoverat Augustinus, cum Catho-
lici aliud cidem onus imponuut, ut scilicet responderet ad librum Fausti Manichaeorum
cpiscopi tantopcre a suis pracdicati ; « cujus nobis adventus, ait Augustinus , ad explican-
« da omnia quae nos movebant, quasi de coelo promiltebalur » {Lib. de Utilitate ctedendi,
cap. 8). Verum tam magnificis promissis non bene respondit eventus imo vero con- :
traria sortc faclum cst ut Doctor sanctus quasi de

,
coelo missus merito existimari possit
ad rcvincenda commenta ineptissimi praestigiatoris,qui niiserandis nugis multorum aninrios
seduxeral maxime vcro ad vindicanda veterum Patriarcharum acta quibus infaustus ille
; ,
hsercticus fucum facere tentaverat. Hoc in opere cum apostoli Jesu Christi nomcn quod ,
Manichaeus initio cpislolarum suarum sibi tribuebat, ab indigno homine rcmoveret, tempus
cxortae hujus haeresis nobis indicat Vir sanctus, aitque constare « non solum post Ter- ,
« tullianum verum etiam post Cyprianum hanc haeresim fuisse exortam » ( Lib. 13 ,
,
cap. U). Huic scntcntiae concordat Epiphanius qui ejusdem haeresis orluni rev^cal ,
C«) \ ide coatcss. lib. 7, cap. 2.

,
iS PRitFATIO. II
ad nonum Gallieni annum [Epiiih.. lih. df Pond. ct .I/c/j.s-.), qui cum anno Christi ^03 coin-
ridil. Eusebius voro ad lcmplis 1'oliiis papa' vl l)i<)cU'liaiii iinpcialoiis {/uiscb., lih. 7, cnji
30-32 ), qui lamen ad imperiuin non pervenit, nisi fere posl decenniiun a morte Felici*
contigil anno -275. Leo Maj^nus longius camdem originen. submovol ad annunt
papa;, qua? ,
scilicel a Cbristi resurrectione 2G0, Trobo imperatore el Paulino consule [Leo. senn. 2 </«
Ptntec). Acta Collationis cum Felice manichifio, qui Catholicos seduclurus cum venissel
per Augustinum ftdiciter ad Ecclesia^ cominunionem reductus cst nova calholicie verita- ,
lis tropiLM supueditanl, eodein Augustino duce

reporlata. Libcr de Natura boni exsecrand i
quorumdam illius secta; hominum, « non tanluin in Paphlagonia, sed ctiam in Callia •
degenlium [Cnp. V7), facinora detegit habetquo
; pro argumento ut ostondal, naluram in-
commutabilem Deum esse ac summum bonum, atque ab illo esse caeleras naturas, easqu.i
in quantum naluric sunl bonas tum; quid vel unde sil malum, cl quanta mala Manichai
ponant in nalura boni, (|uanta bona in nalura mali, quas naturas finxit error ipsorum.
Donique poslremus libor conlra Socundinum, dogmata perniciosissima; ha^resis penitus evor-
tit, adeoque suo auclori placuil , ul ejus senlonlia, omnibus quie advcrsus illam pesteiu
scripserat. facilo pneponorotur.
De horum omnium scriptorum dignitato si quis judicium ferre velit, ea conforal cum
aliis aliorum auctorum de eodem argumento lucubnUionibus, quales sunt inter Graccos
Serapion Thmueos iEgypti urbis cpiscopug, « qui ob eleganliiim ingenii cognomcn Scho-
lastici meruit, » ait llioronymus [LH). de Scriptoribiis ecr/esjas/tcjA) ;cl Didymus Alexan-
drinus, Tilus episcopus Bostrcnus, et Zacharias episcopus Mytilenensis intcr Latinos Vi-
;
clorinus Afcr ex : quibus hic a Sirmondo editus inter opuscula dogmatica veterum quinquu
scriplorum, illi a Canisio tom. 5 antiq. lcct.
Ad alia tomi hujus scripta quod attincl, unus codex qui sive casu , seu dedila opera ,
in platea marilima Carthaginensi vcnalis expositus erat, cujusdam haeretici anonymi li-
brum continens, materiam praibuit duobus libris conlra adversarium Legis et Prophcta-
rum in quo Cassiodorus scnator scribit multa de Legis divinte queestionibus enodari.
;
Librum contra Priscillianistas et Origenistas Orosio acceptura referre dcbemus. In hujus

ronsuUatione libro pra;fixa ambiguam quamdam de anno recondito leclionem quae nego- ,
tium legentibus faccsscbat unius codicis ope restituimus. Nam cum anlea legerelur ,
,
u Terra illa si eamdem anno illo recondito apud to mandando ; » ita scriptum habetiir
in vetcri exemplari , a si eam de mann.i illo recondito tu apud me mandando cl roplondo

visitaveris. » Qua; verba ab Orosio diriguntur ad Auguslinum, de quo in consoquentihus
ait, se et plurimos secum ut
, Augustini « cloquium voliit ros supcr eos descendal w cxspe-
ctarc. Ad h.TC aulcm elogia ingenitam sibi modcstiain objccit Auguslinus, cum dc obscuris
quibusdam quwslionibus interrogatus, qualis esl illa de Angeloruin distinclionc ab his ,
solvcndis se excusat, ignoranliam ingonue professus his vorbis

: « Sed,quo me conlemnas,
quem magnum putas csse doctorcm, qua;nam ista sinl, ct quid inler se differanl, ncscio »
[Lib. contra Priscili. cap. 11).
,
Denique poslroma hujusce tomi opuscula adversus Arianos exarata sunt. Etquidem primo
loco liber contra Scrmonem Arianorum, qui plures quam triginla errorum articulos conti-
nebat, de verbo summatim refutatur. Tum subsequitur Collalio sub finem vitiB a sanclo Do-
ctore habita cum Miiximino episcopo, qua; non minus Ecclcsiae Catholica; gloriosa atquo
arianie hiercsi exitiosa fuit quam alia non paucis anlc annis cum Pascentio comitc inita.
,
Ilanc dcmum cumMaximino Collationern subseculi sunt libri contra eumdem arianum epi-
scopum duo, morilo quidom jure ab .\galhonc papa in sexto Conci!io gcncrali cum proestan-
tissimi Docloris commcndationc laudali.
His succedunl libri de Trinitate, quos,cum in tomo tertio antohac locum tcnuerint, in
liunc locum consulto rejecimus, ob m;ign;un cum pnedictis opusculis affinitalem proptercii :
quod in his de Trinitale libris Ariiinorum passim argumcntii refelluntur. Caelerum Erasmi
d'.» hoc ogrogio opere censura satis arguil cum nonnisi levitcr in corumdcm librorum lc-
,
clione fuisse versatum. Non immoramur confulandic hominis priC(i[)ili sententiiB, rali suffi-
cere antidoti loco Cassiodori judicium quide his libris ita cdisuit in libro Instilulionum ,
,
cap. 16 : « S. Augustini quindecim libri quos dc sancta Triiiit.ite minibili profunditate

,
conscripsit, curiosa vobis intentionc meditandi sunt. » Augustiiius quidom modeste, prosuo
more, de hoc operc loquitur, aitquc idargumenti a se non fore triicl.indum, si graecorum Pa-
Irum opcra hac (le re conscripta in latinum cloquium translata fuissont, aut si quis alius
difficultates sibi [)ropositas solvere et illustrare voluisset. At nibil de hujusce opcris dignitatc;
dclrahcre debot modesla id genus auctoris professio. Et ccrle qiii rcs theologicas his tempo-
ribus a(curatius invesligarunt, fatonlur neminem antc Augustinum satis cxplicasse invisibi-
,
litatom Filii Dei conlra Arianos, noc objectas iib eis (liflicultatnm umbras liintocum lumin(!
ilispulisse. Undo Craicis ita admirabile visum csl islud o|)us, ul illud suae genlis hominibus
proprium fecerint.
Sii|)orostagendum de .\ppendicc in qua conlinonliir Iractatus contra quinqne I/anreses,
,
contra Judaioss Paganos, et Arianos, de Fide contr.i ManichiRos d(! Unitale Triiiilatis (oii-
,
Ira Felicianum arianum qui omncs in cditionibus Loviiniensis recognitionis Augusiiinii

,
tributifuerant sed quam pcrperam evincent ut crodiinus Admonitiones

: , , qii.ts siniiulis ,
traclalibus prffifigcmus suis locis. Consimiles aliis Appendicis o|)usculis a|)ponemUi>, ({uorui:!
veros ac genuinos, quoad fieri polerit, auctorcs rologcre conabimur.
5^Q n I
.
IS AUMOMTIO IN l.inHlJM DK II^.KRSim S. 10
llis orgo Lcvilrr siihjiMt

dcliliaiis , Lcctorcrn
opcr.i pccvolvciida rt-sliiiarilcin «liulius <'i<l i
?ioc. in liininc I.on^c profcclo juciinilius crit insf)i(crc ha;rcscon

rcrnorari ncras (lucirnus.
cvcrsioncin Jcsu (Jirisli virliilc ah Aiiûstino I.Mlarn; <lc (|ti.i iiohi^ id iliccrc liccat, ({uoil in
scrnioiu; dc (^ltaclysino scri|)turn lcîtur " Iri illopopiilo, iValrcs, in (|uo rnulla iniracula fa- :
« cichal Mojscs |)cr virâin, cxsurrcxcriiiil rniî 1'haraonis, facicntcs ct i()si j^rodigia
« contra farnuluin l)ci IMoyscn. Scil ad hoc i|ua'ti,iiii oiira r.Kcrc pcrinissi surit, ut niirahilius
« vinccrenlur. Maî IMiaraonis (|iiid aliiid si^nificahaiit, riisi ornncs ha^rclicos ministros
« diaholi, (]ui suh noiniiK; (Ihristi dcvorarc ciipiuiit [)0|)uliirn (Ihristi ?Scatcnt nunc hi^rcscs
n in haiic tcrrarn lan(|iiain scrpcnlcs riia<,'()nim
, (|uos dcvoravil cl dcvoral illc scrpcns ,
« cxaltalus in ligiio.... Fuit hic, ut nostris , dilcclissirni , vipr^rca doctrina l)onalislarurn :
« contrila ost, consurn[)ta cst. Mox Maxirnianistarurn scrficntina fraus iiullulavil contrila :
« cst, consurnpla csl. ManiclKcoruin vciicniirn aspidis suhrcpscral conlrilum cst,consuni- :
« ptum cst. Pclagianoruin iiovurn do^ma a rninislris diaholi, tan(|uarn a magis IMiaraonis
« cxcilatum, illi nostro scrpcnli c<Mtamcn indixil contcritur, consumitur.... Kccc nohis :
« unus anguis Arianus,olim mortuus, iiisullat :... rcdi.Moyscs nostcr; rcdi vir{â rcdi, scr- ;
n pcns Christe; conlcrc capul dr.iconum, dic (iiiid sis cum Patrc tc audianius doccntcm, :
« non hffirclicum l)lasphcniantcm » (6V//;.'i, loiii. (», cul. 0(H>-(j()7j.
ADMONITIO
IN LIBRUM DE HTKUESIBLS.
Ad sciihciKhim liuiic librum horl.ilor aKiue .iiiclor Angustiiio liiil Quoil\ulldcus diacnnus Carlhagincnsis.
Eo speclanl siibsequentes epislolae prima Quodviilldei csl Aiigiistinum roganlis ul li.cresiim edat caialogum,
:
proprios quibusqiie errores ac ritus paucis coinploclenlcm ; seciinda vero Angiistini excu-anlis operis diffi-
cultaleni , reiiKnic ab aliis tontatam j:iin esse adiiioneiilis. Restiibil Quodvulidcus, velieinciiltr ab eo con-
lendcns ulid miiniis petilioni ipsius, iiiio universali desideiio non denegel. Tunc demiim viclus Auguslinus
laborcmciciiraiii iii se recipil scribcndi de liiciesibus , duni per alias occupaliones licebit. Niinc eniiii iinpo-
sila sibi ncce-^silale rcfellcndi Jdlianiini , se eliani ab inc(E;)la opusculoriim suorum recognilionc quain lem
(
plurimum iiecessariain judical) avocaii lcstattir; addilquese bujus recognilioiiisduo voliimiiia jain ab>(»lvi>se
rctraelalis oninibiis libiis suis. Il.ecdiio voliimina circiter aiinum Clirisli 427 perfecta observanius iii lomo pri-
nio : <iuibus ipuindoipiidem pjtslciior esl ipse <lc IKcresibus liber , ad annum circiter 428 revocandus videlur.
Possiiliiis in lndicido, cap. 5, not;it, De Harcsibus ad QuudvuUdeum duiconum , imperfeclum opus. El Isidorus
«lc Viris illiHiriliiis, cap. 9 , Priimsius, inqiiil, Afiicanus episcopus composuil sermone scholaslico dc Hwiesibus
tres Ubros, dire.los <id Forlunalum cpiscopuin, e.rpUcans in eis quod olim B. Auguslinus in libro Hcereseon impff'
feclum viorte iuterveniente relhfuerat. Ncnipe allcram operis parlem , ad ostendendum quid hxrelicum facial,
polliccliir Aii[i;usrinusinpr;cfaiii>nisfinc, (|iiam parlcin morte prseveiilus noii altigit.
De eodem libro epistolw qiiatiior,

EPISTOLA CCXXI.
Domiiio mcrilo venerabili , tl verc bcalissimo palri Acgcstino episcopo ,
Qcodvultdeus diaconus.
1 Diu irepidus fui , et ausus bos ineos aliquoruis dislidi : sed me principaliler , ul dici assolel , anim.-ivit
lealitudinis luse benevolenlia omnibiis coin|)riibata ; qiiam dum considcro , magis timui , ne non pelendo su-
perbiis, non quserendo dcsidiosiis, non pulsaiido piger a Domiiio jiidicarer. Sufficere autem milii credercm
hiijusmodi tantiimmodo voluntalcm , si Iniclum adipisci non possem : cuin autem pro certo noverini , ostiiim
divini sermonis, quod Vencrationi tuae coelcstis gratia patefecii. paratam esse inentem tuam sanciam, qiiam
possidet Christus , non sohim cunctis volentihus pandere , verum etiam nolenlibus , ut inlroire iioii pigeal,
pcrsiiadere ; occupalioni Ucverenlia; tu.x miiltiloquio superfluo moram non faciam , sed desiderium obsecra-
tionis meae breviter indicabo.
2. Nonnnllos in cleio hiijiiscc eiiain amplissim:c civitalis esse imperitos, ex me ipso conjicio ; et qu.nntnm
niiivcrso illi ordini profulurum sil qiiod expelo , consideralioni Saiiciitalis tuaj disculienduin olTero. Privilc-
gio nainque cunclorum qiii hoc de spirilualibus tuis laboribus promerentur, eliam me indignum conseculuriim
tsse pncsumo, doinine mcriio venerabilis , et vere beatissime pater. Precor igitur Beatitudinem tuam, ul cx
quo cbristiana religio b;eredilalis promissrc noinen accepil, quaj haereses fuerint, sint ; quos errores inlule-
rinl, infcrant; tpiid advcrsus catholicam Ecclesiam senseriiit, senlianl,de fide, de Trinilatc, de Bapiisir.y,
,
47 ADMO.MTIO IN LIBRUM DE ILEUESIbUS. 15
ile |tcieiiileiili;i , dc liominc ("lirislo , dc Dô Clirislo , dc rcsiirreclioiie , dc Novo cl Volcrc Tosl.imciiio , cl
cniiiia oiiiniiio, quibiis a vcriUilr dissoiilitiiil : (jii.u cli.iiii B:iplismum iiabcaiil ,

qiijovc iion liaboaiil ; cl post
qiias baplizel, ncc (aiiieii robaprucl Ecclcsin ,
qualilcr siiscipial vcniciilcs, clquid singiilis lcge , auclorilalo,
alijuc ralioiic rcspoiidoat , digncris exponcrc.
5. Nce nio laiiUc Boaliuidii lu i crcdal incpli;e , ul iion iiispiciam qiiaiiiis cl quam ingciilibiis volumiiiibus
opus sil, iit po^siiil i!>la dissolvi. Vcrum lioc ogo fieri.noii cxpclo ; id ciiim mulliplicitcr facliim cssc iion du-
biio : sed broviicr ,

pcrslricle alque summalim , cl o|)inionos rogo oujuslibct luercsis cxpoiii , cl qiiid loiilra
lcneal Ecclcsia caihoiica ,

qiiantum inslructioiii satis esl, subdi : iil voliil quodam cx omnibiis conccplo com-
moiiiiorio, si qiiis aliquam objoctioiicm aut coiivictionem ubcrius, plciilus ac planius nosse voliicril, ad opii-
loiila ct magiiilioa xoliimiii.i Iraiismillalur , quibus a divcisis, et pra)oipiie a Vciioratioiic lua in lioc i|)suni
coiislat claboratum. SiilTioiot auloiii adinoiiitio talis , ul pulo , doolis cl iiiiperitis, oiiosis el ocoupaiis, ct ad
ciijuslibet gradus niiiiistorium Ecclesiai nndecumquc promoiis ; dum ct illc qut niulta lcgit, eadciii brcvilcr
recordatur, cl compcndio ignarus instruitur, ut novcril quid lcneal ,
quid evilel; quid avorsotiir iic facial,
ipiid ut facialasseqiiatur. Forlassis aulcin, si lamcii quod arbilror vcrum csl, ctiam advorsus caluiiinianliiini
iiialigiias incntcs cl dolosa labia opus lioc parvum inter c;t'tcra miririca tcstimonio corona; lua; iioii decrit ;
ul quibus palot campus calumniaiidi profusior validis ct cx omiii parte conclusis fidei limitibus coarclati ,
oinnibusque vcritalis tcloruin gcneribus circumacii , ctiain uiio niulliformi jaculo rcpentc proslrali.iiiorticinos
spirilus non audoant anhelare.

4. Vidoo qiiam oiicrosus cxisiam molioi-a cogiiaiiti , ct dis|)oiicnli majora sanclo scni , clqiiorclas corporis
suslinenti. Scd per Cliristum Dominum rogo ,
qui te participeni sapicnliie su;c siiic iiividia csse coiicessit , ut
hanc graliam donos iiidoctis Ecclcsix, qui te agiioscis sapicntibus alqiic iiisipicnlibiis dcbitorcm {Ilom. i, <<!),
mcrito ac jure dicturus : Vidctc quoniam non milii soli labornvi, scd omiiibus cxnuireiilibus vcritalcm (Eccli. xxiv,
47, et XXXIII, i8). Polui adhuc ofTcrrc supidiecs el inullipliccs picccs, ct niccuin impcriloruiii classcs adsci-
sccre : scd inalui jam audire diclanlcm ,
quain occupare logcntem.
EPISTOLA CCXXII.
Dileclissinio filio cl coiidiacono Quouvlltdlo , Algustimis cpiscopus.
1. Acccplis litlcris Charilatis tux , iibi a mc ardcnlissimo siiidio poslulasti , ui dc omnibus lixrcsibus, qiiae
post Doiniiii Salv;itoris advciiluiii adversus ejus scribcrcm; qiiam doctrinaiii piillulavcruiii , alitpiid brevitor
sit lioc dinicilo, conlinuorcperta occasione rescripsi pcr niium incum llip|)onciisiiim primariiim riiib)c:ilum :
niox aiilem eti;im ista oblaUi esl, qiia iiunc rescribo , ct brcviter (liinoiillalom operis cjiis oslendo.
2. Philaslriiis quidain Brixicnsis cpiscopus, qiicin cum sancto Ambrosio Mediolani etiam ipse vidi scri- ,
psit liiiic libruin ; iiec illas lixrcscs pranermilteiis , qux iii |)opulo Jiid;i;o ruerunl atile advenlum Doniiiii, cas-
(|iic viginli octo commemoravit : ct posl Doinini adventiim ccntiim vigiiili octo. Scripsit binc cliain gra^ce
opiscopiis Cyprius Epiplianius, iii doctriiia calholicje (idei laudabililor diffaiii;ilus : scd ipse ulriusqui; leiiiporis
liaTcses colligens, octoginla complcxiis cst. Ciiin ergo anibo id vcllciil facere qiiod a iiie pclis,qiiaiilum laiiicn
iiilcrsc difleranl de nuiiicro inlerim scclaruni , vidos : quod utiqiic iion evenissct, nisi aliud uni eorum vide-
r(;liir cssc li;eresis , et aliiid alleri. Noqiie cnim putandum c.st aliqiias ignorassc Epi|)haiiium , qiias novcrat
IMiilaslriiis, cuiii Epiphanium loii^c Philaslrio docliorcm invcncriiiMis; ila ul Pliilastriiim potiiis diecrc debo-
reiiuis laliiisse pliirini;)s , si lam plurcs cssct ille complcxiis , el isle paiiciores. Scd prociil diibio iii ca qii.-c-
slione ubi disccplaturqiiid sit liaercsis , non idem videbatur ainbobiis ; ct revcrîoc omniiio dclinirc diPli-
cilc cst : ct ideo cavcndiim, cum omues in iiunieriim redigerc coiiamur, iic prxtcrmitlamus aliquas, quaiiivis
h;crcses siiit ; aiit annuiiieromus arKjiias ,
ciim li eicscs non siiit. Vide crgo nc forlc libriim sancli Epiplianii
tibi luillcrc dclicam : ipsuiii cniin arbilror Phibistrio doclius hiiic locutum ;
qui possil apud Carllingi-
ncm in latinam linguam verli facilius alqtic coinmodiiis , ul tu polius pra:stcs nobis ,
quod qu.rris a
robis.
3. Pcrlatorcm mullum commendo. Subdiaconus esl dc noslra diocccsi ; de fundo aulein viri spectahilis , iio-
bisquc charissimi Oroiilii. Pro illoaulcm , cl pro cjiis palre, a qiio adoptaliis esl , cliam ad ipsum scripsi ;
qiias
litleras cum legcril chrisliana Bciiigiii:as lua ,

pcio ut cas apud incmoralum viriim tiia inlcrccssioneadjiiv.Te
digneris. Misi autcm cum illo ctiam liomincin Ecclesi.x, nc ad iiiani Sanclilatcm difficilis ci esset acccs.Mis :
nnn enim parum dc illo sollicilus suin , a qiia ine solliciludiiic Doininus , itt spcro, per tii:R charilaiis iiistan
li:im libcrabit. Pcio eliam mihi rcscribcrc iion grnvcris, qiieiiiadinodum sil in lide catholica illc Tlieodosind..
perquem Manicha-i nonnnlli siiiit proditi; cl ipsi qiios ab co prodiios, ptiuiinits cssc corrcclos. Si quid ciiaiii
dc profectione .sanclorum cpiscoporum forlc audivisii , fac ul noverim. Dco vivas.
FPISTOLA CCXXIII.
Djinino mcrito vcncrabili , ac b'jatissiino sacro patri Aucusri.vo cpiscopo , QuoDvt i.tdf.ls di.iconiis.
1. Unnm quidcm KcvcrcnliK liix commoiiiloriiim ,

quod per ccclcsias^ticuni diguatus» ca dc.-tinare, subce|)i.
,
•f AF)MONni() iN MiimjM DK ii.t:iii:stnus. 20

N.n'i <yiio«l itriii-, dirocliiin cssc ntMlilinli) liia si-nKicavii por virnr-i lionorahiloiu FMiilocaluin, ncciFiiin a»l ntc
,
pcrvoiiil. VcMiin (|iiamvis conscius pro|irioriiiii scinpcr fncrini pcrfMioinin , iiiiik; i.tincii cvi.Jcnlor agiiovi , adi-
l>i.c('inlo illi (1110(1 cxoravi iTMiiicri ,
nicain loli Fic» l(!si:i; iin|)(;<liinciilo (^ssc pcrsonaiii. Scd oninino conlido,
(|ii(iniani qni pcr Unici siii graliain tinniani gcncrisdignalus csl dolcrc facinora, ncc nica in pcrnici(.-m cuncU><
nim prxvalerc pcrniiHel, poliusiiue utii al)iin(lavii licccalum, graliam faciel rcdundarc {Itom. v, 20j, (loininc
mcrilo vcncraMtis, ac ticalissinic jtalcr. F)i((icii!l:ilcni opcris , ([uod inslMicndis imiicrilissimis nolMs pcr luanj
liciiericcnliain pricslari snpplicilcr cxoravi , iicc ipsc ignorans anlc prxdixi; scd de divinj foiilis ubcrlalc,
qnam tilii Dominus Iriliuit, vcrnci cordc pncsiimpsi.
2. Namctsi Ptiilastrius cl Epiptiaiiiiis vencramli ( pisoopi talc ali^piid scripsis.se memorantur, quod procu.
dnbio mc iiilcr crclera , inio sicul oinnia , lalct ; non tamen arliitror cos Fianc curam diligenliamque adhit>uissc,
nl siiifriilis (inihusque opinionihiis conlrarins cliam opinioncs adjungcrcnt, rilusque snlijicercnt ; tum deniqiie
opiisilluil iiirinsqne qnalccuinque sil iioii liahcl forlassis cain ,
qiiam dcsidcro hrcviuitcm. Fruslra ctiam tio-
niiiii, qiii hitina non didicit, gra-ca facundia dclcgaiur; quia iion cgo tantummodo consilium, scd el auxilium
poslnlavi. Qnid aulein Vcneraiioncm tiiani de inlcrprctiim non solum difiicnllate, scdetiain obscurilate :idiiio-
iicam, ciim ipsc hoc magis ac pleiic dijndiccs ' Acc(;(iit ad caiisam ,
qiiod nonnultie eliam posl illorum obitimi
FiaTcscs eincrsissc doccanlur, quarum iinllam illi fcccrint moniionein.
5. Qiiamotircin ad pcculiare palrociniiim piclatis liine confngio , el voce inea , sed universali dcsidcrio pa-
,
ratiim ad miscricordi:ini sacrosancliim pieCitis pcclus appcllo ; scqiicslralis saporibns peregrinis, considenl»
lcxlnprioris epistohe panem Afrtnii qiicm noslia provincia solct hahcrc prccipuum C(jelcsti eliam nianna
, , ,
condiiiim , sero pulsanti ct famem paiicnli non dcnegcs. Prolccio eniin iicc cgo pulsare cess:ilto doncc ,
ipse concedas : ut quod non impelrat privilcgium , ubi nulluin'esl mcritiim , salleoi indcfissa iniitorlunila»
mereaiur.
EPISTOLA CCXXIV.
Domino sinceriler dilectissimo, fiatri ci condiacono Quodvultdeo , Augustinijs episcopns.
1. Ctim mitii haRC scribendi ofTerrctur occasio pcr Fussalensem prcsbyterum , quein commendo Chariiaii
tiia; , rccensui epistolam tuam, in qua pciis, ut dehxresibus, quae oriri potucrunl ex quo Domiiii in carnc
nuntiari coepil adventus , aliquid scriberem. IFoc autem fcci , ut viderem ulram jam debereni opus ipsuin
aggredi , et inde tibi aliqiiid mittere; ubi (onsidcrares taiito esse difficilius, quanlo vis effici brevius. Sed ne
hoc qiiidem potui , tatibus curis supervenientibus impedilus , a quibus omnino disiimulare non possem : nam
mc el ab eo, quod habebam in manibus , avcrlerunt.
2. Iloc aulemest ubi respondeo libris Juliani, quos oeio edidit post illos quatuor, quibus ante respondi. flos
cnim cum Romae accepissel frater Atypius, nondum omnes descripserat , cum oblatam occasionem noluii prae-
lerire , per quam mihi quinque transmisit proiniltcns alios tres cito se esse missurum , et multum instans nc
;
respondere differrem Cujus instantia coaclus sum remissius agere quod agebam ; ut operi ulrique non deessem
uni dicbus, alteri noctibus, quando milii ab aliis occupationibus hinc atque hinc venire non desistenlibus par-
ccretnr. Agebam vero rem plurimum neccssariam : nam retractabam opuscula mea , et si quid in eis me
offcndcret , vel alios offendere possel,, parlim reprehendendo ,
parlim defendendo, quod legi deberel ct pos-
»el, operabar. El duo voluniina jam absolveram , rctractatis omnibus tibris raeis, quorum numerum nescie-
ham : eosque ducentos triginta duos csse cognovi. Keslabant epislolic , deinde traclalus populares, quos
Gra;ci honiilias vocant. Et plurimas jain epislolarum legerain , sed adhuc nihil inde diclaveram, cum meetiam
tsli Jiiliani libri occnpare cceperant , quorum nunc quarlo respondere ccfipi. Quando ergo id explicavcro,
qiiinioqiic rcspondero, si tres non supcrvenerint , dispono (si Deus volueril) et quod poscis incipere, siiniil
agcns ulrumqiie, et hoc scilicet, el illud de rclracialione opusculorum meorum , noclurnis et diurnis lempo-
riiius in singula dislribuiis.
0. Iloc idco insinuavi Sanclilati lujn , ut quantum tihi desideriuin esl sumendi quod poscis, tanlo flagranliiis
a Doniino mihi poscas adjutorium, quo serviam laudabili sludio tuo, atqiie ulilitati eorum (|uibus id exislimas
proftilurum , domine siiiceriter dileclissiine frater. Commendo iterum perlatorem , et ncgoiium propter quod
co pcrrcxit; si cogtioveris apud quein agenduin sit, peto ne pigcat adjiivare. Nonenim possunius neccssilatcs
honiintiiii cjusmodi dcscrorc, qiii noslri non coloiii , sed, quod majiis est, fratres sunt, cl in charitalc Christi
9Li| cuiam pcirtiicnt noslrani. Dco vivas.

9lf!^
S. AURELII AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
DE HiERESIBUS
AD QUODVULTDEUM
liOn- «ntt$'"'.
Qnoil pclis S;rnissimo alqiie iiislanlissiinc, sanctc cxponam breviter, perslricte atque summalim, ex qno
lili QuodvulUleus , nl dc liaMcsibus aliiiniJ scribain clirisliana religio hwreditalis pronusscc nomen accepit,
iligiiuin loctioiic cupicnlinin dog;nata devilarc cnii- quw hwreses fuerint, sint ; quos crrores intulerint, iii
Iraria lidci cliris.liaiia;, cl clirisliani noniiiiisobiiinbra- fcrant; quid adversus catholicam Ecclesiam senserinl,
lionc falleniia ; scias nie olim longe anlequam pe- senliant, de fide, de Trinilale, de Baplismo, de pocni-
lcros, facerc cogilasse, atque fuissc factiirnm, nisi tenlia, dc homine Chrislo, de Deo Chrislo, de resurre-
diligenlcr consideraiis (|nale qnanlumque id csscl, ctione, de Novo el Veterc Testamenlo. Islas autem in-
iilira vires nicas csse scnlireni. Sed quoniain fateor quisitioiies tuas in iminensum proccdcre cum vidercs,
iiiilliim milii, ul tc, inslilisse posccudo ; iii ipsa tain pulasli cujnsdam gencralitaiis adhibendum esse coiii-
iiiolcsta insiantia lua eliain liium nomcii allcndi, ct pcndiuni, atque dixisli : Et omnia omnino, quibus a
dixi : Aggrcdiar, et faciam qiiod vull Dcns. Hoc enim reritale dissenliunl. Deinde addidisii : Quw eliam Ba-
Dcum vcllc conlido, si me ad liujns operis tcrminum ptismum habeant, quceve non habeant ; el posl quas
iDisericordi favore perduxcrit, ul per minisierium bapiizet, nec tamen rebaptizel Eccksia : qualiler susci-
lingiix mex lanta liujiis rei difiicullas aut ostenda- j)iut venienles ; el quid singulis lege, aucloritate, atque
lur tanliimmodo, au( ipso cliam plcnius adjuvanle rattone respondeat. II.icc oinnia cum qii.cris ul expo-
lollalur. Quorum duornm, qnod priore loco posiii, nantiir a me, iniror luciilenluin ingcniiiin tiiuin, tot
jam diu csl ul animo volvo ac rcvolvo, et qiiadam tanlarumqiie reruni el silirc veritalcin, cl faslidium
medilatione contueor : quod autem postca dixi, iion jam limendo posccre brevilalein. Sed vidisli cliaiii
ine acccpisse confiteor ; el ulriim dum hoc ago, ut ipse qiiid lioc loco possem luae hujiis cpislolie cogi-
crnciam, dum pelo, duiii qiucro, dum pulsn, siin for- Uire ; cl qnasi vigilanier occurristi cogitationi mcjc,
lassc acccpluriis ignoro : scio me tamcn nec pelitu- dicens : Nec me tanla Bealitudo tua credal incptia;, ul
rum, nec qu.Tsiliirum ac piilsaiurum quantum sat esL, non inspiciam quanlis et quam ingentibus voluminibus
nisi cl iuinc aireclum iiiunerc divimc in^piralionis ac- opus sit, ut possint ista dissolvi. Verum hoc ego fieri
ccpcro. In hoc igilur opere, qnod te veheinenter uon exspeclo '

: id enim mullipliciler facium esse non
urgenle in Dei volunlattisiiscepi, ccrnis iiie ul id per- dubito. Et tanquam consilium snbjiciens, quomodij
agam non lam crcbrescentibus ad me luis pelitio- possil cl servari brevitas, et vcritas pandi, adjungiij
nibiis csse cogenduin, quam piis ad Dcuni non solum ca verba qu;e paulo ante jam posui, el dicis : Sed
luis, verum el aliorum fralrum, qiios libi in Iiaiic breviter, perslricle alque summalim opiniones rogo cu-r
rem fideles socios |>otueris invcnire, oralionibus ad- jusUbet hwresis poni, et quid conlra tencat Ecclcsia
juvandiim. Qiiod ul fi.it, has ipsas primas hujus la- catholica, quanlnm inslruclioni salis est, subdi. Ekcc
boris mei partes, iibi est isla praeloculio, curavj lune ilcrum mittis in longum : non quia dici isia brcvitcr
Charitali in auxilio Doinini accclerare mittendas : iit sive non valent, sive non debent; sed quia laiii
proptcr illa (|n.L- rcsiaiit, novorilis qiiantum pro mc inulta sunt, ut quamlibel brcviicr diccnda niullas
orare debcalis, i|uicumque iiosse polucriiis, a me jam lilteras flagitcnl : tu autcm ul velut quodam, iii(|nis,
fuissc snscepluni hoc tam grande negotium, qiiod a ex omnibus conceplo commottilorio, si quis aliquam ob-
me desideraiis implcri. jeclionem aut conviclionem uberius, pleitius, nc plunius
Peiis ergo (quod lunc indicanl litterae, qiias ad me nosse volueril, ad opulcnla etmngnifica volumina Irans-
dcdisti, cum primum a ine pclcre isia coepisti) nl mittalur, quibus a diversis, et piwcipue, iiKjnis, a Ve-
ADMO.MTIO PP. DENEDICTINOIU;U.

Liber de Hxresibns ad Quodvulldeum rc(»gnilus esl denuo ad codiccsinanuscriplos vaiican^^s qiiinque, ci ad Gallicarios
duodecim; scilicet Hegios (luos, qualuor Colberlinos, IX)niiiiicanoruiii niajoris convenlus Parisiensis uiinm, ad virloriniiin,
Becheronensem, Beccensem, Horiacensem, Michaeliiniin ad varias leciioiies Belgiconim s(!| leiii (iiiibus llieolugi l>()va-
;
nienscsusi sunl; |ostremo ad ediliones Joaimis Aineri)acbii, Desiderii Krasini, ac rhcologoniin Lovaniensiiim.
Comparavimus prcBterea eas omnes ediliones initio Uclr. et Confcss., l. 1, memnratns. M
• Edili, e.xpclo. ai Mss., cxspeclo'.
(«) Saij lu5 ircilor annuni 128.
23 Dt ii/KIu:siim; s. s. AL(;i;.sTi.\i %i
neralione tun in lioc ipswn constot ctic cluboralnm. crgo Doiiiinus asccndisscl in ((cluiit, lii b.Krclici
Qicr; ciiiii dicis, uniiiii qiiasi coiiiiiionitoriuin do liis cxorii sunl («).
oiiiiiiliiis tc dcsidcrnrc sigiiincas : aiidi ergo undc I. Simoniani.

comnioiicaris qiiid pctas. II. Menandriani.
Opiiiioiios oiiiiiiiiiii philosoplionim, qui soctas va- III. Salurniniani.
riasoondidcriiiit, usqiic ad toinpora sua (iii:(|uo oniiii
IV. llatiHdiaiii.
plus potcrat), sex iion parvis voluminiliiis qnidani N • Sicolaiiw.
Cclsiis absolvil. Ncc rcdargiiit aliqucm, scd lanlnm Î. finoitici.
qiiid scntircnt apcruil', ca brcvitalo sormonis, iit
VII. Carpocratiani.
tantuni adliiborcl cloquii, qiianiiini rci iioc laiidand.c,
MII Crriiilliiani, vet .1/ rinlliiant.
nec viluperaiid.x', noc aflirmanda; aut dofi-ndcnd.c,
I\« yazarcci.
6od aporioiuLu indicandoiquc suniccrot; cnin formc
X . Kbioiicei.
ccntiiin pbilosoplios noniiiiassol : qiiorilm nan oniiios
XI. Valentiniani.
inslitucrunl b;rrcsos jiroprias ;
qiioniaiii noc illos ta
Xil. Secundiaiii.
cendos pulavit, qui suos mafjislros siiic ulla disscii-
XIII. 1'ioleiiicei.
sionc sccuti sunl. Nostcr vero Epipbaniiis Cyprius
XIV. Marciice.
episcopus (u) , abbinc non longc buinanis robus
X V. Colorbatii.
cxcmptus, de ocloginia b.ncrcsibus loqiicns sex libros
X\l. Uerncleonitcv.
cliam ipsc conscripsil, bislorica narralione mcmorans
XVII. Ophila;.
«ninia, ntilla disptitalionc advcrsus falsitatem pro
XVIil. Caiani.
veritate dcccrtans. Brevcs sane sunl hi libclli, cl si
XIX. Selhiani.
in iiiium libruni rcdiganlur, ncc ipse crit noslris vcl
XX. Archonlici.
aliorum quibusdani libris longiltidine comparandus.
XXI. Cerdoniani.
lliijus brcviialcm si fucro in commcmorandis brcrc-
XXII. Marcionitn'.
sibiis imiialus, qiiid a me brevius poslulare vel cx-
XXIII. Apellitai.
spoclarc debcas , non babcbis. Sed non ibi biijiis mei
XXIV. Severiani.
laboris suninia ciinsislil, qtiod el tibi, vel iiie dc-
XXV. Tatiani, vel Encratita.
iiioiislraiitc, vcl cliam tc pr;KCurrcnlc polcrit appa-
XXVI. Cataphryges.
rorc, cum lioc focero. Vidcbiscnim in eo (|uod supnr-
XXVII. Pepuziani, alias QuintiiiiaHK
diclus opiscoptis fecit, qiiantuin dosil opcri qiiod ipse
XXVIII. Artotyritw.
vis ficri ;
quanlo magis quod cgo? Tu iiamqiie, quam-
XXIX. Tessarescwdecatitce.
\is brcvitcr, pcrstricle alquo suinmatim, tamen vis
XXX. Atogii.
cliam respondcri conimcmon^tis ii.Tercsibus : quod
XXXI. Adamiani.
illc non fecil. Ego vcro lioc mngis volo faccre, si el
XXXII. Elceswi, el Sampscci.
Dcus vclit, iiiulo possil omnis liiurosis, cl (\\r.v. ii'>l;i
XXXIII. Theodotiani.
cst, ct <iua; igiioia, vilari; cl uside rccie possil qu;o-
XXXIV. Melchisedeciani.
cumque innolueriu-judicari. Non enim omnis error
XXXV. liardesanislai.
liicrcsis csl;quanivis o.imis b;rresis, qii.-e iii vitio
XXXVI. Noeliani.
ponilur, nisi orrore aliqiio b;orcsis esse non possit.
XXXVII. Valesi.
Quid crgo faciat boercliciim, regiilari quadam defini-
XXXVIII. Catlinri, sive Novatiani.
lione comprcbcndi, siciil cgo evislimo, aiit omnino
XXXIX. Angetici.
non potesl, aul dilficillime polcsl : quod in processu
XL. Aposlolici.
htijtis operis declarabilur, si Deiis rcxerit, alque ad
XLI. Sabelliani, sive Patripassiani.
id quod inlcndo, perduxeril dispulalionem nviam*.
XLII. Origeniani.
Qiiid aulcm prosil ipsa inquisilio, etiamsi iion potiic-
XLIII. Alii Oiigeniani.
rimus comprebcndere quomodo sit definiendus \\x-
rPlictis, suo loco vidcndum atqtic diccndiira csl : nnm XLIV. Pauliani.
si boc comprchcndi polucrit, quis non videat ulilitas

XLV, Photiiiiam.
XLVI. Manichwi.
(jiianla sit? Erunt ergo prima) parles operis hujus de
Jiicrcsibus, qu;e posl Clirisli adventum el ascensum
XLVH. Ilieracitw.
XLVIII. Meletiaw.
adversus doctrinam ipsius exsrueriint, el iitcuinqtie
XLIX. Ariani.
nobis innotescere polueiunl. In posterioribus autem
L. Vadiani, sive Anlhropoinorpliuce.
partibus, quid faciat hxrelicum, disputabitur. Cum
Ll. Semiariani.
LIK Macedoiiiani.
' Am. tr. et Mss., quid sentiretaperuit.
» Plerique Mss., perduxerit disposilionem meam. LIIl. Acriani.
(a) Epiphanius Conslantine seu salaminse in Cypro insula
ciiscopus, humanis rebus exemptus, est circiier annuni [a)Hffiresum indiculus ab aliciuo bic adjeclus csi rcpc :
cliristi 403. ipsius adversus ocloginta hjeresesimmensiope- plerisque Mss. non lioc foco, sed in fronte lil)ri aiUc;
riliir in
ris, quod Panariuin inscrij)sil, noiiiiisi oj iiomc cl anaceplia- praefalionein collocalus, cuni hujusmodi lilulo « lu hoc : W
hiosis AugTislino cognila. « bro isla; h.-crcscs conlincnlur. »
»
L.MS. U)
1.1 V. Aciiiiiii, (iiiict Euiioiniuiti. Ins Petrns ciiiu vora virliilc Doi oniiiipetCi;lis c.\-
LV. Aiwlliiiiirisliv. slinvil'.
|,\ I. Anlidiioimriliv. II. Mf.n\M)Iua?(i a Moiiandro eiiam ipso m^go, di
\.\\l. MiisMliaiii, sivc EuclitKe. sci|iulo ejns, (|ui iiiiinduin assorebai nona Dco, sod :il)
l,VIII. Mciaiigisiuoiiilcc. Aiigeii-. fatlniii.
\A\. Sclcitciaiii, vcl llermiaiii. III. Satikm.mam ' a (|uodam Salnniino , (|iii inr-
\,\. Proclianilw, piludinem Siinonianani in Syria conlirmasso perlulic-

lAI. Piilriciani. • lur : qni oliam mundiim solos angelos scptcm pnclcr
lAll. Ascilw. conscicntiani ' Doi Patris feeisse dicebat.
I.Xin. Passalonjncltita:. iV. IIasilidiam a B:isilidc , «pii lioc distabat a Si<
lAIV. Aijiiarii. inoniaiiis, qnod Irccciilos sox:igint:i quiiiqne cflclos
LXV. Cvliilltiani. csse dicebat, qno iiumero diorum. anmis includilur.

i.,XVI. Floriniaiii. Undc ciiam quasi sanctiini iiomcii commendalial,
I.WII. De iiihikH slalti dissciilicnles. (piod esl, (JEefajaf \ ciijus noniiiiis liltcnc sicniuinin
I.XVIII. ûdis pcdihiis aiiibiiluiilcs. gia-cam siippulationom oiinidom iinniorum coniplonl.

I.XIX. Doualisliv, sive Uonaliaiii. Siiiil enim scptcin, «, ct /9, cl p, ci «, cl j, cl a, cl { :
I.XX. Priscilliaitisla: id csl uiuim, ct duo, ct cciitiim, ct nniim, ot diicciita,

I.XXI. Ctiin lioniiiitbus non manducnnles. ct iinuni, ct scxaginta ;
qu:c liunl iii suuima trcccnla
I.XXII. lilieloiiaui. soxaginia qninqiie '.
LXXlll. Cltrisli diviitilatcm passibilem diccn- V. Nu.OLAiT.E a Nicoho nomiii:iti sunt, iino,ut
tes. pcrbibeliir, ex illis scptcni qiios .Vposloli diaconos
I.XXIV. Triformcm Dcum putaules. ordinavorimt {Act. vi, 5). Istc cum de zclo piiiolierri-
I.XXV. Aiiuam Dco coivleritam diccnlcs. m.T coiijngis cnlparctnr, velnt purgandi so caiisa por-
LXXVI. Imaginein Dci iion csse aniinam diccn- misissc torlnr, nl ca qni vcilel utoretnr. Qiiod cjiis
te$. f:iclum in sccl:im tiirpissim.im vcrsuiii csl, ipia plaeei

LXXVII. Iiinuinerabiles mundos opiuantes. nsus indifTercns fciiiinaruni. Ili nec ali iis qii;c idolis
LXXVIII. /\niinas couverli in diviuoncs et in qna- iinmolanlur cibos siios separanl : cl alios riliis genli-
cttingue auiinaHit c.risliniaulcs. liiim snpcrsiiiionum noii avcrsanlur *. Nananl eti;im
LXXIX. Liberalionein oinitinm apttd infcrvs qiLodam fabiilosa do mundo , iioseio qii:e barbai ;i
fttclam Clirisli de.sccitsione crcdeutcs. principum nomiiia miscenles dispiilalioiiibus suis,

LXXX. Cliristi de Palre nativitali iuilii(m lcm- (piibiis tcrroant auditorcs; quac priidenlibus risum po-
poris dantcs. tins faciunt, qnain timorem. Inlclligiiiilnr aiitcm cliam
LXXXI. Lucifcriaiii. isli non Deo tribucre crcaliiram , sed quibnsdam pi-
LXXXII. Jovinianislw. lcst:itibns, quas niirabili vcl nngiiiil vanitatc, vol
LXXXIII. .\i(ibiii. erediint.
LXXXIV. Hclvidiiini. VI. Gnostici proptcr exccllenliam seionli:« sic so
LXXXV. Paleruiaiii, sive Venuslinni- :ip|iollalos csse , vcl appellari debnisse gloriantnr :
LXXXM. Teritilliitiiisla:. eiim sint supcrioribus omiiibus vaniorcs;itquc tiirpio-

LXXXVII. Abeloilie. les. Deniqiie ciim ab aliis atqiic aliis pcr divcrsas ler-
LXXXVIII. Peliigidui, qiti el dvlestiaui. nriim partes aliler alque alitcr nunciipcntiir , non-
iiiilli cos cliam Borborilas vocaiit, qiiasi coeiiosos ,
1. SiMO.NiAM a Sinionc m:igo, (|ni l):i|Uizalns :i riii-

propicr iiiiniam tnrpiludinem niiam iii suis myslcriis
lippi) diacono, fcicnl in Aclibiis Aposlnjornin lcgiliir,
oxorccrc dicunliir. Aliqni eos a Nicolailis cxortos
pccunia voluil a sanclis Aposldlis eiiicrc iii cli:iiii pcr
piilant : arniui a Carpocratc , de quo posl loqtieiiinr.
imposilioncin inaiius cjns ilarelur Spirilns s:iii( tus.
Ilic magicis failaciisdcccpcraliiiullos{.\c<. viii, 9-19). ' llio in cdilis addilnr « Dixerat enim sc in monto Siiia
:
Doccbal aulcm dcleslandam inrpiludinciii indiircrcii- « l('t,'em Moysi in Palris |iorsoiia dedisse JiKJxis lem|oro :
« I ilierii iii lilii persoiia inilalivc apparnisso |iosloa so iii :
tcr iilcndi reiniiiis. Ncc Dcuin fcci>so mundum, dicc- « liii;:;uis ignois S|iiriluiu saiiclnm siiper A|ioslolos voiiisso :
bal. Negabalcliam carnis rcsiirrcclioncm. El asscrc- « diristum aulcin noc vcnisso, noca Judajisquidqiiani pcr-
« Inlisse.
bal sc osso Clirislum. Iiionupic Jovcm sc crcdi volc- ' Apnd K|ii|ilianium el Damasconum Faturnilvmi a|»|>ol-
,
l).it; Minervam voro mcrelriccin qiiaindam llcl> ncn ', lanlur, eoruiiiqiie anclor, salnniilu.s. Sic cliain vocjI •lii.sli- ,
iius in (lial)ôeinn iryi lioiie, ;ic lhe(xloreins. >
qnam sibi sociam scelcrum fecoral , iiingincsqno cl ^ iiius Nalicaiiis coilirihus, prwter scienlidin.
\
snam ol cjusdcin mcretricis discipulis suis pr.obobal ^ sio maiiiiSLripii i:| i|liaino ol Damasccno coiisoiiticiilos. .
Al c<liii, (ibra.riis '
ador.îndas, qna^ cl r»oin:o lanqnam dcorum siinnlacra • Velerum iii;iiins ri| lonim ;iiielorilatc cxpnngimus ver- |
aucturil:ile pnblica conslilucrat. In qna nrbe aposio- ba hxc, qiiLC de Itabilnli.iiiis li:crelieis edili adilniil : « Mnii- j
K dum isUiin vel homiiiem iioii erod>iiil a Doo taelnm, sed a I
« trccenlcsimo se\a;,'i'siiiio (luiiilo cnlo. Amaloria eîriiiiii;i I

• rA\l\,Selfnen, At Mss., nelcnam, aut, iiclencn : vcrius. « sludioso (iiseniit. A Jiidais iioii crcdiiiil chrisluiii cniei.
Ilanc enim îinon (lelirakil fuisse llelenam i|)s.ini Irojanam, (I fixnm, sed simonem Cjrcnoiisoin, qui anyariains suslulil
rx rerlullinno, lih. de Anima, cap. 51, ex fhihisirio, ctc. « crucem cjiis. »
KlciiC'! eli.iin iiomiiiai F| iplianius, nccaliler l)aiii**CL'nus in « ixiv., non advcrsantttr. Mclius Kr. cuin Hss , non avtt':
ot)erc dc llxrcsibus. saniur.
«7 i»i'; H/LUi:SIUlIS, S. ALGIJSTIM 18
T.Mdiiiit aiitcm (li);{niala fabiilosissimis iilcria (iKiiicii- iniilla fabulosa conniixil, trifîiila /Eonas, id cst, »;•;-
lis : cliaiii ipsi |iriii(:i|Miiii \f\ aiiî:l(iriitii iioiiiiniitiis ( iila , asscrciis cvslili^v; , (|ii()ruiii priiicipium es»e
icii-il>ilibiis innrinas aiiimas capiiiiil ; cl dc Dco rc- prdfiindum ct ftilciilium ,
qnod profundum cliam pa-
ruiii(|nc natiira , fabulosa cl a sanilalc vcriialis alicnn Ireiii appcllal '. Ex (|uibiis diiobus vclut cx conjiigio
jimlla coiilcxiiiil. Aniiiiarniii siilislaiiliain , Dci ilicniil |iroccssiss(; pcrliibct iiilcl!c( liiin cl vcrital(;m, el pr^-
csse natnram , caruin(|nc advciilniii iii li rc cor|i(ira cl liilissi; iii lioiior<;ni palris Mtua-i oclo. Dc intcllcTlii
rcdiium ad Dciim iisdcm suis rabulis longissimis cl aiilcm cl vcrilat^ proccssissc vcrbiim et viuini.el pro-
slullissiinis sccundum siios crrorcs inscrunt : ct illos liilissc .-Eonas dccein. 1'orro dc vcrl)0 ct vita proccs-
qui cis crcduiit raciunt, non iniilla , ul |(iilaiil ,

scicn- sisse bomincm cl Eccle-.iain , el protulisse yluiiias
tia prxpollere , scd iiuilla , ul ita dicain , labulosilale (lti(id(;(iiii. Iiaqiic octo ct dc/;em ct duodccim fieri tri-
vancsccre '. Dicuntiir (pioijuc bonum dcurn cl malum f;iiita ALmAS , babenlcs, iit diximus, primum princi-
deum in suis habere doginalibtis. piiim dc profuiido ct silcntio. Chrislum autcm a palre
t VII. Carpochatiani siiiil a Carpocralc, (ini doccbat niissuiii , id cst , a profundo , spiriluale vel coelcsie
omnoin tiirpem opcralioiicin, oiniiciiK|iic adittvcn:io- corpiis seciim atlulisse : niliilqiic assumpsisse de vir-
nem pcccali : nec alilcr evadi al(pic traiisiri pi iiicipn- giiie Maria, sed pcr illam tanquam per rivum ' aul
liis cl potestates ,
quibus b.xc placent, ut possit ad pcr fistiilam sine ulla de illa assumpla carne Irans-
C(Klum superius perveniri. Ilic eiiam Jcsuin liomincm isse. ' Ncgat cliam rcsurrectionem carnis, solum fier
tnniummodo, et de utroqnc scxu iialiim pulasse pcr- Clirislum spirilum el aiiimam salulcm accipere affir-
hibctur , scd acccpisse lalcm atiiitiam ,
qiia scirel ea nian.i;.
quic supcrna essenl, atqiic nuntiarct. Resurrcclioncm XII. Sf.cl'.\diam * boc a Valentinianis dislarc dicun-
corporis simul cum Legc abjicicbat. Ncgabat a Deo tiir, qiiod addunt opera tiirpitudinis.
factum , scd a ne<cio quibiis virtulibiis miindum. XIII. Ptolf,m.€Iis quoquc discipulus Valentini, bac-
SectBC ipsius fiiisse tradiltir (iiiadam Marcellitia ,
qu3C rcsiin novam condcre cupiens, qualuor.ônas el alios
colcbat iinagincs Jcsii ct Pauli et Ilomcri cl Pytlia- qiialuor asscrcrc maluit.
gonc, adorando inccnsuiiiqnc poiieiido. XIV. MARCcsetiam nescio quis baeresim condidit,
VIII. Ceiuntiiiani a Cct iiillio, iideniqiie Mcrinlbiani iicgans resui rectioncm carnis, et Ciirislum non vere,
a Mcrintlio, muiidum ab angclis lactum csse diceiiles, .scd pulalive passum as-everans. Duo qtioque opina-
cl carne circumcidi oporterc, alque alia bujusmodi tiis esl ex adverso sibi esse principia, quiddam lale de
Legis pr.xcepta servari. Jesiim bominein tantuminodo .iîlonibus quale Yalentinus affirmans.
fiiisse , nec resiirrexisse , sed resurreciurum asscve- XV. Coloubasus ' scciitus est istos , non multiim
ranles. Millc quoqiie annos post resurrcctioncm in aliier sentiens , vilain omnium hominiim et gencra-
terreiio regno Christi , secunduin carnalcs venlris et tionem in septem sideribus consistere affirmans.
libidinis voluptates, fiiliiros fabulaiitur : unde etiam XVI. Heracleonit^ ab Ileracleone discipulo supc-
Chiliast» sunt appellati (
Vid. tib. 20 de Civilale Dei , riorum, duo asserunl principia, unum ex altero, el ex
cap. 7). bis duobus alia plurima. Feruiitur autem suos mo-
IX. NazaR;£i , cum Dci Filium confileanlur esse rientes novo modo quasi redimere, id est, per oleum,
Ciirislum, omnia lamen veleris Legis observant, qiiae bal-amiim et aquam , et invocationes quas bebraicis
Christiani per apostolicam tradilionem nqn observare vcrbis dicunt supcr capita eorum.
carnaliter , sed spiriluniiter inlelligere didicerunt XVII. Ophit.€ a colubro nominati sunt : coluber
{Vid. lib. \ coutra Cresconium , cap. 31). ciiim grsece Bfii dicitur. Hunc aulem Cbristum arbi-
X. Ebion^ci Christum eliam ipsi tanlummodo homi- trantiir : sed habenl eliara veriiin colubrum assueium
nem dicunt. Mandata carnalia Legis observanl , cir- corum panes lambere atquc ila eis velut euchari- ,
cumcisioncm scilicet carnis, et c;clera , a quorum sii.im sanclificare. Quidam dicunt islos Ophilas ex
oneribus per Novum Testamentum liberati sumus. Nicolaitis sive Giiosticis exstiiisse , et per coriim fa-
Iluic hacresi Epiphanius Sampsaios et Elcesajos ' ita bulosa ligmenta ad colubrum colendum fuisse per-
copulat, ut sub eodem numero, tanquam una sil hae- ventum *.
resis, ponat, aliquid tamen interesse significans:

* Michaelinus, colberlinus et vaticaaus codiccs addunt,
quamvis et in consequenlllius loqiiatur de illis ,
po- silentiiim matrem.
nens eos sub numero suo. Eusebius vero Elcesaila- 'Editio Er., tanqnamper rimam.
3 Quod liic in editis fuerat additum, « De Irigesimo sae-
riim sectain commemoraiis, fidem iii persecutione « culo dicil diabobim genitum, et a diabolo aUos natos qui
dicit ncgandam docuisse et in corde servandam {Eu- « fecerinl hunc muadum. Ft ideo maliliam non arbilrio
,
« Iribuit, sed nalurae mundi, id esi generi diabolico, »
seb., lib. 6, cap. 38). abest a Mss.
* Lov. et aliquot Mss., Serandiani. Alii cum Er., secun-
XI. Valentiniani a Valentino, qiii de iialura rcrum
diani : quorum scilicel princeps, Secundus a Pbilasirio, Ejii-
' carunfiqiie advetiiuin in hxc corpora cum
Ediiio Er., v.
1 hanio et ab aliis dicitur.
« aliis aereis aniinal)us (Jicuiil fi.Ti, per (pias peccata iu » colarbasum editi libri appellanl, mutala allera voculi
« corporibus committunlur : nam illas auimas quse ex Dei in a, reluclautibus antiquis scripturis.
« procedunt siibstanlia, reverti ad neum immaculatas. Di- ^ lla ii) Mss. At in excusis descrlbitur isllioec baeresis hoc
« cuiiiur quoque boniim Deum, » etc. Locum exMss. exera- fere modo : « Hunc aiitem colubrum qui decepit Adam et
I
laribus rediDtegranmt Lovanienses. « Kvam, christum arbitrantnr : sed babeni etiam veniiii
' In antiquis codicii)iis scri| tum
rciêrimns cum aspira- « colubrum, qucm nulriunl et veneranlur. Qui el incaii-
Oonc, nelceswo^ ; ol iiifra, nelcesdilantm, seti, Helccscila- « tante sa.erdole cgredilurde spelunca, etascetnlil siipcr
rmn ,bftl,;,y. « altare, itinixiim Sjiclum a', ct oblationes eoruiu lamhit, ct
,
99 LIBEU LNUS. JO
X\|II. Caiam pri.plcrea sic appcIlnii.qiioniainCain XXIV. SF.vF.niASi a ?>veio cxoili viniim nt ii bi-
hoiior:iiit, (licciiles eum fortissiiu;e essc virimis. Si- biint, eo quod fabiilosa vnniinic dc satana el Vcii.i
iDiil ei Jiiilam intlilorem diviiium arniuiJ puiaiit, et gorininnsse asserant viicm. Eliain ipsi non sannin d»»-
scoliis ejiis bcncficium d-pulanl ; assercntes ctiin ctrinam suam, qiiilius volunt, inilant nominibus prin-
pnpscisê quantHin esscl g(>neri hiimano Chrisli pas- cipiiin, cnriiis rcsiirreclionem cum Vclere Testamenlo
sio piofuliira, el occitlentliim Jiitl;vis proiilerea (ra- respiionles '.
»Ji(liS'.e. lllcs etiam, (lui srliisin;i faticnles iii priiiio XXV. Tatiam a Tnliano ' qiioilam insliluli ,
qui ct
populo Hei, lerra dehiscenle pcrieninl' (iViini. xvi, 31- Eiicrnlil;n appollali siint , iiiiplins daninnnt , alqno
33 ), el Sodomilas colcre perliibenlur. Blasplieinaiil omniiio pares eas ftirnicntionibus aliistjue corrupliu-
Legem, cl Dcum Legis auclorem, carnisqiie resurre- nibiis fnciunt : nec recipinnt in siioriiin niiineruin con-
clionem nognnt. jiigio iilenleiH , sive ninrcm , sivc fcniinnm, Non vc-
XIX. SK.Tni,vM nomen ncreperunl a filio Ad;e, qiii sciiiiliir enrnibiis, easque oniiies nlioininnntiir. Prola-
vocalus esi Selh eum quippe lionorant, sed fahiilosa :

lionesquasdain fabulusassxciilorum cliam isti snpiiinl.
ot haerelica vanitale. Diciinl enim eum de superna Saluti priiiii hoininis contrndicunt. Epipliniiiiis Tnlia-
inalre nalum, quam perliibent conveiiisse cuin siipcr- nos ct Eiioratilns ita discernit , ut Encratilas Tniiani
no patre, undc diviiiiim somen aliud nascerelur, tan- scbismaticos dioat '.
quam lilioriiin Dei. Ili quoque muila dc principatibus XXVI. CATAPnRYGES sunl, quornm auotores fiicrunl
ot potesiatibus vanissima fabtilantur. Quidain eos di- Montanus tanquam paraclitiis, et dii.-c proplictissne
( uiil Sem (ilium Noe Chrisliim puUrc. ipsius, Prisca et Maximilla. Ilis noinen provincia
XX. AnonoMici a principibus appellali, universi- Plirygia dcdit, qiiia ibi exsiiionint, ibiqtic vixcrunl:ct
l:iloiii , (piain Deus coiididit , opera esse principiim eliam niinc in cisdcin pnrlibus poptilos liabcnt. Ad-
(liount. 0|toranlur eliain quamdain turpitudiiicin. He- venlum Spiritns sancli a Doinino promissiim , iii sc
Kurreclioiiem carnis nogniit. potiiis qiiam iii Aposlolis fuisse assoriint rci)dituni.
XXI. Ceruomam a Cordone nominali ,
qui diio Sccundas iiii|)li;is pro foniioalionibiis hnbenl : cl idoo
priiicipia sibi adversanlia dogmalizavil : Dcum(|ue dicnnt cns pcrmisissc aposioluin Pniilum ,
quia ox
Legis ac Prophelarum non esse patrcni Chrisli , ncc parte sciebat, ct ex parte propholabal: nondumenim
boiiiim Deiiin esse, sed justum; palrem vero Clirisli veneral qiiod pcrfcctiim est (I Cor. xiir, 9, 10). IIoc
boniim : Cliristiimquc ipsiim neqiic iialiim ex fciniiia, aiitcm porfoclnm in .Monlanum ct iii ejiis propbolissas
iicqiie hnbuissc cariiem ; nec verc mortiium vel (luid- venissc dolir;int. Sacrainenta perliibontiir linbere fii-
qiiam passuin, sed sinnilasse passionein. Qiiidam vcro nesta : iiain de infanlis anniculi sangniiic ,
qiiem de
in duubus principiis suis duos dcns ila cum dixisse toto ejus corpore minulis punclionum viilncribus ex-
perhibent, ut uniis eoruin essot bonus , altcr aiitcin lorquent ,
quasi eiicliaristiam suain conficerc perhi-
inalus. Resurrcctionem inorluorum negat , spcrnens bentur, miscenles eum fnrina; , pancmque indc fa-
ctiam Tcstainenlum Vctus. cientes : qul piier si niortuiis fuerit , habctur apud
XXII. Mahcion quoque, a quo Marcionilnc appcllali eos pro marlyre ; si autem vixerit, pro inagno saccr-
sunl *, Cerdonis seculus esl dogmata de diiobiis priii- dote *.
cipiis : quamvis Epipbanius eiiin Irin dicnt asseniisse XXVII. pEPiiziANi°sive Quinlilliani, a loco qiiodani
principia , bonuni ,
juslum ,
prnvum : sed Eiisebius nominati sunt, quam civilnlcm deserlam dicit Epi-
Sinerum quemdnm , non Marcionem , Irium princi-
piorum atque nalurarumscribitauctorem, (tûseb. tib. ' snbjnnKunl cdili : « llic prxtorca rhiliimcncn quam-
ft daiii lucllain dicebat inspiralain divinilns ad prsenunlian-
5, cap. \o).
« da fulura ad (|uain soninia alqtic a'sUis siii animi refc-
:
XXIII. Apf.llit.€ sunt, qiiorum .\poIles csl prin- « rens, diviiialioiiihus sou prn^sayiis c;iis sccrolim eral so-
« lilus prxiiioucri, oodem phaiilasm;ilo oidoin Pliiliinienai
ceps, qiii dtios quidein deos introducit, unuin boniini,
« pucri habilu se deinoiislraiile, ([iii ucr ;ip| arens Chri- |
alterum malum : non lamen in duobus divcrsis alqiic « sluin se aliquando, aliciiiaiulo essi! asscroret raulum. A
« qiio plianlasmnte scisciians, ea solerot ros|)ondero, qiia;
inter se adversis esse principiis; sed unum essc prin-
« se aiidiciitihiis (iicercl. Nonnulla tpuxpK? illaiii niiraciila
cipinm, deum scilicct boniim; et ab illo racliim nllc- « oporari sulilain, iiitiT (jun' illnd |:i';oci|jiiiiiii, (]iiod in aii-
« guslissiini oris ;ini|iullain vilrcaiii aiioiii ;iiidcni imniil-
rum : qui cuin malignus csset, invonius est in su:i | f,'i
« l(!ret, euiiKjtK! oMrcinis dijjîliiiis k'v;irt! solcrcl illx'suiii,

mundum malignitale fccisse. Ilunc Apellcm diciint « otKiue .S')lo (]iiasi tiiviiiiliis silii ttilio (hilo tiilssel conteii-
« la. » Abcsl i(l toliiiii a \:ss. (piod forlo ciiin osset a qno'
qiiidain etiain de Clirislo lain falsa sensisse, ul dicerct
piaiii in ora liliri, noii do scvcro, s(;d dc Appolle aiiii(il:i-
ciini non qiiidem carnein dcpdsnisse dc cuelo ', sed cx liini, lihinrii li;dlii('iiiaiil(;s istlinc lr:iiisliilcriinl. Ik; A|)|)ell(;
elementis miindi acccpisse qiinin niiindo roddidit

ac ejusdcin l'hilunienc lerUillianus, lii). dc Prsscripl., capp.
,
U eloO.
cum sine carne resuigcns asccndil iii ouliiin. * Edili feriint, n racio ; scd Mss., a Taliano : (im cum no-
mine velores liislorici ap|iollanl.
' Kdili , (liciiiU. Mclius aliquol Mss. , iliccl. nefer ad
« iuvulvens se circa oas, ad spoluncnni ei iin
rej,'r(>(liiur : F|)i|)haiiiunj, qui Kncraiilas aponpasina iiiliiinou dicil in F.| i-
f coiifiinguiil oliLiiionos iii Kucliaiisliain, tpinsi a sorpenlo lonie.
« flirislo iil illi |.iiu»u, stnclilicaiîs.
, rindiiiil hujus scr- ajlbcrlini codices dno el iinus c v atic;iiiis, pro tnaqno
•
« ponlis culluin a Mcolailis sive (inoslicis ati islos dcdu- tnarlijre ; si ntitem lixerit, pro smnnio sacerdvte. A\'i va.i-
« Cllllll. t>
c;iiii ctiin anliipiissinio lloriacensi, ciiiii Hcclioionensi, clc.,
•rosl, ptrrfTimt , cdiii adilebanl, t/iore, mt/iwi o< ili- pro uiartyre ; si aiilcm li.rcrit, pro tnaxiino sacerdote. Mi-
toii ; iil iioiihHhont Mss. 1 linoliniis Ms., pro pritno siicerdote.
' Kiiiii, n qiio Mnrcioiiistw nppellali .mil. » In oinnihnsprope Mss., repndinni : el infra pro, PepH-
*Soia cdilio I innuicribiiiin, f/iajvsc dc cunlo- iii, coiiblaiilcr sc;, ii'iiiiii csl, icpudui.
, ,,
ijl
l)h ILKIlhblUlJS, S. AIGLSTIM M
nri)'- liiii li.Trchim l.ipsiis csl '.
j>l»;t'iiiis. Ilunc ;iiitrn» isli (liviiiiiin :ilii|mil «••-si;
lriiil«;s, Ji riis:ili'iii vociinl : l:iiiliiiii iLiiilirs iiiiiliciiliiis XWVI. iNohru.^îi a qiiodam Noelo, qui diix-hal
|)riiici|ialiiiii, 111 s;i«(Tdotio (|iio(|ii(: iipiiii cos lioiior ii- (^lirisliiin cuiiiilciii ipsiiiii cssc I'aliciii el S|)iiit:iin
liir. Dinml ciiiiii Qninlill.c, cl rriscila; iu c;i(lciii ci- h;mcliim.
vilalc I'(|tii/,;i ('.lirisliiiii spccic fcmiicc n;Vfl:itiiiii : .\XXMI. Vaii;sii ct se ipsos castraiil, ci liospilcs
imdc al) li:ic yiiiiililliaiii cli;i)ii iiiiin ii|i;iiitiir. K;i( imil siios, lnc inoilo cxistimaiitcs Dco se dclicrc hcrvire.
'
cl ipsi (le wiiigiiiiic inraiilis, (|iiiiil Calapiiry^rjs lac^^rc A'ia (|iio(|iic li.'i;i'clica docerc dioiinlur cl liirpia : sed
Mipia tlixiimis : ii;iin cl ab cis pcrliil)«!iiHir cxorli. qiia; illa siiil , ricc ipsc coiiiincjiioravil Epiplianius ,
|)iiii(|iic alii ii:mc Pcpiizani iioii cssc civilatcni ,

scil iicc iispiam |)olni repcrire. >
vilhmi (liciml fnissc Moiitaiii cl pi«i|iliclissaruin cjiis XX.WIII. Caiiiaiii *

,
qui sc ipsos islo iiominc,
riisc;c cl M:ixiinill.c; cl (piia il)i vixcrniit , idco lo- qiiasi propicr inundiliam , superbissimc atqiic odio-
ciiiii in(;rnissc appcllari Jcriisalcin. sissiiiio noniinant , secuiidas nuptias non admiltunl,
XXVIII. AiiTOTViuT/E sunt, «piihiis ol)l:ilio coruni pciiilcntiaiii dcncgaiit, Novalum scctuilcs liu:reli-
lioc nomcii dcdil : olTerunl cnim i)anciii ct casciim , luiii : iiiide ctiam Novatiani appcllantur.
dicciilcs a i>iiiiiis lioininiliiis ol)l;ilioiics dc friicliljus XXXIX. A.NGF.Lici , in angclorum ciillum inclinali
lcrr.-c cl oviimi lnissc cclcl)ralas. Ilos Pcpuzianis qiios Epiphanius jam omnino dcfccLssc leslalur.
iiiii<;il Kpiplianius. XL. AfosTOLiti, qui se islo norninearroganlissime
XXiX. ri;ss,vui;sc.ivDEC,\TiT.E liinc appcll;ili suiil vi)( avcriint, co qiiod in snam communioncm non rc-
qiiod iion iiisi (piaiia dcciina liina * Pasclia cclcbranl, ( i|icrciil uleiiles coiijugibus cl rcs proprias possidcii-
quilibcl scplcin dicrnm occiirril dics; clsi dicsdomi- les : qiialcs habelCalholica ' cl nionathos d clcricos
niciis occiirrcril, ipso dic jejnnanl ct vigilanl. pliirinios. Sed idco isli h.xrctici siint, qiioiiiam sc al)
XXX. Ai.oci ', proplcrca sic vocantiir, tanquam Kcclesia scparantes , nullam sp(;m piilanl cos liabcrc,
siiic vpibo (/i/ij cnim gryccc vcriium dicitur ) ,
qui;i qui iitiinlur iiis rcbus ,
quibus ipsi carciil. Kncralitis
Domu Verluim rccipcrc iiolueruiit , Joannis Evangc- isti simlles sunt : nam ct Apotactit c ((/) appcll.inliir.
iium rcspiicntcs, cujus nec Apocalypsin accipiunl Fed cl tlia iicscio quu; propria ha.'rctica doccre pcrhi-
lias vidclicct scripluras ncganlcs esse ipsiiis. hciilur.
XXXI. Ai)\Mi,vM cx Adani dicli, cnjus imilanliir in XI, I. SiCKi.i.iAM ab iilo Noclo qiicin supra mciiio-
paradiso niidilalcm, qiKTe fiiil anto pcccalum. llndc cl r:ivimiis, deniixisse (liciiiitur ; nam cl (liscipnliim ejus
imptias avcisantiir : qiiia ncc priusqiiam peccasscl r|iiid;uii perhiiicnt fiiissc Sibelliiim. Sed qiia causa
Adam, iicc priiiS(|uamdimissus cssct dc paradiso, co- diias ba^ri^scs cas Epiphaniiis conipiilet, iicscio : cum
t^novit iixorcm. Crcdiint ergo quod nuptioe fuliirje noii licri poluissc vidcamus, ut fiieril Sibi lliiis islc famo-
luissciil, si iiemo pcccasset. Niidi iiaquc marcs fcmi- sior , ct ideo cx illocclibriusii.ee iia;rcsis iiomcn
iiicqiieconvciiiunt, nudi leclionesaudiunt, nudi oranl, acccpcril. Noetiani enim (liflicile ab ali(|iio sciuntur :
iiiidi cclcbrant sacramenta, cl cx hoc paradisum siiam S:ibciliaiii aiilem suiit in ore multoriim. Nain ct
arbitrantiir Ecclcsiam. Praxcaiios cos a 1'raxca ipiid.im vocanl; ct Ilermo-
XXXII. Ki.cns.tos cl Samps.i:os hic tanquam ordiiie gcniaiii vocari ab Ilermogcne potiieriint : qui Pra-
siio conimemoral Ejiipbanlus, quris dicit a quodam xeas ct llerniogcncs cadem scntieiilcs, in .\frica fuisso
pseiidopropliela esse deceptos, qui vocabatur Elci {n), diciintiir. Nec lamen ist:u pliires seclo! sunt ; sed
cx cnjiis generc diias mnlicrcs tanquam dcas ab cis iiniiis sect;e pliira nomiiia , cx liis iiominiiiiis qui in
pcrliibel adoral;is : c;ctcra Ebion:cis lenere similia. c;» maxime iimoliicrnnt : sicut D()iiatist:c , iidem
XXXill. TiiEoi>oTi,vNi a Tlicodoto ' quodam insti- Parmciiianist.Tc ; siciit Pclagi;ini , iidem Cofiestiani.
Inil , liominem tanliiminodo Chrislum asscverant. Unde crgo sit f;iclum nt Noelianos el Sabellianos,
Quod dicitiir idcm Thcodotus propterea dociiisse, iion iiniiis iKcrcsis duonomina, scd laiiquam du;is
quia in perseciilione lapsus islo modo sc casus sui iKcreses siipradicliis Epiphaniiis poncrel , liqiiido in-
devilarc pntabal opprobrium, si non Dcuin negassc venirc non poliii : qnia si qiiid liiler sc difreriml
,
bcd homincm vidcrcliir. lani obscure dixit, stiidio forsitan brevitatis , ut non
XXXIV. Melciiisedeciani, Melchisedec sacerdotem inlclligam ; loco qiiippc isto, qiio ct nos , lam
Dei excclsi , non iiominem fuisse , sed virtutem Doi loiigc a Noclianis Sabeilianos commemorans : Sa-
essc arbitraniur. bcUiani , inqiiit, siinilia Noeto dogmalizanles , pra;-
XXXV. Bardesanist.c a quodam Bardcsane ,

qiii ter lioc quod dicuiil Palrein non esse passum {Epipliii-
in doclrina Christi prius exslilissc perhibelur insi- vius , in Anacephalwosi). Qnomodo de Sabellianis
gnis : sed poslea, qnamvis non pcr omnia, in Valcii- inlelligi potcst, ciim sic iniioliierint diccre Patrcm
passum, ut Palripassi:uii qiiam Sabelliaiii crebriiis
' Mss., qnod rntaplirygds facere. nuncupcntur? Aut si forte iii eo quod ait , praler
* Edili liic addiinl, meiine niarlio.
' Iii edilis, Aloqiani. têsliuieiidum cx Mss., (pii a rost, lapsrn est, adjecla eranl in excusis lihris verl.a
*
ilofii :
gr;rcis lueresioftiaiiliis dicuiiUir : -iloqoi. liarc, addens de siio, ul fnto ascriberet conversationes lionu-
* Kdiii, rt Tlieodolioiie : pauloiiue |:ost, idcin rhcodolion. nuin ; qns in M.ss. noslris iion reiicrimus.
* tn Mss. catliaroe sive ôvatiani, qui seipsos, ctc. Grae-
Cibliga.ilur cx Valicaiio codice. :
cis sunt, Fatliaroi.

((7) Al) F,|)inhanio in Anaccphalxosi Elkcmoi iiomi: alur, ' lii cdiiis, calliolicn Rcclcsia. Abcsl, Ecctetia, -i Uss.
(u 1'aiiario r.lxai, iii laiiarii synoitii i:l.xa. («) Id cst, r.ciiuiUiakaes.

35 LT.F.K lINrs. r.1
Patrcm non esse passum N(UMi;iiio> biis qiiainliuet maxiiitis fiiiietunl ipsuin cliain po-
hoc qnod dicitnt , ,
hoc (litTie ihlflligi voliiil, quis cos iii li:>c ambiûi- siroiiio diaboliiin alqueangcloscjus, qiuimvis posi lon-
talc ilisiiMiial'' Vcl quoiiHulo pos>unl inlolli|;;i iiiiilibcl gissima loinpora, purg;aos atque liboralos rcgiio Doi
conmi P.iirciii |mssiiin fuisse iion ilicere, cum dicant liicique rcstilui, et rursus posl longissinia lcinpor:i
eiiimlcm i|t8um ossc ol Palroni cl Filium cl Spirilum omncsqui libcrali sunl,ad hx'c niala dciiiio rohibi oi
riiilasicr aulcin Riixianus eitiscopiis iii revcrli ot luis viccs altornanlcs bcaiiliidiiiusn ctinise-
sanciuiii? , ;
prolixissiiiio lilno (luciii do luircsiUus (ondiilil , cl riarum ralioiuilis crcalui;c scmpcr fiiisse, scmper
ccntum '
\igiiili (^clo li;cresi-s arliilraluscsl coinpulaii- foie? I)c qiia vaiiissima impiotale adversus pbiloso-
d.is . Saliclliaiios oontinuo posl Noctianos poncns : plios, aqiiibus isla didicit Origenes, in lihrisdo Ci\i-
ejm qui siinilitudinan siii talo Oei diligonlissinie dispntavi ' (In tibro 21).
SiibelliH», InnHil, di»fipiiliis ,
docloris iiidem seculus esl, unde et Sdhctliani postea suiit XLIV. Pailiam a Paulo Sainosaiono , Clirisluin
appellnti, qiti el Palripiissitini, et Praxeani a Prtixea ,

noii sciiipor fnisse dicuiit ; sed cjus iniliuio , e\ (|uo
el Ueriiiogeniani ab llnmoyene, qui fucrimt in Afri- de Maria iialus esl, asseverant : iicc ouin aliquid
ca, qui et ita sentientes abjecli sunt ab Ecdesia catlio- ampliits (puiiii bomiiiem piilant. Ista h;crc.sis ali-
lica. C.erte iste eosdcm postca Salicllianos dixil ap- qiiaiido cujiisd;iin Artonioiiis ' luil : sed oiim defecis-
pcllalos, liiii oa qii.e Niicius scnlicbant; cl :di;i iio- sol , inslaurala ost a P.iiilo , ct po.-,lca sio a IMiolino
niina cjusdcin soct:v oommcnioravit : cl l:imoii coiinmuila , iil Pboliiiiani (piam Paniiaiii colcbi ius
Noelianos clSabclliaiios snb duobus iiumcris ;aiiquain i;unciipeiitur. Islos sone Paulianos bap!i/.;inilos (>sse
duas luereses posuil qiia causa , ipsc vidcril. iii Eoclesia calholica >'ic:ciio ooncilio consliiiituni
;
Xl.ll. Oricemam a qiiodain Origene dicii sunl ;

est. Unde oredcndiim esl cos rcgulain I}a|iiisin;iiis
non lllo qui fcre omiiibiis iioiiis esl, scd ab alio no- iion lcncre, quam secum iniilli luerclici ciiiii do Ca-
scio qno , de quo vcl scctaloribiis ojus Epiplianiiis lliolica discederctit abslulcrunl , catnquc ciislodiiinl.
loquons : Origeniani, iiiquit, ciijusdain Oritjenis *; tur- XLV. PiiOTi?irs ab Fpiphanio noii coiiiiniio posl
pit aulem sunt operatioiiis, isti sunt nefnnda facieiiles ', P.iulum sivc oum Paulo , scd aliis inicrposilis po-
sua corpvra corruptioni trtidentes («). Alios aiiloin Ori- niliir. ôii lacctur saiie siinilia credidisse : scciiii-
gcniaiios conliiino snbjicicns :

diim aliquid tainon advcrsatus ci dieilur; scd qnid
XI. III. Origesiam, inquil, alii ,

qui el Adamanlii sit ipsuin arKpiid , oninino iion dicitur. Philastcr au-
traclatoris, qui et mortuorum resurrectionem repellitnt tcin contiiinnlim ptmit anibos subsingulis ct propriis
;
Christum aulem crealuram et Spirilum sancluni inlro- liiinicris , (iiiasi lucrcscs diuis , cuin dicai Pholinum
ducentcs : parudisum aulcin et ctelosel tilia omnia iille- in oiniiibus Pauli scculum fiiisse doctritiati..
goriiantes ^. llac quidcm dc Origene Fpiplianius :

XLVI. Mamch.i:i a qtiodani Porsa exslilorunl , (|iii
sod qui eum dcfcndunt, uiiius cjusdciiuiue substaii- vocabanlur .Maiios : (|iiaiiivis et ipsum , cttm ejiis iii-
ii;i.' cssc , dicunl, dociiisse , ralicni et Filiuni el Spi- S;ina di)Clrinn (a;|)issel iii Gnccia pi;c(lio;iri , Mani-
rilum sanctuiu ; neque re.-urroolioiioiii rcpuli^se inor- clicuiii discipuli ojiis app-liare maluonint, devi-
luorum : qnanivis el in islis ciim convinccre sludoant, l;iiil(S iiomoii iiisatii;i;. L'ndo (|uid:im conim qtiasi
qiii cjus plnra legeriinl. Sed sunl liujus Origonis ali:i doctioics, cl 00 iji.o incndaciofes, geniiiiata n lil-
ili)gtiial.i * , (iiuu calliolica Eoclesia omiiino iion reci- lora , Maiinicluciim vocanl ,
qttasi maiiiia fuiulcii-
pil . in qiiibus nec ipsiim lalso aigiiil, nec polcsl ab lom '. Iste diio priiicipia iiiler se diêisa cl ad-
ojiis dofonsoribus f.illi * : nuixime do piirgalione ct versa, cademquc a;lefita c\. coxlenui, hoc c-t scni, cr
liboralioiie, :ic rursus posi loiigiiin tempus ad cadem fuisse , coinjiostiit : duasque naturas nlqne snb-
iiiala revolutionc ralioiudis universai crealiirai- Quis stanli;is, boni sciliccl cl mali , sc(|tiens :ilios aiiii-
enim calholicus clirisruiiius vcl doclus vel iiidocliis qiios ba^relicos , opiiialus csl. Qiuirum inlor so pii-
non vohemeiiter cxborroal eam quam dicit piirgaiio- gnamct coniinixtionein, cl botii a nuilo piiigartonom,
nom nudoruju, id t>SI, oliam cos qni lianc vitain in ct boni qiiod piirgari iion poteril, cum malo iii a'tcr-
fl igiliis el fari:.orihiis ot s:ioi logils ni.jiii' iinpicl;iti- num damnalioQcm , secniidum sua dognuita :isseve-
ranli^s , miilta fabulnntur , ipuc ciincla inlexere hiiic
• torte centum. IojjcikIiuii csi, ccnliim et. M.

iiro, el
» t.ov.oritienis disciprli. vox, (/i>r j/m/i, abcst al) Kr. cl
rioros iioii :ib eodom oiigonc AclanuiUio, sod abalio
:
1
i
ro-
Mss. iieoiiou a grxoo lcMii K, i| liatiii.
Ibolos (Todtnes.
' liijMiS., iiuiutrrtibilia fticienics. GraM;c csl, arretopciuwi-
tes.
* vcliMiiin codiouiii aiicloriiale romovimns quod in cx-
' Edili, € qui ct Adanmntii trai:l:iloris illius scctalorcs, ciisis liio a(i(lol):iliir : u Dioll |tr:cloi'oa ijiso ori^'oiios, (|ito(l
< qui (?l iiiortuoruiii rosurroclioiioin iiCKant (Jirisluin aii- :

A riliiis Doi sanolis iKimiiiilins ci)m|i;iraliis, vorilas il; Pa-
* lcm saiuHiim oroaiur iiii ilicuiil |iaradisuiii;aiiloiu
el S| iriluiii d Iri collalus, niondaoiiiiii : ol (]u;inliiiii (list:iiil A|.(~stoli
« el calos el uli.i iion crediint csse s.-cuiKliiin liUorani,s(vl in « Clirislo,laiiliiiii 1'ilius 1'alri. l.iido iioo oraiidns osl iliiis l
» allciroiia. » \oler(^ autcin lil«ri prossius i:ibatroiil {jfrao. cuni lalro, (jui;! non osl auolor iiidiil^'oii(laruiii |ioiilio-
«
• M.li editi, repidis.^ morlUDrum : scd qd ejits jduni le- iiiini, sod supplioalor. »
(i
gerunl, coiitrtuticunt. sunt et aini liitjna (uigenvi dsijinatii.

' lii (.'xoiisis, irtemonii. At in viss., irlemonis.
' îcoiiiiiiiio toniiil Mss. Al cdili. ctrpi.s ,ct minwn prauh-
• sic vss». Al odili, i:b ejiis tlefeiuioiibits cxcusari.
cari : nmn iintehac f rbicns (iiiio, Cuhriciis, ox K|ii| lnuiio,
Kpijihanius in lân.-.rin qiii loiii Iixt(»s. Go cl 61, apcrte
((/) lucr. (M)) vociibtitiir. sed in (iraxia (liscipiili ejiis vilaiiles
|)ro(llelurnosoire se aii OrintMiiani isli lurpes ab origonc nnmen insjiiiiv, q:iii>-i docliores, ct eo ip o inendiiiioes, ge-
Adjiiianlio dicli siiit , aii al> alio origoiio sed prolecto : miniilii n lillera, Mnnniclitvitm, qnîsi miniia fiindeinem,
III Aiiaco|>lial.cosi, (\\y.v s la slne raaario vciiii iii uianiis pro viniirltwo, id esl iiist.no, appelluvcriml. Iste dito prvi-
Augu.sliiii, de utrLstjue ori^cuianis >ic dicit ol>s.iire, ul cipi I, olc.
,
; ,
«r. DK iLi;iu:sinLs, s. aiioustim 30

opcri iiiniis Ion{?iim cst. Flx nis niilrm siiis (.il)ijlis landum. Qiia occaKJono , vcl fôtius exseciabiiib su-
v.iiiis .'ili|iic inipiis cogiiiaiir dicen; , aiiiiii.is hoii:is , pirslilioiiis qiiad.im iHrccssiialc, coguntnr Llccti co-
qiins coiisciit al) aiiimariiiii iiialainiii naliiia; sciliccl niin vcliit ciicbaribtiam conspcriiain ciiin seniiiie
coiilraria' coinmixlionc liliorandas, cjns ciijii» Dciis liumano smiicr*;, ut ctiam inde , siciit de aliis cibis
c>l cssc iialiiiM-. Pniiiiili; ninii<liiiii a naliini lioui, lioc (|Uiis accipiuiil , siibslaiilia illa divina purgclur. Sed
csl , n iialiir:! Dci raclum , coiililcnlni' (|iiiiiciii, scd liiic sc faccrc ii('(:aiil, ct :ilios iics( io qiios hub noiniiie
(lc coininixlione lioni cl ni.ili , (|n:i; ricla csl , (|iiaiiiio M:iiiicli.coruin laccrc aniriii:iiil. Dclccti Hiint lîmeii
iiilcr sc iili':i(|tic naliira piignavil. I|)s:iiii vcro Ijoiii a in ecclcsia , sicut scis , apiid Carlliaginein , j:im le ilii
malo |iiirâlioiicm ac lilicr.ilioncm , iion sdliiin pcr di:iciino conslilulo ,

qiiando iiihtaiitc UrM) Irthuno ,
liilimi iiiiiiiilniii cl (lc omiiilMis cjiis cicmciilis virlnlcs (|ui litiic doiiiui rcgia: iira^fuit, dliqiii addiicli suiit(a) :
Dci '
f:ic('rc (liciiiil , vcriiin cliain Klcclos suos pcr nbi piicll:i noiiiinc Margarila istaiii iicl;iriain liirpilii-
alimcnla (|ii:c sumiinl. Kl cis ({uip|)e ulimcniis, siciil diiicin prodidit ,

quu; cuni cssct annornm iionduin
imivcrso inumlo, Dci subslanliam pcrliibcnl csse duodcciin ,
proplcr hoc .scclcstum mystcrium sc di-
coinmixlam : (iiiam piirgari pul:iiil iii Klcctis suis co celiat csse viri;ilaiii '. Tunc Kuscbiam qiiamdam ma-
geiierc vil:c , (|uo viviinl Kiccli RIaiiicli;ciinini , vclut nicli.cam quasi sanclimoiii.ilem, idipsnin proplcr lioc
sanclius ct cxccllciilius AuJilorihiis suis. Nain his ipsum passam , vix compiilit conlilcri , cuin primo
duabus profcssionihus , lioc est Flcclorum el Audilo- illa se asseruissel inlegram , atque ab obsU.-trice in-
rum , Kcclcsiam siiam constarc voliicnml. In cseteris Sjiici piisliilassel : quae inspecla, ct qiiid esscl iiivenla,
autciii liomiiiibiis , cliain in i|isis Audiloribus suis , toiuin illud turpissimum scelus , ubi ad cxcipicndum
hanc parlcm bonx divinacqiic subslanlisc qu:e mixla etcommiscendum concumbcntium seincn larina sub-
et colligala iii escis el polibus detinelur, maximcque slernitur(quod Margarita indicanle absens non audie-
in cis qui generant tilios, arclius et inquinatiiis colli- rat), similiter indicavit. Et recenti lemprirc noimulli
gari putant.Quidquid vero undiquc purgatur luminis, eorum reperti , et ad ecclesiam ducti , sicul Gcsia
pcr quasdam naves, quas esse lunam et solem voliinr, episcopalia qusc nobis misisiis ostenduni , hoc non
regno Dei , lanquam propriis sedibus reddi Qiias ili- sacramcntum , sed exsecramentum , sub diligcnli in-
dem naves de subslanlia Dei pura perliibcnl f:ibiica- terrogalione confessi sunl : quoriim uniis nomine
las. Luccmquc jslam corpoream aninianliuin morl:\- Viator, cos qui isla faciunl propric Calliarislas ' vo-
liuni oculis adjaccnlcm, non soliiiu in liis n:u'il)iis , caii dicens, cum aiias ejusdem maniclixa; sccl;c par-
ubi eam purissimam crediint, veriiin cliam in aliis lcs in Maltarios *, el specialiter Manicbacos, dislribni
quibusque liicidis rebus , ubi scciindum ipsos leneiur pcrliiberel, omiics tamen has ires formas ab unu
admixla, crediturque purgnnda , Dei dicuiil csse na- anclore propagaias , et omiies generaliler maniclia-os
luram. Quinque enim elcmenla qu.Ti; gcnuerunl prin- csse , iiegarc non poluit. El ccrle illi libri niaiiii li:ci
cipes proprios ,
genti iribuiml leiiebrarum : eaque suiilomnibiissine dubilatione communcs, in quibiis
elemenla iiis nominibus nmicupanl , fumum , lene- libris illa porleiila ad illiciendos el per concupiscen-
bras , igncm , aquam , venium. In fumo nalD aiiimali;im dissolvcndos utriusque sexus principes tenebra-
lia bipedia, unde homines ducere origincm censenl riiin , ut lilicrala fiigiat ab eis, quaj caplivala tcneba-
iii lenebris , serpenlia ; in igne ,
quadrupedia ; in lur in cis divina subslanlia , dc masculorum in femi-
a(|His , nalatilia; in venlo, vobvlilia. Ilis (]uinque iias el feminanim in masculos iransriguraiione con-
elemenlis malis dcbellandis alia quinque elcmenla sciipla suiil, unde ista,qiiam eonim ncgant * qiiilibel
de regno et subslanlia Dei missa essc, et in illa .nd sc perliiicre, lurpiludo dcfliixit. Divinas enim
piigna fuisse permixla ; fumo aera , lencbris lu- virliilcs, quiinlum possunt, imilari se pulaiil, u(
rem igni , inalo ignem bonum , aqurc malae aqiiam purgeiil Dei sui parlcm : quam profeclo, siciil in
bonam venlo malo venlum bonum. Naves autem

, oiiinibiis corporibus coelestibus ei tcrrestribiis , atqiie
illas , id csl , duo coeli luminaria , iia dislinguunl, ut in omniiim rcrum semiiiibus, ita cl in liominis se-
luiiam dicanl factam ex bona aqiia , solem vero ex mine teneri existimant imiuinaiam. Ac per boc se-
igne bono. Esse autem in eis navibus sanclas virtu- quilur eos ut sic eam etiam dc semine liumano
,
les, quae se in masculos transfigurant , ut illicianl quemadmodum de aliis seminibiis qua; in alimcniis
feminas gentis advcrsae , el rursus in fominas , ut illi- siimunt , debeanl manducando piirgarc. Unde cliair
ciant masculos ejusdem geniis adversic ' ; et per hanc Catharislai appellantur, qiiasi iinrgatorcs , laiita eair.
iilecebram commota eorum concnpiscentia lujjial de purgantes diligentia , ul se nec ab hac lam liorrendr»
illis lumen ,
quod membris snis pcrmixliim tciiebanl cibi impiliidine abslincant. Ncc vcscimtiir lameiicar-
(l iiurgandum suscipiatur ab aiigclis liicis, p-irglimi-

» X1S.S. Fdiii auleni liabeni, violatam.
sic
qiie illis navibus impoiiatur ad regna propria repoi- Hic ediii aiiduiil, id est mundaloresvei purqatores.
»
3 Rdili, i>lacarios : quod crraiuai seculus esl sirinondus
in suo iTjedesliiialo ; quanquaiii

Augiense ejusdeui Pr.e-
• wtutem Dei. Mclius M.ss., tirliilcs vei : quas ni-
Edili,
destinati exem| lar |,ra?lert, Jiallarios. Sic Vjcro habent
hit
imra ^tanichxi diciinl esse in sole el luiia taiKjuam
cliain Au:?ustiui Mss. omiics. Nempe quia in
Biirun» maitis (ior
f;i (lual)us navibus smctas virtutes. concovdal in Aiiîensi conlra fausliiui,
ni.iinl, Mallarii aiipellaaiur, ex libro 5
exemi lari velus ille de Hx-resibus libcr, quem iiKlilo no- caii. S.
niine ITa^deslinali puhlicavil Jacobus Sirmondus qui laiueu ;
* iia va.icani duo Mss. At ediii, nnde
,
ista
.
cornm, quwm I-
hoc loco virtutem vei edidil.

bet negaiU, eic.
» llicc |ais senleniia! el rnrsus genlis adverso! , ,
vid. ross;J. viia \uguslini, cap. 16.

rcstiiuilur ex Mss. \iile librum dc âlura coiii, cap. 14. (li) iii
LII5FU U.NUS. 5S
37
iiibus , lanqnnni ile nioiiuis vcl oct isis fngeril ilivina ludilioandis bnmanis sonsibiis pnebuisse, ubi non so
gubslanlia . lanluni.iiu' ac lalo inilo roiuansoril , iinud Iniii mortcm, verum otiam resnrrcclionom siiniliter
jaiii diginiin non !.il in Kloclonini venlre purgari. Nec menlirelur. Dcuin qui Lcgem pcr Moysen dedit, el
ova sallem sumnnl , t|uasi el ipsa cum franguniur iii llebraMS Propbctis locutus est , non essc veruiu
cxspire'11 , ncc oporlcal ullis morlnis * corporibns Doum, sed uniiiii ox priiicipibiis lonobrarum. Ipsius-
cl hoc soluin vival ox carnc, quod farina iic (|iie Toslamoiili Novi scriplnras tanqnani iiif.iKalas
vesci , ,
niorialur, excipiliir. Sed iioc aiinionia laolis ulnnlur, ila leguiit, ul (|nod volniil indo accipiant, qiiod iio-
(juamvis de corpore animanlis vivoiile mulgealnr sive lunt rejiciant, cisqiie tanquain lotum veriiin liabcii-
sngalur : non qiiia piitanl divin.T snbslaiilia; niliil ibi

tes'noiiniiIlas apocrypbas antopoiinnl. Proiiiissiononi
cssc permixlum, sed qnia sibi error ipse non conslal. Doniini Josii Ciirisli d(> paraoloto Spirilu saiiolo (Joa».
Nain el viiumi noii bibunl, diociiies fel esse princi- XVI, 7) iii suo b;L'rosiarcIia MaiiicIia;o diount esso
puni leiiobraruin ; ciim vescanliir nvis : iiec musli coniplelam. Unde sc in suis litleris Jcsu Cbristi ap(^
aliquid, vel receniisslmi, sorbeiil. Animas Audilorum stolnm dicii, eo quod JcsiisClirisliisse missurum esso
fcuoriiin in Elecios revolvi arbilianlur , aul fcliciore pioniiserit at(|no iii illo inisorit Spiriium siinotum.
compeiidio in cscis Eleclorum suoruin , ut jam inde Propter qiiod otiaiu ipse Manicbu>us diiodecim disci-
purgala; iii nulla corpora reverlanlur. C;cleras anlein piilos liabuit, ad iii^tar apostolici numcri , quem iiii-
aiiinias el in pecora redirc pulanl , el in omnia * qu;e nieriim Manich;ei hodioqiie cusiodiunt. Nam ox Cle-
radicibus fisa suiil aiqiic alunlur in (crra. llcrbas ciis suis haboiit duodecim, quos appcllaiit magistros ,
eiiim alqnc arborcs sic pul.uil \iver.e , ul vilam qiue ct tertium dooimuni priiicipem ipsoriim : cpiscopos
illis inosl, el senlire crodanl , el dolcre, cuni hcdun- aiitem septuaginta duos ,
qui ordinanlur a inagistris ;
lur * : noc ali(|uid inde siiic crucialu corum quem- et presbyloros , qui ordinaiilnr ab episcopis. Ilabont
quam pos^c vcllorcaul carpcrc. Proplcr quod, agruin ctiam episcopi diaconos. Jam ca;ieri tanlummodo
eliam spiiiis purgarc nefas liabont. Undc agricnlln- Blecti vooantiir : scd mittiinlur eliam ipsi qni viden-
,
ram qiix oiiinium aniiim csl iniioocniissinia , lantur idonoi , .nd liiinc crrorom , vel ubi csl , susieiilan-
,
ijuam pluriuni bomicidiornin roain dcmenlcr aocii- dum el angoiidum ; vel , ubi non est, etiam seminan-
saiil : suisque Auditoribiisideo Iktc arbitranlur ignosci, duin. Baptismum in aqiia niliil cuiquam perbibciit
quia pnvbeiil iiide alimenla Cloctis suis ; ut divina illa saintis anorrc : nec queniqiiam coruiii quos decipiunl,
snbslanlia in ei)rnm vonlro pnrgala , impclrot ois vc- b:iptizandnm pulant. Oraliones faciunt ad solem pcr
iiiain , quornin Iradilur oblalione purganda. llai|iie dicin ,
quaqna versum circuit : ad lunaiii per noctcm ,
ipsi Elecli , nibil in agris opcrantes , iiec ponia car- si apparct ; si auteiii iioii apparei, ad aquiloniam par-
pentes , nec sallcm folia ulla vellonles , cxspoclanl lem , qua sol cum occidcril, ad oricntem revertitur,
liic alTorri uîbiis suis ab Audiloribus suis, vivonles slanl onnles. Peccaloruiu originom iion libero arbi-
de lol ac Uiiilis secunduin suam vanilalem bomicidiis tiio volnntalis, sed subslaiili;e tribiiunt gontis ad-
alicnis. Moiiont cliam eosdem Audilorcs suos , iit si vcrs;e : qiiani dogmalizaniesesse bominibns mixlam,
vescuutur carnibus , animalia non occidant , ne offon- omiicm carneni non Doi , sed inahe mcnlis perhibent
danl principcs tenebraruin iii cGeleslibus coiligatos ,
esse opiricium ,
qu;e a conliario priiicipio Deo co;c»
a qiiibus (imiieni carncin dicunt originem ducerc : et tenia esl. Carnalem concnpisccntiain ,
qna caro con-
si ulunlur conjngibus , concopluin l;imcn gcneralio- ciipiscit adversus spiriuini , non ex villata in primo
ncmque dcviienl, iie divinasubslaiitia qnx in eos per homine naliira nobis iiicsse innrmilaiem ; scd sub-
alimenla ingrcdiiur, vinciiliscanicis ligetur in prole. stantiam voliint esse contrariam , sic nobis adhaeren-
Sic qiiippe in omnem carnein , id esl, per escas «jt tcm , ut quaiido libcraniiir alqiie piirgamur, scparelur
potus vcnire animascrcdiint. Undc nnptias siiie dii- a iiobis , ct in siia natura eiiain ipsa iinmortalitcr vi-
iiiknionc condemnant , et quaiitnm in ipsis est, pro- vat : easqiie dnas animas , vcl duas menles , unani
fiibenl quando generare probibent, propler qnod boiiani , allerain nialam, iii uno boinine inter se ha-
;
coiijiigia copulanda siini, .4d.>m el Evam e\ parenli- bere conflictiim , qnando caro concupiscit adversus
bus principibiis fumi asseruiil n:ilos : cuin paicr co- spiritiiin , el spiriliis adversus oarneni (Gulat. v, 17).
riiin noinine Saclas socioruni snoruni fctus oiniiinin Noc in iiobis s.inalum lioc vitium, sicuti nosdicimus,
devorasset, et quidquid inde commixtnm divinae sub- i;un(|uaiii fnlurum : sed a noliis scjunctam al()iie se-
stantixceperat,cum uxoreconciiinbens in carne pro- clusam subslantiam istam mali, et (inilo isto sxculo
lis tanquam tcnacissinio vinculo colligassct. Cbristiim post connagralionem nnindi in globo quodam , lan-
aulem fuisso afiirinanl , qiicni dicit noslra Scriplnra quam n c;irccresenipilcriio, essc viclnrain. Ciii globo
serpenlcm , a quo illuminatos asscmnt, ut cogiiilio- afnrmant accessurum scmpcr ct adbxsurum qii:isi
iiis oculos aperirent , ct boniiin maluiiique dignosce- cooperlorinm atque lcctorium cx aniinabiis , n:itura
reiit : cnmquc Cbristnm iiovissiniis teniporibus ve- quidem bonis, sed lamen qux non poincrint a naliiru:
nisse ad aiiiinas, iiou ad corpora liberanda. Nec niahe coiilagionc miindari.
fuissc iii carne vera , scd siinulalam spcciciii oiniis XLVil. IliEitACiT.£ '
,
quoriim aiiotor llicraoa iiiiii-
' Sic velercs n'ss. ai odili, cisqiie lanqiiam nun tntnm ve-
' Aliquol Mss., illis mortuis. riim habeiilibu.s winniilUi.%, elc.
* sola edilio lov., el otunia ; oniisso, iti. ' Kdili, uierucliiliv. Al Mss. absq:!C aspiralii^ne iu (piaru
* lii MbS., ciim UeUUiir. i»:yllali;i, liicriuitiv. ciu oi, leriikitui.
. ,: ,
50 i)K iLi:m:siDiJs, s. aucustini 40

ciipnliir , rftsiirrcrlioncni crirnis iic>,ini. Moinclios prcsbyler, doiiii^so fcrliir qiiod opiscopus non [lOtuit
Ctiiliini cl nionarliiiscl conjii;î;i noii li:i'».iil(!> iii coin- ordiihiri ; «;l in Arianoriim li;crcsini lapsus, propi ia
iniiiiioiicni rccipiinil. Ail icgiiinn c(riiiriini ikmi ikt- qu()(|iic doînala :iddidissc nonniilla , diccns oinrri
llnorc jiarvnlos iliciint, (|tii:i non siinl «!''S iilhi iiicrii.-i pio dGriniuiitibiis tion oporlere '
; ncc statula bolc-
ccrl:iniiiiis, (|tio vilia sii|ici"nitiir '. miiilcr «:<l«;branda esse jcjiinia, sed cuin quisquc vo-
XI, VIII. Mi.i.iriAM a Mcldin iinii(ti|i,»li ,

nolctilc!) liioiil jcjuii.iiiduiii, iic vidoaliir esso siib lcge. Diccbat
oiarc ciim coiivcr.>is , id csl , cis (|ni in |»(rscciiiion(j cliani prcsbyloruin ab cpiscopo nn|!a didircniia do
cocidtM unl, sclii.-^nia lcccruiil *. Nuiic aiilcin «licuniiir bcK! di.scenii. Quidam pcrbibciit isloh, siciil Kncrali-
Ari;iiiis ossc conjniicli. tas vol .Vpolaclitas, iioii admillcrc ad coiiimunion< m

XLIl,. AiUANi :il> Ario, iii co snnl noli^simi crror*;, siiani iiisi cinliiionlos, cl cos qui s.cciilo ila reniinli:i-
rino P;ilicni cl Fiiiuin cl Spirilum baiKltiin ikiIiiiiI vcriiit, til propria iiiill.i possidcanl. Ab es(a tamcii
csse iiiiins cjns(lcni(|iie n;ilnru! aKiue sul)Slanli;i', aiil, c;iriiiiiiii iinn cos ab.^linere dicit Eiiipbanius : IMiil.i-
iil (^xprc^sius tlicalnr, cssciili:c, (iu:« oOito grajcc ap- ster vcro cl lianc cis Iribiiil abslinonliain.
pcilaliir scd cssc Filiuin cicaliiraiii ; Spiiiinm vcro LIV. Ai;tiam ab Aolio siiiil \ocali, ii(loni(|ue Kn-
s;iiiclnin crc;ilnrani cic;iliir:«, Imc «*sl, ah ipso Filio iioiiii;iiii :il) Kiinoinio Aetii discipulo , (|n(i iKmiino
crcalnni voiniil. Iii co aiilem (luod Cliri->luiii sine iiiagis innotiierunl. Cuiiomius qui|)[>c iii tlialoclica
aiiima solaiii cariiem susccpissc arbilranliir, niiniis pr;ovalens, aculiuij ei colcbrius delcndit li;inc Ikitc-
dc siiii, di>5imilciii pcr (ininia 1'atri a soroiis Filiiim cl

iioli sunt : ncc advorsiis eos ab aliiitio iiivcni liac ,
10 arKiu;iiido fuissc ccrlaluin. Sed lioc vcriim cssc, el Filio Spii iiiiin sanclum. Forlur ctiain iisqtio adoo fuissc
K|iipliaiiius iion lacuil, cl cgo c.\ eorum (|uil)usdani boiiis moribns iiiimicus , ut assevcraret quod nibil
scriplis cl colloculionilius oerlissime compcri. Reba- cuique obc.->sel qiiorumlibot pcr|)e!ralio ac pcrseve>
plizari (pio(|ue ab liis Calbolicos iiovimus ; ulrum cl Mntia pccc;ilornin , si hujus qux ab illu doccbalui
"*
itoii calliolicos, iiescio. fidei parliccps osset.
L. Vadianos % quos appellat Epipliaiiins, el sclii- LV. Apollinakistas Apollinaris inslituil ,

qiii dc
smalicos, non b;crclicos viilt videii; :ilii vocant An- aiiima Cbristi a Calholica disseiiscrunt , dicenlcs
*
tliropomorpbilas, qiioniam Deiim sibi ringunl cogila- sicnl Ariaiii , Dcuni Cbristum carncni sine aniina
lioiic cariiali iii siiiiiiiliidii:eiii boniinis corriiplibilis :

snscepisse. In qua qnxslione lestimoniis evangolicis
qiiod rusliciuili coniiii liibiiil Fpiplianiiis , parcens vicli , mcnlem, qua ralionalis cst aiiinia bominis, di -
cis 110 dicaiilnr b;ciclici. Fos aiilein scpaiasso se dicil fulsse aniin;c Cbrisli , sed pro bac ipsuin Veibiim in
a conmiuiiioiii', noslra, ciilp.indo tpi.scopos diviies, cl eo fiiisse dixerunl. De ipsa vero ejns carnc sic a ro-
l-ascha ciini Jiuhcis cclcbi;indi). Qnanivis sint qni oos cta fide dissensisse porliibonlur, ul dicorcnl carncni
iii yEgYpli> Kcclosi;o c;illiolic;v C'imniunic;ire assevc- illain ct Vcrbuin unins cjusdemquc snbstaiiti;o , con-
roiit. Do IMiolinianis aulciii, (jiios i^lo Ioc(» Fpipbaiiins lentidsis-inio assevcranles, Veibum c;irnein facluni,
comnicmorat, jam sU|icrius salis locutiis siiin. liocosl, Vorlii ali(|tiid in carneni fiiisso coiiver.-.uin
lA. Sf.miauiano-; Fpipli:inins dicil , (|iii siinilis es- alquc miiialiim, iion aulem carnoni de Marix c;iriio
sonlia!(o,uotsu<rr.v)(!i(iiiil Filiiim'', taiK|iiaiii uon pleiios fiiisse susccplain.

Ariaiios : (piasi Ariani nec siinilcni voliiil ; cuin lioc LVL Amidicomaritê ^ appcllati suiit li;crciici, (;ui
Finiiiiniaiii dicore cclobrenlur. !\Iari;o viigi;.ilali usque adeo conlradicnnl, nt aflir-
Lll. MACtDONiANi stiiil a Macedonio *

,
qiios et nicnl cani posl Chrislum n;ilimi viro suo fuisso coiii-
nv£u,uaT0//.a>:su5 Gr.Tci dicunl, eo quod do Spirilu san- inixlam.
clo litigeiii. Nam de Palre el Filio rccte scniiunt LVII. Poslrcmam ponit Kpipbanius Massalia.vo-
qtiod iiiiius sinl ejusdonique subslanliie, vel essonii.T? RUM * haTCsim (|uod iiomen ox liogua syra ost. Cncce
:
sod de Spirilii sanclo boc nolunl crodcre , creaturam aiilein dictnilur Eu-îrai, ab oraiido sic appcllaii. Tan-
011111 csê dicenlcs. llos poiiiis qiiidani S.!nii;iriaiios luin eiiiin orant, ul cis qui boe de illis au.!iunl inciv-
viic;iiil, qiiod iii liac qiKOslione cx paito cum illis siiit, dibile videatnr. N:iiii cum Dominus dixeril , Oportet
cx iiario niibiscuin. Qiiainvis a noiiiiuUis pcrliibcaii- semper o>are, et non deficere {Lvc. xviii, 1) ; el .\po-
iiir, iiiii Doiiin , sod doilalom l';ilris et Filii «liccre sloliis, Sine interniissione orate (I Thess. v, 17) : qiiod
Spiriiiim saiictnm , cl nnll.im pto,>riaiii li:iboro sub- sanissime sie accipiinr, ul iiuUo die inlorniitlaiiiiir
siaiiliam. ccrla tompora orandi : isli ila iiiinis hoc facinnl , iit
LIII. Akkiam ab Aorio qtiod;ini siiiit, (jui ciim csscl liinc Jiidicarentur intor baerelicos iiominandi. Quam-
vis noiiniilli eos dicant de piirgatione animarnm iio-
scio qiiam pbanlasticam el ridiculam fabulam nar-

• sic Mss. At I.OV., scpnrciititr. F.r., supereiilur
' Apud l,ov., vel uiikim fecerunt. Aliosl, vel, al) F.r ei a
Mss. • sic Mss. At editi, dicens, orare vel offerre pro mortuis
Kloriacoiisis coiiex lioc taiUimi loco liaboii:U, 'Hlianos :
^ oblnlioiiein non opo-tere.
iiain siipra iii iiKliciilo operi |,r;tiixo, cuiii cutcris \'ss. prse- • in Mss., carnem solam sine nninia.
lort, ir.duinos. l'r;cdoslinaliis ia Augieiisi codice laUtiiinos 3 luJiii, nlidiionuii iiniilw : socundum Grajcos. Omncs
(•();isia.iicr viicat, iisdtiobtis locis quibus siriiiondus Audia- vero liic latiiii Mss., Anlidicoinarita:.
7I0S oilitlil. r,rn'cis rovera dicuntur Audzanoi. • FjJili, PsaUiunorum. At Mss. plcriqiio, Massalianorum.
* 1 ov., dicunl Piitrem et riliiim. raiiciores, Massilianornm : qui tamen MussnHanos el ipa
" addunt, constaiitiiiopolitanw ncciesioc ephcopo
Kditi ,
h ihont iu indiculoanle prgefatiouein.Concordaul gra?ci scrr
quod Mss.a abosi. ptoros.
;;
'•-
LIIIER UNUS.
cxirc de Psahno, iihi Ifgiiiir, In sule pomii lahernacxdum ««""•
rare •, porcan» srilicel cuin porccllis viiieri
hnmiiiis (iiinmlo iiiirgnlur, cl in cinn visihili si- (/*«(«/. xvm, G). Nciânl eliam visibilem paradisuu?.
i.re
non cninlnnat, inlrare. Ilis P>aplismuin in aqiia non accipiiiiil. Ucsurreciionfni
iinliler spccic ignoin, (|iii
ailjnngil Kpiplianins Enplicmilas.

Mariyriaiios, cl Sa- iioii piilant ruUiiam, scd quolidie fi^Ti iii gcii.Taliune
lanianosV cl hdsoinncs cum illis lanquam «nam \\:v- filiorum.
rcsim ponit. Oicuntur Euchil;c opinari monachis ,

LX. Procii.vmt;E secuti suni istos, ct addiderum
Chrisliim non in carno vcnisse.
1 on licere susleniaiuLc vilac su?e causa arKjuiil ope-
r.iri , alquc ila se ipsos nionachos profitcri, ul onini- LXI. Patuiciam a Patricio nunciipati, subsianliani
carnis Iiumanx non a Deo, scd a diabolo condilani
110 ah oi)Cribus vacciil.
Usque ad islos ergo dc luTrcsibus opus suuin pcr- dicuiil camque sic fiigicndainct deteslandam putaiit,
:
apud Gnecos ut quidam eorum pcrhibeanlur eliam morte sibi illa-

duxil supra dictus episcopus Cyprius ,
inltT niagnos hahilus , cl a inullis in calholic;c fidci ta '

carerc cariie voluisse.
cominemorandis h;e- LXII. AsciT;E ab ulre appellati sunt arxtS; cnini
sanilaie laudatus. Cujus cgo in :
relicis iion inoduin, scd ordincm sum secutus. Nam gr;rco, latine ulcr dicitur : qucin pcrhibcnlur inflatuin
ct aliqiia cx aliis posui qune ipse non posuil,et aliqua

ct opcrtiim circuire bacchaiitcs, tanquam ipsi sint
non posiii ,
qu.ne ipse posuit : iiaquc alia lalius quam cvangelici utrcs novi novo vino lopleli.
ipsc, alia ctiain brcvius cxplicavi parcmque in non- LXIII. Passalorv.\ciiit.€ iii laiilum silenliostudeiil,
,
nullis cxhibui brevilatcm , oninia moderans sicut in- ut naribns el labiis suis digilum opponanl, ne vcl
lcnlionis mc.Te ralio postulabal. Proinde illc de oclo- ijisam lacilurnitalcin vocc pra.Tipianl, quando taccn-
giiila hcurcsibus, scparatis viginti ,
quas antc Domini duin sibi cssc arbilrantur ; unde eliam illis est no-
advenlum cxslilisse, sicul ci visum esl , compulavit mcn indilum : w.iâ.)r>i cniin gracce dicitur paliis ; ct
reliquas post Doinini ascensum iialas sexaginla, bre- puyxoj nasiis Cur autcmperpalum digilumsignificaio
vissimis libris quinqiie comprchcndit , alque oinncs inalucrint , a quibus hoc noincn composilum csi,
sex lihros lotius ejnsdcm sui opcris fecil ^ Ego au- ncscio : cum gracce ct dicatur digitus JaxruJiot , el
lcm ,
quia secundiiin pctitionem luam cas ha^reses possiiit utiqiie Dactylorynchilx multo evidentius nun-
meinorare instilui ,
qucc post glorificalioncm Christi cupari.
se advcrsus doctrinam Christi , etiam sub velaminc LXIV. AQLAnii cx lioc appcllaii sunt, quod nquam
christiani nominis exlulcrunt,*qninquaginia scplcm cx olTerunl iii poculoSacrainenti, non illud quod omnis
Epipliaiiii ipsius operc in mcum iransluli , duas in Ecclcsia.
uiiaiii referciis, ubi nullam diffcrcnliam polui rcpe- LXV. CoLUTniAM a quodam Colutho, qui dicebat
rirc : et rursus ubi illc cx duabus unam facere voluit, Dcum non fact rc mala conlra illud qiiod scriptuin ;
suh nuincris suis singulas posui. Scd adhuc comme- cst, F.go Deus creans niala {Isai. XLV, 7).
nionire dt.beo, sive quas apud alios reperi , sive qiias LXVI. Florimani a Florino, qui econtrariodiccbal
ipse rcminiscor. Nunc crgo addo quas Philasler po- Dcum creassc mala : eonlra id quod scripliiin est,
suil, ncc posuil Epiplianius. Fecil Deus oinnia, et ccce bona valde (Gen. i, 31). Ac
LVIII. Meta>gisiionit.€ dici pnssunl, qui Mclan- per hoc quamvis conlraria inlcr sc dicenlcs, tamen
gisinon asscrunl, diccnlcs sic esse in Palre Filium, ainbo divinis cloquiis rcsistebaiil. Crcat cniin Deiis
quomodo vas in vase, quasi duo corpora carnaliler inala, pocnas jiislissimas irrogaiido; qiiod Colulhus
opinanlcs ; iia ut Filius intrcl in Palrcm, lanquam vas iion vidcbat : non aulcm malas crcando natiiras atque
minus in vas majus. Unde el lale nomcn hic crror subslanlias, in qiiantuin suiit iiatuivc alqiic subslan-
acccpil, ul jMrav/tff/iiojgrxcediceietur : a-/-/tToj quippe tix ; ubi Florinus crrabat.
illa lingua vas dicitur : sed introitus unius vasis in LXVII. ILiTCsim quaindam sine auciorc ct sine
allcrum , laline uno nominc non potcsl dici , sicul nominc Philajter commcinorat, quc dicil hunc inun-
grcrce poluil ,u£ra7-/t7,a6{. duineliain post rcsurrcclionem mortiiorum in eodeni
LIX. SELErciANi sunt vel Ilermiani ab aucloribus stalu in quo nunc est esse mansunim, ncqiic ila csso
Sclcuco vcl Ilermia, qui elementorum ninleriam deqiia niutandum, ut sit coclum novuin el tena nova, sicut
f.ctiis csl miindus, noii a Dco factam dicunl, sed Dco sancla Scripliira promiltit {Isai. lxv, 17 ; II Pctr. iii,
co;eternam. Ncc animam Deo iribiiunl crcalori, scd 1.5, et Apoc. XXI, 1).
crcatorcs csse animarum Angelos volunl dc igne el LXVIII. Estalia hxrcsis nudispedibus sempcram-
spirilu. Maliiin aiiiem asscrunt esse aliquando a Deo, bulaiiiium, eo quod Domiuus dixeril ad Mnyscn, vel
;Uiquando a malcria. Neganl Salvatorem in carne se- ad Josue *, Solve catceamentum de pedibus luis [Exod.
dcre ad dexteram Patris, sed ea se exuisse pei hibent, III, 5; el Josue v, IC) : etqiiod propliela Isaias iiudis
eainque in sole posuissc, accipicnles occasionem de pedihiis jiissus riierit ambulare (/saJ. \x,2). Idco er-
go hxTCsis cst, quia non proplcrcorpoiis afniclioncm
< In Mss., ncscio qua phantastica el ridicule fabulosa nar- sic ambulanl, scd quia testimonia divina laliler inlel-
rare. ligiint'.
> lu iinpressis, Sattnnanos : eorum vilio qui edidcrunl
n:im Mss. omiics femnt, fâtanianns.
' Kiliii, in sfx libros loliiis tjiisdem sui operis fecit con- <
if, M.?s., morte sibinwt illata.
clitdi. M->s. Tero nec lubeul |jarliculain, in, ncc veibum, ' li; M;>.s. dcost, velud .losue.
concl/idi. » Am. Kr. el pliriquc >;ss. omittunt : Ideo ergo hgercsit
Sanct Algist VIII.

;;;
4.\ DF, ii/T;r;r.siin's. S. ALCIJSTI.M U

I.MX. DONATI.VIÎ Vcl n(Uiali8l.T, gllll», qili |ilillllltH ci^ qiios cxtra coruin Efxlc«iain baptiravcraiii , k\
projitcr onliiiiiMim coiilr.'» siinm voliiiilalcni C:i!rilia- Hiiis honoribus sinc ulla iii quo<pi:irn repctilionc 1!%-
riiiiii KrrlcsinidiiilliMfiinoiisis cpiscopiimscliismr» Tccc- piisinalis rcccpcrunl, ncc cos nt corrigcrenl per pu-
rniil : dhjiciciilcs ci criinin.'! noii [iiolcitn, cl inaxiiiio Micas polcsl;it<;s agcrc desiilcriinl, nec coriini criiiii-
qiioil .1 Iradilorihiis (livin.Trmn Scripliir.Tinm fiicril riibus per siii Coiicilii i>cr>tcriliam vcbcnicitlcr cx.-kg-
ordiiialiis, Scd |iost caiis.im cum co diclam aupic (i- gcratis commuiiioncm .siiam coniiminarc timmTimt.
iiilain falsilalis rci dc|)rc!icnsi, pcrlin.ici disscnsionc EXX. Prtiscii,i.iAMST.«, qnos in Hispnnia friscil-
firmals, iii lia-rcsim scliisma vcrlcniril : lanqnam liaiiiis iiistiliiit, maximo Cnosliconim ct M;ini(lia;o-
Etclcsia Clirisli proplcr crimina C;cciliani, scii vcra, riiin dogin;ita pcrmixla scclanlur. Quaiiivis ci cx aliis
scii qnod magis judicibiis apparuil, falsa, do loio li;crcsibus in eos ' sordcs, tanquam in scntinani qii iro-
tcrrarnm orbc pcricril, ubi fiilura proiiiissacsi, alfpio darn horribili coiifusione connuxcrhit. Propler occiil-
in Africaiia Donali parlc rcmanscrit, inaliis lcnaniin tandas aiitcra contaminationes el lur{iitudincs suas
liarlibus qiiasi conlagioiic commiiiiionis cxslincla. habent in suis dogmalibus et Iikc vcrba :
Audcnl cliam rcbapUzare Calholicos : ubi se ampriiis

Jura, pcrjura, sccretum prodere noH.
liccrclicos esse (irmariinl, ciim Ecclesi.x calbolicc
univcrsffi placiicrit, ncc in ipsis ha-rclicis Dapiisnia Ili arriinas dicunt cjiisdem nalurx aique substnntia?
communc rc cindcrc. IIiijus h:crcsis principcm accipi ciijus esl Dciis, ad agonem qiiemdnm spontancuni in
nius fnisse Donalum, rpii dc Nuinidi;i vciiiciis, cl
lerris cxcrcciidum.pcr septcm coelos et pcr (piosdain
conlia Coociliannm cbristianam dividens plcbcm, ad- gradatim dcsccndcre prii.cipatus, ct iii riialigiiiim
juiiclis sibi cjnsdcm faclionis cpiscopis, M;ijoriiiiim principcm iiicurrcre, a qiio istum miiiidum facluii»
apiid {"arlli:>gincm ordinavil episcopuin. Cui iM:ijori- vnluiil, aiqiie ab hoc |iiincipe pcr divcrst cariiis cor-
110 Uoiialiis alius in eadeni divisione siicccfsit, qiii |.ora sciiiimiri. Aslruuiil eli.iin falalibus sicllis bonii-
eloquciitia sna sic confirinavil hanc b;cre:îm , ut iies colligatos, ijisumquc corpus noslrum secundnno
ninlii c.xislimcnl propier ipsuin poiius eos Donaiislas diiodccim sigiia coeli cssc c(»mpositum, siciil hi qu^
vocari. Exslant scripla cjus, ubi apparct cuni eliam matl:cmatici vulgo appellanlur consliluentes in ca-
;
iion cailiolicam dc Trinilalo habuisse scmeiiliam, scd liile Ariclem.Taiirum ineervicc, Gcminos in liumeris,
quanivis ejusdcm snbslaiiti:c, miiiorcm lamen Palre Cancrum iii pectore, ct cxtera iiominatiin signa per-
Filium, cl minorcm Filio pulasse Spiritum sanclum. ciirrcnles, ad plantas usquc pcrvcniunl, qiias Piscibiis
Veniiii in luiiic, (picm de Trinitale liabuit, ejns erro- tribnunt, qiiod ultimtim sigiium ab astrologis nuiicu-
lem Uoiialislariim iniilliludo inlcnla nonfuit;i!ec patur. II;cc cl alia fabiihisn, vana, saerilcga, qu.ne
facile in eis quisqn:iin, qni lioc illum sensisse iiove- persequi longum est, hicresis, isia conlcxit. Cariies
lil, invcnilur. Isli li;crclici in iirbc Roma Montenses tanqiiam immundas escas eliam ipsa devitnl : conjii-
vocanlur, qnibus hiiic cx Africa solent cpiscopiim
gos, qiiibiis lioc maliim potucrit persuadere, dis)<fti-
mittere : aul hiiic iliuc Afri cpiscopi eorum poigere, gcns, ct viros a iKilentrbus feniinis, et foiiiinas a
si lorte ibi ciim ordinare placuisset. Ad banc h.-cresiin
nolenlibus viris. Oiiificinin qtiippe oninis cariiis non
in Africa cl illi pertinent, qui appcllantur Circunicel- DfO bono el veio, sed malignis angelis tribiiiint : lioc
lioncs, gcniis boininiim agicste ct fimosissimu; au-
versntiores cliani M:inicha;is, qiiod nibilScripluraruin
daci;c, noii snliim iii alios immania facinora perpc- canoiiicariinl repu;Iiaiil, simul cum apocrypliislegen-
irando, sed ncc sibi cadem insana ferilale paFcendo.
tes omnia et in aucloritatem sumeiites, sed in siios
Nam per niorles varias maximeque prx-cipitioium
sensus allcgorizando verlentes qiiidquid in saiiciis
ct aquarum ct ignium se ipsos nccare coiisncrunl
Libris est quod eorum evertat crrorem. De Chiisto
el in isliuii furorcm alios qiios poltierint se.xiis
Sabcllianam seclain lenciit cumdem ipsum esse di-
utriusquc sediicere, aliqnando ut occidanlur ab aliis,
ccntos , iion solum Filium, sed eiiain Palrem , et
niorleni, nisi fccerint, coiiiiiiiiiaiites. Yerumlamen
Spiritum sanctum.
plerisqiio Doiialistarum displiceiit tales, ncc eoruni
LXXI.Dicil Pliilasler,êsse alios hacreticos qui ciim
ccmninniono contamiiiari se pulanl, qui chrisliano
hominibu» non sumunt escns : scd ntruin cum aliis
0; i)i lci rariim deincnter objiciunt ignotorum crimen
qni ejusdem seci;e non suni, aii eiiam inler se ipsos
Airoruni. Mulla et iiitcr ipsos facta sunt schismata,
id facianl, iion exprimil. Dicil eliam eos de Patre et
1 1 :ib iis se diversis coetibus alii alqiie alii separarunt
Filio recle, de Spiritu aulem saiiclo non catholice
qiioruin se|iarationem ca;lera grandis muUitudo non
sapere, quod eum opinentur esse creaturam.
scnsit. Scd apud Cartbaginem Maximianus coDtra
LXXil . A Rliclorio qiiodam exortam bocresim
Primiaiiuni ab ejnsdem erroris cenlum fermeepi co-
dieit nimiiim mirabilis vanilatis, quic omi>es bocreli-
pis ordinatus, cl a reliqiiis Irecentis decem, cum eis
cos recle ambulare, et veia dicere affirniat : quod
duodccini qui ordinationi ejus etiam praesentia cor-
iia est absurdum, ut mibi incredibile vidoalur.
porali inierfiiernnt, alrocissima criminatioiie damna- LXXIII. Alia esi hxresis, qn* dicit in Cb./isto
tus, conipnlit eos iiosse ctiam extra Ecclesiam dari
diviniiatem doluisse , cum ligerelur caro ejus ia
posse Rapiisinum Ci;risti. Nam quosdam ex eis cum truce.
esU qiita non propler corpork agiictionem stc ambidattl

ii'd qtd:t lestimonia dicina Uditer intelligiau. ' Sola editio Lov., iti cas.
,
5 I.IBRR UNUS. 40
LXXIV. Fsl alia, quac irirormem sic asscril Dcimi, tein Marix deslruebal, dicens eam pariendo fuisso
il qii:vd:uii pars ejus sil P:Ucr, qiix(l:un Filiiis, corniplam. Virgiiiilatcin cliain s.Tncii.iionial.jiii , et
iiucilam Spiiiliis saiiclus; lioc esl ,

qiiod Dci unius contincnliam sexus virilis in sanotis eligcntibus
larles siiil , <i«kc istam faciunl Trinilaiem : vciul ex cxlibem vilam, conjugiorum casloruin atque fidoliuin
lis iribus parlibns complealur Deus , nec sil perfe- mcritis adxquabat ila ul quacdam virginos sacrjj
:
lus iu se ipso, vcl Palcr, vcl Fiiius vcl Spirilus provect.-c jam xlalis in urbe Koma, ubi h.-ec dooobat,
aiiclus. eo aiidito nupsisse dicantur. Non sane ipse vel babc-
LXXV. Aiia est ,
qu;c dicil aquain iion a Dco bat, vel babere volebat uxorem : qiiod non propter
rcalain, scd ci semper fuissc co.xlernam. aliquod apud Deum m.ijus meritum in regno vilx per-
LXXVI. Alladicil, corpus liominis, non aniinam ,
pctus profuturum, sed propler prxsenlcm prodessc
ssc iinagiiicm Dci. necessitalem , boccst, ne bomo conjugales paliatiir
LXXMI. Alia dicil , essc iimumcrabilcs niundos, molcstias , disputabal. Cito lamcn isia bxrcsis op-
icul opinali sunl qnidam pliilosopbi Gcnlium. pressa et cxstincta est, nec usquc ad deceplioneni
LXXVIII. Alia, sceleralorum animas converti in aliquorum sacerdolum poluit pervenire.

l.iniones dicit , ct in quxqwc animalia suis meritis LXXXIII. Cum Eusebii bisloriam scrulatus cssem,
ongrua. cui Rufinus a se in lalinain lingtiain Iranslalx subse-
LXXIX. Alia , dcsccndenlc ad inferos Clirislo quenlium ciiam lemporum duos libros addidit , non
redidisse incredulos, et omncs exinde cxistimat ii- inveiii aliquam bxrcsiin, quain non Icgcrim apud
)cr;ilos. istos, nisi quam in scxlolibro ponii Eusebius, narrans
LXXX. Alia, scmpilernc nalum non iiitelligcns eam exstilisse in Arabia. Iiaque bos bxreticos , quo-
<Mium, piit.)t illam nativitaiem sunipsisse a tcmpore niam nullum eorum ponit auciorcm Arabicos pos- ,
nilium : el lamcn volens coxHernum Palri Filium sumus nuncupare qui dixcrunt animas cum corpori»
:
•onfiieri, apud illum fuisse antcquam de illo nascc- bus mori alque dissolvi, cl in (inc s;cculi ulrumquc
•etur cxislinial ; boc cst, senipcr cuin fuissc, vcrum- rcsurgcro. Scd bos disputatione Origcnis prxscnlis et
lamen seniper cuin Filium iion fuisse, scd cx quo de eos alloquenlis , cclcrrime dicit fuisse correclos (Eu»
llo nalus esl Filium cssc cocpissc. Has lia:rcses
*
seb., lib. 6, cap. 37). Jam nunc illx commcmorandae
;>ulavi in boc opus incum de Pbilasiri opere iraiisfo- siint bxrcses, qusc a nobis noii apiid istos repertae
reiidas. Lt alias qiiidem ipsc coinmcmoral, scd niibi sunt, scd in rccordalioncm noslrani quomodocumquo
ippillaiid.e bxrosos uon videntur. QuasLUinque au- vencnint.
k-m siiic nomiiiibus posui, nec ipsc earum nomina LXXXIV. IIelvidiani exorli ab Ilelvidio , iia vir-
incmoravil. giniiati Mari:u conlradiciint , iil cam post Cbristiini

LXXXl. LLCiFEniANOS a Lucifero Caralitano cpi- alios cliain filios de viro suo Joscpb pepcrisse con-
scopo cxoilos, cl celebriler nominalos, nec Epipba- tofidant. Scd mirum ni islos '
,
prxlcrmisso Ilelvidii
nius, nec Pbilasler inter b.trclicos posuit : credo noraine, Anlidicomaritas Epipli:inius appellavil(n).
taiitummodo scbisma , non batrcsim cos condidissc, LXXXV. Patermani inferiores partes liuinani
credcnles. Apud qucmdam tamen, cujus iiomen in corporis non a Deo, scd a diabolo faclas opinaiitiir,
lodem cjus opusculo non invcni, iii baTcticis Lucife- cl omnium cx illis parlibus fl:igilioruin liccntiain Iri-
riaiios posiios legi per b:ccverba .Luciferiani, inquil, buenles impurissimc vivunl. Ilos etiani Venustianos
cum UHeant m omnibus catUoUcam verilatcm, in hunc quidam vocant.
errorcm sUillisiimum proUibunlur , ul animain dicanl LXXXVI. TEnTtLLtANiST.4! a Terlulliano , cujiis
ex Iransfusionc generari ; eademque dicunt et de carne inulta loguntur opuscula eloquenlissimc scripta ,
el de carnis csse subslunlia. Ulruni ergo isle propler usqiic ad noslrum lcmpus paulalim dcficionlcs, iii
hoc quod de aiiima ita senliunl (si tamea verc ita cxlremis reii(|uiis durare potucrunt in urbc Carlha-
senriunl), eos iiitcr bxreiicos ponendos csse credide- giiiensi : mc autem ibi posito aulc aliqiiot annos,
rii, reclc(jue crodiderit ; an etiam si id iion senlirent, quod eliam le nieminisso arbitror , omni ex parle
sive iion scntiunt, ideo tamen sint bxrelici, quia dis- consumpli suiil. Paucissimi enim qui rcmanscrant
sciisiuncin suam perlinaci animosilale flrmarunt , in Calbolicain trausierunt , siiamqiic basilicam ,
qu:c
aiia quxstio cst, neque boc loco mibi videtur essc niinccliam nolissima est, Caibolica; iradiderunl.Tor-
Iractanda. tullianns ergo, sicut scripla cjus indicant, aniniain
LXXXII. JoviNiAMSTAS quoquc apud istum rcpcri, dicil immorlalcm quidcm, sed eam corpus cssc con-
qiiosjam novcram. A Joviniano quodain monacho tendit : ncqiic banc tanlum, sed ipsum etiam Donin
isia boeresis orta est xlate nostra, cum adbuc juvencs ».Nec tamen biiic bxrclicu» dicilur facius. Possot
csscmus (a). Ilic omnia peccala, sicut sloici pbiloso- enim qiio(|uo niodo piiiari ipsam naturam siibslan-
pbi, paria esse dicebat , ncc posse peccare bominem tiaraque divinam corpus vocatc ; non l:ile cor|Mis
lavacro rcgencraiionis acceplo , nec arKiuid prodesse
' Sed niniirum i^tos.
In Mss.,
ji'j:mia, vel a cibis aliquibus abstinenliam. Viigiuila- * sed eam effiqiulum corpus esse contendit : tieaus
Edili,
hanc lantum, sed ipsum etimn Deiim corporeum csse dicit,
' iiic cditi perpcrain addunt, quce absque auctonon no- licet non effiquUum. yec lanwn hinc, olc. Kxiuiixuuus qiu:
miidbus sunt. absunl a Mss.
iu) \ide Adinouit. ia lib. de Booo Coiijugali, tom. C. (a) Ei.iijhanius .mtidicomarumilas arVcU^
,
47 DE ll/KllF-SlhlS. S AfCLSTINI ii
aijus p.irtcs nW.c inajoros, .ilix minorcs v;il<':uil vcl I'i'l:i(,'iiis a rnlrihus iiicifitaliis , (piod niliil irihiicrrt
c jhciiiil co(5il;iii, (ncilia s<:nl oiiint:i

(|ii;i; proinic (Ji- adjiilorio f;rali;i; Dci ad cjiis inandala laciciid:i, cor-
ClniuH (ôrponi ; (|iiaiiivis dc anima lalc ali(|Uiil i>cii- reptioni coriiin liacteiius ccssit, ul non cain lihcro
Ual : 80(1 poluit, ut dixi, iiro|il(:rea pulari corpus arbilrio pr.fponcrct, sed infideli calliditatc supponc-
Deuin dicero, quia iion (^sl iiihil, non csl in.inilas, rcl, dicens, ad lioc eam dari hominilius, iil qu.ij
non osl corporis vel aniin;o (iiialil:is, scd iii)i(iue lo- f:iccre por libcrum jnbcnlur arbilrium , facillus p'>s-
lus, cl per locoruin spalia nuiia p;irlilns , iii sua la- siiit iinplcrc pcr gratiam. Dicendo iiliiiue, IJI facili;is
mcn n.1lura aKiue subslanlia iinmulabililer pcrmaiict. jjossint, voluit credi, ctiam si diflicilius, lamen posse
Noncrgo idoo esl Tcrliillianus faclus h:crelicus ; scd homines sine gratia divina faccrcjussa diviiia. Illani
qiiia transiens ad C;ita|)lirygas, quos anle deslriixe- vcro graliam Dei.sincqua nihil boni possumiis (ncc-
r.it, catpit ctiani sccundas nuplias contra aposloiicam rc, non esse diciinl iiisi iii libcro arbilrio, qiiod niillis'
doclrinam ( I Tiw. iv, 3) lanquam stiipra damnare, suis pru!ccdcntilias mcrilis ab illo acccpii nosira na-
ct pnstniodiim ciiam ali ipsis divisus, siia convcnlicu- tura, ad lioc taiitum ipso adjuvantc pcr suam legfMii
la prop:igavit. Dicil sano cliain ipsc animas liuminuin atqiie doclrinam , ut discarnuS qux- faccrc, ct qu.Tj
pessimas posl mortcm in d;cmoi>cs vcrti *.
spcrarc dcbcnmiis , non antem ad hoc ul pcr doniii/
LXXXVil. Estqu;cdam lixrcsis rusticana incampo Spirilus sui ', qu:c didiccrimus csse f;jcienda •, facia-
noslro, id cst, Hipponcnsi, ve) potius fuit : paiilalini nius. Ac per lioc diviiiitus nobis dari scicnliam coiifl-
cnim diminula , in una cxigua villa romanscr.it, in toiitiir, qiia ignoranlia pclliiur , cliarilalcm aiilcin djil
qua quidcm paucissimi , scd omncs lioc fiicrunt ,
qui ncgaiil, qiia pie vivitur : ut scilicct curn sit Dei donuni
omnes modo corrccll ct calliolici facli siinl, nec aii- scienlia quo; siiic r-.liîriialc infljl, non sit Dci doiiuiK.
quis illius snpcrsedit crroris. Abclonii ' vo(aljanlur, ijisa charitas qux ut sciciitia noii inflcl, sedifica'
,
punlca doclinationc nomiiiis. IIos nonnulli dicunl cx (I Cor. VIII, i). Destruunt ctiam orationcs, quas faci>
fllio Ad« luisse iiominalos, qui cst vocalus Abel :
Ecclesia , sive pro infidclibns et doctrinaj Dci resi-
unde Abclianos vcl Abcloilaseos nos possumus dice- stcntibus, ul convcrlanlnr ad Deum ; sive pro (idclE-
re. Non miscebantur uxoribus, cl eis lamen sine biis, i.t augeatur in eis fides, el persevercnl in ea
uxoribus vivere seclye ipsius dogmaie non licei)at. H;cc quippe non ab ipso accipere, scd a se ipsis lio-
Mas crgo et fcmina subcoiitinentia; profossione siiwul mines liabere contendunt, gratiam Dei qua libcnmiif
liabilantes ,
puerum et puellam sibi adoplabant in ab impieialc, dicentes secundum merila noslra d:iri.
cjusdem conjiinclionis paclo successores suos fuiuros. Quod quidom Pelagius in tpiscopali judicio Palaestino
Mortc praivcntis quibusque singulis alii subrogaban- damnari meiuens , dainnare compulsus est ; sed in
tur ; dum tamcn duo dnobus disparis scxus in illius posterioribus suis scriptis hoc invenilur docere. In id
domus socictalc succederent. Ulrolibel quippe paren- etiam progrcdiuniur, ut dicaut vilam juslorum in hoc
le dcluneto, uiio romanenti, usque ad ejus quoque sacculo nullum omnino habcre pcccatum , ct cx his
obiium filii serviibant. Post cujus morlem eliam ipsi Ecclesiam Chrisli in liac morlalilate perfici , ul sif
pucruni cl piiollani similiter adoplabant. Ncc unquam omniho sine macula et niga {Eplies. v, 27) ;
quasi non
cis defuit uiide adopiarent, generanlibus circumqua- sit Chrisli Ecclosia, qus tolo terrarum orbe clamat ail
(jiie vicinis, ct filiossuos inopes ad spcm haeredilalis Deum, Dimitle nobis debila noslra {Matlh. vi, 12).
aliennc libcntcr daniibus. Parvulos etiam negant , secunduin Adam carnalifcr
LXXXVIII. Pelagianoriim esl hoercsis , hoc tera- natos , contagium mortis antiquse prima nativit;iic
pore oninium recentissima a Pelagio monacho exorta. conlrahcre. Sic ciiim cos siiio ullo peccali originalis
Quem m;igi.slrum Coelestius sic soculus est, ut sccia- vinculo asserunt nasci , ut prorsus non sit quod cis
lorcs eonim CGelesliani cliam nnncupentur. Ili Dei oporteal secunda naiivitale dimitti : sed eos proplerea
grali», qua pra,'dcslinati sumus :n adoplioiicm filio- baplizari , ut regeneratione adoptali admitlantur ad
rumperJesum Christum in ipsum {Eplics. i, 5), regnum Dei , de bono in mdius iranslati , non isla
et qiia cruimur de polestalc toncbrarum , ul in oum renovatione ab aliquo malo obligationis veteris abso-
credamus atque in rcgnuni ipsius transferamur {Co- luti. Nim etiamsi non baplizentur, proiuittunl eis
loss. I, 13), proptcr quod ait, Nemo vcnit ad me , visi cxtra rognum quidem Dei , sed tamen ailernam ct
fiiertt ei (Uitum a Patre meo {Joan. vi, 66), et qua bcaiam quamdam vilam suain. Ijisiimqiioquc Adaiii
diffiinditur cliaritas in cordibus noslris {Rom. v, 5), dicunt, eliamsi non peccasset , fnisse corpore moi i
ul fides pcr dileclioncm operetiir {Galat. v, G), iii

turuin, neque ita mortuum nieiito culpae ', sed coi;-
laiitum iniinici sunt, ut siue bac posse hominom dilione naturx. Objiciunlur eis ct alia nonnulla , .sc<!
credant facere omnia divina mandata : cum si hoc ista sunt maxime , ex quibus inlelliguutur otiaoi ilia
veriini esset , frustra Dominus dixisse viderelur , vel cuncta, vel pene cuncta pendere.
Sine me uiliU poteslis facere '
{Joan. xv, 5). Denique Ecce quam niultas commemoravinms hoprescs , ncc
tamen modum tua^. postulalionis iinpleviums. Ex quo
Rinc rui-sum auctoritate Mss. removimus, qaod excusi
*
libri addebant, slatum autem animce credU per traducem

propmjai i. * Sic Mss. Editi vero, Spiritus sancti.
^ Mss., Abeloiice.
lii « Sic ex Mss. [non aiitem ad hoc per donum Spiritus sni
5 lii plorisque Mss. decst, cum si hoc verum esset, frustra ul qiia' didicerimus esse facienda, elc.]
Di)ininus Uixisse videreCur, sine me niliil potesds facerc. '^
i.ov., neque mrtuum merUo culpw ; omisso, ila.
,
LIDEU UMS. sa
tni:ii cli)i$tinna iv/J<//o, iil voibis liiis iilar, luvvditaiis cniiii contra isla senliat calholica Ecclesia ,
quod a
protnissw iiomen uccepit, t\\ix iKureses orlae siiit ,

qiio- nic dicciuliim putasti , supcrfluo quxritur : cuin pro-
ipoilo commcniorare omncs polui ,
qui omnes nossc ptcr hoc scire sufliciat eam contra ista sentire nec ,
iion poliii ? Quod ideo cxisiinio , quia niillus coruni aliquid horuin in fideni ' quenKpiam deberc recipere.
quoriim de liac re sci iiita lcgi , omncs posuil : qnaii- Qiiomodo autctii qu;u contra liac vcrilas habet, as-
doqiiidem iiivctii apud alium , qu is apud aliuni iioii scrcnda ac dcrcndcnda sitil, modulum operis Iiujit)
inveiii; cl rursus apiid istum , quas ilic non posuil. cxcedit. Scd multum adjuvat cor fidele, nosse quid
Kgo nuliin propleri^ plurcs qiiam ipsi posni ,

qtiia credeiidum iion sit,ctiamsi disput.andi facullatc id
ccllegi c\ Giimibus, qiias omncs apud singtiios iioii rcfularc iion possil. Omnis ilaque christianus catho-
invciii , additis ctiatii quas ipse recoleiis apud ullum licus ista noii dcbcl crcderc : sed non oninis qui ista
illoriiir. .nvcnire non poiui. Unde mcrilo crcdo ncc non credit, conscipientcr debct se cliristianiim catlio-
lue posiiissc onincs; quia ncc omnes qui dc liac re licum jam puiare vel dicere. Possunt enim cl h.x-reses
scripscrunl, legere polui , iicqiie lioc qiiemqiiam co- ali.x, qux in hoc opcrc nostro comnicmorat:c nou
rum video fccissequos legi. roslremo clianiii (imiics suiit , vcl csse vcl ficri ,
quarum aiiqnam quisquis
r<ir;iUan posui ,
qiiod tion pulo , ulritin oiiiiios sinl iili- tcnucrit, chrislianus catholicus non crit. Quid ergu
qite nt;scio. El ideo quod vis nic loqucnlc finiri , noii faciat h.Trcticuni , deinccps rcquircndutn est : ftt
6alli-m poiest mc cogiiosceiile comprcliendi. Audivi cum hoc Doinino adjuvantc vitamus , non solum ca
scripsissc de liaTCsibus sancliim Ilicronyniiiiii , scd qu;c scimus , vcrum ctiam qua; ncscimus, sivc quae
ipsiim cjus 0|utsculiim ncc iii tioslra bibiiotliLCa iii- jam orta sunt , sive quaj adhuc oriri polerunt , IiaTC-
vciiire poluimiis, iiec unde possit accipi, scimus '. tica vcncna vitcmus. Ilujtis aulcm sit jam voluminis
Uuod si tu scieris, pcrv«tii ad illud, ct forte liabebis finis, quod propterea vobis, aiitcquam lotum hoc
Hiclius aliquid quam * lioc nnslriim : quamvis nec opus perficercm , credidi essc miiiendum, ut illud
ipsitm , licct hominem doctissiiiium , onincs hx^rcscs quicumquc lcgerilis , ad id quod rcstal implendum ,
arbilicr indagarc potuisse. Et ccrtc Ahcloitas noslrce quod lam magnum csseccrnitis, mc oraliouibus adjii-
regionis hxrelicos, quaniuin existimo , ille nescivit : velis».

sic furtc et alihi alios in obscurissimis locis recondi-
rUires Mss,, in fide.
*
tos, ojiis nutiiiain ipsa locoruin suorum obscuritate Hic cerle fiiiilnr Auguslini libcr
* lamctsi in codiciJmu :
manuscriplis )>lcrisquti addanUtr ^cstonaiii cl Eutyciiiauj

fogieiites.
(Larescs uiique non ante Augusiini obiuim nominala;), ct
Jamvero illud quod liabent tuae lillcrre , ut oninia in quibustlam eliam limotlieaui, hoc ordinc :
« liMOTHEANidicmitlilium Hei verumcpiidcm liomincm cx

oniiiiiio dicamus, quihus hsretici a vcrilate dissen-
« virgine Maria oalum, sed non ila unam reddidissc pcrsî-
tiiiiit , ctiamsi oinnia scircm , facerc non posscm ;
« nam, nt non in uiiaui sil redaetus naluram ; contLiloritim
« quoi-idam volcnlcs fuisse intcriora virginis, ncr (iiiod duu;
quaiito miiius possum qui omnia scire noii possitm ?
,
(inatura;, id est, Deus et liomo, in unam rcsolula; cl coni-
Suiit euiin h vrelici ,
quod fatendum cst ,
qui siiigulis, « paclaj massam, unaniDei ct bomiuis exhiljuoriulformani:
« immulata videlicct nalurarum |iro|)rictatc eflicienlium cq-
vel non mullo ampiius , dogmalibus oppugnanl regu-
« itioncni. F.t ad coiifirmandam liujusmodi im|)iclatcm, (piie
lam verilalis : sicul Macedoniani vcl Plioliuiani , at- « Deum asscut a sua versum natura, coguiit evaiigclisl.i;
K testimoniuin dicenlis, F.l vcrbiiin caro lactum esl (|U(jd
qnc alii qiiiciimûc ita se habeiil. Illi autcin , ul ila
:
« ita interpretanlur, Divina naiura ia liumaiiam versa csl.

dixerim , fabulones , id es(, qui fabiilis vanas e.Tsdcm- « u
aftolitioncm, illi inviidabili imiingenloin subslaiitiai!
« llujus ini|!ictalis iuiliiim rimotlieus, a{)ud liizam Billiytii;c
tpic longas pcrplexasque conloxutit, lam miiltis falsis
« HKxlo exsulaiis civilalem, coulincnlis el rcligiosa; vil.e
dognialihtis pleni sunt, ul ipsi quoqiic illa numerare « imagine multis illudit.
ÊSTORi.iNi a Nestorio episcopo qui ccnlra calholicam
«
iion possint, aul dirficillimc pos-int. Nec ulli alietio
« fidcm dogmatizare atisus cs!, Domiiium nostrum Jcsum
ulla hxresis f icile sic intiotcscit , ut suis : unde iicc d clirislum hominem tantum » (|ilerique .Mss., «dogmaiizare
earuni qitas commcmoravi omnia dogmata me , dixisse

a ausus esl, cbrislumDominum noslrum Duuin boiiiinem
« tanlqm »),« nec quod inediatorDci et lioniiiiuni elTcclus
id
vel didicisse profiteor. Quis enini
non videat qii.'intam «•est, iu utero virginis de spirilu s:mclo lui.^^se conce|itum,
« sed pustea Deum liomini tuisse permixtum ncc Dcum
res istaopcram et quam mnltas litlcras fl:>gitel?
,
:
'(hominem passum sepuluimque dicebal; vacuare coatcn-

Ncc ideo tamcn parum prodest crrorcs istos, qiios « doiis omne nostrum remcdium, (pio Vcrlium Doi sic lio-
« niincm siiscii)ere dignalus csl iii ulcro virginis, ut una
Luic operi intexui , lccios cngnitosiiue vitarc. Q*d « persoiia ficret Dci et bominis, i)roplerea sic siiigubrilcr
« et mirabiliter nalus^ morluus eiiaiii pro nostiis peccatis,
« cum ea qu;e non rapuerat pcrsolveret, Dcus homo a mor-
' Hoc loco plerique
Mss. isia inlerronunt «Certissimus : « tuis resuigens ascendit in coclum.
« homo studiosus librorum ejus co^miirir, de lioc inlerroga- « EuTvcHi.vM ab Eulyche quodam Constanlinopolitana; Ec-
« tus, ait nescio quem qui bjnc fainam disseniinavil, ne- « clcsiie presbjtcro»(addit(iuidani codcx,«monaclio)))«ex-
« sosse qnid dixerit. Nain de b.Tresibus, inquit, nulluin « orli sutit, qui cum viderctur rerutarc Ncstorium, iii Aool-
« opusouluin sanctus llieronymus conditlit. » Et [iroseqmin- R linareni Manicliajunwiue transivit, et humanitatis in Cliri-
tur, I guod si tu scieris, » etc. Esstat lla Tcsuiu indiculus « sLo denegans verilalem, quidquid a \ oilio nostra; pro-
llieronynii nomine per CJaudium Mcnardum posl Augusiini t priclatis reccptum cst, divina; t:mlummodo ascribil es-
01 us iinperreclum vulgaius; sed erudilorum sententia insi c scntia' ; ut sacrameiilum salutis hunian;e, qiind non nisi
abjudicalur. « in utraque subslantia cst, nostr;im in clirisio naturaiu
» sic Er. ct prope cmncs \iss. At l/)v., pencni, et cgo per « negando, dissolveret, stulta impictatc non sontiens uoi*
k ad illud perventatu, et forsilun hubetns nielins utiqmd. « verso corpori aufcrri, quod capili dcluissct.
.^^fS^^ddiStr'
:
,
i iiM-jM:
HIPPONKNSIS i: IMSCOI»!
TUACTATLS
ADT JLDiEOS.
<8!-o^K3*{>l€^»>
CAPUT PRIMUM. — \. Severilalh Dei e.rewplum csscnt, non sic aegroli , ul in Domino CJiristo ncc la-
in excisioneJudworiou ; boiiilalis vero, in insilioneCen- cem agnosccreiit , ncc salulcm. Itcm si iiileHigcrcul,
tium. Judworum cwcilas cx scripluris Yclcris Tesla- quod infructuosc alquc inaniier cantant, dc quibus
tnenli cohvincenda. |}caliis aposlolus Paulus , doclor sit pranuntialum, In omnem lerram exitil sonus eorum,
Ocnlium in lide el vcrilale , exhorlans nos ul in ea- et in fines orbis terra: verba eorum {Psal. xviii, 5) ; ad
«lcin fidc, cujus idoneus niiiiislcP effeclus csl, slal/iles sonum Apostolorum cvigilaront, et verba eoruin di-
firmique maiicnmns, prxceploadmonel, lerrct cxem- vina esse scnlircnl. Dc sanclis ergo Scripluiis, qiia-
plo. Vides, inquil, bonilalem et severilalcm Dei : in eos rum cl apud ipsos magna Iiabelur auctoritas, sumenda
(juidem qui ceciderunl , severilalem ; in le aulem bonitu- suiit lestimonia ,
quorum ct si nolint oblata uliliUile
lem ', «t pcrmanscris in bonitale. IIoc dixit ulique de saiiari, nperla possint verilate convinci.
Judyeis, qui lanquam rami ex illa olca, qiiae in sanclis CAPUT II. — Z. Instrumenli Veteris libros ad no9
ralriarcliis-tanquam in radiec fruclifcra ,
propler in- perlinere , eorumque prwcepla per nos melius impteri.
lidclilalcm fracli suiil ; ut Genlium propler (idem Sed primo corum ille rcdargucndus esl error , quo
insereretur oloaster , cl licrct parliccps piiigucdinis putnnt ad nos idco non pcrtincrc Instrnmcnli Yetcris
oleae ramis naturalibus amputatis. Scd Ho/i, inqiiit , libros ,
qtiia jam non vctcra , sed nova sacramenla
gloriari adversum ramos : nam si gloriaris, non lu radi- scrvamus. Diciml enim nobis , Quid apud vos facit
ccm vorlas, sed radix te. Et quoniam salvantur aliqui lectio Legis et Prophelarum, cujus prxcepla servare
ex illis , continuo subjunxil : Alioqtdn el lu excidcris. non vullis ? eo quod carnera prsepulii noii circumci-
Sed el illi « non permanserint in infidelitate, inserentur dimus masculiiiain ', et vcscimur cariiibus quas Lex
polens est enim Deus iterum inserere eos {Rom. xi , 18- dicit inimundas, nec sabbala ct neomeniaseldies feslos
25). Illi autcm qui permanent in infidelilate, ad illani eorum cariialitcr observamus , nec victimis pecorunx
scntcntiam Domini perlincnt , ubi ail : Filii autem sacrificainus Deo, nec Pascha in ove et azymis simi-
rcgni fiujus ibunt in lenebras exleriores ; ibi eril flelus et liicr celcbramus : ct si qua aiia vctera sacramenla
slridor denlium. Genles autem permanenlcs in boni- generali vocabulo unibras futurorum appellat Apo-
tale , ad illud quod superios ait : Mulii ab oriente et stolus {Coloss. 11 , 17), quia eu sigDificabant suo tcm-
occidenle venienl, et recumbent cum Abraliam et4saac porQ rcvelanda , quae nos revclaia susccpimus , ut
ft facob in regno ccelorum {Malth. viii, 12, H). Iiaquc remota umbra nuda eorum luce frueremnr *. De qui-
iliis Patriarcliis in radice viventibus , ct infidelis su- bus singillatim nimis longuin est dispulare quemad-
perbia naturalium ramorum jusia Dei severitale con- niodum exuendo veterem homincm circumcidiiniir,
fringitur, et fidelis humilitas oleaslri gratia divinac non in exspoliatione corporis carnis ; et quos cibos
lionilalis inseritur. vilaiit in pecoribus, vitaraus in moribus ; et exhibo-»
2. Scd quando Judaeis isla dicuntur , Evaiigelium mus corpora noslra Iiostiam vivam , sanctam , Deo
Apostolumque conlemnunt , ct quod dicimus non au- placenlcm, cui et animasncstras in dcsideriis sanciis
diunt quoniam quod Icgunt, non intelligunt. Nam

;
pro sanguine intelligenter effundimus, et Chrisli velut
ulique si intcUigerent de quo pr.Tcdixcrit proplieta agni immaculali sanguine ab omni iniquitale munda-
qucm legunt, Dedi le in lucem genlium, ita ul sis salus mur. Qui propter similitudinem carnis peccali eiiam
mea usque in fines terree (Isai. xlix , G) ; non sic cccci caprino pecore ^ in veteribus sacriflciis figuratur : nec
ADMO.NITIO PP. BENEDICTINORUM.
Tractatus adversus JudaDOS emendatus est ad Mss. exemplaria vaticaaa tria, Cisterciensia duo, victorinum unum, et
ad oditioaes Am. Er. ac Lov..
Comparavimus prceterea eas omnes editiones initio Rctr. et Confe.ss., /o>n. 1, memoratas. M.
* In editis,
Oratio adversus Judwos. In cislerciensi Ms. inscril)ilur, Sermo S. ûguslini contra Judwos. in alio Mss. Cisler-
ciensi et in unoe \alicanis, sermo s. Miq. de incarnatione Doniini, conlra Judwos. In vaticanis aliis duobus, Liber b. Atui.
de mcarnatione Domini, contra Judwos. l.il)niin adversus Judieos appellat eiiam Beda sive Fbrus inPautum ad Roiii. 9ei
*l,ad Galat. 6, ad Ephes. 2, ad Coloss. 2, et ad Hebr. 7. la rossidii Indiculo, cap. 1, notantiir Tracutus duo adversus Judseos.
• in ediiis, bonitatem Dei. Abcs» Z)ej, a Mss. et a gr«eco « Omnes fere Mss., carne prwpulii non circvmridimm
iextu Apostoli. masculinam : cum qui))iis concordal Beda vulgalus.
» Ita omnes Mss. et Beda scu Florus ad Coloss. 2. cdili, M

ul remota umbra Jvdworum, liice frueremur.
* valicaai duo.Mss., hircino pecore.
;
B:; S. ALCUSTINI LPISCOPl TR .\CTATUS ADVi:il.SlJS JUD/EOS. .««l
eiiiii iicgnl iii criicis cornibus (niiruiii ,

qui iii illo carnalem in spiritualcm mulavit unciioncm. Ibi ei de
agiKiscil maxiinaiii vicliniaiii. Iii illo reqiiiem cuin iii- Ecclcsia dicitur : .\stitit regina n dexlrit tuis in vestilu
venimus, vere snbbalizanuis : cl Iiiiku novx- ohserva- dcaurato, circumamicta varictate. Ubi significatur lin-
'
1:0 , viue iiovx esl saiiclilic;ilio. El Pasclia noslruin guaruin varictas in omnibtis gonlibus : qti:iruni tameii
('ijri»lus esl; el azyma nusirum sincerilas vcrilalis, una cl simplcx lidcs cst intus : Omnis cniiii pulchri-
rcrmciitum non liaboiis vcluslatis : et si qua alia sunt, tudo fiiuc regis intrinsecus. Quain Psalmiis alloqiiilur
iii quibus nuiic imnioruri opus non esl ,
quie illis ve- diccns , Audi ,
filia , et vide : audi promissum , vido
leribus acliiiiibrata siiiit signis, in illo liabent riiicm ,
coniplcttim. Kt oblivisccre popultim tttum et domitni
cujiis rcgiii iion crit liiiis. In illo iiiiippe oniiiia opor- patris tiii. Sic nova iniplentur, sic vctera comnuitan-
tcb.it implcri, qiii venit Lcgcm ct Proplietas uon sol- tur. Qitottiam concitpivit rex speciem ttiam. Spccicn»
vcr2 , sed implere {MaliU. v, 17). quam lccil ipse per se non invenit in te. Quomodo ,
C.\I'IJT III. — 4. Chiiilus Legcm non evncnaiil cnim spcciosa csses cjus oculis qnaiulo cras tuis ,
argnendo , sed iinplendo mutavil. Mulalio V:'lcrum sa- foe.Iala pcccalis ? Ne tamen spcin luain arbiircris
cramcnlorum prwdicia in Psalmis. Proiiule illa vclcra poncndam i:i bomine, scquitur ct dicil, Quoniam ipse
signa rcruni non evacuavit arguendo, scd iinpknilo est Dominus ' , Dctis tuus. Nc forniam scrvi spernas ,
niutavit : ul alia essent quie nuiitiaienl vcnissc jain iie polenlis in(irinit;itcm cxcclsiquc lininililatem de-
Cliristuin, qiiain fiicranl illa qui\: prxnunliabanl cssc ridcas, ipse est Deits tuus. In co qiiod parvus apparcl,
veiituruiii. Quid sibi aulein viilt, quod sic praiiolai^- inagnus latct ; in uiiibra inorlis sol jnsliliK;, iii con-
lur qiiidam psalini ,
qiios cl ipsi legunt el habenl in luinclia crucis Doininus glori.c Quainvis cuin pcr.se-
Liitcrarum auctoritale sanctanun, ut in eoium titulis cutorcs neceiit , iiifidelcs ncgcnt ; ipse est Dominut
BCripluin sit, Pro iis quiv imniulabuntur '
; tcxtiis vcro Deus tuus : pcr ciijus corpus iinnuil;intur ,
quae anlca
corumdcin psaimoriim praalicat Cliristiim : nisi quia pcr umbras figurabantur.
corum mutatio pcr illiini fulura prxdicta csl ,
pcr C.\PUT V —G . Tilulo Psalmi sexagesimi ociavi
qucm apparet implcta ? ul popiilus Dci, qiii nimc est qui de Christi passione scriptus est, eliam mutalio prce-
popiiliis cliristianus ,
jam non cogatiir obscrvare quM dicitttr. Psalmus quoque scxagesimus octavus babct
proplielicis teinporibus observabantur : non quia in tilulo Pro iis qucc commulabuntitr. Et cantatur
:
damiiata, scd qiiia miitala sunl ; non ul res ips:u ipiae ibi passio Doniini noslri Jcsu Cbrisli, transfiguranti&.
S'gniGcnbantiir pcrircnl, sed ut rerum signa suis qnx- in se qtiasdam eiiam voccs nicmbrorum, boc est
que tcmporibus convcnirenl. lidcliuni suoruni. Non enim ipse ulla delicia liabuit,.
C.\PLT IV. — 5. Clirislus in Psalmo quadracjesimo scd nostra portavit : unde dicit , Et delicta mea
qnarto ynvnunliatus. Dcniquc iii psalino (inadragcsiii.o a te non sttnt abscondila. Ibi scriptum est ct piM-nun-
qiiarto ( nain ipse primus csl eorum qui liujusniodi liatum, quod in Evangelio legiinus faclum {Matth.
litiituin praTcrunt , Pro iis quw immulabnntur : ubi xxvii, 3i, 48): Dedcrunt in escam meam fel, ct in sitt
ctiam lcgilur, Canticum pro dileclo ) apcrlissiinc Cliri- mea potavcrunt me acelo. Pcr liunc ergo iiiii;iul:ilu
stus oslciiditur : Speciosus forma prw /iliis Itominum. stitil vclcra, qua; tilnlus Psalmi pra)dixcrat iitinui-
Qui cum in forma Dei esscl, non rapinam arbitralus esl, taiida. Qudd Judeci legoiites et iion iiiiclligiMiles, ali-
cste aqualii Deo. Ibi ci dicitur, Accingerc gludium luum quid se diccre exisliinant, cum re<|uiruiit a nobis.
fuxla femur : qiiod in carne esscl liomiiiibus locutu- quoinodo accipianius auclorilalcm Lcgis ct Pniplic-
riis. Pcr gladium qiiippc serino, pcr fcniur caro sigiii- lanim, cuin sacranicnta noii obscrvcinus qiic H)i
licalur : quia scmetipsum ejinanivit , formum servi ac- prxccpla sunt. Non obscrvamus, quia inuiala sunt :
iipens ; ul ille per divinilalem specioius forma prcc inutata suiit auicm, quia mulanda pra:iiuiiliata suiil
liliit homiiium , cliani illiid ricrct pcr iiirirmilatcm ,

et iii cum credimus, cujus revelaiionc niuiata sunt.
«piod dc illo alius proplieta, Vidimus eum , et non ha- Non crgo obscrvamus sacranicnta qu;c ibi pra.'ccpt;i
bcbal specicm, ncque dccorem; scd vullus cjus abjccliis, sunl, quia inlcHigiuuis qujc ibi pr;cdict;i sunt, ct
el deformis posilio ejus {Isai. liii, 2). Nam in eodcin lcncinus qii;u ibi promissa suiit. Isli autciii qui Ii;cc
psalino, qiiod non lantum bomo , sed etiam Dcus sit nobis objiciunt, adliuc amari sunt cx parciitibus suis,
Cbristus , apcrtissiinc osleiidilur , cuin subditur : qui dcdcrtint iii cscaiii Doinino fd, et adlitic vctcrcs
Thronus tuus, Dcut, in swculum sccculi, virga cequitatis^ cx accto quod ci potandum obtulcrunt : et idco noii
tirga regni tui. Dilexisti juslitiam et odisti iniquitatem ,

intclligunt, quia iii eis iinplctur quod scqniiur, Fiat
propterea unxil te, Deus , Deus tuus oleo exsultutionis vtensa eorum coramipsisin muscifhtlam, et relribulio-
prce participibus luis. Ab unctione ipiippe, qiio gncce ttem et scandalum. Ipsi enini lcllci cl acidi facti sunt,
Xf<'<^» dicilur , Cliristtis est appcllalu.s : ipse cst Dcus fcllcas ct acidas csoas pani vivo ininistiando'. Qno-
Itncius a Deo, qui cl ipsani cuin cxtcris sacraincnlis niodo ciiim Ikic vidcant, dc quibtis ibi pru-dicluni
esl, Excwcentur* oculi eorttm, ne videanl 1 el (luomodo
' llic editi adUuot verbuui, inunolutus, quod a Mss. ct
Deila vuigo alicst. « Vox, notninits, non in omnilius codicil)US rcpcritur. bil
' l.(iiii liic immiitabunliir Al Mss. omnes ct
el infra, qtti . apud LXX scd ;ti) iis abcsl, nens.
;
Hoda C(iuslanlt;r lialMMil, qiur immiitnbuntur. * vcro, fcl el acctiim facti sitnt, fellcas cl
sic >iis. Kdili
^ lii din)l)us Mss. 01 ad oraiii iMliiioiii» I ov., virqa dire- acidas pani livo cpulus miiiistiando.
clionis : ({uani lcclioncui siMjuilur .vugusliuus, Kiijrralionc * Kdiii, obscurentur : (\\i\ lamcii iiifra, cap. C, in coacoi-
iu cuuidcui p:>a'. IL diain rcUcunlcs cuiu Ms». iiabcul, LxcacciUttr.
'
ixi 8. Aiousr I.\l III CiJPI l-fi
biiil rccli, ut siirsiiii: cor luticiiil, ile i|nil)us tir.idi- qiiis, liDc est A|.osti)lis, ct :ilii-> iiinTii^, qiii cx l-.rac-
ctum esl, Kl dunum eorum semper iricurvu ? iNcc dc liiis iii (ilirisliiin Dciim '
crcdidciunl, accedcnte ple-
omnibiis li:i:c diclu suiil : imo vero dc onitiiliiis :i(l nitiidinc Gcntium , vinca Kancia pcrficitur : el In
qiios pcrtinciil (|ux prcdicl:) snnt. Ail eos cnini qiii rcmolionc vctcruin, at<|iic inslilutioiic novuruin sa-
vel tiinc cx illis crcdidcrMnt in (^lirisluin, vel niiiic crainciitoriim titiiliis cjus psalmi, Pro hit quce com-
iisi|iic crcdiint, vel deinceps usque in liiicin siiculi mulal/uiitur, iiiiplcliir.
crcdiluri siiiit, isla non pcrtincnt, nd vcruin Isricl 8. Apcrlioribus itaquc tcstiiiujniis cum eis agen-
Kcilicct, qui videbil Domiiiiiin facic ad lacicm. Nc(fuc diiin cst, qux sive coiiscnlianl, sivc disscntianl, ta-
enim omnes qui ex Israel sutit, hihrad sunt : ncque qui nicn sciili:iiil. Ecce dies teuiunt, diiit Duminus, ct
sunt semen Abraham,omnes filii sunt ; sed in lsaac,\u- cunfirmabu super donium Jacob testantcntum nuvuin,
quil, vocabitur tibi temen : hoc esl, non iiqui filii carnis, nun sccundum lcstanteittuin quud conslilui patribut eo-
hi fitii Dei, sed fxlii promissionis deputantur in semen rum, in die qua apprehcndi manum eoruin, ut educerem
{Ilom.w, 6-8).Scd Iii pcrtincnl adsjtirilualcm Sioii cl eosde lcrra Aujypli (Jerem. xxxi, 51, 32). Ista ccrtc
civitalcs* Judx, idest,Ecc!esias : de quibus Aposloliis pra.dicta mulalio, iioii pcr Psalmonim litulos iiitclli-
dicit, Eram autem iijnolus facie Ecclesiis Juda-w, quw gciitibiis paucis signific;ilur, sed niaiiifcsto prxconiy
sunt in Christo{Gdal. i,22).Qiioniam, sicut iiicodcin propliclica; vocis cxprimilur. Apcrte promissum est
psalmo paulo posl poniliir, Deus salvam faciet Sion, teslamcntum novum, non secunduin teslamentum
ct wdi/icabunlur civitales Judw. Et inhubilabunl eam, qiiod faclum cst ad popiiliim, qiiando cductus cst dc
(t hwreditate acquirent eam. El semen servorum ejus ilCgypto. Cum crgo iii iilo velcri lcslamento pracccpla
possidebunt eam, et qui diliyunt nomen ejui, inhabita- feiiil ista, quae nos ad novum pcrtinciitcs obscrvare
bunl in ea. Sed cum iixc audiunt Judsci, carnaliter non cogimiir, cur non Judx'i se potius in vetustale
accipiunt, et leriei>ani Jerusalem cogilant, quae scrvit supcrvacanca remansisse cognoscuiit.quam nobis iiova
cuin niiis suis : non malrcm nostrain xternam in promissa tencnlibus; quod vetera non obscrvemiis,
ccclis(/(/. IV, 25,2(5). objiciunt? Quoniam ergo, sicut scriptum est in C;iii-
CAI'UT VI •
— 7- Titulus quoque Psalmi septuage- tico canticorum, Aspiravil dies, removeantur umbrw
sinti noiii prwnunliat niutationem. Mutationis (aciendce (Cant. 31, 17) ; spirilualis significatio jam liicescjit,
testimonia contra Judwos apertiora. Ilcm psalmus se- carnalis celebralio jam quiescat. Deus deorum Dumi-
pliKigesimus nonus simili titulo pr.xnotatur : Pro us nus locutus est, et vocavit terram a solis ortu usqne ad
quw iininuiabuntm. In qiio psalino inter canlera scri- occasum : ulique omnem terram ad lcslamcnlum no-
plum cst, Rcspicedecoelo, el vide, el visila vineam istam :
vum, cui dicitur in alio psalmo, Cantate Domino
ct perfice eam quam plantavil dextera tua; et super
canticum novum ; cantale Domino omnis terra. Non
hilium hominis qucm confirmasti tibi. Ipsa Cbl
, cigo sicul anica ex montc Sina loculus est uni pnpu-
eniin vine:i de qna dicitur : \ineam ex JSgypto trans- lo, quem vocavit ex iHgyplo Deus deorum sed sic
;
tulisti. Non cnim Glirislus aliam plantavit; sedipsam,

locutus est, ut vocaret tcrram a solis oriu usque ad
venicndo, in mclius comniutavit. Sic cl in Evangcli') occasum. Qu;>m si Jud;cus vcllel inlelligere loculio-
lcgilur : Malos maleperdct,el vincam suam locabitaliis nem, audirct baiic vocalionem, el iii eis essel quibus
agricolis [Matth. xxi, 41). Non eniin ait, Eradicabit, in eodem psalmo dicilur, Audi, populus meus, et loc/uar
;iliamqiie plantabit ; scd, enmdem ipsam locabit aliis libi , Israet, et teslificabor tibi : Deus, Deus tuus ego
jigricolis. Eadem naniquc est sanciorum socielale suin. Non super s crificia tua arguam le ; holocausta
rivilas Dei ei congregalio filiorum promissionis, mor- anlem lua in conspectu meo sempcr. Non accipiam de
talium dcccssione acsuccessioiie complenda, alqiic in doiiio tua vilulos, neque de gregibus luis hircos : quo-
fine sa;culi simul inomnibus immorlalitalein dobitam niam mew sunt oinnes bestiw silvw, pecora in montibus
receplura : qusc alio modo in alio psalmo per olivam et boves ; cognovi omnia volatilia coeli , et species ugri
fructiferam significaliir , ct dicit, Ego aulem sicut mecum est. Si esuriero, non dicam libi : meus est cniin
olivn (ructifcra in domo Dei, speravi in misericordia orbis lerrw et pleiiiludo ejus. JSumquid manducabo
Dei in wtcrnum, Etin swculum swculi {Psal. u, 10). carnes tauroruin, aut sanguinem hircorum potabo? lin-
Neque quia fracli sunl iiifidcles ct superbi, ac pcr mola Deo sacrificium laudis, et redde .\ltissimo preces
hoc iiifructuosi ranii, ul insererelur oleaster Geniium, tuas^. El invoca me in die Iribulalionis, el eruam te,
ideo periie poluil^, radix Palriarcharum el Propheta- et gloriftcabis me. Cerle et hic sacrificiorum vetcrum
rum. Quia etsi (uerit, inquit Isaias, numerus filiorum aperta mulalio esl. Illa ciiim Deus acceplurum scnon
hraelsicutarenamaris,reliquiw salvw fienl (7sai.x,22): fore prjcdixil, culloribus suis sacrificium laudis iiidi-
sed per eum de quo dicilur, el super EiUum hominis,
xil : et lioc noii quod a noliis lanqiiam iiidgens cxpc"
quem confirmusti libi ; et dc quo repctilur, Fiat manus t;itlaudem, sed ut in ea nobis .consiilat ad salulcm.
lua super virum dexterw tuw, ei super Filium hominis, Nam eumdem psalmum ita conclubit : Sacrificium
quem confirmasti tibi. Et non discedimus a te. Per hunc • F.(ii\.'\, in christum Dominum. velus codex Cislercien-
filium hominis, id cst Ghristum Jesum, et dc suis rcli- sis, in christum Domini. Alii ilerique Mfs., in christum
Deum.
* Habebanl cditi, vola tua. Scd velcres codices omiics
• Editi, adversum israel. Corrigeuduin arbilramur, ad hal>ent, preces tiias : el sic AuyiisUnus i|se, lCnarr. iii
verum israel. eumdeni psalmuin 49. Gratce esl tt\ ud LXX , tas eixhus
* Edili , ct civUatem. Melius Mss. , ct cicitales. swt.
;
57 TRACTATIIS ADVtRSUS JUD.F.OS. »8
l::udii glorificabit nie : et ibi vin cst, xtbi ostcndiim illi cs«c Clirislnm Domiiiiiim scciindum carncm, qni si-
$alutare Dei {Psal. xu\). Uui^l vero esl saliilaic !Vi. giiilic::lns csl vocabulo moiilis p;irali supcr c.icuiiie»
iiisi Filius Dei, Salvalor niimili ; liies Filius r.\ liio nioiiiium, quod oinnes cclsitiidines '
cjus cclsiliulo
Palre, lioc esl lumen cx iiimine, cujns advcnlns ic- liaiiscciidit : aut iiogemtis Apostoloscl ill.is F.cclosi:»s
vclavil lestameiilum iiDvuni? Uiuio cliam nlti liicilur, Jud.o:c ,

qu;c post Clirisli resiii rcclionoin iii eiiiii coii-
Canlale Doniino canticuni novuin ; canlatc Doniiiio, tiniio crcdidcrniit , ad doiiiuin J;\i olt pcrtincio : anl
oinuis terra. Cantnle Domino, bcncdicite nomen ejus vero alius iiitclligcndus sit spiriliialitor Jacoh, quam
Blatiin evangelizandiis ipsc monslralur, aiqucadJilnr, ipso popiilus cliristi.inus ; <{ui ciiiii sit miiior iiatu ,
Ucnc iiunttalc dicin ex dic salulare ejus ( Psal. xcv I , (|uaiii popnlns Jiida.-orum, taincii cnin crcscendo su-
i). l|)so igilur sacortlos cl viciima sacrilicium lauilis perat *, ct subd;t : ut implcatnr qnod dc diinbus iliis
iniplcvil, maloruni opcrum iribucnsiniiulgenliam, el fralribus iii figura prxdiclnni cst , ICt niajor serviet
bciie operandi largiciis graliam. Ad lioc eiiiin Doini- minori {(Jen. x.vv , 25). Sion aiitem el Jerusalcm
no sacrilicinm laudis ab ejus culloribus immolalur, quamvis spiritualitcr intolligatur Ecclcsia , magis ta-
ut qui glorialur, in Domino gtorictur (I Cor. i, 31). inon advcrsus islos idoncum tcslimonium csl,qui.i
CAPLT VII. — 5). Judai propliclias quasdam pro se cx isto loco, ubi Chrislum crucilixcrunt , et lox cl
non rccte interprclantes. Qnw magis in Judwos qua- vcrbuin Domini processil ad Gcnics. Lcx eniin qiiai
drant Proplietaruin voces. Sed lioc Jiid;ci cuni andiunt, illis pcr Moysen data cst, de qua snpeibius cxlollun-
erccta cervicc respondenl : Nos sunius ; de nobis lioc lur , et de qua mclius convincnnlur , noii intolligitur
dictuin cst, iiobis licc dicium csl. Nos ciiim suiiius prodisse do Sion cl Jorus;ilom , scd do monlo Siiia.
l«racl populus Dci : iios iii vcrbis diccntis agiiosci- Ad tcrram quippe promissionis , ubi csl Sioii ', qu;c
niiis, .Audi, populus meus, et loquar tibi, Israel, et tcsli- appcllalur eliam Jcrusalem , post qnadraginta niiiios
ficabor tibi. Quid sumus ad isla dicturi ? Novimus CHin ipsa Lcgc venerunl : non autom ibi cam vcl inde
(piidcin Israel spiriluaiem, dc i|uo dicil Aposlolns, El acccpcriinl *. Evangoliiim vcro Clirisli , cl Lcx fidci ,
(jnicunique hanc regulam sequunlur, pax supci illos cl quiid ccrliim est , iiidc proccssit. Sicul cliaiii ipso Do-
viiscricordia, et tupcr Israel Dei {Galat. vi, i6) : isliim miiius ,
posteaquain rcsurrcxit , loqiiens discipiilis
autem Israci scimus esse carnalcm, de quu idem suis , ct oôndoiis prxdicta divinorum eloipiiorum in
dicil, Vidcte Isracl sccundum carncm (l Cor. x, \S). se cssc complota : Quoniam sic scripluni est , iiiqiiil ,
Scd isia isti non capiunt, et eo sc ipsos cariKilcs cssc et sic oporluit Clirislnm pati , ct resurgerc a morluis
convincunl. Quos paululum qiiasi prxscnles alloqni die teriio , el prcedicari in nomine cjits pcenilentiam et
libcl : llane vos ad eum populum perlinclis, queni rcniissionem pcccatornm per omnes genles , incipienlibus
rocavil Dcus dcorum a solis ortu usquc ad occasum ? ab Jerusalem {Luc. xxiv, 46, 47). Ecco qiiod pro-
Nuniic vos ex ^flgypto iii lcnam Clianaan irins- pl;ctavit Is;iias dicens : Ex Sion enim lex prodiel , et
lali estis? non illuc vocati a solis orlu uscpie ad verbum Domiiii ex JerusaUm. enim veniens desu- llii
occasum, sed inde dispcrsi in solis orlum ct iii por sccundum Domini pronnssioncm Spiritiis san-
occasuni. Nonne vos ad ejus inimicos polius pcrliiic- cliis , cos quos iiinc nna doinus contincbat , iinplcvit,
tis, qui dicit in psalmo, Deus nieus demonslravit milii cl loqni linguis (Miinium gcntium fecil {.\ct. ii, 1-6) :
in inimicis nieis '•

, ne occidcris eos , ne quando obtiii- ct iiido cxioruiit pra^dicarc Evangcliiini iii noliliam
tcanlur legis tuce : disperge illos in virtule tua {Psul. omiiicm gcnlium. Sicut enim Lcx illa ,
qua; proccssit
I.VIII , 12) ? Unde noii obiivisccnles !c£cm Dei , scd de nioiile Sina ,
quinqnagcsimo dic post coK-bi-aliiin
camdem circumfcrentcs , Gcntibns ad tcstimonium ,

Pascha conscripla cst digilo Doi , qiio significatur
vubis ad 0|iprobriuin , iiescicntes eam popnio iiiiiii- Spirilus sanclus : ila Lox isl;i , (iiiic proccssit dc Sion
btralis, qiii vocatus cst a solis oriu us(]iic ad occasum. cl Jernsalem , non in labulis lapidois , scd in tabnlis
An vero negabilis? el ea qux taiiia aucloiilate pro:- cordis sanctorum Evangelislarnm scripta est per Spi-
dicla , lanla manileslalionc coniplcta suiit , aut iiia- liliiin sanclum ,
quinquagosimo dic post vcriim Pa-
jore accilalc non intucmini , anl inirabili impnlcniia sclia passioiiis ct resnrroclionis Doniini Chiisli ; ([iio
iioii falcmiiii ? Qiiid crgo ad illud responsnri cslis ,

dioSpirilussanctus csi missus, (jui fucrat '
aiilc |iro-
«piod Isaias proplicla proclamal : Erit in uovissimis missus.

tcmporibus munifestus mons dvnius Domini paratus 10. Iie nunc, o Israclilx sccundum carnem
,
, noii
in cacumine monlium , ct exallabilur supcr coUes ; et sccundum S|)irilum ite nunc, ct adliuc contradicilc
;
veuient ad eum universa: geiiles , et diccnl : Veiiilr apcrlissimm vcritati : ct cuni aiidilis V<;»//c, ascenda-
,
ascendamus in monlcm Domini, el in domum Dei Ja- mus in monlem Domini , et in doinuin Dci Jacob ; di-
eob el annuntiabit nobis viam salutis et ingredicinur
, ,
cilc , Nos sumus ; ul cxci odciidalis iii monlcm , uLi
in eam ; ex Sion enim lex prodiet , ct verbum Doiniiii
ex Jerusiilem {Isai. ii,2 et 3) ? An ct hic dictiiri c-Iis,

rdiii
' ccl.silndiiies rorum ejiis ceUiludo tramcendit
,
Nos sunius ; quoniam audislis domuin Jacob ct Sion vojom, corniii,v\\ unximiis niirl(ji-iiaio (:i.->lorcionsiiini Mss.
* Naliiaiii diio M^s , Uunen ruin Iraiuremlil, snperKl.
el Jcrusalem? Quasi nos negemus de semine Jacob * Nonioii, iiion , Lic in oililis Oinissuiii, rosliluilur i^x
r:ss.
'Mss., ncc aiitcr lcgil Augiislinus, F.narr. in hiinc
lla
* omnos cfidiccs Mss. oiuillunt, rwn autein ibi cain, rcl
p-utmuni 5.S. ai cdili fcPflianl, deiiumtia luilii iiiicr iiiiini- iiidr acccperunl.
» l\\\'.\, qin fidcliler fnerat. Abcst, fidcliler, aMss.
los meos. F.t infia, dispcgc illos in vcrilatc lua.
/
' , , ,,
59 S. AlKiUSTINI l'PISCOM PO
Miiiisdi-
tdllisa f.icic |)cjns pcnlalis fioiilorn. î \(;ic pliiianiin iio;i jôlc^lis niir<Trc ,
qucinadniodnm illi
ccrc , Nos siiiiins ; il)i ii'ic dii ili;, nl)i iimiili'* , Ab iiii- DoiiiiiiiLs inipcravit, excl:iin:ii viliciiniilifr , cl sicnl
qnilitlibus '
])opuli iiid duc(us e$l uil mor/e/» (/««/• ii" , t(il):i cxallat voccni «uani (7«'ii. i.viii , 1), vosqne iii-
8). I)c Clni-.lo cniin dicluiu csl , (incin vos iii paicn- crcpal , diccns : l'A nunc lu , damus Jitcob ,renite
lil)ns vcslris duxislis ad inorl(;in ; (|ni siciil o\is ad ambnlemus iii tuce Domini. Orcidislis Chrislnni iii [i:i
iiiiinolaiidnin duclus csl , nl Pasdia ,

(|iiod ii(;S(ienlcs rciaibns vcslris. Tamdiii noii crcdidislis, ct conlradi
tclcbralis , ncscicnlcs sacvicndo iin|ilcrcli» *. Bi vcrc xistis : 6cd nonduin [)crislis quia nondum dc cor
,
Yullis diccrc , Nos 8unius ; luiic dicilc ,

qnando audi- pore cxistis ; ct nunc habctis B[iatiiiin pOBnilendi , (;l
lis, liicrassa cor populi liujus , el (lures eornm oppiUt iiiiiic vcnilc. Oliin qnidcm dcbui->lis, bcd et nuiic vc-
*l oculos eoruin (jrava (Id. vi , 10). Tniic dicilc ,

Nos^ nilc : nondiim liiiiti sniil dics , cui noiidum vciiit iiili-
suiniis ;
qiiaiido amiilis, Tota die expaudi uutnHs nu-as iiiiis dics. Aut î vos l:inrpinm domiiin Jjcob pKjplie-
ad populuin non crcdentein, el contr(tdiccntein (Id. i.xv, iam gectilos ,

jnm iii Ince Doniini creditis anibulare ,
2). Tuiic dicile, Nos suinns ; (|nando audilis ,

E.xc(e- domum Isracl i|uam dimisitoslendile. Nos cnirn nlios-
cculur ocuti coruin ne vidcanl , et dorsa euruin seinpir qiic monstramns, et qnos ex illa doino voc^mdi) dis-
iiicurva (Psal. lxyiii , 24). Iii liis aUine linjiisiiKidi crcvcrit , et quos illic rcmaiicnlcs dimiscril. Voc;ivit
propliciicis vocibus dicitc , Nos sumiis ; uhi siiie ulla cnim inde non soluni A|OSloIos, sed cliam postClui-
dubiiaiioiie vos cslis : sed sic ca'ci csiis, ul essc 6li rcsiirrectioncm populum ma^num ; und/; siqierins
vos dicalis ubi iion csiis, cl non vos agnoscalis iibi cslis. jam diximns : dimisit aiilcm illos, quos etiaiii vos
CAPUT Vlll. — 11. Judworuin a Dco dimissio per iion crcdciido imilamini ; ct vos i[)Sos ,
qni cos imi-
Isaiain privnunliata. Sed in Ikcc inanifcsliora f|u;c di- tando in cadcm pcrnicic deinoramini. Aut .si vos esiis
clurus snin ,
paulispcr allcndilc. Ccrle curn audilis in qnos inde vocavit, uhi snnlqiios diniisit?Non c:iiin
Lono Israel , dicilis, Nos sumus; el cum audiiis in poteslis diccre, qnod nescio quain aliani gciitcm di-
bono Jacob, dicilis , Nos sumiis. Kt cnin a vobis miseril ;cum Propbca clamct : Diiniiil eniin ptebcm
causa rcquiritur , Quoniam Jacob ipse
respondclis , $uam , domum Israel. Ecce qnod eslis, no;i ([iiod \os
cst et Isracl , cx quo palriarclia propagali sumus esse jactatis. Dimisil cniin et vineam , dc qna exspe-
uiidc inerito palris noslri appellaiione ccnscmur. Noii ciavil ul facercl uvas , fccil autcin spinas ; et mnnda-
crgo vos allo ct gravi sonino dorinieiilcs, ad spiritua- vit nubibus suis ne pluereiit supcr eam inibrcm. SeJ
lia qnx non capilis excitamus ; neqne nuiic quomodo cliam inde eos vocavit, qnihus dicit : Judicate inter
spiriiualilcr accipienda sint ista vocabuia, vobis in nie el vineani meam (Id. v, 2-6). De quibus el Domi-
andilii et \isu spirituali surdis ct c;ccis persuadere nus ait : Si ego in Beetzebub ejicio dwmonia , filii ve-
conainnr. Nempc sicut vos falcmini , cl leclio libri stri in quo ejiciunl ? Ideo ipsi judices erunt vestri (Matth.
Geneseos manifesle dcclarat , unns liomo erat Jacob XII, 27). Quihus hoc promittens : S edebitis , \i\(\\i\i
cl Isiael {Gen. xxxii, 28); el unde gloriamini, ipsa super duodcciin sedes , judicantes duodecim Iribus
est doinus Jaoob, quoc donius csl Israel. Quid ergo Israel (Id. xix , 28). Sedebit itaque domus Jacob
Cil, quod idcm ipse prophcla , cum pracnunliasset quac in luce Domini vocala ambulavil ,
jndicarc do-
ninnlem futurum paratum in cacuminc monlium ,
ad niuni Israel , hoc esl ,
plebem ijisins qn;ini dimisil.
qnem venlura) essent uiiivers;i; gentcs ;

quia non de Qdomodo cniin juxla cumdcm prophct;ini , Lapis
inontc Sina uni gcnli , sed de Sion el Jerusalcm lex et quem reprobaverunt adificanles , liic facltis est in caput
vcrbuin Domini proccssurum essct omnibnsgcnlibus; anguli (Isai xxviii , IQ , et Psal. cxvii , 22) ; nisi qnod
quod manifeslissime in Qiristo ct Christianis videmus cx ciicumcisione et prxpulio populi lanquam pai icles
iinpleluin : paulo post dicit , El nunc tu , doinus Ja- de divcrso veiiienles, in angulo sibimet lanqnain in
cob , venile , ambulemus in luce ^ Domini 2 Hic profe- p:icis osculo copulanlur ? Undc dicit Aiiostolus : Ipse
Clo dicctis , ut soletis , Nos sumus; sed quod sequi- est enim pax nostra ,
qiti fecit titraque unum (Eplies. ii
tur ,
paulisper alteiidito, ut cum dixcritis quod vullis, 14). Qni ergo ex doino Jacob sivc Israel vocantcm
cliam quod iion viiliis aiulialis. N:im Piopliela con- scculi siinl , i[)si smit lapidi aiigulari colixrciilcs , ei
jungit et dicit, Dimisit enim plebein suain, doinum in Domini luce ambulantes : quos vcro ibi diinisil
,
Israel (Isni. ii , 5 , 6). Ilic dicite , Nos sumus ; hic i[)si sunt ruinam aedificantes , et angularein iapidem
vos agnoscite, el nobis quia ista commcinoravimus ,
reprobanles.
ignoscite. Si emm libcnler andiiis. ad veslrum dicun- C.VPUT IX. — 12. Dimissio Judceorunt clarius pvec-
lur alloquium ; si vero indignanlcrauditis, ad vcslruin dicta pcr Malacliiam. Sacri/icium Cliristianorum ubiiiite
dicunlur opprobriiim. Dicanlur tamcn oportet , sive in terra elin coslo offertur.Vosircmo si haec vcrba pro[the-
volcntibns , sive noleniibus vobis. Ecce, non ego, scd tica secundnm cor vestrum inalium sonsum detorqueic
prophcla qnem lcgilis ,
per qiiein Doum loculum iion conamini, o Jud;Ei, conlra salutera veslram rcsisienios
polcstis ncgarc, qucm de auctoritaie divinarum Scri- Filio Dei; si h;Tcc, inqnam, verha sic viiliisaccipere, ut
cadem sit plebs el domusJacob vel Israel, etvoc;ila ci

• Edili, ob
inuiuilutem. At Mss., Ab iniqiiitalibus : (luod
r?spondel grcpco LXX. dimissa ; non in aliis vocala, in aliis dimissa, sed nni -
* yss. Alediii, nescimlcs hi pccudc cckbratis. noti%

Ita versa proplerea vocala, ut ambularet in luce Doinini;
p.?r chrhlmn, qni cU (piiis Dci, consccravelur, >w.n uicli.i
rtoslritm immolalus eslcliriUiis. quoniam propterea crat dimissa, quod non aml)ulal).il
» sjc plurcs Mss. juxla L\x. Ai cditi,
in luccm. in luce Domini ; aut ccrlc sic in aliis vocala, in aliis
, :;
61 TRACTATljb .VOVEr.SUS JUD.tOS. 61
dimissn, ul niilla facla scparalioiie mcnsac Domiiiic*, mundum : quoniam magnum nomen meiim iu gentihus,
:\d Clirisli sacrincium pcrlinenic ', sub cisJcm velcri- dirit Dominiis omnipotcns. Quid ad b;ic respoiiJelis ?
biis sacramcnlis esseiit ulriqnc , ct ii sciiicel qiii in Apcrile oculos landcm aliquaiulo, il videle, ab orieî-
luce Domini ambulanlcs cjus pracepta scrvaruiil, ct tc sole usqiie in occidenlem, non iii uno, sieut vobiti
ii qui jnstitiam respuentes ab co deseri merucruiit : fucral conslitulum , &cd in omni luco offorri sacrifi-
si bi'C ergo sic intelligere vullis ,

quid ditturi eslis ,
ciuin Cbrislianorum ; non cuilibel deo, scd ci qui isla
ctquomodo abum propbclam inlcilecturi ,

qui vobis pr.xdixit, Dco Isracl. Unde ct alibi dicil Ecilcsias
oinnino banc ampulat voccm, tanta maniresiaiionc sua; : Et qui eruit te, ipse Deus Isrucl^ universic /crrrtJ
clamantem, ^'011 est mihi voluntasin vobis, didt Donii- vocabitur (Isai. Liv, 5). Scrulamini Scripliiras, iii qni-
tim omnipotens, et sacrificium non acciyiam de nianibus bus |iutalis vos liabcre vilam aMcrnam [Joan. v, 39).
vettris. Quia ab orienle sole usque in occidentem nomen El profecto baberelis, si Cbristum in eis intelligcro-
meum clarum factum est in genlibus ; el in omni loco satis , et tcnorelis. Sed pcrscrulamiiii cas : ips;u lc>ti-
crificiiim o/ferlur nomini meo ,

sacri/icium miindum : moniiim perbibenl de Iioc sacrilicio inundo, qiiod of-
qnoniam magnum nomen meum in genlibus, dicit Domi- fcrliir Dco Isracl; noii ab una gcnlc vcslia, dc ciijus
nns omnipotens{Malach. i, 10, II). Qiia landcm voce manibus non sc accepiurum pr;cdi\il ; scd ab oiiini-
tintic reruni cvidcnli;c reclamalis ? Qiiid vos amplius bus genlibus, qiuc diciint, Vettilc, ascendamus in mon-
nimis iiiipiidciilcr cxloUilis, ut graviorc ruiiia iniscra- tein Domiiii {Isai. 11, 3). Nec iii uiio loco, sicul vobis
bilius pcreatis? A'o« est mihi volunlas in vobis, dicit prajceplum cral in lerrena Jerusaloni ; scd iii oinni
non quictiinquc, sed Dominus omnipolcns. Quid lan- loco, nsquc iii ipsam Jerusalcm '. Ncc seciindiiin or-
lum de Abralix semine gloriamini, qui ubicumque diiiein Aaron , sed sccuiidum ordincm Melcbiscdec.
auditis Jacob aul Israel, aut domum Jacob vcl domum Cbrislo enim dictum cst , el de Clirislo laiito anle
Israel, cum aliqua laude dici, coniendilis boc noii po- Iircdictiim csl, Jiiravil Dominus, ct non pitnilcbilcuin,
tiiisse dici , nisi do vobis? cum Doiniiius omiiipotcns Tu es sacerdos iii wlcrnum secundiim ordiiiem Mclclii-
dicat, Son est mihi voluntas in vobis, et sacrificitim non sedec {Vsal. cix, 4). Quid esl, Juravit Dominus; nisi,
accipiam de manibus vestris. Ccrtc bic negare non po- iiicoi-.cussa veriiatc firmavil? cl quid cst, non pwiiite-
leslis, non soluni illum non accipcrc sacrificiuin de bit eum, nisi, hoc snccrJoiium milla omiiino rationc
nianibus veslris, scd nec vos illi olTcrre maiiibus ve- muLibit? Neqiic cniin sioiil lioiiiiiie n, lioenilcl Donm :
slris. Locus enim unusestlcgc Dominiconstituius, ubi scJ Dci dicilur paMiitciilia, qiiainvis ab illo insliluLr,
maiiibus vestris sacrificia jussil oficrri, pra-lcr quem rci cujiisquc mutalio, quaj crcdebatur csse mansiira.
lociiin omiiino proliibuil. Ilunc crgo locum quoniam Proiiulc cuni dicit, Non pxnilcbit eum, Tu es sacerdi/S
pro vc>lris meriiis aniisisiis, eliain saerilieium quod in whrnum secundum ordincm Mclchisedcc ; s:ilis
ibi tpnlum liccbat olTcrri in locis ofiTerre aliis iion

, oslcndit eiim poeniluissc , lioccst, eum mutarc vo-
audelis. Ecceomnino implelum cslquod ait Proplici;i, luissc saccrdotium quod constiluerat secundiim orJi-
Et sacrificiiim non accipiam de manibus vestris. Nam si nom Aaroa : sicut de ntroque vidcmus implclum.
in lcrrena Jerusalem manerel v6bis lemplum cl al- Nam el Aaron saccrdoiium j;im niillum est in aliqiio
lare, posêlis diccre in eis boc csse compleluin, quo- lcmplo, ct Cliristi saccrdoliuni iii xlenium pcrscverat
rum iiiiquorum inlcr vos conslitutorum sacrificia Do- in coclo.
ininus iion accopial; aliorum vcro cx vobis alque 14. Ad hanc ergo lucem Domini vocal vos Propijc-
in
v.ibis accc|.|;ire sacrificia ,
qui Dei pncccpta ciisio- ta, cum dicit, Et nunc lu, domus Jacob, veiiite. ambn-
diunl. Iloc non csi cur possil dici, ubi nuilus omiiino lemus in luce Domini. Tu, domns Jacob, qiiam vooavit
vestriini cst,secundum Legein, qucc de moiiic
qui cl elcgil ; noii Tu, qiiam dimisit. Diinisit eniin plcbem
Sina processit, manibus suis sacrificium possit olTcr- sunm, domum Israel. (Isai, 11 , 5, G). Qiiicuinqne inde
rc. Neqnehot ita pncdiclum et implcium esl, ul vos veiiire viiltis, ad lianc periincbiiis ,
qiiam vocavit
proihclica senlenlia rcspondere pcrn.iltal Quia illa carebilis, quniii diniisit. Lux quippe Domini, in
,
manibus non oDerimus carncm , scJ cordc ct oro qiia ambiilaiil gcntcs , illa cst dc qiia idcm piopliela
offcrimus laiidem secundum Dedi te in Inccm genlium, ut sis snlus mea usque
, illud in Psalnio : Jm- dicil,
mola Dco tacrificium laudis {Psal. xlix, 14). Liiam in ftncs terrce {1d. xi.ix, 6). Cui hoc diclum esl, nisi
biiic conlradicit vobis, qui dicit, Non Clirislo? dc qiio implelum dc Cliristo
est mihi volun- csl, nisi ? Nort
las in vobis. csi isin Iiix iii vobis,(le (iiiibiis idenlidem diclum cst
13. Deinde nc exisiimelis, non olTcrenlibus vobis, Dcdit ilUs Detis spirilum coiupunclionis ; oculos, ut non
ncc illo accipiente de manibus vesliis Deo sacrifi- videanl ; et aures, ul non audiaut , usque in hodiernum
,
cium non offerri qiio quidem non cgel, dicm (lioin. xi, 8). Noncsl, inqiiam, vobis li;rclux
; ille (|iii boiii .
norum noitrorum nullius indigel : tamcii qiii;i sinc idco iiiinia csciUitc lapidcm ropiobatis, qui facliis csl
saciificio non est, qnod non iili , sed nobis ulih; csl, iii cnput anguli. Ergo, Accedile ad euin, cl illuiiiinami-
adjungit el dicil, Quia ab orienle ni (Psal. XXXIII, G). Quid est, Accedite nisi.credite ?
sole usque in occiden- ;
tnn nomen meum clnrum est faclum in genlibus ; et in Qiio cnim CJtis, ut ad euin acccdatis ; cum ille sit la-
omni loco sacrificiunt offertur
nomini pis dc qiio Danicl propheia quod cresccndo tani
meo, sacri/icium dicil,
^"^'1' "''"• /^'""''""«- Forlc legcndum,

nlJi^M^'
itncnlcs siib aidcm veicribiis, clc.
,v.-- . ' .A| uJ no(l;ini, aJ iiobr. 7, vsqiie m tpsa Jcrtisalem :
id vb'., eliaiii 111 q ba Jeiusaleiii, ia etclo.

«3 ADMOMTIO IN OI'USCl I.CM SUnSKQtrNS. fj^
inagmis moiis f:icliis sil , til iniiilcnl ijnivi;rsa n ri- (lijjiiNnlcr :iii'li;iiit Jiid i:i , nos Inmcn uhi pos»iiiiiut,
ciciii lcirx [Uan. ii, 35)? Sic eiiim r.i griilcs (|ii;i; lii- (imi (•oriim dilcclioiK; prciliccimis. N(iC supcrlK! glo-/
ciiiil, Yciiile, ascendamm in monlcni Doniini, iMis(|ii;iin ri(;iiiur ^nlvcrsiis raiiios fraclos ; s(;(l poliiis cogitcmiU
lerrarum pcrgere ct pcrvcnirc conlciiduiil. Llji siinl, ciijiis gralin, cl (|uatila miscricordin, el in <|iia radicc'
ibi asccndunl : qiiia in oiiini loro sacrificiiim ofrcrliir inscrli sumiis ; nt non alla sapientcs, 6cd liimiililjus
Kccmidiim ordinom I\Ic!(:liiscd(;c. Et siciit nlius cofisciilicntcs {nndnmt Florui, ad lloin. xi), non cis
proplicl-i dicil, l'^xtLrininal Deiis onines deos (jenliuin cuni pricsiimplioiic iiisullaiido , scd ciim Ircmon;
terrw, ct adomnt euni musquisiiue de loco tuo (So- cxsnltando dicamns (Psul. ii, II), Venile,ambuleniu»
phon. u, il). Ciim crgo voljis dicilur , Accedite ad in luce Donmi, quoniam marjnum nomen cjiis in gcn-
eum : non voliis dicitur, Navcs aul jnmciila prcpa- J/tKj. Si cnim aiidicrint ct oljaudicrinl , cnint intcr
ralo, el veslris viclimis oncratc, ct dc t;iiii loni;iii(|uo cos (|uil)iiS(lictimicst : Accedilead eum, et illuminnmi'
pcrgilc ad locum ubi Dciis sacrificia vcstryc dcvolioiiis ui (llom. \\)\ et vullus vcslri non crubcscent. ^\ mi-
acceptel ; sed , Acccditc ad cum (jui iii veslris auri- lcm audiunt et non obaudiunt, vidcnt ct invidcnt, iii •
bus pracdiealiir, acccdilc ad eum (jui antc oculo3 vc- tcr eos sunt dc quiijus dictum csl : Peccator vid^bii,
stros glorificalur. Ambtilaiido non laborabilis : ibi ctirascetur;dentibussuisfrcndct,ettabescet(Psal.c\t,
enim acccdilis, ubi creditis. 10). Etjo auleni, dicit Ecclcsia Clirislo,i'e/((( oliva fiU'
CAPUT X. — 15. Qua charilale invitandi Judwi ctifcra in donio Domini, speravi in misericordia Dei in
ad fidein. IIxc, cliarissimi ', sivc gralanler, sive in- wlcrnum, et in swculum sa;culi (Psal. u, lOj.
• F.dili, frntres cliarissiini. Abest, fratres, a Mss. ncc voces, pa<)(?s c/if/rissi»H, prEClcr quam iii supposilitiis ser-
aiud Augustiiiuin farile occurruiit juiiclic siraul hui duae nKJuibiis.
e
SEQUUNTUR
OPEllA ADVERSUS MANlCIIiEOS ,
Q\5M AUGUSTINUS TEMPORE PRESBYTERII AC EPISCOPATDS SUI CONSCRIPSIT.

llis eiiam subjicilur index alioium Oiiusculortim, quibus in cosdem ha;relicos ante suum \ rcshyieratum ex profcsso egit,
necnon caeterorum iu (luibus ipsos obitcr quocumque lempore reprcbeuiJit.
J^DMOfÎTIO
IN OPUSCULUM SUBSEQUENS.
Libriim de Ulililale credcndi rccenset Augustiinis primum eorum quos edidit tompore sui prcsbyleraliis.
Ilanc vcro digiiilatem llippoiic siisccpit sub inilium anni 591 qiiod jam alias demonslravimus in sccundi
;
lomi praefatione, ad Augustini episloias 8, 9, etc.

Opus llonorati causa scripsii, nt a Manicbaorumeiroreamicum revocarct.qticm olim in corum laqiicos ipsc
conjecerat, siculi sub libri cxordium confilelur. Deceplus fuerat Ilonoralus speciosis illis M:inicli:coruin pol-
licitaliouibus, qiiibus se niliil iiisi quod raiione evidens et apertiim fierel , docluros promiltebaiil : inidcbat-
que ille in catbolica? Ecclesia; disciplina, quod fides hominibtis imperaretur, nec verum eis ratioiie demon-
slrarcliir. Cum igitur falsa veritatis specie illusus, non tcniporalis commoili gi-atia inducius adlixrercl enori,
sicque raagis deceplus ab ba^rclicis, qiiam hirrelicus essel ; spcravii Atignsliiius forc ut illiim ad vcram roli-
gionem adduceret, si modo oslendcrcl , Maniclixos sacrilege ac lemere in eos iiivtbi, qui c;ilbolic;jc fidci au-
clorilalem sequcnles, anlequam iliud verum, quod ptira menle conspicilur, iiilueri queanl, credendo pr.xmu-
niuntur, ct illuminaturo prvparantur Dco. Id autcni sic prsestal lioc in opere, ut Yeteris quoque Testameiili,
cujus illi maxime repreliensione coinmovcbanl iiuperitos, pairocinium suscipiat.
Augustini labori studioque oplatus erga Honoratiim respondit evcnlus; si lamen is est, ul Rivius arbitratur,
qtii ab urbe Carlhagine scribebat ad Augusiinum circa annum 412, ct varias illi quaestioncs enodandas pro-
poiiebat. Quamvis cnim Ilonoralus isie necdum Bapiismum percepissel ilhc lamen , qu.ne ab eo pro[;o::uiilur
qiKcstiones miiiime redolcnt manichacum, nec de M;iiiiclia;is iiisi ex occ;isione loquitur ipsi Augusliiius, el laii"
qtiaiii dc iis quos ipsc ceiiscret lucrelicos. Istuni ipsiim Honoralum, cui Augusiinus cpislolam 140 scribit, prc-
sliytertim Cassiodorus nuncupal : qui forle ad presbyteratum provectus postea luerit. Loquilur Augustinus in
epistola 85, de morte allerius cujusdam Honorali presbyteri. Sub finem quoque vilx sux scripsil epislclam
29,-S ad Thabenncnscm episcopum cjusdcin nominis.
Le lihro subsequente vide lib. 1, cap. 14, Uctractationum, fom. l,co/. 605, n. 1, % vcrbis
Jam vcro, iisque od col. 603, n. 6, verbis, Idem vidcretur cssc. M.

; ,
90
S. AURELII i&U£}USTmi
DE UTILITATE CREDEI^DI
AD HONORATUM
rontra VaiiidiTos disi ul:il, proliaique insos sacriloge ac lomcô in oos invchi,
(iiii calliolica: fnJei auclorilatem soqueo-
inlolliôiiliam sose illius comiiaraiit,

ea croduiu (iiue uundun» valeiil ani:no i)eici|>ero.
siilisiilio cJuiii
les, ad mvsifritn uiii
Std iin|iriiiiis osloudil \ elus lesiamenluiu per|)cramab iisdem hnTelicis reiirebeudi.
-•+^^JK^
CArUT rRIMU.M. — I. Quo consilio hcrc Ilonorato 2. Est igitur inilri proposiiiini , iit probcm tibi , si-
saibat. ILvielicus. el h(rrcticis crcdens , uon iiiem. possim, quod Maiiiclia'i sacrilegc ac loiiicrc iiiveliaii-
Operis argumentum. Quomodo per Maniclia;os Augusli- lur in cos qiii catliolicjc (idci aiictoritatein sci|ucnles,
tius deccptus eiascril. Manicliworum dictum in sua; aiitequam illiid veruiii, qiiod pura mente conspicitur,
3tcla: dcscrlores. Si inilii, Hoiiorale, uiium alqne idcin inlucri queaiit, credeiido pi'a:iiiuniuiitur,et illumin.t-
viilcrclur csse, litcrelicus, cl crcdcns liacrclicis lioino, turo piuiparanlur Dco. Nosti cniin, Ilonorate, iion
tain liiigua quain stilo in liac causa coniuiosccnduin aliain ob catisam iios in talcs lioiiiines iiicidisse , nisi
iiiilii essc arbilrarer. Nuiic vcro cuin inler iKcc duo quod sc diccb.iiil, terribili auctorilatc scparala, mcra '
|iluriinuni iiilcrsit : qiianJoquidcin lixrelicus esl , ul et simplici ralione cos qiii sc audirc vclleut inirodii-
iiiea ferl opiiiio, qiii alicujiis lcinporalis coinniodi, ct cturos ad Deuin, et errore omni liberaturos. QuiJ
iiiaxiinc glori;c |iriiici|>atusi|ue sui ^ralia , falsas ac eiiim nie aliiid cogcbat, annos fcre novein, sprela re-
novas opiiiiones vel gignil vel se(|uilur; ille aulcin ligioiic qiia; niihi pucrulo a parcnlibus iiisita erat, ho-
i|ui liiijii>iiiodi lioininibus crcdil , lioino esl imagiiia- niines illos sequi ac diligcnlcr auJiro (b) ; iiisi qiiod
lioiie quadain veritatis ac pietatis illusus : cuin li.xc nos siip rstitionc lerreri, et fidcm nobis anlc ratiunein
crgo ita siiit, noii pulavi apud te silenduin esso, quid impcrari diceient, se aulcni niiUiiin piomcre ad fideni,
iiiihi de iiivcnienda ac rctincnda vcrilate videalur nisi priiis discussa ct c:iodata voril;itc? Q lis iion liis
ciijiis , ul scis, ab iiicuiile adolesconlia magno ainore pollicilaiioiiibus illiccrclur, pr.cscrliiii adole>cciilis
flagraviinus. Sed res esl longc remola a vanoruiu lio- aiiimiis ciipidiis vcri, ctiam noiiiiulloriim in scliol.')
miiiiiin menlibus, qui niiiiis tn jixc corporalia pro- doclonim lioiiiiiiiim dispiilalionibus siipcrbus el gar-
grcssi alipie lapsi, iiiliil aliud putaiit csse, qiiam quod ruliis : qiialein ine tiinc illi iiivcneruiit , spcrnentein
islis quiiiqiic iioiissiiiiis nuntiis corporis scnliuiil ; et scilicel qiia-i anilcs fabulas, ct ab cis proiiiissuni,
qiias ab liis plagas atque imagines accipeiuiit , cas apertum cl sincerum voriim tcncrc alipic liaurire cu-
sccuin volvunt , etiam cuin conanlur recedere a seii- pientem ? Scd qii;c rursum ratio revocabat , ne apud
sjbus; et cx e.irum niortifera et fallacissiina regula cos pcnitus liêrcrcm , ut mc in illo giadu qiicm vo-
inelTabilia pcnctralia veri:alis rcclissiinc sc mcliri canl Audiiorum toiicrom, ut liujus miindi spcm atqiie
putant. Niliil est facilius, ini cliarissiinc ,
quain non iicgoiia non dimillcrem ; iiisi quod ijisos quoquc aiii-
solum se diccrc , sed eliam opinari verum iiivcnisse : madvericbam pliis iii rcfcllcndis aliis discrlos §t
sod quam rcipsa dinicillimura sil , agnosccs, ut con- copiosos essc, quain iii suis proliandis fii mos ct cerl().s
fido, liis lillcris mcis. Quic ul libi prosint, aul ccrlc niliil niaiicrc? Scd de inc qiiid dicam ,
qiii jam railiolictis
obsint, omnibusque omiiino quorum in maiius furlc cliiistianus crain ? qua; iiiiiic ubera '
,
post longissi-
dcvenerint , et rogavi Dcum , ct rogo ; et spcro ila mam silim penc cxliauslus atquc aridus ^ toia avidi-
forc, si bene niilii conscius sum, quou ad liunc sliluin tatc rcpctivi, eaqiic altiiis flcns et gcmens concussi el
pio el officioso aniino , iiun vani nominis appclitione evpiessi , ut id manaret quod milii sic alTcclo ad rc-
ac nugatonoe ostcnlalionis acccssi. crcalionoin salis esse pobscl, el ad «pem rcducendain
ADMONITIO rP. BF.NEDlCTi.NOUUSr.
Ad emendandum librum de crcdondi usi sumus codicilms v&s. valicaiiis quinque, Gallicanis soptera
Llilitate
viclorino, r.ermaaensi, Corhoiensi, Mii haelino, cislorcieusi, UudHUcnsi ma;oris Kcclosiio, el exemplari domini de Maraa
Tolnsatis, variiseliam lecliouibus triuiu Belgicorum per Lovanienses vulgaiis, ac taiidem cdilionibus aniiîuis ac prae»
Cipuis.
Comparavimus praterca eas omnes ediliones initio Relr. e/Confes.s., t. 1, memoratas. M.

* mira Melius aliqiiol Vss., mera.
Edili,
* cxcusis , qni niinc ubera Ecclesue. Ai in Siss., quce nunc ubera; omissa voce, Ecclesiee.
In
* tdili, avidui. Kmendantur a >!ss.
(a) Scriplus circilor anniim3J)l.

(t) vkl. lib. 1 CouTcss. cap. II, ct lib. 3, cap. 14.
I)E UTII.ITATK Ci;i:i)ENDI. S. AIT.USTIM ox
<7
vila». ac, saliilis. Quul crgo di! inc i|»so diciiii ? Tu i>nliii(ri:ndai>l aniiiiDS Ijjiiarus cl nc;,'ligcn(es Riii, quae
iKindiiiii clirifili.imis qni lioi lalii iiioo ,

ciiiii cos inaxiiiia tiirba cst ,
iinpiilariler ac< usari possunl : do-
,
vclieiiieiili.T cxsecnriTis, vix .iilducliis cs »1 niidiernli lcnili autom p i|iiilarii(;r , propUr niyst<:ria qii.c liis
lilii alqiio cx|doraiidi vidcreiiliir, qiia, qiKi!80, alia rc coiitiiientur , iioii a miillis adiiiodum possuiit. Qiii
<loleclaUis cs, rccordarc, ol)sccro lc, nisi rnagiia q.i.-»- vcro paiicl lioc faccre novorunt , non amant propa-
dain pra'sumpliiiiie ac poUicilalionc ralioniiin ? S(;d tiila ctfainigcrula qu.-f;dani in disputationc ccrtamina ;
qnia diu imiiluiiKHK! de inipcriloruin crrorilius ialis- ct ob boc miniiiic noli siint , nisi bis qui cos inslan-
siinc ac velicmonlissiiiin dispntalianl, qiiod cnivis iiiC- lissiinc reqiiiriiiil. I)c liac igilur Manir b:corum lcine-
diocrilcr crndilo essc faciHiinmn, fcro didici : si quid ritate ,

qua Yctiis Teslameiiturn et caiholicam fidcin
cliam siioruin nobis inscrchanl , nccessilalc rclincn- reprclicndunl , accipe , obsccro ,

qiix rnc niovcant.
diiin, cmn alia iion occiirrei eiil iii ipiibus acquicsccre- Opto anlem ac spcro lc hoc animo accepiiirum, qiio
inus, arbiirabamur. Ilaqiie nobis fac iebanl quod iiisi- a inc dicuntur. Scit aulcin Dcus, cui nola siint arcaiia
diosi aiicupes soleiit qui viscalos siircuios proplcr conscienliu) mex , niliil ine in hoc scrmone malitiose
aquam dcfigunl ', ulsiiicnles avcs decipianl. Obruunt agcre : sed iit cxistimo accipiendum esse , veri pro-
cnim, ct qiioquo niodo coopcriunl alias qii.c ciica baiidi caiisa : cui uni rci vivcrc jam diu statuimus,
sunl aqiias vel inde eliam formidolosis molilionibuS

, ct incicdibili soHiciludiiic; nc milii crrarc vobiscuiii
delerrenl , nt in eorum dolos , non clcclionc , sed facillimum fucril , ilcr auleni rcctum lcnere vobiscum
inopia dccidant. sit, nc duriiis loquar difncillimum. Scd pr.Tsumo
5. Sed cnr non ipsc niilii rcspondco, quod istx quod cl in liac spe ,
qua spcro vos viam sapicnti;e
laulic ac lepid;c simililudines alque liujusmodi reprc- mecum obtcnturos , non me deseret iile cui sacra-
licnsioiics, in omiics qui aliquid di)cciit, a quovis tus sum : quem dics noclesque inlueri conor ; et
Jidversario clTimdi urbanissime ac dicacissimc pos- quoniam proptcr peccata mea proplerquc consuelu-
siinl? Sed ob lioc piiiavi aliqiiid talc insereiidiim lil- dincm plagisveiernosarum opinionum saucialum ocii-
»eris mois , ul cos adiiioncam, desinanl talibus agere :

lum animae gerens, invalidum me esse cognosco, s.Tpe
ut qnemailmodum ille ail, scparalis nugis iocoruin rogo ciim bicrymis. Et qiiemadinodum post longaiii
communium, res cum re, causa cnm causa, raiio cum caicilatcm ac tcnebras luminibiis vixapcrlis, et adlnic
ralione coiilligat {Cicero). Qiiarc desinanl dicere illud, Iiiccm palpilando alquc aversando ,
quam tamcii de-
quod in ore liabcnl quasi neccssarium , cum eos siderant, recusanlibus, praescrlim si eis solcm istum
quisqiie doscruerit Lumen per
qni diulius audisset , quispiam conctur ostendere : ita milii nunc evcni),
illum IransHum fecil. Vides enim lu, mca inaxima non neganli esse incffabile qiiiddam cl singulare ani-
cura (nam de illis non nlmis scsluo), quam Iioc iiiaiie maj bonum quod incnle videalur ; ct mc ad conlem-
el lacillimum ad rcprcbendeiidiim ciiivis esse possit. plandum nondum cssc idoneum cuin fletu ct gcmitii
llaque Iioc disciitiondnm dimillo prudonliyc lux. Non confileiili. Non me ergo descret , si nibi! fingo, si
cnim vcreor ne me aibilrcris inliabilatuin lumiiic, officio diicor, si vcrilalcm amo, si amicitiam diligo,
cum vituj bujus mundi crain implicalus ,
toncbrosain si miilluiii meluo ne lallaris.
spem gcreiis , dc pulobriiudiiie uxoris, de pompa di- CAI'IJT III. — 5. Quadruplex scripturas Veleris Te-
viliarum, de inanilalc b:)noruin c;clerisque noxiis et slamcnti traclandi ratio. Ilisloria et eetiologia in Scri-
pcrniciOjis vo'.upla'.ibus. llxc cnim omnia ,

quod tc pturis. Analogia. AHegoria. Lex non necessaria nisi iis
non laiet, cum sludiose illos audiiem, cupere et spc- quiius utilis est servilus ac timor. Mysteria in veleri
rarc iion desistebam. Ncquc boc eorum docliiiiac Legevclata. Omiiis igiliir Scriplura ,
quaj Testamen-
tribuo : faleor cnim el illos sedulo monere, ui isla luin Vctus vocatur , diligenter oam nosse cupieiilibus
cavcanlur. Sed modo me dicere desertum lumiiie, cum quadrifaria tradilur; sccundum liisloriam, sccuiidum
;ib bis omaibus umbris rerum me averterim, soloque a;lioIogiam, secundiim analogiam , secuiidum ailego-
viclu ad valcludiiiem corporis nccessario coiilcnliis riam. Ne me inepium putes ,
graccis nominibus utcn-
esse docreverim , illustralum autem alque fiilênlom tcm. Primum quia sic acccpi , nec libi hoc aliler
fuisse , cum ista diiigerem el bis involuuis teiiercr ,

audeo inlimare quam accepi. Deinde tu quo.jue ani-
liominis csl, ut milissiine dicam, minus acule consi- madver'.ls , non cssc liarum rerum apud nos usitala
dcranlis rcs , de quibus loqui inultum amat. Scd vc- nomina : quic si fabricassem inlerpretando , esscm
niamus ad causani, si placel. profeclo ineplior ; si autom circumloquorer , minus
CAPllT II. — 4. Muuichwi Vetus Testameiitum re- essem in disserendo expcdilus. Id lanlum oro crcdas,
\>rchendml apud impcrilos. N;im bene nosti quod re- quoquo modo errcm , niliil a ine inflalo ac tumido
preliendentes Manicbaii calbolicam fidem, et maxiine fieri. Sccundum historiam ergo iraditur, cum docelur
Veius Testamentum discerpentes et dilaniantes, com- quid scriptum, aut quid gestum sil; quid non gestum,
mrvent imperilos qui profeclo nesciunt qualenus : scd tantummodo scriplum quasi gestum sil. Sccun-
sint accipiunda illa, et qucmadmodum Iiausta ulililcr dum sctiologiam , cum ostcnditur quid qua de causa
in vcnas quasi vagicntium adhuc aiiimarum medul- vei factum vel dictum .sil. Secundum analogiam, cuin
lasque dcsccndant. Et quia sunt ibi qu;cdain qux demonstralur non sibi adversaii duo Teslamcnla,
Vcius el Nuvum. Seciindum aliegoriam, cum docelur
* Ediii, prope aquain. Ai mss., propter aqnat\i : codcni
seiiû. noii ad litlcram esse accipicnda quxdam qu;c scripia
; ;
Lir.KH UNUS. 70
C9
iiKNMim considcrcs. Nosti cniin qiioil aiicloris sui
Siii.l. scd n-iirnle iiilolligoiula.
modis Doiiiimis nosler Jcsiis Cliri- Maiiidi.ii pcrsnnaiii iii Aposloloriim niiiiicruin iiulii-
•;. Ilis omiiiiius
•liis el A|>osloli usi sunl. Nam tle liisloria illud suiii- core mi)licnles, dicuiit Spiritum sanctum ,
quem l)o-
l>titm cst, cum objcclnm cssel ,

quod die sahbali ininiis discipulis sc missurum cssc proinisit, por
^011 tegistis, inqiiit, ipsiim ad iios vcnissc. Ilaqiie ilios Acliis Aposlolo-
discipuli cjiis spicas evulsisscnl : si
Darid, cum esuiint , et qiii cuin co erant runi acciporoiit, in (piilius cvidcnicr advciiius sancli
ilHod fi-cit
quoinodo iiitravit in doiuum Dei , et pancs propositionis Spirilus pnvdicalur (Acl. 11, 2-4), noii iiivcniroiilquo-
mauducaiit quos non liccbat ei manducare ,

neque eis inodo id iminissum cssc dicerciit. Yolunt cnim iicscio
,
qtii cum eo erant , nisi solis saccrdotibits {Mallli. xii, (pios cornipiorcs divinorum Libtorum ante ipsius
aMiologiam vero ilUhl poilinct quoil cuin Maiiicluci lcmi>ora fiiissc; corrupissc aiilcm illos (pii
5, t)? Ail ,
Cbrislus proliibuissel uxorom abjici , ni>i rornicalio- JiuKconiiii logom Evangclio iniscerc ciipiobaiil. Iloe
nis caiâ, rclaHiinquc csscl ab inlerroganiibus, Mi>y- aiitem de Spiritu sancto diccre nc(|ucuiit , iiisi forta
seii liLello dalo rcpuilii pcrinisisse lioenliam : 11 oc, diviiiassc illus asscrant , cl |iosuisse in siiis librig
inquil , Moyscs fccii proptcr diiritiam cordis vcslri qiiod coiilra riiliinim alii|uando ManicliaMim, qiii Spi-
( Id. XIX . 8). Ilic ciiim caiisa rcililila csl cur illiKl riluin sanctum por se missuin cssc diccrel, profcrrc-
a Moysc pro tcinporc bcnc porniissnm sit ul lioc ; liir. Verum de Spiritu saiiclo alias plaiiius aliqirui
qiioil Christusprxcipicbal, alia jam tcmpora demon- cloqucmur. Nuiic ad hoc qnod intendcram rcdeamus.
slraro vidorctur. Ilorum aulom lcmp;>ruin viccs, 8. Nam cl hisloriam Yelcris Testamciili , cl a*tio-
alqueT)rdinein mira quadam diviiuc providcnli;c dis- logiam, ct analogiam in Novo Tcslamcnio invcniri,
I>osiiioiic digestum atqiic compositum, longum cst sîlis, nt piilo, cst dcmoii: Iradiin : dc allogoria rcstal
explanare. nstcnderc. Ipsc Libcrator nostcr in Evangttlio alle-
7. Jam porro analogiam •
,
qua ulriusquc Tcsta- goria ntitiir ex Vctcre Tcslamcnto : Ceneratio, impiit,
niciili coiigrucntia pcispicitur ,
quid cgo dicam usos liwc signum quoeril ; et non dabilur ei tiisi siijiium Joinc
fiiissc onincs quorum auclorilati illi codunt; cum proplietw. SicHt eiiim Jonas in venlre ccli Iribus dicbus
sccum ipsi considerare possinl ,

quam mulla soleant el tribus noclibus fttit , sic et Filiits liotninis tiibtts die-
dicere immissa csse Scrijituris divinis a ncscio quibus et tribus noctibus crit in corde lerrce (Malth. xir,
bus corruploiibus vorilalis? Qu;c vox milii scmper 59, 40). Nani qiiid cgo de aposlolo Paiilo dicam ,
qiii
quidcm, ciiam cum eos audirom invalidissima visa , cliam ipsam Exodi hisloriam fiilurnc cliri^tiaii:c plchis
c»t : ncc milii soli, sed etiain libi (nam bciic mcmini) allcgoriam fiiissc significat ad Coiiiilliios Epistola
ct nobis omiiibus ,
qui paulo majorcm diligentiam in prima? Nolo uulem vos ignorare ,
frntrcs ,
îiJa patret
jiidicaiido liabcre conabamur , ipiam lurba crcden- noslriomttcs sub ittibe fiierunt, et oinncs penttnre Iritns
tinni. Nunc vcro poslcaquam mibi suiil exposila al- ierttiit , et oiniirs in Moijscn ' baplizali sunt , in ttube
qiie ciiodata mulla ,

quoj nie maxinie movcbanl, ea cl in miiri : et oinneseumdem cibum spiritudlcm niait~
scilicct in quibus illorum plerumquc sc jactal, cl quo dncaverttnl , el omnes eumdem potutn spiriiualcm bibe-
securius sine advcrsario , eo cffusius cxsiilial oralio; rttnt. Bibebant eniin de spiriluali consequenle cosp. tra *
nihii mihi vidciur ab cis iinpudentius dici , vcl ul mi- pctra nulem ernl Cliristus. Sed non in phiribus eorum
tius loquar, iiicuriosius ct imbecillius, quam Scriplu- contpljcuit Deo ^ : proslrali eniin sttnt in dcscilo. Ilax
ras divinas csse corruplas : cum id niillis in tam aiiler.i ftijurcc ttoslrw fuerunl , ut noii simus ciipidi mit-
rcccnii mcmoria cxstantibus cxemplaribus possint loriivt, sicut elilli concttpicrunl. Neque idola colaiuus,
convinccre. Si enim dicerent eas sibi pcnilus acci- sicHl quidain ex iUis, sicut scripluin esl : Sedit populus
picndas non piilassc ,
quod ab his cssciil consci iplx, iiuinducnre el bibere , el surrcxerunt tudere. Neqne
quos vcruni scripsissc non arbilrarentur ; csscl utcum- furniceinur , siciit quidam ex illis fornicati sunt, el ce-
que lergivcrsatio corum rectior , vel crcor humanior. cidcrunt una (tie viginti tria milUa Itominum. Neqtv^
Hoc enim de illo libro fecerunt ,
qui Aclus Aposlolo- tcntcinut Clirislum , sicut qttidam eorttm tentaveruitl,
rum iiiscribiiur. Quod eorum consilium, cum iiiccum cl a serpenlihus inicrierunl, Scque murmuremus , sirut
ipse pcriraclo, ncqiico salis mirari. Noiienim sapicn- quidiim ex illis murmurnverunl , ct perierunt ab extcr-
liam bomiiium in hac rc, scd cor mcdiocre dcsidcro. minalore. Omnia auletn ista in figura contiiigebant illis.
Tunta cnim liber iste habel, qu.x similia Silil his qu% Scripta autem sunl ad correptionem nostram , in quos
accipiunt, ul magii;i; stiiltitia; milii vidcaltir, non ct fiiies sceculorum devenerunt (I Cor. x , 1-11). Esl itcm
hunc accipere , et si quid ibi eos oflcndit , falsiim al- apud Apoblolum allegoria qua>dani , sane ad causim
que immissum diccrc. Aut si talis oralio impudeiis maxime pcrtinens, idco quod ipsi cam iii dispiilando
' ei>t, siculi est, cur in Pauli Epistolis , cur in quatuor profcrre atquc oslcntare consuerunt. Idein enim Pau-
Evangciii libris ea valcrc aliqiiid pulaiit , in quibus lus dicil ad G.ilatas : Scriptum est enim qtiod Abra-
liaiid S( io an miilio plura siiil proporlione, quam in liam duos filios linbuil; tniiim de ancilla,et uiium de
illo libro csse potucrunt, qux a corrupioribiis intcr- itbera : sed is quidem qui de ancilla, sccundum caniein
jecia credi volunl? Sed nimirum illud cstquod mihi
' juxia gra>cum, tn inoijscn. Sle
rdili, wj votjse. Al Ms.^.
tidclur, quod peto placidissimo clscrenissimo judicio
iiifra odiisciUioiUes grxci veUTOi, lilni habeiil, l.ilebnnt
In cxcusis, annloqia. In Mss. vero, analoqiam. Rcfortur
' piitin; ul)i cdai, libcbiml aiilcin.
* in Mss., pro^ciiiiciilc cos pctra.
vorbiim, uso.s, (iuo«i oiiiu accusandi casu iiuii iiielogaiilcr
»ii
iungilur. bic in ra, cap. 8, nijusmodi viim ustis ''uertm. > ndiii, kni:placLU veo- .vtMss., complacuH.
:
71 I)F. DTILITATK CHKDK NDI. S. AU(;i;STIM 74

na.lu fsl; qiii (iiilrUi ili; lilniii , p r pniiiiissioiicm : ijuif! gaiil faioii, '|ui bac voliiiit anic coiidcmnare, qnam
mzt ])cr ullnjDiiiiin ilirlii. I\iiin liirr :unl tlito Trshi- discorc.
uieiJla ; itiium iiuiilrin ilr iiiinilr. Siita iii scrviluleni tje- CAPLT IV. — \{). Triplex error legentium. Scd iil,
i:crnriS ,
qiiod est Aijiir. Svia enint mons esl in Arttbin, oini-.6n inlorim alliiudinc scieiili.-i;, bic again lccum.
qiii confiiiin ri cuiV niinc ml Jrriiinlrm , el srrvit runi qnoinodo agciidiiin riibilror ciim familiari meo ; id
liliis snis. Qnif a;ilcin sursnin csi Jcrusalcm, liiera csl, csl , siciit cgo possiiin , iioii siciit doclissiinos viros
qH(V csl malrr omnium nostrniit (dulal. iv , 22 20). posse iniralus snin : Iria gcnera sunl crroris ,
qiiibiis
'). llic igiuir illi lioinincs niiiiiiiin rii.ili , iliiiii Irii- hominos crranl , cum aliquid logunl. De singulis di-
filrare Lcgcin conniiliir, cas Scri|)linas apiiroljarc nos can^ Primiim g<nus cst , in qno id qiiod falsiim cst
cogiiiil. AUcndiinl ciiiiii (|Uotl ilicUim csl, i:i sorviliile voriim pulatur, ciiiii aliud qiii scripsit piil.iverit.ÂI -
C3SC oos (iiii suIj Logc siinl , cl id ulliniiiin pr;c cac- teruin csl, quaiii\is non laiii laie pulcns, non tainen
lciis vcnlilaiil : Kvactmli eslis a Uiristo ,
qui in lege niinus noxiuin , cuni id quod falsum esl verum piila-
)iislific(tmiiii ; u (jratia excidislis [Id. v, 4). Nos Iiax lur, id tamon pulatiir qiiod cliain illc qui scri[)sit pu-
oinnia vcra csse concediiiuis, ncc illain lcgcin neccs- tavit(Tcrtiuin cst, cuiii cx alicno scripto iiilcliigilur
sariain cssc dicimus, nisi cis quiliiis cst adliiic ulilis aliqiiid vori, cuiii lioc llle qui .scripsil iioii iiiiellcxorit.
scrviuis •
idcoqiic ulililer csse lalain ,
qnod liDinincs In (|uo genorc non parum est nlililatis, imo si dili-
qui revoiari a pcccalis rationo non polcranl, lali lege gciitiiis coiisidorcs , loliis lcgendi fructiis csl inlcgcr.
cocrcendi cranl, |ioeiiarniii sciruel istaiiiin qu.c vi- rriiiii gcneris cxcmplum csi , nt si quisqiiam , verbi
deri ab stuiiis possuiil, iiiiiiis alquc lcrroribiis; a qui- gralia , dical ct crcdal liliadamanlliiim apud iiifiTOS
l)us gralia Clirisli cuin lilier;^!, non lcgcin iliatn da- audire ac dijiidicare causas mortuorum, eo quod
innat, scd aliquardo iios ohlempci-arc sux cliarilali, Maronis in carmine id logeril (A^^neid. lib. 6, vers.
iion seiviro timori Legis, iiivital. Ipsa csl gratia, id 5t)6-5G9). Ilic eiiim crral duobiis modis ;
quod ct rein
est , bcneliciuni qiiod non intelligunl sibi vcnissc di- non credcndain credit, ncque id putandus cst crcdi-
vinitus,qui adliuc essc cupiunt sub vincnlis Legis. dissc ille quem Icgil. Allcrum gcnus animadverli sic
Q«os nierito Paulus objurgal lanquam infidelcs qiiia , potest : si quis, quia Lucrclius animam cx alomisesse
a serviiiile, ciii cerlo lempore juslissima Dci disposi- scribit , eainriue post inoriem iii easdem alomos solvi
lione siibjccti craiit ,

jam pcr Domiiium noslniin Jc- alqiic iiilcrirc , id vcriim ac sibi credeudum arhilre-
fuin sc liberalos csse non credunt. Ilinc est illiid tur. Nam ct hic i;on miniis iniser esl, si de re taiila
cjusdem aposioli : Lex enim pccdago^jus noster eral in id quod falsum cst pro certo sibi persuasit ;
qiianqiiam
Uiiisto {Id. iii , 24). IUe igilur pajdagogum dedil Iio- id Lucrctius , ciijus libris dccc|)lus est, opinalus sil.
iiiinibus qucm liineiciit, qui m.igistrum poslca quem Quid enim huic prodcsl de auctoris scntcnlia certuin
diligcrcnt. In quiLus lamen Lcgis pra;ceplis abjue esse, quando sibi eiim non pcr quem iion errarel ', scd
inandalis, qiiibus nunc Clirislianos uli fas non est, cum quo errarcl, elcgeril? Tcrlio generi est illud ac-
qiialc vcl sabbaluin esl, vcl circinncisio, vel sacrificia, commodatiim : si quis Epicurum , lecto ejiis in libris
el si qiiid bnjusinodi esl, lanla inysleria contineiiUir, aliqiio loco ubi conlincniiam laudat , in virlule illiini
iit omnis pius intelligal iiihil essc perniciosiiis, qiiam summum bonum posuisse asscvcret, el idco non csse
quidquid ibi esl accipi ad liltcram, id esl, ad verbiiin ; culpandum. Iluic eliam quid obest error Epicuri , si
iiibil anlem saliibrius, quam spiritu revclari. Inde csl sumnium bonum hominis voluplatem iile corporis cre-
Litlera occidit , spiriliis autein vivificat (a). Inde csl : dil;cum isle non se dederit lam lurpi noxiaque seii-
Jdipsum velamen in Irctione Veteris Tcstamenti manet, lciiii.-c , neque ob aliam causam ei placeat Epicurus,
quod non revelalur, quoniam in Cliristo evacuutnr. Eva- iiisi quod euin seiisisse non pulal ,
quod senliri non
ciiatur namque in Christo , noa Velus Testamenlum, oportcat? Ilic error non inodo humanus est, sed sipe
sed velamen cjus; nt pcr Chrislum iiilelligilur, et eiiain boinine dignissimus. Quid enim, si mihi deali-
quasi dcnudelur ,
quod sine Clirislo obscuruin alqiie quo qiiem diligerem nuntiaretur quod sibi, cum csset
:idoperluni esl. Slatiin quippc idem apoi-U)Ius snhjicil: barbalus, pucritiam aique iurantiam ita placcre niul-
Cum aulem transieris ad Clirislum, aufrretur velamen tis audienlibus dixeril, ul etiam juraveril se siiniiiter
(II Cor. Non enim ait, Auferelur Lcx

111, 6, \!i, 16). ; velle vivcre, idque ita mihi probarelur, m impudcntcr
aut, Teslainenlum Veliis. Non igiliir per Domini gia- negarem? num reprehendeudus viderer, si eum exi-
tiam, tanquam inuiilia ibi lcgerenlur, ablata suul ; stimarem, cum hocdiccrct, significare voluisse, sibi
sed tegmen potius, quo ulilia legebantur. IIoc modo placere innocentiam, et abeis qiiibus boiiiinum gc-
agitur cum iis,qui sluJiose ac pie,non turbideatque nus iiivolverctur cupiditalibus animum alienum, et
iinprobe, Scripturaruin illaruin sensum requirunt, ex eo illuin magis raagisque diligerem, quam aniea
ilcmonslralurque sedulo el ordo rerum, et causae diligebani; etiamsi forlasse ille in puerorum a>latibus
faclorum atque dictorum, ct Veleris Testamenli ad libertateinquamdani inludendoetcibandoatqueigiia-

Novum lanla congrueulia, ut apex nullus, qui non vum olium sliillus adaniasset? Fac cf.iim euin esse
consonet, relinqualiir;elligurarum tanta secreta, ut defunctum poslquam hoc mihi nuntialum est, necin-
omnia qu« interprelando eruunlur, miseros csse co- lerrogaria mepotuissequidqu.im, ulaperiret seiilen-
(a) 1 Retr., rap. 14, n. 1.

* Hif, in anle edilis omissa cral parlicula ncgans.
75 LIllI R L.NUS. 74
'tiam suani ; essclre qHisquam Uim improbiis qiii mil.i alqiic olim morliios, furi qiiibns miij.i loianilio i>i.
«ucccn-^crel , ciim liominis laudarom propnsiliim cl accu.sarc^Fgoquidcm illos viroscl oninia ulililermo
volunlalem per illa ipsa verlia qu* acccperam? Qniil, moriaj mandassc, el magiios ac divinos ftiissc, el ill:>m
quoil cliitm jiisliis reium cxi limlnr non liuliilarel logem Dei jiissn ac voliiiilate ptoiniiIi;alnin esse oi
foriasse laudare opinionem ac volimlalcm meam, ciim condiiam crodo : cl id , qiiaiii|iiani porpaiica cjus go
cl iimocciilia milii piacciel, il liomo tle liominc in rc iicris libroriim sciain , porsu.ulerc lamen f.icilc pos-
(iiibia iiene polius exislimirem , cum eliam malc li- siim, si milii ;rqiius et minimc poninax aniinus ad-
ceiel •? liiboatiir ; alqiic id faciani, ciitii copia iiobis data fueril
CAPUT V. — 11. Tres $cripturarum qnarunique boiicvo'aium atirium ac mciitis liiic : sod lioc ciim y»-
di/ferenti<e. Ecclesia catliolicn errorii secumlum nHunt loio; iiuiic aiilini noiiiie iiiilii salis e<t, quoqiio modn
modum ex pra-dictis redargui non polest in Veleris Te- sc ista ros Inboat , doooptum non fuissc?
itamenti Uctione. Quie cuin ila siol, aucli eliim carum- CAPIJT VI. — 13. De Scriptitris non crcdenilum
ilcm scrip'urarum loiiilcm coiiililioiics el ililTcrtniias. cxposiloribus carum iiiimicis. Toslor, Honorale. con-
Nam necesse esl toliJem oocurianl. Aul cnim ulililcr sciontiammoam, el piirisanimis iiiliabitanlom Dciim,
scripsil quispiam, el noii uiil ler ab alii|uo in;cHigi- niliil mc cxistimarc prudonlius, castius, rcligiosius.
lur : aul ulrumque inulililer fil : aiil iiiiliter intelligit qiiam sunl ilLc Scriplma- omiics, qiias Testamcnli
loclor, ciiin ille conlra, qiii lcgiliir, scripscrit. llorum Veteris nomiiic catbolica Ecclcsia rclincl. Miraris, no-
trium primiim non improbo, uliimum noii curo. Nam vi. Non cniin dissimularo possnm, longc aliler nobis
iieqiii" po>suin roproln-ndere Uoininom (pii niilla sua fiiissc pcrsuasmn. Scd niliil est profoclo tcmerilalis
eul|»a male inlellccliis esf, nec iimlosle liaiioic i|iiem- lilenius qiiae iiobis lunc pueris iiicrat qiiam qno-
( ),
qiain logi ,
qni vcrum iioii vitlei il , rum obesse lo- riimque libroriim e.xposiiores dcscrcrc, qui eos se
giMilibiis nibil viilcam. Uiinm iîiiir gcniis esl pio- lciicrc ac discipiilis tradcro posse proniciitiir, ct eo-
b.tlissimum, ct qiiasi piirgalissimiim , ciim el limia riiin sonlcnliam roqiiircrc ab bis (|iii coi!ililo:il)iis
.•cripla siint, el in bonam parlom accipiiiiilur a legoii- illortimalqnc aucioribus accrbissimiim, nc.^cio qii i
lilms. IJ quoque tamen ndliuc in duo dividilur; non cogontccaiisa, bellum iiidixoriinl. Quis enim sibi
enim peniliis excludil erroiem. Nain cvcnil plcrnm- imqiiamlibros Ari^toiciis reconditos et obscuros ab
(juo, iil cnm benc senscril s« riptor, bciic eliam lotlor ojus iiiiinico oxpouciidos piilavil ; nt de liis lo,u:.r
st-iiiial ; scd aliiid qii.im ille, et s.cpc meliits, sa'pc in- disciplinis, iii qiiibus 1 'ctor forlasse sinc sacrilcgio
rcrius, ulilitcr tamcn. Cum aitlcm ei boc scnlimus quod labi polesl?Qtiis dcnique gcometricas
lillcras Ar-
il!c quom Icgiuius, el id est vitx bcne agend;c accoin- cbimcdis logoro, magislro Epiciiro, aul disccrc vo-
niodatissinium, cumiilalissime scsc liabct verilas, ncc luit contra qiias illc niultmn porlinaciler, iiiliil ea-
;
ubuiidc apcrilur f.ilîlati^ lociis. Qiiod genus cum de rimi, quanliim arbitror, iiilcliigcns, disserebat? Aii
rebus obscurissimis lectio est, rarissimum onmino ista; Scripturx Legis p!anissim;c siinl, in qiias isli
csl; iieqiic id, mea senteiiiia , liqiiido sciri , sod lan- qiiasi vulgo cxposilas impclum faciunt frustra et ina-
tummoilo credi polcst. Quibiis oiiim argtimonlis ab- iiiler?Quimilii similcsvideiitur illi miiliciciihc, qtiam
i^ciili^ vel morlui bominis voliiiital^m ita cdllig.iiii, ul iidem ipsi soleiil dcridcre, qu.c irala qiiod ci sol islo
dc iHa jurarc pnssim; cum ctiam si pnosoiis iiitono- landareltir, et a maiiicli;ca qtiadam fcmina colendiis
garciur, niulta esse possenl, quo, si maliis tion esset, commendaretur, ut crat roligiosc simplox, concil.')
oriiciosissiine abscondcrct? Illud aiitem nibil ad rcm cxsilivit, et euin locum qiicin sol per fenestram iilii-
(ognosciMidam valore .irbitror , qu ilis fufrit i!!e (iiii slraverai, ciebro pcdcporcnlicns,, Eoco solcin doiim-
scripbil : iionesti^sime tamcn Ikuius crodilur, cujns que tuum cako. clamarc ciipit : siulio omiiino alqiio
luteris geiicri binnaito pnsteriiati ;iic ciiisultum esl. miilicbritcr ; qiiis iiegat ? Soil noiino libi l:ilos videii-
ii. Qiiamidireiii villem niiiii isli dicoront , iii i|no tiir isti, qui ea qu;cnon inlolligimt, aiilciir,;int omni-
gincre poinml EccSesi.o catbolice, qiicm piilanl, cr- no qualia siml, quamvis jaocnlilius simi!i:i, subtilia
lorein. Si in primo , gravc oninino crimon : scil dc l;i:'.icn iiilrlligonlibus alipic divina, ningno impetii
rciisinncm loiigin(|iiam noii roq>irit; s;ilis ost ciiim cnitionis maledicli^quc laccranlos, q ii:i cis impcri-
iiegare iia n'.s inlclligfrc , ui illi , cum invcliunlnr, li plaudunl, aliquid se pronccre existimant ? Qnid-
existimanl. Si in sccuimIo , non ininus gravc est : scd qiiid cst, inilii crode, in Scrijiluris illis, aliiim et di-
eadcm voce r.TolIcniiir. Si in tortio , nuiluin crimcn viiiumosl : iiiesl omnino vorilas, cl rc(icicri(iis in-
csl. Ago, .ic doindc Soripliiras ip»as considora. Quid slinrandisqiio aniinis ;kjct)iiimodatissiiiia discipliiia ;
eiiim bbris objiciunl Veteris, quod dicitur, Testamcn- cl planc ita modincata, ut ncmo inde liatiriic ikhi
li? Nnmquidnam quod boni siinl, scd male iiitcllignn- possit qtiod sibi satis est, si modo ad liaiiriendiim
liir a iioIhs? At eos ipsi non accipiiint. An qiiia ncc devote ac pie, ut vcra roligio poscit, .nrocdat. QikuI
boiii simt, ncc bene accipiuiiitir? Al boc siipcriorde- iit libi probcm, miiltis ralioiiibus cl longiorc oia-
fcnsio satis expiignat. An illiid dicent : Qii.imvis bcnc tionc opiis cst. Agendum cnim lcciim prius cst, nt
a vobis accipianlur, mali snnt lainen? Qiiid c^l aliud aiirtorcs ipsos non odoris, deindc iit ames : cl lic.c
vivos , cum ipiibus rcs agitur , adveisarios absolvcrc, agcndnm quovis alio modo potius, qiiam e.vponon-
dis eorum .scntentiis ot lilieris. Proplcn-a qtiia sl
» lov., malcdiceret. Mcliiis rr. ct M^s., male liceret .'sup-
rJe, exiitimarc.
Virgilium odissemiis, imo si non eum, priii-îiiutiu
Sk-scj. AiGUST. VFII, fTrois.J

73 DE UTILITATi: Clll-; DKNDI, S. AUCUSTIM 7«
lnlcll:'(iiis i;<;-.ci, m;i;»ini<'w noslronim commcnd ilio- tiam liiam : sin id quod dico agnosns in te, isiiiiiil,
lu: (Jilijjcririiius iiuiKlii.im iiobis snlis (icrol dc illis obsccro, qn:rramus vcruin.
ojiis qii;i,>stioi)iliiis innunicnihililniit, qnil)iisgr:imiii;iii- I."). ['iit.i iiis adiiuc nc.iiinem aiidissc cujiiRjiiam
ci agilDii el porliirbari sdltnl : iioc aiitliiciiuis liheii- n-l gioiiis insiiiual(<rcm. Ecce rcs no\n ci>l a iioliiii
icr, (|ui (11111 cjos laiiilo ill;is cx|)i;tlir(!l ; scd ci f;ivc- ii''f;(iliiim'!uc siisccpium. Qii:i;rcii.li siinl, crcdo, hu-
r(;iniis, qni pcr e:i8 illiiiii crrassc ac (klirassc cona- jiis r(;i, si iill:i cst ', profcssorc». Fac nos rcpcrisse
reliir oslciulcrc. Niinc v(;ro ciiin cas miilli ac Viiric nlios alind opiiMntcs, cl divcrsiLitc Dpinirniiim nd kc
pro suo (|iiisqiic ca;)lu a|»iTirc coiicnlur, lus |)'iiis- (|iiem(|ue tralicrccupienics ; sed iiilcr hoseicliere
cimuin |)'aii(Iiliir, |)(;r qiKiiiiin cxiiosilioiiciii nu Tior faniic iiilorim colobrilalc qiiosdain , :il jue oniiiiuin
invcniliir p()(;l;i, (|iii iioii soliiin niliil p(cca^s(;, sod poiicoccnpaliono pojjiiioriim. Llrtim isli vcrnin U;-
iiiliil iioii iaiiilal)ililcr ccciiis^c, al) cis cliain (pii ii- II 'niil, magiia (|ii:i>srio cst : scd noimc prû- sniil cx
liim non inlcMigiinl, cicdiliir. Iiaque in quirsliiincula pioiaiidi, ut qiiamdin crramus, si quidem lioiniius
magislro dcficicnli, el qiiid rcspondcal iion liahcnli, smiiiis, ciim ipso gcncic humano errarc vidcainur ?
siicccnsomiis poliiis, qnam illiiin iiinliim vilio M ro- 10. Al cnim apud paucos quosJarn est vcrilas. Scis
nis piilaiiius. Jaiii si ad dcreiiîoMcni suaiii pccciiliini crg ) janiqux' bil, si scis apiid qiios sil. Noiiiu; divc-
lanli aucloris assercrc voluerit,vix apuil ciimi dir.ci- r.-Yin paiilo anle, ul qii;isi rudes qii:crercinusj S-d î
pnli, vel diilis incrccdiljiis, renianebunl Qnauiuni ex ipsa vi vcrilalis paiicos eam lenere conjcctis,
cral iil siniilcm bcnevolcnliam i)r:il)crcnius cis, pi'r (jul vero siiit, ncscis ; (jiiid si ila pauci suiit qni ve-
(|!ios Inculiim csse Spirilnm sancliuii l;im diiilnrna rum.sciiml, utaucli)ril:iie sua mnllilndiiiein loiio iil,
v('liistalcririn;\liim csl? Scd sciliccl intcHigentissinii nnde se in iila sccrcla cxpcdire et qnasi cliijuarc |
:iii-
adolcsceiilcs, cl miii rationum cxploralores , non citas possil ?/ iNoiii e videmus quam paiici bummani
cvolmis saltem iljis Litleris, iion (juaisilis mag^slris, cloqiienliam oonsoqiiantur, ciim pcr loium orboni
1100 aliiiuantiiiii noslra lardilate accusala, iion (lcni- rbetorum sclu/lac adolesoentium grcgibuspcrstnpaiil?
(jue voi mcdiocri corde conccsso cis qui cjiisniodi Numqiiidnam imperitorum peiiorrili muititiidiiu; ,
Lillcras |
cr lotum orbem lam longo lcinpoie lcgi, quicumqne Iwni oralorcs evadcrc volunt, Ca^cilii sibi
cuslodiri , Iraclarique volneriinl ; iiiliil apnd illos polius, autErudi orationibns, quam Tullianis nar..»-
crcdondnm pulavimiis, corum qni islis iniinici infe- dam opcram cxistimanl ? ilxc appetiint omnes, qii:e
sliqiic snnl vocecommoli, apud qiios f;ilsa pnliicila- nuijorum aucloritate firmat;i sunt. E;idom imperiio-
lioncrationis inauJila millia fabularum credere ct ruin turba; discere moliimtnr, qiia; a pancis doclis
colere cogorcmur. discciida reccpla sunl : assequuitur aulem pcrpauci,
CAPUT \l\. — li. Qitcvreiida verarelhjw. In eis aguiit pauciores, claresciinl paiicissimi. Quid, si tale
(jnmenda (jni cxcellml fnniw celebrhate ct omniumoc- qniddam est vera religio ? Quid, si mnlliludo impc-
cupadone jwpulorum. Objectnri [riislra, npud paucos ritorumfroqiieiitat ccclcsias, scd niillum arg imcnlum
cisc veritalem, nec qua;reiidain in multiiudineCdllioli- neminem iilis mysteriis facliim esse perfc-
cst, ideo
ccriim. Temere vlsum Ilonorato, absiirda (jucediim tradi clnm? Et lainen si tam pauci sluderenl eloqucnlkr,
VI calliolica religione. A rclUjione qua:renda apud Ca- quam pauci sunt cloqiientes, nunqiiam i os pareiiics
thoUcos nihil prohibebal . Cim inquiritur vera religio, noslri magistris lalibus comniendandos putarcni.
sumendum cxordium a culholica Ecclesia. Scd lumc (]um igitur ad hxc studia nos mnltiludo invitavcrit,
(jiiod iiisliUii pcragam,sipossiim,el sicapud le agam, qii3e imperitorum partecopiosa e>t, ul id quod paiicl
nl (idem calbolicam non inlcrim apcriam, scd ;id adipisci possnnt adainarcmiis ; cur nobis esse sinii-
.«icrulanda ejus magna mysleria, eis (|!ii)rum anini:u lom in religione nolumus causam, qnam cum magno
sibi cur:K;siiiil, spem divini fructus et inveniend.e vc- anima; discrimiiie forlasse coiitemnimus? Si eiiiin
rilalis oslendam''. Nemo dubilal cum qui veram roli- verissimus ct sinccrissimus Dei cultus, quamvis sit
jîoncm requirit, aul jam criidere immortalcm cssc apud paiicos , apiid eos lanien est quibus multitudo,
a:iimam cui prosit illa roligio, aut cliam idijisum iii quanquiim ciipidilatibus irjvoluta ct a [>uritate iiilol-
eadem religione velle invenire. AninKr* igiiur causa ligenti;c remola , consentil ; quod (ieri posse (|iiis
«mnis religio : nam corporis nalura quoquo modo se dubitet? quxro, si quis temerilatem vecordiamqiie
liabeal, nuUani curam ac solliciludincm inculil ci, noslrani arguai, quod non apud ejiis magistros eam
|ir;cserlim posl morlem, cnjiis anima leniierit (pio diligeiiler investigamns, cujus inveniendai nobis ma-
iH-ala sit. Anima; igilnr causa vei soliiis vel maxime gna ciira iiicst, quid respondere possimus? Dclcr-
%cra, si qua est, religio consiiluia est. H;x;c antom riiit me multitudo? Cur ab sludio ariium liberaliiim,
onima, videro quam ob causam, el obsciirissimum vix buic pnmsenli vit.-e aliquid commodi affcrentiiim ;
esse confilcor, errat lamen ac stulla csi, nt vidcmus, ciir ab inqnironda pecunia curab Iioiioreadipisccn-
;
doitec adipiscalur percipiatqnc sapieiiliam, el forlas- do ; ciir deniqiie a comparanda el retinend;i bona
se ipsa cst vera rcligio. Niim te ad fabnlas mitto ? valotiidine, postremo cur ab ipsa beaiae vitsc apjioti-
rumaliqirul cogo te lemere crcdere ? Animam no- lione ; cum his onmcs occupcnlur, pauci cxci Ihnt,
filram dico cFrorcae stultitia irrclilam ot demcrsain, nulia dclerru!t miiltiindo?
viam, si qiia est, qiiKrcre verilalis. Si hoc in to non

«st, <ia vcniam, ct parlioipare incnim. qu.TSf>, sapieu- » sola eililio !.ovanionsiiiin, si nuUa ea. \lciido«c.
»
17 l-IBER UNUS. T8
17. At absiirJa il»i tlici videonnUir. Qnibiis assc- divino cultiii devotissimc iiiscrvitint ; honcstissimiiin
ronlihus ? Noinpc inimicis, qu:ililiol caus.i, iinalibcl cst rcligiohis noiiien, cl i>r;colarissimum. Qiiid im-
ralione, noii enim boc nunc (|ii;i>rilur, lanioii iiiiini- pcdil tandem porscrulari alqne disctitore pia cl sediila
lis. Ciim legcrcm, pcr mc ipsc cognovi. Iianc c.-l ? investigalionc, ulrum hic sit illiid quod sincorissiinc
îillalinbulu» poclica ilisciplinaTcicnlianuin Maiiruin nossc et cuslodiic paucos nocessc esl, etiamsi om-
sine magislro allingore noii audercs ; Aspor, Coriui- nium in id gciiliiim voliin\as favorqiie coiispiret ?
tus, Donatuscl alii iimunicrabiics requirinitur, ulqui- 19. Qu;o ciim iti sinl, fac nos, ut dixi, iiimc pri -
libot pocla possil inlciligi, cujus carmina ct tliealri miim (puerere ciiinam ioli-i'ini aiiimas noslras pur-
plausus viilcnlurcaplarc : lii in eos Libros, qui quo- gandas inslaurandasquc tradainus : procul diibio a
quo nioib) sc habeant, sancli tamon (livinirumqiie calliolica Ecclcsia stiinondiim oxordiiim. Pluros cniin
ronim ploni, prope lolius goncris linmani ronrossio- jain Cbristiani sunl, qiiain si Judaî siinulacroriim
110 dilTaiiianliir, sinc duce irruis, ct do his sine pra- ciilloribus adjuiiganuir. Eorumdcm atilcin Chrisiia-
ceptorc audcs fonc sciilontiam ; ncc si libi aliqiia norum, ciim sinl h;rrescs plures, atque omnes sc
occiirrunl qu;c vidcaiilur absurda, lardilalcni tuani calhortcos vclinl vidori, aliosquc pnvtcr se lucrciiciis
et pulrofaciiiin labe I ujiis mnndi aniiiium ,
qiiaiis noininonl, nna est Ecclesia, ut omiies conceduiit; si
omiiiiim stuliorum cst, accusas poliiis. quain eos qiii tolum orbcm considorcs , rLferlior miilliludine ; iit
forlasse a labbiis intclligi neqncunl ! Qu.crcrcs ali- aiilcm qui noveruiil anirinaiit, cliain verilale sincerior
qiiem piiim simul etdocluin, vol qiii lalisesse niu'ti> cxlcris oinnibus. Scd de veritatc alia qtueslio csl :
consenlienlibus diceretiir, ciijns ot pr.a^ceplis molior quod autem qiixrcntibus satis cst, uiia esl Calholica,
et doctriiia poriiior liercs. Non f.uile reporiebatiir ? ciii h;f rescs ali.c divcrsa nomina imponiint , cuin
Cuin labore invcsligarctiir. Dccral in ca lerra ipiam ips;c singuhe propriis vocabulis, (|u;c iicgare non aii-
incolebas ? Qiicp causa iitirms cogorcl pcregrinari ? dcanl, appcllcntiir. Ex quo inlelligi daltir, jndicanli-
In conlinonti prorsus latebal, aut iion eral?N.ivi- lius arbilris qiios iiulla iin|)odit gratia, ciii sil ' ca-
gnrctiir. Si :n propinquo Irans mare non iiivcniobalur, llioliciim noineii, ad quod oinncs ambitint, liibiicn-
progrcdorcris usqiie ad illas terras, iii quibiis ca quoc duni. Scd nc id loquacissimc aul siipcifluo qiiispiam
illis Libris CDnlincnliir, gosta essc dicuiitiir. Qiiid lalc disserendum piitel, una csl cerle, in qiia ipsoe qiio-
fccimns, lloiioraie ? El lamcn roiigionem forlasse dain modo eiiam hiimaii;c leges clinsliatia} sunt.
sanclissimam ( adliuc enimqiiasi dubilandutn sit lo- Niiilum cgo irnic pr.TJudiciiira ficri volo, scd cxordiiiin
qiior ), ciijus opiiiio toium jam lerrarum orbein occu- qtixrcndi opportunissimum judico. Non enim n »-
pavil, niiscrriiiii piieri pro iio>iro arbilrio judicioqii:: tiiendum ost iie vcrus Dci cultus nullo proprio robore
damnavimus. Qiiid, si illa qu:e nonnullos iinpiTitns iniiixtts, ab eis quos ftilcire debeat, fulciendus csso
iii cisdcin Scriptiiris videnliir ofrciiderc, eo siiiit iia
videaltir : sed certe pcrfeclac folicilatis est, si poliic-
nlcum rcs abhorrentos a seiisii qiialiumciimqiic
posita, rit ibi verum invoniri, ubi ct inquisilio cjits et relon-
hominum, ncdtim prudcnlium aique sancloriim, lc- lio securrissiriia est : si non potueril, tum deiniim
gennlur, sccrctam signilicationcm multo studiosius alio, qiiocumqiie periculo, adcundum alquc rimaii'
qu.Trercmiis ? Nonnc cernis, nt Catamitnm Diicoli-
diini.
r»rum ' , cui pastor durus cfduxit, conentiir lio-
CAPUT VIII. — 20,- Qua Auguslinm via vcneiil ad
miiies iiiterprciari, el Alcxim pucruin, in qucm Pla- cnlliolicam reli<jionenf. Ilis igitur constiUttis, qujc, ut
lo cliiim carmon amatorium fccisse dicitur , ncscio
opinor, ita jiisla sunt, ulobtincre apud lc istam cau-
quid magnuin signincare, sed iiiiperitorum jndiciiim
sani quovis adversario debeam, odam tibi, ut pos-
fugerc ariirincnl; ctim sineullosacrilegio pocta tibcr-
sum, ciijusmodi viam usus fiicrim, ctim co aiiimo
riraus videri possit libidiiiosas cantiunculas cdi-
qtixrcrcm vcrain religionem, qiio iiunc cxposui csso
disse ?
qu.i;rciidam. Ut cnim ;» vobis trans niare abscessi
18. Scd rcvora rcvocabat iios alque prohib.-bai a
jam ciinclabundus atquc bacsilans, qiiid milii tcnen-
quxrcndo, aul aliciijus legis sanclio, atit adersin-
dum, qu'd dimiitendum esset : qiia; mibi cimctatio in
titim potontia, aui sacratnrum ' porsona vilis, aut
dies major oboriebalur, ex qiio iilum liomiiiem (a),
fama liirpis, aiil iiisrtlulionis novilas, aul occulta pro-
cnjus nobis advenlus, ul nosii, ad cxplicaiula omnia
fessio^ Nihil horum est. Omnia divina ct humaiia jura
qii3e nos inovcbant, quasi de cirlo proniiiiebaliir ,
permiilunt qu.xrcre catbolicam fidenj ; lciicre atitem

audivi ; eumquc, exccpta quadani cIoqiictiti:i, lalcm
ct colere, por lnimaniim certe jits licot, si de divino
(juales c.xtcros esse cognovi : ralionem ipse inccuin
quaindiu erraintis, incerlum est neino imbccillila-
habui magnamqne con-
:
deliberationcin jatn in lt;ilia
lcm iiostram tcrret inimicus (qiianqnam veritas aiqiie

non nlrnm manerem in illa sccla, in qiiain
slilutus,
iiiimi' salus si diligeiiter qii.Tsita, ubi tiilissimc licet, scd qnonain niodo veruiii
mc incidisse pocnilcbat,
invent) non fnrrit, ciim quovis discrimiiie qiix'ri dc- amoreni suspiria mo:»
invenienduin essel, in ciijtis
boal); otnnium digiiitalum ct poiestalum gradus, huic nota snnl. S.rpc vidcba-
nnlli meliiis quam libi inilii
lur non posse inveniri, magniiinc niiciits cogiiationnin

' Rdili, rat:i!vitiim nucolkujv. \l\[is., Catnmiliim r.uco-
iirorimi.(uitaniiuishic,qiio iioinino |.ucr meriloriiis vocatur, mearum in Acadcmicorum suffragium fcrcbanlitr.
iiui-iliêuduj i| so Alosis |.ult, deijuo virgiiiiis iii nuiolicis,

« Nonniilli \;:>s., qnod ei sit.
' inn-. Miclia.'li..Hsonilox,.Vf^j/orMm. (n) Faustiim, ox lib. 3 Con.cis., c-ip. 6.
,
7* \)T, tJTII.ITATK CIIKDKNDI, S. AUOrSTlM 80

S.Tpo riirsus iiilticiis , (|iiaii(iini polcriiiri , wc.hU-tn accipcre ralionpm, qiia tibi pcrsnadcalur, non piHis
JMiiiianniii l.iiii vivacom, tam siij-.icrm, linii pcrsi.i- laiionc quain lidc lo cs^c dMCciidnm. Qiiod farilc
cactMii, noii piilaliaiii laterc vcriliilcm, iiisi tpiod iii polc^t, si inodo icqnnm lc pr cbcas. Scd iit commodo
ca qii.nruiidi moiliis ialcrcl, ciiiinlciiKpio ipsiiin mo- (iit, volo qu.isi ref.pofidoas inlerrog.inti : el primo
(liim :il> aliqna diviiia aiictoritatc cssc Bnmcndnm. (licas inihi, qiiarc libi vidcaltir non CBse crcdcndnm.
Ilcslalial (piicrcrc (pKCiiam illa csscl aiiclorilas, ciim Quod ipsa, inqijis, crcdnlilas, a qiia cre(fiili noiiii-
in laiilis disscnsioniinis sc (piis(pi(; iiiam tradiMiriim ii.iiilnr, vitiiim qnoddam inihi vidctur cs-,c : aiioipiin
poiliccrctur. Occnrrehal igilnr iiicxpiifal)iiis silva, ciii liiiC nomcn iioii pro convicio objcctarc solcromus.
dcmnm iiiscri ninllum pigchal : aUpii^ inter iucc sine Nam si suspicioûs iii vilio est, eo quod ii(>n com-
iilla rcqnic, cnpiditale repcriciidi vcri aniiiins a;îla- pcrla suspitalnr ;
qiianlo magis cicdnlus, qni lioc a
Iialiir. DisMicbam mc tamcn magis magisrpic al) islis, suspicioso diffcrl, rpiod illc incognilis aliipiam, i,tc
qiios jam doscierc proposnciam. Ileslahat aulcm niiilam triijuii dubilatiiiiiom. Inlcriin :ic( ijiio li:>iio
aliiid niliil iii tanlis periciilis, qiiam nl divinini pro- opinioiicm ac distiiiclioncm. Scd sciscliam curioMim
vidcniiam lacrymosis el miseraliilibiis vocilin-, iil iioii nos solcre appellarc sine convicio ; siudiosum
opem inihi ferrcl, dcprccarcr. Atfpio id scdnlo facie- vcro eliam cnm laude. Quainobrcm ailondo, si |d i-
l)am : cl jam fcre mc commovcranl nonnnlle di-pn- cel, (;liam inlcr hx'C dno qiiid tibi dislarc vidcaliir. jit
tationcs Mediolanensis cpiscopi (((), ut noii sinc spe ccrlc rc^pondes, quod quamvis nlerquc agalur inajina
nliqna dc ipsi) Vclere Testamenlo miilla quaorcre cu- cuiiidilatc noscendi, curiosus lamcii ea requirit qii;u
pcrcni, qnao, ut scis, niale nohis commcndala exse- iiiliil ad se aliinent ; sludiosus aulein conira, qua: ad
crabamur. Dccrevcramqnc lamdiii essc calcclinmcnus sese altinent rcqiiirit. Sed qiiia non negamus :id l.o-
in Ecclesia, cni iradiiiis a pareiilibus erar.i, donec minem perlincrc conjugem ac Lberos et eonim s;ilii-
ant invciiircm qnod vcllem, aut mihi persuadcrem tem ; si quispiam percgre posiius, queiiiadinoduiu
non esse quacrendum. Opportiinissimum cigo me ac valeant ac sesc agant siia conjux ac liberi, omncs
valde docilcm tiiuc invenire posscl, si fnissct qni advciiientes sodulo pcrconlelur, niagna uti ,nc diici-
possct doccrc. II )C ergo modo et simili aniina! iiktj tiir cupiditatc nosccndi : ct tamen liuiic slndiosiim
cura si *
diu tc qnoqiic affeclum vides, et si jam satis non vocamus, qiii ct magnopere scirc viill, ct ca quj;
libi jactaius videris, fiiiemque hnjusmodi bhoribus ad se maxime perlinent. Quaro jain inlclligis co va-
vis imponcrc ; seqiiere viam caiholiciE disciplinic cillarc istam dollniiioncm slndiusi, qnod omnis qni-
qnoe ab ipso Clirislo per Apostolos ad nos nsqne ma- dem studiosiis ca nossc vull (ju.Te ad se pcrlinenl, ni n
iiavit, el ab hinc ad posieros inanatura est. tamen omnis qiii id agit sliidiosns vocai:di!S est ; scJ
CAPUT IX. — 21. Calholica Ecclesia venieniibus is qui ea qyiji ad animuni mitriondum libcralitcr at-
•prmcifil lideni ; hcerelici promiUunt ralionem. Nihil vitii qiie ornandum periinenl , impensissime roipiiril :
^ssc in fide, alque inter credenlem el creduluni {quod lamen sludentem recte appellamus ', pncsertim ad-
mmen culpw datur) plurimum interesse. Ridicu- doiitcs quid studcat audirc. Nam ct:ain snorum stii-
Itim, intpiis, islud est, cum omnes hanc se pro- diosiim possniiius appell.ire, si suos tantiiiii diiig t :
liteanlur tenere, ac docore. Profitentur hoc omnes nun lainen adjunctionc iiulla , communi ni^mine
liaM-etici, iiegaie non possum ; sed ila ul eis qnos studidsornm dignuin piilamns. Audicndi aulcm ciipi-
illcclant, raiionem se de obscnrissimis rcbns pol!i- diim queniadmodiim se sui liabereiii, non apiicllarcm
ceanlnr rodditnros : eoque Calholicam maximc cri- sliidiosum audiendi, nisi gaudons faina bona idipîiin
ininanlur, quod illis qui ad cain veniunt pra-cipilur sacpe vcllet audire : sliidentem vero, eliamsi scmel.
iit crcdanl; se antem iion jngum crcdendi iinponere, Relcr nunc animum ad curinsum, et dic mihi, ulniin
scd docciidi fonlem aperire gloriantnr. Quid, inq«is, si qiiis fabcliam liboiilcr aiidircl, nibil sibi omnino
liici polnit, qiiod ad eoriim hiudeni magis perline- prornlniam, id csi, rcrum ad se non i;crliiicnrnim ;
rol*?Non ita est. Hoc cnim faciunt nullo roboro ncqiie id odiose ' atqiie erebro, scd rarissime ac
pnedlli, sed ut aliîuam concilient mullilndinem no- modostissime, vel in convivio, vel iii aliquo circulo ,
jiiiiic raiionis : ipia promissa natnraliler anima gau- ullovc consessu ; videreturne libi ciniosiis ? Non opi-
+iot huiHana, noc vires suas valotudinemque conside- nor : scd ccrte habens iliius roi curam, quain iibenler
raiis, sanorum escas appetendo, quae male commit- andiret, profeclo videretur. Quapropler etiam cnriosi
Innlur nisi valcntibus, irruil ia vencna fallenlinm. defmiiio ea rcgula, qua studiosi, emeniLanda est. Vidc
Nain vera religio, nisi crcdanlur ea qna; (piisque igilur iilrura et illa siiperiora emcndanda sinl. Cur
p islea, si se bciie gesscrit dignusquc fuerii, assccpia- cniin non ct suspiciosi nomine indigniis sit , (|iii
inr aliiiie percipiat, el omnino sine * (|uodam gravi aliqnando aliquid suî»icalur ; et crediili ,
qiii ali-
iinctorilatis imporio iniri rectc nnllo pacto poiest. quando alitjiiid credii? Iiaqne ut inter slndenlcm
22. Sed (pisris forlasse vel de hoc ipso aliquam alictijiis rei el oinnino slndiosiim, rursumquc ii;ler
curam haboiilcm aiqne ciiriosum : ila intercreden-

* Edilio lov. oiniiUi, si; cujus loco Er. el Mss. habent,
lcm et crediilum pluriinum intorosl.
» Omncs Mss., niaxime perlvierei.
» Ediii, percipiift, onuiino sine ; oniisso, et, quo.l rcsti- ' Ediii viliose forel anl, tnipen.^s.^^.vne requvtt, etim s/n-
.tajfjr ox s:ss.
dentem recle appcllamns. rnioiuianlur ei Mss-
{a) \i:i!M-o,ii. \\]. lil). rjcon^^css.^capp. !", H. - fiuiiJani Mss., oliosp..
, ,:
II LinE[\ UNUS. w
25. Turpe nou etse cretiere in Teligione. ciipidilalc ullo niodo doserciidus aul rospuciidus vi-
0.M'IJ1X.—
Ralioni percipiinda' idoni iierpauci : tin ad riliijioneni dori poiosl. Sed iioiiiie oeiisos , nisi primo crd.il sa
lulior el teHeiida ab onwibus fules. Socl iiiiiic vide ,
ad id qiiod in^liliiil pervcnliinim , nieulomquc s ip-
,
iii(|uies , ulrum iii reiigioiic crciierc del>c:iiiMis. Ne- plioom '

piaboal , cl qiiibusdam iii:igiiis nocess;iriis-
qiie eniin si coiiciHiiniiis aliiid cssc crcderc , aliud qiic pncceplis oblcmporans (jiiadain vila; aotioiio
cieduhinj csse , seqnilur ul milla cnlpa sil iii reiigii)- pcrp-irgcl • , iion cum csse aliler illa qu;o purc veia suiit
iiibus crcderc. Quid eiiiin . si ol crodrrc cl orcdulnm adopliirum ? Consos profcclo. Quid cigo isiis , qiio-
csse viliosuin esi, (iiieiii;>diiu)duin ol cliriiiiii el obrio- riiiii do gonore le csse jain crcdo ,
qiii faoillimc di-
suin esse ? qinid qiii ccrluni oxisliiiialj nulliini inilii viiia secreta ratione ccrla capcrc possiiut , si bac
bjl>ere posse ainicinn vidoUir. Si enini lurpc csl :ili- via vonianl ,
qiia illi qui primilns credunl , num(|uiil
quid croderc, aiil lurpilor facil qui :iniico credil, landein oboril? Non arbilror. Sed lamen , ais ,
qnid
aul niliii aniioo iredoiis qiioniodo aniicuin vel ipsiiin oos morari opiis osl? Qiiia olsi faclo sibi niliil noci!-
vel se appcllel non vidoo. Ilio fnrtassc dioas : Coii- biinl, nocobiinl l;micii oxcmjilo ca;loris. Vix ciiiiii
ccdo aliqnid nliquando csse cn'doiidiim ; nunc expodi cst qiii dc sc tantuin senliat, qtianuim polest : scd
qiioinodo in religionc lurpe non sit crederc, anlc- qni niiiins , oxcitandiis esl ;
qiii amplius , rcprimcn-
<|uani soire. Faoiain , si poloro. Qiiocirca cx lc dus ; ut nrqiic ille dos|ieraiione fraiigatiir , ncipie
«lu:rro quid exisliinos in graviore culpa osse ,
roligio- i>lc pravipiieliir audacia. Qiiod fîcile fil , si eliam
neni Irndcre indiî.o, an id qiiod ab ois ipii iliam ii (|ui valciil voiare , ne cul sint pcriculoso invita-
iradunl dicilur, credcre. Si quein dicam indigmim ,
mciito, paiilisper coganlnr inccdcre qua eliam CK-
iion iiilolligis : emn dico, qui (iolo peciorc accedil. tcris lulum csl. II;oc est providenlia verx religio-
Coiiccdi> , iil arltilror , m:'gis culpaiidtim essc , l;ili iiis ; Imc jiissiim divinilus , hoc a bealis m.njoribua
homiiii pandere si qu.i suiil !-anola secrcia , (iiiaiii Iradilum , lioc ad nos usque servatum ; lioc pcrlur-
religiosis viris de ipsa religiono aliipiid aflirmanlibus bare vclle aiquc pervcrlcrc , iiibil quam ad
est aliud
credcrc. Ncque eiiiin le aliud respoiidere decuoril. verain religioncm sacrilcgani viam qua.Tcrc. Quod
Quarc iiiinc f.ic pulos cum adesse ,
qiii libi rcligio- qiii faciuiil , ncc si cis coiicedalur qtiod voliint
iicni sil Iradilurus : quonaiii mud.) illi ndoin facluriis possiinl quo inienduiil poivenirc. Cujusmodi oniiii
es, voro aiiinio lc acccdere , neqiic quidqiiani in lc libot exccllant ingcnio , nisi Dousadsii, irjiiii re-
qu<Hi ::d hinc rcm auincl , doli alquo simulationis puiil ' . Tniic auiem adost, si socielatis bnmana) iii
csse ? Diccs , buna liia conscicnlia niliil lc (iiigcrc ,

Doum tondeiilibus cura sit. Quo gradu iiibil firmius
'luaulis poieris idipsum asscrens vcrliis , scd lamon iii coelutn reporiri potest. Ego quidom buic ralioni
vcrbis. .Niin onim aiiimi lui lalobras, ita iil iiiliiiie iion possuin icsistcrc ; nain niliil sine cogniiione csse
sciaris , lionio bonvni aperirc possis '
. At ille si di- crcdcndiim, qui po>sum diccrc ? cuni et amicitia,
terii , Ecce credo tibi ; sed iionne est aeqiiius ut iiisi ali(|iiid crodalur (itiod certa ratione deinonsirari
eti;iin iii crodas niihi , cum lu bcnoficium, si ali- no!i pi)iosl , oninino nulla sil et sxpe
, dispensalori-
quid vi ri lciico , sis accc|ituriis, dattirus cgo ? qiiid lius servis siiic ulla ciilpa dominorum crodaiur. la
rcspoiulobis , nisi esse crcdciulum? rcligioiic vcro quid iniquius fieri polcst qiiam ut
,
21. Sed, inqiiis, nonne erat niclius , ralioncin Dci anli>lites nobis non fictum aniiiium polliceiitibus
inibi redderes *
, ut ea quncumqiie nie duccrct crcdan!, nos eis praccipicntibus nolimus crederc? Po-
sinc ulla ôquorcr loincrilaic ? Erat foriasse : sod sticmo qii;c polest osse via saliibrior, qiiaiii idoneuni
cuiii ros laiiLi yii , iil Doiis tibi ralionc cognosccndus primo fieri iieicipicnda; veritalis, adliibcndo iis fidem,
»it, omncsne piitas idoneos essc pcrcipiendis ralio- i|ii.i! ad pnccoleiidnm et ad pnccurandiim aiiimuiii
nibus, quibus ad divinain inlelligcnliam mons duci- suiil diviiiilusconsiiliila ? aul si jaiii prorsus idoncur.
fiir liuinaiia , an pliiros , aii paiicos? Paticos , ais, sis , circuirc poliiis nliqiianlum qua tutissinium est
exisliiiio. Iloriiiimc in nunioro csse le crcdis^Noii ingrcdi ,
qiiain ol libi cssc aiictorcm poricuii, et cx*-
esl iiieiim , inquis , Iioc respondcrc. Illius ergo |iu- loris toiiiorilalis cxoinpliim ?
l:ts, clijm Iinc libi credcrn : quod quidem f.icit. Tif CAI'L' T XI. — 2,'). Credenles ab opinandum lemcri-
Uuiluiii nienicnto, jam cum bis credidisse libi incortu lale quoniodo alieni. Inlelligere, credere , opinari.
dicenli ; te illi roligiosc admoncnti iic scmcA qiruloiii Quai c jain su|:eresl tit considoronius ,
quo pacto hi
volle crc.lcrc. Vorum fac ila osse , ct vero aiiimo le scqiiciidi iion siiil , i|ui sc polliconliir ia;ionc duclu-
ad accipiondam religionem acccdere, et iia paticortiin ros. Nam quomodo sinc ciilp;i possimiis sequi cos
tu essc liomiiium , ut rationes quibus ad ccrlam co- qui credcrc jiibent ,
j:iin diclum csl : ad lios antein
gniiioii(>m vis divina pcrducitiir , caporc possis :
sponsorcs ratioiiis, non modo sine viliiporationc ,
qiiid , c:c(cris hominibus ,

qiii tain sercno ingenio sed oti:imoumaliqiia laude sc voniro nonniilli | utant
prj>diii negandam religionem piilas? .\ii
non sniit ,
^cd iioii ita cst. Du;c cnim peisoii;o in roligione suiit
eo3 pcdclenlim quibusdam gradibiis ad illa sumiiia laudabiles : uiia eormn (|ui jaiii iiiveiicruiit quos
,
peiielralia esse duccndos? Vides planc quid sit reli- etiam bcatissimos judicarc necesse cst; alia euruia
giosius. Neqiic euiin libi quivis homo iii roi lanl;c
I
in (|ualuor viss., siniplicrm.
» Inn , possil. fj. loigd. ven. Ujv. secuU suinus. .M.
' perpurq,tnr. M Mss., pe.rpnrg t.
Kdili,
• Apud Er. Lu£(l, vcu. Lov., rcddcrc. M. ' vclcros libri toiu>Uii'.or, '"jinu, icpi.ru.
:; .
,
;
tz bK DTMJTATE CUKDENDI, S. AUGUSTI.M Sl

<|iii > lii(Ji(isihsiinu o( rocli^^Miiiu irifjiiii iiiil. I'iirni er({0 csl, eorum qni opinaiitur se sclrc quod nesciant ,.
Kiiiil J:un '

iri ipsu |K)ssossionc , iilleri iii via, (|iia ta- cst profecto vitiosa cr^jdiililas. Cailera duo irnpro-
uicn ccrlissiine perveiiilirr («). Tria siiril alia lioiiii- band:i gencra niliil crcdunl , el illi qui veriiin qu.c-
nnin gciiera ,
piofec l« irnprob;iii(la ac dclcslaiida. runt cuin desperatione iiivcnicndi, ct illi qui omiiing
Unnin csl npirniiliiini, id cst, coruin qui sc arhi- iion qiiarunt. Kt boc diintaxat in rcbus ad aliquam'
traiiliir seirc (piod nesciniil. Alieriiin conirn (jiii scn- pertiiKMilibus (lisciplin.ini. Nam in alio vilac aetii, pro-
liiinl (piidem sc nescirc , scd non ita (pj:ji:ruiit, ut rsus ncsrio qno pacto possii h(jmo niliil credere. Qiian-
iiivcnire possint. Teriiuin eoriiin qui neqiie sc scirc quam in illis eliarn(pii sc iii agcndo probabilia scqui
exisliinaiit , ncc qua>rerc volunl. Tria siinl itcin velul diciiMt, scire potiiis niliil p(jssc ,
quam nihil credcre ,
fiiiiliina sibimct in aniinis iiominiiin disliiietionc di- volunl videri. Quis cniiii qiiod probal non credit?
gnissima; inlclligcre, crcdcre ,
opinari. Qu;c: si per aut qiiomodo csl illiid (|uod sequiinlur, si non pro-
se ipsa considercntur, primiim scnipcr sinc vitio csi Itatiir ,
probabile ? Qiiare duo genera possunt (^.se
secuiidum , aliqnnndo cum vilio ; terliiim , n'iii- advcrsamium veritali : uniim coruin qui scicntiam lan-
quam sinc viiio * . Nain inlelligcre rnagna el lionesta tum oppngriant, non fidem : alieriimcorumqui utrum-
vel ctiam diviria , beaiissiinum esl {b). Inlclligcre air- (|ue condemnanl qui tamen ulrum ;
in rebiis hiimanis
lem superflua, nihil riocet; scdforiasse disccre noruil, invcniri possiiit , rursus ignoro. Ilxc dicla sunt, ut
cum lempus neccssarioruin occupareiil. Ipsa etiam jiitclligcreinus nos retenta fide , illarnm etiam rcrum
iioxia , non nilelligere, sed facerc aut pati , misc- quas nondum comprehendimiis, a lemeritatc opinan-
rum est. Non enim si quis intclligat quomodo possit lium vindicari. Nam qni dicuiil nihil essc credcjndum
inimicus sine suo periculo occidi , intelligentia ipsa, iiisi qnod scimus , id uniim cavent nomcn opinationis,
ac non cupiditale reus esl : qua; si absit, quid iniio- quod f;itcndiim cst tiirpe ac miserrimum : sed si di-
centius dici potest ? Grederc autem tunc est culpan- ligenler considcreiit '
plurimum inleresse, nlmni sc
dum, cum vel de Deo indignum aliquid creditur , vel scire quis putct , an quod ncscire se intclligit, crcdal
de bomiiie facile credilur. In cajteris vero rebns si aliqna anctorilatc commotiis ;
profecto crroris ct in-
<iuis quid credit, si se id ncscire intclligal, nula hirniaiiitalis alqiie sucerhij; crimcn vilabit.
culpa est. Credo enim sceleratissimos conjnratos vir- CAPU T XII. — 26. Credere in mullis quani ncces-
».ute Ciceronis quondam inlerfeclos : alqui id non so- sarium ad liumnnnm socielalem. Tutissimum oblemperare
ium ncscio, sed eliam nnllo pacto nie scire posse, sapienlibus. Qii:T;ro eiiiin , si qiiod ricsciiiir , crcden-
cerlo scio. Opinari aulern, duas ob res turpissimum dum non cst ,
qnomodo seiviaiil parentibiis liberi ,
csl : quod et discere non polcst, qui sibi jam se seire eosqiicmulua |>ietaie diliginl, quos p:ircnlcs«uoscsse
persuasit, si modo illud disci potesl ; et per se ipsa non credaiil. Non eiiim rali^me ullo pacto sciri polest:
leineritns non benc afTccti aniini signum est. Nam sed intcrposita inalris aurtoriinle de palrc creditur
ctiamsi boc ipsum qnod de Ciceionc dixi, scire se de ijisa veio malrc plerumf|uc ncc iiialri , sed obste-
quisquarn arbitratur, qiianquam Riliii cum irnpediat Iricibus , nnlricibus , rainnhs. Nnin cui fiirari lilins
a discendo, quia res ipsa nulla scienlia leneri potesl polest , aliusque supponi , nonne polesl decopta dcci-
tamen quod non intelligit niulium interesse , ntrum ali- p?re?Credimus tamen,el sine ulla dubitaiione crcdr-
quidmentiscertaralioneteneaiur', quodinielligeredi- nrus, qnod scire rion posseconfilemur. Qiiiscnimnon
cimus , ao Canaae vel litleris credendum posteris utiliter vidcat pietatem, nisi ila sit, sanctissiinum goncris hii-
commeiidetur ; profecto errat, neqire qniscpiarn ejror niani vincuIum,superbissimo scelere violari ? Narn quta
Jurpitudine caret. Quod intelligimus igilur, debemus vel insanus enm culpandum pulet ,
qrii eis officia de-
ratiorii : quod credirnus, aucloritali (c) : quod opina- bita impenderil qtios parenlcs esse crediderit, etiamsi
jnur , errori. Sed iritelligens oninis eliam credit, cre- non essent? Quis contra non exiernrinandum judica-
dit omnis cl qui opin:)tur : non omnis qiii crcdit in- verit, qui veros forlasse parenles rninime dilexerit,
telligit ; nullus qui opinntur intelligit. H;cc ergo Iria si dum ne falsos diligat metuil? Multa possunl aflerrf
ad illa quiiiqiie liominum gencra ,
qiix paulo ante qnibus oslendalnr niliil omnino humaiix socictatis
commemoravimus , referantur ; id est, duo pro- incolume rcmanere, si nihil crcdere slatuerimus, quod
banda quae priora posiiiiniis, et iria reliqiia viliosa : non possumus tenere pcrceptum.
Jnvenimus primum bcatornrn genus ipsi veritali cre- 27. Sod nunc accipe qnod jam ,
facilius me tibi
dere;sccundumautem studiosoruin amatorunique vc- persuasurum esse corifido. Cum de religione , id est
ritaiis, aucloritati. In quibns duoruin * gcneribns lau- cum de coleiido alquc intelligendo Deo ngitur, ii mi-
dabiliter creditur. In primo autem viiiosoium , id nus sequendi sunt ,
qui rios credere velant , rationem
proniptissime pollicenlcs. Nani riemini dubiurn esl ,
omnes homines aut stulios aut sapienles esse (a). ,

* sic Mss. At edili, sunt etintn.
' Kditi, iiost, nunqmm sine vilio, addunt : et lioc ad eam- Nunc aulem sapientes voco, non cordatos et ingenio-
deni beatindinem refene dcbenms. inhacenimvila quan-
sos homines; sed eos quibus inest, quanla inessc ho-
tumcuniqne idsciatur,e[c. P.elraclalio ipsa est subscquentis
senlenliae liuc a librariis translala. mini potest, ipsius hominis Deiquc firmissimc perce-
' Plerique Mss., nuniti certa ratione videalur.
pla cognitio , atque huic cognitioni vita moresque
^*
sic Mss. Editi vero, in quibus duobus.
(a) 1 Retract.jCap 14, n. 2.
(*) ibid.
• sola edilio l.ov., sed si auis considcreL
(<r)lbid. n. 5, . - . (a) I Retract., cap. 1 ^, n. 4
,, ,
».-5 \.\hU\ l'NL'S.

88
ct)iii;ru. ntos : c;rlcros auu in , cujijsi|iic uioili aiiibiis viderc : noii auiciii poicst vidcro et nnn liabcre, nc-
iiicrliis(|iie aflccli siiil quolibol viclu piobjiidi j.ive qic liabcro ac slullus cssc. Ncscil liaur igiiur. cl
,
dum
ini|irobaiiJi, slulluruin iu uuiiiero depulaveriin. Qu.e uescil, in alio loco cugnoscero iiuii poi,-!,! Nun potcsl.
cuiii ila sinl ,
quis niediocriter iutclli;;ens iion plaiic qiiamdiii stultiis esl , qiiisquam certiss ina cogi.iliono
vitieril , slultis utiliiis alqiic saliibriiis cssc prxceplis iiivcnir.' sapioiilcm, cui ubteinperando laniu sliiltilia:
obtcni|icrarc sapiciilium, quani suo judicio vilaiii dc- inalo liboreliir.
gerc? Nain omnc ructuin , si rccte racium noii csl 29 lliiic igitur tam iinmnni dilficullali qiiDniam
,
pcccalum esl : nec rccte factum essc ullo modo po- de nligione qua'riinus , Dcus soiiis medori polcst :
tcsi , qiiud noii a rccta ratione proliciscilur. Porro qucin ni>i et esse el humanis inentibus opitulari cro-
rccta ralio csl ipsa virlus. Cui aiitem bominuin vir- dimus , iiec (|ua?reie (|uidcm ipsam verjin icligiuiioia
itis, nisi >a|)iciilis auiiiio pra^sto cst ? Sulus ijîtur sa- dcbemus. Qiiid eniin tandeni laiito niolimiiie investi-
|)iens nun pcccal. Slultiis ergo omiiis peccat , nisi iu gare ciipimtis optamus attingcro ? Quo pcrvcnirc
? Qiiid
iis ruLlis in quibus sajiienli ubtcmperavcril : a recta desidcramus? Eone quod esseautad nos perliiiere iioii
ciiiiii rjiione lalia facla pruricisciinliir, ncc, ut ila di- crcdimiis? Nihil est tali nieiite pervcrsius. Tunc ciim
cam, diimiiius sui facli slultiis cxistimaiidus esl, cuni bcncricium a me pelore non aiideres , aut cerle iis!-
cst laiiqiiam inslrunicntum miiiisieriumque sn|iicntis. piidcnier andcros, inveiitionem rcligionis posltilaluiii
Quare, si uinnibus liominibus iion peccare quam p c- veiiis , ciiiii neiiiii iicque csse , neque si sit , curaio
care nielius est; nielius prufccto slulii oinnes vivercni, nus putcs?Qiiid, si lautn rcs e.-t, quae nisi scdulo atqutj
siservi pusseiil esse sapitiitium. Alque liuc si in rcbiis oniniiius viribiis qiKvsita ne(|tieat rcpcriri? Quid si
,
minoribus ut in mcrcando vel colciiJo agro , in iixorc ipsa difficiHima iiivcntio.ad capicndiiiii(|uodinveiilum
Jucenda , in suscipicnJis educaiidisqiie liberi': , iii cri', iiiciitcm qua'reiitisexeicel?Qnid onim oculis no-
ipsa dciiiqne re faniiliari adminislranda expcdirc nc- stris hac luccjucuiidius ct faiiiiliariub?Quani lanicn pcr-
iiio anibigil, mtiUo iiiaîs in religioiie. Nani elres liu> pe;i ::t(|uc tolorare posl diuluriins lencbrns ncqucunl,
iii.in.c pruiiipliurcs ad di^nii^ci-iulimi snnl, quam Qiiid cxliauslo a'gi(>t:iiioiio corpori accoiiioindalitis
di\inu:;el in quibuscuin(;uc saiiciiuribus ct prx- qiiam cibus ct poiiu? Yidcniiis tanion cuiivalcsccntcs
stanliuribus ,
quu niajus cis ubseqiiiiiin ctiltumqiie rcfrcnari alquc coliibcri, nesaltirilali valenliiim com-
dcbemus , co scelcralius pcriculi)siiisi|tie pcccalur. millcre sesc audeanl, cibisiiue ipsis agere, ut ad illum
Niliil igilur iiobis rcstarc amodo vidcs *, (|unmdiuslulli niurl)i>in , (pii cos repudiabat , rcvcrtaiilur. De con-
sumus , si nobis vila opiinia et rcligiosa curdi cst valcsccnlibus kxitior : quid , ipsos a^grotanlcs nuiino
nisi ut quxrainiis sapiciiles ,
qiiibus ublciiipcrando tirgoiiius ut aliquid suninnl? Iii quo profcclo nobis
duininnliuiicni stultitia; noque ita miillum seiitirc , ciini tanta nioleslia iion ublein|)erareiit , si se illuni
Jiiiii iiiest iiubis, et cvadcre nliqiiamlo possiiiius. nioibum cvasuros esse nun crederent. Qiiando ergo
CAPUT XHI. — 28. Qui sapieiitia carel , non quce- lii lc operosissimui ac laboriosissim;^ inquisilioiii
ril sapieiilein, nrsi eae credat. l(a el religionon qitwri- dibis?Quando tantain ,
qii;iiiia ipsa res digna cst ,
lur, nisi esse credalur. Ilic rursiis oritiir diriiciHiiiia ciirain negotiu.iiquc tibi audcbis imponere, cum id
qiiu-stio. Q lonaiii eniin modu slulli sapiciiicm iiivo- qudd qiKcris , essc non crcdas? Rcctc igitur ca-
nirc poterimus , ciim hoc iiomcii , tamctsi iiemo fcrc lliulic;c disciplinaj m;)jcstale insiiiulum esl , ut ac
anjcal palam ,
plerique tamen ex obliquo sibi viiidi- cedeiitibus ad rcligioncm (idcs persuadealur anle
cant; cum de rebus ipsis, quaruin cogiiilione constat oniiiia.
sapieiiiia , ila iiiter sc disseniinnt , iil aut nulluin eo- CAPUT XIV. — 50. Si uiliil credenditmêst, ncc
ruin , ant certum uiiuin ' nccos-^c sit esse snpieiitem? ipsa csse relicjio credelur. Clnisto credendum esse docent
Scd quiiiam isic sil , cuin ab stulto reqnirnlur ,

quo oiiines eiiaui liaretici. Clirislus ipse tnaxiiiie exegit fidem.
p;icto qiicat dignosci plane alqiie percipi, omiiinu iiun \\.\i\\\t ille ha-rcticus (siquidcm de liis iiobis sernio
vidco. Neque cnim signis quibuslibcl cognoscere alicst, qiii se christianos dici vulunl) qtiaiii niilii raliuneiu
quid poto»t , nisi illud ipsum , ciijus ca signa sunt ,

alTcral ,
quxso tc? Quid cst uiide a crcdcndo , vcluti
noverit. Alqui sapientiam stultiis igiiorat. Non eniin a lomcriialc revocet ? Si nibil me credcre jiibct; haiic
W auruiii ct argeiilum , cxlerni|ue id genus , ct co- i|isaiii veraiii rcligioiicm ultaiii iu rcbiis humanis esse
giioscere cuin vidcas , el noii liabere concessum est non creJo : quam ciiiii essc non ciodo , iioii quxro.
ita sapienlinm meiitis ejus oculo, qtii ca careal, videri At illc , nl opinor, qua:rciiti nionsiralurus cst : ila
fas esit. Scnsu eiiim corporis qua.'cumque altingimus ,

eniin scriiituin esi ,
Qucerens invcniet {)latlli. vii , 8).
fiirin>ecus nobis olTorunliir : et ideo licet qtioqtic res Ad cum igilur , (iiii ine vctat crcdcrc, non venirem ,
aliciias urulis cernere , ciiin earum vcl cjus gencris nisi aliqiiid crcdcrcm. Estiie iilla iiiajor dcnicntia ,
nos nihil habeamus. Quod atitem iiitellcctu capiiur ,

qunm iit ci soln ,qux iiulla scicntia subnixa cst
iiiius apiid aiiimuin esl : nec id linbcrc quidqnain est fidc displicenm ,
quE ad cum ipsuin nie sola pcr-
alitid.qtiair. v'dere.Carct aiilem slullus sapienlia : noii duxil?
igitur novil sapienliam. N.oii eniin oculis cam possct 31. Qiiid ,
quod omnes ha^retici Cliristo nos cre-
dere liorlantur? Possuiilne magis sibi adversari ? Iii

oiiincs Mss., admodwn vides
*
; sivequod idcin est,am-
quo dupliciter urgendi sunt. Primuin qti;iTCiidum ab
vioilum tiJes.
* Fr. ol
I
lure» Mss., aul certe umm. bis, ubi sil ratio qnam polliccbnniur , ubi objur^.-iii.;
,
87 [)E UTILITArii CIU: DENDI, S. AUGlSTINr %^

' >in(!iil:ilis , iibi pr.Tsninplto scicriti;(\ Si (iiiiiii lurpc dcliir a paucis, niilla coiifirmantc rjlioiic , noii ei,
«hl siiic rationc cui*|ii;iiii cn-dcrc, qiiiil c.\S|)(.'clas sed illis qni CMin proferunl cn dilur.
, , Quaiiiobrcm
qiiid siitagis, iitalicui sinc ralione crcdani qiio laci- Rcriplnras islas vos
, si prof.-rtis , tam pauci ct iiico-
lius liia r;ilioiic diici possirn? Aii firiniiin aliqiiid sn- f/iiili iion hbcl crcdcre Simiil cliam contra
,
promis-
pcr:rdi(ic;ibit nitio tiia fiiiidainciito tciiicritalis? Sccuii- siim laciiis,
fidcrri potiiis irnp<rando, qiinm
rcddondo
duin illos loqiior, qiiibus crcdcndo dispiiccinus. Naiii rationem. Ilursus ine ad mullitudincm fainarnqiic re-
cgo crrdcro anlc ralionem , cum pcrcipiend;e ra- vocabis.Ccdiibe landcrn pcrlinaciam , el nescio qiiam
lioni non sis idoiicus , cl ipsa fidc animiiin cxcolcre indoniitam propagandi nominis libidincm : et inone
cxcipicndis scminibus vcrit;ttis , non soluin salubcr- pDtius ul biijiis mulliludinis priniales qii.cram , ct
rimimi jiidico , scd talc omnino , sinc quo ngris qiiaram diligcnlissiine ac laboriosissiiiic , ut ab bis
.-iiiiinis snliis rcdirc non possit. Qiiod illis cum dcri- potii*s de liis lilleris aliquid discam
,
qni si non cs-
dcniluin cl plcniim lcmcrilaiis vidcliir ,
profcclo iit sent , disccndum omnino esse ncscirem. Tu vcro in
(".liiislo credamus , agiint impudcnler. Deinde fateor lalebias luas rcdi, ncc qiiidquam insidiare, sub no-
mc jain Ciiristo crcdidisse , cl in animum induxisse mine vcritatis, quamcoiiariscis adimcre, quibiis aii-
id csse vcrum quod ille dixerit , eiiamsi niilla cloritalein i[tse concedis.
ralioiie fulcialur : lioc, bncrctice, principio me doctu- 52. Si aiilern Ciiri.-.lo etiam credcndiim negant
rus es '
? Siiic paubilum mccuin ipse considcrem nisi indiibitata ratio rcJdita fiieril, cliristiani non
((luoiiiani Christum ipsum, quomodo apparcrc honii- siiiit. Nani id advcrsus nos pagani quidam dicunt,
iiibus voluil, qui islis eliam vulgaribiis ociiiis visiis sLiIte quidcm , sed noii sibi adversi, ncc rcpugnan-
esse pracdicatur, cgo non vidi) qiiibus de illo credi- t ;s. Hos vcro qiiis Christum se iterlincrc
ferat ad
ilerim, iit ad le jain lali fide priTOSlrucliis accedam. profiteri ,
qui nisi apcrlissimam rationem sluhis de
Niillis me vidco credidisse, nisi popiilorum alque gen- Deo prolulerinl, niliil credendiimessc contcndunt? At
liiim coidirmalsc opinioniac famae admodiim celebcr- ipsuin videmus quanlum illa , cui et iii.si credunl*,
rim;c : bos autem populos Ecclcsiae cailiolicie myste- docet bisloria, uibil prius, iieque fortius , quam crcdi
ria sisquequaqiie occupasse. Cur non igitur apiid eos sibi voluisse : cum lUi nondiim essenl idonei , cum
polissimum diligenlissime reqiiiram ,
quid Cliri»lus qnibiis ei res esset , ad divina percipionda secreta.
pr.Tceperit, quoriim aucloritate commolus, Christum Quid enim aliud agiiiil tanta ct lam innl:a miracula,
nliqiiid utile proecepisse jam crcdidi ? Tune mihi me- ipso etiam diccnte i!Ia fieri non ob aliud, nisi ul sibi
liiis expositurus cs quid illo dixcrit, qucm fuisse aut erederelur? Fide ille siultosducebat, vos ratione du-
esse non putarem, si abs te milii boccommendarclur eiiis. Clamabat ille ut crederelnr, vos recIamalis.Lau-
c.sse credendum* ? Iioc ergo credidi , ut dixi , famae, dabat crcdcnles ille , vos objnrgalis. Nisi vero aut in
cclebrilale , consens.«)ne , vclustate roborat;c'. Vos vinum aqiiam converterel {Joau. xi, 7-9) , ul alia
aulcm et lam pauci, et tam liirbulenti , et tam novi, omiltam, si niliil tale facientem, sed docenlem bomi-
nemini dubium est, quam * nihil digiium auelorilate ites sequi possent : aut niliil pendenda vox illa esl,
prseferatis. Quue igitur ista tanla demenlia est? lllis Credite Deo, et milii credite {Id. n\\ 1); aut leineri-
crede, Christo essecrcdendum ; ct a nobis discequid lalis ille ciilpandus esl , qui eum in domiim suam vc-
dixerit. Cur, obsccro te? Nam si illi deficcrent, nec nire nolnit, solo ejus imperio pneri sui morbum crc-
lume quidquam docere possenl , multo facilius milii dens esse cessurum (Matth. viii, 8). Ergo ille afTcrcns
persuaderem, Christo non csse crcdcndum, qnam dc medicinam corruptissimos morcs sanatura esse.V
qii.-e
illo quidquam , nisi ab iis per quos ci crcdidissem ,

miraculis conciliavit aucloritatem, auctoritate mcruil
discendum. ingenlem conlidenliam, vel potius fidcm , fide conlraxit mnltitudinem , mnliiliidine
ineptiam ! Ego le docco quid Cbrislus praeceperit, cni oblinuil vetustaiem, vetuslate roboravii rcligi mem :
credis. Quid , si non ei crederem ? num abquid dc il!o qiiam non solum baireticorum ineptissima noviias
nie docerc posses ? Sed oportct , inquit , ut credas. fraudibus agens, sed nec geniium quidera vcternosiis
Num vobiseum cominendaiilibus? Non, inqiiit : nam crror violenler adversans, aliqua ex parie convcl-
nos illos qui ci credunl ralione ducimus. Cur igiliir leret.
illi credam? Quia fama fundata est. Utriim pcr vos, CAPUT XY. — 33. Sapientia Dei incarnuta , via
an per alios? Per alios, inquil. lllis crgo credam, ul tu ad religionem commodissima. Quamobrem, Jameisi do-
inc doceas? Deberem forlasse, nisi me hoc illi pr;«- cere non valeo , moiiere taraen non desino, ut quo-
oipiie monerent, ut oniiiini» ad le non accederem :
niam multi se sapientes videri voluni, neque utrum
dicunt enim perniciosas vos habere doetrinas. Re- sint siiilli, dignoscere facile est omni inlentione , ;
spondebis :Menliunlur. Quoinodo igilur eis de Cliristo volisquo omnibus, gemitibus denique , vel eliara, si
credam, qucm non viderunt; de tc non crcdam ,
fieri potcsl, flelibus Deum deprecere , ut le ab crro-
quem noluo^ videre ? Scriplis, ait, crcde. At scripliira ris malo libevet, si libi beala vita cordi est. Quod fa-
«mnis, si nova et inaiidila proleraliir, vel commcn- cilius fiet, si prscepiis ejus, quae tanla Ecclesire ca-
tholicaj auclorilate firmata essc voluit, libens obtem •
* Mss., ductnrmes.
l'!:.irc3
* \alicani quatuur el nonuulli e Gallicauis Vss., ,non esse
peres. Cum enim sapiens sil Deo ila mente conjiin-
crcdenlnm. clus, ut nibil inierpoiiatnr ijuod scparcl; Deus enim
^ Ui Mss., robornlo.
* liuios Mss., r/»JH. ' Vcteres libri, ccaunt.
, ,
89 LliEK UNUS. (,o
esl verilas ; nec ullo paclo sapiens quisqiiain ol , si Verum igiliir videre vclle, ut animum pnrgcs. ciiin
non verilaiem nienie conlingal : negnre non pos>;u- ideo pnrgelnr ul videas, perversum cerle aKinc pr;i'-
nnis inter slultitiam hominis et sinccrissimnm Dci liostcniin est. Iloinini crgo non valeiili veriiin inliicri,
vcrilatem mcdium quiddam inlcrposiiam csse Iiomi- ul ad id fiat idoneus, purg:iri(iuc se siiial , aiirloriias
nis sapicntiam. Sipicns cnim ,
quantiim dalum csl, pr I sio cst : qiiani, iil paulo an!e dixi, parliin niiricu-
iniiiatur Doum ; liumini auiem stullo, ad imitaiidiim lis, parliin miiililudinc valere ncmo ainbi-ii. Mira-
saliibriler. niliil est homine sapientc propinqiiiiis :
cnlumvoco, qiiidiiiiid ardniim anl insolitnm siipra
I ucm quoiiiam, ut dictiim cst, intelligcre raiionc nnn spciii vel faeuliatem miranlis apparet. Iii qiio gencre
facile est, oporlebat qmvdam niiracnia ipsis oculis iiiliil cst po|(iilis aplius cl omiiino slullis liominibus
,
adinnvori, (|uibiis utiintur slulli miilto qiiam inciile (|iinin id (|ii(hI sensihiis adini)veHir. Sed nirsiis li;rc
coinmodius, ul commotorum auctorilalc hominiun indiio dividiinlur: (pi;i;(l;iin cniiii suiil qn.c soI:\in fa-
prius vita moresque purgarcntnr, et iia rationi acci- ciuiit admiralioncm qu;Kdain vcro m:igiiam ciiain
;
piendx» iiabiles (ierent. Cum igitur ct liomo essct gr.iliam hencvolentiamquc concilianl. N;im si qiiis
iniitandus, ct iion in liominc spes poiicnda qiiid |io-
; volniikMii Iioiiiiiiem ccrnal, cum ca rcs niliil .spccla-
luil indiil^Tiitius et liberalius divinitiis fieri, qu:iiii iit
lori alTerît commodi pra'ler ipsiiin sprclacnliim, mi'
ipsa Dei sinccra, aetcrna, incommulabilisquo Sapicn- raliir laniummodo. Si ipiis aulein gi:ivi el desperalo
lia, cui nos hacrere oportot. suscipere honiinem di- nioibo alTeclus , niox ut jussum fiKTit convalescat
gnaiviur? Qiii iioii niodo illa f.iceret, (inibiis ad sc- adiiiirnlionein sanilalis sii;e , sananlis ctiain cbarit:ite
(|Nt>nduni Deiiiii iMviiarcinur; sed etiain illa paleicliir,
siiporibit. T:ili:i f;icla miiiI iilo lempore qiio Dcus iii
quibusa sequendo Deo delerrebamur. Nain cuin adi- V ro lioniiiic, (inanliim s:il ci;il , lioininibns apparc-
pisci certissimiim ac sunimum bonuin nemo possil bat. Sanali languidi mund.ili lcprosi
, ; iiiccssiis clau-
nisi id pleiie perfecteque dilexcril qiiod niillo pacio dis
;
, civcis visiis, surdis auditus csl rcddiius. nomines
fiel , qiianidiu mala corporis alipic foriuila fonnidan- illius tenii)oris aqiiam in viniim conversam, satuiaia
lur : ille iiabcendo niirabil.ter cl operando conciliavit qiiinqiie millia qiiinquc panibus, transiia pcdibus ma-
ciiaritatem ; inoriendo aulcm ct resurgcndo excliisil ria, morlnos resuigenlcs viderunt : ila qu;rdam cor-
timorem. Jam vero lalem se in ca-leris rebusoinnibns pori manifestiore bencficio ,
qii;vdaiii vcromcnlioc-
pr.cbuil, quas pcrseiiui longiim csi, ut cl divina cie- ciiliiore signo , et oninia lioininibus majcst:itis lesti-
meiilia qtio |
orrigi, cl humana inrirniilas quo possil
moiiio consiilebnnl : sic iii sc tunc aniinas crranles
cvcbi senliremus. mortaliiim divina commovebal aiicloritas. Cur, in-
C.\rLT XVL — 34. Auclorilas divhiilus consliiuta , qiiis , ista modo non fiunt ? Qiiia non movercnt , nisi
quoe parlim miraculis, partim sequeutium multiludiue mira essent at si solila essciit, mira non essent
: (a).
movrl (id fidem. ILvc est, crede, salubcrrima anclori- Na;n dici clnorlis viccs, et conslantissiinum ordincm
tas. li.i c priiis incntis noslra; a lcrrena iiilial)il:i!ionc
rcriiin cn>icsliiini , ;iiiiioriiin (|iia(lrif:irinm coiivoisio-
su^îiensio. h.TC inDcum vcrum ab hiijus mundi amo- iioin . docidentes redcunlesqiic froiidos arboi ibiis ,
re conversio. Sola esl aiictoriias, qu;c commovcl slnl -

iiiliiiilam viin sciiiiinim pnlchritiidinem lucis, colo-
,
tos nl ad s:ipienliam lesiincnl'. Qiiamdiu inlelligore nim, sonoriim , odornni , saporumquc vdriclales, da
giiicera non possumus, auclorilalo qiiidem decipi mi- qiii iiriinum videal alqiic senli;it, ciiiii quo laincn lo-
sernm cst : scd certe miscriiis non moveri. Si cnim fjiii possiniiis ; hol:eM:il obrnitiirqiic miraciilis : nos
Dei providenlia non pnesidcl rcbus Iiumanis , niliil
vcro \y.v.c oinnia, iioiirogiiosccndi l;icilit:ilc; qnid cn in
csl de rcligione salagendiim. Sin vero etspecies rc- caiisis horiim obscurins? sed ccrlc scnlicndi assi-
rum omnium, qnam profeclo ex aliquo vcrissiince
duilate conlcinnimns. Facia suiit igiliir illa opportii-
pulchriiudinis fonle nianare credendum cst, ct inte-
nissime, ul bis mnltiliidine eredcnliiim congreg:ita
rior nescio quae conscicntia * Deum qu:erenduin Dco- ;ii(|iie pnqingaia , in ipsos inorcs uiilis eonveiierclur
qiie scrviendum meliores qiiosque animos quasi pu- auctorilas.
lilicc privalimqnc horlatiir; non csl despcrandum ab
CAPUT XVn. — 35. Mores boni populis quam J:fi-
ciidcm ipso Deo aiiclorilalcm aliqunm constitiiiain ,
litcr auclorilate persuasi. Ecclesiw catliotica: auctoritas.
qm» vdui giadu certo innitenles, attollamur in Deuiii.
.Mores aulein qiiilibol lanluni valont ad obtiiieiid;is
H:cc aiilem, seposita ratione, quam sinceram intelli-
honiiiiuin incnlcs, nl cli.nn qu;c in his prav;) suiil,
pcrc, ul sar-pe diximiis, difficilliiiniin slullis esl, du-
(juod fcrc siipcranlilHis libidinihus cvcnit, improbnre
jiliciler nosmovet; partim niiraciilis, parlim sciiuen-
cilius cl dclcslari, quain descrere aut niulare possi-
liiim mnliitudiiie. Nihil lioriim est iieccss:iriuin sa-
niiis. P.iriimnc consnllinn rebiis hiimnnis arbitra-
pienti ;
quisnegat? Sed id nunc agitur, ul sapieiilcs
deniiûe
ris,qiiod nihil lerrciiuin, iiiliil ignenni, iiiliil
rsse possimus, idest, inh;rrerc veritaii qiiod pro-

allingii, pro Dco colciKlum
:
quod coiporis sensus
fc( lo sordidus animus non polesl. Sunl aiilcni sordcs
essc, ad qiicm solo iiitcllcclii ambienduin est, non
aniini, iil brcvi explicem, amor qnariiiiilibct renim ,
sed imperilnm cliam vul
pauci dociissimi dispniaiil,
pr;rtcr animum ct Ocuin : a (iiiibiis sonlibns qiinnto
lain mullis divcrsis-
giis niariiim feiiiiiiariiiii(|iie in
esl quis purgalior, tanto veriim facilius intuclur.
(pie gciilibiis cl crcdil cl praidical? quod conlinen-
' I'leri(juc Mss., fedinetur. (Xiidam, feslin tilur.

* &IC Mbs. Ai ccliliy cl vitriuri neseio qiia conuicntia. ((() I r.etract., cap. li, n. 5.
91 DE UTiLiiAiK ciii:i>i:m)I, s. alclstim liijlk lmr S)i
li:i iis(]ii(; ail lciitiissiiiiiiiii \i(;liiiii panis cl n(|ti:c, i;l (|ii.XTCiidtiiii : scd ca doccnt cxcit.ilos, ul vcl dormii >:
iioii i|iioiiilian:i soluni, scd cliaiii p(;r ('otilcxtos plii- scnipcr baiius sit, qiiani ill» iiiodo cvigilare. Dc le-
rcs (lics pcrpcliiala j(;jiinia ; (piod (::islilas ns^pic ail lliargicis cnim plirciicticos fai iiinl : iiitcr qtios inor-
(-iiiijtigii |)r.i!is(|iic coii((;ni|)lt]in, (pnxl palicnli:! iisipn; biis, cum bit ulcrqijc plcriiiiKpic niorlifcrtis, lioc t.i-
ad crticcs Haiiimasipic ncj;lcclas, ipjod lil»cr.ilil:is iiicn inleresl, quod lctliaigici sinc Aicin vcxalioiio
usquc ad palriinonia dislrihula paiipcriliiis, qtiod dc- moriunlur; plircncticus aulcin mullis sanis ', ct cis
niqiiC loliiis Itiijtis inundi aspcrnaiio iisquc ad dcsi- polissimum qui volunt subvcnirc, niclucndus csi.
dcritini morlis inlcndilur? Pauci li:cc faciunt, pau- N;im ncqiie Dcus inali auctor csl, ncc unqii:im eiiiii
cioics bciic prtidcnlcniuc faciiinl : scd populi pro- qiiidipjam fccissc pccnituit, nec ulliiis (uimmotionis
baiil, iiopuli aiidiunl, popiili favciil, diligunl po- atiiiiii tempestatc turbatur, ncc lcrr.c parliciila ro
Streiuo populi : po|)uli suam iinbccillilalcin , quod giiiim cjtis est, nulla nagitia velscclcra probat aiii iin-
isia iioii possuiit, iiec siiic provcctu nicnlis in Doutn, pcrat, niinqtiam nieniitur. ILcc cniin :itque litijus-
ncc sinc (piilMisdani scinlillis virlutis, accusaiil. Iloc iiiodi nos niovebant, ciini ca inagnis * invcclionibiis
faclum csl divina providcntia pcr proplictartnn vali- qtialercnl, cl hanc esse Velcris Tfiianicnli discipli-
ciiiia, pcr liiimanil:itcm doclriinmqtie Clirisli, pcr iiaiii insimularcnt : quod oinniiio ralsissiinum est.
Apostolnriini itiiicra, pcr marlyrum ciintumcli:is, Ita(|uc illos rccte rcprclicndcrc ista conccdo. Quid
criiccs, sangtiinoin, niorles, pcr sanclorum praidica- crgo didici? Quid pulas, iiisi cum ista rcprclicndun-
bilcm vilain, alqiie iii liis univcrsis digna rcbiis Inn- tur, discipliiiam calholicain non reprchciidi? Ita qnod
lis alquc virlulibus pro lemporum opporluniiale mi- apnd eos verum didiceram, lcneo : quod falsuiii p:i-
racula. Cum igitur tantum auxilium Dci, tantum pro- tavcram, respuo. Sed ct alia inulta ine docuil Ecclc-
feclum friiclumque vidcamus, diibilabimus nos cjtis si:i catiiolica, qiiod illi homiiics cxsangues cor|>ori-
Ecclesi:c condcre gremio, quce usque ad confessio- bus, sed crassi menlibus, a^^pirarc noii po^siinl :
nem gencris luimani ab aposlolica Scde per succes- Dcuni scilicet noii csse corporeiini, niillani cjiis par-
siunes cpiscoporuin, frustra baircticis circuinlalran- tein corporcis oculis possc senliri, iiiliil de subslan-
libus, et parliin plcbis ipsius judicio, parlim coiici- lia cjus atqiie natura ullo modo cssc violabile aut
liorum gravitaie, parlim etiam miraculorum maje- commiilabile, aut compoîtuni ', aiit lictuin; qitjc si
siaie damiiatis, culmcn aucloril:Uis oblinuit ' ? Cui inihi coiicedis (non eniin aliter dc Deo scnliendum
iioile primas darc, vel summaj profecto impietatis est), omnia illorum niachinamcnla subvcrsa sunt.
est, vcl praocipilis arrogaiilisc. Nam si iiulla ccrla ad Illud vcro quomodo sit, nt nec Deiis malum geiiuerit
sapienliam salutemqiic aiiimis via est, nisi cum eos aut fecerit, iicc ulla sil fucritvo un(|uain nalura aique
ratioiii praccolil lides; qtiid esl aliud ingratuin csse substantia, quain non Deus aul genueiit aul fccerit,
opi alqtic auxilio divino, qiiam lanto labore * pnc- et lamcn a malo nos liberet ; tam necessariis ra-
dicUc aucloritali vclle rcsislcre? El si unaqtiscque di- lionibus approbaliir, ut dubilari omnino noii possit :
sciplina, quanquam vilis et facilis, ut pcrcipi possil, praisertim tibi, atnue lalibus ; si tanien bono ingcnio
dociorcm aut magistrum rcquirit; quid lemcraria; pietas et pas qiixdam mentis acoedat, sine qua de
supcrbiac plenius. qtiam diviiiorum sacrameiilorum tantis rebus niliil prorsus intelligi potcsl. El liic non
libros, ct ab inlerprctibtis siiis iiolle cognoscere, et fama de fumo est, et nescio qua fabella Porsica, cui
incogniios velle damnarc ? salis est aurem accommodarc, ct animum non subti-
CAPUTXVIII. — 5G. Conclush per exhorlalwnem. lem, scd plane puerilem. Longe omiiino, longe se
Perska fabella. Quamobrein, si ipiid te vel ratio, vel aliter, noii ut Manichiei dcsijiiunt, vcritas habet. Sed
oralio noslra cominovil, el si vcrani, ut credo, cu- quoniam isie sermo noster inullo processil loiigius
ram tiii geris ; velim me audias, et bonis praecepto- quain piilabam, hic (inem libro faciainus : in quo ine-
ribus cailioiicac Cliristianiiatis le pia fidc, alacri spe, mincris volo, nondum me Manichicos coepisse refel-
simplici chanlateconimiitas : Deumque ipsum, cujus Icre, et illas niigas nondum invasisse neque de ip->a :
niiius et bonil:ile facli sumus, el justitia pcenas lui- Catholica niagiium aliquid aperuisse; scd voluisse
inus, ct clcmcntia libcramur, orare non cesses. Ila tanlummodo eruere tibi, si possem, falsain opinio-
libi neqiie praccepla cl dispulationes doclissimorum nem de veris Cliristianis maliliose aut imperite nobis
hominuin cl vere cbristianorum, noque libri, neque insiiiuatam, et crigcre ad magna qu:c(lam et divina
screnu! ipsa^ cogilalioncs defucrint quibus fiicile quod discenda. Qiiore lioc volumen ita sese habcal : placa-
qiKieris invenias. Nam istos verbosos ct miseros (quid tiorc aulcm animo tuo faclo, ero forlasse in csctcris
eiiim aliiid initius dixerim?) pcnitus desere : qiii dum prompiior (a).
niinis qiixruiit unde sit nialum, nihil reperiunt nisi
» l-ov., mullis et eis polissimum, omisso, s(mis ;
proquo
nialum. Iii qua quaeslione sacpe auditores erigunlad Er., satis. coriuple.
' Editi, magis. Al Mss.. magnis.
> E(]iiio Er. cuin aliquot Mss., damnantis columen aucto- *
* IQ Mss., compositilium.
iâlis oblinuit.
• vorle, roboie. (a) l lielract., cap. 14, n. 6.
. ,
VBmS
IN LIBllUM DE DUABUS ANIMABUS CONTllA MANICILEOS.
yide lib. 1, cap. 15, llelrictalionum, /. 1, col. 608, n. l,a verbis. Posl hunc librum (n), usque
f
ad col. 612, n. 8, verbis, Opilulante Dci misericordia. M.
^
(fl) Post npHs videlicct de llililalc crediMidi, qiiod circiter annuiu Cliristi 591 conscri|ituni esl. n(>censiio auietn )>ra'se!ili
SI>rode inialxis AiiinijlHis, pruxiuie subjicit Augustiuus lielraciationein lil>ri seu disputaiionis contra lortuiiatuin, ((ux- Lt-
bita esl dic ^
Augusti, au. 30i.
DE DLABIIS ArÎMABUS
CONTRA MANICH.EOS
Uanichxis Iwrcticis duas animas in u!io<iiioqiie homine csse, unam de Dei subslanlia bonam . alteram maiam de tcne-
hntrum geiite nec a Deo conditam dicentihus, dolet se Auguslinus sic adha?s;sse, ut ad raiiones qiiibus deliranicnlum
istud everliliir, lam ob\ias tamque maiiilVsia:, noii alteiidcrit. Piimuin eniin consideranii lacile aiijiarere, oninem aiiimam,
ciim vita «luutlam sii, rcs;iue intil!i;;il>ilis, ac iToiiide liice visiliili, quam a Deo essc Manicliiei tatcnlur, |iricsla,iIior, au-
ctori Deolribueudam. loca vero scri| lurae quibus illi iiialos ex Deo non esse dis|iutanl, aliormn liMtdriim com|i.iialione
nielius exiiliuiri. rostea eliain ex peccati et voluntatis delinitione . ex veiiia peccatorum quie peciaiililius daiur in F.o-
clesia, tandeuique ex pcenileudi affectu io atque ulili, evidenter omniuo demonstrari, iieccanles aniuias iion nalura ma-
i
las e&so.
CAPUT PRIMUM. — \ Slaiikhceontm crror de dna- tale ngere ,

qualc illi opiiiantur . iiiillo modo cas nisi
bns atiiiuabus, quariim atlcra non sil a Deo, qua ratione viia vivcrc : ac si Chri^tiim dixiss^; conslarct, iit con-
expugnalur. Aninia onniis cum vita quwdani sil, noiinisi sial, Ego suni vita {Joan. xiv, G); iiihil essc causoe
u Deo vit0 fonlc esse polcsl. OpiUilaiite Dci miseiicor- cur iioii omnes aiiimas, cum aniiiKe nisi vivciido csse
(lia, disruplis cl dereliclis Maniclucorum laqucis, laii- non possiiit, pcr Christum, id esl, per vitain creatas
(leiii Catliolicai grcinio resliliiliim libil ' coiisidcrare et conditas falercmur.
niinc saltcm ac dcplorare illam iiieam miscriain. Miil- CAPUT II. — 2. i>« lux qua' sensu pcrcijulur Deuin
la ciiim crant, qiuc faccre debui, iic lam facile ac liubet auclorem , ut fdtcutur Manichwi , Hit(//o nunjis
dicbus pauris,. rcligimiis vcrissiina; scmiiia milii a aniina quce soto intclleclu percipitur. Quod si lcmpore
piierilia salubriler insila, errorc vel fiaude falsorum illo qu;cslioncm de ipsa vila el de parlicipatione viuc
fallaciumvc bominiim clTossa cx animo pellcrentur. mca cogilalio fcric ac siislinerc non possel; qua; pio-
N <m primo animarum illa dno {!;ciicra ,
quibiis ita feclo magiia csl , ct inullum scrcnoe dispulationis iii-
îiigulas n!iluras propriasquc liibueruiil *, iil aUernm ter doctissimos indigcns ; illud dispiccre forlassc va-
de ipsa Dei essc subslantia, ailerius vcro Deum iicc luissem ,
quOd omni homini scse sine sludio partium
coiiditorcm quidcm velint accipi, si meciim sobric di- benc considcranti manifcstissimc apparel, orone (|ii()d
ligcnlerqiie considerasscm, mcnte iii Dcum supplici scirc ct nossc dicimnr, atit sensu corporis, aut iiitclli-
cl pia ; forlas c milii salagi'nli appaiuisscl, nullain geniia nos habere comprehensum. Sensus autcni cor-
esse qualcmlibct vilam, qux iion eo ipso qiio vila esl, poris cliam vulgo quinqiie numerari, visum, audilum,
et in quanium omniiio vila est, ad summum vilon foii- odoraiiim ,
gustiim , nl(|uc taclum : quibus omnibus
tem priiicipiumqiic perliiical (fr) : (iiiod nibil aliud iiiiclligentiam longe alteque pncstare cl cxccilcre
qiiam siimmum ct solum vcriiin([iie Ociim possiimus qiiis niihi nou vcl ingralus impiu.^^qite conccderct ?
cimlitcri. (Juapropler illas aiiimas ,

qii;e a .Manichicis QiKi cimslituto alque firmaio, illud co^cqui, ul cun
vocanlur mahc, aul carcre vila , el animas non csse, cta qu c lactu et visu , vcl quolibcl alio modo corpo-
iic |ue quid(|uam vellc seu nolle, appetere vcl fugcre raliicr scnlirentur, taiito essent inferiora his qua; in-
;
.1111 si vivercnl, ul cl anima; csse p<)s>cnt , et aliqiiid telligeiido assequeremur, quanto ipsos scnsus intelli-
ADVO.MTIO rP. BENEDlCTINORtM.

I.il)ri de Duabus Animabus edilioiies colatx' aJ maiinscri| los codices, Araulpheosem, Micbaclinum, victoriaos duoj
sii.il
(!uos vaticanos, et ad trium Belgicoruui vaiiai Lctiones aj ud Lov.
Comparavimus prwterea eas omnes ediliones initio Relr. cf Confess.,/. 1. memoralai, M.
' Lov:mienscs ex mendoso Cambroncnsi codice fosucrunt, gremio constUuto Ubct.
* Quidam Mss., dislribuerunt.
(n) scriptus circilcr .mnum Chrisli 39t
(b) Rctract , cap. !.»>, n. l.
1 ,.N
,
;
: .
&0 F)r: DIJMJLS ANIMAIJUS COMU \ MA.MCIL-LOS, S. AUCUVIi.M »0

g'iiti.r cimIcfo viilcrciiius. (Jii nii'iliiciii (iiiti oiiuiis p tiiciiilam : dciiidc sulijiiiijjcrcm, id tpiod rc meliore
"•ilit ,
(•( oli Iioc oiniiis .'wiiiiia iiiillo cor|><)ris scii ii
, pcrcipcrcnius , ncci;ssario milius judican^lnm. Qiiis
soil solo iiilcllc» lu pon i|>i (nicat ; sol aiitciii islc fttiinc lioc inin darol ? Lrfro pcrgcrcm qiu;i ero , nnima illa
luiin oiiiiiis((iic liix (|ii:o niorlaliliiis liis ociilis ccriiilur, quam m;ilam dicorcni , ooulisiio sentirotnr istis , an
al) i|)sis (iiio(|iic Manicli:i;is vcro cl boiio \U\n Irihnciida moiitc inlolligcrcliir? Mcnlc falorcnlur. Quibus om-
csse dicatiir : siiiinnain cssc (lcincnliam id pr.cdicarc niltiis intcr no» convoniciiiiltus alqin; (irmatis ,
quil
pcrlincn; ad Dciiin, (jiiod pcr corpiis inliicimir ; (iiiod coii(i(orclur ostcndorom ; anim;iiri scilicol illam qiiam
vcro non solum aniino , scd ipsa siibliinitalc animi , cxsecraroiilur, luoc ista qnam vcnerarcniiir esse nio-
incnlc sciliccl alqiic iiiicllig(!iitia capcrcmus , id est lioroiii : quandoqnidcm illa intcllcclii inonlis , li:cc
vilam ,
qiinliscimKiue illa diccrctur , tamen vilain , soiisii corporis iimotcscit. Ilic vcro li.orcront lorlassc,
codcm Dco aiiclore privandam cl vidiiandam piitarc. diic(;niqiic nilioiicm scqui r<;cusareiil : lanla csl vis
Niiin ciiim qiiid sit vivctc, qiiamquc sccretiim ab om- vclcrnosarum opinionuin et diu dcfens.c alfiiic crcdita;
ni corporis sciisu ,
quim^pic oinnino incorporcum , si falsilalis. Scd ego inslarcm magis lixrenlibus , non
nie ipsum invocalo Dco inlcrrogarem, rcspondere non aspere , noii pucrilitcr , non pcrvicacitcr ; rcpctorom
possiin? Aut non ilii quoipie faleanliir,non solnm vi- ijiKjc conccss 1 siiiit ; et qiiam esseiit conccdciida '
,
vere ilbis, (pias dc-tcslaiilur aiiirnas, scd cliam iinmor- monslrarcm. Ilortircr ul in commiinc corisnlcrciii
laiilcr vivere? Quo(l(iue a Cbristo dicium esl, Dimille vidcrent ccrle quid nobis ncgandum essel; ulruin in-
morluos sepclire mortnos suos {Mallli. viii, 22) ; non de telleclum istis carneis luminibus pr.cfcrcndum , aii
omnino non vivciilibiis , scd dc pcccantibus dictiim , cxccllciiliiis cssc qiiod aiiimi cxcollcntia ,
qunm qiiod
qii;T; iinmorliilis aniinic sola mors esl ; scribcntc Paii- vili serisu corporis cognoscitiir , f;ilsuni piilarcnt : aii
lo, Mortua esl vidun quoe in deHciis vivit (I Tim. v, C) illas animas, quas alionigcnas crcdercnt , tantiim in-
simul eiiim ct inorliMm esse dixil , et vivere. Quare lelligcndo , id cst , ipsa animi exccllentia sciri posse
non cgo qiianlo dccoloratius vivat pcccairix aniiiia , nollcnt fatcri ; an solem ac lunam non nisi istis ocnlis
sed illiid ipsiini laiilnm qiiod vival allendcrem. Qiiad nolos ficri vellei.t abnucre. Quod si niliil boriim ni-
si percipcre nisi iniclligondo non possein , credo vc- si :ibsiirdissimc alqiic impudenlissime ncgari posse
nircl in mentem, lanlo csse-quamlibet animam luci, animadverierenl; suaderem non eos oporlcrc dubi-
qiiam pcr bos seiilimus, oculos pri-fcrendam, qiianlo larc , islani liiccm qnam coleiidam prx-dicarcnt, esse
inlclligcniiam ipsis ociilis pracfcrrcmus.
'
anima il!a vilioicjii qiian, fngiendam moncrent.

CAPUT llt. — Corpus eiiam omue a Deo esse utide CAPUT IV. — 4. Aiiima etiam muscce prastantior isia
jjrobalur. Aiiimam illam quce mala dicilur a Manichwis, luce. Alque liic si forte lurbali ame quu;rcicni, nun»
luce esse melioreni. Liicem aulcin illam illi quoque a etiam musc;c aniniam liuic luci proeslare censcrem :
Palre C'irisli esse connimanl : cgonc tandcm ,

quod respondcrcm , Ktiain ; ncc me lcrrcret miisca quod
lib co esset qu.xcumqiie anima, dubitarcm ? Ego vcro parva esi , scd quod viva lii marel. Qua;riti!r cnim ,
non modo de aniina, sed dc quovis ctiam corporc, quid illa mcmbia tam exigiia vegelct, quid biic aiqutj
qiiiii ab i|iSO csset, nibil omniiio, nc tiim quidein, lio- iilucpro naliinli appelitu lanlilium corpuscuhim dii-
nio scilicet ' illiiis impcrilia; alqiic illius selalis ambi- cat, quid currentis pedes in numcrum moveat, quid
gcrcm , si forma qnid cssel quidvc forrnatum ,
quid volaiiiis pennulas modcrclur ac vibrct. Q.ind qii de-
species et quid indiilum spccic , dcinde quid borum ciiinque esl, bene cousideraniibiis, in tam parvo lain
cui causa esset, pie cauleque cogilarem. niagniim eminet , ul cuivis fulgiri perstringenli ocu-
3. Sed de corporc inlcrim laceo : de anima conque- los pncfcratur.
ror , de spontaiieo el vivido motu , de actu , de vita ,

CAI'UT V. — Viliosw animce qunnquam damnandcc^
de iinmortalilale : dcniipie conqucror, qiiod aliquam qnomodo huic luci quce in ycncre suo laudanda esl, an-
rem ista omni:i sinc Dci bonitalc liab(;re posse miser- teccllunt. Certe quod ncmo dubilal, quidquid id esl,
rimiis crcdidi ;
qiiod qiianla essent.negligcnteraltendi iiitelligibileest : qiiod omni sensibili *, etob hoc Iiuic
lioc niilii gemciidum.lioc denenduin puto. Volvereni eliam hici divinis legibus anlcccllit. Quid eui.m cogi-
niccum bscc, lorpicrcr mcciim, dcferrem ad alios *: qu;e lalione ^ percipimus, qua^so, si hoc iion percipimiis,
viscssetintclligciuli, quam nibilesselin bomine',quod alind esse mente inlelligcrc, aliud senlire per corpus,
liiiic cxccllcntia; posscmus confcrrc, proponercm *. Ubi el priiis illud ab hoc posterinre incomparabili subli-
iniiii lioc bomines, simodoesseiUbomincs,conccssis- iniiale dislare ; idcoque noii |)0.ssc intclligibilia sen-
sciil ;
qu;cierem ulriim liis oculis videre, id esl inlel- sibilibiis non pri-feiri , cura ipse intcllcctus (anliiin
ligere ". Ubi negavisscni, colligcrem primo longe esse sensibus prjefcralur?
scnsui oculotum istoium intelligentiam menlis anle- 5. Ilinc illud eliani fortasse cognosccrcm ;
quoJ
* Fxiili, lioc scilicet. Corrigniilur ex ^!ss.

* valicani Mss., ad
: iiitcllige Mauichxos.
illos Scnsus est, ulrum idem esl his oculis vidcre, quod i:i-
• » sic cx valicanisel Gallicaais Mss. Iquoniam niliil essel telligerc.
hiliafine.] « Edili, et quw essent concedenda. Emendaniur ex vaii-
* iia ilures Mss. Editi vero, prccponerem ; cum liac vo- caais \iss.
ciim ali^jiiando interi unclioiic : qiice vis esset iiitclliqrndi ' sic l.ovaiii Mises duoruni mauuscriptoruni auctorilate
{qnoiiium tiiliil essct in lioiiiine quod liidc excellentiw pos- correxeruiil. »lii Innien Mss. lures cum Er. haltent, (/((i /-
|
scnius confene) pcvponerem. qiiid intclli(jH>il'j csY, onnii scndiili, et ob lioc liiic eiiuni
•'
Kdilio l-.r., vulcirnt, id cst, inlclliqcrent. Sic ct vaticani luri, eic.
»ls5 Scd mclius alii ciim lo\., vidcrc, id est inlcHiqcrc. ' Er. ct v:ss., ccjnilione.
97 LIBEa UNIS. IS
conseqccns csse nnnirc-inni cst ciim injnsiuia ci , lisiinc plt nis-imiim. Nnll.y modo possem exisliniare,
inlcmpcranlia ca>lfra(|iif animi vilia noii sonlianliir ,

(pioil mc sio airocliim illc ilcsorerot. Admoncrol |iotius
qiioniOilo lial ul eliain isla qu.c snis illis inenabililiiis inodis, ut roiisidcrarom eliaiii
Rcd iiilciliganlnr ;
,
dctc taMinr el ilainnamli ccnscmus, tainen qnoniam etiam

alqiie , iilrniii aniiiii \iiia, do '
(piihns losiiia-
inti'Hi|5'il»ilia Siml , anteire hanc Iucimu (inea;il , « nm roiii , iiitor iiitoiligiliilia niiinoranda os onl. Oninl iti
i>U laudithla Suggiriinr eiiim roporirom proplcr iir.booillil;ilcm iiiloriori> oculi

in suo gfikcre sil. ,
priino noii onme nici, qiKC inilii poco:ilis incis jnro accidis>el aliqnom
miimo brne scse l>co sulijicieiiti ,
,
qnod laudaiiins, omni qnoil viuiptMamus, esse aiile- niilii ad invisihil^.i coiiliicdd;» in ipsis visibilihus nia-
poneiulnm. NtNjue cnim qnia lamlo purgaiissimum chinarer gradnm : qiiorum essel nohis niillo mn;lo
(lumbum, »b ln»c illud vimp.-rai.do aiiro pliiris asli-

coitor cognitio , scd coiisueindo (idonlior. Ilaiino
mo. In suo eniin gcnerc tiiiitlqiiL> eonîdiraiulum csl. slalini (|u;crciom qiiid ad sonsiim |troprio pcrlinor.»!
lmpr.'U> juii>cimsnlliim nmlias lcgos igiioianlcm :

ociilorum : invcnircm colores ,
qiKirum piiiicipauim
srd emii lameii proltalissiino siitori sic priclcro, ul lux istaoblinorot. H.Teccnim siiiit(|iia! nulliis alins scn-
n- rom[>arandum quidem pnlom. Al istnm latido ',
susaitingit : nammolnscorponim, ol magiiiindincs, ol
q iiid Mic arlis |>oritissimiis sil : illiim aiitom ,

qnod iiiterv;illa , et (iguras ,
quamvis ct ociilis , non lamcu
gu.m piDfessioncm minus iinp'cal jure ,
roprclionilo. proprie, sed tactu etiam possc soiitiri. Uiidi! colligo-
Es quo reperire doberem, lucem isiam ,

qiiod iii ge- rom tanto c;ctoris corporcis et scnsibilihiis prxslaro
nere proprio perfocla essol, jure landari : lamon liiccm, quanto aliis sensibiis aspectus csscl illustrior.
qnia seusihiliiim roriim numcro includiinr, qiiod ge- Elccla igilur cx oninihns qu;c corpore sciiliiinlur ista
iins iiitolligibiliiim goiicri codat necosso ost, infra in- lucc, qua nitcrcr, cl in qiia gradiim iliiim iiiqiiisiiio-
justas el iiiioiiipoiaiiles .'iniinas, qiioniam sunl iiiloHi- iiis mo;c necessario collocarcm ;
pcrgorcm altcndcre
gibilcs , csse dcpulandam ;
quamvis islas non iiijnria qnid agcretnr lioc niodo , mccumqno ila scrmocin i-
damnalione digiiissimas judiccmns. (>ii:crinuis iiam- icr/Si sol iste lanla chiriialc coiispiciiiis cl dici liicc
qne iii liis qiiod coiicilietur Doo. iioii qimd isli fulgori siiflicicns, usqiie ad Itin:o simililiidiiicm in conspociii
proferatur. Quapro|»lor, (|ni>']iiis hoc liiiin-ii ex Dco noslro patilalim doliccrol, nuin .irnid qiiidqiiam ociilis
C"Se conlondcrel, non repiigiiarem ; s.ed m gis ani- s<-ntiremiis qiiain lnccm utciimqiic fulgcntom ; lucem
mas dicercm, viliosasetiam, mui in<piaiiliiin \itios;e, l:unen qnaTentes ,
qnnd fiieral non vidcndo, el haii-
sed in qnaninm aniince sunt , neiim sibi essj crcato- rieiiies vidciido qiiod aderal? Non crgo illum defc-
rcm falcri oporiere. cliiin vidoremiis, sod liiccm qii;c dclecliii romanerct.
CAPLT VI. — 6. An ipsa elinm vilia lauquain in- Cum aiilem iion vidcroiniis , non soiirircmiis ;
qiiid-
tellig<biHn , luci sensibili piêferendu sinl et Ueo ut an- quid cnim sentimus aspoctu, non potcsl non videii :
ctori Iribuendit.Viliitin aniini est defectus qiiidnm, recie (piare , si dcfoctus ille iioqiie visii , ne.^ne alio sonsu
non iiiler inlelliijibilia numeraudus. Ipni defectus, sentiretur, non po^-sot inlor seiisihili;i numcrari. Ni-
eliainsi iiiter intelligibHia nunierarentur , nuiuiuam ante- hil cnim sensibile csl, qiiod sciiliri iion potcst. Ilefe-
jwneitdi rebus seiisibilibus. Si lumen visibile n Deo est, raimis niinc consideralioiiem ad virtnlem , cnjiis
miilto magis ab ipso aitiina, qute in qiianlum vivil intcl- iniolligihili liice splendcre riiiimiim convciiicntissim.;
liiiibi is res esl , etiumsi vitiosa. Objeclunlnr contra n dicimns. Porio ab Iiac liico virliilis dcfoctiis quidim
Hanicliceis loca Scriplurce. Iloc loco si (|iiis(|u;iin illo- iion porimoiis anim;im , sod ohscnraiis, viiiiiin voca-
lum canliis jnm etiam stiidiosior (|iiam
cl \igilans, tur Potcsl igitur rccte viliiim (inoqiie aniiii;c noqiia-
1 orlin.U'ior, me admonoret non de viliosis animis , , qiiain inter intclligihilia mimerari , nt liicis illcdcfe-
I dc ipsis viliis esse qii;crendum : qn.-c quoiiiam ctiis recle de sciisibiliiim numcro eximilur : illiid
iisu corporis iion cogiiosccrentiir, el Uimcii cogiio- t;imcn quod reinaiiet aniin;c , id csl , lioc ipsuin quod
coionliir, noii nisi inlclligib:li;i possc accipi, qu;e si vivil atqiie anima esl, taiii osl inlclligihilc, qiiam scn-
s>iisibilibus oinnibus anlecellunt , cur lucem Doo aii- sihileillud qiiotl in lioc visibili liimiiic post defoclum
ciori esse tribuendam inlcr nos convcnirel , viiiorum qiianlumciiinqne fiilgerel : et idco aniinam iii qiian-
vcro aiiclorom Dcuin nemo nisi sacrilogns dicerel : tinii anima essel, ct vil;e parliciparet , sine qiia ntillo
ros|iot:(lcrcm ln-niini.si anl slalim ct rcpenle , nl bo- paclo aniiiia esse polesl, roctissimc oiniiibus scnsibi-
iiis Doi enltoribas solcl, divinitiis infulsissct Irijns lilins aiilcfoiri. Qiiamobicm m:ixiini crroris esse,
Bi)liiiio qiixslionis, aul fuissetaniea prxparola : qiio" iill.iin aniiii;im dicere nnn csse ex Deo , ex qiio csso
1 11111 si neulrum meruissem atqne poini.ssem , C(ppl;i solein Itiiiamqiic glorieris.
dcrroin ; (pi(idf|uc cssei proposilum , diflicile cssc 7. Qtio.l si j in plaoeicl omiiia sensibilia iiomi-
1 (lignosceiidiim aupie arduuni connicrcr. Uecnrrc- n:»re, non moilo oa (|ii;c sciiliri-inus. -ôd cliam ca qn o
icin in nie , prosierncrcr Deo , alie ingomisccrem , non scntioiido lamon pcr corpus jiidic.iromus , sicui
qii;rrcns ne nic iii medio spalio ,

qiio certis ralioni- por ociilos tenehras , et per aures siloniiiim ; ot illas
liiis pri>iii(>vis.scin , lixrero palirotnr; nc ancipili cnim iion videiido , ot hoc non audiendo cogiiosci-
i|iixslioiie cogcrcr aul inlcliigibilia scnsibilibus snb- miis : rursusqiie inielligibili.i, iion ci tatilum qux il-
initlcrc ac siibdcre, aut ipsum viiiorum diccre aiioto- hi->lr»ta nicnie conspioiiiius, sicnli est ipsa sapicnlia ;
rein : cnm essel ulrumvis lioruin ialsilatis iinpict i-

rxlcfniis!», nou bo4lc red-
' A| u'l I.0V. paiii. ula, de. [
• va'.icani Vi»s., nc i:ti'm itnrio. diliiiii, q i'>tis ««/.•/.'! em.

, ,,
09 HE DUABLS AMMAHL.S CONTRA MAMCII.EO.S, S. ALCU^^TINI m

Wid cliani illa qu* ipsius illuslralionis privaliono pcr dcfcctiim inlclligcrcnlur viiios.T , qula virtiilitf
avcrs;imur , ul csl iiisipienlia , qu:»m lcnebras aninii cgcsialc viiiosrn ; non (aincii per defcctum animrp,
congriic (lixcriin : nullain do vcrlio faccrcni coiilro- qiiia vivciido anima». Ncc ncri polcst iil vii.-c yra-.tpn-
vcislaiii, scil lotam (|ii rslionniii lacili (livisioin! <lis lia sil c;nis:i dclicicndi ; cuni laii.o qnidque dcflcial,
SDlvcrcm, sialimf|iic :tp|prol);ircin bcnc allfiKlciililjii'^, qiianlo dcscriliir :i viia.
siil)>laiilias iiil(;Iliîl)ilcs sciiîbililms siilisliiiliis (liviii:i 9. Oiiini iiiodo igiliir tuni palcrel non posse iilhii
cl incornipla v(!rit;ilis Wgc prciMini , iion cariiin aninias ab co auctorc scparari , a quo lux isla noo
Riilislaiilianim dolcclus ;
quamvis lios inlcliigibilcs , scparatiir; j;im quidqnid affcrrenl , noii accipcrem .
illos sciisihilcs appcllarc vcllcmiis. Qiiaproplcr, qui moncrcmqiic poliiis , nt cos mccum scqni mallcnt
el li;i;c lumiiia visibilia , cl iilas iiilcHiyibilc-. aiiinias qiii oiiinc ([iiidipiid cssct ,
qiioniam csset , in quan-
subsianlias csso faicrciiliir, omni modo cos cogi sub- tiimciiniqiic csscl , cx uno Dco cssc prxdicarcnt.
limiorcs parles aiiimis conccderc , aiqiic Iribucrc ;
CAPIT VII. — iliili quoniodo ex Ueo, cl tion ex Dco.
dcfcclus vcro iilriiisque gencris noii possc allcros al- Uccit irciit alvcrsiis iiic voccs ilLis cv.Tno'clic;is : Vot
lcris anlcponi ,
privaiit cnim tanlum,ct iioii cssc propicrcn noii auditin ,
qiiia ex Dco non eslis ; Vo$ fX
indicant ,
quod usqiicquaque eamdcin vim habcnl patrc diabolo eslii (Joan. viii , i7c/ -44). Ego quiqiie
siciit ipsoc negatioiics. Nain cum dicimiis, Noii cslaii- coiitra rccilarein , O.uiiia per ipsum facla tunt, et sine
rum , cl , Non esl virlus ;

quamvis iiiler aiiriim cl ipso facliim est iiiliil {Id. i,3); ct illud Apostoli
virliilem idurimiim , niliil tamcn iiilcr ncgalioncs, Linus Deus ex quo ouviia; ct unus Dominus Jcsiis Cliri-
qiias eis adjunxiiniis, dislal. Vcruni cnimvcro pcjiis stus pcr qitem ommn (I Cor. viii 6) el itcriim cjus- , ;
csl non esse virtiilcm , quam nc.n cssc auriiin : iiciiio dem aposloli , Ex quo omnia per quem omnia in qito ,
,
sanus hinc ambiglt ;

quod iioii propter ipsa» iicg:i- omiiia , ipsi gloiia {[{om. Xi , 56) : hoiiirerqiie ho-
liones, sed proplcr res qnibus adjungunlur, accidere mincs (si t:inicii lioiiiiiies invcnircm), niiiil nos jara
qiiis iion iiiieHigal? Auro enim virtus qiiaiilo pr;cslal, (juasi compcrisse pra^sumcrcmus ; scd (lu.crercmus
lanlo cst viriulc (|U.im auro carerc miscriiis. Quam- piiliiis niagislros, qui scnlenliarum islnriim, qii.c iio-
obrcin, cuin rcs iniclJigibiies sciisibilibus rebus aiilc- bis inlcr se pugnarc vidcrcntur, paccm concordiam-
cellunt, defecliim in inlcUigiliilibus qiiam in sensibi- qiie moustr;ireiil. Nam in una atqiic cadoin auclo-
libus nieriio LCgrius loleramus ; non cos dcfcctus, scd ritale Scriplurarum ', cum alibi sonarct, Omiiia cx
ea qu;c dcliciunl, ciiariiis vel vilius xsliinaiitcs. Ex Deo (I Cor. \\ , 12); el alibi, Vos non eslis ex Deo :
quojain illud apparct, dcfcctmn vitae ,

qu;c inlclligi- qiioiiiam Libros tcinerc condemnare ncfascssct, qiiis
bilis est , multo miscrabiliorem esse, qiiam hujiis non viderct pcriluin doctorem , ciii qmcstionis Iiiijus
sensibilis lucis ;
qiiod scilicel niiillo est charior intel- soliilio iiola csset, iiiveniendum fuissc ? (jni profeclo
lccta vila, quam lux isia conspccla. si csset boiiiis inlellcctor, ci, ut diviniius diciiur,
8. Quoj cuin ita sint, audebilne quisquam , cum homo spiriiualis {Id. ii , 15), qunniam ncccssario fa-
solem ac lunam , ct qiiid'iuid in sideribus ,
qiiidqiiid veret vcris nilionibus, qiias de inlelligibili sensibili-
deniiiie in hoc igne noslro atqiic tcrrciio luce visi- qiic nalura , (piantum potni , tracl;ivi alqiie disscrui ,
bili cffulgel, Deo tribu:il, animas qiiaslibet, qiiae pro- iiiio cas * ipse niiillo niclins , el ad doceiidiii;i apiius
fecto nisi viveiido anim;c non sunt , cuin lantum hoc aperiiet; iiibil ab eo aliud de hac qucstione audire-
lumen vita pcccedat , nolle concedere ex Deo esse? iiius , nisi quemadmodum fieri possct, ul et niil!iim
ct cum ille veriim dicat, qui dicil, In quanlum nitct, aiiiiiiarum genus non csset cx Dco, el recle tamcn
ex Dco est ; egone landcm, Dcus magne, menliar, si pcccaloribus ct inlidelibiis diccrctur, Noneslisex Dco,
dicam, In quanlum vivit , ex Deo est? Non usqiie N.im et nos fortasse imploralo in aiixilium Deo facile
adeo, qu;cso, c;ccilas mentis suppliciaqiie augeaniur vidcrc possemus, aliiid csse viverc , aliud pccc:ire :
animorum, ul lucc homines non inlelliganl. Sed quo- et qii.inquam vila iii peccalis in comparatione jiist;c
qiio modo illoriim error aut pcrtinacia sese haberct, vila; niors appellala sit ( I Tim. v, G) ; ulrumque la-
his ego frctus arni;ilusque ralionibus , credo cum ad mon in liomine uiio posse inveniri , ut siniiil sil vivus
eos rcni ita considcralam perspcclamquc delulisscm, alqiie peccalor : sed quod vivus , ex Doo ;
quod pec-
ctcum liis phiciilc coiilulissem, vcrercr ne mihi quis- calor, iion ex Dco. In qiia divisione uliinur ca parle
qiiain corum aliciijus momenti cssi; vidcicliir si aiil , de duabus , q»x noslra; scnlcntia; compclii : iil cnni
'
inlcllectum, aut ca qu:c inlclleclii iion per defcclnm Dci condiloris omiiipoteiilinm insiniiare voliimiis,
percipcrcniiir, scnsui conarctur pncfeirc, aulsallem eliam pcrcaloribus dic:imiis qiiod cx Deo siiit. Dici-
compararc coiporco , vel his rcbus qiuc ad eiimdem nius cnim liis qiii ali(|ua spccic conliiici;liir, dicimiis
scnsiim co;,'ii!)sccnda; similitcr perlincn-iil. Qiiocon- aniiiianlibus , dicimus ralioiialibiis, dicimus posircmo,
stiliilo ,
qii;iiido il'c niihi vel (|uisqiiam iicgare aiide- quod ad rcm maxime alliiiel, viveiiiibus : qii;c om-
rct, aiiiiiias qnanlum vcUct nialas , lanieii qiioiiiam nia pcr sc ipsa divina siiiit muiicra. Cum auicm ma
anim;c csseiil, inlcUigibilium rcriiiii iiiiiiicro co;ili- Io> argiiere proposiinm csi , rcctc diciinus, Non csli
ncri , ncqiie illas pcr dcfcclum inlclligi ? Si(|uidcin ex Deo. Dicimus eiiim se a vcrilale averlenlibus , in •
anim:c iioii alio essciit, nisi qiio vivcrent. Licct cniin ridclibus, f;icinoroîs, flagiliosis, ct, quod iioniin j
' Edili, nondwn pc.r[e.cle. Mchiis valk^Tiii s's,.., vou pcr ' vo\, Scripf.irantm, noa csl in >:ss valicaiiis.
tiefectiim. * Iu cdilis, imo si ens. Abcsl, xi, a Mss.
,
,
(01 Lir.KR L'M'S. !C2

i.no loiuin comiiiel, pccoaloribiis : qu:B riirsns oin- ncgotii laiidcm vel mcrili cognitionom Dei csse arbi-
iiia cx Deo non esse quis dubilel ? Ila(|ue Chrislus tramiiii? Qiiod enim nobis aliiid prccniiiim, qiiam
pcccaloribus , idipsuin quod pcccalores eranl el sibi viia x-tenia promitlitiir , qiuc Dei cngnilio est?Ail
nnn ciedclianl coarguiMH, qiiid miriiin si ail, Noii cnim m:igisler Dciis : llwc esl nulem vila alenta, ul
eslis ex l>eo ; ex aiia parle iila s;ilva nuineiilt' sonlenlia cognoscitnt te soluin et veritm Deum , el quein misimi
qiiod Oiiiiiia pcr ipsum facta Mtnl ; cl , Oiiiiiia ex Dco ? Jesum Clirisluin\Jonn. xvii,5^. Kleiiim aiiinui qti.im\i»>
Nain si Clirislo non crederc, Clirisii advenliim repu- sil imniortalis , laineii qiiia mors ejiis recte dicilnr a
diare, Chrislum non recipcrc, cerlum iiidicinm Dei cogniiiono aversio ; ciini sc convcrlit ;id Ifciim ,
esscl aniinarum '

qu;c non sunl Dei ; el idco diclum merilum ost ;vlcrn:c vit;i! conseciueiubo, ul sil ;i!lerna
csscl , Yos vropterea non nudilis qttia non estis ex \ila, sicut dicttim est, ipsa cngriilio. Converti auioiii
,
Deo : qiiomodo vera cssel vox illa Apostoli, in ipso ad Deiim ncmo , nisi ab lioc niiindo se avcrlai ,
pn-
Kvaiigelii nicmorabili principio ,
qua dielum cst , In test. IIoc ego inibi ardiiiiin cl dirririllinunn senlin :
suo propria veuit, et sui eum non reeeperuiil (loan. i, Vdbis si lacilo csl , illc ipso Dous viderit. Ego vellein
1 1} ? Inde siii, si nnn receperunl : aiil iiudo ideo iioii ciedore, nisi ine nioveret, (jiio 1 ciim iste miindiis ,
sui, qiiia iion receperiint : nisi quia liomiiies poccalo- a quo averli jiibeinur,visil)ilissi(, (lixcrilqiiu Aposto-
rcs , eo qiiod suiit liomines, ad Dciim; co vcro qiiod iu.-i, Ea quce vidiuitur, lemporuHa sunt ; qua: aulcm non
peccatores, ad diaboliim peirmenl? Ilic crgo parlem vidcnlur, aUerna sunt (II Cor. iv , 18) : vos pliis islo-
iialurc lenuit qiii ail, Suieuin uon reeeperunt ; iHc vero rum ociiloriimquam ment s jiulicio iribuilis, iipiidipios
voliiiilalis, qiiiail, iVo» eslisex Ueo. Kvangclisla cniin iinliamcssc fulgeiitom iicnnam qiuvnoncx Dcoriilgoal,
rci npora commciidabal, (^hrislus liomimim pcccala cl csse vivcntom aniniam qu.x* ncn ex Dco vivai,
roen obat. pniîlicalur ot crcdiliir. Il;cc ct his similia vel illis cti;iiii
CAPUT VIII. — 10. Quarunt iinde malum, ct linc

dicorom, vel inociiiii ropularom. Possoin iiam(|iie
qnceslione vineere se putanl iltniieltcci. C.ognoscant jnius
Deum ninnibiis, iit dicilur, visceribiis doprecans, cl
quod IncilUmum est , niltil vivere posse sine Dco. Sum- Scriptiii isqnaiiliim licobat iiitontus,c(iam tiiiic rorlassi;
vium malum non cognoscilur nisi cognito summo bono ,
talia vol diccrc, vcl qiiod saliili sal crat cngilaio '.
qr;od est Dctt. Ilic forlassi^ quis dical : Uiido ipsa
CAI'LT IX. — 11. Aitgustinus familiarilnle cuin
y>occ:it:i , ct oniiiino iiiide iii:diim ? Si ai) boiiiiiiC ,
Muiticlia'is el snccessu vicloriic de Cliristianis impcriiia
iihdc linino ? si ab aiigclo, undc angeliis? Quus ex
a se reporliila' dcccfilus. Mitniclicci ex cognilione ilciii
Dco csse ciim diciiur, qiiamvis rccte vercque dicatur
peccati et volunlatis facile refellendi. Sed iiie diio qiuc-
videnltir laiiioii iiiiperitis ct niiiiiis valeiitibiis acriler
dam maxime ,
qiuc incauia:ii i'lain ;ct:itcm facilc oa-
rcs abdilas inlueri ,
qiiasi pcr quamdam caleiiam ad
|>iiiiit, pcr admiiabilos ' atlriverc circiiiliis; (|noruii»
Deum mala ct poccaia connecli. Ilac qu:vslionc illi
csl u:ium faniili;irilas , ncscio (|Uoniodo n iietis i|iia-
regnarc se piilanl : quasi vcro intcrrogare sit scirc.
dain iiiiagine boiiitalis, laii(|uani simiosum aliipiod
Ulinam id esset; iiemo me sciciuior reporircliir. Scd viiiciilum mullipiiciier collo involiitum. Altcrum qnod
iicscio quoinodo sa>pe in allcrcando, inagna; qii:c-
qiuvdam noxia victoria ponc mihi scmper in dispui.i-
Biiiinis propositor personam magni docloris osieiilal,
tionibus provcniebal dissoronli cum clnistianis impc-
flcrumqiie ipsc ipso qiicm tcrrel , in eo dc quo terrol
ritis , scd tamcn fidem suain cerl;ilim , iit qiii-ipie
indociior. !t iqne isti multiludini se pncferendos ar-
possel , dofondere molicniibus. Quo siiccessu crcbcr-
liilnnlur, qiiia prinres iiitorrogant quod cum miiiti- rimo gliscebat ndolcsceniis animosilas, ct impelii siio
liidine igiinraiii. Sed si eo lempore quo cum eis me pervicacin magniim nudum iniprudciiter vergc-
iii
non siciit j:im diu ago, cgisse nunc poenitcl, milii

Quod alterc:indi gciiiis quia post eorum auditio-
bat'.
has rationcs dcpromenli lioo olijccissenl dicerem
, :
nom .nggressus crain ,
qiiidquid meo vel qtialiciimque
Qiiacso, inlorim cojinoscito mccum quod riciilimum
ingenio vel aliis lcclionibiis pntoram, solis iliis liben-
rst , si nibil siiie Deo pnicsl fiilgcro , niullo niiniis
tissimc Iriliuoliam. Ita ox ilidrnm soriiioiiilMis :irdor
posse aliquid vivere sine Deo; ne in laniis iiion-lris
ccrtaniina cx ccrtaminum pioveiitu ainor in illos
iii ,
npinionum remaneamus , ul nescio quas animas vilam quolidic movobalur ^ Ex (pio accodebat iit qiiidipiid
sine Deo babcre prTdiceinus. Sic enim fnrtassc con-
dicorciit, niiris quibiisdam morbis ', iion qiiia sciebam,
liiigct iil id qiiod mccum i^-iioratis, id csl , uiidc sit
sed qiiia optab;im vcriim csse ,
pro vero approbarem.
inaliim , vcl simul , vcl quoliliclordinc aliquando di- Iia factiini o>t ul qiianivis pedclotiiLii alqtie caule ,
8camus.Qiiid si cnim cognitio summi niaii sinccogni- Linion diii soquerer lioiniiies nilidam slipulam vivcnti
tinne sumini boiii conlin;»crc liomini non potcst ?
aninutt^tra-rerenlcs.
ôn ciiim no scinus lcnebras, si iii lonebris seiiipor non poleram lempore son-
1-2, Voniin oslo *, illo j^
fsscmiis : scd lucis nolilia conir.iriiim suiim nnn sinil
inrogniliim. Sumninm anl -111 boiiirn id ost ,
quo sii- '
llaMss. .Al cdili, repulare por.sem. yamque.... lalia ivl
pcriiis essc niliil potest : D •ns aulom b 'num Cl Deo diccicm. vel qvod adnal cogilitrem.
.siduliî
,
» rxliiio i:r. ol vitliaciiuis Ms., p r aniicabHes.
sitperiMS cssc niiiil poiesl : Doiis i;;itur snmmiim bo- ' In Mss., cl iiniietiis snns uigcbtit.
nuni. Cnpno«cnmiis crcn Doum, ^ Mss. |.lcri(V»', nornbatiir.

atqiie iia nos illnd _ ,•
e Kr. vcii. I.ov.: A.v qito nccidcbil il
Iiii,'.!.
qnuiq.m «i-
qnod pra'proporc qiKcriiiiiis iion lalcbii. Moili!'Ciis;!C cerent,miii^qi.ibi:sditinmotlis, elc. M.
• luliliol:.: iei\imiim]HMcinm.\.t)s.: lervm x-Ui nnn
yulcro"'- raul (iu.- |<>l i"t!.'iiicilili laolialieliaui: ita ttui-
•
' lAH\, jitdlciim eU aiiiin-iy>m. 'ay<'\gi-\i\iT ox vss.
,
103 I)K DUAHLS .\M.\I.\nUS CONXnA .MANICIIyEOS, S. ALGISTINI |0i

bibilia nb iiilelligiltililxis, cnriialiu sciliccl alj spiiilua- iii icbu$ ol)i.ciiri8 abditisqiuj rcrsarl , ubi propier in-
lil)us (Jijiidicarc a((|uc disocriterc ; iioii crat :i laiis , tclligcnliiiiii paucitalcm vcl rraiidig vcl osleiilalioiiiit
iion (lis('i|)lin:i>, noii ciijii.<<(iain cliniii coiisii(;lii(liiii.s , suspicio nasci solci ? Sccrjdal paulis|)er illa inlelli-
non ullonini (lciiirpic niciilortitii ; iioii (irtiii inrvi gibiliuin sciisibiliuiiiqtie (lislinclio : niilla milii (i:it
gaiiilii cl f'clicil:ilis rcs csl : ilatic laiiilciii nc illii(l invidia, qiiod l:ird;is aiiiin;is «iibliliiiin dispiiialioiiiim
(|ui(l(:in arri|HTi; iiolorani, (|iioil iii oinniiini lioniinutn stitiiiili.s pcrscqiior. Liccal iiiibi nie scirc vivcrc , li-
jiidirio siiinini Dci lcgibus nalurn ipsa conslitnil? ( e.it mihi sciie me vclle vivcre : iii qii.i; ki coiisenlil
(lAPUT X. — Pfi-ralitin tioniihi n valiinlale. Vilit gcntis huiiiaiitim , tain indîs cognila esl volHnlas iio-
cl votitnliis sua cuiqite iiolistiinKi. Volnnlas qititl sil. sli:i, quain viia, Ncquc cuiii isl;im sciciiliam profi-
Quivis cnim Iioniines, ([iios modo a communi scnsii tcniiir,mctuctidum cst ne no« qiiiKqiiani falli i>o,sc
gcncris hiimani iiulladisrupissel amenlia, qua; vcllcnl coiivincal hi.c ipsum cniiii lalh ncii;o
: 'l<-8l, si ;iii(
p
ad judicandum sludia deliilisscnl, (|Hamlil)Cl inipcri- inn vivat, aiil nibil velil. .Non mc ai-bitror qiiidqmiiii
liam, quanlaincum(|uc ctiam lardilalcin; vclim cxpe- ob^curum atlulissc, cl vcrcor ncciiiquani inagis, qnod
I iri (iiiid milii respondcrcnl roganti, ntrum cis pcccassc h:i c iiimiinii iiiaiiifesla siiil, vidcar cssc culpandiis :
viderctur, dc ciijus dorinienlis manu scripsisset alius scd (|uorsum liac (cndant, considerennis.
ali(|uid Ilap[itiosum. Omncs quis duhilet il.i fuissc no- \i. Non igitiir iiisi voliintate fieccatur. Nobis aiilem
galuros illud esse pcccatum , itn reclamatiiros, nt volutitas noslra notissima cst : nequc ciiiin scirem
eliam succenscrcnt lortassc quod l:ili eos rog:iiioiie mc velle , si (jiiid sit voluii;as ipsa nescirem. Denni-
dignos putavcrim ? A quibus ego ,
quoquo niodo po- tur iiaquc isio iiiodo : Yolunlas est aniini moius
leram, rcconcilialis ct in c€s?^siliiim reslitdlis pc- c.gcntc nullo, ad aliipiid vcl non aniitlciiditm , vel
tcrem, iit mc nlitid tam niatiircstiim, cl iii omn'ti:ii adipiscendum («). Ciir ergo iia tiinc dcfinire noii
eogtiilionc posilum , interrogantcm non moiesic fcr- losscin? An eral diflicile vidcrc invituin volenti cssc
rctit : liinc qu:i;rercm, si min dormienlis, sed scicnlis conlrarium, ila nl coiitrarium siiiisiriim di \ti'0 csso
inanu, qiii niembris lamen caiteris vinctiis alqm; coii- dicimiis, non ut nigriim albo? Nani c::dein rcs siiiiul
Btrictus essct ,
qnisqti;im valciilior alii|iiid similitcr et nigra et alba e^^sc non potcst : duoruin aulem in
fecissct m:di, titruiii ojnia id nossct ,

qiiatnvis omiiino mcdio quisqiic jiosilus , ad alli runi siiiislcr cst, ad
noluissct, iillo pc( cali iiominc lciicrclur. Et liic milii alterum de.xlcr; siini;l quidcin utrumque uniis honio,
omnes mirantes qiiod talin sciscilarer, siric cancla- sed siiiiul utrumqiie ad unum hominem iiullo modo.
tionc lespoiidcrciii, nihil eliain isluin omniiio pcc- Ita quidem invilus ct volens unus animus siiniil csse
casse. Qiiid ila? Qiii:i dc (|uo iiescieiilo, vcl resisterc polesl; scd uniim atque idem iiolic siinul et vcllc noii
non valciilc qiiisqiiam quidpiam m:ili fcccrit, jusic polest. Cuiii eniin qiiisqiic invilus ali(|uid facit , si
damnari nitllo modo potcsi. Atfnic idi|isnm cur ila euiti rogcs ulruin id f:icere vclii, i;ollo sc dicil : itcm
esset, si in illis hoininibiis ' nalnram ipsain percon- si rogcs ntrum id vclit non faccre, vcllc rcspondel.
tarcr humanam , f:ici!c pcrvcnircm ad id qiiod ciipc- Iia iiivilutn ad facieitdtim, ad iioii faciendiiin aulcin
rcm , islo inodo qii:vrciis : Quid , si dormicns ille volcntctn rcperics : id cst cniiii unuiii animtim iino
jam scirct quil alius dc manu ejtis factiinis csscl, ct. teinpore liabcnlein ulrumqne, sed aliud at(|uc aliud
de induslria, plu.^ p liis ctiam ne expcrgisccretur *
, nd singula refereiilem. Cnr hx-c dico? Quia si rur-
se somnc dcdcrct, utaliqucm junindo ' liillcrcl; nuin siiin (lucramus qiiam ob causam id invitus faciat ,
ci quidqunm sominis ad innocentiam stiffragaretiir? cegi sc di(et. Nain ct oinnis invilus faciens cogitur ;
Qiiid aliud quam noccntem liominem pioniintiarct ''?

ei omnis qui cogiliir, si f;icil , noi.nisi itiviius facil.
Quod si el ille volcns vinctus est, ut nliquem simili- Ucslal ul voiens a cogciitc sit Iibcr, cliainsi se quis-
lcrpraitenla delctisione dccipercl, quid ci tandem,ut qnaiii cogi putcl. Et hoc eiiim modo omiiis qiii vo-
peccalocareai, illa viiicula piofiicrunt ? Qiianquam his lcns f;icil , non cogilur; ct omnis qiii non cogilnr,
obslriclus, revcra rcsistcre non valcrei; sicut ilie
aut voleiis facit, aut iion lacit. Hacc cum iii omnilius
dormieiis, quid tiinc ficret , omiiino ncscirel. Nuin- bominibus, quos iiiterrogarc non absuide possumus ,
quidnam igitiir diibila;;diim est qiiin peccassc ambo a pucro usquc ad seiiem, a ludo lilierario usqiie ad
Judicareiilur? Qiiibus concessis colligercin , nusqicmi soliiim saiiieiilis nalura i;)sa proclamct cur ego
, ;
scilicct iiisi iti volunlate esse pcccatum {a) : cum tuuc iion vidcrcm in deliniiione volunlalis poncndtiin
piihi auxiliarctiir eiiam illud, qiiod jiislilia peccaiiles csse, Cogcnle iiiillo, quod nunc qiiasi experientia
tcnet sola mala voluntale, quamvis quod voluerint niajorc cautissimns posui ? Al si lioc tibiqtie mani-
iinplere ticquiveritil. fcstum est, cl noti doclrinn, sed natura omnibus
13. Quisquamne'me ista tractantem, posset dicere, proinpluin; qiiid rest:it qiiod vidcalur obscurnm, iiisi
dein iie illud qitidem. Cisiiganlur manuscripiorum auclo- forle uUum lateal, aliquil nos velle cum volumus,
lllale.
el ad h'jc movcri ani:!iu:ii nostrum,idque aul babere
' Sti-Mss. A' edil', nmnibiis.
» Pluies Mss., se piis eiia n, ue experginccrelur ; oinisso, nos aut non habcre, el haberemus retincre velle, si
polus.
£i non habcremus acquircre ^ ? Quai^J aiit non amit-
i Verbiun, iitrmido, :il)c.>l a Micliaelitio ins.
''
Kdili, Qnid aliiuiilli.... pronU':liiire>it. Al Mss.
oinissa
\oco, i ii, liabont, prununlitini : suliinleilge, naUira Uu- ' Micliaelinus Ms., recipere.
((?) I Jtelracl.,caii. l.J, n.o.
'.inna.
{_a) I Uelracl,, caji. lo, n. 2,
,,;:
105 LIDEI\ UNus. m

lere, aut aJipisci aliqnid vuU, omnis (\m vuU. aliquando discreta , nunc esso cominisia. Conus qui-
Quainohrem , si omnia istn liicc clariora snnt ,
sicuii dom coinmixtioiiis hujiis el caiisani nonduiii au>Jii'-
suiil, neiiue niciE tanlum, sed iioliii.i' genoris luimani ram : Sfd tamcn jam qii.rrerc polti im ', iiiriim illi'd
vcritalis ipsius libcralilatc donala, cur illo eiiam niaium genus a.,imarum, aiitcquam Uino miscerclur ,
leinporc diccre non possem : Volunlas esl moius ani- habuissct aiiquam voluiilatcm. Si ciiini noii liabcbal,
nii, cogenle nullo, ad aliiuid vel non aniiltendum sine pecc:ito alquo iiinocens cral, ct idco niiilo modo
vcl adipiscendum ? niaUim {a). Si autem idco maliim ,
qnia licc-t essct
CAPUT XI. — 1.^. Peccatum quid. Dicet alicpiis : sine voluniale, tanquam ignis, lameii si honum alti-
El hoc teadversum Manioluuos quid a<ijuvarct? Ex- gissct, violaret, alquc corrumpcrct : quaiilum est
specla ; sine prius etiam peccatum de(iniamus, quod ncfas, ct iialiiram iiiali taiilum valcrc ad coinmul.in-
sine voluntaie esse non posse omnis niens apud se dani ullani Dci parlem *
, et suminiim iliiid boiiuiii
diviiiitus coiiscriplum lcgil. Ergo peccalum est vo- corruplibiie cl violabile credere ? Qtiod si voliiuf.is
lunUis relincndi vel conseqiiendi quod juslilia viUit incrat, profocio ineral, cogenle nullo, moiiis aiiimi ad
cl uiide libcrum esl absiinere (a). Quanquam si libe- ali(|iiid vcl non ainittcndum , vcl aJi|iisceiiduin. lloc
riim non sit . non est voluntas. Sed nialui grosbius

'
autcm aliqiiid, aiit bonuiii cral, aul boniim pulaba-
quam scriipulosius dermirc. EliamncMii libri obscuri tur : non eniiii alilcr appeli posscl. Scd in summo
mihi scrulandi eranl, unde discerem ncmincm viiupc- umIu, atitc romniixtionfeni qiiam pncdicanl , iiiilluiii
ralionc suppliciove dignum ,

qui aul id velil quod unquam bonum luil. Unde igiiur ibi vcl scientia vel
jusiilia velle non proliibet , aut id non facial qiiod opinio boni csse poluit? An niliil volobant quod apud
facerc non polesi? Noiine isla cantani ct in monlilius se csscl, aiqiie iilud bonuin vcrum, quod cxtra crai,
pasiores, ct in ihealris poel», et indocli in circulis, iippctebanl? Ista vero praiclara cl magna laude prc-
et docti in bibliothecis, ct magislii in scholis, el an- dicaiida vuliintas est, qua summiim aiipcliliir el vc-
tistites in sacralis locis , cl iii oibc icrrarum genus ruiii botium.Unde igiliir iit suiiimu maio molus aninii
luimaniim? Quod si nemo vilupcraiione vel damna- lanta laude dignissimus? An sludio noccndi a|>pctc-
lionc dignus esl, aut non coiitra veiiliim justiliic fa- baiit? Primo, eodein revolvitur ratio. Qui ciiim no-
ciciis,aul quod non potesl non faciens, omne auleiu cere vult , bono aliquo vult privare alium propter
ptccatum vel viluperandum cst, vel damiiandum aliquod botiiim suiim. Erat igiliir in cis vel scicnlia
quis dubilel tunc esse peccatum , cum et velle iiiju- boni, vel opinio ,
qu.-e summo malo nuUo modo esse
sium csl,et liberum nolle; et idco definiiionem illam debebal. Dciiidc boiiuin illud cxtra se p.isilum, cui
el veram el ad intelligendum esse facillimam, et non nocere sludebant, utrtim omnino essct, unde cogiiovc-
niodo nunc , scd lunc quoque a nic poluisse dici : ranl?Si inlellexeranl, quid lali mcnie prxcIarius?Att
Pcccatum est voluntas relinendi vel consequendi quod quidquam cst aliud ,
quo magnis ' laboribus omnis
justilia veiaf, el unde liberum cst abstincre ? boiiorum porrigatur iiitenlio , iiisi ut summum illiid
C.\PIJT XII. — 16. tx dalis definitiombus peccati cl sinccrum bonuin inlelligalur ? Quod ergo nunc vix
et voluntatis liaresim Manichaorum totam evertit. t.x paucis bonis jusiisque conccditur , id tunc illud me-
malarum it^m animurum jusla damnatione sequitnr non rum malum nuilo bono adjuvante jain polcral? Si
natura , sed voluntate matas esse. Animas csse nalura aulem ilke anim.-c corpora gcrebant , ct id oculis vi-
bonas, quibus dalur venia pcccatorum. Age nunc, vi- derant; qua; liiigu;io, qu;c pcctora, qiia) ingcnia lau-
deamus quid nos haec adjuvareiit. Plurimum omnino', dandis istis oculis prxdicandisqiic sufliciiitil ,
qiiibus
iil nihil amplius desiderarcm lotam quippe causam : vix possunt mentcs justortim adxqiiari? Quaiiia bona
flnirent. Nam quisquis secreta coiiscienliai sujc lc- iiiveiiimiis in summo nuilo? Si enim viderc Deuin
gesquc divinas peiiitus naturx inditas, apud animuin malum est, non est bonuin Dcus : bunum est aulem
inlus, ubi exprcssiores ccrtioresque sunt, consulens , Deus : bonum est igilur Deum videre ; et iicscio qiiid
has duas deliniliones volunlatis aique peccati veras hiiic bono * comparari qucat. Porro quod vidcre bo-
esse coiicedit , totam Manicha?orum liarcsim paucis- num est, unde licri polest ut possc vidcre sit maluni?
simis et brevissimis, scd plane inviclissimis ratiun- Quaproplcr quidqnid vcl in illis ociilis, vcl in istis
culis sine ulla cuiictnlionc condcmnat. Qiiod sic con- menlibus fecil, ut ab liis possit vidcri divina substaii-
siderari Duo animarum genera esse dicunl

potesl. ,
tia, magnum et ineffabili laude digiiissimiim bonuni
(inum boiium, qiiod ita ex Dco sil, ut non ex aliqun recil. Si autem non facium, sed ipsum pcr se talc ac
maleria vcl ex niiiilo ab eo factum, scd de ipsa ejiis scnipiternum erat, dilTicilc lioc malo qiiidquam mclius
oiiiniiio substanlia pars quxdam proccssisse dicatur; invcnitur.
.nlieruin aulcm maluiii, quod nulla prorsiis cx parlc ad 17. Poslremo, iit nihil horum laudandoriini liabcant
Deum pertiiierecredunt credcndumquc comiiiciidant ill:e animre, qu.ne illorum nlionibus habcrc cogiiiilur,
el idco illiid summum bonum , hoc vcro summum (|uwrcrcm ulrum aliqii:is aii nullas aninias Dciis da-
malum esse prxdicant : atque isla duo gciicra fuisse

> Filili, quaercrc coeperam. Melius Vaticani Mss., qtiwrere
Sola iHlilio \m., crasaws.
• jHJteram.
» Edilio Kr., definire etiam rem. Nee hi libn, etc. Lov., > 111 Mss , i7/«tn nei partrm.
definire eam rem. .\ec, eic. c.isliu'anlur cx Mss.
' x)la ediru) Lov., maqis.
» lia Mss. Al edili, primum umnium.
' l.o\. ylanlnbonn. Alicsi, tanlo, a actcris libris.
(u) Uctract., caii.I."j. u.H.
(n) l P.eiracl., cap. lo, ii. 4 1
Sanct. Atr.LST. VIII. (Quiitre.J

;
,,,,
107 HK DUABUS ANIMADLS COMIl V M\.NICII/EOS, S. ALCUSTI.NI m

inncl. Si iiiilliis , niilliim iiiorilonirn jiidiciiiiii cst ,
co;,Minliii ? Si ila cogiinliir, iil rcsislcndi potcslas iiiiila
iiiiila |>r()vi(loii'i:i ; cIcmsii |ioliiis(|n;mi nilidiu; niuii(liis sit, iion pcccanl : si csl in potesialc sua icsibtcie , «'l
adniinislralur, V(^l polins iioii iitlininislraliir : iion propria volunlalc conscnliiint , cur tanla bona iii
ciiim adniinislralio casihiis daiula csl. Hoc aiilein si Kumino malo, cnr hoc maluni in snrniiio bono, pcr do-
oiniiibus fiualibel religionc devinclis crcdore nefas clrinam illorurn cogiiniirinvoiiirc ; nisiquia ncquc illinl
csl , resiat ul aul sil aliiinaruin animaruin danmalio ,

nialiim csl qiiod su^picione indiiciinl, neipje Iioc sum-
aut nulla pcccats siiit. Scd si iiulla pcccata sunl elinn muin lioniini qnod suporslitionc perverlunt?
nullum inaluin : quod isli si dixcrint, hacrcsim siiain CAPUT XIII. —
19. Ex deliberatione in malam f,
«no ictu inlcrficiunt. Convenil igiUir milii cum illis , in bonam parlem non linbcri duo animarum genera.
animas aliquas divina legc jiidicioquc damnari. At Conccsso (jenere animarum illicientium ad turpia non ,
Ikc, si bonai sint, qua; ilia jiislitia est ? Si malx; na- scqui lins esse nalura malas , alias esse summum bo-
lura, an voliintale? Scd nalura essc mahc animrc nuni. A t si dc duobus istis gcncribns aniniaruin delirare
nuUo modo qucunt. Undc lioc doccinus? Dc superio- illos ct crrare docuisscm , aut certe ipse didicissem ,
ribus defmilionibus voluntalis alqiic pcccali. Quia di- quid remancre poteral, cur milii jain de ulla re au-
ccre animas, ct csse malas , cl niliil peccare, plenum diendi vcl consulcndi viderentiir? An ul discerem liinc
est demcnliae : dicere aulcm peccare sine voluntale, ostcndi animarum duo csse gcncra ,
qiiod in dclilic-
in malam parlcm , nuiic bonam
'
niagnum deliramcnlum esl ; et prccali reum tcnere rando nuiic in iiiiUit
quemqnam, quia non fecit quod facere non potuit asscnsio? Ciir noii magis lioc signum est uniiis aniinx',
suinma: iniquilatis csl cl insaniye. Quamobrem illa; qiisc libcra illa voliinlate Iiiic cl hiic fcrri , hinc aii|iic
animae quidquid faciunt, si natiira , non volunlate fa- liinc referri polest? Nam inihi cum accidit, unum me
Ciunt , id est , si libero ct ad faciendum et ad non fa- essescntio ulrumque consiihranlcm, altcrutrnm cli-
ciendum motu animi carenl ; si denique liis absti- gentcm scd pleiuinque
: illud libel, liocdecel, qiiorum
ncndi ab opcre suo potcslas nulla concedilur, peccalum nos in inedio positi flucluamus. Nec inirnm : ila cnini
earum lenere non possumus (a). At omncs faienlur, nunc consliluli sumus , ul cl per carnem volnplatt;
malas animas jusie et eas qiiic non pcccavcruiit affici, ct per spiriium honesiate possimus. Qnare non
el ,
fatenlur igilur cas malas csse qu;c

dnas animas hiiic faleri cogor? Possumiis enim mcliiis
injusle damnari :
auiem sicut raiio docuit non peccani. et inulto expcdilius intclligere diio genera bonarum
pcccant. \\\x , ,
Animarum ergo malaruin genus nescio quod exlra- rerum ,

quorum tamen neulrum ab auclore Deo sit
ncum », quod a Manichicis induciliir nullum esl. ,
alienum, unam aniinam ex diversis afGcere partihus *,
inreriore ac superiore, vel qiiod recte ila dici poiest,
18. Nunc bonum illud genus videamus <iUod rur- ,
laudant, ul ipsam Dci substanliam dicaiit ossc.

exlcriore alque ihteriore. Isla sunt ' duo genera, qii.c
sus ila
suum ordinem meriliim- sensibilium el inlciligibilium noniine paulo anle ira-

Quanlo aulem mdius esl ul
nec sacrilega supcrbia ctavimus, qiiac cainalia ct spiritualia libcniius el fa-

qiie quisque cognoscal , ila
ventilelur , ut cum se tolies commulari senlial miliarius nos vocamiis. Scd facttim est nobis difficile
summi illius boni, quod incommutabile pia ratio pro- a carnalibus abstinere cum panis verissimus nosler
,
litelur et docet, crcdat esse subslanliam ? Ecr e cnim spiriiualis sit. Cum labore namque niinc edimus pa-
non peccare animas co quod nem. Ncque enim nullo in supplicio sumus peccalo
cum manifestum sil in
non possunt unde con- iransgressionis mortales cx immortalibus facti. Ideo

non sunt tales, quales essc ;
slat jam nescio quas ilias induclitias nullo modo pec- conlingil ul cum ad mcliora conanlibus nobis, consue-
care ,
omnino non esse rcliiKiiii-
ct proplerea illas :
tudo facla cum carne et peccala noslra quodam modo
tur, utquoniam concedunt csse peccata, non inveniant
militare contra nos, el diflicultalem iiobis facere
qiiibus ea irihuant nisi bono generi animarum et ,

coeperint , nonnuIU slulti aliud genus animariirn
snbstaniiac Dei.Maxime autem urgentur auctoritale quod non sit ex Deo superslitione oblusissima suspi-
nunquam enim ncgaverunt dari veniam ccntiir.

christiana :
peccaloruni, cum fuerit ad Deuin quisque conversus 20. Quanquam eliam si cis conccdalur inferiore
nunquam dixerunt ( ut alia multa ) quod Scripturis alio gcncre animarum nos illici ad lurpia , non inde
diviiiis hoc quispiam corruptor inseruerit. Qnibus conficiunt aut illas natura malas cssc, aut istas sum-
crgo pcccaia donantur ? Si alieni generis illis malis mum bonum. Fieri enim polest ut propria illa; vo-
possunt ct bonae ficri, possunl Dei regnum possidcre luntate appelendo quod non licebat, hoc est, pec-
cum Cbrislo. Quod isti quia negani, nec babeiil altc- cando, ex bonis facta; sint mal£ ; rursusque Oeri
rum geiius , nisi carnm quas dc substantia Dei esse bonic possinl, sed sic ut quamdiu manent in pcccalo,
perhibenl; reslal ul non solum eliam ipsas, sed ipsas ad sese alias occulta quadam suasione Iraducanl * : J
solas peccare falcantur. Ego aulem nihil pngno nesolye deinde, ut omnino mala; non sinl, sed iii suo geiicre,
pecccnl : pcccant lamcn. At enim ' mali commixlionc qiiamvis inferiore , opus proprium sine ullo peccalo
> Sic Mss. At Kr. et l.ov., teneri. Et pavilo post ildem edili ' sic in Mss. At in editis vulgo male, ex diversis efficere
ferunl, peccato carum teneri iion possumm. parlibus-
* Etliii, extra illud. Melius vaticani Mss.. extraneum. * Editi, ita sunt. Meliores vero Mss., ista sunt.
» liditi, peccanl tamen, etenini mali commixtione, etc. * Mss, ycd ut (it. Michaelmns Ms., sed ut (il,
valicani
Eiiiendanlur cx Mss. quamdiu manent in pcccato, ad alias sese occulta qmilani
(a) I Petricl., cap. 13, n. 6. suasione iraducanl.
;,
,
109 WHER UNU5. ro

exerccant : isLc aulom supi;riorcs quibiis actionem utile cst pflenilcrc peccali. Quid cgo nuiic in hanc
longe prvstanliorLMn rcrum nioJerfllrix jiislitia suni- rem divinaruin Srriptuniniin tostimonia, qii;c usqiie-
nia Iribuerit , si illas inferiores so(iiii el iiniljri vo- qu.Tqiie dilTiisa suiit, rolligain? Vox csl oliam ista n.v
luerinl pcccando fiunl iiial.e ,non quia malas scd ,

tur:v : ncmincm stultum rei hiijus noiiiia doscrtiit ;
,
quia male imilanlur. Ab illis cnim agitur proprium ,

hoc nobis nisi penilus insitiim cssel, periremus. Po-
ab islis appetiiur alienum : uiido ilhe in suo giadu lest ali(|uis dicere, noii so perc;iic : non autom sibi
manenl, isl;e ad inforiora mergnntur. Voliil ciiiii Iio- e(ise, si peccavorit, poeiiitonduin, niilla barb:irics di-
mines ferina sectanlur. PuUbre namquc incedit qua- ccre audcbit. Qux cuni ita sint, qu:cro cx duobiis
drupedans cquus : al si Iioc bomo pedibus maiiibus- illis gcneribus animarum, cujus sit pGeniiere ppccnti?
que imilelur quis eum vel palearum cibo dignum Scio ()uidcm neque illius esse posse, qiii male facere,
,
putet?Recle igilur ploruinque improbiiinus iinilan- neiiiie illius qui beiic faccre non poti-st : quaro, ut
lem, cum eum quem Improbamus imitalur probomus. corum verbis ular, si aniinam teiicbrarum peccali
aulem non quia non sit assecutus, sed quia omnino

,
pamitct, non cst de subsiantia sumini mali ; si ani-
assequi voluit. lu cquo enim probamus illiid cui ,

niam lucis, non est de subsianlia summi boni. Pocni-
quanlum pr;vponiinus Iiominem tantum offendimur ,

tendi cnim alToctus ille qui prodest, ct malc fecissc
quod iiiferiora sectatur. Quid inlcr ipsos bomines, in poDiiiloiilem ', et benc facere potiiissc tcslatiir. Qiio-
einiltenda voce noiinc quod prxco bene facil, eli:imsi modo igitur ex ine nibil mali, si ogo perpcram feci?
clarius ac melius id faciat senalor pnccone , insanus aut quomodo me rccte poenitel, si ego non fcci? Audi
est? Coelestia suscipe : lucens luna laudatur, suoquc partem alleram Qiiomodo ex me niliil boni est, cui
:
cursu atque vicibus bene consideranlibus salis placet bona voluntas incst? atil qiiomodo ine recte poenitet,
tamen si eani sol velit iiiiilari ( fingamus enim eum si iion incst? Quamobrem aul nogent isti csse poeni-
posse baberc hujusmodi voluntatcs ), cui non summc tendi magifUm uiilitalem, ut non solum a christiano
ac jure displiccat? Ex quibus illud est qiiod intolligi nomiiic, scd ab omni etiain vel imaginaria ralione
vulo. Eliiiin si sunt animx (quod inlerim inccrltim pcllantur; aut animarum illa duo genera, unum ex
qiio nihil mali, allcrum ex quo *
est), corporcis ofGciis non peccalo , sed iialura de- niliil boni sit, dicere
diUc , nosque quanquam sint inforiurcs, ali(|ua la- atqiie docere jam desinant : quod si faciant, Mani-
,
men inleriore ' vicinitate continguiit , non ilhis ideo chxi essc utique jam desinent ; nam lota illa secla
nos cum eas scquiinur, ista bicipiti, vel potius pnccipiti aiiimarum varietale
malas babcri oportere, (|uia et
fulcitiir.
el corporea diligiuius , mali sumus («). Propleroa
enim corporea diligciido peccamus ,
quia S|>irilua!ia 23. Ac mihi quidem satis est sic scire quod Mani-
diligcre et juslitia jubcmur ct natura possumus , ct clinci crreni, ut scio poeniicndum esse pcccati : ct la-
lunc in iiostro gencre oplimi et bcaiisîmi sii- inen si niinc ainicortim ineorum aiiqucm, qui usque
miis {b).
adliuc illos audiendos pulat, compcUem jiirc aniicitian,
2f. Qu;im<)brem ,
quid habct argiimcnti acsluans ct ei dicam, Scisiie utile essc, cum quisqiic peccave-
in iitiaiiique p.-trlom delilkeratio , modo in peccatum ril, poenitere ? sine dubitationc se scire jurabit. Si
prona , niodo iii recle factum subvecta , ut duo ani- ergo te fecero ita scirc falsam esse Manicbxorum hae-
inariiin genera, quorum alterius natura ex Dco sit, alte- resim, desidcrabisnc ainplius? Quid amplius sc possc
rius noii sit, cogaimir accipcre, cum alias totcansas alin hac re dcsiderare ' rcspoii(ie;it. Dene qnidem hilc
ternnntis cogilalionis conjiceic liceat? Scd baucob- usque. Sed cum osteiidere coepero ccrtas ncccssa-
scura csse, et incassum ab animis iippientibus quxri riasquc rationcs, qu:c illam proposilionem adamaii-
quisquis boiius rerum cxistiinalorest, videt. Quarc illa tinis, ul dicilur , calcnis innexic coiiscquunlur, rein-
poiius qiKc de voluiilale at(|iic pcccalo dicta suiit, ill;i, que totam ad conclusionem qua illa evcnitur secta
inqu;ini, qiix summa justilia neminem ratione ulen- pcrduxcro ; negabit sc forsilan scire utililatcm illam
lem ignorare pcrmiliit , illa qiue si auferantur no- poenilendi, quam ncmo doctus, nemo indoctus igno-
bis , nihil est unde disciplina virlutis inchoelur rat ; et potius sc scire contcndet, cum dubiiainus ct
nibil unde a vitiorum morlc ' surgaiur, etiam atque dcliberamus, duas in iiobis aninias patrocinia propria
singulis qua^siionis partibus adliibcrc. consuctiido
eiiam considcrata satis clare ac dilucidc Maniclixo-
lum hxresim falsam esse convincunl. pcccati ! comes pocna * peccati ! Vos me tuiic a re-
C.APLT XIV. 22. Riirsum ex pcenitendi — ulilitate rura tam manifestarum considerfliione avertistis ; sed
tnomlratur animas non natura malas este. Demonttra- non senticnti nocebalis : nunc vero in familiarissimis
nonnisi ex consuetudine errandi con-

meis simililer non scnlieiilibus nic jam vulneiatis
lioni tam certce
quod de poBiiitendo iiunc lorqueiisque sentientcm.

iradicitur. llurum siinile est
dicam. Nam, ut inter omnes sanos constat, el quod

CAPUT XV. — 24. Orat pro amicis quot habuit er-
rorittocios. Attcndite isUi, quxso, charissimi : vcEtra
ipsi Manichxi noii solum fatciilur, scd ct pra:cipiunt.
' sic omnes Mss. Edili vcro, affectio illa qwB prodil nmle
* sic ia Mss. Al in excusis, inferiore. fecisse poenitentem.
* Editi. nUemanlcs cogilationes. casiigantur cx Mss. » Apud Er. I.ugd. ven. Lov., dhcere. M.
» lia in Mss. Al in excusis vulgo, mole. ' Ediii, esse f>os^\el in fuic re desiderandum. Ai mha., sc
{a) l Relracl.. cap. Ij, n. 7. posse in hac re desiderare.

* sola fcrc edilio Urv., pancc.
(b) Ibid.. n. 8.
m CONTIIV FOriTUNATIIM .M\N[Cn^tIM, S. AIJCUSTINI 119
iiigoiiia Ijonc iiovi. Si milji iiuiic vos <|ualiscuiiiqu'^. iiiillus (n). Vidco maxliiic cxspcclari boc loco, quo-
lioiniiiis mciilcm ralioiicmquc coiiccdiiis, mullo ccr modo cliam catlioiicasS^Tipluras a .Maiiiclia;!» aec»*
lioia siiiil, (|uam qii.c ibi vcl vidcljaiiiur disccre, vcl salas vcl luiic dcfciidcrcm, si, ul dico, cauiu» ck»ciii;
magis cicdi rc cogcbamur. Dcus magnc, Dcus omni- ycI nunc dcfcndi [MWsc dcmonslrein. Scd in aliis vo-
polcns, Dcus siimm:c bonilatis, qiiciii inviolabilcm luminibiis Dcus adjuvabil pro|tosilum mcuin; iiam U)i-
alqiic iiicommiitabilom crcdi aliiiic iiilcHi};i fas csl, jus jaiii, quanluin arbilror, modcrala '
parci sibi ()0-
Trina unitas, (|uaiii calliolica Kcclcsia colil, siip|)l(;x slulal bjngiludo.
oro, expcrlus in mc miscricordiam liiam, iie bomincs
cum quil.iis mil.i a pueritia in omni conviclu f.iit
^«utS-L^Z^^^rsTf
{ii) Kclracl., cap. 15, u. 8.
1
siimnia consensio, iu luo cuiiu a me dissentirc per-
DE SUBSEQUENTE DISPUTATIONE,
POSSIDIUS IN AIIGUSTINI VITA , CAP. VI.
Sane lunc in illa Ilipponensi urbe , Maniclionorum pestilenlia qiiamplurimos cives el pcregrinos infecerat
et penclraveral , seducenle et decipiente ejusdcm bocresis quodam presbytcro nomine Fortunato, ibidcm
convcrsante atque manenle. Inlerea Hipponcnses civcs ct percgrini Chrisliaiii tam Calbollci quam eliam
Donalislae adeunt Auguslinum presbylcrum atque deposcunt ut illum bominem Manicbacorum prcsbyte-
,
rum , quem doctum credebant, videret, et cum eodcm de Lege Iraciaret. Qiiod idem, ut scriplum est,
paratus ad responsionem omni poscenti se ralionem de fide et spe quai in Deum esi ( I Pelr. iii, 15),
potensque exboriari in doctrina sana et contradicenies rcdargucre ( Tit. i, 9), minimc renuit. Scd
,
ulrum etiam hoc Fortunatus fieri vellct , sciscitatus cst. At illi confeslim ad ipsum Forlunalum id detnle-
runt, pcientes et exbortantes ac flagilanlesquod id minime recusaret. Sane qiioniam idem Forlunalus
,
jam apud Carlhaginem sanclum noverat Augusiinuin adliuc in eodem secum crrorc conslilulum cum eodem ,
congredi pavitabal. Verumtamen suorum maximeinslantia coaclus ac verecundalus, promisit cominus se esse
venturum, cerlamenque disputandi subiturum. Unde coiidicto die el loco convcnerunl in unum, concurren-
libus quamplurimis viris sludiosis turbisque curiosis, et apertis notariorum tabulis, disputatio est c(Epta primo,
el secundo finita esl die. In qua ille manichaeus prKceptor, ut Gcslorum conlinet fides, nec calholicam asscr-
lionem poluil evacuare, nec Manicbaeorum scctam subnixam veritale valuit comprobare : sed deficiens respon-
sione, ultimo collaUirum se cum suis majoribus ea quce refellere non potuit, proseculus esl ; et si sibi forle
de bis salis minime fecissent, sua) anima; consulturum : atque ita ab omnibus apud quos magnus et doclus
videbalur, nihil valuisse in suoe sectae asserlionejudicalus esi. Qua ille confusione affectus, et sequenti tem-
poic dc Hipponensi civitate profectus, ad eamdem amplius non remeavit : acsicper nienioratum Dei hominem
omnium cordibus, vel qui aderant, vel qui absenles illa quai gesta sunt cognoverant, error ille ablatiis, calho-
Hca est intimata ac retenta sincera religio.
Le suhsequente Disputatione vide lih. 1, cap. 16, Retractalionum, tom. 1, col. 612, n. 1, a
verhis, Eodem tempore, usque ad verba n. 2, Clarissimis consulibus. M.
ACTA SEU DISPUTATIO

CONTRA FORTUN ATUM MANICHÛM.
DISPUTATIO PRIMjE DIEI. latio advcrsus Fortunalum Manichaporum presbyle-

Quinlo calendas seplembris, Arcadio Anguslo bis rum , in urbe Hipponensium regionum , in Dalncis
a RuQno viris clarissimis consulibus . habita dispu- Sossii ', sub prxsentia populi.
ADMOMTIO PP. BENEDICTINORUM.
Liber conlra Forlunatum castigatus esl juvanle codice valicano, Arnuluhensi, et victorinis duobus, praeler Bclgiconira
rium varias lcctiones olim a Lovaaiensibus dalas. perlectis etiam anliquis edilLonibus.
Comparavimus proeterea eas omnes editiones initio Retr. et Gonfess.,/. 1, memoratas. M.
» Editiol.ov.,SOi>ii. caeteri bbri, sossii.
(fl) Scriptus anno 392.

, ';
us DlSrLTATI '.) pniMA. m

1. AccLSTiNus «lixit : Ego jain crrorom pulo, qiiain oialionem. PiaMcr lioc in illa oraiiono vestra niliil
anlea verilalein pui;>b;iin : uiruni reclc exisliinem, iiovi coinpcri. Quisqnis aiitem vobis opponit qiix-
a le pneseiile audire cupio '. In primis suiiimuin slioncm aliquain dc inoribiis , Eloolis voslris oppo-
trrorein pulo , omnipolenlcm Douin , in quo uiia nit '• Quid aiilcm intor vos agalis ,
qui Elocli estis,
nol)is spes est, ex aliqiia parlc violabilem, aal coin- ego scire non possum. Nam ct Eucliarisliain audivi
quiiiabilein, aul corrupiibilcm crodere. Hoc veslram a vobis s«pe quod accipiatis : leinpus autcm acci-
lixrcsim aflirmarc scio ; non qiiidem verbis quibus piomli cum me lalcrct ,
qnid accipialis , undc nossc
iiunc usus suin : nain el vos inlernigali coDfilemiiii poliii ? Ilaquc serva, si placel, qua;slionem dc mori-
Deuin ossc iiicorriiplibilcin cl omniiio inviolabilom bus , ut inler Electos vestros discutialur , si disculi
el incoinquinabilein ; sed cuin coepcrilis ca>lera en- poicst. Milii fides daia cst a vobis , quam Iiodic ini-
ponere, cogiinini euin corriiplibilem pciiclrabilcm, , probo. De ipsa proposui : ad proposilum meuni milii
cl coinquiiiabilcm [«-ofilori. Diciiis enim aliam nescio respoiulcalur.
quain geiUom lenebrarum adversus Dei regiiuin re FoRT. dixit : Et nostra jwofessio ipsa esl ,
quod
bellasse : Deum autoni omni|K)lenleni , cuin viderel incorruptibilis sil Deus, quod lucidus, quod inadibi-
quanla labes et vaslitas imminercl regnis suis , iiiî lis, iiilcnibilis, impassibilis, quod a}tcrnain luccm ct
aliqiiid * advcrssc gcnti opponercl , et ei resisleret, propriam inliabilct* : quod iiihil cx sesc corruplibilc
inisisse hanc virluleui, de cujus commixlionc cum proferat , iiec lencbras , ncc dxmones , ncc salanam,
nialo el tcnebrarum gcntc niundus sit fabricatus. noc aliquid adversum in rcgiio ejus rcperiri possii.
liinc esse qiiod Itic anininc bonx laborant, serviunt, Sui auteni similcm Salvalorem direxisse : Verbum
'
cirant, corrumpuniiir : ut neces-;arium habercnt nalum a conslilulione miindi cuni inunduin fabrica-
liberatoreni ,
qtii eas ab errore puigarct , et a com- rot ' ,
post mundi fabricam iiilcr boinines venisse :
mixlionc solvcrct , et a servitulc libcrarel. Iloc cgo dignas sibi animas clegisse ^ sanct»: sux vohmtali,
nefas pulo credere , Deum oinnii>olenlein aliqiiam mandatis suis coelestibus sanctificatas, fide uc ralione
adversam gonioin timuissc , aut ncccssilaiem cssc imbulas ccelestium reruin ; ipso duclorc hinc ilcruin
passnm, ut nos in xruinnas prxcipiUircl. casdcm aiiimas ad rcgiiuin Dei rcvcrsuras cssc, sc-
FoRTiNATLS dikit : Quia medium fuisse no-
le ciindum sanctam ipsius pollicitalionem, qui dixil :
slrum scio, id est , inler Manubxos administrasso, Ego sum via , verilas , et janua; ct, Nemo potesl ad
i^^ta sunt principalia lidei noslra^. Dc conversationc Palrem pervenire , >i»ji per mc. His rebus nos crcdi-
liic agilur, dc quibus falsis crimiiiibus pulsamur. miis, quia alias animae •, id est , alio mcdianle iion
Ex le crgo pr;vsciiles audianl boni viri , ulrum sint poterunl ad regnuni Dei rcvcrti , nisi ipsum repcre-
vera snper quibus criniinamur et appetiinur, an siiit riiit viam , verilalcm , ct jaiiuam. Ipse enim dixit :
falsa. Etcnim ex tua doctrina, ct ex lua expositione Qui mevidil, vidit el Patrem meum {Joan. xiv, 6, 9)
et oslensione polerunt verius scire noslram conver- et, Qui in me credideril, morlem non guslabit in wter-
salionem , si a le fuerit prodila. Inlerfuisli ora- num, sed transitum facit de morte ad vitam, et in judi-
liuiii. cium non veniet (Id. v, 2i). His rebus crcdimus, ct

2. Atc. dixit : Interfiii. Sed alia qunestio csl de hKC est ralio fidci nostrx , et pi-o viribus animi
fidr, alia de moribus : ego de (ide proposui. Sod si iiostri mandalis ejus oblempcrare , unnm fidcm sc-
illi qui adsuiit, malunt audirc de moribus, ncc istam cianlcs hiijus Trinliatis, Patris ct Filii cl Spiritus
quxsiionem dcTiigio. s^tncti.
FoRT. dixil : Purgare me prius volo penes con- 4. Auc. dixit : Ilas aniinas ,
quas dc morle ad vi-
scientiam vcstram ,
penes quam * polluimur , ex t;im pcr Cliristum venire falemini ,
qua; causa prs-
idonei viri tesiimonio, qui milii et nunc idoiious cipilavii in moricm ?
esl, ct in fulura jusii judicis Cbristi examinalione FoRT. dixit : Hinc jam dignarc prosequi et con-
si ea qux jaclanlur vidit iu nobis, vel

conscciiius traire, si nihil prxter Dcum.
esi. 5. Alc. dixit : Imo tu dignare respondcrc id
3. Acc. dixit : Ad aliiid vocas , ciim ego do fide qiiod inlcrrogaris , has aniinas qujc causa morli
proposucrim. Dc inoribus autcm vcslris pleiie scire dedcrit.

pos!iunl qui Elecli vestri 6unt. Noslis aulem me non FoRT. dixit : Imo lu dignare dicerc, utrum aliqiiid
Elecluin vestrum , sed Audiiorem fuisse. Ilaqiie , sit prxtcr Dcum , an omnia in Doo siiil.
quamvis et oraiioni vcslraj inlcrfuerim , ul inlcrro- 6. Alg. dixit : lllud ego respoiiderc possuin, quod
gasli ulruni separalim vobiscum habcalis aliquam

;
'
EfJili, opponal. concinnius Mss., opponit.
orationem ,Deus solus potest nosse , et vos. Ego •
In B., quod inadibili.$, qnod iiaenibtlu, impn.viibitts,
Lugd. vku. Lov. sccuii su-
tamen in oralione in qua inlcrfui niliil turpc fieri , a-lernam lucem inliabitet.
lliUS. M.
vidi sed soluin contra fidem aiiiinadvcrli quain
: , » in valicano codicc, fabricarenl. ,
posiea didici el probavi, quod conlra solcni facilis

^ valicanus codex, animus exeleqisse. U uitra, ipso
. . ,
dii-
C(ltCiT€
rervm ipse donn-
* Post, audire cupio, vaiicanus codcx addit Fortcnatus :
» in Mss., ac ratione imbutas coelestium
certa errorcmeipmere. augcstwcs dixil : in pri- tiator, elhvic tterimi, cic.
dixit :
• Edili, aliw simi animiv. Emcndanlur hic ex \alicano
mis, eic. mcdvinU' , l.'}?i vu-
* \aiicanus codex, regnit siiis, iil aliquid, ctc. codicc rosloa l.ovaiiieiises pro, alio
nobUi oijiuo«
* 1(1 ein codex , el necessarium hubeiU. luorunl, alio modo aiitc. Scd rcUicUiilur
* la Mhi>.,peuc!> quos. Mss.
,,
115 CONTUA lOiriLNATUM MAMCILLtM, S. ALGUSTJiM IIG

ine iidsse Doniiiiiis voluit, Dcuni noccshilalcin nnlhirn d Ai;c. dixit : Notiini est oinnibus caliiohcain (i-
pali possc, ncque ci alif|ua parlc violari aiquc cor- deni ila sc habcrc, quod D.iininns nostcr, id esl, Vir-
iuin|ii. QmocJ cum lu quoquc falcaris, qux-ro qua liis ei Sa|iieiiiia Dci (I Cor. i , 24) , ct Verbuin |.er
iicccssilale liuc inisciil aiiiinas quas dicis per Cliri- qiiod facla suiit oiniiia , cl siiic quo factiiin csl nihil
fitiiin rcdirc. (Joan. I, 5), ad liljcralionem iioslrani honiinem siis-
FoRT. dixit : Qiioil lii dixisli ,
qnia linc usqiic tibi cepit. In i|)So honiinc qnciii 8usce|iil , dcmoiislravil
Dcus rcvclavil quod incorruptiiîlis sil, i|neniadiiio ira qux dicis. Nos auleni nuiic de ipsius Dci et iiief-
dum *
cl miiii ; ratio (|uxrcnda csl, qucinadmodnin lahilis majestatis suhstanlia qux-rimus, ulrum ei ali-
animo! cl oh qiiam causam islum in munduni vcnc- qiiid nocere possil, aii non possit. Si cniin potcst ei
rini, ut incrilo nunc eas pcr unigenilum Filiuin suum aliquid noccrc , iion cst inviolabilis. Si non potcst ei
ac sui similcm dc lioc mundo liberarcl, si niliil prac- aliquid noccre, quid ei factura eral gens lenebra-
lcr ipsum. rum , contra quain dicilis belium geslum esse a Dco
7. Alg. dixil : Non debemus fruslrare tanlos qiii ante conslitutioncm niiindi , in quo bcllo no« , id est
prxsciiles sunt, et de qususlione proposita irc ad animas ,

qiias modo indigcre libcratore inaiiifesliiin
aliud. Sic confiicmur ambo, sic nobis concedimus esl, commixlas csse oiiini malo, ei morti implicilas
cssc incorruplibilcm et inviolabilcm Deum , ct niliil asseritis ? Redeo cnim ad iilud brcvissiinum : Si po-
pali potiiisse : cx quo cst consequcns ut falsa sit lcrat ci noceri, non cst inviolabilis ; si iion polerai ,
li;»:iesis veslra ,
qiiai dicit, Deuin cum vidcrct immi- crudeliler Inic nos iiiisit, ut ista patiamiir.
iierc vasiitatcm ac labem regnis suis, misissc virtu- FoRT. dixil : Anima Dei est ' ,
an non ?
tcm qu£ cum icnebrarum geiile bellarct , et ex ea 10. AuG. dixit : Si justum est ul non interro-
coinmixtionc nostras aniinas laborare *. Brevls cst gatis meis rcspondeatiir , ct cgo inlerrogcr , respiin-
crgo raiio mea, et, quantum cxistimo, cuivis plaiiis- debo.
sima. Si Deus nihil pali potuit a gcnte tcncbrarum, FoRT. dixil : Si in proprio agil anima ? Hoc a te
quia inviolabilis csl ; sinc causa huc nos misit, ut quxro.
iios hic xrumnas paliamur. Si aulem aliquid pali 11. AuG. dixit : Ego quidcm quod interrogasti di-
potuit; non cst inviolabilis, et decipitis eos quibus cam : tantum illud meinineris ; te noliiisse respoii-
dicitis esse inviolabilcm Deum. Hoc enim vestra derc inlerrogaiis meis me autem tuis respondcre. ,
lixresis negat, cum cietera exponitis. Si quxris utrum a Deo descenderit anima inagna ,
FonT. dixit : Hoc scnlimus, quod nos instruit bca- quidcm quxslio est : sed sive a Deo dcscendit , sive
lus aposlolus Paulus ,
qui dixil :Hoc senlile in vobis, non; illud de anima respondeo , non esse Deum ;
quod el in Clirislo Jesu ; qui cum in fornia Dei esset aliud esse Deum, aliud animam. Deum esse inviola-
constitutus, non rapinam arbilratus est esse se oequalem bilem, incorruptibilem, et impenctrabilem, el incoin-
Deo ; sed semelipsum exinanivit ,
formam servi acci- quinabilcm , er qui ex nulla parle corrumpi possil
piens, in similitudine hominum factus, et habilu inven- et cui nuUa ex parte noceri potcst. Animain vero vi-
tus ut homo : humiliavil semetipsum , el faclus est demus et peccatriccm esse, et in xrumna versari, el
subditus usque ad mortem (Philipp. n, 5-8). Hoc ergd veritatcm quxrere, et liberatore indigere. Hajc inii-
scntimus dc nobis, quod et de Chrislo ; qui cum in talio animse oslendit mihi quod aiiima non sit Dcus.
forma Dei cssel coiistitutus, factus cst subdilus usque Nam si anima substantia Dei est, substaniia 0(^1
ad mortem , iit siinilitudinem animarum nostrarum errat , subslantia Dei corrumpitur , siibstanlia Dei
ostenderel. Et quemadmodum in se mortis siinilitu- violatur , substanlia Dei decijiitur : quod iiefas cst
dincm oslendit, et se a Palre esse de medio morluo- dicere.

ruin resuscilaluin ; eo modo sentimus et de animis FoRT. dixit : Ergo negasti animam cx Dco essc
iioslris futurum ,
quod pcr ipsum poterimus ab hac quamdiu peccatis ac vitiis et mundanis rebus deser-
morle liberaii : qiue aut aliena est a Deo, aut si pro- vit, et errore ducilur : quod fieri non poicst, ul aiit
pi*ia esl Dei, el misericordia ejus cessat, et liberatoris Deus hoc patiatur , aut snbstantia cjus. Esl enim
nomen, et opcra liberantis. Deus incorruplibilis , et substantia ejus immaculala
8. AuG. dixit : Ego qu;vro quemadmodum in mor- est et sancla. Hic vero quoerilur a vobis ' , ulriim
icin venerimus, ct tu dicis qucmadmodum de morte anima ex Deo sit, necne? Quod nos falemur, et
liberemur. ostendimus ex Salvatoris adventu , ex ipsius sancta

-FoRT. dixit : Ita Apostolus dixit quoinodo senlire praedicatione , ex ipsius electione ', dum animis nii-
debeamus de animis nostris, quod Christus nobis seretur, ct secundum ejus arbitrium anima veiiisse
ostendil. Si fuit Christus in passionc cl niorte , et dicitur, ut eamdem de morte liberarct, ct perduceret
nos : si volunlale Patris descendil iii passionem et eam ad aeternara gloriam , et restitueret Patri. Quid
inortcm, et nos. vcro de anima tu ipse dicis aut speras , ulrum sit a
Deo, necne? substanliam Dei, ex qiia ncgas essc ani"
' liic auclovilate manuscriptorum addiinus, quemadmo- niam, nullis passionibus posse subjaccre
dnm.
^ Editi vulgo male, el ex ea commixtione hinc nostras
aninias liberaret. Valicanus vero Ms. omitlil, liiuc ; ac looo, • sic Mss. Edili vero, Deus cst.
liberaret, liabel, laborure. sic su|)ra, ii. i, cul. 115, liinc * Fdili, a nobis. Al Mss., a vobis.
esse qitod liic aninia boiuv labornnt. ' W. et Mss., lectionc.
j 17
nispu r AT 10 PKIMA. n»
Animam sic nog.ivi cssc subsl.in- siiit goncra malorum , iteccalum ct pa-na |Cccati;
12. Auc. dixll :
t;am Dei, ul iiPgem iliain esse Dcuiu scd lanien ex :

peccaliim ad Deum noii periinet, poeiia poccali ad
a Deo. Aliud csl qui vindicem perlinct. Elcnim ut bonus est Dcus, qiii
Deo auclore esse, quia facla esl
esse omnia constituil; sic justus cst, ut vindicel in pccca-
feiil,aliud quod fecil. Qui fecii, corniplibilis
omiiino non (lOlcsl : quod aiitem fecil, omiiino uon tum. Cum crgo omnia optimc sinl ordinata ,
qiix vi-
qui fecil. dciiliir nobis iiunc adversa esse, nicrilo coiiiigil Iio-
piilesl xqiiale csse iili
Nec ego dixi animam cssc similem miiiis lapsi qui legcm Dci scrvare noluit. Anim.-c
FoRT. dixil :
,
l)co. SeU quia dixisli facliliam ' esse animam, el ni- cnim rationali qux csl in homiiie , dedit Deus libc-
prxler Deum quaero undenam Deus animx sub- ruin arbitrium. Sic cnim possct haborc merilum , si
liil ;
voluiitale , non ncccssilate boni cssemus. Cuin ergo

siantiam adiiivcnil.
Tanlum memenlo me respondcre oportcat iion nccessil;ilc, scd volunlalc boniiin ess",
io. Aiic. dixil :
aiitem ad ea qii;e inlcrrogo oportcbat ut Dous aninix daret libcrum arbitrium.

ad ca qux inlerrogas ; le
Iliiic autem aniiiix obtcmpcranti logibiis suis, omnia
niiii respondere. Aniniam dico faclam a Deo, ul c;u-
Dco facla sunl el inlcr illa quai subjccil sine advcrsilaic : ut ei cxtora qux Dciis
lera oninia t\\\x a ;
priiicipalom locum dalum esse condidit servireiit , si et ipsa Deo scrvirc voluissci.
Deus oinnipDlens fecit.
Peus animam fecil, Si aulem ipsa noluissct Deo servire, ca qux illi ser-
aiiiinx (n). Si aulein qu;viis uuile
me lecum Dcum essc omnipo- viebant, in poenam cjiis convcrtcrcntur. Quare si
momenlo confiteri ' ,
rccte omnia a Deo ordinala sunl, ct boiia suiil c»

tcntem. Omiiipolens aulem non est, qui quxrit adju-
,
quod velit. Ex qiio csl Detis non patitiir malum.

vari aliqua nialcria uiide faciat
conscqiiens, ut secundiim fidem nostram oinni;i qu;T; FoRT. dixit : Non patilur, sed prxvcnit maluni.
Deus fecil per Vcrbiim et Sapientiam suam, dc niliilo 16. AuG. dixit : A quo cnim passurus eral?
facta sunl; FoRT. dixit : IIoc meum est quia*prxvcnire vo-

feccrit. Sic enim legimiis : Ipse jusfU , el ,
et coiistiluta sunt (Psal. cxLViii, 5).

luit : non temere , scd vii lute et prxscicntia. Cxic-
ifseniandavit,
FoRT. dixil : Ex jiissionc coiistant universa ?
riiin ncga maluin prxler Deum esse cum prxccpia ;
11. AuG. dixit : lla credo , sed uiiiversa qux facta o.-tendi qucunl alia •
qux prxtcr voluntalem ipsius
Bllilt.
fiunt. Prxcoptum non inlcrcedit, nisi ubi est et con-
incon- trariclas. Libera fncultas vivcndi non datur , nisi ubi

FoRT. dixit : Facla consonant, scd quia
crgo const:it non cst lapsus, seciindum Apostoli ralionem qui dicit :
vonientia sibi suiit , ac per Iioc ,
unain subsianliam cx iinius jussioiic V.t vos cum essetis mortui delictis et peccatis vcstris , in
csse , licet
composilioncm niimdi cl niciem

qiiibus aliquando ambulaslis secundum magisterium Itu-
eadcni ad ' liujiis
jus mundi, secundum principcm poteslatis aeris liujus
vcncriiit. Cxleruin rebus ipsis patel quia nihil si- ,
spirilus qui nunc opcratur in filiis diffidentia:, in quibus

iiiile lenebra; el lux, nihil simile veriias el inenda-
ct nos et omnes uliquando conversati sumus in deside-
cium, nibil simile mors ct îta, nihil siiiiile aiiima
riis carnis nostrce, facientes voluntales consiliorum car-
01 corpus, ol rxlcra islis similia qii:c et nominibus
nis, et cramus naluralilcr filii irce y sicut et cwteru
el speciebiis distant ab invicem : et nierito dixis.se
Deus autem qui divcs esl in omni misericordia miscr-
Doniinum nostrum, Arbor quam uon plautavit Pa- ,
tus est nobis. Et citm morlui essemus peccatis , convivi-

ttr ineus calcslis, eradicabiliir , ct in ignem millelur ,
ficavit nos in Christo, cujus gratia eslis salvi facli ; si-

quia non affcrt fructus bonos (Mallli. xv, 13, et iii ,
mul et suscitavit, ct cum eo collocavil in cceleslibus cuin

10) : et esse arborem radicalam *. Ilinc vere conslat
Chrislo Jesn ul ostenderet in soeculis supervcnieiitibus
cx ratione rerum *
,
quod dux sunt subsianlix iii lioc
,
abundantcs divilias graticc succ in bonilate super nos iii

niuiido, qux spcciebus et nomiiiibus constant; qiia-
Cltristo Jesu. Gratia enim estis salvati per fidem : et lioc
nim cst una corporis, alia vcro xlerna Pali is omni-
non ex vobis , Dei enim donum est ; non ex operibus,
potonlis quam Dei esse credimus *.
ut ne quis gtorielur. Ipsius eniin sumus factura, creati

15. .\vG. dixil : Contraria ista qux te inovent, ul
in Cliristo Jesu in operibus bonis, quce praeparavil Deus
advcrsa st^nliamus ,
propter peccatum nostrum , id
proptcr poccalum hominis conrigoruiit. Nam ut in iltis ainbulemus. Propter qitod meniores eslote,
est ,
omnia Dcus et bona fecit, et bciic ordinavil pecca- quod aliquando vos eratis genles in carne ,
qui diceba-
;
luin aulcm non fecit : ct lioc cst soliim quod dicitur

mini prccpulium, ab ca qua: dicitur circumcisio in carne
iiialum, voluntarium nostrum peccalum. Esl cl aliiid

mauufacta ,
quia eratis illo tempure sine Cliristo , alie-
nati n conversalione Israel, et hospiles testamentorum

geiius inali, (piod ei^t pii>na pcccali. Cuiu crgo duo ,
promissionis spem non liabenles, et sin, Deo in Itoc

' Sic Sliis. Eilili vero, facturam. mundo. Nunc autem in Clirislo Jesu, vos qui aliquando
* vaiicanus codex, confiteri te mecum.
' Mila fdilio l.<.v., ad eamdem compobilionem. eralis longe ,
facli estis prope in sanguine Clirisli. Ipse
' radicundam. lx)iranienses correxerunl cx
K.tliiio bj-. , est enim pax nostra, qiti fecil ulraque unuin, et medium
cluoliHs Mss., eradicalmn. Nos ex noslris ixiniinus, radica-
tum, (\yi:i- vox respicere videlur bouain arborem, aJ) ea parietem macerice solvens, inimicitias in carne sua ; le-
qux erailio^)itur diversani. gem mandalorum decretis evacuans , ul duos condat in
» âiicanuscodex : Hinc vero cotuilat; el ralio ipsa patet,
et speciebwi ipsii el di-^creione reruin.
semelipsum, in unum novum hominem, facicns pacem ,
* soU
ediiio I.0V., tina lemporalis, aliavero ceiernaquam ut reconciliet ainbos in uno corpore Deo pcr cTucem
, ,
l utri.% omnifwtniiis esse credimus.
(a) I lielract., cap. 16, u. 2. • KdiiioEr. el Mss., ostcndit quasunt aUa.
,
: ,,
1|3 COMKA lOKTIJNATU.M MA NICII/I-UM, S. AUCUSTINI m

interliiiens iulmicilia» in senictipso. El veniens evatKje- rcconcilialos dicil Dco. Si • rgo nalnralit.T lilii ire
lizavil paccm vobis qui lonyc , et pacem iit qui prope. craiit ', qiuimodo dicis nalur,ilitcr aiiiiiiaiu liliaiii cssii
Quoniam per ipsum habcmus ulrique in uno tpirilu cl porlif)iicin Dci?
accessum ad Patrem [Eyhes. ii , 1-18). FoitT. dixil : Si sccundom auimaro dixisscl Aposto-
M. AuG. tli.xil : Isla A|>i)sl(.li lcclio, qii:im rccilan; lus qiiod siiiius ii»liiialil<T lilii ir.r, aiicnala csselaiii<
voluisli, si non fallor, pro niea pluriiimm , ct conlra nia ore Aposloii a Dco. Kl hac inodo lu ralionc osten-
luam fidcm facil. rriino, quia ipsurn liljcruin arbi- dis qiiod aiiima n«i) sit Dei; qiiia naluraliler, jiiquil
Iriuin , quo cgo dixi iicri ut aniina pcccct , salis hic Ajiostoliis, sumus fxlii iroe. Si vero sccundum quod lcge
exprossura cst, cuin pcccata nominavit, cl cuin recon- leiiebaiur idem aposlolus, ex seniine Abrahrc, ul ip^-e
ciliatioiieiM noslrain dixit ficri cum Deo pcr Jcsuin conleslatur, desccndcns (fiom. xi, 1 ); consiat euni
Ciuislum. Pcccando enim aversi eramus a Deo ; te- corporaliter dixisse, nos fuisse lilios ir.n, sicul et cae-
iiendo autcm prsccpla Chrisli , rcconciliamur Deo : teros. Animae vero subslantiam oslcndil qnod sifcx
ut qiii pcccalis morlui erainus, servantes praecepta Deo, el animam aliter non posse rcconciliari Deo
ejus vivillccmur, et pacem habeamus cum illo in uiio nisi per magistrurn qui esl Chrislus Jesus. Inlcrfecla
spiritu, a qiio alienati cramus, non servanles maiidata enim iiiiraicilia, videbalur anima indigna cxstitisse
ejus; sicuti de homiiie qui primus est conslilulus, in Deo. Sed quia missa est, hoc confilemur, a Dco ti-
lidc iioslra pracdicalur. Ergo nunc quaero abs le , seinen omnipolcnle , et originem tiahens , et nrs-a nd
cuiulum eam leclionem qu3C lecla est, quomodo ha- ipsius voiunlalem consigiiandam. Queniadinoduin o(
beamus pcccata si nalura conlraria nos cogit facere
, Salvatorem Chrislum credimus de coelo vcnisse , vo-
quod fMcimus ? Qiii enim cogitiir necessilate aiiquid .luntatem Patris complcre. Qiiae voluntas Patris liaec
facerc, iion peccal. Q"' autcin peccat, libero arbilrio erat, animas nostras de eadcm inimicitia Iil>erare,
peccat. Qiiare sit nobis poeniienlia impcrata , si nos inlerfecla eadcm inimicilia. Quae si advcrsa Deo non
iiiliil mali lecimus, scd geiis tenebrarum ? Qusro ilem, fuisset, nec inimicilia vocaretur ubi eiat iinitas, nce
iiidulgeiilia peccatorum cui delur; nobis, an geiiti te- inlerfeclio dicerctur aut fierel ubi vita eral.
iiebrarum. Sed si genli lenebrarum datur indulgcntia Mcmenlo quod Aposloius

iS. Alg. dixit : dixeril,
peccatorum, regnabit et ipsa cuni Deo, accipieiis iii- conversalione nos alienatos a Deo essc.
«lulgeniiam pcccalorum. Si auiem nobis dalur indul- Fonx. dixil : Trado ego duas subslanlias fuissc. Iii
geiilia peccatorum , manifcslum esl quia voluntnte lucis subslanlia haberi Deum , ul supcrius diximus
peccavimus. Satis enim slullum esl ignosci ei qui iiihil incorriiptibilem : fuisse ycro contrariam n:itur.im le-
inali fecit. Nihil autem inali fecit, qui nihil sua volun- nebrarum, eam (juam virlute Dei vinci hodie ijuoipie
lale fecit. Hodie ergo anima pollicenle sibi Deo indul- confileor, et ad meum regressum salvalorcm csse
gentiara pcccatorum et reconciliationem , si peccare Chrislum emissum, ul anie idem aj)oslolus ail.
desliteril, et de peccalis poenilenliam gesserit, si re- 19. AuG. dixit : Ralionibus ut disculercmus du:iriim
spondeat secundum vesiram fidem , et dical : Qiiid nalurarum fidem, imposilum esl ab iis qui nos aii-
eiiiin peccavi? quid commerui? Quid me expulisli de diunl. Sed niioniam ad Scripiuras iterum confiigisli
regnis tuis, ut conlra ncscio quam gentem pugnarem? ad eas ego descendo, ac nihil praelerniitlenium esse
Deprcssa sum ', permixia sum, corrupta sum, defecla postulo, ne quibusdam capilibus uteiiles, nebulas af-
sum *, non csl miiii servalum liberum arbilrium. Tu feiamus cis quibus notae Scriptura» non sunl. A capile
nosli necessitatcm qua pressa sum : cur mihi vnliiera igitur quod habet Aposlolus in Epi^tdla sua ad Koma-
impiilas quae suscepi? Quare me cogis ad poenilen- nos consjderemus. In prima enim pngina csl quod ve-
liain , cum lu sis causa vulnerum meorum ; cum tu hemenler conlra vos est. Dicil eiiiin : Paulus servus
scias, qua; pas-sa sum ,
geiitem lenebrarum in me fe- Christi Jesu, vocatus apostotus, separalus in Evangi liiun
cisse te auclorc, qui violari non poleras, et tamen Dei^, quod ante promiseral per Prophetns suos in Scri-
voleiis cavere regn^s luis ,
quibus iiiliil noceri possit pturis sanctis, de Filio suo, qui faclus est ei ex semine
me in miseiias.praicipitasli?Si cerle ego pars lua sum, David secundum carnem ,

qui prcedestinatus est Filins
qua; de visceribus luis processi, si de regno luo et de Dei secundum spiritum sanclipcationis ex re~
in virlute,
ore tuo in hac genle lenebrarum aliquid pali non de-

; surreclione mortuorum Jesu Christi Domini uoslri ( Id.
bui, ut ine iiicorniptn, ilia subjicereliir, si pars eram 1, 1-4). Videmus Aposlohim de Domino nostro nns
Domini. iNunc autem cum illa lcinperari non posset doccre, ut et virlule Dei anie cariiem pncdestinatiis
nisi mea corruptione, quomodo aut pars tua dicor, secundum carnem factus sil ei ex semine
fiierit, et
aut tu inviolabilis manes, aut non es crudelis, qui me David. Hoc vos cum semper negaverilis el negelis
pali voluisli pro hisregnis, quibus iiihil noceri poierat quomodo Scriptiiras flagitatis ul secundum cas po- ,
ab illa genle tcnebrarum? Ad hoc respoiide, si placet tius disseramus?

ci dignare etiam illud mihi exponere, quomodo dictum FoRT. dixii : Secundum cariiera asserilis cx seiniiie
e3t a Paulo aposlolo, Eramus naluraliler fiin iros, quos David, cuin praediceiur ex virgine esse natus (Isai. vu,
valicanusMs., oppressa sum ; itemque iofra loco, pres-

»
• Hic ex Mss. restiluimus haec verba, quos reconcil alos
M, babel, oppressa.
• Piures Mss., dcfatigata sum. Forle legendum, de- dicit Deo. si ergo naluraliter (ilii irce eranl ; quaj iu ediiis
cepta sum, defatigaia sum; mis duo verba lerentii sunt in desunl.
' !u Mss., prwdcstinalus in Evangelium Dei.
Andr. acl. 4, scen. 1, vers. 45.
,,
DISPLT.VTIO SKCUNDA. lii

I2t
mngnificelur. Fieri enim iion ptileî, FoiiT. dixit De subsiantiis proposiii, quod bonoruin
14), el Filius Dei
:
habealur ; cl quod tanluinmodo Douscrealor, ullor voro malorum habe;»-

nisi'ul (lUQcl de spirilu esl, spiiilus
{Joan. iii 6). Conlra tur, co qnod niala cx ipso noii sinl. Morilo ei^go lioc
de carne esl, caro inlelligalur ,
quod osl ipsa auciorilas Evangelii qna dicilnr,

quod sentio, ct ulcisci Doum niala ,
qiiia cx ijiso iion suiil.
caro el taiujuii regnum Dci non possidcbimt, ncqite cor- Cxterum si ex ipso cssenl, aiil darol liccnliain |>ecoau-
ruptio incorruptelam possidebit (I Cor.

xv, 50). di, quod dicis libcrum arbilrium dcdisse Dcum, coii
ilic slrepilus faclus csl a considenlibus, qui ralio- sciisor jam invenicbalur delicli mci, co quod dclioli
nibus polius agi volebanl quia videbant eum non :

nici auclor essct : aut ignorans qiiid fulurus csscin.
oinnia qiia' in Aposloli lodice i-cripla siinl, vellc ac- dolinqiicret ' ,
qiicm ipse non sc dignuin instilucrot.
cipere. Deiiide passim sermocnalio ab oninibus ha- Hoc ergo proposiluin est a me, el quod inlerrogo
l>eri coepii, qiiousqiie diccrcl scrmonem Dei ligalnm nunc, utrum Deus mala inslilueril , necne; cl ulriiin
cssc iu genle leiicbrarum. Quod cum cxhorruissent i]isc fincm iiialorum inslilucrit. Elcniin qux> ab ipso
qiii adoranl, disccssum esl. diiimus lacla csse, iit opificc Deo, uli ab ipso crcala
ct gonita incorriiplibilia babori, liis rebus apparct, cl
DlSPUTATiO SECUND.C DIE!. lides evangclica docct. IIxc ego cl proposui quai siiiit
Poslcra die adiiibilo ilcrum nolario, res acla sic cst. crcduruaijs nostra;, ct quae a te possunl in isH pro-
FoRT. dixit : Dico qiiod nibil mali ex se proferal fessione noslra lirmari, ita tamcn iil iion dosit auclo-
Dens omnipoiens et quod qiiae sua sunl incorrupla ,
ritas fidoi christianoe. Et quia nullo gciicre rcclc iiie
maneant, uno ex fonle inviol;ibili orla el genita cx- :

crcderc oslendere possum, nisi caindcm fidem Scri-
lcra vero qus in hoc niundo versanlur conlraria, non pturarum auctoril.ile firmaverini : id crgo cst quod
ex Dco manare ncc principe Deo ' paruissc iii boc
,
insinuavi, quod dixi. Aul si inala aiiclorc Dco iii
saicuio, id est, quod non cx ipso originem trahant. mundo paruerunt, boc ipsc diccrc dignare : aiit si
Ilxc ergo in lide susccpimus quod aliena sint mala ,

rccie creditur mala ex Deo non essc, lioc ctiam pra;-
a Deo. senlium conlemplatio prosequi debet el suscipcre.
20. Aic. dixil El nostra fides hxc est, quod malo-
:
De siibstanliis dixi, non de peccalo quod in iiobis
rum genilor non sil Dcus, neque ullam naturam fecerit
vcrsatur. Si cnim originem iion habcret qiiod cogila-
mulam. Sed cura ulerque noslrum conscntiat incor- mus dolicta facere ; non cogcrcinnr ad pcccaium vc-
riiptibilcm Deum et iiicoinquinabilem, prudenlium cst
nire, vel ad deliclum. Nam quia inviti pcccamns, ci
xsiimare el fideliuin, qux sii fide* purior cl niajestale
cogimur a conlr.iria ct inimica n>-.bis subsiantia , nl-
Dei digiiior : illa ubi asscrilur, vc! virlus Dci, vcl pars
circo seqiiimur scicnliain rerum. Qiia scienlia adiiio-
aliqua Dei , vel serino Dci posse commutari , violari
nila anima ct mcmoriiK prisliiiai rcddila, rccogiioscil
corrumpi , ligari ; an ea ubi dicitur ct omnipolentem
cx quo originem trahal, inquo malo vcrseliir, qiiibus
Deum et omncin ipsius naluiam cl subslantiam nulla
bnnis iterum emendans qiiod iiolons poccavil, possit
parle unquam posse corrumpi , sed mala csse voliin-
pcr emendalionemdeliclonim siiorimi, bonornm ope-
lario pcccalo aniinae, cui dedil Deus lil)crum arbi-
rum gralia , meritum sibi reconciliaiionis apiid Diuin
irium. Quod liberum arbilrium si non dcdissel Dcus,
collocare, auciore Salvatore noslro, qui iios docoi ot
judicium puniendi nuUum juslum esse possct , ncc
bona exercere, et mala fiigere. Proposilum esl eniiii
nicritum rcclc faciendi, iiec praece|tlum divinum ut
nobis, qiiod non ab aliqua conlraria nalura, scd siia
agerelur poenilcnlia de peccalis ; ncc ipsa iudulgentia
sponle homo aul jusliline serviat, aul percalis se ob-
peccatoriim, quam nobis Deus per Doniiniim noslrum
noxiiim faciat : cum nulla cxistonle coiilraria gciitc,
Jesuni Clirisium donavil. Qiiia qiii n<in voluniatc poc-
si sola vcrsatur anima in corpore constilnla, cui Doiis,
c;it, non peccat. Hoc arbitror omnibus aporiuin esse
ul dicis, liberiim arbilrium dedil, sine poccato cssol,
alque perjpicuum. Quapro|)t.T noii nos inoveredcbcl,
ncc peccalis se obnoxium facerot.
8i ali(iua in iis qua) Dcus fecit molesla palimur pio
21. AuG. dixit : Ego dico pcccalum non csse, si
nierilis noslris. Sicul enim ille boinis est, ul consii-
n n )iropria volunlalc pcccctiir (a) : hiiic cssc cl
luerel omnia ; sic juslus est, ut peccatis non parcai.
pra;iiiiiim, qnia propria voluntalc rccia facimus. Aiit
Qusc peccala, ul dixi, nisi libcra voliintas essct in iio-
si |icenam mcrolur, qui pcccat invilus , dobcl ct pi;c-
his, peccala non esscnt. Si quis cnim , vcrbi caiisi,
miuin mcrcri, qui benc facit invjiiis. Qiiis aiiloni dii-
ligarcmr ab aliquo cxtcris mciubris, et de manti ojns
bilol non deferri pramium , nisi oi qiii bnna volim-
falium scribcretur siiie ejus propria vobiniale; q>iu)-
laic aliqiiid feccril ' ? Ex ipio inlclligimiis cl poîKim
10, si hoc judici naleficret, possel hunc boniincm fal-
manifostiim est, inferri ei qni voluiitale mala aliqiiid foceril. Sed qin^-
sitalis criiniiie condemnare? Quare si
poccalum non esse ubi non esl libcriim volunlalis ar-

niain me ad jiriorcs naluras cl subslanlias rovocas,
bitriiim, volo audirc, aninia, quam dicilis aiil partcni,

fides inca csl, omnipolonlcm Doum, qiioil maximn
aul virtnlem, aut scrmonein, aut alind qiiodlibot Doi,
animadvcrtctidum cst, cl animo figondiim, omnipo-
quid mali feccrit, ul a Dco punialur, aut poeniicnli.im tontcin Deum, jiisliim ct bonum, fecissc boiia. Sod
agat peccali, aut veniani merealur ; cuin nibil ipsa • qitod fiitnrus esscin dciiiiqucre.
\!ss.,
' ((kJox ol Artiiil, lioiisis, qui aliqiid txmiit^
\;»licaiiiis
peccaveril.
Innliitc fccciit. l'aulo(iuo | osl, qni volwilule nuili uliiiiitii (c-
• Ediii, m-c principi Deo. McliusMss., ncc principe Deo ce. il.
id cst, auoKjro. {n) IP.clraol., ra,i. Ifi, n 2.

,
;
123 CONTUA FOUIUNATUM M \NIClI.f:UM, S. AUCUSTI.NI ]u

e:i 'i'j;jc ab illo f:i(;la siiiil, noii possmil cssc l:»li;i, qii:i- conslcl liocqiiod in nobi.i vcrsalnr nialum, cx auclore
lis esl ij)SO qiii fecil. Injiisliini csl eiiiiii cl slnlliim ni:ilf) dcscciidcie, ct portiunculam csse inaji hanc
credcic ', qiiod opcra paria siiil artifici, ei condila radicciii qiiam tu cssc dicis ; ut non sil ipsa ladix,
coiidilori. Qiiapioplcr, si pia (itlcs csl ul oiimia lioiia sed sit portiiincula inali, cjus iiiali qiiod iibique vcr-
Dcusfccerit, quihus laineii ipsc miillocslcxccllciilior satur. Qiiam radicera ct arborcm malam Dominus no-
longcquc pncslaiilior ; origo ct ca(inl inali est pccca- str.r ap(icllavii, imri,]uam friictus bonos aflrcrenlcm ,
lum, siciit Aposloliis ilixit : Hadix omiiium midorum qnarn non plantavil I'atcr suus, ac inciilo cradic;iri
esl cupidilas : qiiain quidain sequenles, naufrarjaverunl ct iii ignem mitli ( ilalth. xv, 13, el iii, 10). Nain
a fidc, el inseruerunt sedotoribus mullis ([ Tiin. vi, 10). quod dicis, conlraria; natiiraj pcccalum del>cre im-
Si enim radiccm omninm maloium qiiaris, lialics piitari; illa natura rnali cst : et id csse peccaiuin
Aposlolum diccntem, radiccin oinnium malorum cssc anim:fi, si post cornmonitioncm Salvaloris noslri el
cupidilalcin. Uadiccm radicis quacrcrc non possiim. sanain doctrinam ejus a contraria ct iiiiniica sui
Aut si est aliud malum, cujusradix non csl cupidilas, stirpe se segrcgavcrit anima, et purioribus se ador-
non cril omnium maloriim radix cnpiditas. Si autcm nansariima; aliier non posse substantiae suac reddi.
vcruiii esl, oniniuni maloriim radiccm csse cupidila- Dicluni est enim : Si non venissem el locutus eis fuis-
tcm, fnislra aliud aliqiiod mali geniis quxTimus. Tua sem, peccatum non huberent. Fiunc vero quia veni, el
vero iiatura contraria quam inducis ;

quoniam jam locutus sum , et noluerunt mihi credere , veniam de pec-
respondi objectis luis ;
quaeso ut lu miliidiceredigne- cato non habebunt ( Joan. xv, 22). TJnde patet reclc
ris, si iila natura contraria cst lotiim malum, nequc esse poenitcntiarn dalam post adventum Salvatoris, el
peccatum potest esse nisi cx ilia, poenam ipsa sola post hanc scicntiam rerum, qiia possil anima, ac si
debet increri, non anima a qua non csl pcccalum. At divino fonte lota, de sordibus ct viiiistam mundi to-
si dicis ipsain sobim mcreri poenam , et animam non lius, quam corporum ' in quibus eadem anima vcr-
niercri; quxro cui data sit poenilentia, qiuc sit jnssa satur, rci^no Dci, unde progressa esl, re(ira;senlarl.
poeniteie. Si anima jussa eslpocnilerc; ab iila pecca- Nam dictum cst ab Aposlolo , quod prudenlia carnis
luin, et ipsa voluntale pcccavit. Nam si cogitnr aniina iniinica sit Deo : legi enim Dei non esl subjecta ; nec
facere malum, neque illa esl qu;e malum facil * enim polest{Iiom. viii, 7). Patctcrgo his rebus, quoJ
nonne stullum est et plenum demenli;c, ut gcns lcne- anima bona, faclione illiusquae legi Dei non est sub-
brarum pcccaveril ct me pceiiiitcat de pcccalis?
,
jecta, peccarevidetur, non sua sponle. Namque idera
Nonne plenuin dcmcnlia) cst, ut gcns tencbrarum pec- sequitur, quod £<iro concupiscit adversus spirilum, et
caverit, et milii dctur indulgentia peccatorum : qui spiritus adversui curnem ; ut non quacumqiie vultis,
possum diccre secnndum fidein vcstram, Qnidfeci? illa faciatis (Galat. v, 17). Dicit ilcrum : Video aliant
qnid commisi ? Apud le fui, intcger fui, nulla labe tegem in membris meis, repugnantein tcgi meiilis mecr,
contaminatus fui : tu me hnc misisti, tu necessiiatem et caplivum ine ducentein in lege peccaii et mortis. Erge
passus es, lu cavisti regnis liiis, cum magna eislabes miscr ego homo, quis ine libcrabit de corpore morlis hu'
et vaslilas immincret. Cum ergo novcris necessitatem jus, nisi gratia Dei per Dominum iwstrumJesum Cliri-
qua Iiic oppressus sum, qua respirare non potui stum {Rom. vii, 23-25) , per quem niihi mundus cruci-
cui rcsistere non potui; quid me accusasquasi pec- fixusest, et ego mundo {Gatat. vi, 14) ?
c:intem? aut quid promitlis indnlgenliam peccatorum ? 22. AuG. dixit : Agnosco et amplecior teslimonia
Ad lioc sine ambagibus responde, si placel, sicul libi divinarum Scriplurarum, et (idei mea; quemadinodum
cgo sine ambagibus respondi. congruant, sicut Deus donare dignabitur, paucis ex-
FoRT. dixit : Hoc nos dicinius, qnod a contraria ponam. Libcrum volunlatis arbilrium in ilio liomine
natura aniina cogatur delinqucre : cui non vis csse fuisse dico, qui primus formatus esf. Ille sic factus
radiccm, nisi hoc lantum, quod in nobis malum ver- est, ut nibil omnino voluntati ejus resistcret, si vellcl
sainr; cuin conslel exceptis nostriscorporibus inala Dei praicepta servare. Postquara autera ipsc libera
in omni mundo vcrsari. Non isla qua) in corporibus voluntale peccavii , nos in iieccssilaiem praecipitati
soluni habemus in tolo mundo versanlur, et nomini- sumus, qui ab ejus stirpe descendimus. Potest autein
bus valent, bona ; mala radix ha;ret. Nam dixil Di- unusquisque noslrum mediocri consideratione inve-
gnatio tua qiiod hxc sil radix malorum, cupiditas, nire veruin esse quod dico. lludie namque in nostris
qnae in nostriscorporibus vcrsalur : cum qiiando non aclionibus antequain consueludinealiqna implicemnr,
ost cupidilasmali ex nostris corporibiis, cx principali liberum habemus arbilriuin faciendi aliquid, vel non
ilia contraria nalura versatur in loto mundo. Aposto- faciendi. Cum aulem ista libcrlate fecerimus aliquid,
lus etenim nominavii id radicem csse malorum cupi- cl facti ipsius tenuerit animam perniciosa dulcedo el
ditalein, non uniim malum, qtiam dixisli radicem oin- voluplas, eadem ipsa sua consuetudine sic im|>licatur,
niiiin malorum. Cupidilas vcro non uno modo inlclii- nt poslea vincere non possit, qnod sibi ipsa peccando
gitur, quam dixisli radicem esse omniuni malornm, fabricata esl. Videraus mullos jurare nolle : scd quia
quasi qiiK in corporibus nostris ' soluni versclur : cum jam consuetudinem lingua tennit,non posse rcfrenare,
•
quin ea exeant de ore iiisoruin, qua; non possnimw

* vaiicanus codcx, ct stuUum exigere, quod, eic.
* Aiiquol Mss., ncque in illa est quod miltiin facit. ,
» Sic Mss. Editio vero I ov., tain mundi quam corpotis .
* VI. el y:is. hoc taniuiii loco, in cordibus nostris. ouiisso, lotius; (to quo editio Er., polius.
:
12: i>ismATio SKCLNDA. m

dicere ad iiiali slirpciii iioii pcrliiierc. Ut enim vobis- boniini : Terra es,et m terram ibis (G>n. lii, VJ). Ex
cum liis verbis agam ,
quoc ulinam sicut de ore ve- ipso ciiini onincs • sic nasciinur, quia terra suuius. ci
scum agam, qux iilinam sicul dc orc ve-

his verbis ipsocnim omncs * sic nascimur, (|uia lcrra suiiius, et
slro non rccedunl, ila et coide inlcUiganiur

Per : in lcrrani ibinius proptty meriluin pcccali priini ho-
Paracletuni juralis '. Si ergo vullis cxperiri verum minis. Propter aulcm gratiani Dei ,
quic nos libcrat a
esse quod dico. insliluilc non jurarc. Videbilis illam lege pcccali ct mortis, ad justiliam convcrsi libera-
consueliidiiicni ferri quosolet. El hoc cst quod ad- mur : ut poslea eadem ipsa caro i\ux: nos poeiiis lorsil
versus animani pugnat, consucUulo facta iii carnc. in peccalis maneiiles , subjiciaiur iiobis in rcsurre-
Ipsa est niminim carnis prudenlia ,

qux quamdiu ila ctionc, et nulla advcrsilalc iios qualiat, quominus le-
lcgi Dei siibjici non polest, lanidiu prudenlia carnis gem Dei ct divina pra'ccpla scrvcmus (a). Undc qno-
csl:scdilluiniiiata anima, desinil ilia cssc carnispru ni:ini cgo rcspondi tuis, dignarc lu rcspondcre illud
dLiilia. Sic ciiim diclum esl, prudeniiain cainis non i|uod desidero, qucmadmodiim liiMi possit ut si est
possc legi Dei essc subjeciam, quemadmodum si dicerc- Deo natura coiilraria , nobis iinpnletur piHciiliini, (ini
lur, ghicialem nivcra calidam esse non posse. Nullo in illam naturam non volunlatc, sed ab ipso Deo.
oiiiin paclo, quaindiu nix esl, calida csse polest. Scd cui noccri niliil poteral, missi sumns.
qucmadinodum illa nix calore rcsolvitur , ct desinit FoRT. dixil : Iloc genere qiicmadmodum et Donii-
nix csse, ut possit calesccre : sic illa carnis pruden- nus dixil discipiilis suis , Ecce ego mitto vos sicul ovcs
lia , id csl , consucludo facla cuni carne, cum fucril in medio luporum(Mattli. x, IG). Ilinc scicndiiin esl*
iiieiis noslra iiluminaia , et ad arbitrium divinx legis quod non inimica nicntc Salvalor noslcr agiios suos ,
loUim liomincm sibi Dcus subjccerit, pro illa consuc- id est, discipiilos saos in medio liiporuni dirigerc vo-
ludine aniiiix mala facit consiicludinein boiiain. Ex liiit, nisi cssct aliqua conlrarielas, qn;e in similitii-
quo illx dux arbores bonaarbor , et mala arbor qiias dine luporum eam deponerct , ubi el discipulos suos
citmmemorasti, verissime dicluni esl a Domino quod miserat : ut qua; forte in medio luporum anim:c pos-
suos fruclus habeant; id csl, ni quc bona possit senldecipi, ad propriam snbslantiam rcvocarcnlnr.
dare malos fruclus, neque mala bonos, scd qiiam- Ilinc ergo apparet anliquilas temporum noslrorum
diu inala est. Accipiamus duos lioinincs ; bonum quam rcpetinius, etaniiorum nostroriim ',nnte niuiidi
lioinincm, el malum homiuem. Quanidiu boniis conslitulioncm hoc more missas esse animas coiilra
esl , malos fructus dare iioii polest : quamdiu ma- coiilrariam naliiram, iil camdem siia p;\ssionc subji-
lus est, fruclus bonos daro non polcsl. Scd ul iii-
cionlcs, victoria Doo rcdderetiir. Namdixitidcm apo-
tclligas istas duas arborcs sic csse a Domino posi- stolus, qiiod non soluin esset Iiicl:ilio coiilra carncm
las, ul ibi significarelur liberum arbilrium , non na- et sangiiincm, scd ct coiitra principes et potoslales,
luras essc isias duasarbores, sed volunlales nostras, cl spiritualia ncquili;c, ct dominalioncm lcncbramra
ipse ait in Evangelio : Aul facile mboicm bonam , flu( (Eplies. VI, l2).Sicrgo iitrobiquc mala versantiir êl
facite arborem malam (jUai;/j. xii, 35). Quis est qui neqiiitia; habcnliir ;
j:im non solum cst malum in no-
possit facere naturam ? Si ergo impcralura est nobis tris corporibiis, scd in loto mundo , ubi videnlur ver-
ul faciamus arborem aut boiiam aut inalain , noslrum sari anini:c, qux sub c<£lo islo versanlur cl impli-
csl eligere quod vclimus. De islo crgo pcccalo honii- catx sunt.
nis , et de isla consueludine animx f.icla cum carnc 23. AuG. dixit : Agnos su(»s Dominus in mcdio lu-
Aposlolus dicil' : Nemo vos seducat (Eplies. v, 6): porumniisil, id esl , liomincs jiislos in mcdio liomi-
omnis creatura quce a Deo facta est, bona csl (I Tim. iv, num peccalorum, ad pncdicatioiiem Evangelii tcm-
•t). Dicii idcin aposiolus qucm lu iiiseconimcniorasli pore hoininis susccpti ab inaistimabili diviiia Sapien-
Sicut pcr unius inobedientiam ,
peccatores constituti lia , iit a peccalo ad jusliliam nos vocarct. Qnod
sunl mulli; iic et per unius obedientiam ,
justi consti- autciii ail Aposlolus, nobis colluctaiioncm non cssc
luenlur multi (l{om.\, \^d).Quoniam per lioniinem mors, adversus carnem et sanguiiiem , sed adversus princi-
et per Itominem resurreclio morluorum. Qiiaindiii crgo pcs cl potcstalcs , ct ca;tcra qu;c sunl commemorala ;
poriamus imagiiiom lcrreiii liomiiiis (I Cor. xv, 21, lioc signilical diabolnm ct angclos cjus, sicut cliani
i9). id csl, quamdiu sccnndum cariiein vi\iiiius, (iiii nos, pecc;iio cccidissc ct lapsos csse, el obtinuisse
velus eliam homo nominaliir , habcmus necessila- quamdiu pcc-
terrcna, id est liomines pcccalores, qui
lem consuctudiiiis nostrx , ul noii qiiod volumus fa- catorcs sumiis, sub jugo corum sumus qiicmadmo- ;
ciamus. Cum aulem gnilia Dei amorcin nobis divinum dum , cuin jusii orimus, crimiis sub jugo juslilia; : et
iiispirnvcrit, el nos sii i' viiluiilali subditos fccorit, (|ui- conlra illns luclam Iiabemus, ut migranles ad justi-
bus dictuin est, Vos in liberlatem vocati estis (Calat. v, liam , ab corum doniiiiatione libercmiir. Ergo ct tu
io); cl, Gratin Dei liberavil me a tege peccati et mortis dignare mihi breviter ad unnin qiiod interrogo ro-
(llom viii, 2). Lcx autcm peccali cst, ul (|uiciiiiiqnc spondcrc. Noccri Dco non polcral, aii polcrat?Sed
pcicavcril, morialur. Ab isl:» legc libcramiir, ciiin
jusli essc coRpcriniiis. Lcx morlis cst, qua d.cluin esl • Sic Mss. At editi : Ex ipsa eniin liotnines.
» \alicaiuis Ms. : Hic .<;cnlicndum cst. Pauloquo pos'
idein codex , qiuim in siniilitiidine liiporuin eamdein po
' \atiranusco<Jex addil .vo;i potestis diccre quod
llic :
gens tcnehrarum denobis jier fnrnclctumjurat. ncrrt.

* F.r. l.ugd. ei ven., flmmo)Hmno.s/ror«m. M.
• in \aiiia;iocfKlice , |>f>si, ajwsUitus dicit, aildilur, fru-
^ tii Mss. clapud Kr., conversantur.
iimiincanti-iiiiimica e.sl l:eo. Dc iinnis aiiiem natiru dicH
ulio loco ipo toiiii, >crw ro.> scdintU. ((() I nolracl., rap. 16, u. 2.
,
127 COMKA FOKTIJNATUM MAMCIl.U: .M, S. AU(.LSTIM, DISIUT. SIXUNDA. m

qtiXBO iiiilii ul, Noii polcnil , rcspoinlcus. Dciiin mitU;iido aniinam : fccisse vero Dcum liomi-
FonT. (Jixit : Noii polci.a «occri. iioiii, (H iiisuniassc' in cum afiiniaiii ,
quam ulique
24. AuG. dixil : Quarccigo liuc iios fiiisilsccundum [rrcscivii in (uliiram miscriam iiivolvi , e» bencflcl*
vcsiniin (idem ? •iialorum non posse li:i.'rcditati«uaerepra;seiaari. Hoc
FoiiT. dixil : Profcssio mca liirc cst , qiii;« iiocrii aiit ignoraiitis cst , aut daiilis :inifnaiii ad lia-c m»l4
non polcrat Dco , ct qiiod Doiis liuc nos dircxil. Sfd qu;c siipra mcfHorata suiit. Id couimcmora\i qui»
,
quia id tibi conlr.irium osl, lii dic qii.-\ mlionc liic dixist! ante tcmpus ikmi iimltum ,
qiMMJ ailoplavetit
iipparuit nniinn ,
qu.-iin iiuiic ciipit Dcus iiosicr , ct sibi Deus animarn , iion quod ab ipso sit; aliud est
mandalis, ct proprio Filio direclo libcrare ? ciiitn ado]»t;irc. i
25. Auc. dixit : Quoniam vidco tc interrogatis mcis 29. Alc;. dixit : De adoplionc nostra memini me ante
rcspondcre non potuisse , el me aliquid interrogaie dics * dlxisse , secundum testimonium Apf>sloIi ,
qui
voiiiisse, ecce saiisfacio tibi , dummodo mcmineriste dicit nos vocalos in adoptioriem filiorum {Eplies. i, 5).
ad id quod interrogavi non rcspondisse. Aninia qnarc Non crgo mciim fuit illud , scd apostolicuin rcspon-
liic sit in niuiido involula miseriis, non modo, scd suin. Dc qua re, id cst, de ista adopiione, suo lein-
paiilo ante nescio quoiies a me dicluin est. Peccavit pore, si placet , iiiqiiiramus : cl dc iila sine dilationc
anima , el ideo misera est. Liberum arbitrium accc- rcs|)0iidebo*, cum lu meis objeclionil>us responde-
pit, usa esl libero arbilrio, quemadmodum voluit : ris.
lapsa esi , ejccta de beatitudine, implicata cst mise- FoRT. dixil : Progressum dico fuisse animjin coiitra
riis. Ad hoc tibi recitavi testimoniuni Apostoli dicen- coiilrariain ii;ituraiii ,

quc natiira Dco ii(K.erc niliil
tis : Sicut per mum liominem mors , sic et per untim poicral.
liominem resurreclio morluornm. Qiiid qiiairis amplius? 50. Ai;c. dixit : Quid opus eral islo progtxjssM , ubi
Unde lu responde; cui noceri non poterat ,quarehuc niliil balêbat Deus quod cavcret , cui nocere iiihil
iios misit ? potcrat?

FoRT. dixit : Causa hxc quyorenda cst, cur huc ve- FoRT. dixit : Constat apud conscientiam vcslram , a
ncril anima, aut quare eamdem Deiis hinc cupil li- Deo vcnisse Cbristum ?
bcrare, quae in medio malorum vivit. 51. AuG. dixit: iterum me interrogas ? Ad interro-
20. Auc. dixit : Hanc causam abs le quxro ; id gatn responde.
esl , si Dco noceri non poterat ,
quare liuc nos FoRT. dixit : Sic accepi in fide ,
quod voluntale Dei
misit ? ipse liucvcnerit.
FoRT. dixit : Quseritur a nobis, sl Deo malum no- 52. AuG. dixit : El cgo dico : Dcus omnipolens
ccre non possit ,
quare Iiuc anima missa fuerit , aut inviolabilis, inconimutabilis , cui noceri nil il possil
qua ratione mundo permixta Quod

sit. in eo mani- quare hiic aniniam nd miserias , ad errorem , ad isla
festum est quod ail Apostolus : Numquid dicil figmen- quoe patiinur, misit ?
titm ei qui se finxit , Cur me ila formaveris (
Rom. \x, FoRT. dixil : Diclum esl enim : Potestatsm habeo
20)? Si ergo causanda est lijccrcs, intcrrogandusest ponendi animam meam , et polestatem accipiendi eam
cur animam direxit' nulla cogeiite se necessitate. Si {Joan. X, 18). Nunc dixit ^ quod voluntaie Dci pro-
autem necessitas fuit mittendi animam , meriio esl el grcssa cst aiiima.
voluntas liberandi eam. 55. AuG. dixit : Ego autcm causam quaero ,
quare
27. AuG. dixit : Prcmitur ergo Deiis necessitale? ciiin Deo noceri nibil possit*....?
FoRT. dixit : Jam hoc est : noli ad invidiam exci- FoRT. dixit : Nihil noceri Deo jam dixiinus, et iii
tare id quod diclum est ,

quod non necessitati fa- conlraria nalura esse animam diximus, ideo ut con-
cimiis subditum esse Deuin , sed voluntarie misisse Irarice naluruj imponeret modum
modo imposilo :
animam. contrariae naturae, sumit eamdem Deus. Ipse enim
28. AuG. dixit : Recila quod siipra diclum esl. Et dixit, Potestatem liabeo poiiciuli aniniam meam, et po-
rccilatum est : Si autem necessitas fuit mittendi ani- testatem sumendi eam. Haiic Pater inilii dedit poiesla-
mam,merito estet voluntas liberandi er.m. AuG. dixit : lcm ponendi animam meam, el sumendi eain. Deus
Audivimus : Si autem necessUa fuil miltendi animam, crgo qui loquebatur in Filio, de qua aiiiiua diceret?
merito est et volnntas llberundi eam. Tu crgo dixisti
fuisse necessitatem mittendi animam. Sed si modo ' \aticanus codex, et insibilasse.
* vox, dies, quie in editione im. exciderat, resrnuilur
voUintaiem vis diccre, et lioc addo* : Cui noceri
libris aliis edilis et maauscriptis.
ex
nibil potcrat, crudelis voluntas fuit mitlendi animatn Mss. Gallicani et \ aiicaiii , de illa insibilalione respon-
»
dcbo. Fortequia supra Forlunalus pro, insuffla^se, dixeral,

ad tantas miserias. Quod refellendi cnusa qiiia loquor,
insibilasse, siculi in codice legitur valicaQo.
* Eciiti, non dix j(. Melior videlur lectio victorinorum
vcniani peto ab illius unius misericordia, in quo spem
nianuscri|itorum, nunc dixit. Sive Fortuuali sit illud, sive
liberationis habemus ab omuibus erroribus baereiico-
Augustini, cujusnomen in victorinis iisdem Mss. coliocalur
rum. anie JV««c dixit quod voluntale Dei proqressa est unima :
:
eqo aulem, etc.

FoRT. dixil : Nos dicere asseveras crudelcm esse » vaiicanus Ms. Aug. dixit : Eqo quwro, cum peo nocere
* interrogandus est qui animam dire- niliil posset, cur liuc animain miserit. Fort.: dixit : fideri
viciorini Mss. ,
xit. quod volnntate Dei proqressa sit anima, hoc dico. Aug.
' in victorinis Mss., f<ad /joc addo. In valicano, c( /loc dixit : Eqo autem causdm qucero, cum Deo nocere mltil pos^
audio. sit, cur litw auimam niidl.
I
,
m CONTKA ADIMANTLM MANICII. DISCIP., S. AUG. LIBEIl UNUS. 130
Conslal essc aniiuam iioslrain, qii.v iii liis corporibiis FoRT. dixil : Quid crgo dicliirus suui ?
habclur, quod de ejus voluiUale veneril , el de vo- 57. AuG. dixil : El cgo iiovi non ic habere quid di-
lunialo ipsius ileruni assuiualur. cas, cl inc ciim vos audirem in hic (|u.i'slioiic nuii-
54. Aic. dixil : Uiide dixeril Dominus nosler, Po- (luam iiiveiiissc (ûod dicerem ; cl iiidc luisse adiiio-
testuleni habeo ponendi aninuim meam,etpolestalem lia- iiiluni diviiiiltis ul illuni errorem rclini|ucrein, et ad
beo suniendi eam , oiuiiibus noluiii esl : quia passurus fidein oailiolicam nie convcrlcrem, vel poiius revoca-
eral. el resiirreclurus. Ego auleni abs le iieruui aliiuo rcm, ipsius indulgcnlia qui nic liiiic rallacia; scinpiT
ilcrum qiuero , si Dco iiiliil noceri poieral , cur buc inhxTerc non sivii, Sed si coiililcris le non liabere
aiiimas misit ? quod respoiideas ; omiiibus audientibus cl recogno-
FoRT. dixil : Naturx contrari;e inodiim iuiponcre. scentibus, quoniain (kloles sunt, cailiolicaiu fideni , si
55. Aic. dixil : El omiiipolens Deiis , misericorscl pcrmiltunt et voluiil, cxponani.

omiiium suniniu>; , ul modum iiiiponcrcl iialunc coit- FoKT. dixit : Siiic pnrjudicio professionis me;e dixe-
Iraria; , ideo illam nioderalaiu csse voluit, ut nos iiu- riin : illa qiKc a te oppoiiiinlur cum retraciavcro nieis
•iioderalos eflicerel T cuin majoribus, si miniis respondcrint inlcrrogationi
FoiiT. dixit : Sed ideo ad sc rcvocat. liuic inca>, qiue similitcr a le nunc milii ofTcrlur; cril
5G. Aic. dixil : Si ad se rcvocat ab immoderationc, in niea contcmplatioiic (quia cl cgo animam nicam
si a peccato , ab errore , a niiseria ;
qiiid opus erat ciipio cerla fide liberari) veiiirc :id liiijiis rei iinpiisi-
lania niala animain pati pcr lantuin tempus,donec lioncra , qucc a le mibi uflerlur , el oslcasurum le
inuiidns liniatJir : cum Deo, a quo eain dicitis niissam, polliccris.
noceri nihil pos!>il ? AuG. dixil : Dco gralias.
IN SDBSEQDENTEM LIBRDM,
Yide lib. 1, cap. 22, Rolraclationuin, tom. 1, col. 618, n. 1, a verbis, Eodcm lemporc (o),
usque ad cul. 620, n. k-, verbis, Ccelum ct tcrram. M.
(a) Prcsltylcralus nimiruni sui tem|M>re diclavitsulêtiuenlein libruni, (luem in Relraclalionibus aliquanto post concio-
iii d)> ride et syiiilHilo in llypi onensi concilio anni 393 habilain collucit, inter illa viclelicot 0|iuscui3, quie ad annniii
. 'I anl y.K) |uTtiiient Hnjus etiain contra xdimantum operis ineniinit in rnio libri :2 contra Advorsariuni l.ogis ol Proiihe-
i.iruin, ulii nrMiiiuato .\diiiianto Manichaî disoi, ulo, subdit : Qui prwiioniinc tddus diclus esl.
COr>rRA ADIMANTUM
MANICHÎ DISCIPDLDM
Coiicilianlur mler se Scri|jturarum senlenlix, quas de Testamcnlo vetere ac Novo, volul inviccm contrarias Adimanlus,
utrunique Testamenluiu ab uno et eodoiu Uoo esse non posse conlendons, corraseral.
CAPUT PKIMUM. — De co quod scriplum est ilbtm non cognovit {Jonn. i, iO). Tribiis eiiim inodis
In principio fecit Deus coelum el terrmn ; usque ad id rcfellnnlur. Primo, qnia cum dicitnr, ]n principio fe-
«|uod scriptum est, El faclum e*t vcspere, et factum est cil Deus ccdum cl lerrani ; Tiinilatcm ipsam thristia-
mane dies unus{€en. i, 1-5), Hoc capilulum Lcgis iius accipit, ubi noii soliim Palcr, scdelFilius elSpi-
advcrsum esse Evangclio stullissimi Maiiicha;i arbi- ritus sanctus intclligilnr. Noii enim Ires dcos , scd
iranlur, dicenlcs in Genesi scriptum esse quod Dcus unum Deum credimus, Paircm et Filium et Spiriluin
l<T se ipsum feceril ccelum el tcrram elluccm;in sanctum : qiiamvis PalerPalcr, et FiliusFilius sil , el
l.vanpeiioauiem scripium esse iier Dominum no- SpirilussanctusSpiritussanclus. Dequa uiiilale Trini-
sirum Josum Christiim fabricalum esse mundum, ubi lalis lioc loco longiim cst dispiilarc. Deinde, qiiia ubi
diclum ost, tt mundus per ipsum faclus est, et mundus dicilur,f>iai< Detu,Fiiil,el faclumest; ibi ncccssecsl iii-
ADMOMITIO PP. BE.NEDICTIKORUM.

Uoc opus rccof^noviiTiHS ad Sorhonicos Mss. duos , victorinos duos , tolidcm vaticanos , ad Corboicnsem, r.onnanen-
seni, Muiiaelinuiii, Cabaliuuin, ad varianles loclionos Bolgicorum qualuor, nocnon ad editiones Aui. lir. el l.ov.
Comparavimus prceterea eas omnes editiones initio Relr. eiConfess., t. 1, memoratas, M.

(a) Scri| lus circitcr aonum 50 i.
CONTIIA ADIMANTUM MAMCIIiCI DISCirLLUM, S. AUCUSTINI 132
lclligatur pcr Vcrl)iiin ciiiu fccissc qiiodfcrit. Vcrbnm intcllcrliim a Clirislianis dcslitit quidcm cari,aliter
.uilcin Pylris csl Filius. Ndm crgo rcpu^nal lioc caiii- (/bscrvari, sid spirilu.ilitcr rclinelur a sanclis, qiii
liiluin Gcneseos, ubi scripluin cst, Kl Vixit Deut, iiilelliîiiil voceni Domini vocantis ad requicm, et di-
Fiat, el factum esl; illi loco Evangclii ubi dirilur, Et fciilis : Venile ad nie, qui laboratis, el ego vo$ reficiam.
mundus per cum factug est, id csl, pcr I)oiiiiniiin iio- Totlite jugum meum super vos , el diseite a me quia mi-
siruin ; (|uia ipsc c^l Vcrbum Patris per cpiod farla tis sum el humilis cordc, et invenietis requiem animabui
sunl oinnia. roslreini), si propicrca iii Genesi non in- vestris. Jugum enim uieum lene est, et tarcina mea te-
lclligilur Filius ,
quia noii csl dictuin quod pcr Ki- vis est {Matth. xi, 28 50). IIoc sabbalum, id est, lianc
liiiin Deus foccril; iicciii Evaiigclio pcr Filiuin Deus rcqiiiem Scriptura illa significat, quam Judaci noii
cl aves pascit, el lilia vcsiit {Matlli. vi , 26 30), ct intelligebant, et pro tcrnporum dispensalione carna-
ca.>tera innumcrabilia qux ipse Domiiius dicil Deum liler scquebanlur unibram, cujiis uinbra: quasi cor-
faccre I*alrcm : quamvls non dical quod ea per Fi- piis, id cst, verilas nobis danda eral. Sed quemad-
lium faciat. Quod atitem etiam lestimonium Apostoli modum illa rcquies Dei posl fabricalum mundum
adjunguiit, quod ait dc Domiiio iiostro Jesu Clirislo, insinuatur; sic reqiiicm, qiiac nobis promitlilur, posl
Ipse est primogenitus totius creaturw ; et omnia per opcra qu;c in Iioc niundo habemus, si justa fuerint,
ipsum facta sunt in coelo et in terra, visibilia et invisibi- consequcmur , seplirna scilicet eademquc ullima
Ua(Coloss. 1, IS 46); el lioc capilulum adversum parte saculi, de qua longum est disputare. Non ergo
csse dictint Geiiesi , ubi Deus ita dicitur fecisse mun- Dominus rcscindit scripturam Veteris Testamenti,
dum, ul specialiier Filius ibi non sit nominalus : ve- sed cogit nec sabbalum
inlolligi : solvit ut pcreat
Iiementer crrant ; et non vident, si ita esl, ipsum quod figurabatur, sed apcril polius ut appareat quod
Apostoluin sibi esse conlrarium, cum alio loco unuin tcgebalur.
dicit, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia CAPUT III. — 1. Deeoquod scriptum est iiiGenesi:
{Rom. XI, 56) ; et Filium non nominat. Quomodo au- Etdixit Deus, Non
bonum solum hominem esse; fa-est
tem liic Filius nominatus non est, intelligitur tamcn; ciatnus ei adjutorium. Et immisit Deus Adce somnum, et
ita et in Genesi : et quoinodo sibi hsc duo capitula obdormivit ; et sumpsit unam decostis ejus, ex qua for-
Pauli non adversantiir ; ila nec Genesis Evangelio. mavit Evam, quam adduxit ad Adam;elait Ideo relin- ,
CAPUT II. — 1. De eo quod scriptuin est : Fa quet homo patrem et matrem, et adhcerebit uxori suce
consummavit Deus die sexto omnia opera sua qux fecit^ {Gen. II, 18-2i). Iluic rursus loco Manicha.i calu-
et in seplimo requievil ab eisdem omnibus operibus quce mniantur, dicenles contra Novum Testamentum csse
eceral {Cen. ii, 2).Huic etiam locoManichaii calumniam islam scntentiam, qua Deus scribitur el formassc
movent, etdicuntNovo Testamento adversari quod iii mulierem, et^ viro conjunxisse : propierea ,
quia in
Genesi scriplum est, Deiimseplimodie requievisseab Evangelio dicit Dominus, Omnis qui reliquerit domum,
omnibus operibtis suis qiiai fecit : quoniam Domintis in aut uxorem, aut parentes, aut fratres, aut jilios propter
EvangeliO dicit, Pater meus uique nunc operatur{Joan.v, regnum caitorum, centies tanium accipiet ' in hoc tcm"
17). Qiiod nullo modo centrarium est. Dominus enim pore , et in futuro scecuto possidebil vitam wlernam
Jiidajorum refellit errorem, qiii pulabant Denm sic {Matlh.\i\,^d;Marc. x, 29-30, e(Luc. x vin, 29-30). Iii
requievisse die seplimo, ut ex illo prorsus nihil ope- qua calumnia miroreossic esseccccatos,velpotius noii
rarelur. Requievit autem ab omnibus operibus suis niiror : Excwcavit enim iltos, sicut scriptum esl, matiiia
quae fecit, ut jam ultra non faceret mundum cuin oin- eorum{Sap. ii, 21). Sed tamen quis non videt tanta
nibus quae in eo sunt : non tamcn ut eliam a mundi in Novo Testamenlo praecepta de uxore diligenda?
adminislralione requiesceret. Non enimscriptum cst: Cur eiiim potius Vetus Testamenliim dicunt adver-
Requievit Deus ab omiiibus operibus stiis, ut doinceps sari huic senlentia: Domini, qua dicit relinquendam
non operarelur. Sed scriptum est, Requievit Deus ab esse uxorem propler regnum coelorum, et non ipsuin
omnibus operibus suis qucB fecil : ut deinde non in fa- Novtiin sibi adversari? Quod nefas cstdicere. Iiilel-
ciendo mundo, a quo opere posl perfectionem cessa- ligeiida enim sunt, non lemere accusanda, quaj im-
verai; sed in administrando operarelur, in quo opere peritis videnlur esse coiitraria.
enm esse Dominus intiinavit. Nec illa reqiiies, quasi 2. Nam et Dominus iiiterrogatus a Judjcis, ulruni
post laborem Deum pausam quxsisse, sed ab insti- ei placerct dato libellorepudii dimiltere uxorem, re-
luendis rerum naturis post earum rcrum perfeclio- spondit eis dicens : ISon tegistis quoniam qui fecit ab
nem cessasse signilicat, quamvis usque adhuc in ad- initio, masculum et feminam fecit eos ; et dixit, Propler
ministrandis operetur. hoc relinquet homo patrem et matrem, et adluvrebit
2. Sabbati nutem observationes non inlelligebant uxori suw, el erunt duo in carne una 7 Itaque jam non
«udyci, qui pulabant ab iis etiam operibus quce ad suntduo, sed unacaro. Quod ergo Deus conjun.dt in
salulem bominiim valont, oporlere cessari. Unde illos nnum*, liomo non separet. Dicunt itti : Quid crgo
Dominus eliain aliis locis, de bove qui ' in puteum Moyscs mandavit dari libeltum repudii, et dimitlere?
cecidil, ct jumento quod solvendum est ut ad aqiiani Dicit itlis Jesus : Quia ad duritiam cordis vestri pcrmi-
ducatur, mirifica comparationc redarguit {Luc. xiv,
5, el xjii, 1S). Sabbatum aulem, non repiKliatiim, scd ' In Mss., sepliKfs tanlum accipiet. sic Augusliiius ciiare
solet.
* ia Mtt., deove qute. » Abesl, la nnum, ab aliqiiol iiianuscriptis.
135 Lintu CNUS. \7A
tit vobis iloijses dimitlcre uxores vesiras ; ab initio au- Dciiido sulijiiiii;il, VirunUnmen uuusiiuisque uxorein
tem iion fuit iic. Dico autem vobis, (juicmiiquc dimisc- sitdin sicut se ipsum ditujul ; mulitr aulrm ut liwcot vi-
rit uxorem suam, uisi ob causam forniculiouis, facit rum (Ephes. v, 23, 22, 51, 52, 55). Noiine alio loco
eam maecliari : et ipse si alleram duxerit, adulterium cvideiilissime ostendit uiriusqiie sexus cl naluram el
eommillit {Mallh. \\\, 5-9). Ecce liabeiil coiirirma- coiijunctioncm a Doniiiio Doo conditore atqiie ordina-
Inin seiilcniiaiii Vcleris Testiinienli ;ib ipso Doniiiio tore consislere, cuni dicit : Verumiamcn iieque muliir
:i(Jversus ini|)t'riiiaiii Juil.eoruin. Siinul eliiini MoNsi sine viro, ncqiie vir sine mutiere, in Doiiiino. Sicut eimn
perhibuil (eslinioniuni, quod propier duritiam conlis mutier ex viro, ila et vir per mulierem : omnia autein
eoi uin repudiuin dari permisit. Numquid ciiam Evaii- ex Dco (
I Cor. xi, H, 12 )? Quod isii si considcrare
I
gelium Evangelio dicunl essc contrariuin? Quod si vclloiit, non qiiibusdam capiiulis soparalis et advcrsiis
dicunl lioc ca|iiluluin falsum esse, cl a corruploribiis se invicem magiia rraudc collaiis caliginom faccrent
Scripturaruin esse addilum iiam hoc solent, quaiido impcritis scd omiiia tam in Vcleri quam in Novo Te-
;
(
non inveiiiiint quid respondeant, dicere); quid, si stamenlo uno sancto Spiritu conscripta ct conimen-
:ilius dical illud csse immissuni ct ralsuin, quod ipsi data esse sciilirent.
prororiinl diceiitc Domiiio, Omnis qui reliquerit do- 4. Nam el in Vcteri Testameiito liabciil apud
mum aut uxorem aut pareiites aut filios propler regnum Isaiam proplietam qnanta proniiltaiilur spadonibus
:
I
ccetorum, ctc? Noii inlelliguiit iniseri qucinadinodiiin ne in Novo solo arbitrentur csse laudalos a Dnniino,
i omiiem ndein chrislianam, cumista dicunt, concnuir ubi dicil esse quosdam qui se ipsos caslravcrunl pro-
evertcre. Fides aiilem vcract Ecclesia; calholicx di- plcr regnum coelorum, et addidil, Qui potest capcre,
sciplina ulruniqne veruin cl a Domino capiat {Malih. xix, 12). Nani ct Isaias ita dicit Uwc
dictuiu csse :
I
coniirinat, el niillo inodo esse conlrarium : qiiia et dicit Dominus spadonibus eis qui custodierint prwcepta
coiijunctio marili el uxoris a Domino cst, et relictiu niea, et elegcrint sibi quce ego volo, el capaces fucrint
1 uxoris propler regniim coelorum a Domino est. Non testaiuenli mei ; dabo iltis in domo mea et in muro meo
enim qiiia susciiavil Josus Chrislus morluos, cl dcdit locum nominatissimum , meliorem mullo fiiioritm alqiie
eis viuim, propterea ipsa vila non esl relimiuendit fHiarum nomen wtenium dabo ittis, nec unquam deerit
:
propler regnum coelorum. Sic ergo quamvis Domi- {Isai. Lvi, 4, 5). Certis enim quibusdam unibris el fi-
iiiis dedcril nxorem viro, rclinqiienda est lanien, si guris rerum aiite Domini advcntum, secnndum mira-
(ipiis cst, propter rcgnum coelorum. Non enim hoc bilem atqiieordinalissimam distribiitloiiem temporum,
Miiiper iiccesse est, siciil Aposlolus dicit : Si quis (i- populus ille tenebatur, qui Testamonlum Yeius accc-
delis liabct uxorein infidelem, et ha onsentit habilare pit : tamen in eo tanta pra^dicatio et pnvnuntiatio
cuin illo, non dimittat eam {\Cor. vii, 12). Significal Novi Testamenti esl, ut nulla in evangelica atque
uiii|ue i|uod si non conseiitil habilare cuin illo, id est, apostolica discipliiia reperiantur, quamvis ardua et
î exsecraiur in illorideiii Cliristi, cl iion eum palilur, divina prx-cepla ct promissa, qu;e illis eliain Libris
inod clirislianiis est, relinqiienda cst piopter regnuin velcribus desiiit (a). Sed sancLTC Scriplur.-c non tenie-
Ico^lorum sicul idera aposlolus iii sequcntibus dicit,

: rarios et superbos accusatorcs, scd diligentes el pios
Quod u infidelis discedit, discedal ; non esl enim sub- lcclorcs dcsiderant.
jcctits serviluti frater aut soror in hitjusmodi. Si qiiis CAPUT IV. — De eo quod scriptiim esl in Geiicsi :
I ergo reliiiquit rcgnum ca-lorum, duin non vull leliii- Et dixil Dominus ad Cain : Qitid fecisii? Vox sangninis
quere uxoiein non rereiilem chrislianum virum, impro- fratris ad me de terra. Nunc matediclus eris
titi ctaniat
balur a Domiuo : cl iteni si quis virrelinquit uxorciu a fucie quw absorbuit et rccepit sanguinem fratris
terrce,
dato libello repiidii, cum causa non existit aut forni- tui cx cwde manus tuw : te enim operari necesse esl ter-
calionis, aul oblincndi rcgiii coelorum, siniiliter iin- rum, quw sterites tibi frttclus dubit ( Gen. iv, 10-12 ).
probaiur a Domino. Ila ncc ista duo capitula evangc- Iliiic capilulo Gcnescos, qiio melcdictioiiem accepil
lica inveniuniiir sibi esse conlraria, nec Evangeliuin Cain, ul tcrra; stcriliiale punirclur, calumniantes Ma-
Vetcri Teslaniento : quia ibi uxor coiijuiigiliir viro, nicli;ei, etEvangelio conlrariuin demoiistrare cupicn-
»1 simiil mereaiitur possidcre regnum cailoriim ; et les, non saiic, niihi videntur cogiiaie cum liominibiis
iti uxor rclinqiienda esse prrccipitnr, si virum impe- se agerc, scd prorsus quasi pecora forent, qui eos au-
diat ad possidendiim rcgniim coelorum. direnl vel eorum scripla legerent; sic abusi suntim-
5. El idco qiiaiido Christianos iilrosquc .^postoliis pcrilia eorum et tarditale ingeiiii, vel poiius animi
nionet, id est, marilos et uxores ; iionnc ita diciliir, coecitale. Quippe dixorunl hiiic capitulo illud in Evaii-
Itilifjite uxores vestrax, sicut et Chrislus dilcxit Eccte- gclio esse contrarium, qiiod Dominus ait discipiilis
liam, et Iradidit se ipsum pro ea? el, Blutieres viris suis : Nolite cogitare de craslino ; nam crastinus dict
tuit subdila siiit quasi Domino ; quia et Ecclesia subdila ipse cogitabil sibi. Respicile votatilia cwti, quia non sc-
esi Clirisio? Nonne illiid quod isli miseri irridcnl in minant, neque melunl, neque cottigunt in horrca{MaUh.
Velcri Testamenio, quod scriplum esl, Proptcrea re- VI, 54, 26 ). Qiiasi vero Caiii parricida '
discipulis
linquel liomo palrem et malrem, el adhan-ebit uxori suw, Clirisli com|iarandiis sit, ul quoniam illc mcriiit pir-
et erunt du(, in carne una, in niagno sacramcnto idcin naiu sterilitalis terrc, conscqucns csset ul camdoni
apociDliis accipit, cum dicit, Sacramentum hoc ma-
* linus tantum c valicanis Mss., fratricida.
fnum etl, ego autem dico in Chritlo et in Ecctesia? (rt) I Uotracl. , cap. ii, u. 2.
13^ CONTUA ADIMA.MUM MANICII/T-I DISCIF'UI.IJM, S. ALCLSTINI 150
stcrilil.tlcin isli cli.iin pati.Tcntiir, qiii Ddiiiiiiinn Jc- (;is qux sibi dala OBt, non stcterunt, Doinino altc-
siini Clirisluin bcciili, pra-dicaiulo Kvangciio parabaii- sUinteetdicciitc, Si credereti$Moyti, credereliset milii:
liir. Iniocliain iii istis (liiohiis capiliilis, (pioriiiii uiiiun ille entm de me scriptil ( Joan. v, 46 ). Sccunduin eo-
dc Cciicsi, .-iltcniiii dc KY:iii;^(;lio lan(|ii:iiii silii iniiiiii a rnindi'iii pcci alonini vciicna etiam scrpeniuin el vipc-
posiiciuiit, laiila iiivciiiliir aniicilii al(|iic concnrilia, raniiii (^cniniina voianiur.
iil iiiiiln niajor (lcsidcranda sil. Qiiid cnini coiigrucn- 2. Ad imagincm aiiicin Dci factiim homiiiem, nor»
liiis, quain ul iliuni, cnjiis erat scclcre fraicr occisiis, tanliim Cciicsis, scd cliam Api>stulu8 claniat, cuin di-
ctiaiii in lcrra ial)oiaiilciii slcrililas sc(picrcliir : illis cit : Vir quidcnt non dibet velare caput, cum tit iiitago
aulciii, |icr (|U()niiii iiiinistcriiiin iii pr;cdicaiido Dci ct (jloria Dei , mutier autem gloria viri ( I Cor. xi, 7 ).
veilio iiMlrcs libcMhanlur, cliain dc crasliiio inininic Et ut manifcsle intciligatur non scciiiidum vctusiatein
cogilanlibiis frnctiiosa tcrra scrvirct? Qiiod si iii Vc- pcccati qiix corriimpitiir , sed sccundum spiritualcin
lcri Tcslaiiicnto cxliorrcscunl iiudcdiclo Dci lcrrani confonnalioncm f.iclum esse honiincm ad ima;încm
stcrilcni lacl:iiii cssc pcccaiori ; cur iion in Novo Tc- Dci, idciii ajioslolus inoiict iil exiiti consiictudine |icc-
st;iniciito cxliorrescunt ;iialedicto Domiiii iioslri Jesu calorum, id est, vctcrc hoinine, iiiduainiir nova viia
Clirisli arboreiii nciaridamractani(Ma«/(.\xi,l*J), niil- Chrisli, qucm iiovum homineni appollat. Et utdoccat
lo pcccalo domiiii siii? Ilcm si Doniini sciitcntia dcle- lioc nos aliquaiido amisisse, rcnovationem illam vocat.
clanlur, qua discipulis dicit iie dc crastino cogilciit, Nam ita loquilur : Exspotiantes vos veterem hominein
quod de viclii cnruni Dcus curain gerat ; cur non ct cum actibus ejus, induite novum, qui renovatur in agni-
prophctica scnlcntja delcclantur,.qua ccciiiit dicens, tionem Dci, secundum imaginem ejus qvi creavil euni
Abjice in Dominum solticitudinem tuam, el ipse le pascet (Cotoss. iii,9,10).Filii ergo Dci sunt homines renovati
{Psal. Liv, 25)? Ll hoc modo, si possint, iniseri intcl- ad ejus iniaginem,ct ei similesfacli u^-qiiead dileclio-
ligaiit,elilla quue dctcstanlur in VeieriTesiaincnlo dc nem inimici : sicut Dominus dicit, diligcrc nos dcbere
Deo dicla, usqiie adeo recta esse, ut eliam in Novo inimicos nostros, ut similes simus Patri nostro qui iii
invcniaiitiir; et illa qu;c in Novo laudant et praedi- coelis est (Matth. v, 44, 45). Quod in poteslate nostra
caiil, eliaiii iii Vcicri reperiri : unde clarescat bene ab ipso Dco esse positum docet Scripiura, cuin dicii :
iiilclligentibus ulriusquc Testainenti manifesta con- Dedit eis potestatem fitios Dei ficri (Joan. i, 12 ). Filil
coidia. autem diaboli dicunlur lioniincs, cuin imitautur ejus

CAPUT V. — 1. De eo qnod scripluin est in Ge- impiam superbiam, eta luceatqiie celsiiudine sapicn-
ncsi : Fuciamus liominem ad imaginem el similitudinem tia> decidunl, et non credunt verilali qualcs Domi- :
itoslram ( Gen. i,Hunc locuni Manichaii, quo

26 ). nus arguit, cum dicit, Vos ex patre diabolo estix, elc.
scri|itiiin cst in hominem lactum esse ad inia-

Ccne>i, Ciii loco evangelico propheta consonat, diceiis : Ego
ginein cl simililudinem Dei, propterea diciint Novq dixi, Dii estis, et fitii Attissimi omnes : vos autem ut
Testamcnlo esse conlrarium, qui:i Doiuinus in Evan- homines moriemini, el sicut unus ex principibus cadetis
gclio dicit Judajis, Vos ex patre diaboto estis, et desi- (Psat. Lxxxi, 6, 7).
deria patris vestri facere vultis : ille liomicida eral ab CAPUT VI. — De eo quod scriptum Exodo
est in :
initio, et in veritate non slelit, quia veritus in eo non est Honora patrem tuum, et matrem tuain (Exod. xx 12). ,
{Joan. vm, 44 ) : et quod alio loco Jud;ci serpenlum Huic eliam loco , ubi de hoiiorandis pareniibus Deiis
genimina et viperarum appellantur ( Mattti. iii, 7, el pr;cccpil , illum Evangdii locum Maiiichxi dicuiit
xxiii, 33). Non inlelligunt illud esse diclum de ho- csse coiitrarium , ubi Dominus cuidam diceiili, Ibo
mine antequam peccaret, quod factus cst ad imagi- primum ut sepetiam patrem meum ; respondit , Sine
nem el simililudinem Del hoc autem quod in Evan- : mortuos ', mortuos suos sepeliant ; tu autem veni , et
gelio est, Vos ex patre diabolo estis, peccaloribus et annuntia regnum Dei (Luc. ix, 59, 60). Quod eodein
infidelibus dici. Tribus enim niodis in Scripturis san- modo solvilur, quo iliud siiperius, ubi de uxore re-
clis filiorum nomcn accipitur (a) uno, secundum na- : linquenda dictum esl, Fropter regnum cwlorum : quia
inrani, quomodo Isaac filius Abrahae, vel etiam ca:teri et parentes honorare dcbenius, et eos tamen proptcr
Jud;ci (|ui ex eadeni origine veniunt : alio, secundiim annunliationem regiii Dci nulla impietate conlemni-
doclriiiam, ul filius ejus in ea re quisque appellelur, mus. Nam si Vetcri Testamcnlo contrarium cst
a qiio :ili.niid didicil; sicut filios suos Apostoliis ap- Evangelium propter isiam sententiam, incipit eliam
pcllat, qui ab illo didicerunl Evangelium (

I Cor. iv, Apostoloesse contrariiim, qui el filios moiiet ut ho-
14, 15) ( lertio, sccundum imitalionem , sicut filios ndrenl parentcs, ct parentes ul diligant filios (Ephes.
Abrahae nos vocat Aposlolus, qui ejiis fidem imiia- VI , 2-4, ct Cotoss. III , 20, 21). Non solum auiein ,
inur (Calai. m, 7). Duobus ergo modis peccatores in- scd eliam Dominus vidcbitur sibi ipsi esse conlrariiis
lidelcs Judaci , filii diaboli vocanlur a Domino ; vel (quod crederc ncfas cst) ,
quia loco alio dicit liomini
quod ab ipso impielatem didicerunt, sicut de ipso quLvrcnli vitam a>lernam, Si vis venire ad vitam, serva
(llaholo Aposlolus dicit, Qui nunc operatur in fUiis mandata : m quWms eliam illud commemorat , IIo-
diffidentioe ( E/)/ies.-ii, 2 ) : vel quod cum iniilanliir, nora patrem et matrein. Qnibus mandalis perfcclis
!ju "d niagis pcilinet ad id qiiod de ilio diclum csl, Kt cliam ad dilcclioncm Doi crcscitiir, in qiia cst tota
in i'c?nfa(e non steiit; quia ct ipsi Judx-i in vcritate le- peifoeiio. Nam dilectio jiroximi cerlus gradus est ad
(a) J uclract., cap. 22. » Apud F.r. Lugd. vcn., dne i:t nwrtui. M.
,
\ol LIBEI\ UNUS. 138
diUclioiicin Dei. El idco rcspoiidcnli quod oinnia patcr csse incipit populi Jud.oorum ,
quatuor aUales
niandala illa servavii , dicil unnni ei dccsse, si vuU sunt cnm isla qu.x nuiic.ngilur, qnas Matih.-cus cvan-
essc pcrfcclus, ul vcnd.il oinnia quic Iial)ol , ol dol gelisla distingiiit (Mattlt. i , 17). l'iia csl ab Abrabani
j.aupcribus, cl seqnalur cuin (Mattli. xix , 17, -il). nsque ad David : alia , a David usijuc ad Iransiuigra-
Kx quo nianifcsluin e>t , cl lionoiem parcnluin in tionem iii B.ibYloniani : tcrtia , a Iransniigratione iii
pr.idu suo essc scrvanduin , el eos lainen in divini Babyloniain usque :id Domitii advcnlum : indc nsquu
ainoris coii.paralionc ,
pr;cscriim si iinpediinenlo ad finoin qiiarla dcptilaliir, tanqnam scncctus s:octili
sunl , milia dubilalionc oporlcre coiitcinni. Nain ct c;rtcris ulatibus loiigior. Quas ;rial03 pro gcncraiio-
iii ScTijiluris velcribus babcs posilum : Qui dicU panibus posilas crcdiimis ,
quamvis singuloj pluribiis
tn aut maHi , Non novi vos, et qui filioi snos non cgno- gcneialionibus conslcnt. El quoniam tertia incipil a
scit , ipse autem cognovit teslamcntum tuum {Deut. iransniigrationc Babyloninc, qnaiido Jud;noniiii cst
xxMii , 9). Eigo si cl in Novo TcsUimento coinmcnda- facta captiviUts; in qiiarla vcro, id est, post advcnlitni
lur parcnlum ddectio, et in Vcleri commciidatur Doinini nostri , gcns Judxorum a solo proprio poni-
p:\rciiluin contemplus ex utroque capito duo sibi , tus eradicata cst : hoc dalur intclligi quod dicliim
Tcslainciita consenliunt. est, lertix el quart;c genoraiioiiis pocrala parcniiini
CAPLT YII. — 1. Dc eo qnod in Exodo scriplum rcdditnrum Doiim, Iiis uli juc logiiime alqne dcbilo ,
cst : Ego sum Deus zcluiis , Iribucns filiis tcrii(e el qtii parcnluin poccata pcrscvcrantos loncrc.qiiam Doi
quartw gcneratioms parcntum peccuta qui me odcrunt justiliain scqtii malucrunt. Nain non pcrtineic p:ilri:«
(Exod. XX, 5). Huic loco Maiiiclia.'i illud de Evangdio pcccala ad (iliuni juste vivcnlem , propbeia Ezcchiol
(licunt esse contrarium, qnod Dominus dicit , Estole apertissime osleiidil (£«cc/i. xviii, 14 17).
beiiigni sicut Paler vcstcr cwlcstis, qui solem suum oriri 0. Quod aulcm iii Evangclio dicitur, Eslote benigni
facil super bonos et malos (Maith. v , 45) : ct illud qucinadinoduin Pater vesler cwlestis ,
qui solein suum
aliud qiiod idcm Dominus ail , Noh solum sepiies pec- oriri facit super bonos ct malos ; non esl Vcleri Tcsla-
canti (ratri dimittendum , sed etiam sepluagies septies. mciito contrarium. IIoc cnim facil Dcus ut invilel i:d
(Id. xviii , 2"2). A qiiibus tamcii si qu.xram ulrum pocnitenliani, sicul dicit Apostolus, Ignoras quia pa-
Deus non punial iniinicos suos, siiic dubio lurbabunr- tienlia Dci ad pcenitenliam te invilat ? Noc lamcn idoo
lur. Ipsi eiiim dicunt , Dcum genti lencbrariini xtcr- crcdcndum csl non puniturum Dcuin eos, qui , ut di-
num carcerem prxparare quam dicunl esse inimi-

, cit idcm apostolus , tliesaurizant sibi iram in die ira,
cam Deo. Et parum est , sed cum eliam sua membra et revelattonis justi judicii Dei ,
qui rcddct unicuiqne
simul cum ipâ gcntc punilunim csse non dubitant secundum opern sua (/fom. ii , 4, S). Namqtie islam
iiccre. Scd cum ad capiiula Velcris et Novi Tcsia- Dei palientiam ct bonit;ilom cliam Propbcla pixdi-
niCQtivciiiunl,ut imperilosdcci[)iant, cteasibiadvcrsa cat, diccns, Parcis autem omnibus ,
quoniam tiia sunt
Cjse criminentur, fingunt sc niinis bonos. Scd dicaiit omnia, qui aniinas ainas (Sap. xi , 27) : et cxlcia iii-
liobis, quibus dicturus Cbl Domiuus, Jle in igneni aler- numcrabilia qnibus intclligilur ct in bonilalc ol in sc-
num qui prwparatus est diabolo ct angelis ejus ( Id. vcrilatc miscricordiam ct juslitiam Dci Tcstaniciilum
,
XXV, 41); si oini ibus parc.l ct neminem damnal ? utruin(|uc prxdicarc.

Qiiiiic intcHigciidtmi cslct illud rectum esse, qnod Deus 4. Si autcm inovcnlHr quod dictuin esl, Ego sum
relribuit parentum peccaia liliis qui cum odcrunt. Ex se/flHS ; movcanliir cliam illo quod dicit apostolus
co eniin qiiod addidit , r/iii me oderunt , intcUigilur Panlus, Zelo Dci vos zelo; desponsavi enim vos uni viro
eospuniii pcccatis parcnium, qui in eadcni perversi' virginem castam exltibere Cliristo (II Cor. xi, 2). Sancta
laie parentum pcrseverare volucrunt. Tales cnim enim Scriplura vorbis noslris loquens, etiain pcr h;cc
Dun sa:vitia , sed poliiis juslilia Dei , et sua iniquiialc vcrba demonstrat, iiibil digne de Dco posse dici.
puniuntur, slciit Pri)plieta ait , Sanctus enim Spiritits C.tir cniin non cliain verba ista dicantur de illa ma-
disciplina; elfugiei ficlum, et auferet se a cogitationibus jostalc, de qua qnidquid dictuni fucril , indigne di-
quce sunl sine inlelleclu , et corripietur a superveniente citur; quia omnes opes linguarum omniiim incfrabili
iniquitale (Sap. i, 5) : id esl, corripielur Uomo super- sublimitate pr.tccdit ? Nam qtioniam zclando soleiit
vcnifiiic sibi iniquitate sna , cum ab eo rccesseril iiiariti uxoruui piidioiliam custodirc ,
polestatem ct
Spirilus sanclus. El alio bico : lla;c cogitaverunt , et disciplinam Doi ,

qiia foniicari aiiiniaii) impune noii
erravcrunt; cxca:cavit enim illos matilia eorum (Id. ii , sinil , zeluin Dci Scriplurai vocavcrunt. Est aulem
21) : Et alio loto : Funiculis peccutorum suorum unus- animoe fornicatio, avcrsio a fecundilate sapicnlia;, ct
qtiitqne conslringitur (Prov. v, i^2). Qiiibus lestimoniis ad conceptum tcmporalium illccebrarum corruptio-
velcris Tcstamenti de No\o consenlil .\postoIus di- numquc convorsio.
ccns : Tradidit illos Dcus in concupiscentias cordis eo- 5. Illud vcfo quod diinitlcndnm essc dicit fralri
rum (Hoin. i , 24). Qua concnrdia ulriusque Tesla- non solnm seplics , scd et se|)tuagies seplies, pccni-
nicnli saiis uslonditur non e>se s:cvum Dcuin , sed teiiti utiqtie dicil. Dcus autcm illis se dicit rclribiiiie
nnuin(|Ucmqiio iii sc srcvire pcccaiido. peccata ,

qui cum odcrunt pon , qui ei pcr poenilcn-
2. Qnod autcm in terliam cl quartara scriptum cst tiain rcconciliantur. Nain et apud prophctam Domi-
gencralioncm vindictam proccdore, non aliud signi- nns dioit : Nolo morlem pecratoris quantum ul revn-
ficari arbilror, nisi qiii>d ali ipso Abrabam , (pii laiur ct vivat (Ezecli. wiii, 25 , et xxxiii , 11). Ex Piio
Sanct. Al'gi'st. VIII. fCinq.J

,
«:,'.» CONTIIA ADIMAMli.M .MA.Mtll. I.I DISCll IIXM. .S. ALCU^TIM I »

/".icile :ip|):(n'l ei iii r:\ |»;ilii-iili:i (inii' iiivil;il :ul )
u; qiiani, uisi uiiicut iiliin gui e»l in si>iu Pulii» iptt
, ;
Diloiiliain. cl iii ca iiKltilôiilia (|ii:l> ignoscil pd-nileii- anuunliavit nnbndeeo, lolain ipsaiii solvi pos»<> ([if.e<
liiiiis , cl iii c:i jii-lili:i (|ii.(! |tiinil cos (|iii coiiixi htioncin : i|iiia ipsc Filiiis, qiiod cst Vcrbuin I>i-i,
iioliinl, iilriMn(|iic 'rcsLmicnliun coiivciiirc ;il|iii; con- iion soluin novissiniis tcinporibus, ciim iii c iriic ;ip-
giiicrc , tan(|ii:un ab uiiu Dco iilrunKiue conscri- liarcic digii:itus CHt, Kcd cliaiii prius a coiisiilntionc
|i(uin. niutidi,cui voiuitdc Patrc anniinliavii, sivc l(i(|Ucndo,
CAPUT VIII. — Dc eo (piod scripliini csl in Kxodo, sive a|)[i.'irondo, vcl p(;r aiigc licain atiqnam potcs'a-
Octtliim pro ocnlo, deiilein pio denle [Exod. x\i, '21); lciii, \(:1 |icr quainlibct cro.iliirain : quia ip-e (;sl in
t'l c:i-li;ia t:ilia. Ilnic loco M.inicii.i;i ,

i|(ii>d iii vclcri oiniiibus vcrilas, ct oinnia illi conslant, cl oinnin lili
li(;ge par vindicla pcrmiuilur, cl dicilur ociilu:n pro :id ntiluin scrviiinl, aique subjccla sunt ; iil cti;iia
ocnlo,dcntcm pio dcnlecsse pcrdendum, siccaiuniiii- o( iilis pcr visibilem crc:ilurau) cui vull, qnando di-
aiilnr, quasi cl ip>c Doininus h;cc diio sibi veluli ad- gn;ilur, appareal /cum ipsc lamen sccuiidiini diviiu-
vcrsaiilia alqiie conlraria in Kvangclio dcmonslravc- tatcin suam, et sccuiidum id qiiod Vcrbum c.-.t P.1-
ril. I|)sc cnim ail : Aiidislis qiiia diclum est anliquis ,

liis, c().7;tcrnum Palri, ct inconiniutabilc, |M;r i|iioi|
Ocutum pro oculo, el denlem pro dente : ego autcm dico f.icla sunt oinnia, non nisi piirgatissirno cl simpli-
vobis , non rcsistere malo; $ed si qiiis le percusseril in cissimo Cdnle videatnr. Et idco quibusd;ini locis
mnxillam ,
prwbe illi et alteram ; el quiciimque votiieiil eiiam Scriptura ipsa tcstatur angelum vistirn, iibi dicA
ucum jiidicio contendere, et lunicam tuam aufcrre, di- Detiin visum [Cen. xviii, 1 efl). Sicut iii illa lucta-
milte ilU et patlium {M (itlli. \ , oS-AO). In quilius lione Jacob, ct angelus dictus esl illc qui apprirnit
diiabus sentciiliis rcvera duoruin Teslamcnlorum dif- {Id. xxxii,24 50). Et cnm apparuit in rubo .Moysi
rcrcntia denionslraiur, scd amboruin lamcn ab uno {Exod. III, 2j : cl i;em in cremo, cum jain eduxisscl
Dco conslilulorum, N;un quoniam primo carnalos lio- piipulum de tcrra ./Egypti, qiiando legom aocopit,
niincs ardebanl miilto amplius se vindicarc ,

qnain Dciis ci lociitus est {Id. xix, 5). Sed sivc in rubo,
cral illa iiijuria. de qna querebanlur, consiilnlus esl cinn cum niisil ; sive postca, cum ci legcmdcdit;
cis primuslenilatisgradus, nl injnrix' accepia; mensu- angelum dicit Slcphanus iii Aciibus Apostolorum ci
rara nulio modo dolor vindicanlis exccderct. Sic onim .npparuissc {.\cl. vii, 30, 35). Quod idco dicimus, iie
et doiiarc aliîu.indo possct injiiriam, qiii cani prinio qiiis arbilrclur Vcrbuni Dei, per qiiod facta sunt
iion Unde Dominus jam per Evaii-

snpcrare didicisset. oninia, (piasi per locos posse definiri, et alicui visi-
golii graliam ad sunimam pacem popiiUim deduoens, bilitcr apparerc, nisi per aliquam visibiiem crcalii-
buic gradui siipersedifioavit alierum ; ut qni jaiii :ui- ram. Sicut enim Verbum Dei esl in propbnta, cl
dieral non ampliorcm vindiclam, quam quisque |j:sns recle dicitur, Dixit Dominus; quia Verbtim Dci, quod
esset, reddere piac.ita mcnle lotum se donare gan- est Christus, in propbeta loquitur verilatem : sic et in
,
derct. Qiiod eliam in illis veteribus Libris Propiieia angelo ipse loquitur, qnando veritatem angelus an-
prxdical , dicens : Doinine Deus mcus , si feci istud nuntiat; et rccle dicitur, Deiis dixit ; el, Dcus a]'pa-
$i esl iiii'iuit(is in maiiibus meis , si reddidi retribueuti- ruil : ct iiem dicilur recte, Angelus dixit, ct, Angc-
biis miliimuta {Psal. vii, 4, 5). Et aliiis prophel:i dicit liis appariiil; cum illud di(;atur cx persona inliabi-
de biijusinodi viro patiente injurias , et lenissime to- lanlis Dei, illud ex persona servicnlis creaturse. Ex
leraiitc : Dabit perculienli se maxitlain, salurabitur op- hac regula etiam Apostolus ail : An vultis eiperimentuni
probriis {Tliren. iii , 30). Ex qiio intelligitur et men- ejus accipere, qui in me toquilur Cliristi (II Cor. xiii, 3) ?
suram vindicandi rccte carnalibus consiilulam , et 2. Siautem lioc movet, quod in Vcleri Teslamenlo
omnimodam injurisc remissionem , non tantiim in etiam pcccaioribus Deus loquiiur, vel Adae vel Ev;r,
Novo Testamenlo csse pracceptam , sed longe anic iii vel serpenii;atiendanl etiam in Novo cujusmodi
Veiere pr;icnuntiatam. exemplum Dominus pDsuil dc honiine slullo et cu-
CAPUT IX. — 1. De co qiiod scriptum est, quod pido, quomodo ei locutus cst Dominus, cum ait :
'ocuiiis est Deus cum Adam et Eva, etcum serpenle, Stulte, liac nocle auferelur a te anima lua ; hwc quce
fl cnm Cain, et cxleris anliquis {Gen. iii, iv, prceparasli cujus erunt {Luc. xii, 20)? Cum enim vcri-
"Au, etc) : inter quos etiain ct nonnullis apparuisse tas etiam.peccatoribus dicitur, per quamlibet crea-
«cribilur, et ab eis visus essc, non uno, sed mullis ttirain dicatiir, non nisi ab illo dicitur, qui unus esl
Scripturarum locis, in quibus el loculus esse Deus vcrax. Quod aulcni Jud;cis dicil, êc vocem ejus ali-
• um bominibus invenitnr, et nonnnllis appariiisse : quando audistis; ideo dicit, qula non oblemperavc-
insidiantnr Manicbaei, et dicunt omnia coiitraria esse runt isti dunlaxat cum quibus loqtiebatur. Qnibu»
Novo Testamento, qiioni;im Doniinus dicit, Deuin dicit etiam, Nec faciem ejus vidistis quia non potcsl.
;
nemo vidit unquam, nisi unicus Filius, qui est in sinu Quod autem dicil, Neque verbum ejus habeth in vobit
P(aris ; iHe annunliavit nobis de eo {Joan. i, i8) ; et manens : quia in quo manet verbum Dei, Chrisius in
ilorum quod dicit Jud;cis, Nec vocem iltius aliquando illo manet, quem isli rcspuerunt. Nam cum ipse Do-
uiidislis, nec faciem ejiis vidistis, nec verbum ejus ha- niinus dixisset, Pater,clarifica me ea claritaiequa fui apud
bftis in Vdbis manens : quia ei quem illc misit, non cre- te, priusquam mundus fierel ; soniiil vox de ccelo, Kt
didiatis {Id. v, .'.7, 38). Quibus responttemus eo ipso, ctarificavi, e^tiarificabo {Joan. xii, 28, <! xvii,5). Qtiaiii
quod in EvaDgeluj scripliun csl, Deum ncmo vidit un- vbceai itfuUi Judxorum prxscntcs audieruQi, uec idco
:
141
IJBKR INLS. Ili
oblomperave- tii deot alienot, ciim cnlumniintur Maniclix-i. s:iti4

uciien autlissc diceiidi siint, quiu iiou
n.iil ul creJcicnU Quapropler si iion csl miramhnn oslcndnnt placcre sibi adorari inultos dcos. Nec nii-
id csl, uuicus Filius Dei, qni de riim, qnnndoquidcm in soclu sii.i numorosissimani
quod Verbuiii Dei,
per dconiin familiam commcniorant alqiic conimeiidant
Patre annunliat, cui vuU pcr se ipsuin, cui vult
aliiiuam creaturaiii nianifostalur vel sonand»,
vel ap- quippc qui etiam ad ista visibilia vencrunt, qii.T pro
parciido, ciiin tamcn ipse pcr se ipsum niundo corde istius veritaiis luce vciieiantur cl adorant;''^ idco
videalur, et per illuin Pater ; Beali enim muudicor- displicct eis quod scriplum est in Exodo, Ne adora-
det, quia ipsi Deum videbuut (Matlli. v, 8) :

non cst veriiis deos alienos. Addunl etiam illud proptcr lioc
uiiraiiduin, ex utroquc Tcslamento isla omnia lesti- dictum essc, Deus vester telaus uppellatur ; zelans
inonia cnnsonare.
enim zelavit : ut t:mqiiam Dcum zclantcm non amc-
C.vrLT X. —
De eo qnod scriplum cst, quod lo- mus, ciijus zelo dcos alienos adorarc non siiiimiir. Et
cmus est Deus Moysi el dixil iili Loquere ad (ilios :

idco dicunt ista Evangelio csê contraria, qiioniani
Jtrael : Sumite primitiat ab omui homiue, quod milii

Dominus dicit, Palerjuste, c< ' mundus te nou co-
dettinetis, lioc est, aurum, argentum, (cramenlum,

pur- gnovit (Joan. xvii, 25) : quasi non sit dicendus Dcii»
jusius, nisi nos deos alicnos adorarc permiltat. Ju-
yuram, byssum, eoccum, pilos caprinos, pelles rubras
agnorum, ligna inlegra, oleum ad illuminationem, tliy- sluiii cnim Deum el zclantcm Deum tanqiiani conlra-
viiumata, lapidet pretiotos, hoc etl, beryllos ; et con- ria sibi essc dissertant , cl dccipiunl miseros, noii
lubernaculum, in quo comiuorari vubiscum pos- intelligentes lolam speni salutis iioslr.-c essc zelniii
ilituite
tim{Exod. xxv, 2-8). Commovenl etiam hinc Maiii- Dei. Iloc enim nominc illa ejus signiricalur provi-
chxi quxstionem, ei huic S<;ripturarum loco illud in deiiiia, qua nullam a sc animain roinicari impuiic!
pcrmiltit, sicut Propheta dicit Perdes omnes qui for-
Lvaiigelio dicunt cssc coiitrarium, quod ail Dominus, :
ne- nicanlur abs te (Psal. lxxii, 27). Sicut enim ea qiirc

I\'onjurabis, ncque per coelum, quia sedes Dti est ;
que per terram, quia scabellum pedum ejus cst [Matlh. v, dicitur ira Dei, non pcrturbatio mciilis est, scd po-
54« 35). Dispulanl cnim, et magnum aliqnid sibi vi- tenlia .vindicandi : sic zelum Dci non cruciaiuin
dcntur dicere, cum dicunl : Quoinodo iile Deus, cu- aiiimi, quo maritus adversus uxorem, vel uxor ad-
jus cochim scdes, cl terra scabellum pedum cjus cst, versus marilum torqueri solent, sed tronquillissimain
labcrnaculo babiiat, qiiod ex auro, ct argento, cl sinccrissimamquc justiiiam (a), qua nulla anima be.iUi
in
pccorum, pellibusque con- essc sinitur, falsis opinionibus pravisque cupiditali-
xre, el purpura, el pilis
siructura esl? .Adliibentes eliain tcstein aposlolum bus corrupla, cl quodam modo gravidala. Illi enini
Dcum luccm liabitare inaccessibili;vc verba borrcscunt, qui noiidum viderunl ineffa-
Paulum, quia dieit
Quibus paicm quccstioncm bili majestati iiulla verba congrucre. Sic enim ab
lcm (ITim. vi, IGj. iios
rcferimuM, et quod de Novo Teslamcnto prolulerunt, istis Ycrbis lcmpcrandum pulant, quasi aliqiiid di-
de Vetcri TcsUimenlo proferimus. Ibi eniin invenilur gnum Dco dicant*, cum ista non dicunt. Sancius
prius scriplnm : Coclum milii sedes esl, terra auiem ciiim Spiritus lioc ipsum hoininibiis intclligonlibus
tcQbellum pedum meorum : quam domum adificabilit insiniians, quam sinl incfTabilia siinima divina, his
mihi, aut qui* iocus requiei mex? yonne manus men ctiam vcrbis uli voluit, qux apud homines iii vilio
fecil heec omnia (Isai. LXVi, 1 et2)? Eccc habcnl ubi poni solenl ; ut inde admonereiilur, ciiam illa qu.c
libri Vetcris Testamenli prxdicanl Deum in tcmplis cum aliqua dignitatc Dei se piilant homincs dicerc,
inanuf.iclis non babitare : et tamcn Kilius Dci nostri, indigna cssc illius majcslatc, cui honorincum poliiis
flagello de restibus faclo, expulit dc lcmplo cos qui siiontium, qiiam ulla vox humana competerel. Quxro
Iwves el columbas vcndebant, nummulariorum cl zclum hominis, et inscnio perluibalioncm crucian-
evcrtil niensas ; ct ait, Domiis Palris mei domus ora- tcm cor. Tamcn cum quxro caiisam, nihil aliud in-
tionis vocabilur, vos autem fecisiit illam speluncam la- vcnio, nisi quod non palitur conjiigis adulterium.
ironum (Joan. ii, lo, 16, et ilatth. xxi, 12, 15). Si Maximc cniin et proprie inler conjiigia zelolypia dici
duobus cx adverso capilulis consti- solet. Ilaquc si maritus csset pcr sc ipsum bcatus et
crgo aliqnis istis
lulis, velil impcritos dccipere, el dicere in Vetcri omnipotens el justus, sinc ullo crucialu, ct tola fa-
cilitatc, et nulla iniquilatc pcccalum conjugis vin-
Testamenlo magnificari Dcum, cujus dicitur scdcs
coclum, cl tcrra scabelluni pedum, ct negatur liabi-
dicaret. Quam tamcn cjiis actioncm humano loqiieiidi
inre iii domo mauufacla ; in Novo autem Testamento modo etiamsi non proprie, iranslaic tamcn ct rccie
domus ejus dicitur templum constructum ab homiiii- zclum vocarem. Quis cnim Tullio calumnialus est,
bus : nonne Manicbxi vel scro fatchuiitur, et habi- qui ccrle noverat laline loqui, cum ail Cxsari : Nulta
de virlutibus tuis, nec admirabilior, nec gralior miteri-
(.ncubiin Dci per manus liominum factum, ad aliquam
significationem in ulroquc Tcstamcnto accipi ; et cordia ett (Pro Q. Ligario, in /i/je)? Et lamen ex eo
Deiim non babitare in locis ab hominibus fabricalis, appellatam misericordiam dicunt, quod miseriim cop
in iilroqiic Teslamcnlo prxdicari ? faciat dolenlis aliena miseria. Numquid ergo virlua
C.\rUT XI. — DeeoquodinExodoscriptumesl, Ne

adoraveriiis deot alienos : el iteriim, Deus vetter lelans > llic a<ldimus pariirulaiD, e(, quaia in \us. repenmus,
apvellalur zclant enim zelavit (Exod. xx, 5, juxla grxcum.
; et xxxiv, » sic x;b!j. Al edili, diqhmn Peo pnletU.
li). H'iic capitulo qnod scriplum cst, Ntadoraieri- (u) Sup[lc, vilciligimus.
r»3 CO.VrUA AM.MV.MLM MV.MCiliKl DISCIMLUM, S. ALGU.STI.M Ui
iiiisrrum cor facii.? Qiiiil crgo caliiiiiniosis 'iullius rc- Boliiciti ((-uiii ciiiiii f>iiil bominum aiiimnc ralionnlcs
sp.oiiiiiTcl, iiisi miscricor(li:c iioiiiiiio ('loiiiciiliain sc rcvolvi taiiicn cas in pccora cxislimnnt), clausn sibi
appcliarc voliiiss(;?Qii()iii:im rcclc .solf.-inii.s hxpii, iion cssc aibilninliir rcgna cadoruin, si pccoruni aiiiiiiif
soliirn vrrlia propria, sod cliani vicina usurpaiilcs. claiisi cssc coiisciiliaiil.
Cnjiis aucloris ni(.-iilioiiciii laccrc volui, (|iioii:aiii iioii 2. Qoid, quod cliain iiisultare aiisns csl populo
dc rc (juicslio liic, scd dc vcrbo csl. Siciil cniin no- Isracl Adiinaiitiis uniis ex discipidis Manicba;i, quem
8iri aiiclorcs, divinarum sciliccl Lilleraruni, dc rc- magniim doctorcin illius scclx fuisse cornmcinorant?
hiis n:ri.<iiiic cogitavcninl ; sic iniind;iiioriiiii aiulo- Iiisiillarc crgoaiisus esl pofMiIo Jiid.coriim, qnod sc-
rum propc oinnis ciir:i dc vcrbis csl. Scd lialico Kv:iii- ciindtim coriiin inlcllectuin ,
qiio cxisiiinant sangni-'
gclinin, ct oiiinfs Novi Tcslamenli liliros, in (piibus iicin csscanimam, iiarcnlum ipsoriim anim;i;, parliin
iiiisericonlia Dci frc(|uenlissiinc comincndalur. Si ou- a sirpcntibus dcvoratu;, partiin ignc consumpl.c, par-
dciilcrgo isli iiiiseri, cliani inde facianl (pi^slioncin, liiii in dcserlis al(|uc aspcrrimis niontium locis are-
cl ncgcnl csse miscricordem Deum, nc miseriini cor f;icl;c sunt. Qiiod si veriim cssequisquam co;iccderct,
liabere intcliigalur. Sicut crgo polcsl cssc in Deo mi- siiie scclcre lamen coruin qiiibus iste insultarc voluit,
scricordia sine cordis miseria : sic eliam sine labc facliiin csse convincerct. Non enim parcntum suornni
alijuc crucialu animi zelum Dei non dcdigncmur ac- animas, qiiibiis illa omnia secunduin horuin iiitcllc-
ciperc ; ct bumani condilionem scriiionis fcramus, ut ctiiiii accidisse dixil, ipsi aliqna cx parte l.cserunl :
ad di\iiaim perveniamus sileiitinm. Scd si conlraria quapropler luctum indc possunl baberc, non rcatum.
dicuiit csse zelanlcm Dciiin, el jusluin Deum ;
quid Quid aiitcm ipsc Adimanlus facict sccundiim 0|)iiiio-
(iicliin sunt, cum ct in Novo Tcslamenlo invcnio, ncm suam, qua crcdidil ciiam rationalcs, id esl, lio-
Zclo Dci vos zelo (II Cor. xi, 2) ; vcl adliibitum ciiam minum aninias in belliiina corpora possc conlrudi ?
dc vcicriltus in Evaiigelio leslimo:iiuiii, Zelus domus Quid crgo facicl de lanlo scelerc, si qnando tarduin
lua' coiiiedil me {Joaii. ii, 17; Psal. l.vviii, 10)? Rur- jumciitum plagis, aul concilalum frciio faiig;ivii, \n
siis in Vetere cum biguiil, Justus Dominus, el jusiitias qiio fortc patris ejus aninia fueril? ut noii dican; quoil
dilexil, wqtdttttem vidil viUtus ejiis {Psal. x, 8) : nonne etiam occidcre parcntcs siios inler pediculos ct pnli-
falebuiilur cliani boc modu iinpcrilis duo Teslanicnta ccs poliieril, a qiiorum isli inlerfeclioiie non tcmpc-
vidcri possc conliaria, ul iii Novo iiivcniamus zeiuin raiit. Qiiid eiiini cis prodesl, ipiod arn|nando nfgaiit
Dci, in Vclcrc jusliiiam Dei? bcne aulem inlclligcii- iisque ad ista minulissiina animantia rcvolvi animas
tibus iilninupic iii ulroquc niagna sancli Spirilus uiii- bumanas possc? IIoc enim nogant, ne tam miiliarnm
lalc cl pacc coiicincre? intcifcclionum rci tcne;inlur, aut cogaiitnr iiarccrc
CAPIT XII. — I. Deco quod scripluin cst, pediculis ct pulicibus ct cimicibus, ct taiilas ab cia
non cssc manducandum saiiguiiscm, (piod aninia sil molcslias sine ulla cxdis corum liccnlia suslincre.
cariiis sangiiis {Dcut. xii, 25). Iliiic senlcniix velc- Nam vchcmcnler urgcnlnr, cur in vnlpcctdam re-
ris Legis Maiiicli;ci cx Lvaiigclio illud opponunt volvi anima biiinana possit, et non possil in inustc-
quod Doiiiiiiiis dicit , non cssc tiiiicndos cos qiii occi- lam; cum calulus vulpcculie fortasse ctiam minor sit,
diint corjiiis , aniina; aiilcin noccre iion possunl quam magna mustcla. Deiiide si in muslclam potcst,
{Matili. X, 28); ct dispiiianl diccnlcs : Si sanguis cur in niurem non polesl? Et siin istum potest, curin
aniiiia csl, qiioinodo bomiiies potcslalcm in eam non stcllioncm non potest? Et si in eum potest, cur in lo-
baiiciil, cnin dc saiiguine niiilla facianl, sivc cxci- custani non pctcst? Dciiide in apem, deiiide in mu-
pieiilcs ct caiiibiiS volucribiisquc in cscain proponcn- scam, dcinde in ciniicem , alque indc usqiie in puli-
lcs, sive cn'undenlcs, aiit cceno luloquc rnisccnlcs ? ccm, ct si quid cst aliud mullo minulius, pervcnirc?
Uxc cniiu ct alia innuineraiiilia sincdiflicullatc boini- L'bi cnim termiiium eonstiluant , non inveniunt : al-
iies i!c sangninc possiiiit lacerc. Idco isli quccriint quc ita pcr istam inigaloriam credulitalem ', con-
iiisuilanlcs, qiioiiiodo, si saiigois csl aniiiia, noii pos- scienlia; illorum innumerabilibus Uoraicidiorum sccie-
sit bominis intcrb^clor noccre aniina?, eiim laiitam in ribus obruuntur.
cjus sanguincm habcal poicsialcin. Addunl cliain 5. Nam ex eo quod scriptiiin est, sanguincm peco-
(ptod ail aposlolus Paubis, Qitia caio el saiujuis re- ris aiiimam cjus essc ;
pni^ler id quod supra dixi,
(inum Dci non possidcbunt (l Cor. xv , 50) : cl dicuiil, non ad mc perlinerc quid agatur de pccoris anima ;
Si sanguis csi anima , sicut .Moyscs dicil, nulla invc- possiim cliam inlcrpretari praeccplum illud in signo
iiielur aniina possc regnuin Dei adipisci. Cui caluin- cs>c posilnm. Non enim Dominus dubitavit diccro,
iii.c primo ita respondcndiim csl, ut ipsi cogantur Iloc esl corpus mcum {Mattli. xxvi, 20); cuni sigiiiini
oslciidcre ubi scriplum sil iii libris vctcris Lcg s,
darct corporis sui.
([uod aninia biiinana sanguis sit. Niisquam cniiii boc 4. Qiiod autcm ait Apostolus, Caro et sanguis re-
invcnicnt in illa Scriplura ,
quarn laccrarc miseri gnum Dei non possidebunt : etiam in Lege dictuin esl,
(liiamdiii conaiilur, nullo inodo pcrmilliiiUur intelli- meus, quoniam caio
Non permancbit in istis spiritus
gcre. Qiiod si dc aninia buinana iiibil lalc ibi dictum tolies in vetcribus Libris justo-
suiii (Cen. VI, 5). Et
csl, qviid ad nos pcrtinct, si aninia pccoris aul Ijedi rnuKinimispra-inluin futurum promitlitur. Scd tamea
ab iiiicrrcctorc polcsl, aiil possidcre Dci i-cgnnm non
polesl ? Scd qiiia de aniiiiis pccorum iiimis sunt isli » NonntiHi JIss., cnidelitntcm.
; :
us LIBER UNUS. 1:9

qiiod scntenliain proptor iinmiilalionem
Aposlolus volens iusinu.ire qnalc corpus jusioiuiu per
islain qiia;
fiitura est Apo^loIiH dixoril, Cnro sangiis

imniiil:tli<inom in ri-siirrecli.ine rulurmu sil,
qiiia tion ciiiii ail, ct
imbent, ueque uxorcs dmcnt, sed eiiinl siciil Aiiijcli in rcgnum Dci hcvreditnte possiderc non possitnt , nequc
(Mdtth. xxu, 30) lianc ergo iiiinuiialioneiu fii- corrnptio incorruptionem hwreditate possidcbit ; atleii-
i(riis :
liirain corporuni saiiclornm volens insiiiuarc, dixit dile quid conlinuo subjicial, et adjungat : Ecce mj/sfe.
Aposlolus, Dico eiiiin vobis, frntres. quiii Caro et san- riumvobis dico : nnes qnidcm resurgeinus, non tamc:.
giiis regnum Dci non possidcbinit. QuoJ non una sc- omnesiminutabimiir, in alonio, in iclu oculi , in novis
parala et ad fiaudem coiiuiicnioiala sonleiilia, sed siina tuba. Canet cniin tuba, et inortui r''surgcnt incnr-
lolo ipso Episloke loco pertraclato, vel polius lecio rupti , et nos iinmutabimur. Doiiide coniexit , ct dicil
(non eiiim res obscura esl) inveniri potest. Sic enim etiam illud quod paulo aiile commomoiavi , ul osten-
dieil : Oporiet corruplibile lioc iiidiierc in.orntptioncin, dal qunlis fuliira sit ipsa immulalio. Slalim qiiippii
el mortiile lioc induere iininortaUlatein. Qnod cum de dicit : Oportct cniin conuptibilc hoc induere incorru-
corpore dicere, de supcrioribiis nianifcsle iiivenilur, ptionem, el mortalc hoc induere iininorlnlitatcm (I Cor.
cHin ail Non omnis caro eadem caro : atia qiiidcin
: XV, 59 55). Ilinc ergo apparet qiiia caro el sanguis
liomiiium, alia autcm pccorum ; alia caro voliicrum, regniun Dei non possidebunt ,
qnia cuin indueril iii-
aliii pisciuin. Et corpora coclestia, el corpora tcrreslrin : corruplionem ct inunorlaiitalem, jain iion caro cl san-
scd alia est coBlcstium gloria , alia tcrrcstrinm ; alin guis eril (n) , sed in corpns c«leste iiiulabiliir. QiioJ
gloria solis, alia gloria lunw, et alid gloria stcllarum. qiiidem ex occasione tractavimus qnia huic qiioqne
,
Slella enim ab siclla differt in gloria ; sic et rcsurrectio seiitcnlix nuiltum insidiari soleiit, noganlcs corporum
viortuorum. Seiiiiiiatur in corruptione, surgct in incor- resurreclioneni. Nam isia qiia^siio noii do corpore ,
ruptione : scminaiur in conluniclia, surget in gloria : se- Bod de anima proposita esl, quam puianl sic accipi in
Viinalur in infirmitute, surgel in virtute : seininatur cor- Lege , ul sanguis essc exislimetur : quod nos nullo
put aninuile, surgel corpus spirituale, sicitt scriptuin modo sic intclligimus. Scd quamvis dc picoriim aiii-
est : Factut est primus tionio Adain in aniinain vivcn- mis nou curcmus, cum quibus noii babemus rationis
(ein, novissiinus Adain in spiritum vivificantem. Sed aliquam societatcm : tanicn illud qiiod Lcx dixit, lun-
tion primum quod spirilitale est, scd qiiod aninialc doiidum csse sanguiiiom, iicc in cscam assumendiim,
postea, quod spiritualc. Priinus homo dc terra, tcrre- qnia sanguis cst aninia , cssc positum dioinius sicut
nut ; secundus homo decaelo, coelcstis. Qiuilis terrenus, alia mulla ; el pcne oninia Scripturarum illarum sa-
lales et terrcni ; et qualis co^lcstis, titlcs et cwlestes. Et cramciila signis et figiiris pleiia sunl fulurae prxdica-
quomodo induimus imaginem terrcni, indiiainus el ima- tlonis, qiiic jam per Douiinum nostrum Jesum Cliri-
jinem ejus qui de coelo est. Hoc autem dico, fratres, sliiin doclarata esl. Sic cst enim sanguis anima, quo-
qiiia caro el sanguis regnum Dei ha-reditale possidere modo pelra eral Cbrisliis , sicut dicit Aposlolus
non possunt ; ncque corruptio incorruplioiiein liare- Dibcbant enim de spirituali scqnente * petra, pctra au-
ditale possidebit. Cerle jam clarum cst quare lioc tein erat Cliribtus {Id. x, 4). Notun» est aulem filios.
Apostolus dixerit. Quid ergo iste tam turpi fraude Israel pelra per«ussa bibisse aquam iii eremo {Num.
lion commemorat, nisi koc ullimum, el lacel illa su- XX, 11) , dc quibus loqiicbaiur Apostidus, cum h.rc
periora, quibus hoc quod niale iiiterprelalur, bcne diccret ; ncc lamen ait, Pelra significabal Cbrisiiim ;
possit iiilelligi ? Nam quoniam Doniini nostri corpus sed ail, Fetra eral Christus. Qii3C rursus nc carnaliter
posl re>urrectionein sic levatum esl iii coelum, ut acciperctur, spiritualem illam vocal ; id est, eam spi-
pio ipsa cocksii babiiationc coelesiem acceperil mu- ritualiter intelligi docct. Longum est , et niinc non
lalionem, el hoc spcrare in dic uUimo jussi sumus :
ncccssarium , sacramciita ejiisdom Lcgis cxponerc ,
Ideo dixil Aposiidas, Qualii lerrenus, tules et lerreni, nibi cum brevitcr possiiil. Sufficil aulcm iit uovoriiit
id esl, mortales; el qualis coclcstis, lates et caclcstes, id illi qui dc bis calumniantur, non ea iios ita inlelli-
est, immortales, non solum animis, sed eliam corpo- gere, ut illa solent irridere ; scd quemadmoduin Apo-
ribus. Lndc et supra dixeral, aliam csse ccElesliuin stoli omnia intelligentes pauca exposiicrunt, ut ad eas-
corporum gloriam, el aliam terresUium. Qiiod aiilem dcm re?iilas ca'lera posteris intelligenda rolinqiicrcul.
spiriluale dixil corpiis in resurrectione fulurum, non CAfLTXIII.— 1. De co quod scriptum est in Deii-
propitToa puiandiim cst, qiiod non corpus, sed spiri- leronomio , Yidete ne obliviscamini testamentuin Dci
liis eril : sed spiriluale corpus omni modo spirilui vestri quod conscripsit , et faciatis vobis effigies el ima-
subdiium dicit , sine aliqua corrnplione vel morte. gines : addit etiam dicens, Deus vester ignis est edax ,
Noii enim quia qiiod mr.do haliemus corpus animate et Deus zelans {Dcvt. iv, 23, 24). Uxc veiba dc Sori-
apinllal, idco piilandum est non illud csse corpus, pluris Iioc Adimantus proposuil. Ljus eiiim
modo illc
sed animam. Ergo quemadmodum corpus animale calumnias rcfulandas refoUcndasqnc siisccpiiuiis. Sed
'.iinc dicitur, quia subdilnm est auiiux ; spiritua7c et jam superius de zeio Dei cum calumniarctur ,
3ulem nondiim dici polest ,

quia nondiim spiritui pulo satis csse rcspnnsiim. Memincrimus lamcn non
plene subjecluin cst, qtiamdiu corrumpi polost : sic solum ibi , sod ctiaiu bic , sic cum de zelo Dci cri-
el tunc sp»riluale vocabitur, cuin spirilui atquc xter-
• Eiliii, seqitenie cos. Aticst, cos, a Mss. et a gr;cco loxtfli
niiali nulla corruplione resislere polerit.
A[>osloli.
5. Aui si adhiic parum vidclur cssc moiisiraluin, (a) I Uclract., cap. 22, n. 3.
,:
IJT CONTKA ADIMANTUM MANICM/El DISCIPULUM, S. AUGUSTiNI 1i8
mlaatum Scriptur;t4, ul ndjuiigcrel cliain quoil de si- Quod ciim cis commeinoratuin rucrit, queiiiadiiKKitim
iiiulaciis iKtii colciidis iii illib liltris |)r;j:(;i|tiliir a Do- Doiniiiiis dixeril, Igncm veni mitlere in lerrum {Luc,
Dco noslro quasi non ol> aliud re|irclicnd;it

iiiiiio ;
XII, 49); miscri dictinl : Sed illud aliud cst. Quibini
7.clum Dci iiisi quod illo ipso zclo a cullu siiiiula-

,
rcspoiidemus : F]l tioc aliud est, noli inetucrc. Nam
vult crgo vidcri faverc se si- ipsc Cliristus loqniltir etiarn in Vcleri Tislamettto,
croruin pniliibcniur :
iiiulacris. Quod proplcrca faciunt, ut iniscrriinrc et cum dicil, Ego tum ignis edax (Deut. iv, 24, el ix. 3);
vcsaa;« sua: seci;(: eiiam Fâganorum concilieiit benc- qui lo(|iiilur iii Evangclio ,
quod igncm venerit in
volenliain. Iluic anlem Legis capitulo illud evangcli- liiinc ntuitduni milterc , id cst , Verbum Dej ,
qiiod
1 uin opponil, ubi i|uidain accessil ad Dominum, cl ait cst ipsc. Nam vetcrcs iilique Scriptiiras exposuit post
illi : Marjister bone, quid faciens vilam wlcrnam possi- rcsurreclionem discipulis, iitcipiens a Moysc ct Pro-
dcbo? Cui respondil Jesus Quit/ me inlerrogas dc :

plielis omiiibiis, qunndo ipsi discipuli ignem se accc-
bono? Nemobonus,nisi unus Deus (Marc. x, il et 18). pissc confessi sunt, diceiitcs : Nonne cor nostrum ar-
Ul ex hoc videlicct conlraria ista esse arbiircmur, dens erat in nobis in via, cum aperiret nobis Scriplurat
ipiia in Loge dicitiir, Deus iguis edax, ct, bcus zcluns; {Luc. XXIV, 32j? Ipsc esl ignis edax : consuntit enim
iii Evangclio autem, !êmo bonus, nisi unus Deus. vclcrcm vilam divinus amor, et innovat homincm :
2. Et de zelo qiiidcm jam rcsponsum est , non sic ut ex eo quod Dcus ignis est edax, faciat ut cum nos
«ssc ista vcrba iii Sciipluris posita, ut aliqu;mi Dci amoinus ; ex eo aulcm quod Deus zdaiis esl, ipse nos
pcrlurbalioncin crucialumve significent : sed qiiia ni- ainet. Nolite ergo timere ignem, quod cst Dciis '
: sed
liil dignum de Deo dici polest, proplcrca usriue ad timcle igncm, qiiem paravit ba-rclicis Deus.
isla pcrvcnlum est, qiiae cum homines indigna esse 4. Quod cnim Adimanlus elcgil de Evangclio lo-
putaverint, cogantur discere, eliam illa qiuc convc- cum, qiicm huic Legis capitulo lanquani conlrarium
iiientcr de ineffabili diviiia excellenlia se dicerc exi- apud imperitos objiceret, ubi ait Doininus, iVcHic; bo-
slimanl, iiidigna esse majcslale Dei ; cnjus snpicntia nus, nisi unus Deus, quotics inveniliir bonilns Dei ia
cum desccnsura csset usqiie ad corpus humanum , Vetcri Tesiamenlo, quis numerare suiTicial? Liiuin
prius usque ad humana verba desceiidit. Eccc dixi tamen poiiam ,

qiiod quolidie iii Ecclcsia canlatur :
desccndil : quod verbuin si discutere coepero ,

pro- Confitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in saccu-
pric me dixisse non vidco ; non eiiim poiesl dcscen- lum misericordia ejus (Psal. cxvii, 1, 29). Cerlc et lioc
tlere, nisi quod ctiam de loco iii locum inovori polest. zelanli Deo, sicut Manicli.Tni existimant, videtur essc
Kam qui dcscciidit , locum superiorem dcscrcrc, cl conlrarium , et tamen in libris Veleris Teslantenli
inferidrcm pclere videlur. Dei autcm Sapieniia, cum cantatur. Ilcm rex iile, qui cum filio suo nuptias fa-
loia ubique pracsto sit , nuUo paclo inigrare de loco cerct, invcnit inler discunibcnles hominem iion lia-
in locum potest. De qua Joannes in Evangclio dicit bentcm vestcra nuptialcm ; ct eum primo amici ao-
lanquam dominici pcctoris particeps. Ait enim In , miiie appellans , manibus ct pedibus colligatis mitli
hoc mundo erat et mundus per ipsum faclus est et
, , jussit in tenebras exleriores(.V«((/j. xxii, 2-13) : mo-
miindus eum non cognovit :el lanicn ipsc adjungit et lcsle inlelligenlibus non videtur boniis. El si ipsum
dicit , In sua propria venit , et sui eum non receperunt quisqiiam capitulum Evangelii proponeret, et sicut
{ Joan. i , 10, II ). Qiiomodo hic erat , et quoinodo facit Adimanlus de Yeteri Teslamenlo , ila Evange-
venit, nibi quia illa sublimilas ineiTabilis, lil hoinini- lium calumniose accusaret , laudans potius Yeteris
bus congrual, humanis sonis significanda est ; ul au- Teslamcnti libros, ubi scriplum est, Con/ilemini Domi'
tem deos homines faciat, divino est intelligenda sino,quomam bonus ,
quoniam in scecutum misericordia
lenlio? Polest ergo reddi ralio, quare ita dictum sit ejus; ct reprehendens in Novo, quod vocatus conviva
iion tamen potest aliquid de Deo digne dici ,
qiiod in lantuin supplicium propter vestcm millitur; el hoc
ideo jam indignum est, quia poluit dici. Tollc de zelo fniudulenta perversilale assidue faceret , ut oinnia
crrorem el dolorem ,
quid remanebit aliud , nisi vo- loca leititalis de Veleri Teslamenlo colligeret, et loca
lunlas custodiens caslitatem, el corruplionem vindi- sevcrilalis de Novo, et baec sibi adversa esse conlcn-
caiis coiijiigalein? Quo igitur verbo , nisi zelo Dei deret, laudans Yelus, et reprehendens Novum : simi-
meliiis possot iiisinnari, quod vocamur * ad conju- liler inveniret imperilos et divinarum Scripluraruin
gium Dei , et non vult nos lurpi amore corrumpi , el miserabiliter ignaros, quibus persuaderet Vctus polius
puiiil inipudiciliam nosiram, ct diligit caslilatem ? Tesiamentum ,
quam Noviim esse rctincndiim. Quod
Non ciiiui fruslra vulgo dici solct : Qui iion zclat, non cum isti ex aiia parle faciunl , id csl , Yelus repre-
amat. hendentes ,
quasi contrarium Novo, niiror qnod imn
3. Ad hoc cliam pertinet quod diclum est , edax cogilant posse aliquem aliquando utnimqiie legerc, ct
ignis : de quo dispulare non debeo , sed potius ipsos diviiia opc inlelleclura uirumque laudare ; fraudem-
interrogare, quem igneni dixcrit Dominus se vcnisse que isturum atqtie maliliam vel dolere lanqiiain lio»
niiltere in hunc niundum. Iloc eiiim dictum est iu niinuin, vel cavere tanquam huereticorum, vcl irridcie
Evaiigelio , quod illi accusare non possiinl, non ut (anqtiam imperilorum el supcrborum.
Chrislura honorent, scd ul decipiant Cliristianos. CAPUT XIV. — 1. De eo quod scripliim cst in
Deulcronoinio : Secundum desiderium auinia; (iia- oc-

» Apud Fj. Lugd. veaet Lov.,in5Jnmiri .'
(jtw vocamw,
eto. M. '
A[u:l Fr. I u^^d. vcn. et l.ov., qu\ ei,t ceus. M.
M LlltER II.M3 K'J)
dUet el mnnduca omnem cnriiem, juiln volnptntem eiiim vivimus, Domino viviiuus ; sive moiimnr, Doiiiiuo
quam dtdil tibi Domiuus. Cave autcm uc smujuiucm morimnr. Sive cnjo vivinius, siee morimnr, Doiiiiiii ni-
ntanduccs; tcd c/fuude luuquam aquam supcr lciram mus. Ad lioc euim Christus morluus est , ut morluurum
verbis Ltgis AdimaiHiis coiilra- et vivortim domineltir. Tunittem, qttare judicas fralrem
(Deut. XII, 15 JC). Ilis
riuni esse aibilialur (iiioil in Evangelio Doinimis ail, tuuin ? aut tu qunrc spcmis fratrcm tuum? Oinucs cnitn
Ke graveiitur corda vcslra crudilulc, ct viuolcutia, et tlabimusanlc Iribunal Doniiui. Scriptum est ciiim : Yivi
Ciirit taxularibus {Luc. \\\, 31) : el qiiod ail Apo- ego, dieit Domiiius, quia milii curvabit^ oinne geuu, e
Bonum
slolus, csl uon manducare carncm, neque biberc confitebituT omnis liugua Dco. Igilur uiiusqnisque tio-
vinum{Rom. xiv, 21); el iloruni , Non poteslis trum pro se rationem rcddet. Non crgo (implius inviccn,
meusw Domiui communicarc cl mensce dwmoiiiorum , jndicemus : sed liec mngis judicnte, nc poiialis offendi-
(I Cor. \, 21). Nos aulein onniia li;vc, sive qii;i! iii culiiin iint scaiidalum fratribus. Scio el certus snm in
Veleri, sive. qu;c in Novo Te^Jamemo scripla ûnl, el Domino Jesu, quia niliH coinmune perillnm, iiisi ci qui
suis causis cxigenlilms posiia dicinius, el sibi adversa putat aliquid esse contmune, commune esl. Nam ti
illi
uon csse monslranius. Qiianquam ei ipse iii liis ver- propler escam frater lutts conlristatur, jam non secttn-
Lis qux posuil de Vclcri Teslanicnlo, aiiiinadverlere dum cliarilntem ambulas. Noli in csen lua illum pcc'
poiuji, non ad immoderalani voracilalem pcrlincre dcre, pro quo Cliristns morluus cst. iN'o»i ergo blasphe-
qiMd Secundum dctidcrium auiiuce luce oc-
dicluin esl, tnetnr bonum nostrtim. Non esl enim regtmm Dei esca
cide, et manduca omuem caruem ; quando scquilur, et pottis ; sed justilia, et pax, et gandium in Spirilu
juxta volupiatem quam dcdit tibi Domiuns. Inimodora- saneto. Qui eiiim iu lioc servit Cltrislo, placct Dco, et
laiu eniiii voliiplalem noii dcdil libi Domlniis , sed probiitns est hoiiiiuibus. Ilaque quw pacis suul scclcmur,
qiianta suslcnlalioni nalurac saluliqne stirfici il. Qnis- et qnw ud wdificationem suut in iuvicem. Noli propler..
•Hiis aulem scquilur immoderalam voracitalcm, suuin escum destruere opus Dci. Omnia qnidein mnnda , sed.
\iliiim sequitur, non cam volopialem qiiam tlodil Da- malunt cst liomiiii qui per offcnsionem mauducat. Bo^
ininus : el idoo non eslconlrarium quod iii F.vangclio uum cst non tnaudncare carncm, neqne bibere vinuiu,
|i('siliim Cbt, Non graveulur coida vrstra crudilale, et iieque in quo frater Iniis offcudilur. Tu fidem quam lia-
iknolentia, et curis saxularibits. Cunl enim qnisqiic iion bes peiies temelipsum, liabe coram Dco. Bealus qni non
rcpicl nisi cam voluplaiem qu un Dominus dedit, id judicat semetipsnm in quo probat. Qiii autein disccrnit*,
esl , modeslam atque iialuialom. iion gravalur cor si manducaverit, damualus est, qiiia non ex fide. Omne
ejiis crudilale, cl vinolcnlia, ei ciiris sacularibus. nutem quod iion cst ex pdc, peccalum esl {Rom. xiv).
2. De carnc aulem non manducanda et iion bi- Numiiuid egct cujiisfpiam inlcrprelalione, ul iiitclli-
bendo vino quod ail Apostolus, noii quia ilhi immunda galur cur boc Apostolus dixerit ; cl quanta illi malitfu
arbitratiis est, hoc praccepil, sicul isli oxslimnnt, cl dc Scripluris ccrla qua?qiic disccrpunt, quibus cir-
crranlos iii errorem prxcipilanl, quibus t;dia pcrsua- cumveniaiit impcrilos? Nam ct niunda csse omni.%
{4?runt : scd cum ipse posueril caiisam cur iioc dixe- dixil Aposlolus secundum fidcni el ciesscr iinmiind.i, ;
til, noii esl nobis ha;c inlcrprctanda vel exponenda qui puial immunda et lunc esse ab eis temperan-
:
sentenlia. Sufficil enim ipsiim de Apostoli Epislola dum, ciim pcr oflcnsionem accipiiinlur, id csl, cuni
totuin locum buic sermoni conlexcre, iil cl causa ma- aliquis infirmus pulat sibi ab omnibus carnibus lcm-
ii.fcste .Tpparcatcur lioc Apostolus dixeril ; et istorum perandum, nc incidat in carnem immolaliiiam ; ct
fraiis, qiii particulas quasdam de Scripturis eligunl, idco cum qui mandiical, polest arbilrari in honorem
quihus decipianl imperilos, non connecteiitcs quo: idolorum id facerc, el ex eo gravilcr ofTcndi : cum
supra el infra scripta sunt, cx quibus voluntas et in- ipsa immolatitia caro, si cx fidc a ncscieiite accipia-
leniio scriploris possil intelligi. Sic crgo Apostolus lur,ncminem maculet. Unde alio loco idcm nposlolus
ail : Infirmum aulem iii fide recipitc, non in dijudica- inlerrogari velal, cum quid de maccllo emilur, vel ab
tionibus '
cogitaliunum. Aiiut quidem credil manducare aliquo infidcli quisquani vocalus, in mensa cjus exlii-
omnia* : qui autem in(irmus est, olera manducel^. Qni bcri sibi carncs vidct, quas isti immundas arbitraii-
niaiiducat, uon manducaiilem non speniat ; el qni uon lur, noii proplcr immolalionem, sed quia carncs sunl,
manducal, mauducautem iiou jttdicel : Deus cniiu iilum cuiu Aposiolus clamet omnia munda csse, et omnein
recepit. Tu quis es ,
qui judices aiienum servum? Sno crcaliiram Dci bonam csse, et omnia sanclificari pcr
doinino ttat, aut cadit. Stabil autein : potens est enim Du- vcrbum el oralionem : et tamen tempcrandum ab ei«,
w inusttatuere illum. Atius qnidem jndicat altcriios dics, si quis forie infirmusoffondilur. Etquodam loco apcr-
Tliutaulemjudicatomuemdiem. Vnusquisqueiusuo sciiiiu tissime i^tos significavit, cum dicil, in novissimis

abundel. Qui sapitdiem, Doiuiito sapil : et qui mandncat ,
tcmporibus fuluros quosdam proliibcnies niibcrc, ah-l
Domino maudncat ; gratias enim agit Deo . el qui non stiiientes a cibis quos Dcus creavil {\Tim. iv, i-o).l
tiianducat, Domiiio non mandncat, el gralias agil Deo. Hos enim proprie dcsignat, qiii non proplcrea lempc-
Htmo enim nostrumsibi vicit,et iicmo sibimorilur. Sive ranla cibis lalibus, ut :iut concujiiscenliam suam le-
frcncnl, aul infirmitati allerius parcant, seti ((uia ipsas
« Edili, in discentalioitibus. Mss.^êro, t/i dijudicatiottibiis.
r.rrce c^l, eis diakiiseis.
* in edilis, numditcare se pmnia. Abesl, se, a Mss. cl a • Ediii, curvabititr. At Mss. , cnrvabit. Griece est, kan^
grjpco. psci.
• M.SS., tnandticat. » ArKiuolMss, rfi/Hrfkn*.
. ,; '
151 CO:nTU\ ADIMAMUM MANICII /LI DiSCIPrLUM, S. ALGLSTIM «51
cl t;;iriim ciiMloiein nciiiii iiiim immiiiidilias 8i',;nirK'anl, qiKC in socielateni cor-

carncs iirimiimlas |iiil;iiii,
Nos aultmi leiicannis aposloric.^nn disci- [oris Cliristi, id csl, iii Kcclesiam slabiiein el scmpi-
essc ncgiiiit.
priiiain (liceiilcin, (|m)<l (inmia niiimla hinl iiiiinilis lcriiam iion rct i|Miiiiliir. Nani quoil ad cibos altiiicl,
(Til. I, IfJ). scrvala iiio'.i(;r;ilio:ic cvaniiclica, iil iioii omniiio niliil imiiiiindiim cssc, scd inaliim cssc lio-
gravcnlur corda nobtia cruJilalc, et viiioicnlia, cl cu- iiiini qiil pcr oircnsioncin manducat, inanirestissime
ris su'cnlaril)us. apparct.
3. Nani qnod Aposlolusait, Noii potcmis

idciii illud CAI'LT XV. — I. Dc co qnod in Lcvilico «criptiMn
mensoi homiui commnnicare, et mensm dtcmoniorum ; csl : Separate a m-indo immundum, et nemo mnnducet
iioii vidco ciiro|tponciKliim Imic loco Lcgis, el (|uasi carnem cameli, asiiti, et lepori$, et porci, et nquiUe, el
coiilrariiiin Maiiiclixi cssccrcdiderint. Non eniin dc milvi, el corvi, et vulluris, et reliquoruni ILetil. xi).
iinmolaiioiiibus Lox io(inilur, cum in Dculcronomio Niisqiiam raanirestius plenissiina dolis et fraudibus
dicilur, Sccumlum desiderium anima: lux occide ,

el anima liujus boininis dcprehcmli polcsf, qui lanqnain
vmnduca omnem carnem juxla voluplatem qnam ,
dedil sibi a(lvcrsaalqueconlraii;i de utroquc Tesiamenloca-
libi Dominus ; scd de cibis qui pcrlinent ad lioniinis pitula objecil, qiiam in hoc loco ubi commcmoravii in Le-
alimentum. Scd (luoniam Maiiiclixi ctiam cum ad ho- vilicoscriptum esse, ut a nonnuliis aniinalium caniibns
iniiiis cocn:im (iiijrquc animalia prxparanlur,

immo- (cmperctur. Namqiic hoic sci.tcnliae illutl ex Evan-
latiouein csse dicunl ; sccundum suuin inlclloclum gcUo crcdidit opponcndum, ubi Doinirius dicit : .Mhil
isla contraria cssc putavcrunt. Pioplcrea ct illum esl ingrediens in hominem, coinquinans eum ; scd ea qua:
commcmoraverunl locum, ubi Ajioslolus ait, Qi((e procedunl de eo, coinquinant ( Mallh. xv, 11 ). IIoc si
immolanl Centes , dicmoniis immolant, el uon Deo : imprudcns fccil, nihil ciccius : si aulcm scicns , niliil
cum Aposlolus apcrlissimc Ue vicliinis lof|ucrclur, scelcratius. Nonne ipse paulo ante posueral .Apostoli
quac in tcmplo oireruiitur d.cmonibus; non de liis testimoiiiuin diccntis, Bonum esl, fralres, non mandu-
escis quas sibi homines prxparant. Sic ciiim dicil : care curjiem, neque bibere vinum (Rom. xiv, 21); dum
Quid ercjo ? dico quia idolis immolatum est uliquid aut , cnpit de Novo Teslamenlo Veteri advcrsari, iibi di-
idolum eslaliquid? Scd quia quce immolant, doemoniis, clum esl, Sccundum desiderium animw tuce occide, ct
el non Deo immolant. Nolo vos socios dccmoniorum manduca omnein carnem { Deut. x\\, lo)l Quom(j(lo
fieri. Non potestis calicem Domini bibere , et calicem crgo nunc placet ei senlcnlia Domini, qua dicil, nilid
dcemoniorum. Non poteslis mensce Domini participare, esse ingredieiis in hominem qnod coinqiiinct euni ,
et mensa; daimoniorum. An amulamur Dominum? sed ea coinquinare qua; dc hominc proccdunt? Ubi se
Numquid (ortiores iilo sumus? Omnia licita sunt, sed iste abscondat ab hac sentenlia? Quo fugiet, dicat
von onmia expediunt : omnia licila sunt, sed non omnia mibi, quando immunditiam carnium fugicndam et a
tedificant. Nemo quod suum est quuirat, sed id quod cibis sanctorum scparandam, perversa et supersli-
alleritis. Omne quod in macello venit, manducate, niliil tiosa imaginatione conlinenliae praecipit? Certe eniin,
inlerroqantes propter conscientiam. Domini enim est si verum est, non coinquinare illa qux ingredinnliir
terra et plenitudo ejus. Si quis vos vocaveril ex infide- iii liominem , cum magno crrore immundas csse di-
tibus, et voluerilis ire ; omnia quce apponuntur vobis, cunt escas Manichxi, cum homines canie vescuntur.
handucate, tiiliil dijudicantes propter conscientiam. Si Si aulem immundic sunt tales escae, quid de isto tc-
Jijuis autem vobis dixerit quia hoc immolatilium ' esl siimonio facient, quod evangelica et divina aucioriiate
nolite manducare ,
propter iUum qui indicavit , el pro- prolatum est , ubi Doniinus dicit, non eoinquinari
pter conscientiam : conscientiam uulem dico, non luam, hominem iis quie ingrediuntur in eum, sed iis qiiae
*
scd allerius. Quare eniin libertas mea judicatur ab alia procedunt de illo? An forte dicturi simt, siciit soleiit
conscienlia ? Si ecjo cum gratia participo, utquid bla- dicere, cum Scripiurarum cos urget aiiclorilas, hoc
sphemor, pro quo (jratias ago ? Sive igitur manducatis capitulum a corruptoribus Scriplurarura inscrlum
sive bibiiis, sive quodcumque facitis , omnia in gloriam esse Evangelio? Cur ergo Adiniantus hoc capilulo
Dei facite (1 Cor. x, 19-31). llaec altendanl Manichaei, lcsle utilur, et inde conatnr Velns Testanientum op-
et videant quomodo dictum sit in Deuteronomio, Se- pugnare, unde iste proslernitur? Cum enim quispiain
cundum desiderium animce tuce occide , et manduca calholicus christianusulriusque Scriplurae veneralor
omnem carnem, quam Dominus dedil
juxla voluptatem el intellector ei responderil, ba-c non esse contraria ;
tibi. Quod cnim de quibusdain carnibus non mandu- quod de quorumdara carnibus animalium, quibiis
illa
candis Judaeispraeceplum esl, ei immundoe suntdicta?, non esse vescendum populo adhiic carnali prxceptum
ad signilicationem valet hominum immundorum , qui est, ad significalionem posila sint humanorum rao-
pcr liguras iii veleribus Scripluris suiit dosignati. rum qiios Ecclesia quae corpus est Domini, in su;«
,
Sicuti enim bos ille , cui triluranti vetat os alligari, unitalis vinculum slabilc et sempiiernum rccipere
evangelislara significat, sicut Aposlolus aperlissime non potest, lanquam immundas escas rc.«puens, cl in
expoiiit (Deut. xxv, 4 ; I Cor. i\, 7-9 ; et l Tim. v, 17, sua viscera non convcrtens; ul omnia illa pra:ccpia
48); sic el illa qu£ prohibita sunt, quasdara homi- carnali populo imposita futnram disciplinam spiiima-
lis pnpiili prophelarent ct ideo non ca rcpngnare scn
;
•
* I.OV.,immolatum. At Er. et Mss., immolatitium

» TaMh, ab ulicna. Mss. veio, ab alii- Iii gr.-eco cst. upb
' .^puil Er. lugil. vcn., r^mz<or. M.
, ,
ii^ im:\\ IINUS. 1^1

loiitix' noiiiini , qtia vci issiine ditil , non coiiiiiniii.iii Siiiile illos; cwci sunt, el duces ctvcorum. Ctvrus ain. m
liDiniiiciii iis qux pcr escnin iiigreditir.iiir in euin. Illa si ctrco ducalum prttstei, ainbo in
fovcnm caditnl. Ctnii
cnim sciilcntia ser\is oiiera iniponit; isla jnin lilieris digo inlideiilalem Judaoruin iilanlalionem appellartl
jiiguin cxculil servituli^. El illa lainen sic (iicla cst quam non planlcnit Paler coclestis, taincn adliuc l\:
iit scrvorum oncra fidcm pnrnuntienl lilicroruin. trus puians esse illani parabolam , cl proptena ro
Oinnia enitii, sicut dicil Apostoius, /;i ptiitrn continge- prebeiisos Jtid;cos cl caicos diclos, qiiod cnin inlelli-
banl illis; scripta suiil aiitcm proplcr noa ', in quos finis gere non poluerint, respondens di\it ci : Oisscr*
sa'culorum obvenil (I Cor.\, ll).Si cr;ô in lignram nobis parabolam istain. Et ille manifeslissiinc osien-
contiiigebanl quac palicbantur, iii fnjurain accipiebaiit dens iion csse parabolam, sed propriam loculionein ,
qux niuncbanlur. dixit ad cos : Adltuc et vos sine inleltectu eslis? Non
2. Cum crgo isla rcspondcro, ct lioc modo iion csse inttiligilis qiiia omne quod in os intrat , in vcntrcin va-
coniraria duo ista capiiiila de siiigulis Tcslamenlis dil, et in sccessum emillilur? Qiia: (lulein proccdunt de
coliata nionsiravcro, quid Istc facturiis est, conlra ore, de corde exeunl , et oa coinquinant hominem. l)e
qiiem dicit graYissimum tcstiinonium teslis (|ucm corde enim exeunt coijiuuiones mato', homicittia, adul-
conira adversariiim ipsc produxil? Ipse enim com- teiia, (oinicaliones, furta, falsa lcstiinoiiia.blasphemiic;
nicnioravit de Kvangelio tesliinoniuin, Doinino di- liar sunl qua coinquinanl hominein. Non tolis autcm
ccnte non coinqtiinari liomincm iis escis qnx' ingrc- manibus manducare, uon coimiuinat lioininciu ( Matlh.
diunlur in eum : ct ipse a carnibus abslincndum XV, 10-20). De non loiis auieni manibus Jud.i i ino-
lanqunm ab im:itundis cscis inoncre cl docere iion verant qiurslionem , cujiis occasione Domintis gcnc-
cessat. Et tamcn scnsit quanlam plagam sibi iufli- ralilcr de iis (]ux' in os inlrant, et in ventrem vadiint,
gcret, ci quanlo ictu rcpercussus sc ipsc sauciarel. Ne et iii st^cessuin eniiltuntur , boc cst, de alimenlis no-
qiiis cnim eum inlerrogaret cl diceret, Qnomodo ergo stris dixit scnlcntiam. Quanquam ergo convocatis ad
prohibclis carnibus vcsci, si Domintis dicit, siciit lu se tiirbis cum dixisse scripltim sit, Nonquod inlral in
ipsc coiiimctnoras , .\i/«7 esl ingrediens in hoininem, os coinqiiinal hcminem, scd qiiod procedil cx ore : t.i-
coiiiquinans cum ; sed ea quce procedunt de eo, coiuqui- nicii istc qiio timnre hoc nddidcril verbis suis, qtiibtis
nanl? \o\iiH quasi adlilbcre nicdicinam sine causa in hujnsinodi lcsliinonium commemoravit, salis apparel,
inorlifero Tulnere. Sic enim posuit ipsum evangeli- siciit paiiloaiite dicluiu csl, nl habcrcl qiiod rcspon-
cum lestimonium. In Evangelio, inqiiit, dieil ad tiir- deret cis (lui sibi qii;i;>lioncm movissent , ciir pi inia-
bam Doniiniis : .Xndile, el inlelligile : i\'Hii[ est ingre- tes Maiiich;rortiiii ncTas sibi cssc exisliiiiant cariiibiis
diens in liommem coinquinans eum , , et c:clcra. Qiiod vcsci : vide!icel iit illtid qiiod Dominus ail, ttirbis laii-
ergo conimemoravit Dominiini lioc ad liirbam dixisse, ttiiii, non Elcciis conccssisse viderctur. 8ed cuin ex
niliil aliud osleiidit, iiisi non sc ignoranlia, scd niali- con-cqucnlibus declaraltim sit ctiam Peiro seorstiiii
lia fecisse quod fecit : ul poslea diceret Auditoribiis inliTroganti, audicn[ibiiS(|iie(IiscipuIis,quos uliquc ad
siiis ad turbam Doniinum isia loculiim cssc, non ad culincn Eeclcsiic produccbal, ila respoiidissc Domi-
paucos sanctos, qnales se ipsi videri volunl; ut quo- luim, ut iicquc pc^ parabohiin S6 iila dixisse tcslatus
niam suos Auditorcs t:>nqiinni adbuc immundos per- sil , ct ad omnes pcriiiicre inonsiravcrit; non liabcnt
niitlunt carnibus vesci , sibi autem quasi jam mundis i li undc aufcrant cibos dc fuicibus lioniintim, cl c;is •
cum scclcraliim atque nefariuin esse arbilrantur, hoc laqtico ûperslitionis aslringanl.
cliam Doininum scnsisse vidcalur, qiiod non paucos 3. Forlassis ajiiiuis eorum dicat : Edisscrc crgo
sanclos, sed turbas ista hominem pessl- docuerit. qiiid significct caro porci , et caincli , ct leporis , et
muni, securum de iicgligcnlia gcneris liumam ad oc- inilvi, et corvi, ot c;vtcroruin, a quibus absiincndtrm
cullaiidas dccepli()ncs suas! Non enim credcb:>t ali-
in Lcgc pra>cipitur. Nolo ,
quia loiignm csl. Siid fiic
quem existere, qui arriperct Evangelium et cuin ,

ine non ossc nuniqnid proplcrca iiulltis polcst? El
| ;
scientia legcret, el iHvenirel liuminein in ipsis pra- sunt ]am volumina iiinumerabilia in quibiis ista expo-
lis, quibus grcgcs suos Dominus pascil, laqucos in-
sila sunl. Nobis tanicn ad Iios refenendos salis esl
cautis et minus providis ab^^condentcm. Nam dc Ivis
quod cas obscrvationes umbiain cssc fnluroruni, noii
erbis commoli discipnli, ct noii credi-ntes pioprie,
cgo , scd ApostoUis dicit , cum eliani vclal S( i vililcr
sed potius figurate Doniinuin lociiliim fuissr", cam di- obscrvari, scd l:imcn aliquid signilicare declarnt, di-'
crret non coinqniiiari liuminein iis ijiix' pcrcibos iii-
cens Ncmo ergo vosjudicet in cibo
: , nul in polti , aut
grcdiiinlur in ciini, qiioniam Jiid ri cranl eli iin i|)si
in pnrle dici festi, aut ncomcnia', aul sabbdloriiin, quod
disciptili qui fugiendos (itiarunidani caniiiiin cibos a
,
csl uiiibra fnlitrorum ( doloss. ii , 16 , !7 ). Illa ilaqrQ
piipriUa institulum acceperant , acccdeiiles ad ciiiu fiiltira qiia'. illis observalioiiibus signilrenbanlur, post-
dixerunl ei : Scis quia Pluiriiai audito verbo '
scanda^ caqiiam pcr Domlntim Jcsum Cluistum vencriml,
lizati sunl? Al ille respondens uil Oinnis planlalio
:
ablatx suiil scrvilcs obscrvationcs : sed carum inter-
quam non plunlarit Paler mcus coeleslis, eradicabitur. prcl;itioiics tcnentiir a libcris. Qiiidqnid cnim fiituram
Ecclesiam sigiiificavii ,
propbciia cst. Ilabcs aiilein
> Mss contiiqcbunl HUs propter nos, elc; omissis
,
êrliis, scriiMa sunl aulcin. euindcm apostoluni diccnlcm : Spiiilum witilc sper-
' \n editis, hoc vcrbo. .\best, lioc,
z vss. cl a giKco texl»*
ivangeiii. ' Edili, cos- .MMss., cits : seilicct, fauccs^
tm CONTHA AlHNf ANTUM MANICII €1 DISCIPLLUM, S. AUCUSTINI le
ncre propliclium mlile exitiiiguere ; omuia leyite ,
(/uar .'iperlihsime oslcndit. Islis aiitcin i>crvcrsilaiibua b(.i«
,
bona iunt tciicle {ITIiets. v, 19>2I ). Lcgeiida csl crgo facicbaiil , ut cum aliquis gciililis ad Lcgcin coriiin
Scripliira diviiia, cl Siiirilus sancli dispciisatio cogiio- Iraiiaisscl , id csl , fa< liis csscl proscl)lus , b;ibcnl
Bcciida, ct iiilucnda propliclia ; cl rejicieiida carnaiis niorcs coruin , ci lierel filius Bchennx' , mullo plus
t>ervilus, ci iibcralis inlclligciilia rcliiiciida. quani ipsi csseiil. Dabanl cnim ma};n:im o|terain ut
CAPUT XVI. — De co qnod scriplum esl in

i. Jurl.iiis ficrct .'iliquis cx Ccnlibus, cl Judacuui factum
Dctitcronoiiiio : Observa et sanclifica diem qnem prm- cogcliant suos iiioics pcssimos imilari.
eepit tibi Dominus. Sex diebHi luborabis, et fucies uinne 2. Neque iilud quod dc Aposlolo lanquam conlra-
opus tuum ; seplima vero die sabbati epulare Domino rium fommcmoral , poliiit advcrtcre Adiiiianlus ina-
J)eo luo uullum fuciciis opus ipsc lu , aul filius tuut iiiclix'us, oiiinino noii cssc contr;iriuiii quia toliis cjui
, , ;
aut filia tua, uut puer luus, aul puella tua, bos tuus, ct oculiis non ad kiqiiisiiionem, seJ ad rcprclicnsi(>ii<:iii
a.inus tuus , omnia juinenta tua , et colonus tuus. Sic Scripiur.c iiilcnlus cral. Commcnioral cnini diccntciii
autem quiescet servus tuus el ancilla tuo, qucmadmodum Apostoluin: Circumcisus aliquit vocatus est? non ad'
el tu. Memenlo qiioiiium scrvus fuisti in- J^^gypio , el ducal prwpulium. In prwpulio quis vocatut esl ? non
cruit te Dominus Dcus tuus in manu polenti et bracliio circumcidutur : quia prapulium nihil est, et circumcisia
excelso. Idcirco prwcepit tibi Dominus custodire diein niliil efl , sed obscrvaiio prwccplorum Dei { I tor. vii,
septimum {Deul. v, 12 15). El ileruin iii Gencsi scri- 18e/19). Quid eiiim manifcstius qnam hoc Aposloluia
ptum cst qucinadmoduin Abraliae de circumcisione prx'cipcrc, ut umisquisquc sicut vocalus erat, sic ina-
loquilur : Testamenlum meum cuslodi , inquit , lu el ncrct? Advenicnlibus ciiiin rcbus, qiianim craiil um-
teinen tuum ,
qiiod erit posl le. IIoc esl teslamcnlitm brae illac obscrvalioiies, id actum cst, ut ostcnJcrclur
meum quod servabis inler me , et te et semen tuuin : in ipsis umbris noii esie spcm poncndam, scd in ipsis
omne masculinum circumcidcs in curne prwputii ipso- rebus quas illae umbrx significabant esse venluras,
rum ; et sit lioc sigiuim testamenti inter me et vos. Octava id est , Christum ct Ecclesiam. Et propterea illa j:tiu
autem die circumcidelis oinnes masculos in gentc vestra, oinnia inania crant : ncc tnnicn ca lanquam noxia
vl eliam dominalum el comparalum circumcidalis prw- rcmovenda, sed lanquam supei flua conlemncnda Apf>-
ter alietiigenam : et lioc eril lestamentum in genle veslra. slolus prxcipit ; ui si quis Judx'us Christo crcdidissei,
El oiniiis masculus qui non circumcidel prcepuiium proptcr oflcnsionem suorum non prohiberetur iii ipsis
suuni, perdel aiiiinam suam de media plebe ,

quia tcsta- superfiuis remanere , ncc tamen in cis salulcm suam
menlum meum dissolvit {Gen. xvii , 9-14). Ilaec omiiia coiislilutam pularcl ; non cnim signa illa, scd ca qux
verba Yoteris Testanicnli, ul eis de Novo Testamenlo liis sigoificantur in salutcni introducunl. Idcoqiie
.tdvcrselur , proponit Adimanlus , et contraria esse prwputium nihil est, ct circumcisio uiliil est *, sed obser-
prfirmat ea quae Dominus dicit in Evangelio de prose- valio mandatorum Dei. Et qucd alio loco ait : Vlinam
1) to : Va; vobis, Scriboe el Pliariswi hijpocrilce, qui cir- el abscindantur qui vos conturbant {Galat. v, 12) ; nou
cumilis mure et tcrram ul fuciulis unum prosilylum ; et quia circumcisio contraria esl Evaiigclio , dicit Apo-
cum feceritis, erit (ilius gehennee, mullo plus quam eslis stolus, sicut Manicliaci pulanl : scd illuJ est Evangelio
•eoi {Mntth. xxiii, 15). Quasi vero proplerea Domiiius contiarium, ul quisque rem dcsercns, qux pcr illam
îioseiyluni dical lilium gelicniut', quia circumciditur, umbram figuralur, ipsius iimbrac sequalur iiianilalem.
ti sabbatum observat ; ct non potiiis quia Judacorum Quod volebanl qui Genlibus iii Cbristum crcdentibus
jiravam conversalionem * cogitur imilari, non qua jiiguin circumcisionis imponebanl quasi ad satutcm
^bservant prspcepta Lcgis , sed qua f;>ciunt conlra necessarium , cum jam non cssct umbra in corpiid
f.cgcm. Quod alio loco de bis aperlissimc dicit, ubi figuranda , sed res ipsa in corde gestanda.
lit quod rejiciunt mandatum Dei , ut suam conslilu- 5. El quod dicil , Dies observalis, el sabbala, et SO'
'1 nem confirment {Id. xv, 3-6) : quia cum Lcx prac- lemnttules ; timeo vos , ne frustra laboraverim in vobis
{eperil honorari palrem el malrem , insliluerunt ipsi {Id. IV, lOefll) ; non sic scriptuiu esl ut Adiinaiitus
quomodo exhonorentur parentes. Et iicm cum eis ponil. Non cniin nominat ibi sabbalum Apostolus.
dicit : \a: vobis, Scribw et Phariswi, qui habetis clavcm Dicit enim : Dies observatis et annos, et lempora ; tiineo
regni coelorum, nec ipsi inlralis, nec alios permitiilis in- vos, ne frustra laboraverim in vobis. Sed putat csse de
trare {Luc. xi, 52). Vel cum alio loco praecepit audien- sabbato diclum ? Numquid et nos nnn dicimus ila
libus • , ul dictis Pbarisacorum ct Scribarum oblcin- non esse observanda , sed illa potius quan his siguifi-
pcnrent , facta vcro corum iion imilarenlur. Ait canlur ? Illi cnim ea servililcr observabanl , non in-
cniui : Super calliedram Moysi sedenl : quw dicuiil , lelligenles ad qiiarum rerum significationem ct pras-
facite ; sed quw faciunt , facere nolile : dicunt enim , et nuntiationem perlinercnt. lloc in eis culpat Aposlolus,
non faciunl {Matlh. xxiii,2 e<5).Quolocoet auclorila- et in omniDus qui serviunt crcaturse poiius quam
lem Legis quae pcr Moysen dala est, confirniat Doiui- Crealori {Rom. i , 25). Nam nos quoque et domiiucurM
nus , et tamen cavendos et fiigicndos esse nioics dicm et Pascha solemniler celcbramiis , el quasiib'-!
corum qui Legi quam acccpcranl non ol)tcniperabaiil, alias cbrisiianas dierum fcstivitates. Seil qnia ii.icili-
gimus quo perlincant, noii tcmpoia observamus.sci!

' ônnulli Mss., Judworum perdilos mores, el corvm pra- significaiilur tcmiioribus. ManiclKci aulcui
quae iliis
vam conversalioiiem.
' Eclili, prwccpcrit. MeliusMss., praccpit. sic ea rcprelicnduHl ,
q-uisi nullos dics ct lcmpora
-
157 LinEK LMJS. VjR

absorvehl. Sed timi Jo liis iiitorrogniilur sccumliiiu quod iii Evangelio noiiiinus ail, Uilijitc iniwiros
opiiiidiiem si ct;c sux , omiiia coii;mlur oxiioiioro , ut veslros, noii solnm ad bominos, sed ad d.iinonia
iiuii ipsa lcmpora , sed rcs , (iiiaruni illa signa suiit ,
quoquc, vel ctiam ad simiilacra poniiicrc arbitranlur.
obscrvare videanlur. Quas qiiidem res f:ibul(isascssc Quod bi ita cst, (fuis iion istam delesletiir amontiam ?
.•ili|ue (alsis><imas, aliis locis oslonditur. Nimc ad lioc Si aulein noii hoc arbilranlur, islo pliirimum orravit,
diclum ost , ul ore siio coganlur falori ,
posse talia qiii supersliliones Gcntiiim evcrloiidas csse |ir.oce-
ratiuiiabililcr celcbrari : el idco cirounuisioiiem car- ptas in Veleri Tcstamcnlo commcmorarc voluit, ciiih
nis ct recle imposilam scrvis, el rcctc a liberis iiitcl- iii Novo quod scriptuin est dc inimicis diligondis,
lectain '
csse manifcslum esl. Ui pudiamus crgo eani tani|iiam conirarium vellet opponcre.
camalem cum Aposlolo, ct approbaimis oam spiriliia- 2. Nos aulcm nci|nc illiid qiiod de boslibns lionii-
Icm cum Aposlolo ct sabbati (]uiolcm non ob>crva- : nibus occidondis in vctcribus Libris illi populo diclum
mus in tompore scd signum temporale iiilelligimus, ;
esl coiitr.viuni essc dicimus buic prapcopto cvaiigelico,
cl ad xlcrnam quieiem qux illo signo sijnilicalur, qiio iiobis nt inimicos nostros diligamus Dominus ju-
aciem mcntis ' iulondimus. Repudiamus ila(iiie tcm- bel : (piandoquidem illa inimicorum iiiterfcctio car-
porum observalioiicm cum Apostolo , ct lcmpora- n;ili adliiio populo coiigruebat, cui Lex tanquain
lium signorum iiilelligeiiliam tencmus cum Apostolo : pxdagogus dala crat, sicut Aposloliis dicit (Culal. iii,
duoruinque Testamcntorum dilTercnliam sio probamus, 2i). Ili vero qui liinc in illo popiilo sancti ct spirilua-
ut in illo sint oneia servorum , in islo gloria liboro- los homincs craiit paucissimi , siciit Moyscs, sicut
riiin •
; iii illo cognoscalur prxTigiiratio posscssiimis rropbclx», qiio animo faccronl illam ininiicorum iii-
iioslne , iii islo loneatur ipsa posscssio. Intorprolalur torfeciioncm, cl ulrum eos (pios intorlioiebanl, dili-
Aposioliis sabbatitm ad llobrxos, cum dicit : liemanet gcrciK, mullum latci indoctos ct impios, qui diligiiiit
igitur iubbaiiitnus ^ populo Dei (

Ilebr. iv, 9). Inter- ciccilalein suam ;
qui quoniam noii sunl idonei videro
protalur otiani circumcisioncn» , cum dicit de Abra- isla, niolc iiolius aucloritalis urgcndi suiit. Qiiid eniin
liam : Et signum accepit ciriunicisionis signaculum esl qnod dicil Apostolus : Ego quideni ubscns corporc,
jusliiiw (idci (Rom. iv, II). Apostolicam ilaqiie intor- pra:scns aulem spirilu, jam judicuti quast pra'sens eutti
pretaiionom spirilualiler teneo : carnalom scrvilulis qui sic operatus esl,in nomine Dotnini noslri J esu Christi
obscrvalioncm libcrlate contcmno , utriusquc Testa- congregalis vobis ct mco spiritu, cuiU polcntia Doiuini
nieiili amloreni neum venerans, qui cl volori homiiii Jesu, tradere ejusniodi sal.jna' in inletitutn carnis, ut
fugieiili laiuûam dominiis apposuil quod timerct , et spirilus sulvus sil in die Doniiui Jcsu (I Cor. v, 3 5) ?
iiovo rodeuiiti lanquam palcr apcruil quod amarcl. Quid enim liabcl illa intcifcctio, qiiam mnlliim isti
CAPLT XVII. — i.De eo qiiod in Exodo scriptum exaggerant et invidiose veiililanl, nisi inlerilum car-
est : Si aure audieris vocem meam, el facies quwcumqne nis ? Scd quia cxposuil Aposlolus qiio aiiimo f.iccrol,
prcecipio tibi ; odero odientcs le ; et contrislabo conlri- salis declaravit in aliqucm inimicum vindiolaiii ciini
itantcs le : prcccedel te angelus meus , el adducct le ad cbariialc possc proccdcrc. Et lamen liic eliam alio
Amorrhccum , et Phcrezceum, et Chananaum, et JebU' niodo forlasse inleritus carnis, qiii fil pcr pceniten-
$anim , el Gergesceum ; el occidetis illos. Deos eornm ne liam, polcst inlclligi. Ipsi aulein logunt scriptiiras
adoraveritis, neque fecerilis opera ipsorum; scd ever- apociyphas, quas eliain incorruplissimas essc dicunl,
nione evertite illos , el delcte eorum memoriam {Exod. ubi scripliim cst apostolum Th iiiiam malcdixisse ho-
txui, a li). Ilis verbis de veteribus Libris ila com- niini, a qiio per imprudcnliam palnia pcrcussus cst,
memoraiis, lanqiiam contrnrium opponit Adimanliis ignorante quis cssel, maledictuniqiic iiiud coniinuo
quod iii Evangolio scriplum csf, dicenlc Domiiio : veiiisse ad cffcclum. Nam ciim ilic hoino, quoniain
Ego autcm dico vobis : Diligite inimicos vestros, benedi- ministcrconvivii erat, ut apportarelaqnain cxissct ad
cite his qui vobis malcdirunl, el benefacile iis qui vos fontem, a leoiic occisus et dilaiii:itns cst. Qiiod ut iiiani-
oderunt , et orale pro iisqui vos perscquuntur (Mallh. festaretur ad aliorum lerrorem, canis nianum ejiis inlu
V, 4i). Qiio loco priino illud vidcnduiii c»!, qiiod satis lit mensis, ubi convivabalur A|)OStolus : aique it.i cuin
rtse debucril bomiiii volcnli qiiasi ronlraria monslra- caiisa qnxrcrelur a ncscieiilibiis, cisque panderelur, in
ro, quod de occidiMidis iniiuicîs in volcri Loge scriptiim iiiagnum limorem ctmagnum lionoremApostoIi cosesscs
csse conimonuit. Dominus cnim de inimicis diligeii- conversos; alqiie hinc Evangelii cxordium commeii-
dis. uiiqiic de liominibus prxcopit; qiios pcr nostram dandi cxstilissc. Si vcllet aliquis deutes.Manicli:coruin
palicntinm cl chnrilaten) ad salulom posse converli, in ipsos convertere, quam mordacilcr isla rcprehcn-
ei (luivis iniell gil, etcxemplis saopissime demonsira- dcrcl ! Scd (piia ct ibi tacilum non cst qiioanimo
lum esl. Qiiid crgo sibi vull, quod adjungcndacoiisc- faotwn îl, vidclur dilcciio vindicanlis. Sic clcnini in
queiilia putavit , ubi scriplum csl, Deos cortim tie illa scriptura lcîtur, qiiod dcprccalns rueril Aposto-
ttdorateiiiis, neque fecerilis opera ijisorum ; s<'d ever- lus pro illo in qnem temporaliler vindicaluin csl, ut
tione everlile illos, el dcletc eornm memoridm ; uisi ei parcerctiir in fiituro judicio. Si crgo temporc Novi
quia cldeos Genlium Manich.ei cosiini diiig(;re? Et Tcslamcnli, quo maximc cliaiil;is commcndatnr, do
* pro, uj/e/i<:f /ani, baljct , repndialam.
S(j1j ediliol-ov., poenis visibilibus divinitus iiijectus psl carnalibus ti-
* Plurcs yi&.,aciem cordis. nior ' qu:inlo m:igis leniporc VelcrisTcslamonti lioc
;
* êius (orboiensis oodex, i/j tsf0 5r(ii,rfw libcroruin.
^ inUjs., anbbclismuiti. • Sola edilio Lcv., carnalit limor. Minus rcae.
;
ir;9 cont;\a adimantim mank::!;!: I DISCM'UMJM, S. AU(;L.STIM ifO
(ongriiissc illl |M»piilo iiileHigtMKliim csl, (|iiom llmor riiit el iiiipi;u gcnlcs duri in iiiamis popuii, qu.nnît
cocnil);il? Naiii li;i:c csl bic- adhiic c;irnalis, t:iiiioii uiinni Doiim coieiilis, ul ab co
I.r}5is l:iii'|ii:iin pu-.dagojji
vissiina cl apci lissiiiia diffciciili;! (Iiioriiin Tcslaincn- iiilcrfiocrciitur ; ciim iii colamcii popiiio bi qiii cssonl
loniin, liinor cl ainor . illiid ad vclcrcin, lioc ad K|tiriluaIo8, sine aliciijus odio int' lli;ôrciil disponsa
iiovuni liomincrn pcrlincl ; ulrnmqiic l;imcii imiiis lioncm Dci : ci quomodo nbii sil contrariuni qiiod
Dci niisericonlissima dispcnsalioiie |)rol;iliim alqiic Doininus iiobis in I'^vang(lio prxTcpit, ut dilig.TintiF.
conjuncliim. Ll in volcri Scripiura ' laccliir aiiimus iiiimicos iio-lros : de qnibns tamon |.romillil ip o
vindiraiiliiim, rpiia paiicissimi spiriliiaics divinis rcve- vindictam, oum dc illo judicc fcimililudinom induoil,
Jationibiis quiil facerenl, iiovcranl, ul populus ciii qiii quolidianas iiitoiiicllationos vidu» mulieris jm-
tcrror ulilis crat, sevcrisslmo inipcrio domarclur : loiitis ut sc vindicarot, injustns, ncc quamvis esscl
ul qiicmadmodiim vid(l);ml dari in nianus siias iiitcr- Doiim limens, nec lioinines rcvorons, lainen siistinore
ficiendos inimicos impios ciillorcique siimil;icrorum, non poliiii, claiidivit c;im, ne ullcrins Ix^dinm pale-
fiic ipsi rormidareiil in mamis iniinicorum suorum retiir : ex ciijus comparalione multo magis Dcum,
dari, si Dci veri jiissa conteinncrenl, cl ad culluin qiii esl bciiignissimus atquc justissimiis, dixit vindi-
idoloriim at(|nc impictatcs Gciilinm laherenliir. Nam carc eloclossuos deinimiciseorum {Luc. xvni, 2-8).
cl in ipsos simililcr poccaiilcs noii dissi:iiililer vindi- Huicisiiaiidcantol)jiccrequ3;slioncm,etdio.'!nl,si pos-
calum est. Sed omnis lia;c tomporalis vindicla iiifir- sunt: Qiiid esl, qiiod jnssisli ul inimicos no:,tro-.diliga-
mos animos tcrrcl, ul cnulritos sub disciplina crudiat, mus, cl de illis nos vindicare disponis ? An forte tonlra
ct a sempitcrnis alqiic iiic(Tabilil)iis siipplitiis possil volunlalem snorum sanctorum factiirus cst, cos qiios
averlcre : quia plus limciil carnalcs lioiiiincs qiiod iii illi diligunt, pmiicndo alque damiiando? Imo ipsi po-
procsenli Deus vindical, qiiain iilud quod fuluium lius ab isla calumniosa caecilalc conveilanlur ad
minatur. Doum, el in utioqueTeslamenlo inteirganl ejus vo-
3. Poteslergo esse dilectio in vindicanle.Quod uiiiis- liinlatem, ne in sinislra parte invenianiur inler eos
quisquc in filio suo probat, cum euin in morcs possi- qiiibus dioturiis cst Domimis : lie in iijncm wlernum^
mos defliieiilem, scverissima cocrcilione conslringit, qiii prvparalus cst diubolo et aiigclisejus. Esurivi eiiini
cl lanlo magis, quaiilo magis euin diligil, alqiie boc et non dedistis mihi manducare {.Valth. xxv, 41, 42j
modo corrigi posse arbitratur. Non aulem occiditnl el CTlcra lalia. Displicet cnim istis miseris, quod Deus
filios quos diiigunl homincs, quando cos corrigcre pnpiiio suo iiiterficiciidos tradidit inimicos ; et ipsi
voluiit : quia mulli hanc vilam pro magiio bono ha- paiiem meiidicanli dari prohibeiit, non iuimico, sed
bent, et tolum qnare voluiil educare filios siios, in supplici. InieUiganl polius siiie odio csso posse vin-
hac vila spcrant. Fidcles aulem atque sapienlcs ho- dictam, quam pauci inlelliguiit : oi tameii fjiianidiu
mines, qui credunt cssc aliam vilam meliorcm, et non intelligitur, tamdiu necesse est, ul lector iii libris
qiiaiita possunl ex parle noverunt; nec ipsi vindicant ulriusque Testamenti magno labore anl crrorc jacle-
occidendo, cum filios siios volunl corrigere, quia in lur, et puiet contrarias sibi esse Scripinras.
hac vita eos posse corrigi credunt : Deus autcm qui 5. Quam vindictam sine odio iiondan Aposloliani-
novit qiiid cuique iribuat, vindical occidendo in quos mo cepcrant, quando irali eis a quibus iion recipie-
vohierit, sive per homines, sive occulto rerum ordi- bantur hospitio, qu:esiverunt de Domino ulrum vcllel
ne ; iion quia eos odil in qiianlitm hominos sunt , sed eos pelere ignom de coclo, sicut Elias fecerat, quo
in quanlitm peccaiores sunt. N:mi in ipsis veteribus igne homines inhospitalcs consumercntur. Tunc
Libris legimus diclum Deo, Et tiihil odisti eoruin quce reepondit eis Donrjnus, iftcens eos nescire cnjus spi-
fedsti{Sap. xi, 25) : sed omnia, sivc pcr pa;iias sive riius filii ' essenl, el quod ipse liberare venisset, non
per praemia juslitia moderanle disponit. Nimne apo- perdcre {Luc. ix, 55-56) : quoniam illi animo inimi-
sloUis Paiibis Christianis fidclibits loquobalur, cum co perdcre cupiebant eos, qnos volebant igne con-
«liceret : Probel autem se homo, et sic de pane edat, et sumi. Poslca vero cum impleli essenl Sjiiiitu
de calice bibat. Qni enim manducat et bibit indigne, ju- sancto, et perfccti facti essent, qui jam possent
diciiim sibi manducal et bibit, uon dijudicans corpus etiam inimicos diligere , acceperunt polcslaiem
Domini. Propterea in vobis multi infirmi et a'gri, et vindicandi, qnia jam sine odio polerant vindicare.
dormiunt sufficienles. Si autem nos ipsos dijiidicaremiis, Qiia poleslate Petrus aposloUis usus est in eo libro
non utique dijudicaremur. Dum judicamur aulem, a quem isli non accipiunt, quoniam manifeste coiilinot
Dornino corripimitr, ne cum niundo * damnemur {\ Cor. Paracleti adventum , id est, consolaloris sancli Spiri-
XI, 28-52) ? Ecce manireslum esl Dciim ciiin dilectio- tus, qiiem Iiigonlibus misit, ciim ab eorum oculis i:i-e
ne cortigere, non solum infirmitatibus ct :egriiudini- ascendisset in coelum. Consolalor cnim trislibus
bus, scd ctiain morlibus temporalibus, eos quos non mitlilur, secundum illam ejusdem Diiininisentenliam .
viilt damnare cum muiido. Dcati lugentes ,

quoniam ipsi consolabunlur {Mallh. v,
4. Allendanl liicc isti, et vidcanl quomodo polue- 5). Ipse etiam dicil : Tunc lugebunt filii sponsi, cum
ablatus fueril ab eis sponsus {Id. rx, io). In illo orgo
' vetus corbeiensis codex , El ideo iit velere Scri-
ptiira. '
Vox , filii , rejocta osl per I.ovaiiienses auclorilaie
« Kditi, cum lioc miindo. rarlicula, tm, non csl iii vss. imiiis Ms. Habelur ia cdiliouc rr. cl iii ncs'.ris o.nuilms
necin gijeco lexfi \i(sl' li. :(iikS.
,
m LinKK IaXLS.
ntinam imitarcnlur liumanum alTcctum
162
apcrtissimeSpirilus sanclu=i, qiicin no.ni- lioc isli ,

qiii
l.i,ro, nlii
miscricordi;e ad nescio qu;c crudolia dcliramonta loi-
i;us conôlalorcm proniiscral , vonissc decl;irauir
{Act. iegimus «•! seiilcnliain Pclri cci iilissc sorunl ! Dum enim croduul panoin plorarc, quod fieri
II, 4) ,
lioininos. cl niorluoscsse virum eluxoroin, qui mcii- non polost, non ciim pnrrigunl homini, qiicm plorait»
liri ausi' eranl S|.iiilui saiiclo (Id. v, i-IO ). Quad tcm vidciit. Fortassis dicant, siciil solonl ca'ci jarlaro
niagiia caccilalc viiuperant, cum in apocryphis insana convicia, mcliorom fuissc David qiii pcpcrcit
isti
illud quod de apostolo Tiioma inimico, qiiam Dciim qui dedciit ci ocoidoiidi potosta'
pro magiio lcgant, et
commcmoravi, el ipsiiis Polri liliam p:ir:dylicam fa- tom : quasi voro Dous ncscioril cui dodcrit hanc
ctam «
precibus palris, el hortulani aii;im ad proccm potoslaicm. Novoral uiiiiue voluiitalem scrvi sui, sed
ipsius Petri cssc morluam ; cl rcspondent. quod lioc ul cucteris cliam hominibus ad imitandum iimoiesce-
eis expeditbat. ul el illa solverelur paralysi , el illa ret ea quai in cordc David jam Doo nola erat inimici
morcrelur : lamcn ad preces Apostoli factum esse diloclio, dodit illi in potoslatom inimicnm, qucni
noii ncpant. Qnis autem illis di\il,Non expodicbal noiidum volobat ocoidi, propicr ccilam rorum di^pen-
geiilibus impiis inlcrfici, qiias tradilas esse divinilus sationcm ', quam pcr illum impleri oporlcbat. Ita ct
iti manui populi Juti;T?orum irridonles mirari sc fin- David bonitas commondala est, ul haberenl homincs
gunl? Cum aulcm illa non odio, sed bono aiiimo qiiod amaront; ct Sau!is regis malilia ad cxiliim di-
Aposloli focorinl ; niide i^li coiivincmil aiiimos viro- giiiorom dilata csi , ul liaborciit homincs qtiud liiiic-
rum spiritualium qui in illo popiito fucruiil, qiiod cos rciit.
odoraiil, qui pcr ipsos divina juslitia de bac vila CAPUT XVIII. — 1. Dc coqiiod in neuioronomio
jiibobaiilur aufcrri? Compcscanl polius lemeiilalem scriplnin esl : Si niire audieris vocem Dontini Dei tui
suam , el non dccipiaul im|)crilos, (|uibus aul iioii bcncdictns es in ngro tuo, bcncdictus cs in prnlo tuo,
vacal logorc, aul nolunl logero, aut porverso aiiimo bciiediclus fructus vcnlris tui , ct fructus tcrrw tnw, et
leguiit; et non alloiulunt cl misoricordiam et scvei»- gcneratiuncs jumentorum tuorum, el armeninm botim
tatom Dei, uiriusi|uc Teslamciiti lilleris conimciidai i. luoriim, cl grcx ovium tuarum ; benedictus cs in introitu
Nam de inimici ddectioue, ul non rcddalur nialum tuu et cgrcssn (Deul. xxviii, 1-C). Iluic capitiilo illud
pro malo , in vcloribus Libris logilur : Domine Dats dicuiil iii Lvangclio essc conlrarium : Si quis viilt me
vieiis, si fcci islud, si cst iniîiiilas tn mnnibtis tneis. Si seiiui, (ibnegel scinelipsum sibi , el tollat cruccin suam,
reddidi relribueiilibns milii malu, dccidaiu merilo ub et sequatur me. Quid enim prodest liomini, si totum
iniinicis meis innnis {Psul. \\i,ielo). Qiiis bocdicerot, mundum lucrctur , animw aulem siiw dctrimentum pa-
nisi qji sciiol lioc D o piatoic, ul malum pro malo tialur ? Aut qtiam dabit liomo commulationcm pro
nomorcddal? Scd hoc pcrfecloium csl, ul iion odc- anima sua (Mattli. xvi, 2«e/2G)?Scd ex illa rogula
I
riiil in poccaloribus nisi pcccala. ipsos aiilcm liomiiies ostendilur non esse conlrarium , qua nolum cssc jain
diliganl; el cum vindicant, non vindicenl acorbilale dcbcl, carnali adliuc populo congruenlcr carnalia ct
. sajvilix', sed moderalionc juslilio ; nc ipsa rolaxalio tcmporalia prx-mia fuissc promissa, sed lamcii abuiio
1 pcccali piiis noccal pcccalori , (juam poena viudici;c. Dco, ciijus esl crcatiira omnis el superior el iiiferior.
1 Ncc lamenhoc feceruni jusii bomiiies; nisi auciori- Cerle Adimanlus posuit toslimonium de
enim ipsc
1 lale divina : iie qiiis arbilretur passim sibi esse per- Evangclio, ubi Dominus ait NoUle jurare, neque per :
i missum nccarc qucm vclit , aul judicio pcrscqui , ant ccclum, quia lliromis ejus est ; ncqiie pcr terram , quia
I pa-nis quibuslibot affligcrc. Aliquaudo aulom apcrto sc:ibcllum est pednm ejtis (Id. v, 55). Qiiod qiiidi'm ct
ponilur in Scripluris ipsa diviiia auciorila5,ali(iuaiido in vcloribus Libris scriplum cst : Caslum milii tlironii»
aulcm occullalur , ul el manifeslis lcclor instrualur , est, tcrra scabeltum pedum meorum (Isai. lxvi, 1).
i tl exercealur obscuris. Qnid crgo mirum si bona throni sui dat spirilualiler
6. Ccrte inimicum cl pcrseculorem suum nimis silii scrvienlibus, ct bona scabclli podum suorum dat
( ingratiim el nimis iiifcsium Saiil rcgcm acccpil David cariialitor sibi scrvicnlibus ; ciim spiritus siiperiorsil,
in polesialem, ut ci facciel quod vcllel ; el elegil paret caro infcrior, sicul superiora suiil coelcslia, ct
cere polius, quam occiderc. Non ciiiin eral jiissus iiiferiora tcrrestria? Quanquam illa omnia , id esi,
ocoidcre, sed neqiie prohibitus : imo etiam divinilus ager, ct praliim, el fructus ventris, el fi uctus tcrr.r, et
nudieral so impime facere quidquid vellet inimico; cl jumenloriim, et armoulum boum, et grex ovium
iiincn l.Tnlam polestalem ad mansueludincm conlu- possint etiam spiritiialilcr intelligi. Sed iiuiic ad rcm
i i [l Reg. XXIV, 3-8, el xxvi, 8-12). Dicalur mihi non pcrtinct isla tractalio. Si aulem in ip-<0 Novo
lem limuii, cum inlerficerc noluil. Nec hominem Testamento, cujus pra-mium et hxreditas ad novum
isbumus diccre limuisse, quem acceperal in potcsia- hominom pcrliiict, lainen et Dominus iisdom ipsis
...ni ; noc Dcum, qui doderal. \]h\ ergo nec difficul- quos vull essc rorum lemporalium coiitcmplores, ut
tas fuil orcidcndi,ncc limor,dilcclio profecil inimico'. in Evangelio sibi scrviant, promitiit multi|ilicati()ne:n
Kcec David iile bellalor implevil prxceptum Chri- earumdem rerum in iioc s.-cculo , dicens quod acci-
bli, quod accepimus , ul diligamus inimicos. Atque pieiit in hoc sicculoccnties tantum, in sxculo auloin
Fdiliolov., parnliitiram sanam /Viclam ; addila voct,

'
vcnturo vilain xtcrnam (Matih. xix, 29) : sicut ctiam
tojiam, qux a ca^loiis bbris abest, ct ab,ossc ilcbei, uti | a- in \etcri Scriptura dicilur, Fideli homini tolus mundu$
U!l
*
ex contcMu.
Aii<iiiot Mss., pepercil inimico. —
• > lu M&>.. disvositionem.
;
jOS CO.VrRA ADIMANllJM MAN.CII. ri disc?I'Iji.i;m. s. accusti.si i6»
divitiifum rsl (Prov. xvii, xcc. lAX). llmle ».'\vill:il (Iaic. \vi, 24), iiilctlig.iiit (|tioniO(Io fiaiit paiipcirt
Aito.slfiliis (litOMS, Quini iiiliil liabciiles, el omiiin \>os- iiiiiiiici Dci, cl id cssc coijnoscanl (pi<jd in Lt;gc scn-
iidciiics (II Cor. vi, 10) : si crgo iii Novo TcsUiiiiciilo pluin C8l : Fgo sum qui divitiat do amicis nieit, et
prn:lcr a;lcriiain posscssioiicm (ju;e proiniililiir s.ui- paupertatem iniinicii mcis.
clis, hiijiis qiioi|iic posscssionis qii:c Iraiisilnr.i csl, 2. Nam islas diviiias (ciii|)0ralcs ct iii vclcri Scri-
niuUiplicalio non siiblialiilur , ct laiilo (il iilicrior, plura cf.sc roiilcmplas ci supcriiis dociii, ct innunic-
qnaiilo conloiniiliiis possidclur ;
qiianlo ni:igis in rabilihus locis qui lcg(.rc voliicril, iiivenicl. Unde rsl
Vctcri Tcslanicnlo carnalis po|iiili prxmia lalia cssc cliain illud : Melius est modicitm justo, tuper divitia$
•lcbiierunt, ipso tanicn iino ct vcro Dco giibcrnalorc peccalorumtnullas (Psut. xxwi, i(i). El illud : Donum
oiiiniiiiii lciiiponiin oiiinia pro lempore modcrantc cl niilii lex oiis lui, super niillia aiiri ct argenli ( Psnl.
niliiiiiiislraiilc? cxviii, li). El illiid : Judicia Dei vera justificata in
2. Sc(i ne in solis Novi Tcslamenti libris isti arbi- idipsum ', de.vdcrabilia super aurum el lapideni prelio-
livnlur 1i;t!C csse conlempla , audiaiil propliclam sum multum (Psat. xviii, 10). El illud : Beatus vir qui
iibjicienlcm l;ilciii fclicilatcm, cl ad unum Dominum invenit sapientiam, cl immorlalis qui videt prudenliam.
Dciiiii confugiendum essc cantantcm. Ita eniin dicii : Melius est eniin illam mercari, quam auri et argenli
De gladio maligiio erue ine, et exime me de manu filio- tliesauros. Pretiosior esl aulem lapidibus optimis, non
rum alienorum, quorum os loculum cst vanilalem, el resistit itli ullum malum ; bene nota est omnibut appro-
dextera eorum dextera iniquilaiis. Quorum filii ipsorum pinquanlibus ei, ef eis qui considerant eam diligi.uier,
vclul novclla: conslabililce in juventute sua. Filia: eoruin Omne autem preliosum non esl illi dignuin (Prov. iii,
compositoe el ornatw velut similitudo templi. Ccllaria 13-15). El illud : Propter hoc opiavi, et dalus estmilii
eorum plena, cruclantia ex lioc in lioc. (hes eorum fe- sensus, et invocavi, et venit in me spiritus sapienticB. Ft
cundoe, muUipUcunles in exitibus suis ; boves eorum prosposui illam regnis * et sedibus, et honeslatcm niliil
crassce. Non esl ruina sepis , nec cxilus,neque clamor esse duxi ad comparationem ipsius. Nec comparavi illi
in plaleis eorum. Beatum dixerunt populum cui liwc liipidem pretiosuin : quoniain oinne aurum in compara-
sunt; beatus populus cujus Dominus Deus ipsins {Psal. tione illius arena ent exigua, et lanquam lulum wstima'
cxLiii, ll-iS). Atlendaiit ergo quomodo irridcalnr bilur argenlum ud illam (Sap. vii, 7-9). Ilajc isti si
islu fclicitas in hominibus impiis, ct tota bcalitudo in aut icgcrcnl aul non impic Icgcrenl, vidercnt omnia
Dco solo inconcussa figalur. IUi cnim dicunl bealum iii utriiisquc Teslamenli scri|)luris, et ad expeiendura
populum ciii iiacsunl scd bcalus populiis cujus est

; ct ad fugiendum, et ad sumcnduin cl ad rejicieiiduin
Dominus Deus ipsius. Quod aulein eliam illudcon- sibiconcordantia cl suis giadibus ordinaia.
ti'ariu;ii' essc puiavcninl liuic loco Ycieris Tcslamcn- CAPUT XX. — 1. De co quod scriptum est in Le
ti, quod Dominus ait, Omnis qui confusus fuerit me aul gc : Si ambulaverilis in lege, et prcecepta mea cuslO'
verba mea in gente isla adullera el peccatrice, et Filiut dierilis ; dabo pluvias lempore sno, et producel terra
fiominis confundctnr illum, cuin venerit in gloria Palris fruclus suos, ei aibores poma, el vindeniiceluce messibus
sui et luude sanclorum [Marc. vin, 58) ;
quod perlineat succedenl, et salio vindeiniis : et saturabimini, et sede-
ad conleniptum rerum temporaliuin noii video. Quod bitis in pace in terra vestra, et dormielis, et non erii qui
M propterea pertinet, ne aliqiiis lcrrilus de taliiiin vos lerreat : et perdam omnem belluam ex terra vesira
icrum daniiiis, Clirisium confilcri aul erubescat, aut et persequemini iniinicos vestros, et cadent anle vos iit
liincal, quid habcnt qiiud dicant? Dicimus ita csse isla gladio : et imequenlur quinque ex vobis centum, et cen-
inunera Dci, ut tamen sinl iiifima, ct iii comparaliono tum cx vobis persequentur decem millia, et concident
salutaris confcsîoiiis , non solum amitlcnda, sed inimici vestri anle vos in gtadio : et veniam, et benedi-
iiliro eliam projiciciida : carnalibus tamen hajc cam vos, et mutlipticabo vos, et disponam vos. Mandu-
amantibus, et nondum capicntibus promissa coele- cabilis vetus quod inveteravit, et projicietis vetus anle
siia, ne ab idolis etdu^monibus isla pclcrent , utilitcr novum (Levil. xxvi, 5-10). Jam neminem oportel po-
a Doinino Doo esse pollicila. stiilare a nobis, ut liaec ostendamus quam coiigruenier
CAPUl XIX. — 1. De eo quod scriptum est in illi populo Deus promiserit. Mulla enim de hac re di-
Legc : Ego sum qui divilias do amicis meis , et pauper- ximus, el cui parva suni, nimis tardus est. Sed la-
latem inimicis meis. Iluic scnlentiui illud opponunt mcn qiiod etiam huic loco de Novo Teslamcnio di-
qiiod Dominus dicit, Beali pauperes spiritu, quoniam cunt esse contrarium : illud videlicel quod Dominus
ipsorum ed regnum ccelorum (Mallh. v, 3) : et, Vce vobis ait, Nolile portare aurum, neque argenlum, neque num-
divilibus ,
qnia percepistis consoliilioncm vestram (Luc. mos in zonis veslris ; non peram in via, neque duas lu-
VI, 2 i). Scd cur nolunletalia in Evangelio contueri ? nicas, neque calceamenla, neque virgam ; dignus est enim
Ubi enim scriptum est, Beati pauperes spiritu, quoniam operariut mercedesua (Matth. x, 9e( 10) ; quid miruin
ipsorum esl regnum ccelorum ; ibi sequilur, Beali mites, si lia<c Evangelistis doiiaverit? Niimquid in hoc mi-
quoniam ipsi hwreditate possidebunt terram. Ecce ha- nislerium pnpulus Judaicus vocabalur"' Qiiae lamcn
bfcntamicos Dei harcditaic leirae divites fieri. Ciim omiiia spirituaiiler persciulanda sunl, ne ipse Do-
autemad tantam egestatera dives ille redigilur.ul I
ab eo paupere quem ncglcxcrat, digilo brevi in aqua > FMi. m

semetipsa. Quida.na vero Mss., m idipsum; quJUB
lectionem sequi solel Augiistinus.
lincto arenti lingux suac bumorcm siiilai (lei)rcceiur i » omoes Mss., regimoniis. orapce est, skdptrcn.
IC5 i.«r.i:u II.MIS. 166
miiMS liomiiiil)iis impis coiiln sua pr;rcepla f.cis o quinata non possciit. In natura vcro hiimana, qii;B
>i(l«»aliir, qiii cliam lociilos liabelial. (iiiibtis ad ncccs- pcccato iii iiiferiora dcfliixil, ita Dmis pace dclccva-
sariiim viclum pccunia porlabaUir {Joan. xii, 0). Ni.si liir, ul noii rciinquat libiamcnla jiisiilix, ncc pacem
forle diclnri sunl in zonis liabcre pccuniam, pacca- quain diligil vclil calcari a pcccanlibus, scd ainari a
inm esse ; in loculis aulem, non cssc pcccaliim. Non ccrtautibus , appirhcndi avicloribiis , ct ca car-
aulcm ista jnssa, scd pcrmissa csse Aposlolis, cx lioc nalibus figurata promitlcri', spirilualibusapcrla mon-
iiilelligilur, quod aposlolus Paiilus maiiibus suisopo- slrarc.
ralns vicliim quxrebal, non abusus ea pole^laie, sicut CAPUT XXI. — Dc co quod scriptum est in Dcute-
ipsc loqiiiliir, quam Dominus Ev;<ngQlislis dcdil (Acl. ronomio : Maledictut omnis qui in ligiio pependerit
XVIII, 3; I Cor. iv, 12; I Tlias. ii. 9. ei II Tli,'sx. i. {Dcut. XXI, 23). Liccl s.Tepc a Maiiich:cis ista q!i;cstio
8?f9). Quod enim permillilur a Domino, eliam noa veiUilata sil, non video tamcn qtiid h;ibcat Iniic scn-
lacere liccl : quod aulcin jubolur, nisi fial pcccaluin tenti;« contrarium qiiod ex Evangolio Adiiiiantiis op-
esl. poncndiim pulavil, ubi Dominns ait . Si vis perfectus
2. Addunl eliam de illo divite, ciii Deus dixcraf, esse, vende omiiia qucecumque possides, et divide pau-
Siutle, hac iiocte a teaiiimam (uam e.Tpelam ;

quw au- peribus, ct tolle criirein tuam, el seqiure me {Mattlt.
lem prirparusti, cujus eruut {Luc. xii, 20)? el diiiinl XIX, 2!, et XVI, 2i). Ilic prxtcrquam qiiod cruccm
uon niiiiiis liuic capiinli) Lcgis cssc contrarium : cum nomiiiat, nihil attcndil csse contrariuin ei quod di-
iii islo inanilas irrisa sit vannc Ixtitiu;, qui inccrta illa ctun» >sl, Matedictus oninis qui in ligno pependerit :
pro ccrlis habuit; popiilo au:cm Israel ccrlam f;icie- qiiasi vero lalem criiccm possii qiiisquc lollerc et se-
bal illain poHicitationem omnipoiciitia puHicciilis. qiii Dominuin. Scd iila tollitur, ciim scqiiimiir Doini-
Unde ap()Sl(dus Pauliis scribcns ad Timoibeum, dc iium, de qiia dicil Apostoliis : Qui uutem Jesu Cliiisli
diviiibus sxculi hnjus, quos noverat in Ecclesi;c nicm- sunt, carnem suam crucifixeruiit cum passionibus el con -
bris liaberc snuin locnm, ita loqnilur : Divitibus Inijns cupiscentiis {Galal.v, 24). Tali enim cruce vctushomo,
Kfcuti prcecipe, uoii superbe saperc, neqiie sperare iu inid cst, vcliis viia pciiiiiitur, quam de Adam traxi-
eerlo diviiiiirum, sed in Peo vivo, qui pra^stai nobis om- iniis, ut (inod in illo fuit volunlariuin, in nobis ficrel
hia abundaitter ad frueiidum : beiief.iciant, diviles tint naliirale. Quod osicndit Apostolus diccns : Fuimus
in opcribus bonit, facile iribuaul, coinmuniccnt, tlicsiu- et nos aliquaiido natura filii irce, sicul et cwleri {Epliet.
riunt sibi fundamenlitm boiiuin in futurum, ut appre- II, 3). Si ergo velus viia dc Ad;im, unde ct noininc
liendant veram vitam (I Tim. vi, 17-19). Quis liic iion veleris hominis vclus vilasignificatur; qnid ab urdum
inielliijat iion cssc ciilp;ibile liabere ista, scd amarc habct, quod in vclciem hominem uialedictum prola-
ct spein iii eis ponere, el ca pnvfcrre aut eliam con- lum csl, qiiem Dominus susjiendit in ligiio? Quia cx
ferre vcrilati, justitix, sapicntia", fidci, bon;c conscr- ipsa successionc mortaliiatem gcstavil, de viiginc
enii;p, cliaritaii Dei ct proximi, qiiibus omiiibus ani- Maria niorlaliter iialus, habcns carnem iion pccca-
ma '
pia divcs cst in secretis suis coram oculis Dci ? tricim, scd tamen siniililudinem gerenlcm pcccali
Scd ut diligatiir Deiis, qui diligcntibus se isla ciincla {Rom. VIII, 5); qiiia moii pqtcnl, et mors de pcccato
el invisibilia ct xtcrna largilur, id est, sc ipsiim his csl. Unde ctiam est illud : Scicntes quia velus liomo
oinnibus plcnuin donat dilectoribus suis : ul crgo ipse noster simul confixus est cruci cum ilto, ut evacueUir
dilig.itur, illo etiam lcnipore quo carnalis anima, car- corpus peccati (/</. vi, 6). Non ergo Domiiius pcr lin-
nis vidtflicel afTectibus iiiiplical;), nisi temporalia dc- guam Moysi famuli Dei, sed mors ipsa mcriiit male-
siderare non novil, pcrsuadcndum illi est, quod eliam dictiiin, quam Doininus noslcr suscipiendo evacuavil.
i^la Deus dat homini ;

quia el verum est, et utilissime Mors itaqiie illa pcpcndit in ligno, qux per mulicre/n
creditnr. IIoc populo Isracl f.ictum est per illas pol- ad homincm serpcntina pcrsuasioiie perveiiit. UnJc
licitaiioiics, quas imperili»sime miseri deridcnt, ut otiam serpcntcin, ad significalioncin ipsius morlis,
eiiam in ipsis infimis rcbus, quomodo posseiit, Dcum Moyses in eremo cxaliavit in ligno. Et quoniam a
diligere assuescereiit, quamvis plus* ibi opcrctur li- moriifcris cupidilalibnspcr fidem sanamur crucis Do-
mor. Qux tamcn omiiia dona temporalia figuroc mini, qua cruce inors ligno suspensa csl ; proptcrea
sunt donorum xtcriiorum, el llla de inimicis vi- qiii scrpcntum morsibus venenabanliir , conspecto
rloria prxsignat vicluriam de diabolo ct angelis serpcnie qui fixiis erat atqiic exaltatus in ligno, con-
ejtis. linuo sanabantur (;V«»i. xxi, 9). Hiiic sacramento ipsc
3. Ei qnod isti adjeccrunt qiiasi contiarium Vclcri Dominus atteslalus cst diceiis : Sicut eiiim Motjses
Tcslaiiieiilo, quo:l Apostolus loquilur, Dciim non pii- exaltavit serpentem in ereino, ita exatlari oporlet Filium
giia cl disscnsionc, sed pacedeleclari (I Cor. viv, 53): hoininis {Joan. iii, 14). Suscipiendo aiitcm ignoniinio
scianl lalem Deum prxdicari in Scripluris jjlis, cui sissimum apud homincs moriisgeniis Doniinus ncsicr
paccm suam nenio possit atifcrrc ; non qiialerri ij«si Jesns Ciiristus, hocest, niortem crucis, commciidavii
pndicant, qui tiinens nc irrucrct bcllum regioiiibus nobis dileclionem suaiii, iil nierilo Aposlolus dicerct,
suis, mcmbra sua longc misil, ui percgrina belb to- acccndens nos in ejus charitalem : Chrislus nos red-
lirarcnt, et postea liberari alquc [urgari victa ei in- eiiiit de malediclo Legis, faclus pro twbi» matediilum
» Alitûot Mss., ({uibui onuiis anima. ' r(-rl)ciensls cotJox, yiwHiti^diiem gcren'em carnu P**'
* lU U)rbi.ieto:5 cih1<.x. ai eiliii, prim.
If>7 CONrUA ADhUNTUM MVNICIH- I I)ISCI?ULU:iI, S. AUGUSriM lli
Sciiptum eil cuiin : Hlatedictus oiniiiii ijui prndct in li- p(;l!:inl, qui aiinona quotidiana satialo vcnlrc, aut do-
g\H>{(l(tl(U. 111, l"i). IIl »011 soliim millaiii moitcm,s<Ml n;int slalim (|iJod rcUat, aiit projiciiint, qiiam vd Do-
ciiaiii tiulliim morlis.gciiiis (>iiii^lkiiia lilicrlus, sicut niiiii discipiili ,
qui ciiarn cuni ipso Doinino (oeli ct
Jiiilaic.i scrviliis, rormidariit. tcrrxin tcrra ambnlanUjs loculos habcbanl; vel Paii-
(:AI'UT XXII. — Hc liomiiie qucm lapiilari Dcus lus aposlolus, qui omnium lerrenorum conlcmptor,
jiissit.qni saliiialo iiivciilus csl ligna colligcrc (iVi/m. sic lamen gu|jcrna\it ca qii;e praisenti vilj; crant nc-
XV, 55). Domiiius in Lvangclio nbi liomiiiis manum ccssaria , ut ctiam dc viduis pra:ccperit diccns , Si
ariiJam sanavit die sabbali {Maiih. xii, 10-13), divi qutt fidelii liabel viduas, lufficienler Iribuat illit, ut non
niini opus fccil, aon bum iiium ; ncc ab olio rcccssil gravetur Ecclesia quo verit viduit tuffuere pvttil
,
( I
qiii jiissil cl f.icluin cst. El idco non cst similc lioc Tim. v, IGj. Scd lamcn illud de formica ita posiium
facliim ligiiacolligcnli, qiiod facere cuin invciilus es- csi, ut qiicmadmoduip. illa ocstale colligit unde iii
scl liomo die sahbati, jussu Dci lapidalus est. De scr- liiemc pascalur , sic unusquisquc Cliristianus in rc-
vili autcm obscrvalione sabbaii, et du vindicla tcm- rum tranqnillilale qiiam significat xstas , colJigat
,
poralis moriis, j im miilla dicta siint. Sicul cnim lcm- vcrbum Dci , ut in adversilate cl tribnlationilws, qii:e
pore cbaritalis bonitas, sic lcmpore limoris scvcritas hicmis iiomiiic s gnificanlur, liabcat unde spiritualitirr
Dci maxiiiic commendatiir. Ll ciim adliuc non opor- vival. Non enim in pane solo vivii homo, sed in omni
tcrct aiitcadvcnlum Domini nudare populo lcgiiiina- verbo Dci {Deul. viii , 3, e< Malih. iv, 4). Si autciii
rum sacramcnta figurarum, non iiiviiabanlur signifi- hoc eos movct ,

qiiod in tcrra coiidit formica qnod
cala inlelligere, sed jussa cogcbanlur implcre : non- colligil; irascantur ctiam illi tlicsanro qucm Dominus
dum cniiii Dco inbxrebant perspiritum, sed pcr car- in agro dicil invcnlum {Malih. xiii, 44).
ncm lcgi scrviebant. Miror aulem quod isli plangiint CAPUT XXV. — De co qnod scriplum est in Osec :
lapidalum liomiiicm Dei praeccplo, quia conlra jus- Da illit vcntrem vacuum el ubcra arida : moriifica te-
sum Lcijis ligna collegit, et non piangunt arborem men venlris ipsorum, ne parianl {Osee ix, 14). Et hicc
arcfaclam vcrbo Cbristi {Id. xxi , 19), qu;c conlra prophelica locntio est utiqne fignrata. Nam et ven-
nullum pnrccplujn fecerat ; ciim lalem aniinam ar- treni non carncum intclligiint in Evangclio, cuin le-
boris essc crcdant, qualem bominis. gunt ; Flumincc aquce viiu: fluent de ventre ejus {Joan.
CAPUT XXIIl. — Dc co quod scriplum esl : Mu- VII, 58). Et ubcra (iii.xdam habebat Apostolus, cuin
lier tua sicut vinea fronilescens , ct filii tni ut novellae dicerct , Lac vubis potnm dedi , non escam (1 Cor. iii ,
olivarum in circuilu mcnsce lit(e, ei videbis filios filioruin 2) : el itcrum, Faclus suin parvulus in medio veslriimf
tiiorum ; ct scies quia lioc modo benedicilur liomo qui tanqunm si nutrix fovens filios suos{lTliess. ii , 7). El
timct Dominum {Psal. cxxvn , 2-4). ii(ic per prophc- Galatas ad carnalia dccliiiaiiles iterum parturit, do»
lam figuiMle diclum , et ad significaiioncm Ecolesiae nec Cliri-^lus in cis formclur {Gatat. iv , l'J) El idco
perliiicre Manicb;ci noii iniclligunt, et putaiil conlra- huic prophelicre seiilenliic non repugnat quod Adi-
rium essc quod iii Evangclio Domiiiiisde sp.idoiiibus manlus posuit ex Evangelio, (\uod in resuirectivne a
ait, qai se ipsos castranl proptcr rcgnum cceloruni morluis, ncque nubent, nesûe vxores ducenl, ncqne mo'
{Mattli. XIX ,12). Sed nos jaiii cl (le viro, eldc uxoro, rienlur, scd sunt ul .\ngcli Dei {Matth. xxii , 50). Nain
cl de spadonibus, quantuin salis fuit , in lcrlio capi- lioccst uiique quod accipiuiit etiam spadones, de qui-
tulo disscruimus. bus Isaias loquitur Locum nominatum multo mcHo' :
CAPUT XXIV. — Dc co quod scripliim est apud rein filiorum et filiarum, nomen wternum dabo eii in- ,
Saloinoncm : Imilare formicam , et iiUiicre diligentiam quit {Jsai. Lvi, 5). Non ergo isli arbitieiilur in sola
ejvs ,
quia ab tcstalis tenipore usque ad liieinem colligit Evangelio tale praimium promiiii sanctis : ventrcm-
sibi alimonias [Prov. vi , 6 , 8). Neque boc intelligunt qiie vacuum el ubera arida et mortificalum seinen, ne
Manichaji spirilualiter esse accipieiidum , et putant pariant, intclligant de his essc dictum de quibus dicit
praiccpium esse ut ihcsaurizemus in terra , aut eliam Aposlolus , Sicut enim lamnes el lambres ' resliterunt
ciiremus bonc liorrea, quaj sine uUo pracccplo multiim Moysi , sic et isti resislunt verilati , homines menle cor-
bomiiies implere festinant. El ideo illud Adimanius rupli, reprobi circa fidem : sed uttra non profcient; de^
ex Evangelio dicit adversum esse huic scntcntisc, meiliia enim eorum nianifesla erit omnibus, sicut ct illo~
ubi Doniinus ail : Nolite cogilare de crastino {Maltli. rum fuit (1! Tim. iii, 8<?(9). Cum ergo ullra non profi-
VI, 54). Sed iicque hoc inlelligunt ad id perlinere, ut cient, tunc habebunl veiiirem vacuum, el ubera arida,
lemporalia non amemus , neque timeamus ne nobis et mortificalum seraen. In qua sententia se isti lan-
desint nccessaria , et propler ipsa conquircnda vel quam in specilo dignenliir inspicere.
Dco vcl bominibus serviamus. Nam si hoc ideo di- CAPUT XXVI. — De eo qnod scriptum. esl in Amos
ctum esl , ut non servelur panis in craslinum , magis propheta : Si fieri potest ut ambulanles duo in via mi-
hoc implent vagi R(mianorum ,
quos Passivos (a) ap- nime se agnoscant, el leo sine prceda ad catulum suum
(a) Vaticanus codex, Passiones. Melius alii Mss. cum edi-

tis, rasMVOs. vox csl Afi-ispracsertiinscripioribuslainiliarls, est, vagara et indifrerenlem : quo etlam sensu apud Hiero-
siguiticans hic loci vagiim, incoustans el vile homiiium ge- nymuiii in Ezech. xvi lcgilur piissiva libido. lu concilio car-
nus. sic reriulliaiiiis Lib. conira valenlin., pmsivos dlsci-
,
tlaagiaensi i.rimo, cap. 8, diciliir communio po-ssiiY/, id o»
pulos voc;il, pasbim vagos nec iiiii magislro aJdiclos. Kllil). iiidifrerens ; etibidem, cap. 11, passiva corpora, id csl.qu»»
1 conlra Marcioii pa^simm coimclum dicil iiuliirureiUein ct lihet.
l-roiniscuu.n. El lii). l ad L'xgreu)| UienliatH pasûnn. i 1 • sic Mss. juxla grxcum. Editl vero , !Hani!)res.
, ,
ir.9
'iJiKf^ UNUS. 170
r.Vi-rtatuy ; ti tleadet uvis sine aucupe iii leinim ,

si len- qiiia jiislilicp friiclus cst vindicin pcccali.
dunt musciputam sine causa , ut uiliit capiaiit ; si dabil CAPUT XXVII. — De co quod in Isaia proplieia
tonum tuba in ctvitale, ul plebs non letreaiur : ita etiam scripliim esl : Ego sum Deus qui fncio pacem , ct con-
tiialm atiqund in civilate non perpetraliir , quod Domi- tlituo maia {Isai. xi.v,7). Eliam lioc eadcm rcgiila
uus non fiiciel {Aiiios iii, 5-C). Malimi lioc loco iion soiviiiir. Noii ciiim rcprchciidil Adimanlus (piod di-
|i<>cc.itiim , sctl pina inleUigenda esl. I)ii|ilicilcr ciiiiii Nil Dcus, fi.cio pacein; ^cd qiiod dixil, consliliio mula.
appellalur maliiin ; nmmi quoJ liomo facit , allermii (îm Panliis apostoliis h;«'C duo simililcr uno in loco
qiiotl palilur : qiiod facit, peccalum csl; qiiod paliliir, ciiam laliiis traciavcrildiccns, Vides ergo bonilalem cl
;i(T>na. De poenis crgo loqiiebaliir Propliela, cuni hoc sevcritatem Dei : in eos quidem qui ceciderunt, scverila-
diccret. Divina cnim |iroviilenlia ciincia moderaiilc lem ; in le auteni bonitalem, si periniinseris in bunilate :
»-t giiheriwnlc , ila liomo malc facit qiiod viill , nt alioquin el tu excideris , el illi si non permauscrinl in
male palialtir i|iiod noii vult. Sic auicm isti accusaiil incredulitate , inscrentur. Polens est enim Deus iterum
PrOfhclam isU» dicentem, quasi in Evangelio non le- inserere iltos {Rom. xi.S^ el 25). Iii hoc scrmonc apo-
pcrinl Nonne duo passeres asse veiieunt et unus ex
: , stolico satis apparct honilas Dei , secundum qiiam di-
his non cadit in lenam sine 1'alris veslri voluiilate xil Isaias, Ego suin Deus qiti facio pacem; cl scvcrilas,
{Vnitli. X i9) ? Iia erg.i Deus maliim facii, quod ii'>ii

,
s<-cunduin quam dixit , constituo mala. Simui cliam
ipsi Deo milum cst , scd eis in quos vindical. IlaqiK! osleiidit in nostra poicsiate esse, ul vcl inscri honilate
i,.se. qiiiinliim ad sc perlincl, honiim fa<:il; quia omiit! ipsiiis, vol oxcidi sevcriintc mcrcamiir {n). Non ergo
justum hiinuni est, et jusla esl illa vindicla. El idi<» c^l Isai;c coiilniriiim Evaiigcliiim, siciil piilal, vcl po-
noii cst conlrarium ,

quod Adimanlus objicil dixissc lius pulari ciipil .\dimanlus, uhi Dominiis :iil : fii-afi
Doniinum : Arbor bona fructus bonos facit ; mala au- pacifici . quia fttii Dei vocabuntur {Matlh. v, 9). Vel ci
lem arbor niatos fruclus facil (Id. vii, 17). Quamvis ipsa cnim partc debuit agnoscerc , ciiam Is;iiam scire
cnim maliim sil gchenna damnalo; jiisiitia tamen Dci filios Dci cssc pacificos, (piia pcr cum ilixil Deus, Ego
bona est , el ipse fruclus est ex arhore hona, llle au- suni qui facio pncein. Sod ciiin iii alia p;irlc ad male
tem malis pecc;\lorum suonim ihesaurizal sibi iram iii iiilclligendum orulum (ixit, in allcra se ipse ex&cca-
die inc el revelationis jusli judicii Dei ,

qui reddel vit. Qiiod si vcllct alius simililer c^rciis diccre honuiii
unicuique secundiim ojicra sua {Rom. ii , 5 , 6). c>se Velus Teslamcnlum , ubi dicit Dciis, Nolo mor-
Quanqiiam istic diue arhores manifcslissime in simi- itm peccatoris, quantiim ul reverlalitr el viral {Ezech.
lilinrme duorum hominiim posii;c sinl, id cst, jiikli el xxxiii, 11); maliim autcm csseNo\um Testjmcnlum,
injusli t quia nisi quisque volunlalem mulavcril, ho« ubi dicil <>lirisliis, Ite in ignem wternuin ,
qui prcepara-
nnm opcrari non polcsl. Qiiotl in nostra potcsiaie lus est diabolo et angelis ejus {Matih. xxv, k\) : noniic
c":sc posilum, alio loco docct, ubi ail : Aut facite arin foveam cadciis oinncs qiii sc soqûTciiliir, iiidoctos
borcm bonani , et fruclum pjus bonum ; aut facile arbo- el Scriplurariim igiiaros iii im|!Cii!i;c c.ociialcm gcr-
rm malam , et frvclum ejus nwtuin {a). Iliis eniin lioc minaiile ' maliiia secum parilor prcoipilarel? Qiii
dicit, qui putahanl se bona loqiii possc, cum essenl anlcm oculo pio legit, ct iii Novo Tcstamenlo invcnit
mali , boc cst , bonos fructiis faccre , ciim esscnl ar- qiiod isli accusaiil iii Vclore, cl iii Vclcre qiiod laii-
bores mal;r. Sic eiiim el suhjuiigil : llijpocrila; ,

qtio- dant in Novo.
modo potestis bona toqui , cum mati sltis {ilatth. xil CAPUT XXVIII. — 1. Dc co quodscriplum cst
33, 31)? Mala crgo arlwr fruclus bonos facere non iii Isaia : Et fc.clum esl co anno quo mortuus est Ozias
potesl sed ex mala ficri hoiia potest

:
ut bonos frii- , re.x, vidi Dominum scdenlem in -sede alliasima ; et plciin
ftus ferat. Fuistis enim atiquando lenebro', inquit Apo- eral domus gtoriae ipsiiis, el in circuniitu Serapliim
slolus; nunc autem luxin Uomino, Tanquam si dicc- statmnt , senas alas hdbeiites , el binis quidem opcric-
rci, Fuistis aliquaiido arbores maloe , et ideo non po- bant faciem ipsius, binis vcro pedes {Isai. vi, 1 c/2). Huic
lcratis timc nisi malos fruclus facere : nunc autem lux loco illiid opponit Adimanliis, quod ait Apostolus .
in Domino, id est, ct jam facli arhorcs honpc, dalc lipffi aulcm sa^cutvruin invisibiti hoiior el laus in swcul i
fniclus bonos ;
quod scquilur dicciis, Sicut fitii lucis (I 7/»H. 1, 17 ). In qiia (|u.TSlionc qii;rrendiini est
ambutate : fructus atim luminis est in omni justilia ei qiiidcivisum fucril; vcl iii illa visioiic Isaix binas alns
veritate; probanles quid sil beneptacitum Domino {Ephes. prx-lcrmiilerc ,

quihns volahaiit Scraphim , diccntes.
V, 8 10). Nam el in ipso Evangelii capilulo, si non Sanctus, sfiuctus, sanctus Dominus Deus subaotk : vel
siudio malevoleiili.c fugeret Adiinanlus ,

posscl adiii Aposloli vorhis iioii totiiiii diccrc. Nam ila dicit
verlLr»; quomodo diialur Deus nialiim facere. Ihi Aposlolus : liegi aulein swculorum invisibili, tncorru- ,
mim ait Domiiius, qiiod etiam isie commemoravii :

plibili, soli Dco honor et gloriain scecula sccculorum. Au
Omntt arbor qu(C non far-il fructiis bonos ,
excidelur, et fortelimiiitiie Trinilalis commemoralio comniendarct
iii ignem mitlctur {Matih. vii , 19). H;cc sunl mala qiiai Prophetam lectori , cl aliquid m:igmim ihi lalere sii-
Deus fjcii, id csl, peccalorihiis poenas, quod iii igr.em spicarclur? Tcr cnim diciiiir, Sancius, s(incius,san
niitlci arbores , «lu» in malilia perseverantes fieri clus Dominus Deus snbaoth. Iii Aposiolo auicni forte
bon:e noluerinl , cum hoc ipsis arhorihus maluin sit.
Deos au>jm , ut sa-pe dixi , iion dat fruclus malQ,s ,

\ iclorinns Ms
'-
ct iniis c valicnnis, qemiwmte. AllCT
vaticanu.s cndox, gcmncnJr. corlieieiisis, ffeiiiiitiinlein.
(a) I Kelracl. , cap. 2i, n. 4. («) I Rclran , ca.'. 22, ii. 4.
S*Nf.T. AUiUST. VIII. (Sir.J

;
,
171 COMIU AFHMANTUM MANICII/I.I DISClILLUil. itl

\i(lil, (|ii<>il i (li\i-Si'( , tinurrupilbUi Deo ; rcspondc- cla sunt, inlcllecta cortpuiunlur. Ilac viîone vidciiir
rcliirilli (|iii)(l nntic islis (liciiiiiis : ()ui(J crgo iiicor- Dcus, ciiiii pf,r pielaicm (idci ct pir agiiilioncni Dei
riijitiliiii !>(>() i';icliira cral gciis lciicl)raiiiin, gi ciiiii nioruin ripliinoriiiii cord.i niundanlnr Qiiid cnim pro-
ca pugiiarc iioluwscl? Aiil si foric iiiciiiiosos codiccs fuit naltbasari regi, qiiod niaiium scrilHuilcm ante
jlcgcral , aiil i^lc iiicii(I(ikiis c-l iihi uos ipsiirn Adiiii.^n- ocuio» siios in paricle conspexit ? Cui visioni ijnia
liiiit lcgiiiiiis, iioii csl diiiliu-i do ic duiiia disscrcii- non potnil :i(ljiiii;.'<;rc n cnlis aspcclmn, qu:i!rebat ad-
duin : scil jaiii (|ii:crcndiiiii cst (|iioiiiodo 01 Proplicta hiic xidcrc (piod vidcial. Tali aiileni acic luininis, qii.-»
di<cril vidissc sc Dcum iii scdc allissinia, cl aposlo- ista intclliguntur, Daiiiel pniditiis, rnente vidil, quod
liis l':iuliis Ycriini dixcrit, iiivisiiiilcni Dciini. Iiilcrrogo ille videral corporc (Dan. v). Uursiis illa parle aninii,
ilaqiie isios iitnini iiiviMliilii po-siiil coaspci. Si qupc iiii;igincs cor|(oriini capii, vidil somnidiii Nabu*
diciinl posbc; ([iiid crgo caliiiiinianlur, si Deuininvi- cbodonosor icx : cl quoniam noii habebnt idoncum
8il)ilcni Proplicta coiiS|»cxil? Si aiilcm dicuiil noii oculiim menlis ad melius vidcndiun quod vidcrat , id
piisse; i|)Si Aposlolo poliiis caiuniiiientur, si audcnt, est,ail inleliigcndam qiiod \iderat, id(;o ad inler-
tpii ail : Iiivhlbilia cnim I)ci, a conslitutione mundi, per prclandum visiim suum, aspcclum qua'.sivil aliennm,
ea (fuoe facla snnt, inteUecta consjnciuniur {Honi.], 20). ejiisdcm sciliccl Danielis : cui lanieii apcriciiii ul
Ipsccniin dixil csse invisibitia ; cl ipse rursus dicil, certaiii accommodarel fideni , cliam ip«um somniun
conspicitiutiir. Notmc liic coguiilur faleri oculis cor- ul sibi diceiclur excgil. Daiiiel auleni revelanle saii-
porcis csse invisil)ilia, nicnli vcro csse visil)ilia ? Sic cto Dei Spirilii, et quid ille vidisset insomnis ea parle
igilur cl Proplicta Deuni ,
qui corporalilcr invisibilis vidit qua corporum capiunlur imagines, et qiiid si-
cst, non corpoialiler, sed S| iriliialiicr vidit. gnificarct menle conspexil (Id. ii). Non cst aulena
2. Nain multa gcnera visioiiis in Scripturis sanclis prophcla veri Dei el smnmi, qui oblala divinitus visa,
invcniunliir. Ununi, sccundiirn ociilos corporis ; sicut vel solocorpcre vci cli;ini illa parlc spiriius videt
,
vidit Abtaliaiii Ires viros siib irice .M:imbre ( Genes. qna corponini c:ipiii!iiur iniagincs cl nicnlc iiOn vi- ,
xviii, i), et Moyses ignem in nibo ( Exod. iii, 2 ), ei det. Sed plcriiniqiie in Sciiptiiris sic posita invciiiun-
disiipiili iraiisligiiratum Dominiiin in nionle iiiter liir, qucmadiiiodiim v sa siiiil, noneliam quemadmo-
Moyscii clEIiani [Mallh. xvii,2, 5) : el caiteia liiijus- dum inleilecia sunl ; nt menlis visio, in qua lotus
inodi. Allcrum, secniidum (|iiod imaginaniur ea qiiae frucliis esi, cxercciidis lectoribus servareiiir. Sed ex
|)cr corpus senliinus : nam cl pars ipsa iioslra cuiit mullis qu:e apcrlc suiit scripla, maiiifesialur nobis
tlivinilusassumilur, mulla tevelantiir, non pcr oculos quoinoJo illa intellexcrint , quuc sic iii libris posue-
eorporis, aul aures , aliiimve sensum carnaiem ; sed runt, quomodu figiirate illis demonstraia siiiit. Ad
lamon liis similia, sicut vidil Pelrus discum illum duo cniin geiicra illa visioiiis pertinent figuratx de«
submitli e ccelo cimi variis animalibiis {Acl. xi, 5, G). monstrationcs:ad mentis aulein, idest, ad inlelligen-
Ex hoc gcncre cst etiaiii i^Htd Isaiyc, quod imperi- gcntiae visionem simplexel propria perlinet revelatio
lissiine iinpii rcpiciiciidiinl. Non eniin Dcuin fornia rerum iiilelleclarum alquc ccrtarum. Oninia tamen
corporea circiinileiniinal:scd quemadmoduin figiirale, hxc gcnera mirificis el inefTabiiibus distribulionibus
non proprie, miria diciinliir; itaeliam ligurate niulta cxbibet atqiie moderaliir Spiritiis saiictus summae in-
nionslranliir. Teiiiiiin auleiii genus visionis cst se- co.mmiitabilisqiie sapicntix'. Sed isli miscri sunt qui
cundum mentis inlnitum, qiio intellecla conspiciun- calumnianlur Proplielae dicenti quod Deum viderit
liirveritas al(jue sapienlia : sine quo gencre illa duo objicientes apostolicam seiilenliam, ubi invisibilein
qitx prius posui, vel infructuosa sunl, vel eiiam 4n dlxit. Si enim aller objiciat linic aposlolico vcibo
errorem inillunt. Cum eiiim ea, qu;x; sive corporeis evangclicum verbum, quo Dominus ait, Beati mundi
sciisibus, sive illi parti animae quai corporalium re- cordes ,
quoniam ipsi Deum vidtbunt ( Slutih. v, 8 )
rumimaginescapil,divinitusdemnnstraniur, non solum qitomodo rcspondebunl posse invisibilem videri?Ver-

scnliimtur his modis, scd eliam menlc intelligunlur, bo enim premunl imperilos, ct qualeims invisibilis
iniic est perfecla revelalio. Ex hoc terlio genere est Dcus diclus sit,elsi cognoscunl, cognosci timenl.
visio illa qiiaiii conimemoravi , diceiite Aposlolo, In- Taiita cst pcrnicies animorum.qni cum vinccre Iiomi-
visibUia enim Dei, u conslitulione mundi,pcrea quw fa- ncm volunl , ab eirore vincuiilur.
IN SUBSEQUENS OPUS,
Videlib. 2, cap. 2, Retraclalionum, tom. 1, col. G31, averbis, Liber contra Epistolam Mani-
chsei (a), usque adverba, Unum verum Deum. M.
(ii) I.ibrum liuiic anno 596 aul597 scrii tuin inlelligimus ex r.elraclalionum seric, in qna posl liliros ad sim| liclanum,
(\nis Augu.slinus in exortlio sui episcoiatus edidil, iroxlme collocatur. Porro ex eadem Maniclixi Kiistola, cujus islliic
1 riiicij ia repreheii(lii,
tragnioiitum repcrios lurra, ia iibrode âlura Boui, cap. 46, et aiia qusedam in libro de ridc comra
Uanic&aeos, capp. 5, 7 ct 1 1 .
, ,
HIPPONENSIS EPISGOPI
GOMRA EPISTOLAM MANIGHiEI

^xiam bocant JFunirammti
LIBER UNUS (").
Rerullil iiriores larlcs i:|>isiols ManichxM, oslendcnsipsiini pro inanifesla qnain |)oIliccbalur, el iirocciU cuguitio.ic, uoa»
ni«i inccria el ahsunia ileliruuienta suis secialoribus pro|>ouere.
^rsTsnsvrfVW^
CAPUT rUIMUM. - 1. Uierctici sanandi magis Dei c-l volciirihiis el pctonlihus doiiarc quod boiiuiii
quam perdendi. Uniiin verum Deiim omnipotenlem ost.
ex (juo omiiia. per quem omnia, in quo omnia, el ro- CAPUT II. — 2. Causce cur mitius ngendum cum
gavi el rogo , ul in refcllenda el revincenda boercsi Maniclioeit. llli in vos sxvianl, qui nesciunt cura quo
veslra , Manicliaei , cui cl vos forlasse imprudcnlins laborc verunrt invcnialur , et quam difficile cavcan-
quam nu^Jitiosius adliaesislis , dct niibi meiilcm paca- tur errores. Illi in vos sxviant ,
qiii nesciunt quaiii
lam alque iranquillam, ct magis de veslra corrcclionc, rarum ct arduuin sil carnalia pliantasinai:i pi;c nien-
qnani de subversione cogilanlem. Quanquam eiiim tis screnilatc siiperarc. Illi in vos sicvianl , qui nc>
Dominus per suos servos regna subverlal crroris; sciiinlcum quaiita dirricullatc sanclur oculiis interiu-
ipsos tamcn bomincs in quanlum bomincs suiit, , ris lioininis, ui pussit inlueri solem suum : non islum
cmciidandos esse potius ,
quam pcrdendos jubet. El qucm vos colitis coelesii corpore , oculis carneis el
qnidquid divinilus ante iilud ulliiiiiim judicium vindi- lioinimim ci pccorum fulgentem atque radiantem
catur , sive j»er improbos sivc per justos , sive per sed illum dc qiio scriptum csl per proplictam , Orlu»
nescicnlcs sive pcr scienles, sive occulte sive palain ;
est milii justitiis sol {Malacli. iv, 2) ; cl de qiio dicluui
noii ad inlcrilum lioiiiiiium, i-ed ad mediciiiain valere csl iii Evaiigi;Iio , Erat lumen verum ,
quod illuminat
rredciiduni esl : (|naiii qui respuerinl , cxtrenio snp- onmem liominem venieiitem in liunc mundum {Joan, i,
plicio prxparanlur. Quapropter cuin iii iiac univcrsi- 9). Illi in vos sxvianl ,
qui ncsciunt quibus suspiriis
tate rcrum , ali.i sinl qua: valent ad corporalem vin- el geiniiibus flai , ui cx quaniulacumquc paric possit
dictam, sicut ignis, cl vencnum, et morbus, et c^ctera iiilelligi Dcus. Poslrcino, illi in vos sxviant, qui nuii-
liujusmodi ; alia quibus apud scipsum non molcsiiis quam tali crrorc dccepli sunl , quali vos dcceplos
corporis sui, scd cupidiiatuiii suarum laqueis aniiiius vidcnt.
punialiir, siculi csl dnmiium, exsilium , orbitas. coii- C/VPUT ill. — 5. Augustiiius quondam manichceus.
tumelia , et liis similia ;
qujudam vcro non sint cru- Egu aulem qui diu mtiltiiinque jactatus landcin re.spi-
ciaineiila , sed quasi fomcnla cl lcnimentj langncn- cere • polui qiiid sil illa sinceritas, qii;c sine inanis
tiiim, ut siint coiiselaliones, coliortaiioncs, dispulalio- fabuLc narraliuiic pcrcipitur ;

qui vanas imaginalioncs
nes ; cl qna:cuiii(|ue sunl talia : boruin omiiiiim (|uic- aniiiii. iiici variis opiiiiuiiibiis crmribusque coIIec(as
dam etiain per inalos nescieiiies operatur suinma Dei vix miscr iiicrui Doniino opiiulaiilc convinccrc; qui
ju^tilia, qiixdam aulem per scientcs bonos. Noslrum ine ad dclcrgcntlain c.nligincm mcnlis , lam tardccle-
igilur fuit eligorc et optarc mcliora , ul ad vcslrain menlissiino medico vocanli blandieiiliqiie subjeci ;
qui
corrcclionciii adilum b.ibcremiis , non in coiiteniione diu flcvi, ut incomniutabilis cl immaculabilis subslaii'
et xmulaiione el perscciilioDibus ; sed mansiiete conlia coiicineiiiibns diviiiis Libris sese niilii persuadere
solando , benevolc cohortando, leniter dispulando : iiilrinscciis digiiarolnr ;
qiii deniqiie omnia illa fig-
sicul scriptum cst, Servum aulem Domini non oportet mcnta , quui vos diiiuirna consuciudinc iiiipiicalos ct
liligare; ted mitem esse adomnes, docibilem, patientem, conslriclos lcncnt , cl qux'sivi curiosc, cl allciile aii-
in modestia conipicntem divcrsa sentienles (\l Tiin. ii divi, el lemcrc crcdidi, cl inslaiiler quibiis poiui per-
2i, 25). Nostrum crgo fiiil vclle lias partcs expclerc : suasi, ct adversus alios pcrtinacilcr aiiimoscquc dc-
ADMO.MTIO PI'. BEMEUICTINORUM.

Ad emcndanduni libnim conlra F.|.islolam Manicbxi contulimus edillones Am, Er. et l-ov. cnm autiqiiissimo Corbeicusi
codice, cum Oemnieliceusi, caaaliiio, Coli)erlino, Sorbouico, viclorinis duolius, et duolius Valicanis, cuuuiue vjriis {eclio-
uibus quiuqoe Uelîcoi-uiu.
Cotnparavimus prceterea ens omnes editioncs initio Rclr. et Conrcss., t. i,memoralas. M.

(a) Scriptus circilcr anuum 397. ' solaeditio Ix)v., perspicere.
'
:, ;
iriv rO.NTIlA EI'ISTOL.\M Si\ MCII.-EI, S AIJfHJSTI.NI i7*
l.ndi ; s:iviift iii vo^ oiiiniiio non possmii, (|iios si( nl Viili;;iiniis igilur (pîil mc doccît \l.iiiiclia;iis , cl po-
iiit;i|isiiiii illo l(;iiiiiorc. ila minc dcbco siisliiicr« ,

ct li-> iiniiin illuni coiisiderfînni» libriim , quem Fiiiiila-
laiii.i |»:iii(;iilia voliisciiin agorc , (iiiaiila inccum cge- mciiti Kpistolamdicitis, iibi lotum penc qiio;| crcditis
niiil pro.viini nici, cuin iii vcslro doginalc rahiosus ct coiiliiictur. Ipsa enim nobis illo lcmporc niiscris
ca'Ciis crrarcm. (jiianilo lccla est , illiiininîli diccliamiir a vobis '.
4. Ul aiHcn» facilius iniiescatrs , cl iioii iiiimiro aiii- Ccile >ic incipil: Mauichtrui niKnlolu» Je$u Lltriiti
iiio vobis(|iic periiicioso milii adverscmini, illiid qno- provideutia hei Palrit. llac tuul talubrin verba , de
vis judicc impclrare mc a vobis oporlct , iil cx iitra- jjercnui ac mvo foute. Jain enm lK)iia patienlia, si pla-
<pic parlc omiiis arroganlia dcponainr Ncmo nostnim c(!l , altcndile qnid qnrrrani. Non credo istum esse
(iicatjani se invcnisse vcrilalem : sic c;uii tpiaTimns, :i|iosloliini Cbrisii. Qiijfso nc succenscalis , et malc-
(|iiasi ab iiUiMiuc ncscialiir. Ila cniin diligenlcr ct ilicerc incipiatis. Noslii ciiini me siaiuisse , iiihil a
cmicorditer ipiairi poterit, si niilla tciiicraria prrc- vobis prolatum lemcre credere. Quacro ergo qnis sil
Mimpiione invenla ct cognila essc crcdatur. Aiil si istc .MaiiichxMjs ? Hespondebitis : Aposloliis Christi.
lioc a vobis impclrare non |»ossiim, saltcm illud coii- Non crcdo : quid jam dicas aut facias , non h:ibcbis
«edite, ut vos UUKinam incognilos iiiinc priinuni an- pi'Oiiiiltcb:is ciiiiii scientiam vcritalis, ct nunc quoil
d.ain, iiunc primnni difcutiain. Jnslum puto essc ncscio cogis ul crcdam. Evangelium milii forlassc
(inod postulo : liac sane Icgc scrvala , nt vobiscum lcctnriis cs, ct iiide Maiiichu;i personam tentabis as-
iion orcm, iion conventicula («lebicm, iioii Manicliai Scrcri'. Si ergo invenii es aliquem, qui Evangclio noii-
iioincn accipiam , si no;i niilii dc omnibus rebiis ad iliiiii credit, qiiid faceres diccnti tibi , Non crcdo?
s;iUilcin aniiiKC |icriiiienlibus sine ull;i caligiiic lalio- Ego vcio Kvangclio iion crcderein , nisi mc catholi-
iicm i)crspicu;im dedcriiis. (• c E( clcsi;r, commovcret auctorilas. yuibns crgo

C.XPUT IV. — 5. Argumenfa fidei catlwlic(e. \n c .-
oliicmperavi diceniibus , Crede Evangelio ; ciir cis
tiiolica oniiii Kcclesia , ul omill:tm sinccrissimam sa- iion oblcn:perem dicentibus mihi , Noli credcrc Ma-
picnliain , ad cnjus cogiiilioncm paiici spirilii:ilcs in nicha;is? Elige quid velis. Si dixeris , Crede CHllioli-
li;ic vila |>cr\eniunt, ut cain ox minima quidcm parcis ; ipsi me monenl ul nullam fidem accommodein
tc ,
quia liominos sunt , scd lamen siiic diibilationc vobis : qiiapropter noii possuin ilils credcns, iiihi tibi
cognoscaiit : cilcram (|nii.pe liirbam iion inlelligendi iioncrederc. Si dixcris, Noli Catliolicis credere ; non
viv;icil;is, scd crcdciKli siinplicitas lulissimam facit recte facies per Evangclium mc cogcre ad M:inicli.vi
ul cigo lianc oinitlaiii sapientiam, quam in Ecclesia lidem ,

qiiia ipsi Evangelio Catholicis prcdicantibus
cssc calholica non credilis; mnlta sunl alia qure iii credidi. Si aiitem dixeris, Recte credidisti Caiholicis
cjusgremio me juslissiiiiC lcnrani. Tcnet consensio laiidanlibus Evangernn» ; sed non recle illis credi-
populorum atque geiilium : tenel aucloritas miracnlis disii viiiiperanlibns Manicbncum : usque adeo nie
jnchoala , spe nnlrila , cbaritate aucta , vctuslale fir- slnltiiiii puias, ut nulla reddita ratione quod vis crc-
iiKila ' : tcnet ab ipsa sede Pelri apostoli, cui pascen- daiii , quod iion vis non credam? Mnlio eniin juslins
das oves suas posl rcsurrcclionem Dominus commtn- alqiie caulius facio, si Catholicis qiioniam scmi I
(lavit , usque ad proesenlem episcopalum succcsîo credidi , ad te non transeo, nisi nie noncredere jns-
sacerdotum : lenct |ioslrcino ipsum Calholic.t; no- scris, sed nianifestissime ac aperlissime scirc aliqiiid
iiicn, quod non sine caiisa itiler tam mukas hsreses feceris. Quocirca si mihi ralioncm rcddiluriis es, ili-
sic ista Ecclesia sola obliimit , ul cum omnes hsprc- mitie Evangelium. Si ad Evangelium te leiics , ego
lici se calholicos dici veiiiit, quaerenli tamen pere- me ad eos leneam ,
quibus prrccipicntibus Evangclio
(iiino alicui , ubi ad Calbolicain convenialur , iiullns crcdidi ; et bis jubentibus libi omniiio non credam.
li:crelicoruin vel basilicain siiam vel dominn andeat Quod si forte in Evangelio aliquid apertissimum de
tistcndere. Isla ergo tot el lanta nominis cliristiani Manichaei aposlolatu invenire polueris . infirmabis
cliarissima * \incula rectc hominem teneiit credeii- mihi Calholicorum auctoritalem ,
qui jubent ut libi
lein in calholica Ecclesia, etiamsi propter nostrae in- non credam : qua infirmata , jam nec Evangelio cro-
iclligentiyc larditalem vcl vitoe merilum veritas iion- dere potero, quia per eos illi credideram ; ila nih.l
(liim se apertissime ostendat. Apiid vos aulem , ubi apud me valebil, quidqiiid inde protnleris. Quapro-
liiliil borum est quodme inviiel ac leneal , sola per- pler si nihil manifestum de Maiiicb.-ei apostolalu in
soiiat veritatis poUicitalio : qu:e quidem si tam ina- Evangelio rcpcritur , Caiholicis potius credam quara
iiilcsta monstratur, ul in dubiuin venire non possit libi. Si autem aliquid inde manifeslum pro Manichxo
pr;ci)oneiida est omnibus illis rcbus, quibiis iii Callio- nec nec tibi illis quia de t€ mibi
legeris , illis , :
,
lica lcncor ; si autem lanliimmodo promiliilur, et non mentiti suni ; tibi autem ,
quia eam scripturam mihi
oxhibelur , nemo me movebil ab ea fide quae animiim profers , cui per illos credideram ,
qui mihi mentiii
iiicum lol el lantis nexibus chrislianae religioni
as'ringit.
CArUT V. — C. ( oulm liiulum Epistcla' Mnuulm. > \m. cl F.r., vtctiimti dicebitmwt, 'men. l.ov., in-
Rdili
climitiducebamur a vol.is. Diio \is,->.. utcliiuilii dixceb tur a
nobis. Tandeai veluslissiinus ('orbtMcnsis codcx llluimnitli :
» In Corbcieiisi coilicc, deesl, aucta , vetnstatc. dicebamur n vubis. Favel huic leclio.ii quoil iiifra, in caiite
'•
Uuo V;Ss., clmi.^-dmii. 2.Tlegitur de oadem E|,islola : quw fere onunbu.K qiii ui>u(t
^ Alu. el oiii:it'j Ms.->. rcti(lio}iii. tos iituminali dicitntur, lolet e*i>e itvlissiina.
,
,, ,
177 I''l^f^l' r.NLs. na

«onl. Sed absil ul cgo lOvangeiio ni»n cicdiun. llli Filiiis et Spiriliis sanctus , vobis etiam confitenlibus ,
oniin credcns . n -n iiivenio qiiomodo possim eliani noii dispari nalura copiilcntiir , cur homincin su cc-
libicrcdcre. Apo>loloruni enini non)ina ,
quie ibi le- pliim aSpiriln sanolo .Manioli;euiii, iion pulatis lurpo,
gnnlnr {Malth. \, 2-1; Marc. in, IS-lt), el Luc. vi naluiii ex ulroqiu; soxu pr.odioarc; lioininom auloiii
13-16). non inlcr se conlinenl noineii Manicli.ii. In susccptum ab unigcnila Sapicnliu Dei , naliini de vii -
iixuin auleni liadiloiis Cbrisli quis successeril , in giiie crederc rorniidali>? Si caru humana , si conciibi-
Aposloloruin Aclibns logiinus {Act. i, 2G) : ciii libro tiis viri , si uleriis inulieris iiun potuil inquinare Spi-
n«H:esse esl ine credorc , si crcdo Evangelio ,

qiio- ritiim sancluni ;
quomodo poluit ulerus viiginis iii-
niani ulramque Scripluraiii siinililer niilii c.iiholica <|iiinare Dci Sapiciitiain? ManiclKVus ergo islc qui du
lonunendal aiiclorilas. In codom eliain iibro do vo- sanclo Spiriln et evangelica loctionc glorialiir , iie-
caiiojie aiquc aposlolalu Pauii vuigaiissiinain

loin iiius ccsse esl vobis concedal ', aiit niissuin se csse a Spi
lii^loriam {Id. i\). Lcgc niihi jain, si poles in Evan- , liiu saiicio , aiit susccptum. Si inissus cst , P.iraclcli
ubi Maniclianis apo>l()ius dicius esi ; vol in ali- se apostoluin dicat ; si susccptus, conoedal ci honii-
i;oiit».
qiii) niio iibro, cui iiie jam credidisse coiifHoor. An iioiii * inaircin qucni siiscopil unigeiiiliis Filiiis, si oi
iliini lccJnrus es, ubi Spirilum saucluni paracleliim ({iioiii susco|)it Spiiilus sanctiis conccdit ei patroin.
Domiiiui proinisil Aposioiis? De quo loco vide qiiol Credai virgiiiiiale Mari.e Vcrbuni Dei iion cssc pollii-
<l quaiiia siiit , <|u.e me revocenl el dolcrreanl ne lum , si coiiciibitu parcntiim suorum Spirilinii san-
M.iiiich.fO crcdain. cium noii potuisse pollui iit credaintis liorlatur. Quod
CAPUT VI. — 7. Cur aposlolum Clnhli se scri- si dixerilis , noii in ulcro vcl aiile uteruni , sed jniii
vterit. duMTO ciiim , cnr cpislol;e hnjiis principinm nutum Maniciix>uiu a Spirilu saiicto esse susceptiiin ,
sil, A/fl/iif/ioru» aposlolus Jesii Cltrisli ; ci n\\ sil suriieilul falcainini liabuissc carnem dc viro cl feniina
Paraelelns aposlolus Josu Clirisli. Si aiilcni mi^sns a prooiealam. Ciim eniiii vos noii limealis visccra ci
Chrislo Paraclelus ManiclKeuin inisil, cur l-â, ila- .sunguinem Maniclia>i dc iiumano coiicubilii vcnicii-
iiicJneus apotlolus Jesu Chiisli ; ol noii polius , Mani- tcin , cl inlcslina fimo plcna ,
qnx illa caro gestaliai
ehaus aposiolus l*aracleli ? Si dicis ipsum e.sseChri- ct his oinnibus non crcdalis contaminaliini esse S|iiri-
sium , qui csl cliain Spirilus sanclus , conliadicis tiim sanoium, a quo illuin hominem susceptiiin c.sso
ipsi Scriplur.e , ubi Domiuus ail , El tiHuiu Vuraclc- crcdiiis : oiir ogo iilcriiin virginalcin ct intacla izoiii-
iitm miliam vobis {Joaii. xiv , iO). Si aulcni Ciirisli lalia rclormidom , ct noii pi<tiiis crcdain Sapieiiliaiu
nomen ideo rccie posiluin pulas , non (|uia ipse ost Dei in ipsis nialcrnis visccribus hoinine suscepto iin-
eiirislus, qui el Paraclclus, scd quia cjusdem siuit in icul.itam sinceiainque inansissc ? Quapropter quo-
ambo subslanlix ; id esl , non quia uiius csl , scd ni.iin si\e niissum , sivc susceptiim a 1'aracielo sc
quia unuin suni : polerat et Panlus dicere ,

Paulns .M.inicliaMis vesler allirmet, nihii horum potcritobli-
aposiolus Dci Patris ;

quia dixit Doniimis, Ego cl I cre : ego jani caulior nei|ue missuin enm crcdo, nc-
Vuter umtm sumu${lil. \,oO). Nnsiinain l»0C dieil: qiie siisropium.
sed iiec quisquain Apoi>loli)niiii Palris se aposiclum CAPLIT VIU. — 9. Festum uatalis Manicha'i.
scribil. Quid sibi crgo vuil isla novilas ? Nonnc vo- Nam qiioti addidit diccns ,
providenlia Dei Palris ;
bis videlur nescio qnaiii redolcre fallaciain? Cerie si qiiid aliud ambivit Jesu Ciirislo nominaio , ciijiis
Diliil inlercsse arbilraius esl , cur non varie iii aliis sc dicil apostolum, et Dco Patre, ctijiis providiniia
cpisloiis apostolum Cbristi se noininat ; in aliis ,

niissum sc dicit a Filio, nisi iil Spirilum sanctinu
Paracltii? Sed Chrisli seinper audivi, (|uoliescunupie ipsuin terliuin csse credcremus? Sic cnim soii-
aiidivj : Paracleti aiitem «ec scniel. Qiiid lioc csse bit ; ilttnichwus apostolus Jesu Chri>>li procidentia Dci
caus,-e arbitramiir, itisi quia illa superbia , nialor Palris. Spiritus sanclus noininatus noii esl, qui ina-
einnium hx>reticorum , iinpiilil homincm . ul non xime dchuil ab eo nominari , <|ni nobis apostolutiini
missuin se a Paracleto vellet videri ; scd iia susee suum Paracieti promissione cominendut, iit cv:in-
piuni , lil ipte Paraclelns diccrelur? Sicut Jesus golica aucloritale iniperitos prciiiat. Quod cum a vo-
Chrislus hoino, non a Dei Filio, id csl Virlule ct S;i- bisqu:critur , respondetis utique .Maiiich:i;o apostolu
pieiilia Dei ,
perqiiam facta siint oinnia , missus est; nominato , Spirilum snnclum paracieluin nnininaii ,
m:J ila susi eplus secimduui cntholicam lidoni , ut quia in ipso venire digiiains cst. Qu:ero ergo , sieut
ijisc essel Dii Fiiiiis , id (^st, in illo ipso Dci Sapieii- supcrius diccbuni ,
qiiare cxliorrealis ciiiii dicit ca-
tia saiiaiidis peocatoribus '
appareret : sic se iiic vo- liiolica Ecclcsia, euiii iu qtio venit divina Sapienlia .
luit a Spirilu sancto ,

qiicm Ciiristus proniisit , videri iialum esse de virgine : cnm vos ciuii iii qiio S|iiritui;i
esse suscepliim. ut jam ciim audimus Manich:eiiin S|)i- sanctuin vciiissc prxdicaiis, nalum de feiniiia virc
riium sanclum , iiilclligamus apostoluni Josu Clnisli , mixla niiiil iiorrealis. Qiiid crgo aliud suspiccr iic-
id esl, missum a Jesu Clirisio, qiii euni se inissiiriim scio, nisi quia isle Maiiicli.i!iis, <|ui pcr Christi no
essc promisil. Singularis audaeia isla , et iuoHabiie men ad ini|ieritoruin aniiiios adiiiiin qii:oril , prc
&:irriiogiiiin ! Christo ipso sc coli voliiil. Ilic uiide conjiciaiii , brc-
'
CAPLT VII. — 8. Maiiichtvux Spirilus saiiclusquo- vilor dic.im. (luin s.rpc u vobis quaTorein i!'o tom-
moth cndilus a suis. Sed laiiien <iiia'ro, cum Paer ot • Kdiii, nccesxe est ut nobis concedai. \ss. vero, necessk
est vobis concedal.
• u. 01 lov., pcctoibus. <:;isii;:;miui- cx \\n cl Mss.. ' sn; iiiiiinros M.SS Kdili vero, hoiiiuii.
179 CONTUA I:PIST()L\M M AMcii.i:!, s. ac(;lstim is^
porc qno vos MiKlirltnm, qii.i! cansa essclqndd Pasrha Cccc liabcs ulii commomoravil discipnlos poniciiaii»
Domini (•htinnuino i>n!l:i , intcrdnni n p:i'iicis (opidiA- iiis patcrii.T ,
qnam cx ore cjiis :iiidi(raiit do Spiriia
jiima cclrl)r:l;'lo freqnciit;ircUir, nnllis viRiliis , nnllo snnoto vcntnro. Niinc videamns qirindo sit niissus
< prolixion! jojiinio indicto An(liioril»ii<:, iinllo d('iii(|no I*.iiil(t posl onim soqniinr, el dicit : /n illo temporet
fcsliviorc appnraln ; cnm vcslnirn i)ciii;i (n), id csi ,
qno suppleius est dicx Penlecostes, fneruul oinnes eadeo.
di !m qiio M:iiiicli;cns occisns csl ,

qniii(|iic gradiljiis animatione smiil in uvuin : el fuclus est tnbilo de ccch
initlrnclo tribnnali ct prclioîs lintcis ndornnlo , ac in sonus, qiiati ferrelur flalut vehement, et implevit totutn
promplu posilo et olijeclo adoranlilms, magnis ho- Ulinn lociim in quo ernnt tedentet ; et visa; lunt illit
norihus proscqiiainini : lioc crgo ciiin qircrcrcm ,

tiiiqna: divisa: qnnsi ignis, qui et insedit tvper unum-
rcspdndehiiliir cjns dicm p;issionis cclclirandniii c^so qucniqne illnrinn. El implcti sunt omnes Spirilu tancto,
(pii vorc passns cssct; Clnislnin antcm qni natus et coepernnl loqui lingni% ,
quomodo Spiritut dabat eit
non esset ncqno vcriini sed simnlalam caiiiem lin-
, , pronunliare. Jerosohjmis autein fuerunt Itabitanlet
manis ocniis oslcndissct, non pcrtnlisse, sed finxisse Judcei hominet cx otnni natione qua: esl tub ccelo. El
prtssioncm. Qnis non iitgcmiscal, hitmines qni sc cum facta esset vox , collccta est turba, el confuta est;
cliri.-Jianos dici volnril , limere nc iiollualur vcrilas quoniam audiebut unusquisque siio termone et tuis im-
dc virgiiiis nlcn) , cl dc niciidacio iioii tiincrc ? Sod guit loquenles eos. Slupebant autcm et mirabantur, ud
«l ad rem rcdeain, qnis non suspicelur, cum diligoii- invicem dicenlcs : i\onne omnes qui loqnunlur, nalione
ler atlciid(;ril , idco ncgari a Manic!iX'o Clirislum na- sunt Gulilcei 1 El qnomodo agnoscimut in itlis sermo-
tnm csse dc reniina liumannm corpus liabuisse
, el ,
nem in quo nati sumus ? Parlhi . Medi , Elnmilce , et
nc passlo cjus ,
qnod totius jam orbis feslissimum qui inlinbilant Mesopotamiam Armeniam et CnppndO' ,
lcmpus esl , ab eis qui sibi credidissent cclebraretur, ciam , Pontum Asiam Phryqiam el Pamphijliam
, , .
cl non tanta devolione dicm morlis suoe • desiderata .iEgyptum et regiones Africm '
,
qucB est ad Cyrenen:
solcmnilas honorarel? Hoc enim nobis erat in illa et qui advenerant Romani,et Judcei, et incolce *, et Cre-
bemalis cclebrilale gratissimnm ,
quod per Pascha tes , et Arnbct , audiebant loqnentes illos suis linguit
frequenlabalur • : quoniam vehemenlius dcsideraba- magnalia Dci. Siupebant aulem , et hcesitabant ob id
nius illuin diem feslum , subiracto alio qui solebal quod faclum est, dicentes : Quidnam lioc vult este ? AIH
csse dnlcissimus. autein irridebant , dicentes : Ili muslo omnes onerctti
CAPUT IX. — 10. Splrilus sauclus qumido missus. sunt (Act. u , 1-13). Ecce ubi venil Spiritus sanctus :
Forlasse dicas milii : Quando ergo venit a Domino quid vullis aniplius? Si Scripluris credcndnm est,
promissus Paracletns ? Hic cgo si iioii habcrern aliud cnr non !iis potins credam , qn:e robnslissima ancio-
quod crederem , facilius enm adlmc venlnrnin cx- ritate firmal;c snnt ; qu:e cum ipso Evangclio , nbi
spectarem , quam per Maiiicli:cuni vcnissc concede- promissnm Spirilum saiiclum pariicr crcdimiis, in-
rem. Nunc vero cum in Aciibns Aposlolornni raaiii- iioteseere populis el commendari posleris pncdicari-
festissimc saiicli Spirilus prxdicetur adventus ,
quae que merueruiil? IIos ergo Actus Apostoloruin Evan-
me necessitas cogil h;crolicis tam periculose et lam gclio pari anclorilatc conjunctos cinn Icgo, invenio
facile credcre ? Iii libro eniin memorato sic scriplum non solnni es?o pioniissum illis vcris Apostolis san-
ost : Primum quidem sermonem fecimus * de omnibus, clum Spiritum, sed eliam tani manifcslc missuin, u(
o Tlieojiliile quce coepil Jesus facere el docere in die niillus de hac re locus relinqncrelnr crroribus.
qua Apoalolos
,
elegil pcr Spiritiim sanclum , el prmce- CAPUT X. — 11 . Spiritus snnclus bis datus. Clari-
pit pradicare Evangelium. Quibvs prwbuit se vivum ficatio enini Domini iiostri apud lioniiiies, losurrcciio
posl passionnm in mullis nrgumcntis dierum , visus est esl a iiiorluis, ct in coclnm asccnsio. Soiip'um csl
cis per dies quadraginla , et docens de regno Dei , et antein in Evangelio xarfi i&)«vv>;v : Spiritus auiem non-
quomodo conversaiiis sit cum illis , et prmceperit eis ' duin erat datus. quia Jesus nonduni eral clarificalvs
ne discedereni ab Jerosoliiiiiis , sed suslinerent pollici- [Joan. VII, 59). Si ergo propterea nondnm eral dalu=,
tationcm Patiis ,
qnain audistis , inquit , ex ore meo. quia .Jesns iiondnm eral cliirificalus, clarific ilo Jesii
Quoniam Jonnnes qnidem bnptizavil aqna , vos autem nccessario stalim dalus cst. El propter ipsain geniinain
Spiritu sanclo inripietis baplizari : quem el accepluri rlarificalionem , sccundum bominem el sccnnduni
estis non post inullns dies islos usque ad Penlecosten. Denni, bis ctiani daliis esl Spiritus sanctus : scmel,
llli qnidem cuni venissenl, inlerrogabant eum, dicentes : lotqiiam resnrroxit a moilnis, ciim iiisiifnavir in
Domine , si lioc itt tempore reprmsenlaberis , el quando facieni disci|)nlornm, dicens, Accipile Spiriiuin Saii^
regnum Israel ^ Ille autemdixit : Nemo potesl cognos- tum (Id. XX, 22). El itcruni, postquam ascendil iii
cere tempus ,
quod Pater posuit in sua potestate; sed coelum, dccem diebns iransaclis : qiii numcrus pcr-
(iccipietis virlulem Spiritus sancli supervenientem in feclionem significal ; cuni seplenario numero, qno
vos , et erilis milii lcslcs apud Jerusalem , el in tota condita niiiversa consistunl, addilur Trinilas condi-
Jii^.ccn et Sainaria, el unque iu tobini lcrrcm ( \rL. i, &). loris. De quibus rcbus iiitcr spiritualcs viros pic
cauleque mnlla trnclantnr. Sod cgo a proposilo non
* in \\ss.,quod pio rasclia ficqnentnbatnr.
« A|n(JI-.r. I.ugd.veu. l-ov., /«'<«• ^-
»
\\ nd l.njid. veii. I.ov., conversalvs cst cumi!,Us,etpr(L'-
prcesentabis reqnnm israel ? m.
cmt M.
eis.
> sic Mss. rdili aiileiii, el reqioncm ifica^.
'(
A\wl lr.\MS^\-,rcpra:scntabis rcgnwn is:ncl : vcii.,
' Mss., ct iiuhvi iiuolii: i oinibso c(.
.}) AfWr, ^d esl. gradus.
;
m lAimi UNUS. t<si
Ticedam : siisccpi cniin prius vobiscum sic agerc ,

nt lium anle mundi coiistiluiionein comniisium. — Deeo
non cgo vos doccaiii ,
quoil supcrhum foilasse arbi- igititr, inqiiit, fraler dilectissime Patiici*, de quo mihi
iramini sed lan^piam ipsc a \obis discoro sludcain
; ,
significasti, dicens, Nosse te cupere cujnsmodi sic nali-
quod novem annis non polui. Quaproplcr babco qui- vitns Ad(V et Evw, titruin verbo sinl iidein protati, an
bus Liilcris credam de advenlu Spirilus sancli , qui- primogeniti ex corpore : respondebitur tibi ul congruit,
bus me credcrc si probibelis ne lemere crcdani ,

Niiinque de his a plerisque in variis scripturis relatio^
quod nescio ; sic enim solelis moiicrc ; nuillo miniis nibnsque* dissimiti modo insertim atque commemora-
vesiris lillcris credam. Quare , aul dmiies lil)ros ' tnm est. Quapropler veiitas islius rei ut sese habet ab
aurerle de iucdio , el dispulaiido paudile vcrilatem ,

universis fcre genlibus ignornlur, et ab onmibus qui
de(|un tbibilarc non possiin: aul lales proferte libros, eliam de hoc diu muttumque dispularitnt. Si enim ittis
quibus noii milii cum arroganlia imponalur quiul super Ada: et Evw generatione provenisset munifesto
crcdam,sod exbibcalursine fraudo quod di^cim. For- cpgnoscere, nunqttam corruplioni el morti subjacerent,
la>se , iiiquis , el lia:c epislola lalis cst. Nolo crgo Manifcsiam crgo cognilionem bujiis rci nobis |ioHico-
iu cjus liuiinc ullcrius immorari : intcriora vidcatur, ne corruplioni ac morti subjiciamiir. Et si adbiic
nius. pariiin esl, vido quid sciiuatur : Necessario crgo, iii-
(:\!'l'T XI. — Verilaiem 12. polHreiiir Mniiiilin-ns, (|iiil, ptttra sunl anle commeinoranda, ut ad islud iiig -
jio» exliibfl. — Harsunt, inquii, snlubiin terbn, ex /le- sicrium sine ulla po.<!sit ambiguitate perveniri. IIoc csl
reimi ac vivo foiile; qiice tjui nudicril , el eisilcn pri- (jiiod (liccbnm, sic mibi (loiiionsliari dcbcrc verita-
mum credidiril , deinde quw insinunnt custodierit ,
lciii, iit ad camdcm sinc ulta anibiguitatc pervcniam.
uuiiquam eril morti obnoxius , verum (eterna el gloriosa Qiiod si ipsc non polliccicliir, me lamcn h c cxi-
vila fruetur. Xam profecio benlus est judicandns . ijui gcic ct (lagilare oporlcbal, ul lanla mcrcede co-
liac diviiia iiislructus cognilione fuerit ,
per qnnn gnilionis cvidentissimx atqiic ccrlissim.x ex calbu-
tibemlus in sempiterna vita permaiiebit. El b:vc , ui bco cliristiaiio quibuslibcl corilradicenlibiis inarii-
vid:lis, pollicitalio csl , nondum cxliibilio vcril:iii> : cbrciim me licri iion pudcrcl. Jaiii igiliir audiamns
ti vos ipioquc animadvertere faciHimc potestis , ist'» quid affcrai.
\el:iinine quoslibcl crrorcs fucari posse, ul iinpoi ilo- 15. Vnde si tibi videtttr, inijuit, ausculla prius qu<e
Miii animis pcr ornatam jinu.tm lalcnlcr irropanl. fuei-int anle conslitutionrm mnndi, et quo piicto prw-
Si ciiiin dicercl : H;fC suiit postifcra verba, ex venc- tittm lit agitalitiny ut possis tuminis sejungere nalurnm
niiso fonte ; qu.x <|iii audierit, el cisdcm primiim crc- ac tenebrarnm. Jain incrcdibilia cl falsa omniiio pro-
dideiit , deinde qiix' insimianl cuslodiorit , niiiiqiiam pnsnit. Quis cnim crod.it anie consliliilioncin miiiidi
cril vil;c rcstittiendiis , voruin pocnali cl ;i'niMiiif>si uiliiin prx'liiim rnisse coinmissum ? Et laincn si csl
niorte aflicicliir (nam profecto iniser csl judican.Iiis, credibilc, inodo nos noii crcdcre, sed cognosccre vc-
(|ui liac infcrna Implicalus impcrilia fiierit, pcr qiiam niniiis. Nam qui dicit Pcrsas et Scyllias anlc miiltos
demcr>ns in senipilernis cruciatibus pcrmaneliii ) ; si annos secum beilasse, re;n dicit credibilem ; eam
ersio hnc dicorcl , vcruin diceret : sed libro huii- noii tameii qii.nm vel anditam vel lcciam possiimus cre-
soiiim iiiillum conciiiaret leclorem; sed omnos i:i dorc, non cxporlam comprcliensamque cognosccre.
qnorum niainis incidissct, iii maxima odia concil:iiol. Cum ergo istum rcpudiarem, si tale aliquid diccrel
Quamo' rom ad consequcnlia transeamiis , iiec i os non enim ea promisit, qinc cogerct credore, sed qii;w
isla diTipiant qiirt! possiinl essc bonis cl inalis ,
possem sine ulla ambigiiilale cognosccrc quoniodo :
«l«>clis ol iiuloclis vcrba commuiiin. Qiiid crgo sc- eiim non rcpudiabo, qiiando non modo inoorla dioil,
qnilnr?' scil eliam incredibilia ? Scd qnid ? si alii|iiil)iis lalio-
13. Phj , iiiqnil, A)ti' invisibilis , et verilatis iioli- nibiisea pcrspicua et cognila faciit? Aiidiaiiiiis crgo,
lia $it cum frulribus sanctis et charissimis, qui manda- si posûmus, cum lola palienlia ol lcnilatc qiiod
lis cielestibus credunt pariler atque deserviunt. Ila s-ii scqiiiliir.
,
iil dioit. Nam et isla benignn et accopiissim:» 0[ i:iiii) C.APUT XIII. — 16. Duw substantiw coiitraiiw. Hc-
esl. Tanlum niemiiicrinius lixc et a bonis docioriiîis giiiim tttmiiiis. Incerla pro certis tradi a Manichwo. —
cl a deceploribiis dici posse. Ilaquc si nulla iiisi talia Ilwc quippe, inquil, in exordio ftierunt, dttw subslantiw
diceret , omnibiis icgendum et amplccleiidum csse a sese divisw. El tuininis quidem imperium lenebat Deux
conccderem. Ncc illa qu.u adbuc scqiiiinliir, iinpro Paler, in sua sancta stirpe perpeluus, in virtute ma
l>:iv(>rim : adjungit cnim, Sed et dexlera Inminis liiea- gnificns, nntura ipsa verus, wlernitale propria semper
liir et eripiui vos ab omiii incursatione exsuttans, coniiiiens* apttd se snpieiitiam
maligna *
, et a el sensus
Inqueis mundi. Et omnino quidqiiil in hujus cpi- vitates : per qitos^ ctinm duodecim membra tuiiiini$
stol.c priiicipio scriplinn esi , doiioc vcnialur :id
siti comprchendil, regiii vidclicel proprii divitiai af-
tausani ,
nolo rcprclirndere , no in rebws mi- fliienles. tn uiicquoque atttem trenibroruM ejtts $ui:l
iioribiis miiltuni i>p'r;B consumatiir. J:iiii eigo ' Fdili, dileclissimeavdisii. V(<iiis codex Corboioiisis aiiii..
evidiiitissimam pollicilalionem inillo aniios scripuis, lcco, ardisli,{\»\)oA, Palliri fortc n»
boininis vidcaniiis. :
C.XPIIT XII. — |.i. Deliramenla Maitirhwi. Prx-

mcii
«
illiiis ciii F.|iisl(il:iin licilil
Ain. oi I
hircs >!!>s.,
viiuich-jrus.
lorelntiuiiibii^.q^r.
« sic Mss. F.tliii voro, wteniitnl-^ p'op ia cxsult:iny, s m-
' F.iliii , ai:t vcstros Ubros onuies. Wwsl veslrns Msn.
, , .1
ver contiitrns, cic.
* torlKioDsu. cn<\v.\, abomiii iiicimioiie mali^na. » .Niinuniii v<is.j |),t quitn.
:
183 COMllA F;i>IST(>h\.\I M .\Mciiy|/r, lu

recondita mitiiii iiiiiuineruOiitnm el immensorum the- cognitioiicm iiisinuat, bc«j credulilalcm suadet. Cui
sauroruin. Ipse veio Paler in sua lavde prwcipuux, (|uis(|iiis leincre conscnscrit , .Maniclrrii» efficitur;
magnituilinc iiicowpreliensibHis , copulula liubel sihi non ccita cogno^ccndd, scd inccrla cntdciido; quaie»
bcala cl ijluriosa sa.cula, iieiiue uumero, ueiiue prulixi- iios iin|>erilos adolcsccntulns ali(|uaiiilo decepit. Dc
tate asliinanda, cum quibus idinn siinctus alifue illnslris buitergo noii nobis poliiccri Kcienliain, ncquc rnaiii-'
Patcr el genitor detjit, mllo in regnis ejus insiijnibus fcslain Cdgiiiiionom, nequc ad id quod qu:crilur,f>in<>
aut indiijinte uul infirmo constilulo. lla uutem funduta ulla ambiguilalc pcrv(;rilioii(:iii ; sed dicere pftlius
sunt ejusdcm splendidissiina regna supra lucidum et sibi ista cssc monstrala, illosautein quibus narrantur
bealam terram, ul a nullo unquam aul movcri aul con- oredere sibi dcbcrc qujc iicsciunl. Sed si hoc diceret,
cuti possint. quis iion ei respondcrcl, Si ergo iiicognita crcdiliirus
17. Ilni'c niilii iiiide iinihalurus esl, aul lix'C ipse siini, cur non ea potius crcdam, qiia; jam consensione
unde cogiiovil? Noli nie lerrcre l*arac!cli nomirie. docloruin iii(Ioctoriim(pie cclcbrantiir, ct pcr omnes
rrimo, (|nia non crcdere incognila, sed ccrla co;no- populosgravissinia ;iucloritate (irmata suiil? lloc ille
scerc accessi, a vobis ipsis faclus timidior. Vos cnini ineluens ne sibi diccrctur, offundit nelinlas im|ierilis
noslis, teniere crcdcnlibus qiiam vchemenler iiisnl- primum pollicens rerum ccrlariim Cdgnitiuncin, el
lare soleatis : praesertim cuiii ipse, qiii jam coepil poslea iiicerlarum imperans (idcrn. Cni l;iiiion si lioc
incerln narrare, plenam ac firinam scienliam paiilo dicaliir, ul saltem vol sibi ha:c doceal esse inonslratri,
uiile pioniiberit. simililer dcficit , el lioc quoquc ut crcdamus jubel.
CAPUT XIV. — PoUicebalur rerum certarum co- Qiiis ferat tantam fallaciam lantamque siipcrbiain ?
gnilionem, et imperat incertarum fidem. Deinde, quo- C.APUT XV. — 19. Non solum incerta, sed eliam
iiiain si niihi (ides impeianda csl, magis me lencreJ fnlsa esse quce tradit. Deliranientum de lerra et gmtd
ilia Scriplura, ubi lego, vciiisse Spiiilum sanclum, et tenebrarum jiixln lutus tcrroe sanclx ac iubsluiitioi Dei.
Apostolos inspirasse {Act. ii, 1-4), quibuseiim Di)mi- Confulitur priino, quia rialurce Dei parles et laiera
nus se missurum esse promiscral {Joan. xiv, 16,26). tribuil tanquam sua molc per locorum spatia distenda-
Quapropler, aut ea quaedicit, proba milii vera esse, tur. Quid, si noii solum inccrta, sed eliani fiilsa esse
nt ostcndas quoe non possum credcre; aul eum qiii qux dicit, Dco et Doniino iioslro mibi opitii!;iiite
dicil, proba mihi Spiriliim sanctiim esse, ut credain moiistravero? Quid inrdicius ista supcrsliiinne in-
quae non poles ostenderc. Ego nanique catholicam veniri potcst, qiise non niodo non exhihct scieiitiam
fidem profiteor, el pcr illaiii nie ;>d cerlam scienliam qiiani jirdniltil alrpn; vcrit;item, sed ea dicit quic
pcrvcnturiim esse prx'Siiiiio : tii vero, qirt (ideiii vcheiiieiitor siiiit soioiili;c vcrilaliqiiccontraria? Quod
oieam labefaclare conaris, certam scientiam trade, in sequcntihus manifeslius apparcbit. Ila enini dicit
si potes; ut id quod credidi, temere me credidisse Juxta unam vero partem ac lalus illuslris illius ac
convii cas. Duo sunt qua; mihi profers : uiium cum sancla; terrw erat tenebrarum Cerra profunda el im-
dicis Spiritum sanctum esse qui loquiliir ; et allerum, mensa magnitudine, in qua habilabanl '
iijnea corpora,
€iim dicis manifcsta esse quae loquilur . Utrumquc abs te gencra scilicel pestifera. llic infiniloe tenebrce, ex ea-
sine uila dubitatioiiecognoscere debui : scd non siim dein mananles nutura inwsliinabiles, cum propriis feli-
avarus; unum horum doce. Ostciide huiic esseSpiriluin bus : ullra quas eranl aquce coenosce ac turbidm cum
sanctum , et credam veraesse quae dicil,elianisi iic- suis inliabitatoribus ; quarum inlerius venti horribiles
sciam : aul oslcnde veraesse qu;ie dicit, et credaiu Spiri- ac veheinentes cum suo principe el genitoribus. Rursuni
iiim saiictum esse, eliamsi nesciam. Numquidxquius regio ignea et corruplibiUs cum suis ducibus et niitio-
autl>eiievoleiitiusteciimagi potesl?Sed tu necboc nec nibus. Pari moie introrsum qens caliijinis ac fumi plena,
illud vales ostendere. Nibil ;iruidclegisli , nisi iaudare in (jua uiorubalur iinni::iiis princeps omniuni ei dux,
qiiod credis, et inidere qiiod crcdo. Cuiii igilur cliam habcns circa se innuinerubiles principcs, quorum ohi-
ego vicissim laiidavcro quod crcdo, et qiiod ciedis niuin ipse erat mcns alqiie origo : ha^qne fuerunt nulura
irri.scro ;
quid putas nobis cssc judicaiiduiii, qiiidve quinque terrce pesliferce.
facieiidum, nisi iil eos re!iiiqu;imus, qiii nos iiivitanl 20. Si aerium vcl cliam aetleriimi corpus dicerct
cerla cognosccre, ct poslea impcrniit iil iiicrrla cre- csse naluram Dei, profecto irridcreiur ab oranibus,
damus; eleos se^juamur, (|ui iios iiiviianl prius cre- qui sapiei'li« veriialisque iialur;".iii per nulla locoruiu
dcre, quod nondum valeiiius inlueri, ul ipsu (idc va- sp;itia dislciitam alque dilTiisain, siiis uUa mole 103-
Ii-iiliores facli, quod credimus iniclligere mcicamiir, giiain et iriagiiificam, nec in parte minorem, el ir.
3ii>n jam lioniinibus, sed ipso Deo iiilrinsecus nien- parle mnjorem, sed per omiiia Kqiialem summo Pa-
teiii iioslram illuininanlc aiquc (irmanle? tri, nec aliud habeiitein hicel aliiid alibi, sed ubique
18. El quoniam quajsivi uiide inihi probet, nuuc iniegram, ubiqiie pnvseiitein qualicumque acie jam
qiiuTO unde ipse cognovcrit. Si dicit sibi esse reve- serenioris nientis inlueri valent.
i;iiiim a Spirilu sanclo, siianiqiie mentcni divinitus CAPLT XVI. — Aniinam ipsam, elsi mulabilis sit,
illuslralam, ut ea quaj dicit, ccrta et niaiiifesta co-

per spaiia locorum non cUsiendi. Nam lola scnlit i/t
giidScerel ; ipse signilloal quid iiitcrsit inter cogno- singulis pnrtibus corporis. Scd (piid dicain de veritiiie'
alquesairienlia, qiia; omncs anini;c poionti:is snpciu;

sceie ot crcderc. Ipse cnim cognoscit, cui aperlissimc
ihi.i ii:ons!ianlur : cis autem quibus hxc iiarrai, non • Fdili, lidil:tnl. At vfss , hdU.b.ir.L
:
183
LIBER UNUS. 18J
iwtura qux imilabilis iiivonilur, (|iiis digiic cogiiot, ubi capiantur islx imagines. ubi
coui ipîus aiiiiiix
uullo mod() locoruiii spalia quaJaiu molc sua occu- gcstontur, vel ubi formeiitur? Si eiiiin non posseni
Quidquid oiiiin qualibel crassiUidiiie esl', noii esse majoros (|uam noslri corporis quaniitas lenel,
pet ?
niiiiui per parles, habeiuio aliud iiic ol diocrel aliqiiis, iiilra ipsa sui corporis spaiia qnibus
polesl nisi
aliud alibi. Miiior e.sl ciiiin digilus quam lola mamis; cl illa coiicitidilur, lias imagincs animain ligurare al-
el minor esl digiius unus quam duo ; cl alibi csl

isle (|ne servare. Nunc vcrocum pcrexigiiam terrx partciu
digilus, alibi il!o, alibi ca-lera manus. Quod non so- occupol corpus, iinmensarum rogioniim cl coeli ac
luiu iii molibiis corporum arliculalis ' \idomus : sod torrx" imagincs animus volvit, quibus calorvalim dis-
eliam «orra: pars isla non esl ibi ubi iila, quia suuni ccdonlibus ac succedontibus noii fit angustus : alquc
locum qua.'qiie oblinct : el pars bumoris minor mi- hinc so oslcndit nou ditrusum csso per locos.quia
Bore, cl major uiajore ioco csl ; cl alia pars esl circa iiiaxiinorum looorum imagiiiibus iioii (|uasi capitur,
rundiim, alia circa oras poculi. Simililor aeris parlos si'd |ioliiis eas oapil; iion sinu aliîno, scd vi poleii-
siios quxque implenl locos ; nec liori polesl ul acr tiaque iiielTabili, qua liccl eis et addere qtiodlibet et
quo implelur liaec domus, simul seciim in eadeiu donio dotrahere, et iu anguslum eas conirabore, et per im-
habere possil eliam illuiu aerem queiu vicini habciit meusa expandere, el ordinare ut volii, cl pcriurbare,
lucisque ipsius alia pars infuiuliliir pcr haiic foiie- cl n.ultiplicarc , et ad paucitalcm singulariiatcmve
slraui, alia per lilaiu ; et major per majorem, per rodigore.
niinorem aulem minor. Nec omniuo polesl esse ali- C.\PUT XVIII. — I nteiUgendi potentia de reriim ve-
quod corpus, sive coelesle sive terresire, sive aerium r.tatc dequeipsacogitaiione judicat. Quid jam de illa
sive humidum, quod iion minus sil in parlc quam in loqiiar polenlia, qua intelligilur vcrilas, qtia islis ipsis
lolo : neque uilo modo possil in loco hujus parlis qux de corporis sensu hanstx figiiraiilur, iinaginibus
bimul habere aliani parlom ; sed aliud hic cl aliud sose pro veritale opponoiiiibus magiia vivacilale rc-
alibi Iiabens per quxlibol spalia locorum distanli et sislitur? Qua vidoiur aliam, verbi gratia, veram cssc
dividua, vel polius, ut ila dicam, seclili molc dislen- Cartbagiiiem, aliam qiiam cogitans fiiigil , el pro suo
ditur. AniuKc vero ualura, eliamsi non illa ejiis po- arliitrio lota facilitalc commutat : cx eadom vcnire
(ontia considerelur i|ua inlclligil vcrilalciii, sod illa facilitate iunumerabiles inundos, in quibus Epicuri
iiiforior qiia coiiliiiol corpus el scnlil iii corporc; cogilalio inniimerabililer peregrinala est : ct, ne
nuiio modo iuvcnitnr iocorum spatiis aliqna mole multa consecler, ex eadem vcnire facilitale istain
distendi. Nam siiigniis sui corporis parliculis tola terram hicis pcr spalia infinita difTiisam , et qtiin(|ue
prrsto csl, ciim tota sonlit in singiilis : ncc niinor anlra gentis teiicbrariiin cnm habilatoribus siiis , iii
pars cjiis in digilo est, el nuijor in bracliio, sicut quibiis Maiiiolixi pliaiitasmala vorilalis sibi iiomen
ipse digilus brachio miHor est; scd ubique tanla est, ausa sunt usiirpare. Quid est crgo iixc polontia qux
qiiia ubique lola est. Cuni enim l:ingilur digilus, uou ista discernit? Profecio (|uaiitacum(|iic sil , el liis
fCT loium corpus sentit, el tamen tota senlit. Totam omnibus m.ajor esl , cl siiie ulla tali rcriim imagina-
eniin lactus ille non laiet ;
quod lon (ierel, nisi tota tione cogitatur. Iluic invcni spatia , si polcs; hanc
prxsio esset. Ncc sic tota prxsio esl, cum langiiur diiTunde pcr locos, hanc inlinilx molis lumorc distcn-
digitus el sentil iu digiio, ut cicterum doserat corpus, de. Profocio si bcnc cogilas, non potes. Quidipii i
el scse ad unum illum locuin in qno sonlit agglome- enim tibi tale occiirrcrit , judioas ipsa cogitalione
rct.Sed ciim tota scniil iii digito manus,si alitis loous secari posse por parlcs , facisqne ibi aliam parlciii
lang.itur in (ledo, ncc ilii dcsiiiil tola sculire : atqiift minorcm, aliani majorom, quantum placet ; illud au-
ila iii singulis dislanlibus locis tota siuiui adesl, non tcm ipsuin qiio isia judicas , cernis esse supra isla ,
unum descrens ut iii ailcro lota sit, nequc ila utrum- iion looi altiliidine, sed polentix dignilale.
que tcnons utaiiam partcm bic iiabeat,et alibi aliam; CAPUT XIX. — 21. Si anima per locos non exten-
sed suffioiens exbibero sc singiilis locis simui totam, diiur, multo minus Deus. Quarc, si aniinain toties
quoniam lota sciiiii iii singiilis, satis ostendit se lo- inutabilcm, sive variariim voluntalum lurba, sivc af-
< corum spaliis noii leiieri. fcctibus pro rerum copia vel inopia sese noctentibns,
C.\PUT XVII. — Memoria capit maximorum locurum sive ipsis innumerabilibus ludis phantîsniatum, sive
imaqinet. Quid, si ejus memoriam cogilomus, non re- oblivione et meinoria , sive duclrina et impcritia; si
rum inlclligibilium, sod harum corpoicarum quam et ergo animam, ut dixi , his aliiiie hiijiisinoili motioiii-
besiix liabere sciitiuutur (iiam et per loca nota sine bus lolies mtilabilcm, sonlis non diffuiidi extondique
errore jumenla porgunl, ct cubilia sua ' beslix repe- per locos, sed omuia lalia spalia poteiitix vivacilaie
lunt , el canes dominorum suorum corpora recogno- superare : qiiid de ipso Doo cogilandnm aul cxisii-
fcunt, el dormienles plcrumque iinmunnurant , et in mandum est, qui supra omnes ralionales inentos iu-
ialralum aliquando crumpunt, quod niillo modo pos- conctissus al'|iic incommutabilis manons, Iribtiit qiiod
scnt nisi in eorum memoria visaruiu rerum vel per ciiiqiie Iribiieiultiiu csl? Quoiii facilius cloi|ui audcl
corpiis Hlciimqiie spiis.iriini vorsarcnliir imagiiies); auima, quam videre : cl queiii laiito niiiius cloquitiir,
* lia vs» \l odili. cras.iludiit,; ili l-H' iln:-. qiiaiilo since ins viderc potuerit. Qiii laincn si , nl
* Mi[\ iit tnolfililufi cd, /;o. «ui u.tic.li.i. (.asliijaiUur
,
Maniclixoriim phaiilasiuila porstrc|)iiiit , luooruin cn
(uvilio voltTis iiia:uisjri| li (Ujrlioiiîi.tis.
* tJui, t'( ciibicuLi iua. Ca&liâiiliu' (,*x nia:iU6ci-iiilis. uiia parlc dclcrminalo, c\ aliis immoiiso spalio teii-
:,,
18'' CONill.V i:i>ISTOI-.\M MANICII/EI, S. AIJCUSTI.M 188
(HiaiiiaMilicl in co pnrticnlx, cl iiiniiiiicrnhi- qii:imvis carnales liomincH. nc boc qniJcm aliqtiando

dcrcluf :
lia frusta alia niajoia , alia miiiora pro rfigilaiilis aiiimadvcriitis, quod latcribus sibi jungi utraqiie ista
aibilrio mclircnlur; ul l)i|ic(lalis in co, vcilti giali.i , tcrra nnn possit, nisi cssel utraque corporea?Ciir
p.irs octo parlibiis iiiiiior cssct qiiain (lcccinpcd.tlis. crgo nobis dicebatiir iicscio qiia ' c.Tcilate perversis.
1(1 cniin ncccssc cst coniiiifjat oniiiihus naliiris ,

qiirc t(iic!>rirnm tanliini tcrnin fuissc vcl cssc corpo-
pcr lalia spalia dilTusu! ubiquc lolac esse non possiiiil reain ; illam vero qunc terra Inminis dicerctur incorpo-
quod in ipsa aiiima non invcniliir, el ab cis (pii con- rcam cl spirilualcm credi opnrterc? Expergiscamiir
sidcrarc li.i:c non valeiit, defi>riiiilcr de illa cl liir|iiali^piando Iiomincs bniii, cl s:illcm a(lnioni:i qiind fi-
lcr cn>(liiur. cillimum est atlendanins , dnas terras sibi Interibiis
C.\PUT XX. —
22. Delirameuluin de duplici terra non posse (onjiinî, nisi iilraqiie * sil corpns.
refellitnr. Vcrumtamcn cum carnalibus animis fortasse 25. Aut si ad isla eiiam crasrsi et tirdi snmns ,
non sic agciiduni est scd desccndendum est potius , qnrcro iilrum et ij sa lorra tcncbrarum iinnm latiis
ad eorum rogitaliones ,
qui naluram incorpnrcam cl hibucril, cl cartcra inrinila, sicul terni Iu<is. Nnn ila
spiriliialcm cogilaiido polius sequi ', vcl non audciit , crcdiint ; timcnl eniin no Dco vidcaliir aoqnalis. Di-
vclnondum valciil ila ut nec ipsam ; cogitationem ciint cigo illam per profnndnm immensam et per lon-
suam eadein cogilalione considcrent, et invcniant giim : snrsum versiis aulem siipra ill im * spntia infi-
caiii iiullo locorum spalio de ipsis locoriim spriliis iiile inanilalis affirmanl. F.t ne ipsn vcl simplnm ,
iiulicanlein *. Descendamus ergo ad eorum .scnsns, ct l(!rra autein hiniinis dnplii n teiicrc vidcalnr, nn:.'U-
qii.tramus abeis, juxta quam parlem el jiixta qiiod slniit eam a diiobus elinm laloribiis. Tanfpiam si nniis
lalus, sicut Manicb:ious dicil, illuslris illius uc saucla; pnnis (sic enim qiiod dicilur fiiciliiis vidcri potest) in
terrw erat tenebrarum terra. Dicit eriim, juxta uiuim qn;>ilras qualuor dcciissntiin rormelur, iii qnibus tres
partem ac lalus ; ncc dicit quam pnrlem, vcl quod la- j-iiil cnndidiE , una nigra : modo de Iribns candidis
tiis , dexlrum an sinistrum. Sed qiiodlibcl eliganl tolle disiiiKlionem , el fac illas et siirsnm vcrsus ct
illiid ccrte manifestum cst, non dici unum latus, iiisi (lcorsum versus, ei undique retro infinitas : sic ah cis
ubi est et alleruin latus. Ubi aiilcm vel iria vel p!ura osse crediliir terra lucis. Illam vero nigram quadram
siiiit lalera , aul figiinc ambiliis inlolligilur iHidiiino fac dcorsum versus et relro infinitam, siipra se anlom
lerminatus , aul si ex aliqiia parle in imniensniii pa- immensam inanilalem baiiere : sic opinanlur lerrani
lcl, ex iis tamcn quae laiera dicnnlur, iicces-c csl lenebrarum *. Srd bopc riimis atlenlis el studiosc in-
rinialur. Dicanl crgo, ex alio lalere , \o\ cx aliis la- qnircnlibiis qiiasi secrela demonstraiit.
tcribns , qnid adjnngcbaliir fcrr;c Incis, si cx nno C.APUT XXII. — Figura lerrce lucis faedior. Vernm-
laiere erat gens lciiebrarum? Noii dicniil : scd cuiii tnmon si ita esl , apparet lcrram lencbrarnm n lcrra
premuntiir ul dicanl, inlinita dicunt esse alia laloia lucis duobus lalcribns tangi. Et iitiqne si dnnbiis tan-
terrae illius quam lucis vocant , id esl ,
per infiniia gilur, duobus eliam tangit. Cerle juxta unum latus
spalia dislendi, et iiuUo fiiie cobiberi. Ncc intclligiml ernt ierra tenebrarum.
jam non csse lalera, qund quibusvis tardis ingeniis 21. Deinde qiinin focda figura terrc lucis ap|iaret,
aperlissimum-est. Tnnc enim essent lalera, si finibns lanqiiam fissa u;igiila nigro qnodara ciinco siibior
suis terminarenlur. Qnid ad me, inqnit, si non sint arclato , ill;ic lanlum finila qiia fiiidilur, liians cliaiii
latera? Sed cnm diceres, juxta tinam partem ac latus, et patens desnper interposito inani quidqnid a super-
aliam quoque parlcm sive pnrles , cl aliiid lalns sive ficie terr.T tenebrarum sursum vcrsus iminensum esl.
lalera cogebas intelligi. Nam si iinnm la:;lnm lalns Quam deinde melior ipsins terrae tencbrnrnm figura
erat, tantum juxta latus dici debuit , non jua:/a unum osicnditnr : siquidem i)la findit, h.xc findilur; illa in-
latus. Sicut in corpore noslro recte dicimus esse ali- seritur, liaec interpatet; illa in se nulli inanitati dat
qiiid jiixla iinum oculiim ,
quia est alter oculus ; aiit locum, baec ab inferiore lanlum pnrte laxa non esl,
juxla uiiam mamillam, qnia esl altera. Si auteni di- qua boslili cuneo subimpletiir. Indocti eigo homincs
camus juxla unum nasum , aiit jiixla unum uniliili- el avari cum majorem bonorem tribuunl miiUiludini
(•nin, cum aliiis non sit, a doctis el ab indoctis ridc- parlium qiiain unitati, ul sex partcs darent lerrx lu-
Iiimnr. Scd non te vcrbis premo : forlasse enim unum cis, Ires deorsum versus, ircs sursum versiis, malnc-
quasi uniciim appellare voluisli. runt ponelrari lcrram Iiicis quam pcnclrarc. Tali
\ C.VPUT XXI. — Eamdem terram lucis , si lerrce te-
uebrarum jungitur, esse corpoream. Figura terra; tenc-

j
* F.r.el Lov., dic baiur a ncscio qiia, elc. Praiposilio, a,
brarum junctce cum lerra lucis. Quid ergo erat jiixta non cst ud Ain. neqne ia .\.ss.
a;
» Mss., utrumqiie.
illiid latiis lerroe ,
qiiam illnslrem ac sanctam vocas?
« vulgo sic, per profnndiim iiwiiensam : et per lor^
Ediii
Terra, inquis, tenebrarum. Qiiid, de isla terra sallem gum surstim versus aut suprn illnm, elc. Casligaiidi ex Jlss.
qui pro, rtH(, babonl, auleni ; el lioc |aolo verlia di.sli.i-
conccdis qnod corporea erat? Nccesse est lc hoc
gunnt, per profundum iinnieiisam cl per lonqum : surswn
diccre; qnandoquidcm omnia corpora inde asscris versiis aiitem sitpra illain, elc. â n inlia comi-aralur lorra
isla quadrse nigrse deorsiim versus, (inod esl per profuii-
originem duccre. Quid ergo, quucso, quamvis lardi
tiiiin, et relro, qiiod esl per longnm, infinitx.
* Hic editi adduni, sic ab eis csse crcdilur ; (|nod a Mss.
• rorhciensis vcliis coiJox, cogitando perscqiii. alio.si.
' Idiii, inieiiimit eiim loconim ap tit de Jji.sts locoiu>n " In odilis oniissa eral vox, lcrrw ; quT ia Ms><. ropc-
«p«'.ls j/((/j.;«H/c;ii. F.mciiiJaiiUir cx Curlniiousi codict;. vilttr.
;
189 MBER LNUS. jqo

"-'«
eiiim figiira cisi conimixtam neganl, pcncliaiam la- i7//Ms ac sancKe terrx cral tcncbrniuin tcrru. Qiio-
men negarc iion possnnl. ciinn]ue sc vcrlennl, nccesse csi ul |ihaiitasiiiaiuni
CAPUTXXIII.— 25. Levius peccaiit Mmiicliccis An- siiorum miscria coarciali , in scissuras aiit abrupias
Ihropomorpliiia;. Coiifcr nuiic, non spiriliialcs c:itlio- pncoisioiics ctjiinctiiras, aulfissuras '
tiir|iissiiii:»s in-
licac ridei viros, iii quibiis quaiiluiii iii liac vila animus cid:int ; (pias non dicam de iiicommtil:il)ili natura
poiest, ceniit siihsianliain iiauiiMinqiic divinam iiullis Dei, scd de omni natura incorporca, quainvis niuia-
locorum spaliis tendi , nullis lincamonioruiii diincii- bili, sictiti esl aniina, miserrimum est crcdcrc. Et ta-
sioiiiluis (igiirari; scd confcr canialcset parvulos iiomcii si iioii posscm mciiilcnderc adsiipcriora, neqiie
slros, qiii solent aiidilis in allcgoria mcmbris iiuilius- cogitationos nicas a falsis imagiii:itionihiis quas pcr
dam corporis noslii, vclul cum diciiutur ociili Dci el sciisus corporeos mcmoria fixas gcro , in liherlatom
aurcs Dei , solenl Dcum sibi libcrlatc pliantasmaiis ac sinceritatcm nalunc spirittialis cvoivero ;
qiiantii
corporis huniani specic figiirarc : lios confer jam illis nioliusliumani corporis forma Dcuni cogilarem, quam
Minicb.Tis, qiii soicnt istas niigas iiileiilis cl curiosis illum nigium ciineiim «cissurx iiifcriori cjiis aflige-
hoininibus qiiasi magna soCrcla drsciibtTC : el con- roMi, siipcriorciiKpic vaslissimam laxil;itom, iion iiive-
sidera qui tolerabilius et honesliiis de Dco sentianl iiieiis undeoppilarcm,sic immcnsa iiianitalcpatcntem
iitrum ii qui eum rorma humana, summa diguitatc in cl liiantem relinqucrcm ? Quid isia opinione fa'dius?
suo genero prxdita , cogitant, an ii qui cum infmila quid lciiebrosiiis hoc crrorc dici aul fingi potcst?
mole diffusum , non lamcn undique, sed iribus qua- CAPUT XXIV. — 20. De numero natururuinin pltan^
dris infinilum alquc condciisiim. ex una vcro fissum, tasmale ManiclKvi. Doiiidc volo milii dicalur, quando
patcntem, hiantem, laxiim supcriiis inanitalc, cunea- logo, Deum Palrcm, cl siipra Iqcidam l>cataiii(|iie ter-
tum infcrius lerra lencbrarum ; vel, si ita melius est ram fundala rcgna ejns, utrum unius cl (jusdom sub-
'
dicere, aperlum superius nalura propria ,
iniralum staiilix aiquo iiaiurx sinl, ct Paler, et rcgiia ejus, et
infcrius alicna. Eccc cgo tccum derideo carnalcs ho- tcrra. Quod si ila est, jam non (|iiasi aliam natiiram ,
iniiics, qui nondum possunt spiritualia cogitare. hu- qux qiiasi corpns sit Dci' , cuneus ille gcntis tcne-
mana forma Deiim existimaiiles : deride el lu mecum, hrarum dilfindit el penetrat; qiiod (piidem ipsiim es-
si potes eos qiii lam derormcm tnrpcmque fissuram sct iiicflabili derormiiale turpissiiiiimi : sod ipsani
yc\ scissuram Dei, tam inanitcr siipra hiulcam , tain omniiio natiiram Dci cuneus illc lerra^ lcnobrarum
inhoiicsle infra obturalam, mullum iniscral)ili cogita- difliiulit et pcnctra!. Uogo , cogitale ista : bomines
lione imaginantur. Ciim boc eliam inlcrsil, quod isti cstis; rogo, C0!?ilile ista cl fugitc, taliiimijijc phanta-
carnales qui humana Dcum forma cogiiant, si Eccie- smatum sacrilogia, dilaiiiatis, si ficri poicsl, pectori-
(•\x catbolicx grcmio coiilenli , ciiin lacle nutriendi btis, de fide vostia eradicaie aitjue propcllilc. An di-
sunt, non sc iii lcmcrarias opiiiii)nes prxcipilenl, sed cturi cslis, non uniiis cjtisdcmquc naltirai illa tria
ibi studium pium quxrcndi nutriant, ibi pctant ut ac- essc, sed nhcnus Palrcm, altcrius rcgna, altcrius tor-
cipiant, ibi pulsont ut eis aperialur; iiicipiunl spiri- rani, ut suas natiiras atqtie substanlias habeant sin-
iiialiicrallcgorias parabolasque Scripturarum inlelli- gula diversas,ct cxccllcnlixgradibusordiiiaias? Quod
pcre, et paulaiiiu aapcre divinas potcnlias, coiigruen- si verum est, non diias, sed quatiior iialuras Mani-
ler alibi anrinm , alibi oculorum , alibi manuuin vcl cli;cus prxdicare dchticnt. Si aulem uiiam nalurani
peduni, vrl cliam alarum aiqiie pennarum, scutiquo- babet Pater el rcgna, terra vero sola diversam , tres
qiie et gladii cl galca-, cxterarumqiie lalium iiiniime- naturx fuerant prxdicandx. Aut si proplcrca duas
rabiliiim reriim noniinc enuntiari. Qua intclligcntia dicere maltiil ,
quia lerra tciiebrarum non pcriinct ad
quanln m:>gis |iroficiunt , tanlo magis catbolici csse Deum, quxro (juomodo ad Dcum lucis torra pcnineat.
lirmaiilur. Manicbxi vcro qiiando figiirx illius imagi- Si enim el naiuram hahel diversam, cl non cam gc -
natioiiem rcliqiierint, Manichxi esse non poleriint. nuit, neque fccit; non ad cuin pertinel, ct in alieiio
Iloc cnim qiiasi proprium atque prBcipiium * auclo- regna ejus locata sunt. Autsi proptorea pcninctquia
ris siii laudibiis Iribimiil, qiiod dicunt illa qu:c ab an- vicina esl, porlineat el torra tonebrarum, qii:c lerram
tiipiis figiirate iii libris divina mysteria posil:i sunt*, lucis iion modo vicinilalo ( oiitiiigil, scd oliam peiielra-
huic qui ullimus vcnluriis crat, solvcnda el dcmon- lioiie dissiilcat. Si auleni gcnuit cam, iioii cam crcdi
stranda esse scrvala : et propterea posl istum jam oportct divcrsam habcrc naiuram. Qtiod cnim gcniiit
nomiiiom docloreiii diviniius csse veiiiuriim, (|iii.i ni- Dcus, hoc oportet crcdi cssc quod Dcus esi, sictit dc
l.il isie per allcgoria> cl (igiiias dixcril, ciim et aiili- uiiigciiito Filio iii Catbolica crodilur. Ilaqiic ad illam
quorum qu:G lalia fiierant apcriret , el sua cnod:itc fugiondam et dcleslandam lurpiliidinem vos * ncces-
inanifestequc monsiraret. Non liabont cigo isli ad sitas revocal, ul noii lcrram quasi aliam atquc divcr-
qiias inlerpretationcs revcrtanlur, cuiii illis dc aiicto- sam, sed ipsam Dci naturam niger ille cnneiis difliii-
rc suD lcgitur, Juxla unain vero parlein ac liilus illu- dat. Quod si non genuil, scd focit oam Dciis, qu;oro
uiide fecerit. Si dc sc ipso , (|iii(l aliud csl qiiam jjc-

' rdili, innrclr.tiim.Vnm o^valicanis Mss.ôbliiratu»!. Allor
Vaiktiiiiis cum Mcloriiio i-t anliquissimo Corl)eio:isi, inlrn- nnis<e?Si dc alicna aliqna iialura, qii i ro iitruin
Viiii. rurliri; iutii iisii rariini, al) auclorihus clasMcis Uiiiien,
I i\io, ()\i'lii>, ailliihiliiin.
' >lss., piwcchiui. '
i:ioinnihiis \*ss. , fnlturcs.
» >ic Ms>. .\i nJiu, iii iii>ii.i de iHvini), iiuj lc i:s (w.>iti « lyoil qiiisi rorpiis /til Pci
M>;>;,,
» ViUvi vuliio, ;io.$. Al vss., ros.
,
,9,
CONiKA 1 riSTOI.AM MA MCIIA;!, S. At(;iJSTI.M 104
aii iiiiila. Si boiia. cral crgo aliqua iialura boiia, ciincuni lcrrx lencl>raruin. Sed quidquid :iliud luvo-
toiia
Dcuin quod iiullo iiiodo di- iicritis ligurx', quo dux- islx lerra: ttibi coiijuiii;:iulur,
4IUX' iion perliiicbal
atl :
audcbilis. Si aiilcin iiiala, noii crgo illa gciis le- dolcro piofecto Maiiiclia:i littcras non potestis : noii
ccre
Hcbraruiii 8ola iialura niala cral. Aii forlc jaiu iiidc diio aliiis (piibus cxprcssius isla descripsil; forl.iS-
aswJiiipsiiral parlein aliquaui Dcus, quaiii iii lcrram sis oniiii qnia p:iucioribu» nolx sunt , niinus pi-ri-
hiciscoiiverlcrel, el super illain sua rcgiia stabilirel? culi li:ibere vide:iiitur : s<:d islag ipsas di; qiiihiis
Uc lola ergo id fccisscl , ul jam olim inala nalura iiuiic agitur , Epislol.-i! Fundamcnti ,
qux forc oiiiiii-
iiulla cssel. Quod si iioii dc alieiia subslanlia fecil bus i|iii apiid vos illiiiniiinli \ocanlur solet cssc iioiis-
tcrrain lucis, reslal nt c:iin dc niliilo lccciit. siiiia. Hic (|uippc ila scrihitur : Juxla unam veyo pur-
CAPUT XXV. — 27. Ex uiliilo creari per Umni- lein ac lalus illius illuslrit ac sanclcc lerrce, eral lenebra-
potenlem boiia ulia aliis inferiora. In figuru coujunciio- rum lerra profunda et immensa maguiludine.
iiii duarum terrarnm ,

qualiscumque (ingalur , semper CAPCT XXVI. — (loarclanlur Maniclicci, sive tor-
inesse deformilatem aul absurdilalem. Quarc , si voiîs tuoto lalcre conjunctionem iUam fieri dicanl, sive curro,
jam pcrsuadetur posse aliquid boni oiniiipotcnlcm sivc rccto. In lioc lerlio genere junclurce cssct concordia
Dcuin de nihilo facere, venile in Calholicam; el dict pulcliriludo ulrique terra: conveniens. Quid c\speoU'i-
scile, oinnes naturas quas fecit Deus ei condidit, cx- iiius ainplins? Teneinus eiiim qiiod juxta I ilus eral.
cellentiK gradibusordinatas, a suinmis usquc ad iiifi- Qiioinodo lihet jam fingile figuras, et qiialia libct li-
nias, omnes bonas, sed alias aliis esse poliorcs : eas- ncaiiicnla describite; inolcs certe illa immcnsr lci -
que factas csse de nihilo, cum Deiis arlifcx pcr r.v. leiiobrarum , aut reclo latere adjungebatur lerrae
sapienliam suam poleiitialiter, ul ila dicain, opfiaic- liicis, aiit curvo, aiil tortuoso. Sod si lortuoso ; ct illa
tur, ut posset esse quod non erat : et in quanlum sancia tcrra torluosuin habcl iutus: nnin si ipsa rc-
cluin habet latus el tortuoso Iiiijiis lalcic iiiigiinr,
esset, bonum esset ; in quaiitum aiitein deficerel , se ,
inlcrpaient cavernu; quxdain proriiiidx' por iiiGtiiluin

non de Deo genilum, scd ab ipso de nihilo factiim
ostenderet. Quid enim vos tcneat si considcrciis ,
inancs, nec jain supra terraiii lanluni ' lcnchranim
noii invcnilis : cuin lerram himiais quam desciibilis, inaiiitas erat, siciit audiresolebamus. Qiiod si ita osi,
hoc esse quod Deus est possilis dicerc iie quaiito nielius crat ul sc :iIii|uaiito longins lcrra lu-
jie/iue ,
ipsa Dei iiaiura foedilate quadnc illiiis inarctetur; ne- ininis removcrct, at(]ue illa inanilas tant:i intcrcssi-t,
que de illo genilam, ne nihilominus hoc quod Dcus nc omiiino possct a tenebrarum lerra ex ulla p;irie
cst cogalur intelligi, ct ad eamdem deformilalem re- contingi? inio ctiam tantum spatium patcrel inan s
deal nec alienam ab illo, ne in alieno regna eum
• ; profundilatis , ut î qiia gentis illiiis orirctur impruhi-
posuisse, et noii duas, sed tres naturas diccre urgea- las, etiamsi lemcre transilire in illam vollcnt princi-
inini; neque ab codem de aliena factam subflanlia, I>es lcnchrarum (quoniam nec volare pnssuiit corpoia,
ne aut boniim ahud lucrit pryeler Dcum, aut nialum idsi acrccorporeo supportentur), per illiid inane pr;c-
prailer gcnlem teiiebrarum. Remaiiet igitiir vohis, ul cipit;iti , el quia infinitum deorsum versns essel, ad
de nihilo lenam luminis Deum fecisse faieaiiiini ct : nulliim aiiquando funduin perveniciites, etiamsi .'eiii-
noii viillis credere quod si magnum aIi(|uod boiiiim. per posseiit vivere , nunquam laiiicn dum doorsum
quod lamen illo ipso essel inferius, Dcus ex nihilo scmper ferunlur, jiossent nocere? Si autcm cinvo la-'
facere poluit: potuii etiam, qiiia bonus est, cl iiulli tere adjungebatur, lerra qiioque lucis curvo oam sinu
bono iiividet, faocrc allerum bonuni, qiiod illo priorc deformiler recipiehat. Aut si inlrorsns isla qiiasi spe-
esset iiifcrius; poluil ct lerlium, cui secundum pra;- cic iheatri curva erat, curvani ternc luiniiiis |>artoiii
poneretur, et deinde usque ad inniiiuin bunum iiatu- tali sinn receptam iion iniiius def.irmi copulaiion.;»
lanim factarum ordincm dueere, doiiec univorsilas amplcclcbatur. Aut si ista curvum habehat Iutu>, ot
earum, non numcro indefinito inccria difflueret, scd illa recluin, noii ex lolo eain laleio altingehat. Et uli-
cerlo lerminata coiisisteret. Aul si nccdeniliiloislam que melius erai, sicul supra dixi, ut nulla cx parte
luininis terrain Deuin fecisse vultis fntcii, noii crit coiiruigerol, tantumque inaiic iiitercsset , ut ct jiisio
exilus quo laiilas tiirpiludines ct tam sacrilegas opi- intervallo ulramqiie terram scjiingcret, ct temerarins
nionos evadatis. improhos pcr infinitum pi-;ccipitos niliil nocere pcr-
'iS. Aut vidclo cerlc, quoniam liborum est carnati mittcrct. Quod si reclo latere l.iius rooiiim aitingehai,
cogiiationi pliantasmaia quaiia hbuerit ojriiiari, ne non vidco (|uidcin aliqua vel reccptaoiila vel hiattis :
forte possilis aliaiii forniam quamcumque liiiic coii- sed phwie video laiilam pacem tant;imquo secum tor-
junctioni diiarum tenarum invenire, ne tam dclcsia- r;r ulriiisquc concordiam , ut mnjor conjunclio esse
bilis et avcrsanda rerum facies animo ocourrat : lcr- nnii possit.Qiiid unim spcciosius, quid convenienliiK,
rain scilicot Dci, sive sit ejiisdem naiur;p cujus est qu:iiii rocluni rcclo iia copiilari, ul nulla ex parto si
Deiis, sive diversa-, in q;ia lamen Dci rogua fuiid.ita niis aliqiiis vel flexiis disriimpai aut diriinal iialura-
siiit, ita ingenli inole per immensum jacere, ut per lem ac stahilem pcr infinilum spatium loci ol ab inli-
iniinitum porrectis et apcrlis mcmbris jaceai, quihus nita ;rtcrnitfite juncluram? Qu;e recta latera uirius-
fcedissime alque liirpissime ab inferiori pai lc rccipiat qiie lcrr;p , ctiamsi intorposito inani sopararcnlur,
ctiam ipsiim iinincnsjc niagniliidinis iiian I l!i:u illum
• Sdla oililio I o*.. tnnln.
• Corbcii>.isisMi., icdc lis ' ct-ri). iciiîsMb., f,ii.«'jo/i(r.
, ,
103 LiBrn uxu?. if)&
non siilnm por sc ipsa piiKlm c>sont. quia lani loda a qno cssc omnc boiuim qiiod iii quacumqiie naiuia
con- crcdimus
ciwul sed intcrjCclo quoquc inlcmllo iia
:
sibi est , nisi , porniciosissime crramu». Qiio-
pfiierciU. iil hinc al.inc illinc pariles rcclilmlinos niodo ergo iile et sunimiim maliim osse dicit banc
oiiaiii siiie iiHa conjunclionc, ipsa tamcn similitudi. c lcrram , in ciijiis laieris rcctitiidino iuvonio ,
quanlum
nnain pukririlndinem' convcnircnl. Cnin aiiloin ad corpus atiinct , non parv;c piilohritiidinis boniim
in ;
ncccdil ist:i conjiinclio, qiiid concordiiis ac pac.ilins ci ab omnipotcnlc at(]iie oplimo Dco cam vnlt esse
liac ulr.K|ue lerra ;
qiiid vero cliain ipsa copulalionc pcniliis alienam , cuin id ipstim bimnm quod in illa
duoriim rcclorum lalerum pnloliriiis dici aui cogilari invcnimns , cui alii iribuondiim sil , nisi auclori bo-
possil , non invonio. noriim omniiim , nim invcniamiis? Scd maliim erat ,
CAPHT XXVII. — 29. Pitliliritiido recti taleris iiiquil , etiain illiid latus. Puta mnlmn csse : dclcriiis
possclterra tenebrarum detnihi tine uUa detractione esscl ccrlc si non rectnin , scd (listorlum cssct. Quo-
tnbstanti(e. Sic malnm animee accidH nitlla nddiia dc<-
iiiodo i;;iiiir est summuin malum ,
quo potest aliquid
tractave siibitnnlia. Latiis tenw lenebrnritm in quantHin cogitari dctcriiis? Deinde ncoessc csl :irK|iiid boiii sil,
reclum essel , honi aliqnid liabcret a Dco condilore. qiio carendi) fit rcs qii;eciimqiie dotorior. Carendo
Qiiid laciain cum crrore ' pcrvorsis cl consueuidinft antem rcctiludinc fierct l;itus illiid dclcrius. Inest
implicatis niiscrrimis animis? Non enim sciunt isti ergo illi boni aliqnid rcctiludo. Et nun(|uam milii
hoinines qnid loqiianlur , cum h;pc loqnunlur : non dioes undc iiiest , nisi ad cum le contuleris , a qiio
ciiiin altcndunl. liogo , ncmo vos nrgoi , nenio in sive magna sive parva , omnia lamcn bona csse faiea»
certamcn prcmit , nemo prxUeritis insnltat crrorilms, miir. Sed jam a lalcris bujus consideraiionc iransc.i-
nisi qui divin.im misoricordiam expcrtns non esl , nt iiins ad alia.
carprel crroribus : tantiim id againns , ul aliqiiando C.\PUT XXVIM. — Z\. In terra ienehranm nalnras
finianliir. Intiiemini p.inliilnm sinc animosiLiic ct qiiiuqnc ponit Manicliwns. — Unbituhanl , inqiiil , in illa
aiiiaritndiiic. Onincs lioiniiios snmus ; noii nos , .sed
terra itjnea corpora gcneru scHicet pi^slifern. (iimi
,
onoros cl falsitates odcrimus '. 0"'''so inlnomini liabitnbant animaia

,
dicit , ; iitiiinc alqiic vivontia vnlt
piiiiliilum. Pens misericordiarum , a.ljuva intuentcs , intolligi. Scd nc dc vorbo caltimniari vollo vidc:iiijur,
et veriim qHxreiilibus inCcrins Inmcii aoccndc. Qiiid attondamiis i^los omnes habitatorcs lernu illins ,
enim intolligimiis , si noii inlcHigimus roctnni melins qiiomadmodiim in qninqno genora viva dislriliuat.
esse qnam |»raviim ? Qii;vro crgo a vobis , si placide Ilic infinita: , inqiiil , tenebrw , ex eadein ninnanles
modosle(|iic accipitis , rcclnm latus lcrru; tenebra-
iiafiira inceslimnbiles , cuiH propriis felibns : n'i.ru quns
riim qiiod reclo laleri lerra; lucis adjnngitur, si
, erant aqiia' canoso' ac lurbidce cum siiis inlinbilutoribus ;
qnispi.ini dopravarol , Mullamnc illi pulclirilndinem

qiiaruin interius venli horribiles et vehemenles ciim sito
adimcrct? Necesse csl faleaniini si lalrare nolitis ,
principe et geiiitoribus. liitrsumregio ignra et corrupli-
non solum ei si dcpravetur pukhriludiiiem auferri
, ,
bilis cuin suis dncibns et nntionibiis. Piiri more intror-
scd eain cli.Tm pulchritiidincm quam cnm reclo laiere sum ijeiis caliginis ac fumi plcna , in qua morabatur
terre luinints potuil halicrc commuiicm. Ilanc cigo
iinmanis princeps el oninium dnx hahens circa se innu-
,
anroreiis, et de reclo pravum faoiens , nl discord.iret

mirubitcs principes qirorum omniuni ipse erat mens et
,
qnod ooiH ordabal ot iiblioricret qiiod coiigrucbat

, ,
origo : hwquc fueriinl naluiw qiiiuque lerrw pesliferw.
iiuim|uid ali(|iiain inde aurerrcl substantiam ? Sic ergo
Animadvcrtimus quinqiic naluras quasi partes uniiis
discile , non substantiam inalnm esse , sed sicut in
natiirac quain vocat lerram pcstiferam. Ila; suiit aii-
,
corpore commntaiione fonn» iii dcterius , amitli spc-

tem : lenebra: , aqiioe ventl ignis fumus qii.-^s
, , , ,
cioni , vol poliiis minui , ct foedum dici qnod pul- quinque naiuras sic ordinal , ut cxteriorcs csclcris
chrum antea diceiiatur , ct dispiicere corpns quod numerarc tonc-
sint tcnebrjR , a quibiis incipit. Intra
anlea pl.icnerat : sic in animo reci;c voiuntatis dccus,
bras aquas consliliiit ; inlra aqu:is ventos inlr.T
, , ;
qiio pie jiisleque vivilur , commuiata in dolcrius

vcnlos igncm inlra ignem fiimnni. Et habebant
, ; ,
Vdliinlatc depravari ;
quo poccaio cflici animam mi- isl;c qninque natursc wa quxqiic gencra inhabitalo-
soram ,
qunc honesiatc roctie volnntatis beatilalem
rum suorum qux nihilominus quinqiie snnl. Qiia-ro
,
oblineluil iiiilln addita dctractave subsLinlia.

,
namqiic utrum gcnus iiniim habilantium fuerit iii om-
30. Deinde ciiain illiid cogiLito quia elsi conro-
,
nibns quinqnc iialnris , aii divcrsa gonera , siciit iin-
damus aiiis cinsis latiis lernc lcnebrarum maliim
Diversa fuissc rcspondent
lur.c ipsK divers;c suiit.
esse quod obsciirum quod tenebrosiim , ve! si qnid
, ,
ct dc aliis libris iia docent , quod lencbru; habucriml
aliud dici potest , non taincn in co quod rectum cst
sorpciiles ; aqna^ , naiantes , sicul sunt pisces ; ve.ili ,
malum est. Sicul ergo concedo in ejiis colore ossc avos qiiaJriipcdcs
vobintcs , sicul sunt ; ignis ,
',
aliquiit mali , sic necesse cst cl vos concodaiis esse

siciil sunl eqiii , li'Oiies,et c;olera liiijnsmodi ; fumiis,
in ejiis rcrlilHdinc aliquid boiii. Ncfas est itaqitc hoc hominos.
bi|)cdcs , siciit suiil
qoanlumcumquc boni esl *, alicnare ab artifice Doo ,
CAPUT XXIX. — 52. nefrltititr lioc detiramenlitm.
' nas Toccs, m unam pulchriludinem, addidimns ex vc- Qiiis igitur isia ordinavit? qnis dislribuil alquc distin-
lere cixlicc ('.«(rlioionsi.
» Fxlili, cum errore lanlo. Abcst, Innto, a >:ss.
» sic MS8. Ai edili, noti rox, sed errores el fiiUilnles odi- '
sic Vss. At eilill^tenebras hnbilnreriitit xcrpentes: nqiiii»
nuf. nuKuiles, siciil siiiil piAces; veiitus rolitntes.sici.l stiul uves^
Ui cilitis, qiiwiliimci mqre bonn.n i'!l. igncs qiiiidriipedes, otc
,, ,
195 CO.NTIl.V KPISTOLAM MANICH/EI, S. AK.l.STl.N! m

\'\l ? qiiis niimeriim ,
(|ii:>lil:ilos , form:is ,
vil:mi tin- tia siia posscnl ct gigncrc ct roiitinerc , specicm illiuf
(lil ? II:ic cnim omiiia pcr s<; ipsa I)Oii:i siml ,

iicc (pi:iIisciiiin|U(; corporis (;l p:irliuiii similitudinem , qua
invciiiliir iimlc cuiqiic naliir.c nibi al) omniiim Ijoiio- in iinani foniiantiir picanliirque qualilatcm , aufert^
riim Dco aiiclorc irilmanlur. Non cnim sicul cliaos iioii polcs ;
quia i»i abstiileris , nullum erit corpus :
icscribcrc modo iiisinu;nc

, vel quofiuo cliam po<;!;i: (pi:c omiiia , si cs bomo , scntis cssc laudanda. E|
5oIcnl , informcm qinmdam nialeii(Mii siiu; sp(;cic ,

qiianlumvis illormii inb.ibitalorum sxvitiam , ct in<
siiie qualilalc , sinc meiisiira , siiie niimcro cl pon- lcr impelus dihiccralioncs et vaslationes exaggeres.
(lere , sinc ordiiie ac dislinclione , confusum ncscio iion cis lamen adimis niimerosos formarum lerminos ,
quid , alquc omnino cxpcrs omni qiialitalc ; uiide il- qiiibus sibi singiila eorum corpora membrorum pari-
lud qiiidam dociorcs grnci <Z:rctov vocant : iion crgo lihite pacata simt , ct tcmpcramcntiim saluiis , et
sic isli hancquain vocaiil tcrramienebrarum insiimaie modcramen anima; ' parles siii rorporis iii unitalcni
conaiitur : sid oinnino alilcr loiigcqiic divcrse alîuc amicitix concordiseque redigentis : qux si liumano
conlrarie lalus lalcri adjungiinl atque collinianl • : sensu intueris , vides plus csse laud:inda (piain illa
nalunis quin(|iie niimcraiit , di^lingiiunl , ordin:mt viiiipcranda qux- displiccnt. Vilupcro ibi lccum bor-
quîliialibus |)ropriis ciiunlianl ; n(!C cas deserlas ac roicm vcntoriim : lauda ibi mecum corumdcm vciito-
iniccundas essc permillunt , sed siiis inliabilatoribus rum spiiabilcm nutriccmque natiiram , ct spccieiii
complenl : eisque ipsis lormas congruas et suis liabi- corporis convenicntia partiiim conlinuati atque difTu-
tationibus accoinniodatas aitribuunt , et ,
quod aiite- si : quibus rcbiis omnibiis illos inhabitaiores suos po-
cellit omnibus , vilam. Ilcc taiita boiia cnumerare , tcraiit ct gigncic , et alcrc , el saluhriler conlincrc ;
etabauctoreomnium bonorum Deo alienaessedicere, eorumque inbabilatorum , ciim cxtcra quae in oinn'-
hnc esl nec in rebus agnoscere laiitum ordinis bobus animantibus superiori raiione laudaia sunt , imn
iium , nec in se lantiim erroris malum. proprie impigros et faciles undc velinl et quo vcliiit
CAPU T XXX. — 53. Quam ntulta bona in iis natu- transitus , et alarum in volalu concordem nisum cl
ris, quas pouit Mamcliceus in terra tenebrarum. — Sed non imparem motum. A'iiupero ibi tccum corruptio-
isla , in(|uit ,
genera (juinque illas naturas inhabitanlia , nem ignis : lauda ibi mecum genitabilem igncm *,
sava erant atque pestifera. Quasi ogo in eis saeviliam et vigentem opportunamque ejus temperatioiiem na-
))esteniiiuo laudav(;rim. Eccc ego tcciim vitupero quae scentibus , ct ut coalcscerent , et ut suis nnmeris
in illis mala esse criminaris : lauda lu mecum qux' iii lineamentisque perficerenlur , et ul vivere atque habi-
illis boiia ipse commemoras : ila videbis bona malis taro ibi possent : quae omnia non solum in ignis ha-
]iermixta te veile consiiluere pro summo et exiremo bit:itione , sed in ipsis qiioque babitaniibus miranda
nialo. Vitupcro ibi tecum pcsiem : lauda ibi mecum el laiidaiida csse cognoscis. Vitupero ibi lccum obscu»
salutem. Non cnim gcncra illa vel gigni , vel nuli iri rilalcm fiimi , ct immaniialem prLncipis qui in eo
vel inliabilare tcrram illam sine salute aliqiia poluis- siciit dicis , morabatur : lauda ibi mecum quod vtl in
scnt. Viiupero ibi tccum tenebras : lauda ibi ineciim ijiso iuino niiilam parlem invenis dissimilem cateris;
feciindiliitem. Tenebras eiiini dicis incestiniabiles ; et ex (|uo in genere suo partiuin inter sc siiarum con-
addis lanien , cum propriis felibus. Quanquam lenebra! gruentiam modumquecustodit , nl qiiadam unit:ite sit
non suni corporeae ; totumque boc nomen lucis absen- quod esl : (Jikc nenio sobrie conMdoral , el noii mira-
lia est : sicut nuditas , carere veslilu ; ct inanilas , biliter laiidal. Quid quod etiam fuiiio addis vim po-
,
vacare corpoi is plcnitudinc : ac piopierca lenebrye tenliamque generaiidi quando eidein quoquc iobabi-
,
nibil gignere poliierimt, qiiamvis lerra potueiit leiic- ut quod bic nunquam vidi-
tatorcs principes tribuis :
brosa , id esl , carens luce , ali(juid gigiicre. Sed in- mus ibi fumus fecuiidus sit , et salubrem suis babi-
,
tcrim boc omilt:imus : fclus tamcn iibi c.\oriimUir , et laioribiis piabcat mansionem ?
lcm|)eraineiitum cst aplum saluii ', ct i|iiXHlam con- CAPUT XXXI. — iti. De eodemorgumento. Qiiod
coniia numerosa ordinnt atque in iiiiitalcm cooedificat
principe immaniialem solam ad-
etiam in ipso fuini
nicmbra nascenlium sibimct inviccm luoderationis
,
vcrtisli quam vituperares, nonne debuisii altendcre
pace congruentia. Qu* omnia quis iion inlelligal ma- cielera qurc le in ejus nalurcc laudem cogerenl? Ha-
jori laude quam tencbras vitiiperati()iie dignanda? animam et corpus illam vivificanlem, Iioc
,
bebat enim ;
Vitupero ibi tccuin coeniim lurbidum aqnarum lauda ;

cum illa regeret, boc obtemperaret;
vita inspiratum :
ibi mecum ei ipsam spccieni qualitalcm()ue aquarum ,

illa praeiret, hoc subsequeretur ; illa contineret , boc
et inbabitatorum naianlium membra congruentia hoc numc-
,
non deflueret ; illa moverel in numeros ,
vitam corpns coiitineiilem et rcgcntem ,et omne tem- Nonne

rosa membrorum compagine constabilirelur.
peramenlum sui geneiis valeiudini accoramodatum.
ti; ad laudem movet in hoc uno principe, vel pax or-
Qtiaiiiumvis cnim aqiias coonosas turbidasqne repre-
dinata, vel ordo pacalus? Quod aulem de uno dictum
bendas , eo tamen quod lales aquas dicis , ut animan-
est, hoc de cacteris intelligi licet. Sed enim erat in alios
fcrus et immanis? Non Iioc laudo, sed tanta illa qtix
»Am., coUiniunt. Er. ctLov., collinunl. At Mss. habeni,
colliniani ; seu quod idem est, conliniant. Forle pro, colli- non vis atleudere. Qux si vel admonilus intuetur at-
icant.
* lii anlc excusis, foedus aplum saluti et quwdam, etc.
llfdiiiip.nitur iociis auxilio Ms. Sorhoîiri el yiiliqiiiss.l:iii
» il;i codex Corbeiensis. Edili vero, nwderamcn fornue
Cuih icuai;>.
* ^xlili, gcmtakm iyncm.
i97 LICEl\ LNLS. 198
MaiiiclKvo lemcre crcdiilil, quod quadrupodes edaces sint, el in concubilum miiN
«lue consideral, quisquis
sine dubiuiionc cognoscil, cuni de islis naliiris loqiii- tum ferveant. Sed mulli liomiiies ed:icita(e sua supe-
sumiiiis cl rant qiiemlibct quadrupodom,
lur, dc bonis qiiibiisdam se ioqui, sed cerlo bipcdes sunt,
iioii i|iii
iiiribricalis. siciil ost Pcus una Triiiilas . neque do bis quos nuii ignis, sod fuini csso lilios dioit. AnsoribiiS
fabricalis qn.T subiimiier ordinala sunl. siculi siiiil vero non facile qiiid(|uam cd.aciiis invcniliir : (|uos sivc
Angeli sancii el bealissiiiKe poleslales sed de infimis : in fumo ponal, quia bipedcs suiit; sive in aquis, quia
cl pro sui gcneris modulo in imo rcrum

ordinalis bo- naiare amanl ; sive in veniis, qiiia pcnnali sunt, et
iiis ;
quce duiii compar;mliir supcrioribiis, viiiiperaiid.c inierdiiiu volaiit : ad ignein corto socundum ojiis dis-
ab inipcrilis exislimanlur ; el diiiii consiileialur qiiaii- linciioncm non pertincnt. Quod aulom aliinci ad
liim his dcsil boni, quod illis adesi, ejusdem boiii al)- fcrvorom concubitus , credo eum aniinadvcrlisso hiii-
senlia mali nomen tencl. El ego qiiidem proplerea nieiilos cqiios, et sa*pe niorsis frcnis raplos in fonii-
sic de Wlis naluris dispiilo. (nioniam ea nominaiilnr nas : quod animadversum dum vull cilo scribcro, iion
qn:i' iii iii»c niiiiido ii«iia smil iiobis. Novimiis enim lo- allendil passerom parietinum , in ciijiis (omparaiionc
iiebras, aquas, veiilos, ignom, fumum ;
noviinusetiam qiiivis admissarius frigidissiinus invoniliir. bipodes
animalia scrpeniia , nalaniia, volaniia, qiiadrupedia, voro in fiimo cum ab eis qu;viiliir qiiare ordinavorit,
bipedia : in qiiibns omnibus , exccplis lencbris, qu;r, rospondoiit elatum et superbiiin osse bipodiim gomis:
iit dixi , nibil >um aliud quain lucis abscnlia ,

qiis liinc cniin hominos origiiiem trahere diouiil : cl qiio-
oculis non vidoiido disccrnunlur, sicut silenliiim au- niam fiimns globosus cl quasi tiimidus in auras cri-
riltiis noii audiondo ; non quia loncbne siinl aliquid, giliir, superbis csse similem iioii absiiido ailcndoriint.
sed quia lux non e>t.; sicut non quia sileiuium esl Qu;v aniniadvcrsio sufficcre debuii ad aliqiiam simili-
aliquid, sed quia soiiiis noii t's.t : e.\cci»lis ergo leiie- ludinem d:indain do supoibis liominibus, sive :ilI(<go-
Iiris iii liac cnuiiioraliono, ca;ler;e naliir.e suiit, ct ri:im vol formaiidam vel inleliigonilam : iioii lamcn
(iiimibus nolx; quariim speciom ,
qiiia in quanluiii- ut ideo bipedo.s animantes in funio el de ruiiio iiali
( iiiiKiiic csl, laudabilis el boiia csl, ncmo prudeiis ab- esse credanlur. Nam ct iii pulvcre nasci debucriinl,
:«lien:il :ib aiiclore oiiiniiim bonorum Deo. quia saepe non minore ambitu cl clalionc surgil in
C.\rLT XXXII. — 53. .Manicliaus ex iis qua; liic cadiim ; et in nebulis, quia plorumquc de lcrra ila
vliUl, oidiiiinil snfi pliniildsiiinta. Nam ille Manicb.ius, exlialantiir, ul loiige intuentibus incerlum cliam fa-
sicul voliiii iiaiuias (|uas liic didicit ' ordin;ire in phaii- ciant, fumusne an nebuhc sint. Poslremo, cur in aquis
lasmaiibus suis, velut iii geiile tencbrarum , omniiio et venlis de habilandi palientia ad habiialorcs duclum
falsus esse coiivincitiir. Primo ,
quia lcnebr.o niliil cst argumenlum , quia videmiis ct nalanlia iii aqiiis,
possuni gigiicre, ul dictum est. Sod non lales, inquil, et volantia in venlis vivere : iguis vcro el fuinus non
crant ilhe loiiobnc , (pialos bic nosii. Uiido crgo me deterruit hominem menlienlem, iil piuhTit eiim tales
do iliis doc»!S? An forle lam vcrbosus doctrin.ii polli- ibi habilaloros constiluere, quibns iiihil consiituerelur
cilator cogis ut credam ? Sed fac me cri.-dere. illud absurdius? Nam quadrupedem ignis incondit atipie
lamen scio, quod si non habebanl aliquain speciem *, corrumpit, et bipedos funius offocat al(|uc nccal. Vel
non liabent, niliil gcnerare poliiorunt si
sicul i.ûe : hic cerle cogilur faleri , se melioros diccre in genle
auiem liabobant, melioros erant. Tu aulem cum dicis lenebrarum istas fuisse naturas, ubi vuli oniiiia pejora
non fiiisse lales ,

quasi pojores aliquas credi cupis. credi. Siquidem ibi gignebat ignis quadriipedcm et
Posses diccrc ctiam sileiitium , quod sic csl auribus iiutriebat, ct conlincbal innoxie vel eliaiii coinmodis-
ut lenebrje ocidis, aruiua ilu surda vol miila nnimalia sinic. Similitcr el fiimus bipedes siios clemenlissimo
geiiuisse : ul cuni tibi di( crclur iioii csse aliquam na- sinu editos, non soliiin sinc mulcstia, sod vii:iliter
turam silenliiim, wspondcres, Sed iion lale silenlium, atquc indulgcnter usquc in illuin pi incipalum cdnca-
quale bic nosli ; ul omnino qiiod velles diceres eis vcrat ' cl continebal. Ita osienduntur islamendacia,
qiios semel, ui libi crodorenl, decepisscs. Quaiiqiiam aiiimadvorsiune rerum quae videnlur in numdo, sed
id quod cum indu\il , ut iii lcnebris serpcnlia iiata ininus diligonli miniisqiic solcrti cariiali sonsii con-
es.->e conlingciet , in ipsis (iiiidem primordiis nascen- cepta, et |ilianlasiiialibus parlurila, el lenieritale edi-
tium potuil bcne animadverli. Sed sunt serpentes qui la atque conscripia harcticorum numerum anxisse.
lam acule vident, et sic pnesenlia lucis exsullant, ut C.\PUT XXXIII. — 36. Katura oninis, ut natura
gravi>siiniim leslimoiiium conlia oiim dicore videan- esl , bona esl. Sed illo geiiere magis urgondi sunl, ul
lur. Doiiide iii aqnis nalanlia facile fuit hic discere, et intfUigant, si possunl ,
qu:im vere iii Catholica dica-
ad illa iransferro phanlasmala ; sic cl iii ventis volan- liir, oinnium nalurarum esse auctorcm Dcurn : quo
lia , quoniam hiijus crassioris acris impulsus in quo de genere * superiiis agebam, ciim dicerem, Viiupero
aves votiiaut , vciilus dicilur : in igne vcro qiiadrii- tecum pestein , ca;cilatcni , coenositatem tui bid:im,
|cdia iinde illi fingere in ineiilom venerit nescio. El l.orribilem volieinenliain, corruptibililatem, iiniii:ini-
lanien non fruslra boc dixil , scd parum allcndit , et tatcm principuiii, ct bis similia : laiida tu mocimi spc-
erravil nimis. Ilanc enim raiionem solenl reddere, cicm, distinctioiieni,ordinalioncin, paceni, unilalcin'
• I dirit. 1 1 iiosl viginli qualuor ver-
(lili viilô, gtiiis liie ' sic Mss. At odiiio Ijov., usque ad illitm pyincipatumtdu-
«is, tdrite futt dicere, el ad iUa Iransiie plinntnsmnla.
liic c(.l>at.
Ca^tUgauiur e\ Mss. * Kditio Ain. oi Mss.. qiio qenere ; oniisso de.
' iia Mss. Kilui vero, /(uiVin. * ^ criiiiin, iiiiil(!li:in, liic non hal)cnl Uss.
:
«OD CONTIIA F.PISTOLAM MAMCIF>TJ, 8. ALCLSTI.M tufl
lorMianim ,
mcnibrornm congriioiilias cl numcrosns cflBnos.-E .sinc islo boiio essc polucnmt, quo bono fip
parililnics , vilalia spiramciila ct nutrimcnla , lcm- hat ul aliqua natura corporea possct csse. Nam «piod
|icramciiUim saliilis, rcgiirwMi fl modcramon animrc, dicitis, qnoil ilja niala dc n.ilnris lalibns non possiint
fainnlalusqnc corponim ,
siiiiililmlincm concordiani- anlcrri ; rc-pondetur, qnod ct ill.i bona de naturis
(|uc iiarlium in siiignlis natnris vcl quan liahilahant, lalibus non possunt auferri. Ciir crgo istas res pra-
vcl <\»:v. haliitabaninr, el c.xlcra Imjusmodi. Sic cnim pter mala qnaj auferri non posse arbitramini, mala
intclliguiit, si tamcn siiic porlinacia vciint allenderc, natnralia vocare vnliis; proptcr ca bona vero quaeaii-
jam ct bona et mala se misccrc, ciim loquiinlur dc fcrri noii posse convincimini, bona naturalia vocare
illa lcrra, uhi solum cl snmmnm malnm fuissc credi- iioii vnllis?
derunt il.tqtic si tollaniur illa qux mala eniimerala

:
38. Rcstat ut quMralis (nam ipsa solet csse vox ul-
sunt, bona illa qii.-c laudata sunt sine ulla vilupera- tima)unde sintilla mala, qii.-e milii qnoqnedispliccro
tione remaiicro ; si aiilem bona ipsa loilanlnr, nnilam diccbam. Rcspondcbo forlasse, si vos prius dixeritis
rcmancrc nalnram. Kx qno jam videt qui potest vi- undc sint illa bona, qn:c vos quoqne laudare co?i-
dere, omnciii nalnram, in quanlnm nalura cst, bonnm mini, si absurdissimi cordis essc non vultis. Sedqnid
csse : quia ex una cadcmque rc in qua ct ego qiiod , ego istud quxram, cum ulrique fateamur, omnia qu;i-
laudarem, cl illc quod viinperarcl invcnif, si lollanliir cumqne et qiiantacumqnc lK)na sunt, ab uno Dco cssc,
ea qu.TC bona siint, nalura nulia cril ; si autcm lollan- qni summe bonus est? hesistite ergo vos ipsi .Mani-
?ir ea qn.TR dispiiccnt, incorrupta nalnra remancbil. cliaeo, qiii lol et tanta bona qiioe commemoraviniiis
Tolle de aquis ut iion sinl coenosoe et liirbidap, rcma- jnsteqne laudavimus, pacem concordiamque partiiiiu
/leiil aqna; pur.c atqne Iranquillai : tolle de aquis par- in unaquaquc natura, salnlcm valcntiamque animan-
tinm coiKordiam , non erunt aquae. Si ergo ' malo tiuin, el coelera qu.-c repetere jam piget, iia in terra
illo adeniplo nianel nalura purgalior, bono aulem de- commentilia tenebrarum esse arbilralus est, ut ab i!!o
traclo non manet uUa nalura ibi naturam : boc facil Deo quem bononim omnium falclnr auctorcm, alic-
quod bonnm Iiabct; quod aulem malnm, non natiira, narc conaretur. Non enim ea bona vidit, dum hoc so-
scd contra natnram est. Tolle de ventis borrorcm et lum altcndit quod displiccret : lanquam si quispi:vm
nimium impetum qui libi displicct, potcs cogilarc leonisfremiluexterriius, et cum intuens trabcnlemac
venios leiies alque moderatos : lolie de ventis par- dilaniantem pecorum aul bominnni corpora quoncuin-
tium similitudinem ,
qua eonim corpus in iniilalem qne apprehendisset, pucrili quadam innrmilate animi
conlinnalnr el sibi pacalur ut corpussit, nulia suberit tanto timore percellerelur, ut solam feritatem leonis
nalura qiiam cogiles. Longnm est perseqni calera inluens aique soevitiam, cstera ejus negligens omnino
sed manifestum esl eis qui nullo sludio parlinni jii- atque proeteriens, naluram animanlis, non tan- iilins
dicant, cum istae nalure commemoranlur, adjungi eis tum maliim, sed magnum malum esse clamaret, tano
quaedam qnibus displiceanl ; qu;X5 cum delraliiiniis, scilicet exaggeratius, quanlo tiraidius. Al si edomila
nalura; meliores niancnt. Unde inielligitiir eas, in feritate duci leonem mansueium viderel', proescrtini
quanlnm naturse sunl, bonas essc cjuia cum : cis visi iiunquam antea fuissct de illa beslia territns, tunc
cissim omne quod bonum habenl delraxeris, naiur.-e vacaret securo atque intrepido leoiiis pulchritudincm
nullx erunt. Animadverlile etiam , qui recte viillis considerare alque laudare. De qiio ego niliil dicam,
judicare , illum quoque principem immanem ; cui si nisi qiiod ad rem niaxime pertinel, lieri posse ut a!i-
auferatur immanilas , attendile quanta landabilia re- qna naiura oflfendat ex aliquo, et in totam * nascalur
manebnnt : compago corporis, membrorum hinc at- odinm : cum manifeslum sii multo meliorem essc
que inde congnicnlia, forma: unilas, el pax conlexta- speciem veraj ac viva; bestiie, eliam cum terret ir.
rum inter. se parlium , aniniae regentis et vcgetantis, silvis, quam imilalic atque siniulat.t; cum in parielc
famulantisquc el vegelali corporis ordo et dispositio. picta laudatur. Hoc ergo errore ille nos non decipiaf,
Quse omnia bona si anierantur, et si qua forte minus ncc coecos faciat ad considerandas naturarum species,
enumeravi, nnlla prorsiis nalura subsislcl. ciim qiiaedam in eis ita repreliendit, ut omni ex parle
CAPUT XXXIV. — 37. Nalura nunquam sine ali- cogat displicere, qiiod omni ex parte reprelienderf
quo bono. Sola mala consideranl Manichwi. Sed forlasse non poiest: alque hoc modo aniinuin ad xqunm jii-
dicalis, illa mala de talibus naluris non posse auferri, diciurn componentes,quKramus jam unde sint ciiin
et ideo naliiralia debere accipi. Non nunc quxrilur illis bonis mala, quae mequoqucimprobare'dicebam.
quid possit vcl non possit auferri : sed certe non par- Quod faciliiis videbimus, si in unum nomen polueri-
vum lumen est ad inlelligendum, omnes naturas, in mus cuncla conferre.
quantnm naluroc suiit, bonas essc, quod sine iilis ma- CAPUT XXXV. — 59. Malum nihil aliud quam
lis cogilari bona illa possunt, sine bonis aulem illis corruptio : ipsn aufem corruptio non nalura est, sed con-
nulla natura cogitari polest. Nam sine turbatione coeni tra naturam. Vbicumque corruptio, ibibonum ''uit. Qiiis
possum aqiias cogilare : sine pace aulem continnala-

rum partium, nulla fpecies corporis animo occurrit,
8ut ullo modo senliri potesl ; .ac per Iioc nec ilhc aqu* • Ita votercs lihri. F.diti vcro : t si cdo.nita f.ntiU
ditlceni lconcmmniiniietnnique viderel.
' Fdili viil;j;i. »;/ /ot.wj. Kiiipiula;iinrnx Ms«.
iii cdilis, sti? eigo. At iii ^:ss , st cigo. ^ Kilili J>.»J0 olhilin in. *l vi^s.. tinpiobae
SOl
LIDER UNUS. fOl
quod dicilur malum, iiihil guslias I.ibcrclur. Prxpropcre quippc ac praeposlcrc,

pmmJuljilot totum illud
quidem aliis qu:csivit undc cssct, quod priino iion quxsierat qiiid
esse aliud quaiii corruiUioiiem? Possuiil
mala nominari essel ct idco nullu modo potucrunl quicrcnli occur-
vocabuiis alia atquc
:
aiqwe aliis alia :
iu quibus mali rere nisi vana piianlasmaui, t|uibu$ diilicilo aniinus

seU qutul omnium rorum mulum sil,
corruplio csl. Scd corru- carnalibiis sensibusmullum p:isuisoxuitur. Uicctcigo

:i|iquid aiiimadverii potest,
conuplio pru- aliquis, non jam certaro, scd iion crrarc dosideraiis :
plio peril.c aiiimx', imperilia vocalur;
Undc cst isla corruptio, quod (juasi gencrale nialuui
dcniis, iuipiudeulia; corruplio juslx', injustilia; cor-
corruplio quieta; alquo tran
- rcrum bonaruin, sod lamcii corroptibilium esso com-
ruptio forlis, ignavia ;
trisliiia, vel jaclan- pcrinius?Qui lalis quierit, cilo iiivciiil magiio ardoio
quillae. cupidilas, vel melus, vel
vcruin peloiis, ct consi.inli persoveianlia pio pnlsaiis,
tia. Dcinde corpore animalo corruplio sanilalis,
in
Per homines enim commemoralio alitiua signis ver-
dolor ct morbus; corrupiio virium, lasîludo; corru-
plio qiiielis, iabor. Deindc iii ipso solo corpoie cor-
borum licri polcst : docet autcm uiius vcrus Magislcr
ipsa incorruplibilis Vorilas, solus Magislor inlorior :
rupiio pulcbriiudinis, fcedilas; corruplio rccliludiiiis,
qui cliam cxteiior faclus csl, ut uos ab cxlorioribu-i
praviia»; corruplio ordinis, pervcrsitas; corniptio
discissio, aut fr.ictura, aui dimimilio. ad inlcriora revocarcl ; el furmain servi actipicns, ut
inlcgriialis,
harum rcrum quascomme- cjus sublimitas' surgciilibus iiinolcsccrct, jacontibus

Longuin cstet difficile et
Iiumi!isapp:trcrcdignatus esl. In ejiis nominosupiilicos
meravi, el aliarum innumcrabiliumomnescorrupiio-
ues nominaiim onuniiarc; cum ciiam mulLc qu;e di- simus, el per cum niiscricordiam Patris implonuitos
ista quxramus. Primo cnim brevissime rcspoiidori
funtur in corpore, possinl ct in anima dici, el iniiu-
polest qiia;rcnlibus uiide corruplio est, cuni dicitur,
mcrabilia sint in quibus propria vocabula corruplio
leneal. Verumtamen videre jam facile cst nibil no- Cx eo quod lix naturui qux corrnmpi possuiil, noit
quod labefacit naturalcm sla- de Deo gcnitx, scd ab co de nibilo factx suni : quas
cerecorruptionem, nisi
ideo caui non eSso naiuram, sed conlra nalu-

ûoniam bonas ralio supcrior demonstravit, ncnio po-
tum ; ci
rebus malum cor- test recle dicerc, Non fecisset Deus bona. Si autem
ram. Ouod si non invenilur in nisi
riipiio, ct corrupiio nun est natura; iiulla ulique dixerit, Sumnie bona fccissel*, oportet inlclligat
nntiira mnliim est.

summum boiium ipsum cssc, qiii fecil Iiac bona.
iO. Sed si hoc forle inlelligere uon valelia, illud

CAPUT XXXV 11. — 42. Solus Deiis summe bonus.
quod corrumpiuir, bono aliquo Quid niali, inquis, fiorot, si cl ista ficrent suinine
allendilc, qtiod onine
miiiuilur : quia si non corrumpcrelur, incorruplum bona?Et lamen si quis ex nobis quxroret, accoplo
rssel si vcro etiain non possct omnino corruinpi, in-

cl credilo Deo Patre summo boiio, si esset aliud
;
corruplibile csset. Necesse estaulcm ut sive incorru- summe bonuin, uiido cssc nubis |)ie vidcrotur, iiiiilo
piio sive incorruplibilitas boiium sit, si inalum cst inodo recle respondoremus, nisi de Deo Palre qui
corriiplio. Sed nunc de nalura iiicorruplibili nulla suninie boniis esl. Quod eigo de illo csl, meniineri-
quaîio est : de his .tgiiur qua; possunt eorruinpi, mus nalum de illo esse, non ab eo factuin dc niiiilo,
qua; dujn non corrumpunlur, iiicorrupla dici possunt,

et ideo et lioc summc, id est, iiicorruptibililer bo-
iiicorriiplibilia non possunt. lilud enim soliim incnr- num esse : videmusque injustc flagitari iil tam
ruptibilo propric diciliir, quod non tanluin non cor- sumine bona siiil quu; fecit de n>h>lo, quaiii suminc
ruinpitur, sed eliam nulla ex parle corrumpi polcsl. bonus esl ({uem de se geiiuit : qucin nisi uiium gc-
Incorrupla ergo qua;cumque sunl el laiuen corrum|)i nuissot, non id quod ipsc cst gcnuissct, quia ipse
jK.ssunl, cum corrumpi cceperinl, eo ipso bono mi- uiius est. Quapropler uiiico quidem Filio, pcr quciii
nuuntnr quoincorruptacrniii; etmagno quidem bono, facla sunt a Palro omiiia boiia de niliilo, imperile
qiiia in.-<gnum malum csl corruplio : ol qiiaindiu in alque inipie fialrcs qiiarunlur ', nibi ex co quod iii
eis aiigcri corrupiio potest, lamdiubabenibonumquo Iioininc apparere dignalus Cst. Nain ideo et unigoiii-
ininuaiiluf. Qiia|iroplcr iiaturx illie quas in tcnebra- tus in Soripturis et prinioseiiitus dicilur : uiiij;eiiilus
nim lcrra fuisse coiifingit, aul polTiint corrumpi, aut a Patrc, primogciiilus cx niortuis. Ei viUimus, iii-
noii potcraiit. Si non polcranl, incorrupliitiles erant, quil, (jloriam ejus tunquam ^nigcniti a Palre, pleui
*
<liio l)Oiio superiiis niliil est. Si polcrant, aulcorrum- graliael veritale {Joan. i, 14, 1$) : el paulqs dicit. Ut
|iebaiiiur, aut non corrumpcbanliiF : si non corruin- sil ipseprimogenilusin tnultis fiatribna (Rotn- VU|, 29).
|>«:baiilur, iiieurrupUB erant, quod vidcnius siiie ma- 43. Quod si diikorimus, Non jaiii cssciit ista bona
gna laudc dici non |MSse : si aulcm corrumpcbantur, qux de niliilo facla sunt, scd lantummodo Dei iialura
niiiiufbuiiiur illu lam magno boao ; si niinucbanlur esset "
; invidcbimus taiilis boiiis; cl vo\ impia est.
(xMio, lial)ebanl bonum quo minuerenlur; quod si ba-
li(b:)nt bonuin, non cranl nalur.e illx suminum ma-
Sola edilioLxiv., subtilitas. Minus bene.
>
Iniii, ct uiniiis Maniclixi fabula falsa esl. tiemo potest recte dicere non Deum botin fecisie.
» Edili,
î aiUem dixeiil simiitu; boiui fecisse, etc. Casligaiilur aii-

C\riJT XXXVI. — ii. Unde malum, sive corruplio clori.ale velerum iiianuscriplorum.
' Lov.: Quapropler de unicu <iuidem Filio, im-
Oaui. Scd (pioiiiam qux-sivimusquid esset malnm, ne-
pie frotres quenmtnr. Maie.
que buc nauir.im, s:'d coiitra naiuram esse cognoxi * sic Mss. Ai odiii, plenum.
» sic Mss. Editi auiciii uuimsrecle ferelianl : yoa jam c^r.e

nius ; coiiscquenicr quxrendum est undc sit : qiind
tala bona, qu(e de nihHo fucla siM sed taiiihiniiwdu l,it
Uio si fctissel, miiius forl.i^sc in Iia» lanli crroris au- n..luictn boimm ess-'.
hlXCT. ALtiLST. yill. ^Seft.)
bi
m CONTRA r.rMSTOLAM .MAMCII/f:;i, S. AUCU.STI.M LiBr:K UNUS. 201
iiijiiri;iiii ptil.irc non lioc csse quod bciis csi, el idt-o 11'ili tcnK.-re nondum inlcll(;cla damnarc; supplexque
iiollc cssc uliquod boniiin, (|iioiiiiiin ei pr.cponidir illi qiii liinicn cst iiicfilis ', all(;nde ut inlclligas. Cuiii
Dciis. Qiixso, p»(crc, iialnra aniin:c lalionalis, ali- cnim dicitur, nalura corrii|)tibilis; non uiiuin, scd
(|iiaiito tiiiiius lc cssc (|iiain Dciis cst, cl lanlo inimis, diio noiiiina dicunlur. Itciii cuin dicitiir, Deiis fecil
ut post i|isum lc nicliiis ali(|uid iijn sit. I'.ilcrc, in- dciiihilo; non uiiiim, ^d duo nomina audiniu?.
(|iiain, cl inilescc illi ; nc tc adliiic rc[icllal iii inriina, Mcddecrgo istis singiilis ill:i sii giilii, til cuin andis
iil/i per nn};iistias pccnales ctiain al(|uc etiani hoiium naliiram, ad Dcum pertineat; cum audis corriiplihi-
<|uod es vilcscal tibi. Supcrbn cs iii Dcum, si iiidi- lcm, ad nihilum : ila lamcn ut ipsx corrupiiones,
îiaris (|uod tc anleccdil; ci iiiinis coiitiiincliose de quamvis n')n siiil cx Dci artc, iii ejus tjuien polc-
illo seiitis, si non incfTaljiliter gralularis tani iiia- sliilc siiil disponcnda;, pro rcrum ordine et mcrilii
gniim bonum essc le, ut solus sil illc pranstaiilior. Qiio aniiiiarum. Idco recte dicimus ab illoesê pracniium
conslilulo nt(|uc firmaio, iliud nc dix( ris Me solnin ' : atque supplicium. Ila enim non * fccit corruplioncm,
iiaturam Dcus facere debiiit ; nollcm ul post mc ali- ut possit corruplioni eum dare qui cornmipi mc-
qiiid boiii ficicl. Non eiiim quod bonum est post ruerit, id est, qui se ipse coeperil peccando corrum-
Deum, jam dcbuit cssc novissimiim. Et hinc maximc pere, ul cruciantcm sciiti;il corruplionem invitus, qui
npparcl qiiantam tibi tribuerildigiiilatem, quod Dciis hlandicntcm commisit volens *.
qiii soUis tibi naturalilcr dominatur, fecil alia boiia C.APLT XXXIX. Mula quomodo tint a Deo. — 45.
quibus lu quoque domiiiareris. Nec iiiireris quod Non cnini iii Vetcrc Testamentolanlum scripliim est,
niinc tibi non omni modo serviunt, et le aliqiiando Ego facio bona, et condo mala (Itai. xlv, 7) sed :
eliam cruciaiil : quia Dominus luus majorcm pote- evidciitius in Novo, ubi Domiiuis dicit, Nolile limere
statcm habel in ea qux tibi scrviunt, quain tii in eos qui corpus occidunt, el ampliut non liabent quid fa-
ipsa*, lanqiiam in servos scrvorum suorum. Quid ciant ; sed eum tiniete, qui cum corpus occiderit, liabet
ergo miriim si libi peccanli, id est non oblcnipcranli poli'slalem aiiimam miltere in geliennam {Mallli. x, iS,
Domino tuo, pocnalia quibus dominabaris cffccia et Luc. XII, 4). Voluntaria; aiitcm corruptioiii addi
suiil? Quid enim tam juslum, el quid Dco ?juslius judicio-diviiio pceiialcm corruptionem, manifesiissimc
IIoc nanique humana natura in Adam meruit, de quo aposioluS Paulus allesialur , cuin dicit : Templum
nunc non est disputandi lociis : sed lamen doininator enim Dei sanctum est, quod estis vcs : quisquis templum
justus et justis prsemiis et juslis suppliciis approba- Dei corruperit, corrumpel illum Deus (ICor. iii, 17).
tur, benlitnle recle vivenlium poenaque pecoaiitium, Quod si in vetere Lege dictiim essel, quihus iiive-
Nec tamen sinc misericordin dereiicln es, quac certis ctionibns isti impetiim faccrent accusanles qnasi
rerum temporumque mensuris vocaris ut rcdoas. Itn corruptorem Deum ! Quod verbiim meluenlcs multi
recto moderamine aliissimi Condiloris usqne ' ad hona laliiii interprcles, noluernnt diccre, corrumpet ; f,cd
lerrena pervcnlum est, quoe corrumpuntur et refor- dixerunt, disperdet illum Deus : et non devianles a re
manlur, ut haberes supplicio mixla solatia ; ut et ipsa, offensionem vocabuli deviiaruni. Quanquam isti
laudares Deum delectata ordine bonorum, et refu- non miiius invehereniur in perdilorem Deum, si hoc
gercs in eiim exercilala experimenlis malorum. Ila iii Lege veterc aul Prophetis invenirent. Sed gra^cis
in quanium tibi lerrena serviunt, docent te esse do- exemplaribus convincuntiir , in quibus aperiissime
minam suam ; in quantum autem molesta suiit, do- seriptum est, Quisquis templum Dei corruperit, cor-
cenl ul servias Domino tiio. rutnpet illum Deus. Quod si qnis ah eis quoprat, qiio-
CAPUT XXXVIII. — 44. Nalnra a Deo, corruptio modo diclum sil : ne corruplor piitetur Deus, expo-
ex niliilo. Quaproplcr quamvis sit inalum corruptio, ntint slaiiin, corrumpel diclum esse, corruplioni ira-
ct quamvis non sit a Conditore naturariim, sed ex det ; vel si quo alio modo possunt. Qiio animo si
eo sil, quod de nihilo factac suiit : tamen eliam ipsa essenl in veterem Legem, et mulla ihi miranda inlcl-
illo rcgente et gubernante omnia quae fecil, sic ordi- ligercnl, et nondum intellccla non cum odio hiccra-
nala esl, ut non noceal, nisi naturis infimis ad sup- rent, sed cum honore differrent*.
plicium damnatorum, et exercitalionem admonilio- CAPUT XL. — 46. Corruplio laidit ad non esse. Si
nemque redcuiiliiim, ut iiiIi;Breanl Deo incormpli- qiiis aulem non credit ex iiihilo esse corruptionem,
bili, maneantqne incorrupli, quod uiium csl bonum proponat sibi lia-c dno, esse et non esse, quasi ex
nostrum ; sicul pcr proplielani dicilur, Milii autem divcrsis parlihus; inleHigeiidi graiia, ut ciim tardis
inlicerere Deo bonum est {Paal. lxxii, 28). Neqiie il- lardiiis ambulemus : deinde velut in niedio conslitii.it
lud dixeris : Non facerel Dcus nnturas cornipiibiles. aliquid, iit pula corpus aniiiianlis, et qiuTrat hoc se-
Iii quanluin cnim naltira; sunt, Deus fecit : in quan- ciim, dum formatur illud corptis ct nascit.ir, diiin
tum aulem corruptibiles, non Deus fecil; non enini atigelnr cjus specics, niilrilur, convalescil, robor;i-
esl ah illo corruplio, qui solusest incorrnplibilis. Si

hx'C capis, gralias nge Dco : si non capis, quicsce, ei
>
lla Mss. lumm mentis accendil.
F.dili auteni, qui
* lii omissa eral particiila ni^gans.
edilis male liic
» Editi, blandientem illicila oblectatioiie cuncupiscentinn
» Fdili hic addunt, o anima livmnna ; quod a Mss. abest.
* lu Mss. deesl, in; ul vox, ipsa, ralioaalem aniniam re- commi^îl ro/cns.Exf,unximus boeovcrla, illicita olleclunoxt
svieiat- concupiscentLim, qnae absunl a ma;iuscri| tis.
^ 6lc Mss. At editi, quousque. Edili, defcrrcnt. Vcrius Mss., differreiU.
,
205 IN SLDSFQLENS OPUS.

50G
lur. decoratur. (imialiir. i:j t]uaiitiim maru«t. ot in footus quil.us (liNiii.guitur.
noc c «rriipiiones vocare
«luaiilum stabililiir, in quani parleni (.-'iitlai, utriiin ad audcremus. Qiiod aiilom in ojns
pulobriiudiiiis parie
esse, an iion esse : non Jubilabit esse quiJem aliînid laboramus. ciini ik.s niieniia descrunl
tomporalia (iur«
in ipsis etiain primordiis; sed quanto magis forma et diiiginms, ct peccatorum pociias
luimus. ct sompi-
S|»ccie et valontia constabilitur atque firmatur. lanlo toriia diligorc commonemur.
ntagis
lum
fieri ui sii, cl
Nunc ergo
iii eani parteni tondat qiia posi-
CAPUT XLM. — 48. Uortatur ad sumtttum bottum.
cst esse. incipiat corrumpi; debilile- Non orgo iu liac piilcliriludine quxramiis quod non
turomnis ille staius, languescant vires, marcescat
acccpit qure ideo infima est. qiiia quod qua'rimus
;
robur. fornia foedolur, dissilial coinpago incmbro- ,

non accepii : el iii eo qiiod accepil,
laildemus Dcum,'
ruin. conlal)€scat et dcfluat concordia partiiim qu;i;-
:
quia taniiim speciei bonum eliam huic quainvis iii-
rateiiam nutic per i^tam corruptionem qiio tcndat,
fima» dedii. Ncc ci tamen ut amalores cjus inbxroa-
utriiin ad csse, an non csse non piito usque adco
:
mus : scd ul Doi laudatoros eam Iransgrodiamur, ut
CTCum cl tardum, ul dubilet quid sibi ipse rcspon-
supra eam collocati de illa jiidicemus, non oi connexi
«leal, ctnon scntiat quaiito magis quodque corrum- in illa jiidicemur. Festinemusque ad
pilur, tanto magis ad interitum lcndcre. Omiie au-
illiid bonum .
qiiod ncc locis grassaiur «, ncc lempore volvitur, ct

lem quod ad inleritum tendit, ad non esse tendit. undo spociem formamqiie 3cci|>iunt omnes locales
Oumergo Deum incommutabiliteret incorriiptibilitcr
lcmporalosquenaturoe. Ad quod videndum
csse crcdendum sit, id aulem qiiod dicitur
mundemus
itibil, pc- cor pcr fidem Domini nostri Jesu Clirisli,
qui ait •
nitus non esse manifestum sit : ct cuin ista tibi pro- Beali muitdicordes, quotiiam ipsi Deutn
videbutit {Maltli.
posucris esse el non esse, atque cognoveris quanto
V, 8). Nonenim eos oculos ad illud bonuin ccrncndum
inagis aiigetur species^ lanto quidqiic tcndere ut sit;
pra'parari oporlet,
quibus cornitur lux ista difl"usa
quaiilo inagis augeturcorruplio, lanlo magis teiidere
per locos, cl non ubiquo intcgia, sod aliam
ut non sit : quid dubitas dicere in unaquMqiie nalura parteiu
hic habeiis, el alibi aliani. Verum iljum aspectum
corruplibili quid in ea sit tx Deo, quid sil ex nibiio ;
aciemqiic purgomiis, qua ccrnitur, quaiitum
cum specics secundum naturam sit, corruptio con-
iii hac
vila licoi, q'iid sit juslum, quid pium. quce
ira naluram? Quia specics aucta cogit csse, sit sapien-
et Deiim
tiie pulcliriludo : qu;c qiiisquis cernii. pncponit loiige
ratoniur siinime esse : corruplio vero aucla cogit
omnium localium spatioruin plonitudini
; et scntit, ul
noii esse, et constat quod non est, nibil cssc. Qiiid,
isla cernat, iion per locorum spalia difl"undi aciem
inquam, dubitas dicere, in natura corriiptibili, quam
mcnlis sua\ scd incorporca potcntia stabiliri.
el natiiram corruptibilem dicis, quid
dicis, et
Doo, quid ex niliilo? Et quid qua-ris Deo naiuraui

sit ex
CAPUT XLIII. — 49. Coticlusio. Ciii aspectui quo-
niam miilium inimica sunt pbantasmata qua; de
conlrariam, qucm si conGtcris summe esse, vidcs ci ,
carnali scnsii tracta imaginarie cogitatio nostra ver-

Bon esse conirarium?
CAPUT XLI. — 47. Corruplio permissu Dei a iio-
sat ct continet,
rum pbanlasmalum fidem

dctestcmur islam h;eresim, qua; suo-
sccula.el divinam subslan-
bis esl. Cur crgo, inquis, quod naturae Deus dedil, tol-
tiain per locorum spatia quamvis infiniia, vehil
lit corriiplio? Non toliit, iiisi ubi pennittit Dous : ibi
,
informein molcm disjecit atquc diflûdit, et eam ex

aulem permittit, ubi ordinalissimum et justissimum
una parte truncavil, ut inveniret locum nialo quod
judical, pro rerum gradibus et pro meritisanimarum. ;
viderc non poluit non essc naluram, sed conlra na-

Nam et specics vocis cmissae praeterit, el silentio per-
turam : et ipsum malum taiita specic el formis et
•miiur; et tamcn sermo nQSler ex prsetercunliuin
pace partium in singulis naturis vigente decoravit
\erborum decessione ac succcssione peragilur, et mo-
quia sinc his bonis nullam polerat cogitare natiiram,
demlis silenliorum iiilervallis dccenler suaviterque
ut ea mala quae ibi reprcbcndit, innumerabilium bo-
disiingiiitur : ila scse habel eliam temporalium na-
norum copia sepeliantur. Sed hujus voluininis iste sit
luraruin infima pulcliriliido, ul rorum iraiisilu per-
lerminus : in CTeleris cxiera ejus delirameiita Deo
agalur, ct distingiiatur niorte nasceniium. Cujus pul-
pcrmitlenie atque adjuvaiite arguentur.
chritudiiiis ordiiiem et modos si posscl capere sen-
»us noster ali|ue memoria, ita nobis placoret, ui de- * Nooniiili Mss., crassatur.
IN SUBSEQUENS OPUS,
yide lib. 2, rap. 7, Relractationum, t. 1, col. 632, a verbis n. 1, Contra Faustum Mani-
cheum scripsi grande opus («), nsque ad col. 633, n. 3, verbis, Faustus quidan)
fuit. M.
(a) isi.ud opus suunri Auguslinus una cum opislola 82 misit ad llicronymum qua in cpistola, cap. 2, n. 17, toslatur se id :
êris dicUissti diu aulc a(xe|iiain alt llieroiiymo ojiisloiatn ordin(? 7o, qux iili roddi aiite aiiiiiim 405 noii [loluil. Locuiii
»»;ro in lu-lraclalioiiuin serie mediuin inter contessionum libros in primo lonio edilos, cl libros de Actis cuni Folice maiii-
«Ji i'0 liic |iObii>a socuturos, assignai eidem operi ; quod proinde ad aunum circiier 400 relorri debel. Fl-equoiiter illud ci-
JM in lions de civilale Dei lo el 16; iu QU3cslionil)us suis iu Genosim, quacsl. 26, el in F.xoduin, qu;csl. 2 ; iii libro sociiii-
»1o cnnlra .\dversarium legis el rrophclarum, cap. 12; in lil>ro primo do Cousensu K\aiif;olisiarum, cap. 5, ct in lihro da
Bono ViuuiiJlis. cap. 15. nc co Cassiodorus in Inslilul. divinar. lillcr. cap. 1 Scripsil etiam ûgusUtiiis (inquit) cotilra :
KjHninm tTwtiicliwum iritjinta Ires libros, ubi ei ejm ucquisAiitutm praiUatem maiv.fetUa ratioiu: coiiiicil, ct de Itbro (.aicms
Uc.um mimliiluer dixyii^nit.
.
te!**—*-
IIIPFONENSIS KPISCOPI
COJNTll/V FAUSTUM MANICHÛM

TLxm trigtnta Ut$ <°'
UBER PJUMVS.
CAPUT PRIMLM. — Fauslns quidam fiiit, gcnic dareiitur ingenia, lam hreviter quam distincic cn
Afer, civitatc Milevitanus, cloquio suavis. ingcnio adverbo sibi, ipsoriim alque nosirorum verba con-
callidus, secta manichicus, ac per hoc ncfando eCrore sliliii.
perversiis.Noveramipsehomiiiem,quemadinodumeiiin CAPUT III. — Algustinus respondit : Tu seini-
commcinoravi iu libris Confessionum mcarum {Lib. clirislianos cavendos pulas, quod nos esse dicis : noe
5, capp. 3, 0). llic quoddam volumen

edidil adversns aiitcm psendochrislianos Cavemus ,
quod vos esse
rcclain chrislianam • fidem, el calholicam verilaiem. ostcndiimis. Nain quod seuiis esi *, cx quadain partc
Quod cum venissetin manus noslras, leclumque essel imperfcclum, ex iiulla tamen falsiim esl. Qnid ergo
afratribus; dcsideraverunl , et jure charitalis por si aliquid deesl fidci eorum qiios circiimvenire cona-
quam els scrvimus flagitavcrunt, ut ei rcspoiidere- niini, niiniquid ideo id quod eis ade^t dcslriiciidum ,
nius. Hoc aggrediar nunc in nomine alque adjutorio ac non polius id quod deest astrueudum esl ? Siciit
Domini el Salvaloris noslri Jesu Chrisii, ut omnes ad quosdam imperfectos loquens Aposlolus ail : 6'ai*-
quam nihil sit aculum in- dens et videns veslram conversationem, et id quod deat
qui \\xc legent, intelligant
genium el lingua expolila, nisi a Domino gressus fidei veslrce inChrislo {Coloss. ii, 5). Cernebat iili(|iia
homiiiis dirigantur ( Psa/. xxxvi, 23). Qiiod mullis quamdam fabricam spiritnalem, sicut alibi dicit, Dei
eliam tardioribus et invalidioribus occulta sequitale cedificalio eslis (I Cor. in, 9) : et in ea cernebal utriiin-
diviHLB misericordiae prspstilum est, cuin mulli acer- que ; et unde gauderel, et uiide satageret. Gaudcbat
riini el facundissimi, deserti adjulorio Dei, ad hoc ex eo quod jam sedificatum videbat ; saiagebal ei eo
vclociter et periinaciter currerent, ut a vcrltalis via quod usque ad culinen pciTectioiiis adhiic ridificaii-
longius abcrrarcnt. Commodum auiem arbilror, sub dum esse sentiebat. Ilaquc nos revera caiholicos non-
ejus nomine verba ejus poncre, ei sub meo respon- dum perfeclos, sed quodam modo, ut dixisti, scmi-
sionein mcam. chrislianosqiios failalis elsediicalis vestra perversita»
CAPUT II. — Faustus dixit : Satis supcniuo in te, insecianiiiii. Sed si qui adhuc eliam lales suiit, si
lucem jam iraduclis erroribus, ac Judaicoe supersli- vos pseudociirisliauos esse inlellcxerint ,
quamvis
lionis simul et seinichrislianorum abundc delecla captiosis quxslionum veslrarum proposilioiiibus, pro-
fallaeia, a doclissimo scilicel el solo nobis post bea- pter id quod eoruui fitiei deest , respondere non
lum patrcm uoslrum Manicboeum sludendo' Adiman- possint; iion tamcn sequcndos, scd devitandos vos
to ; iion ab re visum est, fialres charissimi, Ikcc esse cognoscunl. Sicut ergo vestra intentio csl seini-
quoque brevia vobis et coiiciiina responsa, propier chrislianos quos decipialis iiiquirere, sic noslra in-
callidas et aslulas confcronlium nobiscum propositio- tentio est pseudoclirislianos vos ostendere : ut non
nes, scribere, quo cum iidem vos ex more parenlis solum chrisliani peritiores vos convincendo prodanl,
Bui serpenlis capliosis circumvenirc (luasliunculis sed et imperitiorcs vos cavendo proficiant. Cur autem
voluerint, et ipsi ad respondendum vigilauler eis silis serpentem palrem iioslruui dixisti ? .An excidil tibi
instrucii. Ita enim fiet ut ad ea ipsa quae proposue- quemadnôdum solealis vitiiperare Deum qui liomini
rinl religati, uUerius huc atque illiic vagari non pos- proeccplum in paradiso dedit {Gen. ii. 16, 17), et
siiit. Ac iie profusa confusaveoralione legeniiuuiinun- laudare scrpeiilem quod ei per suum consilium oculos
AUMONITIO PP. BENEUlCTIKOiaM.
Conlra Fauslum libri triginta tres recogniti sunt denuo ad manuscripta exemplaria sex valicana, et octodecim Galli-
(!ana, nemigianum, Corbeiense, Audoenense, Michaelinum, Pralelleuse, l.yrense, Sagiense, Vindocineuse, l luriacense,
l!enigiiuuu.'n, casalinum, Cistcrciense, Bigolianum, Victorinum, Dominicanorum Parisiensium via Jacobaea duo, collejjii
(iarnardiiioriim, raris. unum, abbaliae S. Petri Carnotensis uuum ; ad editiones Am. Er. el Ix)v. necnon ad leclioucs varias
UclgicDiuin sex maiuiscriplorum apud Lov.
Comparavimus prceterea eas omnes ediliones initio Retr. ct Confess., 1. 1, memoratas. M.

." Ediiio Lov., chrislianatnque. Abest, que, ab editionibus ' Am. et fere onmes Mss., semim est.
?liis el Mss.
' r>ic Aiu. Er. el Mss. At Lov., stupcndo.
{a) Suii li circiier aanuin l

;,
209 CONTIIA FALSTLM MANUll^LM, S. AL(^L'STIM LllJKll SFXUNDLS. 2io

aporuil (Cen. iii, 7)? Piilo jiisliim esse ul serpenlLMii parmlein iiiiiin. Naiu ille le niiiiin eii;iin moclo vim-
illum diabdlum a voLis iaudalum, lu polius agnosi-as i>4>ial(is ngiioscit.
LIHEIt Si:CUNDUS.
CAPLT PHIMLM. — Faustus dixil : Accipis F.vaii- David quod Apostolussecuiidiim suiiin Evan-
oiiiint; :
gelimn?Et niaxime. Pioinile ergo el naium accipis gilium pra;ditari lcslalus est. Quod autem crat apt^-
Cliristum ? Non ila est. N^que ci(im seqiiiUir nl si sti>li 1'auli Evangolium, hoc etiam cajlcroruin Aposlo-
Evaiigfliiiin accipio, idciioo el naluiii accipiam Cliri- loruiii, et omiiiiim lidolium dispensatonim taiiii
81UIII. C'ir ? Quia Kvan^êiinin qiiidoin a prxdioaiione s;icramenti. IIoo eiiim alibi dicit : Sive ergo ego, sive
Ctiristi ei ossc coepit ct noininnii ; in quo lamen ipse illi ; sic pi(cdicamus, et $ic credidislis (I Cor. x\, 11).
nus<{nam se naluin cx Itominibus dicit. At tcix) ge- Non cnim omnes illi Evangclium conscripsoruiu, seil
iiealiigia adeo Ron esl Evangolium, ul ncc ipso ejus lamen omnes Evangelium prxdicavcriinl. N.irralores
sctipluf ausiis fuerK eam Evangoliiim nomiiiarc. (>uid quippc originis, i;ictorum, dictorum, passionum Do-
ciiim scripsil? Liber (fe)iera(ioni$ Jesu Chriiti filii Da- nnni iiostri Jcsu Cliristi, proprie dicti sunt Lvangeli-
tid {Mauli. 1,1). Non eigo, liber Evangolii Jesu Cliri- sice. Nam el ipstim nomen si quaeramus qiiid laline
sli ; sod, iikcr getieradonis : qiiippe ul>i ' ei slolla iulerprctetur, Bonum nuntiiim dicilur Evangeliiim ,
iiiducitur qH:e ooiirirmal genosim (Id. ii, 2) ; ut recte vel,Bona annimtialio. Quod qiiidcm cum aliquid bo-
Gencsidium lioc magis inmciipari possit qiiain Lvan- num annuiitiaUir, scmper dici polest proprie tamcn :
gdium. Al denique Marcus, qiii generatiimem sa-i- hoc vocabulum obtinuit illa quam dixi annumialio
bere non curavit, scd pr.edicalioncm tanlmn Filii Oei Salvatoris. Si autem vos aliud annuntiatis , extra
qiiod esl Evangolium, vide qiiam sit oompoleiilpr Evangelium vos csse nianifestum esl. Ulique surit
exorsus : EvattgeiiHm, inquii, Jesu Clirisli Filii Dei advcrsus vos parvuli quos appellatis semichristianos,
{Marc. I, \) Ul fiinc sarrsabuiidequc appareat gcnea- si matris charitatis vocem sibi ex ore apostolico pcr-
logiam non esse ETafl»eliam. Nam et in ipso MaUli:i'o sonantem audianl : S\ quis vobis annuntiaveril prtrter-
posl iiiclusum Joamiem in carcerem, tunc logiliir quam qnod aniiuntiavimus vobis, anatliema sii (Calut. i,
Jesiim coepisse pranlicarc Evangelium regiii (Maltli. 8, 9). Cum ergo ipse Paulus secundum Evangelium
IV, 12, 17). Ergo qiiidquid ante lioc mrratum esl sumn annuntiavcril Chrislura cx seminc David, vos
genealogiam esse constat, non Evangelium. Alioquin qui hoc negatis, et aliud annunlialis, anaihema sitis.
quid impediebat et Matlh«um ponere, Evangelimn Quis autem non videat qiianta cx>ci(ate dicalur, quod
Jesu Clirisii fiHi Dei nisi quia improbum pulavit
;
nnsqiiam se Christus nalumex hominibus dicat, ci'M
goncalogiain voc.ire Evangolium ? Quapropler, si jam poiic nuiiipiam se (iiium homiiiis laceal?
tibi distinctmn satis est, quod usqu<; niinc ignorasli, CAPUT KI. — Sed videlicet doclissimi homincs,
longe aliud esse ETaiige4ium quam gencalogiatn ; scias pi oforlis ii(»his ex armario vcstro , nescio quem pri-
me, ui dixl, accipcre Evangolium, id est, pra^dicalio- inum homiiiciu qui ad gcn(cm lcncbrarum dcbel-
,
nem Ghristi. Doquo quidquid jam perrogare volueris, landam de lucis genle descendit, armalum aquis suis,
omissis generalionibus quxre. Aul si el de ipsis coii- coiitra inimicorum aquas ; ct igiie suo, coiilra ini-
ferre est animus, non eqnidem recuso, cubi sit inilii micorum ignem ; et venlis suis , conlra iuiiuicoruin
m.tgna ct de liis ad rcspondondum copia : scd (u vcntos. Cur non crgo cl fumo suo, coiilra iuimico-
disoe iiiterrogarc quo<l primum cst. Videris enim rum fumum ; et tcnebris suis , conlra inimicorum
niihi I anc scire vellc, non ulrum Evangeiiuin acci- lcnchras : sed conlra fumiim aere, iit dicitis, ariua-
piam, scd uiriim generalianes. batur ; et contra tcncbras luce? An quia mala sunt
CAPLT U. — Ai;cusTiNL-8 rcspondil : Ccrte in- ftimus el tencbroc, non ca potuit habcrc bonitas ojus?
lerrogasti (cipsum velul ex persona nosLra, ulrtim Bona crgn siiiK illa tria , aqiia , vciitus , ignis. Ciir
acoi|)eres Evangelium ; ei respo«(iisli, Slaxiiue. Utir- ergo ca potuit habcre malitia gcnlis advcrsw ? Ilic
susque inlerrogasli, iitriim acciperes ChrisUiui na-
respondetis : Sed nqua illa geiitis tcnebrarum mala
tum ; et re^pondisii. Son Uu est : lianc scilicol caiisam
crat quam vero primiis liomo a((ulil, bona erat : et
;
subjiciens ,
quia ginieratio (>brisii non periinel ad venliis illius malus, biijus aulem bonus ; ita et hujus
Evangelium. Quiil crgo ro&|)oiideliis Apostolodicejili,
ignis boiius conlra maluiu ignem illius dimicavit.
Hemor eslo Clirislum Jestun rcsurrexisse a morluis ex
Cur crgo el contra malum fumuin non poiuil aflerre
seniine Darid, secundum Evangeliuni inetun (II 7i<ii. ii,
fiimum bonuin ? An in fiimo vestra mcnd.icia, taii-
8)? Vides iêrte quain nescias, vol te ncscire •fingas ,
qiiam fumus ipse, evanescunt alqiie deficiunt ? Ccrlo
quid sk Evangelium uec es doclruta aposlolica, sed
;
priinus homo vcster contra naturam contrariani bel-
ex veslro errore nAinines Evaiigcliuui. Aul si hoc clementis con-
liim gessil. Cur quinque illis qtia; in
appdlas EvmigrliiMn, quu^ AposloLi appcllavcruut unum allatum cst dc divinis
iraria gciile conhneilis,
£l>err36 ab Ev.ingclJo, qui non crcdis Chrisluin cx lenebras C;oioia
rognis contrarium , lux contra ?
• Apud Er. lugd. ven. Lov., ibi. M. cnim qû.ilu/»'' npii sunl coutrapia. N.im iicc aor fuino
,;
211 CONTKA FAUSrilM MAMClLtUM, S. AUCUSIIM

esl coiilmiiis , inullo iiiiiiiic aquu: aqiia, et vcnliis vi>()is .salvatnluin cijim ea inaiiducalit alqiio lu-
vciito, v.l igiiis igiii. ctatis.
CArUT IV. — Jamvcro illa sacrilcga (leliramenla Nam ct isla impia vanilalc seducli, scducitis Audi-
quis ;iu(liat ,
quod priinum lioniiiirin veslrum dicilis, loics vcstios, ul vobis cibos a/Tcr.inl, quo possil ligato
«ecuiuluin lioslium voiunlalom ,
qiio cos capcrcl iii Cbrislo subvcniri per vestros dcntcs el venlrcs.
cis
clcmciila qiKC porlabal imitassc alqiie vcrlissc, ut Talibus cnim auxiiiis ciiin solvi cl libcrari pra;dica-
rcgnuni quod dicilis falsilalis, in sua iiaiura iriancns, tis; nec saltcin toium, scd adbuc licet exiguas sordi-
iion lallacitir dimicarcl, cl subslanlia verilaiis miila- dasquc reliqiiias cjus iii stcrcoribus remanere coii-
Mlis apparcrct, ut fallercl? IInjus prinii liominis teiidilis, ut in aliis atque aliis rcriiin corporaliuin
lilium credi vullis Dominum Jcsum Clirisluin. Hujus formis ilerum alque iteriiin implcxic implicalaque
commciilitia; fahula; filiam dicitis veritatcm. Hunc teneantur : el si mundo stanle sohi ct purgari non
primum liomincm ,
quem laudalis ,
quia mutabilibus potuerint,jam illo igne ulliino qiio ipse rnundiis ardo-
ct mcndacibus formis cum adversa genle pngnavit bit{U Petr. iii, 10-12), solvanlur alqiic piirgeiiliir.
si vcrum dicitis, non imitamini si aulcm imilamini, : Nec tamen etiain lunc toluin Cbrislum dicilis posse
et vos meniiinini. Qiiapropter Dominus et Salvator liberari, sed ejus bon.c divinxqiic natiirai novissimas
iiosler Jcsiis Cbristus , verus et verax Dci Filius, residuasque parliciilas, qiiae ita sordidaiae sunt , nt
vcrus ct vcrax liominis filius, quod utrumquc de se iiullo modo dilui valeaiil , damnari in j;icriium coii-
ipsc lcstaliir, el de vcro Dco divinitalis aclernitalein, fixas globo borrido lencbrarum. Ecce qui sc fingnnt
cl de vero bominc carnis origincm duxit. Non novil indignari quod Filio Dei fial injiiria, qiiia eum naiiim
apostolica doctriiia primum bomincin veslrum. Au- stella dcmoiislrasse dicatur, tanquam gencsis ejiis
dilc Aposlolum Paulum Priiuus liomo inquil, de : , sub falali conslcllatione sit constiluta ; ciiin cum i|>si
tcrra terrenus ; secundus homo de coclo

, coelcstis. , non tanlum sub slellarum connexione, scd in vincnlis
Qualis lerrenus , lales et terreni ;
qualis coelestis , tales omiiium lerrenoriim, el in succis omiiiiirn lierbariiin,
el coelestes. Sicut porlavimus imnginem lerreni, porle- ct in pulrcdine omnium carnium, ct in corruplionc
nitts et imaginein ejus qui de coelo est (
I Cor. xv, 47-49). omnium ciborum , iia ligatum pollulumque consli-
Primiis ilaque bomo de terra lerreniis , ille Adam de tuaiit, iii ex magna, non tamen ex tota parle, solvi
limo lormatus; secundus autcin bomo de coclo coele- purgarique non possit, nisi et ab bominibus, Eleclis
«tis,Dominus Jesus Cbrislus quia Filius Dei venil : vidclicel MaiiichtXorum , eliam iii porris radiculisquc
ad carnem, qu<« suscepla cl hoino exterius fiercl, et rucletur.
Deus inlcrius permaneret ; ul et Filius Dei vcrus Et nos quidcm sub falo stellarum nullius hominis
essel pi;r qucin lacti sumus , el hominis filius verus genesim ponimus, ui liberum arbilrium voluntatis,
fierel per qucm refecli sumus. Cur ergo primum quo bene vel male vivitur, propier juslum jiidi-
vel
homincm vcslruni commeiitilium nescio unde pro- ciura Dei ab omni nccessilatis vinculo vindicemus :
ducitis, el primum hominem queni doclrina aposlo- quanto minus illius tcmporalem gcncrationem siib
lica docet non vultis agnoscere ? An ut compleaiiir astrorum condilione credimus faclam ,
qui cst aler-
in vobis quod ipse Aposlolus ait : A verilate quidem nus universorum Creator cl Domiiius ? Itaque illa
auditum suum avertentes, ad fabulas autem convertentur stella quam viderunt Magi, Christo secUndum.carneni
(
II Tiin. IV, 4)1 Paulus annuntiat primum hominem nato, non ad decrelum dominabalur, sed ad tcsli-
de lerra lerrenum Manicbx'us annuniiat primum
: monium famulabalur ; nec eum subjiciebal imperio,
homincm non lerreiium , nescio quibus fallacibus sed indicabat obsequio. Proinde non ex illis eral baic
elemenlis quinquc vesiilum. Et Paulus dicit, Si quis stcllis , qucc ab initio crealuroe itiiierum suorum or-
vobis annuntiamil prmterquam quod annunliavimus dinem sub Crcaloris lcge cuslodiunl ; sed novo Vir-
vobis, anathema sit. Ergo ne Paulus mendax sit, Ma- ginis parlu, novum sidus appariiit, quod ministeriiun
nicliscus anathcma sit. olficii sui etiam ipsis Magis quacrentibus Christum,
CAPUT V. — Quod aulem cliam slella; calumnia- cum anle faciem prsciret , exbibuit , donec eos usqiie
inini ,
qoa Magi ad Cbrislum iiifantem adorandum ad ipsum locum ubi Dei Vcrbum iiifans erat, prae-
peiducli siint, non erubescilis, cum vos commenli- eundo perduceret. Qui tandem aslrologi iia consii-
tium Cbrislum veslrum , filium commentilii primi luerunt bominum nascenlium iala sub slellis, ut ali-
bominis vcslri. iion sub slcliae testificalione ponalis, quam sleilarum, homine aliquo nalo, circuitus siii
scd in stellis omnibus colligatum essc dicatis : quia oidincm rcliquisse, et ad eum qiii naiiis est perrc-
videlicct piincipibus tenebrarum commixliim esse xisse, assevcrGni ? Sorlem quippc nascenlis asliorum
credilis in illo bello, qiio ipse primus bomo vesler ordini coliigari arbilranlur, non astrorum ordiiiem
tum leiiebrarum genlc pugnavil, ul de ipsis principi- ob ' hominis nati diem posse mulari. Qiiapropter, sj
bus tcncbrarum lali commixtione caplis mundus siella illa ex iis erat qiix iu coclo peragunt ordines
fabricaretur. Unde el isla sacrilega ddiramenla vos suos ,
quomodo poterat decernere quod naius Cliri-
cogiinl, non soluin in ccelo atque in omnibus stellis, slus aclurufi erat, quae nalo Cbristo jiisâ est rcliii-
sed etiam in lerra atqiie in omnibus quae nascuntur qiierc quodagcbat? Si auleni , iit probabilius crcdi-
iii ea, confixum et colligaluin alque concretum Cliri- ' Edili, eum. Concinnius quidam Mss., ea.
frlum diccre , non jam Salvatorem vestrum ,

scd a ' la pluribus Mss., nd.
I
:;
%n LiDEU Ti:nTii;s. 21i

lur, ad demonsirandiim Cliristum, qu.i; iion erat elegaiis voc.ibulonin» fabricalor Faiisliis fuil , iit et
exorla esl ; noii ideo Cliristus iialus csl quia illa lioc Joaimis cxordiiiin , ViMbidium noniiiiavoril pro-
,
exslilil, sed ideo iila cxslilit quia Cliristus natus •sl. pter Verbimi ; siciil ill'ul, proptcr genesim, Geiie>i-
L'ude, si dici oporlercl , non sleilam Clirislo, sed diuin ausus cst appcllarc. Scd cur non polius cogi-
Christum slelhu falum fuisse dioeremus. Jpsc quippe tatis , quaiita impudcniia prolixas illas el inipias
iiii non illa liuic nascendi allulil causain. Si ergo
, , fabulas vcslras Evangcliiim iioniinclis? Qiiid ciiiin
siinl fala qu;e a fundo , id esi , a diceiido appeliala iliic boiii annunliatur, ubi ditiliir Dens advorsus rc-
sunt quuniam Christns Verbum Dei est
;
iii quo , bellem nescio quam contrariain alieiiaiii(|uc nattirain
anlequain esscnl dcta sunl omnia non consoriium , ; noii aliter regiio suo potiiisse prospiccre alquc consii-
siderum fatum Chrisli est , sed falum etiam sideriim lere , nisi partcm su;c natura; in illius avidas fauccs
Cliristus esl : qui et ipsam carnem sub roelo crealam dcvorandam niilierct , at(|uc ila polluendam , iil post
ea volunlate assumpsit ,
qua etiain coelum crcavit tanlos labores ati]uc crucialus non posscl sallem tolu
ea poteslate deposuil ct recepit, qua etiam sideribus piirgari? Iianc tam malus nuiitius Evangclium est?
iinperavit. Certe oinnes qui grxce vel tciiiiilcr novcrunl, Evan-
C.APUT VI. — Cur crgo non sit Evangeliiim quod gclium, Boniiiii niiiilium , aiil Bonam anntintialionem
de ista generalione narratur , cum tam boiia iiobis interprclaiilur.Ononiodo esl aulciii i.steboiiiLs nuiitius
annunttetur , ut per ipsam ' noslra sanelur innrmi- qiiandoqiiidem ipse Dcus vobis , velo s.ibi opposito,
las ? \u quia Matthxus non esl ita exorsus , ut dice- lugOH! nunlialus est , doncc sua membra ab iila va-
ret, Iiiitium Evangelii Jesu Chrisli, sicut ait Marcus ; statione ct contaminationc re|)arenlur atquc purgcn-
sed , Liber generationis Jeiu Cliristi? Hoc modo nec tur? Qui si aliquando luctum finicrit , crudelis crit.
Joannes Evangcliuin scripsisse dicatur ,
qiiia ncc Quid eniiii de illo niale meruit pars iila cjus quyc in
ipsc ail , Initium Evangelii, aut Liber Evangelii ; sed, globo ligabitur? quae ulique in Ktcrnuni lugenda esi,
In principio eral Yeihum {Joan. i, i). Msi forte tam quia in a-lcrnum damnabitur. Scd cvasimus qiiod
,
islum nunlium quisquis diligenler advcrterit , iion

Tres Mss., quo ista de generatione narrantur, ciim tam
'
cogiiur lugere , quia malus est; sed riderc quia fal-
tona nobis anniwtirntnr, ut per ipsa. Ain. el Er., cimi tam
,
bcna nubis awiwitii-ntur, ul per ipsum. sus esl.
LIBER TERriirS.
C.VPUT PBIMUM. Faustus — dixit : Accipis ergo lislis tanquam repugnaiilia movisseiil, diligeiilcr quae-
gonerationcm? Equidem conatus diu sum bcc ipsum rcre , qiiam lemere dainnarc malui^ses; ul saltem
qualecumqiic cst persuadcrc milii, quia sil nalus Deus propter i))sam,qtiycqiiasi piima fronte occiirrit, apcr-
sed offensus duorum maxime evangelislarum disscn- lissimamrepugnantiam , cogitarcs, iiisi aliqnid illic
jione, qiii genealogiam ejus scribunt , Luce ct Mat- magniim Inleret , difficile fieri potuisse iil lanla eis
ihai (ilalth. i, 1-17, el Luc. iii, 23-38). hxsi inccr- auctorilas in tcrrarum orbc prx'berelur ,
qiia sibi lol
lus qiicmnam potissimum sequerer. Fieri enim posse Iiominiim doclissimoruiii ingenia siibjiigarent. Quid
piilabam , ut quia prxscius non sum ,
quem mciiiiri enim magnum est vidcrc quod vidislis , alios Cliristi
osistimarem, ipse dicercl veriim ; etquem vora loqui, sccundiim cariiem progeneralores comincmorari a
»p-e forsiian menliretur. Infinita eigo corum prxler- Luca, alios a Maitiixo, ctim amboJoscp!i constituant,
missa lite , et interminabili mihi , ad Joaiinem Mar- Malthx>us ad quem teriiiinet Lucas a quo incipiat , :
ciimque me contuli : nec impariter a duobus ad diios, qiii proptcr quoddam cum ejus niatre sanotum ctvir-
et ab Evangelislis ad ejiisdem nominis professorcs. ginalc conjiigiuin , eliam ipse parcns Clirisli nicniit
Quoriim milii principia interiin non immerito placiie- appellaii ; ut propler virilom digniialem, ab ipso, vel
ruiit ,
quia nec David , nec Mariam indiicunl , nec usque ad ipsmn ,
generationes contcxereiiliir? Quid
Josopli ; sed Joannes quidem in principio fuisse Vcr- ergo maguuin cst quod vidistis, quod aiitiin paticm
buni dicit , et Vcrbiim fuisse apiid Deum , et Deum habeiK Josepli seciindum Matthxum , nliiiin soouii-
fuisse Verbum (Joan. i, 1) , Clnistiim significaiis : diim Lucam ; ct alium avuin seciindum islum , aliiim
Marcus vcro , Evangeliuni , iiiqtiit , Jesu Christi filH scctindum illiim, el dciiiceps sursum tersus iisqiic ad
Dei (Marc. i, 1) : Uinquam .Mattlixum exprobrans, David , pcr tam niullas gcticrationcs alios paronio»
qiii posuerit riliutii David. Nisi forle alterum hic , et ejus ah isto , alios ab illo cnumcrari? Itanc inui
alloruin iT.e annuntiat Jesiim. Il;ec crgo ralio esl, aporlam nianifestamqiie divcrsilntcm , tot acuti ol
»iua ego non accipio Christum nalum. Tu vcro , si docii viii , diviiiaruin Scripturarum poriraclaiotoj
lanlus cs ul banc inihi adimas ofreiisioiicm , eflicc iil diligeiilissimi , non vidercnl? qiii qiiidem in luiiii:i
inter se ipsi convenianl ; et utcumqiie succumbam : lingua pcrpauci suiit ; cos autom in gr.i'ca qiiis nii-
quainvis nec sic quidoin digniim orit ex ulero natum nicicl? Videriiiil cam plaiie. Quid ciiim facilius, aiit
credore Deuin, et Deum Christiauoriiin. qiiis paululiim iiiliiciis, i6ta iion videat? Sod pie oogi-
C.\PUT II. — AucLSTinrs respoiidit : si pio Miiies taiita; aiictorilatis oiniiicnliam , latcrc ilii ali-
•tudio Irgisses Evangolium , cl ca qua; tc in Evange- <iuid cicdidcniiit, quod pctciilibus darclur. oMatran.r
, ,
«.«i.NIHA rALSTUM MANlCHAilJM, S. AUGUSTINI St6

i=l»us negarciur : a (|iiX'rcnllbii« invcnirplur ,
rfpro- adoptio vocatiir. !'n(le Joannes dlcil : Dedit m pott-
Jioliftv>«ilib«s suhlralierclni ;
piiisanlilMis ap(trin;l«r tlatem fitws I)ei fieri {Joan. i, 12). «^nin igilur jus
\Mtt»A. vu,7)» oppugnanlilius clau(l(;rf;hir ;
|)elic- adoptionis filiorum apml patres nostros ct in Scri-
runt, qnacBicnint, pulsaverunt , acci.-pcrunl , invenc- pliiris sanclis nsiUilumsit; qua; impielalis d(!meniia
rnnl, iirtraveninl. pr.ecipilal, prius Fvangclislas fjlsilatis argucre, qiind
CAPUT 111. — Ncmpc tola in hoc qiiacstio est, qiio- diversas gcncrationes (.ommcmoraverunl , tanqu:iiii
modo polucrit dutis patres habere Josepli. Hoc cniiri ulrrcquc verse esse non possinl ;
quarn cogilare ei
Vi poluisse licri dcinonsiratur , niilla omnino caiisa atlcndcrc et vidcrc quod facillimum cst, quam crehra
«st, cnr quis(piam i^loriim cvangclislarum, in tlivcr- consueludine gericri^hiimani, unushomoduos palres
bis peiioralionibiis (^nimiorandis , falsum dixissc crc- haberc polnerit ; uniim rujiis carnc homo silgeniliis,
daliir. A duobiis eniiii palribus ,
jam non eiil mirunn allcrum cnjus volunlate, ciim jam hoino csset, hlius
iicqiic conlrarium, quod el avi dao ct alavi et proavi sit adoplatiis? Qui si non rccte dicitur pater , ncc nos
essc potucrant , ci quidquid supra esl xisque ad Da- rccte dicimas , Pater nosler, qui es in coslis {Malth.
vid cujiis oranl ambo filii , et Salomon qni pcrllnet VI, 9), ci de cujus siibslanlia nati non sumiis, sed cu-
•vl ordinem qiicm Mallhxtis scculus cst, et Naihan qui jus gratia ct misericordissima voluntate adoptali se-
€st in scrie quani Lucas cxposiiil. Attcndnnt enim cundum dottrinam apostolicam el fidelissimani vcri-
Isla nonnulli , cl vidcnt non posse a duobus viris pcr latem sumiis. Ipsum quippe hahemus et Deum , ei
commixti<mcm carnishomjnem glgni ; cl ideo pulant Dominiim , et Palrem : Deum, quod ab ipso, etiam
SslMin qiia^slioncm non posscdissolvi [a) : nec iiiluen- cx hominibus parentibus, conditi sumus; Dominum,
l\jr ,
qiiod usilalissimuin alque racillimum esl '
,
pa- quod ei suhditi sumus; Palrem, quod ejus adoptionc
irem cujusquam, non eiim lanlum dici a quo genilus, renaii siimiis.
sed cliam etim a quo fuerit adopiaius (fr). Facile fuit ergo religiosis perscrutaloribus divina-
Neque eniin adoplionis vinculum apud antiqiios rum Litlerariim, aliquantulum considerare, et vidcre
alicniim abeorum moribusfuit, cum etiam feminas in diversis Christi gencrationibus a duobus eviingeli-
hiveiiiamus adoplasse sibi filios non ex utero suo , stis comnKinoratis, qiiomodo duos palrcs potuit ha-
natos : sicut Sara ex Agar {Cen. xvi , 2) , et Lia ex hcre Joseph, quorum progenitoresdiversi enumeren-
ancilla sua {Id. xxx, 9 13), cl filia Pliaraonis Moysen tur. Hoc et vos , si sludiiim contentionis non excaeca-
adoptavit [Exod. ii , 9, 10). Ipse autcm lacob, ncpo- ret, facilc viJcre possetis. Sed ab illis viris alia eliam
tes suos, filios Joseph adopiavit (Gen. xlviii , 5). quxsita el invenla sunt , cum omnes harum narraiio-
Ipsum vero adoptionis nomcn plurimum valere in num partes pcrlraclarent : hnec autem a veslro intcl-
«oslrae (idci sacramento, aposlolica doctrina tcslatur. lectu longissime remola snnt. Itaque etiara inMani-
Unde aposiolos Paulus cum de Judacorum meriiis chaei errore conslituli , id qood in relws humams
loqueretur : Qnorum esl, inquit, adoptio, et gloria , el fieri solet , ul aiius came generet filium , alius emii
Têstamenla, el Legislatio ; quorum patres, ei ex quibus voluntate adoptet, ac sic unus duos pitrcs hubcat
€fm6tus secundum carneni ,
qui est snpei' omnia Deus si non adverso animo legereUs , cogilando videre
bcncdiclus in saxula (Rom. ix , 4 , 5). liem dicit : El posseiis.
i<psi in nobismetipsis in^miscimns, adoptionem exspe- CAPUT IV. — Cur autem Matthjeus ab Abraham
clanics filiorum Dei ' , redemptionem corporis nostri cceperil, descendcns nsqae ad Joseph ; Lucas autetn
(Id. vni, 25). Uem alio loco : Cum autem venitpleni' a Joseph cflcperit, asccndcns, non usquead Abraliam ,
indo temporis , misil Deus FiliHm snum factum ex mu- sed usque ad Deum qui fecit hominem, et dalo prse-
liere, fachm sub Lcge , ut eos qui sub Lege erant redi- cepto polestalem dedit ut crcdens filius Dei fieret :
meret , ul adoptionctn filiarum reciperemus {Galal. iv, el cur ille in capitc libri generationes ipsas eiiume-
4, 5). lisec igitur adoplio quanli sacramenti sit, his raWt; ille autem, cum Dominus Salvalor a Joaime
«Xqiie hujiismodi tcslimoiiiis snlis apparet. Unicum haptizatus fuissel : et quid sibi velit numerus genc-
enim Filium Dcushabel, qiicm gciiuit de substantia ralionum secundum MjtihsDum , ul tcr quatuordeciin
hu» , de qiio dicilur : Cum in furma Dei essel > tion digerantur, qnibusinsummamcompulaiis, tanquara '
Tapinam arbitratus est esse wqualis Dco {Pliitipp. ii, una miniis appareat numerus aulcm generaiionuiu
. ;
€). N«s aulein nou de suhslaiiiia sua genuit; crealura secundiim Lucam, qni inbnptismo Domini commemo-
ciiiin stimos, qiinm iion geniiit , sed fecit : et idco, ot raliir, ad sepluaginta et septem pcrveiiial : qiicm nu-
Iralres Clirisli secundiiiH inoduin suum ' faccret merum i^se Domiiius in peccalorum remissionein
adopla\il. Iste iiaque modusquo nos Dcus , cum j;im commcndat dicens, Non tantum septies, sed usque
essemtis ab ipso non nati , sed condiii et instituti, scpluagies septies ( Id. xviii, 22 ) : iiullo paclo iiida-
verbo suo et gralia siia genuii tit filii ojus essemiis, gare posselis , nisi aul ab aliquo cathollco id audire-
tis, non quolibct, sed divinarum Scripturarorn slu-
dioso , et quantum posset ,
pcrito ; aiil ipsi ah cr-
Ahqiiol Mss., mitatissimum alqne frcqnentriliswnum csl.
'
' Abusl, ^/ionojj lH'i, a .\!ss. cl ah a;ili iiiioiiln.s edilio-

rore correcti , pictaie calholica petcrclis iil acci-
tkiUus Am. et Er. pcrelis, qiixrcretis «t invciiirctis, pulsaielis ul ijiira-
' ila in Mss. At in cdilis, nostrum.
lelrs.
{ii) Eusel). Ecclcs. Hist. lib. I, cai). 7.
{hj II nclvact., caii. 7, n. 2. « rditi, tmmn. Al Mss., lanquam.
11
, ,: ,
1-"^^'^ 013 ARTUS. 213

^,7
CAPUT V. — Onapropler, qiioniani iJ qiioil Faii- nus ot Sahalor iioslor Filins Dei vorus sccundnm
diversilalc ponnovil qiiia iii divinitatcjn, ol lili«is liominis vorus socniidnin car-
«lum dc gtntraliiMHim ,
intelliseiKlis liic ikuIus cral, intcllo- nen^ , iion ex co qnod osi snpor oinni^ Doiis bo-
duobiis pnlribtis
tla tuitora cl ailoptmnc s«)liilni« «l , frusJra sc vohiil nctliclns in srcnb ex foniina nalns esl ; sixl ox illa
evangolisias conferre, el ab aliis diiolMis inrirniil.itc qnani suscoi»it ox nobis , ul in oa inororo-

ad ilitos
mngis ofTensuras ail qiios se contiilissft, Inr pro iiobis, cl c;un s;iw;«rot iii nolws : non ox Idiuu
auf\<rrc :
ciiim ani;iiil sau- Doi, qiia cn-n cssol, nou rapiiiHm arbilnitns est tsse
(liiam cos a qnibns abslulissct. Ncmi
iii
(equaits Deo , natn> cx foiiiina csl sed ox forma

cli suos clcclores, si snoniin socionun cos
invencriiil ;
scrî, qiiain acdpiciido, scmftipsnm exinaHtvit

descrtores. Unilale cniin gaudcnt, el in Cbrislo nnnn)
{l'lii-
sniU : cl si alins aliud, ci alins abnd ; anl alins alilcr, lipp. II, G) Noqneonim obalind cxiiianisso sc dictiis
alins alilor vera lainen omiios dicnnl nec silti cst, nisi ncoipioiido roniiam sorvi, non aniillondo
ct ; ,
niooo conlraria si pius leclor accedal si milis forniain IVi. llia cniin natnra, qua in forma Doia'qu:i-
tilk) , ,
lcgal, si non hTrelico animo undc riKelur, scd fidc!i iis esl Palri, inconmiuiabiliicr permanenlc, snscepil
corde nndc jcdificetnr , inqnirat. Jam ergo, qtioniam mnlabilcin nostrani, por qnam dc virgine nasccreliir.
sinfiilomm * iiatrnm geiieralionos ,

qnos ul ututs \os autom, cmn carnem Christi virginali utoro coni-
bonio dnns haberct, non esl ab hnmano gcncre alic- inillcic horiêlis, ipsain divinilatem Uci non lanUiin ,
nnm , singiilos Evangelislas iiarrandas snscepisse bominuni, sed porcornmquc ulcris coinmi-
ct caiiuni
crcdidimus, non est a vcrilale noslra fides aliena. sislis! scnid conccptam in ulcro vii-ginis Clirisli
QnoriTca, tirter jam Evangelistis convenienlil.us
se ,
carnem iion vuilis credere, in quo '
non solnin iion
sicn< Faiislus promisit ntcnmqnc succHml)ile.

,
ligatus, sod ncc inulalns cst Deus; ei ipsam Dei par-
CAPUT VI. — An illud qiiod adjunxil, vos niovct tcm, diviiumqiie nnluram, in oninium boniinnm, ac
adlnic? Quamvis nec sic (juidem, uiqnil, dignum €ri(, bestiarum niasculiuis i^cnunibus el fcmininis nteris ,
ex ntero nalum ereitTe DeHni, ef D.nm Cliristianorum. in oinnibus conccplibus ,

por omnes lerras, el pcr
Qiiasi iios ipsain divin;ini iiatnrain ox romiiinn nlcro oinnos aquas, ct pcr omncs lioras * ligari, oppriiiw
c\stiiisse crcdamus. Nonne inodo coniinonioravi Apo- coinqninari, el nec tolam postea libcrari possc pru:-
sloli lcslimonium, ubi ail de Judjiis : Qnoium ptlres, diCMtis!
et ex quibus Chriflus secuudum carnem, qni est sitper Am. et pleriqne Mss., in qna.
'
lorle logoiulum , nuras, ul suaclere vidolur orationis

*
omma Detis beiiedictus iii sa:cutu? Clirislus ergo Domi- sorios. Ila^c est oliani souloiilia Morel.qui, KUrnioiit. crilic,
I
ag. 500, proi>c siinilia connncmorat veiii» bUi 6, caî. 8
* A|t(id £r. Lttgd. et Ven., Jom ergoin si»g^lormH. M. in wna
, iu aqua, in aere. M.
LIBEil QUAHTUS.
CAPUT PRIMU.M. — Faistls dixit : Accipis Te- n( mo noslnim ambigil; cl qnod ;clern;c vil:e promis-
stanieiKum Yctus? Si csl mibi in eo lucreditas, acci- inissio resnumque ccelorum ad Novuin perliuot Te-
pio; si Bon est , non accipio. Improbilas enim ba>c slameiituin : sed in illis toniporalibus figuras fuisse
quidcm nimia csl, usurparc labulas quac lcstenlur fuliirornm, qnic implerenliir in nobis , in qnos finis
exliaTcdatnm. An ignoras Tesiamcntum Velus Clia- SJ>culoruin obvenil, non suspicio mea, sed aposloli-
uan:corum torram repromitlere {Gen. xv, 18, el cns inlellocius es!, dioenle Paulo , cnm dc lalibiis
XVII, 8) ; sed eam lamcnJudaiis , id est, circumcisis , loquerctur, //«cc omnia figurcc nostrw ^ [uerunt; el
cl sacrilicanlibus, el abslinenlibus a porcina, ac reli- itcrnin, Ilac omnia in /igiira contingebantillis; scripta
quis carnibns ,
qâs iiuinundas Moyses appcllal , sab- sunl autem propler nos, in quos finis sceculorum obrenil
Laui obsorvanlibus, et azymorum soloinnitalein , r.c (I Cor. X, 6,11). Non crgo Vclus Test;inicnuiin adcon-
rcliqua liiijnsii>odi , iiH;e (yus Lpsc lcslator eis obser- seq-iondas ill;is proinissionos , sed ad iiiloHigoiubis iti
vand» inaudavit [Levit. xi, 7, el Exod. xii, el xx, iJ)? eis Novi Teslainonti praniinli.ilioncs accipimus : Ve-
Qux qiiia Clirislianorum placucre nemini ; iicqnc leris qnippe leslificatio., fidem Novo conciliat. Unde
euim qiiisjuam ijo>troruin ea cuslodit;dignuir. est nt Doiuiiius posloaqiiam rcsurrexil a inorliiis, seque noii
ciuii refusa bxicdilale rodd;unus el t.dnilas. ll.occrgo soluni inliienduin discipnloruinociilis, sod eli;im coii-
1« iina causa est cnr ego Teslameiitum Velns abjicien- trcclaiiduin niaiiibus oblnlit , ne qnid tanien ciini siiis
duni pulo : iiisj lu ine prudonlius aliqiiid doccas. Se- inorlaUbus cl carnalibus sciisibus falJaciler agi arbi-
cnuda vero cîusa est , quod lam etiain misera eins, Irarenlur, magis cos dc vcterum Libroriim toslifira-
ot corporali», ac longe ab anime cominodis hxroililas lioiie (irmavit dicens : Oportcbat iniplcri oninia qmt
c>t, nl post boatam illam Novi Teslaineiiti iiollioilîlio- scripia sunt in Lege Motjsi, ct Pruphctis , ct Psalmis dt
ik»n, qiia; cceloruin niihi rcgiium, el vilam perpetuam me {Luc. xxiv , -ii). Non ilaqiie spcs nostra in lein-
roproiuiltil, ctiam &i griilis cam inihi tcslalor snus poralium rcruni proniissione delixa csl; qiiandoi|ui-
ini^creret, faslidircin. dem nec ipsos illins tcmporis sanclos cl S|iiiilii:ilos
C.VPl T II. — ArtiiSTists respondit : Tempnra- xiros, Palriarohas ct Prophelas , liis lerronis r .bu»
lium quidcm rcruiii promissiories Testamento Vclcii
• Ir. ollov., /5/7?<rrt* noslri. onmcs fere Mîs. cuu »ni
contincri , cl ideo Vclus rcstainciilum appellari figiiro' itodvff ; ol sio iirra lassim.
: ,
il9 CONTRA FAUSriJM MANK :iIJ^.lJM, S. AIICUSTIM <m

fiiissc (lcdilos crcdimiis : iiitcllifjolianl cnim, rcvc- roris. Dc qiia novitalc A|)oslolus dicit : Profanat au-
l.iiitc: silii Spirilii Dci, qiii:l lcm[)ori iiii congnicrcl, cl tein vcrborum novitutet cvila ; mullum enim proftciunl
qiiibus iiiodis Dcus pcr illas oiniics rcs gcsCas el di- ad impietalem , et termo eorum ticul cancer terpit. Ex
clas, futiira figiiranda ct iiraniintianda dcccriicrcl ;
(luibut cst Hymeneeus , et Philetut ,
qui circa verilalem
nian;is(|nc dcsidmiiim coniin dc Novo Tcstiimcnlo aherravcrunl , dicenles returrectionem jam faclam etse ,
cral :scd praiscns '

fiiiiclio corpoialis, ad sigiiific.iiida et ftdem quorumdam iubverlerunt (II Tim. ii, 10-18).
iiova vcnliira ,
pollicilationiijiis \elcril)iis prailiebatiir. Ex qiia vcna falsilatis vo» nianare cognoscitc, qiii di-
lia illornm liomiiuim non taiitiim lingua , sed et viia ciiis, iiuiic csse resurrcclioneni tanlummodo anima-
proplictica riiil. Canialis aulcin popiilus ,
promissis riiiii ptM- praidicationem vcrilatis; corpornm aulcin ,
vit;c pra^sciilis iiili;crcl).nl. Dc qiio tamcii cliain i)opulo (|iiain pr.cdicavcruiil Aposloli , fiiluram iKgatis. Qiiid
niliilominiis sigiiificabaiitiir fiitura. autcrn spiritualiter , seciindum bomiiicm inlci iorcin ,
Scd vos isia noii intelligilis; quia , sicnt proplicta qui rcnovalur in agnitione Dei (Coloss. iii , 10), po-
dixit, Nisi crcdiderilis , non inlelligelii (Isai. vii , 9). tesiis cogitare; cuin per vctnsiaiem carnis, et percar-
Non cnim cslis crudili in rcgiio coeloruin , id csl , in iialium rcriim imagines, quibus totiis error vcsler in-
F.cclcsia Cliiisti vcra catliolica. Quod si cssctis, de di- volvilur, rcs corporeas, non possessione teiieaiis, scd
vitiis sanclarum Scripturaruin , non .sulum nova , scd pbaiilasmatc sapiatis? Terrain eiiim Cliananrcorum ,
ctiam vetcra profcrretis. Ipse quippe Dominiis dicit quu! nianifesla erat, et manifesle illi populo data est,
Propterea onuiis scriba eruditus in regno coetorum , si- contcmncre vos, et fasiidire gloriamini; quasi non ita
tnilis est homini palrifamilias ,

proferenli de tliesauro terram luminis describalis ex una parle, a lerr.i gentis
suo iiova el velera (Maltli. xiii , 52). Et ideo , dum so- lenebrarum tanquam cuneo coarctato discissam ut
, ,
la proniissa Dei nova tciicre vos arbilramini, reman- ncqiie in rerum verilate inveniatur, et in cogilatio-
sislis iii vetuslate carnis , el novitalem induxistis er- nuni veslraruin falsilate credatur : et ideo nec viiain
veslram d:it:i sustineat, et mentem vcslram desiderala
• Edilio l-ov., sed sicut prcesens. Particula, sicut, abest
ab editionibus aliis ot plerisque Mss. corrunipat.
LIBER QUIJSTUS.
CAPUT PRIMUM. — Faustus dixit Accipis Evan- : bere, delicias, voluplates : hoc tibi.ad inlerrogata sa-
gclium? tu me interrogas ulrum accipiam, in qiio id- tis responsura puta , et bealum te futurum , si iii me
ipsum accipere apparet, quia qiiae jiibet observo. An non fueris scandalizatus.
ego de te qiixTcre debeo, ulrum accipias, in quo nul- CaPUT II. — Sed non, inquis, accipere Evange-
la accipientis Evangelium videnlur indicia? Ego pa- lium hoc solum est, si quod praecepit, facias ; scd ul
trein dimisi , et matrcm , uxorem , (iiios , et cxtera etiam credas omnibus quae in eodem'scripta sunl
qu* Evangelium jubet (Matth. xix , 29); et interro- quoruin primum est illud ,
quia sit natus Deus *. Sed
gas utrum accipiam Evangelium? Nisi adhuc nescis nec item est soluin illud, Evangelium accipere, ut
quid sit quod Evangeliiim nuiicupalur. Est enim ni- credas qiiia natus est Jesus ; sed ul (acias eliani qiiod
Iiil aliud quam pnvdicalio, el mandatiim Christi. Ego prajcepit. At si me idcirco Evangelinm non accipere
argcnlum et aiirum rejeci , ct .xs in zonis habere de- putas ,
quia generalionem pr.ietermitto , nec tu ergo
slili ,
quotidiano conlcntus cibo, ncc de crastino cu- accipis ; et multo magis non accipis ,
quia prscepta
rans , nec unde venter iinploatur, aiit corpus opeiia- conlemnis. Ac per boc inlerim pares sumus , donec
tur , sollicitudinem gcrens (Id. x , 9 , 10 , et vi , 23- disculiamus et partes : aut si tibi non praejudicat proe-
34) ; cl quKris a me utrum accipiam Evangelium ? ceptorum isla contemplio ad profitendum quia • ac-
Vides in me Cbrisli beatiludincs illas qiiae Evange- cipias Evangcliiim , niihi quaread hoc pracjudicet ge-
lium faciunt (Id. v, 5-li) ; el inlerrogas ulrum illud nealogia damnala? Quod si Evangelium accipere , iii
accipiam? Vides pauperem , vides mitem , vides pa- duobus his constai, ut dicis , genealogias credere , et
cificum ,
puro corde, lugentem , esurientem, silicn- servare mandata, quid ergo imperfeclus imperfectum
tem ,
persecutiones et odia suslinenlem propler ju- judicas? Uterque noslrum eget alterntro. Sin ,
quod
slitiam ; et dubilas ulrum accipiam Evangelium ? Non certius est, accipere Evangelium in sola observalione
crgo jam mirum esl Joannem Daplislam viso Jesu , et conslat coelestium mandalorum, duplici niodo iinpro-
cjus ilem audilis operibus, quaMcre adliuc utrum ipse bus es ,

qui , ut dici solet, deserlor arguas militem.
esset Chrislus : cui digne ct merito Jesus nec digna- Et lamen age ,
ponamus , quia ila vis, duo lisec par-
liis quidem est renuntiare quod ipse esset; sed opera tes esse fidei perfectae ,
qnarum una quidem constet
riirsus eadem illi ,
qiiae jaindudum audieral, rcman- in verbo , id est faleri Chrislum natum aliera vero ;
davit , Cceci vident , surdi audiunt , morlui resurgunt in opere, quod est observalio praeceptorum : vide cr-
(Id. XI , 2-6) , etc. Quod ego qiioqiie circa te noii im- go quam arduam cgo el difficiliorem miiil parlem elc-
nierito fecerim, si pcrroganti ulrum accipiam Evan- gcrim lii vide quam levissimam et faciliorem. Nec
;
gclium dixcro , Omnia mea dimisi palrem inatrcm , , ,

» Ain.
F.r. et Mss., quia natus silJesus. — Lov., Deui,
sed ad niarijinem, Jesus. M.
'ixoicm , fiiios , aurum argenium ruanducare bi-
, , , * l.ov., qiiod, .y
221 IJUKR OUINTIS. 90<|
iiiimerilo plcbs aJ le coiifliiil, a ine refiigil , iiescieiis rominomoravi, (|uani s;rpe so nominiis Jcsns Clirislu»
uiitjiie qiiia rogiiuiii Dei iioii sil iii verbo , seil iii vir- fiiiuin iioiniiiis dic;it, ct i|iianla vaiiil;ile Mauicli;ei fa-
iiile. Qiiid ergo est qiioii me lacessis, si difliciiioreiii bulam ncfandi sui erroris iiiduoaiil, de nesoio quo com-
lidei aggressus partein , tibi ul inlirmo reliqiii facilio- monlilio priino iiominc, qiiem noii ten-cnnm, sed fai-
rcin ? Scd ego ad iribueiidain , in(|uis , saiuiein ani- lacibus elcmonlis iiidiiluin , coiilra .\postiiiiiin pr;L>di-
niis , haiic partein fldti eflicaciorem pulo , ac inagis cant diccnlem , Primus liomo de terra terreims (I Cor.
idoneam ,
quaiii tu rcliquisti , id csl , Cbristuni faieri XV, 47) : ct (|uaula cura nos idcm inonucrit aposlidns
naiuin. dicens, Si quis vobis anmintiaveiil prceterqnam quod an-
CAPUT 111. — Age ergo, ipsum eumdem interro- nuntiavimus vobis , analhema sit (Galat. 1,8,9). Qiia-
gemiis Chrisiiim , ct unde potissimiiin iiobis siiulis propler rcslat ut fiiium lioiniiiis Cliristnm ila crcda-
oriatur occaîo, ex ejiis oro discninus. Quis lioininum iiius , sicut apostolica vcrilale pnedicalur, non sicul
inlrabit in regnuin liium, Cliriste? Qui feccrit, iiiquil, ManiclKcornm faisilatc confingilur. Ciim igiliir cuni
tulunlatem Patris niei qui in cixlis est (Matlh. vii , 21). Evangelisuc annunlient natiim cx femina de doino Da-
Ndu dixit : Qui mo professus fuoril iiatuin. Kt alibi ad vid , hoc osl , de f;imiiia David ; Paiiliisipie ad Timo-
discipuios : Ite, doccte omites gentes , baptizantes eos tbeiim scribal diocns, Memor esto Christum Jesum re-
iii nomine Putris et Filii et Spiritns sancli , et docentes surrexisse a morluis ex seinine Duvid , sccunduni Evan-
eos serrare omnia qiice mandavi vobis {Id. xxviii , 19 , gelium meum (II Tiin. ii , 8) : salis apparel qiiemad-
20). Noii dixil : Dticentos eos quia sini nalus , scd ut modiim Ciirislum filiiim iiominis crcdcre debeamus ,
niamdita conscrvenl. Itcm alibi : .\mici meieritis, si qni Filius Dei perqucm facli sumus, eliain lilius lio-
feceritis qua prcecipio vobis. Non dixil , Si naluin nic iiiinis per assumplioncm cariiis facliis est , ul more-
crediderilis. Kursum : Si fecerilis mandata mea , vta- rctiir propler delicia nostra , ct resurgcret propler ju-
nebitis in mea cliaritate {Joan. xv , 14, 10). Et aiia slificalionem noslram {Rom. iv, 25). Idcoqiic ntrumque
iniilla. Necnoii el in inonle ciim doccrol, lieati pan- se dicil, cl Filium Doi , ct filium iiominis. Undc iic
peres spiritu ', dicens, beati mites, beati pacifici, beali pcrgam por piurima, iino loco in Evangelio scciindiini
puro corde , beati qui tugent , beati qui esuriunt , beati Joanncm ita scriplnm esl : Ainen , amcn dico vobis ,
qiii persccutionem patiuniur propler jusiiliam (Mattlt. v, quia venit hora, el nunc est, quando mortui atidient vo-
5-10) ; nusqiiam dixit , Bcati qni me confcssi fncrint cem Filii Dei ; ct qui audierint , vivent. Sicut eniin Pu-
natuin. El in discrctione agnoriim ab iurdis in jiidicio, ter habet vilam in semelipso, sic dedil et Filio vitam lia-
dictnruin se dicil iis qui ad dexlram crnnl : Esurivi ,

bere in sem^-tipso; et potestatem dedit ei judicium facere,
et cibaslis me ; sitivi , et potastis me , el c;rlera : pro- quia (ilius homiiiis cst (Joan. v, 23-27). Dixit, Voccm
pierea percipite retjnum (Id. xxv, 35 , 51). Non dixit : Filii Dci uudie.nl : ct dixil, Quia (iUus homiiiis est. Se-
Qiiia naliim me crodidislis , regnum percipilc. Nec- cnndiiin boc enim qiiod fiiiiis liominis csl, acccpil po-
non et diviii qu:L>renli viiam X'ternain : Vade, inqiiit, tesialcm judiciiim faciendi, qiiia in ipsa forina vcnlti-
vende omnia qua; liabea, el sequere me (Id. xix , 21). riis esl ad judicium, utct a bonis cl a niaiis vidciitur.
Non dixil : Crede me iialum , ut iii a'tcrinim vivas. Iii qua rornia eliani ascciulit in cociuin, ci vox i!la di-
Ecce igilur portioni me:c ,
quam niihi de gcmina , ut scipulis soiinil : Sic veniet ,
quemadmodum eumvidi-
vuilis, fide deiogi , ubique regnum , vila , bealiludo stis euiitemin cvelum (Acl. i, 11). Nani secundum id
prdmillilur ; vestric vero nusqiiam. Aul docelc sicubi quod Filiiis Dci , Dcus sqiialis csi Palii, ct cuiu Pa-
scriptiim cst . bealnin essc, regnumvc percopliirum ,
tre unum , iion videbilitr a maiis : lieaii eniin muiido
aiit xternam habilurum viiain, qiii eiiin confessHS fue- corde, quia ipsi Denn vldebunt (Uatlh. v, 8). Cum er-
rit naliim ex fciniiia. Intcrim lamelsi et iixc pars cst go crcdentibus in se promillal vilam a-lcrnam , nec
fiilei, lieatiluilincni non babet. Cum vero oam ncc par- aliud silcrcdere iii cum,(|U.inicredcrc in vcruin C ri-
lcm fidei proliaverimus *, quid (iet? Nompc crilis vos stiiin , (|ualein se ipsc pr;cdicat, et ab A|)OSlolis pr:»-
inancs , qnod ct ipsuin utique monstrabiliir. Scd in- dicatur, hocesl, et veriim Dei Fiiium et voruin iio-
lerim Iioc satis nobis est ad propo-itiim ,
qnia porlio iiiinis lilium ; vos, Manich;ei ,
qiii cn^ditis in falsinn
h.-cc noslra l)caiiiiidinibiis coronata sit. Ciii laiiicn ac- cl fallacem , falsi et fallacis hominis filiiim , ciim '
et
ccdit et iila aiia i)e;itiliid<>, ox conre-îone qiioque sor- ipsnin Ocuin ,
gcnlis advers.c tuniuilu pcrtorrilum ,
nioiiis, quia Jesuin confilemur essc Cliri>tnin Filiiim inembra sua luisisse crucianda , ncc postca tola piir-
Hei vivi : qnod a>qiie ipse ore suo loslaliir Jesus di- ganda docctis, vidclis qiiam sitis alieiii a vila a>teriia,
cens .id Pclrum, Ii,aius es , Simon linr-Jona, quia non qiiain promillit Cliristus illis qiii crodunt in ciim. At
libi hoc caro ct sangnis rtvelavit , sed Puter meus qui in eiiiin dixil Pctro coiifitenti cuin Filiuni Dci : lieuius
ccelis ett (Id. xvi, 1 7). Qnapropler non jam, iit pnlal)alis, es , Simon Bar-Jona (Id. xvi, 17). Niiinqnid ideo ni-
iinam, sed dnas easdomqiic ralas lidei parlos tenemiis. liil proinillit eis qui in eiiin filium lioininis crcdeic:it,
ct in iitraqiie paritcr iioali appellamiir a Clirislo. qiiia ai- Ciiin idein ipsc sit et Filius Dei ei filiiis boiuinis? lia-
leram earum oporibus cxcrccnics , allcram sine bla- bes eli;im apeilc vilain :ilcrnam |)roinissam crodcii-
kphemia pra dicamtis. libiis in filium hominis. Sicut exaltuvit, tnqiitl, Mo'jsct
CAPUT IV. — Alcostim's rcspondil : J;im supra scrpeiilem in eremo, sic oporlet exultari Filiun. komintk.
' Vox,.<;n irM. aboslaboiiinii)usrere MS.S.
« l.of. . hnlêre pioi/avciiiuns. F.dili alii cl Mss. lliiros MS5. oiniuunl oi parliculain, cum, oi qiKxJ inlrx
careiit '
A f I bo, liatKrt. esl vorllum, docctts.

223 CONTI\A FAUSTLM MAN ICn.i:i;M, S. ALGIJSTIM 2-24
vl oiHtiiH qni credideri( in eum non percat, ml liabeal vi- Aiiforlfl crgo pcidilani simuljiioncm, »i de morilHis
Kimeeternmn {Joan. im, 14, 1">). iin\(\ viillis amplius ? non viiliis, salteni dni liilciis vesiris : ne liiigua reslra
OcdlWciigo in filiiim lioniiiiis, iil li;il«:;ilis viumi ;il«;r- oiim vila v(«;lrn , taiir|iiain illc primus homo ciim
nani; (J4iia ipsc osl cl Filiiis Dciqni |K)losl<Jarc vilniii gfiilc icuclnarum, mondacibiis, iioii clcineiilis, 8o(J
jclcrnJiwi ; (juia ipse esl verus Deus et viln wlctHa, siciil vcfbis pH{?narc vidt-aiur.
ideni Joannos aii in Ejiislola sna. IM cnmn <li(il anti- CAPLT VI. — Sed nc in hnminos y)Oliw<; iimi im-
<-îrisitini cssc, (|ui iiegalClirislmn iii carnc vcnisiC (I plcnlcs ea qu* sM pra^cipiunlur, quani in ipsam
Joan. v,20, el iv, 3). scctain vanissiini erroris me isla diccre qiii>quam re-
CAPUT V. — Qiiid crgovos 4aii(|(iam dc inandato- pichcndat , hoc dico : Talia sunl ipsa |)ra;tcpl:i Ma-
mm cjiis pcTîCtiont* jaclalis ,
qiiod ca qiijR in tvan- nicliriM , iit si ca non fucialis, deccptores; si aulciii
gclio iwaecepla suiil opcraniini? Qmd cniin illa pro(<- faciatis, dcccpti sitis. ^cqne cnirii Clirislus vohi» pru:-
essent , uhi iion csl fidcs vera , eliaiiisi vcrc iiit|4c- ccpit iil hcrbam iion cvcllalis , iie iMMnicidiuui (icr|)o-
rcnliir a vobis?Nonnc aiidislis Aposlolum dicciitcin : (lolis, (|iii discipiilos suos pcr segeicm iranscunles
St distribuam omnia tnea pauperibits , el tradam corptis et csîricfilcs, vellere spicas sabbaiD non prohibuil
meum ut ardeam , charilatein aulein non habeam ,
nihil (Matth.xu, l),uride convinccrel ct pr;(;senlcs Ju-
viihi prodesl (1 Cor. xiii , 3) * Quid crgo vos tanquaiii d.oos, et futaros Mamcli.cos : illos, quia sabbaui
dc cliristiana pauperlate jaclalis , cnm cliristi.^na tlia- fiebal ; islos vero, quia licbat. Scd plane M;micha-iis
rTtate careatis? Ilabcnl c*niin int^rse, quam cliirita- pncccpitut otiosis niaiiibus vcstris, de homicidiis vi-
lcm vocnnt , cliam !;itrones , sibi debentcs facinoro- vatis alienis : et illa qiiidem faUa suiil lioiiiicidia^scd
sam flagiliosamque conscicnlinm , scd iion cliarilalem vcstra sunt vera , cum tali dsimonioruin ductriHa mi-
qiiam commcndat Aposlolus. El «l cam a c;ctcris im- seras animas trocidatis.
]m)bandis rcpudiandisqiic secerneret , ait alio loco : CAPUT VU. — loesttamen ille ti.xreticu$ (yphus ,
Finis autein prcecepti est charilas de coide puro , et con- intolerahilisque suf)erbia. Vides, inquit, inme Chriili
scientia bona, cl ftde uon ficla (1 Tim. i, 5). Uiide ergo beatitudinesiUas qua Evangetium f0u:iunt ; et inlerrogns
Iiaberc polcsiis veram chaiilalem cx dde ficta surgcu- ulrmn illr.d accipiam ? Vides pauperem , vidcs mitetn ,
lcin ' ? Aut (piando vos pigobil fidem veslram fucare vides pacificum ,
puro corde , lugentem , esurieniem ,
incndaciis* , qnando ct primum honiincm vcslnim ,

sitientem ,
perseculiones et odia iustinentem proplcrju-
cum suis hostihus in siiopnatura! verilslemanenlihis, stiliam ; ei dubitas utrum accipiam Evangelium ? Si hoc
inulabili fallacia dimicasse prffidicatis ; etipsum Cliri- essel jusliim esse ,
justificare seipsum, verbis suis
sluni qiii dicit, Ego snm veritas (Joan, xiv, 6) , spe- volasset in coelura homo iste , cum hxc loqucrolur.
ciem camis , mortcm crucis , rulncra passionis , ci- Sed ego in delicias Fmi ti non invehor , notas omii-
ealrices resurreciionis , mcntilum esse suadetis ? bus Aiidiloribus Manichseorum , et eis maxime qui
Proinde vos Christo veslro antcponi vullis, si illo sunt Romae : lalera propono manichuûm, qualcm
mentiente, vos annuntialis verilalem. Si autem Chris- Consiaiitius requircbat , cuin iila {irarcepta exigcbat
lum vcslrum sectari vuliis ,
qnis non in vobis cavcal implori, non qualein videri nolcbat. Et illum lamcn
falsitalem , ut in his qwoque mandatis qnae vos im- quomodo video p;iupcrem spirilH , qm tain superbus
plere dicilis, n(.n sit nisi sola fallacia' Quippe cum est, Bl animam suam Deum credal nec caplivnm ,
ausus sit Fauslus dicere quod aes iu zonis non porte- erubescat ? Quomodo mitcm qiii lantae auct< rilali
'
,
tis : iiisi forlc idco veium dixit, quia non a>s in zonis, evangelicccmavull iiisuUare, qiiam credere?Quoinodo
scd ct aui um in arcellis el in sacculis hahcatis : ncc pacificum ,
qiii natunim ipsam diviflam ,
qna Deusest
roprehendcrcntur ista in vobis, iiisi quia profilemini quidquid est ,
qui solus vere est, perpeluam faccm
aliud,ct alilcr vivitis. Adliuc in rebus hiiinanis csi h;ibore non poiuisse pwtat? Qiiomodo puro corde, in
illc Conslanlius , modo jam fraler nosler calholicus qno lumultuanturtamsacriloga etlainmullafigmenla?
christiaiins ,
qui mullos vestniin Uonise in domum Quomodo Iiigcnlem,nisi Denm suum caplum el lig:itiim;
suam congrcgavcrat, propler implcnda prscepla Ma- donec solvatur et evadal , ex quadam tamen p.irte
iiich.Ti satis quidem vatia et inepta

, sed lamen quae ,
decurl.^.lus, ({u» in globo lenebrarum a Patre ligabi-
magna cxisiimatis quibus ciim vestra infirmiias ce- : tur , et non lugebitur? Quomodo esuricinein el silieii-
deret, dispcrsi cslis quisque in viam suam. Unde illi tem justitiam ,
quam Faustus in scriptis suis non ad-
qui in cis perdurare voluerunt, a vestra socielale didit, crodo ne sibi deesse viderelur , si eam se adliuc
schisma focerunt; et qiiia in matlis dormiunt , Matta- esurire ac sitire fateretur ? Sed quam juslitiam isti
rii appellanlur : a qnorum slratis longedissimiles fuc- esuriuntetsitiunt, quibus perfecla justitia eri(, damna-
riiiit plumac Fausli , cl caprinac lodices ,
qua dclicia- tis in globo fratribusqui iiiliil suo vitiopeccaveruiil,
rum afflucnlia non soliim Mallarios faslidiebat , sed sed hostili talje, conlra quam eos Paier misil ', incx-
ctiam domum patiis sui hominis paupcris Milcviiani. piabililer infecli sunt , insu|)er (riumpliare?
CAPUT VHI. — Quomodo porsecutioncsct odia sus-
tiiietis proptcr juslitiam, quibus hxc sacrilogia pre-

' in maauscriptis, ex fide non ficta surgenlem.
^ Aliquoi Mss., fidem vestram fuscare mendaciis. Alii qui- dicareet pcrsuadere jiistiti;t est? Pro qna impia per-
(lam ciim edilis Am. ct Er., fidein vestram piuimire cum
nundaciis. cistoroitMiscs duo codicos, ob fidcni vcstram pu- • Am. Er. etplenqiic Mss., nec captivus erubesccU»
gnare mciidaciis. ' Am. vs. et Mss., qiiocos valcr misii.
;
i25
LICKR QtlNTUS. 226
chrislbnorum lcmp>nim mansii.'- dicntes propoîium usqiic ad fincm pi^rscvcranl et
vcrsiUtlc, proptcr ,
tiidinem quam parva ct prope milla pniiamini ciir ,

salvi quorum sociolate qiiasi dispares ap-
fiuiil ? In
,
? Sod , lan.iuam ciccis

faluis(iue loqna- parcnl; scd lamcn eadcm cliarilale copiilaninr, qiii
noM (X)giialis
miiii ', juslilix vcsirx vclul

magnuni csse vullisindi- propler aliquani iiecessitiidinom , secundum Aposioli
<jum. qiiod opprobria siislinclis , pcrseculioiuMiupie exhorlationem habcnt uxorcs lamiu im iioii babcntos,
cst (juisiiuc justior (luaiilo et cmiint lanqiiam iioii lcncnlos el nluntiir lioc
yarmiini. Porro si laiilo , ,
graviora perpeliiur , omitlo diccre, quod vidcre mundo laQqnam non ulcnlcs. His subjiingnntnr sc-
facilliojum est, quam mullo graviora vobis patianlnr cundum abundantcs divilias misericordia) Dei, eliain
quibusque facinoribus tlagiliisqnc illi quibus dicitiir : Nolile fraudare invicem nisi ex
aliis alque aliis ,
pro nominc Clirisli quoquo conseiiiu ad lempus, ut xacctis orationi ; cl ilerum ad

polluli. lllud dico", si
idipsum eslote ne vos tentel Salanas propler intempc

modfl usurpato alquc susccpio, quisquis palimr i>cr- ,
rnniiam vestrnm hocaulem dico secundum veniam, uon

seculionem ,
jam eliam veram fulcnt jiislitianiqiie tc- :
concedite ut illc sit fulci vcrioris sccundum imperium (I Cor. vii, 29, 50, 31, .^,G). Qiia-
nere dicendus csl ; ,
niajorisquc juslilix ,
qiicm niullo vobis graviora pcr- Iibus ctiain idoni ai osiotus dicit : Jam quidem omni-
jam vobis no dclictum cst in vobis, quia judiciii liabclis vobiscum.
po^sum polueriiiuis ostcnderc : cl inillia
alqiie ipse prxcipue Et coriim portans in(irinilalcm jiaulo post dioil

iiostrorum marlyrumoccurraiil, , :
edocclnr qiiod in Swcularia igilur judicia si habueritis, eos qui coutem-

C.yprianus. ciijus eliam lillcris
virgine Marii. Pro ptibilcs siinl in Ecclcsia, hos collocale {Id. vi, 7, 4).
Clirislum crcdideril nalum cx liac
usqne ad gladium Noqiic cnim illi soli, qui ul sint pcifccli, voiKhmt
illc lide, quam vos dolcsiamini .
gregibus chrislianorum vel dimilluiit omiiia sua el soqiiimliir Donrmiini,

inortomquc pcrvenit , ciim ,
crodoniibus, atiine ita graviusîue moricnli- perlinenl ad regnum ccEloruin ; sod huio iiiililiic
liiiic ila
biis. Fauslus aulem convictus vel confcssus quod ina- chrisuaiKC propicr quoddam quasi commercium clia-
niclixus esscl, cum aliis nonnullissecum ad jndicium rilatis suhjungilur cliam qiia^dam slipciuliaria mnlli-
procoiisulare pcrduclis, ois ipsis chrislianis a quibus ludo , cui dicelur iii fine : Esuriii, cl dedisiis mihi
perdiicli sunt inlorccdcnlibus.Ievissima poeiia, si la- mauducare {Malth. xxv, 35), ct coclcra. Alioqnin da-
uien illa pocna dicenda est, in insulam rclcgatus esl :

ninandi erunt illi ,
qnoriim doinos lam diligenti ct
quod sua sponle quolidie servi Dei faciunt , se a lur- sollicila ciira componit Aposloliis, moncns nuilioros
bulenlo slropilu populorum removerc cnpienles; et siibditas cssc viris suis, viros diiigcre uxorcs suas ;
uiidc pnblica lcrronorum principum vota per indul- filios ohtcmperare parenlibiis, parenles filios niitrire
gcnliamsolent relaxaredamnalos. Denique non multo in disciplina cl correptione Domini ; servos obedirc
posl inde omnes cadem solemni sorle dimissi sunl. cum mctu dominis carnalihus, dominos quod justuni
Falemini ergo illos fidem tenuisse vcriorcm ,
justio- cst ct xqiinm servis prxstare ( Coloss. iii, !8-iv , I).
remqiie vilam, qiii pio ea irulto quam vos alrociora Sod absil ut islos a mandatis evangelicis alicnos, ct a
susiincre menicrnnl; aut desiniie vos inde jactare ,

vila aitcrna separandos jiidicel Aposlolus : qiiia iibi
quod mullis delestabiles sitis : scd disccrnile quid ait Dominiis , Si quis non tulerit crucem suam, et se-
sit persccnlioiicm pali pro blasphemia , ct pcrsecu- cutus me fuerit, non potest esse discipulvs meus , cx-
lionem pali projuslitia ; cl proqua islarum palianiini, horlans firmiores ad pcrfcclionem ; ibi slatim ct istos
iii ve^lris libris eli.im aique cliain diligenler adver- consolatus csi dicciis, Qui rcceperit jiislum in nomine
tiie. justi, mercedem justi accipiet : el qui receperil prophe-
C.VPUT IX. — Qiiam mulii aulcm in nostra com- tam in nomine propheUc, merccdem propheta: accipiet.
niunione veraciler faciunt ista snblimiora pr.TCcpia Undc nonlanlumqui modicum vini Timolbeo dederit
proptcr stomachum ct frcqiicnles inlirmitales ejiis
cvangclica, de qiiorum specie faliilisimpcrilos?Quam
niulli homincs utriusque sexiis ab omni concubitu (
I Tim. V, 25 ), sed cliam qui saniori atque foriioii
calicem aquce frigidce porrexeril tanlum in nomine disci-
puri alque inlogri ,
qiiam mulli exporli , et posloa
puli, sioul ibi scqnitur, non perdel mercedem suam
cunlinonles, quam mulli rornni suariim dislribulo-
(Maith. X. 58-i2).
res ct relicloros, quam mulli ji^juniis vel crebris, vol
qiiolidianis, vclcliam incrcdibililer onlinuatis.corpus >

CAPUT X. — Quid anlem fullitis Audilores vestros,
servituli subjicicnlcs? Quam miill.c fralcrn;c con-

qui cnm siiis uxoribiis, el filiis, ct tamiliis , et domibns,
etagrisvobisserviunl, si qiiisquis isia oiiinia non dimi-
grcgalioncs nihil habcntcs propr nm , scd oniiiia
scril, non accipil Evangcliiim? Sed quia eis non rc-
cummunia, elhxx nonnisi ad viciiun et tegumcntnm
siirrectionem,sed revolulionem ad islam niorlaliiatoii»
nccessaria ; unam animam ct cor unum in Deum ,
omnibus pru- promitlilis, ut rursus nascantur, el vila Eleclornin

cliariUilis igne connaiiies? .\tque in his
fcssionibus quam niulli f.illaces cl perdili deprehcn- veslrorum vivanl, lam vana, et inepia, et sacrilcga ,
diintur, quam mulli ctiam latciit, quam multi primo qiiam vos vivilis, quando valdc laiidamini '
; aiil si
melioris merili suiit, in melones et cucumcrcs vcl

recte amliulantes ,
pcrversa volunlale cilo denciunl ,
iii alios aliquos cibos venianl quos vos maiuluca-

quam mnlti in tcnlalionibiis invcniiinlur quod aiio ,
,
turi eslis, iit vcslris ructalibus cilo piirgcnlur nicrilo

animo talem vilam adumbrata specie suscopcrunl ,
:
cos a mandalis cvangclicis alienaiis scd el vos ipsoa

el quam muiti humililer et fidelilcr sanctum custo- ;
talia senlientcs atque suadentes, maxinie imle scp;i-

* Apod Tjt. lugd. et Vcn., toquimini. M. > PlurosMss., qua vos vivUis, qna valde laudumini.
227 CONTKA FAUSTU.VI MANIGM/KUM, S. AUGISTINI 218
raro (lcl>olis. Si eniin hrrc vanilas ad fiileni cvangcli- gelica pr.T.copta servarc, cl catliolicx Ecclesi-c dcro-
oairi pcrtinorcl, iion (lcl)iiil dicorc Dnrniniis, r.suiivi ,

garo, in qua sunt tarn
niiiili piisiili cuin magnis, quo»
fl dedistis milii vianducare : scd, Ksiirislis, ct niandii- ulrosquc Dominus bcncdicit, pro suis gradibus evaii-
caslis nie ; aul, Ksurivi , etinandiicavi vos. Nequeenim gelica maiidata scrvantcs cl cvangelica promissa ,
ex illo jaiii niiiiistralionis rncrilo, sccunduin vestra Scd vestruni uculum malcvolus error in
speraiitcs.
ilcliraniciita, r|iiisqiiaiii rccipicliir in rcginim Dci ,

solam palcam nostne segelis ducit nam cl triticum :
qiiia inandiicarc sanctis dedit; scd i|uia vcl niandii- il)i cito \idcrclis, si cl esse veilctis. In vobis autern,
ravit quos anliclarct , vel niandiicatus est a qiiiljus ct qiii iiianicliu;i ficli sunt, mali sunt; ct qui ficli non
aiiliclaretur iii ca;liim. Ncc iili dicerent, Domiuc ,
sunt, vaiii sunl. Ubi enim fides ipsa ficta est, cl qui
quando le vidimus esurientem, el dedimus libi manduca simiilate utitur, fallit ; et qui eam veram cxisti-
care? Scd diccrcnl, Qiiaiido le vidimiis csiiricnloin ,
mal, fallilur : ncc ex ca polest cxistere bo:ia viia ;
et manducasli nos? quihiis illo non rcs|)ondcrct , quia e\ amorc suo quisqiie vivit, vel bene vel malc.
Cum uniex mitiimis meis dedislis, mihi dedistis {Malth. Yos autcm si spirilualis atque intclligibilis boni clia-
XXV, Za 40) : scd, Cum uiius ex minimis meis vos ritate, ac non corporalium pb:inlasm'atiim cupidilate
nianducavit, ego vos nianducavi. ardcretis, ul cilo dicam quod de vobis notissimuin
CAPUT XI. — Ilacc portenta senticnlesetdocenles, esl, solcm istum corporeuin, non pro divina siibslan-
ei seciindum hxc viventcs, audetis vos dicerc evan- lia, et pro sapienliu; luce coleretis.
LIBER SEXTirS.
CAPUT PRIMUM. — Faustus dixit : Accipis dco istps omnino nescirc quid intersil iiitcr prxce-
\etus Testamentnm? Quomodo, ciijus praecepia non pta vilnc agend.-c , ct pracccpla vil;e signilicandre.
servo? Puto quidcm quia ncc lu : nain pcritomen Exenipli gralia : Non concupisces ( Exod. xx, 17),
ego ut piidendam de.spui ; ac , si non fallor , et tu. praiccplum est agcndai vitac; Circumcides omnem ma-
Cessalionem sabbalorum , ut supcrvacuam ; crcdo sculum oclavo die {Gen. xvii, 10-12), pricccpluni est
quod et tu. Sacrificia, ut Idololalriam ; non dubilo significand.-c vilcc. Exbacquippe imperitia M.micha;!,
quod et tu. Porcina ccrle non ego sola absiinco ; tu el omnes quibus displicent litterx Yeteris Teslameii-
ilem iion solain comedis. Ego quidem ,

quia omiiem li, quidquid Dcusmandavilpriori populo adcclebran-
carncm immuiidam cxislimem ; tu vero ,
quia nihil dum, umbram fulurorum non inlelligentes, ct ca
immundiim : quo utroque, ab utroqtienoslrum, Yetiis modo non obscrvari aiiimadverlenles, ex more prx-
desiruitiir Teslamentiim. Azimophagiaj hebdomadas ', scnlis temporis illa reprcliendunt ,
quae utique illi
sccnopegiam , uterqne noslrum lanquam inulilia et tempori congruebant ,

quo ista qiiae nunc manifcsta
vana conlempsit. Lincis veslibus non inserere pur- suiit, venlura significarcnlur. Sed quid dicluri siint
puras. In adulteriis ponere vestem linostimam '. Bo- adversus Aposlolum, qui ait : Hwc omnia in fujura
vem et asinum jungere, si necesse sit , in sacrilegiis conlingebanl illis ; scripta sunt auteni propter nos, m
numerare. Calvum ac reburrum, et similis notae ho- quos finis scecutorum obvenil (I Cor. x, 6, II)? Ecce
niinem noii conslilucre sacerdoiem, quia sunl Iiiijus- ipse aperuit cur illa; Lilterae accipiantur a iiobis, el
modi apud Deum immundi, uterque contcmpsimus, cur illa rcrum signa jam necesse non sil ut obscrvcn-
risimus, nec in secundis habuimus , nec in primis : tur a nobis. Cum enim dicit, Scripta sunt propter
quae omnia praecepla sunt el juslificationcs Yeleris nos, procul diibio demonstrat quanta nobis cura le-
Tcstamenli. Quod ergo objicis, libi mecumcommune genda et inlelligenda , et in quanla aucloritale Iia-
cst, sivc crinien piilandum, sive recte faclum : uier- benda sint, quia propler nos ulique scripla sunt : ciim
que cnim noslrum Yctus respuit Tostamenlum. Ergo vcrodicil, Figurw nostrw fuerunt ; et, In figuracon-
siquid inlersil iiiler ineam (idem quaeris et luam ; tingebant illis ', oslendit jain non opus esse ut cum
boc, qiiiu libi mentiri libct, el illiberaliter agere, ut res ipsas manifestalasaginius, figurarum prxnunlian-
quod mciile odcris, verbo collaudes : ego fallere non lium celebratioiii serviamus. Unde dicit alio loco :
didici, quod scnlio loquor, tam lurpiuin odisse mc iYeiiio ergo vosjudicel in cibo, aut in potu, uut in parte
faleor pneccplores, quam ipsa pra^cepta. diei fesli , aul neomenim, aut sabbatorum ; quw sunt
CAPUT II. — AuGUSTiNus respondit : Quemadmo umbra fulurorum {Coloss. u, 16, 17). Iliiic etiam cum
duni ct quare accipiatur Teslamenlum Velus ab bae- dicil, Neiiio vos in eis judicet, dcclaral quam non sit
rcdibiis Tcslamciiti Novi,jam siipra diximus {Lib. 4, necesse ul jam haec observcntur : ciim aulem dicit,
cap. 2). Sed quia paulo antedepromissis ejus Faustus Qiiw sunl umbra futurorum, oslcndit quain oporliieril
egil, iiunc aiilcm de pracceplis agere voluit ; respoii- ut illo leinpore observareiitur, qiio ista qu:c nobis
jam manifesiala eluxerunl, per lales umbras figiiia-

Fdilio Lov ., /tzimor.m festa, Iwbdomndas. Ani. Er.
'
et aliquol Mss., izimn facta, liehdomadus. Alii Mss. f Uires, rum fuiura prxnlicebanliir.
Azimopiie(ii(S, aul izimophacjiiv liebdomadas. Hx'C verior CAPUT III. — Proinde si Manicliaei resurroctione
lociii).
* Am. et Er., Ivusteniam, l.ov., Unisliniam. Mulli >;ss.,
Uiu)6tiinam. « rlures mauuscnpti pas.sim, cmiingebant in illiS.
J
,; ,
229 LIBER Si: XTUS.

3S0
Doiniiii juslilicareiiliir, cujus resurreclioiiis ilios ,
ex nibiis propler noslrx morlalilaiiscorrnf.tibilem pociia-
(lie quiclcm passiwiis lerlius, posl dicm lamcn sab- loinqiie propaginem , qucc indesubsisiit : quibiis casii
bali , hoc esl posl seplimum , oclavus fnit : profeclo ailbibeiil vorocundiam , impudici potiilanliam Deus
,
»!|toliareiilur carnali velameiuo morlalium desiilorio- jii litiain.
riiiii : el cordis circumcisioiic gauilcnlos, iioii oaiii iii tiAPUi iV. — Ccssationcm vcro sabbntonim j;iin
carne adiimbraiam figuratamque deriderent lempore qiiidom supervacuam ducimus ad obsorvanduin, ox

Veieris Tesiamenli, quamvis jam lempore Novi Tesia- (pio spes rovolata est nostnc quietis aitcrnx ; non la-
nieiili fieri obscrvariquc non cogcront. Iii quo oniin mcn ad logendiim ol inlelligcndiiin : quia proplieticis
mcnibro congniciilius oxspolialio carnalis el morlalis lemporibiis ciim cssciit isla qux' nobis boc tempore
concupisccnlije (iguralur ,
quain undo cariialis ol mor- palofacla siiiil , noii laiitum sermonibus, sed etnctio-
lalis Sed
felus sicut dicit Aposlolus
exorilur ? , , nibus pra>figuraiida et pra:nuntianda ; illo signoqiiod
Oinnia munda niundix ; hnmundis aulem el infidelibus legiinus, res isia pia^nolaLi est qiiam lenemus. Vos
uiliil esl mundum sed pollula sunt eoium el mens et, auicin volo mii.i dicnlis , -cur vcstnm cessalionciii
coiiscieniia {Tii. i, io). Ilaque isti ,
qui niinis muiidi nolilis iinplere? Jiidxi quippe sabbalo suo quod nd-
,
sibi videntur, quia illa inembra tanquain immunda buc carnaliler sapiunl , non solum in agro frucmm
aversantur , aut aversari sc lingunt , iii eas inlidelilalis nullum deccrpiinl , sed nec in domo concidimt aul co-
et erroris immundilias incideriiiit , ut cuin dolcslcn- qiiuni. Vos autem cessanlcs qiiidem exspeclatis quis
liir ciicumcisionem carnis ,
quam dixil Aposiolus Auditorum vcstroriim proptor vos p;isccndos ctiitollo
tiyiiaculum juslititv fidei {Rom. iv , 11), In ipsis la- vel urmalus
falcicula in liortiim prosiliat , bomicida
nien carnalibus membris divina Doi sui inembra cre-
cuciiibiLtrum quarum vobis afforat , ininim dictu
, ,
danl colligata ct inquinata detiiicri : iit cum carnein viva cadavcra. N:iin si non eas occidit, qiiid vos in
immuiidam dicuiit , el Dcum illic ex parte ,
qiia ibi
tali facto metuitis? Si nulom occidunlur cum dccer-
lonelur , iinnuindum faclum diccrc compellanliir ;
puiilur, quomodo eis inesl vila, cui piirgnnd;c alqne
qiiippe quein numdari oporlere asserunt : quod doiiec rccreandjc manducnndo atqiie ructando vos asseritis
liai, quaiitum ficri poluoril , interim nunc emn pcr- subveiiire ? Accipilis ergo viveittes cucurbitas quas
, ,
peti oniiiia quii; carnes paliunlur, noit tanliim in la-

si posselis , deglulirc doberelis : ut post illud iiiiuin
bore el dolore afHictionum , sed ctiaiii in voliipiate
vulnus, in quo cas cuin dcccrpsit veslcr Auditor,
corruptolarum. Ei namqiie se dicunl parcere qnod
,
reus faclus est, vcslra indulgcnlia libciandus ; salloin
iion concumbunt , ne iiodis cnrncis arctius implicc-
dcinceps ad officinam aquaiiculi vcslri, ubi Dcuiit ve-
tur, el sordidius iiKiuinclur. Cum ergo Aposloliis di-
slrum prxlio coiifracium rcforiiiare
illo , posselis
cal , Omnia munda mundis, utiqiie lioniiiiibus qui
ill;es;« aUpie integrx pcrvenircnt. Nunc anlem aiite-
possuiit in delerins Yolunialis porversitate inulari
quam eis coiilereiidis deiitcs incumbant, miniitnlim ,
quanto mngis omnia munda sunl Deo , (|ui sompor in-
si hoc palnlo pincucrit , concidunliir a vobis : quilius
coinmutabilis et incoiitaminabilis perniancl^ De cu-
tam crebris vulncribus earum ,
qiiomodo vos iioii
jus sapientia diviiia dictuin esl in eis Libris quos rc-
,
estis rei? Videte qucmndmodum vobis cxpedircl ul
preiiondcndo veliemenlius inquinamini, qiiod niliil in-
quod uno in scplem diebiis faciunl Jiuloi , vos quoli-
quinalum in eam incurril , el atlingit ubique propter
die facerelis, el a inli etiain domeslico opcre cessare-
tuam mundiliam {Sap. vii, 25, 24). Quaproplcr.o
tis. Jam quid in igne cuciirbil;c paiiuntiir , ubi cerie
immundissiina vanilas , itane di>plicet libi in menibro
non reformalur vila ,
qiire in eis esl ? Non eiiim fer-
liumano, unilc Iiumaiia gcneralio propagatiir, signum
vens olla snnclo venlri cornparnri potcst : et tamen
regencralionis iiuman.T;, illum cui munda sunl omnia
irridetis, laaquam supernnnm snbbnli cessnlionem.
Deum jiississc conslilui ; et placet libi eiiam iii (lagi-
Qunnlo ulique sanius , non soliiin eam non rcprc-
liis , qu:c illo nicmbro ab iinpudicis hom.nibus perjie-
Iiendcrelis in Palribus , qnando siipcifiiia noii fiiit ;
tranlur, ipsuin Deum veslruin , cui iiiliil cst mun-
sed etiam nunc ,
qiiando jam supcrilua est, ipsani
dum , ex pnrle su;e nalur.c commaculari atqiic cor-
potius lencrclis ,
quam islam vcstram iion signiricn-
ruinpi? Quid cnim pnlitur iu variis lurpibus cornipte-
tione acceplabilcm, scd errore damnîbilom ;
qiiain
lis , qiiein conjiigali quoque concubilu crcdilis inqui-
eliam non inijilciido rei eslis scciindum opinioiicm
nari ? Ad id eiiain quod dicere soloiis * , Ergone dce-
vcslra: vanitatis , cl implcndo vani ' sociiiKliim jiidi'
rat, iibi Deiis prafiguraret signacnlum jiisliticc fidci
cium veritatis? dicilis eiiim dolorem senlire friiclum ,
nisi in illo meinbro ? rcspondelur, Cur enim non et
ciim de arbore carpilur, scnlire ciim conciditiir ,
ilii ? Primo, quia omnia munda mnndis, quanto ma-
cum lcritur, cum coquilur, cuni mandilur. Non oigo
gis Deo? Deinde quia lioc Apostolus dixit, signacu-
debuislis vesci , nisi eis qusc crudn et illu-sa possiint
lum dalum Abrabce juslitiae fidci , in tali circiiinci-
iransvorari , ut unum saltcm dolorcin com docerpiiii-
sione. Vos aulem nolile erubescere , si poleslis, ciim
tur , non a vobis , scd a vestris Auditoribus |)alo-
vnbis dicilur Ergone deeral Deo vcstro quid agrnt,
:
rentur.
ne sux naturx- parlcm islis membris qu;e sic despui- ,
Sed dicitis : Quomodo subveninuis tanlx vU* , si
tis, implicaret? 1'udenda quidcm isU dicuntur liomi-
rodice^ M&s non ftauci , -tudete jam dkere quoa so- » Am. Er. cl plcrique Mss., et vai i ; omissc vcrlK), tm-
Itas. plendo.
,
331 CONTIl.V I-.MjSTUM M.\NICll .^V\l, S. AUCUSTINl 2.->i
lanliiru absuiiiimns, qu:K incool.'i el iiiolha possiinl

nliono pcrspiccre quod ncc cjiis rei egcat, qui nul-
ca
absorhcri ? Si crgo isla coiiipcnsalione l;»in iniiilos cilius oôl; coinpellitiir aniiniis liumanus inquircrc quid
ciir yb illosoloab^^linelis, uos per lia;c dooore volucril qui uiique non frunra
Lis vcslris doloics infligilis ; ,
ad qiifin maxiiiie isla iicccssilas cogil? Nam fruclus ca, quibus non Ludigct, 8ibi juborel ulTcrri, nisi aliquid
|)Olc>t et crudiis comedi, sicul se nonnuHi voslri exer- in cis oslcndcrcl , quod nobis cl uossc prodo.s&et , ct
(;ucrunt, ut boc mm lanlum de pomis, vcrum eliain talibus signis pra;figurari oporlcrot. Vos aulcin quanlo
mciiiis ct boncslius istis quainvis jam noslro lcmpori
de omnibus olcribus faccr(Mil. Si aulem noii vcliatur ,
»ul decidalur aul quoqiio niodo domatur ex lerra vcl non nccessariis, lamcn significanlibus a!i:(uid ct do-
,
arborc , venirc ad escam nullo paclo polcsl. IIoc ergo centibus, sacrificiis subdcrcinini, quain vobis ab Au-
facile debuil C9«e veniale , sine quo ei subvcnirc non diloribiis vcslris vivas oscarum viclimas olTcrri jubo-
valerelis , non illi lain mnlli crucialus quos in pr;o- relis el crodorelis? N;iin cmn aiposiolus 1'aubis dc
,
quibusdam propler cpulas Evangoliura prx-dicanli-

parandis escis, incinbris Dci veslri non dui)ilalis in- ,
biis congruontissime di.\erit Quorum Deu* venler

ferre. Al cnim ploral arbor, cum 'ruclus carpilur ;
, ,
boc qiiippc dicere non erubcsciiis. Cerle novil omnia eit {PliiLipp. 111, 19); quanlo vos arroganliorc im-
ct prrcsenlit qiiis ad cain veniat.
pioialc jaclalis ;
qui venlroin vesiruin iion Deum, scd
vila qii.TO ibi est ,
Venicnlibus ergo Eleclis el poma carpcniibus gau- qiiod sccleraligris audacia; esl, Dci mundalorem
, ,
illum iransiloriuin dolorem diccre non limelis? Cujus poiro demenliui cst pios
dere debuii, non ploiare :
,
compensans tanlam evadcns mise videri volle, quod ab aninialium inlerfeclione

tanla felicilalC , cl
scriam , si in alios incidisscl. Ciir ilaque pomum non se tempcreiit, cum omnes suas escas easdern animas
baberc dicanl quibus , ul pulant , vivenlibus , lanla
dccerpilis, cuni dccerplo lain inullas plagasdoloresqiie ;
iiigeralis? Respondcte, si poteslis. Ncc ipsa jcjuiiia vulnera et manibus el denlibus ingerunt?
vobis conipeliint : non eiiim oportet vacare fornacem, CAPUT VI. — Cur autcm, si carnibusvesci non vul-
tis, noii ipsa animalia Deo vcslro oblata maclaiis , ut
in qua spiriluale auruin de stcrcoris comiiiixtione
purgatur , et a niiserandis nexibus divina niembra animae illie ,
quas non soluin putalis humanas,sed
solvunliir. Quaproplcr ille est misericordior inler ila divinas, ul ipsa Dci membra e.-se credalis, a carnis
vos qui se polucrit ila exercere , ul nihil ejus vale- carcerc dimillantur , et ne ilcruin redeant , vosiris
,
tudini obsil, sacpe crudos cibos sumcre, ot mulla orationibus commendentur ? An aniplius cas adjuvalis
consumere. Vos aulem et tanlas popnas esctc veslros venlrc quam menle , el illa poiius Dei nalura salva-
membrorum lur, qusc vestris visceribus exhalari merucril, quam

irrogando crudeliler maiiducaiis , et a
diviiionim purgatione cessando crudeliter jejunalis. quae vcslris precibus commendari ? Propierea ergo
CAPUT V. — Elaudelis lamen cliam sacrificiaTe- venlri veslro pecoia non sacrifiL-alis ,
quia ea vi\a
stamenli Veteris exsecrari , et idololalriain nominare, absurnere non poie-tis, ut eorum aiiimas in;e-
el in hiijusinodi sacrilegium nos quoque sociare. Un- cessione veslri siomachi liberetis. beala olera, qui-
de pro iiobis prius respondemus sic illa jam non ,

bus it manu evulsis, el ferro concisis, et igne crucia-
opeiibus nosiris ut ea tamen tis et dente conlrilis , concessum est tamen ul ad

esse iii , in mysleriis ,
vcstrorum iiilesiinorum aras viva pervenianl I el o

diviiiaruni ScripUimruin , ad iiilelligenda qu.ne his ,
pr.oiiuiiliala sunl , ampleclamur : quia et ipâ figurai niisera pecora, qu:c cuin ciiius de corpore suo exeunt,
noslrse fueruni , el omiiia lalia mullis ct variis modis iii vestra corpora inlrare non possunl ! Ila deliranlcs
unum sacrilicium, cujus nuiic memoriam celebramus, adhuc pulatis quod ideo sumus inimici Velcris Tesla-
significaveruiit. Unde islo reveIato,et suo lempore menti ,

quia nuUam carnem immundam ducimus, te-
oblalo , illa de agendi cclebiilate sublala sunt, sed in nenles Apostoli senlenliam , dicenlis , Omnia munda
sigiiificandi auctorilalc manserunt. Scripla snnt enim niundis {Tit. i, 15) ; el illud ubi Dorainus ail, JSon
'propter nos , in quos finis sccculorum obvenit (I Cor. x, quod inlrat in os veslrum, vos coinquinat , sed quod exit
11). Sed in eis videlicet iiilerfeclio vos movel anima- {Mattli. XV , 11). Qiiod non ad solas lurbas Domiiius
lium, ciim isla omnis croaliira usibus bominum quo- dixil, sicut vesier Adiniantus, quem post Manicha;um
dam inodo condilionalittr serviat. Sed vos,qui lio- Faustus praccipiie laudat , cum Veleri Teslamenlo
inini mendico csurienli panem iion ponigilis , inise- caliimniarelur , volult inlelligi; sed etiam remotus a
ricordes cstis in pecota quibus aniinas bumanns lurbis, hoc idcm discipulis suis evidenlius el exprcs-
,
iiiesse cicdiUs Doininus aulem Jesus iii ea crudelis sius eloculus est (a). Cum eiiim hanc Domini senicii-
fuil , cum dacmoncs iii giegem porcorum cum id ab tiam Tesiamento Veieri opposuisset Adiinanlus, quia
,
eo peierenl, ire permisit {Malih. viii, 52). Qui eliam

in illo scripta sunt quxdam immunda cainium , a
nondum demonslralo per passionem sacrificio corpo- quibus ille populus jussus est absiinerc, limuil ne
ris sui cuidam leproso qucm mundaverat ait

sibi dicerelur :Curergo vos non quasdam, sed omnes
, , , :
carnes immundas exislimalis, atque ab edendis omni-

Vade, ostende te sucerdoii, el offer munus tuuni ,
quod
prwccpil Moyses^, in tesiimonium illis {Luc. \, li).
biis lemperalis; cum tu ipse proferas evangelicuin
Magis enim quia et per Prophclas Deus scepc tesia-

lcsliinonium, non coinquinari homincm ex iis qua: in
,
os ingrediuntur, ct in venlrem vadunl, alque in lalri-

iur, nuUius sc lalis muneris indigcre , el facile est
nam emiUuntur?-ltaquc Iiasaicr.ssimas, ol fal!aci;iin
' Kr. 0Rmesq"ie prcê Mss., ct offer protequod prwcevU
BJoijses. (fl) Conlra .\dimaalum. capi). 1 1, ia.
,
233
LIBER SEXTUS. 23t
angusiias signincat. Et forlasse quod est iii reruin figuris por-
ouani mai Tcsiissima vciiiaie prafocaiiies
cus, hoc est in rcrnm gcneie slultus; el lain illud ani-
eoii.aiis evadoic, ait lioc Dominum ad lurbas
dixissc,
paucis in serrelo vera dicerel, in lurbas nial ,

quam ista: duoi syllabx , (|uod dicilur slultus,
quasi ille
cuin cl lioc de Domiiio credere qiiitld.im uiniin idemqtic signincat. Iiniiiimdum quippe
auiein falsa jactaret :
sit; et onincs qiii iegnnl novcrint boc illiid animal in Lcgc positum cst, co quod nou ruini-
sacrilegum , ,
lurbis ouin iilanius dixisse discipulis. net : non aulem hoc cjus vitium, scd nalura est. Sunt
fl rcmolis
'
exordio haniin lilicrarum suarum autem liomines qiii per hoc animal sigiiilicanltir iin-
Quapropler quia in ,
Fauslus sic miratur Adinianlum, ut ei solum piwrerat miiiuli proprio viiio, non nalura : qui cum libentcr
ManicliaHim compendio requiro ntrum isla Domini aiidiaiit vorba sa|>ienri;e, postoa dc liis omnino noii
,
qiia dixil iion inipiinari lioniiiiem iis qu;e cogitanl. Qnod eniin ulile audieris, velut ab inlestino
seiilentia ,
vera an falsa sil. Si falsam di- menioriic , lampi nn ad os cogitationis , recordandi

in os ejus inlrani ,
doctor Adimantus a dulccdiiie revocare, quid est aliud, qtiam spiritualitcr

cuiit , cur eam lantus coriini
prolalam dicens, ad e\pui;n:\iidum Testamen-

qiiodam modo ruminarc? Quod qui noii faciiint, illo-
l.bristo
aniiiKilium gonore iigiiraiuur. Unde el ipsa a
tum Yeius objecil? Si aulem vera csl cur adversus
ruiii
,
lalibus carnibus abstinenlia tale viiiuin nos cavcre

eam credunt se coinquinari , si (luacuinquecarne ve- ,
verum respondere veliiit,et diccre, prxmoniiit. Cuin cnim tliesaurus desidcrabilis sit
scantur? nisi forle
Apostolum non dixisse, Omnia munda h;ierelicis; sed,

ipsa sapicntia, de hac innndilia rtiminaiuli cl immun-
dilia non riiminandi alio loco scripttim o.st Thesau-
omiiia munda mundis. Cur cnim non siiil * islis h.xc
:
el dicit Jininundis rus desidcrabilis reqiiiescit in ore sapicntis ; vir auteni

luunda , idem apostolus seqiiitur , :
muiidum Sid poUuta sunt stultus gluliit illuin (Prov. xxi , 20). IIu; autcm simili-
aulein et infideiibus nihil esl ;
Unde revera ladines reruin in iocutioiiibus vcl obscrvalionibiis figu-

eorum et mcns et conscienlia {Tit. i, 15).
numdiim (|uandoquidoin ratis, proplcr quaercudi ot compaiandi excrcilationem,
Maniclucis omnino niliil est ,
raiionales el siiavitor niovent. SeJ

inenlcs utililer
ctiuin ipsam Dei subslanliam vel nainram, non solum
non taiitum audienda, veruni
priori populo inulla talia
coiiKpiinari potuissc , sed cliam cx parte coiuquina-
eliam observaiida priccepta siinl. Tcinpus enim erat
lain esse contendunl ; nec soluin coinqiiiiiaiam esse ,
quo non lanluin diclis , sed eliain faotis prophclari

vcruin etiam ex oinni parte recuperari mundariiiue
0|iortorct ca qiKo poslcriori tCin|ioie fucrant revelan-
iion p;is>e. Liido mirum esl qui)d iia se dicuiit im-
ob hoc ab cis (la. Quibus per Cbristuin atque in Cliristo revelatis,
inimdas omncs carnes exislimare , cl
muiidum fidei gentium oucra obscrvalionumnon suiit imposita,
abstinere ,
quasi aliquid existiment esse ,
omnium crcaturarum. Nani propliciiic lamen auctoritas commendata. Ecce iios

non solum escarum , sed
poma et omnes friigcs et toUin diximus qua causa , cuni secundum Domini Apo-
ct ipsa olera , et , ,
coinmixtione gentis toncbrarum slolique scntcntiani nullas animuiiinn carncs ini-

lerrani , et (ttlinn,
perliibont inquinata Ulinain crgo el in CiVleris cibis mundas babeainus, Vcle;i tamcn Tcslamcnlo , ubi
atqne ab qux iinmunda quxdani immiinda: ' dicl;« sunt , non adverscmur :
errori suo congruerent , iis ,
dicuni, omnibus absiiiicndo, fame potius morerentur vos jam dicilc ,

qtiare imnnmdas carncs cxisli-
nain inctis.
•luain talcs blasplicniiaspertinacilcr roqiicrenlur !
se corrigere aiquc emcndare nokntibus, hoc c>sq uti-

CAPUT VIIL — Si sccundum errorcm vestrnm ,
lius qnis non iiitclligal?

propter coinmixtioneni gentis tencbrarum ; non car-
CAPUT VII. — Tcstamcnlo autem Velcri , ubi ncs , sed ipse Deus veslcr immundiis cst in eu parte ,
quidam cibi carniiim proiiniciilur , cur non sil con- quam vclul debellandis ct caplivaiujis Iiostibiis :ib-
traria isla senlcnlia , ijua dicit Aposlolus, Omnia sorbcndam ct inqiiin mdam inisit et inisciiit : dcindc
Tim, propteripsam commixlioncm, eli.im quidqnid aliiid
munda mundis;el, Omnis crealura Dci bonaesl (l
possunt intclligant lioc Apostolum de ipsis inandiicalis, iminundum esl. Scd dicilis : Mulio am-
i\, 4); si ,
plitis immund;i; suiit carncs. Et qtiare aiiiplius im-

dixisse naiuris; illas autcm Lillcras propler quasdam
aiiimalia qujc- mnnduc sint cariies, longuni csteortim de Ii;ic rc dc-
prtngiirationes lempori coiigruenlcs ,
immunda dixisse. liramcnla commomorarc ; sed breviter attingam (luoJ

dam, noii iialura, scd signilicalione
agno requiratur sat est, ut inspiciaiitiir reprclicnsores Veleris Testa-
Ilaqiie , verbi graiia, si de porco ct ,
nicnti, tanla stiiliili;c vcluslate confecli, iit carnis

utruini|uc nalura miiiidum est ,
quia omnis crcatura
mun- accusatorcs sineullu spjriluali verilate soiam carneni
Dei bona esl; quadain vcro signilicaliono agniis
tanqiiam el sapere convincantur. Fortasse eniin paulo prolixior
dus, porcus imniiindus est : si sliiltiim
verbum nalura vocis isia responsio sic adversus eos lectorem instruel„
8:ipieniein diceres, ulrumque Iioc
it liitcrarum et syllabarum quibus consial , ntiqiie

ulin c;ctcris rcsponsionibus non a nobis tain inulla
inuiidum cst; signincatioiic aulcm uniim iiorum vcr- verba requiranlur. Dicuntcnim isli vaniloqni ct incn-
liiiin, qiiod * dicitur slultus, immundum dici pote>t tis scduclurcs, in illa pugna, qiianJo priintis coriiia
,
liomo, tenebrarum gentem clcmentis lulhicibus irre-

iion iiatura siii , scd quoniam qiiiddim immundum
tivit, utriusqiie scxns principibus indidoni captis •,
l^v., ad turbas hoc, et remotis turbis. Edili vero alii et cum ex eis mundus conslrucrclur, [ilorosque eoruni
Usa. aoi) babcut, ad turbas.
* lu B. Abe^t, svit. Er. Lugd. vcn. l^v. seculi su-
niHS. M. ' Sola fcre editio Lov. addil, velmund(c.

Er. l.ugd. vetwLov., </uo. M. ' Sic plori(jue Mss. Al edili, ibidem caplis.
Sa.nct. Auglst. Vlll. (IIuU.J

;
235 CONTflA KAUSTUM MAMCIMXM, S. AUGUSTIM 256
jn coRl<'SliI)iis fabricis coiligritos , iii «iiiibus craiil rcs. Sed îddicct fallaccm caglitalem suam osleniare
«•liaiii fciniii:i; aiiqiix iira-giKnilcs : qiin; ciiin ca;liiiri conanlcH, co puLint immiindiorern cariiem, quod do
rolari cmpisscl, camdcni vcrlij;incin ferrc non va- concubilu cxislat : qnasi non taiito vchemenlius co-
loiilc.s, conccpliis siios aimrlii cxcnssissc ; cosdcmqiic (,'antur incinbro illi divirio m.iiiddcando succurrcrc,
:i|)orliv()sroUis ct in;iscu!()S ot f(;ininas(lo ca;lo in lcr- cqiianlo illic arctiiis colligatiim piiUiiit. Postrcino, si
laiii cccidisse, vixissc, crcvisse, conciiliuisse, gc- ista causa cUmajorisiminundili^c carniiiin, ca coiii
iiuissc. Ilinc cssc dicuiil origincin carnium omniuin, danl aniinalium corpora, quac iion dc concubitu oriiin
quae movcntiir in lcrra, in aqiia, in acrc. Krgo si dc tiir, sicut sunt iMnnmcnbilia gcncra vcrniium, qiio-
coelo csl origo carnium, aljsurdissimum csl [iroplcr rum noiiniillos vulgocdunlqux-dam Veiiciiu; rcgiones
lioc cas iniinniidiorcs pulaio : pra;scrtim qiiia in ipsa cx arl)oril)iis natos. Ranas etiain qiias rcpenie ex ima
slructiira mundi, cosdcm principes lenobrarum, ila jiluvia lerra generat, in escam isli assumcre debue-
per omiics conlexlioncs a summis usque ad ima col- rnnt, ut Dei sui mombra talibus formis commixla li-
ligalos dicunl, ul quanto quique amplius liabercnl berare; l, si eam carnom dotcsianlur, qua; conciibila
cominixtiboni, tanlosublimius collocari mcrercntur ;

pro[).'igatur ; et genus liiimanum erroris arguerent,
ac pcr lioc mundiores carncs essc debercnt, qiiarum qiiod gallinis columbisque vescanlur, cx masculorum
origo de coclo cst, quam fruges qure oriunliir ex ter- feminarumque coilu procreatis, et mundiores coeli
ra. Deindc, quid lam insanum dici potest, qnam el tcrra; filias ranas alijiciant. Nam secundum istorurn
conccptos fetus '
anle vilse' commixtionem lanlo fabulammiindioros sunt primi principes tenebrarum,
îvaciores fuissc , ut et aboriivi et de ccelo in terram qiiorum parentcs arbores fuerunt, qiiain ipse Mani-
ruenles viverent ; commixla autem vita nisi lempo- quem pater ctmater concumbendogcnuerunt:
clia;us,
re maluro edili, vivere non possint, et si de pau!o mundiores ctiam pediculi eorum, qiii sine concubitu,
alliore loco cadant, continuo moriantur ? Ulique si sudore carnis vel corporis exiialalione nascuntur,
regnum vitx contra regnum morlis belligeravit, com- quani isli ipsi miseri, qui de parentibus concumben-
niixta vita vivaciores facere debuit, non corrupiibi- libus nali sunt. Aut si jam quidqiiid ex carne etiam
liores. Quod si in sua natura quaeque res magis suam sine concubitu nascitur , propterea pulant immun-
relinet incorruplionem, non duas naturas bonara et dum, quia ipsa caroex concubitu est ; imniunda erunl
nialam, sed duas bonas, qu:irum situna melior,pra;- olera et fruges, qua; de stercoribus fertilius uberius-
dicare debuerunt. Unde igitur asserunt immundiores qiie surrexerint. Ubi videant quid faciant, vel qiiid
carnes, quas de ccelo genus ducere afnrmanl, istas respondeant, qui friigcs dicunt mundiores esse quam
duntaxal omnibus notas? Nam ipsa prima corpora carnes. Nam slercore quid immundius ex carne pro-
principum lenobrarum ex arboribus ibidem nalis
, jicitur, et quid frugibus feracius adiiibcliir ? Cerle ipsi
lanquam vcriniculos opinanlur exorta ipsas autem ; dicuiil per atlriliones et digestiones ciborum, fugere
aibores ex quinque illis elemenlis. Proinde si ani- inde vilam, et exiguum quiddam in stercore remane-
nialium corpora primam originem Iiabent ex arbori- re. Cur crgo ubi exigua vila rcinanei, indc cibi veslri,
bus, sccundam de coelo ;

quid causae esl ui immun- hocest fructus terrso, de slercore et ineliores et ma-
diora quam fruclus arborum exislimentur? Si pro- jores etpluresexislunl ? Caro non purgamentislerrjB,
plerea quia cmn moriuntur, amitlunt animam,uljam sed fetibus pascitur : terra vero purgamcnlis carnis,
immundumsit quidquid vita deserente remanserit non fetibus fecundalur. Eligantquid sit mundius : aut
cur codem pacto non sunt Immunda olera vel poma, jam correcli desinant esse immundi el inDdelcs qui-
quae ulique, sicut supra diclum est, cum decerpun- bus nihil sit mundum, et nobiscura amplectanlur
lur vel avellunlur, moriunlur ? Ilorum (juippe borai- AposloIum dicenlem, Omnia munda mundis ( Til. i,
cidiorum rci esse nolunt, dum nihil velex terra vel 15 ). Domini est terra et pleniiudo ejiis ( Psal. xxiii,
ex arboie dccerpunt. Deinde, cum duas animas esse i ). Omnis creatura Dei bona esl ( I Tim. iv, 4 ).
in uno animantis corpore affirment, unam bonara Omnia quippequa; natiiraliler sunt, in ordincsuobo-
de gcnle lucis, alteram malam degente tenebrarum ; na sunt : et nemo in eis peccai ; nisi qui ordinem
numquid, cu.n occiditur animal, bona anima fugit, suuin in Dei obedienlia non custodiens, eorum quo
el mala remanel ? Si enim hoc esset, sic viveret ani- que ordinem male ulendo perlurbat.
mal occisum, quomodo vivebatiii gente lenebrarum, CAPUT IX. — Patres aulein noslri qui Deo pla-
quando solamsuae genlis habebatanimam, qua etiam cuerunt, tenuerunt ordinem suum in ipsa obedientia,
rebellaveraladversum regna divina. Cum ergo in mor- ut quidquid Deus femporibus congruis jubendo distri
le cajuslibel animalis, utraqiie anima et bona et mala buit, sic observarent, quemadraodum ille dislribuit.
deserat carnem ; cur immunda caro dicitur, quasi a liaque non solum carnes ad cibura daias, cumoranes
sola bona anima deseralur ? Quia elsi aliquai vit;ie nalura munda; essent, quasdam lamen nonnuUa si-
reliquiae remanent, ex utraque remanent nec ipsum :

gnificaiione immundas illo terapore non ederunt,
quippe fimiim dicnnl remanere sine aliquibusexi- quo eas '

non edi praeceplum erat, ut talibus signifi-
guis reliquiis inembrorum Dei. NnUam igilur causam caiionibus fulura rerum manifestalio prsefigurareiur:
irperiunt, cur assevcrenl carnes fiugibus immundio- sed etazymum panem, et cxierahujusmodi, in qui-
Lovanienses Bclgicorum codicum auclorilate posue-
3 busfuisse umbram futurorum dicit Aposlolu5( Hebr,
runl, cmceplus faclos. Mclius Am. Er. el nonnolli Gallicani
» Er. Uigd. ven., qnod eas. M.
Mss., concevlos felus.
237 LIBEU SEPTIMCS. tss
X, 1 ), lam rei csscnl illius temporis ci illius populi ncrc iii vila cujusquc coiilexilur. Vorum illud tuiic
lioiniiies, si observarc couiemiicreiit, quaiido sic illa ligurabalur in veslibus, quod iiunc dochiralurin ino-
liori, el iataquje nuiic revclala sunt, tuncsic pr.cniin- ribus. Illud ciiiin crat lempus signiflc.iiidi, lioc niani-
liaii oporlebat ;
qnain nos desipieiites esseinus, si feslandi. Ergo ipsa Scriptura, qua; lunc fuit exac -
iiuiic jam manifeslato Novo Teslamcnlo, illas prai- trix operum signilicanlium, niinc lestis est leruiu
iiuiilialivas obscrvationes, ali(|uid iiobi^ prodossc pu- signiiicatarum ; ct qu;e lunc observabaiur ad jirxMiun-
lareuius. Sicnl sacriiegi et iinpii, si cosdein Libros lialionem, nunc rccitalur ad confirmalionem. Doveia
qui prupter nos scripli suiit, iit ca qu;u jain nobis et asinum ad operandiim jungerc luiic non licebal
roveiala cl iii nianireslalioue aiinunliala suiil, taiilo ( Deut. xxii, 10 ) ; niiiic licel. Declir.ilum est cnim
ante illis figuris prvcnunliaia cognosccnlcs, lidelilcr per Aposloluni, cum de bove trituraiite non infre-
et firiniter lcnercmus, ideo putarcnius abjiciendos, nando Scriplurain rccolcrcl, dicenlcm : Numquidde
quia ea qux ibi scripla sunl, iion jain observare cor- bobus cura est Deo ? Quare ergo nuiic legitiir, quando
poialiler, scd iuleliigere et facere spiritualiler nos id quod proliibuil jain liccl? Quia idein ipse ibisccu-
Domiiius jubel. Sciipla sunt eniin propler nos, in qiios lus Aposiolus ail : Propler nos Sciiplura dicit{lCor.
finis saculorum obvenii, sicul ilein dicil idein aposlo- IX, y, 10). El utiiitie impium csl ut non legamns nos
lus ( I Cor. X, 11 ). Oniiiia enim qu:c anle scripla qiiod sciiplum est propler nos : magis enim proptcr
sunl, ut nosdocercmur scripla sunt ( Rom. xv, i ). nos, quilius manifcstalur, quain pmpler ilI6s iii qui-
Quapropler, iion maiiducare azyinum pcr s.atutos so- bus figurabalur. Dovem quippe el asinuin, si nccesse
piein dios ( ExoU.xw, 15), tempore Yeleris Tesla- sit, unusquisque sine dolrimcnlo opcris jungit : sa-
nieiiti peccaiumfuit; tempore aulcin Novi Teslamenli picnlcm vcroet siullum, non ut uuus prxcipiat, ct
nonest pcccalum : sod iii spc fuiuri sx>culi quain ba- altcr obtcmperct, sed parilcr ex xquali potestale, ui
Lenius inCbristo, qui et aniinam noslram induens annuntienl verbum Dei, non sine scandalo quisquani
juslitia, et corpus nostrum inducns iinmorlalilalo, comiles facit. Ilaque eamdem Scripliiram leiiemus,
lolos isos innoval, crcdeie aliquid ex veleris corru- ct tunc polcslale prajcipionlein uinbris lcgondum,
plionis nccessilate atque iiidigenlia nos passuros vel quod nunc aperiretur ; el nunc auctoritale altestan-
acturos, semper pcccalum esl, qiiaiiidiii volvunlur lem luce apcrlum, qiiod luiic legebalur.
isti seplcin dies quibus peragilur tempus : scd boc I)e calvo aulein ct rcburro ( Levit. xiii, 40 quod
),
Y<'ierisTeslamenli temporibns in figura occullalum, cos iinmundos Lcx dixerit, paruniFaustus altenderat,
a quibusdim sanclis inteliigobalur ; temporc autem atil iii mendosum codicem incideral. Sed utiiiam ipse
Novi Testainenli in manifcslationc revelalum, popu!is calvam frontcm babcrc voluissel *, alque in ea cru-
prxdicalur. Unde Scriptura illa lunceral prxcepluin, cem Cbristi figcrc non crubuissct : profeclo Clirisium
nunc leslimo:iium. Scenopcgiain non celebiare aliquan- clamanlem, /iV/o suin verilos Joan. xiv, 6 ), iiec cum
(
do pcccalum fuit ( Lev. xxiii, 51 ) ; nunc non csl falsis vulneribus occubuisse, ncc cum lalsis cica-
pcccalum : tabernaculo autcm Dei qiiod esl Ecclcsia iricibus resurrexisse credidissel. Quin etiam dicit :
non comp.Tginari , sempcr pcccalum esl;scd lunc Ego fallcre non didici ; quod seiilio loquor. Non
agebatur sub pntcepto figurati), nunc logilur iii lesli-
csl ergo discipiilus Clirisli sui, qucm falsas cicalriccs
monio revelato. Nam el illud quod luiic facluui csl, dubitaiilibus discipulis dcmonslrasse iiisanus opi-
non diceretur taberiiaculum leslimonii , nisi alicui
naltir, el non solum de caetcris vanilatibus suis, sed
veriiali qux suo leinpore declaranda etal, quadam etiam de ipsa Christi fallacia sibi lanquara non fal-
congruenlia .sigiiiricalionis alleslarclur. Liiieis vesli-
lonli vultcrodi : utrum Cliristo melior *, quo fallenlc
bus miscere purpuram, et linosliina vestc iiuiui ali-
ipse non fallit; an eo ipso non veracis Cbrisli, sed
quando peccatum fuit ( Deut. xxii, 11 ) ; nunc nonest fallacis .Maiiicba;i discipulus, ctim ct in boc fallit, ia
peccalum : sed inordinate vivere, et diversi generis quo se non didicisse fallercglorialur?
professiones velle miscere, ut vel sanclimonialis lia-
bcat orniiiicnla iiuptarum, vel ca qux se non conli- ' Efliti vulgo sic ferunt. Plures lamen veteres Mss., Sed
utinam ipse calvain frontem habere noluiSket.
nens iiupiit, spcciem virginis gerat, omniinodo pcc- * îcAm. Er. ct plerique Mss. At Lov.. vult credi. yiderit
caluin esl ; el si quid inconvenienier ex diverso ge- quis utrum cliristo sit melior.
LIBER SEPTIMUS.
CAPUT PRIMUM. — Facstls dixit : Quare non gnovissc videnlur : scd ncque statim ut natus cst, quo
credis in genoalogiam Jesu? Mullx quidem sunt crederenlur ea scripsissc, qnx erga euin oculis suis
raus.i;, scd palinaris illa, quia nec ipse ore suo viderint gesla; scd juveni jam el maluro conjuncti
iisquam se faletur palrem babcrc, aul genus in tcrra : sunt ei, id cst, annorum ferme triginta : siquidem ct
sed econlra, quia non sil dc hoc mundo, quia aPatre xlas ascribi divinis potesl Quare
' sine blasphcinia.
Dco prncesscril, quia dcscenderit de ca-Io, qiiia non cum in omni testimonio veritalis hoc sempcr quxri
sibi sint mater etfralres, nisi qui feccrint voluntalom soleal, utrumne quis aiidicrit, an viderit; isti vero
Patris sui, qui in coclis est. Ad bxc, illi ipsi qui has ei
e^calogias ascribunl, non eum ante nativilalcm co- > sola cx omnibus Amerbncbiana editio, nm potesl.
! :
259 CONTtlA FAUSTIJM MA NICII/EU.M, .S. AUGUSTI.M 140
iicc audissc 8C f;ilt antur ah ipso gcncralionis liiiiic iiaiivilatcin annuiitiavcrunt, quia poslea juveni ad»
ordiiicin, aiil quia oinnino sil iialiis; ncc vidiMC ocu- iKCScrunl, et ncc vidcrunl eum natiim, ncc sc hoc af
lis, qiiia loiigo posl lemporo, id c-l, [losl naplisinum illo audissc dixcrunt. Cur ergo credunt Joanni di«
cognovcrinlciiin : iniiii ol onini icclc jiidicanli, larn cciiti, In principio eral Verbum, el Verbum eral apud
slulluin vidcliir lioc crcdcrc, quain si quis cajcuin cl iJeuni, et iJeus eral Verbum ; hoc erat in princijAo
Kurdum lcslcm in judicium voccU apud Deum; omnia prr ipsum facla sunt, et tine ipso
CAPUT II. — AucusTiNDS rcspondil : Qiiam dicil faclum esl nihil ( Joan. i, 1-5 ), el cxtera qu» illis
palinarcni causain, cur non accipial gcncalogiain (|iiairivis non intelligcnlibus tamen placcnt? Dicanl
.Icsii (>hrisli, iln apcrlissiinc viclus oslcnditur, lc- ubi lioc Joanncs vidcril, aul iibi sc boc ab ipso Do-
gciilibus quxsupra dixiinus de Filio homiiiis, qiiod iniuo audisso dixcril. Qiiidquid cnim dixcrint, unde
tain crehro sc ChrisUis cssc tcslalur (Matlli. vin, 20), hoc Joanncs scirc potucrit, inde credimus cliam
ct dc Filio Dci, quomodo idem ipse sit cl (iliiis lioini- omncs aniiiinlialorcs nalivilatis Christi, idquodan-
nis (Id. IX, G) ;
quoinodo sccundiim divinilatcin non nuiiliavcriirit scirc potiiissc. Dcindc qua:ro, undc cre-
liabeat gcnus iii lcrra , sccundum carnem autein sil daiit dixisse Dominum, Qua milii mater, aut qui fra-
cx seininc David, sicut aposlolica doclrina lcslaliir tres?^\ quia hoc Evangclisla narravit, cur ei non
(liom. I, 3, cl II Tim. ii, 8). Undc oporlcl cum crcdi credunl et illud, Quia matcr cjus ct fratres quxre-
ci inielligr, ct a Patre exisse (Joan. xvi, 28 ), et de hanteuin (Matih.\\\, 48, 4G)?Si autem hocmentilus
coelo venisse (lU. vi, 41), et hic lamen Vcrbum car- csl qiiod noliiiil crederc, quomodo ei credunl Chri-
nem lactum inlcr homincs habitasse (Id. i, 14). Quod stum dixisse quod nolunt intclligcre? Deinde si Chri-
si propterea putant eum non habuissc in terra ma- slum natum, qiiia jam juveni adhacseral, non potuU
irem vel geniis, quia dixit, Quce milii mater, vcl (jui ncsse Matthaeus, unde poluil Chrislum non natum,
fratrcs (Maltli. xii, 48)? supercst ul etiam discipulos post lot annos natiis nosse Manichxus? Dicluri siint
ejus, qiiibus hoc excmplum in se ipso pracbuil, ut Spiritus sanclus hoc scicbat qui eral iii Manichsco.
lerreni gcneris necessitudinem propter rcgnum coe- llle sane si Spiriius sanclus essct, vera dixissei- Sed
loruin conlemnerent, affirment non habnissc palrcs, cur non polius de Christo discipulis ejus, qui c tiam
quia dixil cis, Ne vobis dicatis patrem in terra ; unus corporalilcr ei adhjcserunf, credimus; qui non soliim
enim esl Pater vester Deus ( Id. xxiii, 9 ). Quod crgo pcr Spiriluin sanctum ab ipso impertilum scire po-
islos de palribus docuit, hoc ipse de matre el Iralri- tiierunl, si quid laleret in rebus liumanis, sed lam
hus prior fecit : sicut et alia mulla, in quibus se recenti ct prx-scnti memoria, etiam solo Immann
nohis, ul eum imitaremur, prsebere, et, ut scquere- scnsu, geniis Chrisli secundum carnem el totam orj-
mur, praeire dignatus est. Quapropler iste qni in eo ginem collegeruiit? Et tamcn cxci et surdi testes di-
quod putal, palmare sie vincitur, quam jaccat et in- cunlur Apostoli. Ulinam lu non tantum ccecuscl sur-
volvalur in cxteris animadvertendum est. Quippc dus fuisses, ne lam vana et sacrilcga disceres ; sed
qui proplerea dicit non credendum esse Apostolis, etiam muius, ne laiia diccres
qui ejus non solum divinam, sed eliam humanam
LIBER OCTArUS.
CAPUT PRIMUM. — Faustus dixit : Quare non QuJppePaulus indeGalalas arguit, quod in circiimci-
accipis Teslainentum "Vetus? Quia jam pr.Tevenlus sionem relabcnies, ad infirma repedarent et egcn.i
sum Novo : veteri autcm et novo non convenit, ut elementa, quibus denuo servire vellent (Galat. iv ei v).
Scriptura lestatur. Nam, Pannum, inquit , novum Quomodo ergo id egoadmitlam, in quo alium videain
nemo assuit vestimenlo veteri, alioquin major scissura repiehendi? Turpe est redire in servilutem, sed tir-
fiet (Matth. ix, t6, et Luc. \, 56). Qiiia ergo majorem, pius ire.
sicuti vos, scissuram facere caveo, Chrislianam novi- CAPUT II. — AuGUSTiNUS respondit : Jam quidcn
lalcm Hebraicae vetuslati non misceo *. Quis enim satis superius ostendimus , quare et quomodo lenca-
non eliam sordidum judicel, novis vestibus indulis, mus auctoritatera Vetcris Testamenti , non ad Ju«
non donare inferioribus vetera *? Quapropter, ego daicae servilutis imitationem , sed ad Christianae li-
cliamsi nalus essem Judaeus, ut fuerunt Aposloli, di- bertatis tesiificationem. Neque enim mea , sed Apo-
gnum tamcn erat me, Novo accepto Testamento, stoli vox est ,
Quia omnia hccc in (igura contingebant
Vetusrepudiare, nt fecerunt ipsi. Nuncveroet naturae illis ; scripta autem sunt propter nos , in quos finis s<e-
beneficio conseculus ut sub serviiuiis jugo non na- culorum obvenit (\ Cor. x, 11). Quapropler non i«
scerer, et Chrislo mihi protinus occurrenle cum scrvilute facimus quse jussa sunt ad nos praenunlian-
pleno munere libertatis ; quam miser et slulliis et in- dos, sed in libertate legimus quae scripla sunt ad noi
super ingratus ero, si me ullra addixero scrviluti? confirmandos. Quis itaque jam non intelligat , unde
sola fcre editio Lov., swuti vos scitis. scissuram face-
' Galatas revocai Apostoius, non rcligiose Scripturam
ret,caveo christianam novitatem Hebraica vetustati com-
circumcisionis Icgentes, sed jam supersliliose cir-
ndscere.
* Apud Er. Lugd., vetcres. M. cumcidi volcntes (Galal. iv et v)? Undc non pannuni
,
til IIBER NONUS. 9<2
Dovum vcsrtmcnlo veteri assulmus ; sed erudimur in geratis : et invcnietis jejunia veslra qnomodo pru-
regno coelorum, ad similiiudincm iliius patrisfamilias dentia; carnis, liiiquam vcsliniento veteri assuantur.
quem ccmmemorat Dominus profcrcntein de tho- Yerumtamcn cuin pamius novus vestimcnto vetcri
sauro suo nova et vctcra {Malih. xiii, h"!). Ille aulcm iion convcniat, unde potucrunt principibus lcncbra-
assuil pannum novum vestimenlo velcri ,
qui conli- rum mcmbra Dei vcslri, iion adjuncla atque consula,
iienliam vuil liabere spiriliKiIcm, et nondum deposuit scd, quod csl vchcmcnlius, commixta ct concrota
spem carnalcm. Nam lcgilc diligenlcr , ct vidclc dc cohaercre? An ulrum(|uc vetus cst ,
qnia utrumquo.
jejunio Dominum interrogalum , rcspondissc , Nemo falsum , el utrumqnc dc prudeniia carnis csl ? Nisi
asiuit pannum novum veslimento veteri {Id. \x, IG). forte indc vultis probare unum fuisse novum, altcrum
Adhuc ciiim discipuli Dominum carnalitcr diligcbant, vctus ,
quia major scissura facla cst ; ut miscrabilis
quandoquidem etiam nc occisum amiltcrcnt, formi- panniis de regno lucis abscinderetur, et globo tcne-
dabant. Unde relruni rcvocanlem se a passione, sa- brarum .•etcrna poena configeretur. Et lamcn argutc
tanam appellat, qnod non sapcret qux Dci sunt scd , sibi videtur vclut acu lingux' divinarnm Scripturaruni
qua; hominum {Id. xvi, 23). Proindc attcndite in ilia firmamenta compungere '
, talium fabularnm sordi-
phantasia vestra de regno Dei, unde istara lucem so- bus sarlor, ant mendicus induior.
]is canii conspicuam tanquam ad cvemplum vobis
propositam diligitis et adoratis, qiiam carnalcm spcm * Sic Am. cl Mss. Ai Rr. et Lov., compingere.
LIBER NONl^.
C.\PUT PRIMUM. — Faustcs dixit : Quare non et lu excideris. El ilti si non permunserint in incre-
accipis Vetus Tcslamenlum ? Si Aposiolis licuit snb dulitale, inserentur : potens est enim Deus iterum
eodem natis ab 'eo discederc niihi quare non liccat ,
inscrere illos. Natn si tu ex naturali e.xcisus oteastro
id in quo nalus non sum, non usurparc ? omncs qiiippe et contra naluram insertus es in bonam olivam ; quanto
Gcnlilcs nascimur, noii Judxi, iion deniqiic Chri- mngis illi qui sccundum naturam sunt , insercntur sua:
siiaiii : scd alios ad se ex eadcm Gontilitate Tcsla- olivw ? Nolo enini vos ignorare , frulres , sacramenlum
inentum Vetus adducil , facilque Jiid;cos; alios No- hoc , ut non sitis vobis sapientes ,
quia cwcitas ex parte
viim, el iniliat Chrislianos : tanquam si dux arborcs, Israel facla est , donec plenitudo Gentium intrarct , et
dulcis et amara, radicibus suis unius tcrrcc in se sic omnis Isracl salvus fieret {Rom. xi , i3-2C). Yide-
vim transfer.inl, immutandam qnalilalibus suis. Apo- tis crgo vos, qui in isla inseri radicc non vuliis, non
siolis ergo in dulcem Iranseuntibus ex amaro, quain qiiidem fractis rnmis esse similes , sicul esl carnalis
dcinens cro ego , si in amarani coiivertar ex et impius populus Judycorum, scd in olcaslri amari-
dulci ? tiidine remansissc. Nom quid, nisi olcaslrum Genlium
CAPUT II. — AcGCSTiNUS respondit : Cur ergo sapit, adorare solcm ct lunam ? Nisi forle proptcrci
Apostolns, qnem dicis rclicto Judaismo c\ amarilu- vos jam non pulalis esse in oleaslro Gcnlium , quia
dine transisse in dulcedincm, m.igis inde fractos ra- spinas novi gcneris addidistis , et falsum Cliristum |
mosdicit, qni cx ipso popiilo inChrisliim credere no- qucm cum sole ct luna colcretis , non manu fabrili,
luerunl ; cl in ipsa olea: radice, id cst origine sanclo- sed pervcrso cordc finxislis? Inscrimini crgo in radi-
niin Hchra?orum, tanquam olcaslriimgcntes inscrlas, cem oleaj quo se redditum gaudet Apostolus , qni
,
ut liercni participes pinguedinis olcoe ? Nam cum de inter fraclos ramos per incrcdulitatem fuit. Inde sc
Judajorum lapsu admonerel Genles ne superbirent quippe liberalum dicit, cum se a Judaismo ad Chri-
ila lociilus cst : Vobis enim , inquit , dico Centibus, slum transisse hetalur quia Christus seinpcr in ilh
,
quamdiu quidem ego snm Gentium Aposlolus , ministe- radice, atque in illa arbore, pra;dicatiis esl : in quem
rium meum glorifico, si quo modo ad wmulalionem pro- venientem qui non credidcrunt, fracli sunl inde ; et
vocnre polero carnem meam, ut satvos faciam aliquos ex qui crediderunt , inserti sunl ibi : quibus ne super-
illis. Si rejectio illorum reconciliatio csl mundi, quw eril biant, dicitur, Noli attum sapere , sed time : nam si
assumptio, nisi vita ex mortuis ? Si autcm delibatlo san- Deus naturatibus raniis non pepercil, neque tibi parcet.
cla est et conspersio ; et si radix sancta est ct rami Sed ne de
, , : ipsis fraclis dcspcrelur, paulo post dicit :
quod si aliqui ex ramis fracti sunt, tu aulem cum esscs Et ipsi si non permanserint in incredutitate, inserentur :
oleaster, insertus es in illis , et socius radicis faclus es votens est enim Deus iterum inserere iltos. Nam si tu
et pinguec/inis olece, noli gloriari adtersus ramos. Quod ex naturali excisus oleastro, et contra naluram insertu»
ti gloriaris, non lu radicem portas, sed radix te. Dicis es in bonam olivam ; quanto magis itli qui secundum na-
ergo : Fracti tunt rami ut ego inserar. Bene. Incredu- luram sunt , inserentur suw otivai ? Eccc unde cliani
litate fracti sunt. Tu autem fide stas, noli attum sapere, ipsc gloriatur, a fractura libcratus, et radicis pinguc-
$ed time : nam si Deus naluralibus ramis non pepercit , dini reddilus. Qui ergo in vobis sunt, qiios inde fre-
neque tibi parcet. Vide ergo bonitatem et severitatem git impictas, rcdcant, ct rnrsus inserantur. Qui aulcn»»
Dei : in eos quidem qni ceciderunt , severitatem ; in te nniiiiuam ibi fuerunt, veniaiit a naturali sterililato
uiilem bonitmcm , si pcrmnnseris in bonitate : alioanin prxcisi, parliripcs fccunditatis fuluri.
,
243 CONTltA lALSTUM MANICIIyEUM, S. AUCUSTINI V,i
LWEll DEClMm.
CAPUT PRIMUM. — Fadstus dixil : Cur non ac- cju<.dcni Srriptnrri! vcncrat.i aiqiie scrvata auctorilnla
cipis TcstarncnHim Veliis? Quia ct ab ipso lioc, et rospoiHloniiis. Vos qiiid rcspondelis, cum vobis dici-
ex Novo didicimus , aliena noii coiicuplsccre. Quid liir : Quare tcnclis evangelicos Libros ,
quonim vos
autcin , iiiqiiis , alicnum liabct Tcstamcnlum Vc- ad d<'cipiendos imperilos confingitis sectatorcs ; ct
liis? Imo quid liabct non alicnum? Diviiias promil- qiirc ibi scripla sunt , non soliim non credilis , scd
lil, ct vcnlris satnrilatem, et (ilios ct ncpolcs, vilam- ctinm quantis poti.-slis viribus oppiignatis ? Ccrt«
que longam , cl cum liis Clianaiiitidis regniim : scd videlis vos poliiis de Novo Testamento, qiiam nos de
omnia hcnc circumcisis ct observantibus sabbala , ct Vctcre objcctis respondcre non posse. Omnia enim
immolanlibus sii)i, el abstinenlibiis a porcina, cl iiti- qu.c in Velcre scripta siinl, nos el vera cssc dicimus,
jusmodi caclcris : qn.x qnia cgo ncgligo, el Ciirislia- et divinilus mnndata , ct congruis tcmporibus distri-
nus omnis, ut inepta scilicct, ct ad salutem animi biila. Vos autcm cum vobis objccta fucrint ,
qn.c in
niinime pertinenlia, idcirco nec qu.ne promitlit, ad me libris Novi Tcslamenli scripla sunl , nec accipiunlur
jiim spectare cognosco : momorqiic (|iiia sit niandn- a vobis , dcficienles in rcspondcndo, et manifesta
tum, Non concuphces alicna [Exod. xx, 17 Rom. vii, ; veriiate faucibiis prcssis , anbclitu saucio dicilis esse
7) , Judicis bona sua babere libens volensque per- , falsaia. Qiiid aiiiid posseiit exepirare prxfocata ora
misi, solo scilicet Evangclio et rcgni coeloriim splen- fnllacium ? vel polius quid aiiud possent pulere con-
dida liMrcdit.ile conteiilus. Nam ul Jiidnno , si sibi fossa cadavera morliiorum ? Et tamen confessus est
Evangelium usurparel ,
jure incrcpiians dicerem Fausiiis non coiicupiscere aliena
, non solum se ex ,
Improbe, quid tibi cum co cst , cujus prccepla non Novo Testamenlo sed etiam ex Vetere didicisse : ,
servas? sic vereor ne mihi eadem Judaeus increpi- quod ccrtc a suo Dco non posset disc«re. Ille quippe,
tel, lcncnli Teslamenlum Velus, cujus mandata consi non concupivit alienum , quare supcr terram lene-
temnam. brarum , ubi nunquam fueruiit , nova sxcula con-
CAPUT II. — AuGUSTmts rcspondit : Eadcm srcpe slnixil ? An diclurus est : Prior ipsa gens tenebrarum
vana repelere istum non pudet , sed cadem saepe ,
rcgnum ineum concupivit, quod ab iila erat alicnum?
qiiamvis vera , respondere me piget. Qnisquis itaqiie Ergo imitaliis est genlem lencbrarum, ut ct ipse con-
eliam adversus isla responsioncm quacrit, qiioe supe- cupisccrcl aliena ? An angusium antea fuerat regnum
rius a nobis dicta sunl, legal [Lib. 6 , cap. 2). Judcco lucis ? Optandum igitur erat bellum , ut acquireretur
aulem dicenli mibi , Cur lenes Velus Testamenlum , de vicloria laiiludo regnandi. Qiiod si bonum cst, et
cujus praecepta non servas? respondco, servari a aiiie potiiit concupisci : sed exspeciabatur ut gens
Cbristianis etiam ex ipsis Libris praicepta vitoc agen- hoslilis in bellum prior erumperct, quo quasi juslius
dae; pr»cepta vero vitse significandLe tunc recte ob- expugnarelur. Si autem non est bonum ,
quare ini-
servata, cum prccnuntiabanlur ista, qiijc niinc reve- mico viclo , siiper alienam terram crescere voluit
lala sunt. Quapropter etiam ipsa sic non observo ad rcgniim suum, cum prius contcntus suis linibus, plena
religionem , ut teneani lamen ad teslificationem : fclicitaie viîsset? Sed utinam vere isti hrec ipsa
siciit et promissa carnalia, qucc ibi continentur, unde prcccpta vitic agcndac, quorum est unum, ne concu-
proprie Vetus dicitur Testamentum. Quamvis enim piscamus alienum , vellenl ex illis Liltcris discere :
mihi Kterna speranda revelala sint; ct illa tamen profecto mansuescercnt , et miles inlelligerent eliain
atleslantia lego, quae in pgura conlingebant iUis ; scri- illa prsrcepta vitce significand.ne ,
quibus eorum obla-
^pta sunt autem propter nos , in quos finis swculorum Irat offensio , el illi lunc lempori observanda con-
obvenit (I Cor. x, II). Itaque si audislis quid rcspon- gruisse. Nos autem quomodo Velus Teslamcntum
deamus Judxis, audile ct quid objiciamus Mani- lanquam alienum conciipiscimus , cum ea Icganius
chseis. qus8 in figura cpnliiigcbant illis ; scripta sunt autem
CAPUT III. — CcrleFauslusdixit, turbarinos possc, proptcr nos , in quos finis sceculorum obvenit ? Puto
si nobis Judoci dixerint : Quare lenetis Vetus Testa- qiiod non concuniscit alicnum ,
qui lioc lcgit quod
mcntum, cujus pr;cccpta non observatis? Quibus nos. scriptum Cst proptcr ipsum.
LIBER UNDECIMUS.
CAPUT PRIMUM.— Faustus dixit : Aposlolum ac- Domino nostro habuisse sentenliam. Sed quia vobis
cipis? Et maxime. Cur ergo non credis Filium Dei ex ita placet, qui nunquain sine slomacho auditis aliquid
semine David nalum secundiim cnrnem [Rom. i , 3) ? esse in Aposlolo canpunalum , ne hoc qiiidem nobis
Non cquidem crcdiderim Aposloliiin Dei conlrafia scialis esse contrarium Si quidem h;cc velus vidoa-
îbi scribere poluisse , et modo hanc , modo illam de tur esse et antiqua opinio Paiili de Jesu, cum euin ct
1
:,
24S LIBER UNDECI.YIUS. 216
ipsc Davia (iliiiin piilarcl, ul caclcri : quoi) lanioii iilii cpi^liila ip-Miis osl, scd in ea ipsa Iioc cjiis csl, Iioc «on
falsum clididl, iiileipolal cl infirinal, scribensque ail esl ejus. Lbi ciim ex adverso audioris, Proba ; nt<n
Coriiillrios : Sos, inquil , nemhicm iiwimns sectindinn confiigias ad cxcmplaria vcriora, vel |ihiriimim codi-
cainem : el si cognovimus secundum carnem Clirislum, cum , vcl anliquorum , vel lingux prcTccdenlis unde
tcd nunc jam non novimus. Quarc considercs oporlel, hoc in aliam lingnam interprctatnm cst : scd dicas ,
qiiaiiluni intcrsil inler Iia-c duo ca|iilnla, c qnibus unuin liide probo lioc illius essc , illiid non essc ,
qiiia lioc
perliibot Jesuin filiuni David secunduin carnein, alie- pro ine sonat , illiid coiilra 1110. Tii cs crgo regula
rum vero jam se neminem nosse secundum carncm. verilatis ? quidquid contra te fucrit , non est vcrum ?
QiK-e si ntraque sunl Pauli, aul hac ralione erunl, qua Quid, si alius siinili insania, scd tamcn qiia tua duritia
dixi ; aul unnin ipsornm non cril Pauii. Prosoquilur confringaliir , existat el dicat , Imo illnd quod pro tc
denique : llaque , inquit , si qua est in Chrislo nova sonat , falsum est ; hoc autcm quod ciintia te cst ,
ereatura , velera Iraiisicrunl : ecce facta sunt omnia vcrum est? quid aclurus es, nisi forle alium librum
nopfl(llCor. v,16, 17). \ides ergo eum vciercmappel- prolalurus, ubi qnidqiiid lcgcris, secundum tiiain sen-
lare el iransiloriam fidem illam priorcm, id cst, Jesum tcntiam possit intolligi ? IIoc si fcccris, non dc aliqua
credidisse cx seniine David sccundum carnem : no- ejus particula , scd dc lolo audies conlradicenlem et
vam vero lianc sccundam et permanentem, qua neini- clamantcin, Falsus cst. Quid agcs ? qiio te convertes ?
nem jam noverit sccundum carncm. Quaproptcr et quam libri a te prolati originem quam vctustatcm , ,
alibi : Ciim essem, iiiquit, parvulus, ut parvulus loque- quam scricm successionis lestem citabis ? Nam si hoc
bar, ut parvuliis sapicbain, ut parvulus coijilabam : cum facerc conaberis , el iiibil valcbis : el vides in hac re
'
autem faclus suin vir, quw parvuU erant deposui quid Ecclcsiic catbolic.c valeal auctoritas ,
qucc ab
(I Cor. Quod si ila cst, quid crgo et nos in-
XIII, 11). ipsis fiindaiissimis sedibus .^poslolorum usque ad ho-
dignum facimus si novam ct mcliorcm Pauli tcnen- , dicrnum diem succedcntium sibimcl episcoporum
les confessionem, vetercm illam ac dctcriorem proji- serie, et tot populorum conscnsione firmatur. Ilaquc
cimus ? Anl si vobis secundum qnod ad Uomaiios si de fide cxeniplarium qu.Tstio vcrterclur, sicul in
scribil credere cordi est; nobis qiiare licitnm non

, noniiullis ,
qua; ct paucx sunt , et sacrarum Lillcra-
sit secundum qiind ad Coriiilbios dogmaiizare ?
, rum sludiosis notissimcc senlcntiarum variolatcs ; vel
Quamvis ci boc ad duriliani veslram ita respondcrim. cx aliarum rcgionum codicibus , unde ipsa doctrina
Alioquin absit .Apostoliim Dei quod ivdilicavit, un- ,
conimcavit , noslra dubitalio dijiulicarelur , vcl si ibi
quam deslrucrc , ne se ipsc prxvaricatorcm consti- quoqiie codiccs variarent ,

pliires paucioribus , aut
tuat, ut contestatus esl {Calat. ii , 18). VcrunUamcn volnsliores recenlicribus prx-fcrrcniur : el si adhuc
si ejus esl et prior illa sentenlia, nunc emcndaia esl essei inccria varlcias ,
prxcedens lingua , unde illud
sin Tas non cst Pauluin incmend.ilum dixisse aliquid intcrprctalum esl, consuleretur. Hoc modo quxrunt,
unquam , ipsius non cst. qui quod eos movct iii Scripturis sanctis, (anta aucto-
CAPUT II. — Alclsti.nls respondil : Iloc cst quod rilatc firmntis , invcnirc volunt , ul babeant unde
paulo ante dixi , quia ubi sic manifcsta verilalc isli inslruantur, non unde rixcntur.
praefocanlur , ut obsessi dilucidis verbis sanclarum CAPUT III. — IIoc .ûlem qnod adversns impieln-
Scripturarum, cxiliim iii cis fallacix su.c rcperire wn tein vcslram cx nposloli Paiili Epislola proforlnr,
possint , id testinionium quod prolatum est , falsuni Filiuin Dei ex scmiiie David essc sccuiuliini carncm
esse rcspiindont. voccin a vcrilale fugaccm , iii {fiom. I, 5), onines codices el novi et vcteres ha-
amcnlia perlinacem ! Usque adeo invicia sunt ,
qiisc bcnt, omnes Ecclesix legunt, omnes lingux conscn-
advcrsus vos de divinis codicibus profcruntur, ul non liunt. Exuimini crgo pallio fallacix, quo Fauslus in-
sit aliud quod dicalis, nisi cos esse falsalos. Qux jam dutus, cum sibi proposuisset tanquam inlcrrogantcm
aucloritas littcraruin aperiri, quis saccr libcr cvoivi, el dicentem, Accipis aposlolum Pauluin? rcspondit,
quod documcntum cujnslibet scriptura) ad convincen- Et maxime. Cur enim non potius rcspondit, El mi-
dos crrores vestros cxscri polcst , si bacc vox admit- nimc ; nisi quia fallax, aliud qnnm id quod falsum
lilur , si alicujus pondcris xstimatur ? Aliud cst ipsos crat, rcspondere non poluit? Quid enim accipit apo-
libros non accipcre , cl nullo eorum vincnlo dclineri, stoli Paiili? Non primum honiincm, (|uein illc dicit
quod Pagani de omnibus Libris nostris, quod Judxi de lerra lcrrenum : de quo itom ditit, Factus esl pri-
de Novo Tcslameiilo faciunt ,

quod dcnique nos ipsi miis homo Adam animam viventem. UIc aiitcm an-
in
de vestris cl alioriim h iTClicoruni , si quos suos et nnnliat ncscio qucm primum liomincm, nec dc terra
proprios liabent , vel de iis qui appellanlur apocry- torronum, ncc faclum in aniniam viventein, sed dt5
phi : non quud habciidi sint in aliqua auclorilate subsianlia Dci, idipsnm existentcin qnod Dcus esi,
secreia , sed quia niilla tcsiilicationis luce declarali inembra sua, vol vestimeiila sun, vcl arma sua, id
de nescio quo secrcto , nescio quorum prxsumptione estquinque elcmenta, cnm cl ipsa nihil alind essenl
prolali suiil : aliud cst crgo auctorilale aliquorum vc! qiiain subslaiitia Dei, in fcncbraruin gcnlc mersissc,
librorum vcl hominum non tcneii, et aliud est diccrc, nt inqniiinta capcrcnlnr. Non sccundnm hominem,
Islc quidem vir sanclus omnia vera scripsit , ct isla qurm Paiilus dicit dc coelo ', quem dicit eliam novis-
' Apiid Fr. Pt \m., e\'acuaii- Lugd., qu(e parvidi erant ' \x)y., de calo coeUitem. Abest, coelettcm, ab cditis allii
[depobvi el] eraami. M. el a Mss.
;
247 CONTKA FAUSTUM M ANlCll.ECJM, S. AUCIJSTINI 218
Mniuni Ailiiiii in .siiiiiluiii vi\ificaiileiii ( I (ôr. xv, hoc iioii propdsucril uiide diccrcl , sed de corporc ah
47, 45j, qiifiri (Ii(il facUim cx sciniiie David scciiii- ipsiiis qiiuistionis iiiilio locutiis fticril , 6icul ipsa ejut
(liiin caniein, facluiii (;x iiiiilicrp, faclnm &ub Lcgf, iiidicat proposilio , Sed dicet nliquig, inquit, Quomodo
iil cos (|ui siih \A'^(i oraiil, icdiiiKTOl (C.ulal. iv, i, fj) resurgunl morlui? qno aulem corpore veniunl? Ilic j:;ni
ile (|iio ad Timoilieuin dicil, Memor csto Christnin Je- conscipionlor lanqiiam digilo ostondit uude loqucre-
suin rcsnrrcxisse n mortuis ex scmine David, iccunduin lur , ct subj<!cil diceiis , Oporlet enim corruplibile hoe
Eviingcliiiin mcuin (II Tim. ii, 8) ; in cujiis cxemplo induereiucorruplelam,elmortale hoc inducre immoria/t-
Cliain rcsurroclioiiom iioslrain |)r:cdicat dicons, Tra- lalem{l Cor. xv, 3;>-53). II cc crgocum islencget, cuin-
didi cnim vobis in primis (jnod et accepi : qnia C.lirislut (['ic i|)Sum Dcum, de quo Paulus dicit, Immortali, in-
viortuus esl pro peccalis noslris ; secunduin Scripturas ;
corruplibili, soli fJeo lionor el gloria (I Tim. i, 17), iiilo
etquia sepultus eslel quia resurrexit terlin die secunduin corruptibilem pru;dicel ;
quanduqui(Jcm subslanliain
Scripturas. Et pnulo post iiiferl quarc hoc dixerit : Si ejusaique naluram et lotani timuisse ne a tenebrarum
autcm Clnislus prmdicalur quia resnrrexit a mortuis, goiile corrumperoliir, et ul crler.c consulcrclur, ei
quomodo dicunl qu:dam in vobis quia resurrectio mor- parlc corriiplam, dctesianda et al>onuiianda eorum
tuorum non est (I Cor. xv, 3, 4, 12)? Isle aulcm', qui fabula somniat; quid esl quod etiam in hoc conalur
inicrrogalus iitrum accipiat aposlolum Paulum, res- fallerc imperitos, et iii divinis Scripluii) niinuserudi-
poiidel, El maxiine, hxc omnia ncgat : nec Jcsum ex tos , ulrum accipiat apostolum Pau-
ul iiilerrogaliis
semine David vult accipere, nec factum ex muliere, lum, rospondcat, Maxime; ct inveniatur, mininie?
quam, non quod fucril vel concumbcndo vel parieiido CAPUT IV. — Sed ccrla, inquil, ratio est, qua
corriipia, muliercm Pauliis oppcllal ; sed more Scri- osleiidam Pauluin aposloliim aul proficiendo muiasse
plurarum loquilur, qiiac ipsum scxum sic appellare senlcnliam, el scribenlem ad Corinthios, emendassc
consuevcrunl : sioul in Cencsi de Eva scriplum est, quod scripscral ad Romanos; aut omnino non scri-
Formavil eam in muUerem {Gen. ii, 22); cum com- psisse, quod lanquam ejus piofcrlur, Filium Dei ex
mixta viro non fuissel. Nec ipsam mortem Clirisli, el semine David secundum carncin. Qua landem raiione
sepulluram, et resurreclionemaccipil; quandoquideni id ostcndit? Quia non potest, inquil, ulrumqiic ve-
Christum dicit, ncc morlale corpus babuisse, ubi illa rum csse, cl quod in Epistola esl ad Romanos, De
vera mors esset; nec illas cicatrices veras fuisse, Fitio suo, qui faclus est ex semine David secuudum
quas post resurreciionem discipulis ostendit, cum eis, carnein {Rom. i, 3) ; el quod ait ad Corintliios, Itaque
quod ct Paulus coinmemorat, vivus apparuit {Luc. nos amodo neminem novimus secundum carnem : et si
XXIV, 39, 40, el I Cor. xv, 5) : nec ipsam carnem noveramus secundum carnem Christum , sed nunc jam
iioslram resurrccluram, in corpus spiriluale mula- non novimus (II Cor. v, 16). Rcslat ergo ul nos dcmon-
Inm ', sicut apcrlissiine idein apostolus dicil, Semi- siremns quam possit ulrumque verum csse, et quara
natUT corpus animale , surgil corpus spiriluale. Unde sibi haec duo non sint conlraria. Unum quippe corum
discernons inlcr corpus aiiimale ct spiritiiale, con- non esse Pauli, nullo modo possumus dicere ;
quia
texuit quod jam commemoravi dc primo Adam et de nulla in eo variat codicum aiicloritas. Elsi enini iii
novissimo Adam. Deindo inliilil : Hoc autem dico, quibusdam laiinis exemplaribus non lcgilur, factus,
fralres, quoniam caro et sanguis regnum Dei possidere scd, natus ex semine David, cum graca factus ha-
non possunl. Et ne quisquam ipsam speciem carnis, heant, unde non ad verbum, sed ad scnlcnliam
et ipsam subslanliam non posse resurgere credidisset, traiisferre voluit dicendo, natum, laluius iiilcrpres :
exprimore volens quid nunc appellaverit carnem et tamen Clirislum ex seminc David esse secundum car-
snnguinem, quia ipsam corruplionem inlelligi voluit, ne;n, oinniumlibrorumat|uclinguaruin concordat au-
quui tunc iii resurrociione juslorum non eril, conti- ciorilas. In hoc aulern Paulum aliquaiido errassc, ct
nuo coiitcxuil : Neque corruptio incorruptelam possi- proficiendoniutasseseulenliam,absitutdicanius. Quod
debit. El nc adliuc quisquam putaret, non illiid quod eliam ipse Faustus sensit quam improbe alque inipic
scpullum fiierit resurreclurum , sed lanquam alia lu- diccretur; maluilque dicere, Pauli Epislolain aliorum
nica pon.ilur, et alia mclior accipialur, volens aper- falsilale corruptam, quam ipsius errorc vitiosam.
lissimedeclararc quia hoc ipsuin in nielius commuta- CAPUT —
Dc his enim
V. libris dici potest, ali-
liiur : sicut voslimenta Cbrisii in monle non sunt qiiid eos habere non consonum fortassc occultiori, et
f.osita, et alia sumpta , scd ipsa quae luerant, in me- ad digiiosconduni difliciliori vcritali, qiiod aiil sic re-
.us clarilicala sunl {Mallh. xvii, 2) : sequilur et con- manserit, aut in pnsierioribus correclum sit, qui non
cxil dicens, Ecce mysterium vobis dico : omnes qui- pra;cipiendi aucloritale, sed proficiendi exercitatione
iem resurgeiuus, non tainen omnes iinmutabimur. Ei ne scribuiitur a iiobis. Iiiter hos ciiim sumus, qiiibus
.ndhuc essci incermm, qui siul qui immulabunlur, In idcm aposlolus dicit Et si quid aliter sapitis, id quo-
:
atomo, inquil, in iclu oculi, in novissima luba : canel que vobis Deus revelabii {Philipp. iii, 15). Qiiod gciiiu
eniin tuba, el morlui resurgenl incorrupti nos immu- , el
liilerarum iion cum crciiendi neccssilate, sed cuni ju-
labimur. Adliuc forto dicant, non secundum hoc dicandi libertaie legendum est. Cui lanien iic inler-
n.ortale et corruplibile corpus nos in resurrecLione cluderelur locus, etadiinireliir posterij ad qu;csliones
iininutari, sed secundum aniin.im : cum Aposlolus difficilcs iracliindas atqiic vcrsandas liiigu.e ac slili
mutnndam. salubcrrinius lalôr , disrmcla cst a pcslcriorum libri»

• sola forc cditio Lovaniensium,
,
2^9 LIBEK UNDECIMUS. 2r4)
ipso iioiniiio inedialore Ciiri4o Jesii capile nosiro rc-

excellenlia canonicx aucloriUilis Vcleris cl Novi Tc-
siaineiiii, qua; Aposloloruiu coniirniala lemporibiis snrgcnle coinpieia cst , ila spe cerla meJitalnr
per successioiies episcoporuin cl propiigationes Ec- taiKpiam jain adsit, pneseusque lcneatiir : qwx iiliqiie
tlesiarum, tanquam in sode quadain sul)limilcr con- vila non crit secuudum caruoin, sicnl jain Cliristi
Slituta est, cui serviat oinnis liiielis el pins inlelloclus.

vila uon csl scciindum cariiom. Carncin namqiie Iinc
Ibi si quid vclul absurdiim niDveril, iioii licct dicere, loco non ipsam corporis nosiri bubslauiiaiu, qu;iiii
Auclor liujus libri iion teiiiiil veritatem : sed, aul co- Doiniuus eliain post rcsurrectioncm suam carnoni
dex mcndosus est, aut inlerprcs erravil, aut tu non appclbit, dicons, Pulpale el videle, quia spirilut ossa
inlelligis. Iii opusculis autein poslcriorum, qua^ lii)ris et carncm noii liabet, sicul mc videtis liabere [Luc. xxiv,
iiiiuiiiierabilibus coiilinenliir, sod nullo inodo ilhe s i- 59) ; sed corriiplioncm uiorlaliUilomqiie caruis viill
cratissinue canouicaruiu Soriplunrum cxceileniia; inlolligi, qiue Uinc uoii eril in nobis, sicut jaiu in
coxquanlur, eti.un quibuseumiue coruin invenilur

iii Cliribto noii est. ilancenim propric carnem nomiua-
eadein veritas, loiige Lnmen est impar aiiclorilas. bat, cliain cum de ipsa rcsurreciioiic salis evidcnicr
llaqiie in eis, si qiia foite propierca di>sonaro pnl;»ii- loquoioliir, el dicercl, quodjam siipra commcmoravi,
tur a vcio, qiiia non iil diola sunt intelliguiiUir, la- Caro et sanguis reijnuni Dci possidirc non possuut, neque
inon liborum ibi liabot lcclor auJilorvc jiuliciuin, corruptio incorruplioncm possidebit. Cum crgo facliim
quo vel approbet quod piacncirt, vel improbel quod fueril, quod ibi couscipienler dicil, Ecce niijsleriuiK
olTenderil : cl idco cuncta ejusmodi nisi vel ccrla ra- vobis dico : omnes qiiidem resurgemus, non lamcn omnes
tioiie, vel cx ilia canonica anclorilate dorond;mtnr, nl immiilabimur. In alomo, id csl, iii luomeulo, in iclu
poluisse oculi, in noviisima tuba, canel eniin luba, cl mortui

deinonslrotur sive omniiio iia esse, sive fieri
narralum cuidis- resurgent incorrupti, et nos iinmulabimur : oporlet enim

quod vel dispuliituin ibi cst, vfl ; si
conuptibilc hoc induere incorrnptionem, cl mortate lioc

plicucril, aul credcre noliierit, non rcprchendilur.
induerc immorlalilalem (I Cor. xv, £0-55) jam socuii-
vcro canonica ciniiienlia sacrarum Lillcrarum,
:
In illa
eiiamsi unu'^ propliela, scii aposlolus, aut evange- dum id qnodcarnem, nonipsam corporissubslauliam,
lista aliquid in snis Liltoris posuissc ipsa canonis scd ipsam corruplioncm mortalilalis appcllat, non
conlirinationc dcclaralur, non licet dubilare qiiod ve-

erit uliqiie caro, quia corruplioueiu morlalilalis nm-
rum sit : alioquin nulla erit pagina, qua liuman:c tala non liabcbil; seciiiidnm anloui ipsius subslauti;c
impcriti;e regalur iiinriuiias, si Libroium canouico- corporisque originein cadein caro cril, qnia ipsa re-
ruin salnbe:riiua aucldrilas, aut coutempla peiiiliis snrgel ct ipsa mulabiliir, quia et illud vcruin esl
abolelur, aiit inlcrininala conriiiidjlur. qiiod ait Dominus, pobteaquam rcsurrcxil, Pulpate el
C.APUT YL — Q;i;ipropier qnisqnises, queni velut videle, quia spirilus carnem et ossa non liabct, sicul me
repugnaiilia isla moveruut, qiiod alibi scriplum csl, videiis liuberc; et lioc verum est qiiod ail Apostolns,
Filium Dd ex semine David, alibi aiilem, Et sj iiove-

Cnro el sangnis regnum Dei possidcre non possunt. Iliud
ramus Cliiistiitn secundiim caniein , sed jam nuiic non eniin dictiim est sccundnm ipsaui snbslanliam, qua:
novimus : el si non utrumque ex «nius Aposloli Lit-

eliain liiuc crit ,
quia ipsa niut;il)ilur : Iioc aulciii
toris prororrelur , sed unuin eorum Pauliis d'xisset, dicium csl scciindMm carnalem ' corriiplionis qiiali-
allcrum rolriis, aui Isaias, aut alius quisriu.Tm Apo- lalcin ,

jam non cril, qiiia mulala caro
qu:e luiic
no;i corruiupelur. Noveramus crô Cliristum sccuiidiim
stoloriiiu, sire Propliolirum ;
qiiia ita sibi omuia iii
cariiem, id cst, sccundum carnis mortalilalom aiile-

canonita auclorilale concordanl, ut lanquam iino nre
qiiaiu resurgerot sed niinc jamnon novimus; qiiia, siciit
:
dicUi, jiislissiina et prudenlissima pieiale crodanliir,
el soronissimo inlcllectii invcnianuir et solcnissiiiia
idoin dicil aposlolus, Clnislus rcsunjens a mortnis jam
,
noii morilur, ct nicrsciullraiion doiniiiabitur{[lom. vi,9).

diligonlia domonslronUir ; noii liccrcl dc alloriilro
diibilare. Proindo, qiiia cx aposloli Pauli cauoiiicis, Nam si le ad verborum proprieUilem tciicas, lucn-
id esl, vere Pauli Epi^tolis , nlrumquc proferlur , el

litus e^t cum ait, Noveramus Cliiistum secundum cur-
uon pojsuiuiis dicere, aut mendosinn esse codicein, uein, si Chiislus uiuupiaui fuit seciinduiu carnein :
oinncs cuim lalini emcndati sic liabent ; aiil inlcrpro-

neiuo ciiiin uovoral qiiod iion cr;it. Non auleiu dixil,
teni erraisc, oniiics euiiu gnoci eiiiendali sic Iiabenl

Pulabamns Chrisliim sociindnui c;irnoin; sed, A'ore-
:
ramus. VerunUamon ul vorbo iioii proinam, ne qiiis

restal ut tu iioii iiilelligas, a mc aiilcin ralio flagiie-
lur, quoitiodo nonlniin ab allero dissouL-t, scd
afrirmel pcr abubicucm loculuui Aposlolum, ut pro
iii ea-
dem san;e fidei rcgula ulruiuque concordet. Si eniin eo qiiod esl, piilabamus, diccrcl, ISovcrainns : illiiJ
Ui qiiiKpie pie (iiiaTcres, miror iiou alloiidere liomiucs ca;c()S, vel polius
posses iiivciiire qiiomodo
isla perscrulaia diliicoscaut. iioii luiror non vidore cx-cos, quia si Cliristus idco
CAPUT VIL— Nain quod Filiiis Dei ex semine DaviJ

noii babuil carnein, quia dixit Apoblolus, nunc
Iioino faclus esl, ncc idcm aposlolus uno Ikco jani uon se nosse Cliristum scciiiidiiiii carncm ; uec
dicil, et
aIi;esanct.xSrripUirrrapcrtissiiucpr;edicant.Qiiod vero illi habuoriiut carnoiu, do quibns iii eodeni loco dicit,
dicit. Et si noreramus C7in.sMm sccuudum caniem, sed Itaque nos amodo ncmincm novimus secundum carnem.
iam tiuiic non novimus; ea ipsa circumstantia Scii|)lu- Neqiic enim de snlo Chrislo id voleiis inlelligi, possel
r.e loci ejus satis ostcndil qiiid loquatur Aposlolus.
dicerc, Neminem novimus sccundum carnem : scd qiiia
8uo rjuippc morc vilain iioslnm fnlur.un, qu e jnm in ' AliflUOt vss fni H(7/is.
,
:: ;
851 CONTRA FAUSILM MAMCIl.tlJil, S. AHGUSTIM

scaim vilaiii fiiliiraiii laiKinain prasciilttui vcrai, proplcr spcin futuni: iiiimorLililnti«, in cnjir»
illoruin
iiiedilalialur, i\m rcsuigcmcscoimiiiilabiiiiliir,

Amodo, (Xhpcclalionc vivcbant, qu:i: iii Chrislojani nun spes,
iiiquil,ueminem novimus sccuuduni carnem ; id cst, 8ed rcs cral : qucin cl si novcrai sccunduni cariiem,
adliuc inoriturus csscl, jain taincii non novcrai
tam ccrlaiii spcin lcncnms fiiiiira- noslrcc incDrniptio-
ciiiii
nis cl iinniorlaliUitis, iil aiiiodo jain in ipsa iiotilia qiiia cuiii rc&iirrcxissc noverat, cl uilra ci inorlcm iioii
gaudcaniiis. Undc aiio loco dicil :

Siautemresurrexisiit doiniiiaturani. lOl (pjia ornncs in illo, cl si nonduin
cum Cfiristo, quce sursum suul (fuarite, ubi Clirislus esl in rc, jam lamcn spc hoc sumus, fcequitur ct dicit :
ad dextermn Dci sedeus : (lua: stirsum suut sapile, nvn Si qua itjitur in Chritto nova crealura, velera trantie-
qucc super terrnm {Colosa. in, i, 2). Nondiiin uli(|iie runt : ecce fucta tunt omnia nova. Omnia autem ex
resurrcxinms sicul Clii islus ; sed tamcn sccunduin Dco, qui reconciliavil nos tibi per Christum (II Cor. v,
spem, (pi:c iioliis iii illocsf, jam nos cum illo re- 14-18). Omnis crgo nova crcatura, id esl, populus
surrexissc leslalus esl. Unde cliam dicil Secundum : innovatus pcr lidem, iit habeat intcrim in spe, qiK^
suam misericordiam salvos nos fccit pcr lavacrum rege- in re postca pcrliciatur, in Christo habcl jam quod in
neratiouis (Tit. iii, 5).Quis aulcm non inlclligat iii la- se spcral. Ilaqiie nunc vetera transterw t secunduin
vacro rogciicralioiiis spcni nobis dalam salutls futura;, spem, quia niodo jam iion cst tenipus Vclcris Tcsta-
non jani salutcin ipsain, qnae proinillilur ? el tamcn mcnti,quo temporale alquecarnale rcgnum exsjiectc-
quia ccrta spcs csl, taiiquam jam dala essel cadcm lur a Dco : ct facta sunt omnia nova sccuiidum eam-
saliis, salvos nos, iiiquil, [ecit. Alio qulppe loco dilu- dcm spcm, ul rcgnum ca;Ioruin, ubi iiulla cril iiiors
cidissimedicit : Nos in nobis ipsis in(jemiscimus, adoptio' atqiie corruplio, promissum teneamus. In rcsurre-
nem exspectantes, redemptioncm corporis nostri. Spe ctione autem mortuorum jam non seciindum spcni,
enim salvi facli SHmus. Spes autem (juce videtur ,
non scd sccundum rcm, et vetera transibuni, cumiuimica
est spes : quod enini vi^clet quis, quid speral ? Si autem novissima dcstruelur mors : el ficnt omnia nova,
quod nonvidcmus, sperawus, per patientiam exspecta- cum corruptibile lioc induerit incorrupUonem , cl
nius {Rom. vui, 23-25). Sicut ergo Iiic non dixil, mortale hoc induerit immortalilatem (I 6'or. xv, 9,6,
Salvi fuUiri sumus ; scd, Aniodo jain salvi facti su- 53) : quod jam factiim cst in Christo, qucm secundum
nius, noiidum tamcn in re, scd in spc, Spe enim, in- rem, jam non noverat Paulus secundum carnem : eo-
quil, sa/w /flc/i sujhus ;sic cl quod ibi dictuin cst, ruin vcro pro quibus mortuus est et resurrexit, noii-
Amodo neminem novimus secundum carnem ; noiidum dum secundum rcm, sed secundum spem, neminem
in rc , sed in spe inlcUigitnr : quia spes ' nobis noverat secundum carnem quia illiiis gratia , siciit
;
in Clirislo est, quia in ilio jain complotuin esl quod idem ad Ephcsios dicit, sumus salvi facli. Nam ct ipse
noliis promissum speramus. llle quippe jam resurre- locus huic senlenliic sic allcslatur : Deus autem, in-
xil, ct mors ei ultra non doniinabiuir. Quem et si quit, qtii dives est in misericordia, propter muliam di-
iioveramus secundum carnem, cum adliuc morilurus leclionetn qua dilexitnos, etcum essemus mortui peccatis,
esset; inerat quippe in ejus corporc illa morlalilas, convivificavit nos Christo ; cujns gratia sumus salvi facti.
quam proprie carnem appellat Aposlolus : sed jam Quod enim hic dixit, Convivificavit nos Christo , Iioc
mnc non novimus; illud cnim ejus mortale jam induit dixit ad Coriiilhios, Vl qui vivunt, jam non sibi vivant,
inimorlalitatcin, unde secundum prisiinam mortalita- sed ei qui pro ipsis tnorluus est et resurrexit. Et quod hic
lem jam caro appellari non possit. dicit, Cujus gratia salvi sumus facli ; iam velut per-
CAPUTYIII. — Ilaque ipsius locicoiitextionem, ubi fectum sit loquilur, quod in spe tenet. Nam qiiod
Iiacc sontentia cst, de qua isti calumnianlur. conside- paiilo anle commemnravi , aperlissime alibi dicit :
remus, ul hoc quod dico, magis eluceat. Cliaritas, Spe enim salvi facti sutnus. Idcoquc el hic sequitur, et
iiiquil, C7irJs'J compellil nos ; judicanles hoc quoniam si tanquam perrectum enumeral qiiod fiiturum cst Et :
vnus pro omnibus mortuus esl, crgo omnes mortui sunl simul, inquil, excitavtt, et simul sedere fecit in cielesti-
et pro omnibus morluus est , ut qui vivunt, jam non bus in Cliristo Jesu. Ccite eniin in coeleslibusChrisIus
sibi vivant, sed ei qui pro ipsis morluus esl et resurrexit. jam sedet, nondum autem nos sed quia spe ccrta, :
Ilaque nos amodo neminem novimus secundum carnem quod fiiturum est, jam lenemus, siniul scdcre nos
et sinoveramus secundum carneni Chrislum, sed jam dixit in coelestibiis, nondum in nobis, scd jnm in ilio.
nunc non novimus. Cerle jam nuric cuivis apparet Namque ne pulares jain nunc essc perfcclum, quod
propter resiirrcclioncm Christi hoc dixisse Aposlo- in spe ita dioiliir, tanquam perfoclum sil, atque nl
lum ;
quandoquidem ista verba illud prxcessil, Ul qui intelligas adhuc fulurum, soquitur ct dicit : Ut osleu-
vivunt, jani non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus deret in snpervenienlibus smciUis superabundantes divi-
est et resiirrexil. Quid est enim aliud, non sibi, sed ei tias gratiw succ in benignitaie super nos in Christo Jcsu
vivant, nisi ut sccuiidum cariiem non vivant in spe {Ephes. II, 4-7). Ilinc csl ct illiid : Cum enitn essemus
terrcnoriim et corruptibilium bonorum, sed secun- in carne, passioncs peccatorum, qua: per legem sunt,
duin spirilum in spc rcsurrectionis, quae jam ex ipsis operabatitur in .meinbris noslris , ut fructum fenent
in Christo facia cst? Iiaque eorum pro quibus Chri- ttiorti {Rotn. vii, 5). Ita enim dixil, Cum essetnus in
stus mortuus est et rcsurrexil, et qui jam non sibi, sed carne, quasi jam non esseiit in carne : quod ita in-
iili vivuiit, nemincm sccundum carncm Apostolus no- telligitur, Cum cssemus in spc rcrum carnalinm :
quando lox, qu;c iinpicri n;in polcst iiisi pcr charifa-

• iji duobus Mss., qm spes.
; )
,
LlBEll DUODECI.MUS. «51

453
ad hoc siipcr cos enl, ut pcr rcrum carn:iliiim, quamvis adliiic corruplibilem car-
lem spiriiiialcm ,
ul poslca rcve- iicm morlalciiKiue porlarcnt quantu cxpressiiis d(*

prEvaricatioiiem abundaret ileliclum ; ;
Cliristo diccret quod eum jam iion noverat sccuiidum

latoNovo Tesiameiilo, por inilnlgenliam, supcrabun-
carnem, in cujus corpore eliam re ipsa jam pcrfectiini
darel gralia (Rom.vii, v,20).ninc simililera!il)idicit :
Deo ptaccre non possmit. Ft cral, quod illi in spe promissum (cnebanl ? Quanto crg
Qiti aulem in carne sunt ,
nondum morliii nielius, quaiito reiigiosius divina; Scriplunt; ila ira

ne putarel quisîuam eos dictos, qui
Vos autem non estis in curne, sed clanlur, iitdiscussis omnibus concordarc inveiiiantiir,
•uiit, sialim subjecit :
qiiam dencicnte homine in quxstione quam solvcre

m spiritu {Id. viii, 8, 9). Id est, qui in spe cariialium
Deo placcre non possunl vos antcm non polest, tanquam ver.x in parle acceplentur, cl
bonorum sunl, ;
in spe spirilualium,
tanquam falsa; iii parle damneiitur?Quia ctcum csaCt
non csiis in spc carnalinm, sed
parvulus Apostolus, etea qua; parvnli craiit, sai)erc»
id est, regni coelorum, ubi et ipsiim corpiis por illam
quodam gencre spiritualc erit, (1 Cor xiii,H),quanquam hocadsimilitiidinem dixerif,
mutalioiiem in siio
quod modo animale cst. Seminalur enim corpus ani- noiidum erat tamcii spirilualis, qualis jam erat cum
reswget corpus scriberel qu:e ad Eeclesiarum aedificalioncm, non proj
mule, siciit ad Coriiithios idem dicit,
Cor. xv, 44). Si ergo nemincm corumj:»m ficiendi cxcrcilatione in sludiosoriim manibus versa-
spirituale (I
rentur, sed prcccipicndi auctoritaie in ecclesiastico

iioverat secundum carnem Aposlolus, qui proplerea
spc caiione legereniur.
dicebanlur non esse in carne, quia non eranl iii
LIBER DirODEClMVS.
CAPLT PRIMUM. — Faustus dixit : Cur non ac- mandatis operibiis , .n sola Iransiluisli prxsagia ;
cipilis Prophetas? Imo tu dic polius, si (luid Iiabcs ,

oblitus uli(|ue scriptum essc , nunquam vindemiar
curdebcamusPropIiclas accipere. Proptcr lcsiimonia, uvam de spinis, nec de tribulis ficus {Matlh. vii, IG).
inquis ,
qnse de Christo pnefati sunt. Ego quidem Quaitroplcr hxc slricliin interim et castigale ad in-
nulla inveni ,
quamvis allenlius eos et curiosissiine tcrrogalionein luam responderim, qiia quxris cur non
legerim. Sed lamen et hoc enervis fidei ' confessio accipiamus Prophelas. Alioquin cos de Cliristo niliil
est , in Christum sine teste et argumonlo non cre- propbclassc , abunde jam parcnlum nosirorum libris
dcre. Nempe ipsi vos docere solelis, idcirco nihil csse oslensum Cst. Ego vero illud adjiciam ,
quia si He-
curiosius cxquirendum, quia simplex sit et absoluta braici vatcs Chrislum scicnles ct prxdicantes , tam
cliristiana credulilas. Quomodo ergo iiunc fidei siin- flagitiose vixcrunl, jure ct in ipsos dici poterit, ij
plicitatcm deslruilis , indiciis eam ac lcslibus ful- quod Paulus de Ccnliiini sapicnlibiis coiileslalur :
cicndo. el hoc JudxMS? Aul si prima vobis sentenlia Quia cum cognovissent Deum, non ul Dcum clarijicavc-
displicet, idcircoque transitis in allcram; quis fide- rnnt, aut gralias egerunt; sed evanuerunt in cogitatio-
lior vobis esse teslis debel, quam Deiis ipse de Filio nibus suis, et intenebralum est insipiens coreorum{Rom.
suo, qui non per valem , ncc per inlcrpretem , scd I, 21). Videsergo non esse niagnum magna cogno-
ultro coelitus erupta voce , cum eiim miiterel ad ter- visse, nisi ex eorum vixeris dignitate.
ram dixit : Hic est Filius meus dileclissimus , credile CAPUT II. — AuGUSTiNLS rcspondit : Ncmpe his
aii {ilaiili. III, 17, et Luc. ix, 35). Nccnon et ipse omnibus verbis id agU Faustus, ut Propbetas IIc-
de se, A Patre mco processi , et veni in mundum

hunc brxos neque quidqiiam de Cliristo prxnuntiavisse ,
{Joun. XVI, 28) : atqiie multa alia bujiismodi. Ad qiKC nequc si prKnunliaverunt , eorum tcsliinonia nobis
ringenles * Jud ri , Tu de le /cs<;/5cnris , dicebant prodcssc, iieque illos ipsosex eorumdcm tcstimonio-
teslimonium tuum non e.ft verum. Quibiis ipsc , Etsi rum digiiilale vixisse crcdamus. Nos itaque demon-
ego lestiftcor de me, lestimonium meum verum est, qiiia strabimus et eorum dc Christo prrcsagia , et quan-
non sum soltis. Nam et in Lege vestra scriptum est , tiiin per ea nobis ad fidei verilalem firmitatcmque
Duorum hominum leslimonium verum est. Ego sum consultum sit, et eos su.ne propIicii.TC congrucnlcf
qui tesli/icor dc me et teslificatur de mc qui me misit
,
aptcqiic vixisse. In hac triparlita dispulatione, illud
Paler {Id. viii, 15-18) non dixit. Piophel.-c. Ad ha^c : qiiod primo posui, loiigiim est sic probare, ut dc illis
el opcra ipsa sua sibi in leslimonium vocal , Si mihi omnibus Libris teslimonia proferam, quibus ostcn-
'lon crediiis, dicciis , opcribus crcdite {Id. x, 58). Non dani Christum essc prxdictum : scd liujus hominis
(lixil, Si mibi non creditis, Prophelis credilc. Qiia- Icviialem gravissimo auclorilatis pondere conlcram.
propler iios testimoniis de Salvalore nostro nullis Ilaquippc non accipit proplicias Ilebr.Tos, ul accipere
egemus : excmpla tantum viUe honest.T, el prudcn- se lamen profitealur Aposlolos. Apostoliis autem Paii-
liam ac virlulcm in Prophctis qiixrimus ,
quorum lus, de quo cum se ipsc tanqiiam ex advcrSa voce
niliii in Jiid;rorum fuissc vaiiltiis, qiiia te non laluerit inlcrrogassct , ulriim ciim acciperet , respondit
seiiiio : siquidem consulenle ir.c, ciir cns accipiciidos El maxime {Supra, lib. II), quid dc illorum proplie-
piilarcs, no:i improvidc.ncc inurbanilcrsilentiocoium tia dicat, audiamus. Paulus, inqiiil, servusJesuChrisii,
vocalus aposlolus, s-^gregatus in Evangelium Dei ,
quod
' Er., iiicrli'; (idci.
* Er., respondentes- M. ante promiserat per Prophctas suos in Scripluris sanclii
,
S55 CONTIl.V KAliSrUM MA.MCII liLM, S AUGUSTINI r,%

dc Filio sno, qui factiix ent ei exsntiinc Daviil iecundiim iiifidiilibus Jud;i!is dicit Aposloliig, Cum legitur Hoy-
cnriiim (l{om. 1,1-3). Onid viill aiiipIiiisV Nisi for- scs, Vilanien est super cor eorum : ncquc cnim aiifcrUir
lc liocde .'iliis ali(|iiil)iis Piophelis.iioii dc iioslris llc- lioc vclamcn ,

pcr qiiod noii inlclligunt Moyscn , niiu
lirxis dicliim vciil inlclligi? Scd r|nnnr]iKiin per qiios- transicrint ad Ciiristiim : non qu:ilein ipsi ilnxcriiiil,
liiiot dicluni sit, dc illo laincn Kilio Dci proniissiiin Bcd qualcm Palrcs IIcbr;ci proplictavcrunt. Sic cniiii
esl Kvaiigcliiini, r|iii f;iclus cst ci cx scininc David idcm aposloliis ait : (Mm aulcm tramierii ad Doini-
scciiiidiiin ranicin ; in <|iiod Kvangclium scgrcgaluin num, auferetur velamen (II Cor. iii, 15, 16). Ncquc
sc dicit Apostolus : isloriim aulcm pcrfldinc lioc sil cnim niirum cst quod rcsurgcnti Chrisio, et dicenli,
«'oiilrariiiin , (|iiod scciinduin iioc Evangclium cicdi- Oiiortebat impleri omnia quw scripta sunt in Lcge Moijsi,
inu-i Filiuin l)(;i facliiin ex scminc David sccundiiin et Prophelis , el Psalmis de mc , nolunt isii crcdcre :
carnciii; lainen apcrliora cogiiosrant, quibiis evidcn- quandoquidcin Cliristus ipse narravit, qiiid Abruhani
tis.îmum rr(>pliclis Ikbraîs lcslimoniiim pcrhibclwr dixcril immisericordi cuidam diviti, cum apud infcros
per ciim Aposlolum , cnjus aiicloiilalc sii()crboruin lorqucrclur, ct pclercl iiide initti aliqucm ad fralrcs
ibtoriim coila Irangaiiliir. suos, a qiio doccrcntur, nc et i|isi venircnt in illiini
CArUT III. — Verilatcm, iiiqiiit, dico in Cliristo , locum tormcntoi um. IIoc cnim ci dictum est : Jlubent
non mcntior, conteslaiite milii conscientiu mea in Spiritu ibi Moysen et Prophetas, audiant illos. El ciim ille
sancto, quia Iristitia esl mihi niagna, cl continuus dolor dixissct non cos credituros, nisi aliquis rcsurrexis.sel
cordi meo. Optabam enim ego ipse anathema esse a a morluis , verissime responsum est : Si Moyscn et
Christo pro fratribui meis , cognatis secundum carnem, Prophetas non audiunt, neque si quis a mortuit resur-
qui sunt Isruelilce, quorum est adoptio , et gloria , et rexerit, credent {Luc. xvi, 27-51). Quaproptcr isli non
Teslamenta, et Legis constitudo, et obsequium , el pro- audientes Moysen et Propheias , non solurn a mortuis
missiones ; quorum patres ct ex quibus Christus secun- resurgenti Chrislo , sed omnino Christum a morluis
dum carncm ,
qui est super omnia Deus benedictus in Quomodo enim resurrcxisse
resurrexisse non crcdunt.
9wcula{ld. IX, 1-5). Quid poiest abundantius dici credunt quem mortuum fuisse non crcdunt ? Nam
,
quidexpressius declarari, quid sanctius commendari ? qoomodo mortuum fuisse credunt, quem morlalc cor-
Qu.TC est enim adoplio Israelitarum, nisi per Filium pu3 Iiabuisse non credunt?
Dei ? unde ad Galalas dicit : Cuni autcm venit pleni- CAPUT V. —Nos autem lllis non lanquam cjus Cliri-
tudo temporis , misit Deus Filium sunm factum ex musli qui fallax fuit, sed cjus qui omnino non fuit, falia-
Uere, factum sub Lege, ut eos qui sub Lege erant, red- cibus pracdicatoribus iion credimus. Ilabcmus cnini
imerel, ut adoptioncm fdiorum reciperemus {Galat. iv, Chiislum vcrum alque veracem ,
pracdiclum a Pro-
4, 5). Ei quae gloria eorum nisi praccipue illa,dc qua phetis, praedicalum ab Apostolis, pr.idicaiionis suic
idcm Pauliis ad eosdcm Romanos dicil Quid ergo : testimonia ex Lege et Propheiis adliibentibus, sicut
ampUus est Judao? aut quw utililas circumcisionis ? innumerabilibus locis ostendunl. Qnod Paiilus brcvis-
Multuin per omncm modum. Primum quidem ,
quia simc verissimeque complexus est, dicens Nunc au- :
crcdita sunt illis eloquia Dei (Rom. iii, 1, 2). Qu.XTant tem sine Lege juslitia Dei manifestata at, teslificala per
isli quac sinl cloquia Dei crcdiia Judacis,et oslendani Legcin et Prophetas ( Rom. iii, 21 ). Quos Prophi-las ,
nobis alia pracler llebraeorum Proplietarum. Jam vcro nisi Israelitas, quorum esse aperlissime dixit, ct Te-
Testamenta curdixitad Isradilas pnccipue perlincre, stamenla , el Legis conslilulionem, et promissiones
nisi quia et Velus Teslamenium illis datiim est, et (/d. IX, 4)? Dc quo promissioncs , iiisi de Christo? ^
Novum in Vclcre figuraluin? Legis autcm co:isliliilio- Quod brcviler alio loco deterininat , cum de Christo
nem, qii;c Liaclilis dala csl , iion inlciligenles ejus lof|uilii.r dicens : Quotquot enim sunt promissiones Dei,
dispeiisationcm, quia jani non vult nos Deus esse sub in illo eliam (II Cor. i, 20). Dicil mihi Paulus, Israe-
Lcgc, sed subgralia, reprchendcre isli solenl impe- litarum esse Lcgis conslilutionem. Dicit etiam : Fini$
rilia luriosa. Cedant eigo aucloritali apostolicae, qu3C enim Legis Christus , ad jnstiliam omni credenli { Roin.
laudaiis atqiie commeiidans Israelilarum excellen- X, 4). Dicil eliam de Chrislo loqucns, Quolquot enim
liam, eliam lioc eniinieravit ,
quod eorum sil Legis sunt promissiones Dei, tn illo etvtm : et lu mihi dicis,
constilulio. Qiise si mala esset, non ulique in eorum Israclitas de Cliristo nihil pracdixisse Prophetas '. Quid
laude ponerctur. Si aulem Cbristum non praedicaret, igilur reslal, nisi ut eligam ulrum Mani(.li;co credam,
non ipse Dominus diceret, Si crederetis Moysi , fabulaDi vanamlongam contra Pauliim narranli an
et ;
crederetis et mihi ; de me eniin ille scripsit {Joan. v, Paiilo pracmonenli Si quis vobis evaiujcUzaierii prw-
,
46) ; «ec posl rcsurreclioncm sic ei allestarelur , di- terquam quod evangeLizavimus vobis , amiliiema sit {Gt.'
cens, Oporlebat impleri omnia qux scripla sunt in Lege lut. I, 8, 9) ?
Moysi, et Prophetis, cl Psalmis dc me {Luc. xxiv, 44 ). CAPUT VI. — Ilic forle dicanl, Oslendc nobis ubi
CAPUT IV. — Sed quia Manichaei aliura Christum sil Chrislus ab Israelitis Prophciis praenuniiatiis. Qiiasl
praidicant, non cum quem prscdicaverunt Aposloli, parva sit ista aucioritas, qua dicunt Aposioli ca (|u;e
8cd suum proprium fallacem fallacilcr, cujus falsitalis in Hebracorum Propheiarum litleris legimus, in Chri
seclatores congrucnler cl ipsi mcnliuntur; nisi qiiod slo esse complcta : vcl quod dicit ipse Dorninus , de
impudenler sibi credi volunt , cum se mcnticn;is di- se illa esse conscripla. Proinde quisquis hoc ostendcre
icipulos esse profileantur ; conligil cis quod dc ipsis non polucrit , ipsc non inlclligit : non Aposloli aut
II
:
; ' : ;,
•267 LIBtU bUODLClMLS. 2:.8
Vt riimiaiiieii slra in iiovilale iiioiuis, socuiuinm imagiiicm ejiis qai

Cliristus anl sancli cotlices mciiliuiilur.
ul muda non coliigam , cl iioc uiium commemorom , crcavit nos, siciil dicil Aimslolus {Coloss. iii, 10). Fit
iNon viro dormienli coiijux de iaiere (Gen.
quod codem loco Aposlolus conscquenler dicil : ii, 22) : JilCliri-
poiest autem excidcre verbum Dei. Non enim

omncs tiui —=
— -- qui
«^-
sto moricnli Kcclesia do snoramcnto sangiiinis,
—- de
--"-:.- i •-
Abra-
ex Israel, hi sunt Isratiita-; neqne qui sunt semen latore morliii proniixit (Joan. xix, 51). Vocalnr Heva
Ikc , omncs filn : scd in Isaiic vociibilur libi scmcn : lioc vila cl nialor vivonim, qiiu! dc viri sui latorc facla csl
est, non lii qui fxlii carnis, hi liHi Dei ; scd /i/ii promis- et dicil Dominus in Evaiigclio, Si quis non manduca-
sionis-dcputantur in seinen (Hom. ix, 6-8). Quid ad li;vc veril carnem meam, et bibcrit sanguincm mcunt, non ha-
rcsponsuri sunl, cum apeiic alio loco de boc somiiic bcbil iu se vitam ( Id. vi , 55). Et omnia qux illic lc-
ad Abrahain dicalur : In scmine tuo bcnediccnlur omncs gmiliir ' ciuicle:ite miiuilalimi|iic Iraolata , Cbristum
genlcs tcrra (Gcn. xxvi, l) ? Nain si co lcmpore Iiiiic cl Kcoleîam piu-loqiiiinlur, sive in bonis Clirislianis,
dispularemus, quo tempore lioc exponebal Aposloliis sivc in malis. Noqiie eiiim friislra dixil Apostolus,
diccns, Abrahae dictce sunl promissiones ct semini ejus Adam qui esl forma fuluri (Rom. v, lo) ; et illud, He-
non dicit, Et scminibus, tanquam in multis; scd tunquam linquct homo palrcm cl nialrem, et adhwrcbit uxori su<p:
in uno, El semini tuo, quod est Cliristus (Galat. ili, 10) el erunt duo in carne una. Sacramentum , iii(|nit, hoc
forlasse aliquis non lani impudeiiler nollel lioc cre- maqnum cst , ego aulem dico in Chrislo et in Ecclesia
dere, anlcquam viderel omnes genles credcre in Cliri- (Epltcs. V, 51, 52). Quis cnim non agnoscat Cliristum
slum, qui praidicalur ex semine Abraliam. Nuiic voro eo modo roliquisse P.itrcm qui cum in forma Dei es-
,
cum boc impleri videamus, quod lanlo anlc prxniin- set , hon rapinam arbilralus est esse auiualis Deo , scd
tialum logiiiius cum omiies gentes jam bencdicanlur
,
semctipsum exinanivil, formam servi accipicns (Vhilipp.
in semiiie Abrahae, cui diclum csl anlc aimorum niil- II, 6, 7) : rcliquisse etiam matreni syiiagogam Jiidx'0-
lia, In semine tuo benedicentur omnes gentes : qiiis tam rum , Veleri Teslamento carnalilcr inliarentem, et
pcrliiKicilcr iiisaniat, iil vel aiium Ciirislum, qui non adlixsisse uxori su:c sanci.ne Ecclesi;c, ul iii pace Novi
sit ex semine Abralix , conelur inducere ; vel do isio Tcstamcnli * esscnl diio in carne iina ? Qiiia cum sit
vero Chrislo Prophetias Hcbrxas ciijus genlis palcr Deus apud Patrcm ,
per quera facti sumus, factiis est
est Abraliam, nibil exislimct prjcnunliassc ? pcr carnem pariiceps nostri , ut illiiis capilis corpus
CAPLT VIL — Quis autem polest, non dico niia csse possonuis.
brevi responsionc, qiialcs ' in boc opere babere coar- CAPUT IX. — Sicut Caiii sacrificium ex terrac
ctamiir, sed quolibel ingenti volumiiie omnia comme- fruclibus rcprobalur, Abel aiilem sacrificium ex ovl-
morare prxconia Propbetarum llebrjcorum, de Domi- bus et earum adipe suscipitur; ita Novi Tcslamenti
no et Salvalore noslro Jesu Cliristo? quandoquideni fides cx innocentia gralia; Deum laudans , Veteris
omiiia qucc illis continenlur Libris, vel dc ipso dicta Teslamenti lerrenis opcribus anlcponilur : quia etsi
sunl, vcl propler ipsuiii. Sed propter exercilalioncm anlc Judxi rccte iila focorunl; in co tamen infideli-
quxrcnlis , cl delcciationcm invcnieiitis , inuUo plura tatis rei sunt, quia Chrisio venienle jam tempus Novi
ibi per allegorias et a;nigniala, partim verbis solis in- Tcsiamenii a tcmpore Veieris Testamenti non dis-
siiiiiaiilur, parlim eliam facta narranlur. Ycrumlamcn linxerunl. Dixil enim Deus ad Cain : Si rccte offeras,
iiisi aliqua ibi non compreiicndere-
manifcsla essent , rccte autcm non dividas, peccasti. Qiii si obtomperassct
lur sensus, quo eiiam obscura clarescercnt. Quanquain Dco diccnli, Quiesce; ad le cnim conversio ejus , et tu
el cx illis qux figuris involuta sunl , si quxdam vclut dominaberis illius; ad se convertisset peccatum suum,
suli uno aspettu quasi contexla ponaiitur, iia coiijun- sibi Iioc Inbuens , ct confitens Deo : ac sic adjutns
gunt in conlcstalione Christi voccs suas , ul ciijiisvis iodulgenliac gratia , ipse pecoalo suo dominaretur
oblusi surdiias erubcscat. iion illo sibi dominante servus peccati, fiatrein occi-
CAPLT VIIL — Scx diebus in Genesi consummavit derct innocenlem (Gen. iv , 5-8.). Sic el Juda-i, iii
Dcus oimiia opera sua, el seplimo requicvit (Gen. ii, quorum bxc figura gcrebaiilur, si quicsccrent a sua
4, 2). Scx xtatibus liumaiium genus lioc sxculo pcr |ieiiiirbationc, et lempus salutis pergraliam in pec-
successiones lemporum , Dei opera iiisigiiiunl : qua- caiorum remissionem agno-cenlos, audiicnt Cliristum
rum prima cst ab Adam usque ad Noe ; secunda , a dicriitem , Non est opus sanis medicus, sed mule lia-
Noe usque ad Abraliam; lerlia, ab Abrabam usque ad bentibus : non veni vocare justos , sed peccutores in pce-
David ;
quarla, a David usque ad Iransmigralionem iii nilenliam (Matth. ix, 12, 15); et, Omnis qni facit pee-
Babylohiam ;
quinta, inde usquc ad humiiem adven- calum, servus esl peccali; cl, Si vos filius liberaverit
liim Domiiii nuslri Jesu Cbristi; sexla, qux nunc agi- tunc lere Uberi erilis (Joan. viii, 54, 5G) : ad se con-
liir, doncc Excelsus venial ad judicium ; scplima vero verti.ssenl peccalum suuin iii confessioiie, sicut iii
iolelligitur in requic sanctorum, non iii bac vita, sod Psalino scriptum est, medico dicentes, Ego dixi, Do-
iii a!ia, ubi vidil requiescentem paupcrem divcs ille , mine, miserere mei ; sana aniimim meam, quia peccati
cum apud inferos lorqucrciur (Luc. xvi, 25); ubi noii tibi (Psal. XL, li) ; et cideiii pocc.-ilo ,
quanidiu esset
lil vespcra ,
quia nullus ibi rerum defeclus esl. Sexto adhuc corum morlali corpore, per spem grali:e
in
die in Gencsi formatur bomo ad im:igiiiem Dei (Gen. libcri dominarcnlur. Nunc autom ignoraiiles Dei ju-
1.37) : sexla xlate sxculi manifestalur reformalio no-
> Am. Er. el .Mss., intelliquntur.
'
Sola edilio Lov., qualem. * Mss., «t pace iVori restoKnti ; oniisso, in. Forte iueUui.
, ,,,
2.7J CONiU\ lAUSTLM MANICIIJ-l.M, S. AUGUSTINI 269
sliliaiit , cl siiam volciilcs coiislilucrc {Honi. x , 3) oslcndit Ecclesia, quoniaiii occiso Ciirislo adliuc ope.
elali de operibiis Lcgis , non liiuniliali dc peccalis raliir lcricnam circiiincisionein, tcrrcnum feabbjluui,
suis, non qnicvcrunl : el rcgnanle pcccalo iii coniiu tfireniim a/yniiim , lerrenuin pascha : qiiai omnil
inorlali corporc ad ohedicndiiin dosideriis ejus (/(/. teirena opeialiohihet oceiillam virliitem iiiielliêndv
VI, 12), offenderuiil in la|ritleiii oirciisionis

(Id. ix, 3i), gr:ili;e Chrisli , (|ii:i; noii datur Jud.eis in iinpielate el
el cxarscruiil odio adversus eum, cujus opcra

videnlcs inlidclilatc perscverantihus ,
quia Novo '
Testameiito
Deo accepla esse , doluerunl, illo i|ui ca;cus nalus rcvclata csl; cl non transcunlibus ad Doniinuin ,
jam videbal, sibi diceiilc, Sdmm (juia peccnlores Dcus iioii eis iiuferliir vdaineii ,
quod iii leelione Veleris
uon exaudit; sed qui eum colueril, el volunlalem ejus Teslamenli niancl ,
qiiia iii solo Chrisio evacualur ,
fccerit , hunc exaudil [Joun. ix, 31) :

lanipiarn lioc eis non i[)sa leclio Vcleris Teslamenli ,
qu;c hahct abs-
diceret, Super sacrificium Cain non respicil, sed coiidiiam virtutcm , scd vclamen quo ahsconditur
super sacrilicium Abcl rcspicil. Ilaqucoccidiliir Ai)el (II Cor. 111, 14-16). Unde Christo iii crucc p:isso*
minor nalu a fralre majore nalu occidilur Clirislus : veliiin lcnipli coiiscissuin est (Maitli. xxvii, 51), ut per
capul popiili miiioris iialu a populo Judaiorum ma- Clirisli passioiieni revelenlur secrcla sacrainenLoruin
jore natii : il!e in campo, isle in Calvariac loco. lidelibus, ad hihendum ejus sanguinem ore aperto
CAPUT X.— InicrrogilDeusCain, noa lanquam in confcSsione Iranseunlihus. Prnplerea populus iJle,
ignarus eiim a qiio discal , sed lanquam judcx rcum sicut Cain , adliuc operatur lerram , adliiic exercel
quem puniat, ubi sit fraler cjiis. Ilcspondel ille ne- operalioncni Legis canialiler, qu.c noii ei d;it virluicm
scire se ncc ejus se esse cusiodem. Usque adhuc

,
suam, quia in ca noii iiilclligil graliam Clirisii. Pro-
quid nobis respondenl Jiidx-i, cum cos Dei voce, boc plerea et iii ipsa terra quam Christus porlavil, id est,
esr, sanclariim Scripluraruin voce inlerrogamus de in ejus cariie, ipsi opeiali sunt salulem nostram
Chrislo, nisi nescire se Cbrislum quem dicimus? Fal- cruciligeiido Chrislum ,
qui morluus e&t propter de-
lax eiiiin Cain igtioraiio, Judaiorum esl falsa negalio. licla iioslra. Ncc cis dedil cadein terra virtutem
Esseiit aulem quodam modo Cbrisli cuslodes , si suam ,
quia non justificati suiit virtule resurrectionis
christianam fidein accipere et cuslodire voluisscnt. ejus ,
qui resurrexil propter jusiificalionem nostram
Nam qiii cusiodit in corde suo Cliristum , non dicit (liom. IV, 25) : quia etsi crucifixus esl ex infirmitate,
quod Cain, Numquid ego custos sum fralris mei? Dicil sed vivil ex virlute Dei , siciil dicit Apostolus (II Cor.
Deus ad Cain : Quid fectsli? Vox sanguinis fratris tui xiii, 4). Haec ergo est virlus terrae illius, qiiam non
ctamat ad me de terra. Sic arguit in Scripturis sanctis osleiidit impiis et incredulis. Unde nec resurgens
vox divina Judoeos. Habet cnim mignam voccm eis a qiiibus erat crucifixus apparuit; lanquam Cain
Clirisii sanguis in terra, cum co accepto ab omnibus operanli lerram , ul graniim illud semiiiarelur , iion
genlibus respondetur, Ameii. Ilsec esl clara vox sau- ostendens ' eadem terra friiclum virlutis suac : Qi/o-
guinis ,
quara sanguis ipse exprimil ex ore fideiiuin tiiam operaberis, inqiiit, terram, et non adjiciel virtutem
eodem sanguine redemplorum. suam dare tibi.
CAPUT XI. — Dicit Deus ad Cain:Et nunc maledi- CAPUT XII. — Gemens et Iremens eris in terra. Nunc
ctus tu a terra, qtite aperuit os suum excipere sanguinem eece quis non videal, quis non agnoscal in tola terra,
fralris tui demunu tua; quoniam operaberis terram, et qiiacumque dispcrsus est ille populus ,
quomodo ge-
non adjiciel virtutem suam dare libi : gemens et tremens mat moerore amissi regni , ct tremat timore sub
eris in terra {Gen. iv, 9-12). Non dixil, Maledicla innumerabilibus popiilisClirislianis? Ideoque respon-
terra ; sed, Mulediclus tu a lerra, quw aperuit os suum dit Cain ct dixit : Major esl causa mea , si ejicis me
accipere sanguinem fratris tui de nianu tua. Maledicius liodie a facie terrce , et a facie tua abscondar , et ero
est cnim populus Judaicus infidelis a lerra , id est, gemens et tremens super terram ; el erit , omnis qui
ab Ecclesia ,
quse aperuit os suum in conlcssione invetterit me, occidet me. Vere inde gemit el Iremit,
peccatorum accipere sanguinem Chrisli, qui fusiis est ne regno eiiam lerreno perdilo , isia visibili morte
in remissionem peccatorum , de manu persecutoris occidatur. Ilanc dicil m:ijorem causam ,
quam illam
nolentis esse subgralia, sed sub Lege; ut esset ab quod ei lerra non dat viriuiem suam, ne spirilualiter
Ecclesia rnaledictus, id est, ut eum intelligeret el osten- moriatur. Carnalilcr enim sapil, et abscondi a facie
deret Ecclesia malediclum, dicenle Aposlolo, Quicum- Dei , id est , iralum habere Deiim ,
grave non pulat
que enim ex operibus Legis sunl , sub malediclo sunt Legis nisi iie invenialur et occidatur. Carnaliter sapit tan-
{Galat. III, 10). Deinde cum dixisset, Maledictus tu a quam operans lerram , ciijus virlulera non aceipit.
terra ,
quce aperuit os suum exciaere sanguinem frairis Sapere aulem secundiim carncra, mors est (Rom. viii,
tui manu tna; non dixit, Quoniam operaberis eam;

de 6). Quam ille non inielligi-ns, amisso regno gemit
scd ait, Quoniam operaberis terram el non adjiciet , et corpomlem niortem Ireniit. Sed quid ei respondet
virtutem suam dare tibi. Unde non est necesse eamdem Deus? Non sic, iiiquit; sed omnis qui occiderit Cain,
lerram intelligere operari Cain, quoe aperuit os acci- sepietn vindiclas exsolvel : id est iion sic quomodo ,
pere sanguinem fratris de manu ejus : sed ideo maledicis; non corporali morlc interihit genus impiuiD
Jictiis iiitelligitur ab hac terra ,
quoniam operatur
' Tres Mss., quce a Sovo.
terram quse non adjicict virtutem suam dare ilii ; id
,
* Duo Mss., in cruce postto.
est, laeo populum Judxorum malediclum agnoscit ct * vaticanus codex, non oUendctilt.
,, ,,
261 LIBER DUODECIML^b. 364
tariialiiiin Jiulxonim. Qiiicumquc enim cos ila per- CAPUT XIV. — Qiicm cnim non moveatad quxreat
seplem viiidiclas exsolvel; id esl, aiifiTel ab dum cl iiilelligcnduin Christum in illis Libris , ut ca
uidcrll,
omitlam qiKC quamvis tanto suavius contcmplciitur
«js sepiem vimliclas, quibus alligali sunt proplor .
quod qiiaiito cx abditioribus locis cnucle:iiilur, laiiicn cxi-

reauiin occisi Cbrisli : ul hoc loio lempore
gunt proiixitatcin disscrlationis, quia pluribus aitcsta-
seplcnario dieriim numcro volvitiir, quia non inlcrit '
gcns Judaea, salis apparcat lidclibus Cliiisli;inis, tioiiibus iiidigent : ut omidam crgo lalia ; qucm non
qui supcrbo regno
• inovcaiit ad sulubrcm fidcin, quod Enoch se|)liiniis ub
quam subjeclionem meruerinl ,
Dominum intcrfcccnint. Adam Deo , phicuil, ctlranslalus cst (Gen. v , 24) ; et
CAPUT XIII. — Et posuit Dommus Deus Om si- scplima rcquics pra,'dicatur , ad quam transfertiir
occidat omuis qui invenerit (Gen. iv, omiiis qui taiiqiiain scxto die scxla xlalc s.TCuli,
gnum, ne eum
15-15). Iloc rcvcra iniillum mirabile est ,
qucmad- Clirisli advcnlu formatur? Qiiod Noe cum siiis pcr
aqiiam el lignum libcratur (Id. vii 25) ; sicut f.nniiia
niodum omncs gciilcs qux a Roinanis subjiigatx sunl,
,
in ritum Roinanorum sacrorum transicrint, eaque

Christi per Baptismum crucis passione signatur '. QuoJ
sacrilcgia obscrvanda et celebranda susccperiiit; gcns dc ligiiis qiiadralis cadein arca fabricatur ; sicul Ec-
autem Judxa, sivc sub Paganis rcgibus , sive sub clesia dc sanciis conslruitur, ad omnc opus bonum
Chrisiianis, non amiserit signum Lcgis sua>, quo a scinpcr paratis (II Tim. ii, 21 ). Quadraium cnim ,
el oinnis quaciimquc verlcris (irmitcr slat. Qiiod sexics longa

c;vlcris geiitibus populisque distinguitur :
,
cum ad latiludincm suam, et dccics ad aliitudinem suam

impcralor vel rcx qui cos in rcgno suo iiivenit, ,
id est, iion efficil humani corporis inslar, ostendit quia in corporc hu-
ipso signo eos invenit, nec occidit ;
ccrlo quodani et proprio

niano Christus apparuit. Quod cubilis quinquaginia
ul non sinl Judxi , su3ft
ca;tcrarum genlium commu- laliludo cjus expandituf : sicul dicit Apostolus, Cor
obscrvalionis sigiio a
di>crcli nisi quicumque eoruin ad Clirisuim nostrum dilataluin esl (II Cor. vi , 11). Uiide , nisi clia-
iiione :
jam non invenialur Cain, ncc cxcal a ritalc spiriluali ? Propler quod ipse itcm dicit: Cliaritas
iraiisicrit , ut
Dei diffusa est in cordibus nosiris per Spiritum sanctum
facic Dci nec habilcl in terra Naid ', quod dicilur
,
Dcus qui dalits est nobis (Rom. v, ';). Quinquagcsimo cniin

iiilcrprctari Comniolio. Contra quod maluin ,
die post resurrectionem suam Cbrislus sanclum Spiri-

rogatur iii Psalino, Se dederis in motum pedes meos
Manus peccatorum uon moveant tum niisit, quo corda credcMium dilalavit (Acl. ii,
(Psal. Lxv, 9) ; el ,
me (Psal. xxxv, 12) ; el, Qui tribulanl me, exsullabunl, 1 4). Quod irecentis cubiti? longa est, ut sexies quin-
simotus fuero(Psal. xii, 5); el, Dominus a dextris est qungiiiia complcantur : sicut scx xtatibus omne hujus
sxculi lcinpus cxlcnditur, in quibus omnibus Chrislus
niihi , ne commovear (Psul. xv , 8); et innumcrabilia
lalia : quod patiiinlur omncs qui excunt a f.icie-Dci, nunquam dcstitit prxdicari ; iii quinque ' per Prophe-
id est , a misericordia dilectionis ejus. Uiide dicilur

tiam prxnuntiiitus , in sexla pcr Evaiigelium diffama-
in quodain psalmo : Ego dixi in abundantia mea, Non lus. Quod cjus allitudo Iriginta ciibitis surgit, qucm nu-
niovebor in alernum. Sed vide quid sequilur : Domine, merum dccies babel in treceniis ciibiiis longitudo : quia
in volunlale tua meo virlutem ; avcr-

prcestitisti decori
Christus est aliiludo noslra ,
qiii Iriginta annonmi
tisli aulem faciem luam el factus sum conlurbatus ,
xlalcm gerens, doclrinam evangclicam consccravit
(Psal. XXIX, 7, 8). Unde intclligitur omnem animam conlestans Legem noii se venisse solvere. sed iinplere
parlicipatione lucis Dei, non per se ipsam, csse pul- (ilatth. V, 17). Legis autem cor in dccem prxceptis
cbram , et decoram , et viriuie pollcnlem. Quod ct agnoscitur : unde decies tricenis arcx longiludo per-
isli Maiiicliaii si considerarent et intclligercnt, non ficilur ; unde ct ipse Noe ab Adam decimus computa-
in taniam blasphemiam caderent, pulando se csse tur (Gen. v, et Luc. iii, 36-58). Quod bitumiiie gluli-
naluram et substantiam Dci. Scd idco iion possunt nanUir arcx ligna intrinsccus et cxlrinsecus (Gen. vi
qiiia non quiescunl; sabbatum enim cordis non iii- 14 , 15) : ut in compage unitalis significetur tole-
tetiigunt : nam si quiescercnt, sicut diclum est ad ranlia charitalis, ne scandalis Ecclcsiam tentantibus,
C n, pcccatum suum ad se converlerent, id est, sibi sive ab eis qui inlus, sive ab eis qui foris sunt, cedat
tribuerent, non gcnti ucscio cui tenebrarum atqiic fralerna junclura , et solvalur vinculum pacis. Est
;
ila per graliam Dei eidem peccato dominarenlur. eiiim bilumen fcrventissimum et violentissimum glu«
Nunc vero el ipsi et omnes qui diversis erroribus len, signilicaiis dilcclionis ardorcm, vi magna fortilu-
contumaces , rcsislcndo verilati exeunl a facie Dci diiiis ad tcnendum socielatcm ' spiritualem omnia
siciit Cain, sicut Jiidxi pcrdili, habitant in tcrra tolcranlem.
(ommoiionis, id e^t, in perlurbatioiie carnali, contra CAPUT XV. — Qiiod cuncla animalium genera in
jucundiialem Dei, hoc est contra Eden (Gen. iv, \G), arca clauduntur : sicut omnes gentcs, quas ctiam
qiiod inlcrprctalur Epulalio, ubi est planlatus para- Pelro dcmonslralus discus ille significat , Ecclesia
disus. Jam cxtera p.nuca de multis brcvilerquc pcr- conliiicl. Qiiod cl inunda et immuiida ibi suntanima-
siringam, ne proposilum opcris hujus ct rcsponsionis lia (Act. x, II , 12) : sicut in Ecclesix Sacramcnti»
inex nimia loiigiludine scrmonis impcdiam.

* In B , signatum. Er. l.ugd. vcn. secuti sunius. M.
* J-xliii, in quintu. Meiius Mss., in quiiiquc : subaudi, oetO'
' Fdlli, niaqis qiiia. Abesl, magis, a Mss. libus.
* Aliqiioi Hss,
rcguo. fsiifjcrfri * Am. (iit.T.,ardorcm, in maana forlUiidine ad tenendM
* llauuscripu, in lerru .\aim. $j(i£talcm.
,
2r,3 coMuv rAijsru.M ma.nk :i!,ELM. S. AUliUSTI.NI Ui

ct boni cl mali vcrsaiiliir. QikmI sc|ilcna suiiliniiii(l:i, ii(grcssus((jCH.v, 31, vii.C). unde inlclligitnr per cen-
ct biiia immiiiula (V.en. vii, 'i) : iion qnia ijaiicioros tnirt annos arca fabricata ;
quid aliud bic videnttir
sunl maii (|u:iin boiii ; scd (|iii:i boiii s<!rvaiit imilatcm coiiluin aniii signilicarc , nisi a-tatcs binguias sxculi ?
spirilus iii viiiculo paois. S:iiK:liim MUm Si)iriliim UiiJo isla sexta a;tas, qii.i; complclis quiiigonlis usqiic
diviiia Scripliira iii si-pliiormi oiH;r:ilioii(; commeiKlal, ad soxcciitossignilicalnr, in m:iiiifi;slatioiie evaiigolica
sapieiitia; ct iiilcllcclus, coiisilii el fortiluilinis, scicn- Ecclosiarn construil ; ct ideo qui sibi ad vilam consu-
liae et piclalis , cl timoris Uci [Isai. xi 2, 3). IJndc
, lit , bit volnl qiiadralnm lignum ,
paralus ad omiie
cl illc niimcnis (iiiiii(iii:i;;inl:i dicnim ad advoiilum opus bonum, cl inlrot iii faljricam saiictam : quia et
8;incli Spirilus pcrtiiiciis, iii .scptics soplcnis, (ini finiit socundus niciisis anni soxccntcsimi, qno intrat Noc iu
(iu:idra^'iiila iiovom , uiio addilo consummatur; pro- arcam , canidem senariam alatem significat. Duo
|itor (luod diclum cst : Studentes servare unilatem eiiim menses sexagenario numero concludunlur a ;
spiritus in vinculo pucis {Epl,es. iv , 3). Mali anlcm in scnario aiitcm numcro et scxaginta cognomiiianlnr,
binario iiumcio :id schismala facilcs, el (inodam modo ct scxccmi, ct sox niillia, ct scxaginta rnillia, et
divisil)ilcs oslciidimlur. Quod ipsc Nuc ciim .suis scxccnla millia, ct scxcciilies, et qui(iuid deinceps in
oclavus numcratur : (]uia in Cbiislo spes rcsurrcctio- m:ijoribus siimmis pcr euindem arliculum numcrus iii
nis nostrae apparuit, qui ociavo dic, id esl, posl sab- iiilinita incrcmcnla consurgit.
bali sepiimum priino, a mortuis rcsurrcxit ;
qui dies CAPUT XIX. — Et qiiod vigesimus ct .soptiiiiu%
a passione lcrlius , in numcro auleni dicruin qni pcr dics mcnsis commcmoralnr ad ojiisd m qnadratnr.c ;
omne lompiis volvuntur, cl ociavus ct primus est. significalioncm pcrtinct, quc j:im in qnadratis lignis
CAI'UT XVI. —
Qiiod arca coilecta ad unum cubi- cxposita esl. Sed hic eviilciitius, quia nos ad omne
lum dosu|!cr consumiiiatnr : siciit Ecclosia corpus opus bonum paralos, id est, quodani modo conqua-
Cliristi in unilalcm collccla sul)liii!atur ct pcrficilur '. dratos triiiitas perficit : in mcmoria, qua Deum reco-
Unde dicil in Evangclio : Qui mecuni non coUigil , liinus; in intolligenlia, qua cognoscimus ; in volun-
spargit {Matth. xii , 50). Quod adilus ei fit a latere : tale, qiia diligimus. Tria eniin ter , et lioc ter, fiunt
nemo quippe inlrat in Ecclesiam , nisi per Sacramen- viginti scptem, qiii cst numcri lernarii qiiadralus.
tum rcmissionis peccalorum : lioc auicm de Cbristi Quod scptimo mcnse arca sedil, boc est, requievil
laterc apcrto manavit. Quod inferiora arcie bicamc- {Id. viii, 4., 14); ad iliain seplimam rcquiem signifi-
rata et tricamcrala conslruuntur {Gen. vi , 16) : sicut catio recurrit. Et quia pcifecti requiescunl, ibi qiio-
cx omnibus gcnlibus vol biparlitam mullitudineni qiie illius quadratuniR niimerus ilcratur : nani vigesima
congregat Ecclesia , propter circumcisionem cl pr;c- seplima dic secundi mensis commendatnm cst boc
pulium ; vcl iripartilam ,
proptcr ires filios Noe, sacramentum; ct rursus vigesima ct seplima die
quorum progcnic replcius est orbis. El ideo arc:p scptimi mensis eadcm commendalio confirmata csl
inferiora ista dicia snnl ,

quia in bac terrcna vita est cum arca requievit : quod cninr promittilur in spc,
divcrsilas genlium , in summo autem omnes in unum boc exbibeiur in re. Porro quia ipsa septima requies
consumm;>mur. Et non est ista varielas : quia omiiia cum oclava resurreclione conjuiigitur : neque enim
et in omnibus Cliristus cst , tanqu.un nos in uno cu- reddito corpore fiiiitiir rcquies qiiai post hanc vitam
bito dcsnpcr coelcsli uiiitate consnmmans. excipilsancios, sed potius to:um bominem non adhuc
CAPUT XVII. — Quod post scplcm dics cx qno spe, sed jam ipsa re, oinni ex parle, el spiriius et cor-
ingressus est Noe in arcam, faclum est dlluvium : qnia poris perfocia immortalitalis saluie renovatum, in
in spc fuluric quielis, qu;ic scplimo dic signilicala est, aiternac vit3C munus adsumit : quia ergo sepiima re-
baptizamur. Quod pr.cler arcam omnis caro, quaiu quies cum octava resurreciione conjungitur; et Iioc in
terra suslcntabat, diluvio consumpta esl : quia prxtcr Sacramento regeneralionis noslra;, id est, in Baplismo,
Ecclosiae socielalem , aijua Baptismi quamvis eadcin altum profuiidumqne mysierium est. Quindecim cu-
sit non solum non valet ad salutem, sed valel potius
, bitis supcrcrevit aqua excedens altitudinem monlium
ad pcrnicic;p. Quod quadraginta diebusetquadraginta {!d. VII, 20) : id est, hoc Sacramenlum transcendit
iioclibus pluit {Id. VII. 17-25); quia oninis re:itus omnem sapienliam siiperboruni. Septem qnippe el
peccaiorum, qui doccm praeceptis Legis admitiitur,

iii oclo conjuncli ,
quindocim fiunt. Et quia sepluaginia
per univcrsum orbem lerrarum, qui quatuor p;«rtibus a septem , et octoginta ab oclo denominantur , con-
conlinclur doccm quippe qualer ducta
;
quadiaginta , jnncto ulroque numero , cenliim quinquaginla dicbug
(iunl sive ille
; rcatus, quod ad dies perlinet, cx rerum cxaltata esl aqua, eamdom commendans nobis alqiie
prosperitale, sive, quod ad nocies, ex rerum adversi- confirmans allitudinem Baptismi iii consecrando novo
taie contractus sit, sacramenlo Baplismi coeleslis bomine ad lcnendam quielis et resurrcctionis fidem.
abluilur. CAPUT XX. — Quod post dies quadr;iginta emis-

CAPUT XVIII. — Quod Noe quingentorum erat siis corvus non est reversus , aul aquis uliqnc inler-
aniiorum cum ci locutus est Domiiuis ut arcain sibi ceptus, aut aliquo supernatante cadavere illeclus; si-
faceret , et sexcentos agcbat annos cum in eam cssel gnilical bomines immundilia cupidiiatis lcterrimos,
cl ob boc ad ea qu;c foris sunt in boc miindo nimis

* Vaticani duo et Gallicani prope omnos Msp. , sicnt intentos, aul rebaptizari , aut ab liis quos pr.rter ar-
Scclesiam corpus cliristi in imitatem coUectani siiblimatet
yerficit- «^«•n. id cst, prflcter Ecclesiam Bapiismus occidit, se- 1
;
«f.r- ICKII IHIODECIMIS. m

tUiciel loncri. Quod columba cmissa, iioii iiiveiila rc- pcrdat cam ililinio , arciiiu i|iii app.irct in iiubibus
qiiie revcis;» c^l ; t)sten'lii por Novum Tislanirntiiin (Cai. IX, i-lT), i|iii miiKjiiam nibi de solo resiilcndol:
iwiiiiein saMctis in lii>c ii:ui>ilo iiou esso jiroini^sani, illi cniiii noii perciiiit diluvio scp;iiati ab Eoclcsja
,
P(«l <iuii(jr.!ginta ciiiih dics emissa cst ; qui iiiiineriK qiii iii Propliclis el omnibus divinis Seriplnris tanquam
vrlam, qu;c in hor nuiiulo aiîlur. signilicat. Dcniînc iii Dei nubibus agnosciiiil Chrisli gloriam, iion quu:-
VOSl si'|ilein dies dimissa, proptor illam septenariam, niiil snain. Voruin iio adoratorcs liujiis solis ampliiis
C|H'rationcm spiriinalcm, oliv.v; rrucliiosum surciiliin {iimcscanl, scianl ita sigiiilieari Cliiisliim ali(j,iaiiiIo
rclwlil : qiio siijiiilicarct noiMiull')s ctiam cxtra tcclc- |w'r solein, siciil pcr lconem, per agiiiini , per lapi-
siaiii lia|'tizalos, si cLs pingiicdo non dcfueril charita- dem, ciijiisdam simililiidinis causa , iion propriotatis
lis, posleriorc tcmporc qiiasi vcs|)cre, iu oro colum- subslanliii.
b.e tampi.m in osculo pacis , ad unitatis SDCielalem C.\Pl] T XXIil. — Jain vero illud , quod de vinca
posse pcidiici. Quod post alios se|»lcui dics dimissa« <|uaiii plantavit, inebrialus Noc, nudatus csl iii donio
rcvcrsa iwn esl {Gen. viii,G-l2); signilicai fiuein s;e- siia (lbi(L, 20-25); ciii non apparcai Clirislus pas-
cnli, qiiando cril sancloruni requics non adliuc iii sa- siis in gciiiesiia? Tunc cniin niidala esl morlalitas
cnimenlo spci, qiio in lioc lemporc consodalur Eccic- cariiis cjus , Jiida-is scandiilum , Geiilibus stiiltiiia ,
sia, quaindiu bibilur (jiiod do Chrisii latcre manavit ipsis aiilcm vocalis Jiid:vis ct Gonlibus lanqiiam Sciii
sed jam in ipsa perfecUonc saluiis yeleriKi?, cuiii Ira- cl Japholb, Dci virlus et Dei Sapicnlia : quia quoil
delur regiiuni Oeo el Palri (I Cor. xv, 24), ul iii iila sliiltum esl Dei , sapiciilius cst , (|uam liomiiics; ct
p(Tspieua conteinplalionc incomniutabilis vcritatis qiiod inrirnmm osl Dci , forlius csl quain liomincs
iiullis mystcriis corporalibus cgeamus. (l Cvr. 1, 23-25). Prtn^ndc in diiobiis filiis, maxinio ct
CAPLT XXI. — Nimis longum cst, ul vcl tam bre- miiiimo, duo populi figurali , iinain vcslem a tcrgo
\ilcr (|iiam iKnoe cucurri, cuiicla coiitingam : cur .scx- poriantes, sacrainentum sciiiccl jam pra;lerita; ali|ue
cenlcsimo et uno aiino vitye Noe, id csl, peractis scx- transactxdomiiiica; passioiiis, nuditalcm patris '
ne-
tcniis aiinis apcritur arca: tecluin , ct tanquam reve- que necem non coiisenliunl;
inlueiilur, quia in Cliristi
laliir iiuotl cral abscoiidilumsacramcnlum. Cur vigcsi- el lamcn bonoraiit vclamonto, lamiuam scicnlcs undti
'
iiia sepiima dio secuiidi niensis dicitur siccassc lcrra sint nati. Mcdius aulcm lilius, id est, popiiliis Judao-
{litn. VIII, 15, H ) ,

lanquain nnila essct jain bapii- rum, idco incdius, quia ncc primatum .\|)Ostoloruin
taiidi neccssilas in numcro dioruni quioquagcsimo ct tenuil, ncc nllimus iii Geiuibus.credidil, vidilnudila*
M>plimo. Ipsc e^l enim dics sccundi iiicnsis vigcsimiis tem palris, quia consensit in ncccm Clirisii ; ct iiun-
scplimus, qui numerus c\ illa conjunclionc spiritiis ct liavil foras rralribiis : pcr ciim quippe manifoslatum
eor|>oris, scpiies nclonos liabcl, uiio addilo pioplcr csl, ct qiiodam modo publicalam. qiiod eral in Pro-
iiiiitaiis viiiculum. Cur dc arca conjuncli exeant, qui plictia secrelum ; idcoque fit servus fralrum suorum.
«lisjuncii iiitraverant. Sic onim diclum crat, quod in- Quid esl cnim aliud liodieque gciis ipsa, nisi qu;t?dam
iravcrii in arcani Noe et lilii ejiis, ct uxor cjus et uxo- scriiiiariaChrislianorum, bajulans Lcgem clPropliclas
res lilioriiHi ejus (Id. vii, 1) : scorsum viri, scorsum ad lcslimonium asscrtionis Ecclcsiae, ul nos bouorcmus
fcminx coinmcntoralx sunl. In lioc cniin temporo f)er iâcramcnlnm ,
qiiod nunliat ilia pcrlillcram?
liujus sacramenti , caro concupiscit advcrsiis spi- C.\PLiT XXIV. — Quem aiiicin n(>ii exciicl, qiicm
rilum , ct spirilus advcrsus carncm ( Giilal. v, 17 ). iio:i vcl informct, vel confirmcl in lido, quod ila be-
Excunt autcm Noe ct uxor ejus , et lilii ejus et nediciiiitur duo illi , nni nu(lil;ilciu palris bonoravc-
UKoros fiiiorum ejus (Ccn. viii, ISj , nunc coiijuiictc ruiit, quamvis avcrsi ; volul qnibus facium scclcral;c
commomorali masculi cl fcminje : quia in fme sa;culi vincre displicucril? Bencdiclus, iiiquil, Doiiiinus Dcus
aiiliie in resurreclione justorum, omnimoda et perfe- Sem. Quanqiiam ciiim sit Deiis onminm gcntium ,
ila pace spiriluicorpiis adiixrebit, nulla mortalilalis quodam modo tamcn proprio vo(nl)iilo cl in ijisisjam
Cur animalia,
iiidigcnlia vel coiicupisceiilia resisleiile. Genlibus dicitnr Dcus Isracl. Et uiidc liocfactum csl,
juamvis et munda cl inmiunda in arca fuerint, tamen nisi ex benediclionc Ja|ilietli ? lii populo cniin Gcn-
pnsi egressum de arca non otTeruntur Dco in sacrili- lium lotum orbem tcrrarum occiipavil Ecclesia. IIoc
oio nisi miinda (Ibid., 20). irorsus, boc pra-niiiitiakiliir, cimi diccrclur : Lalificct
CAPUT XXII. — Qiiid dciodc sibi vclit, Deo b»- Deus Japlieth, cl habiici in doniibus Sein (Cen. ix, 20,
(|iiente ad Noc ei tanipiain ruraiis ab cxordio , (|uia 2"). Vidcle, .Manicli;ei, vidclo ; cccc iii conspcclu vc-
niuliis modis cadera signincari oportcbat, iigiiram stro cst orbis lcrrariim : lioc slnpoiis, hoc dolctis in
Ixclesijc cominendaiile, quod progonies ejus beiiedi- popiilis noslris, quia lalilical Dciis Jnplielli. Yidcli;
t ilur ad iinplcndani terrain, quod danlur cis in cscam si non habilel iii domibiis Scm , id esl, iii Ecclcsiis ,
cuiicla animalia : sicul in illo disco Pctro dicitur, rpiasfilii Proplielariim Aposloli oonstruxeriml. Audile
Macla el manduca (Act. x i7t). Quod cjccto sanguino quiddical Panlus jam fidcbbus Genlibus : Quieralis,
jubenlur manducarc : iic vila prisiina quasi sulfocala inquit , illu in leinpore sine Chrislo , alicnali a sociclale
in conscicnlia lcnealur , scd habcal laiiquam elTusio- lirael, el peicgrini Teslamentorum, ct promissionis spem
nem pcr conrcssionem. Qtiod lcslainenlnm posiiil Dcus non hubentcs, et sine Dco in lioc mundo. Por bxc vcr •
iiiter se el bomincs ati|i!C onuicm animam vivam, ne ba ostcnditur quod nomluiu babilabal Japlictli in do-
' lla Mss. At in cdilis, siccasse terram. ' Edili, nuditiitem patris v:lant. Abest, veLvH, a Mss,
SlNCT. AUGUST. VIII. CNciif.J

,
207 CONIIIA lAUSrii.M .MANU:iI/EUM, S. AIJGUSTIM 268
inibiisScni. Scd pauln \wA quomndiiioduin coiiclmlal si')tiem ipsc porl:ib.'it? Quis aliiisarics iiiimolandus in
juhcrlili^ Ifiilur jiim, iiu|uil, tion eslis pordnni cl in- vopre cornibus adh.indjnl , nisi qiii ciiicis p:ilibiilo
(luilini ; ml cstis rivrs saiiclonon, t'l donirsliii l)<i, su- |iio nobis oiriTciidiis :ilh(;elialiir ' ?
penvdifirmi super fiindiimcntum Apostolorum cl Pio- CAI'UT XXVI. — Qiiis aliiis iii angido cum Jacoh
nlictarum, ipso summo amjulari lapide existente Cliristo liiclaius, ciiin sihi praivalcntcm, qnasi rortiorcm iiifir-
Jcsu(F.plies. II, 12, 19, 20) Kcce (|iiomo,lo (lilMalur iiiior vii'liisr|uo viclorom parliiii bonodicit , parlim la-
J;iplictli , cl lialiilal iii doiiiihiis Scm. Kl lanicn Kpi- tiludincm fomoris ejus clatid.im roddil ((jcn. xxxti,
stolas Aposloloriiin, (luibiis lia.c oiniiia conlestantur, 24 31) ; iiisi qni pra;val(.Te advorsiis sc passus popu-
tcnctis, lcgilis, pia-di(;atis. IJbi cl vo.s

ipsos dopntavo- liim Isia*;!, quosdarn qui crodidcrunl, iK-ncdixil in cis?
rim, nisi iii iila maledicla modiclalc cui non cst lapis L.itiliido :iui(Mii fenioris J:icob, in miiliiludinc carnalis
aiigiilaris Clirisliis? Quia ncc in illo pariclc vos ajrno- popiili claiidicavit. Quis aliiis lapit pnsilus ad c.iput
scimus, cx circunicisione crcdidil in Clirislum ,

(|ui JiKoh, iit nomiialim quodam niodo oxprimerelur,
undc craiil cl ApoKloli ; ncc in isto qui est ex prxpu- cliam iinclus cst, iiisi caput viri Chrisius? quis cnirn
in eamdem Christnin iiescit ab nnclionc appellari Qui
lio. undc siinlomnes cx cstcris Genlibus, ? eti;ini lioc
unilatem fidei, lanqiiam in paccm anguli ' coiicurrcn- ipsum in Ev;iiigolio commemorans, cl de so riguiaium
les. Sed cl omncs qui quoslibcl noslri canonis Libros apcrlissimc testificans, cum qucmdam Nalhan.iolcm
accipimil el lcgunt , ubi Cbristus morlaliler nalus cl dixisscl vere Israclitam , iii quo d dus non CaScI; ei
passiis ostcnditur, ncc lamcn camdem mortalitalem cum ille tanquam lapidem illum haboiis ad capul,
in passionc nudalam consociato unitalis sacramento confessus eiim csscl Filium Dei ct Regem Isracl, ista
lionorificc vclaiil, scd sinc scientia pictalis ctcharila- confessioiie quodain modo ungens lapidem, id osi,
lis nunliaiil ilhid , uiidc omiies nali sumus ;

quamvis ipsum esse confilens Christum; ibi opporlune Domi-
inter sc dissenlianl, cl Judjci ab hErcticis, ct ipsi iiac- nuseliam illud commemoravil, (piod tunc vidil J.icfjb,
relici alii ab aliis, una lamcn conditione servitulis, qui per benodictionem appellatus esl Israel : Amfn
vci ad aliquam alleslationem , vcl ad aliquam proba- dico vobis, inquit, videbitis ccelum aperlum, et Angeloi
lioucm ulilcs sunl Ecclcsiic. Nam el de hirrelicis di- Dei ascendentes et descendenles super Fitium liominit
ctuin csl : Oporlel cl licereses esse , lU probati manife- (Joan. I, 47-51). Hoc enim Israel viderat, cum ilhjin
sti fiunl inler vos (I Cor. xi, 19). Iie nunc, cl objcc-tale lapidom ad caput habcbat , a terra in coelum scalas,
calumnias veieribus Liltcris sacris; hoc agile, servi per quas ascendebanl el descendehant Angcli Dei
Cham ite, quibus viluit nudala caro ex qiia nali eslis:

; (Gen. xxvni, 11-IS). In quibus significati sunt Evan-
nequc enim essct undevos quoquo modo clirislianos goIisl;c prxdicatores Christi : ascendenles utiquc, ciim
appellarcpossetis, nisi Christussicul a Prophelis pra;- ad inlelligendam ejus supercminenlissimam divinila-
nuiilialus est, venisscl in mundum, bibisset de viiiCij tcm excedunl univcrsam creaturam, ut eam invcniant
sua caliccm illum qui Iransire nonpotuit, dormissel in priiicipio Deum apud Deum ,
per quem facla sunt
in pa-sione sua, lanquam in ebrietatc stultiti;c, qure omnia (Jortii. xi, 1-3); descendentes aulem, ul euin
sapieniior csl hominibus; alque ila nudaretur niorta- inveniaiil faclum ex muliere, faclum sub Lege, ut cos
lis carnis infirniilas per occultum Dei consilium, for- qui sub Lege eranl rcdimeret [Galat. iv, A, 5). In illo
lior hominihus ,
quam nisi Dei Verbum suscepisset enim scalTC a terra usque ad coelum , a cariie us ,ue
noinen oninino christianum ,
qua et vos gloii.imini ad spirilum ;
quia in illo carnales proficicndo , velul
non esset in terris. Verum hoc agile, ut dixi ; irri- ascendendo spirituales fiunt : ad quos lacte niilricn-
denter prodite quod nos reverenter lionoremus : uta- dos, etiam ipsi spiriluales descendunt quodam modo,
tur vobis Ecclesia tanquam subdilis sibi , ut probali cum eis non possunt loqui quasi spiritualibus , sed
manifesli fiant in ea. Usque adeo nihil, quod vel ha- quasi carnalibus (I Cor. iii, 1-3). Sic et ascendilur el
bitura vel passura erat, ProphQtse illi tacuerunl, ul cl descendilur super Filium horainis. Filius eiiim homi-
vosibi locis vestris invcniamus, in vanitate perniciosa nis sursum in capile nostro, quod esl ipse Salvalor;
ad reprobos capiendos, utili * autem ad probaios ma« ct Filius hominis deorsum in corpore suo, quod esl
nifestandos. Ecclesia. Ipsum el scalas intcHigimus, quia ipsedixit,
CAPUT XXV. — Chrislum dicilis ab Israelitis Pro- Ego sum via (Joan. xiv, 6). Ad ipsum ergo ascendilur,
phelis non csse procdictum : cui prsedicendo omncs ul in excelsis inlelligalur; et ad ipsum descendiliir,
illoe pagina; vigilanl, si cas perscrutari pietate, quam ul in membris suis parvuli nutriantur *. Et pcr illuiii
cxagitare levilate malleiis. Quis alius in Abraham exit ascenditur et descendiiur : exeroplum quippe ejus se-
do lerra sua ct de cognalione sua , ul apud exteros quentes procdicatores cjus, non solum se erigunt, ul
dilctur el locupleletur (Gen. xu, 1-3), nisi qui relicta eiim sublimile.'- speclent; sed etiani humiliant, ut cum
lerra et cognaiione Judajoruin, uiide secundum car- temperanter annunlient. Videte Aposlolum ascenden-
nem natus est, apud Genles ita prajpoUci et praevalet, tcm : SivCf 'inquit, mente excessimus , Deo. Videle el
ut videmus? Quis alius in Isaac ligiium sibi portabal descendeniera : Sive, inquit, temperantes sumus, vobis.
ad victimam (Id. xxii, 6), nisi qui crucem sibi ad pas-

Hic edilio lov. addit, spinis primitus coronatus ; qMX
*
* sicvlenque Mss. Alii autem cum Am. et Er., in pace verba absunl ab edilis aliis el noslris Mss.
0iguli.\lLo\.,in pacis ungulo. « sic Am. F.r. et prope omnes Mss. At l.ov., t;( in mein-
» EdUi, utiles. M Mss., vtili : supi;le, vanilule. bris suis parvuHs nutrtalur.
:
2G9 LIliEU DUODECIMUS. •
270
Dical et per qucm asccndeiil el ileicciideiil : Charilas Apnslolus, Eumacni cibKin spintuu!em mamlucavmmt,
enim, inquil, Cliristi compellit uos ;
judicoiitcs lioc, qiio- osleiulil ei illud spiriluaiilcr iiileliigi iii C.hiislo ; sicul
uiam si uuus pro omiiibus mortuits csl, eigo omiies mor- et potiim cur spirilualem dixissct, apcriiii ciim sub-
lui suiit : et pro omnibtis morlitus esl, u( ijui i'ii'(iiir, jam junxit, Pctra autcm erat Christus : quo ;iperlo cuiicia
non sibi vivaiil , sed ei qui pro ipsis imrlutis est et re- fulserunl. Cur ergo noii et iiubcs Chrisiiis, ctcoluiii-
SHrrexit (U Cor. v, 15-15). na, quia rcclus et firmus et fulcicns iiilirmiiatem no-
CAPUT XX VII. — l!;vc in ScripUnis snnclis sanrla stram : pcr noctcm iucciis, pcr diem noii luccns ; ul qui
speclacula qucin iion delectant, sanani docliinani non iioii vidcnl, vidcanl; ct qiii viJcnl, c;eci liaiit ( Joan.
suslinciis ad fabulus convciiiuir (II Tim. iv, 3, 4). Et IX , 59)? Nubes ct niare Uubruin ' ; IJaptismus utiîue
ilkc (luidem falniKe animas iii qiiaiibcl corporis alalc Chrisli sanguine consecralus : hosles sc(|uciiles a ler-
piicriles varia quadam dciectaiioiie sollicilant : sed go ; moriuntur pcccala pra'lcrila.
iios jam corpiis Clirisli, agnoscaniiis iii Psaliiio voccm CAPUT XXX. — Diicitur po|)iilus por dcscrtuin
iioslram, ci dicanius ci : yarravcrunt milii iiijitsti de- {l'hod. XVII , 1) ; baptizati omncs nonduin pcrfrucnles
lcctationes ; sed non sicut lex tua, Domiiie {PsnL cwiii, promissa palria, sed quod noii videnl, sperando el per
8'i). Clirislus milii ubiqiie illonim Librorum , ubiquc patioiitiam cxspcctando {Ilom. viii , 2.')) , lanqiiam iu
illarum Scriplurarum pcragranli cl ahbclanti , iii su- dcscrtosunt. El illic laborios;^ ct pciiculos;e lcnlatio-
dore lllo damiiationis biimaiKC , sive cx apcrlo, sive nos, nc revcrtaiilurcorde in iEgypluni. Noc ibi tanicu
cx occiillo, occurrit cl rcficil : ipse niilii et ex iiou- Christus dcserit : nain et illa coliir.ina noii leccdit
iiuila diflicullale invciitionis su;c desiderium inflam- (Sum. XIV, 14). El amaijc aquac ligno didcescunl:
iiiat quo id quod iiivcncro avide sorbeam , incdiillis- quia inimici populi signo crucis C.iristi honorificato
,
(pie rcconditum salubritcr teiicam. niaiisuescunt. Et duodccim fonlcs, scpluaginla palma;
CAPLT XXVIII. — Ipse inilii iii Joscpli iunuiiur, arbores irrigantes (E.rorf. xv , 25-27) , apostoiicain
qiii persequenlibus cl veudentibus fralribus, in /Egy- graiiam praRngurani , p-jpulos in septenario nuinero
pto post laborcs lionoralur {Geu. xxxvii-xlvii). Di- deciiplato rigantem, ut pcr soptiforme Spiritus donuin
Jicimus cniin laborcs Christi in oi bc gcntium , (lucm Logis dccalogus implcatur. Et lidstis intcrcludere mo-
signilicabai /Egyplus, pcr varias passioncs martyrum ;
litus viam , exlensis Moy-i nianibiis signo criicis do-
ct nunc vidcnius honorcm Cliristi iu codcin orb(; ler- niiiiic;c snpcratur (Id. xvii). El iiKirsus niortifcri scr-
rarum , er(>gatioiie frumenli sui sibi omnia subjugan- pcntiim ex:illato et rcspccto scnco sorpcnte sanantur
lis. Ipse inilii innuilur in virga Moysi ,
qiia; in lurra qiiod verbis ipsius Doinini declaraliir , Sicut exaltavit,
serpcns eflTccta, cjus mortcni figuiavii a serpcnte vc- iiKiuit , Moijscs scrpenlcm in cremo, sic oporlel exallari
iiiCnlcin : sed ([uod apprchensa cauda cjiis riirsusvir- Filium liominis ; ut omnis qui crcdideril in cum , non
ga redditur (Exod. iv, 2-4), signilical (juod posterius •, pereat, sed Itnbeat vilam leternam {Nnm. xxi, 9 ; Joan.
pcractis jam omnibus iii fiiic actionis, ad id (|U()d lue- 111, 14). Itane ctiam ista non clamant? Tantane cst
rat. rcsiirgfiido revertilur, iibi per vil:e rcparatii^ncm surditas in cordibus duris? Fit Pasclia in occi->ioiie
niorle coiisumpta , niliil serpcntis aiiparct. Nos quo- ovis : occiditur Chrislus, de qiio inEvangiLo dicilur,
quc corpiis cjus in cadem mortalitatc por lubrica tem- Ecce Agnus Dei, ecce qui lollit peccalitm mundi [Joun.
porum volvimur : scd fine novissimo veiut caiida sa;- I, 29). Prohibenlnr qui Pascha faciunt, ossa fran-
culi, per niaiium , id est, pcr poioslaliin judicii , iic gere : non franguntur in cruce ossa Domini. Altesta-
ultra prolabatur apprclieiisa , roparabimur, ct novis- tur Evangelisla hinc esse diclum , Os cjus non com-
sima iiiimica morie destructa rcsiirgcntes (I Cor. xv, minuetis {Exod. xii, 4G ; Joan. xix , 39). Saiigiiiiie
20) , in dextera Dei virga rcgni erimus. illiniuntur postes, ut pcrnicics dcpeilatur (Exod. xu,
CAPUT XXIX. — Jam dc exitu Israel cx i4)gyplo, 22, 25) : signantur signo dominic;c passionis in
non cgo, scd Aposlolus loquatur : Nolo autem vos fronlibus popuii ad tutclam salutis. Datur ibi Lcx
ignorare , fratres ,
quia pntres noslri omnes sttb nube quinqiiagcsimo die posl actum Pasclia {Id. xx) : ve-
{iicrttnt , et omnes per mnre Iransierunt , el omnes in nit Spirilus sanctus quinqiiagesimo die posl Domiiii
Moijsen baptizali sunl in mtbe et in mari, et omnes eam- passioncm {Act. ii, 1-4) Dicilur illic scripla Lox digilo
dem escam spirilualem mmiducaverunt , cl omnes eum- Dei {Exod. xxxi , 18) : dicit Domiiius de Spirilu san-
dem poluin spiiituulcm biberunl. Bibcbmit euim de spi- ctii, In digilo Dci rjicio dwmonia (Luc. xi , 20). Et
riiuali sequente pctra : pelra autein eral Clirislus {Id. x, ciainat Eaustus ociilis clausis, nihil se in Lillcris illis
1-4). Exponendo uiium , in c:clera inlroduxit iiitel- invcnisse, qiiod ad prxnunliationemChristi pertineat!
lcclum^ Si enim pctra Christus projitcr firmitatcm, Quid autem mirum si oculos babct ad legendum , et
cur non et manna Chrislus , tanqiiam panis viviis qui cor ad inteliigcndum non habel ,
qui positus ante
dc coelo descendil {ioan. vi, 42)? qiio vcre qiii vcscun- oslium clausum divini secrcti , non fide pictalis pul-
lur, spirilualiter vivunt. Nam illi veterem liguram sat, scd elationc impictatis insultal? Plane ita sit, it^
carnaliier accipicntcs, mortui sunt. Scd cum dicit fial : jiislum cnim cst. Claudatur siiperbis janua saiii-
lis : vcniat inansuetus, quem docct Dominiis vias suas

* nonnulli Mss. Alii vero cum edilis Ani. cl Er., scd
Sic
qucd apprelieiisa caiida sigiiiticul posln-ius ; oinissis vcrl)is,
{Psal. XXIV, 9), videat cl hxc in iilis Libris, ct cac-
ejus rursits lirga rediliiur. llieccadoin prrrtcril edilio l-ov.
qiia; sic lial)ct, scd apjirelicnsa cauda siqnijicat qnod postj- ' sic Am. et Fj. Al Lov. el plcrique vss.: liubelet inure
riut peraclisjmn onuiibus in fiite ttclimious. Rubrum.
X
(.
271 COiNTKA FAUSIIJM MA.N ICU/LLM, S. AUCUSIIM 27i
lcra vil iiiiuiia, vol r|iiu:(lani, (iii.ilin rml.it in oiiiniliiK. 10, 20), Kalis iiulicat qiod ilclnla ipsagcnLc \\vnl ^
(iAliJT XXXI. — Viilcal Jcsiiiii iiiliotliicciilcin liis ail , HfUqtmc per clcclionrm (jraliee mdvie facla: «Hii
pii])iiliiin in lonain jironiissionis (.loauc. iii ) : iio- ( /fow/. XI , !>).
(|ii(! eniiii hoc lcincn! ;ilt inilio V(!Cal>aliir , scxl cx C\PUT XXXIV. — F'asciiiir Elias lcmporc famis
ipsa dispcnsnlionc iioininoimilaln Jesusai>p(;lialiis cst. con'is nianc affcrcnliiiiis panciii, cl ad vcsfx-raoi rar
ViJcnl holrian (lc (crra proniissioiiisin ligiio pcn(Jcn- ncs ( 111 lieg. xvii , G ) : cl Maniclixi noH iulcHigwnt
l(!in [Nuni. XIII, 24).Vi(!cal iii J(;riclio taiKpiain in hoc iii illis Liiiris Chrisliim , ciii qH(;d;im inodo saluW;in
inorlali saiciiio mcrciriccni , dc rpialibus ail Doniinns iiostrain csmicnti foiifilontiir pcccatorcs, fidem pri-
(piod pr;ccc(laiit siiporhos iii rrgniim cfclornm ( Mullh. mitias spiritiis nunc habcntcs '
, in fine aulcin , veliH
xxi, 51) ,
pcr fcncslram domiis su.i; lan(|nam pcr os ad vcs[icram s.TCiili , cliam carnis rcsurrectioiicm.
corporis sui coccnm niiltiiiilcm {Josuc ii), (piod Cil Millitnr Elias pasccndiis ad alicnigcnam viduam, qii.-e
nliqiic sanguiiiis siginiin, propicr rcinissioiicm pccca- volcbal duo ligna coliigcre, priusqiiam morcrelur :
loruni coiirilcri ad saliitcm. Vidcat inuros ipsius civi- non iii.'; soi'' '.i^ni noininc , scd cliam niimcro ligno-
lalis , lanquam munilionos injorlales srocnli , scptics nim sigiiuni crncis cxprimitur. Bcncdicitur fnrina
circumacta Testaincnti arca cccidis.^c {Jd. vi ) : sicul ejus cl olciim (/i/(/., 9-16) : fruclus el hilarilas clia-
iiunc por lcmpora ,

qncc so|)tcm dicriiiii vi^-issiliidine ritalis, qii.-c cum impcndilur, nnn dcficil; liilaicni
dilabunliir , Testamculum Dci circuil lotiim orhcm ciiiin datorcm diligit Dciie (
II Cor. ix, 7 ).
icrrarum '
; ul in finc tcmporum mors novissima ini- CAPUT XXXV. — Elisxo pueros insiiltantes cl
mica dostriiatur , ct cx impioriim pcrdilione nnica do- <~lamanlcs, Calre, calve , besli.x comediint ( lY lirg.
iinis tao.qnam uiiica Ecclcsia lihcrcliir , mundala a 11, 25,24): pucrilislulliliadcridcntesChriMum in I :(0
lurpiliidinc fornicalionis, pcr f(!iicstram confcssionis, Calvariac crucifixum , invasi a d.'i:nionihus p<;rciinl.
in sanguinc rcmissionis. Millit Elisacus pcr scrvum bacHlurn snpcr mortuiun ,
C.^PUT XXXH. — Videal tcmpora, primo Jiidicnm, et noH rcviviscil; venil ipsf^ , coiijiingit el coaplat sc
postea Rcgum ; sicut crit priinn jiidicium , deiudc re- morti cjus , ct reviviscit ( /d iv , 29-57 ): tnisit
gnum : inqiic ipsis lemporihus jMdicum cl Regum ile- sermo Dci Lcgom pcr scrvuin suuiii , ucc profuit in
nim atque iterum multis cl variis modis Christum ct peccatis mortuo goneri humano ;
qii.x Lainen noii siiic
Ecclcsiam figurari. Quis erat iii Samson obvium leo- causa missa esl ; ille enim misit, qui sciret cam prins
ncm necans , cum pciend;» uxoris causa ad alienigc- esstt iniilcndam : venil ipse, conformavil se nohis,
nas lenderct ( Judic. xiv), nisi qui Ecclesiam vccatu- factus particcps morlis nostrai , et vivificati sumiis.
"us ex Gentihus dixit, Gaudete, quin cgo vici sceculum Cum securihus ligna caidcre;ilur , de ligiio f(?rrura
{Joan. XVI , 53 )? Quid sihi vult in ore ipsius Iftor.is exsilicns, in prorunduin fluminis mcrsum est , alqne
occisi favus exslructus (
Judic. xiv, 8 ) ,
nisi quia cccc in liguiim desiiper ab Elisaeo projectum , reversum
|
conspicimus leges ipsas rcgni lerreni ,
quae advcrsus esl (
Id. VI , 4-7 ) ; ita cum impios Judxos pcr cor-
Chrislum anle fremuerant, nunc jam perempla fcri- piis operala praesenlia Chrisli tanqiiam infructHO-
late dulcedini evangelicae pra!dicand;Te ctinm muui- sas arborcs CKderet ,
quia de illo Joannes dixcrat,
menta pra^bere? Quid cst illa mulier plcna fiducisc ,
Ecce securis adradices arborisposilae$t{Matlh. iii, 10),
Iinstis tempora ligno iraiisfigens {Id. iv , 21 ), nisi ab cis inlervcnicnte passione, corp'is ipsum deseruil*,
fides Ecclesioe, cruce Christi regiia diaholi periincns? in inferni profunda descendens ,
qiio in sepullura
Quid vellus comphilum arca sicca , el postcacomplula desuper posilo , tanquam ad maiiubrium suum spiri-
area sirco vcllere (

Id. vi , 57-4o ) , nisi primo una lu redeuiite surrexit. Quam multa praetcrcam brevi-
gciis llcbracoriim , habens occulte in sanctis myste- tatis necessilate consiriclus, «(Hûnl qui legunt.
rinm Dci, qiiod estChristus, quo mystci"io touis orbis CAPUT XXXVl. — Jam ipsa in Bahylonuim irans-
vacuiis crat ; nuiic aulem in manifcslatione lotus or- migralio, quo ctiam Spiritus Dei per Jcremiam pio-
his id lnhct, illa vacuala esl? pheiam juhet ut pcrgant, et orenl pro cis ipsis in
CAPUT XXXIII. — Quid jam Rcgum temporihus ,

qiiorum regno percgrinariiur, quod in illorum pace
ut el inde pauca commemorem, noniie ab ijiso cxor- eliam pax esset istoruin , cl xdilicarent domos , ct
dio commiiiatum saccrdolium in Samuclem , repro- novellarenl vineas, et plantarent horlos {lerem. xxix,
balo Ileli (I lieg. ii, 27-56) , et cominutalum rcgnum 1-7), qiiis iioii agnoscit quid praifigiiraveril ,
qui al-
in David, reprobalo Saiile {Id. xvi, l-14),clamalprjc- teiideril veros Israclit;is , in qiiihus dolus non cst
nuniiari novumsacerdotium novumqiie rcgnum, rcpro- (
Joan. 1 , 47 ) ,
per aposlolicam dispensalionem cum
halo vetere, qiiodumbraeratfuturi, in Domiiionoslro evangelico sacramenlo ad regnum Gciilium irans-
Jcsu Chrislo vcnturum? NonneipseDavid, cum pancs migrasse ? Uade nobis Aposlolus , tanquam J"e-
proposilionis mandncavit, quosnoni licebatmanducarc remiam leplicans, di il : Yolo ergo p-imo omnium
nisi solis sacerdotibus (
Id. xxi, 6 ) . iii una persona fieri deprecaliones , adoraiiones , inierpeUaliones ,
gra-
utrumque futurum , id cst, in uno Jesu Christo regiiiim tiarum acliones pro omnibus liominibus ,
pro regibus , et
3t sacerdolium figuravit ? Nonne vKim decem trihus a

lemplo separatoe sunt, et dux derelictae ( III Reg. xn, • Er. et iilerique Mss., hnbentem.
Am.
Edilio l.ov., spirilus corpus ipsum dcscruU. Abest, spi-
»
> Nonnulli Mss. omitlunt, totum. Editi habent, toto orbe r tus, ab aliis libris, cujus loco subiulcllijiiLur, prccieniii
terrarum. Clmti.
, ,,
T,'. LIDKU DUOUECIMLS. «74
Itis qiti in subtimhalc sunt , ut <iuicUini cl lianiiuillum iuo Icgoril, bic opurki iiio\caliir, ul aliiniiil ea sigiii-
vitnm Mjamus , in umni pielate et climitatc : lioc cnim licarc iioii aiiibigal.
t)onuiH el acccftum esl coram Salvatore noslro Ueo CAPl'! WXVIIL — Vcrbi cnini gralia : uuiuipriii,
(jui emncs homities viilt salvos fieri , cl rn agnitioncm si opivrlcbal a«lj(itoriuiu viro reiniiiaui liori , cliani
veritntis vcnire {ITim. ii . l-l). E\ boc quippe illis lioc ncct.-ssitas nlla cogobat, vcl ulla siiadcbal ulili-
creilenlibus citnslrucla suiil domicilia pacis ,

biisili- las , ul (Jc doruiicnlis lalcre licrcl ( Ccn. ii , 18 , 21,
cic chrisliananiiu congivgatiomiiu , ol novell;U:v 2:2 )? si causa cvadcndi diluvii opus crat fabricari ar-
vinex populi ruli-liiiin , cl plaulaii lioili; ulii cAhmi oain ; (|uid opus cral incnsuras cjus , aiil i|)sas polis-
intcr oinnia olera graiiuui illud siiiapis ie;;nat, sub siiiuiin licri , aul cliam scriptis ad religioiiciu poslcri-
cHjus Hinbraculis toiigc laleque porreclis, eliaiu alli- tali propaganiVis coinuicmorari ? Si proplcr gciuis rc-
pctax superbia Geulium taiv|uam in coeli volalilibus paiandum aiiiinalia includi oport^bal ; ipiid opus cral
confiigiendo rcquiescil ( Matth. xiii , 51 , 5i ). Naiii illo polissimiini numcro scptona dc mun.lis, bina de
qiiod etiain posl sepluagiala aimos , secuiulum cjus- inimuiidi<;? .\dil(im ad arcain ficri ncccssitas «tiipic
dem Jercmix> prophcliam , reJilur ex caplivitate , el coêbal; iu latere a':lcin lieri , vcl ctiam mcmoii;i<
leiiiploiii rcnovalur {Jcrem. xxix , 10, ct Esdr. i) ; ciMiimciidari por litlcras ( /(/. vi , li-vii, 5), (|iiid
ijuis (ideJis ClirisU iiou inlelligal, post cvolula lem- cogebal? Imujolare filiuni jubcliir .\brabam jus.siis :
pora quaj seplcnarii dicruin iinmeri repclilione lioe fucrit , ul ejus obedienlia lali ctiain cxaminc pro-
,
trauscurrdnt , eliam nobis , iil esl Eccle!-i;u IVi , ad b;Ua, posieris iiiiiolescerel; convcnicnlius ligna por-
illaiH calcstem Jerusalein ex bujus sccculi perogrina- laverit filius , nc palcr scucxquc porlaret; non sil
Uoiic redeiindum ? Per qucm , iiisi per Jcsuin Cliri- |iosiea filium lerire permissus, iio orbilalcgravissimu
siiiin, vere sacerdoLem magnum ,
ciijus ligiH-am ge- se feriret : niimquid ctiain si iiullo clTiiso sanguiiic rc-
rebal ille Jesus saccrdos magnus illius lcmporis, dirctur, miiiiis cssel probalus Abraliam? Aul si jain
<pH) templuin xdiGcalum csl posl caplivilalom ? Qiicm opus cral pcrfici saciificium , etiainne, ul illo arics
propbcla Zacliarias vidil iii sordido babitii , dcviclo- iii veprc adb;ercns coriiibiis apparcrol {Jil. xxii).
qiic diabolo ,
qui ad ejus accusalioncm siabat. abla- ad ulluiii augineutum viclinix- periincbal? Sic oniiiia
tam illi sordidam veslcm, el dalum indiiinontuni ho- cum considt ranlur, el quasi superllua iicccssariis
mm et glori» ( Zacli. iii ) : sicul corpus Josu Cbri- conicxla iiivcniunlur , admoncnl liumannm aniinuni
bli «|Uod est Ecclesia, advcrsario iii iino lcmporuin id esl aiiimum ralionalcm ,
prius aliqnid signifioare ,
por judioium superato, a luolu porcgrinalionis in dcinde quid significcnl qu;vrcre.

gloriam scmpilorn;e salulis assumilur. Quod etiani in CAPUT XXXIX. — liaque cliain ipsi Jiid;L'i ,
qiii
Psalino dcdicalionis domus aporlissime canitur : Con- Cliristum, ciijus passionein iios aguoviinus, illi deri-
virtitli tuctum meum in gaudium mihi , conscidiili sac- doiit , iiolunl lalibus roruin , iion tantum diclarum
cum meum , et accinxisti me Uetitia ; ul cantet tibi gto- sed cliani geslarum figiiris pr;ciuinliatuin vidcri, co-
riamca , et non compuiujar {Psat. xxix, 12, 13). giinliira iiobis disccre '
quid illa significciil : qu;c nisi
CAriT XXXVII. — Quis potesl cx occasioue al- ali<iuid sigiiificare conccdant, lam divinai auctoritatis
lerius operis, omnia qu;« iii illis vcteribus Legis cl Libros ab ineplariim fabularuiii igiiominia iion dc-
lîiiplictarum libris ligurate Clirisluin aiinuiniant, fciidunt. Vidil lioc Philo <|uiiiam, vir riboraiilcr cru-
«pianlalibcl brevilaie porstiingerc ? Msi forlc quis dilissimiis, unus illorum, cujus eloquium Gncci Pla-
piilat ingenio fieri , ut ca qune rerum ordiiic per sua toiii aiquarc non dubilanl : el coiialus est aliqiia in-
l-mpora ciicurrcrunl, ad Cbrisli significiitioncs inler- tcrprctari, non ad Christuin inlelligendum, in qucin
pielaiido vcrlanlur. Iloc forte Juda-i possunt dicere ,
non crcdidorat; sed ul inde magis apparcrct qnaii-
sivc Pagani : eis aulem qiii se Cbristiaiios pulari vo- lum inlersit, utrum ad Chrislum referas omnia, pro-
l«nt, prcinil ccrvicem aposlolica aucloritas ,
diceiis, pter qucm vere sic dicla sunt, an pra;lcr iiluin quasli-
Oninia hu:c in fiijura contingebant illis ; cl ,

Hwc bct conjticluras quolibet mcntis acuminc pcrsequaris;
oiHiii^ figiira nostrw fuerunl (
I Cor. x , 10 ,
G ). Nain quantumqiic valoal quod Apostolus ait, Cum tiansieris
6i Isniacl et Isaac boiiiiiics iiati , duo Teslamcuta si- ad Dominnm , auferelur vclamen {II Cor. iii, IG). Ut
guilicant (6'a/u/. iv,i"2,2l); quid crcdcndum cst cnim (piiddam cjusdcm Philonis comincmoriin , ar-
de hUfaciis, qiiae iiuUo natiirali usu, iiulla ncgolii cam diliivii sccundum rationcm liuniani corporis fa%
iieccssitale fatla sunl? Nihilnc sigiiificant? Si quis bricalain vulcns inlclligi, ianquain membiatini omnia
iioslrum ,
qui Hel^rxas litteras ignoramus, id cst |ierliaclabal Cui sublilissimc numcrorum cliam rc-
ipsos vocum clijraclcros , viderct cas in paricle con- giilas consulcnli , congrucnlcr occurrobanl omnia ,
scrii»tas, honorato aruiuo loco ;

quis essct tam excors, qu£ ad intclligciidiim Clnistum niliil impcdirciit ,
ut eo inoJo picluin parielcin pularet ? annon ' potius qnoniain in corpore hymaiio etiam ille huinaui gciic-
inlelligeret scripluin , ut si hgcre non valcrct ,
non ,.ij; j^jiivaior apparuil ; ncc lamcii cogercnl, qiiia cor-
tamon illos apia-s aliijuid significarc dubilarcl? Ila p,,, |,|jiiiaiiuin osl uliipic cl hoininiim csterorum. At
prius illa oniiiia ,
qu;c siinl iii vclcri inslrumciilo „•„ venium csl ad oslium ,
quod iii arca; latcre fa-
HiTipniiarum santlarum , «piisquis non pcrvcrso ani- d,,,,, csl,omnis hiimani ingcnii conjcclnra drfocit Ut
' A[Ufl ir liigil. vrn I.OV., n<- no/i. ' .^ni. Fr. ac i luics Mss., <il:ere.
275 CONTRA FAUSTLM MA MCILLUM, S. AUGUSTINI «7C
inmori :ili<|iii(l (lic(!rcl, iiiforiorcs corpiris partes ,
[)cr de fieiminntione filius vieus, asccndlitli recuniben», dor-
(|tias nriiia ol niiius cgcriintiir, ill » ostio 8i(,'iii(i«:ari niitti ui lco, ct ut catiiliit leoiiig, tjuis suuilabit eum?
aiisns csl credcrc, ansus ct diccrc, niisns ct scriixirc. Non deeril prineeps exJuda, et diix de femoribus ejus,
Non inirum, si oslio non iiivcnlo sic crravii. Quod si donec veniant qum reposilu tunt ei; el ipte extpeclatio
nd Clirislurn Iransisscl, nhlalo vclaininf>, Sacrarnonta geulium, uHignns ad vineam pulluin tuum, et ciliciu
Kcclosix mnnaiilia cx Inlcrc hoiiiinis ililus invcnissr.t puiliim usiiia: : luvabit in vino stolam tuam, et in snn-
{Joan. XIX, 34). Nnin qiiia pr.Tdictum cst, Erunt duo guine uvw amiclum suum : fulgiutet oculi ejut a vino ,
in carne una {Gm. rr, 24); proplcroa ct in arca qu.c- et dentei candidiores lacte {Gen. xux, i, 2, 8-12).
dam il)i nd Clirislnm, qu.nndani voro nd Ecclosiam rc- Falsa sinl isia , obscura sinl isLi, si non in Christo
forunlur, qiind lotiiin Clirisliis csi. Sic cl in caotcris e idenlissima lucc claruerunt ; si iioii eum lainlaiit
inlor|)rclalioniljus fignrnrum por univorsum lcxlum finlrcs cjus Aposloli, ct omnes coiiu;rcdes cjiis, uoii
diviiia; Scripliir.x liccl considerarc, clcomparnrc scn- siinm gloriam qiiajrentes, scd ipsius : si rion siinl iria-
sus eorum qui Clirislum ibi inlclligunt, ot corum qui nus cjiis supcr dorsa irrimicorum ejus; si non depri-
pr.vlcr Clirisliim nd alia quxlibel ea dclorqucrc co- rnuiilur atqiio curvanlur ad tcrram , cresccntibus po-
naiitur. piilis clirisliaiiis, quicuTiqiie illi adhuc advorsanlur :
CAPUT XL. — Ncc Pagani nobis in hoc obstrc- si non eiim adoravcrunl filii Jacob in reliquiis, qiia:
punl; neque cnim audciit conlradiccrc, ne illa non pcr clcciionem graliai salvx (aclaj sunt {Rom. xi, 5) :
solum dicla, sed eliam facla, figuraic acccpla inlcr- si non ipsc catulus cstleonis, quoniam nascendopar-
pretcrnur adChristum inlelligciidum : prajscrlim qiiia vulus faclus osl ; propler hoc additum, De germina-
ea i]ux pr.Tnuiiliaia inlelligimus, etinm dcmonstra- lione filius mcus. Causa quippe rcddila cst quare catii-
inus implola ; cum f.ibulas snas iit aliquo inodo com- lus, ii) cujiis laudc nlibi scri[)tum est, Caiulus leonit
inendcnt, ad nescio quas pliysiologias vcl Iheologias, forlior jumenlis {Prov. xxx, 30); hoc est, eliain par-
id est, raliones nnlurales, vcl divinas, interprelando viilus forlior majoribus ; si non asccndit in criice re-
rcferre concnlur : ex parte plane salis indicanles ',

cumbeiis , ciim inclinnto capitc reddidit spiritum :
qualia sint ; ex parle autern dissimulanles , dum si iion dormivic lU lco, quia et iii ipsa morte non esi
cn ridcnt in thcnliis qn;c vencranlur in templis, in victus, sed vicil ; ct ul catuhis leonis, inde enim
turpitudinc niinium libcri , in superslilionc nimium morluus undc non ille eum suscilavil a
et nalus : si
servi. morluis, quem nemo hominum vidit nec vidcrc po- ,
CAPUT XLL — Nobis aulem quisqtris dixcril, non test (I Tim. vi, 16). Eo enim quod diciiim csl, Quii
idco illn vel gcsla vcl scripla ut Cliristus in eis in- suscitabit eum? satis exprcssa est tanqunm ignoli si-
,
gnificalio. Si dcfiiil princeps ex Juda, ct dux de fe-

telligatur; excepta ifisa tanla consonanlin rerum pra;-
/iguralnrum ei niinc impletarum , aliis proesagiis pro- moribus ejiis , doncc venireni opporliiiio temporc,
phelit;is apcrtis manifestisque fcrictur : siciili cst
quai promissa lanqiiam reposila fueraiil. Sunl enim
illud, In semine tuo benedicentur onines gentes. IIoc cerlissimai hisioriaj ipsorum quoque Judaio-
litlera;
(iiclum esl ad Abraham, hoc ad Isaac, hoc ad Jacob rum, qnibus oslcnditur primum alienigonam llero-
{Id. xxir, 18, et xxvi, 4, et xxvrii, 14). Undo non im- dom regem fuisse in genlc Judaiorum, quo tompore
morito dicit, Ego sum Deus Abraham, et Dens Isaac, el
nalus Chrislusest {Jlatlh. ii, 3, 7). Ila non defuil rex
Dens Jacob {Exod. in, 6) : complelurus uliqiic in be- de semine Juda , donec venirent qua; roposila erant
iiediclione omnium geniium , quod ex eor'um semine illi. Scd quia non solis Jud;cis fidelibus profuil qiiod
]iromisil. Nec immcrilo ipsc Abrnham, cum ejiis ser- iromissum est, vide quid sciualur : Et ipse exspe-
vus ci jurassot, sub femore suo jussit eum iionore clatio genlium. Ipsc alligavit ad vineam pullum suiim,
nianum, {Gen. xxiv, 2, 9), sciens inde ventiiram cnr- id est, populiim suum, in cilicio pr.Tdicans el cla-
nem Chrisli, in quo bonedici omnes genles non luiic inans, Agite pomitentiam ; appropinquavit enim regnum
pra;nunlinmus , sed quod lunc pr.Tnuniinlum est, ccelorum {Id. iii, 2). Populum autem Gentiuin illi sub-
niinc videmus. diliim cognoscimus piillo asin;B compnralum, in quo
CAPUT XLII. — Vellcm scirc, irno melius nesci- eliain sedit diicens eum in Jerusalem {Id. xxi, 2-10),
erim ,
qua coccitale aninii legerit Faustus , ribi voca- id esl, iii visionom pacis, docens mansuelos vias suas.
vit Jacob lilios suos , et dixit : Congrcgamini tit an- Si non lavit in vino stotam siiam : ipsa est enim glo-
nuntiem vobis quoe occursura sunt vobis in novissimis riosa Ecclesia, qu;im sihi cxhibol, non habcnlem
diebus : congregamini el audile, filii Jacob; audite, maculam nul rugam {Ephes. v, 27) : cui dicilurcliam
Israet, patrem vestrum. Hic certe nemo dubitat pro- pcrlsaiam, Si fiierint peccnta vestra sicut phceniciiim,
phelanlis personam esse dilucidalam. Andiamus ergo tanquam uivem dealbabo {Isai. 1, 18). Uiide, nisi dc
quid dical frlio suo Judae , de cujus Iribu Christiis ve- dimissis peccalis? In quo crgo vino, nisi illo de quo
nit ex semine David secundum carnem , sicul aposto- dicilur, qiiod pro muliis effundetur in remissionein pec-
lica doctrina teslalur (flom. i, 3). Juda, inquit , te caiorum {Maith. xxvi, 28) ? Ipse est enim bolriis ille
luudent * fratres tui; manus tuoc super dorsa inimicorum qiii pependit in hgno (iVmhj. xiii, 2i). Proptercn ol
luorum, adorabunt tefilii palris tui. Calulus leonis Juda, hic vide qnid adjuagat , Et in sanguine uvoe amictum
suum. Jam verofulgere oculos ejus a vino, illa in cor-
' Am. cum niultis Mss., pkne salis judicanles.
• ita Mss. juxla l.XX. At cditi, te laudabunt. porc ejus mcmbra cognoscunt ,
quibus donaluiu csl
, ,:
;
277 LIBEU DUODECIMUS. «38
s;uicla (|»ail:»m eltrijlaie alicual;»; inenlis ab infra ia- ci oiiines genlcs ( Dan. vii , 15, 11)? Jain vcro si lo-
bcnlibus icin|H)ialiljus xlcrnain luccni sa[)icnli;i: con- cuin illum qiicin coinincmoravil Doiniiius cx cjusdcin
liieii. 'Jiiilc (|uiililain paulo aiilc coininemoravinnis, Daniclis proplietia, Cum viderilis ubominaiionem vasta-
diccnlc Paulo, Siic cnint mciite cxcessiiiiux, Deo. Ili tionis qinv dicta csl a l)aiiiclc\ stnnlcm in loco sancto;
«unl fulgenles oculi a vino. Sod laincn quia sciiiiilur, qtii letjtt , iiilclihjal (Id. ix , 27; Mallh. xxiv 15), si
Sivc tcinperantcssumits, vobis (U Cor. v, 15); nec par- suppulatis eliain lcmporibus bcbdomadum , illc nu-
vuli rclinqnunlur ailliiic lacie niiiriciidi {llcbr. v, Vl), incrus pcrtractctiir ; non soluin Chrislus , sed cliam
qiiia cl bic seijuilur, El dcntcs ejiis camliilioics lacle. tompiis rcpcrilur, ipio eum oportuit vcnire passurum.
CAI'L''r XLUl. — Quid ad lix-c le^poiuldis, iiisaiii ? Qiiaii(|iiam , ct sinc coinputationc tcinporum , inani-
Ncin|)C isla nianifesla suiil ; iicinpo oiiiiics, iion dico fcstis rcruin clTcolibus Jud:cos urgcre solcamus, cum
caluinnias conlrjdiclionis, sed eliam ncbulas dubila quibiis nobis, non ulrum in Cliristo sit salus nostra ,
lioiiis expeUiiiil. Talia qux-rile primo in illis Libris, sed utruin jain vcnerit ,
passnsqnc fuerit disceptatio
lalibiis piiiiio crcdilo, qiixMiiiiic amc nco omiiia ooni- ost. Conviiicuntur aulcm robus ipsis aperlissimis, non
iiiciiioiari possuiil, cpiia nimiiimcsi; ntc iiuiUa, cpiia soluin do lide oinnium gciilinm ,
qiias ci serviluras
lon;5'uni esl; nec pauca vcbtin , no sola cxislimenlur cadem, cui cederc cognnlur, Scriplura prxdixil, qua;
ab cis qui illa noii lcginil , ol ne lidelis ac diligeiis ila clarcscit toto oibc tcrraruin, ut onmiiim tcrgiver-
lcclor ine reprelieiidal , cuin plura cvidcnliora ropc- santium oculos fcrial ; voriini ctiain dc iis (|ii:c in ipsa
roril ,
quod isla polissimum posiicriin qiiie mlbi oc- Jiidxorum gciile jam facla sunt, qiiod sacrarium cvcr-
ouncrc iii prxscnlia polucrunl : iiivcniolis ciiim suin csl, quod cessavit liostia , cl sacerdos, ct unctio
ntulla qux omnino nec udi s;dlcm indigeanl adino- prisUna : qucc(t)nnia Danicl tunc prjcnunUavil futura,
nilioiio, quaU inodo usus sum in voibis Jacob. Quis quando ungi Sanctuin sanolorum liquide propbetavit
cnim jam qiixral cxposiloroin diiin lcgil , Yclut ovis (Dan. IX 24-27 ). Cum igilur illa oninia jain facla..
,
ittl vicliiiiani ductus est; el omiiia qu:u illic iiuillipli- siiit, cxigilur ab eis cliain imcliis Sanctus sanclorum,
cilcr cl evidenler diounlur, Qiiia livore ejus sanali su- cl qiiid rcspondeant non inveniunt. Quomodo autcn»
tmts, Qiiia peccaln nostra ipse portavit (Isai. Liii, 7,5) ? nobisciim iion de Cbristo , scd tnnluin dc advcntii
Qiiis non qiiasi Evangdium c;uiiari arbilrcliir, Fode- cjnsdisccplarcnt, nisi bcnc nosscnt cum in suis Libris
runt manus meas ct pcdes, diiiuincravcyuiit oinniu ossa propbelalum ? Cur a Joannc qua;ruiit, ulruin ipsc sit
ntca; ipsi vero considcraverttitl el coiispcxcrunt me : di- Clirislus (Jonn. i, 19)? Cur ipsi Doinino dicuiil
viierunt sibi cestimenla mea, el super veslem meam nti- Quamdiu aniinam ttosiram tollis ? Si tu es Chrislus, dic
seruitl sorlem ? Quis nisi nimiiini ccciis jani impleri nobis palam ( Id. x, 24) ? Cur Pctrus et Andrcas ct
«011 ccriial, Commemorabttnlur et convcrteitlur ad Do- Pbilippns dicnntNalhonacli, Jnveniiitus Messiam, quod
iiunuin uitiveisi fiues terras , et adorabunt in conspcclu inlerprMntur Chrislus ( Id. i, 41 ), nisi quia hoc iiomcn
ejtis uitivcrsai patria: geiitium {Psal. xxi, 17, 18, 19, in illa gcntc per illas Lilleras et scicbatur, cl cxspe-
28)? Quid illiid iii Evangelio, Trislis est anima mea ciabaiur? Nain nuUa alia gcns rcges el saccrdoles
usqiiead morlem (Mattli. xxvi, 58) ; el, Nunc aiiima s<ios christos habuit et vocavit, qiiorum significativam
ntea tiirbala esl (Joau. xii, 27)? Noiine priiis in Psal- unctioiicin cessarc fas noii luil, nisi cuin illc vcnissci
ino sonuil, Dorinivi conturbalus? Lt uiide facluin csl qiii in cis prxnuntiabalur^l/fciy. x,l,2,e< Exod. xxix).
utdornurcl ? quorum vocibus'acclamalum est, Cruci- Sic chim Judici novcraiit illos cliristos suos, ut tamen
fige, cruci(iije(Luc. xxiii,2l , 22); iioiine ct in Psalino se- uniim spcrarcnt, pcr qucin dcmuin libcrarentur : sed
tuliis |)r:riiiintial, Filii hominuni,denles eorumariua,el cxca-cali occiilla jusiilia Dci, diim solam ojiis virlutcm
taijilla', et lingua eorum gladius acutus ? Qiiid autcm cogilanl, infirmilatcin, iii qiia pro nobis inortuus cst,
fcccrunl, (âid nocueruntresurrecUiro, et supcrca^los non inlollcxcrunt. Iliiic illa vorba iii libro Sapicntioi
ascensuro, el tolum orbem terranim gloria sui nomi- de illis prxdicla cognosciinus : Morle ttirpissima con-
nis possessuro? Vide utrum boc Psalinus ante tacue- demnemus illum ; erit enim rcspcctus in scrmonibus illius
ril : scquitur enim , Exaltare super ca;los, Deus, et si vere Filius Deicsl,suscipict illuin,etHberabitilluinde
mprr ontnem lerratn gloria tua (Psal. i.vi, f), G). Qiiis manibus coutrariorum. Uaic cogilaveruiil ct erraverunl
unipiam de Cbristo diclum dubilavil, Dominus dixil excwcavil enitn illos malitia eorum (Sap. ii, 18-21).
ad me, Filius meus es tu, ego liodie geiitti te poslttla n Qiiod ctiam de istis verissime dici potcst, qui intanla
;
me, ct dubo libi Cenles liwrcdilalcm luain, el posses- inullitudine tcstimoiiiorum, in laiila disposilionc pro:-
$ioitem luum terminos lerrw (Psal. ii, 7, 8) ? Quis iniiiiiat;irum rcruin , in lanla maiiifcslationc coiu-
aliuin intelligcrc permissus cst, ubi Jcrcmias dioil plclaruni, :idluic dicunt Scripluris illis Cliiislum iion
niinirnm de SapicnUa, Tradidn illant Jacob puero suo, cssc propliclaluni. Quod si itcrum atquc ilcrum dicaiit,
et Israel eleclo stto : post htvc in terris vistts csl, el cuin nos itcruin alquc itcrum possmniis docuincnta pio-
hominibut conversalus est (Baruch. iii, 57, 58) ? ferrc , adjuvanle illo qni taiitam copiain prx-buil ad-
C.M*IJT XLIV. — Quis non cunidcm Salvatorcni vcrsus calumiiias erroris bumaiii , ut ca quu; jam
agnoscalapud Danielem, cum anliquo dicruin olTortur commcmoraviinus, non repclamus.
tilius bominis, el accipit rcgnum sine (iiie, ut scrviant CAPDT XLV. — Jam porro aliam Fausli tcrgivcr
saUoncm, quain crcdo cuiii ct ipse prxclarissiina pro.

• lov. , nui qitorum vocibiis. Abest, nisi, ab edilis aliis
el Jlss. > iii Mss. <.besl, n imnicle.
: ,
^279 CONTIIA
rcporciilcrcliir, callidissiiriam sc iiivcnissc
FAUSTUM MA.MCIMajM, S AIJGLSTIM m
(ilicli.i! Iiicc niiin osl (i (pKMJ diciinus iil Pioplioli-. crcdalur :
arbilraliis esl.ctiani rcfcllcrc pigct , nc proplcrca in:ii5is ciiiiii ad lioc portinct, iit Propiicli» crcdaUir,
piilcliir :ili((iiiil dixissc qiiia ci rospond(Ti dijjmim IiriiisqiKiin piiigaia ct roborala mcnUi
, posîl intcHigi
li:il)ilnm esl. Onisoniiri diîriciitissiimis diccrcl, <iu;rvis qiii por Pr()pb(;i:is sic loqiiebalur.
«•ssc fidei, dc Ciirislo siiic lcstc ikmi crcdcrc ? Vcllcni (ÂPUT XLVII. — At onim si Chri-.tiim propbet.i-
milii isli rcspoiidcrcnt , cuinain dc Clirislo ipsi credi- voninl ,
iion di;,'no neqiic coiigrii(;ntor siia pro[.lioia.
dissciil : an illam Toccin dc ca;lo audicrunt , llic c»t tionc vixcnnit. Undc lioc scili ? An quid sit vcl beiie
Filius meus ( Mutlli. iii, 17, xvii, ;> ) ? Ki f|iiipi.e voci vcl male vivcrc jiidicarc
, vo.s polestis , qiioniin jii-
polius l''aiisliis nos jiibcl crcdcrc, (|iii dc Cliristo noii slilia osl potiiis siKCiirrofidum c.ssa rno|o;ii noii scn-
vull tcslihim lioiiiinihus crcdi quasi ad nos cliam oiim vos
, tioiiti, iit iii:iiidiicelis ,
qiiam mondico osii-
ojiisdem vocis notilia siiic liomiiie leslc pcrvcncril ricnli, «l mandiicandum ;j|iqiiid d.tis? Calholiois
cum ct inanir(;sluin sit sic cam p(!rvcirnsc, iit Apo- .'iiitcm parvulis, anleqiiam sciaiil qiKC sit aiiim<'K hii-
stoliis (licat, Quomodo autcm iiivocubutU , in quem non man;c pcrfccla juslitia , cl qiiantum inlcrsil inler
credidcrunt ? uul quoinodo credenl '
quem non audie- ipsam susjiinliir, et istam
ciii qua hic viviuir, snfficit
runl? Quomodo autem uudienl iine prccdicante? aut do illis viris lioc cxi^liinare qiiod coniinembil aiio-
,
tnomodo prwdicubunl, si non mitlunlur? sicul scriptum slolica; d(iclrin:r; sanitfls, qiiia;M.s/aj ex ftde vivit {liom.
cst, Quum speciosi eorum pedes qni annimliant pacem, I, 17). CredidU autemAbruham Deo, el depulatum est
qut annunliunt bona (liom. x, 14, 15) ! Videlis ccrlc illi ud justiiium. Prwvidens enim Scriptura , 7«!« ex
qiiemadmodiim proedicationcm doclrinoc aposlolicoe , fidcjustifiral qentes Deus, prcenuntiavit Abraha:, dicens,
prophelicum lcslimonium comilctiir. Ut ciiirn «on Quin in seniine luo bencdicentur omnes gcntes ( Calal.
CDnlciuncrciitiir, neque fabiiioisa duGcientiir qu;c Apo- III, G, 8). Aposloii vcrba sunt. Ad ctijiis tarn clara:»
sloli aiinuntiabaiit, dcmoiistrabimlur ba'C a Propheiis tamqiie omnibiis nolissimam vocem, si a vestris falla-
jiiite fuisse praedicta : quia clsi attcsiabaMiur niira- cissimis somniis cvigilarctis , sequereinlni vestigia
cula, non defuisscnt (sicut ctiani nunc adbuc qiiidam palris nostri Abr.iharn ct in cjus seniine bon 'dicc-
,
iiuissitant )
qiii magic» poienlia) cuncla ilia iribucrcnl, rcmini cum omnibus genlibus. Ipse eniin accepit ,
iiisi taliseorum cogilallo contestatione prophetica viii-

sicut dicit Aposlolus signum cirumcisionis
, , signncu
ccretur. Magicis cniin artit'l3 longe anlequam nascercn-)
lum qum
jitstiiiai fidei ,
est in prwpnlio, ut sit paicr
I ur % Prophclas sibi consliluerc a quibus piffinunliaren- oinniiim credentium per prcepntium; ut deputetur el illis
tiir, nenvo utique dicerel. Sed videlicet vctat nos Fau- nd jusiilium ut sit peter circumcisionis, non
: liis solnni
siiis de voro Chrislo IIcbrx'is Propliclis lcslibus crede-
qni ex cirtumcisione snnt , sed et iis qui sequuntnr ve-
re, qui d(! falso Cinislo Porsarum erroribus crcdidii.
sligia quw prwputio
est in ftdei pritris nostri Abraliam
CAPLT XLVI. — Veruni disciplina catboUca pro-
{liom.
,
IV, 11, 12). Cujus ergo jiistilia (i(l(;i nobis .ijd
I>terca siinplici fide prius nutiiri oportcre docct men-

cxcmpliim imitanda proposita esl, ul ei nos justificati
(om chrisiianam , ut eam capacem faciat ad intclli-
ex pacem habeamus ad Deum, intclligcre debc-
fide,
{enda supcrna el scterna. Sic elenim ct propheta dicit
nms quemadinodum vixeril non roprehcndcre ne , :
Nisicredidoitis, non intelligelis Isai. vii, 9 ). Atcaipsa

(
anle per abortiim iabamur ex utero malris Ecclesiic,
est sjmplex fidos qua crcdimus, anlcquam cogno-
,
qiiam pcr stabilem concoptum formali perfccliqac
scamus siipcrcniinentem sciciiliam charitalis Cbrisli,
na-icamur.
nl impleamur in onmom plcniUidincm Dei (£/)/jcs.
— Hoc
CAPUT XLYIII. F:iuslo pro moribus Pa-
ni, 19), non sine causa dispensalionom humilitatis
triarcharum et Prophelarum ex vece parvulonim no-
ejiis, qua hiimanitiis iialiis et passus cst, a Propbelis,
stronim breviter responderim intcr qnos el me : ipsiim
per propheticain gouicni, per propbcticum populum,
dciiuiaverim , dum tamen non roprehendam vitam
pcr proplieliciim regmim tanto anle prxdiclam ; nisi
sanctorum antiqiiorum, etiam si non intelligam qiiain
qiiia in illa slii!lili;i ([ikc sapicntior e-St hominibus, ct
mystice vixerint, quorum viiam nobis iaudabilitcr
in illa infirmilaie qii.ii! forlior esl hominibus (I Cor.
Apostoli Evangelio suo prandicarunt , sicul illi sna
I, 25) magiiuiu aliquid laicl ad justilicalioiicm ci glo-
propbcliafuturos Apostolos pr3pdixerunt,ut clamcnlad
riricalioncm noslram. Et ibi sunlomnes ihesauri sa-
se iiivicem duo Tcslaraenta,srcutduo Seraphira, San-
picntire et scienlise abscondili {Coloss. 5), qni ii,
clus, sanctus,sanctus Doniinus Deussabaoth {Isai.w, 3).
iHilli apcriuntur , si sibi per matcrnam carncm iraje-
Cuin vero coeperit Faustus Palriarchas ot Proplietas ,
cium cibum, id osl, perapostolicact prophelica ubera
iion generali atqiie indefinila reprchcnsionc , sicul Iric
laclis alimeiita coiilempscril; et lanqiiam infaii-
feoil, sed proprie facla eornm comnoe.iiorando crimi-
lilein viclum quasi prrgrandi a;tate lastidicns ,
prius
nari, adjuvabit me Domir^.Q.s Dcus eonini, qui csl
iii venena hserclicorum qnam in sapicnlitc cibum,
etiara nosler , ut ad singula congruenlcr aptequc rc-
cui se idoneum lcmcre arbilraliir , rrrucrit. Non ergo
spondeam. Nunc vero illos homines Fausliis Mani-
quod diciinus nccessariam siraplicem fidem , conlra-
choeus vituperat, Panlus autcm apostoius rand:il : oli-
'
Kr. Lugd. ven. Lov. addunt, ei. M. gal quisqiic cui rrcdat.
- Am. et Kr. nascerclur ; ot infra, prwnimliarelur.
, , ,
28» IMVvM ii:UTilS I)i:tlMlS 23-2
LlBEIt TERTIUS DECIMirS.

CAPUT riU.MUM.— Faustls dixit :QuomoJoCUrN bnroruni vcro tcsliniouia iiobis, ctianisi $iiii vera
siuri) colilis, Prophelas repiuU:iiilcs, qiioruni cx prx- aiile lidcin iiiiiliiia siint, post lidein siipervacua ;
quia
sagiis acciiillur fuissc vcnlunis? Clirisluiu ijuideiu uo- antc quidcm cis crcdcre nun | oleramus , iiuiic vcro
slrum, id csl, lilium Dci, llcbr:corum alinuoi amiuu- cx supcrfluo crcdimus.
li.issc Propiiclas, ucscio au prol>arc quis possil , ciim C \PU r II — AucusTiNUS rcspondit : Prosil lioc iii-
res coeperil cxaminari. Verumlimeu ciiani si lioc iui bis loco ;id brevilatcm respondcndi supcrior lam pro-
sc babeal, quid ad uos? lilos iHauel luec reprelicnsio, lixa respoiisio. Pulo ciiini jaiii (|ai illani legcril, ridet
(|ui ex Judaisnio forle ad Cbrisliauismum convcrsi istuni lalia doiiraiilcm, ct adhuc diceniciu , Clirisliini
sub lcsliiiioniis. ut perbibos. Propliclanim, poslca Kiliiiiii Pei llcbiMos iion piaMuinliasse Pro|>liolas : iii
iiegicxcrinl cos, ul bciicliciorum iiiîali. Porro aulciii (|ua solagciite noiiicii ipsiim (pioJ diciliir Cliristus, cl
nos iiaiura Ceuliles sunms, id esl , quod Paidus pr;c- iii rcge, el in sacerdotc sacralissiiiiiiui fuit (Exod. xxix ;
puiiuui vocal (Eplus.u, 11), sub alia nali legc', I Iletj. X, 1, et Exoil. xix ) ; nec inde snblalum, anlc-
el pra-faloribus aliis quos GculiliUis valcs appcliat qii:iiii ipse vciiissol ,
qiii in iilis fi;5iirab;ilur ( Daii. ix,
al(|ue cx bis poslea suiuus ad Cliribliaiiismuiii coii- !il). Ucspoudcaiil aiilcm ipsi, Cbrisli noincii iinde di-
vcrsi : iion aiilc clTecli Jadxi, ul nicrilo llcbraicorum diccriiit. Si a Maniclixo, ipucro ipsi Manichsco qiio-
Propbclaruin sequercinur fidem, cunles ad Cbrislia- niodo crcdideriitl, ut aiios taccam, liomincs Afri ho-
iiismuui, sod soia cxcili fauia, cl virluliim opinionc, niini Pcrsac : cum Faiislus rcprclieiidal Uomauos, cl
alque s;ipieulia Liberaluris noslri Ciirisli Jcsu. Uude Gra'C(>s, vcl alias Gcnles, si IIel)r;ris Piophclis lan-
si niibi adliuc iii |)alcrna rcligio. e moranli ,
prxdica- quam alicnigenis dc Chrislo crcdiderint ; dicatqne
lor advciiieus,Cbrislum veilet cx Propbciis insinuarc, illis accommodatiora cssc vaticini.i SybiiLc et Orphci
liuuc ego prolinas denicnlcm putarem, qiii Genlili vcl si qiia forte alia siinl valiim Gcntilium, ut creda-
iiiibi, cl longo alleriiis religioiiis liomini, de niasis liir in Christuni : ucc altendat iii niillis Ecclcsiis ill.t
didiiis dubia conarelur astrucrc. Qnid ergo opus crat, rccitari , cum llobr;ri Propbelx in omiiibiis gentibiis
nisi ul aiilc Propbclis luilii credcudum essc persun- c'arcant, alcpie ad Chrislianam salulcm lanla fideliiim
dcrcl, ct uiiic pcr Proplietas Ciirislo? Quod ipsuni ul cxamina adducani. Diccre autcm non cssc aptam Gcn-
fieret, opus ilein cral aiiis Prophelis, qui pro islis f;i- libus ticbrxam propbctiam, ul crcdant iii Cbrislum ,
cerciit fidein. Qiiaproptcr si lii Cbri^lum pcr Propiie- cuin vidcat omiics gculcs pcr IIcl)r;cani prophctiani
ins aciipicuilum putas, Propbclas iK-rquein accipies? crcdere iii ChristUHi. riilicula iiisania est.
Aii dicluruscris, Pcr Cbrislum, ut vi.iissim, id esl, ul CAPUT III. Disi.licct vobis talis Clirisliis, qiialis
;dler altcrum coiumcndct , Chrislus prophclas , cl pcr Hebraios pr.TnniiiiaUis cst : cl Uimen omncs po-
Propiiclx Ciirisliini' Sed Pagaiius utriusqiic corum puli Gcnliuin , apiid (|nos llobr;iâm proplicliam mil-
coudiliouc liber, uec Propbolis de Cbrislo diccnlibiis him pondus aiicloiiiatis halicro arbitramini, iii tale.ii
crcdcrct, iiec Cbrislo de Pioidictis. lla loluni niiiii Chrislum cicduiil, ipialis per Ilobrîuis pra;uiiiiliaius
aiii, qiiaiu su.x fidei dcbcl, quicuiiiquc fit ex Gcntilius esl; accipiendo scilicct Evaiigeiiiim , quod Detts ttute
Cbribtianiis. Aupie ui cxenipio fial id quod dicimiis proiiiiserat, sicut .Vpo^tolus commcmoral, pcr Proplie
*iu*rliiu«;, poiiamus a!i(|ucm iiunc a nobis calcchi/ari lus stios in Scripliiris sanctis de Filio siio, (jui fadus
Gcutilcm, cui assidcnlcs dicnuiiis, Crcdc Cbrislo, ipiia csl ci cx seinine David sccnudum caniem {liom. i, 2, o).
Dciisesl. llie vero, Uiidc hoc inibi probatis, dicat? El Undc prophota Isai:is dixit, Erit radix Jesse, qui exsur-
iios respundcnlcs dicanuis, Cx propliciis. Rursiim gel rcgnare in genlibus : in eitm gentes sperabinU [Isai.
ilio qu;crcnte, Quibus Propiiclis? iios rcspoiidcannis, XI, 10); cl, Ecce Yirgo concipict, ct puriet filium , et
llcbrxis. AUpie illc subridens dical , Scd liis c;;o nii- vociibunt nomen ejus Emmanuel (Id. vii , 14), ijHod
niinc crcdo. Nos autcm rcspondeaniiis, Quid, quod inleriirclalur, Nohiscum Deus (ilalili.X.îT)) : ncc '
prt-
eos Cbrislus confirmal? Idem vero miilU) niagis ri- tcnt isli , hominoiii tanliimmodo Christum ab lie-
dens, dicat, Quid, quod cgo ncc ipsiircdo? Quid ficl, br.( is ProplicUs pr;cniinlialiini ; hoc cnim vidctur U^-
his ila Irausaclis*'' iiouuc lucrebiinus, el ille risis ligisso Kauslus, riim ailChiisliim quidcm noslrum Fi-
iiobis laiiquam imprudciitibus, rcuicabil ad sua ? Ila litiin Doi;(piasi llciiroi Chiislumsuum noiiFilium Dei
nibil, utdixi, Ecclcsi;u (Uirisli;mx Ilebntoruiu tcsti- diccrent. Ecce nos ostoiuliiniis Dcuin Chrislum virgi.-
mooia confcrunt ,
qux magis couslcl ex GenlLbus nis Filium cx Hcbnca prophclia. Nam utiqiic el Jii-
qiiain cx Jiukcis. Sane si suiil aii(|ua, ut fauia osl, (hci carnales, nc hoc solum piiiarcnt cssc Christum ,
Siiiyilj! dc Cbrlslo prxsagia, aui llcrmclis , <|iiein ili- qnod proplcr iios facliis osl boino cx scmino David,
ctHil Trisuicgislum, aul Orplici, alioriini(|uc iji Ccnli- ailiuoncl cos ipsc Doniinus cx prophclia cjusdein Da-
lil:iti: valuin , kcc uos aliquanlo ad fidcin jnvarc po- vid.ipixrcns ab cis qiiid eis vidcrelur dc Chrislo,cii-
lcruul ,
qui cx Gentibus cflwimur Cbri^^liaui : Ile- jiis ciimdiccronl esse Filiiim. Qiii cum rcspondisscnl,
D .vid; iic hoc sohim , iil dixi, pularcliir ,

ot nou rc-
•
Plurc.'-- Mss., subalu'niiti n Irae.
•
>oiiniilli v;ss , tractnlis > K{\v\ [f. I.n^"! Vcn l.<>v , nc. M.
283 CONTIVA K AUSilJM MA NICII/EIJM, S. AUCIJSTIM 281
spiccrtnl ail Lminariucl, r|U0(l csl inlcrprclaliiin, No- 8iim Abrali;f!, cl Isaac, ct J:i<ob, In semine luo beue-
hiscntn Z>ous, l'U quoinodo, iii(|nil, ipte Duvid iii «/>t- diccnlur omnenjentes {Uen. 22, 18, xxvi, 4, et xxvni,
rihi dicit einn Dominum , diceiis : Dixil Domiiiu» Do- H) Quid crgo rcspondctis, cuinam dc Clirislo cre-
viino mco , Sede ad dexlcriim iiieam , doiiec poiiain didorilis, (piibns tcstos a!ioiiit,'oii;c non placent?
iiiimicos luos acubellum pednm luorum ( Multli. x\ii, Noslroriiiii porro Libroruiii aiiotoiiins, tol gentiuni
'{244)? Eccc, iiiqiinm , nos oslciKlimus cx llc!ira:a conscnsione, pcr succossioncs Aposlolorum, cpisco-
|)io|ili(;lia Clirisluin Denm : vos oslcnditc a!i(|ii;iiii poriiin, coiici!iorum(|uc roljorala, vohis advcrsa cst :
proplicliam vcslrani , iinJc iioiiicn Christi diilicc- voslroriiiii autoiii nulla ost, quia ct a lam pancis pro-
lilis. forlur, cl ali iis qiii Deum ot Cliristiim iiioiidaooni
CAPIJTIV. — Maiiiclirjcus ciiini vcsler iion fnil pro- coliiiit. Uiido coiiira coiuiii mcndaccm doctrinam lil,
plicla vcninri Christi : apostoium quippc cjiis se ili- nisi cl ipsi tanqiiam imitaloros Dci ct Chrisli sui
cit, impndcntissiina quidciii lallacia ; nam conslat mciidaccs liabcaiilur. Fama voro etiam ipsa oonsuita,
non soluni post Tcrlulliaimm, vcrum ctiam post Cy- ct vos pcssiinos jaotat, ct Cliristum cx soinino David
priiiniim lianc liirrcsim oxortam. Omiics laincn cjiis conlra vos praedic.irc noii cossat. Vocoiii Palris de
cpislolx ila exordiiinlnr Manichccus apostolus Jesu coclo non audislis {Malth. \\\, 17, <?< xvii, '>), opcra
CJiriiili. Iluicvosdc Ciiristo quare credidistis? Qiiem- Cliristi (|uibusde scipso lcstilicabalur, non vidislis :
nam tcslcni voi)is sui aposlolatus odduxit? nomeiK|nc codiccs in qnibiis Iktc scripla sunl, nt spocicchiistia-
ipsiim Christi, qiiod non scimiis iiisi in regno Jiiduio- na fallatis, volul accipilis ; iie tamen contra vos lc-
rum in saccrdolibus et rcgibus institutum, ul iion gaiilur, infalsatos dicilis. Profortis inde Clirisliim
sulinii ille aul ille liomo, sed univcrsa ipsa gciis to- dicenlein, Simihinon credilis, operibus credile {Joau.
tum(|iic regnum proplicla ficrct Christi cliristianiqiic x, 38); ol, Ego sum qui tesdnwnium perhibeo de tne,
rcgni, cur iste invasit, cur iisurpavit, qui I'rop!iciis et leilimoiiium perhibel de nie, qui misil me, Vuler {Id.
llcbiicis vos vetat crcdcre, utvos lalsiClirisli fallaccs VIII, 18) :el iion vullis coiitra vos indeprolorri, Scrti-
discipulos falsiis et failax apostolns facial ? Poslrcmo, taniini Scripluras, in quibiis pulalis vos vitvm aiernam
ne diccretur ei, Mentiris, protnlerit vobis aliipios cl habere; ipsce testimonium perhibent de me ; el, Si cre-
proplictas, sccuiidum asscrlionem suani Christum derelis Moysi, crederelis et mihi ; de me euim iUe scri-
pia?nuiiliantcs : quid facietis ei, qualem Faustiis ca- psii; 01, Unbentibi Motjsen et Prophetus, audianteos {Id.
tcchizaiidum siib cxemplo proposuit, qui neqiic ipsis v, 39, 46); el, Si Moijsen el Prophetas non audiunt,
ije(|uo illi credere voluerit? An Apostolos noslros uec si quis a mortuis resurrexerit, credent ei {Luc. xvi,
pro sc lesles vocabit? Noii, opinor, liomines produ- 29, 31 ) ! Uiide liiic cxistis? iinde conlidilis ? Scriplu-
cel, sed Libros aperict : qiios non pro se, sed contra rns taiila auctorilale firmaias commcnd;ilasqiic rc-
pe apcrtos reperiet. Ibi enim Chrislum nalum ex Ma- spuilis, miracula noii facitis : qiiae si faccretis , etiam
ria virgine, ibi Fllium Dei factuin cx semine David ipsa in vobis caveremus, pr;cslruente nos Domino et
sccundum carnem legimus cl docemus {Id. i, '2.2- dicente,ExsMr(jfeji/ mulli pseudochristi et pseudopro-
25; Liic. ii, 7, et Roin. i, 3). Qiiod si cos infalsaios phelw, et facient signa el prodigta mutta, ut fallant, st
dixcrit, ipsc lcstium suoruni fidem oppiignabit : si fieri polesl, eliam electos : ccce prwdixi vobis {Malth.
auleni alios, qnos dicat Aposlolorum nostrorum, co- XXIV, 2i, 25). Usqne adeo nibil credi voluii advcrsiis
dices protulcrit, qiiomodo cis ipse auctoritatem d:i- con rmaiam Scriplurariim aucloritatcm, qua; lidem
l)it, quam per Ecclcsias Chrisli ab ipsis Aposlolis suam lebus ipsis prohat, qiia; per temporum succes-
constiliilas iion accopit, ut iiiilo ad poslenjs firmala sioiics ha)c iniplori cl effici ostcndit, qiiac lanto an-
commciidalioiictranscuricrct ? Qiionioilo ille, cui noii lcquam ficrcnl, pr;vnuiitiavil.
credo, profcrt mihi Scripluras qiiibus dc illo credam ;

CAPUT VI. — Roslat ut rationcm vos cxhihcrc di-
cl cis ipse coualur dare auctoritatcm, ciim ego ipsi cati>, tam cerlam ct invictam, ut per soips;iin dcela-
non crcdam ? r;ila verilatc, niilhim tcslis auctoril:itcm, iiullam
CAPUT V. — Si autom famai de Cbristo crcdidi- niiraculi veritnlem rcquiral. Qiiid dioilis ? quid pro-
fclis; hoc enim el Fauslus magnis angusliiscoarctatus, fcrlis? qiiam rationem, qiiam vcrilalcm? Fahula illa
transeuntcr attigit, ne scilicet aut eos libros proferre est loiiga ct vana, puerile ludibriiim, ct muliehre
cogerclur, quoruin auclorilas niilla est, aut ad eos jocanienlum *, cl aniculare doliramentum, conlinens
ligaretur, quorum anclorilas ci coniraria csl : ergo si iniliuni Irunciim, et medium piitridum, ct fincin rui-
Ac. Christo fama; crcdidiitis, vidcle ulrum fama ido- iiosum. Ciim cnim vobis ex cjus initio dictum fuerit,
nea lestis sit, diligcnler considcrale qiio vos pra^ci- Immortali, invisibili, iiicorriiplibili Oco, quid faclura
pitctis. Mala enini miilta de vobis faina dissciiiinat, erat gens leiiebrarum, si cum ca pugnarc noluisset *?
cui crcdi non vullis. Qu;c igilur ralio esi, liaiic de et d<; medio ejus, Quoinodo esl iiicorru|itibilis ct in-
Clirisio velle vcracoin, quain dc vobis viiltis esse coiilaminahilis ^ Dcus, ciijus membra in pomis et
incndaccm ? Quid quod etiam famaj Cliristicontradi- olerihus manducando et digcrcndo conteritis ut pur-
cilis ? Ea quippc clarior, ca iirycpollenlior, anres el gctis? et de fine ejus, Qiiid focit aniina miscra, ut
mciites et linguas omnium gcntiuin lciiet, qu;c Cliri- ' Plerique Mss., avocament!:m.
' l,ov. , tolnisset. vcrius Am. Er. ^t plurcs Mss. , 110-
sto cx scmiiic David sccundiim Scripluras IIobra;;>s
liiiiset.
disscmiiialo, impliit, qiiod ibi scriptum esl, promis- 3 Mulli codiccs, ct incommutabilis.
.
285 LIBER TERTIUS DECIMUS. m

iii globo lciRbraruin perpcluo viiiculo puiiialur ,
qux rale tanquam in Silomonem dioiiur, si lcgere vellet,
noii suo vilio, sed alicno inaculala, Deo suo de(i- iiivcniiet Chrislum vere regeni pacilicum ; hoc eniin
cieiile inundari iion poluit, quo miitenle poiliila csl? Saloinonis noiiicn inlcrprclalMr : in quo cognoscerct
hx-silaiilibus vobis, cl quid rcspoiulealis noii iiive- coni|)lfta oniiiia iiiia; ibi dicnntur, longc rcinolissiina
*
iiiciilibus, coiispuunUir '
lain iiiuili cl tain grandcs ab illo hoinino Saloinonc logc Isracl. Illiiin iiidcin
*
el tain prcliosi codices vestri ; el mulluin doleiilur psalmum, ubi Deiis unclus a Deo dicilur, cl ulique Cliri-
laborcs aiiliquarioruin, el saccclii miscroruin, cl pa- stus ipsaunclioncdcclaralur; idcmque CliristusDcus

iiisdcceploruin. Si ergo ncc Soriplnraruni auclorilalis rip.Ttissiine oslondilur, cum Dous iinctus insinualur
aiili(|uilas, iicc miraculoruin pulcsUis, ncc inoruin (l'.uil. xLiv, 8) : si considorarc vcllot (iu:c ibi do
saiiilas, ncc ralionis vcrilas, vos asscrit ; abile coii- Cliristo, qnx dc ipsa Ecclcsia diota siint, qnx ibi
fiisi, clredilc confessi, ipsum csseClirisluin oniniiiin qiiidcm prxdicla legcrct, iii orbc aulem torraruin
in se credenliuin Salvatorem : cujus nomen et cujiis iinplota coiispiccrct ; vidercl (|uoqiic ipsa sinuilacra
Ecclcsiain i a cxbibcnl prxsenlia tenipora, giciit gonlinm pcr Christi noincn sic pcrirc de orbe tcria-
pr.-clcrita nunliaruiil ; iioii pcr queinlibel de cavcr- ruin, idqiic ipsiiin a Prophclis pr;cdioluin esse discc-
iiosis latcbiis proccdcnlcm, sed quadain gcnte, el rcl : nudiret Jcrcmiam diceiitcm, Sic dicetis illis : Dii
quodam regno ad lioc propagalo el insiituto, ul ibi qui coelum et terram non fecerunl, pereant a terra, et de
dc illo cuucla figuris prxnolarenlur, qiia; iiuiic cx- sub ccelo (Jercin. x, II). Ilein alio looo cinn cunvdcm
picssa rebus agnoscerentur, et ibi per Pro|)hel:is pra;- prnphctain diccnlein aiidirct, Domine, forlitudo mea,
dicia scribcrcntur, quxnunc pcr Apostolos praidicata et adjutorium mcum, et refugium meum in die malo-
pricscntarcntur *? ruin : ad le gentes venient ab extremo terroe, et dicent,
CAPUT Vil. — Proiiidc consliluite vobis aliquein Quam falsa possederunt patres nostri simulacra, et non
caiecbizanduni gcnlilcin, inquo Fauslusdcfecisse nos est in eis utilitai ! si faciet liomo deus et ipsi non sunt
risit : ubi non ridcndus, scd plangcndus ipse dcfccil. dii. Propterea ecce cgo oslendam iUisin tempore illo ;
Si enim diêrimus honiini geiilili, crcde Christo, quia manum ineam oslendam iUis, et virtutem meain, etscient
Dcusesl; ct rcspondcrit, Undecrcdo? prolalaque au- quoniam ego Duminus ( Id. xvi, l'J-2I ), Ilxc au
ctorilalc Propholaruin , eis sc non crcdcre dixerit, quod dicns de Scriplura prophelica, ct cernons ni univcrsa
illi Hebrxi sint, ipsc paganiis ; ostcndinius lidem lcrra, qiiid dicam quemadinodnin moverctur ad
Prophctariim cxiisciu.c vciilura ccciiicrunt ct venisse fidom, qiiando ct lioc rcbus ipsis probanius, cuin pcr
ceriiuntur. Crcdo eniin quod eum non latcrct, qu.intas prophcliain aiile tempora conscriplam, et his lcmpo-
a regibus liujiis s.xculi pcrsoculiones prius perlnlerit ribus iinplotani , coida lidelium sic lirmari cogno-
iliristiana rcligio : aut si laleret, pcr ipsain liistoriam sciinus ?
gcnliiim el iniporiales lcgcs litteris incmoria-que CAPUTVIII. — Jamverone homincm, sicul magni
nianilatas, ci facilc probaretur : quod ciim tanto anlc (|iiid;iin homincs fucrnnt , Clirislum pularct , idcm
pr.cdictum ex propheta cognosccrcl diccnle, Utquid prophcla hoc illi de cogilaiione cxciitcret. Ibi eniin
fremuerunl gentes , el populi meditati sunt inania ? seqnitur ct dicit : Maledictus liomo qui spem liabet in
Aitilerunl regcs terra,et principesconvencrunt in unum, liomine, et firmat carnem brachii sui, et a Domino dis-
adiersus Dominuni et adversum Cliristum ejus : quod cedil cor ejus : et erit sicul tamarix ' qua in deserto
non de ipso David fuisse dictum, in codcin ipso psal- est ; non vidcbit cum venient bona , et liabitabit inter
ino faciie appnret. Ibi cnim dicilur etiain illud, qiiod iniquos in terra deserta , in lerra satsa quw non inliiibi-
mani- ct, Benediclus liomo qui confidit in Doinino,

hiniiincs qnainlibet pcrtinacissiinos ipsa roriim et
tabitur :
fcstalione confundil, Dominus dixit ad me : Filins eril Domiiius spcs ejus : eritqiie tanqiiam ligniim fructi-
«leutestu, ego liodie genui le ;
postula a me, et dabo rum secus aquam et , in liumore niiltet radiccs suas ;
f,
tibi gentes liarediiatem tuam, et possessionem luam non tiinebit cum venerit wslus, et erunl in eo propagincs
tcrininos terrce {Psal. ii, 1, 2, 7, 8) :quod genli Ju- nemorosw ; in aiino siccitatis non limebil, ct iion dcficiet
dxoriim in qna rcgnavil David, noii essc concessnm ; faciendo frucium. Ilic ccrle cuin nialodiolnm diccrcl
Cliristi aulcin iiomino longe latcquc oinnes goiilos cum qui spcm poiiit in homiiie , eainqne inalcdiclio-
occiipanie, noino dubilai csse complclum. Credo ncm proplicticis simililudinibiis cxplicarct ; cl bcnc-
nioverctur, cum hinc et alia multa cx proplielis aii- dicluin qui in Doinino confidcrel , eamque bencdiclio-
dirct, qiix nunc pcrsoqiii longiim est. Vidcrcl ciiani nein congruis itidcni siinilitndinibus texciet ; lurba-
ipsos rcges tcrnc Clnisli impcrio jam salubrilcrsub- rctnr fortasse ille ,
qnoniodo ci , ne spem siiain in
jugatos, omnesque gentcs eidcin scrvicntes cl lc- :

homincm poncret , Doum Cliristum aniiunliarcmus ,
geretur ei de Psalmo tanto ante pr.Tdiclum, Adora- cl rursum cum non cx propria naliira , scd cx nostra
bnnt cum omiies reges terrw, omncs gentes servient ei eniin
morlalilalc susccpla lioininem diccrcnius.' Sic
'Psat. i.xxi, II) : loluinque psalniiiin ipsum, qui (ign- qnidain Dcnin credendo Chrislum, clliomincm ncgaii-
do crravcrunt : ct rursus qnidain honiincm pulando ,
' licriquc Mss., coi{.s;n(-iH»(i<r. contempscrunl, aut in liominc

el \2ciini nogaiido, aut
' In Mss., ct tam qiandirvi.
* l4)v., dclentur. Molius Am. ol noii pauci Mss., dnkntur;
vi-I, nlalii, dul-ndi. KtlilioKr ti.il)el, dolenl.
* .Mii. Ti (>l nliqiinlMss pro^Ma cntur i
.-Mii. ii. cuin iihuibus Mss., framrnix.
,
, ;
,;
,
2s7 CONTIU lAliSILIM MA MCIIyKUM, S. AUCU.SIIM ItH
spiMii siiuin |)oiic.ili;s, iii illiiil Mi:il(Mlicliini iiicidcruiil. ista pcr niiindum (icri C0'pcriiiil, Cliristi:iiiiM> liaii l>i(-
Ilic ergo isli; gcntilis si lurlKircliir, diccrcl conlra fi- tcrag r,nriiposuts.sii , ul antc divimlus pra;dicla pula-
(Icni noslrani isliim propliclniii lociitiMii fiiissc : quia rcntiir, iic uuasi lemcrc huHianilus facla coiitcinne-
nos sccnndnm nposlolicain (loclrinam iion taiilnmmo- rciitiir. Moc vcrcitilum crat, nisi Cssct latc sjKirsiis
<lo Dcnin Cliiisliim (liccrcimis, iil in co spcs scciirissi- l..tc(iiic notus popiiliis Jiid:corum : Cain ille sigiio :u:-
me ponalnr, scd cliani Mcdialorcin I)i:i ct lioiiiimiin ccplo, iic ah aliipio iiilcrnci;itur {Geit. iv, 15) , d iHc
liomincm Jcsnin Tim. islnni antcm Dciini (Jiani servus fnttrum huoriHn Id. ix 2."») portando
(I ii, 5) ; ( ,
l:inliiin dixisse, do natuia vcro liiiin:uia mili:im IVcivso Lihros, qiiibiis ilii criidi:iiilnr, i|)sc OMeretiir («). Pcr
meiitionrm : iliidcm cjiisdcm proi)li(;l;i; voccin aiidircl cornm (iuij^pc C()di(;cs pndtainus, non a iiobi» lanqinni
sc admoiicntis cl corri^'Ciitis, (irave cor pcr oinina, cl ih rcriim cvciilu coiiiiiioiiilis ista esse conscrijil.i, sed
homo esl, el ffuis ngnosccl cum {Jo-cm. xvii, 5-9)? Idco oliin in illo rcgno pr.rdicta aUjuc scrvata, nunc au-
qnippc homo ut gravcs cordc pcr formam scrvi cx lcin manifcstata el impleta : in qiiibus e( ca (\*i:it ibi
,
(idc sanarcnlur, cl cum agiiosccrcnl Dctmi, (|ui pro- miiiiis pcrspic in siml, qiiia in fujura continfjebfint illis ;
plcr cos ractiis csl homo.iic in houiinc spcs cormn scriptn sunl iinlein propler nos, in (juos fiiiis swculorum
cssct , scd iii honiinc Dco. Kt tanieii , (jrave cor pcr obvcnit (I Cor. x, 11), jam mine iiluslrata solvuntiir ;
omtiia , homo est : formam servi

cl accipiens. Et quis cl qii.i; umbris liiiuranim adhuc rerum opacnbaiilur
agnosril cum ? (pii cnm in forma Dci csset, non rapiiiam jam factaruiii liici; manifcstaiilur.
arbitratus est esse a'qiialis Deo ( Philipp. ii , 7 , C ) .

I'U CAPUT XI. — Fortc ctiam hinc sc dicerel pcrmovc-
homo cst : qah Vcrbum caro faclum cst, et habitavit in ri, qiiod ipsi, in quoruni Libris lia;c iiivcninnlur esse
nobis. Et quis a(jnosceleum? qiiia in principio eral Ver- prxnuntiala ,
qucc nuiic ccrnuntur impleta , iion no-
bttm, el Verbnm erat apud Deum, et Deus erat Verbuni biscum lcnent ejusdem Evangelii socielatem. Cum
(Joan. I, H, 1). El vcrc grave cor per omnia : nam cl vero docerctiir etiam hoc ab eisdcm Prophctis cssc
in discipiilis ejus ipsum grave cor fuit, cum eis dicc- prxdictum ,
qiiantuiii moveretur ad fidem ;
quis taiii
bal Tanlo tempore vobiscum sum cl non cognovistis

, , dcmens est , ut non videat? quis lam impudens '
ut
me? Qiiid esl enim, Tanto tempore vobiscum sum, iiisi se videre dissimulet? Quis enim dubitct hoc dc Ju-
quod hic dicitur, Et homo est ? Quid cst autcm illud d;ris fuisse prophclatum , cum Isaias dicat , Agnovil
El non cognovistis me ? nisi quod hic dicilur Et quis , bos possessorem suum , el asinus prmsepe domini sui
agnoscet cuin ? Qiicm, nisi cum qui dicit, Qui me vidit, Israel aulem me non co(jnovit, et populus meus me non
vidit el Patrem [Id. xiv, 9) ? Ul spes noslra non sit in intellexit {Isai. i , 5) ; aut illud quod Apostolus coni-
liomiiic ,
proplcr illud pcr prophctain editum nialcdi- mcniorat , Tota die expandi manus meas ad populuin
clum '
: scd sil in hoiuiiie Deo , iJ cst , in Filio Dci non credcntcm et contradicenlem { Rom.\ ,21 ; /6«/.
Salvaiorc Jcsu Chrislo , Mediatore Dei ct homlnum ;

i-xv , 2) ; el maximc illud , Dedit illis Deus spiriluni
ct quo Patcr major formam

est propter servi , el qui compunctionis , oculos ut non videant , et aures m uon
Palri a:>qiialis est proplcr formam Dci. audianl et nen intelligant { Rom. x\, 8 ; Isai. vi, 10 ) ;
CAPUT IX. — Dicit ct Isaias : Humiliabitur et cadet el multa hiijusmodi ? Qiiod si diceret, Quid ergo pcc-
contunielia hominum ', et exaliabitur Dominus sulus vi cavcruiit Judici , si Dcns ilios cxciccavit no agnoscc-
illa die : ct manibus fabricata omnia abscondent in spe- renl Chrislum? qcantum jKisscmus, inibiiendo riuli
luncis el in scissuris petraruni et in cavernis terrce , a liomiiii o&tenderemus cx aliis occiiltis pcccatis Dco
facie timoris Domini et a majcstate virtntis ejus, cum cognilis, vciiire justam poenam hujus c;rcitalis : qiiod
surrexerit confrtr.gere terrnin. Illa cnini die projicict noii solum dixisse Apostolum de quibusdam, Piopter
homo aboininaliones aureas et argeiUeas ,
quas fcccrunt hoc tradidil illos Dcus in coiicupisceiiliam cordis eorum,
ut adorarenl supervacanea et noxia{Isni. ii, i7-20). El vcl in rcprobum scnsum , ul fucianl quce non conveniunt
fortc istc gentilis, qucm catcchizanius, qucm dixil {Rom. 1, 21, 28), volcntem osleiidere qufcdam peccala
Fauslus cum risu diclunim , Non credo Proplielis IIc- m.-viiifesla , ex poena venirc quorumdain occulloriiiu ;
hraeis , aliqiia maiiu fabricala itlola abscondit iii spc- scd iicc ipsos boc tacuisse Prophetas deuionstnirc-
liinca , aut in scissura petne , aiit in caverna ternc ,
miis. Nam iie pergam longius, idem Jc-remias eo ipso
aul aliqucm amiciim suum scit hoc fccisse, aiit in ci- Itico , ubi ail , Et homo cst el quis agnoscet eum , ? iie
vit;\le, vd in fiindo sho seit fticluni csse a facic limo- quasi Iioc ipso cxcusaii essciil Jtida?i, quia n<in cogno-
ris Domiui ,
qui pcr rcgcs tcrroc , sccundum camdoin vcrtiul, Si enim cognovissent, sicul .\posloius dicil,
prHphcliaiii, jani sibi scrvicules SGijue adorantc , sc- uHnquam Dominum gloricc crucifixisscnl (I Cor. ii , 8)
vcrissimis lcgibus tcrram confriiigit , id cst , lcrrcni seqnitur, ct ostendil occiilti eorum nieriti fîssc ut
cordis fr:ingit aiidaciam. Qiioinodo crgo dical, Non non cognosccrcnt. Ail eniin : Ego Dominus inlcrro- ,
crcdo Propliclis Ilcbrcis, cuiii cl in sc ipso coniplc- (jans corda , ct probans rcnes , ul dem unicuique seciai'
tum forte cognoscal, quod olim prxdicluin csl a Pro- dum vias ejus, et sccundum fructum studiorum ejus.
phctis llobranis. CA['UT XII. — Porro si lioc gcnlilis illc niovcrclur
CAPUT X. Magis verendum crat, nc t;»iila reruiu cur ctiam ipsi qui appcllaiitur Clirisrtiani , in miillas
evidentia circumfusus , forlassc diccret ,

poslcaquani Ikxmcscs variasquc di^ceduiit : pcquc hoc a Propiiclis
' \m. Er. ct(iuidain ms.,e(!iclum mnlcdictum. • Am cl i^liirt^s Mss.. imprudcns.

* Aliquot siis., contitmacia. {(:) llhclra':!., ca;'. 7, ii. o.
,
2fi9 mu:ii Ti:uTiii S l)ECI.Ml]S. SÎO
cssc lioccromiis. T.»ii(|nani illi audianlur, qui sub iiomine qnasi socrelx ct apo-
llcbracis prxiermissiim
in siia cxcitalc »lc- ciyph;i; voritatis cl bomiiiuin paucii;iti.-, dicuiil, Ecce
eniin csscl conseqnens, nl Jiul;i is
nmnslrali^ , lioc iili vcnircl iii memoni ,

qiKul cliaiu in cubicuiis, ccce in dcscrto {.Uallli. xxiv, 25, "iiG) :
mulli siib iioniine Cluisliaiio al» ipsa Clirisliaiia so- quia noH potcst ubscondi civilM supcr monlcm consti-
cietalc dcviarcnl , ipse Jeremias , velul calcclii/.aiuli Utta, quia sedcs gloritv exaltala esl, sanctificatio nostra.
oriliiiciu nobis insinnans, conlinuo siibjecil : Clamavil CAPUT XIV. — Cuin ergo gcntilis isle his atqnc
perdlx, cotigrfgavil quic non pcpcril ,

(luicns tliviliaa hiijiisniodi aliis lcstimoniis Proplictariuii de persocii-
sitas twncumjudicio. rcrdix cnim niniis coiilciiiiosum liono rcgnin ol po|iulorum, de lide regum el pnpiilo-
aiiimal , nolum esl quanla avidilalc ipsius coiUcnlio- riim, dc abolitioiic idolorum, dc CH>cil.ile Jud:coruiii,
nis curral in laqiicum. Non ciiim dispulare anianl de probatioiie codiciun ab ipsis custodiloriim , do
liaerelici, .''cd quoquo inodo superaic impudcnlissima amcnlia h;crclicoruni, de cxcellonlia s,incl;e Ecclcsi;c
pcrvicacia , iil congregciit , siciit liic di.vil ,

qux' non vororiHM ct gornianorum Christiannrum, anlc piwdi^^ta
pc|>cioriinl. Clirislianos cnim ,

qiios maximc Clirisli et ninic iinplola conspiooTfl; qnid invonirct (ide di-
nomine scduwinl ,
jain pcr i|>>ius Clirisli Evangolium gnius, quam iUos Proplictas, qiiibus de divinilalc
natos invcniiiul, cl f.iciuiit illos dixitias snas : non Cbristi eligerot crcdt-re ? Elcniin si anleiinam ista fic-
saiio cuiii jndicio , sod cum liMiierilale inconsidorata, rcut, iiigcrorem gentili Prnpholas lleliriros, qiiibiis
Non eiiim inlolligunl ibi esso voram salubrcin , cl ea fnlura credercl, qu;e facla nondum viderel, nicrilo
qnodani modo gcrmaiiam alqiie ladicalcmclirislianam fnrtasse diccrel : Qiiid mihi est cum istis Prnpliolis ,
socielalem , mule islos separ.ucrnnl ,

qnos ad suas quos unde vcraces probcm , non inilii ostoiidilnr?
divilias congrogaruiit. Et qnia dc lalibiis dicil Apo- Cum vero lam niagiia et lam imilla qiix pnedixerunt,
.<;lii!us , Sicut cnim Jamnei cl Mambrcs reslilerunl j;im ail cfroctnm ma;iil'esiatinnomqne perducta sint;
lloijsi , sic cl isli resistunt veritali ; liomincs mcnlc cor- plaiie ilie, si pcrversus csse nollol, nec ista ullo umkIo
rupti , reprobi circa fidem : sed ultra non proficienl, contomnerct, qux laiilo anle, et tanto apparalii, prx-
Jenientia enim eorum manifcsta cril omnibus, sicul el videnda et prxnunlianda conimendari meriierunt,
Hlorum fi-il (II Tim. iii, 8, 0) : soquilur cl bic Proplic- noc illos a qnibns pranideri cl pnciiunliari pntuc-
la, ct dicil dc perdico, qiii '

coniîO}ja\il qnie noii pe- niiit. Nullis cnim pnidcnlius cradiinns, velde pricter-
pcril , /n dimidio dierum ejus derclinqucnl eum, et in ilis qux olim facla sunt, vel dc fulurisqua; nondum
uovissimis suis erit insipicns : id csl, qui primo lan- facia suiil ,
quam cis qni iiobis fidcm vcrborum suo-
quom por pollicilationcm ci oslcntalionem cxcellen- nim lam miiltis tamqiie magnis, qux ab cis prxdicla
tis sai>ionti.-c scdiicobat, crit insipicn^, id est, appare- jam facta sunl, probaverunl.
l»it insipicns. Eis qMJppe qiiibus primo sapiens crat, CAPUT XV. — Sibylla porro, vel Sibyllx, el Or-
iHiic oril insipicns, cum apparebit ,
qiiia dcmciilia pbeus, et nescio quis llermcs, cl si qui alii valcs vel
ejns nola erit omnibns. ihcologi , vel saptcnles , vel philosophi Gentium de
CAPUT Xlll. — Et taiiquam ille qucm catcchiza- Filio Dci , aul dc Palrc Dco vcra pr.xdixisse seu
mus ,
qiixrcrol cl dicerel ,
Qiio crgo signo manifcsto dixisse pcrhibcnlur, valcl quidcm aliquid ad Pagano-
adliuc jiarvulus, el nondum valcns liquidam disccr- rum vaniiatem rcvinccndam, noii laincn ad istorum
nerc a lot crroribus vcrilalcm ;
quo manifeslo indicio aiicloritalcin amplectcndam ; cum illum Dcum nos
lenebo Ecclesiam Clirisli, in qiicm jam credcrc lanla colcre oslendimus, de qiio ncc illit.iccre polucrunt,
rerum anloa prsdictarum nianifestalionc compellor? qui suos congcntiles populos idola ct dxmonia co-
scquitur idem propbela, ct lajiqnam uiolus aiiimi londa partim dncere ausi siinl, partim prohibcre ausi
ejus ordinatissimc txcipiens, docct cum Eoclcsiam non sunl. At illi sancli auctores noslri cum populum,
Chiisli ipsam cssc prxdictam ,
quae omnibus cniinct ram rempiihlicaTn, lale rogmim , imperantc ct adju-
ei appiirel. Ipsa eniin cst scdes glorix, de qua dicit vniilc Doo, propagavcnini alqiic roxcniiit, ubi sa-
Aposiolus : Tcmplum enim Dei sanaum csl, (juod cslis crilogium esset, qnod islis Tcligio fuil. Iiaquc si qni
rus (I Cor. 111, iT). Undc islc dicit Sedes autcm :

ijlo- illic in cultiim simulacrorum cl d;cmnnum labcren-
ri<r exallaln cst , sanctificutio uoslra (Jercm. xvn, 10- lur, aut poBua plcclcbantur, ipsis su.x reipublicx Ic-
12). Propler !ios cnim molus parvulorum, qni possunl gibns, aut liberrmio tnnitru cocrccbanliir proplieli-
'
scduci ab boniinibus, nianifestationcm clarilatis Ec- cis vocilius. Uiiiis enim al» cisdcm cololialur Dcus, qni
clesix Dominiis quoqiie pr.evidcns, ait, Non pulcst fccit coeliim el lcrram, prophctico sanc rilu, hocest,
civitas abscondi supra montem cotisHluta (
ilatlli. v, signincalivo fuuiroruni ;
qui liliis abolerclur, cum
1 ») : quia ulique sedcs gluria; exallata est , sanctifica- illa vcnissent qu.x pcr euiii significabanlur esse ven-
lio nostra, ul non audianlur illi qui ad rcligionum lura : qnandoqiiidem ipsnm rognnin niagnus qiiidam
vr.issnras traduciiiil. diccntes , Ecce liic esl Clirislus, pniphcla fuil, ubi rcx , cl saceidos myslica significa-
ce iUic. Parles cnim oslenduut , diccnles, Ecce liic , lionc ungebanlur {Dcut. xviii , 15; Psat. ii, 6; Psal.
cce illic. Cum illa civiias siiper moniem sil;qiicm cix , 4 ; I Rcg. \, i, et Exod. xxix) ;
quod non antc
monlein, \\\>'\ cnm qui sccundum iiropholi.im Danielis ipsis qnOi|ue Jiidxis ignorantibus , ac per lioc iiiviiis
cx parvo lapidc crevit, et faclns csl mons magniis, ila

ablatum csl , nisi cum venisset illc gralia siiiriluali
iil implcrct universam terrarn [Dan. u, 54, 35)? Nec
« sic Am. el '.:ss. Ai F.r. cl Lov. , aut liberriine ; omlssa
'
lu Lugd. el veu., qma. M. voce, lonitru.
:
CONTIW I'AU8TUM MANICHyEUM, S. AIJGUSTIM 2W

291
san- gloruc exullatu est suuclifirutiu noslra. Oc-.i-.dc qiiasi
imclus Dcns pr;c p:ulid|)il)iis siiis, illc saiicliis ,
î, el Ihal. xi.iv, 8) idcm vcnis voiiircl in nicntcni, Quid irgo faciinns de i:im muliis
cloniin (/>«». IX ,
,
iilcin vcrns saccrdos sc malis, qni t:into :im|iliiH ubiipic pcriiiixti suiil, qnanto
rox conaiicn(J<) iioijis , cl
Qn.iiiiolircm qnanlnm di- cxcclicntior csl Cliristi gloria in nnilatc omniuni gcn-
ipsiiin olTcrciKlo pro iiol)is.
praulicalioncm Angc- tiuni? subjccil slaliin, Putientia hrucl , Uoviine. Pa-

sial dc Clirisli advciiln iiilcr
laiitnm ir.lcr ticnlcr cniin rcicndnm cst qnod ail, Siniie ulrnque
loruni cl conrcssioncm damionioruin ,
sacrilc- cresccre usque nd messem {Multh. xili 30) ne inipa-

IVopliclarum cl curioîlalcm , :
aiKlorilalcm
ticntia tolcrandi malo.<i , rclinqnantur l>oiii , qui pro-
gornm.
CAPtlT XVI. — Ilis cl lalibus ,
qnnc nnnc brevilcr pric siint corpus Clirisli ; ci idco ciim ipsi rcliiiqnnn-
pro ncccssitale dcpcllcndi vc- tiir , ille rclinqnilur. Cndc snbjccit atqnc addiilii ,
lanjjimns , tuiic fortc
cl roborc ilniversi qui te derelinquunt terreunlur : confuudnniur
aliquanlo ialins dispnlalis
,
tcrnosi crroris ,
gcntilis qucm nobis qui recesserunt in terram. Terrji csl enim liomo dc se
nbcrioiis probalionis asscrlis. ille
suani pr,xsnmens, alque alios dc ipso pr.cgumalur indii-
calcclii/.andnm Fauslus proposuit, si salulcm
iil
profcclo movcrelur ad ccns : el idco seqniliir, Everlentur, quoniuin derelique-

peccalis suis prxponercl ,
grcmio runt fontem viia: Doniinum. Qnid ciiim aliud damat

rulciii : qna inibnlus ct in Kcclesiac calbolicye
moncrclur perdix, nisi apud se csse ct a sc dari fontcm viia:, ad
fovcndns colloc.ilns, conscquenler cliam
tciicrc dcbcrcl. Ncquc pcrturbarclur co- qucm congiegati rcccdant a Clirislo, Christi promis-
qnos morcs
nim mMllitudine, iii qnibus ca iion inveniret qux ob- sionc deccpli , cnjns iioinincj:im lcn bantur imbuti?
quamvis cnm co corporaliler coii- Non enim quos pcjicril, congrcgal : 'cd ut congrcget
scrvarc juboiclnr :
grcgarcnlur iii Ecclcsiam, et cadem Sacramcnla por- quos non pcpcril, dicil, Salns quam Chi islns promisil,
cipcrent. Scirct cum paucis iiscnditatcm Dci ,

cum apiid me csl; ego daho. Scd vide quid isie dicat,
cum paucis Suna me, Doniine, et sanabor salvum me fac, et salvus

inullis aulcm signncul» cjns parlicipanda :
;
saiiciiiaiem viloe, el donum cbarilalis ero. Uiide Aposlolus dcii, Neino glorietur in komine
commuuicare
Spiritum sanclum qui (I Cor. III, 21) ct istc subjungit Quoniam glorialio
diffuscc iu cordibus noslris pcr
:
,
mea tu es {Jerem. xvii, 13, 14). Ilis modis nos

dalus esl nol.is {Rom. v, 5), ad quem fonlem
iiitcrio- inslrni-
nullus alicnns acccdil cum miillis aulcm sancli- mus hominem ex aposlolica propbeticaque doctrina,
rcm ;
quod qni manducat et bibit indi- ul .Tcdificclur supcr fundainenta Aposlolorum cl Pro-
latem Sacramenli ,
sibi manducal et bibit (I Cor. \\,T>), phelarum {Ephes. n, 20).

gne, jiidicium
qui aulcm manducarc conlemnit , non babebil in se
CAPUT XVII. — Fanslusautem quomodo per-ua-
vilam
viiam {iom. vi. 54), el ideo non perveniel ad deret divinitatcm Chrisli, homini gcntili ,
quem con-
ajlcriiam. Eosdemque paucos in coinparalionc mul- , stiluit diccnlcm, Ncc Prophelis credo de Cliristo; nec
litudinis malorum paucos dici esse aiitcm per sc ,
; Clirislo de Propbetis? An Chrislo crcderel dese ipso
ipsos considcratos in magno numcro ,
diffusos lolo non credcrct de
dicenli, cui aliis testiDcanti? Vere
orbe teirarum, crescentes inler zizania , et cnm ridiculum est hoc pularc. Quem semel cnim dignuin
{Maiih.
palea usque ad diem messis et veiitilationis fide non duceret , aut omnino niliil ei crederet , aut
XIII, 25, 26, el iii , 12). Hoc in Evangclio diclum potius pro aliis quam pro se ip.so leslificanli crederet.
est, hoc a Prophetis aiite praedictum. Anle eiiim llic forle Faustus irrisus, Sibyllas liomini legeret, el
praediclum cst, Skul lilium in tnedio spinarum, ita

Orpheum, et cx-teros hujusmodi, si quos alios Genli-
proxima mea in viedio (iliarum {Cant. n, 2). Anle lium reperiret de Christo aliipiid praenunliasse? Scd
praidiclum est, Inhabitavi in tubernaculis Ccdar; cum non faceret : eos qnippe sibi incognilos fassus cst, di-
his qui oderanl pacem, ermn pacificus {Psal. cxix, 5, cens, Sane si sunt aliqua, ut fama est, Sibijllce de
Anie prucdictum esl, Signa in fronle eos ' qui ge- Christo prwsagia, aut Herinelis, quein dicunt Trisinegi-
7).
munl et mcerent ob iniquilates populi mei ,
qum fiunt in stinn, aul Orphei aliorumque »» Genlililalevaluin. llo-
medio eorum {Ezech. ix, 1). Itaquc istc gentilis, quem rum ergo istc litteras nescicns qnandoquidem per ,
lali jam faclus civis sanclorum

alloquio firmaremus, famam putal esse aliquos lalcs, non eas uiique lege
el domcsticus Dei nec jam alienus ab Israel {Ephts.
,
ret illi dicenti, Ncc Propbctis crcdo, nec Cliristo.
II, 19, 12), sed vcrus Israelita, in qiio dolus non es- Qiiid igilur faceret? An proferret Manicliaeum , el ex
sel (Jooji. I, 47), disccrel eliam i.la verba cx corde illo commend;iret Chrisium? Nunquam lioc fccerunt
simpltci diccre, quaj subsequcntcr conlexit idcm ipse
sod potius de Christo, cnjus jain nomen ubique dul-
Jereinias : Pa«ien<ia Israel, Domine; universi qui te
citer clarum esl, Manichajum seniper commendore
derelinquunt , lcrreantur. Cum enim de perdice dixis- conati sunt, ut hoc melle scilicct vcnenali sui pocuh
set, qui' clamat et congregat qucc non peiieril, coni- pcrungerent. Cum enim Christus proniiserit
labra
mendavit excellenliam civi;alis super monlem positac
suis missurum se Paracletum id est, consolalorcm
, ,
quse abscondi non potesl, ut ab Ecclesia calholica bo- vel advocatum , Spirilum veritalis {Joan. xiv, 1G);
minem bxretici non separent ', dicens , Sedes autem himc Paraclotuin
per hanc promissionis occasionem ,
diceiites esse Manichacum , vel in Manicliao , subre-

» I>ov.: Signa rhau in fronte eos. Abest, Thau, ah cdils
aliis et a Mss. necnon a graeco LXX. pitnt in hominum mentes ignorantes ille a Christo
» Er., qum. M.
promissns quando sit missus. Qui autem Icgcruiit ca-
3 Am. Er., hominem hccreticum non separaret. Plurcs
Mss., Iiominem hoereticum separaret. nonicum librurn, qui Actus Aposlolorum inscribiiur,
,
295 LlliKR QIAUT US DECIMUS. 2y|
videiil ill:un Cliii>li proniiss.oai-m illic nirsiis cttm- oaqn.criiislcslimonia libritrum, nl in robiis supoiniiis
iueiiionlain , ci illic nianifcslissime implclam {Act. i, ot coiificiondis codicibus voslris aliona snbstanlia
8, cl II, l-l). Scd iiiodo (|ii.iiimiis , uiidc illi goiilili coiisumalnr, ct Dei vcstri ligata lcnoalni '? Iiioendiie
Jidem Jacerel de Clirislo? Pulo ciiiiii iicminem csse omncs ilias niembranas , elcgantesipie lecturas deco-
lam cTCum ,
qui velil diccre , MaiiiclK«o credo : ciim ris |:cllibus cxqnisitas ', iit ncc ros supoiniia vosoiio-
dical, Christo iion credo. Dciiide si iioii ridcns, sal- rct, et Dcus vcstcr indc solvatnr, qni lanqiiam p(E,ia
lcin slomaclians diccrel, llaiic Persicis libris iiie jiibes sorvili ctiam in codice ligalus tenciur. Nam si posse-
credere, i|ui llcbrxis nic dixisli ' non credere? Quo- lis libros vcstros vcl clixalos comcdcrc, quanttim
wiodo crgo caplurus es, luerelice, islum liominom , mombris Dci vestri bcncficium pra-starctls? An cl si
nisi jam iiomini Clirisli aliqiio niodo sulidiliim iiivc- fieri posscl, cariiis inimnnditia proliibercl paginas ab
neris ; ul qiiia ille jiim Chrislo crcdeiulum csse inm epiilis vcstris? Impntol crgo sibi oncausti innndilia,
dubiUil, laiKiuam melius piwdicanli Chrislum Mani- qii;e corio iiili;csil agnino. Sed ct Iioc vos lor i-lis,
cliaM) dcccplus actiuiescaj? Eccc csl illc pcrdix con- qni laiuiuain primo bcllo vestro, id qnod miiiiduni
gregans (|u;c nnn pcpcril. Ilane eiim iioiidum dcrc- crat' in calamo, immunditi.T mcinbraiiarnin scri-
linquilis. \os (juos congicgat, ol iiondum vobis appa- bondo affixistis : nisi qiiod coloros conlrario testimo-
icl insipieiis, (|ui dicil llebixoruiu te^limonia nobi-, ', iiio vus argiiiint. Vos eiiiiii poliiis ad luocni caiidida-
cliain si vera sinl, anle lidem inulilia cssc, posl fidcm riim paginanim, cuin toncbris atramciili vcnistis.
kupcrvacua. Nobis dcbclis irnsci lalia diccntibus, an vobis lalia
C.\PL'T XVIll. — Abjicianl crgo qiii crcdidcrnnl, crcdeiitibus, nt, vclilis, h<dilis, isla consciinantnr?
omncs libros pcr quos factum esl ul crcdercnt. Nam Nos aiitcm et ad commcnioraiionem fidei noslra', cl
si lioc vcrum csl , cur vel ipsum Evangoliuin Cbristi ad coiisolalionem spoi noslivr , ct ad cxlioriationein
a fidclibus logalur, iion video. Aiilc (idcm quippe cbaritatis iioslr;e , Libros propbeticos el aposlolicos
iiiulilc est ,
quia ille genlilis, qiiem ridentcm riden- logimus allcrutris vocibus sibimet concincntes; el ca
dus , vcl potiiis floiidus Fauslus iiiducil , non crcdil conciiicntia, tanqiiam coDlosli luba,cta torpore mor-
Clirislo. Post lidem autcm supcrvacuum, si cliam talis vil;c nos excitantos, cl ad palmain superiKi; vo-
veris dc Cliristo prxconiis jam superfluo crcdilur, catioiiis cxlcndcntes. De Libris cnim propliclicis
cuin in cum crediluin fucrit. Ilic forle dicetis : Sed quiddam cum commcmoiasset Apostolus, sicut scri-
Evangelium dcl»et legcie jam fidelis , ne obliviscalur pluin cst , Opj)robria e.rprobrantium tibi cccidcriir.t
qiiod crcdidit. Sic crgo, insaiii, ctiam Proplictarum vcra sufier tue {Psal. lxviii, 10); conliiiuo subjungit utili-
lestimonia , ne obliviscalur quare credidcrit : quod si tatom diviiue loclionis : Qucccunujuc cnim ante scripta
obliius fucril, firnmm apud eum non polcril esscqnod suut, inqiiit, ul nos doceremur, scripta suut ; ut per
credidit. Ant projicite jam libros Manicli;ti, (|nibus paticnlium et consolationcm Scripturarum spem habca-
lcslibtis crodidistis luccm piignassccuin lonebris, qn;c mus ad Dcum { Uom. xv, 4). Sed conliadicit Eaiistus
Im ipsc Dcus cral; ct iil posscl ligarc lux lcncbras , Fialcrgo illi quod dicit Paulus : Si quis vobis cvatigc-
prius essc luccm a lenebris dcvoraiam, et ligitani, lizaverii praHerquam quod accepistis , anatlicma sit
el ini|uiiiataiii , el dilaniatam : quam vos mandu- (

Galal. I, 9 ).
caiido rccreatis, cl solvitis, ct purgalis, cl s.^natis, ut
vobismerccs rctribuatur, ne cum illa qnx liberari iion

• I.OV., membra ligata tcncantur. Siiporfluo addiia vo\,
potncril in globo .xtcriio damncmini. Ilanc fal ellam
,
mcmbra, qua carenl edili alii et Mss. cujnstiue loco sabiii-
qaotidie cl moribus cl vocibus cantatis : cur adliuc in lolligilur, substantia.
» Sic Am. Er. ol Mss. Al \X)\., excrquatas.
» sicAm. ct ploriîuc Mss. AlEr. et I«v., disi.
» F.ditio I.0V., <nm/iJ/»K primo libeU vestro id qiioUiin
>
* Am. ct F.r., vobis. nvindum erat. caslitjatur cx edilionilius aliis el Mss.
LIBER QUARTUS DECIMITS.

CAPLT rUIMUM. — Faustus dixil : Quarc Moy- casu, tu vidcris. Nciitro cnim horum excusatus crit
8Cn non accipilis? Amoris pietatisqne causa ,

qna co- ani commcndatns, ut debcal actipi. Ait eiiim male-
limus Clirislum. Quis ciiiin irrcligiosus ado« est , uf dictum csse omncm qiii pcndel in ligno (Dcut. xxi
cum libenicr aspicial ' qui suo maledixcril iiatri? 25). Hunc ergo tu visul accipiam , liuic ut crcdam :
,
Quaproptcr cl nos Moyscn, quan(|uam humanormn cuin si divinns fuit, constct cum scientem volcntcm-
niilli uiiquani divinornmque popcrcerit blaspbemando, que malcdixissc Cliristo; si vcro nolens ncsciens-
plus lamcn hinc cxsccramur ,

qiiud Chrislum Filium qiie malcdixorit, constel cum non fiiissc divinum. Tu
Dei, qui iiostrx salutis causa pcpcndit in ligno , diro ergocligc utrumvis, aut Moyscnprophclam non fuisse,
;
«levotalionis • convicio lacessivii : utrum volcns , an cl imprudentia pcccasse, ut dum aliis ex more suo
> Ali(|uol Mss., accipiat.

nialcdicit, nescicns blaspliemavcrit ct Dcum ; aut
' Am. F.r. et quidam Mss. (Mnslanlcr liabont, rf lO/ioHJ.s. fuissc (|nidcni divinnm , ncc lutura li;cc ignoravisse ,
iiKiue naulo posl, col.293, non tam crudw devo-

— scd invidciitcm tanicn noslr£ saliiii, qn:c futiira eral
. lis contwiielia. Fjlilio PP. Benediiaiiioruui Anluori ia;ia
li tlH'i., dcvolionis. M. cx ligno, iii ojiis auctorem maledici oris sui vcn na
,
snrj coNTiiA r.\iisTU.M mamc ll/i:iJM , S. AUGLSTIM m

l>r<)in|tsisjie. El qiiis cigo cicdirt liiinc viilissc aiil (<)- (liiim vobis doiciisioiii!) solcli-) a->siiiii(TC ; coniiHciMis
lacciavcril Kiliniii lninc liiscc vcsiris I'aiiliiiii aiidi;is pr.T8cribcntciii , Christui

giiovissc I'alrciii , (\\\\ si(; :
advciilim» l'"iiii poliii^sc pra-diccrc, (|iii asfcnsionis tioB rcdeinil deviulediclo Ijeijii, fadui pio nobit maU'-
cjiis ignoraverilcxiliiin? Ilnc acr^dii, qiiod iiliid ciiaiii diclum : (fuia scriptum est, Mulcdictus omnit qui pendet
considero, qiiain lalc lioc sil sparsiim coiivicium, tn ligno ( Ciilal. iii, 13 ).
(iuain(|uc inulta coni[)rcliciidal «;l violcl : ul omncs CAPUT II. — AiJci;sTi.Ncs rcspondit : Fiiis liomo
cliam langal jtislos cl m:iiiyrcs, qiiotquol similis pas- ^'anstiis dolct Cliristuui cssc iiiMlcdi(,-liim a Moyst? , cl
sioiiiscxilii dcfuncli suiil \ila, ul rclrns cl Andrcas, ob boc odit Moyscn ,

quia diligil Cbristuin. Inlcrim ,
ac rciiqiii ejnsdcm sorlis. Qiios nisi Moyscsaiil ntnoii antcqaam apcri.im iii qiinm magrjo sacraTncnto , et
proplicla , ncscisscl , ant ul maligniis odisscl , si fiiil quam pic dicluin sil , Mnledictvs omnis qui in i:gno
pi(.l)licla , non tam crndclis d.jvoiationis conlumclia pependerit {Deut. xxi , 23) , istos pios liomincs inler-
laccrassct. Nequc cnim vnlgo saltcm cos malcdiclos rogo, cur iiascanlur Moysi ,
qiiandoquidcm inalodi-
(licit, id cst, apud homincs tanlum sed malcdictos , clum ejus ad Cliristum istorum non pcrvcncril. Si
1)00. Qiiod si ila est, nndc jam bcncdictionis rclin- cnim Cbristus pcpcndit iii ligno, clavis utiqiic affixus
quclur spcsvel Clnislo, vcl .\poslolis, vcl ipsis nobis, est. Undc etinm ipsas cicatrices post rcsiirrcclioncm
si iiomiiiis cjus causa * crucifigi conling.it? Quam dc- discipnlo minus crcdiilo dcmonstravit {Joan. \x, 57).
ni(pie impnidcns erat cl vacaiis inspiraiione diviiia, Qiiod si ila est , iitiqiic viilncrabilc atqnc moi lalc
iil cogitarc n(;qnivcril divcrsis ex causis liomines iu corpus babuii , (piod isti noluiit f.ilcri. Si cigo et ill.i |
ligiio suspendi ; alios (inidcm oh iniqtinm fafinns. vulncra, ct ilLc cicalriccs fals;e cranl , falsnm cst il
qiiosdam vero jiisliliic causa , ct proplcr Dciim : id- (jiiod pcpciidit in ligno. Non ila(pic polnit ad enni
circoqnc confiisc omncs ct siiic discrclionc nlla snb illa malcdiclio pcrvcnire, noii csi quod succciisciiil i
idem conjccil malodictuin : cum essct dicciidum, si ci a cnjus ore processit. Itaqiie sl ipsi irasci sc fiiigniil \
ciprudenlia iucssct ulla, non dicam divinalio cl si , ei qui maledixeril fakae morli Cliri^ti . qnod sccua-
adco crux offcnderat cum, ul sola cxccpta abdicata- dnm ipsos dixcrim ;
qiiomodo rugicndi sunl, qiii noii
qnc csscl cx omni gcncrc puniiiomim, malcdicliim malcdiciml Clirislum , scd quod est exsccrabiliiis
csse sccleratnm cl inipinm omnein qni pcpcndisscl criminaiilur? Si enim non est accipicndiis qui nialc-
iii
ligno; ut essel discretio ali(pia inlcr juslos ct inju- dictum ingerit mortalitali ;
quomodo est dclcstandus
slos : qnanqiiam nc sic qnidem vcra dixissct, cum qui fallaciam objicit vcritati? Scd jam videamus cx
latroncm Clirislus de Tigno sccum inlrodiixcrit in pa- «;ccasione calumniantium lia;rclicorum, quomodo illud
radisum Paliis sui ( Liic, xxiii, 45). Ui)i csl ergo, sarrameiitum fidclibiis exponatur.
Maledictus omnis qtii pendel in ligno ? An Barablms CATUT III. — .Mors hominis cx pcEiia pcccaU csi,
lalro ille iusignis, qiii non solum in ligno suspcnsns uiidc ct ipsa pcccalum dicitur : non qiiia poccal lioiiio
minimc esl , s^-d cliam Jndx'ornm rogatu cmissns c dum moiiliir, scd quia ex pcccalo factmii cst ul mo-
carcere {Mutili. xxvii, 2G), magis fnit bencdictus, qnam riatur. Sicul alio niodo diciinr lingiia propi ic caro
illc qui cum Christo dc crnce ascendil in coelnin? qiisc ijitia dentes siib palalo movetur; et alio mod»
Quid dcniquc quod ctiam cum maledictuin vocat,
,
dicilur lingua, quod per liiiguam fil; sccunJum qiicni
qni solem adoraverit, aul lunam (Deu^ xvii, 5)? Si inodum dicitur alia lir.gua gr.Tca, alia lalina ; cl ma-
ergo sub genlili positus rege solcm adorare cngar, , nusalio modo dicitiir ipsum proprie corporis mem-
ct ciim restitero, maledictum lioc mcluens jubcar cni- brum qiiod movcmsis ad opcrandum , et alio motlo
cifigi, in aliud ejus incurram malcdictum ,

quod ad- inanus dicitur scriptura qiiae fil per manum. Dicimiis
versus cmn deprompsit qui pendel in ligno? An ipsi cnim , Prolata csi manus ejiis : Lccta cst adversus
quidcm bonis omnibus malediccre consiictum est? cum maniis cjus : llabeo manuiii tuam : lic-
Nos vcro tanli devotationes cjus aestimare debcmus, cipe mannm tiiam. Manus utiqiie proprie meni-
quar.ti suiit slomacbanlium vctularum. Sic cnim et bruin csl homiiiis : non aalem opinor iliam scriplu-
Dci oinncs piicros ac virgines pari devolaiione pro- ram mcmbrum cssc hominis, ct tamcn dicitur manus,
scquitur diccn? , malcdiclum esse omnem qui noii eo quod manu facta sit, Sic et pcccatum, non lantuin
suscilaveril scmen in Isracl(/d. xxv, 5-10). Qiiod ipsum opiis maIiim,(jnod |
oena digtnim cst;scd etiam
rc'jucconvicimn principaliter quidem Jesum taiigit, ipsa more, (iu;p peccalo f.icta csl, pcccatum appellala
qni orlus ct ipse, ut dicitis, cx Judaiis, millam tamen csl '. Illud ilaquc peccatum ,
quo rciis esset inorlis ,
inter cos servandiE posterilalis causa sobolcm snsci- non commisil Cbristns : illud autcm allcnim , id esl,
l;ivit. Deindc ct discipulos cjus, (inorum nonnnllos morlcm ,

qusc peccalo inflicta est humame natunc ,
quidom ab uxoribus scjunxit, quos copulalos invene- suscepil pro nobis. Iloc susprndit in ligno, hoc ma-
rat quosdam vero et conjungi veluit, qiios dcprc-
: lodiclum est pcr Moyscn : ibi mors damnala cst ne
liendii intactos. Qua dc re Moyseos impuniiam lianc rcgiiaret , ct malcdicia est ul pcrirct. Quapropter pei
linguam, malcdictorum jaculis Cbrislum lumcn, san- Cbrisli lale pcccatum, damnatum esl et iiostrum pcc-
dimoniain, divina omnia pcter.iem, jure nos cogno- catum ut nos liberarcnnir, ne rcgnanle peccito nos
vcris exsecralos. Ac ne forle multum inlcrcssc pulos damnati rcmaneremus.
inter suspensum et crucifixum ; nam el boc in prccsi-
» sola fcre editio i.ov., si omncs nos ejus causa.

> Er. et plerlque Mss., appeUaUim iit.
,
'i')! LinER QUARTUS DFXIMUS. 498
CAPUT IV. — Qiiid crgo inir.ilur Fauslus n).ilc- pr:cvidil h;rrelicos vcram morter.i Domini ncgatiiro-^,
dicium esse pcccaluni , nialediciam cssc morlem ,

et idco volentes ab lioc nialedicto Chrislum sejiin-
inalediclam c.">se inorlalilaleuj carnis sinc pccc;tlo gere, iit a morlis eliam veriiaii^ sejiingercnt. Si
Clirisii , ex peccalo lanicii lioniiuis etiani iii Clii isto cniin vcra illa niois non eral , imiIIuiii malcdiciuiii
faclam ? Kx Adam (|uippe corpus assumpsil ,
qnia ex Christo criicifixo pcpendil iii ligno. quia nec vere crii-
Adam virgo Maria , quoc peperil Chrislum. Dixcral cilixiis cst. Sed coiilra longe futuros haTcticos, qiiam
auteni Deus in paradiso, Qua die ledgcrilis, viorle vio- de longe clamal Moyscs , Sine caiisa tergivcrsaniiiii ,
ricmini (Cch. ii , 17) : lioc cst malcdictum, (jiiod pe- qiiibus displicel ' vcritas nioriis Cliiisti, Maleilicius
pciidit iii li};no. Illc neget Clirisluin malcdiclum, qiii onviis qni pcndel in ligno : non illi! aiil ille, scd omiiis
iiogat ct niorluum. Quiautem coiifltetur el morluum, oinniiio ! Eliainne ct Filius Dci ? Eiiam prorsiis. Nuii
cl ncgarc non potcst mortcm dc pcccalo csse , et Iioc cst quod noii vullis : inde eatagitis, inde scduci-
ob lioc cliam ipsnm pcccatum vocari , audial Aposlo- tis. Di-plicct enim vobis malcdictiis pro iiobis, qiiia
lum diccniem ,
Quoniam velut liomo uoster simul cuni displicet morluus pro nobis. Tuiic enini exlra male-
illo crucifixus esl (Rom. vi, G); el intcliigat qucni ma- dictum illius Adam, si exlra illiiis niorlem. Ciim vcro
lcdicliim .Moyscs dixerit. Idcoque sccurus '
Aposlo- cx lioniine et pro homiiie mortem susccpit, cx illo et
liis ail duClirislo, Factus pro nobis matediclum (Gnlat. pro illo eliam malcdiclum quod moiticoniitalur, sus-
111, 13) : sicut non timuit dicerc, Pro omnibus mor- ciperc noii dcdignatus cst ciiam illc , prorsus ctiam
tuus esl (llCor. v, lo). Ilocesienini, morluus est, quod ille Filius Dci scmpcr vivus in siia jiistitia , mortuus
nmUdiclut : quoiiiam mors ipsa cx malcdiclo esl , et autem proptcr delicta nostra (Rom. iv , 25), in carnc
maledictum est omnc peccatum , sive ipsum quod fit, suscepla ex poeiia nostra. Sic ct scmper benedicius
ut scquatur suppliciiim , sivc ipstim supplitium, quod in sua justilia, nialedictiis aulem piopter dclicta no-
alio inodo vocatur picoîtuin, quia fil cx pcccato.Sus- stra , in morlc susccpta e\ poena nostra : ac per lioc
ccpit autcm Cliristus sine rcalu supplicium noslrum, additunv est , omnis , nc Christus ad veram morlem
iil iiidc solverel realuin nostrum , el finirei etiam non pertinere diccretur, si a malcdicto, quod mort
suppliciiim nostrum. conjtinctum cst, insipicnii honoriliccntia scpararelur.
C.\PUT V. — Ex ingciiio meo ista dixcrim , si non CAPUT VII. — Qui aulem ex verilale evangelica
Apostidus toiics lioc inculcai, ul ct dormicnlcs exci- fidclis cst , intelligit lam non essccontuineliam Cliri
lcl , ct calumniantcs offocet. Misil , inquit , Deus Fi- sii cx ore .Moysi , cum eum dixit maludictam , non
lium suum in simililudinem carnis peccali, ut de pec- ex divinitale majeslatis su.c, scd cx coiiditionc poenre
calo dtunnaret pcccalum in carne (Rom. viii , 3). Non noslra}, ex qua in lign» suspensus cst ;
qiiam noii cst
erai ci-go iila caro pcccati ,
quia iion de traducc mor- laus Chrisli cx orc Maiiicli;corum cum cum neganl
,
lalililis in .Mariam per masculum vencrat scd tamcn : carncm liabuisse mortalem , in qua vcram mortem
quia de pcccalo est mors, illa autem caro quamvis pateretur : quia cx illo prophetico nialodicto laus in-
ex virginc, lanicn mortaiis fuit ; co ipso quo mortalis tclligitur bumilitatis, ex isto iKTrelico qua^î honore
crat , similitudinem habcbal cariiis pcccati. Hoc ap- crimcii objicilur falsilalis. Si crgo negas maledictum,
pcllat cliain pcccatum , conscqucnlcr diccns , Ut de ncga mortuum : si iicgas morluum , non jam coiilia
peccuto damnaret peccatum in carne. Item alio loco ,
Moysen, sed conlra Apostolos dimicas. Si autem coii-
Eum, ini|uit ,
qui non noverat peccalum ,
peccalum pro fileris mortiiiim , connicrc suscepisse poenam \ eccaii
nobi% fecit , ul nos simus juslilia Dei in ipso {II Cor. v, noslri siiic petcato nostro. Jam vero ubi audis fce-
21). Cur ergo tinicret Moyses diccre malediclum ,
nam pcccaii , aiil ex bencdictionc crede venicntcm ,
quod Paiilus non timuil dicere peccalum ? Plane lioc aut ex maledictionc : si ex bcncdiclione vcnit poena
rroplicta et prsvidcre debuit , el pra;dicere , paratus peccati , opta esse seoipcr in poena pcccali ; si autcm
ab li.crctici^ ciiin Aposiolo reprehendi. Quisquis enim opias inde libcrari , credc pcr diviii;c scnleiitia; juî-
reprchendcrit Prophctam dixisse , malediclum ; cogi- tiam cx inalcdictioiie veiiissc. Coiifilcrc crgo nialc-
liir reprcliendcre Apostolum dixisse, peccalnm : naiii dictum suscepisse pro nobis , qucm confitcris mor-
uiiqiic maledictum comes pcccati est. tiium esse pro nobis;ncc aliud significare voluisse
CAPUT VI. — Ncc ideo major invidiaest, qtiod ad- Moyscn , cum dicerct , Maledicius omnis qui in ligno
didei it, Deo, ut dicerct, Maledictus Deo omnis qtii pe- pependerit ; nisi, Morlalis oniiiis ct inoriciis oinnis
v.ndcrii in iigno. Nisi enini Deus odisset peccaluin qui in ligno pependcrit. Poleral ciiim diccre, Malc-
ct inortem nostram , eam suscipicndam atquc
noii ad diclus omnis mortalis ; aut , Maledictus omiiis mo-
delciidam Filiiini suum miltcrct. Quid crgo mirum ,
riciis ; sed hoc est quodasserit Prophela*, quia scie-
si inaledictum est Deo, quod odit Deus? Taiilo enim bat Christi mortem in cruce pensuram, etluturos h;C"
lil>cntius iiobis donal iminortatitatem ,
qu.c fulura est retioos qui dicerenl, Pcpendit quidcin iu ligiio , scd
Cbrislo vcnienic, qiianto misericordius odit morlein specie quadain , noii flt vere morerelur. Clamando
ni»-tram ,
qua; iii ligno pcpeiidil Chrislo moricnte. ergo, Malediclus, nihil aliud clamavil , iiisi qtiia vcro
Q.od aiilein addilum cst , omnis, ut diccrclur, Male- mortuus , sciens mortcm liominis peccaloris, qiiain
diitus omnis qui in iujno pepcndcril , non sane .Moyscs Biiie pcccalo ipsc suscepit, de illo malt.dicto vciiieii-
oiinus prxvidit ciiarn jiistos in cruce fuiiiros, sed bcno.

' >!ss , qvihis di'.plicet.
pturos MS.S., secutus. * lu \lss., proplicUit.
SaNCT. .\lT,lST. VIU (Dix.)

, ,:
«r.o CONTU.l lAlJSilJM >U.M( •MA:mi, S. AU(.USTINI 500
Ifiit (|U0 (licluni ftH , Si telujerUh , morte moriemiiii tcr iiiorliiiis bit , fallacitcr cicalriccg oslciidcril ; id
{Ccn. II, 17). A(l lioc p(;itiii(:l cl scrpcfis illc in est, non vcrc passus , iiec tcre inortuus sil, ncc ill:e
liijiio siispciisus , (pio 8i},'ni(i(;irclur iion r:ils:iiii iiior- vcr.i! fucrinl cx vcris vulncribus cicalriccs? Qux sumI
lcin Clirislum finxissc , scd ill:im vcniin iii ligno iins- cvidciitiores docirin;c nicndaciloqiiorurn d.rmonio-
hioiiis 8u;c suspciidissc, in (iiiain scrpiins iili; lioiiii- ruiii , (|ii:iin isl:c qiiibiis pcrsnadctur Filiiiiii Dci , id
iicin inalc suadcndo dejcril. Quain veraiii morlcm e.>-t ipsain vcril.ilem , cssc inciidacein ? Scd isii iii
iiolunl isli conspiccrc : ct ideo non sananlur a vciicno doctrina siia hahciit ct apcrlain, non qiiidem d;rmo-
scrpoiilis, sicul in crcmo (inicuimiuc illilin altendc- nionim, scd taiiien crcaliir.c ciiiliirain, qnam daiiin:rt
reiil s.tn:il)anlur (Num. xxi , 9). Aposlolus, dicens : /,/ coluerunt, et iervierunt ciealuvCt
CATIJT Mll. — Ilaquc falcmur ah iinpcrilis dici, potius quam Creatori {Hom. i, 25).
aliud cssc afligi ligno , aliiid in ligno pcndcrc. Sic CAPUT XI. — Proindc isli in plianlasmatihiis fabii-
cnlin (|uid;iin pul;inl solvcnd;im csse islnin (picsiio- larum suaruni idola ct dx-monia nescicnlcscoliial : irt
ncm, ul .Iiidain dicaiil a .Moyse niaicdiHum qiii laquco sole aiilcm ct luna novcrunt sc scrvire creninra: ; ct
8C suspcndit; qiiasi priiiio novcriiil ulriim cx ligno an quod putant se cliain Crcatori scrvirc, mtillimi f.il-
cx lapidc se illc siispciideril. Sed vcrum cst, quod et luntur phantasmati enim suo serviuiit, Crcatori au.
:
Fauslus coinmemoravit, Aposlolum non sincrc aliiid tcm nullo inodo serviunl quando ca ncgant Deuin ,
inlelligcrc, quam de Clirislo essc pracdiclum. Scd la- crcassc, qux apcrle Apostolus ad Dci cre;itur;im pcr-
lis imperilia nonnullonim Callioiicorum , vcnalio Ma- linere demonslrat , diceiis , cum de cibis el cariiibus
iiichxorum esl. Tales cnim solcnl iuscciari, lales suis agerct, Omnis enim creatura Dei bona est, et uiliil abji-
f dlaciis irrctire : lalcs in eos cecideramus, tales lix- ciendum quod cum gratiarum actione percipitur (I Tim,
seramus ; lalcs , non viribus noslris , sed Dei miscri- IV, A). Videte quid sit sann doctrina, quam noii fcrcn-
cordia eruti sunius. tes vos ad fabulas convertislis. Quomodo Aposloliisct

CAPUT IX. — Qu.-e aiilem divina Moyses lacessivit, creaturam Dei laiidat, cl ei tamcn cullum rcligionis
sicul Fauslus crlminalur dicens, qiiod liumanorum exhiberi vetat : sic et Moyses (qui vobis videtur null?
tiultitinquam divinorumque peperceril? Dixil eiiim , et diviiiorum pepcrcisse , noii ob aliud suspicor, nisi
abiit : niliil satcgil probare, nihil ciiravit oslendere. qiiia solem ct luiiam vctuit adorari [Ueut. xvii, 5], ad
Nos autem sciinus Moyscn omnia vere divina pie lau- quorum circuilum vos pcr omnes angulos verlilis , ui
dasse , et pro sui lemporis congruenlia su;cque dis- eos adorctis) solem el lunain vera laude laudavit,
))ensalionis gralia, juste hiimana rcxisse. Exigant cum eos faclos a Deo , ct in coelesti ordine :td per-
isli ut lioc doceain, cum et ipsi doccre conali fuerinl agenda sua opera collocatos, srcut esl , ita narravil
quod Fauslus ohjicit , caute quidem , ut crat aculus, Solem in potestatem diei, lunam in potestatem noclis
scd ob hoc incautus, quia suo acuminc se perimcbat. {Gen. I, 16, et Psal. cxxxv, 8, 9). Falsis aiitem veslris
Felix enim cor acutum ad veritalem , inrdix contra laudibus sol el luna non gaudenl. Diaboliis novit falsa
veritalem.Non dixil, hominum nulli unquamdcorum- laude gaudcre, prxvariralrix creatura. Polesiales vc-
que pcperceril, sed, humanorum, inquit, el divinorttm. ro coelorum, qux peccato non bipsx sunl , arlilicem
Si eniin diccrct eum Deo non pepercisse, facile con- suum in sc I.iudari volunt : qunrum illa vcra laiisesr,
vincereliir falsae criminalionis; cum Moyses invenl- qua Creatori illarum non fit injuria. Fit autem cum
relur ubique honorare ac praedicare Deum verum dicilur quod paries ejiis sunt, aut membra ejus , aul
qui fccit coelum et terram. Si aulem diceret, nuHi aliquid siibstanlix ipsius. llle enim perfectus, el nul-
dcorum pepcrcisse, proderet se Chrislianis illos deos lius indigcns , et nusquam dcfluens neque , discissus
colere, a quibus adorandis Moyses prohibet : atque neque per loca disicntus, apud se toius incommutnbi-
ita siib alas Calholicae malris p^ llis fugicntihus non lis, sibique sufficiens, se ipso beatus, prqptcr abun-
congregaret qux non peperil. Ut ergo insidias ten- daniiam boniiaiis per Yerbum suuin dixit, et facia
deret parvulis , dixit divinorum nulli pepercisse sunt; mandavit, et creata sunt ( Psal. cxLviir , 5 ).
Moyscn, quo possent nequc Chrisliani , apcrlo dco- Proinde si terrestria corpora , dc quibus loqucbalur
rum cultu, fugere impietatem istorum nimis abhor- Aposlolus cum cibum nullum immundiim dicerct,
rcntcm a religione Cbrislijna , et Pagani eis favere bona sunt, quia omnis creatura Dei bona est; quanto
.idversum nos, qui Moysen scirent contra idola ct magis coelestia, in quibus exccllunl sol ct luna ! cum
(ontra deos Gentium, qua; sunt dxmonia, mulla vera ipse Aposlolus dicat, Corporu ccetestia el corpora tcrre-
ct digiia dixisse. stria ; sed aiia esl ccelestium cjloiia , aliu lcrrestriuiu
CAPUT X. — Quod si istis displicct, apcrle se fa- (I Cor. XV, 40).

teaniur idolorum vel dxmoniorum csse cullores : CAPUT XII. — Nonergo convicialur Moyses soli ct
qiiod quidcm ignoranler esscnt , co ipso solo ijuod lunx, curn cos velat adorari ; sed cos laudal tanquain
essciil lixretici. De talibus cnim dixit Apostolus : crcaluram coclcslem : Deum autem Inudat tanquain
Quia in novissimis lemporibus recedent quidum a fide, creatorLin coelestium et terreslrium ; nec vuli ofTcnili
inlendentcs spirilibus seducioribus , dcctrinis dcemoiiio- Deum, ciim illi pro illo adorantur, qui proptcr illiim
rum in liypocrisi mcndaciloquoruni (n'iHJ. iv, \, 2).Qiii el cx illo l.iudanliir.
1'iiiiii iiisi dxuaones ,

quibus est aiiiica fallacia, is.i.s Al qiiam sibi Fanstus argiitc reprehendcre visiis
pcisruk'reiit qiiod Clnislus fall;icilcr passus, f.tllaci- est, qnod ciiiin m.ucdicnim vocal .Moyses, qui solciu
,
;
SOI LlbEK QtlNT LS UECIMUS. S02
adoravcrll ac lunaiu. S/ ergo, i;iquil, sub yfiiiili ponilni tcniporalilor suhilur: sed liincte malcdictuin J^piri-
rege, sotein cogar adoiare, el cum rcsiilero, tnaledictum tualis morlis ,

por quod aniina iii .Tlcriiuin cum siio
hoc meluens, jubcar cr^cifigi , in utiud ejus incurrain corporc crucialur. Eccc nun cst anicularis malodi-
nuitediclum ,
quod adversiis euin deprompsit, qui peiidel clio , scd prophclica pr;cdirtio , Malcdictm omnis qni
in ligno. Vos (iuideui nuUus rex genlilis cojjil ador.wc pendet in tigno. Sic ciiiin aiifcrt Chrisliis de nialcdicto
solem, quoJ nec ipse sul coi;cret, si in lcrra regnarel, inalcdiclum, quumodo do nKUie inurlcm , de pccc:itu
quia ncc niinc a vobis iioc vull (leri :scd sicut Crcator pcccatuin. Sic ergu non bl.isphemavil Muyscs dicciulo,
ipse inipius blasplicmalores suos usquc ad Judicium Muledictus omnis qui pendet in ligiio : qiiumudu iioii
suslinct, sicel ipsa cuclcslia tolcraiit vanos adoratores Llaspliomavcrunt Apostoli dicoiido, Mortuus cst (II Cor.
suos usque ad judiciuni Crealoris sui («). Tanicn nic- v, 11, 15) ; el, Yctus homo uoster confixus est cruci cum
meiitote Cliristianuin rogcin nun posse cogerc ul sol itlo {lloin. VI, 0); cl, De peccnto damnavil pecculuin
adoretur. Uegciitili cnini rcgccxcinpluin Faustus pro- {Id. viii, 3) ; ct, Euin qui non noverut peccatuin, pecca-
posuit, scicns profccto ad Gentilcs pcrtinerc quod falum pro nobis fecit (II Cor. v, 21) ; ctmulta hujusmodl.
citis, cuin solem adoratis. Non cst crgo lioc cliristia- \us aulcin cuin horrclis malcdicuim Christuin , f;iio-
niiin : sed iibiqnc jaiii pcrdix numcn Christi ponil, ut niiiii vos liorrore mortcm Chrisli. Ubi apparcl vcslr:i,
coiigreget qux iioii pcpcrit(J<TCHi.xvii, II). Vidctc ta- iiun anicularis malcdictio , scd diabolica simulalio ,
meii quaiii facilc respoiidcal vcrilas , ct saiia ductrina qui murlcm Ciiristi curpuris, aiiimx vestrx morl;
ijuam facilc disruinpalbuiic vcbtrx qiixstionistanquam nun crcditis. Quain taincn niurloin Christi noii vc-
ii.cviiabilom cl bicipilom laqueum. Ecce faciamus ali- rain, scd siinulalain suadotis : (|u:isi nuii audcatis per
qucm armalum regia polcslalc cumminari homini chri nuinen christiaiium lioininos failorc, nisi ipsuin Cliri-
stiaiio, utsi solem ndorarenoluerit, suspeiidalur in li- slum magislium fallaci.c faci;ilis.
gno. Si decliiiavero , inquis , maledictuin ,

quod Lex CArU T XIII. — Qiiod auloin invidus cuntiiientix
prumpsiiinsolis adoraturem, inciJam in iliudqiiod c;)- vel viiginitali Fauslu Muyscs visus esl, quia dixil,
dom Lcx prompsit in cum qui pepcndcrit iii ligno. Ila Mutediclus oinnis qui non suscituverit semen in Isracl
vero turbaberis : scd lii, imo nec lu ,
quiel nullo co- (Deut. XXV, 7); legjnl Isaiam cl;imanlcm, Hwc dicit
gcnte adoras solcm. At vero Chrisliaiius ;GdiGcaliis Doininus spadouibus omnibus : Qui observaverint prce-
supor fuiidamentum Aposlolorum cl rrophelarum cepta mea, ct clegerint quoe ego voto, el custodierint
{Ephcs. 11,20), allindil singiilas causas, el siiigula ma- tcstamentum meuin ; dabo itlis in doino mca el in inuro
lcdiola : vidot unum pertinere ad corpus morlalc, mco locuni nomiualum , nietiorem fitionim et fitiarum :
quod ligiio suspcnditur; altcrum aJ animum, quo sol uoinen a'ternum dubo illis, et non deeril ittii{Isai. lvi,
ndoratur. Etsi eniiii corpiis iiiclin.ilur iii adorando 4, 5). Aul si cunlrariuin putant Isaiam Moysi, hic cis
aniinus lainen aut colit quod adorat, aut iingil placeal, si illc displicct ; iioii csl parum adversus islos.
ulrumque autcin pcriiiciosum csl. Quaproplcr quo- Nubis enim surficil scirc unum Deum luculum ct pcr
niam malodiclum in ulroque mors mcruit, sicut inors Muyscn ct pcr Isaiam : et inaledicium cssc oniiicm qui
cst corpoii) in ligno pcndere, iia inors aniini cst so- nonsuscitavcril semen in Israel, sive luiic, cumpopulo
lom aduvare. Eligoiidum cst igitur malcdiclum in sccuiidum carncm prupagandu cliam carnalis prolis
corporis morle, quo malcdicto el ipsum corpus iii opcraliu in conjiigali castilalc ad ufficium civicum '
resurretiioiic liberabilur : dcvitandum autcm malc- pcrlinebat; sive nunc, nc quisquam spiritualilcr na-
diclum in aniinx morle, nc cum suo corporc in xtcr- tus, puiei sibi dcbere sufficcre, nec inslel duminicis
liO igne dainiictur. ilanc cnim quxstionem nubis lucris, quibus quisque pru mudulu suo prxdicando
DomiMus sulvit, dicens : Solitc tiincre eos qui corpus Christum, dcbci gcncrarc clirislianus. Ila illa diviiia
occidunt, aniinam autem non possnnl occidere : scd euin scnlentia lcmpora utriusque Tcstamcnti mirabrevita-
timetequi liabct potestatem et aiiimam el corpus occidere te complccliliir , Matediclus omnis qui non suscitaverit
in geliennam ignis ( Mattli. x, 28 ). Taiiqnam diccrel semen in Israel.
Nolile liiiicre nialodiclura curporaiis moriis, quod

' dilio lov. , ad officium
1 conjugnm. Al Mss. cum Am.
cl Kr. , ad ojlicium civtcuin, Lauoui , aui, ad ofjicium ci-
(.) II r.otnct., cap. 7, n. 3. vium.
LIBER QUINTirS DECIMVS.

CAPLT PniMLM — FAtSTts. disil : Ou:»re iion in vobis non lam replctur, quam corrumpitur ;
qiiia
accipiiis Teslaiiiciiluin Vctus? Quia ct «inine vas ple- ct scina vasa nuiiquam dc dissimili implentur maio-
iiuni superfusa non rocipil, scd elTundil : etstomaclius ria, sed de cadem ac sibi siniili, ul vini vino , incllis
saliir rejicil ingesla. rroindcet Judxi cx prxoccupa- mellc, ct aceti accto : qiiibus si dissimilia et non sui
tionc Moyseos Tcsiamenlo Veleri saliati, rcspueruiit geiicris superfundas , ul niellifcl, et aquaip vino , ct
Novum : el nos ex Clirisli prxvcntionc Nuvo rcfcrli, acclogaros; non replclio vocabitur h:cc,scd adnlic-
resiiiiimus Vclus. >os idco ulruniquc accipilis, qiiia riuin. llxc ergu causa esl, uiide nos pariiin accipimus
iii noulro cstis pleni, scd scmi : allcruincuc ex allcro TcsUiincnlum Vclus : ci iiiiii Ecclcsia iioslra, spoiisa
, :
m CONTIIA rAl]STi;.M MANICII,i:LM, S. ALGL.STI.NI 301

Clirisli, paupcrior quid<;in ci iiupla , scd divili, con- (|uoruin corda possidct Chrislus ; ol vidclc, si Idlcrnlis,
lciiln sil bonis iiiarili siii , liumiliiiiii aiiKiloi iini «icili- iiisi (|iiia ipsc cst vcslra paliciitia. Faiistiisiiovo inctlti
fiiialur o|.cs, sordcut ci Tcslaiiicnti Vcliiiis cl cjns plcnus,rcspiiilaccturn vclns^clFauliis aceto vclcrcplc-
«uctoris muiicra, faiiiafiiic sua' ciislos diligcntissiiiia, iiiis, clTudil dimidiirli,'iuo<:apcrctinfusuui mcl novuiil;
iiisi spoiisi sui non .'iccii/illitleras. Vcsira sanc Ecolc- iion scrvanduin, scd corrumpcndiim. Vidis eii'm,
fia usurpcl Teslainrnluni Vclus, qiia; iit lasciva \irt;o qiiod ait aposloliis Paulus , Servus l.hriiti Jettt,\'jefi-
iiiinioinor piuloi is, alieni viri et inunciibiis gaiidnl cl tun aporJolus , se(jregalus in Evangclium iJei , cx iiiclla
litlcris. Ainator dcniiiuc illc vostcr, ct pudoiis corni- novo est. Illud aulcin qiiod scquilur, Qnod ante pro-
jitor llol)ra'oruni Dcus, dijitycliio lapidco siio , ain uin viiserat per 1'roplietas suos in Scripturis sanclis de Fi-
vohis proinillit ct argontuni, vcplris saturilatcin (l)eut. lio suo, (jui factus esl ei ex semine David sccunduni
VIII, 7-9), ct lcrrain (;ii:inana;oriim {Exoil. xxiii, So). carnem {llom. i, 1-3); cxacclo vcterc. Quis lioc Hi->li
Ili vos dclcclavcruiit laiii soididi qiiiCstus, iil libcal iicrct audirc, nisinosconsolareiiiridcmdiccns : Opur-
pcccarc posl Chi istuin, iil sitis iiigrati laiii iniiiicnsis lel ei haereset esse , ut probati manifcsti fiant in vobis
dolibiis ojus. Uac vos illiciunl, ul in IIebrx*orum de- (I Cor. XI, 19)? Scdquidopus cst eadcin jaui supciiiis
pcrcalis Dco posl niiplias Cliristi. Discite crgo jam satis dicta rc|)elcre {Lib. 8)? Nam |)aiiiium noviiin d
iiunc ctiaiii falli vos, et dccipi falsis proinissionibus vcslimcntum vetus, et viniim novuin et utres vclcrcs,
ejus. Pauper est, cgciis cst, ncc ea qnidcin pra;slare noii duo Tcslameiita significare, scd duas vitas, c|
polcsl qiia; proiniltil : iiam si sux propriye conjugi spcs diias : ad duo vcro Tcslamcnla inlcligcnda
dico auicin Synagogae , niliil lioruin prx-stal qux illam dalam csse a Doinino similitndincni , Propt(rea
poHiceliir, ct quidcni iiiorcin gereiiti sibi pcr omiiia omnis scriba eruditus in regno Dei similis csl patnfinni-
«•l scivicnti subinissius quain ancHIa ; vobis pra'Slaie lias proferentide thesauro suonota et vetera{Mullli. xiii,
qtiid putcrit alionis ab se, el niandaloruin suoruin 52), cx his qua; anlc diximus , rccordclur qui potuc-
dclrcctanlibus juguin su|)erba cervice? Scd vosqiii- rit, vel ccrte rcceiiscal qui voluerit. Duas eniin spes
dcin pcrgitc agcie nl ca'pislis, riidcin panniim vclcri si (luis habciidas piitavcril ut ct proptcr felicilaloin
vestiinenlo coiiiniiltile , novuin vinuiii vclcriiosis tcrrcnam, ei proptcr rcgnuin coelorurii Dco scrviai;
utribus crcdile (MaUli.ix, \6, M), duobus maritis iixc illam non capil , et cum ]ia;c ali jiia iribulalione
iiiiUi piacituri servile, clirislianain dcniquc fidcm fuerit pcrlurbata, dcficicns homo amitlct cliani illam.
llippocenlaurum facilc, nec equum pcrfcclum, nec Inde cst cl illud : Nemo potest duobus dominis scrvire.
lioininein : nobis soli Cbrisio servire pcrmitlile, ejus Quod exposiiit diceiis, Non potestis Deo scriire ei
taiitum immortaii dole conteiilis , cl imitaulibus manunonce {Id. vi, 21). Yclus autcni Teslamentuni
Aposloluin qui dicit, Sufficientia noslra ex Deo est, (;ui rccte intelligcntibus pro|)lietia csl Novi Testameiiii.
nos idoneos probavit mi)iislros Novi Testamenli (II Cor. Ilaquc cl in illo pritno populo saiicii Patiiarclia; ct
jii, 5, 6). llcbraiorum Dei ct nosira admodum diversa Propbela;, qui inleUigebant quod agebanl, vel quoJ
coiidilio csl; qiiia ncc ipsc quae promiltit implere pcr cos agebatiir, iii Novo Tcstamcnlo habcbaiit
polcsl, el iios ca fastidimus acciperc. Superbos nos istam spcm saltilis a;ternx : ad illud eiiim pcrtiae-
adversus blaiiditias ejus, Christi liberalilas lccil. Ac bant, quod inlclligebanl ct diligebanl; (juia elsi non-
iie incongriie lue ba;c comparassc cxistimes, Pauliis dum revelabalur, jam lamcn figurabatur. Ad Vclus
iii nos liaiic conjugalis disciplina; simililudiuem prior autcm illi pcrtincbanl, qui iion illic aniplius quam
contulit, dicens : Qi(<B sub viro est mulier vivcnte viro promissa lemporalia cogitala concupisccbant , in
uUigata est lege viri : si autem mortuus fueril vir cjus, quibus a;terna figurata et priphelala non inlellige-
soluta est a lcge viri. Ergo vivente viro vocnbitur, iiiquit, baiit. Scd ha;c jam satis supcrque prioribus rcspou-
adultera, si juncta fuerit allcri viro : quod si mortuus sionibus noslris dicla siinl.
fuerit vir ejus, non erit adultera alii conjuncla ( Rom. C,\PL"T III. — Illa vero esl mirabilis impudcntia,
vii, 2,3). Per hoc oslcndcns, spirilu iiKccliari cos cum Maniclia;orum sacrilega el immuiidu socieias
qui non ante repudiautes, ei in mortuis quodam moJo etiam caetam sponsam Cliristi se jaclare non dubilat
lionenlcs Lcgis auctorcin, tum deinumsecopuiaverint in quo adversus sanclce Ecclesia; vcre casla membra '
Clirislo. Qiiod dicluni ad cos pra;cipiie speclat ,

qui quid prolicii, iiisi ul veniat in mciilem adversus lalcs
crcdidcrint ex Juda;is, videlicct ul ipsi sinl primai apostolica iila admonitio : Aptavi vos iini viro, vir(jinem
supcrslilionis oblili. Nobis vero in hoc quid opus cst castam exhibere Chrislo. Timeo aulem, ne sicut serpens
vcl pra;tcpto, quibus ex Genlilitalc convcrsis ad Evam fefeliit astutia sua, sic et veslra; mentes corrui:>.
Cliristuni, Hcbncorum Dcus iioii mortuiis dcbel vide- pantur a castitate, (jucc est in Christo (II Cor. xi, 2, 5j?
ri , sed ncc iialus? Sane Judseo, si ci'edat, Adoneus Quid enim agunt isti cvangclizanles nobis pncter quod
debel videri defunclus, genlili vero idolum : el uni- acce|)imus, nisi iit nos a castilale corrumpani ,
qnaiis
cuique q'iod esl vencralus ante cognitum Chri.tum. Chrislo servamus, quando legein Dei culpant nomine
Naic si pos^ idoIola'.r'a; divorlia HeljraBorum quis vclusiatis, el crrorcm suum laudant noinine iiovi-
Deum el Chrislum pariter colal, niliil ille quidcm a latis, qiiasi omnis vetusias fugienda sil, aiit oinnis
dctrili pudoris fcinina discrepavit, qua; post unius noviias appetenda ; cum ct mandatum vctus iu laudo
marili obituin duobiis iiupscrit.
CMiJT II. — AtctSTSNts iTspoiul:! : Audilc bxc ,
» Sola ecUtioLov., vere catholuce casta membra.
M LIBER QLINTLS DECIMUS. 30G
|ioii:u npostolus Joannes ( I Joan. ii, 7 ), et prof:in:>s companuionc hipidis, qui sinc scnsu est, caro sentii;
Tcrl/Oiuin novilales evilari jiibcal aposiolus Paulus per lapidis iiisensualiiatcin sigiiilicaUini esi cor noii
(I Tim. VI, 20)? Te ergo, vera sponsa veri Clirisli Ec- iiilelli|êns, el per cariiis seiisu.ilitalein sigiiilicalinii
clisia c.illitlica, alloiinar el ego le pro nioilulo nieo, esl cor inielligens. Tu polius istos irride, qui diciinl,
qiialiscniiwine filius el servus luus posilus in le dis- et lerram ct ligna et lapides habcre sensuni, ct inteU
jiensare cibaria conservis ineis. Cavc scinper, ul ca- ligeniiore vita vivere, carnes aulcm stolidiorc et obtu-
ves, M:inieli:i'oruin iinpiain vaiiitatein, jain liioruin siore. Lnde noii a verilale, sed a sua vanitale cogun-
poricul» cxpiTtain, el iiberalione coiiviciain. Ilio iiic liir f:iteri niiiiidiiis esse legein coiiscriplaiii in tabiilis
(|iiond:un de greinio luo erior excusseral : experliis hipidcis, quam siiuni Ihesaurum in pellibus mortici-
fiigi qiiod cxperiiT non debui. Sed tibi profecerint uis. An furle qiiia iii f:ibella sua etiain lapides dicunt
etiam pericula nica, cui nunc servit lihfnilio niea. esse ossa principuni, non eis dubilanl coria pr.ipo-
Qiiia nisi milii verus el vcr. x sponsus tuiis, de cujtis nere agnorum ? Nempc ergo illa Teslameiili arca
hilere facla es , in vcro saiiguiiic suo reniissionein mundius iegcbat lapideas t:ibulas ,
quain capriiia pcl-
peccalorum posuisset, absorbuissct inc vorago lalla- lis codicem istorum. IIa'C lu miscricordiler irride, uf
ci;e, el lerrani factuni serpens irreparabiliter devo- eis irridenda et fugicnda coinmeiules ; nain in illo
rasset. Noli decipi nomiiie vcril:Uis : liaiic sola lu li;i- diptycbio lapideo, jani tu non corde lapidco iulelligis,
bcs, et iii lacie tuo , ct iii pane liio ; in Iiac aiilein quid diiro illi jiopulo congriiebal ; cl in eo t:iiniui
t.inlum nonien ejiis esl, ipsa non esl. Et iii tuis qui- agnoscis pelrain, ipsuin sponsum luuin, illiim qiieiii
dein graiidibiis secura es : sed appello in te parvulos Petrus loquitur, lapidem vivum ab liominibus reproba-
lUDS, fiatres, filios, doniinos ineos, quos vel lanqiiain tum, a Deo aulem eleclum el lionorificatum. Illis ergo
ova sollicitis alis foves, vel lain|iiani iiifanies laclc crat lapis o/lcnsionis, et pelra scandali : libi aulein la~
nuuis, sine corruplione fecuiida, viigo nialer. IIos in pis quein reprobavcrunl wdificantes, faclus est in caput
le appello leneros fetus tuos. iie garrula curioîiate anguli '

( I Pctr. ii, 4-8 ). Quod totum idom Pelrus
seduc:inlur abs lc ; scd polius anailicmcnt, si (|uis eis apostolus cxplicat , cl loluin a Propbclis , a quibus
cxaiigclizavcril prxler id quod acccperuiil in le (Ga- isli damnali alienanlur, pncdicluin essc coinmemo-
tiit. I, 9) : nec iiliniiuanl vcruin voraccmqiicCbrisliim, rat. Lege sanc eliam illiid dipiyciiium : iic tiineas,
in quosniitoinnes tliesauri sapienii:c ct scieiiti:e abs- plane sponsi tui cst. Aliis lapis ille signincavil durani
coiidili (Coloss. ii, 5), et magnain niulliludinem dul- stoliditalem : tibi autcm firmam slabililalem. Digilu
cedinis cjiis, qiiain ab-coiidil melueiitilms se, perfecit Dei scriplx sunt tabnlx illx (Cao(/. x\xi, 18) : digilo
aiilein siicranlibus iii se ( Psal. \\x, 20 ). Ibi vero Dei sponsus luus ejecit dicmonia (Liic. xi, 20) : digilo.
()Uoinodo possuiit essc vcrba veracis, iii pricdicalorc Dei expellc tu doctrinas dxmoniorum mcndaciloquo-
Clnisli fallacis? Conlcinne insullalioncs coruin : quia ruin caulcrianlium * conscicntiam ( 1 Tim. iv, 1 ). Ei
bene libi cs conscia, proniissionem vitx xterna: te hoc diptycbio repellis adullcrum, qui se Paracleliini
ailaiiiassc in miineribus sponsi tui , id csl, ipsum dicit , ul sancio nomine te seducat. Quinqungcsimo^
spoiisiim luuin, quia ipsc est vita rcteriia. enim dic post Pascha dalx suiil ilhx; labiila; ( E.xod..
C.\I'LT IV. — Non autem, sicut illi dcsipiunt, ad XX ) ; ct quiiiqiiagesimo die posl passioncm sponsi tiii
alieniim deuin scducta es, promillenlem saturilatcm quarn Pascha illud prxligurabat, dalus est digiliis Dei,
venlris et lerram Cliananxorum. lnlelligis quippe in Spiritus sanctiis promissus Paraclelus (Act. ii, 1-4).
ipsis eliain promissionibus tc jaui tunc nguratani ct Noli ergo formidare diplycbium, quo libi scripla oiiin,
proplielalam, prxscienliam parlurissc sanclorum. Nec qux nunc agiiosceres, iniltebantur : tanluin noli essc
lapidco dipiycliio miserabili dicacilalc reprcbcnso mo- siib legc, ne illam limore non impleas ; sed sub gra-
vearis : qnia noii babes lapideum cor, quod illx tabii- tia, ut sit in tc pleniludo legis cliarilas. Non eniiii
la; in po;:iilo priore significabant. Es enim eplstola aliud diptycbiuin recenscbat sponsi lui amicus, cuiii
Apostoloi um, scripta non atramenlo, scd spirilu Dei vivi; diccret : Nam, Non adullerabis, Non liomicidium fa-
non in labulis lapidcis, sed in labuUs cordis carnalibus cies, Non concupisces, et si quod esl aliud mandalum,
(\lCor. 111,2, 5). Adquae verba illi vani gaudent.pulan- in hoc sermone recapitulatur, Dilicjes pro.xiinum tuuiu
tes Aposlolinn reprebendisse di^pensaiionem illi lem- tanquam te ipsum, Ditectio proximi malum non opcra-
pori congruam Veleris Teslamenli , non inteHigentes tur. Pleiiitudo aulem tegis est chaiilas ( Rom. xiii, 9
lioc cuni cx Propliela dixissc. Ilac enim vcrba, qux cl 10). Ibi eniin sunt duo illa prxcepla , dileclioiiis
inqierile amplcctunlur, longc antoqiiam per Apostolos Dci, et dilcctioiiis proximi, singulis tabulis explicata.
dicereniur et iinplerentur, a Propbetis, quos rcspuunt, IIoc ergo diplychium ille prxmisit, qui libi Iixc du»
prxnunliata suiit. Propbcla enini dixerat : Auferam prxcepta venicns commcudavii, in qiiibus tola Lex
eit cor lapideum, el dabo eis cor carnenm Ezrcli. xi, pendel et PiO|)lietx (Matlh. xxii, 37-40). lii prinu
(
19). Videaiil si non Iioc esl, A'oii in lubulis lapidcia, prxceplo est castilas nuplianim tuarum, iii sccuiido
tid in tnbulit cordis curnatibus. Nam neqiie ibi qnod unilas membroruin tuorum : illo aniplecleris divinila
(lictuin est cor carneum , nequc hic tabuhe c;irnales, tem, islo congregas sociclateni. Qu;c duo pra;cepla,
Loc v::luni, ut cariialiter bapiamus '

: sed (piia in ipsa sunl deceni : tiia perUiicnt ad Dcuin , cl septciii
' Mss., in capile anguli.

' Fxliiio l.uv. , snpiamus isla. AbeSt, js/«, a cu:teris * l/)v., cauteriatam liobciitium. At edili alii ct Mss. hi)C
bU loco liabciil. cautcriuntii(m.
507 CONrilA rALSTUM M.INM ll-EIJM. S. ALCUSTI.NI ?M
uii proxiniiiin. pmlicuni (Ji|.lycliiiifn, iii (|no, vcl<ic florihiis conveslita. cl taiioriljiis plcn:t, ct iii racie:ii
figiira, illc (lilcclor ct dilccliis luiis [inrniintiabnl lil I palris flores suos jaclmtia. Uhi et ifisos duodeciin
faiilicum novuin, in decaclionlo psaltcrio {Psal. xci, niagiiiis qiiosdam dcos profilcris, ternos p'r qiialiinr
4) : laniiuain pro le ctinm ncrvos siios cxlcnsurus tracliis, qiiihus iilc unus circiimciiigitiir. Qiicin qno-
iii ligiio, iit (le pcccato poccalum (lamnarcl iii canic, iiiodo iinmcnstim raciatis, qiiem sic circiiindatuiii di-
vl jiislilia Icgis implerclur in te {Uom. viii, 3, i). cilis, iiuiiqii:im invcnirc potuislis. Adjungis ctiam in-
O (liplychiiim conjugalc, quod non sine causa odit niimorabilcs r(,'gnicoIas, el deorum agmina, ct angc-
:i(lultcia !
hirum cohortcs : qii:c oniiiia n<in condidissc dicis
CAPUT V. — Jam enim milii ad lc csl sermo, ma- Deiim, scd dc sua siihsl:inlia geiiuissc.
iiicliara congrcgalio fallax, ct fallaciis involula. Ilane CAPUT VI. — Il.'i convinccris iimumerabilcs dcos
iiiulliiiuba loi clcmcntis, vcl polius merelrix prosli- colerc , non ferciido sanam doctrinam ,
qua doc(;liir
Uiia d.cmoniis, cl sacrilcgis vanilatihus imprirgnata, uiius dc uno Dco nalus Filius, et ulriusqiic Spirilus
aiides malrimoiiium cailioliciim Domiiii tui, criniinc sanclus. Qiios tamcn non s(jlum innunicrahilcs, scd
impu(iiciii:c laccrarc? Ostende nohis mocchos luos, ncc trcs dcos fas csl diccrc : quorum est non soluin
>;plenditenenieiii ' pondcralorcm, el Atlanlem latura- una cademque subslanlia , sed etiam una cademqnc
jium. Illiiin ciiim dicis capila clemcnlorum tcnerc, opcratio, per ipsarn propriam unam earadcmquc siih-
iiiundiinKiue suspcndcre ; islum aulcm gcnu lixo, sca- slanliam ;

pcr crcaiurarn vcro corpoialem eliam dc-
jiuis validis subhajiilarc taiilain molcin, uliquc ne monslralio singuloriim. Iljitc tu noii iiitclligis, noii
illc deficial. Uhi suiit isti? Qui si verc cssent, f|iiando capis : novi, plcna cs , inchriala es , ingiiigitala cs
atd lc vciiirenl occiipall liiilo ncgotio? quando ad tc fabuloso sacrilcgio. Digeras aliquando quod exlialas,
iiilrarcnt, ul hianda ni:;nii liia, cl otiosa, plane dcli- cl te jam obrucrc talibus desiiKis : inlcrim canla quod
fala ', post laiilum lahorcm, alleri digitos, altcri hu- cantas, etinspice, si poles, dedecus furnicalionis liia;.
incros confricares? Scd lallunt te mala dsmonia, Invitaxit cnim te doctrina daemoniorum mendacilo-
<]uoc tccum scorlanlur, ut coiicipias mendacia, et pa- qunruin ad domos angclorum iibi flat aura sa-
fictas ,
)ias phanlasmata. Cur crgo non respiias diplychium lubris, et ad campos uhi scatent aromata cujus '
,
membranis inimicum, quihus lol falsos

veri Dei, luis arbores etmonles, maria el fliimina dulce neciar ,
dcos adamasti mente vagahunda per figmenta cogiia- fluunt per cuncta s.xcula. Elcrcdidisti el finxisli hxc
tionum tuarum, quihus oninia poelica mcndacia gra- in cordc tuo , ubi vanis recordationibus luxuriata et
viora el honcsiiora rcperirentur, vel hoc certc, quod dissolula jacleris. Cum enim quxdam talia dicuniiir
apud poclas nemlnem dccipit ipsa professio falsitatis, dc inefTabili afflucnlia Sjtirilualiuin deliciarum, utique
in lihris autem luis lanla fallaciarum turba, puerilcs iii xnigmate dicuntur ; ita ul noverit aiiimus qui lali-
ct in senibus animas ', noniinc verilalis illcctas, mi- bus cxercetur , esse aliud quod ibi qua:renduin et in-
terahilibus corrumpil crroribus, cum prurienles auri- telligendum sit , sive corporeis sensibus in veritate
bus, sicut Aposiolus dicii, cl a vcritate audilum suum corporali lale quid demonstretur , sicut ignis iii rubo
avertcntes, ad fabulas converluntur (
II Tim. iv, 4)? {Exod. III , 2) , et dc virga scrpens , cl de scrpenle
Quomodo eigo sanam doclrinam fcrres illarum tabu- virga {Id. iv, 2-4), et tiinica Domiiii a persiiculoribiis
larum, ubi primum piaeceplum est, Audi, Jsrnel ; Do- non divisa {Joan. xix , 24) , ct obsequio mulieris un-
ininns Deus liius, Deus uuus esl {Deul. vi, 4), ciim lol ctio pedum anl capilis ejus {Hallh. xxvi , 7, el Joan.
deoruni nominihus* delectala lurpissiini cordis forni- XII, 3) , et frondes mulliludinis prxcedcnlis ct con-
calionc voluleris? Annon rccordaris amatorium can- se.;uentis asellum cjiis {Mattli. xxi, 7-9) : sive in spi-
licum tuiim, ubi descrihis maximum regnanlem re- ritu per imagincs corporum , vel in somnio , vel in
gcm, sceptrigcrum percnncm, floreis coronis cincluni ecstasi figuratc oslendantur , siciit Jacob scalae {Cen.
et facie rulilanlem? Quem si solum talem amares, xxviii, 12), et Danieli lapis prscisus sine manihus el
crubescendum libi e.sset nam eiiam
: vir unus floreis auctus in monlem {Dan. ii , 54, 35), el Petro iile
coroiiis cincius pudicae conjiigi displiceret. Neque discus {Acl.x, II), et Joanni tam mulla (Apor. i,
cnim potes dicere boc aliqua inystica significalione eic.) : sive sola locutione ad eumdem modum figu-
ita dictum, vel ila demonslralum, cum tibi pr.ccipue rcntur, sicul Canlica canticorum {Cantic. i , cic.) , et
laudari Manichseus non ob aliud soleal, nisi quod re- qiiod in Evangclio fecil paler familias niiplias filio
molis ngurarum inlegumenlis, ipse tibi veritatem nu- suo {ilatih. XXII, 2 14), et honio quidam duos filios
«lam el propriam loqueretur. Propric igitur cantas babuit, frugi et luxuriosum (Liic.xv, il-52), ct hoino
Deum regem sceplrigcrum, floribus coronatum. Ponat qiiidam novellavit vineam, ellocavit agricolis (Malth.
sallem sccplrum, quando coronis floreis cingilur : non XXI, 35). Tu vero pr.rcipue .Manicbueuin ob hoc prj;-
dccel regiae virga; severilalem illa luxuriac moUitudo. dicas, quod non ad lalia dicenda, sed potius ad sol-
IIuc acccdit, quia iion a lc solus adamalus est : se- venda ulliinus venerit : ul cl figuris anliqiiorum apcr-
qiicris enim canlando, ct adjungis duodecim saccula lis , el suis narralionibus ac dispntalionibus cvidenli
* Am. F.r. ot aliqiiotMss., splendide letvntem. lucc prolalis, nullo se occullaret a-nigmale. Addis
* Pic |Tobx noiaj ALss. Alii cuiii cdilis, et olioso pane de-
eam * pra:suniplioiiis hiijus causam ,
quod vi Jelicet
Itccta.
» l.ov., vne.iles cl seniles n»iimf/s. Melius cdili alii cl
*;s,s., viifriles rl in scnibus nnima.s.
• Forle, ad cmnpum.
* AiKjuoi Mis , dconvi numimbus. ' Sola ferc cdiiio i.ov., loco, cam, liabcl, elia^n.
S09 LIBER QUINTUS DECIMUS
aiiii(|iii, iit fi|;iiras lnijusiuodi vel viderciii, vel ngcrcnl canieis oculis vcrus in verilate carnls exorlus esl , iii
vel dicercnl , scicliaiil islum posiea venliirum ,

prr fallaci;e vanitale Quoinodo tibi noii sil ad- jiosuisli?
qiiciii cuiicla manifoslarculur : isle aulcm, qui scirel vcrsum lcrtium pr.rceplum de sabbati rcqnic, qiia;
posi se iieminem adfuliirum , senleiilias siias nullis tol figmcntorum*illiisionibus inqniita aiiiina vcntila-
allegoricis ambai-ibus tcxerel. Quideruo facil alTecius ris ? Ha'C tria pnvccpta qnoTiodo pertineanl ad dile-
luus desideriis carnalibus soidiilus, incampis elinoa- ctioncm Dci ,
qiiando cnpies, quando sapies, quando
tibus ncmnrosis , el coronis floreis, el scatenlibus amabis? ImiiKiderala es, cl lceda , ct contenliosa :
aromalibus ? Si non sunt xnigiiiaia ralionis. iilian- tiimuisii , cvanuisti, viliiisli, excessisti modum tuum,
la>>maia sunl cogitalionis , aul vecordia fuioris. Si turpasti decorem luum, turbasti ordincm tuum. Talis
vcro a^nigmala cssedicuntur, curnon fngisadiillcrum, apud te fiii , iiovi te. Qno paclo ergo le niinc doceam
apertain vcrilalcm, iit illici.il, promillentom, cl fabii- lucc tria prxccpla ad dilcctioncm Dci pertinorc , ex
losa r.illiicia qiins iliexciil illudeniem? Noiine minislri qiio , et per qucm, el in quo sunt omnia (I\jm. xi,
pjiis, el ipsi miseri lalibus vanilalibns vcnenati , in 30)? Uiide lioc inlelligis, qiiando nec illa scplein, qu.c
liaino siio solent lianc cscam de Paiilo apostolo po- ad dilectioncm proximi pcrlincnt qna liuman;c vit;i!
iiere . iibi ail Ex parle enim scimus, et

: ex parle pro- socictas contineiur , crroris tui delcsianda pcrversi-
plictamus; cum aulem venerit quod pcrfeclHm est ,
quod talc nossc atque obscrvarc pcrmittcris? In qnibus
ex parle esl, auferetur ; et, Videmus nunc pcr sreculum mandatnm primiim est, Uonora patrem tuum et ma-
in ivnigmate, tunc autem facie ad faciem (I Cor. xiii, trem ttmm : qnod el Paulus commemorat mandatum
1>, 10, 12)? Ul scilicct aposKtlus Paiilus cx parte primum in rcpromissione , eadcm atquc itidein etiam
seieiit, cl ex partc proplietaverit, per speculum ct in ipsc prxcipicns (Exod. xx, 12, el Eplies. \i , 2). Tii
a^nigmaie vidcns, quod totum aufcrcndum est vcnicntc aulem doctrina dxmoniaca ' didieisli inimieos depui
Manichxo, el afferenle quod pcrfcctum csl, ubi facie tare pareiiles tuos , quod te per concubitnm in carne
aJ faeiem veritas' xideatur. lasciva, immuiida, sine ligavcriiil , cl hoc modo utique deo liio immundas^,
rroiite adliue ista garris, adliuc pascis venlos, adbuc compcdes imposuerint. Ilinc etiam conseqiicns prx-
am|il(<cieris idola cordis lui ! Ilanc tu facie ad fp.ciein ccplum ,
quod csl, iVoji moechaberis , ita violatis, ut
vidisti regn.intcm rcgem sceptrigorum, floreis coronis lioc maxime in conjugio, detcslcmini ,
quod filii pro-
ciiKlum, et ileonim agmiiia, el spicnditenentcm ma- crcanlur ; ac sic Audiloccs vcslros , dum cavcnl ne
giiiim * , sex vultiis et ora ferentem , micantemquc fcininx qnibiis misccnlur concipiant , ctiam uxorum
liimine; et allerum rcgcm honoris, AngLloriim exer- adiilteros facialis. Ducunt cnim cas ex lcge malrinid-
ciiibus circunidaium ; el alterum adamantcm hcroam nii, tabulis proclamantibus, liberorum procrcandorum
lii liigiTUin ; dextra liastain tcnentem, el sinistra cly- causa : et veslra lcgc, mctuenies he particulam dei.
peiim; et alierum gloriosum regcm Ircs rotas iinpel- sui sordibus carnis alficiant , ad cxplcmlam tanliini
kntein ', ignis, aqiix, el icnli; et maximum Ailan- libidinem fcminis impudica conjunclione mi^cenlur;
ti-m mundum ferentem humcris , el cum genu fixo filios auicm inviti suscipiunt ,
proptcr qiiod solum
lirachiisulrinquc ^ secus fulcientcm? Ilxcelalia niille conjiigia copulanda sunt. Quomodo crgo non prohi-
porleiita tu facic ad faciem vidisti, an hxc tibi doctrina bes nuberc, quod de le lanlo aiitc prx'dixil Aposlolcs
dainoiiioriim meiulaciloquorum pcr ora dcccpioruin (1 Tim. IV, o) ,
quando id conaris aufcMTC de nuptiis,
caiilal, cl nescis ? Vx libi, infulix ! ccccqnibus |)baii- unde sunt nuptiie ? Quo ablalo, inarili crunl turpitcr
tasinatibiis consliipraris, ecce quas vanitates pro vcri- amalorcs ; merctriccs , uxores ; thalanii , fornices ;
titc lanibis : et serpentinis poculiscbiia, de diplychio soccri, lcnones. Ac per hoc etiam illud pr?nccptum,
lapidco audes iiisullare malronali verccundix conju- qiiod csl, Non ocnrft-s, cxejusdem crroiis pcrver.îialc
gis unici Filii Dci ;
qiiia iila jam noii sub p.\>dagogio non servas. Dum cnim timcs ne dei tni membriim
Lcgis • , sed sub niagistcrio gratix, nec supcrba opc- ligctur in carnc , non das esuricnti pflucm : liic for-.
ribus , nec fracta lerroribus , vivil ex fide et spe el niidans homicidium falsum , illic perpelras verum *.
charilale , facta Isracl, in qiio dolus non esi [Joan. i, haque si incurras in eum famelicum qui mori possil,
45) , et audiens quod ibi scriptum est , Dominus Deua nisi cibum porrigendo subvenias ;
jam tu homicida
tuut , Deus unus esl (Deul. vi , i) : quod tu non au- lcnebcris aut legc Dei , si non dederis ; aul lcge Ma-
diens, in lam roultus ficlos dcos fornicationcm tuam nichxi , si dedcris. Qiiid cxlera Decalogi prxcepla,
diffudisti- quomodo servabis? An a furto abslineas , ul ncscio
CAPLT VII. — Quomodo non sint tibi inimicx qiiis pancm seu quamlibet cscam in Miis ,
viscei ibus
ill.i' Tabulx, in quibussccunclum prxccplum est, A'o« trucidandam, dcvorel potius ,

qiiam tii , si possis , ci
accipiet tanum nomen Domini Dei lui (Exod. \\,

in subvipias, atquc ad oflicinam venlris Elcclorum tno-
7); quandoquidem tu eiiam ipsuni Clirislum, qiii pro- rum ciirras, ut furto luo dcus tuus nec iii gravius
picr carnaies a carnali vanilale mundandus , eliaiii iiicidat viiiculum, cl (|U0 incideral cruatur? Poirosi
' verbum, abcsla pluribus maniiscriplis.
teiitas, in cotleni furlo comprchendaris , noiiiic per ipsuin
* Kr. i;ll>ov., splendenlem Minuiu. Ani. ciiinaliquolMss.,
deum tuiim, non lc abslulisse jiirabis? Quid cniiu
SpLndidc tnienlem mnqnum. Aliiquidam proba; notx Mss ,
$)>lmJitiJUTilem maqniiin.
* Am. Fj. ft nonnuUi Mss., implentem. '
in Mss., damonica.
* Quidaiii codic s, ulri qiie. * iii n. , perpctram rerum. F.r. lAJgd. vcn. seculi sil<
* i\c MS8. ttiili auiem, sub yadaqoqo icgii. \nm. M-
;
511 CmWX rAlJSTUM MAN icim;( M, s At;f;i:sTi.\i ;i9
lil)l faclurus csl lalis dcus , cui dicis ,

Falsnin jiinni niiniis intclligintcs p^^sscnt , cl apcrit qiiid dic:it.
|)crlc, sed |iro K; ; iiisi vollcs iit cxiiiiiiii lil)i infiT- cuiii ail : Quid errjo dicemut ? I.ex peccalum etl f Ai>-
rcm, duiii lioiioreni dcforrcni? Ila o^ illud maiid;iiuin til : scd pecralum non coguovi niti per legem. Nnm
tîjîs, ISe fuhum tislinioiiiuin (licas, pro|ilcr mcmbia concupisrentiam nefciebam , nisi lex dieeret , Non COU'
tlci tiii Ric cc.ilcmncs ' , ut ca iioii solum lcslimonio, cupisces. Occasione ituque uccepla, peccatum per mnn-
sed fc( juramcnlo falso tlc compcdibns lilicrcs .lain duliim fifillit me el per illud occidit. Itaque lex qui-
,
vcro quod scfjuilur, Non couciipisccs uxortm proxiini deni suncta , mundutum sanctum ct justum et bonum.
et
lui {Exoa. XX, 13, 10 , 17), dclict apud tc impleri :

Qitod ergo bonum esl factum est milti mors ? Absil
, :
quod nulla tui orroris ncccssitalc ted peccatum ut appareat peccatum per bonuni mihi
cl lioc uiium vidco, ,
conjugcm concupi- opcratumest mortem{Rom. vii,7 13). Il.-fc isla, ciii lii
violarc cogaris. Scd si iicfas est
considcra quid concupisccndum insiiltas , intclligil; quia gcincns pctit, quia humilis
sccrc aiicnam ,
sit
sc proponcrc alicnis : ct rccordarc dcos luos formo- qux-rit ,

qiiia niitis pulsat : et sic \idet non reprc-
sos el dcas formosns pradicnlcs sc ut ardcnlcr con-

lieiidi legem , cum dicilur, Littera occidii , spiriiut
,
cupiscantur, ilii a fcmiuis principilMis leiicbrarum, ct

autemviviftcat (II Cor. iii , 6); sicut non rcpreliendi-
illae a mascu is : quibus cxcitalis in frucndi libidi- tur scleiili:i, cum dicilur, Scieniia inflat, charitus vero
iicm ct in suos amplcxus iidiiantcr rcstuaniibus,

wdificut. Nam iitique i|)SC dixcrat, Sciinus quia onincs
,
scieutinm habemus : el tunc adjuiigit, Scieniia inflnt,

cruanl ab cis illiim deiim tuum ubique compcditum,
cltaritas vero cedifical (I Cor. vin , 1). Utquid crgo
cl tanla suorum lurpitudine, ut solvi valeal, indigcn-
habcbal ipse (juo inflaretur, iiisi quia cum charit:ito
lem. Nam rcm proximi non concupiscerc quod cst ,
noii solum noii inflat scicnlia sed eliani (irinal? Ita

«iltimuin Decaiogi mandalum
,
unde polcs, misera ? ,
Noiine libi deus ipse tuus in lerra aliena se fabricarc

lillcra cum spiritu, cl lex cum gnitia, jam non eo
iiiodo lillera ct lex appellalur, sicut perseipsam cuin
luentitur sxcula nova, ubi post falsam vicloriam falso
occidit abundante deliclo. Ila enim lcx et virtui pcc-
tiiumpbo tiimcscas? Quod cum modo insana vani-
late desideras cl camdem lcrram genlis lenebrarum
cali dicta est {Id. xv , 56) , cum auget ejus noxiam
,
deleclalionem per sevcram prohibitionem. Ncc la-

suinma vicinitate substantiac tua; coiijimgi credis, uti- ,
que rem proximi concupiscis. Merito tibi csl inimi- men etiam sic mala est : sed peccatum ul appareal
cuin diptychium conlincnstam bona mandata mul- peccatum ,

per bonum operatum etl mortem. Ila multa
,
tiim crrori tuo contraria. Nam illa tria quse ad dilc- quibusdam sunl noxia ,
quamvis non siiit mala. Nam
ctioncm Dei perlinenl, omnino ignoras, omnino non et vos cum oculos doletis, eiiam contra dcumvestruin
servas : h;cc autem septcm qiiibus socielas humaiia solem fcneslras clauditis. Hsc igitur sponsa Clirisli,
non lacditur, si quando cuslodis, aut pudore reprime- jam morlua lcgi , id cst ,
peccaio , quod legis prohi-
ris, ne inter homines confundaris; aut limore fran- hilionc (it abundantius , cum lex sine gratia jnbef,
geris, ne pubiicis Icgibiis puniaris; aut malum factum non jiival : tali ergo legi mortua , ut sit alicrius qui
bona aliqiia consueludine horrescis ; aut ipsa n:iturali ex mortuis resurrexil, discernit isla sine legis injiiria,
lege quara injusle alleri facias quod tibi ab allero iie sacrilegium committat in cjus auctorcm : qiiod lu
,
lieri non vis , advertis : error lamen tuus quam te

facis in eum, quem non intelligis aiictorem boni; cum
in conlrarium ire compellal, el dum sequeris , et
audias Apostolum dicenlem, Ilaque lex quidcm sancla,
dum non sequeris , senlis ; cum vel hoc facis quod et mandatum sanclum eljtislum el bonum. Ecce aiiolor
pati non vis vel ideo non facis quia pati non vis. boni est, qui tibi vidctur unus ex principibus lcne-
,
CAPUT VIII. — At isla vera sponsa Chrisli, cui brarum. "Atlende verilatem , feril libi oculos. Eccc
de diplycliio lapideo froiite impudenlissima insullas, Paulus aposlolus dicit, Lex quidem sancta , et manda^
inlelligit quid distel inler lilleram et spirilum (1! Cor. lum sanctum et justtim el bonum. Ecce cujiis aucior
III, 6) ,
quac duo dicuntiir alio modo , Lex ct gratia :
est, qui diplycbium iilud ,
quod slulta irrides, in
»'t non jam in vetuslale liltera; , sed in novitale spi- magni sacramcnli dispensaiionem ' pracmisit. Eatlcm
riltis Deo serviens [Rom. vii, 6), non est jam sub quippe lex ,
qu;c per Moysen dala est, gralia cl veri-
lege , sed sub gralia. Neque enim litigiosa caecaliir las per Jcsum Christum facia est {Joan. i, 17) , cum
sed mitis intendil verbis Apostoli , ut inlelligat quid accessit littera; spiritus , ut incipcret inipleri jusiitia
appellet legcin , stib qua nos jam non vull esse, quia legis ,
quse non impleta reos etiam prsevariiaiioiie
transgressionis cjralia posila est, donec venirel semen cui faciebat. Ncque enim alia lex est sancia et jiista et
promissum est {Galat. iii , 19) : el quia ideo su6/H/)rt- bona , et alia per quam peccalum morlcni opcraliir,
vii , ut abundurct deliclum ; ubi autem abundnvil deli- cui mori iios oporlet, ul sin.us altcrius qiii e\ mor-
ctum , superabuudavit gralia {Rom. v , 20). Nec idco tuis rcsurrcxit : sed eadem ipsa est. Ecce sequcrc,
lamen eamdem lcgem peccalum vocat quia sine lege. Scd peccatum , inquil , tit apparcat peccatiim ,
per
,
gralia noii vivificai; auget enim polius realiim pnti- bonum milii est operalum mortem, ut ftat supra moduin
varica'.ione addila : Vbi enim lex non est uec prw- pcccalor , aut peccatum per mandalum. Siirda, cxc.i,
,
varicalio {Id. iv , 15) ; et ideo per se ipsam, cum sola aiidi , vide. Per bonum, inqiiit, milii operatum est
littcra est si:ip spiritu, id est, lcx sine gralia, tan-

morlem. Ergo lex semper est bona ; sive obsit inani-
lummodo reos facil : scd propoiiit sibi qiipd putarc bns gralia, sive prosit plenis gratia, semper csl bona :
' I r. I.ugd. \en., conlcmnis. M. ' Am. Er. claliquot Mss., dispcnsatione.
;,
St5 LIBER QLINTLS DECIMU^;. 314

sieul sol sempcr est bonus ,
quia omiiiscreatura Dei ipsum pro Chrislo liabes, a qiio Aposloliis Chrisli se-
liona csl (I Tim. iv, 4). sive dolenlihusoculis noccal, duclam Evam atque corruptain clainal, ui abeo vir-
hivc sanos mulccat. I'roindc quod csl ocnlis saniias giiiem sponsam Christi lali admonitidiic custodiat ?
nil vidtMidnm solem , lioc csl gralia nicnlilius ad ini- Teiicbravit cor tuiiin, qiii leriiin in pliantasinalilins
plcndani lcgem. Et sicul ocnli sani nousolis delecia- lueidoruin nemoruin volnlatiir. Qiia; siiiil, nbi siiiit,
lioni inoriunlur, sed illis iclibns aspcris radioruin, unde suiil lidclia proinissa ejus? ebria, non a vino
qnibus reverberali in densiores lcnebras pellebanlur : (/sai. Li,?l)!
sic nniina pcr charilalcm spiritus salvn facta , non CAPUT —
Neinpe conviciala es inipudentia sa-
X. '
juslilix legis inorlua dicilur , sed illi rcalui cl prx- crilega Deo Prophclaruin, qiiod ipsis Jiid;eis sibi scr-
varicalioni ,
quam lex per litternm , cum gralia de- vientibus non cxliibiierit qiiod proinisit. Nec sanc
fuit, faciebal. Ilaque de illn ulruinque dieilur, et, dixisli qiiid piomiscrit et iion exhibucrit, nc ibi con-
Bona est lex, si quis ea leijilime tilulur ; et quod scqni- vinccreris aut jain exhibitum quod non inlelligis, aut
Inr, Scicns lioc, quia juslo lex non esl posila {Id. i, ailliuc fnliiruin quod non credis. Tihi (inid proinissnni
8.9); quia non opus habet lerrentc lillera ,

qucm csl ct pnvsenlalum, uiide libi fides fierel le accoplu-
deloclat ipsa juslilia. ram iriuinplios novoniin sxculoriim siiper lcrrain te-
C.\PUT IX. — Hxc sponsa Cbrisli gaudens in spe ncbrarum? Si aliquos propbclas pnitulcris.in qnibus
pleni; salulis suc, et libi opiat bonain conversionem legninns ciiin Iniide pnrdiclos fnliiros Manich.eos
a fabulis ad verilatcm, nc Adoneuin quasi adiillerum uiidc jain libi ali.]iiid exhibitum piiles, boc ipso qnia
rcnirinidans, cum versutissimo adiiliero serpcntc ro- esse vos vidcnins; prius probaturn cs qnod noii ipse
nianeas. .\donai enim verbiim licbr;T!Uin esl, ct inler- Manich.ciis libi prophelas finxeril ,
qui sibi ut crcde-
prelatiir Dominiis , eo modo qiio solus Deiis dieiliir res volnit, Neqiie eniin putat turpe ineiulnciiim : aut
Dominiis : siciil Lalria, quod verbiim grrcuin est, et vero polest diibilarc fnlsos prophelns osloiid(Me iii pel-
inlerpiclalur Scrvitus, non qiuccuinqiie, scd illa qiia libiis ovinis ,
qiii Ciirisluni laiidans n-scvcrat Calsas
lanlMininodu Doo servilur : biciit .\incn, inlcrprelalur cicairiccs oslcndisse in menibris suis. At ogo vos
Vcrnni, ikui ubiciimque et quoniodocnmquc, sed iny- plane |)rxHliclos logo, non soliim a proplielis aliipiando
s'.ica rclieionc. Quod si a le qu;cr.itur uiide tu quo- obscurius, veruni cl ah Apostolo expressius. Sed vi-
qiie liabcas ;
pncter bcbncas lillcras, vel qiioc cx lie- dele qneinadmodiiin : Spirilus, iiiqiiil, niauifesie dicit,
brxosiinl, non invcnis. Nonergo liinel Ecclcsia Giri- quia in novissimis lemporibus recedcnt (jwdam a fde
,
Sli istornm nomiiium objcclioncm : iiilciligit, etamat; inlendcnles spirilibus seductoribus , et doclrinis daamo-
ncc curat iinpcrilum iiisultatorcm ; el qux nondiini niorum in Injpocrisi mendaciloquorum, cauterialam hu'
inlelligil, crcdil essc lalia, r|ualia nonnulla expcrta esl, bcntes conscicntiam suam ,
piohibenles nubere , absti-
qux nondum iiilellccta sic eranl. Objiciat ei quisque nentes a cibis quos Deus crcaiit ad perpiciendnm cum
quod Emmanuel adamavcrit; irridel inscitiam iUins gratiarum aclione fidclibiis , el iis qui coijnoverunt veri-
boniiiiis, amplcclitur vcrilatem bujus nominis. Obji- lalem : quia omnis creatuia Dei bona est , et uihil abji-
cial qiiod ainavcrit Mcssiani; rcpcllit exstinclum ad- cicndiim qnod cum ciraliarum actione pcrcipitur (I Tim.
versariiiin , teiict uncluin ni.igistrum. Ila te quoqiie IV, 1-i). II;i'C (lueniadiiiodiini in vobis iniplcla sinl,
cupit saiiari a vaiiis crroribus, ct aidificari supcr fun- ct luce clarius (imniuiii qiii vos iiovcriinl oculos lan-
daineniiim Aposlolorum et Prophclaruin {Ephes u, gil ', ct supra pro lempore ostendimus.
i*)). Qiiem dicis irippocenlaunim , ncscicns quid lo- C.\PUT XI. — Isla aulem ,
qiiain doelrinn nposto-
quaris, nec atlendis quid libi lua r.ibnla coiifecerit, lica viigiiicm cnstain iini viro cxhibens Cbrislo, a fal-
cum ex parle dei lui el ex parle lerra; lenebrarum Ia<i:i scrp iilis qiia lu con upla es , nioiiei iil caveat,
lalsum munduin fabrieasli in cordc tiio. Ilane ille non agnoscit Deum Prophclarinn , Dcuin veruin , Deum
est Ilippocentaurus , seniiferu-> vt scmideiis? Vcre ,
suum : hnjiis ultimx pollicilnlioni scciira crcdil, cu-
quia nec llippocenlaurus dicendiis cst. Qiiid aiilem sit, jiis taiila promisa compleln jam lenct ; ncc quisqiiani
lu aitonde , et crubesce el miiesce , iit corrupiionem dicit,ad pnoscns lcinpiis ei conficlos essc Prophctas,
luani a serpentc adiillcro perhorrcscas : cujiis astuliam qnos in Jiidooriiin codicibiis asscrit. Qiiid cnim in..
si apitd Moysen credcndam nnn putasli, apud Pauliirn crcdibilius promiltcbatiir, qiiam id (|Uod Abraho: di-
caveredebnisti,qui veram Ecclet>iam volcns virgincm eliim cst : In semine tuo bcncdicentur omnes gentes
castam cxbibere Christo, Timeo, iiiqnit, ne sicut ser- {Cen. XXII, 18). El quid ccrlius jam tciicnius cxhibi-
pens Eiam fefellil in versulia sua , ila corrumpanlur tiiin? Illa certc csl uliiina ojns promissio, quam pro-
mentes teslrce a simplicilale el casliiale , qum csi in plicla brevitcr ila coinmcinorai : Beaii qni hubitant in
Chnslo (II Cor. xi, 2, 3). Iloc lii cum audircs, usque doiHo tua; in scecula saculorum laudabunt te {Psal.
aJco tamcn desipuisli, et vcnonaiis inranlaiionibns Lxxxiii, 5). Finila qiiippe omni indigenlia, ol novijsi--
ej.is amcns facla es, ut aliis inullis hxrcsibus :ilind iiij iniinicn inorlc (le-.lrii( la (I Cor. xv, 20), lerpcliia
atqiie aliud idem serpens , libi aulem eiiani se Clni- Dci laus eril oliosonim ncgotiiiin : quo jain iiciiio ac-
sium esse pcrsuascrit. Porro si crrant mull.x fallaciis ccdet. unde jam nemo di?.ccdct. Quod alibi pioplnia
ejus variis et multiformibus irrotiiae.quac lamen banc ila commcmorat : Cotlauda, Jerusalcm, Domiuuni
admonitioncm Aposloli veram falentur : tii qnaniiiin
' l.ovanicnscs logi volobant, oculos tanqant : mirnii
adullerjta c», quain in longinqMO pr-isijd-ia ,
qu.c rccle.
: ,
31!; CONTUA FAUblLM MAM, M/I;LM, S. AtCLSTI.M 5JC
Im.aj Deum tuum , Sion : quowam confirmavil vectes tui in omni prugenic \et yeneratiouc, propterea populi
pcrlarum tuarum , benedixU filios tuos in te (

/'»«/. riiufilcbunlur tibi in <eternum ct in swculum sccculi
cxLVii , 1,2). Clausis porli» iiiilius inliabil, niillus {l'sut. xi.iv, II -IS). Scd lu infclix a scrpente corru-
cxihit. QikhJ clijisc spoiisiis iii Kvanj^dio dcil, faltiis pta, qiiando vcl cogilirc conaiis qua; sil pulchritudo
virginibiis, eliam piilsaniihiis , se non apeiinruiii tili:c ic|{is iiiliiiisccus? Ipsa esl cnini castitas inenlis,
( Matth. XXV, M ). IIj^c Jcrusalern, sancla Kcclesia ,

ubi lu viliata cs, ut apcrircntur libi oculi ad aman-
sponsa Clirisli, iii Apocalypsi Joaniiis copiosius ubc- dum ct adoraiiduin solcmcl lunam; ac sicperjustuut
riusque dcscribitur. Noii crcd.it liiiic propliclic.c [iro- judiciiim Dci alicnarcris a ligno vil;e, quod csl a.terna
missioni virgo casta , si non jain tcncl qiiod ci pcr cl inlcriia sapicnlia ; niliilque aliud vocare> pularcs-
eamdem proplieliam Inc tcmporc fuluruni promissum qiic verilalcm alqiic sapicntiam , nisi luccm islam
esl Audi,
: ftlia, et vide, et iucUnaaurem tuam, ei oblivisce- quam pcr nialc apcrtos oculos tractam, cl in imnicii-
repopulum tnnm, ct domum patris tui;(fnonmm concupi- siiin aiictam, niiiiliplicilcrquc varialam pcr imagincs
vil rex spcriem tnam, quia ipse est Dcus luus, el adora- fabulosas iiiiinidica nientc convolvcres. Ilx suiit for-
bunt euin filiai Tijii in muneribus : vuUum luuin dcpre- nicalioiies iuji nimiî abomipandx. El lamcn paiicntcr
eabuntur diviles plebis. Omnis gluria ejus (iliai regis cogitii eas, cl revertcre ad me, dicit Veritas. Kcvcr-
tnlrinsecus, in ftinbriis aurcis circumamicta variclaiibus lcrc ad me, ct mundabcris, reparabcris ', si coiifiin-
affercnlur regi virgines post eam, proxiinw rjus uffercntur daris libi , ct rcfiindaris milii. IIoc audi , Ii ic dicil
tibi , m Iwlilia et exsiillalione addncentur in lcmplum vera Vcrilas, qii:c iicc fallacibus formis cuiii tcncbia-
regis. Pro palribus tuis nnti sunt libi filii, const.tues eos rum gcnle pugnavit, ncc fall.ici sangiiine le rcdcmil,
principes super omnem tirram : memores erunt nomiiiis • I/)v. et Belgici laalum Mss. oinittunt, reparnberis.
LIBER SEXTUS DECIMUS.

CAPUT PRIMUM. — Faustus dixit : Qiiare Moyscii CAPUT II. — Tibi sane sufficienles' refeiani gra-
non accipiiis, ciim Cliristus dicat : Moijics de mescri- lias , si qiiemadmodum oslendis quia Chrislus Moy-
psit ; et si crcderelis Moysi, crederctis et milii {Joan. v, sen de se scripsisse leslaius sit, ila ctiam illud do-
46)? Ei;o vcro iionsolum Moyscn de Cbrislo scri- ceas, quinam sint ea qiia; scripsil. Nam fgo qnidem
psisse vclim , sed oinnes eliam Piopliclas Judaeonim Scripturas ejus perscrutalus, ul jnssiim esl ', nnllas
et Gcnliiim. Quid enim lioc nostrae fidei noceret, aut ibidem de Chrislo prophelias iiiveni; sive quia nulljj
qiiid non potiiis pi oilcsset, si congrua ct convenienlia sunt, sive quia intelligere ipse non potui. Unde iii in-
undiqiie in Deiim noslrum tcstimoiiia carperciniis? geiiti positus a?stu, ralione cogebar in altenim e duo-
Siqiiidem csset eliam lum liberum nobis , odio ma- hus; ut aut falsum proniintiarem capiiulum hoc, aiit
nente alque exsccralione superstilionis eorum, solas mendacem Jesum. Sed id quidcm alienum pietatis
ab eisdem de Christo exccrpere prophclias adeo :
erat, Deum existiinare menliium. Rcclius crgo visum
mihi coiilrariuni non polcsl esse, si el Moyscs.quam- est, scriplorihus ascribere falsitatcm quam veritatis ,
vis sit alieniis a Chrislo, nonniiiil tamen vidcallir auctori mendaciuni. Quippe cum et ipsum diccnlcm
scripsisse de Chrisio. An quisiiunm homiiiuiii non audirem, furcs fuisse et latrnnes oinnes qiii veneru;it
oplaverit de spinis omnibus florem Iegere,dc omni ante se {Joan. x, 8) : qua senleniia primuin omniiim
herba friigem, de muscis omnibus mel quamvis ncc :
video feriri Moysen. Ad hxc , et cum majesiaiem
muscas, nec gramen in cibuin, nec spiiias in coroncc siiam loqiicnti eidem , ubi se mnndi lumen appellat,
usurpemus ornalum? An quisqnam iiollel in omni Judai iiidignantes reclamarent ,
Quia lu de te tcstifi-
piorundo margaritam nasci in omnibus tarris gcm- , caris, testiinoiiium tuum non esl verum : noii cum video
mas, in silvis omnibus poma? Aut si piscem de mari prosecutiim, uhi maxiine locus cxigebat, ul dicercl
cderc non nocel, aquam bibcrc iincet , scinnlipie de sc proplietasse Moysen; sed lanqiiam rcvcra alie-
liomines uliiibus suniplis inimica respuere; iiobis linus cl nullum habens cx eorum pairibus tesiimo-
herum non esset, religionis cnjusque rilu damnato, si nium , respondit, Nempe in lcge veslra scripluin est
esset inulilis nobis, solas iiide de Chrislo prophetias quta duorum liominum testimonium vcrum est. Ego sum
accipere? Neque hoc prodesset erroribus ad capien- qui teslificor de me ; et lcslificalur de me, qui me misir,
ilos nosmct ac rcdigendos in propriam servilulein :
Paler {Id. viii , 13, 17, 18 ). Illud cis comnicniorans,
quia nec spirilibus immundis, cum iidem Jesiim csse qiiod de coelo diclum omncs andieranl, llic est Filius
Filium Dei exscrle indissimulaiiterqiie con(ilereiilur mcus dileclissimus , credile illi {Matth. iii, 17, el Luc.
(Matlh. viii, 29), profuii, ut minime sint nobis exosi. IX, 55). Nccnon ct illud mihi verisimile non videlnr,
Quare si et Moyses sccundum Iioc tosliinoiiium dc Judxos poluisse tacerc, cum Christus diccret de se
Christo aliquid scripsit, accipiam : ila lamen ul ipsi scripsisse Moyscn qnin stalim iilpole maiigiii
, , cl
hoc minime prosil ad captivandiim me in propria n asluii ,

qiiicrerenl qiiidnam illud csset, quod de sc a
legem, quam nihil vidcam a Paganismo ilislarc. Qua-

propicr iiihil omiiino csl quod arbilreris, si probalum » Am. Er. elMss , insufficientes.
' Lov.j ut visumest. Am. el Er., uljttstiim est. verius
hoc fueril , me mininie gavisuruni , spiriluni omncm wss., iit jussuin est : islo vidtOicel Fvangelii cipitulo Joa.i.
prophctasbC dc Clirislo. 5, j^. o9, scrulamini sciiplurus, eic.
, ,;
517 LIBEU SL.VTUS DKCiMUS. S|g
Moyse scripliim pularel. Sed cl lia;c eoruni omniC.iria dum osse propliclam sive prinoipem popuii , (|iii eos
l ciliirailas non ininus Jesuin niliil U»le dixisse signi- a Deo suo vcllcl averlero , aliquodvo infringore man-
lical. daloruiii (Deut. xiii,5).Quod ogo qiiidcm Chrisiiim fe-
CAPUT IIF. — Quamvis crgo el lixc non pnrva vi- cissp planc iiogarc iion possuui.Scd lu conlia de ipso
doanliir ad coiifirnuindain suspicioncm faisi dc capi- hxc csse scripla plane falori non poleris, iie si luic
lulo isio ,
plus laincn illo loneor ,
quia omncm , ul sil ,
quarcro rursus incipiamus, cliaiii in qiioiiam
dixi , Moyscos scripliiram scrulalus , nullas ibi do spirilu Moyses piopbelaveril , ut aut malcdicorol
Chrislo proplieli.is inveni. Nunc lamcn lo comperlus Clirislo , aiil ciiin jiibcrol occidi. Si cnim S|)iriliim
melioris inlclligoiili;c leclorem consecuturum ino

, Dci habuit , Ikcc do Cluisto non dixil : si h;cc do
aliquid credo , aciuriim(|ue f.iicor gralias , si spcin Clirislo di\il , spiriliim Doi noii liabuil. Noqiic onim
profeclus ac doctrinx., qiiam milii olijurgarionis liix diviniis spiriliis aiit malediccrct Christo , aiit ciini
liducia promiuil, nulla fruslrcris invidia ; sed doceas, juborol intoifici. Ul crgo Moy>cii ab hoc criininc
si qiiid esl qiiod me forle Icgenlem pnvlLrioril dc Deo vindicctis , faleamini necessc csl , ne hxc qnidom
ac de Domino noslro memoralum in scriplnra .Moysi. eum scripsisse do Cbristo. Qiiod si bx>c dc Chrisio
Nec dixcris ,
quapso , ul imperili solcnl, lioc ipsum niinimo scrips.t , aul alia dabilis, aut nulla eriiiit. Si
saiis esse debcrc ad ridein ,
quia Clirislus dixeril de nulla fuerint , nec Cbrislus poiiiil asscverare qiiod
se scripsisse.Moyseii.Noloenim niincad mc respicias, niisquam cst. Ila si Cbrislus hoc mininic asscvcrave-
quem ad crcdendum professio mca fecil olinoxium , rit , capilnliim iliud falsiim esse conslitcrit,
ul noii possiin non credere ei quein sequor; sed pula CAPUT VL — Scd ncc illud quidiMU vcrisimile esl,
nos cum Judxo tractarc, pula cum Genli i : cum cis quod prosequiliir , Si crederetis Moysi , crederctis et
divcrimus , Moyses de Chrislo scripsit ,

qiixsiluri niilii ( Joan. v, 4G ) Quia dissimilis adinodiim tradi-
crunl ' probationes ,

qiiid olTercnuis ? Numquidnam tio csl cl longe allora Moyscos cl Chrisli , ut si co-
dicerc polorimus , C.brislus lioc dixit , cui adliiic ilii riim altcri Juda'i crcderent, allcri ncccssario repii-
iiiiiiimc crodunl? Ncinpc opus cril nos ipsisobtpiidcro giiaronl. Nam Moyses quidom pr;e cicloris ab onini
«piid scripscrit. opcrc abslinendum docct iii sabbalo , causamiuc iii-
CAPLT IV. — Qiiid crgo oslcndomns*? An illud diicil roligioiiis btijiis lianc essc , (|uia Deus cuin
quod vos solctis , ubi Dous siins loi|niUir ad .Moyson intindum ct qiia; in co siiiit omnia fabricarct , sc\
diccns : Suscilubo iUis Propltclam de fruliibus ipso- diobiis iiidiilsorit opori , sc|)liioa vcro ccssavcril ,
ruiH siiiiilein tibi { Deitl. iS)? Scd lioc

xviii , 15, quod csl sabbatiim : idcircoquc bciiedixerit, id esl
qiiidem ad Cbi isluin niinime spcclare ncc Judxum , sanclificavcril , lanipiam siuc Ininqiiillilalis pnrlum ,
latel, ncc nobis sic credore coiidiicibilc csl : qiiia non logcinquc dodoril iiisiiper, nt (|ui idem solvcrct , oc-
propliela Cbrisliis, ncc Moysi similis prophol:i : sii|ui- cidoroliir (Esod. \x,8-ll, ct xxxi, 13-17). IIoc
dom iilo fueril liomo, bic Dous ; illc peccalor , liic igilur Jiid;ci vchimcnlor credebant , docenlc Moyse :
saiictiis; ille ex coilu nalus, hic sccundum lo ex vir- idciicoque Christo nc aurcsquidem accommodandas
ginc , sccundum iiie vero ncc cx vlrginc ; illc offonso piilabant , asscvcranli Deum scmper openri , iiec ul-
Doo suo occidilur in moiilc ( Deul. xxxiv , 5) , bic lum sibi cessalionis slatuissc diem, quia sit jiigis ct
p.ilri porplaceiis palilur propria voluntate { Joan. x , i:.fali§abilis virUis ; soque adeo idcirco ntinquam de-
18). Qiiomodo crgo ipse eril prophetasiinilis Moysi ? bcrc cessarc, ne sabbatisquidem: Pater cnim, iiiquit,
Nenipc statiin nos Juda<us aul ut impcriios irridebit nieus sempcr operatur, et me oportel operari (Joan, v,
aul coargucl ul mciidaccs. 17, et IX, A ). Item Moyses carnis peritomen in sacris
CAPLIT V. — An illud offcromiis ci ,

quod periiidc cl Dco amabilibiis numcrat ,
jubctquo circnmcidi
solclis induccre, Videbunl vilain suain feiidcnlein , cl mascnlinum omnc, carnc prxpulii ipsorum : esseqiie
uon credcnl vilce suce { Deut. xxviii, GO )
.' Cui vos qiii- lioc doccl neccssarium signum tcslamcnti illius, qund
dem adjicitis , in ligno ; nam non habetur. Sod Iioc Dcus siius disposucril ad Abraham , aflirmatquc qiiod
quoipic probarc quod ad Chrisliim minimc pcrlinoal, virorum quisquis '
hoc non gcslavcrit, extcrminabi-
liibil tain iii promplu cst. Inter malcdictoruin enini lur illo de Iribu sua , ct hxrcditalis qiia; .\brali;c rc-
sxva, qu£ prompsil in populum suuin , si a logc ^na promissa sit ac semini ejiis, noii veniet iii consorliuin
desciscercnl , eliam lioc adjocii , fuluros eosdcm dj- { Cen. XVII, 9-U). Et hoc ergo Judxi valdo crcdi-
ceiis ia caplivitate hoslium suorum , finomqiic sui deranl, assevcranleMoyse : idcircoquc fidcm Cbrislo
mcditaturoS diebus ac noclibus , ul nec vitic ipsius babere non poiorant infirmanli ca , et insiiper assc-
sux fidiiciam gererent , qux sibi c>set a vicloibus voranli qiiod duplicitor gclicnna? filitis fiorel, qui
condonaia : quia eadcm cx iiiccrto pendcrot pavciis essel circumcisus (Mattli. xxiii,15). Itom Moyscs
ac sollicita semper sub immineiilia gladiorum. No Iioc carnalinm ciborum sollicitam la'. it di»crclioncm , cl
qnidotn crgo ad Cbrislum perliiict : qu;crcnda suiil iiilcr pisces ac volucres ct qiiadriipodia belluonis iii
alia. Nam illiid quidcm vix crodiderim de Christo vos modtim disccplalor sodcl ;
jubcliiuc alia (|iii(lcm
diclum piiiare , malodictum csse omncm qui pciidcl abligiiriri pro miindis, alia vcro pro iinmundis iio
in ligno (
Id. xxi , 25 ) : aul illud aliud, iiitcrficicn • Amorlachiiis ct noiinulti vss , (/)forf wtrorHm vironnn
qn^qui'^. Kra.snius \ cro, qnod viiorim viiorum qiiisiniui
' Er. Injjd. el Ven., fr<nj/. M. icl(|"io oss" llcl)raisiiiiini nolnl ail orani libri t llol)iaice, » :
' In ii., oslcndimus. h:r. laigd. I.ov., sccuti sumtis. M. a;l, •

pr >, rt"0.'"K/ci(iH'7't" vioum. »
;,
3!0 tOMIlA FALSriJM M VMCH.MJM. S. ALGL.STI.NI 3*0
conliiigi 7:iiil(>in : qiioriiiii in [laiic porcnm l:ix:il cl CAPLTIX — AuGusTi.xus respondit : Abliil<' (pii>
Ifporciii . L>1 si quiil in piscibus carcl K(|iiuiii:t , aul iii dcm paratiim tc dici» , i>i qiias iii librin Mi.iysi dii
qu:i(lrup(;(lil)iis uiigulun li.isain iion lialicl, iicc ruiiii- Ciiri.^lo proplictias invencris , ila percipcre, ac si
iiat { Deul. XIV, "i-îO ).. Kl liac crgo Jiid.ii foriiler pis( em dc niari , ( iim ;iqinin ipsaiii undc pis( is c..
crcdidcruiil, scribcnlc .Moysc : id(:irco(|U(; Clnislo piliir, rcspiias Scd qiiia .Moyscs oiiiiic qiiod s^ripkii,
jam orcderc non polcranl , indiiTcrcnliain doccnli dc Cliristo csi, id csl, ad Cbrisium oinnino perlim;!,
ciboruin , el a suls qtiidein discipiilis oniiiia pcnilus «ive qiiod eum liguri» rcrum vel gcsiarum vel dicla-
leinoveiili , sxcuiaribus vcro vulgo coiicedcnli oiiiiiia ruin pr.ciiiiiilicl , sivc qiiod cjug gr;ili;iin glori:iinqu!
qu;e posseiil edi, alqiic asscvcranli quod cos iiiiiil in comincndcl ; lii qui cominenliiiuin rall;iccni(picClii-i
'
OS iiilrans poUucrel; quia qu;c dc orc iniiiudciilcr slum dc .Manicli.ei liltcris credidisli,i(a Moysi non vis
proccdant , ea sola sinl qux polluanl liomincni credcre , sicut ncc piscein vis edcre. Verum liic in-
( il/«»//. XV, 11-20 ). Ihcc alquc alia iiiiilla .Moysi tcrcst, quoi! .Moysen h'»slililer iiis(;clari8 ,
pi:>cx;iii aii-
conlraria , Jcsum doginalizaic, iicino qiii ii(;sci:il. lein fallacilcr biudas. Si enim pisccm de mari cdcro
CAPUT VII. — Qu:e quia singuia pcrciirrcrc lon- non iioccl, sicul ipse dixisti; cur ita cum vos iiox uii»
gnm csl , unum pro inullis oslciid.im , id csl ,

qiiia pnedicaiis, ut si alia esca nnn occurrat, prius rnno
Chrislianaruin li:eresiuin |)ars inaxima , cl, qiiod est coiisiimainiiii ,
qiiam piscc ves&imiiii? Quid ,
qiiod si
in [irompUi , C;illiolici niliil coriim scrvare ciiranl omnis caro iuimunda cst, iil dicilis , el in oiniii aipia
qu3c Moyses scribil. Qiiod ijisuin si noii de cnorc dcs- omniipie licrba vit;i ill;i iiiiscra dci veslri r.tiiiclir,
ceiidit aliquo, sed cx vera illa Clirisli cldiscipulorum qiioc per vcstra arnncula piirgiiida e^t; dclc>labilis
ejus Iraditionc, vos oninino fatcamini iiccesse cst siiperstitiotun et pisccni le cogil projiccre qucni lau-
contraria inviccm sibi Jesum docuissc alqiie .Moyscii :
d:is;i, ct aqiinm inariiiam bibcre :ic spiiias cdcre (pias
idcircoqiie nec crediluin Cbrislum a Judicis, quia viuipcrasti ? Quod vcro etiam d;einonibus Dci ramu-
fidem vcllciit exliibere Moysi. Quorsum ergo falsiim lum comparnsli , ut qualcs illi fucri:nt cniii Chri>Jiiin
non eril, illud Jcsum dixisse ad cos , Si aederelis conrKereiiUir, {Mailli. viii , 29), talis ct islc accipia-
Motjsi, crederetis el milii : cum sit longe niauifcslum , lursi aliquid in ejiis libris repcriri polucriiqiiod pia;-
idcirco magis eos non credidisse Jesu, quia Moysi dicet Chrisluin ; ille quidcm non dedigualur o, pro-
credercnt; potuisse aulem fidein Cbrislo liabere, si
brium Domini sui. Si enim paierf;imilins tieelzebub
Moysi credere dcslitissenl ? Tu lamen , utdixi , ubi- appellaUis Cst, quanto magis domestici ejus ( /(/. x ,
nam Moyses de Cbristo aliîuid scripscril qiiacso nos Scd vos vidctc a quibus ista didiccrilis profccio
,
25) ? ,
doccas. Domino
scelcraUores quam illi qui ita conviciali sniit.
CAPUT Yin. — Alias inquit : Si Cbristianus es , Illi non cimi Cliristum esse crcdebanl et id. o
eiiim ,
crede dicenti Christo quia de se scripsit Moyses.Quod

faliaccm putabant vos autcm doctrinam non putalis :
sl non credis, chrislianus non es. Inepla hjcc seuipcr

esse veracem nisi quGC Cbrislum auJet pracdicare
,
et imbccilla respoiisio est iiibil babeniium quod os- f.illacein.

tcndaiit. Qiianto igitur mclius lecisses , si idem con- CAPUT X. — Undeautcm tibi vidclur lcgcin Moysi
fitereris simpliciii-r ? et lamen Iioc niibi quidcin di- niliil a Paganismo distare ? An qiiia tcmpluni, sacri-
cere potuisti ,
qucm scias necesse habcre ut creilam ficiuin, allare, sacerdotemqnc commcnd:it? Al li:cc
causa religionisqua famuIorCliristo: licet boc ipsum Novo Tcstameuto
omnia nomina et in reperiunlur.
adhuc qua.'ralur , ulrum sit ct lioc Cliristi tcsliino- Solvile, inquit, templum hoc, et in triduo resuscitabo
iiium , ut crcdi dcbeal absoiule; an scriptoris , ut illitd{Joaii. el, Chi» offers miimis tuum ad al-
II, 19) ;
examinari sollicile. Nec si nos non (rediiniis f.ilsis , tnre {ilatlli. v, 24) ; el, Yade oslende te sncerduti,
Cbristuin hinc offcndimus sed falsalorcs. Tamcii quod Moyscs
ojfer pro
,
et te sacrificium ,
prcecepit ,»
Ulcnmqiie hoc fcrri * polcril Chrislianis opposiUim :
in testimonium iUis {Id. \iu, i). Quoruin aulem
quid aulem dc illis agemus, quos rctiili, Jud.co sci- figiinc fueriiit isl;c, parliin Doniinusipsc demonstr,.t,
licel atque Gcntili ,
quibus diccre non possiiimis , Si cum lcniplum corporis sui lemi^lo illi comparat ;
p;ir-
cbrislianus es, credc ; si non credis, chrisiianus noii
tini aposlolica doctrina cognoscimiis : Templum enim
es?Quanquam ne Chrisliaiio quidem hoc rcclissiine Dei sanctum est, ait Aposlolus, quedeslis vos {lCor. ii;,
dixeris, cum Chrislus Thomam aposlolum dubilantem et, Obsecro ila(jue vos per misericordiam Dci, ul
1-7) ;
de sc aspcrnatus non sil ; scd quo .inimi (^jus viiliie-

exliibeatis corpora vestra liostiam vivam, sanciam, Dco
ribus medereiur, corporis suicicalricesoslendit : nec placentem {Rom. xii, 1) ; ctcaelcra hujusmodi. Proinde
dixit , Si disc'pulus es , crcde, si non crcdis, disci-
illa omnia fujurce nostrce fuerunt (I Cor. \, 6), siciit
pulus non es. Tu inilii lioc dicas , non de Cbristo du- idem dicit, et sjfpc commcmcrandum est : quia iioa
bilanli , sed de senlenlia , ulrum sit cjus, an subin- da;moniis cxbibebaiiliir, scd uni vero Deo, qui fccit
diicla. At, inquis, bcaliores appellat, qui non videnint cocluin ct lcriain ; noii tanquam indigcnti talibus, sci
el crcdideruiit ( Joan. xx, 27, 29 ). Hoc si ideo dictuin lempoia distingucnli, et jubenti praiscntia, per qii.e
pulrts, ut sine rarionc el jiidicio quidqiie cred;imus signilicarel fulura. Vos autem, qui ut seducalis et de-
oslo lu bcatior siiic sensu , cgo niibi conlcnliis ero cipiatis idiotas imperfectosque Llirisiianos , Pag!..-
ciim rationc bcalus audisse. nismum vos fingiiis delestari, edite nobis auctoril;'
« iii Mss., impnidculer. lom christianorum liijronini, in quibus vobis bolcii; ac
» Lr. Lugd. cl Vcn., ficri. M.
;
5i, UHEIX SEX rus [»i:ci.\ius. :,^

liinain rolcro ntqiic adtiraic pr.rceplmn sil. Veslcr Cbii^^tum nogcl; quo ibis? quid facios? Nonno evaii-
crjjo poiiiis crror Pagaiiisini) similis csl ;
qnaniloqui- gclicaiii aiiclorilaleiii qiiantis potueris viribus prajdi-
(Icin ncc Clirislum colilis, sedC!iri>li nomiiie noscio cahis?Miscr, illic scriplum est quod non vi§ cre-
qiiitl, qiiod vobis mciilicndo finxislis, el deos vcl iii dcre, iibi didicisti quoil ila crcdis, ut hoc tc ah ipso
islo coiiS|iicno caii) visibiles, vcl alios innumcrahi- Chrislo dicas aiidissc. Eccc nos iilmnKiiio crcdimiis,
les commcnlitios adoraiis. Qnihiis .piiaiitasnialibiis qiiia Evangclio saiiclo crcdimiis, ubi ulriimquc scri-
qiinsi vanis alqiic innnibus simulacris, non xdiculas |)tum cst; cl de Cbristo scripsisse Mnyscn, ci oinnos
f iliricasli^, scd corda vcsira (cmpla rccislis. qni antc Clirislum veneruiil, furcs fiiisse et latroiies.
CAPUT XI. — Kxiiîs a mc nl oslciidaiii qu cnain Vcnissc qiiippc ila vult inlclligi, qnia missi noii suiil :
scripêril de Cbri^to Moyses. Jain qiiidcm snpcriiis nain qui missi sunt, sicul Moyscs el sancti Prophe-
miilla demonstrata siint ; sed qnis possit omnia dc- Uc,*non antc ipsum, scd cum ipso vciieruni ;
qiiia
monsirare ? Pritsertim, quia si qiisedam commemo- non euin pcr suporbiam prxccdcre volucrunl, scd
rcm, paratiis videtur istc pcrvcrsus, vel in alium cuin per ipsos loquciilcm huiniliter portaverunl. Vos
^ciisiiin ea conari pervcrtcre; vel si rncril cvidcntia autein, qiii lucc Domini verba sic inlciligilis, scciin-
tlarioris vcrilais oppressiis. dicere se illa tan(|iiam dum veslrum inlcUecluin satis confitcmini iiullos vos
de mari sal.so suavcm piscem capcre : nec ideo se ad habcrc propbctas, qui vcnliirum Clirisluin propbela-
lo'ain Scripluram Moyseos, velut ad aquam marinam vcrint : et ideo vobis enm sicul voluislis, finxislis.
bilicndam cogi oporlcre. Quapropler snfficere arbilror Nam si aliqui veslri, quibus quidcm |)roplcrca fidcS
buic opcri, ul ea ipsa quiu rcprebcndenda dcccrpsit' habenda non cst, qiiia non nisi a vobis |)rofcruiitiir;
de Sciiplura legis llebrvorum, ad Cliristum pnedi- tamcn si aliqui sunl, qiios dicere audcalis prophctassc
(aiulum I
erlinore, si rccte intelligantur, osteiidam : Christum falsa carne vcntiirum, falsa morle passii-
ex quo saiis apparcat multo magis caetcra, vel statim rum, falsas cicatriccs dubilantibus discipulis obla-
proniiiitiata, vcl diligcnlcr ac veracitcr perscrulata, lurum ;
non dico cx hoc ipso qiiam sinl dctcslandi
tlu i>lianx' lidei convenirc ; si ea qu.c deridenda aique atquc fugicndi, quamquc non possinl cssc veraccs,
damiianda objicil inimicus, eis ipsis convincatiir quibus dc mendacio Cliristus placct : ul boc iion di-
(Iirisliana vcrilate damnandus. Qiiapiopter, o plenc cam, ccrlc ut diccre coeperam, secundiim islum intel-
omni ralliicia, cuin Dominus iii Evaiigclio dixeril, Si Icctuin vcstrum iures fuerunt ct lalroncs, qiioniani
crcdere.is 3loysi, crederetis et viilii ; de me eniin ille aiile Chrisliim veiicrunl, qiii cum vcnliiniin quo(|uo
tcripsil (Joan. v, 4G) ; niliil est quod le in iiigcnli modo pi\edicaverunl. Porro si illc inlcllcctus esl vc-
aslu I
Oiiluni fliigas, et cogi videaris iii alleruin e rus, ul ipsi ante Cbrislum venisse dicantur, qui cum
duiibus, nt aiit fulsum protiunlies capilu!iiin lioc, aul Chrislo, id esl, cum Verbo Dei venire noliicrunt, scd
mviiilaccm Jesiiin. Siciit eniiii lioc capiuilinn vcriim ciim cos non miserit Deus, mendacia siia honiiiiibus
esl, ila cl verax csl Jcsiis. Reclius visuni cst, iiKjiiit, allulerunl : vos quoque ipsi ,
quamvis posl Christi
tcriptoribus atcribere fahitalem, qiiam vcrilatis auctori passioiiem ct rcsurrectioiicm in hoc mundo nali fue-
mendaciuin. liane tu (Uiristum credis verilalis aucto- ritis, fures ct lalroncs cslis ;
quia priiisquaiii vos ipse
rem, qucm prcdicas cariiis, cl moriis, el vulnerum, illumiiiaret, ut vcrilatcm ipsius pr.-iedicarclis, ante
el cicalricum simulatorcm? Volo mibi oslcndas, undc cum vcnirc voliiislis, ut vcstram fallaciam jactaretis.
auclorem verilatis didiceris Cbrislum, si eis, qui dc CAPUT XIII. — lllic auteni, ubi ei diclum csl a
illo scripserunl, quoruin auctoritas rcceiiti memoria Judivis, Tu de le testificaris ; testimonium tuum non est
commcndata atque firmala in postcros cmanavit, au- verum; non mirum est, non te videre prosccutum
des ascribcre falsilalcm. Non ciiiiii vidistl Chrisiuin, 0111)1, ui dicerct de sc prophclasse Moysen : noii ciiim
aiii queiiiadmodum cum Apostolis, locutus est lccum, liabcs pium oculiim, quo id possis videre. Nam ccce
aui de ca-lo te, sicut Sanluin ,vocavil (Acl. ix, 3-7). idipsiim qund eis respondit : ncmpe, In lcge vcstra
Quid de illo senlirc, qiiid credcre possumus, nisi scriptum est, quia duorum liominum lesliinonium veruin
quod Scriplura tesiatiir? Porro si mcndax esl Evan- est. E(jo nim qui testificor de me, el tcstificatur de nie,
gcliiim dissciiiiiialiim cl iiolum omnibiis gcnlibiis, ct qui me misit, Pater (Joan. viii, 13, M, 18) : qiiid aliud
ab initio prxdicalionis nomiiiis Chrisli in Ecclesiis sonal reclc intclli^'ciilibus, iiisi illum tcsliiini nuinc-
nninihus iii tanio sanctilatis culniine collocatum riini in lege propliclico spirilu coiisccralum ct com-
/jii.c scriptura profcrri potest, cui dc Chri,to fidcs niendalum, ut ctiain sic prxniinliarelur fiiliirn rcvc-
'jahenda sit? Qiiid polciis proferre scriptum, quod lalio Palris cl Filii, qiioriim Spiritiis cst iii ill i inse-
loii illc qui boc iioii vuli credere, dical csse coiifi- parabili Trinilale Spiiilus sancliis? Idco scripluiu
•tiim, si tanla Evaiigelii notilia vciiit iii dMhiuin? csl, In ore duoruin vel trium testium slabil omiie ver-
CAPLT XII. — Ueinde suhjiiiigis, ipsum te aiidisse bum (Deut. xix, lo). Alioquin cl unus lcstis plenim-
iliceiitcm, furcs fuissc ct latrones omiies qiii vcnc- que vcruin dicil, ct plures plcniniquc inciitiunliir :
runi ante se (Joan, x, 8). Lnde illum audisti hoc di- potiusque crcdilum cst iii exordio fidci gciiliuin uni
cenicm, nisi ex Evangclio? At si hoc, quod ila crcdis
> velns codcx Bern.irdinorum parisit^nsiiiin liabot hic in-
cx Evangelio,' ut lanqiiam cx orc Domini audisse tc
scila (iux'(taiii iion inala, scilict-l .\on prwtcr tllinn re/ic- :
dicas, alius falsum cssc coiitciidat, alquc

licc dixisSe ruiii,quiu ciiin illovenerunt. i enturos prn conpsniitt/'b(it,o\c
Vynim hu c sumi la siinl c\ Aii^'usiiiii li acialu +j ia Jow.-
' Am. ct Ms»., scccrpit. IICUl.
,
»47> CONrilA FAUSTLM MA.MCII.l.L.M, S. AlU.fSTIM S24

;i|)i)Sl(/lo cvaiigcli/uiili, qiiaiii iwipiillK orraiililiiih :i noii po.ssuiniis, lioc libi in islo opore, si
potcro Do-
(|iiil)iis ipsc pcrscculioiioin |i:ilicl)aliir. Noii igitiir niiiio adjuvaiilc, qnod supcrius dixi, ul ea
bcr\abo,
fiuslra (|iioil:iiii inodo ('oiisccnliis csl islc iiiiiikmiis ipsa qii:c ad roprolKmdonddni cligis, ostoiidaiii dcCliri.
lcsliuiii : cl cuin lioc Doiiiiiiiis rcs|t(iii(Jii, co (|iioi|iic blo cssc con.scripla. Qiiin oiiam pniis ne dixoriin, ut
ipso iiilclligi voliiil dc bc proplieUissc Moyscn. An imperiti solenl, lioc ipsum salit este debere ad fidem,
forlc indc caluniiiiuiiiini, (jiiia non ai(, iii lcgc Dci, quia Clirislus dixerit de te scripsisie Moysen. Quod qiii-
scd, In lcgcirstia scr't\num esl? tJbi usilalain loculio- dcm si dico, noii ul iin|)orilu8, scd iit fidclis dico : non
lieiii Scripluiariim (|uis noii agnoscal? In lcije ciiiiii valcrc aulcin lioc ad convincciidum Ccntilcm vd Ju-
ve&lra dixil, voliis dala (II 7im. ii, 8, el Gulat i, il, dxuni, et cgo faleor; scd advorsus vds, (|ui quoipio
12) : sicul dicit Aposlolus Evaiigcliiiin siiurn, (juod sc modo iiomine Clirisiiano gioriainiiii, salis csse ido-
tainen acccpisse lcslalur, non ab liominc, sed pcr noum ac praivalidum, tuquoqiieetsi diulcrgiversalus,
rcvcl:ilioiiciii Jcsu Clirisli. Aii el Clirisliim dicilis lamen coaclus cs confilcri dicens, Nolo enim nune
iicgassc sc li;il)crc Palrcin Dciim, ubicunuiuc non ait, ad me respicias, quem ud credendum professio mea fe-
Palcr nosler ; scd , Puler vester {Mattli. vi , 26 cit ubnoxium, ul non possim non credere ei qucm seqiior:
32, elc.) ? Jam vero vocem illaiii, quain conimcmo- scd puta nos ciiin Judceo Iractare, ptila cum Centili.
rasii coelo delalam, IJic est Filius meus dilectissiinus, Quibus v('rbis ostciidisti, le intcrim, cum quo iidbl
crcditeiUi [Id. iii, 17, et xvii, 5) ;
quia vos non audi- iiiiiic rcs cst, (|iiia le ad crodendntn profcssiotua focit
slis, noiitc illi crcderc. Si aulcm ideo crediiis, quia obiio.tium, salis cssc convicluin de Clirislo scripsisse
eain in Scripluris sanclis litveiiistis, ibi est et ista Moyson ;
quia ipsum Cbristuin hoc dixisse, in Evan-
cui crcdere non vullis, de Clirislo scripî.ise Moysen; gelio scriptum csl, cujus tain pra;claram sanctamqiid
ibi aliae ixiultac, quibus parilcr fidcin derogalis: iicc auctoritatcin l.ibefaclare non audcs : quia cl ciini ij
timclis, niiscri, nc iia profanus aliquis dicat, islam ex obliquo aiidcs, diflicullalis tua; pressus angusiiis,
vocem omnino non sonuisso dc coelo ; et sicul vos et cerncns qu;inta ruina le obruat cum tibi dicilur,
conlra salutem gencris liumani, qnui omnibus gcnti- niilbim e.sse scripturam cui de factis ct diclis Cliristi
bus cvaiigciica aucloritatc confertur, ellain in vc- flagites esse credendiim, si Evangelio lam saiiele la-
.>li'.*im pcrnicicm argiimcnlamiiii, cum dicilis pro- crcdendum cssenon pulas; et liniens
leqiie notissinio
plerea non esse credendum, qiiod dixcritCbrislus de ne amisso Cbristiani nomiiiis pallio nuda vaiiit.is ve-
se scripsisse Moysen, quia si lioc ille dixisset, ncc Ju- stra oninibus conspuenda et dctcslanda ramancal,
daii tacere potuissent^ quin slatim, utpote maligni el rursus te saucium colligere conaris, etdicisqiiod istis
asluti, quwrerent quidnam iUud esset, quod de se a Evangelii vcrbis j:im te ad crcdendum profcssio tua
Motjse scripluni pularct : sic cl ille vaiius cl pcrditus fccit obnoxium. Sicergo lc inlcrim, cum qiio niinc
dicat, Si de coe!o vox illa sonuisscl, omncs Judyci qui ago, tcnco, fcrio, periino, id esl, errorem luuni at-
juidicrant, crcdiJi^scnt? Cur ergo iioii consideralis, quc fallaciam ; cl cogo faleri de Chrislo scripsisse
insaiii, sicut (ieri poluit ut ct post iliain coelestcin Moysen : qiiia boc Cliristum dixisse in Evangelio lc-
voccm dura Jud:coruni iiifideliias perniancrcl; itn gitiir, cui te ad credendum professio tua fccil ob-
fieri potuisse ul cum Cbristus dicerct de sc scripsisse i)Oxiu(ii. Cum Jud;co vero vel Genlili si mibi ne--
Moysen, boc magis maligna astulia timcnlcs unde ccsse fuerit dlspulare, jam supra oslendi quibus
conviiiccrcnliir aiidire, omiiino noii qiKcrercnl qiiid niodis pro meis parvulis viribus me agere oporlcre
deiilo scrijiserit Moyscs? existimem.
CAPUT XIV. — Scd hanc non solum sncrilegam CAPUT XV. — Nec illud nego de Christo esse
adversus evangelicam sanctiialem, verumetinm eiier-
prxdictum, quod tu lanquam facile refellendum ele-
vein ac dcbiiem csse argumentatioiicni senlit et Fau- gisti, ubi Deus loquilur ad Moysen, dicens : Suscitabo
slus; alqiie inlcntionem suam in illud potius con- iiiis Prophetain de fralribus ipsorum similem libi {Deut.
fert, eoqiie se plus tcncri dicit, quia omncm Moy- xviii, 15, 18). Nec me lua lauta et lepida antiibeta,
seos scripturam scrulaius nuUas ibi de Cbristo
quibus lulcuni sermonem quasi colorare ac pingere
proiibelias invenit. Cui cito respoiidco, quia non in- voluisti, ullo modo ab b:ic tidei veriiaic deterrent.
tolligit: ct si cur non intelligal quis((uam quocsicrit;
Comparans eiiim Cbristum alque Moysen, et cupiens
rospi)ndebo, quia inimico, qiiia advcrso '
animo le-
demonstrarc dissimilcs, ut ob lioc non de Clirislo vi«
gil quia non ideo scrulalur ut sciat, scd quod nescit,
;
deatur intelligendiim csse quod scriplum esl, Susci-
scire se piitat. Ha^c pr.-csiiniptio lumidx' arroganiiac Proplietam similem opposuisti tibimct
tabo illis tibi;
oculum cordis vcl claiulil, ul oinnino non videat; vel exadversomullacontraria, quod ille homo, bicDcus;
disiorquot, ut pcrverse videat, et aliud pro alio pro-
ille peccator, hic sanclus; ille ex coitu natus, liic
bcl aut improbet. Tu me, inqiiit, doce, quid est quod
secundum nos ex virgine, secunduni vos ve"o iiec ex
me forte legenlem prceterierit de Dco ac Domino nostro
virgine; ille offenso Deo occiditur in monlc, hic Pa-
memoratutn in Scriplura Moysi. Et bic cilo rcspon-
tri piplacens patiliir propria voluntale. Quasi vcro
deam, Tolum le pncteriil, quia totuni ille' de Cbri-
cum siinile aliquid diciiur, cx omni parte ntque cx
>io scripsit. Scd quia lotum disculerc el pcrlraclare emni modo siinile iiitclligatiir : quia ngn ca inntum,
qiuic uniiis cjiisdeinqiiu iialurx sunt, diciii)ii'r inierse
* Fditio Fr., averso.
» tidili, illad. \i .M-,^,, illc. essc similia, sicut geniini bomiucs, vel filii parenti-
s
52-, LIDEU Sl-XrUS Orci.MLS. 5iG
hui, \oI onines homines oinnibusliomiuil)US, in

qnan- pnrcl. Sod qniii ctus:^ lucrii, nl
dc peocalo cjns iJt
quod cl in nmilc vindic:indo Deuslo.inerclur?Quoni;im poHiciliis
inra homines sunt, similcs ulique sunl,
vel aibo- sumea i|.sademonslrarc ad prxnunliandumChiislum
cxieris animaiibus inlueri facillimmn est ,
laurus lanro similis dicilnr ve- |ierlinere, quie lu rc|)rebendcnda delcgcris;

ribus, ul olea olex, ,
l.ician»
possum, Domino adjuvanle, nt boc eliam quod
rnm eliam nalurx di^paris snnl el dicuniur mulia si-
sicut
irilico. Dc rebusadhiic in Moysi morte rcprchendisli, prophetiam fuiise de

iiiiiia, ut oUvac oleasler. et far
nam qnid tam ionge Chrisio reolc inlclligeniibus doceani.

proximis el allingonlibus biquor :
distans a Filio Dei, per qncm facla siinl oinnia {Joan. C.\rilT XVII. — Sicnt cniin mos cst divinorum
bpis? lamen in Evangcl.o iii Scripluris sanciis mysleriorum, utidembomo alias
j, 3), qnam pecus ct et
cl in Apostolo, aiiain alque aliam pro re ali(|ua sifjniricanda personam

bgilur, Ecce Agnus Dei (/6irf.,20);
Cor. x, i) qux nulio gerat; tunc Moyses populi Jiidiiorum sub Legc posili
Peira aulem erat Cliristus (I :
eoruiii aliquam siini- personain geiebat, euinque in pro|diclica pr;enuiilia-

modo qnisquain rccle diceret, si
susciperct. Qiiid eigo mi- lioiie lignnibal. Sicut crgo Miiyses |ielrain virga pcr-
liindinem nnllo inodo ille
non cst dcdignalus Christus lieri similis ipsi culicns dc Dei virlnlc dnbitavii iia iilc po, uUis, qni
r.nn si ;
M«y>i, qui similis factus esl ovi, qnam in cjns pr;e-

sub Legc pcr .Mi.ysen dala lcncbaliir, Clirisliim ligiio
nunliationcm pcr ipsum Moysen pnccepit Dens inan- (riicis afligeiis, euin Virlulcm Dci esse noii credidit.
ducai i a popnlo sno, ejusqne sangiiinem ad lulclam Scd bicut pcrcnssa pclri inana\il aqiia îliciilibus; sic
saluiis;!diiiberi, ct Pascha appcllari (ExQd. xii), qnod |daga domiiiicx' passionis elTccla est viia crcdentibus.
nuiic in Chrisio csse con plcinm ncnio dissimnhirc Ilabenms ciiim de liac re praeclarissimam cl (idclissi-
pcrmiuitur? Quapropler dc Scripturis agnosco dis i- niam voccm Apnsioli, cum inde loqiicrciur, dicentis,
milem, dc Scripluris mecum agnosce cl lu similcm :

Petra auteni erat Cfirislus (I Cor. x, 4). Ilanccrgocar-
non inde dis>imilcni unde siinilcm ; sed alia causa ii- nalein de Chrisii divinil;ite des|)cralionem in ipsius
illud; dum tamcn ntrumqne deinonstrem. Chrisii altitudine Deus niori jnbcl, cum niorlem car-
liid, alia
iJissimilis homini Chrislus, quia Dcus; scriplum cst nis Moysi in nionte iinpcrat fieri. Sicul enim peira
cniin de illo, Qui est super onmia Deus bcnedictus in Clirislus, ila ct mons Clirislns : peira hiimilis foriitu-
ta-cula {Rom. ix, 5) : el siinilis hoiniiii Cbristus, quia do, inoiis eminens niagnitiido. Qiiia siciit Apostolus
homo; qnia de illo ilidem scriplum esi, Mediator Dei ail, Petra erat Cliristus; ila ipse Dominns, Non pctest
et liomiiinm, liomo Christus Jesus (I rnii. n, 5). Dissi- civitas abscondi super viontem coustiluta (Mattli. v, 1
'.):
inilis pccauori Cbristus, quia scinpcr sanclns : el si- se scilicct monlem, fidcles autcm suos in sui nominis
niilis [jeccalori Chrislus, quia Dcus Filiimi sutim nii- gloria fund;itos assercns civitalcm. Prudcnlia cariiis
sii iii siiniruudinem carnis peccali , nt de pcccato vivit, cum lanquam pelra percnssa Chrisii huinililas
dainnarcl pcccatiim in cariic (Rom. vin, 5). nomini in criicc contemnilur: Chrisiuseiiim criici(ixus Jud.X'
ex coilii nalo dissimilis Chrislus, in (luantiim ex vir- scandaluin csl, Gcnlibus aulem slultitia. El prudentia
gine natus esl : scd homini nato similis Christus, in carnis inoritur, cum tanquam monlis cmincnlia Cliri-
quaiitiim el ipse ex femina naliis csl, ciii dicliim cst, stiis cxoelsiis agnoscilnr : ipsis enim vocalis Jiidjcis
Quod uascetut ex te sanclum, vocabitur EiHus Dci (Luc. ct Gr.cois, Clirislns Dci Virtus el Dei Saiiicnlia est
I, 5o). Ilomini pr.ptcr peccaluin suum morlno dissi- (I Cor. I, 23, 2i). Ascciidit ilaqiic Mnyscs iii monleni,
inilis Cbrislus, in quanlum siiie peccalo el propria ut carne inorlua vivo spiritu recipcretur : quo Fau-
potesiale mi.rluus est: scd rursus liomini mortuo si- slus noii ascenderat, ut carnales caliimnias mento
niilis Cbristus, in qnanlum cl ipsc vcia ni: rlc corpo- iiiorlna loqiierctur. Nonne i|isain pelram Petrus pcr
rismorliius csl. prudcnliam cariiis pcrciiti cxborruil, ciim Domiiio
CAPLT XVI, — Nec idco Moysi famnlo Dci dcro- passionem snam pixnuntianti ait : Absil, Domine, non
gaveris, qnia eum peccatorem fuisse, et olTciiso Deo fiet istud; propitius esto tibi? Ncqne enim popercit
suo in inonle occisum csse di.xi?ii (Deut. xxxiv, 5). hiiic peccato Dominus, cnm ei rctulerit : Redi reiro,
Noveral eniin ct ipse in Doniino ghiriarr, iit ab eo sdlanas , scandalum mihi es : non eniin snpis qiia; Dct
salvus fieret : a quo et ille qui dicit, Clmstus Jesus suiit, sed qita: sunl hominum (Malth. xvi, 22, 23). Aiil
t nil in hunc mundum peccalores salvos fucere, quorum ubi morlna cst ista carnalis diffidenlia, nisi in Clirisii
primus ego snm (I Tiin. i, 15). Arguitnr cniin Moyscs gloiificatinnc, lan(|uam in monlis alliindine? Nain
voce divina, quod cjiis lidcs ad aqiiam de pclra eli-
uiiqiic vivebal, ciim cnm timidc negarel : ot uliqiie
cicndam' aliquanliim liliibavcrit (.V«ih. xx, iO-12) :
mortua crat, cum eiim libcre pricdicaret. II;oc vivc-
quod ei cum peccalo Pclri poicst csse commune, qui
hal in Sanlo, ciim scanilalnm crucis detestaiis vasta-
in mcdiisfluciibussiinili fideidcrectndiibilavit (Matih. bat cbristianam fidem (Acl. viii, 5) : et nbi iiisi in illc
XIV, 30, 31). Vcrum absit nt credamus binc euin cs-e montc mcrlua cral, ciim j;im P;iuliis diocrci, Vivo
alicnalum ab xti^na societatc sancloruin, qiii cuin
auiem juin iion eijo, viiit vero in me diristus (Calat.
âncto Elia, sicul Evangelium loquilur, mcruit clari-
II, 20).
licalo in monie Domino assislere (Matth. xvii, t-5).
CAPLT XVIII. — Qiiid habes igilur, h.xrdica va-
Nam, nlin veleribus legimus Libris, cliam post ipsniu
nilas, iindc te piites possc convincerc, iion de Clnislo
peccalum, quanliim sit apud Dcuin mcrilum cjiis ap- Prophelam de
fsse prxdiotum, Snscilubo illis frntiibits
»
Am el viss cji iendam. ifsonun siiniiein tibi ; qiiamlo iic hii;r (juide«i pol«».
,
('
,,
5i7 rONlUA lArSTUM M \ MCII.iiUM, S AUGUSTI.Ni 8M

(|iio(l (lissimilcm osicnilis? Aliis ciiiin caiisi» ci nos noM crcditt illi : iiiliil enlin inblruhcl libi, nomen enim
siiuilcin oslciiiliiiuis. Aii qniii |)rn|iliit:i dicliis csl, (pii meiiin ett in eo {Exod. xxiii, 20, 21). Qnid cst hocT
Cl iiomo cssc (lignalns csl , cl t.nn niiill:i fiitiira |ir:i;- Pcrscrulclur Scripluras ill.is non jam Maiiicliacus
<
(lixil. ? Nisi fnrlc alind cst |)ro|ili('l:i, qnaiii lioiiio iiltra scd i|)sc cliam Jii(l;i'iis , ci vidi^Mt nlri;iii dc alii|U(
liiiiitanis conj(M:tiir:is riitina |)r:ciiniitiaiis? Undc ct Aiigclo Dciis dixcril, Somen mettm ett in illo, niiji d(
i()sc (lc sc ipso ail : Non esl i^ropliela tinc lionore, nt$i hoc, qucni introdiirtorcminpromissionis lerrain pol-
in piitria sua {Mallli. xiii, 57). Scd dc lc videro, qni licetnr. Dciiide qiixrat in homiiiibus quis Moysi suc>
lc coi:vicliim p;inl() :iiilc connsssns cs , cnin dixisli , ccssor inlrodnxcrit poiîilnm; ct iiivciiicl Jcsum : non
qnod le ad crcdciidnm tvaiigclin |)rofcssio tna fecil hoc ab iiiitio vit;c sn.i:, scd nominc inulato ;«ppella-
obiioxinm : Jnd;iiis ipsc pioccdal in mcdium, qul lum. Qui crgo dixit , Nomen mcum est in illo Jcsu
ccrviccm a jngo ('.lirisli iii:iic lilicram lollil , cl idco Ipse cst verus JcsuS, reclor cl dnclor populi in hxTc-
sibi adliuc fas pulat diccrc, Mcniilus esl Clirislus ve- dilatcm vitx- a'tcrn:c, sccnndum Tcstamenlum Novum,
stcr ;
niliii dc illo scripsit Moyscs. ciijns fignra erat Tcslamciilum Vctus. Ila quanlnm
CAPU r XIX. — Dical milii qiiem proplictam pro- altiiicl ad proihciicum a|>paraium, ncc gcri, nccdicl
niiscrit Doiis, cum ait Moysi, Sttscitabo illis Proplie- alii|nid possct insignius, qnandoquidcm res pcrducta
lam de fralribtts eoruni, sicut le , vel , similem tibi? est usqiic ad nominis cxpressionem.
Miilti ciiim proplict;ic poslca fucrunt , scd ulique CAPUT XX. — Supcrcst ut Judxus ille, si vult ct
iiiinm qiiciiidam inlclligi voluil. Ilic ci, crcdo, facil- in abscondiio Jud.Tus csse non liitera , sed spiritu
lime occurrct succcssor illc Moysi ,
qni popnlum cx {Rom. II, 29) ; si vult repuiari verus Israelila, in quo
iEgyplo librratum, in lerram promissionis induxit. dolus non est ( Joan. i, 47 ) , rccordctur in figura
Qucin cogitaiis , me .idluic fortasse ridcbil qnxren- illum morluum Jcsum, qni inlroduxil in lcrram ino-
tcm de qi:o dictum sit , Suscilabo illis Proplietam si- rieniium , et agnoscal iii vciitate vivum Jcsum, qiio i
inilem tibt ; cum Icgam quis in codcm mnnere populi duce inlrct in tcrram viventium. Talis enim jam non
illius rcgendi alquc dnccndi Moysi dcfunclo sncccs- accrbus resistct lam pcrspicu.x prophctix-, scd cx
scril. Qni cum me velnt impcrilum riserit ( lalis ciiim commemoraiioiic Jcsu qui iiitroduxit in illam proinis*
cl a Fausto dcscribitur), iion desinam hoinincm ad- sioiiis terram, niitis cflcclns, audict jam ipsuin cnjus
liuc eliam conipellare *, ct a sccuro risu ad curain nomeii ille babcbat , vcrins inlroduccntcm el dicen-
rcspnndeiidi revocare ,
quarendo at(]uc flagitando , tcm, Beati mites ,
quoniam ipsi liceredilale possidebuitt
cur eidem ipsi futuro suo successori, in cujus com- terram {Mallh. v, -4). Ilic jam ctiam ille Genlilis, tl
paralione improb:itns ost , ul non ipse introduccrct non nimis lapidenm cor li;ibercl, aut si ex iliis cfscl
jiopiiluni in lerram promissionis ; ne vidclicct Lcx lapidibus dc quilius suscilat Dcus filios Abralix (
Id.
pcr Moyscn noii ad salvaiidum, scd ad convinccndum iii, 9), nonne niiraretur in Libris antiquis ejusdcra
peccatorcm dala, in regniim cojlorum iiilroduccre gentis, cx qua naius perhibcrclur Jesus, lam evidcii-
putartHur {Joan. i, i7), scd gmtia el vcrilas pcr Je- tcm de illo conscriptam essc proplietiam , ul etiani
sum Clirislum facla : qnaram crgo a Jiid;co, cur ci- i:omen cjus cxprinicretur : simulque ibi advcriercl,
deni ipsi fuluro suo succcssori Mojscs nomen mul;i- non qucmlibel bominera pnrdictum fuisse Jcsum
veril. Vocabatur cnim Ause ', ct appcllavit eum Jesiim scd ulique Deum, cum in horaine illo qui regendo et
{Num. XIII, 9, el xiv, C). Ciir dcnique tnncappclla- inlroducendo in regnum populo conslitutus, mulalo
verit, qnaiido cx coiivalle Pliaian prcmisit ad eam- nomine Jesus appellatus csf, suum nomen incsse Deus
dem quo erat populus ipso duce vcnturiis ?

teriam ,
diccrcl , cumque angelum nominarel co ipso quod ;
Dixit enim vcrus ipsc Jesus Ei si iero, et prwparavno : mutalo nomine millebalur, magnum aliquid divinnin»-
vobis locum ; ilerum veniam et assumam vos acl we , que nuiiiianlem? Nuniium qiiippe grxce Angclura
{Joan. xiv, 5). Qua,'ram ctiam, ulrum non liuic fignrac dici ,
quis illa lingua vel tcnuiter tinclus ignorel?
ailcstolurpri.plicta dicens, Dcus ab Africo venicl, et san- Quamobrem quilibet Gentilis, si perversus ct pcrvicax
ctus de Pltaran {Ilabac. iii, Z) : tan(iu:im diccrct, lijiis csse nollet , non ideo Libros illos conlemnerel, quia
noininis veiiict Dc-us sanclus , cujus nominis crai illc essent Ilebraii, cujus gentis lcge non leneretur : scd
qui veiiit ab Africo de Pharan, id esl, Jcsus. lluc ac- cujuslibct gentis libros ideo magni pendcrct, qnia ffl
ccdit quod idom ipsum Dei Verbum inlelligilur loqui, eis tanto aiite conscripta inveniret, quaj suis jani tcin-
ubi proraittit eumdem ipsins Moyseos successorem, poribus impleta cognosccret : ipsumque Cluisium
per querri populus in terram piomissionis mitleretur, Jcsuiii non proptcrca spcrnerel, quia Hcbraicis litle-
nomiiie aiigeli cum appellans; sicut eliam bomiDcs ris praeiiuntiatum videret; sed polius eum, qui lilteris
aliquid iiuiiliaiitcs in Scripliira divina solent appel- quibuslibet, antequara inter homines nascereiur, pcr
l:iii : et ita dicil, Ecce ego miilo angclum meum ante tot volumiiia saeculorum ,
parlira aperlioribus lcsii-
(aciem luam, ut servet te ui via, el inducat te in icrram moniis, partira reruni gcstarum et serraonum figuris
]««»( juravi libi *. Ailende itbi , el obaudi euin , ne et sacramentis ila pracnuntiari coraraendariqne nic-
ruissct, cum ingenti admiralione ei devola icligione '
* Ain. Er. et aliquotMss., compcllere.

scctandum venerandumque ccnscret. Ita illi ex rcrnni
* sic v.ss. juxta LXX. At Am. el tr. jnxla Vulgalam, Fo-
eubatur enim usee l.ov., Focabalnr enim Josix. Cliristianariim jara prascnlalis cflcclibus , Libroru/ii
* i.ov.. quuin prapiiravi tiii. diti vcro alii ,ei i >:ss.. qiiam
luruit liii. « omncs Mss., et ilebila retigione.
;
h20 lAUV.K SKXTLS DLCIMUS. 330

propholia vera pniburcliir : cx Lihrormn vero pro- Cliri.-tum similcm non csso Moysi , ul iilam rcfcliorci
phelia Chrislus colemlus agiioscerolur. Vana ioqiii proplieiiim ;siceliam ul iianc rcfcllat, dicalClirisiiim
dcpuler, si iion ila f.icluin cst, si noii ila fil, si iion noii esse vit;im , vcl in conspcclii JmLrormn iioii ci
in enin (ideni per uiiivcrsum orbcm lcrrarum cormn- crcdcnliiim iion pcpcndissc. Ciim aiitcm hoc illc non
deni Lihroruiii rccilalione concurriliir. dixeril , ncc iiodic qiiisquam corum aiidcU diccrc ,
CAPLT XXI. — Unde niiraliililer islorum esl ri- niiiii esl ciir morcmiir iiaiic qiioqiie dc Domino ci
(Icndji vccordia, qui tan(|uam impossibilea iiobis qu;e- Salvatore nostro Jesii Clirislo faniuli ejus amplccii
riint, quomodo pcr Jud;c<iriim Libros ruicm Cliri^lia- proplicliam. At enim inicr c;vlcra malcdicia cl boc.
iiain veliidi^cere homo Gcnlilis, cuui laiila dcvolione positum c>{. Nuin idco iioii c>>t |iropliclia, ciimct c;e
ct lanla ccicbritatc omncs gcnies isloruin Libroruni tera , iiiler quo) posiliim est, nibii sinl aliud qiinm
licri discipnlas ccrn:il ' : eo ipso niniirum lorlius at- proplicti;c ? Aut ideo non cst de Clirisio propbclia ,
qiie liriniiis, qiiod cx niaiiibus inimicorum taiita dc quia illa qii;r in ca lcdione vcl pra^cedenlia vcl con-
Cliristo tesiimonia piofcruiiUir; in ciuibus idco Gcn- scqncnlia contcxunlur, nibil pcrlincrc vidcnlur ad
tcs qu;c creduiit, iiihii de iHo ad tempus possimt pii- Christum ? Qiiasi vcro quidquim sit pcjns inlcr male-
t.nrc connctuin, quia in eis Libris inveniuiit Ciirisluin, dicta, qii:e Jud.Tis pro merilo superb;c' impiciatis ac-
qnibus a lol s;vculis scrviunl, qui criicifixcruiil Cbri- cidcrnnt , quam videre vilam siinin , id esi , Filium
sluin, et quos iii lanio apice auclorilaiis bubcnt qiii Dei pendcnlcin, ol non crcdcro vil;e su;v. Mnlcdida
quolidie blaspliemanl Christum. Si eniin ab cis cniin , cuin cx propbclia dicunliir, noii suiil dc malo
proferrenliir priipliciiac de Chrislo qui praidicaut voio imprecaniis, sed de prxscio spirilu denunlianlis.
Christum , ab cis ipsis conricia^ pularcnlur : iiiinc Nam illa qiix de mnlo volo §iiiil, prohibcnlur, ciiin
vcro id cxponil qiii pr;cdical ,

qiiod reciiat qui dicitur. Benedicile, et nolile malcdicere (Roni. xii, li).
bbspbcmat. Ad uliquem namque usuin sanclo- ll;vc aulcm sa-pc inveniunliir iii scrmone sanclornm,
rum ordiiiotnr omnis c;ecilas impiorum a sum- siciit aposlolus Paiilus, Alexander, inquit , ccrarius
nio Dco, qui pio sui rcgiminis xquitate bene iilitur multa mala milii ostendit ; reddct illi Dominus secun-
etiam in:ilis, ut qiii suo arbilrio injusic viviini, illius dum opera sua(l\ Tim. \\, M). Nam illud tanqiiam
jiidicio jusle disponantiir. Lrgo nc tcsiiiiionia pro- siomacliaius ct indignalus etiam maleopinsse videliir
plictiu; Christi nasciluri , mira facluri , iiuligiia pas- Aposlolus, Utinani ct abscindantur qui ros conlurbanl
suri , moriluri , resiirrecturi , ascensuri ,
per onines (Galul. v, 12) I Qiiod ulique si considcres personam
gcnlcs Evangciium viUc atcrmo disseuiinalnri , ilii scribeiilis, nmgis cum eleganlissimo ambiguo bcno
linxissc crcdcrciitiir, qiii cum populis anniinliarent opiasse intclligcs. Sunl ciiiin spndoncs, qiii sc ipsos
magniMii nliquid acliiiii esl in usuni noslrum de infl- abscidcriinl proptcr rcgnum ccelorum (Maith. xix,
dclit:ile Jmkcoruni, ul iidem ipsi qiii hacc proplcr se 12). Qiiod in his quoque verbis Faiislus sapuisset, si
iioii iiabercnt in cordibus ,
propler nos iiabcrcnl in pium pnlnluin ad escas doininicas allulisscl. Sic eiiim
codicibus. Nec inde auclnrilas illis Libris niiuuilnr, sonuit forlnsse JiKhuis ,
quod diclum esi , Videbis vi-
qiiod a Jud.Tis non intelliguiilur ; imo et aiigclur :
tam tuam pendentem , el non credes vitw tua; ut inler
nam el ipsa coriini c;ecilas ibi prxdicla est. Unde niiiias vci dolos lioslium suorum vitam suani yi^lenles
inngis nou iiilelligcndo verilatem pcrliibent tcstimonium cx inccrlo pcnderc, vicluros sc esse non credercnl.
vcriiali : quia cum eos Libros non inlcllignnl, a qui- Scd filiiis Evangclii cum aiidit, lUc enim de me scri-
l)iis iion iiilclleciuri pncdicti sunl, cliam binc cos ve- psit , in bac ipsa nmbiguilale sentcii:i;c vidcl quid
races osleiidunt. PioiiheUc porcis projiciant, quid liomiiiibusinnuanl :
CAPUT XXIL, — Hinc est et iilud, cujus ambigui- stalimquc illi occurril vila honiiiium Cbrisliis pcndens,
late Fausius f.iililur : Videbis vilam titam pendentem, et cique non credenles Judjei, ob hoc ipsnm (piia penden-
noncredetviice tua: [Dcut. xxviii, 06). Qiix verba el lem vident. El aliusquidem aiiquis ciio dicercl, inlor
aliier posse inieiligi ,
pnlcsi aliqnis diccre : de Ciiri- cxlera mnledicla qua; iii illfi lcclionc ad oliMuid <le
sto aiitem non posse inlcliigi, ncc Faustiis ausus est Christo inlelligendum non pcrlinent , hoc solum ibi
dicerc, nec quisquam prorsus audcbit, nisi qni nc- csse de Clirislo,quod scriplum esl, Videbis vitam tuam
gaverit aul Clirisliiin essc viiam , aul a Jiul;cis visum pendentem , et non credes vila tuce. Neque eniin fieri
csse pcndeniein , aut eos iili non credidisse. Cum vero non posset ui iiiter diversa mnlcdicla qiirc impio po-
ct ipse dicat , Kgo ium vita (Joan. xiv, 6) ; et ciim pe- piilo prophetice pra;nuntiabaiilur, hoc quoipic ponc-
|>ciidissc coiislct aiite ocuios iion ei credentium Jiid co- relur. Sed ego, et qui inccum aliquanto altcnlius co-
riiin ; iioii vidco cur diibiiarc debeamus,id eliam de giinnl evangelicam illnm dominicamque scntcnliam ,
Chrislo scripsisse illum , dc quo Christiis ait , Ille

(liia iion ait, llle cniin et de me scripsit ; ut ei nlia qii;v.
enim deme scriptit (Id. v, 47). Proinde si quod scri- ad Chrislum non pcrlincnt, scripsisse crcdcretiir : se<l
pliim est, Sutcitabo eis Prophelam de fratribus illorum

ait, De meenimillcscripsit;\x\.ommm scriptur.-e illMS
iimilcm tibi , osiendcrc conatus cst Fauslus non posse intenlionem non nisi ad iiileHi>,'cndnm Cbrisli gratiam
dc Cbrislo iiiteHigi ,
quia Chrisliis Moysi similis non perscriilando consuleremus; cliain c;viera in illa lc-
est , et tamen ex omni parle convictus esl ;
quid optis (iione malcdicia proplcr Christiim praulicU cogno-
csi in iioc testimonio lal)orarc ? Aul cerlc, si nt dixil
• sic Am. cl lures Mss. Al Er cl l.nv., cernant. • Ediii, sufCTbia:. At Mss., SHpcrorc.
I
Sa?ict. ArotsT. VIIL (Unzc.)

, ;
S:^l CONTIM FAUSTCM M\ SUAUJiW, S. ALCUSTINI SSS

bt'iiiiUK : qiiod iiuiic oslciidcrc si vcliiri, niiiiis lorigiiin tnulti ab orienle occiderte venient, et recumbent
et cum
cril. Abrahum, il haac, et Jacoh in rrgtio castorum; filiiau-
CAPUT XXIII. — tliido lariliiiri al)C8l iil hoc quod tem regni ibunl in tenebras exlerioret
( Mallh. \i\\, 10-
F:msliis eoinincinoravil, pioptcrca non [icrlincat ad 12). Si ergo, quod ncgare Fausliis non potest, non
(^hrisliiin, qiiia inlcr cxtera nialcdicla posiluin cst coinmcndavit Moyscs populo Isncl Deurn, iiiHJ Deum
iil ncc ip-<a ca.lcra rccluin liabcanl inlcllccluin , nisi Ahraliam, ct Isaac, ct Jarob, cuiiiqiie ipsuiiiChrislus
ao Clirisli gloriain qua (,'cncri liuinano consulilur, ex his ct aiiis testimoniis sine dubilaiione
,
comincn-
propliclata rcferaiilur : qiianio magis lioc?Quod cl si dat non est conatus illum populiim
; averlcre a Dco
lalis rui.sscl Moyscs, ut aliiid cordc intiicns , id ore 8U0 scd idco rninatus cst eos itiiros in leiiebras
:
ex-
itindciel; facilius cuiii diccrcm proplictasse ncscii-n- lcriorcs, quod avcrsos vidcrel a Dco guo in ciiju* ,
teiii , qnam cuni audircrn populo Juda.oriim dicluin , regiio Gentesvocatas cx loto orbc tcrrarurn,recubitii-
Videbis vitain Inam pendeiilein, et non credes viloe lu(C , rasdicitcum Ahraham, etlsaac, et Jacob : nonobaliiul,
dc ClirisloproplicKilum ncgarcm. Ncqiiccnim liocin- qiiain qiiod (idein, tcniiissent Dci Abraham, et Isaac, et
liicltatur aniino (âijihas, qiiod cx verbis cjns inli lli;- Jacob. Uiiile cl Aposlolus dicit, Pnvidens aulem Scri-
clum cst, cuin Clirislum ul iniinicum pcrscquciis , ait plura, qiiiaex fide justificut Cenles Deut prcennnliuvit
,
cxpcdire ul uiiiis liomo morerctur, nc periret lola Abruha;dicens,ln semine tuo beuedicentur omnes gentfg
gens. Ubi Evangclista siihjtjcil, lioc eum non a se (Calat. 111,8); ut illiscilifel in semine Abrah.c l>eiiedi-
dixissc, scd cuin esscl ponlifcx prophelasse [Joan.xi, ccrentur, qui Abralia; (idem imilarcntnr. Non iglur
j19 31 ). Sed Moyses non erat (âiphas : quare illud Chrislus Israeliias a Deo suo voI<-bat avcrtere, scd eos
quod popiilo llebrxo dixil , Yidebis vitam tuam pen- potius qiiod abillo averlerenlur argucbat. Mandatoruin
dentem, el non credes vitw tua: ; non solum de Chrislo aulem aliquod eoruin quoc per Miyên dala siint, infre-
dixil, quod elsi nesciens dixisset, denullo aliodixisse gisse Doniinum qui arbilratiir, iion ininiin si lioc pu-
dcberel intelligi; verum eliamsciens dixit, Erateuim tal qiiod Jud;ci sed idco erral, quia
: in lioc errave-
fulclissimus dispensalor prophelici sacramenti, id est, ruiit et Judati. Ubi autein Fauslus commemoral ipsum
iliius sacerdoialis chrismalis , undc Clii isii nomen niandatum, quod Dominum infrcgisse vullcredi, ibi
agiioscimus : in qiio sacramento ,
quamvis homo pcs- opus est ut osteiidamus quomodo fallaiur, siciil jam
simus, Caiphas eliam nescicns potuilprophelare. Hoc supra, ubi oporlebat , ostendimus. Nunc illuddico,
qiiippe in eo egit prophelicum chrisma ut prophela-
,
qiiia si aliquod illorum maiidatorum Dominus infie-
ret : hoc autcm vita impia , ul ncscicns prophetaret. gissct, non etiam de hoc ipso Judaeos argiiisset : qui-
Quo itaque ore dicilur nihil de Christo prophelasse biis calumniantibiis quod discipuli ejus illolis manibiis
Moyses, a quo illud chrisma ccepit , nnde Chrisli no- manduc:irciit, et ob hoc excederenl, non mandatiini
men iniioluit , et unde Christum eliam perseculor Dei, sed tradiliones seniorum, ait illis, Ulquid et vos
Cliristi vel nesciens prophelavit ? transgrediiiiini mandatum Dei, ul tradiliunes veslras sta-
CAPUT XXIV. — Nain de malediclo pendentis in mandalum comincmorat, quod
tuatis? Ipsuinque Dei
ligno,jam quaiitum satis visum esl supra diximus. ,
perMoysen mandatum esse novimus. Sccntus qiiippc
Interficiendum aulem esse prophetam sive principcm Deus enim Honora palrem
ait, dixit, et malrem; ety
popuH , qui lilios Israel a Deo suo vellet avertere Qui maledixerit patri aul malri, morte morietur '. Vos
aliquodve infringere mandalorum , non adversus autem dicilis, Quicumque dixerit patri vel malri Mn-
,
Chrislum praecepisse Moysen, e'. ex his quae jammulta nus quodestex me proderit*, non honorabil patrem
,
cginius, salis clarum esi, et magis magisqiie consi- suum : et irriium fecistis verbum Dei propter vestram
deranli dicta et facta Domini nostri Jesu Ciiristi , ma- traditionem (Mallh. xv, 3-6). Qua in re videle quain
gis magisque clarebil : quia nec a suo Deo voluit mulla nos doceat, et Judros a Deo suo se non aver-
quemquam eorum Christus avertere. Deusquippe, tere ; etejus m^mdata non tantum se non infrin-
quem illis Moyses diligendum colendumque prscepe- gere, verum eliam illos a quibus infringerenlur,
rat ipse esl cerle Deus Abraham
, et Deus Isaac ct , ,
arguere el non nisi Deum per Moysen isla mandasse.
;
Deus Jacob quem Dominus Jesus Chrislus eadem

,
«omnêndatione commemorat, ejusqiie auctorilate

CAPUT XXV. — Qaamobrem quoniam nos credi-
mus omnia quae scripsil Moyses, ad Clirisli commcn-
Sadducseorum refellit crrorem resurrectionem negan-
dationem perlinere, quod isto opere quia demonstiare
tium , ubi ait , De resurrectione aulem nwrtuoruni non
non possiimus, polliciti sumus in iis hoc osiendere,
legistis quid Deus locutus sit de rubo dd Moysen , Ego
qiiae Faustus dc ill;i scriplura refellendâ vel vitupe-
sum Deus Abraham, et Deus Isaac, el Deus Jacob?
landa delegerit, recte a nobis dcbilum exigilur, ui
Non est Deus mortuorum, sed vivorum (Mallh. xxii,
hoc etiam, quod praecepil Moyscs interficicndum esse
31, 32, et Luc, xx, 37, 58) : omncs eniin iUi vivunt.
proihelam sive principem qui eos a Dco suo vcllet ,
Opportune itaque eadem voce nunc convincuntur Ma-

averlere, aliquodve infringere mandatorum , osien-
nichsi ,
qua lunc convicti sunt Sadducaei : nam el
damus ad custodiendam (idem, quae in Ecclesia Clni-
jpsam resurrectionem alio quidem modo , sed tamen
sli discilur, perlinere. Videbal quippe ille spiriiu
etiam isli ncgant. Ilcm cum fidem Cenlurionis lau-
* Am.F.r. et cisterclensis Ms., morte moriatur.
dans dicerct, Anien dico vobis, non inveni tanlam fidem * Er. Lu^'d. el vcn.: Munus quod est ex me tibi proû.
»« /irae/; adjecil elait, Dico autcm vobis, quouiam vuigain, mioius quodcianque est ex me libi vrodeiil. u.
;
335 I.IBER SEXTUS DECLMLS. 551
piophclico cl Deo sibi loqucnlc, niultos exsurrccturos erunt ; ot vide non le osiendihsc nulla nos alia datii-
lixrelicos ilivcrsoruin erroruin inagislros advcrsuin ros. Vide etiain quam niulla alia jam supra dederi-
dociriii;ini Chrisli, qiii non eum Clirisliim praidica- mus, ct quid hinc conficiatur adverte ; scilicet noii
renl qui verus est Clirisliis. Ille eiiim verus est ,

qiii csse falsum ,
quod in Evangelium Chri^luin dixissc
por prophelias. per eunidein Moyse» c.x'terosquc san- logimus, Si credcre:is .tloijsi, creilerelis el milii ; de me
clos ejus genlis edias, prxnuiilialus esl. Qnisqiiis enim ilte scripsit. Et Evangelii quidcm lam cmincns
ilaque aliuin docere vellct , ipsum iiilerliciciulinn esl aucloril:is ot tam fiindala verilas, ut ctiamsi nos
Moyses prxcipiebal. Quid aiilem nunc aliud agii liii- propter tardilatem inlelligcuti;c iiostru; niilla invoni-
gua caiholica, nisi ul spiriluali gladio ulriusquc Tc- remus a Moyse scripta do Chrislo , non soliim csû
stamcnli acie bis aculo iiiti rlicianlur oinnes qni nos ali(|ua , scd ad Cliri^liim oninia pcrtincro qu:o srri-
a Dco nostro voluiit avcrteie, aliquodve iiifringoro psit, quia ikiii ail, Kt do ino scripsit ; scd, l)e me ilte
inandaloruin ? Inler qiios pra-cipue cadil ipê Maiii- scripsit ; crcdore debcremus. Nunc autcin elsi dc isto
clixus, cum ejus error asserta Legis et Prophelarum Evangelii capitulo, qiiod absit, dubitandum essct,
veril;ile periniiiur, volontis iios avertore a Doo noslro, compertis tam mullis in scriptura Moysi de Clirislo
Dco Abiaham, ei Isaac, ol J.icob, quein Chrisius com- lestimoniis , onmis illa dubitalio tollerctur : ct quia
nieiidat ; et vobnlis infriiigere mand.ita Legis, in do capitulo Evangclii dubitandum non c^t , ctiamsi
quorum cliam hguris Chrislum prophcialum esse illa comperla non essenl, esse lamen creJi opor-
cognoscinius. tcret.
C.vrLT XXVI. — Jain vcro illam complcxionem CAPIIT XXVII. — Nam illud qiiod adjuiigis, dissi-
uuum oblusissimam '

an rr;iuduleiilis>imam dicam, milem fuisse trudilionem Christi atque Moyseos ; et idco
iiescio ; crit enim Fauslo ingenium : u»ide m.:gis non fuisse verisimite, ut si crederent Moysi, crederoiH
nrbilrur oum nobulam injiccre vuluisse ininus allento el Christo ; imo iUud potius esse consequens , ul si
leciori, quani non vidisse quod dicam * : ait eniin, alteri Judwi credercnt , atleri neccssario rcpugnarent
(Juod si Ihtc de Christo mininic scripsit, aul a[ia dabi- non utiquc diccres, si tonsideralionis ociiluin paiilu-
tis , aut nuUa erunt. Haic propositio vcra est, sed lum attolleres, orbcmipic lcrrarum sine conlenlionis
consequcns^ erat ul ostenderel el hacc de Christo ini- cxcitale conspiceres in hominibus doctis atquc indo
ninie scripla esse, el alia dari non posse. Nihil aulcm ctis, Grxcis et B.irbaris, sapicntibus et insipientibus,
horuin fecil : quia et h;oc nos oslendimus ,

quoinodo quibus se debilorem dicebat Apostolus {Rom. i, 11)^
de Cliri&lo accipi possint ; et suporius alia iiiulla el .Moysi et Chrislo simul credcntem. Si ergo no^j
dedimus, qu£ nisi de Cliristo iniellectum habcre non eral verisimile iil Judaji Moysi et Christo paritcr
possinl. Non esi ergo cur concludas. Fauste, nulla crcdcrciit , mullo niinus vcrisiniile cst iit orbis ter-
esse a .Moyse scripla de Chrislo. Allcnde enim quid raruin Moysi cl Christo pariler crcdat. Ciim vcrO
dicas : Quod si liwc, inquis, winime deCliristo scripsit, vidcamiis oiniies gcnles ulriqiie credero, et illiir:»
aut alia dabitis, aut nulla erunt. Verum dicis. Proiiide, prophetiam cum Evangclio hujus convcnicnlem fide
(|uia eLhaec de Christo , vel propter Chrislum scripta robustissima el celeberrima reiinerc , non ad aliquid
dociiimus, et alia miilia dodimus, argiimentalio tua impossibile gcns una vocabalur, cum ci diceretur,
pulius nulia erit. Et ha;cquidem quuc commcmorasti, Si credcretis Sloysi , crederelis el mihi : poiiusquc est
quamvis non obtiiiueiis, saltem conalus es ostendere miranda et vehemenlius arguenda duritia Judx-orum,
non esse scripta de Chrisio. Quod auiem subdidisli, qui hoc non fecerunt ,
quod totum mundum fecisse
Aut alia dubilis , aut nulla erunl ; prius demonstrare conspicimus.

debuisti, alia nos dare noii possc, ut securus inferres CAPUT XXVIII. — Nam quidquid dicis de sabbalo,
nulla csse. Nunc vero tanquam libellus tuus surdos et de circumcisione carnis, et de dilTcrentia ciborum,
auditores vel cxcos leclores esset babilurus, ul nullus aliam fuisse traditioncm Moysi , aliud pcr Chrisluni
adverleret quid prxtermiseris , cuciirristi dicere : Si didicisse Chrislianos jam supra oslcndimus quia,
;
nulta fuerint , nec Cliristus poluit asseverare quod nus- sicut dicit Apostolus , Hwc omnia figuroe nostrm fue-
quam est ; ita , si Clirislus hoc minime asseveraveril, runt (I Cor. x, 6). Non ergo diversa doctrina esi,
capitulum hoc faLuin esse constiteril. boniinem se scd diversuin tenipus. Aliud cnim erat quo hxc
,
cogilanlem dictorem, el aliiim non cogitantem con- oportebal per figuratas prophetias pra^nuntiari ; ct
tradictorem ! Ubi est acumcn tuuin ? An in mala aliud est, quo h;t;c jam oporlet per manifesiam vcri-
causa non pusses aliter? Sed mala causa lc vana lalem reddilamque adimpleri. Sed quid mirum si
loqui coegit : malam vcro habere causain neino le

Judxi carnaliler inlelligentes sabbatum, Christo, qui
cugit. Quid si cnim alia dabimus ? Certc utique noii jam hoc spiritualiter insinuabal, repugnaverunt ? Tu
eriint nulla ,
quia erunt aliqua. Et si erunt aliqua, Apostolo respondc, si potes qui vacationem ipsius
,
poluit Chrisius hoc asscvorare quod est. Iia, si Cliri- umbram futuri esse tesiatur {Coloss. n, Ifi, \1).
diei
stiis hoc asseverare poluit , capilulum illud evangcli- Sed si illi restiterunt Christo, non iniclligonles veruiii
cum falsum esse non conslat. Hedi ergo ad proposi- sabbatum, vos ei nolite resistcre, el inlelligile vcrani
tioBem tuam, qua dixisti , Aut alia dabitis, aut nuUa innoceniiam. Nara eo ipso loco, ubi praccipiie desiru-
ctor sabbati putatur Jesus, cuin discipuli ejus por
iQ ll&s., obtunsissbnam. F.t passim obiunsus, pro obtusus.
* kxa et codex unus \ aiicanus, dicat. segciero transeunies ct esuricntes vcllcrent spicas ot
SS.I rONTIlA FAUSTUM M\M(:il.t:UM, S. ACGLSTIM 53«
('(fcrffiil, imioconlis «*os dixil , r<"-(>oiirlr'iis Jml i is, tnba, el ntorlni rchurgcnl incorrup.i, ei not i.nmulubi-
Si itciretis (fuiil sil, Miscricoidiam votu '

tinam nairiji- nvir. Opoilel enim corruptibite hoc indufe incorru
fium, nunquam condnmnmselis innocentes (Mallli. xii, plionem, et niortuli: lioc induere immorlalitalem I (,«r.
(
7). M:igis cnirn osiiri(iiirmin mis(Tcri (lcl)iieninl, (]nia XV, li0-r}7>). Ul ergo induatur immortalilalc, exuiliir
hoc illi coacli fainc rccciiinl. A vohis :iiilciii (|iiis(|iiis niorialitiitc : hoc cst circumcisionis mysleriuin ,
qiiic
vnlscril spic.is , noii cx Iradilionc (ihrisli, (|iii lianc octavo die ficri jussa est {(jcn. xvii oclavo
, 12) , et
iiinoccniiain vocat, scd cx iradilionc Maiiicli;ci lioini- (lie, id c4, d<>riiifii(o jkjsI 8:ibbaliim jam in vcriUitc
cida depiilnUir. An forle niiscricordiam ci.sdcm spicis a Domiiio implela. Undedicitur, Exuens se carnem,
cxhibucrunl Aposloli , iil inde nicnibra Dci niandii principatuB el polestates exempUitit. Per haiic criini
cando piirgarciil, sicut vcslra falmla esl? Vos cigo iiiorlalil;ilcm nobis invidic di;«Ujli(;:c pot(.'statcs doini-
crudclcs, qni lioc non facilis. Sed vidcliccl novil nabaiitiir : ipias cxcmplassc dicliis -e.fil, qiiia in s«
Fausius dcsiruerc sabhatum ,
quia scit virtulem Dci ipso capite nostro pr.-cbuit exemplum ,
qiiod in tolo
semper alque inraligabilitcr opcrari. llli hoc dicaiil, ejus corpore , id esl, Ecclesia ex diaboli potcsiaie
qiii inlelliguiit Dcum sinc tcmporali voliintalc iiiii- libcranda, iii iiltima resiirrectione complcbitur : li;cc
vcrsa leuipora facienlem. Hoc ad vos mullum cst, cst (ides nostr:i. Elqiioniam, siciit tr^stimoiiium pro-
qiii Dcl vcstri rcquiem rebellatione gcntis lcnebra- phcliciim Paulus comniemorat, Justus ex fide tieit
rum pcrhlbelis excussam, el hostium repcntino im- (Rom. 1, 17 , llabac. ii, 4); lia-c esl jnstificatio nostra.
pelu pcrtiirbalain. An cx acterno pracvidens hoc fuiu- Morluiiin (piippe Cliristiim cl Pagaiii credunt : resur-
rum, nunqiiam hahuit rcquiem quia nunqiiam ,
sccii- rexisse aiiteiii Chrisluin, propria fides est Christiano-
rus fuit, qui se cogilabat lam grave bellum ciim tanta rum. Si etiim confiiearis , ait Aposlolus, in ore tuo
nienibrorum suoriim labe damnoque gesluriim ? quia Dominus est Jesus, el credideris in corde tuo qnia
CAPUT XXIX. — Cjrterum illud sabbntum ,
quod Deus illum suscilavil a mortuis, salvus eris (liom. x, 9).
imperite alque iinpie deridctis, nisi el ipsiim inlcr Qiiia crgo ex isla resurreclionis fide juslificamur,
prophciias qu;e de Chrislo scripta; siiiil , haberct ideo et illiid de Chrislo apostolicum est, Quia mor-
intellcctum , non ei Christus sic attcstaretur : qiii
tuus est propter delicta nostra , el resurrexil propter
cum propria voluntale, sicut ipse in ejus laude po- justificationem nostram (Id. iv, 25). El quia ista re-
siiisli, pateretur, ideoque lcmpora passionis ct resur- surreciio quce credila nos jiistificat , illa octava dici
,
reclionis su3C halierel in polestaie id egit ul caro

, ,
circumcfsione figurata est ;
propterea de ipso Ahra-
ejus in sepiillura sabbalo rcquiesceret ab oinnibus
ham, cui primum t.^âdita est, dicit Apostidus : Et
operibus suis, ut lerlio die rcsurgens, quem domiiii-
signum accepit circumcisionis, signaculum justilice fidei
cum diciinus, qui posl sabbatum numcratur octavus,
(Ibid.,\\). Ergo el isiam circumcisionem inler alias
eliam circiimcisioncm octavi diei ad se prophelaa-
figuras propheticas de Chrislo scripsit Moyses : de
<lum perliiiere dcclararel. Quid eniin significal cir- quo ipsc dicit, De me enim ille scripsit. Quod autem
cumcisio carnis? Quid , nisi exspoliationem mortali-
dicil Dominus, Va; vobis , Scribce et Pbarisan liypo-
latis, quam de carn.ili generatioiie portamus? Propler
crilce, qui circumitis mare el aridam, facere vnuni
lioc dixil Apostolus : Exuens se carnem principalus
,
proselytum ; cum et feccriiis eum ,
fxilis eum filinm
ei polestale- exemplavit, ftducialiter Iriumplians eos in
geliennce duplo quam vos eslis : iion qiiia circuuK idi-
sanelipso {Coloss. ii , 15). Quod enim dicit exuisse se
tur, dixit, sed quod corum mores imitalur, a quibus
cariiem, eo loco carnein mortalitaiem carnis inlel- imilaiidis cohibet suos , dicens Super Cailiedram
,
iigimus, sccundum quam proprie coipiis hoc caro

Moysi sedent Scriba; et Pharismi : quw dxcunt, facite ;
iiominatur. Qua; mortalilns proprie caro appellaia quw autem faciuni dicunt enim non
, facere nolite : , et
est, qiiia in illa rcsurreclionis immoriarnale nou
faciunt (Matih. xxiii, 15, 2, 3). Iii quibus doiiiinicis
cril propterea scripliim cst, Cajo el sanguis regnum
:
verbis iitrumque debetis advertere, el qunnlus honor
Dei non possidebu7it. De quibus vorbis solelis calu-
dclntiis sit doclrinre Moysi cujiis cathedra etiam
, in
inniari fldci noslra; qua cicdimiis hujus corporis
,
niali scdeiites , bona docere cogebantiir ; et unde
luliiram resurrectionem, quae in ipso Domiiio j;ini
fierel proselylus filius gelieiinac, non sciiicet a Pliari-
prcccessit, dissimulanles ea qus sequunlur, in (luibus
sa!is verba legis audieiido, sed eorum facta seetando.
apcrle Aposlolns quid dicat cxponil. Volens enim
IIoc ergo dici posset lunc proselyto circumciso, qiiod
oslendcre quid co loco dixeril carnem continuo ,
Pauliis dicit : Circumcisio quidem prodest, si Itgem
subjecit : Neque corruplio incorruptionem possidebit.
custodicis (llom. ii, 25). Quia vero ille iii non custo-
Hoc enim corpus, quod propler morlalitalem propric gchen»
dieiida lege Pharis;cos imilabaiur, fiebat filiiis
caro iiominalur, nuitari dicit in resurrectione, ul jnm nic : propterea quantum arbilror, duplo quam illi,
,
non sil corruptibile atquc mi rlale. "Quod ne putetur quia hoc negligebat implcre qiiod propria volnntale
noslra suspicione dici , ipsa ejus qiue sequuntur ver-
susceperat, non ex Juda;is nalus, scd sponle Judicus
ba coiisulile. Ecce , inquil , niyslerium dico : omncs
f.iclus.
non tamen omnes iminutabimur.
quidem resurgemus ,
canet enim
CAPUT XXX. — Quid autem diccre voluisti, sine
In alomo, in ictu oculi, in novissima tuba ;
respcclu injuriose ,
quod Moyses helluonis in niodum
»Lov., misericordiam malo. Edili vero alii et Mss., mise- disceplalor sedet jubetque alia quidcm abliguriri pro
,
ricordiam volo quam sacriticium : juxta grfccum, Osee,
cap. G.
mundis, alia vero pro immundis ne contingi quidem!
,
33/ LIBEU SEXTUS DECI.MUS. 5J8
cuiu ad helluoiicin hoc magis peiiincal, ul luilla dis- quc enim lixc propter continentiain disciplinanu|ue
cernal ; aul si discernil, suaviora cligal. An hoc ideo doniandi corporis tangcrc prohibelis , sed (|uod iin-
dicis, ul imperilis conlinentia tua vehit ab incunle munda sint : nani ca sordes ct fol gcniis tencbrarunt
rlale miranJa videalur, qiiasi ncscieiilis , vel jain esse pcrliibetis . conlra .\postoInin dicontom , Omnia
oblili , <juanio jucmidius sapial porcina , (luain verve- mundu mundis {Tit. i, 15). Ecce (jiii aiulont dicero
cna? Sed qiiia el isla Moyses (iguris proplieticis de Chrislum indiircrentiu} ciboriiin magistrum , discipii-
C.hrislo scripsit, in animaliuin carnibus sigiiilicans los laincn suosab iis probibuisse ,
qu:c iminunda ijisi
hi>niini-s, vel iiicorporandos Clirisli corpori , ([uod piitant. Ostenditc ubi ista a discipulis siiis removoiil,
t-Mi Kcclesia ; vel respuoiidos ; vns (|iiOinie intor iin- f.illaces, improbi; verumtaincn Dci vindicis providon-
inunda liguravii ,
qui proplerca ndci c:ilhoIic;u non lia ila cxcati , ul ctiain coinmoncatis nos unde con-
convenitis, quia nec ruminatis vcrbum sapienliic, el vincamini. Nam vim patior ab animo mco , nisi totiiin
duo Teslameiiia , Ycliis el Novuin , iion concorditer ipsuin Evangelii capiliilum, quod islc advcrsnm Moy-
dislinguentes lanquam gcminam ungulam iion haboiis. scii opponeio voliiil, inspicicndum inseriicro : ut ibi
Quis autem feral te qiioque Adiiuanli vcstri fallaciam videamns (|uain falsuin sit, quod prior Adimaiitus, el
iion puduisse sectari? niodo Faustus dixit, Dominum Jesuin a discipulis suis
CAPLT XXXI. — Dicis eiiim ct tu , Cliristum sic carnes vescendas rcmovisse , easque vulgo sxculari-
docuisse ciborum indifferentiam , ut a suis quidem disci- bus concessissc {n). Nempc cum rcspondisset calu-
pulis omnes carnes penilus removeret , sivcularibus vero niniantibus quod non lotis manibus maiiducarcnl, ila
vulgo concederet omnia qu(e possent edi; alque assevera- scqnitur Evaiigelium : Et convocalis turbis , ait illis ,
ret quod eos nihil in os intrans potlueret ,

quia quoe de Audile cl inteUigite. Non quod intrat in os , communi'
o:e impudenter procedunt, ea sola sunt qua: polluant cal hominem ; scd quod procedit de ore , communicat
hominem. Iloic verba liia sunt, tinto iinpudenliore ,
hominem. Tunc accedentes discipuli , dixerunt ad eum :
i|nanto aperliore mendacio deproinpta et exprcssa. Scis quod Phariscei audito hoc verbo scandalizati sunt ?
Prinio quia secundum Chrisii scntcnliain , si ca sola Hic ccrte a discipulis compellatus , debuit eos , sicut
polluuiil homincm qu« maia ex ,
ore procedunl ; cur isti volunl, proprie docere ab omnibus carnibus absli-
et discipulos Christi iion ca sola polliierunt , ul non ncnduin, ut illiid quod siipra dixit, Non qnod intrat
eos ' lanquam ab iminuiidis carnibus essct nccessc in os, communicat hominem; sed quo4 procedil de ore ,
prohiberi? An sxcularcs homines noii poliunntur his liirbis dixisse viderelur. Sequalur crgo Evangelisla ,
quae in os intrant, scd his qux ex ore exeunt? Ergo ct dicat quid jam non tiirbis, sed discipulis rcsponde-
munlliores sunt adversiis immunditiam quam sancti, rit Doniinus. At illc respondens ail : Omnis plmitatio
si sauclos et ea qux intrant, et ea qu£ excunl possunt quam non planlavit Pater meus coeleslis , erudicabitur.
inquinare. Vellcm autcm isti mihi dicerent , quid Sinite illos , caci sunt duces cwcorum. Ccecus autem si
nianducabat ct bibebat Chrisius, qui in comparaiione ccecum ducat, ambo in foveam cadunt. Hoc uliquc idco,
Joannis non manducantis neque bibenlis , se dixit quia traditiones suas volentes statucre, mandata Dei
inanducantem et bibenleni' Cum eiiiin argueret per- non intelligebant. Sed nondum quaesierant discipuli a
verîtatein hominuni, utrobique calumnias inquiren- Magislro , quomodo ipsi quod turbis dixerat, accipere
tium , Venit enim , inqiiit , Joannes non manducans ne- deberent. Ecce ct hoc lit : nam contexit Evangeli-
que bibens , et dicunt , Dcemonium habet : venit Filius sta , cl dicit , Respondens aulem Petrus, ail illi : Narra
hominis manducans et bibens, el dicunt , Ecce homo vo- nobis parabolam istam. Ilinc inlclligimus Petrum pu-
rnx et vinarius * , amicus publicanorum et peccalorum lasse , non proprie , nec aperle Dominum locutum
(Malih. M, 18, 49). Et Joannis qnidcm escam et po- fuisse cum diceret , ISon quod intrat tn os , coHiHiiini-
linn novimus : non enim dictum est quod omnino non cut hominem ; sed quod procedit de ore : sed , ut solet
biberei; sed quod vinum etsiceram iion bibcret [Luc. obsciiritate parabolu; aliquid signilicare voliiisse. Vi-
I, 15) : bibebat ergo aquam. Cibus autein ejus non deamus ergo iitriim jain secretius discipulis inlerro-
oiinrmo nullus erai , sed locustse ct mel silvestre g^ntibus Iioc dicat, quod Manich.-ci volunt, immundas
{Matth. III , 4). Unde ergo dictus est non manducans esse omnes carnes, nec eos aliquid earum debere
iieque bibens, nisi quia illo victu quo Judiei ulcbantur, coniingerc. Quid, quod exprobrat quod apertam suam
ille noii ulebalur? IIoc ergo Doiiiinus iiisi uterelur, locutionem nondum intellcxerint , et proprie dictuin
non in ejus comparatione manducans bibensque dice- parabolain putent? Sic cnim sequilur : At ille dixit :
rttur. An forle idco quia pane et oleribus Dominus Adhuc et vos insipientes eslis , et uon intelligitis quia
vcscebatur ,
qiiibus Joannes non vescebatur ? Miruin omne quod in os intrat , i« ventrem vadit, et in lalrinam
si non man<fucan$ dicilur, qui locuslas et mel com- emitlitur : quce aulem procedunt ex ore, de coideexeuni,
odit ; et manducans dicitur, qui panc atque olere con- et illa cotnmunicant honiinem? Nam de corde exeuui
tcntus est. Sed de cibis suspicamini quidquid vultis ; cogilationes mulce , homicidia , adulleria , fornicatio-
(orle bibens et vinarius * non diceretiir, nisi vinum bi- nes, furta , falsa testimonia, blasphemice ; hwc tunt qua
beret : cur ergo el hoc vos immundum putaiis? Ne- coinmunicant hominem : non lolisaulem manibus mandu'
care , non rominunicat hominein (Mnlili. xv , 10 20).
• uteos; oraissa aegante particula, (iiiam ex jrobai
l-uiiii,
liottr Mbs. adilkliinus.

' Kr. l.u;;(l. ct ven., ii/m")ja.
CAPUT XXXil. — Corte jam manifcslaia raWacIa
Sl.
* Vs. Lngd. eivcu. liiutnnu. M. (d) Supra, lit>. ojatra Adimuuiuni, cap. lo.
,:, ,
53D CO.NiHA FALSTLM MA .MCIIAllM, S. AUGUSTI.M 3i«

coiivicla disccdil ; ccrlc jam cl.'irum csl, nnn uliiid liac cs ? Ipsc quippe videris quid dc te scntias ,
qiii le iil
de rc turbas , aliud sccrcto discipuios noiniMuin do- Centilcm vcl Jud.Tiim doceri de Christo expelis : ego
cuiBsc : ccrlc siiic diiliilalionc porspicitur Manichutos lymen nequc lioc defiigi , cl oinnes tibi adilus errori»
polius csse incndacos alquc failaccs, non Moyscn, non qiiaiiiiiifi potiii claiisi. Ncc illiid sivi palere pr.-ecipi-
Clirisliiin , non Tcstamcnii iilriiisquc doclrinain il/i tiuni ,
qiia vos ccci miilitis, dicentes falsa esse iii
figuratain, liic rcvclatam ; ihi prophelatain, hic pra;- Evangelio, sicubi vcsira h.cresis exitum non invene-
t>ntatam. Qiiomodo ergo corum Catholicos ser- nihil rit : ut vobis nihil remancat, quo rcdire possixis, unde
vore pulant, quK Moyses scripsil cijm omnia pror- , Christo crcdalis , uhi v(d)is Iij;c vox pestilentix non
sus ohservcnt non jam in figiiris scd in eis rebus
; ,
possit oppoiii. Quiii eliain sic tc doceri cupis , ut
quas ilhc figurx signilicando pru;nunliarunt? Ncqiie chrislianuin Thomain, qiicm Chrisliis de se dubiian-
eiiim, si aliud tempus esset scribendi , aliud lcgcndi tem non est aspernatut , ted quo animi ejus vulneribut
recte diceremus Scripluram illam non observare le- mederetur, corporit tui cicatricet ottendit. Haec vcrba
clorein, (|uia et ipsc characleres iilos non faccret tiia sunt. Bene quod sic le doceri exigis. Quam enini
cum illi fuissent figurx sonorum, ille aiilcm jain sonos verebar nc hoc quoque in Evangelio falsiim csse coii-
ipsos expromerel, illarum tamcii figurarum noii for- lcnderes Crede ergo cicalricibus Chrisii
! quia si :
niatione occupalus, scd inspeclionc comnionilus. Idco cicatrices ill;e vcr« cranl vera cliain illa viilncra ,
autcm Jud.ci Chrislo non crcdebant ,

quia ncc illa fiieraiil; ncc vcra vulnera, iiisi vcra raro liabere po-
qu.-c Moyses non figiirale , scd aperte pra,'ceperat liiissel : hoc verum lolum vestrum everlil crrorem.
obseivabanl. Uîdc illis dicil : Decimatis menlfiam el Porro, si Clirislus falsas cicatrices dubitanli discipulo
cymitium, et reliiiquitis graviora Legis, misericordiam et demonslravit, et ipsiim f;illaccm dicis ila docentem ,
jiidiciiim; liqunntes culicem, camelum aulem ylutientes : ct lc falli cupis ita disccntcm. Scd qiiia falli nemoest
hwc oportebat fucere, itla autem non omillere ( Malth. qui velit, fallcre aulem niiilli voliint, magis te vclle
xxiii, 25, 24). Undc est cl illiid ,
quod traditionibus inlclligo quasi excmplo Clirisli fallaciler docere
suis docebaiil quoniodo innrmarelur pracceplum Dei, quam cxemplo Thomu; fallaciier disccre. Proindc, si
quo dcferri honoreni parenlibus jusserat; propler credis quod falsis cicatricibiis Chrisliis fefellcril du-
quain superbiam et iniquitalcm excxcari mcruerunt, bitantcm , le qiiis velit crcderc docentcm, nc non
ut ccclera non intelligercnl : qnia ea quae iiitellige- potiiis cavere fallent(m?At si illc discipulus vcras
baiit, impie conlemncbanl. cicatriccs tcligil Chrisli , vcram confilcri ccgeris ei
CAPUT XXXin. — Videsne qiiam tibi iion dicam ', carncm Chrisli. Ila Maniclixus non permanebis , sj
Si Chrislianns cs, credc dicciili Chrislo qiiia de se sic crcdas ul Thomas infidelis auteni remanebis,
: si
scriiisit Moyses ;
quod si non crodis, Chrislianus non iiec sic credis ut Thomas (Joan. xx, 27, 28).
• Sic Mss. Edili vero Er. el Lov-: Fides, nequaquam tiln

nimc dicam. Minus recLe.
LIBER DECIMirS SEPTIMlfS.

CAPUT PRIMUM. — Falstus dixit : Ciir Li gein ip.so scribens, dicat, Vidit hominem, et vocavit eum, ct
non accipilis el Prophelas, cum Chrislus eos non sc secutus esl eum; ac non poiius dicat, Vidit me, et vo-
venisse solvere dixeril, sed adimplere {Matth. v, 17)? cavit nie, et secutus sum eum : nisi qiiia conslat hacc
IJuis hoc tcslalur dixisse Jcsnm? Malth:cus. Ubi di- Mallhxum iion scripsisse, sed alium nescio qiiem sub
xissc? In monle. Quibiis praesentihus? Pelro, Andrea, ejus nomine? Cum ergo nc quidem si el Malthaeus
Jacobo ct Joannc, quatiior his lanlum : caetcros enim boc scriberet , verum forel ;
quia pra;sens non cral
iiccdum elegerat, nec ipsum Matlbxum. Ex bis ergo cum Jesus Ii.tc loqiiebatur in monte : quanto magis
4|uatuor uniis, id est Joannes , Evangeliiim scripsit? credendum non eril ,
quia iiec M;illh3eus cadem
lla. Alicubi hoc ipsc commemorat? Niisquam. Quo- scripsit, sed alius sub nomiiiibus ct Jesu et Mal-
•
modo crgo quod Joaniies non lestatur qui fuit in llKci?
nionte , Maltha-us hoc scripsit qui longo intervallo ,

CAPUT II. — Quid, qiiod etiam cx ipso sermone ,
postquam Jesus de monle descendit, seculus est eum? quo praccipit non pulare quia venerilLegem solvere,
Ac pcr hoc de hoc ipso primo ambigilur, utrum Jesus magis intelligi detur quia solverit? Nequc enim iiihil
tale aliquid dixerit, quia teslis idoncus lacct, loquilur eo lale facienle Judaii suspicari hoc possenl. Scd, No
autcm minus idoneus : utinterim permiserimus nobis lile , inquil, putare quia veni solvere Legem. Ageduirv
injuiiam fecisse Malthaeiim, donec el ipsum probemus ergo , si ei cl Judaei dixisscnl ,
Quid porro aulem tu
li.TCC non scripsisse , sed alium nescio quem sub no- lalc agis, unde hoc suspicari possimus? An quia cir-
inine ejus : quod docet et ipsa leclionis cjusdem Mai- cumcisionem derides, sabhalum violas, sacrificia rc-
tliaei obliqua narralio. Qiiid enim dicil? E( cumtrans- spuis, confundis cibos? Hoc cst ergo , Nolile pnlare.
iret J(sus hominem sedenlem ad lelonium no-

, vidit ,
Et qiiid lioc amplius, quidvc inanifeslius fieri potuit
viine Mottliannn, el vocavil eum at ille confestim sur- : in destruclioncm Lcgis ac Prophclarum? Aiil si hoc
cum (Id. ix 0). El quis crgo dc se adimplejre esi Lcgciii quid cril solvcrc ? Quid quod
cicns, s.citlHS es( , , ,
,
I^ll LIBER DEClMll s sf:ptimls. mi

nendimplelionc' quidem gan- dcloclat Joannis anctorit;is, Joanni crediic atlcslnnlt
«•II jm Lcx cl Proplieljc
<i.'nl , ailoo sil>i pleni videiiUir el consiinimali ,

quo- I.rgi el Prophctis. Ipsc srripsit (piod ls;iias vidcril
ruin auoior ac palor non minus eis adjici indiguniur, Chrisli gIoriaiu(Joa;i.xii, 'll).lnejiis babolis Evange-
quam delralii , ul scribens in Deuleronomio dical ,
lio, iindc jam paulo aiitc tractavimiis : Si credcreiis
f/<rc prtvcepla qum waudo libi hodie , Israel ,

observu- Moijsi , credeielis el milii ; de me enim illc ^cripsil
bis el cave iie decliiies ab iisdcni, neque in sinisiram ,

{Id. v,4G). Undiqiie tergivcrsatio vcstra coiiiiiiiditur.
;
iieqhe in dexleram ; iicc addns qiiidquam eis, nec mi- Apcrlc dicite non vos credcre Cbristi Evangclio : naiii
iiuas : sed in iisdem perseverabis , u( benedicat te Deus qiii in Evangclio quod vultis crodiiis, qiiod vuttis nuii
tuus {Deui. V, 52, et xii , 52)? Quaproplcr, sive ad- crediiis. vobis polius qiiam Evangclio credilis.
implondi causa Jesus Legi aliquid el Propliclis adje- CAPU T IV. — Al quam eloganlcm rein sibi vi-
cil, in dexicram vidclur l;ipsus; s.ive dompsil ul de- sus cst Faustus diccre, ubi proplerca voluit iioii crodi
slrucrol, in sinislram ; ulrumque corle olTcndil Legis li;oc scripsisse MattlKTum , quia cum dc sua electione
aiiclorcm : idcircoque aul aliud aliquid signilical diccret, non ait.Vidil me, ct dixit inihi, Scqiicrc
istiid . aiil faisiim est. mc ; scd , Vidit Mallliaûm , ct dixit ei , Sequere me

CAPl T III. — ALCtsTiNUS respondil : mirabilem {Maiili. IX, 9) : quod iiescio utriim dc orrorc impc-
iiisaiiiam * , de Chrislo aliquid narrnnli noUc ( rcdi riti;e dixorit, an de morc fallaci;p. Sed non usqiie
MallJKPo , ct velle credi Manicli;ro 1 Si MalllicEiis non adco imperilum pulavcrim, ul ncc lcgcrit, ncc aiulic-
inlerfuil, cum Clirislus dixissel, A'om veni solvpie Le- ril, solcre scriptores rerum gcsiarum , cum suam
in
gem aul Proplielas , sed adimplere {Matlli. v, 17) ; ol personnm vcncrint , ila se contcxcre , tanquam de
propterea noii esl oi crodcndum : numi|uid Maniclixus alio iiarrenl , quod de se narranl. Magis crgo Iiiinc
iiilerfuil , aut jam vel nalus fuil cum Clirislus inlor

, arhilior noii ut imperitum , scd ut impcrilis nebtiiam
liomines apparerel? Secundum ergo hanc fidei vesirc oblcndere voliiisse , speranlcm se plures essc cnptii
legeni, niliil ci de Cliiislo tcslificaiili crcdore debui- rum, qui isla non nosscnt. El in liisloria qiiidem re-
slis. Nos auiem non propterca diciiniis non credcn- riim s;vculaiium lalis nnrralionis reperiuiitiir exeni-
dum esse Maniciuco, quia diclis faclisqiio Cliristi noii pla : sod iion opus cst iit cx alio gcncrc lillcrarum
iiitorfuit, ct longe post natus est ; sed quia de Cliristo vel nostros admoncam, vel islum rcfcllam. Ipsc ccrlo
conlra Chrisli discipulos loqiiitiir, el coiitra Evangc- lâulo aiite de libris Moysi qua;dnm teslimonia ila
lium qiiod iilorum aiiclorilale firmalum ost. Ilabcmus proforclial, ut non ca negnrct scripsisse Moyscn , imo
cniin Aposioli voccm, qiii iu Spiritii sanclo talcs ven- cl affirmnrct, scd ad Chrislum non pertinere conten-
tiiros esse cernebat. Unde fidolibus dicebal : Si qnis derct. Legat ergo in cisdem libris, qus de se scripsil
robis evangelizaverit proElerqnam quod accepistis , ana- Moyses, utrum ila scripscrit, Dixi, aut, Fcci hoc vcl
llieina sii {Galat. i, 9). Nam si nemo dc Chrislo vcra illud ; ct non potius , Dixit Moyses {Exod. iii, 5), cl,
dicit, nisi qiii eum pr.Tsens vidit ct audivii, hodie dc Fecit Moijses {Id. vii, 6) : aul, Vocavit mc Daininiis ,
illo nomo vera dicit. Porro si hodie proplerea de illo vcl, Dixit ad mc Dominus ; et non potiiis, Vocavit
fidelibus ejus vera dicuntur, qiiia illi qiii viderunl cl Dominus Moijscn (Levit.i, 1), et, Dixit Dominus ad
audiorunt, vel prscdicando vcl scribeiido ca disscmi- Moijsen {Exod. iv, 19) : el omnia c;clcra in cumdcni
iiavoruiit; ciir cx ore Joannis condiscipuli sui non niddiim. Ila crgo cl Maithaciis de se lanquam de alio
possot vora Mattli:cus audirc de Clirislo, ubi ille ad- scripsit : quod ot Jonniics fccil ; nnm cipca lincm li-
lnit, cl ipsc non adfuil, si cx libro Joannis possumus bri sui etiam ipse sic loquittir : Conversus Petrus vidil
vcra loqiii dc Chri>to, non solum nos lanlo post nali, discipulum quem diligebat Jesus ,
qui et recumbcbat in
ged oliam post iios alii nnsciluri ? Iliiic ciiim non so- cana snper pectus ejus, el dixerat Domiiio, Qitis est qui
liim Malllix'i, vcrum eliaiu Luc;u ac Marci Evange- le iradet ? Niimqiiid ct hic dixit , Coiivorsiis Pclrus
lium, qni cosdein discipiilos scciiti suiit , iii non iiii- vidil me ? An fortc proplerea iiec isium piilaiil hoc
parcm aucioritatoin rccoplum esl. IIuc accedil ,
quia Ev:ingoIium scripsissc? Sed paulo post dicii : Ilic
et ipse Dominus potuil narrare Matlhao, qiiod ante- cst discipulus qui testificalur de Jesu, et qui lioec scri-
qiiam cum vocassct, cum iis cgcral quos priiis voca- psil ; el sriinus qiiia veritin est lcslinionium ejus {Joan.
vcrat, Al oiiim hoc ipse Joannes in Evangelio suo x\i, 20, 24) , Niimquid nil, Ego sum discipiiliis qiii
IMinerc dehuit, si hoc dictum a Domino aiidicrat, qui, teslificor de Jesu, et qui Iiaec scripsi ; et scimus quia
ciim diccrelur, prxsens cral? Quasi ficri non potuc- verum est lcstimonium meum? Cerle manifcstum esl
ril iiloum omnia qii.-ea Domino aiidierat, scribcre iion hnnc morem fuis.se scriptorum, cum gosta narrarcnl.
possel, intcr nlia qu;c pnciermisit, cl lioc prarlcrmi- Qiiam mulia cl ipse Dominus eadem locuiione de se
serit , ciim in alia scribcnda essel intciitus. Ndiiiic dioil, quis eniimcrare stifficint? Cum veneril , inquit,
EvangoUiim suiini ila ipse conclusit, dicens, El alia Filius liominis , putas , inveniet fidein in terra {Luc.
tfnidem mullu fecil Jetus, qiue si scriberenlur siiqula, xviii, 8)? non dixil , Cnm vencro, pulas, invcni.im ?
ncc ipsum cxislimo capere mitndum qui scribcrentnr U- Et, Venil FiHus lioininis mnnducans et bibens {Mailh.
bros {Jonn. xxi, 25)? Ilic utiquc ostcudil sc scicnlcm XI, 19) : iioii dixit, Voni. Et, Veniet liora, et nunc esl,
niiilia piMtermisissc. Sed si de Lcge et Propbotis vos cuin mortui audienl voccm Filii Dei ; et qui audierint
• lov. cx Bolgicjs aliquot vss., ne adimpletionc rivent (Joan.v, 23): iion dixit, Vocera meam : cl
liia.
^ • i.iuiiJam Mss. n miaeraMcm insaiiinm !:
multa htijtismodi. Unde jam piito sufliccre qux dioti
;
,
5:3 COMHA FAUSTUM .MAMCIIÛM, S. AUCUSTIM zu

siiiil, cl ad btudiosos cominonciidos, cl ad caluiiiiiio- scdcnlcs I'liaris;i;i, el diccnles iicc facienies, audiciidi
sos (OiiviiiCiMidos. siiii!, iKiii iinitaiidi.
CAI'UT V. — Jaiii illiid quaiii bil inlirinniii ,

qiiis C\I'UT VI. — !S'cc intclli(,'il Fauslus, aul forie se
iioii vidcl, quod ait, non eiim diccrc poliiissc , Nolile fiiigii iion intclligcre , (|iiid sil implcre Lcgein ; cuiii
p'tl(ire (juia vciii solverc Leijem aul {'ropliilim ; tion vaii lioc dc \crl)0riim .'idjcctioiic putiit accipicndum ,
qiiia
solvcrc, »cd adiiiiplere: nisi alii|uid l.ilc jaiii fccisscl, .scri|»lum csl , ne quid addatur Scriplurc f»(i, vcl de-
nl iii haiic siispicionciii posscl vcniic? Qiiasi nos nc- tralialiir {Deut. *ii, Z1) : undc dicit noii dcbnisse
gemus Jiidu;is iioii iiilcliigciililiiisvideri potuisse(>liri- adimplcri ,
quod ila pcrrcctiim commeiidatiir iil
Slum dcslructorcm Lcgis ct 1'ropliclanim : scd lioc niliil addcii(liiin miiiiicnduiiiquc sit. Ncsciunt crg«
ipsuiii cst ciir ille vcrax cl vciiias iioii poliicril de isti quomodo adimplcat I.egciii, qiii sic vivit iil Lcx
iilia I^cgo ct dc aliis iVoplictis dicere , ipiod cos non prj;cepil. IHenitiido cnim Legis cliarilas, skul dicit
solveret , iiisi de iis quos illi cum solvere suspicâ- Apos'oIus(/{(ym. XIII, 10). Istaiii charitalem Doiiiiiius
baiitur. Qiiod Iiiiic ctiain salis conlirmatiir ,
qiiia il>i ct cxhibcrc ct donare dignatus esl , iiiitieiido fidcli-
seqiiitur, ct dicit .Aincn, aineii dicovobis, donec trans' biis siiis Spiiilum saiir liim. Uiide itcm dicit idciii a(io-
eut cwluin et terra, iola uiinm, aul unus apex non Irans- sloliis : Charitas Dei di/fusa cst in cordibus nostris per
iel dc Lege, doncc omnia fiuiit. Quicumque ergo solve- Spirilum sanctum qiii datus est nobis {Id. v, 5). Kl
rit unum ex mandalis islis minimis , el docuerit sic ho- ipse Doininus : In hoc scicnt oinnes quia discipuU mei
mines, tninimus vocabitur in reijno coclorum : quicunuiue estis, si vos invicem diliijalis {Joan. xiii, 5.')). Implclnr
autcm feceril , ct sic docucril , liic magnus vocabilur in urgo Lcx, vel ciiiii fiunt qua; ibi pra;(cpla sunt, vcl
regiio coclorum. Pliarisieos enim cogitabal , cum ista cum exliibeiitiir qu.c ibi prophctata sunl. Lcx cniiu
diceret, qui solvebaiil Lcgem faclis, el doccbant vcr- jier Mnysen data e.a, gratia et veritas pcr Jcsiim Cliri-
Lis. De quibus alio loco dicil : Qua: dicunt , facile stuin lacla cst {Id. i, 17). Ipsa Lcx cum impleta csi ,
ijucE autcin faciuiil fuccre iioiUe : dicunt eniin , et iion g;alia el verita» facta esl. Gritia pertinet ad cliarilalis
,
faciuiit {ilullli. XXIII, 5). Proplerea ct hic ita seqiii- plciiiludiiiem, verilas ad prophelitrum iniplclionem.
lur : Dico cniin vvbis, nisi abundaveril justiiiii vestra Etquia utrumque per Chrislum , ideo non veiiit sol-
pliis quani Scribaruni et Pharisccorum , non intrabitis verc Legem aul Prophelas , sed adimplere : iion iit
in regiium ccelorum {Id. v , 17-20) : id est, iiisi vos Legi addcrenlur quaj dceranl , sed ul fierciit qiiaj
fcceritis ct ita doeticrilis ,

quod illi iion faciunl et sic scripta crani : quod ips3 ejus verba teslantur. Non
iloccnt , iion inirabilis in regnum coelorum. Quam eiiiin ail , lola unum , aut uims apex non transiet u
crgo Legein docebanl Pliarisaci et nort facicbant Lege, donec addantur quaj desuiil ; sed , donec omnia
i;isain dicit Cbrisius nonsevenisse solvere, sed adiiii- fiant.
plcre : (juia ipsa periinel ad cathedram Moysi, iii qua
LIBER DECIMUS OCTAVUS.

CAPUT PRIMUM.— Faustus dixit : iSon veni Le- Christus noii tam ' solvit, sed adimplevii ? Placel cir-
gem solvere ;scd adimplere {Matth. v, 17). Scd « niiu cumcidi , id est, pudcndis insignire pu;lenda, et Deum
hoc, nisi aliud forle signilicat , a Chrisio dictum crc- credere sacrameniis talibus delectari ? placel susci-
dere, iion miiius tibi contrariuni scias esse ,
quain pere sabbatorum olium , et Satiirniacis maniis inser-
mihi. Ulerqiie eniin nostruin suli Iiac opinioiie chri- tare catcnis ? Placet ad ingluviem Juda.onim d.imo-
stianus cst, quia CI;rislOm iii deslniclioiiem Legis ac nis ( neqiie enim Dei * ) nuuc tauros, niinc arietes,
Proplietarum venisse putavimus. Quod si tu verbo nunc etiam hircos, iit non et bomines dicam cultiis ,
interim faleri non vis , atlamen id operibus indicas. sterncre : ac propter quod idola sumns exosi , id nunc
Inde enim est quod Legis ac Prophelarum pryucepta exercere crudelius sub Propbelis ac Legc ? Placet
ct ipse conlcmnis : iiide quod Novum Teslameiitum denique feralium ciborum quacdiun existiniare munda,
Jesum condidis.se utriquc latemur : <iuo quid aliiid , quajdam in immundis et contaminalis habere, ex qui-
«piam dpsiriictioneni falcmur Yeteris Teslamenii? biis inquinaliorem porcinam Lex assernnt et Prophel;i;?
Qu:e ciim ila sint ,
quomodo Ciiristuiii illiid dixisse Negabis profeclo horum (luidqnam facienduni nobis
credemus, nisi ante iiosmelipsosdamnemus stult:b in voleniibus perseverare esse quoJ sumus : qiioni.ini
pru;terilum opinionis , et ad poeuitudinem recurra- quidem Chiistum dicentem aiidias^ dupliciler fiiiuni
iiiiis, obsequamurquc Legi de iiitegio ac Prophelis, gehenne fieri eum qui fueril circumcisus (3/an/i. xxiii,
atque eorum curemus, qualiacumque siiit , observare 15). Stbbalum vero nec ipsum serv.^sse vidcas, ivx
luandata? Quod cum feccrimus , timc djniqiie vere usquam mandasse scrvandum. De cibis itcm ipsuni
crediderimus dtxisse Jesuin quia noii venerit Legem asseveraniem audias nullo eorum iiiquinan liomi- ,
bolvere, scd adimplere. Nuiic auiem falsuin csl, quia nem , (\ux in os ingrediuntur , sed ea polius (jua; .le
iiec tu id credis, de quo ine solum incusas.

CAPUT H. — Scd eslo,iieuerit ii; pracleritum errasse. '
Forte, jam.
?ic meliores Mss. At lov., in inghivicm Judccornm its«
Quid iiunc taiidem ? Piaceiae ire sub Lcgcin, si eam moiiiis, neque eiiim Dco,.
, ,,
Mo LlbtU UtClMUS OCT.WUS. 516
ore proccduul pollucio (.»/«///<. xv, H). De sacrificiis lus quod ail, Non in lubulis lupideis, sed in tabulit
ileiii freqiieiiieiii ipsius esse scrmoiiein , Ucuin iiiise- cordis carnalibut ( 11 Cor. iii , 3). Quid eniin aliud
ricordi;iiii velle, iioii sacrificiuiii (/(/. \\,io,el xii dixil , (|uaiii f(;r fwrHfiim.' Qiiia crgo el lioc prcdi-
ilasunt.uhi illuii cril iioii euin ctuin cral , iiiagis si isla dc iiusini cclcbiaiione noii
7 ). Il;vc igilur si ,
veni-se solvcre Legein ct lYoplulas, scd ailini|)lcrc? aufcrrcnlur, noii implcrcntur Lex cl Propbcta; ;
quia
Quod si dixit, aul aliud siguilicaiis dixil, aul, qiiod iion ficrcl quod pra^dixerant : cuni vcro et hoc fit,
absit, meiilieiisdixil, aul oinnino necdixil. Scd Jcsmii inde polius intelligniilur adinipleri , unde vubis vidcn-
quidcm menliiuin esse nullus dicat , dunlaxat (".lii i- tur iioii adiinpleri.
sliaiiiis : ac per lioc autaiiler diclum est, aul oinniao CAPUT V. — Ncc iios lcrrel insullalio liia, quod
iicc diclum. sabbatorum otiuiii , calcnas Satmniacas appellas.
CArUT \\l. — El lamen me quidem jam advcrsus Vana est cnim el iiiepta ; iiec tibi hoc diccre vcnissel
capLluli liujus nccessiludiiicm manicluca fiilcs rcildidil iii incnlcm , iiiî (|uia vos iii die ,
qiicin diciinl Solis
luluiii, qikp principio milii nou cuiiclis qua- ex Salva- solcin coliiis. Sicut autcm iios euindcm dicm doinini-
loris nomine scripU» lcgunlur passim credere pcrsua- cum dicimus, in eoque non islum solem , sed resur-
sil, sed probare si sint eadein vera , si"sana, si in- rectiunein Domini vencramur ; sic olium sabbatoruin
L-onupta : esse enim permulta lizania ,
qu;«: iii sine Satiiriii vcneraliuiie a patribus obscrvatum est,
toiiiai;ium boni scininis Sciipturis pene oiniiibi)s cuiii sic illud obscrvaii oporicbat : crat eiiim uiiibra
iioctivagus quidam seminalor iiisperscrit (Id. xiii, 25). fulurorinii, sicul Apostolus teslis csl (Coloss. ii, 17).
Idcircoque ine ne hic quidem lerrueril serino ,

quani- Diebus quippe istis, quoruin scpienarius numcrus iii
vis revcrcndi nominis pr;K sc ferat inbcriplionem ;

quia orbcin rcdit , deoruin suoruin nomiiia Gcnlcs impo-
probare niilii adhuc cx proposito licel, utruinne el sucriinl. De quibus ait Apostolus, qiiod coluerunt et
hic interdiaiii saloris et boni sit , an nocturni illius el servieiuul creaturce polius quain Creittori (riom. i , 25).
lessimi. Tu veroqui leineie omnia credis, qui nalura; Qiios in liac parte eliaiii vus imitamini, nisi quod cuin
bcin liciuin ralionem ex homiiiibus dainnas ,
cui inlcr eis lucidiora duolnmina, cxtera vcro sidera iioii cuni
verum f.ilsumque judicare rdiiîo esl , cuiqiie boniim cis adoraiis. Scd ct mensibus imposucrunt nomina
a coiitiario scp;irare non niiiius formidini , csl, quain dcoruin suorum. Proptcr bonorem quippe Uomuli,
infaniibus inanix '
;
quid lacturus eiis, cuin te in qiiia cuin Martis filium credidcriint, prinium inenscni
ciipiiuli hiijusaiigustiam necessilascogel
'(
Dico autem, Mar;i dicantes, Marliiim vocaveruiit. El inde Apriicin
cuin le Juda-us, seu quis ailer scrnionis isliiis iioii a nnllodci sui noinine, sed areipsa, qiiasi Apcrilcm,
inscius inlcrpellabit ,
quid ita Legis cl Pruiihelarum (|iiiid lunc pluriiiiuin gcrminis '
apciialiir in florem.
pix'cept.1 non servcs, cuiii Clirisliis eadem non liidc tcrtium nicnsciii iMaiuiii ,
qnud .Maiam Mcrciirii
t.e venisse solvere dical, sed adimplcre ? Nenipe co- iiiatrem dcam colaiil. Inde quartum Jiinium a Junoiie.
geris aut van;e supersiiiioni succuiiibere, aut capitu- Inde cajleros usque ad Decembrem a numcris nomi-
Iiim prolileri falsum , aul te Chi isli ncgaie discipu- iiarnnt. Scd ex cis Qniniilis atque Scxlilis nomiiiibus
Inm. hnininuin ,
quibus divinos honorcs decreveiaiit, ap-
C.\F'LT IV. — AuGUSTiNUS respondit : Jam lolies pellati suni , Julius el Augustus : iiani scptiiniis
exjdosa atipic convicla quia rcpetis , nos qiioque, (ini- Seplcinber, el caîeri, utdixi, usque ad Dcccmbrein,
bus ca coiiviciinus , repclcrc noii pigebil. Ka Chri- iiunicrorum ex ordine nomiiiibus emintiaiitur. Poiro
gliani ex Lege et Propbelis noii faciuiil, quibus sigiii- Janiiarius a Jaiio appellalus est , Fcbriiariiis a Fcbrnis
ticala siiiit ista qux f.iciuiit. Illoi quippe eranl figiirai sacris Lupcrcorum. Viillis ergo ul et vos dicamini iii
futuroruin ,
qiias rebus ipsis pcr Christum revelaiis uiense MartioMartem colcre? Illo eiiim mense Bcina
cl presciilatis auferri oporlebat, ul co qiioque ipso vcstrum cuin magna feslivilaie celebraiis (a). Si au-
i|uod bxc ablala ,sunt , Lex el Pro|iliela; iniplerenlur. lcin vobis iii mcnse Marlio liccre arbilramini aliud
Ibi qiiippe ct liiic scriptum cst, daturum Deum Te- considerare , non Marlein ; cur cx die scptiino ,.quod
slanientuin novum , Non quale dedi ,
iiiquil, palribtis sabbatum a recpiie noininaluin csl, divinis Scripturis
eorum (Jerem. xxxi , 32). I'opiiIiis eiiim ille pro suo S:ilurnum iiiipurtaie conamini, quia eiim dicm Salurni
corde lapideo, multa prîccpla niagis sibi (Oiigrua Cciilcs appitllavcrunt? Ncmpe jaiii videlis cuin quaiita
quani boiia acccpcrat, quibus taiiien figurarcntur cl impiclalc dclirclis.
prnphelareiitur futura : sed lunc a iion ii.ielligcnlibus (iAPUT VI. — De sacrificiis autem aninialium quis
celebrabantur.' Cum aiilein venerunl ct palel;icia suiil iiuslrum iiescial,n)agis ea perverso popiilo congrueii-
qux illis signincabaiitur, non jniii illa jubcntiir la
ter iinposila, (|uain Dco dcsidcniiiti obl;ita?Scd taiiicn
cieiida , sed legiinlur inlelligeiida Uiide ibi dc b:i(; cliain in bis (igura: noslne fuerunt; quia iiostiM iiiunda-
cliain re futura dicilur, Auferam cis cor lapideum , el lio, et Dci propiliatio iiobis siiie sangiiiiie niilla csl. Scd
diibo eit cor carneum (Ezech. xi, 19) : id esl, non cor illarum figurarum veritas Chrislus esl , ciijiis saiiguiiie
)>ine sciisu , scd cor cum sjnû. Uiide Iraxit Aposlo- icdcmplieimiindali sumus. Nain iii ligiiris cloquiorum
diviiiorum, ct taiirus dictus est proptcr virtutcm crucis
• Er. ci LoT. hic et i)oslea, cap. 7, lamiw. At Am. ct
ciijus cornibus iinpios veutilavit; ct arics, proptcr in-
oiniies I
rope Vlss. constaDler, maniic. sic dici soicnl tt^rri-
Lhlaiiieiila iu aîliuiii, ai<(ue uli iii biiior. Closs. Icîlur, lor-
jiiidinuiii iuiagiaes.Lainiasidcm biguidcarc Loc loco niauifc- * NonnuUi Mss., quodtnnr fvinium ijcrmeii.
UUUl L':>1. (u) i;oiitcr lihruni coulra Kj islulaiii l undaiiicali, cap. M.
,
547 tOMRA rAU^>iLiM

t,Ui>JUA FAUSTIJM MAMCII^:LM,
.m\.muii/1'.lm, S. ALClJSTiM
ALGLlSTiM jjjg
iioccnli:cpriiK;ip:ittirn; ot liirciis, |iniplcrsiiiiililii(liti''iri jn(lic:irc impiiim pntant : idco vcgtram scciam falsh-
carnis pcccali, iil dc pccoato dîtiinnrct |i(;( (aliKn {Hom. sitii:iin ,
(idcni aiilcm calholicam vcri siniaiii jiidicaiil.
VIII, 5i:ct siqiiod aliiid s:i(:t'ilicii (;ctnis cxprcssiiis coiii- Ncc 1)0(111111 a contrario S(;p;ir.itc (orrnidint ; S(;d rna-
nicinornvcris , iii co (|ii(i(pic liiii Clitistiini |)i-(ipli(;l:i- liitii non cssc naliinnn , (piia conira naiiirani est , iri-
tiiin essc monstralK). Qnocirca sivc circiiincisio , sivc lclligiinl : noii gcntcm iicscio rjiiam lenehraruin, ad-
s:ilil)nliiin , sivc dilTiTctilia cilioniin , sivc iintnohiiiu v.;rsnin divina r(!giia a suo princ pio nasccnlcm ct
s:icri(icioriim, oninia li;i;c (ijriir.c noslt.-r; fiicrnnt ct rclicllanlcm , (pi:i; vcrc anipliorciii foriiiidiiicin iniiilit
pn)pli(;ii:r; : (|iias Cliristiis rion solvcrc, scd adiniplcrc dco vcslro, ((iinin infanlilius iiiaiii;i; ; (piippc (juctn
vctiil , CDni ci (pifl: liis prncnun(ial):intnr, iinplcvit. di(itis, ricsna memltia illiiis impclu cnpl:i el vaslala
Attcndc cni contradicns : cnm Apostolo, cx Aposlolo conspicial , velurn contra se posuissc. 1'roinde niillas
dico, Ointiia liccc figurm nostra: fuenint (I Cor. x, (5). cx lioc capilulo patiiintiir angnslias, (piod (jii:isi L(;gis
CAPLT VII. — N:im sicut te Manicli:ciis iinpiam do- et I»roplict;irurn pra;ccpta non scrvcnt : tpiia cl. ex
cii,ilpcrvcrsit;itcni,itlcxEvangclio,quodlia;rcsinitunni grnlia Clirisli habenl lcgiiirnam clinrila'crn I)ci cl
non rnipcdil, liocaccipias;qiiodaulem impedit, nonac- j^roximi, in quihus diiobus pr;i;ccptis lota Lcx pciidel
cipias : sic nos Aposlolus docuit piam provisionem , ct I'iopliel:c {Mallli. xxii , 40) ; ct qu:cciinKpic ilii vcl
itt quis^piis noliis nnnuntiavcrit pncter id quod acccpi- rebiis gcsiis , vel sacrainenlorum cclchraiionihiis , vei
inus, niialiicnia sil [Calal. i, 8, 9). Undc Christiani ca- locntionum tnodis ngiirale prophctala sunt , in Christo
tiiolici ct vos inler ziznnin niimcrant, qnia nominus et Ecclcsia implcri cognoscunt. Unde nec vanacsuper-
exposuil qiiid siiit zizania , non ali(pia fdsa vcris scri- stitioni succuiiibimns, nec iliiid evangelicum capilu-
pliirisimniissa,sicultii intcrprctaris; scdhoiiiincsrilios lum falsum esse dicimiis, nec Ctirisli discipiilos nos
inaligni, id cst , imitilores diahoIic;i;faIsi(alis [Mallli. negamus quia ca rationc veritatis qiiani pro rneis
:
,
x:ii,39).Nec omnia lemcrc crcdunt :et ideo Maniclixo virihns tolies exposui , non aliam Legem , nec alios
cu;lerisque h.Trelicis non uliquc credunt. Ncc rationem Pioplietas , quam cos quos catholica tenet auctorilas.
.ex liominihus damnant sed qiiam vos dicitis ; esse raiio- non venit solvere , sed adimplere.
iiem, errorem esse convincunt. Ncc verum f;ilsuinque
LIBER DECIMVS jyojym.

CAPUT PRIMUM.— FAUSTUsdixit : Non veni solve- bentes , ipsi sibi sunt lex ,
qui ostcndunt opus lcgis
re Loqem et Prophelas, sed adimplere( MaUli. v, 17). scriptum in cordibus suis {Id. ii. 14, 15). Teriium
Kcce jam consentio dictum. Quoerendum tamen est, vero genus legis est veritas, quod pcrinde significans
ciir hoc dixerit Jesus, utrumne compalpandi Jiidieo- Aposlolus dicil : Lex enim spiritus vila; in Clirifto J estt
rum furoris causa qnia iidem saeros:incta sua ab ,

liberavit me a lege peccati et morlis ( Id. viii, 2 ). Tri-
codem conculcari vidcntes indignarenlur, eumque ac biis crgo existentibus legibus, et Jcsu asseverante
si impium ac malesanum ne audiendum qiiidem , nobis qiiia non venit solvere Legem , sed adimidere,
exislimarcnt nedum sequendum an ut nos qui ei
, : non parva cura ac diligentia opus est , de qua enrum
credebamusex Geniibus, institucrel atque informaret, dixerit intelligere. Item Prophetnc,alii snnt Judaeo-
palienter ac morigere mandatorum subire jugum rum , alii Genlium, alii verilatis. Sed de Jud;corum
quod ccrvicibns nostris Jud;corum Lex imponerel ac quidcm nullus quaesiverit; notiim esl enim. De Gen-
Prophetyp. Sed hoc qnidem nec leipsum putare credo, tium vero si quis amhigit , audiat Paulum ,
qui scri-
quod Jesus hoc verbiim protulerit, ut nos Hehra;o- bens ad Tilum de Crel«nsihus , dicit : Bixit qnidam
rum Legi addiceret ac Proiihetis. Ac per hoc , si proprius eorum proplieta : Cretenses semper mendnces,
ii.-cc non fuit caiisa dicendi, illa alia debet essc qiiam malai beslia , ventres piqri { Til. i, 12). Ac per hoc
dixi. Judicos enim verbis semper atque operibus dubitandiim non est, ctGenles snos iiabere prophetas.
Chrisii vehetnenter insidiatos esse nemo qui nesci:il.
, Necnon et veritatem habere propheias suos , tam
Ex quitjius ciim iidem colligeient Legem ac Prophelas idcm Paulus significat, qiiam eîam Jesus. Ei Jesus
suos ab eodein solvi , indignarenlur necesse est, ac qnidera, ubi dicit : Ecce mittoad vos sapienie$ et Pro-
per hoc reprimcndi furoris eorum gratia non ab re plietas , et ex ipsis inter ficietis in singulis locis ( Matlli.
fucrit dixisse , uli ne putnrenl ', qnia venisset Legem xxiii, 54). Paulus vero cum dicil : Ipse Dominnt
solvere , sed adimplere. Nec lioc ipsum mentitus est, conslituil primvm apostolos , deinde proplielas \ \ Cor.
nec fefellil : indiirerenter enim et absolute nominavit xii,28, t'( Eplies. IV, 11).
Legem. CAPUT III. — Lege erô triparlita , et triparlilis

CAPUT II. — Siinl aulem legum genera tria :
Prophelis ; de qiionam eorum Jesus dixerit, non
nnum quidem Hebr.TCorum, quod pcccati ct niortis saiis liquet : est tamen conjicere cx consequentibiis.
raiilus appellat ( Rom. viii , 2). Armd vcro Genlium , Elcnim si circumcisionem slaiim nominaret, etsah-
quod naturale vocat : Gentes enim , inquit , nutura- bata ac sacrificia et observationes Ilebraicas , inr]ue
iiter qucs legis sunt faciunt ; el ejusmodi legcm n«n lia- cas aliquid adimplclionis gratia protulisset; dubinm
• Kr. I.ugd. \on., tU reputarctU. M. iion cral quin dc Jiid;corum Lcgc dixis.sct ct Pro-
,
LIUEll ULCIMUS NONLS. ^^

plioiis quia eos non solvcre venciil , scd adiinplerc. pi:vfcrens «
, quibus Lcx et Piophelx non soivi vide-
,
Dbi vero honiin qiiidein nihil inenioial , sola vero antiir, sed adiinpleri , me tanquam desidem objiirgas
recensel anlirjiiiora pr;Kce|Ua , idesl, A'o« orcides , ac pncvaricalorein , ex hiijus ohjcctione capiiiili.
Aon moechaberis , !ion pejerabis ; ii ec aiilein eraiil An el tu jam do truncatorum ingiiiiuim olisco-no illo
aiitii|nitiis in naiionibus, ul e^l iii proniplu probare, signacnlo glori;»ris, lanqnam Jiid;i>us aiil Na/.ar:iMis ?
olini proniulgala pcr Enocli eiSelh •l cxleros enruin An siipiTcilium de (ibservaiione erigis sabbaioriim ?
siiniles juslos ,
quibns eadein illnstres iradiderint An de porcinan abslinenlia tihi conscius gaiides? An
Angeli temp<Tand;e in hoininiluis gratia ferilatis : ciii deniqiie de victiin:iriim sangiiine et lio|iic;iiislorniii
non videalur hoc euin de verilalis dixisse lcgc et ejiis nidiiribiis Jiubeoriiin le cxsalurasse Deiiin cxsiiltas ?
proplietis? Deniqiie eliani adiinpletio probatiir ejiis Qiiod borum fecisli nibil, qiiid iia Chrislnm iion
si
circa h:»'C eadein qiia; proniisit. Qiiid cniin dicit? Aii- venisse Legem solvcre sed adimplere ciintendis ? ,
dislis dicluin esse anliquis, Non occides ; ego auleni C.VPUT Y. —

Quare indeficientes ego pr;vceplori
dico vobin, ne irascamini quidem : adinipiolio est. An- nieo refero grati:is, qiii ine similitcr lalienlem reli-
diilis diclum esse , Son marliaberis ; ego autem dico niiil , ul essem liodie Christianiis. Nain cgo ipioipic,
vobis, ne concupiscalisqu^dem : adiinplelio esl. Dicluni cuin capiluliiin hoc iinprudens legcrem ,
qneniad-
esl , Non prjerabit ; ego autem dico vobis , ne juretis modiim tii, pene ierain in consilium Jud.-cus (ieri.
quidem : xqiie adimplelio est. Iii his eniin et priora Ncc immcrito : cteiiim si (^hristiis Lcgcm iioii veiiit
roboral , ct qiiod dernit, adjicil. Ul>i vcro Jiid;eiirnni solvcre, sed adimplerc , adimplciio anlcm niin(]iiain
qu.idam visus est nominasse , illa qiiidem nec adim- in vase iiiani diciliir. scd in scnio , solus niilii vide-
plevil, scd etiain penitns eradicavit pr.Tceptione coii- batur Israclita possc Christianus (ieri ,
qni refertns
trarioriim. Qiiid enim sequiliir' Audislis dictinn essc maxiina ex parle Lege ac Proplielis, ad Christuni
Ocutitm pro oculo, denlem prc dente ; ego aulein dico vonirct, replendtis eo cujiis adliuc videreliir esse ca-
vobis ,
qui te percusseril in maxitlam ,
prabe illi et alte- pacior; si tamen et ipse priora non solvercl : alio-
ram : hoc jam destrnclio est. Diclum cst , inquit quin nec circa eum adiinplciio h:ec esset , sed
Amabis amicum tuum , el oderis inimicum luum; eqo exhaiistio. At ego ex Gentibiis veniens, incassum
auleni dico vobis , amale inimicos vesiros , el pro perse- me accessisse putabam ad Cliristum ,
qnia nihil tale
cutoribus vesiris orale : a-que deslniclio est. Diclum afrerrcm ,
qiiod in nie dc suis possel adjcctionibiis
esl ,
Qui voluerit uxorem diniillere , det ei repudium ; adimplere. Qu;crens ergo qu;rnain esset prior i ia
ego aulem dico ,

quicumque uxorem suam dimiserit ,
mensiira , invenio sabbata ,
peritomen , sacrificia ,
excepla causa fomicalionis , el ipsam moecliari fr.ciet, et neomenia!', baptismata, azymophagias, ciborum dis-
is erit moeclius, si postea atleruin duxerit. ( Malth. v. crctioncs, potuiim, vesiinieiitorum, cl alia, qiirc pcr-
21-44). Il;ec igitur sunt de inanifesto .Moyseos pra;- currere longiim est. Arbitratus ergo sum lioc csse ;
cepla , idcircoqiie destructa : illa velernm jiistorum , nec aliud quidquam ,

qiiod se Chrisius non vcnisse
61 ob hoc adimpiela. Quod si et tibi ila inielligcre solvere dixerit, sed adimplere. Nec immerito : qiiid
placel , non ab rc erit et illud dixissc Jesiim, quia eiiim Lex sine mandatis? Quid Proplieta; sine pr;ic-
iion veiiit solvere Legem, scd adimplerc. Sin Ii.tc falibns * ? Ad h;cc invenio eliam aniarum illic iiidi-
nostra libi displicet expositio, aliam qu.xrc : lanluin cluin malcdictum adversiis eos, ipii iioii pcrmanscrint
ne Jesum mentitum dicere cogaris ; aul te necesse in omnibtis qux scripta siinl in libro Lcgis illiiis , ut
silJudxum ficri ne etiam nuiic Lcgem : solvcre per- faciant ea ( Deut. xxvii, 26). El illiiic crgo maledi-
severes, quam ipse non solvii. ctiim metueiis tanqnam Dei, et hinc Christum tan-
C.APUT IV. — Ettamen hoc si milii Nazarncoriim qiiam ejiis (ilium diccnlein audiens quod non vcncrit
objicercl quisquam ,
qiios alii Symmacbiaiios ap- cadem solvere, sed adimplore; vide si quid impcdire
pcllanl, quod Jesus dixerit, non se venisse solvere jam potorat qnin factiis csseni juda;iis. Scd huic
Legem ; aliqiianiisper hxsissem inccrtiis quid ei re- periciilo me Manich:ci voncranda lidcs eripnit.
spondercm. Nec immcrilo : venicbal eniin corpore CAPUT VI. — Tii laincn qiiid fidiici:c gercns,
aiqiic aniino simul Lege obsilus ac Propheiis. Nam li.TC objicias qii.xro, aui qiiare conlra me id csse pii-
hujiismodi , quos aio , et circumcisionem portant , et tcs soliim, qiiod tibi iion minus vidcaiur esse conlra-
observant sabbatum , et porcina ac rcliquis absiincnt rium. Si Clirisii noii esl Legcin solverect Pniphelas,
hiijiismodi qux prxccpii Lex,sub chrisliani quamvis utiqiie nec Clirislianorum. Cur cigo eadein vos solvi-
nominis professione, decepti ctiain ifisi , nt intis?Ansensim fatemini vos non csse Cliristianas ?
lelligi datur, hoc ipso capitulo quo ct lu ,

quia Quid Legi et Propbetis omiiibus sacrosanctuin illuni
Christus non ad solvendam Legein se venisse dixerit, sabbalorum diem , in qiio et miindi ipsum opi(icem
sed ad impleiidam. Qu;ire ctim lalibus essei mihi non Deum reqiiievisse testanliir (Cen. ii , 2) , vos omni
pusilliim, ut dixi, certamcii , doiiec capiiuli liiijus a opere profanatis, nec pocnam mortis qnam advcrsum
nie molesliam demolirer : tibi vero nequaquam con- violatores ejus statiiit , nec maledicii pertimescenics
i;redi metnam, nullis confiso viribus, et impudenlia infamiam ? Quid et a circnmcisionis dedecoroso fffo
potius lacessenti, nt facilius tentari me putem abs te, signaculo Lcgi ac Proplietis omnibus bonorato , el
qiiam cogi , nl credam dixissc Cliristum , quod nec ' Allquol Mss., proferens.
lc vidcaiu credidissc . Nec eiiiin qnidqnani corum ' I nus rarisieosis Ms., iinc proplialibu».
(
851 CONiaA FMJSillM MAMCll/KUM, S. AU(JLSTI.M 55'i
iiiaxiinc Abralix posl 0|»iii:il:iin siiaiii fidcm, siiiiis snbdili per reatiim , scd Legi sociati pcr justiliain.
dcfeiKlilis vcstros : prxscnini cnin cl p<rriiiiriiin lilein qnippe apostolus dicit : Quia priuniuam veniret
oiniicin dc plelx! siia perliilieal Jnd.eornin Deiis, qui- fides , nub Lrtje cuitodiebamnr concluii , in eam fidem
(uiiKpic non liac fucril it;iioiiiiiiia priesij^nauis (Gih. qua: poitea revelata eit. Itaque Lex, inqiiit, pwdaijogut
XVII, 9-14)? Cur cl sacrificioruin Ifgiiiina , (|u;« ncc noiter eral in Chriilo Jesu : led poiteatfuam venil fidei,
Moyses ac Propliela; sub Lcgc , ncc snb lidc siia in jam non lumui tub pwdaijogo {Calat. iii, 25-25). Quia
8i'Ciindis Iiabiiit Abraliain, vos spcriiitis? Qir vero ct n»s rcatus Legis noii obligat ,
j.nn per grati;ini libe-
cibornin indiffercnlia aiiiir.a» polliiilis vcslras, si ba;c, ratos. Naniquc antcquain spiritualcin graliain bumi-
ul crediiis, oiiinia Clirislus noii venil solvcre , sed liaii recipcrcmiis , nibil iiisi mortificabat nos liticra ,
adiinplere? Cur et azyinoruin aiiiiivcr.salc jus , el jiibcns quod non posscmus iniplere. Uiide idcm dicil :
inael;ilionis agiiin;» sacriiin , (piod in ;clernuiii scr- Littera occidil, si>iritut autem vivificat {\tCor. iii , iij.
varc Lex cl I*roplicl;c pra;cipiiiiit, vos iinpialis? Cur llursus cjusdein aposloli vcrba sunt : Si enim dula
deiiiquc ncoineiiias, el baplismaia, et sccnopegiam ,

estel Lex, quce pottet vivificare , omnino ex Lege ettet
ac rcliipia bujusmodi Legis at(iue Proplictaruin sa- justitia ; sed conclutil Scriptura omnia tub peccato, ut
ciaincnla cariialia, panim devilatis irriimpere, si ea- promissio ex fide Jesu (^hristi daretur credentibuii {Ca-
deni Cliristus niiiiinie deslruxil? Qiiare non immerilo lat. III, 21 , 22). Ilem ipsius verba sunt : Quod enim
dixerim , (juia si vullis ul rDlio vobis cunlcmptus iinpossihile erat Legis ', in quo infirmabatur per curnem,
istius consiet, oportctnut vos ncgare Cbrisli csse di- Deus Filium suum misit in simililudinem carnis peccati,
scipulos, aiil (andem f;iteri ipsiim omiiia lix'C destru- ut de peccato damnaret peccatum in carne, ul juttilia
xisse piioiem. Quod cum fuerilis conlcssi , lunc el Legis impleretur in nobis ,
qui non secunduin carnem
iliud conseipiitur, ut aut falso fateaiiiini scriptum ambulamus, sed secundum spiritum {liom. viii, 3, 4).
e>se , lanqnam idem dixerit, non se venisse solverc Ecce quod esl, Non veni Legem solvere, ted adimplere.
Legem sed adimplere, ; aut nescio quid boc loiige Quia • lex eniin superbos etiain prsvaricalionis reaiu
aliud quam vns putatis, significasse. devinxit, augendo peccalum, cuiii jiibel qiiod implere
CAPLT VII. — AuGUSTi.MS respondit : Qiiia jam iion possiint; ipsius Legis iinplclur justilia pcr gra-
conseniis dixisse Cliristimi , Non veni sohere Legeni liaiii spirilus, iii eis qui discunt a Chrislo mites esse
Di/ Propltetas, sed adiniplere (Mallli. v, 17) ; duruiii alqiie huiniles cordc; qui venit noii Legeni solvcre ,
enim libi videlur adversiis evangelicam auclorilateiu sed adimplere. Deinde, quia etiam sub gratia positis,
vcnire; durum etiam tibi videalur veniie adveisiis in b;ic mortali v^la difficile est onini niod<» iniplerc
Aposlolum, diceiilem, Omnia licec fujura: noslra; fiie- (piod in Legc scriplum esl , Non concupisces {Exod.
runtilCor. x,6); item dicentem de Christo ,
Qiiia XX , 17) ; ille per carnis su:k sacrificiuin sacerdos ef-
uon • fuil Eliam el Non, sed Etiam in illo eral : quot- lectiis , inipetrat iiobis iiidulgentiam , eli;im hiiic
quol enim promissiones Dei , in illo Etiani (II Cor. i

,
adiniplens Legem; iit quod per nostram inliriiiiialein
19, 20); id esl, in illo exbibitae , in illo adimplel:e iiiinus possumu>, per illius perfcciionciii recupere-
siint : et sine caligine videbis, et quam Legem adim- tur '

, cujus capilis mcinbia effecli sumus, Unde
plere venerit, et eain quo pacio adimplcverit. Nec Jitannes dicit : Filiuti, licec scribo vobis, vt non pecce-
perges exlendi per tria genera legis el iria genora Pro- tis : el si quis peccaverit , advocatum liubemus apud
pbeiarum, qu.Trensqiia exeas, et non inveniens. Ma- Putrem Jesum Clirislum justnin; ipse esl exoralio pro
iiifestum estenim,etluce clarius boc etiam Novi Te- peccatis nostris (I Joan. ii, 1, 2).
stamenti scriplura sa'pe lesiatur, (|uain Lcgem ei quos CAPUT YIIL — Propliclias auteni sic adimplevit,
Propbetas Cbristus noii veneril solvere, sed adim- cuin in eo veritas facta esl promissionuin Dei *. Hoc
plere. Ipsa estciiim Lex, qu:c perMoyscn liata, gr;itia p:uilo aiile ex Aposlolo commemoravi, dicenle, Quot-
el verilas per Jesum Cbristum facla esl (Joan. i, 1"). quot enim promissiones Dei, m illo Etiain. Idein rursus
Ipsa cst, iiKiuam, Lex per Moysen dala, de qiio Cbri- dicit, Dico enim Christum ministrum fuisse circumcisiO'
stus ait, Demeenim ille scripsit{Id.y, 46). Certeeiiim nis propler veritatem Dei , ad conjirmandas proinissio-
ipsa est Lex, qux subinlravit ut abundarel delicluiu nes Palruin {Rom. xv , .S). Qubd ergo in Propbelis ,
{liom. V, 20) : quod ad ejus reprebcnsionem, niliil iii- sive aperte, sive per figuras, vcl loculionum vcl
telligentes, in ore babere consuesiis. Ibi ergo lege ct aciionum promillebalur, in illo adimplelum est, qui
vide,quia ipsa est de qua dicitur, Ituque Lex quidem iinn venil solvere Legem et Proplietas , sed adira-
sancta, el mundatum sanclum et justuni et bonuni. Qnod plcre. lloc autem vos non iiitelligitis, quia si qua;-
ergo bonum est, mihi factum est mors ? Absit. Sed pec' d;im facla et celebraiioiics, quje ligune eraiit ventura
catum ut appiireat peccatum ,
per bonum mi/ii opera- pncnuiiiiantes, adhiic a Cbristianis fierenl , niliil si-
lum est mortem [Id. vii , 12, 13). Neqiie enim Lex gnificiretur, nisi nondum venisse qu;e lum iliis fi- ,
jiibcbat delicltim , ut illa subintranle abundaret de- giiris pr;Eiiunti;ibanlur. Quod enim adhuc veuturuin
lictum ; sed superbos miiltum sibi Iribuentes, mandati pra;iiuntialur, aul iioiidum veiiit, aul si jam venil,
sancti et jiisli et boni adjectio reos eliam praivarica-
lionis effecerat : ut eo modo bumiliati, discerent ad ' lov., /.cgt. Editi vero alii el Mss., f.egis .'juxta gr:ccii!ii.
gratiam periiiiere per fidem, ul jani non cssent Legi ' Fillli, qu(e. 1'Uires Mss., quin.
3 Aliiiuol Mss recuretur. ,
' Edili, Quia nun fuil in illo. .\best, in illo, a Mss. '
îc iii (iuil;usdaiu .VJss. Al iu cdilis, prinuisao Lei.
41
, ,
r^3 I.IBKR DFXIMUS iNONLS. S.<>i
suri-rfliio vcl fallarilor pr.TnmUiatnr. Qiiapro|>ler pitnr .

si Chrisliis non vcnil Logem solvcre, scd adim-
iimlc vohis vi.lotiir Ciiriiliis iioii iinplesse Proplielas, plcrc : respondco, Inio propierea id non observal
qiiia iion fmiil a Chrislianis qii;rdain qii.T per
Proplic- Clirisiiaiius, quia qnod illis figiiris proplictabalur
las, ab llcbrxis ul licrent, insliluta sunl, indc poliiis jam Clirisliis inipiovit, non admiltcns ad eorpus suum
probatiir iniplesse. llsqiie adco cniin qiiidi|nid pcr qiiod ' in sanclis siiis ad vilain xlernam pr.-edostina-'
liiijiisniodi figuras proplioiabatnr iinplclnni csl , nl vit , qnidi|uid per illa aniinalia in moribus bominum
jaiu por illas non proplicl.liir. .\d lioc perlinot cliani significaliim est. Cum qii;rris, qiiare Cbiistiaiiiis non
qiiod ipse Doniinus ait , Lex et Propheta: usque (id animaiibns immolalis carnis ot sangiiinis sacrilicia
Joaimem (Luc. xvi, iO). I.cx cniin, (pi;e prînaricato- olTeral Deo.si Clirisliis non vcnit Legem solverc, sed
rcs abundanli rcalu coiicludtbat iii cani fidoin qiKP adiiiiplerc : respondeo , Iino proplerca magis li;rc
poslea revelala esl, gralia facta osl per Je>iiiii Cbri- Cliristi:iniis jam o(T. rre non dcbct, quia ea qiuT talibiis
sliim, pcr qucm snpcrabundavil gralia : ac per boc rerum figuris illi propbelabaiit , inimolalioiic carnis
iinplela est per gratiani libcraniem, qii;c non iini»le- ct sangiiiiiis siii Cbrislus iniplcvit. Cum qiueris, cur
balur pcr iiiteram jiibcnlem. Itoni iii ipsa Lcge uiii- azynia sicnt Jiid.Ti non observct Christianus , si Cliri-
vcrsa proplietia, qu;c iioii laiitiim vcrbis , scd cliam sliis iion veiiit Legom solverc , sed adimplcrc : re-
qii:iruiiidain aclioiuiiu (ignris , Salvatoris promillcbat spondco ,
Imo propieiTa magis boc non obsorvat Chri-
adveiitum, vcrilas facta csl per Jesum Christum. Lex stianns ,
qiiia quod illa figiira prophctabatur, expur-
cnim per iloysen dala esl ; graiiu autein ct veritas per galo voleris viuc fcrmenlo, novam vitam deinon-
Jesum Clirislum facla esl (Joan. i, 17). Ex cujus ;id- slrans' Chrisliis implevil (I Cor. v, 7). Ciim qii.Tris ,
vcnlu j;im regnum Dci coppil annuntiari quia Lex cc : cur de oariie agni Christianiis P.iscba non celebrct,
Vrophetx usque ad Joannem ; Lex ut reos faceret, qiii si non vcnil Legcm solvere, sed adimplere :
Christiis
desiderarcnt salutem ; Prophel:c , ut promillercnl respondeo Imo propterca Cliristianus jam sic Pasclia
,
Salvalorem. CiLlcrum prophelas aiios cxslitissc jam non cclebr;it, qiiia id qiiod illa figiira pr.Tnnntiaha-
in Ecolcsia posl asccnsionem Chiisti ,
quis nesoiai ? tur , agniis inimaciilatus siia passione (hrislus implc-
De quibus Paulus dicit : El quosdam conslituil in Ec- vit. Cum qiixris , quam ob causam ncomcnias in Lego
cletia, priinum apostolos, deinde proplietn» , tertio do~ inandatas non cclebrel Christianiis , si Cbristus non
ctores (I Cor. xii, 28) , et cxlcra. Noii ilaqnc de iliis venit Legem solvcre , sed adimplerc : rcspondco, Imo
dicium est , Lei el Prophetas usque ad Joannem : scd propterea jam Cliristianus islas non celebrat ,
qiiia
de iis qui primum Cbristi advenlum piopbetave- propter qiiod pnrnuniiandum celcbrahaniur ,
jam
runt ;
qni adventus impletus non utiqiic adliuc possel Chrislus implevil. Cclehralio cniin nov.T luna; pr.T-
piophctari. niiiiliabal novam creaiiirim, de ipia dicit Apostolus :
CAPLT IX. — Proindc, cum qu.Tris, < ur jam i:on Si qua igilur in Clirislo nova crealnra , velera transxe-
circuincidalur carne Cbristianus, si Chrislus non vc- runl ; eccc facla sunt nova (11 Cor. v , 17). Cuin qu.T-
nil Legem solverc , sod adiniplerc : respondeo , Imo ris , oiir iila singiilariiin quariimquc immundiliariMU
ideo jain non circumcidilur Chrislianus, qiii;i id quod bapiismata , qu;c iii Loge pnecipiiiiitur, non observel
eadt-m circumcisione prophetabaliir ,
jam Chrisliis Cbristiaiiiis , si Clirisliis iion venit Legem solvere,
impicvit. Exspolialio cnim cariialisgeiierationis, qu;i; sed adimplcrc~ respondeo, iiide poliiis hacc iioii obscr-
in illo faclo figiirabatur ,
jam Christi rcsiirrecliono varc Clirislianum ,
quia figiira; fiiturorum erant, qiias
.idimplela ost : quod el in nostra resurrectione fu- Cbrislus implevit. Ycnit eiiim conscpelire nos sibi
lurum sacrameiito Baplismi commcndatur. Nam nc- per Baplismum in mortcin ; ut qiiemadmodiim Cliri-
qiic pcnitiis anfcrri debuil nov.T viix sacramenlum , stus resurrexil a mortuis , sic et nos in novitate vit.i»
quia reslat adbnc iii nobis fulura rcsurrcctio mortiio- ainbiilcmus (Roin. vi , 4). Cum (|u.Tris ,
quid causac
riim : et in mclius lamcn idem ' succedcntc Bapli- cst nt scenopegia non sit solemnilas Cbristianoruin ,
smo debuit commuiari ,

quia jam faclum esl , quo.l si Lex a Christo adiinpleta esl, non soluta : respon-
nnmpiam faotiim oral, iil fuliir.e vilx auern.i; iii ro- dco , lalicrnaciiliim Dci fidcles ejus esse, in quihiis
surreclione Christi nobis pr.ibereliir excmpluiii. Ciiin cliaritatc socialis ct qiiodammodo coinpactis babilate'
qiinoriî, s^bbati otiiim ciir non nbservet Chrislianiis, digiiatur ; et idcomagis illiid non ohscrvari a Ciiristia-
si Oiristus non venit Logem solvcre, scd adimplero : nis ,

quia jam Cliristus in Ecclesia sua , quod illa fi-
respomleo , Imo id propicrca non (d)serval Cbri^lia- guia prophelice promiltcbal , implevit.
iiiis , (|uia qiiod ea fi;,'iir:i proplietabatur ,
jam Cliri- CAPUT XI. — Et nunc qnidem ista pro siisceplo
sliis iinplevit. Iii illo quippe habemus sabbalum, qui negolio , ne silenlio practcrirentur . quant:i pniuimiis
dixit : Yenite ad me , omnes qui luboralis el onenili brevitatc perstrinximns. C;oteruin mcmbratim articu-
estis , el cgo vos reficiam ; toKile jugiim nieum super latimqiic discussa, libros magnos mnltosqnc feceriiiit*,
vos , et discite a me quoniam milis sum et huniilis nibil aliiid in eis qiiain Christiiin proplielatiim osten-
corde, el invenielis requiem animabus veslris (Mallh. xi, deiiles: ita fil ul oniiiia qna; cx illa Scripliira proplcr-
S8 , 29). ca putalis non obscrvari a Christianis, qiiod ea Chri-

C.\PL'T X. — Ciim qnxris , quare Chrislianus iion stus solverit, propterea potius reporiantur non obscr-
observet difrerenli:iin ciboriim, qii;c in Lege pra'ci-
• Fdili, qnod corpus. vox, corvus, non rcpelilur in Mss.
«
MD. Fj. cl plurcs Mss., id est siiccedentc f:aplv^mo.
« Aliiiiiol Uss., faccrent.
,
CONTRA FAUSIUM MAM( im:um, s. augustini 55«

555
({mA ca Clirisliis implcvcril. Ipsa cscas quihiis nuncChristiani licile uluntur, allingeie
vari a Clirislinnis
,
,
ngiir;inini obscrvalio pr.«Miiiiilialio nolucruiit (II Machab. vii),quia luiic pro tempore pro-
(juip|)c laliiiiii ,
ahsurdum pliclico noii licebat quanlo magis nunc pro Baptisino

Uiide quid niirum esl (|uid :
, ,
Clirisii fiiil.
congruum cl coiiscrilancum si posl Clirii>ti pro Kucliarislia Clirisli , pro signoChri>ti ad

imo quid noii , ,
quidcpiid idco liclial ut cjus oniiiia |)cifercnda paratior dcbct csse Clirislianiis
ejiis cessavil advcnlum . , ,
Figura: iijilur reriim rpia; cuin illa riierint promissioncs rerum coniplcnd.irum
pncnunliarcl adv.-nluin ? , ,
ul ipsa caruin
obscrvabanlur ol)scrvali<.iie Ikc.c siiit indicia com)ileiaruiii ? Quod eiiim adliuc pro-
ad lioc ,
pniplictarclur usque adco non dc- miltitur Kcclesia; , id csl , corpori Chrisli , et iii ina-
venlunis Chrislus ,
Cliristi advenlum non im- nifcslalione pia:dicaliir cl in ipso capiie corporis

bciit proplerca pulari pcr
,
vcniciilft non ohscrvanlur ut nisi Salvalorc , id est , iii ipso Mcdiatore Dei et hoininum
pictae, quia illo ,
implcrentur adliuc ohser- homiiic Christo Jesu (I Tim. ii , o) jam utique coiii-
jam per advcntum Ciirisli , ,
religionis , seu ve- pleliim est. Qiiid cnim promitlitur xtcrna

varentur. In nullum autcm nomen
, niî vila
homiiics possunt , nisi cx rcsurrcftiiine a iiKirtuis? lioc jain coinplctum eS(

rum , seu falsuin , coagulari
aliquo signaculorum vcl sacramentorum visihilium in illa cariie, quod Verbum caro faclum cst , ct habi-
consortio colligenliir : quorum sacramcntorum vis tavit in iiobis (Joan. i, H). Tunc crgo eiocculia eral
inenarrahiliter valet plurimum ,

et ideo conlcnipla tidcs ; iiam eadem credehant , eadernque spcrabant
sacrilegos lacit. Impie quippe contcmnitur, siiic qua omncs jusli et sancli ctiam temporum illorum ; et
pcrlici pictas. promissiva erant Ula oinnia sacramenta omnisrjue ri-

non potest
CAPllT XII. — Yerumtamen ,
qiiia visibilia sacra- lus ille sacroruin : nunc autcm revelata est fides , in
menla piutatis iiiesse possunt eliam impiis ,

sicut lia- quam conclusus erat populus ,
quando sub Lege cu-
buisse sanctum Baptismum etiam magum
Simonem slodichalur {Galat. iii , 23) ; et quod (idelibus promit-
vm 13) (iunt talcs, (|uales Apostolus titiir iii judicio, jam co:npIctum esi in exemplo, per
legimus {Act. , ;
ait, Habentes formam pielatis, virlutem aulem ejus eiim qui Legem et Prophetas iion venil solvere, sed
abnegantes (II rim.îi, 5). \irlus auiem pielatis est adimplere.
finis pryeccpti , id est , charitas de corde puro et con- CAPUT XV. — Qiinpropler qu.Trilur quidem inter
scieiiiia bona et lide non ficla (I Tim. i, 5). Unde scrulalores sanctanim Scriplurarum , ulrum tanlnm
apostolus Petrus , cum de sacramcnlo arcie , iii qiia profuerit antiquis jiistis fides passuri el resurrecturi
Noe domus a diluvio liberala est, loqueretur, Sic et Christi ,

qiiam vel revelalionibus discebanl, vel in
vos , inquil , simili forma Baptisma sabos facit. Et ne Prophetis inteliigebanl ;
quantiim nunc prodest (ides
sibi suflicere pularenl visibile sacramentum , pcr passi et resuscilaii : an ipsa clTusio sanguinis Agni
quod habebant formam pictatis, el per malos mores Dei, qua; facla est, sicut ipse dicit pro mulli$
,
perdile vivendo virlulem ejus abnegarent, continuo in rcinissionem peccatorum { Mallh. xxvi , 28 ) ,
subjecit , Non carnis deposilio sordium , sed conscienliw aliquid ulililatis et piirgationis vcl dederit vel
bonm interrogalio (I Pelr. iii , 21). addideril, etiam iis qui hoc fulurum credemes , an-
CAPUT XIII. — Proinde prima sacramenla, qua; tequam fierei ex hac vita emigraveranl ; cl ulrum
observabantur ct celebrabanlur ex Lege, pra^nunlia- mors ejus ad liberalionem etiam inortuos visitaveril.
liva erant Clirisli venturi qua; cura suo adveiitu :
Sed nunc isiam quxslioneni vel pertraclando discu-
Chrislus implcvisset, ablala suiit; et idco ablata, quia tere , vel aliquid in ca repertum eliara confirniando
iraplela ; non enim venit solvere Legem , sed
adim- definire, et longum est, et huicoperi non necessarium.
plere : el alia sunt inslitula virlute majora , uiiliiaie
CAPUT XVL — Interira adversus calumniosam
meliora , aclu faciliora , numero paiiciora , lanquam imperitiam Faiisli demonstrare suffecerit, quanto er-
juslitia fidei reveiala , et iii liberlatem vocalis filiis

rore delirent qui puiant signissacramenlisque mulalis,
Dei jiigo servilulis ablalo {Galat. v, 1, 13), quod cliam ros ipsas essc diversas quas rilus proplieticus
,
duro et carni dedito populo congruebat. praenuntiavit promissas , et quas rilus cvangelicu»
CAPUT XIV. — VtTumtanieu si antiqui justi ,
qui
annuntiavit implelas : aut qui censent , cum res ea-
sacramenlis illis inlelligcbant venluram prniiiunliari
dein sint , non eas aliis sacramentis annuntiari de-
revelaiionem (idei ', ex qua licet adhuc operia et abs-
buisse completas , quam iis quibus adhuc coraplend»
condita , munere tamen pietatis intellccta , etiam pra;iuinliabantur. Si enira soni verborura quibus lo-
lunc ipsi vivobanl ;
quia in hac vila nemo esse polest quimur, pro tempore coramutantur, eademque res
justus, nisi qui ex fide vivit {Rom. i , 17) : si ergo aliler eiiunlialur facienda , aliter facla , sicut isia
anliqui jusli pro illis pr;cnuntialivis sacramentis et ipsa duo verba quae dixi, facienda et facta , nec pa»
reruin nondum implelarum figuris , omnia dura ct ribus morarum inlervallis, nec iisdem vel toiidem lil-
horrenda perpeli parali fueriinl , el plerique pcrpessi teris syilabisve sonuerunt : quid rairiira si aiiis raysie-
siinl ; si ircs iiueros Danielcmque pi ajdicamus , quia riorum signaculis passio el resurrectio Chrisli futura
de mensa regis conianiinari noluerunt {Dan. i , 8) promissa esi , aliis jam facta annuntiatur ;
quaiido-
(luod er.it contra illius temporis saciamenlum

si futurum et faciuro, passurus el
;
qiiidcm ipsa verba ,
Ma<lwba;os cum ingenli admiratione prxferimus, qnia p.issus, lesnrrecturus et resurrexit, nec tendi xqua-
litcr , nec simililer sonare poluerunt ? Quid cniin sunt
venturum prcenunliari revetalione (idei. aliiid quxque corporalia sacramcnta , nisi (;u cdam
•
INuo Mss.,
,,
:
357 LIBER DECIMUS NONUS. 558

:|na>i vorba visibilia , sacrosancta qiiidein , verumla- que contineri, tanquam a rcrta pernicie vctarenlur.
nioii iiiuiahiliu el leiiiporalia ? Deus enim aeieriius esl, Unde esl illud Apo.sl«!i : Ecce ego Paulus dico vobis,
nec lanicn aqua el oinnis illa aciio corporalis, qux quia $i circumcidaiiiini , Cfiristus vobis nilnl prodail
aftilurcum baplizamus, el fil, el Iransil ', aDlerna esl : (Galat. V. 2). Circumcidamini scilicet, sicut ipsi vo-
iibi rnrsus etiani ilhe syllabie celeiiler sonar.lcs el Irans- lebant, sicul eis a qiiibusdam dcpravaiis persuasum
cunles, cuiii dicilur, Deus, nisi dicaiilur, iioii coiisocra- crat qiiod sine liis Legis oporibns salvi csse non pos-
lur. II cc oiniiia fiuiilcl lianseunt, sonantettranscunt soiii (.lc/. XV, 1). Nam cuni Gcntes ad Cbristi ridoni
virtus tamen qiisc per isla opcraliir, jugiier manet, et ila venircnl, maxinie per Pauli aposioli predicalio-
doniim spiriluale qiiod per ista insiiinalur, :eternum ncin , siciil venire dobuerunt, ut niillis cjusmodi
est. Qui ergo dicit , Si Clirislus Legcin cl Propbel is obsorvaiionibns oneraionlur ;
qnia et insolila ista,
iion solvissoi, illa sacramciUa Lcgis et Propiieiaruiii inaxime circnmcisionem, giandos a;late reformidaii-
in Clirislianorum congregalioiiibns el celebralioiiibus tes delerrereniur a lide ; et non ita nati, ul lalibiis
perinanorcnl ; potest dicere , Si Clirisuis Lrgein et sacramenlis inibiierentur, si niore pristino proselyti
Propbelas non sulvisset , adbuc promillerolur nasci- fioronl, tanqiiam Cbrisliis per illa mysteria venliirus
tnrus , passiirns et resurrectiirus : cuiii ideo magis adliuc proiniiierotnr : cum ergo sic vcnirent ad fi-
h;vc non solverit, sed adimplevcrit ,

qiiia jam non doni, ut jam ex Gciitibus veiiirc oporlebal, non in-
promillilur nasciturus ,
passurus , rejurrecturiis ,
tolligcntes qui ex circumcisionc veneiant, ciir sibi
qnod illa sacramcnla qiiondam personabaiit ; scd an- illa pormissa essoiil, ct cnr Genlibns imponenda non
nuntiatnr qiiod nalus sil ,
passus sil , resurrexcrit esscnt; quibiisdam carnalibiis soditionibns coeporant
quod ba>c sacramenta quu; a Chrislianis aguntur, jam Ecclcsiam perturbare, qnod Gonlilts ad Doi populum
persdiianl. Qui ergo venit Legem et Prnpbetas noii accedeiites, non solemniter proselyli fierent in carnis
solvTC , sed adimplere , ipsa adimpletione abslulit ca circuincisione, el cxueris bnjusceinodi observationi-
per qiiaj adbuc promittebatur iinplondum ,
quod jam bus Legis : aiqiic iii bis eranl, qiii Iioc idoo fieri ma-
conslal imploluni : lamiuam si verba ista tollorot, nas- gnopere insistcbanl, quia limcbant Jnd;cos inlcr quos
ciluius , passiirus , resurrecturus ,
quae cum b;cc fu- versabantur. Conlra hos apostolus Paulus mulla scri-
tura essent , recte dicebanlur ; et inslilueret dici psit : nam iii boruin simulalionem eliani Pclrum ad-
Natus est, passus est , resurrexit, iiuje illis coniplc- ducliini rraterna objuigalione correxit (6'a/ar. ii, M).
lis, el ob lioc ablatis, recle dicuniur. Sed posieaquam iii unum Aposloli congrcgali, eliaiii
C.\I'UT XVII. — Sicut ergo isia vtrba, ila illa consilio ' suo censuerunt Gcntes ad bujusmodi opora
prioris populi sacramenla, quia per euin qui non vc- Legis non csse cogendas {\ct. xv, 6-11); displicuit
nil Logem ct Prophelas solvere, scd adimplerc, jam qniljusdam ex circumcisione Cbristianis, non valonti-
implcta sunl, ideo tolli mutariqiie debuerunt : quod bus ineiilo discernore, illos solosab bujusmOdi obsor-
primis ChrisliaTiis, qui ex Jud;eis erediderant , doncc valionibus non fuisse prohibondos, (|uos fides, qu;E
contra lain diulnrnam coiisueliidincm paulalim per- revelaia est, his jam imhutos invenerat ; ut in eis jam
suaderelur atque ad intelloctum perfocliim perdnce- consummarctur ipsa actio propbetica , quos ante
relur, ot qiiia ila nati erant alqne inslituli, siverunt adinipletioncin propheti;E jam lcnueral : ne si et ab
eos Apnsioli pairium riium traditionemqne servare ;
ipsis removeretur, improbala potius qii;im tcrn.inala
«t cos quibus boc opus erat, ut congriierent illorum viderelur ; si aulem et Genlibus imponcrelur, aul non
tarditali moribiisquemonnerunt. Iiide est quod Timo- Chrisli promillendi caiisa inslitiita csse, aut adhuc
llieum Jndaâ malre et G.aeco pntre nalum, prop'er Clirisluin promiltere pntarelur. Primiis itaque pnpii-
iilos, ad qiios lales cuni co vcnerat, cliam circunici- lus Dci, anloquam Cbristus vonircl Legcni Piophc-
dit .\posloIus (.4cr. XVI, 1-5) : alque ipse intcr eos tasqiie adiinplere, illa omnia quae bnnc proiiiiltcbant,
morem hiijnsmodi ciislodivit, non siinnlalione fallaci, observare jubebatur : liber iii eis, qui h:cc quo per-
sed consilio prndenli. Noque ehim ita natis, el ita tinerenl inlelligebant ; servus autem in eis, qni boc
instiltiiis noxia erant isia, qnamvis jam non essent non inlelligebanl. Posleriorvero popnlus aocedoiis ad
signifioandis futnris necessaria. Magis qnippe noxiiiin fidoiii qua jam Chrislus venisse, passns esse, ac re-
eral, ea tanqnam noxia prohibere iii bis bominibus surroxisse prxdicabalur , in iis quidcin homiiiibns
iisque ad quos durare debuerunt. Qnoniam Christus, quos jam talihus sacramenlis institiitos e idein fides
qni oinnes illas prophctias iinplere venerat, sic eos iiivenerat, nec cogebatnr isla observare, nec prchi-
iniiialos invcneiat : ut jam de c;ctoro, qui nulla tali bebalur : in iis autem qiii lalibus vacui,nnlla gencris,
necessiludine tencrenlur, sed ex diverso vclnli pa- nulla consuetudinis vcl congruentiiC necessitudine re-
rieie, id esl, ex prrputio, ad illum angularcm lapi- tcnti credideraiit, eliam prohibobatur ; iit per eos j:<ni
dem qui estChristns, convcnirent (Ep/ie». ii, 14,20), intiperet apparerc, illa omnia propler piomiitenliini
•J iiiilla talia cogeroiilur. Si autem iis qui ex circuni- Chrisium fuisse inslituta ;
qno vcnicnle ati|iic liac
cisione venonint, talihusque sacrnmenlis adbuc dedili promisâ adimplonle, jain oporlerc ce3s;irc. Iloc igi-
craiil, nltro vellent, siciit Timoiheus, conferre coii- tur lempcramciiluin modenmenqnc Spiriliis sancii
RrMcnliam, noii probibereiiliir in hnjus- : vernm si per Aposlolos operanlis cum displicuissct quihnsdani
ni >di Lcgis opcribus putaient snain spom salutcin- ex circuincisione credonlibns, qiii lixc iion inlolligc-
* nj' lani coliccs, cum ndyuisinus fit et Irnn it.

* Er. I.ugd. et ven., concilio. M.
;
S'»^ CONTUA FAlJSrtlil M \ MCII/filJM, S. AUGUSTIM scp

l);iiil, in ca pcrvcrsilalc iiiniiscriiiil, iil cl (iciiles co- (J \I'IjT XX. — I'roindc primuin ab liis qiixro.ulriiin
gcrciil jii(i:iizaic. li siiiil qiios Kaiisliis Syiiiiiiacina- illi anliqui 'yir,u, Kiiocli cl Si:lh (liosciiim |K)ll«siinuii)
iioniin vcl N:i7.ar;Koniiii iioiniiiu coiiiiiicinonvil ,

Fau^lui» conimcmorai), cl bi qui alii, iion solum aiiie
qiii u$r|iic ad noslra lcinpora jam (piiiicm in exi- Moy^cn , scd ct i>i qui antc Abraham fnerunl, irali
gua, scd adhuc lanicii vcl iii ips.i paiicilalc pcrdu- biiil fralri siiic causa, aul dixcriiit fralri, Eatue. Si
ranl. ciiijn iio/i divcriinl, ciir iioii cl talia docuerunt? Qiiod
CAPtT XVIII. — Qnid iialjcnlcrgo isli, undc Lcgi si cl iîlia dociicMinl, quu;ro qiieinadinodiun vel eoriiin
el I'roplicliscaliiinnieiiiur, ijuod eos Clnistus solvcrc jiistitiam doctrinaniqiic (Jbristus adim[ lcveril, ad-
vcncril polius qiiaiii adiinplerc, qiiia Clirisliani iioii dcndo, Ego autem dico vobis, si guis irascitur fratri
obscrvaiil quc ibi praccpla suiil ; ciini ca sola nnn tuo ; anl si quis dicit, Ilacha ; aut siquit dicit, lalue
obscrvenl pcr qinc Clirisliis promillebaliir ; cl idco reus erit veljudicii, vel contilii, velgeheunwignis [Matlh.
non obscrvcnl magis, qnia cadcin proinissajarn (lliri- v, 22) : codcm modo vivebanl,
qiiaiidoqiiidcm et illi
slus impli;vil, ncc adbiic promiUunliir qux' jam im- codcm inodo vivcndum moncbanl? An ignorabant illi
plcla suiit; corumquc promissiva sigiia in cis lcrmi- iiisli freiiandam cssc iracundiani, iicc pclulanli convi
nari debucrunt, quos fidcs Cbristi bsc adimplciilis cio fralrcm laccsscndiiai ; aut iioveranl quidciii, scc
jam talibus imbiilos invenerat? Niimquid enim iion ab liis se absliiicie iion polerant? Ergo rci eranl
obscrvanl Clirisliani quod in illa Scripliira csl, tXiidi, gebcim.c : qiiomodo igilur jusli ? Profeclo enim iiec
Israet; Dominus Deus tuus, Deus unus esl ( Deut. vi, imperitam rcrum ad suum ofriciiim pcrlincnlium, nec
i) : Non facies tibiidolum; ct oxtcra biijusmodi? inlemperantcm audcs diccre eorum fuissc juslili.im,
Nnmqiiid non observant Chrisliani quod ibi dicilur, in tantum ut eos faceret reos gclicnnne. Ciir crgo
Non nomen Domini Dei tui in vanum ? Nimiquid
accipie^ il(aiii Itgem, scciindum quain vivebanl anliqui jiisti,
ipsum sabbalum, quod ad iiitclligendani veram re- h;rc addendo Clirisius impleret, cuin coriini f|iic'|ue
quiem pcrliiicl, non observant Cbrisliani? Numqiiid jiislitia sinc istis cssc non posscl? An diciiirus es
iionorem parcnlibus Cbrisliani non deferiint, quod ibi qiiod praiceps iracimdia, et lingua iniprobn, ex qiio
pra^ccplum est? Numquid a fornicalionibns, aul ho- venil Chrisius, ca'pil ad iniquilatem pertiiiere; an-
micidiis, aut furtis, aut falsis le^timoniis, aut a con- lea vero non cral iniqiium vel corde vel ore isla
ciipiscenda uxore proximi, aul a concupiscenda re commiltcre?Sicui iii qiiibusdam rebus pro tcmprirum
proximi non sc temperanl Cbrisiiani ;
qii3c omnia in proprietalibus insiitulis, iiivenimus nunc aliqiiid non
illa Legc conscripla sunt (Exod. xx, 4-17)? Haec prac- licere, qiiod antc licueril; vel quod ante nonlicueril,
cepla sunt morum, illa sacramenta sunt promisso- nunc liccre. Non usqne adeo dcsipis, ut hoc dicas :
ruiii : b.iec implcntur per adjuvaiilem graiiain, illa sed etiam si dicas, respoDdcbiinr tibi, quod sccundum
per rcddilam veritaiein : nlraqne per Cbrislum el il- istum intellectiiiii Christiis non adimplere vencrit qiiod
lam semper graliam donantem, iiunc eiiain revctan- lcgi antiqiiscdefuil, scd legeiii iiislitiierequxnon fuit; 1
lcin ; el banc veritatem tunc promiltentem, nunc ex- si dicere fratri, Fatue, cum apud antiquos justos iion
bibcniein : qnia Lex per Moysen data est; gratia aulem fnissct injustum, nunc ila injustum esse Chrislus
cl veritas per Jesum Cltrislurn facta est (Joan. 1, 17). voliiit, ul quisquis hoc dixerit, reus sil gehenn.'c.
Dciiiqiie ista, qu.e in recte vivente conscicnlia con- Proinde nondiim invcni.sti cuinam lcgi hsec aliquando
servaniur, fidc pcr dilectionem operante complcntiir defueruiit quibus nunc additis, cain Chrislus imple-
{Galat. V, 6) : illa vero quae in promitteiite signilica- rct.
tione versala sunt, rebiis redditis transierunl. Iia ct CAPUT XXI. — An forte lex non moechandi apud
ipsa non soluta, sed adimplela sunt; quia ea noii ir- illos justos anti(|uos semiplena erat, donec a Domino
rita, iiec fallacia Cbristiis oslendit, cum id quod eo- adimpleretur, addenle, ne quis ad conciipisccndum
nim significalione promiltcbattir exliibiiit. vidcat mulierein ? Sic enim commemorasti ipsam
CAPUT XIX. — Non itaque, sicut Faustiis opina- seiileiitiam : t Audistis diclum esse, Nonmoechaberii;
tur, qiixdam Dominus Jesus adimplevit, qiiae ab an- ego aulem dicovobis, ne concupiscatis quidem. t Adim-
li(|uis juslis jam dicta erant ante Legem Moyseos.sic- plelio est, inquis. Explica plane ipsa verba cvange-
uli est, Non occides; quod non conlrario redarguil, lica, iioli tuis exlenuare quod dictum est, et vide quid
sed magis lirmavit, ciim ct ab ira ct a convicio revo- dc illis nnliquissimis jiistis senscris. Audistis, inquit,
cavit {Exod. xx, 13, et Malih. v, 21, 22) : quxdam quia diclum est, Non moechaberis : ego autem dico vo-
vero solvit, quae propria vidcbantur lcgis Hebraeo- bis, si quis viderit mulierem ad concupiscendum eam,
rum, sicuti est, Oculum pro oculo, dentem pro dente; jam mcechatus esl eam in cordesuo {Exod. xx, 14 et
quod videtiir potius absiuiisse quam conlirmasse, Matth. v, 27, 28).Itane vero illi justi, Selh vel Eiioch,
cum ail, Ego autem dico vubis, non resistere malo, sed vel si qui cis similes fuerunl, moechabanlur in cordi-
et si quis te percusserit in maxillam tuam dexteram, hus suis ; et, aut non erat cor eoruin tcmplum Dei,
prcebe illi ct alteram {E.vod. xxi, 24, el Mutlli. v, 38, aiit mcEchabantur in lemplo Dei ? Quod si non audes
59), et calera. Nos eniin dicimus cliam hscc, qu3C isti dicerc, quomodo etiam de hac re legem illorum, qua;
putant solvissc Chrisium, veliit conlraria refercndo, apud iilosjam lunc pleiia erat, modo vcniens Christus
ci liinc pro tempore bene fuisse iiistiluta, el nunc a implevit?
Clirisio non soluta, sed adimpleta. CAPUTXXII. — De non jurandoaulem {Exod. xv, 7
5CI I.IDER DIXIMUS .NO.sUS. 501
rt ilutth.y, 53-57), qiiia ei liic illorum lcgem a ('liri- vel ncsciiis iii pri ;uriiim laticiettlr. In scriplis anlonn,
slo aJimplciam esso dixisli, iion po-suiu arfirmaie ubi esi con.idcralio major :U<iuc propcnsior, pluribiis
aruiqiios juslos iioii jurasse : nam ol Paiiluin aposlc- locis jiirassc iiivetiilur, iie (inisquam putarol eli:tni
lum jiirasse iiiveiiimus [Itom. i, 9 ; 1'liUipp. i, 8 W vcrum jiirarido pcccari, scd polius iiitelligoret, buina»
II Cor. 1, 23). De vcslro aulem orc non tollilur crebi a iia; fragilitatis corda non jurando tulius a porjnrio
juralio, cmn juretis per lunien, quoii amalis cum coiiscr\ari. Qiiibiis pcrspcciis, invciiiiinis iicc ill;i csse
niuscis; ncquc enim lumcn illiul niciilium ah istis de-liucla, siciit F.iusltis pulai, quac vclut proprio
oculis penitusalionum, quod illuminal omiicm liomi- vuli ad Moyseii pcrlincrc.
nim vcnientcm iii liuiic mundum (Joan. i, 9), noslis CAPLT XXIY. — Nain cl hic qtucro ab istis, cuf
aliqua cx p;irlc cogilare : cl \hv dumiiium ' vcslruni pruprium veliiit ( sse Lcgis Moysi, quod dictuin eslan-
llaiiichicum, qiii Maiics liiijtua pairia vocabaiur; scd liqtiis, Diliiics pro.iiiimm tuiiiii, et odcrisiiiimicum liium
vos iil apud Gnccos nomoii iiiSMiiiC vilaretis, Tclut (Lcvil. \ix, IS). .\n ct aposloliis Pauliis non dixil bo-
declinato cl prolongalu noniine, qiiasi rusionom mi- nriiics (|uosdaiii Dcj odibilcs (llom. i, 50)? Ll iitiinm
didislis, ubi amplius labcrcmini. Sic eniin niibi qiii- i>i li:ic adiiiouilionc i|isc Dominus ad hoc nos Iiortu-
dam vcslruni cxpi»buil, cur appellatus sil Manicli.ciis, lur, tit imiiemur Dcuin. (Jt sitis, iiiqitii, fitii Palris
ut scilicct in grx'ca iiiigtia Linquam maiina fimdcrc vcslri (jiii in ccclis est, qui facil solem suitin oriri super
vidcrelur ; qi:ia Grxcc rimdi x-^f^' dicilur : ubi qiiid boiios et malos, el pluil super juslos cl iiijiislos. Qii;c-
egcrilis ncscio, nisi ul cxprcssius vobis somniaretis* rcndum itaquc cst qiiomodo ir.tclligaltir , cxiMiiplo
insaniam. Ncquc eniin nddidistis in parlc priorc no- Dei, cui dixit quosdam odibilcs Pauliis, odio baheii-
minis unam liiteram, ut agnoscerctur maniia ; scd dos iiiiinicos; cl ruisus cxomplo Dci, qui facit soloin
addidislis in posteriorc duas s}llabas, noii appcllan- suuin oriri supor lioiios el inalos, ot pltiit siipcr
tesMaiiiiicbaum.sed Maiiicb:cum ; ut iiibilaliud vobis juslos cl iiijiistos, diligendos inimicos. Sic app;irebit
laui prolixis el vanis scrnionibus siiis nisi insaniam Doniiiium niale inlcHigentibus iil quod dictiim est,
fundore s( iiarcl. S;vpissime juratis et per Paracletum, Odcris iiiimicum luum, inrcrro voluissc, qiiod omniiio
non saiie illum qucm C.brislns discipulis promisit el iion nor.inl, ul diligcroiit inimicos suos. UliumqiKJ
niisit {Joan. xiv, 16, 2G; xvi, 7, et Acl. ii, 2-4) : sed aulom (piOiiiodo sorvandiim sit, longuni csl dispulare.
pcr eum ipsum, ut lalinc nomcii cjus inlcrprclcr, in- Scd ad istiiS intcrim, quibus gcneraliier displicct, si
sanifusorem *. Cum crgo jurarc nuiiquani dcsinalis, quis odcrit iiiimicum suuin, cst iiobis scrmo qui .>o-
vellem scire qiiomodo intelligalis banc quoquc Lcgis riiiii fronlem preniat, cum cos inlerrogamus, ulriiin
parlem, qiiam viiltis aiitiquissimam inlciligi, quod diligal deus eoruin gcntom lencbraruni : aut si pro*
vobis Dominus adimpleveril, el magis proplcr jura- ptcrea nunc iniinici diligendi sunt, qtiod Iiabcanl
lioncs.\posloli. Nam vcstra qiiac aiiclorilas est, vei parlcm boni; cur iion ob boc eos cl odisse dcliemus,
vobisipsis, ncdiim mibi, aiit cuiquam bomini? Cnde' qiiod babcanl parlcm mali. Ea quippe regiila ct Iioc
pulo jam clarcre, quam sit aiitcr accipiendum qiiod solviiur, (locctiirqiic non csse contrarl:iiii, (iiiod in
ait Cbrislns, Non veni Legem solvere, sed adimplere. anli(|ua Scriptura dictum esl, Odcris iiiimicuin tiium ;
Non his videlicet addilamciiiis, qux vel ad cxposilio- ct in Evangelio, Diiujile inimicos vestros (.Mutth. v,
nem pcrtincni propositarum anliquarum sententia- '13-45) : quod uiiusqiiisquc iiiiqiius bonui, 'u iiiiantum
nmi, vcl .id conversalioncm, non ad implclioiicm. iiiiquus cst, odio habcndiis cst; in quanliim aiitcm
CAPLT XXIll. — Qtiiaenim non intelligebant bo- liomo esl, diligcndus cst ; ul illud (iiiud iii eo recte
inicidium , nisi pcremplioncm corporis bumaiii , pcr odimus, argtiamus, id est, vitiuin, qtio possit illud
quain vita pri\arclur; aporuil Dominus omiicm ini- qtiod iii eo recte diligimus, id csi, biimaiia iiatiira
quum moiiim ad noccndum fialri iii bomicidii gencic ipsa eiiiciidalovilio liborari. II.cc, iiiqiiaiii, rogiila est,
dejiutari. Lnde ct Joatiiios dicit Qui odil fratrcin : qiia ct odi rimus iniiuicum proplor id quod in eo
lunM, hoir.idda e$l (I Joan. iii, w). £l quoniam puta- nialtim csl, id cst, iniquitatcm ; etdiliganius inimi-
baiit tanlummodo corporalem cum remina illicilam cuni propter id quod in co boiiuin cst, id est,
comiHixiionem vocari moccbiam, dcmonslra\il Ma- s.icialcin raiioiialemaue cre.ituram : nisi qiiod
gi&ler cliani laicm concupiscenliam nihil esse aliud. nus iioii ciini pcr naturam vcl suim vcl alie-
Iiein quia pcjerare grave peccaliim cst ; non jiirarc naiii , sed per propiiam voluntalom nia/um esse
«titcm, sicut vcrum jurare, nullum peccalum est ; sed convincimus. Illi atitcm pcr naturam gentis te-
longiiis remolus cst a falsum jurando, qui nec jurarc nobrarum ptilanl e.sse boiiiiticm maliim, quamsecun-
consuevit, r,uam qui vcrum jurarc proclivis cst : ma- diim ipsos Dous luliis timuit, aiitequam in parle
luil nos Duminus etnon jnranles non reccdcrc a vcro, viiicoreltir ; elin p:irle ab ca sic viclus cA, tit iicc
qiiain verum juranles propinquare pcijurio. !;aqiic ct totus libcrarcliir. Audito igilur, et iion intellecto,
Aposiohis in scrmoiiibus, quos iiabuisse iiarraltir, quod aiiliqtiis dictum eral, Oderis iiiimicum tuum, fe-
nun<|uam juravit, ne jnrandi consuetudinc aliquaiido rcbantur homiiics in bominis odiuin, cuni debcrcnt
nunodisse nisi vilium : bos corrigil Douiinus, diccn-
• la Mss., et per doiminn.
' Al Am. el alii quidam Vs.s., vobis
>ic |ikTii|uo MS.S. do, Diligile iiiimicos vestros ; tit, qiii j iiii dixcrat,
I
tDmniareiiivn. tr.oll-nT., nobisiînniarc x-idercmini. Mo- — Non veni Legem solvere, $ed adimplere, ideoquc de
rel, F.lem. u-il., p. 510, censot lcgoiuluni- ominaremiin.ii.
* Aliquut Mss., insania: fusorcm. odio inlmici qtiod scriptum est iii Lege non solvcreL
^
Sa^cT .\UGtST. VIII. (Douzc.)
SGS CONTRA FAUSILM MANICILIMJM, S. AUCUSTIM S64
ItriTiiiiciido iili<|ii<> ul tliliganiiis iiiiiiiicos, ro^'(-rr:l iios Oculuin pro oculu, denlem pro dentt, nOfi fomes, scil
inlollijjcic qiionam inodu |ioss(miiiis iiiiiiin (;uin(J(:iii<|(ie liiiics furoris esl, iioii ut id (luod sopilurn cral, liiuc
liominom ct odissc proplcr ciilpnm, cl diligcrc pro- nccciidorctur, Rcd iic id qnod aidebal, ullia exu;ndo
|)((;r natiirnin. Scd lioc :id pcrvcrsns conim mciilcs retur, impositus '. Esl cniin quxdam jusla vindicla,
inlclligcrc miilliim csl. Urgciidi siiiil l.'intuiii, iil sc- jiislo(|ucdcbotur ci qui fueril passus injuriam : uiidu
cundum caluniiiiu: su;c pcrdiiniii ralioncni, vcl poliiis uliqiic cuiii igiioscimus, dc noslro qiKxlam iiiodo jiir<!
nmcntinin, dciciidant doum snuin, (lucm non possiint l.irgimur. Undc ctiam dcbili dicunlur, qux' iii ora-
diccre dilcclorcm gcnlis lcncbrarum ; idco(pic ad lione dorninica liumanitus dimittere moncmur, ut tio»
cjus exeiiipluin non liabont qiic:nadinodum liorlcntiir bis ct iioslra diviniius dimittanlur ( Mallh. vi, 12).
iil siiuin qiiisqiio diligat iniini( iiin. Potiiis onim g<-ntt Qiiod atitcm dcbclur, clsi bcnignc diinittitur, noii la-
ipsi tcneltr iruin dilcclioncin inimici tribiioro poliic- mon iiiii|Ut: rcpolilur : scd sicut ih jurando, ctiatii qui
runt, qiinm deo suo. Illa qiiippc, siciit doliratil, vi^ i- veruin jiiiat, propinquat pcrjiirio, undc longe abesl
nnni sihi lucem alqiie conligunm concupivii, cnque qui omniiio iion jurat quamvis non pcccet qni vc-
; el
frui voluit, ntqiic ul frucrctiir invndcrc cogitavit. ruin jiiiat, rcmolior tamcn a peccato cst qiii iionjn-
Ncqueistn ciilpa cst, cum vcriim cl bontificum boniim rat ; iinde admonitio non jurandi, coiiscrvatio cst .1
appelilur. Undo et nominus dicil : liegnum coelorum peciaio pcrjurii : ita ciirn peccel qui per iinmodcra*
vim patitur, et qni vim feceriiU, diripient illud { Mutili. tioncm injnstc vult vindicari, non pcccot autem qiii
XI, 12 ). Ecce gcns tenebrarum scciindum eorum vn- modum adhibcns juslc vult vindicari ; remotior csla
nitatcm, vim fncore ac diripere voliiit boiium quod peccato itijusl;e vindicUc qui non vult ornniiio vindi-
amavernt, ejus clnrilale et specie delcctata : nec c:;iri. Peccateiiim qui exigil ullra dcbiitim ; non pec-
eam vicissim Deus diiexit, scd odio detestans Irui se cat nutem qui exigit dcbitum : sed lutiur longc cst
volenlem, luiiditus eradic:iremoIituscst. Si ergo ma- a peccato injusli exactoris, qui omnino non exigil dc-
li aniant boniiin qiio fruantur, boni autein odcninl bituin, prucscrtiin nc cogatur el ipse reddcre debi-
malum ne polluaiilur; respondete, Manichsei, quinam tum ab eoqui nullum hal>et dobilum. Possom ergo et
eorum impleant quod Dominus ait, Diligite inimicos ego sic ista ponere, Dictum csl anliquis, Non injuste
"vesiros. Eccc si lias singulas repugnanlesquc sciiten- vindicabis ; ego aulcm dico, ne Yindicctis quidcin ;
lias esse vultis, deus vester

quod scriptum esl fecit adimpletiocst : siculde jurandoFauslus ait, Diclum
in lege Moysi, Oderis inimicum tuum ; el gens tene- est,t Nonpejerabis; egoautemdico,ne jurelis quidem ; >
brarum, quod scriptum esl in Evangelio, Diligite ini-

ceque adimplelio est. Poleram ergo el ego ita dicore,
micos vestros. Quanquam nec fingendo invenire po-
si niibi per lixc adjccla verba, quod Legi defuit, a
tuistis, quopaclo dirimatis quaeslionem iiitor niuscas Chrislo additum videretur ac non potius id quod
;
lucipetas, etblallas lucifugas : ulramqiie enimprolciii

Lcx volebat clficere, ne injuste se quisqtiam vindi-
gcntis tenebrarum esse conlendiiis. Unde ergo illse
cando pcccaret, conservari tiilius si omnino se non
amanla se alienam lucom, illse autem hanc avcr- vindicarct ; siciit id quod volebat efficcrc, ne quis-
sando sua polius origine dclectanlur ? An miindius
qtiam pcjerando pcccarct, coiiservari tutius si non
nascunliir muscse in fetidis cloacis, quam blallx iu jiiraret, Nam ai conlrariumest, Oculnm pro oculo ; et,
obscuriscubicnlis? Qui le percusseril in maxillani prwbe illi el atteram :
CAPUT XXV. — Jam vero illud quod antiquis di- cur non sil conlrarium, lieddes Domino jusjuraudum
,
clum csl, Oculum pro oculo, denlem pro dente, quo-

tuum; el, Noli jurare omnino Exod. xx, l,et Matlh.
(
modo contrarium liabet quod ait Dominus, Ego au- V, 55-37 ) ? El tamcn illam non destructionem, sed
tem dico vobis, non resistere malo, sed si quis percusse-
adimpletionemFaustusarbilralur : quod olhic debuit
rit te in maxillam tuam dextram, prcebe illi el alleram
arbitrari. Nam si, Yerum jurn, adimplelur dicendo,
{ Exod. XXI, 24, el Matth. v, 39), et ccctera ? Quaiido-
Ne jures : cur non et, Justc vindica, adiinplctur di-
quidem et illud anliquum ad reprimendas flammas cendo, Ne vindices ? Sic et ego * in utroque conser-
odiorum, soevientiumque immodcraios animos refre- quo
vationem esso arbitror a peccato, vel falsum ju-
nandos, ita praeceptum est '. Quis cnim tanlumdem
ratur, vel injuste vindicatiir : quanquam hoc de do-
lacile conlentus est reponere vindictae ', qiiantum nandn omnino vindicta vnleatetiamad illud, ut dimit-
accepit injuriye ? Nonne videmus homines leviterla;-
tendo hujusmodi debitu, etiani nobis diniilti merea-
sos moliri ca?iIom, sitire snnguinem, vixque invenire
mur. Sed duro populo modus prius adliiboiidus fuit,
inmalis inimici unde sationtur? Quis pugno percus- quo disceret iion egrodi dcbituin iil edinnil:! ir.i, :
Fus, nonaut judicia concital in damnationcm ejus qui qu;e ad immoderatam vindiclam rapii, jam qni vellei,
percusserit aui , si ipse rcperculcre velit, totum ipse deberet, quod siW
;
tranquillus altonderet quid
hominem, si non etinm lolo aliquo arrepto, pugnis reh»xari a Domino cuperel, ut hac consideralione con-
cnlcibusque contundil ? Iluic igitur immoderatc, ac scrvo dcbitum rclaxaret.
pcr hoc injuslae ultioni, lex justum modum figens,
CAPUT XXVI. — Nam el lllud do uxore non di-
poennm talionis instiluit, hoc cst, ul (jualem quisqnc mitlenda quod Dominus pra^ccpil ; cum anliqnis di-
intulit injuriam , la!e supplicium pcndal. Proindc,
. ' Er. l.ugd., rt prceceplo est. m. • sic Atii. Fr. ot>'ss. At l.ov., uUraextenderctur. /m^îfti
•^"^
* Am. F.r ci tiissi.: Quis enim londeiu facHe sonlcniît est est enimqua;dam.
lanium reponcr^ t\iudicia ? » .\m. i:r. ac i
lurcs Mss., sicut ego.
;
562 LIBEU DFXIMLS iNO.NLS. 5C6

CUim sil, Quicumque dimisftil uxorein sunm, det illi miplena islis verbis inlograrcliir, scd nt qnod liilera
libLllnm rrpiuHi { Deiit. xxiv, 1 , el Matth. v, 31, 52 ) ; jubciilo|iroptersiipcrborum pru:suinptioiicm iion po-
&ii (Jiligcnlcr iiiluoamur, viiiL-biimis iion csse conlra- ler.il, suadenlc gialia proptcr hiimiliuin cpnfessto-
riuii). Exposiiil onin» Domimis quiil Lex voluciil : iicm iin|Ierelur, opere ractoriiin, non adjeclionc
ciim passini dimillCMli uxorcin jusseril iibeliuin re- verboruin. Fides amn, sicut Aposloliis -.ul, per dile-
pudiidare. Nc(|uc onim ail, Qui voluerit, diinillat ciioiiem opcratur { Cnlat. v, (J ). Uiide ilcm dicit :
uxnrein siiani ; cui cssel conlrarium non diiniilcre : Qui enim diligil allerum, Legem implevit ( lium. xiii,
~»eJ ulii|ue nolcbat diinitli iixorom a viro, qiii lianc 8). Islam charilatcm qiiia veiiicns Clu-i>lus, pcr Spi-
iiilerposuit nioram, ul in discidium nninuis prxccps, riluin saiiclum qucm promissum misil, iii ni;inifc-
libclli conscriptionc rcrractus absislcrct , cl quid sliilionedonavii, qua sola cIiariiatcjusiiiiaL(!g;s pos-
niali essot uxorcm dimittcrc cogitarel : prxsêrtim sei impleri, proptorea dixit Non vciii folvere Lcgem,
:
quia, ut perliibcnl, apud Ilcbrx-os scribcre lilleras scd adiiiiplere. IIoc est Novum Tcslamenlum, quo
llebr.oas iiuili rasoral, nisi Scribissolis, cum cl cxcel- liuie dileciioiii lixrcdilas rogiii calorum promiliitiir,
lcntinrcin pri)rilcrei:iur sapiciiliam, cl si (lui coriini qiiod iii liguris Velcris Tesiamenli pro leiiip.)ruiii
e.''sciit xqiiilatc ac piclale pr:vdili, iiuii t.intum prcn- distributioiic legebalur. Undc idoni dicil : Mnndulum
tercnlur sapicntiam, vcrum ctiam seciareiitur. Ad noviim do vobis, ut vos iiivicemJiligutis (Joan.wii, .54).
lios igitiir, qnos oporlorel osse priub n es Logis intcr- CAPUT XXVIII. — Ilaqiie vel omnia, vel|teiic om-
pre!os cl jiislos discidii dissuasorcs, Lcx milteru vo- nia, qiKc moiiuil seu pr;('ccpit, iiiii adjungebiil, Eyo
luil cum,queni Ju^sit libellum repudii dare, si dimi- uutcmdico vobis, iiivcniunlurct in illis velcribusLibris.
sissel uxoreni. Non enim ei |iotcral scribi libcllus, Ibi contra irani dictum csl, Turbatus al prw ira ocu-
iiisi ab ipsis, i\W\ pcr Iianc occasioncm ex necossi- lus iiicus {Psal. VI, 8); ct, Mclior cst qui viiuit irain,
lale venicnlem (juod im moJi) in iiiaiius suas boiio quam qiii capit ciiilatem { Prov. \\],o-2). Ibi conlra
consilii) regercni, atqiic iiilor ipsum cl iixorCTi paci- vcrbum duriim, Plaga (lagelU iivorem fdciet ; plaga
ficc agciido dilectioiiem conconliamquc suadeionl. auleiH liiiguoi confringet ossa {Eccli. x.wiii , 21). Kji
Quod si tanluin iiilerccderetodium, ul exslingiii emcn- coiilra moecliiiim cordis, Ne coiicupiscas urcrem pro-
dari(|iie iinnposset, lunc ulique scrilpcretiir ribellus : xiini tui{Exud. xx, 17). Non cniin ail, Nc .•«duUeres
(|nia friislra iion dimiltcret, qiiam sic odisset, ut ad sed; Se concupiscas . Unde Apostolus hoc cx Loge
debiuim coiijiigio charit.ttcm nulla priulcnti'im pcr- commcmorat, diccns, iVa»j concupiscentiam nescicbam,
siia>ioiic revocarcliir. Si Cinm non diligilnr n\or, di- visi Lcx diceiel, Non concupisces {liom. vii, 7). Ibi de
inillonda est. Quia ergo diniillenda iii>n ost, diiigon- patieniia iioii resislendi laudalur vir prxbciis pcrcii-
da e>l. Dileclio auleiii moneiid) atqiie suailciidi) coni- ticiiliscmaxillamclsaliiralusop|»robiiis(77jmMii,50).

puni, noii iiiviiiim cogeiido imponi pDlesl. IIoc facc- Ibi de iiiimico diligciido diciiur, Si csiirierit inimicits
rc Scriba debcbal jiislus ct sapiens, qiialein in illa tuus, cibaillum : si silit,potum da illi {Prov. xxv,21).
profcssionc csse oportcbat : ad quem iit venirelur, Ilinc ciiini boc commeiiioravil Aposlolus ( Uom .
discordi marito libelluscoiiscribcndus pr;cccpliis cst : xii. 20). El illiid iii Psa^mo, Cnm iis qiii odenmt pa-
i|ucm vir boiius pnidcnsqiie non scribcrct, iiisi in cem, erain pacificiis ( Psal. cxix, 7): cl alia nmlta.
aiiimo nimis avorso alqiie pci-versoconsiliuni concor- Quod aulcm lcmperaiido a vindicta , ct diligendo
dix non Yalercl. Verumiamen a vobis ex vcslri crro- ctiam malos, Deuin imilemiir, liabes ibi do ipso Deo
ris sacrilog.i vanilalc quxro, cur displiceatdimitlcrc id agciite copiosiim liiciim : ibi namque scriplum esl,
usorein ,
quam non ad malrinionii fulem, scd nd Mullum eiiim valerc tibi suii siiperat '
senipcr, et viiluti
coiicupiscenli:ecrimeii habondam essc censclis ? Ma- bruchii tui qiiis coiiira stabii? Qitoniain tunqiiam mo-
triinoniiim qnippe ex Iioc appcllaliim Cbl, qiiod noii menlum slatcrw, sic tmte te est orbis terrarum ; et lun
ob aliiid debeat femina niibcrc, quam ut matcr fliit : quam gulta roris anlelucani, quw descendit in terrum :
quod vobis odiosum est. Eomi)doeiiim piilatisparlein sed misereris oinnium, quoiiiain uinitia potcs et dissi
dei vcslri, geiilis lencbrarum pneliodeviclam ct siib- mulas peccata honiinum f/-optcr pocnitentiam. DHigis
.iclam, cliain carn^js compedibns collig iri. tnim omnia qua: suiit, el nihil odistt hoium qiice fccisti :
C.\PUT XXVIL — Scd ut potius quod nunc agitiir nec eniin odio habens aliquid constituiises Quomodo ergo
explicem : si Cliristus, ubi qiiibiisdam aiili(|uis sen- posset aliquid permanere, nisi .u voluisses ; aut quod a
lenliis proposilis adjiinxil, Ego aiitem dico vobis, ne- le vocatum noii essct , conscrvaretur ? Parcis aulem
que primorum liomiiium legein Iioc vorborum adiii- omiiibus, qitoniain tua sunt, Doiiiine, qui uniinas amas.
t.imcnlo adimplcvit, nequc illam qiix per Moyscn Donus enim spiritus tuits cst in omnibus ; propter quod
daia osl qiiaî conlrarioruin opposilione dcslruxil; eos qui exerrant partibus corripis, et de quibus peccant
scd pniins omnia ci Ilebrxorum loge cornmemorala admonens, alloqneris, ut relicta muiitia credant in te,
ila commcndavil, ul qiiidquid ox persona sua insu- Domine (Sap. xi, 22 ; xii, 2). .\d liaiic beniguam pa-
per loqucrclur, vel ad exposilioiiem rcquirendara ticnliam Dei, qiii f.icit solcm suuin oriri super bonos
valeret, si quid iila obsciire posuisset, vel ad tulius ct malos, cl pluil super justos et itijustos, nos imi.>
conservandum quod illa voluissct : vides quam sit

» Nonnulli codici^s, supereral : nt Vulgaa in improssii
aliier inlelligendum, quod ait, non se vcnissc Lc-
In manuscriilis tainen Bibliis noslris iegitur, supcrat. ta
gcm solvcre, scd adimplcre ; scilicet ut non quasi se- gr;cco, pureslin. y.
,
S67 CONTIIA I AUSilJM MA .NiCII/i:iJM, S. ACCIJ.STINI SCS
tinihiiii (Miri.sliis liortMliir : iil viixHiMrc iioslns iii- dciilibiis tribucbiitur, sf)Mrt(1ei.'ti po^sci ad reripiui-
jijiias iK'!^ligaiini8, cl Itriirriciaiinis nis qiii iio-. odc- dain vcl rcvocandani coiiju(;ii cliaritalcni? Ita DomiiuiH,
iiini, iii siiiius poifi-cii, Kicnl l'ai(T iioslcr caJcsii» qiiid Lcx el boiiis pr:i:( i[iiTCI, ct dnris fKtrmillcrct,
j»cir«Tfiis (;',t {Miillli. V, -il-^R). V:il('io .iiiti.Mii in.bis (•jiisdcin Lo(5is tcslinioiiio dcclaravit ; ciiin ct noii
cl ail iciiiilliiiida dchila pcccaloiuiii iioslior;iiii, (iiioil diinittciiilaiii iixorcm cx (riilciii Scrijiliira coinmcino-
:iliis isla uUioiuiiii dcliita rclaxaiiius, cl cavcinliiiii ratn coiijunclione masciili d fcinin:c monuit, divi-
»'sse, nc si lioc iion fcccriiniis, iicc nobis (I( prccaii- namqiic ancloritatcin cjiisdciii conjunclioiiisexposiiil,
tihus pcccali ol»li{,'alio rciiiillaltir, sic iii iliis Liliiis ct (biniliiin libclliini rcpiidii proplcr duritiain vcl
veicriliiis sciiptiiiii csl : Qui viiidiain vutl, inveiiicl doiiiaiiili vcl indoinili ciinlis ostciidil.
vindicUiiH a Dco, et pccailn illiiis confiimmis confirmn- CAI'l]TXXX. —Quapio;.lcr, ciim omiiia illa excel-
bil. JieliiKiue proximo tuo nocenii te, el nuiic deprecanti lcnlia pncccpla Doinini, qii:c vctcribus llcbnroruiri
libipcccaln solvcnlur. Iloiiio liomini rcseivulirnin , cl a Libris coiitraria Faustus volcbat oslcndcrc.iii eisdc;ii
Doiiiino qiKvril medclum carnis? In Iwmiiiem similem (|iiO(pie Libris invcniantiir ; iinde rciiil Doininus
sibi non luibcl nmericonlimn, et pro peccalis suis dcpre- Lcgcm non solvere, scd adinipbTc, nisi iil excc|ilis'
calur Domiiium? et ipse dum cnrosil, reservaliram, et piomissoruin ligaris, quac reddita verilalc adiinplcli^
rcpropilialioncin peiil a Doinino ? et quis exorabil pro al.picsiiblaticsunt, ipsaqiiO(|ucpra;ccpta, pcr qn.x Lcx
peccciiisiUiiis{EccH. xwiii, 1-5)? illa s:iiiclact justa et bona aA (liom.wi, 12), noii pcr
CAPLl r XXIX.— Jiiiii vert dc iixorc noii diiiiillciida, vclustaiciii litlcr.cjubci.lis, etdcUcla siipcrboniin rcaltt
quid aliud , vcl quid o;)i)Orluiiius ex illis Libris coiii- ctiam pncviiricatioiiis aiigcntis , scd p<T noviLalcni
nicniorcni, quain id unde Judicis dc liac re iiilcrro- spiriliis Tuljuv.intis , cl liuiniliurn confcssioncm sabi-
ganlibus Doiniiiu^ ipse rcspondil? Cuiii ciiiin qiia.Ti;iciil tis gratia libininlis, implcrcntiir in iiobis? Qiiia rcvc-
uiniiii liccrcl quacuinquc ex causadiinillcie uxorcrn, ra,sicutOiiin a isl:i pr.cceptasiibUniia necinillis Libris
ail illis : JSon lcgislis quia qui fccil ab initio^, mascu- vcteribusdcsunl ; ila illic finis qiio referantur occiiiiiis
iHin et l'eminmn fccil eos, et (lixit, Propler hoc dimiilet cst : qiiamvis .sccundum cum viverent sancti , (ini
liomo palrem el malvem, ct adlixrcbil uxori suae; et fuuiram cjiis rcvclationein vidcbaiil, cl pro lciiipo-
cruul duo in cnriie unn. Itaque jam non sunt duo, sed riim proprict:ite vcl proplictice tcgebant, vcl prophe-
nna caro. Quod ergo Deus conjunxil, liomo nonseparet. tice tcclum sapicnlcr iiitelligcbant.
EcceJudx-iexlibiisMoysi convincunlur non esse uxo- CAPUT XXXI. — Dcnique,quod non Uimcre dixerim, i
rein diiniUciuiain , qui sccundiim volunlalcm leiîs iicscio utruiii (|iiisi|uam in ilUs Libris invenit nomen
Moysi arbilrabaiilur se facerc, cum diinillcrenl. Si- rcgiii c(Bloriim, qnod lain crebro noininat Doniiiiii*.
mul el illud hic, ipso Cbrislo allcslaiite, cognosci- Dicilur quidcm ibi : DiHgile sapienliam, ut ina-lernuni
mus, Deuin fecisse el coiijunxissc mascubim el femi- regnelis {Sap. vi, 2^). Et ipsa vita ffitcrna si ncn illic
nai» quod Manicbaci negando damnanl», non jam

: in manifesto pra^diciirclur.non diceret Dominuseli;im I
Moyscos libro,scd Cbrisli Evangclio resislcnles. Por- nialis Judxis : Scrutamini Scripiuras, in quibus pula-
ro auvcm si quod ipsi opiiiantur et prrcdicant tis vos vitam (etcrnam kabere ; ipsee leslimonium perlii-
verum cst, dkiboluin fccisse atiiite junxisse niascH- bent de me {Jonn. v, 39). Quo cnim aisi ad boc per-
lum el fcmiiiam : qua callidilate diabolica Fauslus tinct, qiiod ibi scriptuin est, Non moriar, sed vivam,
rcprelieiidil Moyscn lanqiiain conjugia dirimeiitcui et enarrabo opera Domini {Psal. cxvii, 17) ; el, lUu-
pcr libellum repudii , cl laudat Christum tanquani mhiaoculos meos, ne nnqnam obdormiam in morle{Psal.
illud cju modi vinculoin e(>n!irmanlcm cx proceeplo xn, 4); el, Justoium anima; in manu Dei sunt, et non
Evangelii ; cum uliquesccuiidum suain stultam sacri- tanget illos tormentwn : el paulo post, Jlli autcm sun(
legamiiuc scnlentiam Moysen laudare debuerit sepa- in pace; et «' coramhominibus tormenta passi suul,spes
ranlem quod feccral et conjunxcral diabolus, el illoruin iinmortnlilate plena csl; ct in paucis vexati, in mul'
Cbrislum vitupcrare diaboli bgmenlum et liganien- lisbene disponentur {Sap. iii, 1-5) : elin alio loco, J«s/i
lum soUdantcm? Jam iliud quomodo apcrit Magister autem in perpeluum vivent,et apud Doininum est merces
boiuis, cur ipse Moyses, ex cujiis libro prolaia cst de eorunty et cogitntio eorum apud Allissimttin ; ideo acci-
prima conjiinetione masculi et fcminoc tam sancla et pient regnum decoris el diadema speciei de manu Do-
niilla separalione violanda castitas coiiingaUs, poslea mini{Id.\, 16,17)? ILccclalia multa,sive apertissi-
perniisirit diinitlcie iixorciii? N:»m cnm illi rcspon- ma sivesobobscura, ir^veniuntiir iHic lestimonia vitaj.
disscnl.Qicd ergo MoijSes mandavit duri libelluin repudii, a.'tcriia;.Et deipsa corporum resurreclioiie non tacuc-
et dimitiere? ail iHis,QHO)Hai« Moijses
ad duri iam cordis runlJrophelai.Unde Phariscei adversum Sadducx'0S
veslri permisil vobis dimillere uxores vestras {Mallli xix, eam non credentes, acerrime confligcbant : qiiod non
4-8). IIdccsI qiiodpaulo ante e.\posuiinus(S'i(pra, c«/7. solum in ActibusAposloIorum canonicis.quos isti ncn
2li). Qiiaiila cnim diiritia erat, quae nec pcr libdli accipiunt, ne de advcnlu veri Paracleli, quem pro-
inierposilioncm, ubi dissuadeiidi locus juslis el piu- misit Dominus, convincantur, evidenter apparet (.Acf.
xxin, &-9); veruin etiain in Evangelio, ubi ei propo-

Lov., qni fecU liominemab initio. Editi vero ali ctMss.
'
eonsenlieiiles grie.o iion liabent homine^n ; (\\}x vox ab nuiit Sadduccei qu;eslioncm de muliere, qu;e scptcin
anliquis eliam Corbeiensibus Bibliis vulyalx- sivc laliuae fr.itribus singillalim nupseral, cuni in ejus connubium
eiiilioiiis abest.
» ui Mss. el apud Am., danmantur. » ABi., nisi ut ex prareptis. Er., nisi ut perceplis.
569 LlBEIl VIGRSIMLS. 37O
aller alleri morieDli siicccdercl, ciijtisnam coniin in liir ,
quciu rtgcm ail rcgondos , el saccrdoleni :id
rcsurrcclioiie uxor esscl ruliira (.Vuf//i. XXII, 23 i8). saiiriincaiiilos ndclcs suos uiiiversus illc apparatus
rroiiide lestimoniis \'dM x'lcriiii> el rcsurrcclioiiis vetcris Inslriiniciiti in gencrationihus, faclis, diclis,
morluorum abuiuial illa Scri|)lura : scd hoc nomeii, sacrificiis.oljscrvationibus, fesliviialibus.omnibusque
id esl rei;num coeloruin, dc nullo indc loco milii oc- clociuioniiu priccoiiiis, cl rcbus gcstis, et reruin figu-
curiit;lioc cniin jtroprie portinct ad rcvclaioneni ris parluiiebat esse vcniurum : (|iii pleniis gialia el
Novi Tcslamcnli.tpruicacorporaqii.c lcrrcr.a fueiant, veriiate {Joun. 14), ctad prxccpla facieiida adju-
1,
inutalionc illa qiiaiii Paiilus apcrlius coinmcmorat, vaiido pcr gialiani,et ad promissa impleiida cur.nulo
in resurrectioue lient spirilualia (l Cor. xv, 42 44), pcr verilatcm, vciiil Legciu non solvcre, scd adiiii-
ac per hoc coelcslia, in i|uibus possidcamus rcgnum plcre.
joelorum. Quod ori cjus cliam nomiiiaiidum scrvaba-
LIBER riGESIMUS.
r.APLT PRIMLM. — FiiSTts dixit : Cur solem norum. Do tuis posica vidcbinuis. Pagani lM)na et
colitis, nisi qiiia cstis Pagani el Gciilium scliisiiia, inala, letra cl splcndidi, perpctua et cadiica, miil:i-
non secla ? Igilur non ab re fucrit ct hoc ipsum qiKt- bilia ct ccrla, corjioralia ci divina iiniini iiabcro prin-
rore, quo nianifcsiiiis vidcre possinius, ulcr i)0!>lriim ci|)iiiin dogmalizaiit. Ilis ego valde contraria scntio,
lioc nomiiic dcbcat appellari. Et quidcm si libi fidciu qiii boiiis omiiibiis prinoipium fatcor Dcum , conira-
meam nunc simpliciicr, ul in aiiiicis rcfcram, vide.ir riis vcro Ilylcn : sic ciiim tnali piincipiiimac naturhin
fortasse excusalionis causa id fiugcre, aut divinorum, thcidogusnosterappellat. hcm 1'agani, aris, dclubris,
qnod ab>il, luminum erubescere culluram. Scd lu simulacris, victimis, alque incenso Deuui colciiduni
quidcin Otcunique volucris accipe : ine lamcii dixissc pulant. Ego ab his in hoc qiioque niiilium diversus
non poîiilebil , vcl propicr aliquos , (|ui haiienus iiKcdo, qui ipstim mc, si modo sim diginis. raiiona-
scirc habebiiiil, rcligionem noslram iiiliil cum Geiiti- bilc Dei lemplum pulo : vivum viv;e inajcst;ilis siniu-
Lus babcre ooiumiine. lacrum Christum Filium ejus accipio : aram, nieii-
C.APUT II. — Igitur nos Palris quidem Dci omni- lcni boiiis arlibiis cl disciplinis imbutam, honores
potenlis, cl Chrisli Filii cjiis, ol Spiiiliis sancli unuin (|iioqiic diviiios fic sacrificia in solis orationibus el
iilemquc sub tiiplici appcllMlione colimus iiunicn :
ipsis puris ac simplicibiis pono : quomodo crgo sclii-
scd Palrein quidciii ipsum liiccm iiicolcre crcdimus siiia siiin Paganonim?
summam a$ priiicipalem, qiiam Paulus alins inacces- CAPUT IV. — ll;iclcnus eiiim et Juihrornm me
sibiletu vocat (I Tim. vi, 16) : Filium vcio iu hac sc- potcras diccre scliisma ,
quia ct omnipoleniem Deum
cunda ac visibili tiice consislcrc; qiii quoniam sil ct colam, qiiod sibi ct Jud.i us omnis aiidaciler assumit,
ipse gcmitins , ut cura Apostulus novit, Clirislum di- cutu iion considerarcs riluuiu diversilaletn, qua a me
ceiisesse Dci virlulem ct Dei sapicutiam (ICor. i,2i); colerclur Omnipoiens, el a Jud.t'is; si lamcn Omni-
virtulcm quidcm ejus in solc habitarc credimus, sa- polentem Jud;ri colunt. Scd inlcrim dc opinione ira-
picnii:iin vero in luna : nccnon cl Spirilus saiicti, qui cl;\mus, (iu;e sic ot Pag:inos de solis culliira fefcllit,
est majestas tcrlia, acris hiinc omnciu aiiibit >m scdcin uldc Omiiipotcnlis Jud;co^. Scd ncc vesirum quidcm
f;iteniur ac divcrsoriuni ; ciijus cx viribiis ac spirllu.ili scbisma si mcdixcris, verum csl, quamvis Christiiiu
profusioiie , lcrram quoqiie concipicnlcm ,
gigneie vcnercretcolam : quia alio eum rilu colo et alia fide
pntibilem Jesum, qui cst vita ac salus hominum, omni qiiam vos. Scliisma vero aiil niliii iinmutare debct ab
Nispcnsus cx ligno. Qu."propler et iiobis circa uiii- C) uiide factum e.-.t, aut iiou muliiim : ut puia vos.
vcrsa, et vobis simililcr crga paneni ct calicciii par qiii descisccnlcs a Gcntibus , nioiiaiciii;c opinioneni
n-ligio cst, quamvis eoi um accrrime odcritis auclores. priino vobiscum divulsislis, id cst, ut oinnia credatis
li.i'C noslra fides esl : dc qua si quxrcndiim alias cx Dco : sacrificia vero eorutu vertisiis in agapcs,
p4iiaveris, aiidies ;
qiiamvis ncc illud ad pra'sens mi- iilola iii marlyics, quos volis similibns eolilis : de-
nus firmum sit nrgiuncnlum, quod vcl lu, vc! qiiilibct nincioriini iimbrasvino placalis ct dapibus; solcranes
aiiiis rc^.iius, ubiiiam Dcuin siiuin credal li.tbiiare, Gciiiiiiin dies cum ipsis cclcbratis, ut calcndas, el
nspondcre noii dubilabit, In luiiiine : ex quo cullus solstitia : de vila cerle muiasiis iiihil ; cstis sanc
liic meus omnium pcne teslinvnio connnnatiir. schisma, a malrice sua diversum niliil liabens nisi
CAPUT III. — Scd nunc ad illud, quia nos non .se- convenlunu N. cnoii et priorcs veslri Jud;ui, S(^grcgali
clam, sed scbisma Geiiiiiim nuncupasii. Scbisma, cliam ipsi a Gcnlilius sculplunis solum dimiseninl :
nisi fallor, esl eadcm opinanlem alquu eodein rilu tcinpla vero, ct imniolalioncs, et aras, et sacerdolia,
colentcm qiio c.Tteri, solo congregationis dcieclari atqiic omne sacrorum minislcrium eodcin ritii excr-
discidio. Sccta vcro cst lon;,'c alia 0|(inanlcin qiiatu cucrunt, ac mullo siipcrsliiiosiiis qiiam Gentes. D(»
c-ricri, alio etiam sibi ac longc dissimili rilu divini- (ipinione vcro uionan lii;c iii iiiillo clijin ipsi ilisseii-
t 'is institiiisse culturam. Qii;b si ita sunt, mca in- tiimt a P;iganis : qiiare constat vos alque JwUios
lcriin ct opinio et cullus loiigc alia sunt qiiatu Paga- scliismala cssc GcniiliUitis; cujus fidcni tencnles cl
, !
37 1 CONTIIA l-AUSTUM MANTCfl/EUM, S. AUCUSTIN! «71

ritu3, modicc qnamvis imiiiululos ,
di; sola convcn- vclis; non aulcm ipsum tam clara rotnndilate con*!»!-
tiium divisionc pui.tiis vos cssc scclas, Porro :nilein cuum, scd nc-cio qnniii navim fKjr forameii triangu-
Bcctas si qiinTiis, non pliis criinl qiiain du:c, id cst, lum niirniilcni alque UiccnU-ui quani connciain cogi« ,
Gcnlium, et noslra, qni cis loiigc divcrsa sciiliiinis. taiis, adorclis Quaiii piof. cio fabcr illc non ricerct,
ila |iiidcm oppositi inviccm noijis, ul cst vcritas et si qiiiMiiadinodum cmunlur ligiia, quibus navigioruin
mcndacium, ul dics et nox, ut cgcstns cl copia, iit labul;i: compingunlur, sic cniercntnr cl vcrba, quibug
«iorl)us et saiiilas. Vos vcro iicc crroris seda cslis Iia;rclicoriiiii fabula; confiMgiinliir. Vciuiii bacc toler.!
nec vcriiaiis : sed scliisma tanlum; ncc ipsuni vcri- bilius vel ridentur vel flcnlur iii vobis : illud csl in-
tatis saltcm, scd crroris. tolcrabililer scelcratum, qnod dc ipsa navi puclla»
CAPUT V. — AuGUSTiNUS rcspoiidit : impcrila pulcliras ct piicros proponi dicitis, quoruni formosis-
"^ pcstis, et vanitns vcrsipellis ! ulquid tibi ohjicis, quod siniis corporibus iiiardcscnnt principes lenebrariim,
si qiiis lilii objicit, ncscitcum quo agal ? Ncqiie ciiim ad fcminas masciili, ct ad masculos fcmina; ; ut in
vos Pagaiios dicimns, aul scliisma I>aganoruni; sed ipsa flagranii libidine el inliianti concnpiscciilia de
habcre cum cis qiiamdam similitudincm, eo quod mcmbris coruin lanqiiam de tetris sordidis^pie coiii-
miiltos colalis dcos. Vcrum vos eis essc longe dclc- pcdibus dci veslri membra solvanlur. Et liis obscoe-
riores, qiiod illi ea colunt quac sunl, scd pro diis co- nissimis pannis vestris conamini assuere inefT.dnleni
lenda non sunt : siint enim ct idola , sed nd salntcm Trinilalem, diccnlcs Palrem in sccrelo qiiodain lu-
niliil sunl. Ktqiii colil aiborcm, iion qiiidem urando, mine liabitarc; Filii autcm in sole virlulcm, iii luna
sed adornndo, non id colit quod nusquam est, sed sapientiam; Spiritum vero sanctum iii aere
quod ita colendum non cst. Ipsa eliam d:cmonia, CAPUT VII. — In qiia Iripartila vcstr^, vel polins
uiide dicit Apostohis, Qna; immolant Gentes , dcemo- inni quadripnrliia fabiiia, dc Patris quidem secrcto
viis immolant, et non Deo (I 20 ) utiqiic sunt
Cor. x, ;
luniine, quid vobis dicani, nisi quia lumen cogilare
quibusillos iinmolare dicit, elqnorum nos sociosesse non polestis, nisi quale videre consiiestis? Hoc eoim
non vult. Jam vero ca-ium ei tcrrn, mare et aer, sol conspiciium el omni carni, non taiitnm hominum, vc-
et luna, etcxtera sidcra, oinnia liacc manifesta oculis rum eliam bcsliarnm el vermiciiiorum nolishimnni
apparent, alque ipsis sensibus prjcslo sunt. Quce cum lumcn intuenles, ex ilioconceplam corde phantasinm
Pagani tnnqnam deos colunt, vel tanqiiam partes in immensum soletis augere, et eam Iiicem dicere nbi
uniiis magni dci; nam universum mundum quidam Deus Pater habilal cuin regnicolis suis. Quaiido enim
eorum pulnnt maximum deum ea colunt qucc sunt. : lucem qua cernimus, ab ea luce qiia in-
discrcvislis
Cum quibus quando agimus, ut ca non cohint, non teHigiinus, cum aliud niliil unquam pulavcritis esse
eis dicimiis quod nulla sint, sed quod colenda non intelligcre veritalcm, nisi forraas corporeas cogilare,
sint eisqiie colendum horum omnium condilorcm

: sive finilas, sive ex aliquibus partibiis infinilas ;
qiiae
Deum invisibilem suadcmus, cujiis soliiis parlicipa- jnania phantasmala esse nescilis? Proinde cum lan-
lione beatus honio fieri poiesl; quod omnes velle tum inlersil inter cogilalioncm qiia cogilo terram lu-
nemo ambigit. Sod quia nonniiUi eoruin invisibilcm niiiiis veslram quae omnino nusqiiam est, et cogit.i-
et incorpoream creaturam colunt, quod est el anima tionem qua cogito Alexandriaiii qiiam nunquam vidi,
mensque humann; lamen quia nec ejusmodi crealurae sed tamcn cst ; rursiisque tantum inlersit inter istain
participatione filhomo bealus ille non soluni iiivisi- ; qu3 cogiio Alexandriam incogiiilam, et eam qua co-
bilis, verum eliam incommutabilis Deus, id esl, Deus gilo Carlhaginem cognilam : ab liac qiioque cogita-
verus colendus est : quia solus ille colendus est, qiio tione qna cerla et nola corpora cogito, longe iiicoin-
solo fruens , beatus fit cultor ojiis; et quo solo non parabililer dislat cogilatio qiia inlcUigo jusliliam, ca-
fruens, omnis mens misern est, qunlibet re alia per- slilalem, fidem, veritalem, charitaiem, bouilatem, et
fruatur. Vos aulem cum en colalis quse omnino non quidquid ejusmodi est : qux cogilatio dicile, si po-
sunt, sed vestrarnm rallaciiim fabulanim vanilnte fin- leslis, quale lumcn sit, quo illa omnia quae boc non
gunlur, propinquiores esselis verae pieiati ac religioni, sunt, et inter sediscernuniur, et quanlum ab boc di-
si saltem Pagani essetis, vel in eorum genere qni stent, fida maiijfeslatione cognoscitur : et tamen
corpora colunt, etsi non colenda, sed tumen vera. eliam hoc lumen. non est luincii illud quod Deiis est;
Unde vos verius dixerim nec solem isiiim colere, ad lioc enim crealura esl, Creator est ille ; hoc factum,
cujus gyrum vestra oratiocircumvolviuir. ille qui fecit ; hoc denique mulabile, dum viili quod
CAPUT VI. — Nam et de ipso lam falsa, et tam nolehat, et scit quod nesciebat, et reminiscilur quod
detestanda jactatis, ut si suas vindicaret injurins, jam obiitum erat, illud aulem incomniulabili volunlalc,
flammis ejus vivi arderelis. Wam primo euin navim verilale, aeleriiilaie persistit ; et inde nobis est in-
quamdam esse dicilis : ila non tantiim, ut dicitiir, itium exislendi, ratio cognoscendi, lex amandi; iiide
lolo coelo erratis, sed et nalatis. Deinde cum omniiim omnibus et irralionalibiis animaiitibus natura qiia vi-
oculis rotiindus effulgeat, eaque illi figurn pro sui vunt, vigorquo senliimt, motus quo appctunt; inde
ordinis posiiione perfecla sit; vos eum iriangulum etiam omnibiis corporibus mensura ut subsistant, nu-
perhibetis, id esl, per qnamdam iriangulani coeli fe- merus ut ornentur, pondus ul ordinentur. llaque hi-
nesiram iuccm islatn mundo terrisqiie radiare. Ita fii men illud Trinitas inseparabilis, unus Deus es(, ctijiis
ui a<l islum quidein solcm dorsum cerviccmque cur Yos nullo corpore adjnncio, pcr sc ipsam incorpo-
! ;
LIDEU VICESI.MUS 57^

reain, spirilualciu, incommulabiloiiiquc subslaiiliam lem lunamquc dislenlus; liic virtute habilaiis, hie
eiiani locis dividilis. Ncc sallom Triniiali luca iria sapienlia nec hic perfectus et plenus, ncc iii sole
;
dalis, sed qualuor : Patri ununi, id esl, lumoii iiiac- sapieiis, nec in Iiina praepotens, utrobique pulcliro»
Cessibile, quod prorsus non inloiligilis, Filio duo, so- piicros subornat cunoupisccndos feminis principibus
lem scilicol alquc lunani; Spiiiiui sanclo riirsus unuiii, tenebrarum, et masculis puollas? Ifoec logilis, h:rc
id est, aeris hunc omncni ainbiluin. Do Patris ergo credilis, h.rc docelis : ex liac fide ductriiiaque vivi-
inaccessibili lumine, quia veram fidem leiientibus tis ; el niiramiiii qiiia sic abuminamini
non inde separalur Filius el Spirilus sauclus, liac< C.APUT IX. — Vcriim si in istis lam eminenlibii»
teiius, in pnesentiadixerim. nutissimisqiie Iiiminibus sic crratis, ut iii eis non
CAPUT VIII. — Veslr;L' autcin vanitali quid placuit qiiod sunl, sed quod vubis dementissimefingilis ado-
in sule poiiere virlutem Filii, el iu liuia sapientiam? relis, quid de ca;tcris veslris fabulis dicam? Qiiis
Cum cnim in ipso Patre Filius iiiscparabilis nianeat, enim spleiidilcncnssuspendit mundum, ct quis Atlas
quoiuodo polesl sapientia cjus ab ejus virtulc sopa- ciim illo supportat,? Ila^c el innumerabilia, qiia; siini-
rnri, ut illa sil in buie, Ikic iii luiia ; cuin i>er cjus- litcr doliratis, omnino noa siint, cl colitis ea. Iline
niodi locos nisi curpora dividi separariiiuc noii pos- vos Paganis dicimus dctcriores, eo lantiim similes,
siiil? Qiiod si scirctis, nunquam stulio insanoque qnod niultos deos colilis : eo vcro in pejorcm partcju
pliaiiiasmate taiitas T.ibulas texcrelis. At iu ea ipsa dissiinilcs, quod ilii pro diis ea colunt qux sunt, sed
falsitate alque fallacia, qiiain incongruc, quam per- dii non suiU; vosaulcra ea quae ncc dii, nco
colilis
vcrse sedeiii s:ipiciilije minus luccre dicitis, quam sc- aliquid sunt, quoniam prorsus nulla sunt. Ilibent
Jcm virtulis ; cum ad virtutcm perlincrc vidcatiir qiiidem cl illi quaedam fabulosa figmenla, scJ esse
oiierari el eflicere, ad sapienliani vcro docere ci ilias faUuIas norunt; el vel a poetis dclcctaiidi caiisa
oblenderc : ac |>cr lioc si calor in sole, lux aulcm fictasessc asserunt, vel eas ad naturam reniiii vol
prjcpollorel in Iiiiia, utcumqiie invenissent isia fig- mores boniinum inlcrprelari conantur sicat Vulca- :
nieiita vcrisiinilitndiiiis ncbulam, bominibus carna- nuin claudum, quia ignia lerreni inotus ejusmodi cst
libus et aniiujlibus docipioitdis, qui nibil pulanl esse, et Fortiinam cxcam, quod ex inccrlo accidaiil. qua;.
nisi quod corporale cogilaveriiil; caloris enini vio- fortuita dicuntur; cttria Fala in colo et fiiso digitis-
Iciita operalio cst ad movcndum ', undc virlutitri- quc filum cx lana torqueniibus, proplcr tria tcin-
buerctur ; lucis aiitciii clarus fulgor, ad demon- pora, prateiilum qûod iii fuso jaiii netum alque in-
slrandum, unde lianc sapicntiic darcnt : cuin veru lui volutuin est, pricsens quod iuler digitos neulis trajl-
longo in soie pra>ccllat, quomodo ibi virlus, liic au- cilur, futunim iu lana, qux culo implicala cst, quod
lein qu(Kl lanlo minus Iiicct, s.ipicnlia esl? sncri- adliuc pcr digilos nentisi ad fusnni, lanquam per pr*-
l-gi iiieptia ! el cum sit u:ius Cliristus, Dei Virtus cl sens ad prx>terilum trajicicndnm csl; et Veneieni
Dei Sapienlia (ICor. i, 2i), Spiritus aulem sanclus Vulcani uxorem , quia ex calore vuluptas naluraliler
noii ipsc sil Cbrislus ;
quomodo scparalur a se ipse iiascilur ', el .Mariis adulteram, quia belligcraulibus
Clirislus, cum ab eo non srparclur Spirilus sanctus? incnngrua est ; et Ciipidiiicm piicruin volitantcm ac
Aoreiii qiiippe, qiicin scdcm Spirilui saiiclo vcstra fa-r sagitlantem, quod irraiionabilis et insiabilis amor
biila iribuit, tolam mundi fabricam implerc perbibc corda vulncret niiserorum : et alia pcrmulta iii huiic
lis. Uiide sol et luna circuiius suos pemgenies, sem- modum. Quocirca hoc in eis irridemus, quod inler-
f»er cum ilio sunt. A solc aulem luna reccdit, el ad prclata sic adorant, qiix non iiitellecta, qiiamvis
soieni rursns ai cedil : ita vobis auctoribus, vel po- d:ininabilitcr, taincn excusabilius adorarcnt. Ipsis
liiis deccptoribus, per dimidiam parlcm circiili recc- qnippe iiitcrpretalioiiibus coiivincuutur, uon se illuin
dita virtute sapicnlia, etad cam per aliam diinidiam Dcuin colere, cujus solius participationc mcns beala
rursus acccdil : el cum plcna cst, tum luiigc esi a lit, sed ab illo condilam crcaluram nec solas vic-
:
virlule sapienlia ; lunc enim tam longu inlervallo a lulcs ipsius crealure, siciK Minervam, cujus fabulani
sc disjuncia siiiit hxc duo lumina, ut cum sol vergit quod de Jovis capiie nata sii, ad prudonliam consi-
.id occidonlcm, tunc luna surgalab oricnle : ex quo liorum inlerprctantur, qu;e rationis est propria, cui
fit, ul quoniam infirmantur omnia quaj virlutedese- sedeni capitis ctiam Plato dcdil; sed etiam vilia, sic-
riiiilur, co sapicnlia sit iiifinv.ior, quo est Inna ple- ut de Cu|iidiiie diximus. Unde qiiidam eopum trâ-
niur. Si aulem, quod vcritas liabct, et sapiciilia Dci gicus ail :
semper tantumdcm valet, el virlus Dei semper lan-

Deum essc amorem, lurpis et vilio favens
lumdem sapil; cur h.TC sic duo dicitis, ut ca locoriim Fiiixil lil)ido.
sedibus inlervaliisquc scparelis, cum ei ipsas sedes {Seneca inuippoUjlo, act. 1, sceu. % vers. 19i, 193)
ojusdem subslanti:c dicalis, bomines ca^ra el insana
Nam Romani con-
cl corporalium vitiorum simulacra
menle non reccdcntcs a pliantasmale corporum, et
sccraverunt, sicut Palloris et Fcbris. -Ut ergo omil-
virtutc ac sapientia ila carentos, ui ncc sapere possi-
tam quod simulacrurum aduralorcs citca ipsas cor-
lis aliquid fortiler, necvalcrc sapicnter? Itane vcro,
poriim figuras liabcnl affcctiim, ut eas ipsas formas
detestanda ct aiiatbcmanda slultitia, Cliristus pcr so- hoiiorabilibiis sublimnias, quibus tanluin
iii Incis
'
sic Mss. At cdili viilt,'ominui beac, caloris cniin liolen-
Ha, operalio at ad iimendum. Aio. Fr. ct lcre onincs Mss.v naluralHer isciacUur,
, ;
,
575 CONTKA FAtSTUM MA.MCII.f:UM, S. AUCCSTINI 570

obscqiiiiiiii cxliiljcri xidcnt, laiiipium duO!> liincaiil; part/j invcnialnr ubi anlc non erat. Vclut , verbi gra-
illx ipsx liitcipi-clalioiics, qiiiliiis lixc rniila, ol lia si qiiis oniiiem carn«Mii dividat in volaiilia
,
el ca ,
siirda, et casca, ct cxnniina d<;rciidiin(nr, digniiis nc- qurc volare non p'»g9unl per lianc difrerenliam qua-
;
cusaiitnr vcrunilanicii ct isla (|iiiK|uo niodo siinl, drupedia liominibus

:
suiit similiora , quam avibus ;
quamvis, ut jam dixi, ad saiiitcni vcl aliiiuain lilili- jiariler cniin volarc non poSMiiil. Hursus si quiR pcr
talcin iiiliil siiil, ct qiia: cx liis iiilcr|irclaiitiir, iii re« aliam differentiain divid;it ut dical alia (tsw rationa-
,
bus iiivcniuntnr. Vos aulcm priniuin lioininein cuni lia , alia irralionalia ;
jam quadnifx.-dcs avibus snnt
quinqiie clcmcntis bcHigcrantcin ; ct spiritiiin potcn- Kimiliorcs , quain bominibiis pariter cniin sunl ratio-
;
lem de caplivis corporihiis gcntis lcncbraniin, aut iiis i'X|icrlcs. Iloc Faiisliis non cogiians , ait : 1'orru
, potius de nicnibris dci vcslri viclis alquc subjcctis, autem sectas si quwras , non plnt erunt quam du(e ; ia
muniium fabricantem ct splcnditcncntcm, ; rcliqiiias est , Oentium , et nostra ,
qui eis longe diverta tenlimu$.
eoruindcm mcmbroriimdci vestri liabcntcni in manu, Vidclicet quoniam dixcral eo maximc disurc Gcnli s
cl cx'l(ra omnia capta, opprcssa, inquinata plangen- a Maiiich:cis quod ab iiiio principio dicunl esseom-
,
(em; ct Allanlcin nia\imuin sublcr liumcris suis cum nia qnod Mairicbci nogaiit
, a«Jdcnles princi|>iiim ,
eo fcrcnloin, nc totum ille faligalus abjiciat, alqtie gcnlis lencbrarum. In hac differentia ,
qiiod fiU-n-
ita fabula veslra * velul in tapete tlieatrico ad illius dum est , plcriquc Pagani nobiscurn seniiunt : sed
ultimi globi catasiolium pcrvcnire iion possit : cl alia non vidil qiiia iiem si quis ita dividat , ut dicat eoruin
iniiumcrabilia pariter inepta et insaiia, iiec pingendo qni aliqiia rfeligione deiinenlur , aliis placere unurn
aut sculpendo, nec inlerprciando demonstratLs : et Deum r.olendiim , aliis multos ; per bancdiffcrcnliain
on, cum omniiio nulla sint, ciedilis ctcolitis; ct et Pagani a nobis remoti sunt , et isli cum Paganis
insuper Cbristianis fide non licta piis mcntcs mun- deputantur nos aulcm cum Judscis. Potesl ergo ali-
,
daniibus tanquam lemcre crcdulis insullalis. Ut enim qiiis secundiim hanc differentiam hoc ctiam modo
mnlla iion qu;cram, quibus bLioc oslcndanlur oinnino duas solas scctas piitare. Ilic forte dicalis quod vos
non csse, quia subtiiius sublimiusquc iractarc de miiltos deos vcslros ex una subslauiia perhibctis :
mundi fabrica, elsi miiii difficile non essct, cerle ni- quasi Pagani miiltos suos non ex una asserant quam- ;
inis iongiim esl; liac dico : si isla vera sunl, Dci sub- vis diversa iilis officia ct opera ct poteslales altri-
staiilia comnuilabil s esl. corriiplibilis, coinquinabi- buanl : sicut eliam apud vos alius expugnat gciitem
|is. Hoc auleiii crcdere, plenum esl sacrilogaj insa- lenebranim , alius ex ea capta f,djrical mimdum
ni.». llia igitur omnia vana siiiil, falsa suiil, nulla alius dcsuper suspendil, alius subter porl:iil; altns
6unt. Proinde vos Paganis istis, qui vulgi) noli sunt, rotas ignium , ventoruin , et aqiiarnm in inio versat
et aiitiquitus fuerunt, ct in reliquiis suis jain nunc aiius in coelo circumiens radiis suis , eiiam de cloacis
eiubescunt, prorsus deterioies estis, quod illi colunt - niembra dei vestri coliigit. Et quis numcrct omnia
ea qu;e dii noii smit, vos autem omnino qus non deoruin veslrorum officia fabulosa , nulla veritate
Kunt. manifosta , nullis aenigmatibus figurata ? Porro , si
CAPUl X. — Ilaqiie , si propterea vos put:ilis aiius ila dividatomnes homines ul alios esse dicat ,
leoore veriiateiii ,
quia et errori Paganonim longe qui credunt Deum bumana curare alios qui id om- ,
dissiniiies estis , nos aulem propterea esse in errore ,

nino non credunt : in hac parte et Pagani nobiscum
quia longius a vobis ,
quam a Paganis forle di^lamus : sentiunt et Judaei , et vos el omnes hseretici ,
qui
dicalur et morluus ideo sanus ,
quia jam nec a-grolus quoquo modo Chrisliani appellanlur ; in illa vcro
est ; et ideo reprebendatur qui sanus est ,
quia vici- Epicuiei reperiunlur , et si qui alii suiit qui ila sense-
nior csl agrolo quam morluo. Aut si plerique Pagani; runt. Parvanc isla differeiitia cst? Cur ergo non el
non velut jcgri , sed velut mortui depulandi siiiit; secundum islam duoc sohc sectx csse dicantur , ul in
]audetur in sepulcro cinis informis ,
quia jam nec for- nna carum nobiscum sitis? An audebilis in bac diffe-
niam cadaveris tenel ; et membra viva culpenlur rentia disccdere a nobis ,

qui Deum praedicamus bu-
quia cadaveri suul siniiliora ,
quani cineri. Sic et nos mana curare ; et esso cum Epicureis ,
qai hoc negaiil?
idco ' isli culpandos pulant ,
quia nos similiores esse Ilic profeclo ilios repudiantes ad nos curritis. Sic per
dicunt funeri Paganoniin ,
quam cineri * Manicbseo- alias el alias differentias , niinc hic . nuiic illic repe-
lum. Quanqnam per mullas differcnlias aliler atque riunlur , aliunde juncti , aliunde di>juncti , vicissini
aliter quacque res ad discernendum dividi soieant , ut omnes nobiscum , et nos cum omiiibus , el rursus
fluod in hac erat parle ,
per alias differenlias in alia nulii eoriim nobiscum , nec nos cum aliquibus eorum.
^ In B., an potius. Lugd. et Lov. seculi sumus. M. Quod si Fausius cogitaret , non lam diserte deliraret.
ûo
* Editi, tttbiila vsstra. Al Mss., fabiila veslra. Paiilopost
Mss. loco calastoliinn, IiabeiU castatolium. Alins codex,
CAPUT XI. — Quid aulem hinc dicain , quod ail ,
catastolum. A verbo cataslelld fil catastole, amictus; elca- ex viribus sancti Spirilus ac spirilunli profusioite terram
laslolium, quod idein esl ac f ooperfociian, ut vocalur in libro quoque concipienlem gignere patibilem Jesum qui est
, ,
de Hacrisibiis, cap. 40, iii fine, alque ullinii globi (juxla
Manlchoeos) tectorium ex aniuiabus natura bonis quae non vjla ac salus liominum , omni suspensus ex ligno ?
potuerinl a naturie malje conlagione inundari ; quo tecto- demens ul inlerim non disculiam de bac re vestra
,
rio posl s;cculi fiiieni laiiqu;iiu carcere sempiterno inclusa
erit sulistaulia ni;iU. vaniloquia . potestne lcrra de Spiritu sanclo concijiere
3 m
Mss., sicut rws ideo. palibilem Je-.uin , et Maria virgo non poiuit ? Coni-
* Am. Er. et aliquot Mss., quam /«ii/te. Alii Mss. quidam,
îiam fubella;. para , si audcs , virginalia visccra tanla caslitalc iai»-
,:
577 LIBEll MGESIMLS. 378
cUlicata , cum omnibus lcrrx locis , ubi arbores her- ita est qucm sub Poiilio Pilalo passum essc coii-
, ille
bxque gignuiilur. iiaiie in illa fciniiia exborrescis cedilis cum sine carne fuisse narretis iionduni
, cuin ,
aul Jiorresccre le fingis uleruni piiiliciiiLC declicalum , dico qucinadmi)duiu talcin muricm sine carne pcrpoli
el in horlis oinnibuscircuin qiiastjue urbos ox clo.ici- potiierit ; sod qu.oro ciii naves illas roliqucrit , ul
iiis aquis Jesuui gignl noii exliorrescis ? Quis eniin iiide desceiidoiis talia paterolur ,
qualia sinequocum-
qiianilibet caMiuleiiliis liuiiior noii iniiunierabilia gcr- que corpore licri iioii possont. Secuiidum prxseiiliain
niina edil ct iiutrit? Sic pnedicatis nasci palibileiii quippe spiritualem iiullo modo illa pati posset : se-
Jesum , qucm credcre iialuni esse de virgine clainaiis cundum pra^senliam vero corporalom simul ct iii
iiidignum. Si carnem putalis iininundain , cur vobis solc , ct in luna , ct iii crucc csse iion posset. Proinde
non videlur immundiiis ,
quod a sux saliitis tem|icra' si cor|)iis iioii liabuit , iioii cst crucilixiis : si autem
roento ipsa naiuracarnisexpiirgal? Aii caro iiiimiinda liabuil ,
qu;L>ro unde babuerit , cum omiiia corpoia
es( , et limus qui carne egerilur niuiidus csl ? Nun ex tehcbrarum gente csse dicatis ,
qiiamvis substaii-
ergo attcndilis , nuii videtis slercoribus Ixlari agros , tiain divinam cogiiare nisi corporcam niiiiqiiam va-
qno fertilius fccundeiilur ? Nein|)c ad id redit vestra lucrilis. Uiule cogimiiii aut sine corpore diccre cru-
dcmenlia , ul de Spiritu sancio ,
quem carnoin Marix cifixum ,
quo absurdiiis et demeiitius dici niliil po-
dicilis dcdigiintum , taiito ubcriiis et lx'lius terra con» tost : aiit in pliantasmatc potiiis qiiam in verilate
cipiat ,
quaiito stiiilioMus fueril carnis sordibiis el visuin fuisse crnciligi ;
qua rursus iinpietate quid
squaloribus pingucfacta. An ul boc defeiidalis , dice- pejus esl ? aut non omiiia corpora de gonte esse tene-
lis Spiritum saiicium iiicoiitimiiiabili ubiquc pollcre brarum , scd esse eliaiii corpus diviii;e siibslanlia* ,
prx'senlia ? Rcspondclur vobis : Cur non ergo el iii quod tamcn immortale iion sit , scd possit ligiio afligi
ulero virginali ? Sed ul de coiiceptu jam taceam , et occidi ;

quod niliilominus plcnum est dcuienlia: :
parlum ipsiim dciiide rcspieile. Concipieiilcm de Spi- aut ex gcnle lcnebrarum morlalc corpus habuisse
rilu sancto dicitis terram gignerc palibilem Jcsuni , Chrislum , alqiic ila qui ejus corporis mairem Ma-
qiioin tamen ila contaminatum onini ex ligiio pciidere riam viigiiiem credcrc tiiiictis ,
gcnlem danioniim
|>erliibelis iii frugibus cl pomis , ul iiiiiiimerabilibus noii tinietis. Postremo , cuui sccundum scnteniiam
aniiiialilius ' anim:iliuiu vesrciilium carnibus amplius Fausti qiiam quidein ox illa longissiina fabula voslra
,
contaminctur , cx ea sobi parie purgaudus cui nimes dccorplam , quaiita poliiit brevilalc pcrstrinxit , rf«
vcslra subvencrit. Ilaquo iios Clirislum Fiiium Dei , Spiritu sancto terra concipiens gi(jnal palibilcm Jcstim,
Verbuni Dei , incontaminabiliicr carne indutum , qui est vila et salns hominutn , o»i>ii suspcnsus ex li-
corde crcdimus , ore ronfilcnuir ;

quia illa subslanlia gno ; cur ille Salvator pcndcnli poiidendo congruit ,
conlaininari nec carne poicst ,

qii;i'. niiila re polcsl ct nascciili nasccndo non congruil?Si autcm propler-
vus aulcm sdcunduin vesir.im iabulaiii , adtiiic in ca Jcsuiii dicilis essc iii arboribus Jcsum cruci- , et
arbore pendoiiicm Jesum jnm conlaniiiialum dicilis , fixuni siib Poiitio Pilalo , el Jesum per solein lunam-
anlcqiiain carnem iiigredialur ciijiisqiic vcsceiilis :
quc disleiitum ,
qnia lotum Iioc cx una eadcmquc
aut si iion esl contaminaius , i|iioinodo vos eum man- subslaiitia csl ; cur non el csctcra millia numinum
ducaiido purgatis? Doiiide ciiiii oiiiiies arbores cru- vestrorum liac appollalionc concludilis ? Ciir eiiim
ceni ipsius essc dicitis , unde a Fauslo privdicutiir noii sil Jesus et illc splondiienens , et illc Afas , et
ovtni iuspensus ex ligno ; c»r non sicut illuin vcruin ille rex honoris , et illc spirilus polens , ct ille pri-
Jcsum , boiium opiis facicns Joscpli ille ab Ariinalhia mus homo , ct quidijuid aliiid innumcrabiliicr pcr
de cruce deposuil , nl sepeliret ( Joan. xix , 58 ), ila diversa nomina et diversa ofHcia prTdicalis ?
el vos pi>ma deccrpitis , ui Jcsum de ligui siispen- CAPLT XII. — Ipso doni(iuc Spiritiis saiictus cur
sionc depositum veslro voiitre scpeliatis ? Aul iiiule in tcrlia persona poiiitiir, cum sil iiiler imiunicrabilcs?
piuiii est , Chrislum sepulcro condere , impium autem nut cur non sit ctiam ipsc Jcsus ? Ft quid sibi jam
de ligiio dcp incrc ? .\n , iil de vobis etiam concinal , vult in scriptis Fausli fallax loxliira vorboriim , ubi
qiiod de proplieta ponit Aposlolus , Sepulcrum palens conalus volut congruerc vcris Chrisliaiiis , a qiiibns
est gullur eorum ( PsaL. v , II ; Rom. 13 ) ore iii , ;
longe nimiumquc sccluditur, ail : Igiturnos Palris
aperlo exspcctatis quis inferat Cliristum tanquam , quidem Dei ontnipotentis, el Clirisli Pilii ejtis , et Spiri-
opliinx sopulliira; , faucibus vestris ? Posircmo , di- tus sancli, utntm idemqtie sub triplici appellatione coli-
cite nobis qiiol cliristos essc dicatis. Aliusnc ost ntus nutnen ? Ciir ciiim siib Iriplici, ac non potius sub
quciu de Spirilu sancto concipicns terra patibilem muliiplici, noii appellalioiie laiitiim , scd cliam re, si
gignil , omni non soluin su-^pensus cx ligno , sed qiiot nomina, lot person;c sunt? Neqiic cnim sicut in
ciiam Jacens in Iicrba ; cl alius ille qucm Judxi cru- armis una res est sub triptiii appellalioiic. Crisis, mu'
cilixcrunt sub Ponlio Pilaio ; cl lcrlius illc pcr solcin cro, gladiiis, siciit uiiain rom ificilis, cl tiiiiam, «t na-
luiianique distcnliis ? Aii unus ati|uc idem , cx qua- vcm miiiorem cl liiminatorem noclurnum , et si quid
dam sui parte ligalus in arboribus , ex quadam vero aliud vocabuli cidom rei tribuilis ; ita polestis dicere
libcr , cidem ligatae capta;quc subvcniciis? Quod si cumdom priinum bominem, qucmspirilum potcniem,
' VoT, aninialibfis, docrat in cxciisis scd omnilnis iu :
ot quom spliiulilonenlcm, ct quom Atlanlcm maxi-
Mss. ri!| frilnr. Ircs ex liis codiccj» sie balioiil iil inninne- :
ninm : scd aliiis cst illc , alius atquc alius illc cl ille,
rulniibus luiinuiltbns (mimalium carncni vescenlibus, curni-
bus wnpHui contuntinelur. ' .AliquolMss.: Lt qtiidnam iU;i vnU-
, !
579 COMriA I "UJSTIJM MANlCIl/tUM, S. AUGISTIM 580
cl ncmlnein isloruni Chrisliundiccre solclis. Aul(|uo- qii:i: quidcm in corpoFiim mutabililatc ulcuiui{ue co-
inodo uiinin numcn, si (livcrsa optT:»? Aiil cur iion gnosciliir ; iiam pcr se ipsani ncc sentiri nec inlclligi
tolnin simul ' nnus Cliristiis, si proplcr iiiium siihslau- [Httcsl. Vcruin in hoc errant quidani Gcntiliuin, quod
tiain el in arlioribiis Clirisliis , cl iii prrscciilioiic Jii- e:ini l:in(|n;un co:i'tcriiain Dco coiijuiiguiil ul liacc ab
;
da;onim Clirislus, el iii si»ic ;ic luii.i Clirislus? NiMiipc illo noii bil, quanivis ab illo lorinelur : quod alicnuin
vias onincs vcslr.i pli:iiilasin:il;i pcrdidcrunl : iicinpc esse a vcritatc , ipsa veritas docet. Eccc tainen qui"-
niliil aliud suiit, qiiain visa riirctilium. bus Paganis de liac ipsa II) Ic invcniinini essc consi-
CAPUT XIII. — Ciir aulem arliilrcliir Faiisliis pa- inilcs, qiiod cam vos qiioquc suuin habcrcprincipium,
rcm nobis cssc religioncm circ:i pancin ct caliccm ncc cx Dco es>bc pcrliibelis : et in lioc vos disparcs
nescio, cum Maniclia-is vinum gusiare non rcligio, cssc diccbatis , ncscicntcs quid dicatis. Iii illo vcro,
scd sacrilcgiiim sit. In uva cniin agnoscunt dciim qiiod nulla est liuic Ilyhc rurina propria, ncc nisi a
5uum, in cupa noliiiit, quasi aliqnid cos calcatOs ct Dco forniari polcsl , iioslra! illi vcritali conseiitiunt :
inclusus oirciidcrit. Nostcr aiitcm panis cl calix , non a vcstra autem f;ilsilalc disscnliunt ;
qiii ncscicnlcs
quilibct (qiiasi proplcr Cliristiim iii spicis el iii sar- quid sil Ilyle, id e>>t (|iiid sit rcruin matcries ,
gcntcm
.îentis lig;ilum, sicul illi desipiunt) , scd ccrta con- tencbrarum eam dicitis, ubi non soliim distinctis
sccratione ' mysiicus fit nobis ' , iion nasciiur. quinque generibus iniiumcrabilcs corporum forinas,
Proindcqiiod non ita (it ,
quamvis sit panis el raiix, verum ctiain nicntcm coiistiluitis hurum corporuni
alimentiim csl rcfcclionis, non sacramentum rcligio- formalriccm ; cl, qnod esl iinpcritius, ve! polius dc-
lus : nisi quod bcnediciiiuis ,

graii;isquc agiinus Do- mcntius, ipsam niagis mentcm diciiis Ilylen, quain
niino in oiniii ejus muncrc, non soluin spirituali , ve- nori formari, sed formare perliibctis. Nam si esset ibi
riimeliamc()r|M)iaIi. Vobis antempcr fabnlam vcslram mens qnuidaiii formans, ct clcmenla corporca quae
in escis omnibus Cbiistiis ligatiis apponilnr, adiiiic forin;\rcnlur, illa elcnicnta diccnda csscnt llyle, id
ligandus veslris visceribus, S()lvcndiiS'|ue ruclalibus. esl, malcricsqnani foriuarcl eadcm rncns, qu;im nicn-
Nam et cnm manducaiis, dci vcslri dcleclione vos re- tem principium niali esse vullis. Hoc si diccrelis, non
ficitis; clcum digerilis, iilius refeclione deficilis. Cum qiiideiu mullum erraretis in eo qiiod cst Ilyle, nisi
enim vos plenos rcddit, resuinptio veslra ipsiini pre- qnod ipsa qnof|ue clcnicnta ,
qiiamvis in alias formas
Diit. Quod quidem misericordiic dcpularclnr, qiiando forinaiida, laiiien qnia jam clemenla esscnt , cl spe-
aliquid pro vobis patitur in vobis, i>isi vos rursus ina- ciebus propriis distinguercntur, Ilyle non csscni,
nes relinqueret , ul a vobis liberalus cffugerel. Quo- quia illa est prorsus informis; verumtamen tolerabilis
inodo ergo compavas panem et calicem noslrum esêt imperitia vestra, qui.i eun quae formarctur, noii
et parcm religionem dicis crroreni longe a verilale eam quae formarel , llylen dicerclis : sed tameii
discretum; pejus dcsipiens quain nonniilli ,
qiii nos cti.iin sic eo lencrcinini vani atque sacrilegi, quia
propler panem el caiicem Cererein ac Liberum colere nescienles omncm niodum nalurarum numerumqiie
existiinaiit? Quod idco conimemoraiidiim piilavi, ut formaruin et ordinem ponderum non esse posse , nisi
adverlalis ex qna vanilale vciiial eliam illud vestruni, a Palre et Filio ct Spiritii saiiclo, principio inali laii-
qiiod propler sabbatum Salurno dicalos fuissc patres tuin boniiin tribiieieiis. Nnnc vero cum el quid sit
noslros pulaiis. Sicnlcnim a Cereie el Libero Paga- llyle, et quid sil malum ignorelis , o si possem vobis
norum diis longe ;ibsiinuis ,
quainvis panis el calicis pcrsuadere, ut a seduccnJis impcritioribus vos cora-
sacramentum, quod ita Iaud:islis, ul in eo nobis pares pcscerelis
esse voluerilis, noslro rilii amplectamur ; ila paires CAPUT XV. — Jam vero qiiod etiam indc vos
iiostri longe fucrnnt a Satuniiacis calenis, quanivis Paganis vullis esse meliores, qiiod illi aris, delubris,
pro tempore proplictia; sabbati vacalionem observa- simulacris, viclimis atqiie inccnso Deum colendnin
veriiil. pulanl, vos aulein nihil horum facilis, qiiis non irri-
CAPUT XIV. — Sed cur non etiam propter Hylen, dcat? Quasi vero non satius sil vel lapidi, qiii quoqiio
quae in nonnullis libris Paganoriim frcqiientatur
, pa- modo esl, aram constilucre, et victimam oDerrc,
rem vos cum Paganis religioncin habere dixistis ? qu;»m id quod oinnino non est , in deliramcnlo phan-
Qniniino propler hoc iinparcm longeqiie dissimilein tasmatisadorare? Verum tu, qui ralionabile Dei lcm-
voluistis intelligi , qnia hoc nomine mali principium plum le csse dixisti , quomodo hoc explicabis ? Pla-
acnaturam theoliigus vesler appcllal. Iii quo ijuidcm celne tibi ut lcmplum Dcus habcat, cujiis aliqiiam
imperilia vcslra inagna deprelienditiir : qiiia nec qiiid partcm diabolus fabricaverit? An vos non esiis , qni
sit llyle scitis, el hoc rei vocabulo, quam peniliis omnia merabra vestra totumque corpus a ma-
dicitis ,
ignoralis, ctiam inflari velut docti afllcclalis. Hylcn ligna menle, quain Hylen dicilis, fabiic;itum, ejusque
iiamqiie Gr;rci, cum de nalura disscrunl, niatoricin ipsius fabiicauicis partem illic habilare simul cum
qiiamdam reruin definiunt, nullo prorsus inodo lor- parte dei veslri? Quae cum ibi icncatur, ut perbibetis,
inalam, sed omniuin corpcraliuin rormnrnnuapaoein :
oncateiiata et incliisa, utrum Dei templum , aii Dei
c;irccrem le dicere dcbuisli? Nisi forlc animam
» Plerique Mss., loco, simul, hahfMil, scmrl. liiain tcmplum Dei dicis, qiiam ex lerra luminis lia-
» ouinquo Mss., ccrta consideruHone. Maie.
^ In editiono T«v. additur lioc loco, cnrmb < bes. .\t illam partcin Dei , vel incinbrum Dci .solciis
lirisli : (laod
ft Mss. abesl. diccrc, non lemplum Dci. Roslat crgo ut lentpluui
,
, ,,,
581 LIBEU Vir.KSIMUS SS3

Doi non te dixcris , iiisi ex coipore, qnod fcciii diiii' bcstiam leiidit insidias : peciis eiiiiii sniim solct pn-
te di:«l)oliis rahricnvit. Ecce (|iu)niodo tciDpliim Dci ncre in ilbi cnploria tendicula, non niemhruin sunin;
Maspliemnlis, iit non soliim snncinni iion es$e dicntis, el plerumqiie ita, ut anle beslia capiatur, quam pecus
vcrum eti;im m:icliiii;imoiitiim diihoii , et ero'nsliilnm hvdatiir. Vos aiilciii mcmbra dei d:ili eslis liostibns ,
Dei. At vero Aposioliis, Tiviplum eiiim Dci snuctum non valeiites eoruiii a dco vcslro coinpesccrc lerila-
eii, iiiquit, quod ettis vos : ct iie piites lantumniodo nd lem , nisi eoriiin coiitaminnli roeditale , non bahciiies
animam pcrlinere, qnod dictum est ; andi e^pressius, Iieccaium proprliim , sed bostili vencno taheracli.
Nescitis, inqnil, qitia corpora vestra tewplum est in vo- Undc non polcstis dicere in precibus vcstris , Pro-
bit Spirilus sancti, quem habelis a Deo( I Cor. iii , 17, pler (jloiiiim noniiiiis lui, Domine, libera nos ; et propi-
et VI, 19 ) ? Vos nnlem f:il)ricam d.Tmoiiiim Dci lein- tius esto peccaiis tioslris propler noiiien tuum (Psal.
plum dicitis, et ilti r/»'Hiii, sicul Fansliis ail, viiuv Lxxviii, 9) : scd dicilis, Libera nos arle lua ,
quia ut
tnnjeslatis simulncrum Clirislum Filiu:u Dei colloi ntis. inodo in regiio liio sccurus liigcas, nos hic premimur,
Plaiie Clirislns vcslcr |tliaiilasmaii(iis liahilct iii tali dihiiiiaiiMir , iiiqnin;imur. Ila-c vox accusaioria cst
lemplo sacrilcg:c vaiiilatis. Ilie qnippe non a simi- iioii dcprcc.itoria. Nec illiid polcslis diccre ,
qiiod
lilndine, sed a siinulatione sinuilacium vocnri po- Magi^lcr verilatis dociiil : Dimitle ttobis debila tiostra
lesi. sicut et tios dimitlinius debitoribus iiostris (Mattli. vi
CAPUT XVI. — Ila et meiitcm tnam aram fccisli, 1-2). Qiii sniit eiiiin dchiiores vcslri ,
qiii in vos pec-
scd vide ciijiis. Ex ipsis cniiii arlibns et disciplinis cavci unl ? Si geiis teiiehr:irum , nnmqiiid ei dimillilis
tnis apparct, qnilius cam imliuiam esse dixisti. I!l:e dehita , qiiain usque iii fiiiein eradicaiam :cierno car-
arti-s el disciplinx vetanl panem porrigere mendi- ceie includiiis ? Qnaj auieni debita vobis potesl ille
canli liomiiii, ut in ara vcslra ciim sacrilicio crmleli- dimittcic, qnaiido ille poliiis iii vos pcccavii, ciiin ad
talis aidealis : talem aram Domiiio dcslrnenle, qiii i>la vos inisit, quam vos iii illiiin, qiii mitteiili dbicni-
ex Lcge commemorat qiiali oddic dcleclalur Deus, pcraslis? Anl si proplcrca illc non peccavil, quia boc
diceiis, Uisericordium voto quani sacrificium (Osee. vi, ncccssilate fccil ; ni:ijor cst vcslra necessitas , cnm
6). Ibi aniein lioc Dominu^ commenioraveril, nllcn- jam iii piigiia pmstiati jacealis, (|nam fuil illius anle-
dite : cuin sciliccl Iransiicl pcrsigclcm, el esnricn- quam pngnaiciis. Jain enim vos patimini commixlum
les di^cipnli ejiis vcllircnt spicas ,
qiiod liomiciilium maliiiii, nihil talc ille palicbalur, cuin taiiien neccssi-
esse vos dicilis ex disciplina vestra, qiin imbiiislis tatcm , ut vos miltcre ,
patcrctur. It;iquc aut ipse
mentem veslr:im ; :iram saiie, non Dei, scd d;rmonio- poliiis vobis debct, qiiod ci dimiitalis ; aut si ncc ipse
riim meiidnciIo(|iiorum, ex (pioriiiii doctrinis iiiusta vobis, miillo magis nec vos illi. Uhi siint ergo sacri-
cnnleriatnr maligiia ccn-ciciiiia (I Tim. iv, 2), bo- ficia veslrn, siniplices ac piira; oraiioiies veslra;, cura
niicidinm appcllans. qiiam Voritis innocenliain dicil. siiil fallaccs et imiuirn; blaspbemia3 ?
Ila enim Jiidiris ail, nbi vos qiioqiic rnliiros percus- CAPUT XVIII. — Et taincn volo mibi dicaiis, undc
sil alqiie dcslrnxit : S« scirelir. qnidsil, !>lisericordiatn ista oninia qu.i; laiidatis in vobis , Iiis nominibus ap-
rolo quam sacriftcium, iiuiiiiuum condeiiinasselis inno- pcllciis , iil dicatis lemplum , nrnm , sacrificiiim. Si
centes (Multlt. xii, 7). cnini vcro Deo isla vern non dchcntur, cur laudabi-
CAPUT XVII. — Qiias aulcin babcre simplices lilcr iii vcra religione pr.Tdicanliir ? Si auiein Dco
el puras crationes, lanqiiam divinos lionorcs ac vero verum sacrificium debclur, uiule eiiam di- rile
sncriflcin potcrilis , cum de ipsa nniura alqiie sub- vini honorcs recte appellanlur, c;t'lera qu;e d cuiilur
slantia divina tinia iiuligna cl iiirpia scnlialis sacrificia ad siniililndineni fiunt cujusdain vcri .âcri-
iit non soliim veslris sacrificiis Dciis verus non Hx'C auleiii parlim sunl imitamcnta falsoriim et
ficii.
propitietur , sed in sacrificiis Paganorum deus vc- fallacium dcoruni, boc est da;inoiiiorum, siipcrbe sibi
sicr immolcliir ? Neque eiiim iii lignis soliim ab eis qnos deccpcrint, divinos bonorcs exigeiitiiim ,
rt in bcrhis , niil in mcmbris biiniaiiis, si^d clinni siciil siiiit vcl ernnt omnia iii lcmplis idolisqiie Gcn-
in pecorum carnibds cum coiitamiiiaiilibns ct pol-' liiiuin ;
parliin piacdicamenta venturi iinius vcrissimi
luenlibus vinculis coliigaliim csse censetis. Ipsa sacrificii quod pro pcccalis omnium crcdcnlium oircrri
vcro anima veslrn , cui Dco hnulcm dicat, cujiis par- oporlercl ,
qualia eranl pr;ccepta diviniius nnliîuis
liculam sc ipsam iii tencbrarnm gciilc capiain lciicri palrihus iioslris , iibi erat ct ilhi myslica iinciio qna
conclamans ,
qnid aliud qnniii vilupcrat Dcum, qiicni Chrisliis pra:fiîir:ibnlur , unde cl ipsinii luimcii a
sibi alio pacto advcrsus bostcs suos consulerc iion cbrismate diiciiur. Proinde verum sacrificium , (juod
potuissc leslatiir , nisi partium sunrum tanta corru- niii vcio dcbelnr Dco, qiio cjus altare soliis Chrislns
plione, cl tam lurjti caplivilaie ? Undc vcstri; etiam itiiplevit , iii vicliniis pccoruin iniiiala da;nioiii;i sihi
prcces ad deum veslrum noii posscnl esse rcligios:c ,

anogaiiier exposcniil. Uiido dicil Apostolus , Quie
ked invidiosx. Quid enim niali apud illum comniisc- iinniolanl Ceiites, ddnioniis immolunl, ct non Dco ( i Cor.
ralis , ul in pocna ista nuiic nd euin gcmalis ,
qncm X , W) : non qnod olTrrebntur culp:ins, scd quia illis
non propria volnntate peccando deseruistis, sed ab illo (.(Tercbatur. Ilchnri aulciii iii vicliniis pecorum, quas
dali eslis hoslihus ipsius , ut pax regno cjns coinpa- olT. rch:inl Doo, miillis cl variis modis, sicut re tanta
raretur ? Nec snltem sicul ohsidci dari solciit , cum digiiiim cr;il, proplicliani ceicbrabant fuliirx victim.T
hjnore custodicndi : ncc sicut pastor ad capicndam qiiam Ciirislus obluiil. Unde jam Cliristiaiii ,
pciacli
,
383 COMUA lAllSrUM MA.NK ;il.EUM, S. AUCUSIINI 334

ejiisili-m saciificii mciiioriarn celfhiaiil , sacrosaiicla ( lirislianoriim i>iinilcm dicilis sacrificiig Pagaiiorum
olilalioiic ct parlicipalionc corporis <:l sangiiiiiis Cliri- qiiorum noniiiillis iii hoc quoquc biniilcs eslis. I'ro-
sii. Maiiicliai vcro ncscicnlcs (|iiiil (lainiiaiuliiiii sil iii |itcrca 010111 iufis babelis (M.-cora occidi, qiiia liunia-
saciificiis giMiliiiiii , cl (|iii(l iiilcHii^ciiiliiiii iii sairili- iias aiiiiiKis iii ca revolvi arbitramiiii, qiiod in quo-
ciis IIel)ra;oriiiii , cl ([iiid IcikmkIuiii vcI observandniii rumilain gcnliliuin piiili'S'>plioruiii lihris invcnilur :
in sacrificio Cliristiaiioriiin ; vaiiitalcm suain sacriiin qiianqiiam a iwstcrioribus aliter intelleotiiiii esse di-
oircrunt (liabolo, qui cos (lcce|»it, rcccdentcs a lidc, calur. Verum iii lioc eliam mullo detcrius crralis ;
iiilcndcntes Sjiirilibiis SfdiiclorilMis , ct dorlriiiis da;- illioniin in pecore timueriint irucidarc proximiiin
nioiiiuriiin iii hypocrisi ineiidaciloipioruin. suuiii ;
vos aiilem dcuin vestriim , cujns niembra cb.se
CAPUT XIX. — Discal cigo Faustiis , vel potius eliam pccorum aiiimas arl>ilraiiii:ii.
illi qui cjiis lilteris delcctaiiiiir , inonarchin: opinio- CAPUT XXI. — Nam quod etiam liinc nohis ca-
iKiT) non cv Geiilibiis iios liabcrc ; sed Gentes non liiiiiiii;iliir Faiislus, quod marlyriim mernorias lioiio-
usquc adeo ad Ailsos deos cssc dclapsas, ul opiiiionem r;iiiiiis, in lioc dicens nos idola convorlissc , non lain
ninitterciit uiiius veri Dci , cx quo csl oinnis qualis- nicmovet, iil huic calumni.-c respondeam, qiiam ul
cuniqiic nalura. Sapieiitcs enim eorum (
qiiia , sicul ipsuin Faustum oslondani stiidio caluiiiniandi cliain
dicil Aposloliis, InvisibHia Dei , a cotislilulione muudi, ab ip,ius Manicii;jei vanilatihus exorhitare voliiisse, et
per ea quw focla sunl , inlcllecla conspiciunlur ; senipi- iii viilgarem alqiie |ioeticaiii Pagaiioruni opinioneni
tcrna quoquc virtus ejus ac divinitas , ut sinl inexcusa- a quibiis se alienissimiim ciipit videri , n(;soio qiif>-
biles ) cognoscenles Deum , non siciU Deum honori- niodo incaiiliim incidisse. Cum enini dixi.ssel no»; ver-
ficaverunl , aut gralias egerunl ; sed evanuerunt in tisse idola in marlyres , quos votis , inquil , similibus
cogilntionibus svis , et obscuralum esl insipiens cor eo- coliiis , defunctorum unibras vino placatis ei dapibus :
rum : dicenles enim se csse sapienles , slulli fucli snnl, sniit ergo uinhra; defuncloruin? Nunquam lioc iii ve-
et inimutaverunl gloriam incorruptibilis Dei in simiHlu- slris scrmonihiis audivimiis, nuiiqiiam in liileris Ic-
dinem imaginis corruptbilis Itoniinis , el volucrum , et giinus : imo contradicerc soictis talihiis opinionihus,
quadrupedium, et serpcniium. U.vc siint enim simiilacra asserenles animas mortnoruni mahis miiiusve pnrga-
Gentiiim, in qiiibiis iiitcrpretaiulis iioii babeiilcxiliiin, tas ', aut in revolutioncs ii.e, aiit in graviorcs aliquas
nisii ad crenliirain (luam condidit Deiis ; iit in ipsa poenas; honas aiilem in naves imponi, et in cado na-
quoque inlerprotalioiic simnlacrorum, de qiia se peri- vigantes transire hinc in illud phantasma lerro; la-
liores coruin jaclaro alîue inflarc consiievoriint, lioc niiiiis, pro qiia pugnando perieranl : ita nullas ani-
iii eis (ial qiiod paiiio posl idem apostolus dicil : Co- nias ciica suorum corporum sepulcra detineri : unde
Ineruut et servieriinl crenlurfc potiiis quam Creatori, aiii igitiir umhraj deruncloriim? qu;c siihstaniia earum?
est benediclusin srccula (Rom. i, '.20 25). Vos aulcm el qui locus? Sed maledicendi ciipiditaie Fauslus quid
in eo qiiod eis dissiiniirs eslis, vaiii estis; et in eo prolilerctiir, ohlitus est : aut forle dormilans umhras
qiiod eis similcs esii';, iiojores cslis '. Ad lioc eiiiin somniando diclavil ; ncc, cnm verha sua lcgeret, evi-
non ciim ipsis crcdilis nionarcliiani, qiiod illi veriim gilavil. Popiilus aiitem chrisiiaiiiis memorias inarly-
orediint, ul ipsius iiniu^ Di i siibslanliam expugnabi- riiiii rcligiosa soleniiiilale concelehral, et ad excitan-
lein corruplibilcmqiic credalis ; quod est i!iipi;c va- dam imitalionem , el ul meritis eoruin consocictur,
nilatis : in pluribus aiiicm diis colendis docirina d;e- atqiie orationihiis adjuvclur : iia lamen ut niilli mar-
moniorum mendaciloiiiiorum illis pt^rsuasil miilta tyrum, sed ipsi Deo marlyrum ', qiiamvis in memo-
idola, vobismulla pbantasniala. riis martyrum , consiiluamus all;»ria. Quis eiiim an-
CAPUT XX. — Ncc sacrificia eorum vertimus in lisiilum in locis sanctorum corporum assislens allari,
agapes : sod sacriliciiim illiid qiiod pauloante comme- aliqnaiido dixit, OfTorimns tibi , Petre; aut , Paule;
moravi iiitflleximiis, diceiile Domiiio, Misericordiam aiil , Cypriane : sed qiiod ofrerliir, ofTerliir Dco qiii
volo qnam sacrifirinm. Agapes eiiim nosirrc paiiperes marlyrcs coronavit, apud memorias eorum quos co-
pascuiil, sivc frugibiis, sivo carnibus. Pascitiir enim roiiavil; ut ex ipsoriim locoriim admoniiio. e m^jor
orcatura Dei de crealiira Dei, qu;c Iiumanis dapibus afTectus exsurgat, ad acucndam charitalcm et in illos
ongrua cst. Yobis aiitein qiiia dicmonia mendaci- quos imitari possumus ^, et in illum quo adjiivanlc
loqua pcrsiiascrunl, iioii ad regf^ndam carnein, sed ad possumus. Colimus ergo marlyres eo cultii dilociionis
exorcendam blaspliomiam, abslinere a cibis,quos Deiis et societatis ,
qiio et in hac vila cobinuir sancii ho-
creavit ad percipiendum ciim gratiarum actione fidcli- miiics Dei quorum cor ad talein pro evangelica ve-
,
bus, et liis qui cngnovcrunt veritatem ; qnoniam omnis ritate passionem paratum esse sentimus. Sed illos
crealiira Dei bonn est, et niliil abjicicndum, qnod cum lanto devotius, qiianto securius post certamina su-
gratiurum actione ptrcipitur (I Tiin. iv, 2-4) : ingrali perala "^
: quanto eliain lidentiore laude pniodicamus,
Creatori, et pro largis cjiis beneficiis sacrilcgas relii •
jani in vita felicioie victorcs, quam in isia adhuc iisque
biienles injiirias, qiiouiam plernmque iii agapibua
cliam carnes pauperihus croginliir, miseriLordiam ' Erasaiia;ia edilio, aninm imrtuor.mi magis mnuau!
pufgatas.
* Lovanienses hoc loco addidcrunt, sof nViceirms. Abost
' Sic .\m. Er. ot aliquot vss. At l.ov., el inco qnod cis si- ab editis Ain. Er. el a Mss.
pii/cs eslis, vani esti'i ; ct in eo qiiod eis similes non estia, ' Mss. plerique hoc ct roxiiiio loco, possimits. )
yejores eslts^ * Am. Er. el plurcs Mss., posl incerta oinina SHpciota.
; :
385 I.IBEU VICKSIMIJS 386

I.iigiiaiilcs. At illooului, qux Griccc ).«vjiV diciliir, mlcr iiiiilatioiicm crrantcm, cl pr.rngiirationrm pnc
lalinc uno vcrbo ilici non polcsl , cum sil qu.cilam miiiliaiitcm. Siciit aulcm non idco .•oiiteiiiiiciida vcl
proprie diviiiilali ilcbiia scrvilus. nec colimus , iicc dclcslanda est virginitas sanclimonialiiim, qiiia ct
colcndum doccmiis, nisi unum Dcum. Ciiin aulein nd Vestalcs virîiies fucrunl ; sic non idco rcprchcndcn-
liiinc culliim |)crlincal oblalio sacrificii, uiidc idolola- d.i sacrificia Patriim, qiiia sunt cl sacrificiaCcntium :
iria dicilur coruin qui hoc cliam idolis oxliibcnl qiiia sicul intcr illas virginilalcs miiltiim dislat ,
iiullo modo Lilo aliquid offerimus, aul olTcrcndimi quamvis niliil aliiid dislcl, nisiqu:ccui vovcalur aUiuo
|ira'cipimus , vcl ciiiquam marlyri, vcl cuiqunm rcdil;iliir; sic inlcr sacrilicia I>aganorum cl llcbraio-
sanclsB anim.TC, vcl tuiqiiain auijclo : cl quisqiiis in riini mnltiim distal, co ipso, quod hoc solum distat,
liunc errorcm dclabiliir, corripilur pcr sanam doclri- qiKC cni sinl immolaia ct oblala : illa sciliccl siipcilKC
nain , sive ul corrignliir ' , sivc ul cavcalur. Eiiam iiiipiclati daMiioiiioriiin idipsum sibi ob hoc arrogan-
ipsi eniin sancli, vel liomincs, vd Angcli, cxliibcri liiim, quo habcrcnlur dii, quia divinus honor esi
sibi nolunl, qiiod uni Dco dcbcri norunt. Appnruil sacrificiiim ; illa vcro uiii Dco, ul ci olTerrelur siini-
lioc iii Paulo ct Darnaba , ciim coiiimoti miraciilis l.tudo promitt ns verilalcm sacrificii , cui erat ofTe-
i\[\x per cos facl» suiil Lycaoiiii, lan(]uam diisimnio- rend.i ipsa rcddila vcrilas in passionecorporis ct san-
lare voliicninl : conscissis enim vcblimcnlis sui<, gninis Chri-ti.

conlileiiics cl pcrsuadentcs se dcos non cssc, isia sibi CAPUT XXII. — Neque cnim, sicut Fauslus dixil,
fieri veliieriinl ( Act. xiv, 7-17). Appariiil cl in priorcs nostri Jud;ci scgregati a Genlibus, cum tem-
Angclis, sicul iii Apocalypsi Icgimus , angcliim se plum habcrcnt, et immolationcs, ct aras, el sacerdo-
adiirari proliibciilcm , ac diccnicm adonlori suo, tia, sculpturas solum dimiserunl , id est, idola : po-
Coiiservus (uhs snm el fralrum luorum {Apoc. xix, 10, tciaiil enim siciit nonnulli , cliam sinc idolorum sciil-
ei x\ii, S, 9). Isia sibi plane superbi spirilus cxigiinl, pluris, arboribus, ct monlibus, posircmo cliam soli
iliaboliis ct angcli cjus, si( iil pcr oitinia lcmpla cl saac liiiiPC ct!tcrisque sidcribiis iinmolarc. Quod si face-
cra Gciililiiim. Qiioi uin simililudo in qnibusdam cliam reiil pcr illiim cultum, qu:c lalria dicitur, creatura;
9!ipcrbis liomiiiibus expressa csl : sicul de Ualiyloniic poliiis qiiam Crcatori scrviciUibiis, ct ob hoc iion
quibusdam rcgibus nicmoriiv comniendaliim lencmus. parvo m:i1o iinpix superslitionis erranlibus, nihilomi-
Lndc sanclus Daiiicl accuâlorcsac pcrsecnlores por- nus d cmoiiia se prsberenl ad cos illudCndos , ct ab
lulil, qtiod rcgis ediclo proposilo, ul nihil a qiioi|nam eis .'<umcnda ,
qiiiic sic obiiilissent. Illi qiiippe supcrb»
dco pelerelur, nisi a rcgc solo, Deiiin suuin, lioc esl, ct iiiipii spiriliis , non nidorc ac fuino, sicul nonnulli
unuin ct verum Dcnm adorarc deprccarique dcpre- vani opiiianlur , scd hominum pascunlur erroribus :
liensus est (Dan. vi). Qui autcm se iii mcmoriis mar- nonsiiiiorpoiisrcfeclione, scd malcvoladclcciatione '
lyrum inebriant, quoiiiodo a nobis approbaii possunt, cum qiioquo modo dccipiiinl, vcl arroganti fas'u
ciimeos, cliam si in doniibus suis id faciant, sana siniuhitcp niajcsialis cum diviiios sibi honorcs cxliibe-
docirina condcmnct? Scd aliud esl qiiod doccmus, ri glorianliir. Non crgo illi palres nostri sola Geiitiiiin
aliud qiiod suslincmus, aliud qiiod prcccipcre jube- simiilacra dimiseriml ; sed neque terro) , neqiic ciii-
niiir, aliud quod emcndare prxcipimur, et doiiec qiinm tcrreii.ie rci, ncque mari, ncquc coelo, ncque
Ciiieiidcmus , lolcrarc compelliinur. Alia est disci- niilitiai coeli alii|uid immolanlcs , uni Deo crcatori
pliiia Chrislinnorum , alia luxuria vinolentorum , oinnium viclimas oblulerunt : quas sibi ofTcrri voluil,
vel error inlirmorum. Vcrumiameii cl in hoc ipso percarum similitudinem promitlens viclimam veram,
disiant |)Iurimum culpse vinoleniorum et sacrile- per quam nos sibi pcccaiorum remissione rcconcilia-
girum. Longe qiiippe minoris peccali est , ebriiim vil iii Cliristo Jcsu Domino noslr»), ciijus capitis cor-
rcdiie a martyribus, quara vel jcjunum sacrilicare p iscITcctos fidelcs Paulus alloiiiiiliir diccns , Obsccio
niarlyribus. Sacrilicare marlyribus dixi : non dixi, aulem vos, fralres, per viiseiicordiam Dei, ut exhibeulis
S:icrilicare Dco in mcmoriis martyrum ;
quod fre- corpora veslra liosliam vivam, sanctam, Deo placentcin
qiicnlissime facimus , illo duntaxal rilu qiio sibi sa- (Rom. XII, t). Sid Maiiich;ci corpora biiniana opificiiim
crilicaii Novi Tcslamcnli nianifcslatione pncccpil dicuiil cssc gciilis lciicbrariim, ct carccrcs qiiibns vi-
quod pcrliiict ad illum culliim qux lalria diciuir, ct ,
clus iiiciusus esl Deus : unde longc aliiid aniiuolial
uni Dco dcbctur. Scd quid agam et tanlu: ccccilaii ,
Fauslns, aliud Paulus. Scd quoniam (juisquis vobis
isioruin haTclicorum quando demonstrabo, qiiain
cvangelizaveril proeterquam quod acccpislis, analliema
viin babcal(|uod iii Psaliiiis canilur : Sacrificium laudis sii (Calnl. veruin dicil Cbrislus in Paulo, ana-
i, 9) ;
glorificabil »ii% et illic via eil, ubi oileiidaiii illi suiulare thcnia sil M.micliajus in Faiisto.
maun (Psal. xlix, 25) ? llujus sacriiicii caro cl sanguis
CAPUT XXIII. — Qui cliam dicit , niliil nos mu-
*
aiile advcntum Christi pcr victimas similitudinuin lasso de moribus Cenliiim , nesciens qiiid loquatur.
promitiebatur; in passione Chrisli pcr ipsiin vcrita- c„n, ^„„,1 j„s(„s cx fide vival(AJoHJ. i, 17); finisqoe
lcm rcddebalur; post asccnsum Clirisli per Sacraincn- pr.cccpli sii cliaril.is de corde puio , et conscieniia
tiim mcmorix cclebralur : ac pcr boc lantum intcrcst bona. cl fide iion ficla (I Tim. i, 5); mancantque ad
inlor sacrilicia Pagaiioruin et llebrjcorum qnantiim fidcs.spcs,
, formandam ' vilam fidelium Iria hoec,
' llic apud lov. alililum luerM, sive ut condemnelur. Ab- '
Am. Fj. cl quidam Mss., dilecUmc.
"»1 ab Ani. Hr. ci a Mss. ' lia Ms-s. Ai Aui. cl Vs., ad confirnumdam. lov., ad i»«
Duo vss., pei" 'Llimarum miiHtitdvhm. formuHduni.
, ,;
:
587 roNT;;A rAUsru.vi .MANiciiyf;iJ.M, s. au(;usti.m 588

charilas (I Cor. xiii, 13) : uiidc fieri polcsl iil parcs quorunidani f:icia Gcnlilium cuin niagi» voliis propiii-
ciim «11(1110 morcs liabcal, qiii liscc Iria ciiin illo pnria qiicnt, quain qiiibusd:iiii Audiloribus veslris; noiiiiiilli
non liabctl? Qiii cniin nliiid crcdil, aliiid spcral, aliud qiii| pc iii sarrilcgis bacris siiis cl a vino et a cariiibu^t
niiial, ncccsso ost iil alit(;r vival. Kl si iisui qiiariini- cl ;i concubilii lcmpcrtiit; polius Aiidilorcs veslros
dain reiuni siinilis vidctnr nobis cssc ciiiii (iLntihiis ,
li s oniiiibus iil(;nlcs, ct in eo vobis disftiiiiilcs, in
sicut cibi cl potiis , tcc:orum, vcslimcnlorum, lava- Maircli:ci grcgc nunieratis, qiiam islos eadem qii:c
crorum ; cl qiii cx nostris conjugalcui vilam gcrunl, faciiis faciontcs : potiusquo fcminam qua; iii Mani-
nr.orum duccndaruin ct Iiabendariiin, filioruin gi(;iicri- ch.riini crcdidciit, vestram dicitis, ctiam paricntcm,
donim, niilricndorum ,
lixrcdilandoruin : longo la- (|ii:iin Sibyllani ncc salioin inibenlcm. At cniin nmlti
mcn alitcr his rcbus utilur, qiii ad aliuin fincm iisiim Chrisliaiii callioiici vocantur, cl siint adult<jri, ra|ilo-
earum rcfert ; el aliter qui ex his Dco gralias agit. rcs, avari, ebriosi , ct qiiid(|uid aliiid sanic doctrinac
dc quo prava cl falsa iion crcdit. Sicut cnim iii ipso advcrsalur ? Qiiid autcm iiilcr vos, in lam cxiguo ac
crrorc vestrn, cum co pane vcscanmii quo CTtcn pcno nullo nunicio vestro, nonne plcriquc simt lab-s
homincs, cl fructibiis vivalis et foiitibiis, lana ct rnio ct quid:im in I':igaiiis ' iioii siint talcs? Nuni idco I'a-
siinililcr lexto amiciamini, nec in liis lamcn parcin ganos, (|ui lulcs non siini, dicilismeliorcs vobis?Ciim
ducitis vitam, non aliud cdcndo, aiit bibeiido, aul in- tamen propler saciilcgam vanitalcm scct.e vestrjc
duendo , sed aliud soiiticndo ct crcdciido, cl ad alium ctiam qui in vobis talcsiion siiiit, Paganis ctiam lalibus
fiiiem isla omnia rcfcrendo, fiiiem scilicct vcslri cr- delcriores sinl. Unde manifcstuin est, non ideo dero-
roris alqiie vanitaiis : ita nos cl in his el iii aliis, quoe gari sanx doclrino; ,
qiix sola cailiolica esl ,
quia
simililer sumimus, non cum Geutibus vivi- similitcr multi cjiis nominc censcri volunt, el pcr illam saiiari
mus, casdem res non ad cumdem fmcm rcrercndo, iKdiint. Agnosccnda esl cnim paucilas illa ,
qiiam
sed ad finem lcgitimi diviiii(|i!C pncccpti , ch:irilateiu Doininus pr.-ccipue commcndat iii ingcnti alqiie iniiu-
de corde puro, ct coiiscicnlia boiia, ct fuic noii ficta , nioraiiilimullitudine loloorbediffusa {ilattli. \x, 10):
a quibus quidam aberrantcs , convcrsi sunl in vanilo- qiix tamcn pnuciias sanclorum aiquc ftdelium, qnod
quium. quo saneprincipalum lcnelis, non intuontcs,
In S:cpc rommendandiim est, tanquam granoruin in
non coiisidorantes in cisdcm bal-.cndis agcndisqiie coiiiparatione inultitudinis palearum, paucila^ diciliir
Eebus tanluiu ad diversam vitam val.-rc, si divcrsa sil pcrseaulein ipsam laiitam inassam frumcnti facit, ul
fides , ut cum auditores vestri el uxorcs habcant ,

et ornnes probos et reprobos vestros, quos pariter veri-
filios quamvis iiiviii suscipiant , eisque palnmonia las reprobat, incomparabili inultiludiiicsupercl. F.cce
congeranl vcl cnslcdiant, carne vescantiir, vinum non sumiis Genliiim scliisma , a qnibus pluriiinim
bibanl , lavent , mclnnt, vindeniicnl, negolienlur, disiainus in meliiis : scd iicc vos lioc eslis, quia plii-
honorcs publicos adiiiinislrcnl, vobiscum costamcn, riimini nb eis distatis in pcjus.
non ciim Gentibus coniputetis ,cum f icta coriim

Gentibus videanlur similiora quam vobis. Nam et * In raullis Mss., el plerique in Paganis.
LIBER riGESIMirS PRIMITS.

CAPUT PRIMUM. — Faustls dixit : Ui us Dciis est, libi duos osleiidere deos. An quia vim oinnem male-
an duo?Plancunus.Quomndocrgo vos dnosassoiilis? ficain Ilybe assignainus, el beneficam Deo , ut co:i-
Nunquam in noslris quidem asscriionibiis duorum gruit, idcirco iiiliil iiiteresse putas., an utriiinque eo-
deorum audilum csl noincn. Sed tu imde hoc suspi- rum vocemus Deuni? Qiiod si ita cst ,
polcris ct ve-
caris, cupio scire. Qnia bonorum el malonim diio iiciiiini aiidiens et anliilotum, nihil inlcrcsse putare ,
principia tradilis. Kst qiiidem quod dun principla an iilrumque vocctur antidolum ,
quia ulrumque eo-
coiifit; miir, sed uiium ex his Dcum vocamus, allerum vim suain liabeat , utrumque agat aliquid el
nim llylen : aut, ut comniuniter el usilate dixerim , operetur : necnon el medicum audiens ac venena-
daomonem. Quod si tu Iioc putas duos significare rium , ulrosqiie vocabis medicos : ct justum aiidicns
deos, poleris et medico dispulante de infirmitate at- atque injiistnm, polcris ulrosque vocare justos, quia
qiie sanilatc , duas ensdcm piilare sanitates ;. et ciim iitcrquc eorum aliqiiid agat. Qtiod si lioc facere ab-
qnis boiium nominat ct iiialum, tu poleris eadein duo siirdum est, quanto absiirdius Deum el Hylen idcirco
piilarc hona ; ct copiam andiens aique egeslatcm duos piilare deos, qnia eoriim quisMue aliqnid ope-
duas cnsdem putabis copias. Quod si et de albo el ivliir? Quapropter inepla ba.'C el viribus salis cfTela
nigro dispulantc mc, et Irigido et calido , ct dulci ct arguiiienlalio est , ul qiia de re mihi respondorc non
ainaro , dicas qiiia duo alba , et duo calida , et duo possis , de solis nomii.ibus conflcs invidiam. Nam ne«
•lulcia ostcnderim, nonne vidcberis meiilis impos ', difiiteor, eliam interdum nos advers:im iialuram nun
el oerebri ininime sani? Sic ct cum duo principia do- cupare deum, sed non lioc seciindum nostram fidf rn,
cco , Deum et Ilylen , non idcirco videri jam debeo. vcrum jnxla praosiimplnm jam in enm nomen a ciil-
toribus suis, qui eam imprudcnter cxistimant deuiii
• \ni. Er. et allqucl M.ss., incompos. quemadiiicduin et Ap.istolus, Deus, inquil, saculi /m-
:
, ,
589 LIBER VICESIMUS 1'RIMUS.

)»( excoecavil mente$ infidelium (II Cor. iv, 4). Deuin inscrutiibilia sunt judicin cjus, clc. l Rom. xi , 33) !
quidein noniinans, quia sic jani vocarelur a suis : scd CAI'UT III. — Vos autem iion valonlcs discernere
atljicieiis ,
quod nienles excxcct , ut ex hoc intclli- quid Aiciat Dcus beneficio ,
qnid judicio ,
quia et a
galur non csse verus Deus. cordf ct ab ore vesiro loiigo cst Psallerium iioslrum,
CAPUT II. — AtCLSTiNLSrespondil : Diios qnideni nbidicilur, Misericordiam et judiciuin cantabo tibi
dcos in veslris dispulalionibns solenius andire ,

quod Doiiiiue (Psat. c , \); quidqnid vos pro in(irmilaie
clsi priino neg:isli , laincn paulo posl eiiain ip>e con- humanx morlalilalis olTcndcril , aiienalis omnino ab
fessus cs, quasi raiionem reddcns cnr lioc dicatis : arbiirio et jndicio Dei veri : videlicet habeiitcs para-
quia el Aposlolus ail , Deus swculi hujus exccecavil tiim alloruin dcum maium ,
qucm vobis iion voritas
mcnles infidfUum. Quani qnideni scnlenliam pleri(|ue ostendit , scd vaiiitas fitigit , cui tribuali^ non soliini
nosirum iladi-lingiuml , ul vcruin Deuiii dioaiil exc.i- qui(I(|uid facilis injusle , vorum eliam qnidqnid pali-
casse inndciiuin mcntcs. Cumcnim legorint, In quibiis mini jiisle ; ila Deo iribucntcs bencficia donornm, ct
Deus, suspcndiinlpronunlialionem ; ac lunc inrcrunl, ci aufcrcnles judicia pccnarum , qnasi dc alio dixerit
«riu/i liujus exca;cavit nicutts iufidclium. Quia clsi iia Clnislus qnod pricparavcrit • igiiom a-lorniim inalis
noii disliiiguas , scd cxponondi gralia ila veriionim {Matili. x\v, 41), qnam de illo qui lacit solem suum
tirdincm mules , In quibus Dcus excaravit mentes in- oriri super bonos et m;ilos , ct pluil snpcr jiislos cl
fideiium taculi liujus , idem qui in illa dislinclione iiijiislos {Id. V, 45). Uiide hic taiilam bonitatcm , cl
seiisus eluccl. Poiest en:m cliain lalis opcralio ,

qiia ibi laniam severilalem ad unnm pcrlincrc Dcuin non
cxciecantur ineiilcs iiilidelium secundum qucindam , inleHigilis, nisi qiiia miscricordiam etjudicium can-
liiodiim poriincre ad vcruin Deum quod non facit ; lare non noslis? Nonne idem ipse qui facit solcin
iiijlili:i, scd justitia : sicut idein Paulus alibi dicit, suum oriri super bonos ct niaios, ct plnit super
i\umquid miquiis Dcus ,

qui infert iram {Rom. iii, 5)? jnslos et injustos , frangit tantcn ramos naturalcs et
Iloin alibi : Quid ergo dicimus, inquit ? numquid ini- conlra naluram inserit olcaslrum ? Nonne de uno
quilus est apud Deum? Absit. Moijsi enim dicit : Mise- ipso illic dicil Aposloliis : Vidcs ergo bonilatem et se-
rebor cui misertus ero , et miscricordiam prwstabo ctii verilalem Dei : in eos quidein qui fracti sunt , severita-
misericort fuero. Cum crgo prxmisisset ,

quod incon- lem ; in te antem bonitutem , si pcrmanseris in bonitate
cusse est reiincnJum , non essc iniqnilaiem apiid (Rom. XI, 17-24)? Ntmpc audiiis, nempc adveriilis ,
Dcum , paulo posl atlendc quid dicat : Si autem vo- qiicmadmodum ii(>c Dco anfcral jiidiciariam scverila-
tens Deus oslcndere iram , el demonstran potenliam tcm , ncc liomiiii libcr:im volunlatcni. Occultum cst,
tuam, allulit in multa patientia vusa irw, quai perfccta allnm cst, inacccssibili sccrctoab linmana cogitationc
lunl in perditionem , el ut notas facerel divitias (jlorice secliisum esl, quemadmoduin Dcns ol dainnctimpiiim,
«1(0? in vasa miseiicordice ,
quw praparavil in gto- cl jiislificel iiiipium : utrumqne ciiiin de illo Scriptn-
rium cic. {Id. i\, 14 , 15, 2-2, 25). Cor:c hic iiullo rarum sanctarimi verilasloiiuiliir. .\um igituridco ad-
modo dici |K)lcst, aluin Deuin csse qiii oslendit irain vcr.sus diviiia judicia garrire deleclal, quia sunt in^cru-
el denionslrat poteii;iain suam in vasis qnx pcrfccia labilia? Qiianlo convenienlius, quaiito accommodalins
sunl ad pcrdili(i::om , ct alium qui ostendit divilias iii csl inodulo nostro, cxpavcsccre illic ubi Panlusexpavit,
vasis miscricordiic. N.im unuiii euindcniquo Dcum cl exclamarc, aliiiudo diviiiarum sapientiw etscienli(B
faccre ulrumipie , apostolica doclrina tcslalur. Ilinc Dei ! quam inscrulabilia sunt judicia ejiit, et inveslign-
est et illiid , Propter lioc tradidit illos Deus in concu- biles vim ejus ! Quanlo melius esl ila mirari quod in-
pisccnlias cordis eoriim , in immundiliam, ut contume- vestigare noii sufficis ,

qnain propterea vclle ;illcrum
liit afficianl corpora sua in semctipsis : el paulo posl dcuin maliim fingerc ,
quia uiinin bomiin noii potuisti
Proplerea irudidit illos Deus in passiones ignomiiiia: comprehcndcre ? Non eiiiin dc nomiiic agitur, scd
ilem paulo posl, El quontam non probaierunt Deum dft opcrc.
hubere in nolilia tradidit illos Dcus in rcprobum scn-
, CAPUT IV. — Nam cilo vidctiir Faiislus sc defcn-
tum (Id. I, 24 , 2G, 2 •). Ecce (luomodo verus Deus (lisse, Non dicimus duos deos
ciim ait : , sed Deum et
el juslus exciccai nicnles infidelium. Ncqiie cniin un- //i//t;».Porioaulcin cnm qujcsioris qiiain dicat Hylen:
quam in his Aposloli vcrbis qu3C commcmoravi, alius aiidies plane dcscribi allerum deuin. Si eiiim maie-
Deus intcllecius cst, quain ille qui Filiuni suum misit ries infunnis corporaliuin formarum capax ab eis
dicciitcm , !n judicium veni in liunc muudum ut f/i(i , Hyle appellarctur, quo; appollala csl ab anliquis ,
non vidcnt, videaut ; et qui videnl, cwci fianl (Joan. i\, ncmo cain noslrum coarguorel dici dcum. Nunc vero
59). Nam ct hic satis a|>paret mciilibus lidolium , (liKinlns crror cst ,
qnanla dcmcnlia , vel materioin
quomodo Deus excxcel mentcs iiifidelium. Pr.ccedit Cirporuin diccre opificem corpornm , vcl opificom
enim aliquid occulluin in occullis, ubi Dcus agat jii- corpnium negarc Doum " Qnia crgo quod Deiis ve-
slis..iimiin cxamen judicii sui ul (luoruindam mcnles ,
rus f.icil, id csl, corpoium, elemcntornm, animalinD»
excu;ccnlur ,
quornmdam illumincnlur : cui vcris- (pialitales el fiirinas, ul coi pora, iit clemcnta, nl ani-
sirae dictuin est , Judicia lua abijssus multa { Psal. ,„aii^ sim , iioc vos dicitis ncscio qiiem alleriiin f"» •
xxxv, 7). Cujus profuiidilalis impcnctrabilcm al-

liludincm Aposlolus admiralus ,
exolamat :
al- i Anud f.r. I.ngd. cl ven, pr(rp.'jrff)i7. M.
liiudo divuiaruin tapienlice ei tcientioe Dei! quain » rlurcs .Mss., ai maXfnein forpt^ri(m nfg.jrc /XTrfi».
,
301 CONTIIA FAUSTUM .MANiCIIA:U.M, S. AICUSTINI

cerft; qnolihfit riim nomiiio vorilolis , ro«tc dicimiiii qne diligit cariicm siiam, quarn sihi ad ohcdienduiii
erroro vc.slro dciiiii alleriJiii iiiduccrc. Iii liac cniiii lcgitime subdit atqiio ordinat. Postromo vos ipsi ,
iiiia rc bis crrniis crrorc sacrilogo : scincl quidcm , qiiamvis carnali crrorc carnom delcstcmini, n(m po-
qiiod ca quai Deiis facil , cuin raccrc dicilis ,
qiiciii tostis nisi diligorc carnein vestrain, cjusque saluli et
Doiim faloi i criilicscilis ; sod iiiilio modo cfnoiclis iil iiicoluiniiali corisulcrc , omiios ictus, ct casus, el in-
iioii sil Doiis, iiisi eiim lalia faccic iicgavoiiiis,(|iialia toin|ioricin qiia licdiliir dovitarc, mnnimenla vcro cl
iioii facit iiisi Deus : ilcrum autcm. (|iiia ca quaj bo- saliihrilaiem qua coiiscrvalur appctorc ila oslciidi- :
mis Deus bona facit, vos et a inalo fieri, cl mala csso lis prjDvalerc naturx Icgem contra erroris vcstii Ojii-
opinamiiii, puorili scnsu horroiilcs qiix' poenalis mor- nionom.

lalilalis imhociHitali non congriiunt, et aiiianlos qiuo CAPLIT VI. — Qnid in ipsn carnc vilalia visccra ,
congruiiiit. Proindc malum dicilis, qiii lccit coliihriiin : totius formac convcnicniia , mcmhra opcrandi, vasa
islum aulcm solcm tam magnuin honum pulaiis , ut soiitiondi, locis alf;:^c officiis snis cuncta distincia, ct
iiec faclum a Dco , scd prolalum vcl inissum cssc concordi unitatc contcxia, modoralione mcnsuraruiii,
crcilaiis. Dcus aiilom verus, in quem nondum a vohis parilitate niimerorum, ordiiie pondcrum, nonne in-
crcdi niinium dolco , cl coliihrum fecil inler alia indicant arlificom suuin Dcum vcnim , cui vore diclum
feriora, et solom inter alia supcriora ; ct adliuc in est, Omnia in mcnsura , et numero, et pondcre dispo-
suhlimioribus non corporalibus coelestibus, scd jam tui$li {Sap. XI, 21)? Si crgo cor non perversum
in spirilualihus multa ista lucc longe meliora ,
qiiGC alque corriiptum vanis fahulis haberelis, iiivisibilia
carnalis homo quilibet non percipit quanto magis : ojus etiam per isia qu:c in hac infirina et carnali
vos, qiii cum carncm dcteslamini, niiiil aliud quam creatura facta suiit, intcllccta conspiccrclis {Rom. i,
vestram rcgulam deleslamini, qua bona et mala me- 20). Unde enim hxc quae commemoravi, nisi ab
isiis
tiniini? Neqiic enim potesl in vohis essc cogilatio illo cujus unitatc omnis modus sistilur, ciijiis sapion-
vel malorum, iiisi qualihiis cariialis scnsiis olTen- tia omnis pulchriiudo formnlur, cwjiis Icge omiiis
ditur; vel hononim, nisi qualibus carnaiis acies ordo dispoiiitur? Quod si ad istainluenda oculuiu non
oblectatur. habetis, apostolica vos ducat auctoritas.
CAPUT V. — Ul crgo isla in inio rerum opcra Doi, CAPUT VII. — Apostoliis enim , cum de sancta
lerrena, infirma, mortalia,'sed tamenoporaDei, qualia dilcctione praccipcret, qu.ilis esse debeat virorum
po-sumus videro, consideiem , iiicffahiliter movcor iii uxorcs, cx anima amantis ' sumpsit cxeinplum.
laiide Crealoris illorum, qui prorsus ita magnus esl in Qui diligit, inquit, uxorem siiam, te ipsum diligit : nemo
opcrihus mngiKS , ut minor non sit in miniinis. Ars enim unquam carnem suam odio liabet, sed nulril et
enim diviiia, qua coilestia ct terrena opera fiunl,cum fovet eam, tanquam Chrisius Ecclesiam {Eplies. v, 28,
ea siiit intcr sc dissimilia, ipsa in omnihus sui similis 29). Ecce in conspcciu vcslro cst carnalis univcrsa
esl, quia in siio quoquc gencrc perficiendo ubique siihslaiilia ; videle quomadmodum in omnc aniiiial
perfecla esi. Neque enim universum coiidit in sin- sihi ad salutem conciliatum perlcndat natura^ isla
giilis , sed ad univcrsi complexum condens singula ,

commuiiio , ul diligat carnem suam. Neque enim lioc
universam se condendis prsebet et singulis, oiiinia in homiiiihus tanluin esl, qiii cum rccte vivimt , non
congrucnter locis suis et ordinibus faciens alque solum consulunt saliiti carnis sii;c , veriim ciiam
disponens, et omnibus parlicularitor atqiie univer- carnales molus ad usum rationis ' cdomanl et refrc-
rfalitcr congrua tribuens. Eccc hic in isto quasi fiindo nant : sed eliam beslia; fugiunt dolorcm, formidant
infimo ' universai crealurai aspicile animalia , quae interitum; et qUidquid illam membroruin compagem
volant, ct naiaiit, el gradiuiilur, et rcpiint. Niinipe copulamquc carnis et spiiitus a concordi juncliira
mortalia siint : ncmpe vita eorum , sicut scriiiliim dissicere ' ac dirimere potest ,
quaiila valeiit agili-
est, vapor esl ad modicum appafens {Jacobi iv, \5). late devitant, nuirienles cliam ipsae ac fovenics car-
IIuiic eniin modnliim aboplimoCondilore perceptum, nein suam. Nemo enim unquam carncm suam odio lia-
tanqiiain iii commnne confcrunt universo pro sui gc- bet, sed nulrit, inquit, ac fovet eam , sicut et Christut
ncris poilionc complendo, ut cum islis imis siiit Ecclesiam. Videte unde, quo ascenderit : iiituemini
oinnia bona, in qiiibus sunteis siiperna meliora. Ve- si poteslis, quam vim ducat a Crealore crcatura , ab
rumtamcn atlendite, et dale mihi unum quamlibct ipsis coclestihus npparalibus iisque ad cnrnem ot san-
abjectissimum animal, cujus anima oderil carncm guinem univcrsilatis plonitudinc lerminatn, formnrum
suam, ac non potius nulrial et foveat eam, moliique variolaie decorala, icrum gradibus oidinata.
vilali vegclet ei regat , et quodam modo adininisiret CAPUT VIII. — Rursus idem aposiolus, ciini de
pro sui gcneris exiguitate quoddamuniversum suum, spiriiualihus diversis niuncribus, et lamen ad uiiita-
ad incoliimitalcin tiiendam sibi conciliatum. Quod lcm consonis, rem plane magnam etdivinnm el ab-
enim rationalis anima casligat corpus suuin , et scr- ditnm nos docerct, de isla ipsa cnrne nostra siinili-
vituli subjicit, ne inimoderalo appctitu terrenoriim tudincm dodit , cujus artificem Deuin , cum hacc
impediatur a perceplione sapienliae *, etiam sic uii- loqueretur , omniuo non lacuit. Quod etsi iongum
' NonnuUi Mss., mundo infimo. * Editi Am. et Er., ex anima animanlis.
* r?i»ri<iiio Mss., appetitu terreno iinpediatur perccptiosa- « vaticanus codex, carnules nwlus adversos ralioni.
s F-iJili, discindere. M
Mss., dissicere.
,,
59] LIBER VIGESI \IUS PUI.MDS. 591.

csl, lanien q«ia vahle ncccssariin» , loliin» ip<iiin Iits qiiisquis arlificcni IV'nm ncgai, vidctis
,
tui
IdCiim ei ojus ad Coiinlhios E|iis(ol:i Imic op.Ti mo conlradicat , annuiilians vobis '
prvlcr hl (inod acce-
iiisorcro non pigfliil. D.* xpi ilunlibits nuleiii nolu vos piinus {Gntnl. \, 9). Qiiid iîuir opus esl ut a ine
iffiiorarc, fratres : srilis quniido (itnilcs ernlis , (id si- rcdargii;iliir p Uiiis , qn.iin ah omnilins Clirisli.inis
tnuliirra siuc voce qnoiuodo asccudebîlisindiicti. Pioptcr anallieinclnr? DicilAposlMlus, Dcus lcmpcrnvit corpus :
ifHotl uo(Hin fiicio vobis , qnia ncmo in Spiiiln Uei to- eldicil istc, llylc, non Dcus. Qiiid aperlius liis inimi-
qiiciis , dicit annihcinn Jesu : et uemo polcst diccre , ciliis anle analliemandis, qiiaiii rcfclloiidis ' Nuinqiiid
Dominus Jesus, uisi in Spiriln suiiclo. Divisioucs niilcni ot liic Aposlolus, cum diccrel , Dcus , addidit, //(/;/(.«!
diinnlionuin tunt , iilcm uulcin Spiriius : et divisioncs swcuti (II Cor. IV , 4)? Lbi cliûn si qiiis diabolum in-
viinislrationum sunl *, ei idem ipsc Dominu$ : et divi- telloxcrit exc.Tcarc mcntcs infidcliinn, non negamiis .
sionci operaliouum sunt, idcm vcro Deus ,

qui omnia malis suasioiiibiH : quibus (|ui consenliiinl ,
jiislili;K
opcratur in oiunibus. Unicniqne aulcm dalur manifcsla- liimcii amilliint . Deo reirilMiiMilc qiiod justiim est.
tio Spiritus ad ulilitntcm : atii quidcin datur pcr Spiri- II:ec (tinnia legimiis in Soripluris sanciis : iiam cl
liim scrmo sapienticc ; utii, serino scicnlia: sccuudum illud dicliim csi dc scdiictinno cxtriiisccus venioiile ,
eumdem SpiritHin ; alteri nutem, fides in codem Spiriin; Timco ne sicul serpcns Evain seduxit in versutia sua .
oV/i, donalio curnlionum in uno Spiritu ; alii, operalio- ita corrumpnnlur mcnles vcstra; a simpticitnle et casli-
ncs virtutnm; nlii,proplie!ia;a!ii, dijudicnlio Spiiiluum; lale, qitn; cst in Cliristo{ld. xi 5). Cni siinilc est .
alii, gcncru lingunrum ; alii , inlcrprctntio scrmouum : Corriimpunt moics bonos coltoijuia mnlu (I Cor. \v, 5.)) :
oinnia aHlem liccc operatiir unus atque idem Spirilus ct illiid (jiiod ct sibi qnisqiic scduclor sil Qiti aulcin
, ,
dividens propriu unicuiquc prout vutl. Sicul eiiimcor- putnl se esse ntiqiiid , cum niliil sil , se ipsinn scdttcit
pus unum cst el mcmhra linbct mutta , omnia aulcm {Colnl. VI, 5) : cl illiid dc Dci vindicla quod supra
,
mcmbra corporis cuin sint niulla, unum esl corpus ; ila ooinmomoravi , 7r(^((/i(//'/ illos Dcus in rcprobum sen-
el Clirislns. Eleiiim in uno Spiritu nos oinncs in unum suin, tit fncinnt quK non conrcnimit {Rom, i, 28). Ila ct
corput bnpdzn i tuinus, sive Juda'i, sive 'Craci, ave in vctcribus Libris , ciim pnvdixissct , Dcus morlein
terii, tive tibcri; el omnes unum Spiriluin polavimu^. non nec Iwlntiirin pcrditione vivorum {Snp. i, l.j);
fccil,
Eteni;)* corpus non csl unum manbrum, sed mulla. Si patilopost, liividin, iiiqiiil diuboti mo>s inlroivit in ,
dixerit yes, Qnia non siiin tnnnus, uon sutn decorpore; orbem terrarum {Id. ii, 24). El nirsiis dc iîsa nioitc,
iium ideo non est de corpore ? Vct *i di.rerit auricuta ,
no sc hrmiincs exlra culpani poncrcnt , Impii autein
Quia non sitm ocutiis , non sum de corpore; uuin idco ntniiibus cl vcrbis ,
iiif|iiit , acccrsieriiul illam ; et cxisti-
iicn ett de corptre? Si totuin corpus ocultis, ubi uudilus ? tnnnlesiltainamicnm dcftuxerunt {Id. i, IG). Alibi au-
Si loliim auditus, ubi odoralus? A'unc aulcm posuit lein ,
Bona et tnata , vila el mors , divi.ia; ct pmtpcrtat
Deus membra, tingulum quodque eoruin in corpore a Dotnino Deo sunt {Eccli. xi, 14). Ilic pcrluibali lio-
proul voliiil. Si auiem fuissent omnia umim mcmbrum, niincs non inlelliguiii in nno codcniqnc operc malo ,
ubi co piis? Sunc aulem multa mcmbra, tmuin aulem non pnslea con~cqiienlc alia qiiic niaiiiresta erit , scd
corpus. Ao/i ]H)lest autcm dicerc oculus tnniiui, Opus le qtiadain conlinuo coinilanlc vindicla , aliiid vciiire
nun linbeo ; aut ilerum cnput pcdibus , Opus vobis non de asiulia suadenlis , allud tlc neqnilia vocnlis, :iliiid
liabeo : scd mutto ningis qua; vidctitur membra corporis de jiistitia piinicnlis ; ciim diabolus siiggcril , lioiiio
iufiriniora este, nccessariora sunt ; el quec vidcntur vitiora conscnlit, Deus dcscrii. Qiiocirca in op.-rc malo , id
cfse corporis , liis abundunliorem lionorem circumpo- csl, cxca-calionc infideliiiin, si inlclligliir cldiabolus
uiinus ; et qua: inlionesln sunt tioslra , abundantiorcin propler siiailcndi malignilalcm , nt sic disliifgiialiir ,
lionetlalem linbcnt : qiiie nntem lionesta tunt nostra ,

Djus linjus sa;culi, non niilii vidolnr abjurdnm. Njijufi
non opus liabcnl : ted Dcits temperavit corpus , ei cui cniin siiic addilamcnlo diciuir, Dcus; cuin adjiingi-
deerat mnjorem lioiiorcin dans, ul non asel scissura iii lur, liiijits saculi, id osl homiiiiini iiiipioriim, non iiisi
corpore, sed idcm ipsuin, ut pro invicem sollicila sint iii lioc sxculo florere volontium : sccmuluin qiiod
niembra : ct tive patitur unum inembrum, compatiiintitr dicitur .clmalum sacculum , sicul scriplum cst , Vl
omma meinbra ; tive glorificalur ' unum membrum ,
cxiinerel iios de prcrscnti swculo maligiio {Calat. i, i).
eongmdenl omnia niembra ( I Cor. xii, i 26). Si ulla T;ilc cst cnim ct illiid ,
Quorum Dcus vciilcr {Pliilipp.
non dico fidos clirisliuna, ul crcdaiis Aposlolo, seJ III, 10) : nisi cssclibi, Qnoritm, niillo modo diccret
ullus sensus hiniuniis in vobis cst , ul manircsl:i ccr- deits veiiter. Nec in Psalmo d:niiionia posscnt dii ap-
naus; nnusquisqne in &emclipso isla vidcal nlquc pellari , nisi addeiclnr , Gcnlium. Sic cnim scriplum
considcrol, qiiam vcra ,
qiiam cerla sint ,
quani in esl : Qitctiinm dii Centiuin dwmonin {Psnl. xcv, 5).
parvo magiia, ct in exlrcmo quam bona : quandoqiii- Ilic aulem, iicc, Deus liujits sa-cuti ; ncc ,
qnornin drus
dein isla in Inude ponit Apostolus, iil per h.-cc inlima vcnler ; wcc , dii Ccnliuin dtcmonia : sci.1 bimplicilcf
oorpnralia qure videnlur, possinl racilius illa subliniia posiluni cst , Deus temperavit corpus ; qui non poteSi
spirilu.ili.i qu (: non videntur, iiilclligi. intclligi . iiisi Dcus veriis oniniiim crc:itor. Illa cnini
CAPUT IX. — Iloriim ergo meiulironim el for- ciiin vitiip.-rali.iiie didiiitiir, lioc aiilcm cuin liiide
poris nostri, qu:e sic commciidal , viclaiiil:il Aposio- diclum csl. Nisi forlc Deiiin tenipcr.issc or.rp.is , non
disposiiionc mcinbroritm, iioc esl, fubricand i 1 1 con-
' IH Mss., minislerioritm sunt.
* sjc Am. F.r. el pieriquc Mss. Al I/iv., s/;v ijloruiliir. • .\llquot Mss., nobis.
SaXCT. AlGtST. NIII. (Treizc.)

,: ,
595 COMUA FAUSTLM MAMCII.IMJM, S. AUGUSTIM m

(•irucndo , ecd adinixlioiic liicis suoc , Faiislus iiilcHi- dciidi rcgioncm dci, niinc ila obliiKa, iit a solis radiis
gil : ut sciliccl li:cc incinbra ita dislincta cl locata avcrtaliir ;
tiiiic aucl:c mcntes aniinaliufn ad inlclli-
hiiis scdibus allcr posiicrit ,
qui lioc fahricavit '
;
g<-iidiiin concioiianlis sermoncm , nunc hebclos cl ah
Dcus aiilcin inisccndo honitalcin suain, liiijus fahricoe liiijiisinrtdi capacilalc pcniliis alicnrc ; tunc iiatuialis
iiialiliain lcinpcravcrit. Taiilius ciiim f.ibulis pucrilcs tam ni.igna cl tani poten» doquentia , nunc Lmlo
antinas Scd ncfiiic lioc cos possc dircrc
licbi tant. siudio ac labore vix parva et exigua. quam ma-
Itcrinisil sultvcnicns Dcus parvulis pcr ora saiiclorum. gna bona coinmixtioiic boni pcrdidit gcns lenebra-
Ihibes ciiiin cl paulo supcrius Deus posuil mcmbra , , rum !
itingnlum (luodquc eorum in corpore prout voluit. Quis CAPUT XI. — Istc ipsc Faiislus in hoc ipso scr-
jaiii noii inlclligat sccuiidum lioc Dcum diclum tcnipc- inone , cui nunc respondco , miilta sibimcl conlraria
ralorcm corporis ,
mcmbris corpu?
qiiod cx inuitis clcgaiilcr oipponcrc visus cst, sanitalcm ct infirinit:»-
fabricavit, olficia divcrsorum operum in unilalis com- lcm, copiam ct cgestatcm, albiim et nijirum, calidiirn
jiage servantibus ? dulce cl amaruni
ct frigidiim in qiiibus omiUo de
CAPUT X. — Dicanl crgo Manichaci utrum anima- albo ei nigro aliquid diceie
,
: aut
:
si ullurn momenlum
lia ,
qucc secundum dcliramcnla eorum Hyle fabrica- boni ct mali cst in coloribus, ut albuiii dicant ad Dcuin
veral in genle tcncbraruni, anlcquam iilis Dcus luccm pcrlinrre ,
nigriim aiitcm ad Ilylcii ; cum oninia gc-
suam miscuissel non habcbant istam mcinbrorum ,
ncra volaliliinn H) Icn crcassc pcrhibcant , si album
coiicordiam ,
quam sic laudat Apostolus : ulrum ibi
colorcm plumis eonim Dlus aspcrsit, ubi latcbant
diccret caput pedibus , aut oculus manui, Opus te non corvi quando cycni candore
, perfiisi sunt ? Ilcin de
liubeo. Nunquam lioc dixerunt, nec dicere poluerunt calido ct frigido disputarcnon opiis est ulrumqiie :
(alcs enim eis actus et opcra tribuunt ; rcpebanl ,

cnim lemperanler adliibilum, salubre, intempcranlcr
anabulabanl, iiatabanl , volabant quxque pro suo aulcm, pcrniciosum
,
csl. Ca:tera vidcamus. Boiiuin et
genere; videbant quoque et audicbant, cailcrisquc malum quod
,
, in priinis forte ponere debuit in iisdcm
sensibus senliebant , alimenlis et tcmperamcnlis con- conirariisita vidciur posuissc , ut lanqnam gencralia
griiis niitriebant ct fovebant corpora sua. Ilinc eliam
bonum perliiieat sanilas,
vellct inlelligi, scilicct iitad
prolis fccundilassuppetebal : namel conjiigia Iribuunl
copia, album calidum dulce; ad malum aulem in-
, , ,
omnia qu3C tanquam Hyles opera vilu-

cis. IIu!C certe
firmitas, cgcstas, nigriim, frigidum amarum quam , :
perat Manichaeus, fieri non po.ssunt siiie membrorum

imperite et inconsideralc , videat qiii pouierit. Ego
concordia quam laudal et Deo assignat Apostolus.
aulem ne homini calumni:iri puter
,
, nihil objicio de
Uubitatis adhuc quisnam sectandus, el quisuam ana-
albo et nigro , calido ct frigido , de dulci et amaro ,
iLcmandus sil? Quid, quod eranl ibi qusedam quae
,
sanilale atque infirmilale '. Si enim album ct dulce
eliam loquebanlur , ut eis concionaiitibus omnia ser- diio bona sunl , nigrlim autem et amariim duo mala ,
penlia quadrupedia , volalilia , nalalilia , audircnt

,
qiiomodo plurima uva , omnisque oliva nigrescendo
iiitclligcrcnl , consentirent? Miranda hsec et omnino
dulcescit , id est , mali amplius habeiido fit melior?
divina eloquenlia ; et neminem grammaticum aut
Ilem si diio bona sunt calorct sanilas, duo vcro mala
rhelorem audierant, nec inter lacrymas ferularum fiigus et infirmiias cur calescendo corpora aegre-
,
alque virgarum isla didicerant. Nempe isle Fauslus

scunt? An forte sana febriunt? Non ergo bccc objicio,
ui has vanilates diserte garriret, ad disciplinam faciendi
qucc forle non cautus , aut pro quibuslibet conlrariis
sermoiiis eiiam serus * accessit ; et quamvis esset acer
potius, quam pro bonis et malis commemoravit : prae-
ingenio, tameii lcgendo slomachum rupit , ut ei lo-
serlim quia ignem genlis lenebrarum nunquam
qiienti tam pauci assenlirenlur. miserum, qui in ista
fiigidum fuisse dixerunt , sed calorem ejus utique
luce , ac iion in illis lenebris nalus est ! illic enim
maliim.
eum contra lucem coiicionantcm , omnis bipes, omnis
CAPUT XII. — Verum ut ista oniillamus, illa
multipes , omnis eiiam serpens a dracone usque ad videamus quae ita commemoravit bona in his cen-
,
cochlcam libenler audiret , alacritcr obedirei : hic copiam

Irariis , ut nolit inde dubilari , sanilatcm , ,
auleni contra lenebras disputantem ,

plures eloqiien-
dulcedinem. Itane in illa genle non erat sanjtas cor-
lem quam doctum, mulli autem seductorem perver- ct crescerc el gignei;^ et
, poruin , in qua et nasci , , ,
sissimum nominabant : inter paucos vero Manichxos animalia ut quibu>dam

ita perdurare potuerunl illa ,
tanquam magno magistro plaudenles, nullum ei pecus

eorum gravidis , sicul desipiunl , captis , et in coelo
annuebat , nec ex illa doclrina saltem caballus ejus
colligalis, nec saltem pleni lemporis, sed aborlivi felus
aliquid sciebat , taiiquam omnibus animalibus ad hoc de tam excelso in terram cadentes , et vivere polue-
pars divina concreta sit , ut stolida fierenl. Quid est
rint et crescere, et isla carnium, quse nunc sunt innu-
noc, rogo? Evigilalealiquando, miseri, et comparaie in merabilia, genera propagare? aut copia ibi non eral
fabula Testra omnium animantium prius tempus ct
ubi arbores non tanlum in aquis et venlis, sed elian)
praesens , luiic in terra sua, nunc in hoc mundo; tunc fumo et nasci poluerunl et lania fecundi-
in igne et
lirma erant corpora , nunc infirma sunt , tuiic acris
tale dilari, ul ex earum fructibus sui ciijusque generis
acies oculorum ad videndum ciim delectaiione inva- animalia gigacrentur et earum arborum feracitaie ,
» Lov., hmc fabricavit. At Ain. Er. et Mss., hoc fabrica-

» Sic Am. W Bt plures Mss. At l-ov., ne duld el amaro,
vit. Subaudi, corpus.
* Ei' Liigd. veu., serius. M. sanitati atque irmitati prmcribam.
10", L!u::ii vniEsiMis imiimls. u")'»
iuiirit:! A{(\\\e p:»sla crtnserv.iienuir , (nniriiii» saginx* dicilis aiil duo iii;(l;i, vcl niMjji-, cl iluo b<iii.i il tliu»
l.rliliaiii prolis qiioiiie reouiidilas icslarelur : niaxiuic inalu ; diio boiia apud so , duo iiiala iii allerulruiii?
iiiii nullus lalior agriculturuj , iicc iiiieinperios cssel Poslea si opus fuorit, qiia;rcinus (piid Iioruin sit nic-
a-slalis el liieinis; iiequo eiiiin sol Ibi ciiciiinihat . nt liiis anl pejiis : iiiloriin qiiia diio Iioiia eraiit apu»l sc-,
aUeriianlibus teinpoi ibus aiiiii tiaiisciirrerent? Proiii ila coiisidoralur : Kegn:ibal Deus in leria siia, regiia-
de porpelua reililitas oral arbonini ,

qiiibus olonun- bal et llyle in siia. Sanilas rcgnanliuin el ibi et liic :
luinelalimciiUini sni gcnoris, siculgigiiciidisadrucral, copia fruolimin et ibi ct liic : fccundilas prolis utro-
ila fetandis perpcluo suppclebat, ct Iruolus nuiiqiiam bique : suavilas propriariim volii|ilaliiin apiid ntios-
deesse facicbat : siciit viilcjiiiis arboics cilrioniin lolo (iiio. Sod illa gcns, inqniiiiit, cscopto co quod viein;o
anno floros ol fnictus p;irere , si jiigiier irrigoiitur. luci inala orat , et apnd se ipsani iiial:» cril. Iiilci im
Magna ergo illic copia, clejiis IiabondA' inagiia sccuri- bona ejiis niulla jain d.\\, si cl vos inala cjus poluc-
las : n^qiic cniin vel grando liniebatur , ubi mm eraiit rilis ostendere, erunt diio rogna l»ona , scd illiid me-
laininis cxaclores ,
qiios loaitrua coniinovcrc fabula- lins , ulii lutHtiin ci:it nciiuni : quxiiain ergo Iinjiis
iiiiiii. iiiala dicilis fiiisse? Vaslabant se, in(|uit, inviccm l;o-
CAPl'! XIII. — Dulccs autom ac suavcs si non dobant, occidebaiil, absuincbanl. Si ad hoc soliim ibi
liaberonl cibos suos, nunqiiam eos appolerent, iiiiii- vacarelnr, quomodo ibi tanta agmina gigncrentiir,
4|n:im cis corpora vegelarenU Ila ciiiin se rcs liabcl, iinlrirentur, porliccrcnliir? Eral ibi orgo ct qiiios ct
iil pro ciijnsquc corporis coiigruonlia vcl doloclcl csea pax. Voidiiilamcn fnieaninr iiind fnissc mclius rc-
vol ofTindat. Si dclectat, dnleis aut suavis dicitiir; si giuiin, iibi iiulla di^cordia : diio tainen bona isl:i niultn
:iuieni ofTendil, ainara, sivc aspera, sivc ali(|iia insiia- accommodalius dixerim quam nniim bonum ct altc-
,
vilalc rospuciida. Nonne ipsi nos liomincs ila siimiis. ruin malum ; nl illud sit mcliiis, nbi nec singnli sibi-
lii pleruinqiie alicr iippel.it aliiiionluin, quod allor e\- niclipsis iioccbanl, iicc invicoin ; boc autcm inferius
liorroat; sive pro lcmporalione naliinc, sivc pro usu boniiin , nbi qiiamvis inviccm advcrsarciitiir, niuim-
consuclndinis, sivc pro affectione valctndinis? Qiianto (liiodiiuo lamcn aniinal siiain salutem, iiicoliiintlaicin.
iiiagis loiige diversi g^-ncris corpora bisiiaruin pos- iiaiiiiain(|ue luebalur. Vcrunitaincn dco voslro ill«;
sniil illiid liabero jiicinidum, qiiod nobis ainanim csl? .s:illcin |)riiicopi lcnobrarum non ila longo iiitcrvall.>
An ;iliicr capr.e ad rodcndiim suspciulorciitiir olea- coniparari poiost, cui iicino rcsislcbat, cui legiianii
slrum? Nam sicut noiiiiulli morbo bominum mel cniiola servicrnnl, quem concionantcm cuncta seciil:»
niiiarum est , ita illi iiaturx pecoris suavis olcaster. siinl quod sinc magna pace atqiic concordia ficri iion
;
Sic iiisiiiuaiur priidonlibiis rcrum examinatoribus posscl. Ibi cnim sunl rcgiia felicia, ubi oinnium p!c-
nrdo (piid v;iIoal , ciim scilicet siia cuii|tie adliiboniur 110 consciisu rcgibiis obedilnr. Huc acC(ulit, qiiia illi
ntque roildiiniur; qnantinnqnc lioc boniim sit ab iinis piiiicipi non taiitiim siii gcncris, idcsl, bipcdes, (juos
iisqne ad siiinnia, a cor|)oialil>us usquc ad spiritu;ilia. p.irciiles honiiniiin dicilis , sed cliam cuncta anima-
liaqiic in gente tctiebraruin, cuin aninial aliciijiis elc- liiitn cailcrorum geiicra subdita eianl , cl ad niituni
iiioiili 00 vchcolialnr cibo, qiii nascobatiir in ojus clc- ejits coiivcrtob;inlur, faciondo quod jussissi t, crodcn-
iiionlo ,
prociil dnbio suavilalcni ipsa congrucnlia do (|iiud suasissot. II cc diconlcs, iisqnc adco putatis
faciobat : si aiileni incidissel in allcrius clcnicnli ci- sinda lioininum corda , iil cxspecteiil a vobis douin
Inini.ipsa incongrucntia faccrct ofroiisioncm scnsui allerum iioniinari, qucm vidonl plano aperlc<|uc dc-
giiNt:intis : qu;e olToiisio vel amariludo vcl aspoiilas scribi. Si eiiini priucipis liujus vires lioc potcnni,
vel insiiavilas vcl (|UO(llibet aliud , aul si ita nimiiim inagna potcniia ; si Iionor, magna cbirilas si anior,
;
esl, ut aliena vi conipagcm corporis concordiainque niagna concordia ; si tiinir, ni;)gna disciplina. In his
disnimpal, ac sic intcriinat, aul vires auferat, ctiain oiniiibiis boiiis si craiit aliqua inala lunn idoo
, jaiii
vonoiium vocaliir, non nisi pcr iiicongriicntiam, quod iiiali naliira diconda esl, nisi ab cis qui nosciuiit qiiid
altori gcncri pcr coiigrucntiam cibiis cst : siciil pa- loqiiaiilur? Porn>, si (iropteica mali natiirani putalis,
nein, qiii qnotidiana esca ncslra cst, si accipitor su-
(|uia non soluin in allcram iialunun niala cral, scd
inal, oxsrnigiiimr; el nos, si hellcbcriim qiio pccora
,
eliain in se ipsa babubat iiialum ; iiullumiie maluni
lileraipic vescunUir; cnjiis l;iiiien Iiorba; adliibeiiil.'E
essc arbitramiiii dnram nccossita'cni, (piam palieba-
qiiid iin inodiis eli un niedicaineiilinn est. Qiiod si
tiir deus vester aiilc coinmixtioncm n:itiir.nc coiilr:irij',
Rcirol aul coiisidorarel F:»ustiis. noii uti<pie venoniin»

ul cuiii ca bcll;iro, et iii cjiis fauccs sic op|irimciid.i
et nntidotum pro exemplo duarum naturarum in:ili ct
nionibra sna tiiilterc cogorelur, ut noti possot ' tola
iKini poiierel, tanqunm [)eus sit antidotiitn , et Ilylo
purgari? Ecce erat ct iii ipsa magniim m;iliiin anlo-
,
venentim : cum cadem res cadcmqne n:itura iiuiic

qitain ei misccrotur quod solum dicitis inaluin. Aiii
congruenler, ntinc iiicongrucnter suin|ila sive adhi- onim l;rdi el corniinpi non iiolorat a goiitc lcnobia-
bila, vel prosit, vel nocoat. It:i(|uc scciinduin eoriiiii
niiu, cl propria sluililia paticlialnr illaiii iieccssila-
faliulam polest dici deus eoruiii fnisse vcncnum geiiii
lein ; anl si potcrat corrumjii ejus substantia, nun
(enebiariim, ciijiis corpora lani rirnia ila corrupil, nt
colilis Deutn incorrnplibiloiii, qualein A|)oslo!ns pra^-
iiiririiiis>>ima reddeicl : scd qiiia et lux ipsa capla ,
opprcssa , corriipia est , inviccm sibi vcncnuni fuc- • ].ov., iit nonpoûmt. M Ms%., »// nonposaet. FJiiioiics
qiKMiiic Aui. el Kr. iii ..îiiûluri, itl nan possH ; supi le, .*«/-
ruiil.
tiiia nci ail quam cliaiii illuil qiuKl iiiox sequilur rolo-
— Cur non ergn hxc
.
CAPUT XIV. , aul dito bona reiiduii) : Eccc erat cl in ipsa nwgnwn mulum.
,
SfrO tONTUA KAUSTUM MAN ICH/EiJM, S. ALCUSTIM 400
(licit (I Tim. 1, 17). Qm\ crgo? cl ipsa comipiiliililas Siciit cst illa nolissima , el (|uaruiiiilam liiicrariuti
(|iia (|iii<lcm nondiim corniinpcbKliir illa n;iliii:i , S(i(i mciiiori.e commcndata fiiriosa scntcntia : Pereunt
4anicii a (pia '

corninipi polcial, iioii vohis in dco vc- amici , diim inimici una interridanl ( Apud Ciceroneni,
slro vidoliir inaiiiin? pro Dejotaro). .Missa cst cnim ad incxpiabilcin onta-
CArilT XV.— Ilind cliain (|nis noii vi(!c:il ,

quod iniiiaiionein pars dci, ut cssct undc Ktgcretur globiis,
aiil praiscicntia ibi iion crat; iibi vcslnini cst j un co- qiio iii :clcrnuin liostis vivus scpelicndiis c&( : lanliim
gilarc, ulniin iiiillum viruiiii Dci sil carcrc piaiscicn- ciiim liiiicbitur ct victiis, tantum (crrcbit inclusiis, ul
tia, cl (luid iiiiinincal oiaiiino iicscirc : aul si cral ilii

scnipitcrna miscria partis dci crctcro dco tribual qna-
procsciciui;i, sccurilas ibi c.sc iio:i polcral, scd :clcr- lcniciiinquc sccuritatcm. magna innoccnlia bonila-
iitis liiiior; ct lioc (pi:iiilum malum sil, ccrle agiiosci- tis ! Ecce facict ct dciis vcstcr, unde tcncbraruin
lis. Aii iioii limcbal, iic jam jamqucadvcnircl lcmpus, gciitem horribililcr accusalis, quod cl suis noceai ct
quo mcmlira cjus ila vaslarciilur ct in.juinarcnlur in alicnis. Idipsum omiiino in dco veslro argiiit illeglo-
lllo pra;lio, ut vix cum tanlo laborc , ncc lamcn tola biis extrcnms, quo el lioslis includitiir, ct civis afli-
libcrcnlur ;il(iuc muiidcnlur?Scd si ad ipsum hoc non gitur : iino vero siipcrat in amplius nocendo , ct
perlincbal, quod qiiidcm ccrnilis qiiam dure dicatiir; alienis cl suis, pars illa, quam dicitis deum. Ilylc
ccrlc ipsa iiiciubra cjus qux hic lanta mala p:issura

,
qiiippc non cradicare alienum rcgnum voluit, scd tc-
( raiit, iicmpc mclucbant. An lioc fulurum ipsa nescic- iicrc; suos autcm quosdain , etsi ab aliis suis (piibus-
bant? Eri,'o qualicuiiKiuc parli substanli:c dci vcslri (l:iin consuincnilo iiilerimebal, m alias tamen formas
dcfuit uiiquo piitsciciiiia. Numeraie mala in summo dcniio commutabat, ut moriendo et renasccndo saltcm
vcstro bono. An idco non limebanl, quia suam con- pcr intcrvalla temporum susc vitaj lajtilia fruercnlur :
sctulurnm libcratioiicm ac iriumplmm pariter pr.T.vi- iJcus aiitcm ,

qiialcm omnipolcntem (-piimumque dc-
dcbanl?Ccrle vcl pro sociis timcbanl, quos aclernis scribitis , in a;tcrnum et alicnos cradicat , et suos
in illo globo vinculis a siio regno noveranl alic- damnat : ct quod mirabiliore dcmcntia crcdilur, Ilyle
naiidos. animalia sua bcdit iu pugna sua , Deiis mcinbra siia
CAPLT XVI. — An ibi cbarilas non eral , ut nulla imiiil iii victoria siia. Quid cst, vaiii bomincs? Ncmpe
cssel fratcrna compassio, pro his ulique quoium pec- rccordaiiiini verba Fausti de Deo tanquain de anii-
cato nullo pra^cedcnteimpcndebant aiterna
supplicia? doio , et Ilyle tanquam vencno ecce plus nocct ve- :
Quid , ill;c ips.x animsc in globo ligandac , nonne et slrum aiitidotum quam vcncnum. Niimquld Hyle tam
iinum genus et Iiorrendoglobo aclernum, vel Deuin includerel, vel
ips3c mcmbra dei vesiri crant? Nonne
in
fulurum sua visccra affigerct et quod scclcratius cst c a-

uiia subslanlia cst? ipsac sallem prKScientes
' : ,
lumnialur eisdem reliquiis ne dcfecisse videatur,

sempilcrnum vinculum siium, nempc timcbant, ncm- ,
quod cas purgarc non potuil. Dicit eiiim .Manicliacus

pe moerebant. Aut si ipsai boc fulurum nesciebanl
pars improvida qiioin Epistola Fundamenti, ideo dignas illasanimas fieri
pars dci vestri provida erat ,
:
Cum ergo tanla tali supplicio, qiiod errare sc a priore Iiicida sua na-
modo ergo nna cademque subslanlia ?
•
com- lura passai sunl, et inimica; lumini sancto exslileriint
niala cl ibi fucrinl, aiiloqu:mi essct alieni mali
lanquam puro el siniplici el sum- ciim eas in ilium errorcm, quo ila tencbrarentur, ul
mixlio, (luid dc illo
Ergo etiam apud semeiiiisas iiiimica luci lux ficret, ipse miserit si invitas iiijii-
mo bono gloriamini? ; ,
istas duas naluras, aut duo bona, aut duo mala fateri
slus, ut cogeret ; si volentes, ingratus , ut damnet'.
cogimini. Conccdimus vobis, si duo mala dixeritis, Qu;e se futuras inimicas origini sux, si proiscire po-
(ucrunt, et ante bellum timore cruciatce
ut quod vobieritis liorum pejiis dicalis si aulem duo :
, ct in bcllo
inexpiabililer maculata;, et post l)ellum in a;(ernum
bona, quodlibel liorum melius dicite, erit poslea dili-
genlior considcratio dum tamcn vesler crror ille tol-
;
damna(se , nunquam beatoe. Si autem praiscire non
latur, quo dicilis duo principia duarnm nalurarum ,
potuerunt , el ante bellum improvidoe , et iii bello in-
bons el mabc ; ct plane duos deos, uuum bonum , el validaj, et post bellum miserae , nunqiiara divinae. Et
alterum malum. Jam vero si proplerea malum Cst uliquc quod ipsoc, hoc Deus, secundum uniialcm suIh
aliquid,qiiod alleri noccl , invicem sibi ista nociie- stanlix. Putamusne respicitis quam immanitcr bl;i-
una pars improbior, quia prior appelivit sphematis? El tamen ali(|uando volenlcs quasidcfen-
runt : fueril
alicnum. Una eigo maluminferrevoluit, altera malum dere bonitatem Dci, etiam ipsi Ilyl.t; pricstare dicilis
non lege lanquam aliquid boiii , ut inclusa in semetipsa non sxviat ^.

pro malo relribiiil : ct talionis,
oculum pro oculo {Exod. xxi, 24), quod imprudenter Habebit ergo aliquid boni, ciim ei nulliim mixltim
.r«prclieiidcre soletis, sed multo gravius. Eligitc ergo erit bonum ? An forte sicut Dcus anle bclliim sine
qiiam pejorem dicalis qu» prior noccrc voluit , an commixtione mali habebat necessitatis malum , ita
,
enim pro Ilyle post bcllum sine commixlione boni liabcbit ccs-
qucc amplius nocere et voluit ct poluit. Ista
modiilo suo liice perfrui concupivit ; illa eam funditus sationis bonum? Dicite crgo duo mala, sed uniim
eradicavit. Isla si quod appetivit implesset, sibi certe altcro pcjus : aut duo non summa bona , sed umiiii
nihil obfuissct : illa vero ul boslilem adversitntem

» Sic Am. et iMss. At Er. et Lov., ajfligeret.
pcnitus cvcrteret , etiam su;c parti graviter nocuit. * Er. et Lov. , ut danmaret. Ani. auiem et Mss., i./
aamnet.
» sed lamen ab alia. Melius ^!ss., sed lamcn a qaa
Edili,
3 Ani. et Er., in scmelipsam non saviat. Forte mo-
iorrumpi polerat; id esl, l:ilis crat ut conumpi iiuSset. Uus.
,;
,;
401 LIBF.R VIGESIMIIS SECUNDUS. 4oa
sliero incliiis ; ita sane, ul qnod esl nieliiis , lioc di- \icerit. Sed vidcliccl vcnonum cst Hyle, qu.c forniare,
calis iiiisoriiis : iiam si illiiis laiili bolli liic ciil cxi- nrniare, niilrire, vegctaie valuit aninialia sua : el an-
tiis , ul superata '
llylo a jtropria vastalionc el Dei lidoluin Doiis ,
qui dainnare potuit ,
qui sanarc noii
menibris aHixis iii globo , ali(iuid boui pricslolur lio- l>ittiiil inonibra sua. Iiisani, iicc illa cst llylo , noc ilie
stibus, cl tanluiii niali inni;;alur civibus; crgilalc ipiis Dous. Sic doiiraiit, qni sanam doclriiiain noii susti-
-
noiitcs, ad labulas c.mveriiiiilur (II Tim. iv, 5).
' Am. cl octo Mss., lupurata.
LIBEIi riGESlMUS SECirjVDUS.

C.APUT PHIMUM. — FAiSTisdixit :CurLogcmbla- gloriam , si ca conscrvcs; cl do his nullam cjusdcin
s|h.niatis cl Proplictas? Minime quidem nos liostes boni jacliiram mctuis, qiiia contcmnas. Quarc consiat
suinus, oul ininiici Legis :;c Propiiclarum, scd iicc Ii.vc, ut dixi, non esse Lcgcm, scd Lcgis potius ir.a-
iillius omiiino : adoo ut si modo por ipsos vos liccat culas cl scabiom : qti.c si dainnanltir a nobis, ila-
simus pariti falori, falsa illa oinnia esse quic dc eis innantur ut falsa , noii ut logilima. Noc tangil coini-
scripla sunt, el qnorum causa vidcnlur nobis exoî. cium hoc Legcm, ncc Lcgis aiiclorcm Dcum, scd cos
Scd enim vos rcpugnatis , ct scriptoribus asscnlicndo qiii huiic ct illam nefariis snis rcligionibus inscripsc-
vesiris , in criincn forsitan Pioplictas innocciilcs ad- runt. Ul autem intcrdiim Lcgis nos rcvcrciuluiu no-
ducilis, inrunati^ P.itriarclias, dedccoratis ct Lcgcin, nicn, ciim Judaica pr;vcopla pcrsequhnur, laccssamus,
at(|uc quod sit stultius, vnltis ct scriplorcs veslros non vcslro lit vitio, qiii iiilor llcbraicas iiislilulioncs ct
csse mciidaccs , cl eos lanien rcligiosos ac sanctos, Legom , iuillum vuliis cssc discrimen : alioquin rod-
qiioriim lii Hagiiia el turpcs conscripscrinl viias. Quod dile Lcgi propriam dignilalcm, fsraelilicas ab cadcui
qiiia ulrumque pariler consiarc iion polcst : oporlol liirpiliidiiics taiKiuam verrncas iiicidilc, dcfornialioiiis
eiiim aiit lios fuisse iisalos, aut illos mendaces el f:il- cjiis crimcn scriploribiis '
imputate, et slalim videbi-
sos : tis nos Judaismi iiiimicos fuisse, non Logis. Lcgis iio-
C.\PUT II. — Agc, si libet, assensu communi scri- mcn osl quod vos decipit : quia cui jure debeal ad-
ploribus damnatis, dcfcnsioncm suscipiamus Legis et scribi, non nosiis.
Propliclanim. Legem aulcni nunc dico ego , non cir- C.VPUT III. — Ad h.TC ct Prophctas ac Palriar-
ciimcisioiiom, ncc sabbata, el sacrificia, cateraqiic clias vcslros ciir nos blasplieniare cxislimclis, ego
hujusmodi Jud;coriiin ; sed eani qu;u vere sit Lex, id non video. Nani si a nobis scripla hocc diclalave fiiis-
est, iVoH occides, A'on mccchaberis, Non pejerabis {Exod. scnl ' ,
quaj iidcm conimisisse lcguntur, essel vcsira
XX, 13, M, IG), ct c:ctcra. Ciii quia olim dillamalie liicc in iios non irrationabili.s accusalio : ubi vero aiil
in geniibus, id cst, cx qiio inuiidi hnjiis crealura coii- ab ipsis cadem scripla siint conlra lionc.sialis moreiii,
sistil , Ilobrxorum scriplorcs irruenlcs , tanquam lo- de viliis captanlibus gloriam , aut ab coruin sociis ac
pram ac scabiem, abominanda hxc sua et turpissima paribus, noslra quoc istic culpa esl? Damnamns cniin
prxcepia commiscucrunt ,
quse ad periiomen spc- doloslaii actus iiiiquos, quos ultro de se, ncc inlerio-
ciant, et sacrificia, age si escerto ' el tu amiciis Le- giiti confcssi sunt rci : aut si li;rc pcr invidiam scri-
gis, damna cos mccum ,
qui lianc violare ausi suiit ploriim adversiis cos malignilas finxit, punianlur scri-
hac commixlione inconvcnicntium eidem prsceplo- ptorcs, damnentur eorum libri, purgelur prophelicuin
rum : quce prx'ccpla, nisi el vos Lcgem non esse sci- iionien indigna faina, gravitali atque ceiisura; suaj Pa-
rcli>, nec Legis parlem, utiqiie aul eadem servarc Iriarcliariim roddalur auctoriias.
Ditcrcmini profcssi jii-litiam, aut vos coram falcrc- CAPUT IV. — Et sane (icri poluit ut qncmadmo-
mini esse non justos. Nunc vcro ct dc ill^s qu3C scc- dum dc Dco impudcntcr iidcm lanla finxcrunl, nnnc
Icra prohibcnl mandalis, sollicita vobis est cura rc- cuni in tencbriscxxtcmo versatum diconles, et posl-
cte Tolcnlibus vivcre; ct dc iis quM pcrlincnt ad ca miratum cum vidisset Iticem ; nuiic ignarum fii-
Judxos, nulla lit mcntio : qiiod quatcnus excusatiim turi, nt praeccptum illud qui>d non esscl scrvatiirns
vobis erit , luA eaindem Lcgcm non csse consliterii ? Adam , ei mandarcl; nnnc ct improvidum , ut oiim
Dcnique si ut incenderis, intolcrabile convicium jiidi- latcnlcm in angulo paradisi post niidilatcm cognitaiii
cans, si quis te negligentem pr.cccpli bujus appcllol vidcre non posset; nunc ct invidum ac timciitcm, iio
quo dictiim est , Non occides, vcl, yon moscltaberis si gnslarct bomo suus dc ligiio vil.nc, in stcrmim vivo-
ita cliam exardesccres , si quis te ct incircumcisiiiu ret; nuiic alias et appetcnlcm sanguinis at(|uc adi-
vocarct, ct negligentem sabbali ; erat intelligi prociil pis ex omni gcncre sacrificioruin, zclanlcmquc si
dubio quod csset utrumque lex et Dei mandaiuin '. el aliis eadem oflcrrenlur ut sibi; ct nunc iia-
Nunc vero et de illis supcrioribus laudcm qurcris ot scenlcm in alienos, nunc cl in suos ; nunc pcri-
mcntcm niillia homintiiu oh lcvia quidcm aiit null.i

» F.r. I.ngd. el ven., pro certo. M.
loguni tiiiiic locum comniissa; nuiic cliam coinniinanlcm veiiluriim so
* Kr. I.ii};d. el Ven. sio ncniqiie .s( :
ticut incendeiis ila eiiam exaidesceres, si qnis te et in- forc cum gladio, ct parcitiiruni ncmiiii, iion jiisto,
rircumcuum vocaret qtiod sabbati enit el wiiUgenlcm
iitHliqis procul dubio qiiod esset utrum<iiie lex el nci m.m- ' Sola odilio l/)v., scriptotibiis ivs/rw.
dutim. M. ' sic vss. K'lili, atiloni, diclcre fuisscnl.
,
403 CONTIIA r.VUSTlJM MANICIIÛM, S. AUClSTl?fI m

iioii |i(;('C.itoii : (icri, iiiqiuiin, pdliiil iil r;l ili; l)i;i lio- 8 rpc ac niiilt 1 jani dixiinus, ul intclligcrctur aliud ibi
ininiiius mcntircnlur, qiii dc Dco i|)so lania prolcrvi- fuissoqnod pcr gratiam Novi Tc-tamcnti faticndo
latc mcnlili sunt. Scd vos coiiscntilc noltiscum, ul donarctur implcndiim aliud quod |icr vcrit.'itciii pa-,
(•orlcnl S(ri|>toras crimcn, si vultis codciri iibcrari lcf.iclam rcmovcndo deinonstrarctur implclnm : com
IVoplicias. Dci cl proximi dilcclionc suscipcrctur Legis perfi-
CA-PUT V. — Alioqiiin ik;(|uo iila nos dc Abrahain ticiida pr.X'CC|)tio, circnmcisionis aulcrn alqnc alio-
scripsimus, quod lialjcndx' proiis insana flagranscii- runi illiiis lcmporis sacramcnloruin cessalionc ostcii-
pidinc, cl Dco, qui id jain sibi dc Sara conjngc pro- dcretur Lcgis pcrsolnta promissio. Pr,-i;ceptum quip[tc
iniscrat, niinimc crcdcns , cuin pcllicc volutalus sil icos faciehat ad dcsidcrandam salulcm, proinissnni
sub conscicntia (qno sit inlioncstius) uxoris [Qcn. xvi, .'iiitcm figuras cclcbiabat ad cxspcctandnm Salvaio-
'2-4). Nec quod malrimonii sui inramissimus iiundina- rcm : ut pcr advcnUim Novi Testamciiti illos libcra-
tor, idcm avaritiac ac vcnlris causa duobiis regibus ,

ict gralia donata, illas aufcrrcl vcritas reddita. Ijisa
Abimclech ct Pharaoni , divcrsis lcmporibus, mcmo- ciiim Lex qiiaj per Moysen dîta cst, gratia el vcritas
rilam Saram Conjugcm suam sororcm mciitilus (

Id. pcr Jesum Clirislum facta est {Joati. i , 17 ) : grali»
XX, 2, ct XII, 15), quia crat pulcherrima, in concubi- scilicct, ut data indulgenlia pcccalorum, <\W)d prm-
inni vcndilavitj Ncc qiiod Loth ipsius Iratcr de Sodo- ccptiim cral cx Dci dono cnstodirctur; vcrilas auieiii,
ina libcralus, ciim duabus tiliabus suis in inonlc con- nl ablaia obscrvatione umbrarum ,
quod proniissuiii
cnbiiit ( Id. XIX, 33,55); qui honcsiius arsissct iii crat ex Dci fide pra-scntarciur.
Sodoma ictu fulminis, quam monte flagravit incdii-

iii CAPUT VII. — Proiiide iMli, qui ca qujc non intcU
cessac flamma libidinis^' Sed ncc quod Isaac eadcm ligiint rcprchendentcs, lc[irain vcl scabicm seu vcr-
palri.suo gcssit ac paria ,erga Ucbeccam conjiigem rucas Legis esse dicunl promissivas fignras sacra-
suam, fmgcns et ipse cam sororcm {Id. xxvi, 7), qno nienlorum, similcs sunt hominibus ,
qiiibus displi-
pcr ipsain vivcret lurpiler. Necqiiod Jacob filius cjiis ccnt ca quorum non ca|)iu<it uliiilalcni : veluti si siir-
iiiler Rachel ct Liam duas germaiias sororcs, carnm- dus vidcns movcri labia loqiicnlium , l;iiiquam stiper-
qiie singiilas famtilas, quatiior uxoriim maritus, lan- fltios oris niolus dcformesque rcprchcndercl; vel si
(piain hircus erravcrit ; ut essel qiiotidie inter qualuor quisquam cxcus laudata sibi aliqua domo, vellet pal-
scorla cerlaincn, quxnam cum vcniciitcm de agro pando probarc quod dicitur, et parielum hcvitatem ^
prior ad concubiltim rapcrcl , intcidiim(]ue etiani manu pcrtractans, in fcnesiias irrucrct, easque velul
mcrcedibus in no^cm ab invicem condiicerent eum iuconvenienies illi cequalitali redargueret, cavernas-
(Id. XXIX el xxx)/ llcm quod Judas fiiius ejus cuin que ruinosas putarct.
Thamar iiuru sua dormierit, posl nniiis el allerius CAPUT VIII. — Jam vero facta Profjhelaruin
nnptias filii, decepUiS, ul aiunl, habilu prosiilutionis eliam ipsa proplictica et mystica fuissc, quid agam ut
(/(/. xxxviii) , in quem se transrorniavcral eadein ,
inlelligant ,
quorum menles vanilas occupavit , ita ut
qn;c soccrum suuni bene nosscl cuin hoc genere fe- pulcnt crcdi a nobisetiam ipsum Deum aliquando in
niinarum ' sempcr babuisse commcrciun/ Nec qtiod tcnebris essc versatum, quia scriptum esl , Tenebrce
David post tot niimcro uxores , muliercnlam^^qnoqiie erant super abijssum {Gen. i , 2) : tanquam nos abys-
Uri.-e militis sui nicccliatus sil, ipsumque perdideril in sum dicamus Deum , ubi tenebne erant, qiiia lux ibi
bello (II lieg. xi, i, 15). Nec qnod Salomon filius ejus non antequam Deus verbo faccret lucem? Sed
erat,
trecenlas nxorcs el seplingentas concubinas habuerit, quia non dislinguunt inter lucem quod est ipse Deus,
et rcgnm filias sine nunicro (III Ueg. xi, 1-3/ Nec et lucem quam fecit Deus , ideo piitant esse conse-
qnod 0>cc propliclanim prinuis de fornicaria nniliere quens, ut in tenebris ipse fuerit, anlequam facerel
filios fcccril : cui liirpitudini ,
quo sit deterius, ascri- lucem, cum tenebrae essent super abyssum, antequam
hitiir el coiisilinm Dei ( Oseei, 2. 5). Sed nec illud, diceret, Fiat lux; et facla est lux {Ibid., 3). Sicut CDiin
qiiod Moyscs hoinicidium feceiit {Exod. ii , 12), quod in Novo Testamciilo utrumque de illo dicilur; nam
6p;>liavcril .(ligypliim {Id. xii, 35, 36), quod belia ges- cl, Deus lux est, el tenebrce in eo non sunt ullce (I Joan.
serit, qiiod criidelia niuUa et mandarit et fecerit {Id. I, 5), ibi legimus; et, Deus qni dixil de tenebris lu-
XVII, 9, elcJ), qiiod ne ipsc quidefn uno contentus ma- mcn clarescere, claruit in cordibus nostris {
II Cor. iv,
trimonio lucrit. Il«r, inquam, et horum similia, qiine 6),ili(Jemibi Jegiinus: sic et in illis veteribus Libris ,
in divcisis corum habentnr libris, nihil a nobis scri- cl, Vaudor est lucis ccterna: {Sap. vii,26), dictum esl
ptum, niliil dictalum est : sed aiit scriptorum vestro- do Sapienli'1 Dei, qiiae utique facta non est, quia per
rum ista commenta snnt falsa, aut patrum crimina illam facta suiil omnia {Joan. i, 5) ; el de luce qua-
vera. Vos utruni vuliis cligilc : nam nos , aul hos, dam, qiise non nisi per illamfieri potcst, hoc modo ibi
ant illos pariter delestari nccesse cst, qiiia tam inalos dicitur, Tu illuminabis lucernam tneam, Domine ; Deus
ct turpes odimus, quam mcndaccs. meus, illuminabis lenebras meas {Psal. xvii, 29). Sicul
CAPUT VI. — AucusTiNUs respondit : Nec sacra- el ab inilio cum tencbra} esscnt siipcr abyssum, dixit
irienta legis intclligitis, ncc facta Proplietaium ;

quia Dctis, Fiat lux ; et facta est lux : quam non fecisset
ncque sanctitalem , neque justitiain cogilare nostis. nisi hicifica lux, qiiod cst Deus.
Scd (Ii^ prxceplis ct sacranicnlis Vclcris Tcslaincnli CAPUT IX. — Siciil enim Dous sibi sufficit ad
» Ain. cl Fr., nm omni gmcre fcnnnayum. ' Am. cl i

lurcs Mss., (cnitRlcm.
;
i05 LIBEr\ VlGKSl.MDS SliCUiNDUS 40*v
aMernaiii bealituJinem, ct cx hac abuiid:>l ad facien- ab ca longe sint alTcclu , non loco ; quid mirum si
«los beatos ; ila sibi surficil ad xternam luccm ,

el ex Spiritus Dci, qui supcrfciebaiur supcr aqiias, siiperfe-
liac ahundat ad facieniios illuminalos : nnlliiis rebatur etiam super aquarum tcncbras, incomparabili
bi)inun cu|iieiis, cum ipso frualur omiiis voluntas (|uideinlonginqiiiUite, scd sul)slanli;c, non locorum ?
boiia ; nulliiis mahim limcns , cuin ipso dcscralur CAPUT XH. — Soio qnidom islis (piam surdis
oiniiis voliinlas mala : quia nec augct euin ,
qui Ikcc canlein : nec tamen dcspcro quod cantici inei
ejiis dono beatus est , iiec tcrret cum, qui ejiis vcritas inventura sit aurem suain , quain Doininus
jiidicio iniser est. Talcm Dcum , Maiiic!i;vi , non apcriicrit , a quo sunl vcra qu?c dicinius. Istos au-
colitis ; longc ab illo facli cslis, dum pliaiitasnnta toin, qnalcs divinarum Scripturariim jtidiccs patimur,
vcslra seclamini, qu:c cor vcslruiii vaiuiiii ct vagiini, (luil)iis oliam displicct quod Deo placuerinlopera siia,
lucem istam ca^leslium corporum per cariiis oculos (Iiiom taiiqiiam insolitam luccm miratuin csse rcprc*
hauricns, vobis mulliplici fictionc dilatavit atque va- hciidunt ,
quia scriplum est, Ft vidit Deus lucem quia
riavit. Lux ista ,
quamvis ct ipsaiii Deus foccrit , bona csl (Ccn. i, 4)? Approbat eiiim opcra sua, qnia
liiiige iiiconiparabilis cst eliam illi Iuci, qnam fccit pliccnt ci qiia; focil, ct lioc est vidcre quia bona siini.
Dcus in mciitibus piorum, quas a tenebris lucificat, Neque eniin :)liipiid invilus faccrc cogitur, ut qiiod oi
sicut nb impiotatc juslillcat : qiiaiilo niagis illi iiiac- non placel faciat ; aul in aliquid facienduin impni-
cossibiii ,
qua; isia oiiinia Aicil ? Ncc omnibiis iiiac- dens labitur, ut factuin esse displiceal. Cur auteni
rcssibilis ost : Bcoli oiiim viundicordes, quoniam ipsi isiis non di.spriccat, quod Deus nosler opiis suiiin vi-
Deum videbunt ( Mallli. v, 8). Dcns autcin tux csl , cl dil, quia boiium est ;
quandoquidem deus coruin cum
lenebrain eo non sunt ullw : impii vero non vidcbii;ii membra sua mersit in lcnebras , velum contra se
lumen , sicut dicil Isaias {Isai. u\, 9, 10). Talibiis posuit? Non cnim quod fccil vidit, quia bonum esi :
crgocst inaccessibilis illa lucifica hix,(iii;\; iioii so!iiin sed noluit videre, quia malum est.
illain S|iirituaIom luccm in sanclorum nionllbus, sod C.\PUT XIII. — Miratum sane Fauslus Dciim no-
eliam islam corporaloin focil : nonad quam prohiboal strum dixit, quod scriptum non est : nec omnino ost
accederc malos, sod qtiam facit oriri siiper bonos cl consequens ul cum aliquis vidit quia bonuni cst, eti.im
malos [Mnuli. v, 45). miralusdicatur. Mulla enim bona videnles non inira-
("-APUT X. — Ciiiii ergo csscnt tcnebnt! supcrabys- miir, lanquam prxlcr opinioiiom ita sinl; sed tantiim-
siim, ille qni erat lux , dixit, Fiat lux. Qiw lux lii- niodo approbanins, qtiod ila esso dobuoriiit. Vorum-
ccm fccorit, nianifoslum cst ; maiiifeste enim posi- lamcn ostcndimiis cis, iion in Velcrc Testamenlo. cui
lum csl, Dixit Deus : quam taincn hicem feccril, iion maliiiose cahimnianlur, scd iuNovo quod ut inipcrilos
\U\ inaiiifostum cst. Utrum cnini illam qna; in mciili- fallaiit accipiiint, Deum cssc miralum. Clirislum cnini
hiis Ar.golorum esl, id cst, ipsos tiinc spiritus lalio- falentur Deum.et liancin laqueostio vclulescani dulcis-
nales Deus foccrit, an corporalcm quamdam lucem , simam ponunt, qua Clirislo dcdilos capiant. Deusergo
romolain ciiam ab aspcclibus nostris in sublimibiis miratus est, cumChristus miralus est : sic cnim scri-
liiijus niuiuli locis , inlcr studiosos divinarum Sci i- plum estin Evangelio.quodaudila fidcciijusdani Ceiilii-
plurariim concorditcr disputatur. Quarlo cniin dio rionis miralus est, cl ail discipulis suis, Amen dico vobis,
focil ista conspicua coeli luininaria. Qii3;rursiis ulruiii non inveui tantam fidem in Israel {Mallli. viii, 10). Ecce
siiuul cum sua luce facta sinl, an ex illa qu;u jaiii nos ut poluimus, exposuimus, Vidit Dcus quiabonum
facla erat, quodam inodo acccnsa siiit, simililcr qu;o- cst ; ct mclius forlassis cxponunt ista meliores : ex-
rilur. Qii.xlibct sane lux facla sit, quando, ciim cs- ponant el isti(|uare sit miratus Josus, qiiod anleqnani
sent toncbrx siipor abyssum , dixil Leus, Fiat Lux lieret, pr;esciobat ; cl aiitoquaiu audirct, utique no-
creatam tamcn luccm a creatrjcc luce faclam csso verat. Quanquam eiiiin plurimum inlersit , utrum
noii dubilat ,
qiiis(|uis sanclas Litieras pie lcgciido vjdeat aliquis quia bonum est, an eliam mireiur : in
fil digniis qiii iii(ollig;it. lioc lamcn esl nonnulla simililudo, quia etiam Jcsiis
CAPUT XI. — Noc idoo pulandusesl Dcus, aiilo- hiccin fidoi miralus est, qiiam in oordc illius Ccnlii-
qiiam faceret lucom , in tencbris liabiiassc, (|ui;i
rionis ipsc feccrat ,
qni verHin osl lunicn ,
qiiod
Spiritut Dci superferebulur super aquas ( Gen. i, 2 ), illuniinat omnem Iiominem vcnienlcm iii hunc muii-
cum prxdiotUMi fuisset, Tcncbrce eranl super abijssuin. dum {Joan. i, 9)?
Abyssus nain(|iie cst aquarum iiixstimabilis proluii- CAPUT XIV. — Qiicm possel ccrte aliquis impiiis
ditas. Uiide polcst occurrore carnali prudonti;e , vohit paganiis ila cahimniari ct rcprehcndcre in Evangelio,
in iis tenebr.s ,
quic crant super abyssuin, habita- sicut Dcum Faiistus in velcre Testaincnto. Dicerrt
vcrit Spirilus Dei, dc quo dicluin cst, Ferebatur supcr cnim ct illc improvidum Cliristiim, iiou solum cx hoe
flt/uns ; non iiitolligciili qucinadniodiim lux luccat in (|Uod miratiis est Centnrionis lidcni ; verum eliaiii
lonebris, cl lciiobraj cain non cDniproIiciidanl ( JofOi. qiiod Judam inter disciptilos clogil, (jui mandata (^jus
I, 5), nisi per Dci verbnm liaiit lux, et dicatur cis , non crat scrvalurus {Id. vi, 71) : sicul reprchciidit
Fuittit aliquando tenebrce ; nunc aulein lux in Domino istc, cur prjcccplum in paradiso dalum fuerit homini
(Epliet. v, 8). Qiiod si ralioiinlos incntes pcr voluii-
iion facturo {Cen. ii, IG, 17, el iii, 6). Ciilparetetiam
latcni impiain tenebrosa; lucoin bapienliie Dci iiiis-
illiul, (jiiod scirc non polticrit quis eiim teligcrit ,
"iuam ab&cnlem coniprcheiidere non pnssuni ,

qnnil
quaiido idigii fimlTiam veblinienii ejiis, qii;c fluxuio
\
, ,;
407 COiNiHA lAUSICM M MCil.EUM, S. AUCUSTl.M 408

saiiguiiiis |):ilicbatiir : bicul istc culpavil Dciitii iic- (piod nec jii&lis parcat, cinendans coK varielale Iribii-
scibiic ul)i lalcrcl Aiiaiii. dcdo (|iii:i dixnril, Addin ,

latioimm, ciim dc li;ic rc aperte sil dicliiiii, lu tijnttut
ubi es (Cai. lii, 9) ?sii ut dixil (^ltrislns, Ifitnnie leligit vix mlvui cril? .Noii soluiii ciiiiii iii Vclerc Tcsl.i-
{Lnc. viii, 4i, -ir)) ? Diccrcl cl invidiuii ac tiiiicnlcni , ni('iiIOhtri|)limi csl, Quein enim diligil Deus, corripil
nc si iiitrarcnt qiiiii(|iie ali;c virgincs in rcgnuiii cjiis, jliigellal aniem oinnem filium qnem recipil {Prov. iii,
vivercnl iii atcriiiim ; coiilra (|uas ila dausit, iit iicc 12) ; cl, Si bona percepiinus de nianu Domiiti, maln
iuiscrabilitcr piilsîiilihiis ii|)erirct (iV«n//. xxv, 11,12), qiiiire non susiincamun (lob ii , Kl)? scd cliim iit
V''lui (il)!ivis(('iis (|ii(id ipsc proiniscMt, diccns, /'«/- •Novo, lujo qiiem amo, urgiw cl casligo {Apoc. iii, l'Jj ;
iule el aperictnr vobis (Id. vii, 7) : sicul iste invidix et iiliid, Si enim ncs ipsot dijudicaremus, a Domiiio
liinoris(|iic argiiil Deuin, (piod ad vitani scternam noii nun judicaremnr : cum judicamuraulem, a Domimcor-
adiiiisciil pccciilorcin. I)ic(;rct cl appetciitcm, iion ripiinur, ne cum mundo damnemur (I Cor. \i, 31, 32).
pccuihim, scd liominuiii saiigiiinis, (pii;i dixit, Qui Scd taiiicn sl pag:miis iii Novo Tcsiamenti) lalia re-
perdideril animnin suam propter me, in vilnm wlernani prelieiidercl, qiialia isti rcprchciiduiil in Velcrc, noii-
inveniet enm (Id. x, 39) : sicut iste de sacrificiis aiii- iic ct ipsi ca dcrendciida suscipcrcnt ? Quod si faccrc
nmlimn, (luibus figuris pioiiiitlchaliir sacriliciuin saii- pos.iciil, (|ua laiidcni vccordia liic laiia reprclicndimt,
giiiiiis, (|uo rcdcmpli sumus, voliiit ca'uinni:iri. Itc- (piali;i il)i di rciidiiiil ? Si aiiteni iion possciii, ciir iit
prclieiidiMCl ct zchmtcni, (piia ciiin cmenlcs ci vcndcii- uiio laiilum, ac iion polius iii iilro'pic Tcsl;imcni()
tes de teinplo flagellando cjccissel, coiiiinemoravit (piod iion iiilcl:igcnlih'is impiis praviini v iderctiir, id<Mn
Kv;inâ;lisla do illo esse scriptum, Zelns domus tuv iiiin iiitclligoiilibus '
piis rcctuin, scd lccluiii crcdt
comedit me (Joan. ii, 15 17) sicut iste accusavit : o])orlcre coiiccduiit ?
Z(rlaiitoni Dcum, rpiod aliis sacrificari vcliiissel. Dice- CAPUT XV. — An fortc, qtia; de Novo Testamcnt-^
let irasceiitem in suos et in alienos : in suos qiiidem, siiniiia prolulinius, ipsa qiioquc aiidcnt diccrc falsa
(juia dixit, Servus qui scil volunlatem domini sni, el csse atque pcrversa, privilegio illo siio diabolico, ul
non facit digna, plngis vapulabil mullis '
(Luc. xii, 47); qiiidiiuid cst in Evaiigcliovel Epistolis canonicis, (|ud
in alienos aulcm, (juia dixil, Si quis vos non receperit, adjuvari liaercsiin suani putcnt, id essc a Clirislo ct
e.xculile illis puberem de calceamenlis veslris : amen Apostolis dictum tcncant atquc suadeant ; (;uidquiit
dico vobis, qiiia tolcrabilius eril Sodomce in die judicii, aulem ex iisdcm codicihus advcrsus eos soiiucrit ,
quam illi eivilati (Matlli. x, M, 15) : sicul iste crimi- immissum ah inrals.-itoribus, orc impiidciili ac s.icii-
iialur irasccnlem Deiim, iiuiic in alienos, nunc in logo non diihitcnl diccre? Cui liirori conim, auctori-
suos, quos utrosquc Apostolus commemorat, dicens, tatem omiiium lihrorum cxstinguere atqiie abolere
Quicnmque enim sine Lege peccaverunt, sine Lege per- conanti, jain supra, qiiantuin susccpti opcris ralio
ibunt ; et qnicumquc in Lege pcccaverunt, per Legem sinerc vidchatiir, non pauca respondi.
judicabunlur (Rum. ii, 12). Diccrct ct trucidaiitem et CAPUT \VI. — Nuiic illud admo::eo, utcuni insa-
cirumlentem nmltorum sanguinem ob Icvia quidem nas et sacrilegas f;ihulas suas clirisliani nomiiiis |iallio
vel niilla commissa. Leve quippe aut niillum cominis- velarccoiitcndanl, videant taincii, quando isla contia
siim pagano viderotur, vcl iion babeic in convivio Scripturas christianas dispuiant, non a nobis conlr.T
nupliarum vcstem nuptialem, propter quod Rex no- Paganos tantiim, sed ctiam coiilra Mauich;cos, vcri-
ster in Evangelio jussit iiominem iigatis manibus et tatem codiciim divinoruin Teslamenti ulriusquc dc-
p.dibus projici in tencbras exteriorcs (Matlli. xxii fcndi. Et iila quidem, quJi niodo Fauslus vcliit iiidi-
11 13) ; vel nolle supcr se Cliristum regiiare, proptcr giia Dco de noslris vcteribus Liticris in sermone suo
([uod peccatum ait, lllos aulem qui noluerunl me re- posuil, coiitra Pagaiium et in evaiigelico vcl aposto-
gnare sibi, adducite, et inlerficile coram ine (Luc. xix, lico sernioiie talia repreliciidcntem ila rorlasse dcfcn-
27) : sicut isle accusavit Denm iii VeiercTestamcnlo, dcrcm, ut paria dc auctorihiis ooruin, sicut Paulus
qui e» visus est proplor levia vcl nulla commissa , nostcr apud Athcnicnses fecit (Acl. xvii, 28), com-
liomiiium inillia trucidare. Jam vero illud qnod ropre- mcmorarem. Invcnircm eiiim forlassc ct iii lilleiis
liendil Fauslus, miiianlem Deum vcnlurum sc csse cum coriim, Deum mundi crcatorom nc fahricaloreni, cl
gladio , quo non parcerel, nec justo, nec peccatori liicis liiijiis inslilutorcm ;
qiii tamcii ante^ptam cam
quomodopagiinus ille reprelienderel, audiens aposlo- coiidorel, non jacehat in lenebris : et cx opcre siio
Imn Pauliim dic.ere dcDco nostro, Quia Filio proprio jiorfcclo claiiim esse gnudio; qitod ccrte amplius
uon pepercil, sed pro nobis omnibus Iradidil eum(lloni. cst, quain, Vidil quia bonum est : el legis latorcin ,
viii, 52) : audiens ciPclrum, cum demagnis iribulalio- quam si lioino seîucrclur ', suo bono facercl ; si
iiibus sanclorum et iiiterrcclionibus loqiieretur,ad to- aincm spcnierot, suo malo. Qucm noii idco diccronl
lcrandumexliorlanlemel dicenlcm, Tcinpuscal utjudi- igHariim fuliiri, quia cl fuluris contcmptoribus legciii
ciumincipiat a domo Dumini : el siinitium a nobis, qua- dcdil. Jam vcro ideo improvidum, quod aruiuid iii-
lis finis eril cis qui non credunt Domini Evangelio ? t'( terrogct, iiec homiiicm dicerciit, in quoruin lihris
sijuslus qutdem vix salvus eril, peccalor et impius ubi niiilla iiou obaliud inlcrrogantitr, nisi ul siiis quisque
parcbunt (\ Pelr. iv, 17, 18) ? Quid enim justius Unico,
'
F.diii, idem iutclligentibus ; oinissa negaiile jiarlicula.
eiii tainen Palcr non pcpcrcil? Et qiiid evidcnlius ,
Melius cajleri libri,
» Kr., qiiem liomo
si sequerelur.
puil diqna vapididul inulla. q,:am scilicol, legoin.
« Plurcs Mss , rt vfaijis, ;
, :
400 LinKR MGESI.MUS StCliNDLS. i(0
lespoasionibiii con\iiicalur ; cuin illc qni iiilcrrogat, rartnn vcl cxpcrlciu vcl ncgligcntcin oslenderct. Cum
noii soluiii scial quod sibi vull ab alloro nspoiidcri , cniin docii eoruin discernanl inter voluntatcin et cu-
sed cliain illuiu lioc rcsponsurum. Iiiviiloiilciu aiilcm pidilatcm, gatidium ct bclitiam, caulionom ct metuni,
cuiquaiu Dciim, quod malos bealos fieri noii siinuet, clemcnliain ct miserioordiain, prudontiam et asiu-
si vcllel dicero ;
plciios iiiveniicl suoruni libros dc tiain, lidiioiain ol audaciain; et niulta in bimc nioduiii,
hac re ad divinam provideiiliam pcrlinenle •. ita ul iii his binis verbis, ea qu:c priora posui, virtu-
CAPUT XVII. De sacriliciis vero niliil— aliud libus ;

qu;i! autcin postcriora , vitiis apponant : pleni
milii paganiis objiccrel, nisi cur apud eos illa repre- sunt taineii libri coruin abusioiic istorum noininuin ,
lieiidainus, ciiin iii noslris vclcribus Libris talia sibi qii;o propi ie vilia sigiiilicanl , cuin etiam virtutcs sic
Dcus nosicr jussisse legcrelur oflorri. Ilic cgo dc vero appclLinlur; euin vcl cupidilas pro volunlale , vel Ix-
sacriiicio lalitis rortasse disserens, denionslrarcin id lilia pro gaiidio, vel melus pro cnutione, vel miseri-
non dcbcri iiisi uni vero Deo. quod ci uiius vcrus corda pru ilomcnlia , vcl aslulia pio prudcntia , vcl
Saceidos obtulit, Modiator Dci ol li.iiuinum { I Tim. auilacia pro liducia poniiur. El qtiis cinnia commenio-
II, 5) : ciijiis sacrilicii proniissivas ligiiras in victiinis rarc valoat, qujc ad similom licciiiiain nios locuiionis
aniinalium celebrari oportebal, propler commenda- ustirpat? IIuc acccdil etiani singtilnruin quarumqiiu
lioneiu fuluru: cariiis ct sanguinis, per quani unain liiiguaruin stia qu:cdani pioprictas. M>'uii in ccclesia-
viciiiuatn fierct remissio pcccalorum de carne et sticis Litloris nusqiiam inisci icordiam iii viliip ra-
sniiguinc coiitracloi um ;
qux' regnuin Dei non possi- tione positain recolo. Ciii rci scrmonis eliaiii qiioii-
debunt, tpiia eadem siibsianlia corporis in coeicslein (liani coiisuetudo concnrdal. Gncci duas rcs vicinas
commutabitur qualilatcm : qiiod ignis in sncriiicio qiiidcm, sed laiucn distinctns, uno nomiiie appcllnul,
sigiiificabal, veliit absoibeis moilem in victoriam laboiein ol dolorein (n) ; nos cas singulis noniiiiibns
(I Cor. XV, 50-54). Iii eo aulein populo lioic riie ce- ciiunliamus : sicut a nobis nno nominc apiellalur
lebrata sunt, cujus ct regntim ct saccrdolium pro- \ila, sive secundum qnani diciimis, Vivii, quod exa-
phetia erat vcnturi Rcgis el Sacerdolis ad regendos iiime non est; sive secundiiiu (|uam dicimus, Don.i:
et conS(crandoS fideles in omiiibiis gentibus, el in- vila; homo cst : Grxci nutcm ista duo dtiobtis qtioqiic
Iroduceiidos iii regniim ca'loruin et sacrariuin Ange- vocabulis significaiil (b). Uiidc fiori iiotcsl iit excopla
loriim ac vilain a;ternain. lliijus itaqnc veri sacrilicii vorborum abtisionc , (|ti.(! in oinnibus lingois lalc pn-
Bicul religiosa prx>dicamenta llebraii celebraverunt tol , aliqua eliam licbr;c;c lingua; propriclate zclus in
ila sacriicga iinitamcnta Pagaiii : quoniain quw iin- utroque ponalur ; sive cum conjiigis adullcrio turba-
niolaiu (Jenies, ait Aposloliis, dcemoniis immolanl, el lus animus coiitabescit qiiod in Deum cadere n .n
,
non Deo (I Cor. x, 20). Antiqua cniiii res esl pra;- polest ; sive cum servandu; piidicili.c conjiigali cuslo-
nunliativa iininolaliu sanguinis, futurani passionem dia diligeiis adliibcltir, qiiod Deum facerc , cuin ple-
Mediatoris ab initio generis humaiii lcstincans : banc bem stinni tanqiinm conjiigem allo ,uilur , quain pcr
eiiiiu primus Abcl obtulisse in sacris Lilleris inveni- inullos falsos dcos fornicari non vult, non soliiin siiie
lur (6'e/i. IV, 4). Non igilur inirum esl, si pricvarica- dubilalione , vcrtim etiaiii cum gi aliai um aclione no-
lorcs angeli, quoriim duo inaxima vilia sii(^l siipcrbia bis utile cst coiiliieri. IIo« et de ira Doi dixcrim : iie-
alque rallacia, per liunc aerem volitantes, quod uni que enim perturbatur Detis, cum inferl iram ; sed ira
vero Deo deberi noveranl, hoc sibi a suis cultoribtis pro vindicia ponitur, sive abusione, sive aliqtia prx-
exegcrunt, a quibus dii putari volueninl ; danlc sibi cedentis lingu.c propiieiate.
locuni vanitatc cordis buinani : inaximc cuni cx de- CAPUT XIX. — De inlerfeclis aulem hominuin
siderio mortuoruin coiislilucrcnliir imagincs, unde niillibus non mirarelur, si Dci judiciuin noii negaret
simulacrortmi usus cxortus est {Sap. xiv, 15) ; ct qiiod neiiue Pagani neganl, qiii Dei provideiilia islnin
niajore adtilatione diviiii honores dcrcrrentur tan- universitalem rcg.i et adininistrari a suminis us(|U(! ad
qnam in coelum leceplis, pro quibiis se in lcrris ima concedunt. Quod si el boc ncgarol, vcl suoruin
dxinoiiia colenda siipponercnt, el sibi sacrificari a auctorilatc f;iciliiis, vcl alitpianto diulius cortarum ra-
deccptis ct pcrditis flagitarent. Sacrificium ergo noii tionum dispuiationc coiivinccrettir ; vel tanquaiu ni-
S4)liim ciim jiisle iinpcral vcriis Dcus, scd ctiam cuin mitiiii durtis ct stolidus, ipsi,qiiod csse noii credorel,
siipcrbc exigil lalsu-; dcus, satis oslenditcui debcaiur. (liviiio jtidicio rolinqucrolur. Levia porro vcl nulla
Ihfc illi pagaiin si csseiit dirficiliora ad cicdeiuinin , cominissa, proptcr qu;e Dcus inlerfccerit bomines, si
cliani ipsa prupbeiia persuaderein, in qua lam longe exprcsse commcmoraret, oslcndercmiis nec iiull;i
aiitc conscripta sunt, qu.c nunc impleta moiislrarcin. esse, nec levia : velut qitod c.vcinpli gratia posuimus
Quod si ct hanc contcmnerct, hoc quoquo agnosccrem dc vesle nuptiali {Mullh. xxii, 11-13), demonslnire-
potius ,
qiiam mirarer : quando(|uidcm non omnes nius quantuin cssel ncfas , sacras ntiplias adire qii.'o-
fui^se crcdituros, iii cjusdem proplicli.u vcrilalc rcntcin ibi gloriam, noii sponsi, scd suam; vcl si qiiid
recolerem. forte aliud illa vcstis ineliorc inlcllectu signilicaie

(-ArUT XVIII, — Si aulcm zclanicm Cbrisium vcl invcnirclur : aut qu(»d antc oculos regis intcrficitin-
Deumexutro(iueTeslaineiitoini;.iobjiccrcl,alqucipsuni ti;r, qiii eum sibi regnarc nolucrunl {Luc. xix, 27),
vorbuni exagitaret, niliil aliud qiiam so oninitim lillc-
(';) I oni^.
• .uu. li-. ciMj>s ,
piTiinentei-
, ,
411 CONTKV FAUbiUM MANICil.EUM, S. AU(;USTIN! 412

iioii loiigo ruilo scriiioiic iioslro a|i|):ir(:r(;l, iioii (|iicm- «i justut vix talvu$erit, pcccator el impins ubi pare-
aciiiiocJuiii iiiilla ciil|ia csl lioiiiiiiis , si iiollot sil)i rc- buHl (I Petr. IV, 17, 18)? Iliiicenim intclligitur quo-
giiare (|iiciiiqtiaiii lioiiiincm , ila iiullam vcl parvaiii iiiodo non parcatur iinpiis , tanqiiam sarincntis pra>-
cssc culpam eum sibi noilc rcgn.irc, iii cujus solius cisis ad combustioncm ;
quando justis noii parcitur
. regiio rcclc, bcalc, scin|M;r(|iic vivilur. proptcr pcrficiciidam purgalioncm. Nam ct ipsc Pc-
^ CAPUT XX. — Jam illud ulliiniiin , <|uo(l Fauslus tnis lcsUitnr hxc illius volunlatc ficri ,
qiii in Libris
posuil, insidiaiis vcteribus l/ibris (an(|uam vilupcran- vcleribus ait, Noii parcain, nec juslo, iiec pcccatori.
liiius Dciiin, quod niinclur gladiiim , (juo ncmiiii par- Dicit ciiiin ct ipsc : Melius ett bene facientet , »« velil
cat, nec juslo, ncc pcccalori , cum pagano cxponen'- Spiritus Dei, pati ,
quam mule (ucienles (Id. iii , 17).
lur ({uomodo accipicndum sit, furlassis iicc Novo iicc Cum ergo ex voluntate Spirilus Dci patiunlur bcne fa-
Veteri Tcslamcnlo rcsislcrcl, eifiuc placcrct siinili- cicntcs, non parcitur justis ; cum autem inalc facicn-
tiido cvangclica , qux Lslis ,
qiii se cliristianos liabcii tcs , non p.ircitur pcccatoribus : secundum illius ta-
voliint, aul noii aiiparel ut ciccis, aul displiccl ut [wr- iiicn voluiitatcin lit utrumqiie ,
qui ail, Noii parcam ,
versis. Suiiiniii& qiiippc illc vilis agricola (Joan. xv ,

ncc juslo, iicc pcccalori; illum flat^bllando ut lilium ,
1 ) alitcr parat faicem sarmenlis fructuosis , alitcr in- illuiii punicndo ut impium.
frucluosis : laiiien noii parcil, nec probis, nec repro- CAPUT XXI. — Ecce oslendi, quanlum potui, nos
bis; illis purgandis, illis ampulandis. Nullus eniin iio- iion colcre versatum ex xlerno iii tenebris Dcum ;
ininum csl lanta justilia prxditiis , cui non sit ncces- scd euni (|ui lux cst, cl tcncbra; in eo non suiit ull;e
saria tcntaiio Iribulalionis , vel ad perficicndain , vei (I Joun. i, 5),alque in se ipso habilat luccm inacces-
ad connrmandam, vel ad probandam virlulem : nisi sibilem (I Tim. vi, 16), cujus lucis a;lern.'C candor
furlc ncc Pauluin isti aposlolum intcr justos nume- cst cocelerna Sapienlia (Sap. vii , 23). Nec lucis in-
rant ,
qui quamvis huniiiiler et vcraciter sua praitcr- opinatx admiralorcm : sed lucis factai creatorem , ul
ila pcccata faleatur , lamcn se ex fide Jesu Clirisii subsisleret; approbatorem , ut manerct. Ncc ignarum
justincalum gratias agil (I Tim. i, 13). An veie illi futuri : scd matidatorem prccccpti , et dainnalorcin
parccbat ille ,
qucm vani iion inleliigunt diccnlem , delicli; ut advcrsus inobcdicnliara jusle prolata viii-
Noii parcam, ncc juslo, ncc peccatori? Audiant crgo dicla pra;senles coercercl , futurosque lei rcrct. Ncc
ipsum ; Et ne magniludine, inquit, revelulionum exlol- improvidum ncscrendo quxreiilera : sed Inlerrogando
tar , dulus est mihi stimulus carnis, angelus satanoe ,
qui judicaiitem. Nec invidiim ac timcnlem :sed aba;lcrna
me colapliizet : propter quod ter Dominum rogavi , ul vila, quaejuste obedicnli datur, prajvaricatoreni justc
aitferret eum a me, et dixil mihi : svffint tibi gra,tia mea; prohibentem. Nec sanguinis et adipis appetcntera :
nam 1'irtus in infirmilate perficitur (II Cor. xii , 7-9;. sed carnali populo congruis sacrificiis impositis ,
pcr
Eccc iicc justo parcebat , ut cjus virlutem in infirmi- qnasdam figiiras vcrum sacrificiura promiltentein.
lale perficcrel, qui ei dcderat colaphizantem angelnm Nec livida pcrturbaiione , scd tranquilla bonitate zc-
sataiK-c : nisi dicilis quod euin diabolus dcdcril. Dia- laiilem , ne nni Dco dcbcns anima caslitatcm , pcr
bolus ergo agebat, nc magnitudine rcvelalioniim iiiultos falsos corrupta et prosiiluta linpetur. Nec ira
Paulus exlollcrclur, ct ut virtus cjus pcrliccreliir, vclut humana , turbide saivieniem; sed alia divina ',
Qiiis hoc dixeril? Ab ilio igitur iraditus erat justiis co- sevcre jusia relribueniera, qua; iion propier ulciscen-
laphizaiidus angclo satansc ,
qui per cum tradcbal ct di libidinem , sed proplcr judicandi vigorcm certo
injusios ipsi salanai : de quibus idem dicit, Quos Ira- usu locutionis ira noiiiinatur. Ncc ob lcvia vel nulla
didi satanai , ut discant non blasphemare (1 Tim. i , 20). comraissa hominum millia permienlcra : sed a;quis-
Jninne inlelligitis (]uomodo i!lc dcsupcr iion parcat, simo examine per temporales mortalium morles uti-
nccjusto, iiec pcccatori? An quia illic gladius nomi- litatem liraoris sui populis imponcntem. Nec sine ullo
natus est, amplius cxhorrcscilis? Aliud esl enim co- dclcctu coica confusione juslospeccaloresqtic punien-
laphizari , aliud occidi. Quasi vcro non divcrsis mortem : sed juslis salubreni correptionem propter per-
tium gcncribus proslrala sint marlyrum millia, aut fcctioncm ,
pcccanlibus aulem dcbitara severitatcm
hoc rcvera perseculores in poleslatc liabereiit , iiisi propler xqiiilalem dislribueiitem. Unde vos apparcl
eis desuper data esset ab illo qiii dixil , Non parcam ,
IManichxi, suspicionibus vestris esse deceptos , cum
nec juslo , ncc pcccatori ; cum ipsc Domiiius marly- male intelligcndo Scripturas iiostras, vel malos inlel-
fiim, cui Filio ' proprio non pepercit {Rom. viii , 52) Icctorcs expericndo , lalsa de Catliolicis crediiis ; ac
apcrtissinic Pilato dical, Non habcres in me potestu- sic relicta sana doctrina, conversi ad sacrilegas fabu-
lem, nisi data tibi esset desuper (Joan. xix , 11). lias las, nimiumque pcrversi el alienali a societate sancio-
pressuras perscculionesquc juslorum dicil idem Paii- riira nec ex Novo Teslaraenlo corrigi vultis unde
, ,
lus exemplum esse judicii Dci (II Thess. i, 5). Quae lalia profcrimus, qualia in Velerc arguilis. Undo fit
scntcntia latitis ab apostolo Pelro manifestatur, sicut ut adversus vos, sicut adversus Paganos, ulrumqiie
siipra commemoravi, ubi ait, tempus esse utjudicium Tcstanientiim defcndere compellamur.
tncipiat a domo Domini. Et si initium , inquil, a nobis, CAPUT XXII. — Sed facile aliqticra prorsus car-
qualis finis erit eis qui non credunl Dei Evangclio ? Et naliter ila dcsipicntem , ul Dcum colat, iioii qualcin
' Mn.,qimFilio. Er. etLov., 71« rilio. castigantur ex

»bs. ' ôiinuUi Mss. oiniltunt, aUa diiinor.
4
,
(13 LIUI'll VIGKSIMUS SECUNDUS. 414

eolimnfl, qiii unii^ et vcriis esl ; scil qiuilciu nos co- vicliis ct jiissiis ciim minoro pugnavit. Quaiilo meiiiis
icrc dicilis , qui vcstris vcl calunmiis vcl suspicioni- iicscirct (|iioabcjus facic fugissct Adain, (|iiain ipê
bus ficlus cst : noiine eliani isiciiicliorcm colil (iiiaiii priino a lacic dur;c ac dira; ncccs>ilalis, ct poslea a
vos? Qua-so enim , advcrlile et qualcscumque ociilos facic diversx atque adversae gcntis qiio fiigerct nnii
apcritc : iicquc enlin opus csl mngno acumiiic iii- liabcrct? Quaiilo mclius natiiroc human;c iiividcrel
gciiii, ul Iiocquoddicam.pcrspici possit; omncs pru- vitam beataiii, quaiii natiirani divinam d;iret iii misc-
donl3s imprudcntcsque appcllo : audile , advcrliic , riam : dcsidcrarct saiigiiiiicni cladipem sacriricioium
ludicate. Quanto cnim melius deusvestcr ex a-tcrni- potius, quam ipse loiies cliam idolis maciarclur,
lalc versatus csset iii lcnebris, quam coxternam sibi iiiixtus adipi ct sanguini omnium viclimarum : pcr-
cl cognalam luccin mcrsissct iii lcnebras ? Quanlo turbarelur zelo, si illa sacrilicia et diis aliis olTcrren-
mcliuscxorlain sibi novam liiccin ad fiigandas tcne- lur, potius (piaiii ipsc ligaliis, non solum in omnibus
bras miratus laudarcl ,
qiiam irrucnlos *.ibi vcicrcs fructibus ', vcnim ctiam in oninibiis carnibiis, pcr
lciiebras nisi sua luce coiitencbrata , evitarc i:oii oiiiiics aras, omnibus d;cinonibus olfcrretur? Qiianto
P'issot ? Iiifcliv, si pcrturbalus ; crudclis, si scciiriis mclius vcl liiiiiiaiia indigiialione commolus ac turbi-
lioc fcril. Mciius ciiiin ccrtca se faclain luccm vidc- dus iwccaiilibiis cl siiis ct aliciiis irasccrcliir, quain
ret, el mirarctiir bonam ', quam a sc gcnilam faccrct ipsc noii soliim iii oiiinibtis irascciilibus, sed ctiaiii
malam : qu.-w sic ab eo rcpulil tenebras inimicas, ul iii omnibus timcntibus liirbarclur, in pcccantibiis niii-
ei ficrcl inimica. IIoc enim culp.x iinpiilabitiir dam- nibus coin(|uiiiarclur, indamn.Uisoninibiis piiiiirctnr;
nandis in glolio illis rcliquiis, quod crrare sc a priorc ubicpic ligaliis cx illa sua parlc , (iiiain ad talc dedo-
lucida sua nalura piss;u sunt , cl inimica; luminisan- cus innoccnleiii ipsc dainiiavit, ut pcr illain viiKcrel
clo exstitcrunl : quod aiitcquam eis accidcrcl, cx qiiod timcbal; cliam ipsc sub lam cxiliosa ncccssilato
:cternitale, si ncsciebanl hoc sibi fuluruin, ;ctcriias daninalus, ul ci damiiala pars cjiis pnssct ignnscerc,
Ignoranliic lcncbras; si aulem scicbaiit, xlcrnas li- si cum jam iiiiser sil, vcl liumilis esset? Nuiic auleiii
moris lciicbras palicbantur. Ecce vcrc pars cl sub- qnis fcrat rcprelieiidi a vobis Dciiin iiasccnlcn siiis
slaiilia dci vcslri in siiis tenebris cx .Ttcrnilalft vcr- alicnisquc pcccanlibiis, ciini deiis qiicin fingitis,
sata est : ncc po.>lca lucem novam niirata cst, sed nicmbra siia, qiKc coacius cocgit irc iii faiices pcccuti,
alias lciiebras alienas *, quas .sempcr timcbal, incur- posiea daninct in globo? Qwod qiiidem cum faciet,
rit. Porro ipse Dciis, ciijus illa pars crat , si eidcm ut dicitis, irain iioii babcbit. Scd miror si froiitcm
parli &UX fuiurum tantum malum timebat, ctiam liabcbil iiifcrciidQ in cos qiiasi vindiciam, a qiiibus
ipsum occupaveraiit limoris tencbrae : si aulem boc pelcrcdcberet vcniam, eldicere :Obsccro, igncscilc,
futurum nc^ciibat , ignoraiili;c lenebris c;rcabatiir :
nicmbra mea estis; quando cgo in vos istiid , nisi
si autcm boc parti su;c futurum scicbat , ct iion time- viclus ncccssilate, facere posscm ? Sciiis cl vos, qiiod
lial, pcjorcs sunl lcncbrai tanla; crudclilalis ,

quaiii luiic quando vos luiii misi , hnrrendiis bostis criipe-
vel igiioranti.-c vcl timoris : ncquc eiiim liabebat deus rat : quod auicin niinc vos liic illigo, tiaico nc rur-
vcstcr qiind in ipsa carne, quam non a Dco, sed ab sus erumpat. Jam ccrlc cliam illiid fatcmini, niulto
llylc fictaiii dcmenli<siiiic crcdilis, sic laudat Apo- melius csscboiniiium millia ob nullain vcl lcvcm cul-
stolus, Sipatilur uhkiu iiieiubrum, coiupuliuntur oinnia pam lemporali morte inlerficcrc, quain mcmbra sua ,
membra (I Cor. xii, 26). Scd non accusamus ' : prx- id csl, mciiibra Dei, subslantiam Dci, ct plaiicDcum,
scicbat , timebat, dolcbat , scd qiiid facerel non ba- el in pcccali voragincm tnidcrc, ct pmxx scmpitcr-
bebat. Iii his erôsiic miserise tcncbris ex ajtcrnilate uji coHigalionc damiiarc. Si cnim esset illis mem-
vcrsatiis csl . iicc posica novam luccm , quoc ab bris pcccaiidi vcl non peccandi liberum arbitrium :
illo tenebra*;, fugarct , miratus csl ; scd alias tenc- qiianqii:iiii dc stibslanlia Dci ,
qiuc vcrc substantia
bras ,
qiins scmpcr timiiit, mngiiu iiialo su;c liicis Dci csl , ac pcr hnc oinnino incomiiiutabilis, qucin-
espertus esl. Quanto niclius, iion dicam pr.Tccpuiai adniodtiiii lioc dicalur, non iiivcnilur. Dcns ciiiin
darcl sicut Deus, sed preccpliim aceipcrcl sicut lio- omniiio pccearc iion polest, siciit negarc sc ii>siini
mn; quod boiio suo custodiicl, malo suo contciiiiic- non polcst (II 7'f»H. ii, 15) : homo aiilciii potcst pcc-
rel, in uiroqiie tamcn motu aiiimi libcra volunlate carc, cl Dcniii iiegarc ; scd si nnlil, iioii facil : si crgo
ulcretur, polius qnam coiitra voluntatem ad conlene- isiis membris dei vcstri, vclul anini.x liumanx ac ra-
1 rnndani liicem suam inevitabili nccessilaie prcmc- tinnali , cssel, ut dixi, pcccandi vcl iion pcccaiidi U-
leliir? Naiii illiid miillo nliqiie niclius csscf, ul pr.x- beruin voluiilatis arbilrium , rcclc forlassc pro gra-
ceptum darcl hiiiiiaiKC iialiirie quaiii pcccaiuram cssc vibus criiiiiiiibus illo glnbi siipplicio plcctcrenlur :
nesciret, quam naluram suam divinam * necossitalc nunc autem libcrlalcm volunlalis illas parliculas ha-
pressus peccare compcllerct. Evigilatc, et dicitc no- buisse, dicere non poicstis ,
qiiain tolus dcus ipsc
bi» qnomodo vincit ' tciiebras, qiicm vincit ncccssi- non babuil : quia si eas iioii millcrcl in peccaliiiii
las. Ii;cc jam crat apud illum iioslis major, a qna lolus a tcncbrariim gentc pervasiis pcccare cogcrclur :
' Aliquol Mss., lucetn videns mirarelur bonam. NoniiuUi, qiiod si cngi non posscnl ,
peecavil, cum eas eo inisil
Utceni nderet boiunn ; oniisso, et miraretur. ct idco magis ipse illo velut parri-
nlii cogi posseiil ;
' sola ferc edilio U)v., alienasque.
•1'hiresMss., .vrf nnn accuseiiinn. cidali culco digiius, qiii hoc fccil libero imperio, qnan»
' Kdiiio l.KV., dirina. (asligaliir ox cdilionilnis uliis
ct MSS.
* .*Uvinni Mss. Iioc 6l jroxi:iio hco, ucU. '
Aiu. c( Fr. el 1
Iiiii s Mss , fnigibui.
, ;
,
«IS CONiUA FAUSilJM M\ NICILKIJII, S. AUCUSTLM ;,(,
lllx i|ii;noltlcinpcran(Io illuc ioriinl, nlii roctf: vivf'n<li iiatiii;!; hiali, borrciidum iicccssilalis malum ponere-
:irl)ilriiiiii iibcruui pcrdidcruiil. Si aiileiii ad pcccaii- lis. I-ii liiijiis ciiini ciToris vestri causa supcibia csl
diiin cl ipsc invasus alquc posscssus coî possct, iiisl qiiain non liabebilis, si nolitis : sed vos duiii vullis
pcr su.x> parlis primo flagilium , dciiidc suppliciuin , illudquo irruisiis, quoquomodo defcndcre, aufcrtis
sibi providisscl, iiiillaqiic fuil iii dco vcslro, ncc in oiifjiiicm pcccali a voluntatis arbitiio , ct ponitis in
ojiis parlibus libcra voliinlas : iioii sc linâl jiidiccin, vana cl falsa fabula naturarn mali. Ac pcr lioc restai
Rcd agnoscjil rciiin ; non quia passiis csl qiiod no- iit dicaiis cliani illas animas in borribili globo xterna
lubat , sed quia sc siniulat jusla rclribucrc, dainiian- colligationc damnandas, non voluntale, sed nccefisi-
doeosquos novil maluni passos cssc polius, quam lale ininiicas lumini sanclo cx.stitisse
; lalemqiicdeiini
fccissc : quod ad lioc tanluin siiniilat, iic viclus invc- vcstrum judiccm apud quem nibil prod-
constitiiatis,
nialur; qiiasi aliquid prosit aliciii iniscro, si fclix aiil cssc possitis cis ipiarum causarn demonslrata ne-
,
fortiinalus vocctur. Ncmpc jam cl lioc mclius crat, iil ccssilalc dcfcnditis ; ct lalcm regcm, a quo fiatiijjiis
deus vcsfcr sine ullo xquilatis examine bominibui» vcslris ,

liliis el membris illius , quorum ininiicilias
ncc jusiis ncc pcccaloribus parccrct (qiiod in repre- adversiis vos et ipsiim , non voliinlate, sed ncccs-i-
liciisionc Dci iioslri Fauslus nibil inlclligcns iiUiiniiin tatc cxstilissc pcrhibclis, ncc indulgentiam impclrarc
posuii), qiiam iii mcnibra sua sic sscvircl : iil paniiii valcalis. iniinanissiraam crudclitalem ! nisi qiiod
sit quod ca incvpiabilitcr vcncnanda ' liostibus obtii- convcrtitis vos ad ipsiusdcfcnsioncm, ut eum quoquc
lil, iiisi ctiani falso crimine iniqiiitalis accuscl. Qiiui ista qiiod neccssitate faciat excusctis. Si ergo posse-
idco morito dicit pciidcre lam iinmane ac sinc fiiie tis iiivenirc alteruni jiidiccm, qui libcr vinculo ncccs-
sujiplicium ,
qiiod errarc se a priore sua lucida na- silalis modcrator cxisicrel aqiiitaiis; islum ccrlc iii
liira pasfâ sunt, ct inimica lumini sanclo exstitcriint. illo globonon furinsccus ligeret, sed cuni ipso lcrri-
Unde, nisi quia , ut ipse dicit , ita eranl invisoerata bili hosle iiitus includcrct. Cur enim non jiiste piior
primac avidilati principum lcnebrarum , nt origineni sit ad poeiiam damnalionis, qui prior cst ad crimcii
su;iin rccolcre, scqiie ab boslili natura disccrncic ncccssit;itis? Qiianlo crgo mclius eligeretis deum in
non valercnt? Ergo animoc hiijusmodi nihil nialiips.x' comparationc pejoris, non qualcm colimus scd qua- ,
fecerunt, sed innocentcs tantum malum perpcsscc le,n nos colcre vel fingilis vel putatis, qui sine ullo
sunt. Quo facicnle, nisi illo primilus, qui ut a se in a?quitalis examine, sine ulla dislinctione damnatio-
tantum malum procederenl, imperavit? Pejirem eigo nis el disciplinac, non parccret scrvis siiis ', iicc justo
expcrla) sunl patrem, quam hostcm. Pater eniin eas ncc peccatori ,
potiiis quam non parcerct mcinbris
ad tanlum malum misil; hoslis aiitem tan(iu;im suis, vel innoccnlibus, si necessitas crimcn non esl
Itonuin appelivit, cupicns perrnii , noii nocere : ille vel obtemperando factisnocentibus, si et necessi-
illi
sciens nocuit , ille iiesciens. Sed deus infirmus atque las crimcn est utab illo in aeternum damnarentur,
:
inops alitcr sibi consulerc non valebal ,

prius adver- cum quo vel simul absolvi , si post vicloriam respl-
siis hostem improbum , et post adversus inclusum. raretlibertas, velsimuldamnari dcbuenint, si et posl
Sallem crgo non accusel eas ,
quarum obedientia tu- vicloriam tantum sallcm valcret neccssitas, ut aliquid
tus est ,
quarum morte sccurus est. Si enim coaclus valeret et squitas. Sicut autem deum, non illum ve-
est pra'liari , niimquid et calumniari? Nam quando se rum et sumraum qnem colimus , sed alium nescio
errare a priore sua lucida natura passa; sunt cl ini- quem falsum confingitis, quem nos coferc vcl arbitra-
micx luinini sancto exstiterunt, ad hoc utiqtie ab mini vel calumniamini, ([ui tamen ciiam ipse niiillo
liosle coactcc sunt, ciii si rcsistere non valucrunt, iiiest mclior deo vestro ; ambo enim non sunt, et a
nocenles damnantur:si autem valuerunt, nec volue- vobis ambo finguntur : scd mcliorcm fingitis ciim
runt, qiiid adhuc tam fabulose inducilis naturam quem lanquam nostrum accusaiis ,
quam eum quem
mali , cum a propria volunlatc sit origo peccati? IIoc vestrum adoralis.
cnim ccrte sua culpa, non vi aliena feceruiit, quod CAPUT XXllI. — Sic el Patiiarchas et Prophelas
'
ciim posscnt malo resislere, noliierimt. Quod eiiini non tales vituperatis, quales honoraniur a nobis ; sed
si facercnt, bcne faccrent; si aiitem iion faccrcnt quales Libris noslris non intelleclis malevola vanit;ile
graviter iinmaniterque peccarenl : si potucrunl, ct finxistis quos tamen etiam ipsos quales fuisse susjii
:
non fecerunt , nlique noliierunt. Si eigo nolnerunt caml;ii, parum cst si dicam vestris Elcctis oninia Ma-
voluntaiis crimcn est , non nccessilatis. A volunlate nichaei mandata servaiilibus, nisi eiiam oslendam ipso
igitur inilium pcccati : unde autem initium peccali, deo vestro csse mcliores : quod iion aggrediar dcmoii-
indc initium niali, vel facicndi contia jiisltim prac- strare , nisi prius sanclos patres noslros Patriarelias
ceptum , vel palicndi secundum justum judicium. etPropheias a criminalionibus veslrjs, adjuvanlc nic
Proinde nulla causa csl cur qux'rcntes unde sit ma- Domino, advcrsum corda carnalia, pcrspicua ralione'
lum, irruerilis in hujus crroris lam magniim maliim, defendcro. Et vobis quidem, Maiiich;ci, sic respondere
nt naluram tot bonis abur.dantem , naluram mali di- ul eliam vitia qu.e putatis nostrcrum, iau-
siifficerct,
ceretis ; et in natura summi boni anle commixtioncin dibus vcstrorum pr;cpoiienda docercmus; addcntes
ad cumulum confusionis vestra^ ut ctiam deus vcstcf
vaiicanus codex, qiiod ea in expialione sui venenanda.
•
'
lii e<Jitionc i.ov. oniissum, cninr, ol | rava
ioducia cst ' Ain. F.r. et Mss., non pnrrercl in aervis suis.
vocuin interiniiicUo. * sit- i,lur.;s Mss. .\i etliU, oûltjne.
,,
il7 LIBER VIGKSIMIJS SECU.NDLS 4IS

loiigt! pcjor invcnirelur liumiiiibiis, quîlos noslros pu- sAcianicnto, el soloecismus adiiltcrio coa)qiiclur
: vc-
Cros fiiisse jact.ilis. Sic crgo, uldixi, vobis rcspoiidorc riinilainen proportione sui cujiisquc gcnoris,
quod iii
sulficcret : sed quoiii;im nonniiili eliani pralcr >cslra illis lociititinum i|uibiisdam virtntibus scu
viliis perilia
vaiiilo(|uia siia spoiile conimovonlur, viiaiii I^roplicla- vel iinporilia, lioc in liis niornm qn:imvis longe iii di-
nim in Volcre Tcsiaincnlo coniparaiiles viLc Aiw)sto- vciso gencre viruilibus seu vitiis sapiciili.i vol insi-
lorum in Novo TcstJmcnlo , noc valenles disccrnerc piciitia valct.
CDiisucludiiicm tcinporis illius quo promissio velaba- CAPLT XXVI. — Quaproptcr, nc in qu;rqiie lau-
lur, a consiiciudiiie tcmporis isliiis quo proinissio tianila vcl viliipcranda , acctisantla vcl d(J"ontlontla,
rcvelalur; cis magis respondere com|icllor, qui vel coerceiida vcl rolaxaiida , damnanda vol absolvcnda ,
lemperantiam suan» audcnt pr;vfcrrc l'iopliclis , vel appclenda vel vitanda , temere irriiamus , iii quibus
neqiiilia; su:c quaTunt patrocinia de Propliclis. omnibus pcccata seu rectc facta vcrsantur, prius quid
CAPIIT X\IV. — Qiia in rc lioc priinum dico , il- sil peccatum considerarc debemus; tiinc deinde
in-
lorum liominiim non lantuin linguam , vcrum ctiam spiccie facta Sancloriim, Libris conscripta ilivinis, nt
vitaiii fuissc proplioticam; lotuniiiiic illuJ rcgnum gon- si qiia ct ipsorum poccala iiivciierimus, ob qu;im uli-
lis lIebra>orum , mngiiiim qucnidain ,
quia el magiii lilalcm sint ctiam ipsa condila littcris mcmoria^qiic
,
ciijusdani , fuisse proplietam. Quociica quod ad cos mand:ila , diligcnti quantum possumus ralione vidca-
quidcm atlincl, qiii iilic crant enuliii cordc in sapicn- mtis. QiKc aulein rcpcrcrimus sliillis scii nialcvolis vi-
tia Dei , non solum in iis qiKC dicobant, sed etiam in dcri pcccata cssc qua; non sunt, iicc lamcn in ois cmi-
iis quan racicbant ;
quod autcm ad cxleros ac simul noni aliqna exempla virtutum, li.xc qnoque inlucamur
(imncs illius gcntis homincs, in iis qux in illis vel dc (iuam ob causam illis inserla sint Litteris, quas ad uti-
illis diviiiilus (icbaiil, proplietia ventiiri Christi cl Ec- lilatom vitai pricscnlis regcnd;e ct futura; adipiscend;o
clesix pcrscrutanda cst. Oinnia cnim illa , sicut dicit coiiditas salubriter crcdimns. Porro autcm qu;i:cum-
Aposlolus, figurce uosird' fiterunt (I Cor. x, G). tpic in factis Saiictorum clucciit documenta juslilix',
CAPUT XXV. — Sic aulem isti in quibusdam faclis, iiullus vel imperilorum dubitat dcbuisse conscribi. Do
a qiiorum aliiiudine longc sunl , rcprchendunl lan- illis crgo potcsl esse qu;T,>stio, qua? vel iiianiler scripta
quam libidinem Propliclariim, sicul iiunnulli ctiam sa- vidcri possunl, si ncc rccle f:icla apparcnt, nec pec-
trilegi Paganonim ropicliendunl tanqiiam stulliliam cata suiit; vcl etiam perniciosc,
si poccata cssc con-
vcl potiiis Uinqiiam demcnliam Christi, quia tcmporc vincunlur, ne valoanl ad iniitationcm sive in ipsis ,
nnni non congruo poma qua^sivil in arborc (

Malili. libris reprehensa non sinl, et ideo piitari etiain possiiil
XXI ) ; ant puerilis ciijiisdam fatiiilalis alTectum quod non cssc pcccata ; sive illic quoqiic reprelicnsa sint,
iiitliiiaio ciipile digiio scribebal in terra , et cum lio- sotl sub facili spe vcnix commitlantur, quia ct in saii-
minibiis interrognnlibus respondissct , rursus Iioc faclis invcnta sunt.
ccre coepil (Jouu. viii). Niliil cnim sapiunl, nec intcl- CAPUT XXVII. — Ergo peccaium est, faclum vel
ligunt in magnis animis quasd:im virtulcs vitiis par (lictum vcl concnpitum aliqiiid conlra rctcrnam legcm.
Toruni cssc simillimas , nnnniilla spccie , sed niill i

Lcx vero xterna cst, ratio divina vel volunlas Dei
a^qiiilatis comparatione '. Similcs autcm sunt qui iii ordinem naiuralem conservari jiibciis, pcrlnrbnri ve-
mngnis isla reprchcnduiit, pucris impcrilis in schola, tans. Quisnam igitur sit in hominc nalnrnlis ordo
qui cnm pro magno didiccrint, nouruii numeri singii- i;u;rrendum cst. Constat cniin homo cx anima et cor-
laris vcrbum numcri singularis cssc rctldcndum , re- pore : sed boc el pecus. Niiili anlcm dnbitim cst, ani-
prclicndiinl lalituc liiigux doctissinuim auctorcin, qiiia mnm corpori , nntiirali ordiiic pra;ponciitlnni. Veriini
dixit, Pars in frusla secanl (Yirgil. jEneid. lib. 1, vcrs. aiiima; hominis inest ralio, qu:x; pccori non iiiesl. Pro-
212). Dobuil ciiim, inquiunt, diccrc, Sccat. Et quia inde, sicut anima corpori, ila ipsius animac ratio coe-
norunl Roligioncm dici , culpant cum qnia gcminala leris ejus parlibus, quas Iiabenl ct besliae, nalursc lege
lillcra d xit, Rclligione pnlrum {Id., lib. 2, vers. 715). pr.Tpoiiilur : inque ipsa rntionc, qu;e partim contcni-
Unde non abûrde fortissc dicalur, iii genere siio, plaliva cst, partim octiva, prociil dubio contcmplalio
quan:uin distant sclicmala ol mctaplasmi doctorum prsoccllit. In h:ic cnim ct imago Dci est, qua pcr fiJem
a solcccismis ct barbarismis impcritorum, tanium di- ad speciem rcformnmiir. Aciio itaquc ralionalis con-
slare ligurata facta Propbelarum a libidiiiosis pcccalis lcmplationi rationnli dcbol obcdirc, sive pcr litlem im-
jiiiriiioriim : ac pcr lioc, sicul pucr in barbarismo rc- poranti ', siciili csl qiinmJiii pcregrinamiir a Domino
|ireliensui, si de Virgilii melaplasmo sc vcllct dofeii- (II Cor. V, C) ; sive per spccicm, quod crit ciim simili;3
dcre, ferulis cxdcretur ; ita quisquis cuin ancilla siix ci erimus, quoninm vidobimus cum siciili cst (I Joan.
lonjugis volutatus, Abrahac factiim, quod dc Agar pro- III, 2), cfTccti elinm in spiriliiali rorporc cx gratia cjiis
lein genuerit, in exemplum tlcfensionis assumpscrit, aqunlcs Angelis ojns (MatiU. xxii, 50), re(C|)ia sto'a
utiiiam non plane ferulis , sed vcl fustibus Cdcrciliis prima immortnlitalis cl iiicorriiplionis , qua inducliir
cmcndctur, ne cum ccleris adulteris a-terno supplicio hoc mortnlc ct corruptibilc nostriim, ut absorbcntiir
puniatur. Minimx quidcm ill;r res, ist:c autciii nia;îiic mors in victorinm (I Cor. xv, ;)3, 54) jiistiiia pcrfccta
sinl; nec ad hoc iude ducta simililudo csl, ul sclieina pcrgratiam. Qnin cl snnrti ac sublimcs .\ngoIi liabcnl
conlcmplalioiioin ot aciionciii siiam ; id cniin sibi agtrn*
• 4)ujunt \;ss.. ni(//a (vqitai.latis comparatione. Quidani,
nuUa (K.iuilatc comparalionis. >
.\m. Fr. cl ilerique Mss., opcrnnU.
419 rONTIlA FaUSTUM MAN ' M-i:i M, S. AUGUSTIM 4^
duin iiM|icr9iil, quod iltu (|ii(Mn coiiliMii|il.iiitiii, jiilxt, fcnsionis adliibcal, alquc ita diciii fungatur oxlrc-
ciijiis xlcrno iinperio iilicmlilcr, (|uia suavilor, Kcr- niuni noii jam cmcndatione, scd daiiiiiaiii)iie
:
di-
viuiil : iios vcro, (|iiorum corpus inorlunin csl proplcr gniim lcx ill.i irrcprolKMisibilis ccnsct.
pcccniuin, antc(|n:im viviliccl Dciis (^l niorl:ili:i corpora CAPUT XXX. -^ i*:icriia crgo lege consiilla, qua
noslni pcr iniial)il;inlcm S|)iriluin (;jus in iiohis (Hom. ordjucin n:iliiralcm conscrvari jiibcl , pcrtiirbaii
VIII, 10, 11), pro modiilo iiinrinilalis noslrx sccuiiduin vclat, vidcaniiis quid pcccavcril, id csl, quid conlra
a'lcrn:im lcgcin (|ua naliiralis ordo scrvaliir, jusic vi- istain lcgcin fcecrit patcr Abraham in liis quaj vclut
vinius, si viv:iinns ex lidc non ficta, (piic pcr dilcclio- inagna crimina Fausliis objccil. Ilabendce , inqiiil,
iicm cpcralur {Cnlal. v, G) : liahcntcs in conscienlia prolis itisana flafjrans cupidine, el Deo, qui id jam xibi
liona spcm rcposilam in ccclis iininorlaiitalis ct incor- de Sara conjugepronmeral, minime cred,n%, cum pclhce
riipiioiiis , cl ipsius pcrliciciidu; justilix usquc ad volutatus sil. Insana vero istc Fauslus criminandi cii-
(luaiiidain inclT:il)ilitcr suavissimam salurit:itcin, (|iiain
pidiiate ca.'catus, et hjTCsis suaj nefas prodidit, cl
iii isla pcrcgrinalionc oportct csuriri ac siliri, quanidiu
Abralia; concubiluni ncscicns erransque laudavit. Sic-
per lidciii aniliulamus, non porspccicm (II Cor.\, 7). ut ciiiin lox :ilorna, id cst, voliintas Dci crcatiira-
CAPU T XXVIII. — Quaproptcr liominis aciio scr- rum oiniiium coiiditoris conscrvando naiunli ordini
vicns (idoi scrvicnti Dco, icfrcnal onines niortales
consnlcns , noii ut satiandx libidini scrviatur, scd iit
dclcctaiioncs , et eas cocrcct ad natiiralcm niodum,
saliili gencris prospicialur, ad prolcm tantummodo
ineliora inferioribus ordinata dilectioiic pnoponeiis.
prop.ng;mdani , morlalis carnis dcleclalioncm domi-
Si eniin niliil dclecLircl illicilum, neiiio pcccarct.
nalu ralionis in concubilum rclaxari sinit sic e con- :
Peccat crgo ,
qui dclcclalioncm illicili rclaxat potiiis
Irario pervcrsa lcx Manichxorum, ne dcus coruif,
qiiam rcfrcnat. Cst autcin illicitiiin, qiiod Icx ilia
qucm ligalum in oninibus seminihus pbmgunt, iii
prohibct, qua naluralis ordo scrvaiiir. Utrum autcm conccptu fcmiiKC arciius colligctur , proleni aiite
sil aliqua rationalis crcatura, quam niliil possil illici-
omiiia dovil;iri a concumbcnlibus jubet, nt dcus eo-
luin dclcctarc, maj^na (|u;cs;io esl. Quod si csl, non
rum turpi lapsu potiiis clTundatur, quain crudcli ncxu
in 00 generc faclus est hoino , ncc illa naiura ange-
vinciatur. Non igitiir Abnliam prolis liabcndx' iiisana
lica, quae iii verilalc non stciit : sed in eo gencrc isla
cupidiiale flaginbal, scd Manicliaius prolis dcviiand:e
ralionalia facta sunt , ul incsset eis possibilitas fre-
iiisana vanitatc dolirabat. Proiiidc illc naturai ordi-
iiandi dclectaliuncm ab illicito, quam non frcnando
nem servans, iiilill humano concubilu agebat, nisi iit
peccavcrunt. Magna csl itaque el humana creatiira,
homo nasccrctur istc pcrversiiatem : fahul.c obscr-
<](iandoquidcm ))cr cam possibilitalcm instauratur,
vans, niliil in quolibetconcubitu tlmcbat, iii.si iie dcus
per quam si vohiisset, nec cecidisset. Magiius ergo
captivarclur.
valde
Domiiius, cl laiulabilis
condidit cam. Condidit cnini ct infcriores

{Psal. XLVii, 2), qui
quac non
CAPUT XXXI. — Ubi autem Faustus in faclo
,
Abrahx velut conscientiam culpal uxoris, ibi malo
possunl pcccarc ; condidit et mcliorcs ,
qii;c iiohint
quidem aniino et intcntionc viiupcrandi, sed lanicii
peccarc. Bestialis enim naiura non peccat, qiiia
nescions et nolcns utrumquc collaiidat. Ncqiie cniin
nihil facil contra setcrniim lcgem, cui sic subdila
conscienliam suam flngitio coiijugis niiscuit, qiio ille
esl, ut cjus p:irticcps esse non possit. Uursiis angclica
suam libidinem turpi et illicita volnplate s;itiarct :
subrnnis natura non pcccat, quia ila parliceps csl
scd etiam illa nalurali ordine filios volcns, scqiie ste-
lcgis a^lernae , ut solus eam delcctct Deus , cnjus vo-
rilem sciciis, ancillaris nteri fecundilalem in usum
lunlati sine uilo expcrimento tentationis ohtcmpcrat.
jiiris siii potestate licita vindicavit; non cedons viro
Honio autein, cujiis propier pcccatum tcntaiio (>st
concupisccnlis, sed jubens obcdicnti {Gen. xvi, 2-4).
vita snpcr terram {Job vii, i), subdal sibi quod habet
Noque hoc inordinata supcrbia quis cnim ncscil :
cominune cum bestiis ; subdat Deo qiiod habct com-

uxorcm marito tanquam domino dchcre scrvirc ? Sed
mune cum Angclis : doncc justitia et immortalitate
qiiod ad membra corporis atlinet, quibiis sexus ipse
perfecta atque percepta , ab istis exaltetur, illis
distinguitur, Apostolus dicit, Simititer et vir sui cor-
ajquctur.
CAPUT XXIX. — Mortales autem dclcclaliones
poris polestalem
ut cum
non
in caitcris actibus ad
liabct, sed mulier
humanam pacem
(I Cor. vii, 4)
perii-
:
usiiue ad reparandam scu cusiodicndam isiam nior-

ncntibus, mulier viro dcbcat serviiutem, hujus unius
lalem salutcm , sivc uniuscujusque hominis , sive
rci, qua scxus utriusque carnali sortc discernitur, el
ipsius huinani generis , vel exciland.ne vel rclaxandai
carnali commixtione conccrnitur, siinilom in se ha-
sunt : ultia si [trolapsic fuerint, et contra lemperan-
bcant potestatem, vir in iixorcm, et uxor iii virum.
liai rationem liominein non se regcntcm abripucrint,
Proleni igitur, qiiam de sc habcre Sara iion potcrai,
libidines erunt profecto illicita? ac lurpcs, el dign;e
dc ancilla liabore voluit : ex eo tameii seminc , cx
I
dolorihus cmeiidari. Quod si etiam pcrturbatum re-
quo et de sc, si possel, Iiabere debebat '. Nuiiqu;im
ctorem in tanlam voragincm perdits consuetudinis
hoc faccret mulicr, si in corporc viri carnali concii-
nicrgant, ut vel inullas fore crcdens, confossionis el
pisccnlia lcncrclur; zolarcl cnim polius polliceni,
poenitentix ncgligat medicinam, qua corrcctus cmcr-
non facercl matrcin •
iiunc vcro proptcrca sic prop;.-
g;it; vcl pcjore morte cordis contra illain »lernam
providentix lcgrm blasphcnium cis palrocinium dc- • In \:ss. deiiderabat.
441 LinKR VICKSIMl S SECLNDUS. m
gandi volunl.is pia fuil, quia concumbeudi voUml.is ccrnere : quibus et coiistanlia pcrtiiiacia viJoii [»»-
libidinosa *
noii fuit. test, ol virtus fiduci.c vilium piilai i audaoi.o, ol t\»X'
CAPUT XXXII. — Illud sane dcfondi non polosl, cumquo siiiiilitor objiciiintiir qiiasi noii reclc agciili-
sicut Faiislus objocil, nrmime crodoiis bus, a non rccte ccriiciilibus. Nc(|iie ciiim Abmliaia
li Abraliani ,
Dco, qui sibi jam prolem de Sara promiseral, de Agar

flagitio conscnsit uxoris, cjusquc vendidii adiilic-
noii- riiim sed sicut siiam
suscipcre voluil. Sed aperlissime falsum esl : : illa ratiiulaiii iioii libidini iiiaritt
Rocenseaiil Scriplur;u 11- pcrmisit scd officio goiicraiidi iiilro

dum liuc promisoral Dous. ' , inliilit , no.
liiis superiora, qui voluiil; iiivenieiil beinini Abraliam qiiaqiiam turbato ordinc nalurali, ubi <'jus polcsla»
j:»m luisse promissam lcrrani el innumerabilis mulli- crat, jubcns potius obedienli, quain ccdens concu-
tudiiiis abundantiain {Gen. xii, 5), nonduiu laiiien pisccnti ; sic et ipsc conjngem caslam et casto conie
fuisse palofaclum qiiomodo illius seminis csscl fulura sibi coli;erenlcin, do ciijiis aniiiin, ubi piidiclli.o vii
propagalio, ulrum ex carnc Abrab.e, si de sc ipse ge- liis liabitabal, nuilo iiiodo dubilabal, taoiiit nxorom,
nerarol; an ex volunlale, si aliquom rorle adoplaiel : dixit sororcin; nc se occiso, ab alienigenis atipic iin-
doiiidc si de cariie ipsius, ulriim ex Sara, an cx alia piis captiva possidorctur ; ccrlus de Dco siio quod
prorsus, nondum maiiifesialum fuil. Lcgaiit, iiiquam, niliil cam lurpe ac flagitiosiim pcrpcti siiicrct. Noc
<|ui volui.l, ct iiivenieiil Kauslum aul falli imprudcn- eiim fidcs ac spcs fofollit : naiiu|uc Pliarao lerritus
tcr, aut fallcrciinpudoiiier. Uaque Abraliam, cum sibi iiionslris, niultisque pntpter eam nialis afniiliis, ubi
\idercl non nasci filios, cl tamcn semini suo faclain cjiis essc uxorem divinitus didicit, ill.ncsam cum Iio-
-promissiDnein lenerel, primo dc adoplione cogitabat. nore rcslituil ; Abimelech auteni somiiio commoni-
II.ic indical, quod cuin Dco loqiiens, ait de vcrnaculo lus atqiie odoctiis, similitcr fecil {Gen. xn et \x).
siio, Utc luvrts numt eril : laii(|iiam diccrcl, Quia de CAPUT XXXIV. — Nonnulli qiiidora, non calu-
iiie ipso miUi someii iioii dedisti, comple quod

iii isto niiiiosi et nialedici, sicut Fauslus, sed eisdcm Libris
inco soniini promisisti. Si eniiu semen cujusque non Iioiioroin debitum deferentes, quos iste vel non in-
appcllarctur, iiisi quod do ejus carne nasccrctur, iicc tolligoiido roprclicndit, vel rcprohendondo non iii-
iios appollaret Apostolus semon Abraln- {Ijiilnt. iii, tclligit,cum lioc Abrahac faclum coiisidcrarciil, visnin
29), qui cerle origincm carnis ab iilo non ducimus, ost cis quod a firmitatc fidei subdefoccrit alqiie lilu-
sed imilatione fidei semen ejus facti suiiius, crcden- bavcrit, ct limore inorlis, sicut Doiniiiiim Pi trus
Iti in Clirisium, ciijns caro ex illius carne propagata (

Mutlh. XXVI , 70-74), ita iste iicgaveril uxorciii.
esl. Tuiic ergo Abraliam audivit a Doiniiio, Aom liic Quod si ista nccesê essct intelligi, pcccaium homiiiis
eril hares tuus ; sed qui exiet de nlero luo, ipsc erit hw- agnoscercm ; nec ideo cuncta ejus mcrita dolcla al(iuo
ret luus {Gen. xv, 3, 4). Jam luiic » adoplionis cogi- oblitteraî censerem, sicut nec illius apostoli : quan-
talioiie sublata, ciim de se ipso semen spcraret qiiam culpa iion sit aiipialis, ncgare uxorcin, et ne-
Abraliam , rcslabat incerlum , utrum cx Sara, aii ex gare Salvatorem. Nuiic vcro cum habcam quod intel-
alia : qiiod illi Dcus occullaro voluit , doncc prius ex lijâin, nehoc iiitolligam, nuUa caiisa cogor lemeritalo
anciila Yclus Tcslamentum figurarctur. Quid crgo labi ad reprehcndoiidum, qiicm ncrao convincit ti-
iniium, si vidons Abraliam sierilcm usorem, cupien- inore lapsuin fiiisse ad raentiendum. Neqnc enim
tom sibi prolom, qiiam parcre i|>sa non potiiit, ex iilrum ejus uxor csset interrogalus, iion csso rcspoii-
f.iniula sua el ex niarilo provenire, non sua; caniali dit : sed cum ab eo qusrcrctur quid ci esscl illa mii-
lupidilati ccssil, scd conjiigali potestati obtcmpcra- licr, iiidicavit sororem, non negavil uxorem : tacuit
\ii; credens lioc Saram cx Dci nutu voluisso, qui jam aliquid vcri, non dixit aliipiid falsi.
ex se ipso illi hccredem promiserat , scd ex qua fc- CAPUT XXXV. — Aii nsque adeo desipimiis, ut
inina non prrcdixcral ? Frustra igitur Fauslus ad ob- hic Faiistum scquamiir, qni ait sororem mcntilum,
jicienduiii Imc crimcn in^ânus insiluit, lanquam iiifi- qiiasi goiiiis Sar.c aliunde didiccrit, cuin id sancia
delom Abraliam infideliler argucns. Cxtera cniin cic- Scriptiira non apcrucril? Puto jiisium csse ul in ea
cilale iion crcdcndi ncc valuil intcHigere, boc aulem rc, qnam novcrat Abraham, nosautcm non novimus,
libklinc 1 alumniandi iicglexil et legore. P;itriai'('h:(; polius crcdainus loquonli qnod scit, quaiii
CAPLT XXXIII. — Quod aulem justum el fidclem Manich lo criminanti qiiod noscit. Ciim igilur Abra-
viruin malrimoiiii sui iiifamissimum nimdinatorcm liain co tompore vivcrcl in rebiis humanis, qiio qiii-
appclians, avaritia; ac venlris causa duobus icgibus (lcm jam fralres ex ulroque aut ex altero vel alicra
Abimelecli el Pliaraoni diversis tcmpoiibus Saram pareiitc natos necli conjiigio non liccbat, filios autcin
cunjugem suara sororcm mentitum, qiiia crat pulcher- fr;itrum aliosqiie longiiiquiore gradu goneris cnnsaK
rima, in concubitum asserit venditasse, non orc ve- giiineos.iinlla Iege,nulIapotestale proliibitaconsiieludi*
ridico a turpitudine scparat honeslatem, sed orc ma- jiiiigebat; quid mirum si sororem siwin, id est, ex
lcdico tolum vertil in crimeu. Hoc enim .\brahoc fa- palris sui sanguine procreaiam liabebat uxorem?
cluin lonocinio simile videtur, sed non valentibus ex Nam lioc ipsercddcnli sibi eain regi dixit de patre csso
illius xlernx lcgis lumiiie a peccatis rectc facia dis- sororem, non dc inaire : ubi ceric ul sororcm raenti-
rctur, nullo jam tiraore cogcbatur, qiiando illc uxo-

* sic Am. Er. et plurcs Hss. At lx)v., voluplas libidi-
• nifl. Kr. et Ka».,jam tuau. • Am. ct Er., non libidinc mirito jiermisH.
V
:, ,
m CONTIIA FALSIUM MANU :im:(im, s alglsti.m Jiii
rcir) cjns csse ilidicenil, el cam (liviniiii.s lcrriins ciirii «pioil p'iluit : qnod aulcin noii poluil : illj commisil.
lioiiorc rcddib.it. Fîalrcs aulcm sivi; soroics (jfnciali Qi\\ crgo sc lioiniiicfri (/(ciiilarc iion valnit, innritum
nomiiic cons.iii;{uiiii;os vi;! consaii;,'uincas solcrc a|iiiil si; (Kcnltavil, iic occidcrclur; uxorcm Deo cr<;didit
velcrcs nppcllari, Scri|)tiira tcslaiur. Nain cl Toliia» ne polliicrelur.

<licil Dco, ciim orarel anlcquam misccrctnruxori, Et CAPLT XXXVIL — Qnanqnam scrupnlosius dis-
nunc, Domine, tu scis quoniam uon Itixuria; causa ncci- piitari [lossit, nlrntn illius mnlieris pndiiilia violare-
pio sororem meam {Tob. viii, 9) : cuin cssel iila non lur, eliain si qiiisqnaiii carni cjiis conirnixliis forcl,
cx concubitn cjnsilcm palris, ncc cx codein malris cnrn id in se fieri pro inariti vila, ni-c illo iichcieiitc,
ulcro, sed cx cadcm stirpc cognalionis cxorla (

Id. sed jubeiilc poriniiicrel, ncqnn^piain lidcm dcscrens
VI, II el VII, 2). Et Lolli rraler Abralia; dicilnr ( Gen. conjngalcm , cl [lOtcslatcm iion abnucns marilalem ;
xiii,8), cnm palruns cjns cssct Ahraliam (Id. xi, 31): siciit illi; ndnllcr rion fiiit, qnando uxoris oblemf^c-
cx qiia vocabiili consucludiiic ctiam fralrcs Doinini raiis polcslati, de aiK.iila prolein gcnerarc consen-
vocaiitur in Evangelio, non utiquc qnos Maria virgo sil (a) : scd propter vim principiorum, qnia ' non ila
pepercrat, sed cx ejus consanguiiiilale omncspropiii- duobiis viris vivis ad concunibciidnm rcminasul>dilur,
qui {Mallh. xii, 40). sicnt diKc fcniin;c uiii viro; niulio vcrius et lionesliu^
CAPIJT XXXVi. —
Dicel aliquis: Cur iion polins illud .nccipiinus, qii.)d p:iler Abraliain ncc tenlavil
ita de Deo suo prxsumpsli Abrahani, ut rateri non Deum, qtiando vil.i; sn:e (|uan!tiiii p itnit Iiomo con-
timcret uxorcm ? Neque ciiim Dciis ?.b illo inorlem siilnit, et speravil in Deum cui pndiciliam conjiigis
iion polcrat ropcllcre quam timebal, ciinKiuc cum comincndavit.
conjngc sua ab omiii pcniicic iii illa pcrcgrinatione CAPUT XXXVIII. — Jam vero in bac rc gcsta al-
liilari, iil nec uxor cjus, qiiamvis csset pnlcbcrrima, qiic in divinis Libris posita fidelilerque narrala ,
appetcrclur ab aliqiio, iicc proplcr illam ipsc iicca- qiicm non deleclctetiam factnm prophelicum perscrn-
1 elur. Polerat sanc lioc efficcrc Dens : quis ila sit dc- lari, clsacramcnii osiinin pia fide slndioqnc pulsare,
mens ut Iioc negcl? Scd si iiiterrogatus Abraliam, il- niaperial Dominus ct oslendal quis tunc in illo ligura-
laih feminain indicarel uxorem, duas rcs lucnlas batur viro, clcujus sil iixor qn:c iii liac pcregrina-
cominillerel Dco, ct suara vilam, et conjiigis piidici- tionc alqnc inlcr alicr.igenas pollui maculariquc no«
liam. Pertiiict autcm ad sanam doctrinani, qnando siniiur, ul sit viro stio sine niacula cl ruga? In glo-
habclqnod facial homo, non lciilarc Dominum Deum ria.ii ' (iiiippe Cbrisli reelc vivil Ecclesia, ut pulcbri-
snum {Deut. vi, iG). Neque cnim et ipsc Salvalor liido cjns bonori sii viro cjus, sicul Abraham proptf r
noii pi lcral tueri discipulos suos, quibus lamea ail Sara; pnlchrittidinem iiiter alienigenas bonorabalur:
Sx vos persecuti fnerint in una civilttte, fugite in aliam eiqiie ipsi, cui dicilur in Canticis canticorum, put'
{Mattli. X, 23). Cujusrci piior cxcmplum pia.buit. Nam clira iiiler mulieres{(lant. i,~)\ ipsins ptilebriliidinis
cum potesiniem baberet poiieiidi aniinam suam, iicc merilo regcs olTernnt munera ; sicnl Sira; obliilit rex
eam poueiet, iiisicnm vellei(J()rtH. x,18),inyEgypluin Abimclceh, plns in ea mirans formaj decus, quod
tamen iiifans porlanlibus parentibus fiigil {Mallli. ii amare potuit, el violare non poluit. Esl cnini ct
14) : el ad dicm feslum non cvideiiler , sed lalen- sancla Lcclesia Ooniino Jesn Christo in occnllo usor.
ter ascendit, cum alias palam loquerctnr Jud;cis ira- Occulle qiiippc alqiie intiis in abscondilo sccrclo spi-
scenlibus ct inimicissimo aniiuo audiciilibus, nec ta- rilnali anima bumaiia in!ia;rcl Veibo Dei, ul sinlduo
nien valentibus iii eum inillcre manus, qnia nondum in carne una : qnoJ magnum conjngii sacramenlum
vcncral hora ejiis {Joan. vii, 10, 30) : non ciijiis in Cbristo et in Ecclesia commendat Aposlolns
horye iiecessi tale cogcretiir mori , sed cujns hora; oppor - {Ephes, v, 51,52). Proinde regnuni terrcnnm s:eciili
lunilatedignareCiirocciili. Qniergo palam docendo, el liujus, cujus figiiram gerebanl regcs qni Sarani p<il-
argucndoellamcu inimicornm rabiem valcre in se ali- luerepcrmi.ssi non sunl,non cxperlum esl nec invenit
<|uid noii siiieiido,Deidcmonsiral)at polcsialem; idem Ecclesiam conjngem Cliristi, id esl, quam fideliler illi
lameii fugieiido cl latendo bominis insiruebalinfirmi- tanqiiam principio viro suo * subdila cobaererct, nisi
latem, iic Dcum leiilare andcal ,
qnando liabet quod cum violare lenlavii, et divino lestimonio i)er fideni
facii.t, ut quod cavcie oportct cvadat. Ncipie ciiim et marlyrura cessit, correplumqtie in poslenoribus regi-
aposiolns Paulus desperaverat adjulorium proleclio- bus bonoravit raunerc, qunm corrcplioni su;psubdcre
ncmipie divinam, fidemqiie perdideral, quando pcr in prioribiis non evahiit. N:im qnod tunc in codem
niurum in sporta submissus cst, ut iuimicorum manus rcge prius ct poslcrius figunitum csl, Iinc in islo
cffngeret {Acl. ix, 25). Non crgo in Dcnm non crc- regno prioribus cl poslerioribus legibus adiinpletnr.
ilendo sic fugit : Scd Deum icnlando sic fugore no-
luissct', cuiii sic fiigcre poluissel. Proindc ciim iiiier
' km. clEr., qua.
gnotos proplcrexcellenlissimani pnlcliriludincin Sarc, ' sic i.oiiores vss. Edili vero, in glorvi.
I
ei ejiis pudicilia cl mariti viia cssel in dubio, ncc ul- ' Editi vulgo inale, Linquam prwcipuo liiO siio. Noiinuili
Mss., lanquam principi ac viro suo. Melins > ss. alii, tni-
rnmiine lueripossct, Abrabam, veruiniamcniinum lio- qiiniu princi].io vi o .-?;o ; c;uia iiraiio a.iic cJixil, pioplcr vim
rum posset, id csl, viiam ; ncDenm sunm lcnlarcl.lecil principionmi fieri u: ?io;i i!a diiobits rirui livis f-^miiia sui)-
diilur, .'iicut d.a feminai uni tiro.
* Er. I.ug(l. vcn., jerf Deum tentarct, si fiigcr^ nolutsset. («) vi.ie liliruiii 1 dc Scrmonc r»oniiai iumoDte, caj). iG.
Lov., scd j;eum tentando fugerc noliii,scl. U. nn. id, 50.
;
Wb LinEU VIGESIMUS SLCUNDUS. Vih
CAPUT WXIX. — Cimi aulcni (liciliir ilc palrc siipplicio ignis xtcnii. Siciii aiiiem uliuil gcius lio-
de iiiairc, noii niiniim in cjus uxorc flgiiraluiii ost, coruni sciliccl

esse sororeiii Clirisli Ecclesiam, iioii
lerrcnae gcncralionis qiia; cvacuabilur, scd grali.c cce-

qui pcr graliain Doi vocali, rciro respitiunl ; non
qu3e ;vteriiiim mancbil, cognatio conimcn- sicm Paulus, qni ca qii.-c rciro siinl ohliviscitiir, cl iii
lestis iii
quam graliam gcnus morlalc non ca qii:T; anle sunt cxleiidilur {Pliilipp. iii, 15). Uiidc
datur. Sociiiiduui
irinius, accepla potcslale ul filii Dei voccmur cl si- ct ipse Doniinus, Nemo, inquit, impoitens nianum sn-
Noquc cnim lianc graliam dc Sy- per aratrum, ct respicicns relro, apttis est regno cwlo-
inus(I Jo«n. 111, \).
iiagoga matre Cliristi sccundum carncin, scd dc Dco '"«»« {Luc. w, 62). Ncc iliud excmplum lacuil, qiio
palie |)crco|>imus. Ilaiic vero cognalioncm tcrrcnam, nos lanquam sale coiidirel, ut iion falui nogligercmiis,
qu;o ad niorlcm tomporalilcr gciicrat, vocans in aliam sed prudoiilcs cavcrcmus hoc malum. Unde ct illa,
vilaiii ubi niillus morilur, iicgare nos Christus do- nt lioc admoncrcl, iii staluam salis convcrsa cst.
cuit, non faleri, cum discipulis ait : Ne vobis dicatis Nam cum pnccipcrcl ul sc quisque pcrscvcraiilii.siina
palrem in terra ; unus est eitim Pater veslcr qni in coclis anlcriorum inioiilioiic ab iis qux rclro suiil cripcrct,
esl {)laltlt. XXIII, 9). Ciijus rei pra-buit cxcmplum, Mcmcntote, ini|iiil, u.xoris Lotli {Id. xvii, 32). Sic
(|uaiido ct ipse dixil : Qtice milti malcr, aitl qni fra- oliam in ipso Lolh, qiiaiido cum co filio; concubuc-
trcs ? Et eitendcns manum sttper discipulos, nil : Hi riinl, non iliud quod cum a Sodomis libcralus esi,
suitt fratres iitei. Et nc qulsquain in lioc vocabulo tcr- scd aliud aliquid (iguraliim csl. Nam lunc illc ipse
reiiam cogiiaiionem cogilarct, adjunxit, Et quicumque Loih fiituroc Lcgis vidoliir gestassc pcrsonam, quani
ficeril volunlatem Putris iiici, ipse milii fratcr, el inalcr, qiiidaiii cx illa procrcati cl sub Lcgc positi, niale in-
et soror esl {Id. xii, 48-50) lanquam dicercl, De

:
lcliigciido quodam modo inebriant », caque non lc-
Dco patie lianc cognaiionem appello, non dc Sy- gitime ulendo infidcliiaiis opcra pariiint. Dona est
nagdg I lualre. Ad xteriiam quippc vitam niiiic voco, cnim Lex, ail Aposlolus, si quis ea tegilime utatur
ulii inimortalitcr ratus suni ; non ad lcmporalcni, (I Tim. I, 8).
uiido ul vocarem mortaiis cffoclus sum. CAPUT XLIL — Ncc idco lamcn lioc faclum vel
C vrUT XL. — Quod crgo Ecclesia, cujus uxor sil ipsius Lotli vcl ejus /iliarum juslificamus, quia si-
occullatur alienigenis, cujus aulcm soror non tacctur, quod futuram quorumdam pcrversi-
gnificavil aliqiiid
lia-c iiilcrim causa facile occurrit, quia occullum cl talcm prccnuiuiarct. Aliud enim ilL-c ut hoc faccrenc
difflcile ad iiitolligendum est, quomodo aiiima liu- iiitcnderunt, aliud Dcus qiii hoc ficri pcrmisit, ut
mana Vcrbo Doi copulelur, sivc misccatur, sive qiiid cliam indcaliquid doinonstrarel, nianenle rcclo judi-
inolius et apliiis dici pote^t, cuni sil illud Dciis, ista cio suo supcr pcccauim hominum lunc prxscnlium,
crcaiura. Sccundum lioc enim sponsus et sponsn, vel cl vigilanlc providcntia sua pro significationc fuluro-
vir ct uxor, Chi istus ct Ecclesia dicunlur. Qiia vcro rum. Proindc illud facliim cum in sancta Scriptura
togiiatioiic sinl fratrcs Chrislus ct omnes sancti, narratur, prophciia cst : cuin vcro in illorum vila
gnitia divina, non consanguinitate terrcna, hoc esl, qiii hoc comniiscrunl considcralur, flagilium est.
dc palre, iioii dc matre, ct cffjbilius diciliir, cl ca- CAPUT XLIIL — Nec rursus lanla reprchensione
lacius auditur. Nam cl intcr sc omncs sancli pcr aiquc accusalionc rcs digna esl, qiiantam in eaiii
camdcin graliam fratrcs sunt : sponsus autcm cxle- Faustus ininiicus cl ccpcus cvomuil. Consuliliir cnini
rorum suciotati* nullus illorum est. Proindc Chri- a;lerna lcx iila ordincm naluralcm conservari jubens,
sluni, qiiamvis exccUentissima; juslilia; atqiie sapien- pci lurbari vctans, et non iia dc hoc faclo judicat, ac
li;c, tameii liomincm mullo facilius ct proclivius aliC' si illc in filias ncfaria libidiiic exarserit, ut earum in-
iiigcnx credidcrunt, iioii quidcm falso, quod Iiomo cestato corporcJrucrctur, aut cas habcrei uxorcs : sed
c^sot : scd quoinodo ctiam Deus cssoi ignorave- iicc dc illis feminis, ac si in sui patris carncm cxse-
runl. Ilinc ct Jcrcmias : El homo, inquit, est, et crabili amorc flagrasscnt. Ralio qiiippc justitia; iion
quis agnosccl cum {Jerem. xvii, 9) ? Et Itomo est tanliim quid faclnm sil, verum cliam quare faclum
(piia prodilur quod frater csl. Et quis agnoscet sii iniuelur,ulcx causissuisfaciapcndcntialibramento
eitm? qiiia occiillatur qiiod sponsus cst. ILrc dn aipiiiatis cxaminet. Cum igitur illse ad conservationcm
palre Abrahamadvcrsum impudcntissimam ct impori- gciiciis prolcm qiixrcreni, qiii uliquc' in eis humanus
ti!>simani ct calumniosissiinam Fausii voccm satis crat ct naluralis affecliis, iicc se crcderent invenire
dicla siiit. possealios viros, velut cxiisto illa conOagratione orb(i

CAPUT XLl. — Loih aulem fralcr ejiis juslus ol lorrarum , ncque ciiim disccrnere poierant quousqiKi
hospiialis in Sodoinis, el ab omni SodomiUiriim coii- ignis ille saevieril, miscere se patri voluerunt. Polius
laniiiiatioiie piirus alqiie iiitcgcr, ex illo inccndio quidem nunqiiam esse malrcs, quam sic uli patrc
qiiod enit similitiido fuliiri jiidicii, mcruit salvus debucrunt : verumlamcn multum inierest, quod ea
o\adore; lypiim geslans corporis Christi, qiiod in causa usre sunt, quain si concupisccntia tam fiino2l;e
omiiibus s;inctis el nuiic iiiior iiiiqiios alqiic iinpios voliiplalis ulcroiitur.
gemit, quoriim factis non conscntit, et a quorum CAPUT XLIV. — Ab illo autcm opere ita patnv»
rommixlionc in sxculi fine lit)erabitur, illis damnatis abliorrere scniicbaitt, ut id sc iinpleluras cssc noii
' Fditi, c(rlerorum socielale. F.rr.iUun enion(l.inius cx ' A|)ud Er. lM'^d. von., iiiebriantes. M.
' Ixiv., quia tUique.
Sanct. Algvst. VIII. fQuatorx: J

:
427 CONTftA 1- AUSTU.M .MAMCJIÛM, S. AUCUSTLNI 1«

('rcJcrciil, iiibi cju^ ignoraiili:iin procurarcnt. Nain- cslpatrcm; cuni eadcni jusiilia dcf.nidatur, qua pa-
(|iic, nl scri|iUiiii osl, inciiriavcriiiil cuni, cl sc nc- ter cjiis de .siniili objiclo inculictliis invciilus est?
scioiili niisciicrunl {(ien. xix). 0"^P''f|>lf''' ciilpandiis Qiix igiiur pro Abrali:im, quod ad lianc rem aiUnei,
csl qiiidcin, non (aiiicii qiiaiiliiin illc iiiccstiis, scd advcrsiis criininanlciii Faustiirn diximus (Snpra,
qiiiinliiiii illa mcrclur clirictas. N.nn cl liaiic lcx capp. 33 ZG), cadcm cli:iinpro I.sa:ic filio cjus valcnt;
:c:criia cuiidcnin:it; (|nia cibiiin ct |)Otiiin ad ordincin qii:« rcccnscrc non cil difficile : nisi forte sludioso-
naturalcni non nisi gralia conscrvandaj salutis adniit- riim riliquis qiiairat, in cujus figiirae sacramento acci-
lit. Quamvis crgo iiilcr cbriosiim cl cbrium [)liii imum I»iciidiini sil, quod rex alii;nigeiia Rcbcccam viri siii
inlcrsit : nani nec cbriosiis scmpcr cst cbrius, ncc corijiigcm lunc cssc cognovii, quando cum cum illa
quisquis aliiiuando cbrius, conscqucntcr ebriosus csl ludcnlcm vidit; quod non cogiiovisset, nisi cuin con-
taincn in liomine jiislo hiijus ipsius, clsi non cbriosi- ji.'ge ille sic ludcrct, qiiomodocum ea qiinc conjux iioii
tatis, al ccrlc cbriclatis caiisa quucrenda cst. Quid cssct ludcre non dcceret. Quod cum sancli conjiigaii
enim landcni cogcbal ut filiabus suis cicbra vina nii- faciunl, non iiianitcr faciimt, sed prudentcr : desccn-
sccntibus, aul forlasse ncc mixta crcbro porrigcnli- dunt cnim quodam modo ad fcminei scxus infirmila-
bus, conscntiret aut credcrel'? An ad hoc filias ni- tcm, ul aliquid blanda hilaritate vel dicant vcl fi-
miam liislitiam fingcnlcs ita voluil consolari, ul il- non eiiervantes, sed tempcrantcs virilem ri-
ciaiit;
liiisdeslilulioniset matcrni luctus dolor de cogilatione gorcm quod tamen ei quae uxor non est qiii dixeril
•
:
mcntis ebri;c fiigarelur, etiam ipsas tanlumdem bi- aut lccerit, turpis cst. Verum hoc, qued ad morc»
bcre existimans, et aliqua fraude agenlcs nc bibc- humanilalis pertinet, dixeriin, nc quisqnam durus ct
rent? Scd eiiam lalcm irisiibus suis adhibere conso- sine afTcctu id ipsum pro crimine objiciat s.incto viro,
lationem quoxnodo virum jusium decuerit, iion vide- ijuod cum conjuge sua luserit. Tales enim homincs
mus. An aliqua Sodomitarum arle pcssiiua etiain iiiliumani si aliquem gravem virum ludicrum aliquid
paiicis poculis patrem sic inebriare potuerunl, ul il- garrientem pucris etiam parvulis viderint, quo eoruiii
lud peccalum cum ignorante, vel potius de ignoranle lacleum sensuni alTabili et nutriloria facilitale per-
coinmilterenl? Scd mirum si hoc Scriplura divina mulccat, tanquam delirantem reprchendunt : obliU
lacuissel, vel servum suum Dcus sine aliquo volunta- unde creveriiit, aut ingrali quod crcverint. Quid aii-
lis ejiis vilio pcrpcti sincret. tem sibi velit iii sacramento Chrisli el Ecclcsici»,
CAPUT XLV. — Nos lamen Scripliiras sanclas, quod lanlus Patriarcha cum conjuge luserit^ conjii-
non hominum pcccaia dcfcndimus. Non sic autem de giumque illud inde sit cognitum, videt profccto quis-
hujus facli purgalione salagimus, quasi hoc Deus quis, ne aliquid errando in Ecclesiam j)ecc€l, secre-
nosler aul ficri jusserit, aut faclum approbaverit ; aut lum viri ejus in Scriplurissanctisdr.igenlcr intuetur :
ita jiisU homines in illis Libris appellentur, ut si vo- et inveiiit eum majestatem suam, qua in forma Dei
lucrint peccare, non possiiit. Cum ergo in Litieris aqualis est Patri, paulisper abscondisse in forraa
quas isli reprehenduiil, Deus huic facto nuUum jusU- servi [Pliilipp. ii, 6, 7), ut ejus c.ipax esse humana
Uai teslimonium perhibueril, qua demenlia temeri- infirinitas possct, eoque modo se conjugi congruenter
lalis hincillas Litteras accusare conlendunt, cum aliis aptaret. Quid enim absurdum, imo quid non ctf^nve-
carum locis apertissimc inveniantur divinis praeceptis nientcr futurorum prajiiuntialioni accommodatum, si
isla prohibcri? Unde in illa re gesla de opere filia- Prophcta Dei carnale aliquid lusit, ut eum caperet
rum Lolh narraia isla sunt, noii laudaia. Quaedam affeclus uxoris ; cum ipsum Verbum Dei caro factum
vero eiiuntialo judicio Dei, quacdam tacilo narrari sit, ulhabitarct in nobis {Joan. i, 14)?
oporluit quando promitur quid inde judicaverit
: ut CAPUT XLVIl. — Jam vero fiiio ejus Jacob quod
Deus, inslruatur nostra imperiiia quando autem la- ; pro ingenti crimine quatuor objiciunlur uxores {Gen.
cclur, vel exercealur periiia, ut quod alibi didicimus XXIX et xxx), gencrali pr.TclocuUone purgatur, Quan-
recolamus; vel excutiatur pigrilia, ut quod nondum do enim mos erat, crinicn iioii erat : el nunc proplcr-
uovimus inquiramus. Deus ergo, qiii novit et de ho- ea crimen est, quia mos non esl. Alia cnim sunt pec-
minum opere nialo facere opera bona, gentes quas cata conlra naluram, alia conlra mores, alia conira
voluit, semine propagavit, non Scripturas suas

ex illo praecepta. Quae cum ita sint, quid tandem crimini'?
propler hominum peccala damnavit. Prodidit quippe est , quod de pluribus simul babitis uioribus objici-
ista, non fccit; et cavenda admonuit, non imiianda tiir sancto viro Jacob ? Si naluram consulas, noii la-
pjoposiiit. sciviendi , sed gignendi causa illis mulieribus uteba-

.
CAPUT XLVI. — Mirabili sane impudenUa» Fau- tur : si morem, illo tempore atque in illis terris hoc
6tus Isaac quoque filium Abraha; criminatus est, factilabatur : si praeceptum, nulla lege prohibebatur.
quod Rebcccam, quae uxor erai, sororem finxerit Nunc vero cur crimen est, si quis hoc faciat, nisi quia
(Jd. XXVI, 7). Genus enim Rebeccoe non tacitum est, 61 moribus et legibus hoc non licct? Quoe duo quis-
ci eam per notissimam propinquiiatem sororem ejus quis contempserit , eliamsi tantummodo causa gcne-
fuisse manifestum est (Id. xxiv). Ut autem taceret randi uU possit feminis pluribus, peccat tamen ,
et
uxorcm, quid miruni, aut quid parvum, si imilatus ipsam violat humanam societatem, cui necessaria esl
propagatio filiorum. Sed quia homincs, aliter se Iia-
• Quidamwss., cederet.
* Ajiquol Mss., imptudentia.
' rlerique Mss., vigorem
;:
m LIBER VIGESIMUS SECUNDUS.

rentiir non cx eoriim iiivida cupiditate, qua se volc-
4S0
benlibiis j;im nioribus el Icgibus, iion possunt clole- ;
nisi libidinis niagiiilutiino, banl vcl ;cqiiari, vcl anieponi aposCoIic;c gloria;-, Scd
clari uxoniin inulliludinc
ideo emiit cl pulant iiaberi oiniiino iion poluisso uxo- pcr Evaiigcliiim, qiiod ctiamsi non caslc, lamen annun-
res inullns, nisi flagrantia coiicupisccnti;c carn ilis el tiabaiit ; ul de malo illorum Deus operarciur bonum :
sordidx voluplatis. Comparantes cnim, non alios (juo- sicul ficri potcst ut lionio adconcubitiim non ingrcdia-
lur volunlalc gcncrandi, scd luxuriandi libidinc ra-
nnn aniini vinntein prorsus nossc non possunl, sed,
sicul ail Aposlolus, scmctipsos sibimciip>is (II Cor. pialur; ct lamcn nascatur bomo, bonuin Dci opiis dc
X, 12 ), non inlelligunt. Et qui;i ipsi cliainsi uiiam ba- fccundilale scminum , non dc turpiuidine viliorum.
biicrinr, ad caindem non solo ' gcnerandi officio du- Sicut crgo .vancti Aposloli auditoribus admiranlibus
cli virililer accediinl , sed sxpe coeiindi slininlo victi doctrinam suam condclcctabaiitiir, non aviditale coii-
ciicrviter pcrtrahuntiir ;
qiiasi veracilcr sibi videnlur sequcnd.x' laudis, sed cliarit;ile scminand;c verilatis
conjicore, quam majnrc biijusmodi morbo pcr niult.ns ila sancti Patriarcha; conjugibus excipicntibus scmcn
alii capliventur ,
quando sc vidcnl in una tcmpcran- sunm misccbantur , non concnpiscentia percipicnd;c
liam non possc scrvare. voluptalis, sed providcnlia propagaiid;c succcssionis
CAPUT XLVIII. — Verum nos cis qiii Iianc virtu- ac por hoc ncc illos ambiliosos multitndopopuloruin,
lcm non habcnl, ila de saiictorum virorum moribus ncc illos libidinosos mulliludo facicbat uxorum. Scd
judicium commillcre noii dcbemus, sicul de ciborum quid de viris loquar ,
quibus cxccllcnlissimiim tcsti-
snaviuitc ac saliibrilate judicare fcbrientes non sini- monium divina vocc pcrhibetur, cum ipsas feminas
nuis : potiiisqiie illis ex sanorum sensu el pracceplo satis eluceat nibil aliiul in concubilu appclisse quam
mcdicanlinin', ipiam ex cornm xgritudinis alTcclionc filios? Quippe ubi se ininime parcre vidcrunt, fainu
alimcnta pr;rparamus. Proinde isti si voiunl non f;illas suas dederunt viro siio', ut illas maires facerent
sx atque adumbralx , sed verae ac solidx pudiciti;c rarne, ipsK ficrcnt voluiitalc.
capcre sanitatcm , divince ScripUirx" tanquam libris CAPUT XLIX. — Nam ct illud, quod mcndacissima
mcdicin.ilibus crcdant , non fruslra tam magnnm ho- rriminatione Faustus objecil, babiiissc inlcr se velut
norcm sanctilalis tribiitum quibiisdam viris etiam (|ualnor scorta cerlamcn, qiia^nam cum ad concubiluni
plures uxorcs habcntibus ; nisi qnia fieri polest ul im- rapcrcl, ubi hoc legerilncscio, nisi Ibrte in cordesuo
pcrnlor carnis animus lanta temperanlix poteslate lanquam in libio nefariarum fallaciarum, ubi vcre
pra^polleal, ul genilalis doleclationis molum insitiim ipsc scorlabaiur, sed cum serpcnte illo de quo Apo-
nalura: morlaiiiim cx providenlia gencrandi lcgcs im- stolus timebat Ecclcsiac ,
qiiain virginem castam cu-
positns non perniillat excedcrc Aiioquin possnnt isti, picbat uni viro exliibcre Cbristo , ne sicut Evam de-
malcdici polius calumnialores, quam veridici judices, ccpcral astulia sua , sic et illorum menlcs a Chrisli
eiiam sanctos Apostolos accusare, quod non cbarita- castilale avcrtcndo corrumpcrot (II Cor. ii, 2, 3). Ita
le gchcrandi filios vit* scternsc, sed cupiditalc laudis cnim biiic scrpcnli amici sunl isli, iil eum pra^slilisse
humanx, pnpiilis lam mullis Evangelium pnrdicavc- polius * quam nocnissc contendant. Ipse plane Fauslo
Ncque cnim dceral illis evangelicis patribiis per
rint, pcrsuasit ,
pcctori adulterato falsitatis semina infun-
onmcs Chrisii Ecclcsias fama prKclara lot linguis lau- dens , ui has male concepias calumnias orc immun-
danlibus comparala : inio vero tanta aderat, iil m.ijor dissinio I
arercl, ct stilo audacissimo etiam memorix
hominibiis ab bominibus honor et gloria dcferri non conimcndaret. NuIIa enim ancillarum virum Jacob ab
debcal. Ilanc in Ecclcsia gloriam pcrversa volunlate altcra rapnil, nulla dc illius coiicubilu cum altera li-
Simon perditus concupivit, qiiando ab eis pecunia vo- tigavit. Idco niagis ordo crat ,
quia libido non erat;
luil c.necus cmcrc quod illi divina gratia eademque
,
ct tanto firmiiis scrvabantur conjugalis polestatis jura,
graiuita mcrucrunl {Act. viii, 18-20). Hujus avidus qiianto castius vitabatur carnalis cupiditalis injuria.
glorise fuisse iiitelligitur, quem se volcntem scqui Do- Quod cnim cl ab uxore conducitiir , ibi vcra nostra
Hiinus in Evangelio revocat diceiis : Vulpei foveas fia- m:inifcslatur asscrtio , ibi pro se adversus malcdicta
benl^ et volucre$ cceli diversoria ; Filius autem hominis Manicbxoriim ipsa veritas clamat. Quid enim opus
non habet ubi caput reclinet {MaUh. vm, 20). Videbat crat ul cum allcra condiicerct, nisi quia ordo alicrius
ciiim euin dolosa simulatione tcncbrosum ct venlosa cral cam inaiiius intrarct?Nequc enim ad Liam
iit ad
clalione jactaium , non habere fidei locum nbi se in- nunquam accossissct ^, nisi eum conduxissct scd :
ciinantcm doctorem hiimilitatis exciperct; quia in di- ulique jusiis ad eam vicibus accedcbat, de qua tot fi-
stipiiblu Christi non illius graliam, scd suam gloriam lios procreaveral, et cui obedierat nt etiam de ancilla
rcqiiircbal. Iloc amore glori.TC corrupli cranl, quos procrearct,et de qua postea non conducenteprocrea-
Paulus apostoliis nolat, ijiiod per invidiam el conten-
tionein non casle Chrislum annuntiarcnt : quibus ta-
valicanus codex, aposlolicce grnticB. Alil qiiidam Mss.
men prxdicantibus gaudet A postolus (P/»i/ip|). i, 15-
'
apostolica; doctrincc.
18), sciens lieri posse ut diim illi sectantur biimana; > lx)v., dedenmt viris sids. F.diti aulcm alii et Mss., de-
gloriae cupidiialcm tamen his audiiis fidclcs nasce- .lerunt viro suo. Itaqiie quod seiiuiiur, facerent, respicil
,
ijisas uxores dederuul. qua

» homini.
llic a|iud lx)V. aiidiUir,
• Sic melioros Nss. At edili , mn solum. • Am., seque cnim ad ulium nunquam accessisse'.. F.r. ct
• Edili Am. fx. el pleriqiie Mss. et prwceplo medicanw.e l.ov., ycque emn ad altain tuiquum accessisset. casliganiur
SoiiuuUi, et prcecepto medtcamina exVlss.
, . ,
iZ\ CONTR.V KAUSTLM MAN ICII.n M, S AUCUSTINI i»

Scd liiiic U;icli<;l nnfloni li;i!)r.b:\l iri ordiiic iil (cni qiia iiiarcs cl lemin;e lihcrornm prnrrcand >-
vil. ,
inaiicrcl cimi viro : Itiiic |K;iies (:;imi polcsbs iila ei;ii, ruiii c.insa copnlanlur, lioc criineii inaximuni de-
Jc qua pcr Aposlolun» vox ccrlc Novi Teslainenli piil:irel.
iion lacuil, diccns, Similiter ct vir non hubct polettutcm CAPUT Ll. — Nuiicjam dcfcnsis Patrl;ircha; mo-
vu corporis, scd niulier. Idco jani cuin sororc pacla ribus, rcriilaloqiic crimine qnod ncfarius crror objc-
cral, cni facila dchilrix carn Iranslegarclad dclntorcrn cit de libcio ut possnrnus mysteriorurn sccrela
'
, ,
suiiin. Nain lioc noniinc id appcllal Aposiolus : Uxo- rimcmur, pnlseinusqiic fidci pietate, tit nohis apcria-
inqnit, nV dcbilum reddut I Cor. vii, 4, 5). Cui tur a Doniino quid rcrnm figuravcrint qiialnor isLc
T i, ( ,
crgo vir dcliitor crat ,

jain acccpcrat a sororc qnod tixorcs Jacob, qnarnm dua: libcrx dii.'c ancilhc , fnc-
elcgorat voliinlatc , ut ci darct quod liabcbat in po- runl. Videmtis cnim Apostolum , in libera cl ancilh
»cslalc. quas liahuit .Abruham , duo Testamcnla intelligeie
CAPUT L. — Ilic vcro illc, qucm F:>uslns tanquam {Galul. IV, 22-24 ) : scd ibi in una el una facilius ap-
iinpudicum clausis vcl polius cxslinclis oculis crimi- paret quod dicilur; hic autem duu; sunt cl dure.
natur, si coiicupiscciili;fi non jnsliiiic scrvns cssct Deinde ihi ancill.c filiiis exhaeredatnr, liic vero aneil-
iioiinc pcr totum dicm in voliiplatcni illius nodis hirum (ilii siniul curn (iliis libcrarum tcrnm [iroinis-
a;stuarct ,
qua crat cum pulcliriorc cubiturus : quam sionis accipinnl : undc hic procul dubio aliiinid ;iliiid
rerle amplins diligcbat , el pro qua bis scptena- signincalur.
rium annorum laborcin graluitum pcndcrat? Cnin

* . CAPUT LII. — Quanquam enim diias lihcras
crgo jam dic pcracto in cjus irct amplcxus qnando , iixorcs Jacob ad Novuin Teslamcntnm, qno in lihcr-
indc averlcrctiir, si talis esscl, qualcni Manichxi ni- l:itcm vorati snmus, existimem perlincre, non laincii
Iiil inlclligcntcs opinanlur? Nonnc plaeilo conlom- frnslra dnx sunt : nisi forie quia (id quod in Scriptn-
plo mulicrum , inlraret potius ad speciosam suam , ris adverlictinvcniri potesl)du3e vit;c nobisin Cliristi
qnsc illi noclcin ipsam, iion solum conjugis morc, ve- corpore pra;dicaniur ; una tcmporalis in qaa labora-
rnm cliam ordinis jiire debebal? Uterctur polius ipsc mus , alia aeterna in qiia dclcf taiioncm Dei contcm-
polesiate maiilali, quia ct uxor non hubct potcslalcm plabimur. Islam Dominns passione , illam resurrc-
eorporis sui, scd vir; ct pro co lunc servitulis illarum ctione dcclaravit. Admoncnt nos ad hoc inlclligcndum
vicissiiudo faeiebat : conjiigali crgo poleslate multo illarum etiam nomina feminanim. Dictinl enim qnod
vincibilius ulcrelur, si formrc dcsiderio vinceretur. Lia inlerpretatur Laborans , Rachcl autem Visuni
Bed 00 meliorcs feminac invenircntur, si illoe pro filiis principium, sive Verbum cx quo videtur principium.
concipiendis, ipsc aulem pro concubitus sui voluptaie Aclio crgo humanse mortalisque vil.T, in qiia vivimiis
«•crlaret. llaquc vir lenipcrantissimus , et plane vir, ex fide , mulla lahoriosa opcra facicntcs , incerli quo
qnia tam virilili-r feminis utcbatur, iit delectalioni cxiiu proveniant ad utilitatcm eoriim quibns consulerc
carnali non snbjicerclur, sed dominarclur , magis voliimus , ipsa est Lia prior uxor Jacob : ac per lioc
quid dcberc! ,
qnam quid ei dcbcrelur allcndil; nec ct infirmis ocnlis fuisse commemoratur. Cogitationcs
ad propriain volnptatcm sua potcstatc abiiti voluil, enim morlalium limidac , ct incertac providentiae iio-
scd iiiius dcbiii reddilor quam exacior esse maluit. sir;ic (Sap. ix, 14). Spes vero lelcrnre contcmplationis
Unde conscquens cral ul ci reddcret ,
quam pro sc Dci , habcns ccrlam et delectabilem inlelligonliain
id accipere illa cui dcbebalur clcgit : quo earum pla- vcritalis , i|)sa est Raclrcl : unde etiam dicitur boni
cito pacioquc comperto, cum repentc atque inopinaie facie , ct pnlchra specie. Hanc enim amat omnis pio
a pulcherrima conjuge rcvocarelur, et ad minus studiosus, et propter hanc scrvil gralinc Dci, qna pcc-
decoram vocarclur, non ira excanduit non tristitia , cala nostra , clsi fncrint sicut plia-nrcium ,
tanf|iiain
nubilatus esl, non enervilcr blandus, ul sibi polius nix dealhantur *

(
Isai. i , 18 ) : Lab;in qnippc intcr-
Rachel noctcm rcdderet, iiiter ambas salegit sed ma- : prctalur Dealbatio, cui servivit Jacob propter Rachel
vitus justus ct providus pater, cum illas prolis curani {Gen. xxix, 17, 50). Neque enim se quisquam con-
gerere viderct, cl ipsc nihil aliud de concubilu qu»- vcrlit sub gratia remissionis peccatorum servire ju-
rcrct, carum voUintati oblemperandum jndicavit, quac stitiae , nisi ut quieie vival in verbo ex quo vidclur
sihi singiilalim filios oplabant ; suae * nihil minui, cui principium , quod est Deus : ergo propler Rachcl
ainb;e pariebant. Tanquam diccrct: Yobis inier vos , non propter Liain *. Nam quis tandem amavcril ii>
ul vultis , cedite atquc concedile quccnam vestrum opcribus justilioelaborem aciionum atquepassionuiii ?
(iat mater cgo (|uid conlcndam , quando sive hinc

: Qais eam vilam propter scipsam cxpetiverit? sicut .-
sivc iiide nascenti non erit alius pater? Hanc profecto ncc Jacob Liam sed tamen : sihi nocte supposiiain f
inodcstiam, hanc concupiscentioe coercitionem , et in in usum generandi amplexus et fecunditatem cjus
commixlione corporum conjugalinm solum appetitum expertus est. Dominus enim eam quia per seipsam ,
po.îcriiatis humanrc, ut erat acutus Faustus, in illis diligi non poterat, primo ul ad Rachel perveniretur,
Liilcris ct inteUigeret et laudaret, nisi ejus ingenium tolerari fecit, deinde propter filios commendavit. Ita
dclestabili secta dcpravatnm, el quid reprehenderel » Lov., de libro. verius edili alii et Mss., de libero, id
qiixrerel , et unam nuplialis convenlionis honesta- est pro|;ria sponle.
« Lov., dcalbabuntnr
8 Hic in excusis additum, scrtifMr
; quod
vcrbum abest a
» sic Am. Er. el »)lurosMss. At Lov.MsseptenQrum.
* Er. I.ugd. et Ven. lialient, sibi. M. Mss.
, ,
153 LIBER VIGKSIMUS SKCU.NDIIS. 434

vcro utiusqiiisqiic ulilis Doi servus , sub dcalbalionis Ardor crgo islc ad id valcal, ut ordo non rccusclur
pcccatonim suoruu) gratia constilutus ,
quiil aliud iu sed polius tolorelur; siue quo iion potosi ad id pcr-
sua convcrsiouc ' niedilalus csl ,
quid aliud conio veniri, quod tanto ardorc diligitiir. Cuni autein pcr-
gcstavil, quid aliud ndaniavil, nisi doctrinam sapicii* vontum fuerit , simul liabcbitur in lioc s.tcuIo , iion
tiaD^Quam plerique sc adepluros et pcrcopluros pu- sohim speciosa intolligenlia , sed eliam laboriosa jii-
laiil slalim ut se in sopiem pntceplis logi» exorcuo- slilia. Quamlibot eniin acute sinccrilorqiie ccrnalur a
rint , (\ux sunt de dileclionc proximi , nc cuii|uam inortalibus incommulabile boiium, adliiio corpus qiiol
liomini nocoaiur; id csl , Honora palrcm el matrem , corrumpilur aggraval animam , et dcpriniil icin-na
Non mcechaberis , Non occides , Non furaberis , Non iiihabilalio scnsum muita cogitantcm {Sap. ix, 15).
falsum testimonium dices , Non concupisces uxorcm A(l iiiuiin ergo lcndciidum, scd proptcr lioc mulia fo-
proximi, Non concupisccs rcm proximi ( Esod. xx, 12- rond.i siint.
47) : quibus quantum potucrit observatis, posiea- CAPUT LIV. — Ilaquo dii.x^ siiiil uxoros Jacob li-
quani liomini pro concupita et sperata pulclicrrima bor.nc : ambai quippc suiil fili;c rcmissionis pcccato-
dclcctatinnc doctrinae, pcr tcntalioncs varias ,
quasi ruin , lioc cst dcalbalionis quod csl Laban. Vcrum-
,
j)or liujiiss.TCuli noclem, toleranlia laboris adli;vsorii, laiiicn una anialur , ct allora lolcralur. Sed qiia;
volut pro Uacliel Lia iiiopiiiala coiijuncta sil ; cl liaiic toKralur, ipsa prius ct uberiug recutidaHir, ut si non
siislinel ut ad illam pcrveniat, si perseverantcr amat, proptersc ipsam, cerle propicr filios diiigalur. Labor
accc|)tis aliis septem pra'Coptis : ac si dicatur ci, Scrvi cnim justorum maximum frucluiii habcl in cis qiios
atios scplem annos pro Raclicl ; ut sil ^ paupcr spiiilu, regiio Dci gcnorant , inter luullas lciilaliones cl iri-
iiiilis , lugcns , csuriens siticnsque juslitiam , iuiseri- bulationcs pr.Todicaudo Evangeliuiu ; cl cos pioplcr
c<irs , mundicors, p.icificus (.Va»/i. v , 3-9). \cllct quos sunl iii laboribus abundantius , iii plagis supra
enim liomo, si fieri posscl, sine ulla lolcraulia labo- modum, in morlibus sxpius (11 Cor. xi, 25), propler
ris, quai iii agendo palieudoque amplecteiida cst, quos habcnl foris pugn;is, inlus timorcs {Id. vii, 5),
statim ad pulchra; alquc pcrfccuu sapientiit dclicias gaudium et coronain stiam vocant {Pliilipp. iv, 1 ).
perveiiirc : sed hoc non polcst in torra niorienliiim. Nascuntiir atitcni ois facilius alqiic copiosius ex illo
Hoc cnim vidclur signilicare quod dictum csl ad scrmone fidoi quo prcdicant Cliristum
, , crucifixtiin
Jacob , Non esl morit in loco nostro , «/ minor nubat (ICor. 1,23), ct qtiidquid luimanitalis cjus ciiius
prius quam luajor ( Ccn. xxix , 27 , 2G ). Quia non liuinana cogilatioiic porcipilur, ct iiifirinos ctiam Liixi
a!)surdo major appcllatur, qu;e temporo prior cst. non portmb;it. Raclicl aulcm clara aspcctu ,
ociilos
Trior est autem in rccta hominis cruditione labor mcntc exccdil Deo ( II Cor. v, 13 ), et vidot in prin-
opcrandi qux jusla sunt ,
quain voluplas iiitclligendi cipio Vcrbum Deum apud Deum {Joan. i, 1 ), cl vull
quan vcra suiit. pTrere,clnon polcsl; quia gencralioncm cjus quis
CAPUT LIII. — Ad hoc valet quod scriplum cst cnarrabit (/sflf. liii , 8)? Proindc vila qtiae sludio
Concupisli sapicntiam, serva mandata, ct Domintis pra:- conlomplationis coinpclil, ul ca qticc cariii siinl invi-
bet illam tibi {Eccti. i, 33). .Mandala iiliquc ad jusli- sibilia , non infirmis ocuiis inenlis, pcr oa qu;c facta
tiam peitinciilia : jiistiliam autem qux cx fidc esi, sunt, intellocla coiiSjiiciat, el sempilernain Dci virlu-
qii.T inicr tentationum incerla versaiur , ut pie cre- lom ac diviiiitatcm inoflâbiliter cernal {Rom. i, 20),
dondo quod nondum inieliigit, eliain intclligcnliae vacare vult ab omni nogotio , et ideo stcrilis. Aflc-
mcritiini con<;equatur. Quantum enim valet ,
qiind clando quippc otium ,
quo sludia contcmplalioiiis
niodo commcmoravi cssc scriptum, Concupisti sapien- ignescunt, non contcinporalur infiruiilali hominum ,
liam,serva mandata; el Dominus prwbet illani tibi; tan- qui in variis prcssuris sibi desiderant subveniri. Scd
Inni ol illud valere arbitror, Sisi credideritis, non inlelli' qiiia et ip.sa procreaiidi cliaritatc inardescit (viilt
geiis (
Isai. vii , 9 ) : ut justitia ad fidcm, ad sapienliam eiiim docere quod novil, neque cum invidia tabc-
vero intelligciilia pertinerc monstrelur, Proindc in scente iter Iiabere [i'ap. vi, videt sororem la-
25] ),
liis qui flagrant ingenli amore perspicu;e veritatis , bore agcndi alque paticndi filiis abundanlem ; el
non est improbandum studium, sed ad ordinem rcvo- dolet potius currere bomines ad cam virlir.cm, fiii;i
cindum , ut a Odc incipiat , et bonis luoribus nitalur corum infirmitatibus neiessiialibusiac coiisnlilur,
peivonirc qno tendit. In eo quippe quod versatur *
qiiam ad illam unde divinum et iiiconiinulabile ali-
Tirtus est laboriosa : in eo vcro quod appetit , lumi- quid discitur. Ilic dolor liguratus videtur in co qiiod
nosa sapientia. Quid opus cst , inquil , crcdcrc ,
quod scriptum est, Et zelavit Rachel sororem suam {Cen.
non mihi ostenditur manifestum ? Aliquod vcrbum purusque
XXX, 1 ). Proinde, quia liqiiidiis iiitellectus
prome quo vidcam rerum omnium principium. Id
suhsiantia qucc corpus non ac per boc ad
,
de illa cst,
enim est in quod maxirae ac primitus inardoscit , si
vcrbis cariie edilis ex-
carnis sensum non pcrlinct ,
veri studiosus est aniiuus ralionalis : cui respondca-

priini non potcst ; cligitdoclrina sapicnti;c per qiias-
Inr, Pulchriim esl quideni quod desideras etamari di-
libcl corporcas imagines cl similitudincs utcuroqiu!
giiissimum ; scd prius nubit Lia , et posica Rachcl.
cogilanda insinuare divina ,
quain ab officio talia do-
• Am. Er. cl plerique Mss., cmversalione. Corruple. condi cessare : sicut elcgit Racliel ex viro suo et an-
• Apud Er. Lui^d. von. U)\., sis. M.
cilla susciperc libcros, quam sinc filiis oinnino rema-
• \m.,quoversalur. vaticaniis unus codex, quod adver-
$atur. Alii Mss. cum Ani. ct ET.,quodvcrsatur. ncrc. Bala quippc iulcrprclari dicilur liivotcrata :
I
,
435 CONTIIA FAUSTUM MANU UjVAAI, S, AUCUSTFM 43«
Itaiic liabiiil aiicillam Haclicl. Dc vclcrc (|"ip|ie viia intclli;;am famam bonani : non cani quoe conrcrliir,
carnalihussciisihiisdcclila coriicii;:ccoiu:ilaiiHir ' iina- f iiin I.Midanl lioinincm paiici justi alqiic sapicntcs ;
giiics , cliani ciini aliiiuid dc spiiiluali cl incoimiiu- bcd ilhini popularciii ,

qiia cliam major ct clarior no-
|
taliili stihslaiilia diviiiilalis audiliir. lilia coinparalur : non ipsa pcr sese cxpctenda , sed
CAIUiT LV. — Siiscipil cl Lia de ancilla sua fi- inlcntioiii boiionim ,
qua geiicri hiimano consuliirit,
lios , ainorc lial)cnd;c numcrosioris prolis acccnsa. pcrnccessaria. Undc dicil Aposloliis, Oporlct eiiam
Invcniinus aulcni Zclph:im cjiis anciliain inUTprclari lestimoninm habere bonum ab eis qui forit suiit (]Tini.
Oi liians. Quaproiilcr in pra;dicalioncm fidci eviui- III , 7) : qiii licct parurnsapiant, rcddunt tamcn plc-
gelicae quorum os liial cl cor non liial. ciim in Scri- rumque labori eorum ,
pcr qiios sibi consulitur, ct
advcrlcriimis li;cc iiitclli|îiur ancilla Lix'. splendorcm laudis et odorem bonx opinionis.
pluris , , N<,'C
Scriplum csl cnim dc qiiibusdain : Populus hk labiis ad islam gloriam popiilarem primi pcrvcniunt corum
me lionorat;cur autein corum longe etl a me {Isai. qiii sunt in Ecclesia , nisi quicumque in aclionurn pe-
XXIX, 13). Kl lalibiis Aposloliis dicit : 0"» prwdicut liculis et labore versantur. Projacrea Lia; filius mala
non furandum ,
furaris ;
qui dicis non aduUerandum , mandragorica invcnit , exicns iii agrum , id csl, ho-
adulteras ( Rom. ii , 21 , 22). Ycrumlamcn iil cliam iifslc ambulans ad cos qui foris sunt : doclrina vcro
per lianc condllionalcm * libera illa uxor Jacob la- illa sapicnlia; ,
qiia; a vulgi slrepito remotissima , in
borans lilios b;Bredcs regni suscipial , ideo Dominus contcmplationc vcrilalis dulci deleclatione defigilur,
dlcit : Qua; dicunt facite ; quce autem faciunt ,
facere hanc popularem gloriam quantidamcumque non as-
nolite {Maltli. xxiii , 3). Unde in labore vinculorum scqucrclur, nisi pcr eos qiii in mcdiis turbis agcndo
vila aposlolica , Sive , inquit, occasione, sive verilate ac siiadcndo populis pracsunl , non ut prrcsint , sed
Cliristus annuntielur, et in lioc gaudeo , sed et gaudebo ut proiint : quia dum isti acluosi cl ncgotiosi homi-
{Philipp. 1,18): tanquam cl ancilla pariente dc prole ncs, pcr quos multitudinis administraiur utilitas , ct
niimcrosiore Uciala. qiiorum auctoritas populis chara est, tcslimonium per-

C.APUT LVI. — Est vero quidam Ux fctus ex hibcnt etiam vitoe propter sludium conquircndae el
beneficio Racbcl edilus , cum virum suum secum de- coiilemplandic vcritalis oliosj!, quodam modo mala
bita nocte cubiturum, acceplis a filio Lioe maiuirago- mandragorica per Liam perveniunl ad Rachcl. Ad
ricls malis , cum sorore cubare permiltit '. De boc ipsam vero Liam per filium primogcnilum , id est,
autem pomi genere opinari quosdam scio quod ac- , per honorem fecunditalis cjiis, in qua esl omnis fru-
ceplum in escam sterilibus feminis fecundiialcm parit; clus laboriosoe atque inter incerla tenlationum peri-
ac per hoc putant omni modo inslilisse Rachcl ut , clitantis aclionis : quam pleriqiie bono ingenio praediti
hoc a filio sororis acciperel cupiditate pariendi :

sludioque flagrantes, quamvis idonei rcgcndis populis
quod ego non arbitrarer , nec si tunc concepisset \ e^se pussinl , tamen vilant propler turbulcntas occu-
Nunc veio cum posl Liic duos alios ab illa nocie par- pationes, cl in doctrinac olium toto pcclore, tanquam
lus, Doininus eain prole donaverit , nihil est cur de speciosne ' Racbel feruntur amplexura.
mandragora tale aliquid suspicemur, quale in nuUa CAPUT LVIL — Sedquia bonum est ut eliam hxc
femina experli sumns. Dicam ergo quid sentiam :
viia laiius innolescens popularem gloriam mereatur,
dicenl binc forie mcliora docliores. Cum enim liKC
injuslum est auiem ut eam consequatur, si amato-
mala ipse vidissem , ct propter istum ipsum sacra rcm suum adminislrandis ecclesiasticis curis aplum
leciionis locum id milii obtigisse
gratularer ( rara ct idoncum in otio detinct nec gubernationi com- ,
cniin res csl) naluram eorum ,

diligenter, quanlum munis ulililalis impertit ;
proplerea Lia sorori
potui perscrutalus sum

,
non aliqua a communi :
su:K dicit, Parum est tibi quod virum meum accepisii
sensu rcnioliore scienlia. qnae docet virtutes radicum insuper et mandragorica filii mei vis accipere ? Pcr
ot potcstatcs herbariim; sed quantum
mihi el cuilibcl unum virum signilicans eos omnes qui cuin sint
olfactus el guslus.
liomini renuntiabat visus , et ,
agendi virtute babiles, ct digni quibus regiraen Ec-
suaveolenlem sa-
Proinde rcm comperi pulchram et ,
clcsioe committalur ad dispensandum illi fidei sacra-
pore autem insipido : et ideo cur eam mulier tani-

menlum, accensi ' studio doctiinac aique indagandoe
opere concupiverit , ignorarc me falcor ,
nisi forle
ci contcraplanda; sapienlisc, se ab omnibus actioniim
et odoris jucundilatem. Cur
proptcr pomi raritalem , niolesliis removerc, atque in otio disccndi ac docendi
vero ipsam rem gestam sancia Scrlptura lacere no- condere volunt. Ita ergo diclum est, Parum esl tibi
muliercularum
luerit , qu3c non utique talia desideria quod accepisti virum meum , insiiper et mandragorica
curaret, aliquid in Parum
nobis pro magno insinuare nisi
filii mei vis accrpere ? ac si diccretur, est qiiod
magnum commonerct nihil amplius

eis quacrere ,
homines ad laborem rerum gerendarum necessarios
conjicere valeo ,
quam quod ex communi scnsu
illo
in otio deiinei vita studiorum *, insiiper et popularem
mihi suggerilur, ut illo mandr.ngorico pomo figurari gloriam requiril?

CAPUT LVIII. Proinde ut eam jusle comparet,
« Mss. babent, cogitanlur.
omnes prope
* lx)v., conditionem. At Am. Er. et noslvi omnes Mss.,
ApudLHgd. Ven., t««<jfHaniwispmos(P. M.
»
eonditionalem : iniellige, ancillam Os hiantem. fidei 40"
» Ain. Er. el noslri Mss., cubilare pernutttt.
»Apud Er'. lAigd. ven. l.ov., ad dispensandum
cramentum : illi accensi, ctc. M.
* sola Erasmiana edilio, quod ego quoque arbitrarer, si
3 Aliquoi Mss., rila studiosorum.
tmc concepissct.
,
«7 LIBER VIGESIMUS SECU.NDLS. m

impcrlil Raclicl virum sorori SU3C illa iiocle : ul sci- nem peihibel justiu;e lc timoninm : quamvis iiiter
liccl (iiii virlulc laboriosa regimiiii populorum accom- Sodomilas pic casleque versaius, hospitalilaiis ctiani
modaii suni, eiiamsi scienli» vacare delegerani mcrilis commendalus, ab illius lcrrx- inccndio libcr
suscipianl expericnliam lenlalionum curarunviiie ratus sit, el ejus posleris tcrra possessionis '
proplcr
sarcinam pro ulililalc comniuni : nc ipsa doclriiia Abraham, qiii palrinis cjiis fiicrat, dono Dci data sit
sapientix , cui vacare slaluerunl , blaspliemelnr, ne- (Cen. xix). Il;ec nobis niciila in iliis Libris laiulanda
que adipiscalur ab imperilioribiis populis cxislima- pr> ponuntur, non ebricias, noii incestiis (i^cKr. ii, *.)):
lioncm bonam ,
quod illa poma signilicant , ct qnoil scd ciim hominis ejiisdcin ct rcclc faclum ct pvcca-
necessarium esl :id cxliorlalionem discentium. Sod tum scriptum invenimits, aliud insiinialur imitaiidiim,
plane ul lianc curain suscipiaiit , vl cogunlur. Salis aliiid prxcavcndiim. Porro si pcccaliini Loih, ciii
el Iioc sigiiificatiim csl , quod cum venirct de agio pcrhibiiiim est, aiilciiuam pcccarct, jiisliliic lcstiiiio-
Jarol), occurrit ei Lia , cuinque dctinens ait : Ad me niuin (Sap. x, G), non niodo iion dccolorat divinilnlcm
intrttbii ; cnudnxi eiiim le pro maiidriigoris filii mei Dei vel scripturx illius vcriiatem, vcrum ctiam laii-
(Geii. XXX, ii-16). Tanquam diccrcl : Doctrin.-c qiiam daiidam diiigcndamqiio commendat, qiiod tanqiiani
diligis vis cnnferri bonain opiiiionem ? iioli dcrngci c spcculi fidelis nitor, :«di!iolaruiii sibi pcrsonarum noii
officio mii lalioreni. Uxc in Ecclesîa gcri ,

quis:;iiis solum qux pulchra atqiic intcgra , vcrum ct/am qiix
.iilverteril , ccriiit. Expcriinur in cxcmplis, qiioil iii- doformia viiiosaqiic sint, indical ; quanlo niagis fa-
leilitîuniis in libris. Qiiis non vidcal Iioc gcri loln clum Jud;c , quod cum sua nuru concnbuil ( Gen.
oibo lcrrarum , venire liomincs '
ex opcrihus s;KCiili xxxviii, 15 18), niliil omniiio affcrl, undc aucloritas
ct irc in olium cognosccndê cl coiitoiii|)laiida: vcri- saiicia culpcliir : qux in illis Libris fuiidala pcrsi-
l:itis , tanquam in amplexum Raclicl; el excipi dc slens,non tanlum paiicissimorum Manich.xorum ca-
ti-ansvcrso ecclesiastica noccssilale, alque ordinari in lumniosas argutias, vcrum ctiam gcntiiium lol lanlo-
l.iborem, tanqiiam Lia diccnlc, Ad me intrabis ? Ou\- rumque populorum horreiidas inimicilias divino jurc
liiis ca»te niyslerium Dei dispcnsaiitibus , ul in nocto coiitemnil, quos pcne jam tolos a nefaria superstitionc
liiijiis s:cculi filios gencrcnt fidei , laudalur a populis simnlacroruni, ad unius Dci veri cullum chrisliano
cliam illa vita , cujus amorc convcrsi spcni sxculi impcrio subjiigavii, cdomilo orhc lcrrariim, non vio-
rcliquerunl , el ex cujus professiono ad miscricor- leniia bcllici ccrtaminis, êd iii\irt;c polcnlia verita-
diam regeiid.e plcbis assumpti sunt. Id enini agniit tis?Ubi cnim Littcrarum iilariim laudalus csl Judas?
in omnibus laboribus suis , ul illa professio quo sc Qiiid dc illo boni Scriplura illa lcslala est, nisi quod
converterant ,
quia lales reclores populis dedit , lain prophctia Chrisli, qni ex cjus tribn prxnuiiliabatur
tius ct clarius glorificetiir, tanquam Jacob non recu- in carnc vcnlurus, bcnediclionc palris sui prx cxtcris
sante noctem Lia: , ul Rachcl pomis siiavcolenlibus commcndatus eminuit (Id. xlix, 8-12)?
et ciare nilcntibus potialur : qu.x aliquaiido el ipsa ,

CAPUT LXI. — Ciclcrum ad id ,
quod ciini Fau-
pntslante misericordia Dei, per se ipsam parll, stus fornicalum commomoravii, addimus nos aliud,
vix tandcm qiiidem; qiiia perrarum esl ut , In princi- qiiod fralrem suuin Joscpii in ^gyptum veiididit
pio erat \ erbum , et Verbum erat apud Dcum, et Deus (/(/. xxxvii, 2C-28). Nuniquid cujusiiuam mcmbra di-
eral Verbitin {Joan. i, I), et quidijnid de liac re pic storta depravant iucem, qux cuncla dcmonslral? Sic
sapienterque dicilur, sinc phanUismalc carnalis cogi- iicc cnjuspiam malefacta malam Scripluram faciunl,
taliunis el saliibriter vel ex partc capiatiir. (|iia prodenle lcgcnlibus innotescunt. Consulta qiiippc
CAPUT LIX. — Haec de tribiis pali ibus, Abraham, xtcriia Icx iila, qux ordincm naturalem conservari
Isaac , et Jacob, quoriim se Dcum appcllari voluit jnbct, pertiirbari vciat, non iiisi propagationis causa
Deus, quem catholica Ecclesia colit, adversus Fau- slaiuit homiiiis cr.ncubiium fieri, ct lioc non nisi so-
sti calumnias dicta sufrecerint. De quorum irium ho- cialitcr ordinalo connubio, quod non pervertal vincu-
ramum meritis aique pietate, el longe rcmota a ju- Inm pacis : el ideo prosiilutio fcminarum , non ad
dicio carnalium alliludine propheli.T , noii est iiunc siibsliliiendam prolom, sed ad saiiaiulam libidincm
disserendl lociis : lanlum ab lii« criminibus ,
quibiis liroposilarum , diviiia alqiic a loiiia lcgo daiiiiialiir,
eos inalcdica cl veritalis iiiimica lingua piilsavit, de- Omncm quippcdehonestat cmpiorem turpiludo veiia-
fendcndi fiierunt * in hoc prxsenli opcre nostro; ne lis : ac pcr hoc Judas clsi graviiis peccassct, si nurum
conlra Scripluras sanctas et salubrcs aliquid sibi di- sciens cum ca concumbere voluisset ( si cnim vir cl
ccre vidcrentur, (|ui eas perversa et adversa mcnie uxor, siriit Dominiis dicil, non jam duo, sed uim caro
legerunt, dura pctulaniibus conviciis inseclanlur eos, cst ( Mutlh. XIV, ), non aliter iiiirus cst depiilanda
i|ui illic cuin tanlo lionore prjcdicantur. (|uam filia ) ; tamen eum, qu;iiiliim in ipso crat, dc-
CAI'Ur LX. — Caclcruin Lolhfralcr, id csl consan- formiler cum nicrclricc cubassc non dubium cst. Al
giiiihus Alirahx, nequaquam istis coniparandus est, illa qux socerum fofollit, non c;irnis cjus coiicupiscen-
dc quibus Deus dicit, Ego sum Deus Abraliam, et Deus lia, nec merctricix mcrcedis cupidilalc peccavit : scd
Isaac, et Deus Jacob (Exod. iii, 6) ; nec in corum nu-
nuTO deputandus, quibus illa Scriptura usquc iii fi- ' I.ov., terra promisMoni.s. vorlus odili ;ilii ol rtTeoinii.}
Mss., Jerirt possessidiiis. Forlo aild.-iKium, .si/o;. l)o loiia
' >io Mss. Fdiii vero, venire omiics. qu:L' |)OsU'ris li»lli , Mo»l)iiis N'ilicol ;il(|iio Auiiiioiulis iu
* AiulF.r. l.iigd. ven. \.i>\., fucrant. M. 1'osscssiouoiii •lata <'3t, dicilur in DouloroiiDiuii laj' 2.
,
459 C()NTI\A FAISTUM MANICIIIIM. S. AUGUSTINI 4i0

vx ipso saiigiiinc proI'Tn rcquircn^, cx quo tluol)US cuin sua nuru concubuil, inl i duodccim Patriarciias
jmn (ralril»us nupla, lcrlio f|UO(|iic dcncgMlo lialicrc compiitatur ( Gcn. xxxv, 22-20). Quid enim, cl illi;
iKin poluit •, palri coriim soccro siio fclaiKliiin corpus Jiidas, qui I)(iminum tradidil, iionne inlcr diiodccim
riamlc subjccil, pigiiorc iiicrccdis acccplo, (|uoil non Aposlolos niimcratiis cst, cl ciim eis unus cx cis 'm\
ad ornaincnluin, scd ail tcsrnnoiiiinn rcscrvavit. Mc- [•ricdicandiim Lvaiigclium diaboliis missiis csl (Mallli.
lius qiiidcin sinc liliis rcmancrcl, qiiam siiic jiirc X, 2 ">, ct Joan. vi, 71, 72j ? Scd adhuc rcspoiKlciil cl
iiialriinonii inalcr ficrcl : Iniigc laiiicn a!ia inlcnlionc diciint : Illc post lalu facinus laqiico buo pcrcmplus cl
peccavit, quod filiis sui* patrcin providit soccrum Apostolorum iiumcro cxcmptus cst {Malth. xxvii, 5);
siiiiin, quam si ciimi silii roiirii[ti-sct .idullcriim. Dcni- islc aiitcm pnsl liaiic tiirpiludiiicm, inlcr fralrcs siios
(luc cum jiissii cjiis priKliKcrcliir ad morlcm, ct viral) illo patrc, cui lam inagnum tcsiini(iiiium I)cus (ii-r-
^'am, monilc, atqiic anniilum proliilissct, dicciis ab co liibct, praxipue bcncdictus ct su(>cr omncs land.itns
sc gravidatam, cujus pignora illa cssenl ; ubi ca quae cst {Gen. xi.ix, 8 12). Qiiinimo binc cxprcssius appa-
dedcral illc cogiiovit, islam magis quam sc jiislilica- rcl, noii ad ipsuin, sed ad Cbrisluni, qiii ex cjus tribu
lam cssc rcspondit, quod ci filium suum maritum con- pianiiiitiabatur in carnc vcnlnnis, illam pcrlincrc
jungcrc noliiissct; qua dcstilulionc compulsa, illo prophetiam : et idco magis flagiiium ejus divinaScri-
inodo polius (luam nullo modo postcritalcm, non plura taccrc non debuit, sicut non tacuit, ul in vcrbis
alinndc quam ab cadcm stirpc conquircrct. In qua |)alris cjiis, qiiibus post illud dcdccus ita laudatur,
scntcntia, non eam justilicatam, scd cam magis qiiam quia ipse non agnoscitur, alius rcquiratur.
se juslificatam diccns, ncc ipsam laudavit, sed in sui CAPUT LXIV. — Quanquain Fauslus denle malc-
comparationc prscposuil ; dcsidcrium sciliccl liabcndai dico lioc ipsum inlclligatur mordcrc voluisse, qiiod
prolis, quo ducla illa sc socero supposucral, miiius Chrislus a nobis cx cjiis Iribu venisse prxdicatur :
«ulpans ,
quain libidinosi conciibiius ardorcm ,
quo maxime qiiia iii gcneralionibus (lairuin ejus, qiias
ipse vclul ad mcrelriccm victus inlravcrat : sicut qiii- Maiib;ieusevangelisla commcniorat, (jiiSinZara, quem
husdam dicilur, Justificaslis Sodomam ( lizecli. xvi, Thamar illa ex illo conceplu pcperit, invenilur(Jf <(»/<.
52 ), id esl, tanlum pcccastis, ut vobis Sodoma com- XIII ; GcH. xxxviii, 30 ). Nam si slirpem J.icob, noii
parala jiista vide^liir. Quanquam eliamsi Ii.tc mulicr Chrisli genciaiionem vcllcl rcprehendere, habcbal
non in pejoris facti comparalione niinus culpala, scd inngis primitivum Ruben, qui paieriium thorum ne-
omnlno a socero laudata intclligatur : quae tamen faria Hbidine violavit {Gen. xxxv, 22) : qualem forni-
lonsulia illa seterna lege jiistiiise, qusc naturalcm or- cationcm AposlohiS nec in Gcntibus dicit auditam
dinem perlurbari vetat, non utiqiie lantummodo cor- (ICor. v, 1). Qiiod factum etiam ipse paier Jacob,
porum, sed maxime ac primitus animorum, quia in cum eos benediceret, supcr capul ejiis accusando ct
procreandis filiis ordinatam societiUem nen custodi- detcstando non tacuit {Gen. xlix, 3, i). Hoc cigo cri-
vil, meriio culpabilis invenilur : quid mirum, si pcc- men poiius Faustus objicerel, ubi non error ex habitu
catrix a peccatore laudaiur? meretricio, sed omnino volunlaria contaminatio pa-
CAPUT LXII. — Quod ita nobis Fauslus, vcl ipsa terni lectuli apparet ; nisi et ipsam Thamar plus odi&-
Manicbsea perversitas arbitratur advcrsum ,
quasi no- set, quod illo concubilu nibil aliud quam parere cu-
bis in illius Scripturae veneratione dignoque pracconio perel, quam si sola libidine carnalis voluptatis arsis-
vilia hominum, qii.ie illa commemorat, necessc sit sel ; et Christi progenitores culpando Incarnaiioni
approbare : quin polius neccsse est ut qiianlo illam cjus fidem derogari voluissct : ignorans miser verissi-
rcligiosius accipimus, tanlo fidenlius iila culpemus, niuiii ct veracissimum Salvalorem, non solum loquen-
quae pcr cjus veritatem certius culpanda didicimus. do, sed eliam nasccndo magistrum exstilissc. Fideles
Ibi enim fornicatio et omnis illicitus concubitus dicnim ejus venturi ex omiiibus geiitibus etiam exem-
vino jure damnalur {Exod. xx, 14, 17) : ac per hoc, plo cariiis ipsius discere debuerunt, parcntum suormn
cum lalia quorumdam facla commcmorat, de qiiibus
iniquitales sibi obesse non posse. Prohide sponsus
co loco suam taceat sententiam, judicanda nobis per- ille suis congruens invitatis, qui vocaturus crat ad
mitlit, non laudanda praescribil. Quis enim nostrum nuptias bonos el malos {Mallh. xxii, 10), eliam nasci
in ipso Evangelio non delestatur Herodis crudelita- voluit de bonis et malis : ut propheliam Paschae qiia
lem, cum de Chrisli naliviiate sollicitus tol infantes
praiceptus est manducari agnus acceptus ex ovibus cl
jiissit occidi ( Mallh. ii, 16 )? At lioc factum ibi noii capris {Exod. xii, 3-5), tanquam justis el injuslis, :ul
viluperaliir, scd lanluin narraliir. Sed ne boc Mani- sc pracfigurandum pracessisse firmarcl. Docuraenla
chai vesaiia inipudciitia falsum esse contendant qiiippe Dei et hominis ubique coiiscrvans parcntes ct
quia et ipsam Cbristi nativitatom, qiia Ilerodes per- bonos et malos proptcr convcnientiam humanitalis
luibatuscsl, ncganl; ipsorum Jud;eorum immanila-
iion sprevil, partum autem virginis propter miracu-
tera et ca?cilatem legant, qucmadmodum illic lantum- lum divinitatis elegit.
niodo narretur, non viluperctur, el lamen ab omnibus CAPUT LXV. — Inaniter ergo Faustus , in se
detestetur. sanctam Scri-
ipsum poliiis deiite sacrilego sacvicns,
CAPUT LXIII. — Sed, inqiiiunl, isle Judas, qui pluram, quam totus jam mundus mcrito vcneratur,
Sic Am. Er, o| Mss. At accusal : quac, ul supra dixi, laiiqiiam spcculi (idclis
•
Lm., terlio volidl, deneqalo lia-
ic-e iwii potuii. iiiior, nulliiis accipil adulandam pcrsonaui, scd cl
i'A L1BEI\ VIGKSIMIS SECUNDUS. 441
facia vol ipsa ju- soHiciUidiiio Iropidavoril, iiuaiido cxiguam parlicu-
laml.imla cl viUipcranJa Iioiuiauin
(lical, \cl le-oiiliiiiis judicaiula propoiiil ;
ucc soliim lain de vcste ipsius Saiilis laicnler abscidil, ut iia-
vcl laudabiles iiili- bcrct unde illi (idcm faccrcl qiiam nollct cuiu, cum
iiouiincs ipsos vcl viUiporabiles
viiiiperal)ilil)us lau- possct, occidoro. Ibi laiii prudons
iiiaiis, voruin eliaiu qii.odaiu iii iii (ilios et taiila
(laiida, el iii laudabilibus \iUii>oraiida iidii laccns. ô- cloiupnlia, ul ciim iiiiiocoiitcm |>ueniiii, pio qno
«pie euini qiiia vilupcrabilis hoiuo oral SaiJl,
ideo noii agroUinto mullis lacryiiiis ct liiimililaiis sordilms
csl budabilc faclun» cjus, quod guslaUuu do aiiallic- sese abjiciiMis Domiiium fucrat doprccatiis, moriuiim
inale lain diligoulcr scrulalus, lam sevore viiidicaro nuu iuxcrit; idom jiivonom lilium parricidali iuroro
coniUus esl, obediens Dco, qiii lioc fieri pioliibiicral prxcipiteiu, qui cl palonuim cubilo sliipris iicfariis
(\lleg.\iv, 24-i5) ; vol quod pyllionos el veiilri- iiiacuiaveral, ol coiitra palroin scolcstum bolluin ge-
l.upios do rcgno suo delcvil (Id. xwiii, 3) : aul quia rcbal, ct voliot conservalum, cl flcret uccisum : ani-
laudabilis cral David, ideo pcccala cjiis, qu;e Dcus ni.o scilicct taiitis criiuinibus involulx scnipilernas
quoque arguil por propholaiu (II Reg- xii, \-\'t), vel pi;cvidoiis pa>iias, qiiiliiis cvadcndis cuin por paîii-
approbanda vcl imilanda suul. Sicul uoc iu Ponlio leiitiam corrigoiuluiii vivero ciipiebat humiliatum
Pilalo viuipcranduiu csl, quod advcrsus accusalioncs (\l Reg. xviii). iia-c ct alia mulla laiidaiula cl iiiii-
Judaeorum inuocculoin Dominum judicavil (Joan. tanda in illo sancto roperiuutiir viro, si noii pervcr-
xix,4, 6): ncc in Pouo laudandiim csl, quod eum- sus animus cam Scripluram, qu:c de illo io(|uitur,
dciu Domiuum ter nogavii (Matih. xxvi, 70-71); vcl pcrscrutctur, maxiiiic si lucnic sulKlila ot pia el plane
nnde ab ipso saiaiias appellalus osl, ([uod non sa- fideli seqiiamur scntcuiiam Dei, qui ojus iioveiat oc-
jHcndo qu;c Dei sunl, eura voluil a passionc, hoc esl, ciilla cordis, ubi in conspcciu cjiis qui falli non po-
a noslra salule revocarc : paulo anle ergo dicliis bca- tcst, ita placuil, ut otiam filiis suis iiiiilaiidus ab illo
Uis, paulo post diclus csl salanas (Iil. xvi, 2-2, piopoiiorolur.
23, 17). Scd quid in illo obliuucril, aposlolaius ojiis CAPUT LXVii. — Qiiid ciiiin aliud qiiam cordis
cl marlyrii corona lestalur. cjus profunda ccrncbat Spiriliis Dei, qiiaiido corrc-
CAPUT LXVI. — Sic ilaque cl rcgis David Icgi- plus per Propliclam dixil, Peccavi; coutinuoquc ad
nius pcccata, sed logimus eliain rccle facta. Iii quo liocunum vcrbum audire mcruit quod acccpcrit vc-
aiitciu prxvalucrit , ol uiide quid viccrit, salis in iiiam? Ad quam rcm, uisi ad scnipiternam salulcm?
proiiiplu csl, iion malevoLc cxcitati, qiia iii saiictos Nequc eiiim prslermissa csl iii illo, sccundum Dei
liibros cl viros Faustus irruebat, scd rfciigiosae prii- comminalionem, flagelli palerui discipliua, ut el con-
dciitix, qiia ct nucloriias divina, oi mcrila hiimana fcssus in acternum libcraretur, cl afflictus lcmpora-
possiiiit ceriii alquc discerni. Nam lcgaiil iili cl vi- liter probaretur. liaud vero mediocre fidei robur
dcaiil, in David plura Deuiu redargiiissc qiiaiii Fau- fuit, aut parvum niilis et obedientis animi indicium,
fttiim (II Rt'g. XM,el xxiv) : sod ibi csl ct poDuitcutia; cum audisset a Propheta qiiod sibi Deus ignovissol,
.•acriticium, ibi esl illa incomparabilis mansuetiido ct tamcu qiix fucrat comminalus conscqucnter eve-
ii»que ad immanissiinum et alrocissiinum iuiiiiicum, nissent , non se diccre Proplicta; deceptum esse
«pii qiiotics illi csl iu nianus foriissimas datus, tolics mendacio, ncc murmurarc advcrsus Dcum, quasi
»b illo est de manibus piissiiiiis dimissus illxsus falsam pcccatoruin cjus iiidulgenliam pronuutiavcril.
(
I Reg. xxiv, et xxvi). Ibi mcmorabilis humilitas sub Iiitelligcbai enim vir altc saiiciiis, et non conlra
flagcllo Dei, el cervix regia dominico jugo ita siib- Dcuni, sed ad Deiim ievans aniinam suam, nisi Do-
dita, ul armalus ct comitatus armaiis, amara cx ini- niiiius cssct coiililonti poeuilcntiiiue propilius, quan-
uiici orc convicia palieiilissime sustincrot; suumque luin poeuarum ;olernarum ejiis cssent digiia pcc-
comilcm arccnsum iracuudia, quod lalia rcx cjus cata : pro quibus cum tcinporalibus emcndaiioiiibus
audirel, cl jam jamque in conviciatoris capiit dextcra urcrelur', vidcbat crga se ct mancre veniam, et non
ultricc pergentem, modestissime refrenaret, rcgali ncgligi mcdicinam. Cur auteni Saiil per Sanuielcm
fcii.c jussioni diviui timoris pondus adjiciens, ol di- correplus, cum diccrct cliam ipse, Peccaii (\ Reg.
ccns mcritis suis hoc reddilum superno judicio, quo XV, 24), non meruit aiulirc qiiod David, quod ci Do-
HIc injiiriosus missus essct, ut in eum taiia jacularc- ininus ignovissct? Num pcrsonanim acccplio esl
'ur opprobria (II Reg. xvi). Ibi in gregem sibi coin- apud Dcnin ? Absit (Galat. ii, 6). Sed in siinili voce
iui»uiii lanla diioctio pastoralis, ut proeis ipse vellel quam scusus liiimaiius audicbat, dissiuiile peclus crat
uiori, quando popiilo numerato iieccatum clationis qiiod diviiius ociilus disccrnob;il. Qiiid talibiis docc-
cjus sic puuiro placuit Doo, ut cuindem numcruiii mur cxcmplis, iiisi rcgnum coe!oruin iiitra n<>s csso
niinucrot morte muIU)rum , cujus mullitudiHe cor (Luc. XVII, 28), ct de inlimis noslris Dciim colerc nos
ivgis fueral supcrbia perlontalum : in quo occullo dcbcre, ut cx abuiulanlia cordis os loqnalur (Maiih.
jiidicio Dous, apiid qiiciunoii cst iniquitas (Rom. i\, XII, 54) ; non aulciii ut populi^ cuiii labiis honorct,
i l), ct quos novorat iiidignos Iiac vita, subtraxit liuic cor autcm coruin loiige sit ab oo (/(/. xv, 8) : iicqiio
vita;; el in illo qui dc houiiuum copia se cxlulcral. judicarc alilcr audcamus dc iioniiuibus, quorum iii-
tumorem auimi hiimaui ojusdom copicc diminulioiic tcriora viderc non possumiis, quam Dcus qui hoc
sauavit. Ilii lam rcligiosus Dci tinior, sacramontui:i
' Noniiulli codiccs, vleretur. Am., rcrcrelnr. Kr., verbe-
Chrisli iii sancla uuclione M-i\abal, ul cor ojns pij riiretur.
ii5 CO.MIIA rAUSrUM M\.MCIIyEL.\l, S. AUGUSTIM ili
poUisl, cl falli aiil c<)irijiii|ti iioii polcsl ;

nijus ovi- sccnti : liiinc ilaquc talcm ac tantum viriim, absil a
di iilissiinaiii sciilcnliain <lc David cuin (iiviiia; Scri- iiobis iil cx iiialrdico Fausli ore pensenius ; scd ex
|.liirai conliiical lain snljiiiiiis auclorilas, niulluiii ri- ore plaiic vcridici Dui, qui vcraciicr liomincm, qiiein
ili!ii(la, \ol polius dolciida csl alilcr senlicns liiimaiia fcccrat, noverat : qnando(|uidcm cliam peccata hi>
loincrilas? Kis cpiippc divinis libris dc aiiti(|uis viris iiiiniiiii, (|ii:f: ipsc non f:icil, ct iii diflitciitibus nl
crcdcnduin csl, (jui lain i(iiii;c fulura dixcrunl, (pia; jud(;x agnoscit, el in (;on(ilciilibub iit patcr ignoscil.
prajscnlia nunc vidcnlur. Ex orc omninocjus Moy»cii servum ejus etamamiis,

CAI'UT LXVIII. — Qiiid a!iud in Evangeiio dict adiniramur, ct qiianlum possumus iniilamur, ciim
scimiis, cuin cadcin vox Pclri audilur confitcnlis siiniis longe iHiiis merilis infcriores , eliarn nullo
ClirisluniKiliuinl)ci(.l/(W//t. xvi, lli), (piic ciiain d.x- yEgyplio vcl occiso, vcl exspoliato, nnllo bcilo g<;bto,
moiiioruni, paria vcrlja, scd loiigc iinpari corde cinil- (pioriim illc aliud futuri indoie dcfcnsoris, alia iin-
tcnliuin {Luc. vni, 28)? Proindc in simili voce fidcs posito impcrio Dci fecil.
Pclri laudalur, dainionioniin iinmunditia coliihclur :

CAPUT LXX. — Ut iiitcrim omittam ,
quod cum
a (pio, nisi ab illo (|ui non aurc humana, scd divina pcrcussisscl yEgyplium (/:,'j:o(f. ii, 12), quanquam illi
ineiile radices intcrnas vocuin iliarum nosscl inspi- Dciis non prx^ceiieril '
, in pcrsona tamcn prophetica
ccrc, et sinc ulla lalsilale discernere? Quam inuiti ad lioc divinilus /ieri perinissum est, ut fuluruin ali-
enini et alii liomincs dicunt Clirislum Fiiium Dci qiiid pra-signarct : undc nunc non ago , scd oiiinino
vivi, iiec tamen Pclri nioriUs coniparanlur non so- :
laiiquam iiiliil significaverint facia ilia discutio ; coii-
luin illi, qiii dictuii sunt in iilo die, Domine, Domuie, siiltaqiie ilia ajlerna lcge reperio non debui^^se lioini-
ct audituri, Discedilc a me {Mallh. vii, 22, 23) ; seJ ncni ab iilo ,

qui nuliam ordinatam polestalein gcre-
eliani illi, qui scgrogabunlur ad dcxtcram {Id. x\\, bat quamvis injuriosum et improbum , occidi. Ve-
,
55), iii quibus plurimi nec unquain Cliristuin vcl sc- rumtamen animx virlutis capaces ac fcrliles pwxmil-
niel negavcrunt, nec cjns pro noslra salulc passioiicm lnnt sx\)Q vilia,quibus lioc ipsuni indiceut , cui vir-
improbavcruiit, ncc Gcntes judaizare coegcruiil (6'a- tuli sint poiissimum accommodalx , si fucrini prx-cc-
lal. II, 14); et laincn Petro qui liaic fecil, sedcnli in ptis excultae. Sicut enim el agricola; quam lerrani vi-
diiodeciin sedibus, ct non solum duodccim iribus, derint, quamvis inuliles, tamen ingentcs herbas pro
vcruin cl angcios judicanli imparcs npparcbunl? Iia gigiicrc, frumenlis aplain csse pronunliant ; et iibi
etiam niulli nullius appclcntes uxoreni, nullum ma- filicem * aspexerint, licet eradicandam sciant, validis
usque ad mortcm persequcnles, la-

riluin appolitaj vilibus hahilem intelligunl ; ct quem montcm olcaslris
nicn Davidicum mcriluin, cum iste ilia fccisset, apud silvcscere aspexerint, oleis esse uiilem cnliur.i arcc-
Deum liabere non possuiit. Tantiim inlerest quid dcnte non dubilant : sic ille animi motus, quo Moy-
cuique in se ipso, quanlumque displiceat, ut penitus scs pcrcgriiium fratrem a cive iuiprobo injuriam per-
exslirpctur ; el quid pro co fructirerum et opulenlum pftienlcm , non observato ordine poleslaiis , iiiuitiim
iiigeiiti fcracilatc consingal : quia et agricolae pius egse non pertulit , non virtulum fructibus iniililis
placent agri, qni spiiiis etiam inagnis eradicatis erat, sed adhuc incultiis, vltiosa qiiidcm, scd raigna!
ccnleniim proferun!, (niain (pii nuilas uiiquam spinas fcrlilitalis signa fundcbat. Ipse denique per angclum
liabueriint ct vix ad ti iccnum pervcniunt. suum divinis Moysen vocibus evocavit in monte Siiia,
CAPUT LXIX. — Sic et Moysen famulum Dei per quem Hheraretur ex Êgyplo popuius Israel eum- ;
fidclissimum iii tola domo cjus, ministruin icgis que miraculo visionis in ruho flammante et non ar-
sanctop, el mandati sancli, justi, el boni, cui Apo- denle, verbisque dominicis ad frugem obedienlia; prx-
slolus allcslalur {Hcbr. m, 5, et Rom. vii, 12) natn ; paravit {Id. ni , 4) : qui eiiam Saulum Ecclesiam per-
cjus liaiC vcrba sunl quae commemoravi ministruin :
sequentcm, de coelo-vocavit, prostiavit, erexit, im-
cliam sacramenlorum, non jani prsestanlium salu- plcvit; tanquam percussit , amputavit , inseruit , fe-
lcin, sed adhuc promittenlium Salvatorem : quod et cundavit(Ac/. ix, 4). Illa nanique Pauli sxvitia , cum
Salvalor ipse confirmat, dicens, Si crederetis Moijsi, secundum aimulationem patcrnarum traditionum per-
crederelis et milii ; de me enim ille scripsit {Joan. v, sequebatur Ecclcsiam {GalUt. \, 14) ,
jtutans officiuin
46) : unde suo loco, quantum satis visum esl, contra

Deo se faccre, tanquam silvestrc erat vitium, scd
impudenles Manichxorum calumnias disscruimus; niagmT; fcracilatis indicium. Hinc erat etiam illud Pe-
luinc ergo Moysen famulum Dei vivi, Dci veri, Dci iri, cum evaginato gladio volens defendere Doniinum,
summi, labricatoris cceli et terr*, non de alieiio, sed aurem persccutoris ahscidit : quod factum Dominus
de nihilo, non premenle necessilate, scdaffluenle salis minaciter cohibuit , diccns , Ueconde gladium ;
bonilale, non per sui niembri poeiiam, sed per sui

qui enim gtadio usus fuerit, gladio cadet {Mattli. xxw,
vcrbi potenliam : hunc, inquam, Moysen, humilein gj ^ ^^), liie autem ulitur gladio, qui nulia superinre
in recusando tam magnum ministerium {Exod. iv,
ac legitima poteslate vel jubenie vel concedentc, in
10), subditum in suscipiendo, lidclem in scrvando, Nam ulique Dominus
sanguinem alicujus armatur.
strenuum in exsequeiido; in rcgendo populo vigi-
lantem, in coirigendo vehcmcnicm, in amando ar-
«
luxtaF.r. l.ugd. ven. lov., pKBcip^rcr. M.
dcnlem, in suslinendo paticnlcm ;
qui pro eis quibus » im. , feliccm castit;al\ir ex
l-.dilio
cdilLS al.is ct
pra)fail, Dco se inicrposuil co; sulciiii, opposuil ira- Mss.

, ,,,,
4i5 LIBER VIGESIMUS SECUNDUS. 446

Jusscrat ul fofrum discipuli ejiis ferrent, scd non sed planc vanitas '
oidom Domino conlradiccre, cum
JHSserat ul ferircnl. Quid ergo iiicongruuiu , si Pelrus desiderio iioxio diomonos in porcos ire volontes pe-
|)Osthoc peccaluin faclus est paslor Ecclesiae , siciit tcnlesque pcrmisil {Id. viii , 31 , 52) : praseriim qiiia
Moyses pttst percussum iCgyptium faclus est rcclor Manichxi non solum porcos , vcrum eliam minuta et
liiius Synagoga;? Uierque enim non detcslabili imnia- abjecta animalia , bomiiium aiiimas babcrc crcdido-
nilate , sed emcndabili animosilaie justiliaj rogulam runt. Qiia vanitatc improbnta et abjccia , illiid tameii
excessit : «lerque odio improbilaiis alienae, &ed illc constal , Dominum nostrum Jcsum Clirisliim Dei uui-
fralerno, isie dominico, licet adliuc carnali, tamcn ciim Filium, ac pcr hoc Deiiin vcrum cl bonuni
amore peccaTit. Resecandiim boc vilium vel eradican- morlem pororiim alionorum '
, peiniciom qualium-
dum; sed lamen tam magnum cor, lanquam leria cumi|iie aiiimiiiiiiiim , cl grave daiiinum hominum, de-
Irugibus, ita ferendis virtulibus excolenduin. sidorio d.Tinoiium ooiicessissc. Qiiis aiitcm dcmentis-
CAPUT LXXI. — Quid ergo jam de exspolialis simu8di.\crit quod cos ah lioniinihus noii poluissctex-
i€gyptiis Fauslus objicit, nesciens quid loauatur ? cluderc , eliamsi eornm iioxiac voluiilali ncc porcO"
Qiiod faciendo Moyses usque adeo non peccavil , ut riim exiliiim pr.Tstaro voluissct? Porro si spirituum
non facioiido peccaret. Deus enim jusserat {Exod. m, damnatorum el igni a.noriio jam destinaloriim ,
quam-
21 , 2, W22 ; XI , xii , 55 , 36) qui utique novit non
,
vis sujva et iiiiqua cupidilas , a Crcatore atque ordi-
solum sccundum facta , verum eiiam secundum cor natorc oimiium naturarum , oocnito quidcm , scd ubi-
hcminis ,
quid unusquisque , vel pcr queni pcrpoli que * justo modcraminc , in id quo sc inclinaverat
debeal. Cariialis ilaque adliiic ille populus eral , el re- relaxala cst ;
qiiid absurdiim csl , si jEgyplii ab Ile-
ruin lerreiiarum cupidilatc occupalus : it^gyptii vero brxis , Iiouiiiics inique doininaiitcs ab honiinibus libc-
sacrilegi ct iniqui ; nam et auro illo, hoc est, Dei ris, quorum eliam merccdis pro eorum lam diiris ct
rreaiura male ulenles ad Creaioris iiijuriam, siiis ido- injustis laboribus fueraiit dobitorcs, rcbus terrenis,
lis serviebant , et homines peregrinos labore graluilo quibus cliam rllu sacrilogo in injiiriam Croatoris ulc-
injusle ac vehemenler afllixerant. Digni ergo erant el banliir, privari meiuorunl? Quod tamen si .Moyses
isii quibus talia jubercnlur, ei illi qui talia palereii- sua sponle jussisset, aul hoc Hebrxi sua sponle
tiir : el forle secundum suas voluniateselc-igilaliones fecisscnl , profccio pecasscnt : quanqiiam illi
Ilebra>i magis permissi sunt facere ista, quam jussi; non quidem hoc faciendo, qiiod vcl jusserat vel
scd eis Deus permissionem suam iier famulum suiim permiserat Dcus sed lamon , lalia fortassc cupicndo
Moyson innotcscerc voluit , (juando mandavit ul di- peccaveruiil. Qiiod aulcin hoc raccre divina disponsa-
ccret. Fieri autem potest ut siiil aliac caus;c occuliis- linnc perniissi sunt, illius jiidicio justo bonoqiie por-
sim:B, cur hoc illi populo divinilus dictum sit : sed niissi sunt ,
qui novil et poenis vcl cocrcore improhos,
(livinis imperiis cedendum oblemperando , non resi- vel erudire suhjectos ; el pr.xccpta validiora darc sa-
stendum est dispulanilo. Aposloius dixil : Quis emin nioribiis, cl quosdam iiiedicinalos gradiis infirmiori-
cogmvil semum Domini ? aul quis consiliarius ejus fuit bus ordinare. Moyscs vcro iiec ciipiditalis argiicndus
(liom. XI, 54) ? Sive ergo ista sit causa ,
quam dixi esl in illis rebus desideralis, nec conlumacia; in divi •
sive alia qux-liuel in secrela ct abdila dispositione iiis imperiisquibuscumque contemplis.

Dei lateal, cur lioc pcr Moysen illi populo dixerit, ut CAPUT LXXIII. — Quxdam enim facla , lex iHa
ab ;€]p'yptiis sibi commodaiida pelercnt qua; aufer- aiicrna quae ordinem naluralem conscrvari jubct, pcr-
rcnt ; hoc tamcn conhrmo, nec fruslra nec iniqiie di- lurbari vctat, ita mcdio qiiodam loco posiiit liomini-
2ium esse, ncc licuissc Moysen alitcr quam Deus bus , ul in eis usurpandis merilo rcprcbcndalur auda-
dixeral facere, ul peiies Dominum essel consilium cia , in exscqncndis aulcm (d)cdicnlia jiire laudelur.
jubcndi, penes fiiuuliim aulcm obsequiiim perageiidi. Tanlum inlcrcst in ordinc nalurali ,
quid a qiio aga-
CAPUT LXXII. — Sed Deus, iuquit, verus et bo- tur, cl siib quo quisqiie agat. Ahraham si filium spontc
iMis nullo modo lalia jussisse credeudus est. Imo vero immolarot, quid , nisi horribilis ct insanus? Dco aii-
lalia rccle noii jubcl , ni.-i Dcus verus el bonus ,

qui lcm jubente ,
qiiid , nisi fidelis ct devoiiis apparuit
et soliis novil quid ciiique jubendum sit, el solus ne- {Gen. XXII ,10) ? Quod iisiiuc adco ipsa vcrilas clamat
mincin quidipiam incongruum perpeli siiiit. Cu.'lernm ut ejus voce deterrilus Fauslus, ciim in ipsum Abra-
ista imperila et falsa bimilas cordis humani contradi- liam quid dicerct, uiigiiibus cl dcnlibns quxrcns, usque
cat ' ct Chrislo, ne Dco bono jubenle impii niali ali- ad calumniosum mendicium pervcnirel, hoc lamcn
qiiid pnlianlur, ciim dicliirus est Angelis : Colligite reprebendcre non audcret : nisi fortc non ci vcniret
primum zizania , el ullignte fusciculos ad comburcndnm. in mcntem * faclum ita iiobile , ul non Icctuin , noc
Qiii tamen hoc ipsuin innpporlune* faccre voleiites qiixsilum aniino occurreret , ut dcnique lol linguis
servos prohibuit , diccns : Se forle , cum vullis colU- canlatiim , lot locis piclum , ct aiircs ct oculos dissi-
fiere zizauia , cradicelis siinnl el triticum (Mattli. xiii , mulanlis fcrirct. Qiiaproplcr, si iii occidcndo lilio
50, 29). Ita solus Deus vcrus el bonus iiovii quid, spontancus motus exsecrabilis, Dco aulem jiibcnle
quando, quibus , per quos ficri aliquid vcl jubeai vcl
'
so,ilem Mss., improhita.t.
ptrmiltat. Polcrat ctiain ista humana , non boniias ,
nwrte jHronim utinorwn.
' Ant. F.r. ol uluiiiDi Mss.,
' Sola edilio lov., conlradicit. ' lliiros Mss., st'd n.ique.
* Edili, importunc. Emend.iniur cx manuscripiis. * Aiiquol .Msb., twn ci venerit in mrntcm.
,, ,,
ai COiNlUA lAUSrUM MANICH/KUM, S. AIXUSTINI 4i8
obscciiiiil iiis rainiilalii» , iioii soliiiii iiiciil|>:il)ili8 , vc- impcravit. Si-ddciuslis qiiidcm iiijuslisqucbcllitinuiic
riiiii cliaiii iaiHlaljiiis invciiilur ;

qiiid Moyscii , Fau- disputarc loiigum esl , ct noii ncccssarium.
sh! , rcinclicndis , (juod cxspoliaril yEgyptios/ Si le CAI'UT LXXV. — Inlcrcsl cnim quibuB causisqui-
irrilal vcliil liumana faciciilis ini|)rol>itas, divina tcr- busqiic aiicloribus liOmiiics gcrcnda bcliabuscipianl :
rc?.l jiihcnlis aiictorilas. An talia (icri volciilcni cliani onlo tamcn illc naliiralis rnoiialiiim paci accommoda-
i|)smn Dciim vilupcrarc paralus cs ? /{«/i crjjo rt/ro liis hoc poscit , ut suscipicndi l)clli aiiclorilas aUpic
,
tatatias ; nequc eniin sapis qna: Dei sunt , sed qua: sunt consilium pcnes Principcin sit ; exsequciidi autciii
jiissa bcllica minislcriuin militcs delicanl paci
liuminnm {M'Ulh. xvi , 23). At(|uc ulinain lioc siciit salu-
Pctriis aiidirc diyniis fiiisscs , atcpic id (piod in Dco ti([iic commurii. Ijclliim autcm ipiod gcrondinn Dco
8(Misn inlirino rc|)rclicndis, postca pr.cdicassch ; (jucm- auctorc suscipiliir, rcclc suscipi , dubilarc fas iion
admodnm illc glorioso pra;conio poslca gcnlibus .•incst , tcl ad tcrrcndam , vi 1 ad ohtcrendam , vcl ad
nunlialiat , (|uod ci primo , cuni Dominiis vcllcl ficri Kubjiigandain morlalium siipcrhiain : qiiando nciliud
dispiicchat. quidcm qiiod liiiniana cnpiditatc gcritur, non soluin
CAPUT LXXIV.— fjuainobrem, si jam landcm in- incorriiplibili Dco , scd ncc sanclis cyis obcssc ali-
tclligil liumana durilia atipic in rcbus rcclis vDliintas qiiid polcsl; quihiis potius ad excrccndam paticntiam,
prava atqiic pcrvcrsa, plurimum intcressc, ulriim ct ad humiliandam animam, fcrendamquc palcrnam
aiiquid liumana cupidilalc vcl lcmcritalc adinillaiiir disciplinarn ctiam prodcssc invcnitur. Neque cniin
,
aii Dci parcatur impcrio qui novit quid qiiando babcl in cos qnisquam ullam potestalcm , iiisi ciii
, , ,
«|iiibiis pcrmillal aut jubeat, quid cuique faccre pa- dala fiicrit dcsuper. Non est ciiim polcstas nisi a Dco
tiqiic convcnial; ncc bclla pcr Moyscn gcsta mirctur {Uoin. xiii, i) , sive jubente , sive sincnte. Cum crgo
aiit borrcat, quia ct iii iilis divina secutus impcria ,
vir jiisius , si fortc sub rcge homine cliarn sacrilego
cum mililcl rcctc poscit illo jubcntc bellare civicoe pacis
iion s.Tcvicns, scd obcdicns fiiil : nec Deus, ju- ,
bcbat ista , syeviebal: scd digiia dignis rctribuebat ordiucm scrvans; ciii quod jubctur ', vel non essc
,
dignosquc lerrebat '. Quid enim culpatur in bcllo ? conlra Dci proeceptum cerlum cst, vcl ulrum sil, ccr-
An qiiia moriunlurquandoque morituri, utdomentur* liim non esl , ila ul fortassc rcum regem facini ini-
quilas impcrandi innoccnlcm autera militcm oslcii-
in pacc vicluri? Hoc reprelundere tiraidorum est ,
non religiosorum. Nocendi cupiditas, ulcisccndi cru- dat ordo servicndi : quanlo magis in adminislralionc
dclitas impacalus atque implacabilis atiimus, feritas

bellorum innocenlissirac diversatur, qui Dco jubcnlc
,
rebcllandi , libido dominandi , ct si qua similia, bacc bclligciai, quem male aliquid jubere non posse ,
siinl qua; in bellisjure culpantur; qua^, plerumque u( nemo qui ci servit ignorat
etiam jure punianlur, adversus violentiam resislcn- CAPUT LXXVI. — Si aiilem proplerca piitant iion
liiim, sive Dco, sive aliquo legilimo impeiio jubcnte, poiuisse Dcum bellum gcrcndum jubere, quia Domi-
gcrciida ipsa bella suscipiunlur a bonis , cum in co iius poslea Jesus Chrislus , Ego , inquit, dicu vobis ,
rerum humanarum ordine inveniunlur, ubi eos vcl non resistere adversus malum ; sed si quis te percusseril
jiibere talc aliqiiid, vel in talibus obedire jusle ordo ipse in maxillam tuam dextram ,
prabe illi et sinistram
constringit. Alioquin Joaniies, ciimad eum baptizandi {Maith. V, 39); inlelligani lianc pra;paralioncm non
mililcs vcnirent , dicenles , Et nos quid faciemus ? esse in corpore, sed in corde : ibi cst cnim sanctum
rosponderet eis , Arma abjicite , militiam istam de- cubile virtutis , (juae in illis quoque anliqiiis justis
scrite; neminempercutite , vulnerate, proslernite *. noslris patribus habitavit : sed eam rcrum dispensa-
Sed quia sciebat eos , cum liaec militando facerent tioncm ac dislributioncm tcmporum ordo posccbat
iion essc homicidas, scd ministros legis ; et non ul- ut prius apparcret eliam ipsa bona lerrena , in qui-
tores injuriarum suarum , scd salutis publicse defen- bus et humana regna et ex hostibus victoriac dcpii-
sores : responditeis, Neminem concusseritis, nulli ca- tanlur, propter qiiae raaximecivitasimpiorum diflTusa
lumniam feceritis , sufficial vobis stipendium veslrum per mundum supplicarc idolis et da;monibus solct
{Luc.iu, 14). Scd qiiia Manichoci Joanncm aperte non nisiad unius Dei veri potestiitera atque arbitrium
blasphemare consueverunt, ipsum Dorainiim Jesiim pertincrc. UndeetVetusTeslamcnliim secretum regni

Chiistum aiidiant hoc stipcndium jubentera rcddi Cx- ciBlorum tempore opportuno aperiendum promissio-
sari quod Joannes dicil debere sufficerc miliii.
iiibus lcrrcnis operuit , ct quodam modo umbrosius
,
ficddile , iiiquil , Cwsari quw Cwsaris sunt Deo quw et

opacavit. Ubi aulcm v(?nil plcniludo tcmporis, iit
,
Pd simi {Mallk. xxii, 21). Et ad hoc cnim Iribula Noviim Testamentura revelaretur quod figuris Vete- ,
pnrslanlur ut propier beila nccessario militi slipen- ris velabaliir , evidciili testificatione jam demonslran-
,
diiim praebealur. Merito el illiusCenlurionisdicenlis, dum eral , cssc aliam vitam pro qua dcbet lia-c vita
El ego liomo sum sub potestale constitutus , habcns sub conlemni , et aliud rognum pro quo oporlel omnium
Dir milites; et dico liuic , Vade , et vadit ; cl alii, Veiii,
terrenorum regnorumadvcrsilatumpalicnlissinie sus-
ei veiiit ; et servo nieo , Fac lioc , ct facit ; rideni lauila- tineri. Proinde pcr quorum confessioncs, passioncs ,
vit {Id. viii 9, 10) non illius mililia; de?crtioiieni

, ,
ct mortes hoc Deo placuit aticstari , martyres appcl-
Quidam Mss., indiqnosque teriebnt.
' lantur ,
qui laline leslcs intcrprelanlur : quonini
* Am. Er. claliquouiss., ra doinmentur.
iiumcrns tantus cfiloruit, ut si eos Cbristus ,
qui de
' Migd. cl von. vcrl)uii), neminem, lcr rppetuni, Iioc
mtxlo, ncmincm pcrciitite, uciiiiii in vidncraic, lumincm
ViVslcrnUc. M. ' IQ ),liis., cumid quodjubetur.
:
LIBF.R VIGESIMUS SECUNDlJS. 4S0

4i9
cx hipo facUini oveni in vidcliir qiiod aliud U\(iC nciis pr.ccopil dispcnsalo-
cirlo Saulum vocavil . cl , ,
w) congrcgalos vcllcl ribus V(!lcris Tcslamcnli ubi Ntivi gralia vclabalur

incdinni lupoiuin niisil (Acl. , ,
sicut llcbncos pa- aliud |»r:cdicatoribus Novi Tcstaiiiciili iibi Vcleris ob-
arin irc aKpic ailjiivarc pngiiaiilcs ,
Hcs adjuvit, qiuB gcnlcs rcsislcrcnl ? qu;c regna non scuritas rcvclatur, attcndanl ipsiiiu Domiiium Cliri-
vcri- stum mulaiilcm ipuc dixciat
rctlcrcnl ? Sc<l ul prxclarissiinuni icsliniouiiim , ct aliud diccntcin :
lali pcrliibcreuir, qiia jain

' ilocciiduiu cral non , Quairdo tnhi i'Os , iii(|uit, sim' sdccido el pcrn el cnlcen-
proplcr lcniporalcin iii liac vila, scd proplcr xlcrnain meiilis , nniiiijuid aliijuid dt-fuil vvbis? Al ilti dixerunt ,
posl lianc vilam fclicilaicm Do csse serviiMidmn, ca Niliil. Dicit ergo eis : Sed nunc qui liabet sacculum ,
qua! vulgo infclicilas dicilur ,

pro illa folicilalc sub- tollat , similitcr cl peram ; cl qni non liabet , vendat lu-
cunda fucraicl fercnda. llaquc in plcniUidinc lciupo- nicam suam, el cmat ijlndiuin. Isli ccrle si isla diversa
ruin niins Dci facUis cx nuilicrc , faclus sub Lcgc , in Tcslaincnlis singulis iiiveiiircnl , Vctcre et Novo ,
iil CdS qiii 4

sub Lcgc cranl rcdimcrel {Galat. iv , , etiain cx lioc clamarcnl, duo sibi Tcstamcnla essc
5), faclus ex seinine David secundum carncin {Hom. conlraria. Quid crgo nunc rcspondcbiint, cuin Ideni
1,3), niillil discipulos velul ovcs iii incdium lupo- ipse dicit, Anlea misi vos sine saccuto et pera el calcea-
rum , cl nioncl iie Umcanl cns qiii corpiis occidiint , menlis,el niliil vobis defuit : hmhc aiilcm </hj liabet
aiiiniamautein non possunt occidcrc ;

promilUl ctiam siicculum ,toltal , siiiiiliter el peram ; et qiii liabct luni'
ipîus corporis renovandam iiilogrilatem usqnc ad cn»i, t)i'»(/a( ct m»/(//(((/iHm.' Janinc intclligunl qucin-
capilli rcparalioncm {Mattli. x, 16, 28, 30) : Pclri admodiim nnlla inconstantia priccipicnlis, scd ra-
gladium rcvocal in vaginam ; aurcm iniinici pra^cisam tionc dispcnsanlis, pro tcmpormii divcrsitalc, pr;C-
rcparat ad prislinam forniam : dicit se lcgionibus Ai>- ccpta , vcl consilia, vol pcrmissa inutcntur? Nam si
gclorum impcrarc poluisse ad dclcndos inimicos, nisi dicunt ccrti myslcrii gr;iiia lioc de tollcndo sacculo
calis bibendiis esset, quem patcrna volunlas dcdisscl cl pcra ct cmendo ghidio locutum luisse , cur non
(/(/. XXVI , 52, 53 ; Luc. xxii, 51 , 42, et Joan. xviw, adinittunt ccrti mystcrii gratia eiimdcin unum Dcum
II); bibil prxcedcns propinat-sequcnlibus : virtu- Uinc Proplieias gcrcrc bclla jiississc , iiuiic Aposlolos
,
lcni palicnlia- suo rcvclat » pnccc|>lo, suo con(irin:it probibuisse? Ncquc ciiiiii in co quod cx Evangolio
cxcmplo. Propter quod Deus illum suscitavit a mortuis, commcmoravimus, vcrba taiilum Duinini fucrunl
et donavit ei tiomen quoa esi super omne nomen : ut in scd ct obtomperaiitiiiin quoqiicdiscipulorum facla sc-
nomine Jcsu omne genu (lccimur , ccclciltum, terre- cuta sunt. Nam ct liiiic siiic sacculo etpcra icrunl, cl
slrium, et infernorum ; et omnis lingua confilcatur quia nibil cis dcfuit; sicul cjus intcrrogatio ct corum rcs-
DominusJesus in gloria est Dei Piitiis {Pliilipp. n , ponsio declaravit. El nunc dixcruiil ci, cum dc gladio
9-11). Ucgnavcrunl bic ergoPalriaicba; el Priqiln l r, cmendo jussisset , Eccc sunl hic duo gtadii. El illc
ul el ista rcgna Dcum darc et aufcrre oslcndoiclnr :

rcspondil , Suflicit. Hinc ct Pctrus armatus invcnlns
mm bic rcgnavcruiit Aposlolict niarlyrcs, ut icgninii cst , cuinaurcm pcrsoculoris abscidit : ubi sponlaiica
rflelorum dcsidcrandiini poliiis pandcrctur. Illi rcgos cjiis cocrcctur audacia (Lhc. xxii, 55, 56,58, 50,
bclla ' gesscriint , ul lalcs qiioque victorias apparcrcl 51); quia non iit jussus fucrat fcrrum tollcrc , ila
Dei volunlatc pricslari : isli non rcsistcndo inlcrlccii jussus fucrat ct ferirc. Lalebat corte Domini voluntas,
.«uiilût potiorcm esse do.-crcnl vicloriam pro liilc ciir arma porlari pr.TCcpisset ,
qnibiis eos uli noluis-
veritalis occidi. Quanqua.n cl illic Proplicl:i' novoranl scl. Vcriimlamcn ad illiiin cimi ralionc pr.Tcipcrc ,
mori pro vorilale, sicul ip<c Domiiius dicit, /1 san- ad autcm sinc
istos iclraclalione prxcepta faccrc
(juine Abct usque ad sanguinem Zacharice {Muuli. xxiii, pcrtincbat.
35) : et liic poslcaquam conpil * implcri , cpiod sub CAPUT LXXVIIL — Calnmniosa crgo impcritia
fifjnra S;ilomonis (qui lalinc inlcrprctalur P.icificiis) Moyscs roprclicnditur quod bclla gcsscrit, qui ininus
de Doinino Clirislo (ipse csl cnim pax nostra {Kphcs. rcprcliciidi dcbuit, si sua sponlc gorcrct, qiiain si Dco
II , 14) in Psalmo propliclatum est, Et adorabunt eum jiibcnlc non gcrerct : ipsuni vero Dcniii quod lalij
,
oinncs rejes terra: , omnes gentcs servient ilti {Psat. jnsscrit, auderc rcprchcndcrc vcl Dciim justum
, cl
Lxxi, II); chrisliani quoquc impcralorcs plonam gc- bonum talia juhcre potuisse non crodcrc, hominiscst,
rentcs liduciam |iiclalis in Cliristo, dc iniiiiicis sacri-
utmilius loquar, cogilarc iioii valciitis diviiuc provi-
Icgis, qui spcni suim in sacramcntis idolorum d;c- dcnli;e pcr cuncta siimma alque ima lendenti iicc no-
monuinquc posueranl ,
gloriosissimam vicloriam pcr- vum esse quod oritur, ncc perire quod morilur ; soj
tcperunl; cum apcrtissimisnotissimisquedociimcnlis,
in suo singula quxque ordhie sive naturarum sive
dc quibus nonnulli jam scriptum incmoii:c coniincn- inerilorum vcl ccdoi c , vol succodcrc, vcl inanoic :
darunl, illos fallercnt vaticinia dajmoniorum , lios

hominum aulcm rcclam volunlalcin divina; logi coii-
firmarcnl prxdicia sanctorum. jungi , inordinalam vcro ciipidiiatcm divin;c logis or-
CAPUT LXXVIL— Si autem lioc mirum istis Taiiis
dinc cocrccri ; ut ncc boniis aliud <iuani pracipiUtr
velil , ncc nialns amplius qiiam pcrniittilnr p(jssit ; ila
' Nonniilli codicps, quia jam. saiic, iil non inipnnc possit qiiod injiislc volueiit. Ac
* Am Kr. ol cisiercieiisis ctidex, rclmil.
quai buniana borrol
reqimi pcr lioc iii omnibiis iiiliniiilas
» \m. clVs., llti regibella. Nonniilii Mss., ///»
hlla niit timct, sol.i iniquilas jiire damnatur : caleia sunJ

^ Kditii. lov., Quanqjunn etiHi-- F.t ideo postea quam
vcl Iribula n:>turarum , vcl inerita ciilparum. Fii au-
xtrit. I asli,;alur ei Mss.
X
,, ,
451 CONTllA FAIJSTLM MAN lCJLi: LM, S. ALGUSTINI 4?)1
leiii liomo iirMiiiiis, ciim propicr sc iiisiis (liliîl rcs pcrcatoribiis moricndo : Deo tamcn i ni ulriqiie scr-
proplcr aliiid assuiiiciidas , cl proplcr aliiid ai.pclil vicruiil, pcr diversa (rt ( ongriia lciiipora docciili bona
rcs proplcr sc i|)Sas diligcndas. Sic cnim ,

quanlum tciii;iuralia cl a «c pclcnda ct proplcr se conlcmneii(ia,
in ipso cst, pcrlurlial iii scordincm iialiiralcin, qucm niolcslias tcmporales et a «e posse imperari' el pro-
lex xlerna cinscrvari jnhcl. Fil aulcm lioiiio jimiis, pter sc (Icbcrc tolcrari. Qiiid crgo crudele Moysesaui
cum ol) aliud noii appclil rcliiis uti,nisi proplcrqnod niaiidavii aut f.cit.ciim (Oininissum sibi populum
divinilus Inslilula; siinl; ipso aiilcm Dco frui proplcr sanclc Zfdaiis ct uiii vcro Dco ' subditiim cupiitns,
ipsum , seqiie cl amico in ipso Deo proptcr cumdem poslcaquam cognovit ad fabricandum el coleiidum ido
ipsiimDeuin. Proplcr Dciitn ciiim aniat amiciiiii ,

qiii liini (lcfliixissc mcnieiiique iinpudicam prosliluisse
Pci aiiiorcin amat in ainico. Sivcautcni iniqnilas, sivc d.cnionihiis, in [)aucos corum viiidicans gladio, quos
justitia, nisi cssct in voiunlatc, non csscl in potc- Dcus ipse qiicm ofreiiderant , alto ct sccrclo judicio
slate. Porro si iii polcslalc non essel , nulluin pra;- feriendos voluisscl niox ferlri*, et in prcscnli salu-
niiiim , nulla poena jusla csscl : quod iicmo sapil hiiler tcrruit, et disciplinam in postcnim saiixit ?
nisi qni dcsipit. Ignorantia voro cl iiifirmilas ,

ut Nain (MJin niilla crudclitalc, sed magna dilcclionc fe-
vel ncsciat hoino qiiid vcllc debcal , vcl non oninc cisse quod fecil, qui* non in verhis ejiis agnoscal
q»od volucrit possit , cx occullo poenarum ordiiieve- oiaiilis pro peccato corum, et diccntis : Si dimitlis
nit, et illis iiiscrnlahilibus judiciis Dei, apud qucm illis peccalum , dimilte; sin autem , dele me de libro tuo
non esi iniquitas (Hom. ix, i4). Prodiluiii cst cniin {Exod. xxxii) ? Coniparans ergo unusquisque pic
iiobis peccatum Adam (idcli cloi|uio Dci ; et quia in prudcns illam cjcdem et hanc prcccm, vidcl profeclo
illo omnes moriunlur, ct qui:i pcr illiiin pcccatum in- apcrtissiine, videt quaiitum nialiim sit animx per si-
travil iii bunc munduin , el pcr peccalum mors, ve- mulacra dsemonum fornicari, quando sic sxvilqui sic
racilcr scriptum csl (Id. v, 12-19). Et quia cx liac amat. Sic plane et Aposiolui» , non crudeliier, sed
poena corpus corrnmpitur ct aggravat aniniam , ct de- amabililer tradidit honiincm satana; in interitiim car-
primit lerrcna liabiialio sensiiin muita cogilanlem iiis, ut spiritus salvus sit in die Domiiii Jesu (I Cor.
{Snp. IX, 15), vcrisîmum iiobisquc notissimiim csl : V, 5). Tradiditet alios, ut discerent non hlasphemare
cl quia de liac justa oeiia iioii liberat iiisi misericors
|
(I Tim. I, 20). Legunt scripturas apocryplias Maiii-
giMlia, ccrlum esl. El Iiiiic Apostoliis gcmebuudus chaei , a nescio quibus sutoribus fabularum sub Apo-
exciaiiiat : Infelix etjo liomo ! quis me liberabil de stolorum nomine scriptas : quae suorum scriptoruna
corpore morlis liujus ? Graiia Dei per Jesum Cliristum (emporibus in aucloritalem sancta; Ecclesiae rccipi
Dominum nostrum {Rom. vii, 24, 25). Sed qax sit niererentur, si sancti et docti liomines ,
qui tunc in
dislributio judicanlis et miserciilis Dei , cur alius sic, hac vita erant et examinare talia potcrant , cos vera
alius auleni sic ; occullis fit ( ausis, justis tameii. Non locutos esse cognoscerent. Ibi tamen legunt aposto-
lamcn idco nescimus oninia isia judicio aut miseri- lum Thomam , cum esset inquodam nuptiarum con-
( ordia Dei lieri, licel in abdito posilis mensuris el vivio peregrinus et prorsus incogiiilus, a quodam rai-
numeris ct ponderibus, quibiis omiiia disponunlur a nistropalma percussum, imprecalum fuisse homini
Dco crcatore omniuni qiiai naluraliter sunt {Sap. \\, continuam sacvamque vindictam. Nam cum egressus
21); nec auclore, scd lamcn ordinatore etiam pecca- fuisset ad fontem , unde aquam convivaniibiis mini-
lorum ul ea qua; pcccala non essent , nisi conlra
; slraret , eura leo irruens interemit , manum.iue ejus,
iialuram essent, sic judiccntur et ordinehtur, neuni- qua caput Apostoli levi ictu percusscrat , a corpore
\ersilaiis naturam lurbare vcl turpare permiltantur, avulsam , secundum verbura ejusdem apostoli id
meritorum suorum locis et conditionibus dcputata. optantis atque imprccanlis, canis inlulit mensis, in
Qiiae cum ita sinl, ct cuui per boc secrelmn judicio- quibus ipse discumbebat Apostolus. Quid hoc videri
rum Dei molus(|uc humaiiarum V(duutatum cisdem crudelius potest ? Verum quia ihi, nisi lamen fallor,
prospcritaiibus alii corrumpanlur, alii tcmpcranter hoc eiiam scriplum est ,
quod ei veniam in soeculo
utantur; ct cisdem adversitatibus alii deficiant, alii fuluro petiverit, facla est compensatio benelicii majo-
proficiant ; cumque ipsa humana mortalisquc vita ris ; ut el Apostolus quam charus Deo esset, per hunc ti-
teniatio sit super terrani {Job vii, 1): quis hominum niorem commendarelur ignolis, et illi postbanc vilam
novit ciii prosil aut obsil in pace regnare vel servire, qiiaiidoque finiendam in a;ternum consuleretur. Utrum
vclvacarc, vel mori; in bello autcm vel imperare, iila vera sit autconficta narralio, nihilmcanunc iiiter-
vel pugiiare, vel vincere, vel occidi ? cum hoc tamen est. Cerle enim Manichxi , a quibus illx scripturae
constet, el cui prodest, non nisi perdivinum prodesse quasCanoneccIesiasticus respuit, tanquam vera; atque
l)eiieficitim;et cui obest, non nisi per diviuum obesse sincerai acceptantur, saltem hinc cogunlur faleri, vir-
judiciiim. tulem illam patientix quam docet Dominus,dicens,
CAPUT LXXIX. — Quid ergo insilimus iii tcine- Si quis le percusserit in
,
maxillam <«am dexteram, prabe

rarias repreiiensiones, atque utinam hominiim, et non
Dei ? Servieriiit dispensatores Veteris Testanienti ' Fditi, impetran. At Mss., imperari : excepto unocor-
iidcmquc prxnuntiatores Novi Tcstanientl ,
peccato- bcieiisi, qui ljal)cl, temperari.
* Corbeiensis codex, et uni viro Deo.
les occideiulo ; scrvierint dispensalorcs Novi Testa-
' In Mss. plerisque, voluiisel inferri ; oniissa i
arlicUiJ,
nienti , iidcmque cxposilores Vetcris Tesiamcnti , a inc.i . lii Corbeiensi aulem liliro, voluissel aufcrn.
,:
i:i' LIBER ViGLSIMUS SECINDUS 451

iili et iinislnmi {Malilt. v, 39), possc ossc in prrpa- illo inodo, sed magis ad libidinem qiiam aJ pro|ia
rilione corJis, cliamsi non exliibcaturgcsUi corporis, gincin liabuil, iinprobalus est ct reprohcnsus lus
el expressioiic vcrbonun : quandoquidcm Aposlolus verbis, ut appcll.-.relur amator mulioruin; et indead
palnia percussus ,
polius Doum rog.ivil ul injurio-.o proruiuliim idololalri.c lapsus auiuc donicrsus , ea-
iiOMiini iii fiiiuro saeciilo parccrclur, iii pncscnli au- dem vcritale pcrsoiiani nullius accoiiiaute pro-
l<M)) illa injuria non inuUa rcliiuiucrclur, (luaiu vcl dcrctur.
|iia'l)uii rcricnli allcram parlcm.aiil nl ilcruin rcrirct CAPUT LXXXII. — Nunc ergo jain pcrlractilis
adiiionuit.Tcncbal ccrle iiilcrius liilcotiouis alTocluii), pcrsoiiis oinnibiis, pcr quas Faustus piitavii scriplii-
01 eMcriiis rcqiiirebal corrcctionis cxciiipluii). Sivc ras Voteris Testamcnti osse culpandas, rcdditoqiio
lioc vcruin sil, sivc coiiriciun), cur iiolunt crcilcre suo cuiqiie sormonc congruo, quo vel dofonsi siinl
lali animo famulum Dci Moyson idoli fabricaturcs et liomines Dci adversus hxToticoriim cariialiuinqiic
adoratorcs gladio proslravisse; cura cl in ejus verbis calumiiias, vcl rcprohcnsis hominibus, tamen Scri-
satis apparcat , ila iiujiisiiiodi pcccalo eum vcniam pliiia laudabilis vciicrabilisîue moustrata csl : vi-
dcprccaium , ul nisi impeliarcl , dcleri se vcllcl do dcamus ileinceps ox ordine, qiio cos liomiiics Fau-
libro Dci ? Va quid îiiiilc , igiiolus liomo palina per- stiis accus;indo conimomoravit, quid otiam siguiricciit
oussus; et Deus ex itgypii scrvitulc liberans, pcr di- ipsa facia liominum, qiiid proplicli:e geraiil, qii:c fii-
visiiin marc irajicicns, Ihictibus persequciitcsiiiiuiicos tiira pr:eniiiiticiit : qiiod jain feciiiiiis de Aliraliaiu
operiens, idolo sibi pr;elalo dcrclictusalque coiilem- et Isaac ct Jacob, qiioruin se Dciis ila dici voliiii
ptiis ? Si autcin pocuas ipsascouiparemus, quid simile ( Exod. 111, 15 ), tanquain soloniii) csscl Doiis, qui
forro inlerimi ; ol a feiis irucidari aique laniari ? Dous est universsc creatunc : iion frustra uliqiic tan-
quauduquidcin judiccs publicis legibus scrvienles tuin cis tribuens honorcm, nisi quia noverat in eis,
inijorib criiiiinis reos bcstiis subrigi , (tiiaiii gladio quod solus ctiam pcrfccic siiinnicquc iiosse poler;il,
|tcrciili jiibeut. siiiccrain pra-cipiiamqiic tharilaliMii : ol qiiia iii eis

CAPUT LXXX. — Rcblat ininaledioisetsacrilcgis tribus Palribus quodaiii modo consumiiiavil magiuiiii
roprchciisionibiis Fausti ,
quibiis nunc rcspondco, ac iiiirabile sacramentiim fiituri populi siii, qiiodpcr
qiiod Iuciitus Domiiiiis ad Osee proplielam dixil : libcras gouuoriiiil, noii solum iii liborlaloin, sicul pcr
Accipe libi uxoicm fornicariam, ct fac fitios de fonii' Saiain( Ccn. xxi, i, 2 )cl Rcbcccaiii( Id. xxv, 21 )
earia ( Osee. i, 2 ). Iii qua Scriptura sic cxc>< caluin cl Liam ot Uacliel (
Id. xxix ei xxx ) ; vcrum ctiani
cst iminundum cor eoruin, ut nec apcrtissima vorba in scrvitulcm,sicut per eanidem Rciicccam naliis ost
cvaiigclica intclligant Domini diccntis ad Judxos Esaii, ciii dictuin cst, Eris .lervus fratrit lui ( Id.
Meretrices el pnblicani prcrcedenl vos in recjno cwlorum XXVII, 40 ) : cl pcr aiicillas noii soluin in scrvilulcm,
( ilatili. XXI, 31 ). Quid eiiiin advcrsum cleinciiliae ve- sicul pcr Agar (
Id. xvi, 15 )
; vcrumcliain iii liberla-
rilatis, quid iiiimicum fidei cbrisliana*, si niereiri.\ tcm, sicul per Balam clZelpliam (
Id. xxx ). Ila ciiiin
relioia roniicatione, in castum conjugium coinniuie- et in popiilo Dci cl pcr spirilualcs liberos '
nascuntiir
lur ? El qiiid tani iiuongruum cl alicnum a Me Pro- non soliim in laiidabilom libi'rlalcm, qucmadiiio-
pliclo;, quain si iion crcdcrcl omiiia peccala impudi- diim illi quibus dicilur, liiiitatores iiiei estote, sicitt et
c.c dimissa csse in melius commutalx* ? iDque cimi cgo Clirisli ( 1 Cor. iv, IG ) ; veriim eliain in damna-
incretricem Propheta fecit uxorcm, cl ad viiam cor- bilcm serviiutcm, siciil per Philippum Simon ( Act.
rigeudam miilieri consullum est, et figurjc sacranicii- viii, 15 ) : et pcr cariialcs scrvos, nascunlur nonso-
lum, do qiiomoxloqueinu., cxpressum. Scd qiiis iioii liiin iii (lamiiabiicm scrvitiilcm, qiii cos iinitanliir ;
vidcat iii Iioc faclo quid potius Mauiclia;oruii) olTcii- veriiinct.amii) laudaijilcin liborlatcin, (|uibiis dicilnr,
dat errorem? Scilicet, quia solent dare operam me- Qiiw dicunt, facite ; quw autcm faciunt, facere noliie
lelriccs ne gravidae fiant. Proiiide istis foriiicaria ( Mattli. XXIII, 3 ). IIoc niagiium sacramcniuin qiiis-
magis prrmaiiens placebat ut deum ipsorum non li- qiiis in Doi iminilo prudenler agnovcrit, unitalcin
garct, quam uiiius viri facta uxor ut parercl. Spiiiliis iii vinciilo paois iisipic iii rnioiii quibiisdaiii
CAPUT LXXXL — De Salomoiie aulcm quid di- Ct h.orciido, (|uo>d.iiii lolerando ciisliidil. Focinius lioc'
cam, nisi quia gravius ipsius fidelis Bt sanctae Scri- cl de Lotli ;
qiiid cjus laudaiidum, qiiid ciilpandiiin
ptur.i; lcsliinonio rcdnrguitiir, qiiam pctulanlibus et Soriptiira narravcrit, quid inlclligenduin de tola illu
ri igacibus Fausli coiivioiis? llla ciiim de illo el qiiid re gcsla signilicavcrit ( Gen. xix), demonstraulcs.
boiii prius liabuissct, et quid maii facicndo, boniim CAPUT LXXXIIL — Soquilur ul Judc factiim con-
in qiio primiim fiieral, rcliquisset, veraciter (idcliter- sidcrcmus, qtiodcum sua iiuru concubuil(/(i. xxxviii),
qiic locutaost( III Reg. iii, xi, et Eccti. XLVii ) : iste quid signilicaverit fulurorum. Sed prius praeloquen-
niilcm oculis clau>is, vcl poiius cxstinctis, non quo diim cst, ne (|ucmquam parv;T; coiisidcratioiiis olTon-
linnine manifesiantc ducebatur, ibat; sedquo male- dal ', qiiod de quibusdam inalis operibns honiinuin
voleiitia praDcipiianle forcbalur , irruebal. lloc ipso in Scripluris sanclis, qiioDdam non mala, sed bona
'nim inagis iusiuuavcrunt sancti Libri religiosis lc-
•
\.ov.,etper .<ipiritualcs liros. Moliiis edili alii et vss.,
cioribus et electoribus ' suis, quam casle babueriiit
etper spiriludes Itberos ; ulsii aivilliesis ad illud (iiuhJ |.o-
kaiR ti viri plures uxores ; quod Salomon, qiii eas noii slca dicilur, et per carnulcs servos.
' >ic Aiii. ir. ct ileiiquc Mss. Ai l.ov., prais cotiii.lera^
'
QuidamMss., et (lilcctoribus. tioiiii
;
m CONTIIA lAUSTLM M ANICII/ICLM, S. AUGUSTINI m

liiiiii"» siguincaiiliir. Scrval «Miiiii iilii(|ii<; (liviii;! pro- ( jtis Ani;iritudo iiitcrprolalur ; ipsa (Miim Doniinorol
vidfiilia virluleiii boiiilalis sua;, iit (iiieiiiadniniliitii iispoculuiii dcdil ( Mattli. xxvii,5i ). Diio autom gc-
cx adiilleroruniconcuiiilu fonnalurcl nascilur lioiiio, iicr:i |)rincipum qui iioii r(;clc operabanlur iii picbu,
<lc lioininuni operc niaio Ijoiuun opus Dei, Riciit in unuiii coruin qui ohcrant, allcrum eoruin qui nihi!
pra;c(!(Ieiili scrmonc^ jain ilixinius ( Supvn, aip. 48 ), proderaiit, significaiitur iii diiohus filiis Jud;i; : qiio-
(le IVeiinditaK; scininmn, iion lii: liirpiliidine vitionnii riiiii uiius crat malignus vcl sxvus anlc Domiiiiiiii,
ila in Seri|»liiris |»roi>iielicis, iioii lantuni hona lioiiii- alier iii tcriam rundebat, uc semen darel ad fccuii-
inim, vcruin ctiain cl maia facta narrantibus, (pioniam dandam Tliamar. Ncc sunt amplius quam duo gcncra
proDliolica csl ipsa narralio, significelur aliquid dc Iiomiiium imililia gencri liumano : uniim nocciiliiim,
inalis (>peni)iis homiiium eliam fuliiroruni honoriim, aitcrum pra;slare nolcnliuiii ct si quid boni iiai)(;iit
iion peccaiilis opcrc, scd scribenlis. Ncqiie cnim .liiiii Iiac lcrrcna vita pcideiilium, lanqiiani in tonani
das, cum ad Thamar concnpisccntia viclus inlrarct, lundcntium. Et quoniam in maio prioreKtqui nocct,
lianc sus; liiiidinis inlcnlionem gercbat, ut inde aiiquam ille qui non prodest, ideo major dicitur mali-
quidsignificarelur, quodad salutcm hominum perli- gnus; iilc autern ficquciis, qui fundeiiat in lomni.
iieret : siciitiicc Judas illc qui Domiiium fradidit, iioc Nomcn quoqiie majoris, qui vocaitatiir llcr, iiiler|irc-
iiilcndil, ut aliquid indc gcrerclur, quod ad eaindem talur PoIIicius, qualibus tuiiicis induti suiit |irimi lio-
salutem hominum pcriinerel. Porro, si de lam malo miiies in pccnam damnalionis Qux dimissi ex p;ir.i-
opere Jud e illius tani boniim opus Doniinus fiicit, ut diso ( Gen. iti, 21 ) ; scqueiitis nomcn qui vocahalur
ojusdem suac pnssionis sauguine nos rcdimerct; quid Aynan, inlcrprelalur Mcftror eorum : quoriim , iiisi
mirum si Proplieta cjus de quo ipse ait, De me enim quihus nihii prodest, cum iiabeal unde prodcsse pos-
iUescripsU {Jocm. v, 46 ), ex malo faclo Judae isliiis, sit, aiqiie id perdat in tcrra ? Majus porro maiiim csl
honi aliqnid significavit, nt suo ministerio nos docc- ablatx vitx, quod significat pcllicius, quam non ad-
rct ? Ea quippc hominnm facta, sancto Spiritu dispo- juloe ,

quod significat moeror eorum : Deus lamcn
nente atque inspirante, collegit Propiicta narraior, ambos occidisse dictus est, ubi figuraiur regriiim la-
quorum intcrpositio nonvacarela prxsignatione re- libus hominibus abstulisse. Tertius vero fiiius Jud.r,
rum quas intendcrat prophetare ad significanda au- : qiiod illi mulieri non jungitur, significat lcntpus ex
lem aliqua bona, niiiil intcrest, facla iila quibus oa quo reges plcbi Judacorum coepcrunt do tribu Juda
significanlur, scu bona, seu maia sint. Quid eiiim non ficri : et ideo erat quidem filius Jud;c, sed ciim
mca interest, cum volo aliqiiid legendo cognoscere, maritum Thamar non accipicbat ;
qiiia erat eadem
utrum cx minio rcperiam scriptos nigros jEthiopes, trlbus Juda, sedjam popuio indcnemo rcgnahat. Un-
ot ex alramento candidos Gallos ? Verumiamen si, de et nomen ejus, id esl, Sclom, inlerpretalur Dimis-
non scripturam, sed picturam talcm viderem, sinc sio ejus. Non pertinent snne ad iianc significalioncm
dubitalione reprchcnderem. Ila in hominum, factis viri sancti et jusli, qui licel ilio tempore fucrint, ad
qasc ad imilandum vitandumve proponunlur. magni Novum tamen perlinent Tcbtameuliim, cui prophe-
inlerest bonanc an mala siiil qiia; autcm ad signi- : tando scienter utiles fuerunt, qnalis David fuil. Eo
ficandum scrihuiitiir, sive diciiiitiir, niliil rcferl in saiie tempore, quo jam Judxa coeperat regcs ex tribii
moribus faciontiiim, qiinm laiidcm repreliensioncmvc Juda non habere, non est computandus IlcroJes ma-
mcrcanlur, si modo hahciit aliquam rci, de qua agi- jor iii rogihus ejiis, tanquam maritus Thaiuar : erai
tur, ncccssariam pr;ofigurandi congruenliam. Sicut enim alienigena, nec ei sacramenlo il!o myslic« un-
cnimCaipli:^ in Evangclio, quantum ad cjus iioxiiim clionis tanquam conjugali foedere coharcbat ; sed
perniciosumque animum pertincbat, quanttim deiii- lanquam cxtraneus dominabatur, quam polestatem a
(|ue ad ipsaverl)a, si in cis volunlaiem dicenlis alten- Romanis cl a Caesare acceperat. Sic ct ejus filii le-
«ias, quibusagehatut justus injusie necaretur, utique Irarch;!;, qiiorum erat nnus Ilerodes palris noiiiiite
niala crant : laineii magnum bonum illo nesciente si- appelialus, qui cum Pilato in passionc Domini con-
giiincabaiit, quando ait, Expedil ut umis moriatur ho- coidavit ( Luc. xxui, 12 ) : isli ergo alieiiigena; iisqne
mo, ct non lolii grus percut : dictumque de illo est, Hoc adeo non dcpulabantiir in rcgno illo mystico Juda;o-
(lulemasenon dixil, sed cum esset ponlifcx, prophe- nitit, ut ipsi Juda^.i pul)licecl;imarent, frcndenles .*id-
tuvit quia oporlebut Jesum mori pro qente ( Id. xi, 50, vorsiim Christum, Nos non habemus regem, nisi Cwsa-
fjl ). Ita faclum Judac sccundum iHiusIibidinem ma- rcm (
Joan. xix, 15 ). Neqiie Iioc verum, nisi illa uni-
lum fuit, sed illo nesciente magnum bonum significa- vorsali dominatione Homanorum : qiiippe eiiam C;o •
'
vit : a sc ipso quippc maluni fecit, sed non a se ipso s;-ir rex erat non proprie Jiidjcorum ; sed iit Chri-
. lionum signiOcavit. Hoc autem, quod necessario prse- stiim ncgarent, et huic adularent, ideo se laU voce
loquendum putavi, non ad hoc tanlummodo Judae damn;irunt.
laclum, sed eiiam ad caitcra valcat, si qua occurro- CAPUT LXXXV. — Illo ergo tempore, quo jam
rlnt maia opera hominum, quibus honuin aliipiid a de tribu Judaj regiium dcfocerat, veniendum eiai
liarrante prophetatum est. Chrislo veroSalvalori Domino nostro, qui non obos-
CAPUT LXXXIV. — Iii Thamar ergo nuru Judic set, mullumqne prodesset. Sic enim fuerat prophol;i-
intelligitur plebs regni Jud;cornm, cui de tribn Juda tum : Non deficicl princcps cx Juda , neque dux de fc-
reges lanquam marili adhibcbanlur : merito nomen moribus ejus , donec veniul cui rcposilum est : el i))s(
'
iR7 I.IIJI-R VIGliSl.ML'S SFXU.NDUS.
45^,
exspcclalio Qcntium [iien. xi.ix, 10). Jain iilo lcinporo monilc etvirgain
, ; vocatiunc signainr, jnslincaiione
oinne qiioquc niiigislerium Jiuhuoriim , ci iiiyslica , di-coratur, glorificatlonc cxaltai.ir.
Q„06 cnini prmic-
uuile clirisli voc:iban(iir, unclio ips:) dcfccerai scciin- stinuvit,illosct vocavit : nuos autcm vocavil , iUos et
diim priiplicliain Daiiielis. Tunc vciiilriii rcpositiiin JHSl,f,cnvit el (j„os j„siif,cavit
: , iUos et g!orif,cnvit
erai, exspcclalio gcinlum, el unctns csi Sanciiis saii- (no,n. vm,30). Scd 1.:vt, uldixi, adli.ic in occullo,
toruni (Dan. i\ , 21-27) olco exsullaiioiiis pne parli- iibi fii el conccplio sancl;c nbcrlatis. Millilur i.iKc.ii
ci|>ibus suis (Pso/. xLiv, 8). Naliis esi eniin llcrodis promissus li.cdus lan(|uam mcrctrici
, li;cdiis cxpr. -
iiiajoris lcmpore (Matih. ii, I), passns est anicin nii- bratio i)cccali pcr cumdcin Odollamitcm
;
, tai.q.iam
noris Ileroilis lctraicli.u ' (Lkc. xxiii, 7 . -id). Ilujiis incrcpanlcm ct diccntcm, lUwraiio viperarum (Mutih.
il;u|iie vcniciilis ail oves qiue pcrioraiil doiniis Uracl Jii, 7). Scd
i.on cam invcnil pcccati
cxpn.braiio.
{Mailli. XV, 21), lignram gcssil ipse Judas cuni iret qiiam mntavit coiiressionis
amariiudo. Posl vcn. j:iin*
ad tondeiidas oves suas in Tliainna, quod inlcrpreia- publicatis sigiiis ', annuli, monilis, cl virg;c, vicii ic-
lur Dcficicns. Jani eniin (Jcfccciat priiiccps cx Jiida, iiHMcj.idicaiitcs Ji.d.eos, qiiorumjam pcrsonam Judas
et omnc magistcriuni al(|iic iinctio Jiul.roruni, ni vc- ipsc gcslabat, qi.i bodi(V|uc dic.nl iion Iiinc c.^sc
po-
iiiri'l cni reposituni erat. Vciiil aulcm cnm siio pa- pulum Cbristi
nec babcrc nos scmcn Abra!.:e
,
êd :
siore Odollamite, cuj iioinen eial Iras; el interprcta- prolalis ccrlissimis documcntis
iiostnc vocalionis, j.i-
lur Odollamitcs, Tcslinionium in aqua. Cum lioc siificaiionis, glorificalioi.is,
sine dubio co.inindcntur.
|.iaiic lcslimonio Dominiis vcnil , liabcns quidc:ii tc- 01 i.os magis qi.am sc jiistincaios essc latcbimtur'
sliinonium m:ijiis Joannc {Joan.v, 5G) ; scd lamcn Ei.uclcatius ba!c ct mcmbratim q.iodam modo ariicii-
pfoplcr oves inlirmas lioclcsiiinonio cst usus in aqna. ialimqiic scrularcr alqiie
dissercrcm, quanl.im intcn-
Nam et ipse Iras, qnod noinen illiiis pasloris fuil , in- lioncm mcam Dominus adjnvaret, nisi n.e ab bac I
.-
lerprelatur Fralris mci visio. Vidil omniiio fratrcni boriosiorc diligei.iia , finicndi hiijus operis, quod
suuni Joanncs, rialrcm sccnndnm scmcn Al)iali;v^ pl.is q.iam vclicm jam
,
prolixum csl, c.ira pn.hi-
sccundum cognalioncm Mariic nialris ejus cl Klisa- berct.
belli inalris sujc; cumdenuiuc Dominnm el Deum CAPUT I.XXXVII. —Nunc pcrcalum David (|[
siium, quia. sicui ipse ait ex pleniiudine ejiis acce- Reg. XI), qiiid in
,
prophctia signi(ic..vcrit, q.iania
p..s-
pil (Id. I, IG). Vidil omniiio, cl idco in natis miilic- sum brcviiaio pciMrii.gam. Nomii.a
.|.iippe ipsa in-
rum m;ijor illo non exsurrcxil (ilalili. xi, II) : (|iiia l.T|,rela!a s..lis osKmi.I.u.i
,p,id eiia.n l.oc r:ui.m,
pr;v-
ex omnibiis prTiinnliantibiis Clirislum, ipsc vidit liguravcril. David ii.lcrprctalur
Maiiu fo.iis , sive
quod niulii jiisli ct Proplielre cupicrunt vidcre, cl non Desidcrabilis et qnid fortius
: Lconc illo dc tribii'j.,d'.
vidcrunt (Id. xiii , 17). Saliilavil cx iitcro (Luc. i, qui vicit m.ind.im (Apoc. v,
J>) ? el qiiid dcsidcrabi-!
44); agnovit pcrfccliiis cx coluinba, cl idco l;inqiiam liiisiIIo,dc quo propl.cla dicit,
Vniicl desideratu»
Odoliaiiiitcs vcre tcstimoniiiiii perbil.uil aqua (Id. omnibus cjcnlibut
iii (Aggai 11, 8) ? ncrsabec iiilcrpict:itiir
III, 21, 22). Veiiil autcm Dominiis ad ..ves l.mdcndas, Pmeiis satictatis , sive Putcus scpiimns : qii.ui.Iibct
hoc esl, exonciMmlas sarcinis laboriosis cx quibus amem harum nominis
, li.ijus inicrprciaiiomim in id
Ecclcsia; laudal;c iii C:.iilicis canlicorum dciitcsesscnt qiiod diccrc i..lc..di s , assiimamus , saiis congruit.
vclut grcx dclonsarum (Cunt. iv, 2). Nam ei iii Canlicis canlicoriim spons;i
illa Kcclcsia
CAPUT LXXXVI. — Jam Tbamar Ii:ibilum mu- csl, qua; vocalur puteus uqua: vivw (Cant.
iv, 15) et ;
lel ;
nam et Commulans iiilerprelaliir Tliamar : scd buic pulcoscplen:.iii numeri
nomeii in Spi.iuis sancli
in ca prorsus iiomen amaritudinis inaneat; iion signilicaiionc c.njm.giiur;
illiiis proptcr raiioncm Pciite-
;.inariliidinis in qiia Doniino fcl nii.ii.slravit, S(;d iliius
cosles, qiio dic de cado n.issi.s
S|.irii.is sancius vc-
in qua
I'clrus aiiiarc llcvit (Mullh. xxvi, 75). N:im ct "" (^*<^'- " • ^ 4). Dc sc|)limai.is cnim consi:irc ("imi-
Judas lalincConfe.ssioest. Confcssionicrgoa.iiaiitudo *'^'" '"*-'**l""' 'îem Tobi;c qno(|.i,; Scri|.iura
.
lcstatur
misceatur, ut vera roenitenlia prxsigi.etur. Ilac poj- (Tob.u, sec. LXX). Ad quadragiiit:i novem aulcm
niteiilia fccundalnr Ecclcsia omnibusgciitibus con- in 'I"*'^ ^si scpiics scplcni u..iim additur,
,
qno uini.il
liliila. Oporiebul ci.im CUrisinm puii, ct resnrtjcreteT- commendaiur. In liac r.lione vivit
apostolic;i
ill.i sen-
prwdicari in nomiue ejus paeuilenliam et re-

tin die, et Icntia Su/fcrenies iniiccm in dHeciione,
:
siudcuies srr-
ntitsionem peccaiorunt per omnrs gentes, incipicniibut vare unitatem spiiitus in viuculo
pacis (Ephes. iv.
2, 5)
ab Jcrusatem (Luc. xxiv, 4G, 47). Nam el ipsc habi-
Dono ita.|iie spiritii;.li
, boc est scpionario, uJxl ,.«1
iiis mcrctricius coi.fessio pcccatorum Kclesi:i piitciis saticlatis
, est. Typnm : ,|ni:. f.,cius est in ca (on,
qiiippo jai.i Kcclcsix' gcril Tham.ir, cx Cciilibus cvo- aqua; suncnlis in vitum wlcrnum,
,|t,aii, qui I,;,bu,-ril ».
vjliv, S(.'dcns cuin I.oc liabiiu ad portam yEi.aii, vid nousiliel in (vlernum (Joun. iv, II,
13). Crias vcrc-
/Enaim ,
quod inlcrprctaiur Fontcs. Cucuiril ci.im qni fiicrat n.ariliis cjiis, quid aliud
qinm diaboliim o ,
^clul ccrvus :id fontcs a.piariim luiiiis siii i.itcrprciaii.Mie significal

, pervenire ad snncn ? C.jiis erant pes-
AbrahiK illic a noii agiiosccnie fcialur, qiiia simo c)nj..gi„ deligati omiics
:
de iJU ,|.u,s gralia Dei libciai,
pra-diciiim cst Populus quem non coguovi scrvivil
,
,
tn/ii l/VW. xvii,45). Accepit in occullo aunuhim """""'" "'' """ '"'
,
g„]sf''
'' ''• *' ''' '
rmch si
« Km. Kr. ri \ hircs M.ss., lctrarchin.
S.*.>(;t. AiGiST. MII.

[Qttinzt )
:,
AW CO.MKA I ATlSilJM SIA .mciij;i;m. s. auglstim 4go

iil l']c<;lc»ia siiic maciila cl rii{;:i Siil\alori proinio co- saiis hoc ipsa Scriptura demonstret unde ct quarc sil
luilcltir {Kplics. v,27). llrias n iiih|iu; inicrprcliilnr dictuin. Scqiiitur eniin : Quoiiinm fornirain {oniini-
Liix iiiea Doi : CIiclUciis '
aiiloiii, Aliscisiis, sivc (|iio(l Oiliir lerra u Doiiiino. l.l ubiil , et uccepit Comcr filiatl
iii vcrilalc non slclil {Joan. viii , 44), scd a Iiicu siia f)i'bclaiiii ; et coneepil , et pcperil ei ftlium. El diaa
fitiperna ,
qiiam dc Dco liahclial , siipcrbi.c incrilo Domiim» nd eum : Voca nomen ejut Jezrahel ; quoniam
nbscisus esl;sivc (inoJ cadcndo vcris viribiis pcnli- udlinc iiiodiciim , el visilabo saiKjuiiicm Jezruliel super
lis, transfigiiral sc lamcn in ang .Iiini liicis (H Cor. xi, doiiium Juda, el (luiescere fiiciam el uterlam reynum
14), audciis adliiic dicrrc, Liix nica Dcicsl. Krgo islc domtis hrad. Et erit, tn illa die conteram arcum Jsriiel
qnidi:m David gravilcr sctdcratcqiic peccjivil ;

qnod in valle Jezruhel. El concepit udliuc , ct peperit filiam
srcliis cjiis cliani pcr proplicLiin Dcus argnil incrc- l''.t di.tit ei Doiiiiniis : Voca nomen ejus, Absque mineri
panlo, ct ipsc abluil pocnilcntlo : vcruinlaincn ille cordla : iinid non uddam ullra misereri domiti Isrtiel, sed
ditsiilcrabilis omnibus gcnlibiis, adamavil I^ccicsiani oblivione obliviscar eorum; et domuiJuda miserebor, et
siiper tcclnni sc lavantcin, id cst , muiid;inlcni se a salvabo eos in Domino Deo suo, elnon salvabo cos in urcu,
sordibus su>cnli , cl domiim liitcani spiriluali conlcin- et in ijladio , el in beilo , el in eqiiis, et in equitibus. ICt
pl.itionc iransccndenlem alqiic calcnnlem ; cl inclioala (ibluctavil eam qua; eral absque misericordia , et conce-
< niii illa priniic conventionis nolilia ,
post :ib ea pcni- pil , ct peperit ftlium. El dixit ei Dominus : Voca no-
Ins scparalum diiiboiuin occidit , cam(|uc sibi pcrpc- men ejus, Non populus meus ; (]uia vos non populns metts,
itio connnbio copiilavit. Oiicrimnscrgo pcccaliim, sed el cgo non ero vester Dciis. Et erit numerus filioritm
proplieliam non exstinguamiis : amcmiis illinn David Israel quasi arena maris ,
qnce sine mensura esl , et non
quantnm amandus est ,
qui nos a diabolo pcr miscri uuinerabitur ; et erit in loco, ubi dictum est eis , Non
4:ordiam libcMvil ; amcmus el istiim David, qiii tam populus meus vos, diceliir eis , Filii Dei vivi. Et con-
gravc in scTuInus iniquilalis p(£nilcnli:c liumililale ijregcibuntuT filii Jiida el filii Israel, et pouent sibimcl
sanavil. caput unum , et asccndent de terra ,
quia magnus dies
CAPUT LXXXVni. — Jam de Salomone qu;d di- Jezraliel. Dicile fralribiis vesliis , Populus meus : et so-
ram, quem vchemcnlcr argiiit saiicia Scripliira ai(|uc rori vestrce, Misericordiain cousecula {Osee i, 2, ii, I).
condcmnal (III lleg. xi) , niliilque de poeaileiilia cjns Cum ergo jussi el facii hujus figuram ipse Dominus
>cl in cuin indnlgenlia Dei nmiiino commcmorat? per camdcm Scripturam evidcnter aporiat, cnmqiie
Ncc milii prorsus occurril, quid sallcni iii alicgoria ap:isl(p|ic;c Litlenc lianc proph.-iiam completam in
boni significet Ikkc ejiis flenda subversio; nisi forte Novi Testamenli prxdicalione lestenlur : quis cst qui
qnis dicat mulicres alicnigenas, qiiarum amore cxar- audoal dicere, non proplerea jiissuni ct factuin ,
pro-
scral, signilicare Ecclesias eleclas de Gcnlibus. Pos- plcr qiiod se jussisse et Propbctam fccisse , ipse iii
set hoc fortasse non absurde inlelligi , si illac proplor sanclisLilleris quijussitexponit? Ait enim Aposiolus
Salomonem dcserercnt dcos suos , etcolcrcnl Dcinn Pauliis : IJt notas faceret divilias gloriv siice in vasa
cjus : cnm vcro ipse prouier illas ofTi-ndil Deiim misericordice ,
quce preepuravit in gloriam; qttos et
siium, el coliiit deosearum, non esl quid inde boni vocavit nos , non solum ex Judocis , verum etiam ex
conjectare possiinus. Ncc lamon niliil arbilror signi- Genlibus :sicut el Osee dicil, Vocnbo Non plcbem uieam,
licare; sedmalum,sicut de uxore filiabusque Loib plebem meam ; et Non dilectam, dilectam eteril in loco, :
diximus. Apparel enim in persona Iiiijus Salomonis ubi dictuin est eis Non Populus meiis vos ibi voca-
, ,
el mira cxccllontia, el mira subversio. Quod igilur in buntitr ftlii Dei vivi {Rom. ix, 25 2('). Iloc ergo de
illo diversis tcmporibus cxslilit, prius bonum, et po- Centibus propbelalum Paulus oslendit. Unde cl Pe-
sterius maliim , hoc in Ecclcbia in islo adliiic saeculo Irus scribens ad Gcnles, Prophcta qnidem ipso non
simul uno lciiiporc oslcndilur. Nani bono illius, bo- nominato, propbeliam lamen ejus verbis suis inseril,
nos Ecclesi;R; nialo auloin illiiis, malos Ecclosioo si- dicciis : Vos antcin genus elcclitm, rcgale sacerdoliuin
giiificaios piilo : ianf|iiain in unilaie uniusarea;, sicut geiis snncla ,
popnlus acqnis-lionis ,
qiio virlnles eju»
in iI!o uno liomine, bonos in granis, malos in palea (innuntielis , qni de tenebris vos vocarit in illud adini-
;
nt in unitatc uniiis scgelis, bonos in trilico, malos iu rabile luincn suuiu : qui aliquando non popidus , nunc
zizaniis {MaUli. iii, 12, el xiii, 30). Si quid liinc saiie auleiu populus Dei ; quorum uHqnaudo non miserliis
his quac de illo scripta siint diligcnlius porlraclalis ,

esl , nuuc aiilem miscrelur (I Pctr. ii, 9, 10). Ilinc
sivi mibi, sive doclioribus al(|ue melioribus, aliiid evidenler apparel, quod pcr Propbetam diclumest,
probabilius elucere potucrit, nunc tamcn non eam Et erit numerus filiorum Israel quasi arena maris ,
qu(e
rem ita dimisimus , ut inlenlionein nostram in alia sine mensura esl , et non uumcrabilur ; el qiiod consc-
prnpor;intcm, laniiu;im intcrrupla sericscoiilcxtionis qucntcr adjunclnm esi , Et erit in loco , ubi diclum est
iniptdi;)!. eis , Non populus meus vos , dicelur eis, Filii Dei vivi :
CAPUT LXXXIX.— Dc Osce aniem propbcla,non non omnino de illo Isracl csse diclum ,
qui est seciin-
a mc opus csl dici quid illa jnssio faclumvc signilicct, diim cariicm; scd de illo de quo Apostolus Gcnlibus
qiiod dixit Dominiis ad Osee, Yade, et accipe libi dicil , Vos ergo Abralice seinen estis , secuudnm promis-
vxorem fornicalionis , el fac filios de foniicalioue ; cuin sioucin liceredes {Galal. iii, 29^. Scd quoniam et de
illo Jud;roriim •
mulii crcdidcrunt el crcdiluri sunl
' Inv., trelliwus. At Mss., rhcUcvnx, uli .scris tum csl aj ud
\W , jjl, ( clluvits, ul a, 11(1 .\iii. et l.r.
' l-.r. ct I.OV., dc illa Jiidiva. M >iss., de illo Judcvonm
,,
L.ni.U VlGLSIMllS SECI.NDIS. -iO»
intli; loi luillia (in.i' in qiiod \csl(S signilicaiil adjnngnnl sc piipnlo Dci nl
(fl.ini inde oraHl el A|H).sloli , , ,
Jcrusalcm Aposlolis sociala snni [Aci. ii, il ,

ci iv, siiniil dc lioc s;ccnIo l:uiqnam dc .ligypto iibcicniur;
4], iiule tcclcbi.e ilc qnilnis ad Gaiaias ilicil, Eram sive lioc ergo , sive illud , sivc aliiiuid alitul biiii- fue-
aulem ignotus fncie Lcclesiis iudivosqua: suul in C.liristo

ril figiiraiiim , ccrtuni csl lamen cis qni lias Liltcns
[Cuht. i,2i] : niule cl laiiidcni angnlarcm in Psal- pie lcgiiiU , non friislra nciiue sinc pncnnntinliinio
rtilnrornin csso iila jiissa facla coiiscripla.
Hiis appellaUini Doiiiinuiii [Psal. cxvii, 2-2] sic inler- , ,
pretalur, iinoil iluos paiieus \i\ se ip>o conjunxeril C.\rLT \CII. — Jani porro dc bcllisqiVepcrMoysoii
circumcksioiiis vidcliccl cl |MM|nilii , ul duos coudenu gcsta sunt , nimis longuni cst oninia pcrtraclnrc. Sa-
M se unum mvttm liominem ,

(aciens pncem , ct com- tisergosit qiiod de illo bcllo gcslo cnm Ainalccli
viutaret utrosque in uno corpore Dco per crucem inter- (Exod. xvii , 8 IG) , jam snperius iii Iinc ijiso opcrc,
,
ficiens iniminlias in semelipso . cl reniens evangelizarel (pio Fausto rcspoiulco, qiiaiUnin salis pro snsicplc
qui prope, id esl Gcnlibns ncgotio vidcbaliir, quid propliclue pr:rmitl(^rcl (piiil
pacem iis qui loncje et iis ,
,
loiige el Jud.cis prope ; ipse est enim pax nostrn , 7«/ inyslcrii coiitiner.i, exposni. Ninic illiul vidcamiH,
fecil utraqtte unum [Ephcs. 11 , i 1-22] ) ; mcrilo el isle in q-io crndclil:ilis viliuin solent objiccrc Mnysi, vel
Iiroplicla, (ilios Juda ponens pro Jnd.cis, el filios iiiinii i Iiiiriiiii I.iilciaruin , vil cxj crlcs oiniiiiim lil-
kraei liro Cciilihus, Kt congregabunlur, iiiqiiil , /;7(/ leniruni : quod qiiitloiii Fausliis iioii cxprcssc poîiil ,
Judu et filii Israel pariler, et ponent .<iibimet cuput unum, ciim dicerct qnod crudclia mulia el iiinndnrit ct fc-
et atcendent de terra. Iluic ilaquc proplicli;e laiu iii.i- Ctiit. Scd qiiia novi quid inaxime ct invidiosc jactarc
iiifesle ipso rcrum effetiu declaralx, qui^qnis conlra- consticvcrinl ', idco ipsc hoc cominen-.oravi, siipc-
dicil , non soluni propliclicis , vcriim cii.iinaposlolicis riusi|uc dcfcndi , nc quidi|iiani iii co f.iclo essc ( ri-
Lillcris; iicc soluin tiuibiislibtl li.l>ris, vcruin iii;uii minis, vcl ipsi Manicluviqui coriigi vclle::t, vel ipii';-
robiis iinplclis cl clarissiinn luce pcrfnsis , inipndcn- qiiam alius iinperiloriim ant impiornm putarct Nunc,
lissime conlradiiil. Alinnid crgo forlassis diligo;iliii- anlcin (iuid cliam piOpli(ii(;r significntionis liabiicrit
ris requirebal iiucniionis Jiuhu factnni, nl li;i:c rei|iiireiulnm est, qiiod cx eis ninllos, qiii sibi ;il)s-
rornic.iria, (|U;e significal Lcclc.-iani dc gciUiliiiin Ciitc ipso idoliim f.ibric:ivt.iiiiU , siiic n1l:i ciijiisq;:;uii
superslilionum proslilulione colicclam , in li;ibitu neccssitndinis disliiiciiono jus-,ii inlorimi (!d xxxiij.
iniilicris illius qn;c Tliainar appcllala csl, posscl ag- Facilo csl ut intelligatur hoininiini illoiuin inio-
lujsci : Iiic aulein cniii ii>sa Scriplura sc aperiat rcmptiiiiicm, sigiiificnre viliornm laliuin iiisccu-
cuinquc .Aposlol )ruiii oinsdii ntilins Liltcris illiislrc- lioiiem», qualibus illi ad eanidcm idololaliiain dcnn-
lur, iiuid liic iilicrius imiiioramnr, ac non jani vide- xerunl. In talia quippe vitia s;cvirc iios jiibcl Ps;»l-
nius quod icsLU de f.iiiinIo Dci Moyse, (|uid eiiain nius, ciim dicil : Irascimini , ct nolits peccare (Ps<l.
ipsa signinceiU qn;e Faiislns objccil ? IV, r). In lalia vitia s.x'vire nos jubet Apostolus, cnni
CAPLT XC. — Qiiod iniiii lialrciiidciendcns, occi- dicil Morlificale membra vesira qna sunl super ler-
:
«lil itgyplium , ciiivis facillinie otcnrril, injiiriosnm ram; fornicalionem immunditiam luxuriam, coneu- , ,
nobis in liac pcregrinatione di:d)oluiii a Doniino piscentiam malam el avarilium quw est idolorum ser- , ,
Cbristo nobis defcnsis occidi. Quod vero in nrena vitus (Coloss. 111 , 5).
«iliruit iiUerempluin {Exod. 11 , 12) , manifcsliim csl CAPUT XCIII. — Scd qiiiilsibi vclit,quod priiis fe-
rjns jam morlicinam prxscnliam iii cis latere ,

qiii cit, ut ipsuni vituliim igiie coinburcrct , iiiiiiiitalini-
non liabeiU slabile finidanientum. Uiide Ecclcsiain (pie concideret, cl in aqiiam sp:irgcrcl, el polimi
nominus super |ielrani adifical; el eos qni audiiinl popnlo darcl ; majorom iiilciitioiicin pciscrutaii(l;c si-
verbiim ejns el faciunl , comparat prudenti viro qni giiificalioiiis inquiril. Si cnini tabulas, quas digitt»
a-dificat doinum siiani super pctram , iie lcntalioni- Dei, hoc cst opcratioiic Spiritns saiicti , Kr'pt;is ac-
bus ccd.U el corriMt : ill.is antcm qui andiiint , et ccpcral , idco fregil^qiiia intligiios cos ipiiliiis cas
iioii raciunt, coinparat slullo aHlilicanli siipcr nrcnain, Icgcrcl, jiidicavit : si deniquc nl ali cis ilb; \ il iili:s pcnilus
ciijus tentala dumus , ruiiia fil magna (Mallli. vii, abolcrctur, inccndil cuin, coiitii\it,in atpia s)iaisil
21-27). atqnc submersil, ulqiiid et potiini htic popiilo iledit?
CAPLTXCI.—QnodvcroevspoliavitiCgyptiosjiissii Qiicm non excitct f;iclnm linc ad inqnirendam et inlcl-

Diiinini Dci sni ii.jivd. 111, 22, xi, 2. et xii, 55, ligcndam proplictic;im signilicationein ? Occurrnt crô
r>()), iiiliil iiisi justi>sinic jnlieiUis , (juid pra-fignra- j:iin iiUciitis mcntilius , tiinipinm di;iboli corfHis in vi-
\erii , jam in quibiisdani libris, qiios dc Doctrina tnlo , idcst, lioinines in oinnibus gcntiliiis ,
qiiibns
tlirisli.ina pr.ciiotavi ,
qu;intiiiii iniiii tunc occurrit ,
ad lia:c sjicrilcgia caput, Iioc est , auctorest dialmliis.
iiic recolo posuisse (Lib.i, cnp. -10) : (jiiod nnro ci .'\ui-cum prnplcrca , (|iii:i videiilnr i(liil(il:ilri:r. ritiis
:irgciilo et veslc yEgyplioruin sigiiifical:i' sml qn.id.nii vcliU a s:i;>ioiililM;s iiislitnii : tlc qnibiis dicit Apdst -
(lociriiio;, qu;c in ipsa consucludinc Gcnliuin 11011 liis, (^KOHiV/jH cognoscenles Deum, uon sicut Deum glo-
inulili studio discanlur. Sed sivc boc significii, sivc rificaverunt, atil gralius egrrunt ; sed evanuerunt in co-
iliud quod ex ip>is Genlibus aiiinix prc:ios;r Inn |ii::ni gilationibus suis, ct obscuratum esl insipiens cor eorum :
vasa aurea et argentca , ciim snis ntii|ii(; corporibus. diceules s: csse sapientes , siulli fmti sunl , et iimmt^-
.'1 cst , de illo lMat'1 scciuiduin carnein , qui cst Judoco- ' si.- Mss. rdil.i vero, fOHxi/frcci/.
ruuj. ' \isb. (-111 liuiit vcrl uiii, iiisicitlionem.
,,
4C3 CONTRV FAIISHJM MAMCII>ÎJM, S. AlJCCSTINr 4^'.
veiitHt (jloriam vicorruptibHis Dei iii tiniilitudiiieiu iinn- riico, qiiod sapcrc dicis tno : diini inmcii ea qii.-e di-
^liiiis corruptibilis liominis , et vclncnun , el quadrttpe- viiiilnspr.ccipimiliir, aiil morcs piclatcmqnc fonnare,
diim , et serpenlittin (lioin. \ , 21-27)). V.x U:\(: (|ii:isi aiil ali(|iiid figiirilo siguinc;irc vcl crtNlanlor vel iii-
sapioiilia islc viliiliis aiirciis, (|ii:iii;i sol(;l»:iiil A^-y- tellig;iriliir, aiii ulrunupic polius qiinrn riculnim : dtim
|ili(iriiin clinm ipsi prim.iKts cl tniKiuam tUnM lioiiiincs lanicri ct ipsa, (|U:c fignralc dicla vcl f:icl3 inlcllignn-
julorarc (igmcnla. Iloc cigo viliiio sigiiilicaliim csl inr, ad eo^-dcni inorcs boiios pi<;latcm(|uc rcfcrantnr
oiiinecorpns, iiJ csl, omnis sociclns Gciililiiim ido- Ac pcr lioc cliam si Maiiicli:f'is, vd (piibnviiic aliis,
I(»lalri:c dcdiloniin. Ilanc sacrilcgam S(»ci(;t;aem l)o- dc bis fitrnris rcrnm geslanim noslcr displicol iiilel-
miims Clirisliis illo igtic comburil, dc (jiio iii Kvan- Icclus, vel ratio, vei opinio; illiid snfficial, qiiod pa-
Igncm veiii miiteiein lerrnm {Liic. xii, ^19): Ircs nostri, quibus Dcus perhibct bon.TC vilaR alqnc in
gclio (licit,
m qiioniam iion cst qni sc abscondat a calorc cjiis suis prxccpiis obcdicnlia; lcstirnoniiim , ea vcrilatis
{Psal. XVIII, 7), dnm in cnm crcdunl Ccntcs ,

igno rcgiila dcfciiduiitiir, qii.c nisi pravis et dislorlis ( or-
viitntis cjns diabolica in cis forma solvalur. Toliim dibns displiceic iion [lossil ; cl quod ca Scriptnra, cni
comminuilur, id csl.ab illa mal;c perversilas erroris illius ininiica est, in qnibnslilK'!
«iciiide corpiis illiid
conspTali(»nis connalione discissnm , vcrbo vcrilalis homimim f:ictis, qii:e vcl laiidavil vcl rcdargnit vol
commimilum in aquam miltilur, iil lanliim nai rata iiobis jiidicnnda proposuit, ipsa incul-
liumilialur : ct
id cst, Evangclii pr.Tdicalorcs, cx pabilis vciierabilisi|ue porsislil.

<(.s Isracliuc ,
U.iplisuio in sua moinbia, lioc csl, iii corpus domi- CAPUT XCVI. — Quid vero ulilins alquc saliibriiis
nicumtransfcraiit. Qiiornm Israclitarum Pctrode ipsis pie legcnlibus vel audienlibus ili.is s;icr-as Lilteras
Gcnlibiis diclum est, Macta et mandiica{Act. \, 13).

consnli ac prospici poluil, qnani iil non srdiim in cis
laudabilcs iiomincs ad imilandiim
Si, Macta el maudnca ; quare non cliam, Concidc ci , cl rcprcbci sibilcs
l»ibc? Ila iilc viliilus per ignem zcli et acicm vcriti ad cavcnduni proponerentur ; voriim cliam qux-dam
t't aqnam Baplismi , ab eis potius (luos absorbcre bonornm dcclinaliones el lapsus in maliini , sive
conabatiir, absorptiis esl. iiidem denuo correcti in viam rcdeanl , sive irrc-
CAPUT XCIV. — Si crgo b.TC qnoqiie loca Scri- vocabilcs maneanl; el rursus qna;dam malornm niii-
plurariim, dc quibns eisdem ScripUiris calumni:iiiliir t:itiones ct proveclus in bonum , si'.e pcrsovoraliiri
lurretici, perscrulala, et quodam modi» intcrr(»gala, sive in prislina iterum rc.Iapsnri; ul neqne jusli in
<|uanio vidcnlur obscm iora , taiito miiabiliores in se snperbiam securilate exlollantnr, nec iniqui conlra
inyskriorum lliesauros latcre respoiidenl ;
quanio in.i- mediciiiam dcS|:eralione obdurcninr? At illa qiix nc-
gis impiorum blaspbcma ora obmulescere omnino qiie ad imit;iiidum ne(|ne ad cavendum facla liomi-
debeiit; cum oppilanUir apeilissima vcrilalc, conlra iiiim pcriiiiciil, ot tîiocn in sancla Scriptiira repe-
quain piaifocalo spirilu qiiid mussitcnt, non invc- riunliir; aut ad illam connexionem posila snnt, qiii-
iiiunl; ct malunl niiseri manifcstalione ejussuas faii- bus cccasionibiis ad res necessarias vcnialur , aiil co
cesoblur.iri, quain suavilale peclus impIeri?Clirisliim ipso qiio vidcnlur superflua , satis adnionenl , in eis
igitur sonanl ba'C omiiia; capul illud quod jam asccn- qii;rri oporlcie niysiic.c alicujus sigiiific;itionis oracu-
dit in coclum, cl lioc corpiis cjiis quod usqiic in finem Iiini. Ncipic enim de Iiis libris loqiiiniur, in quibus
laborat in lerra , scribcnlium Liileras vere sacras iinlia, vcl pauca ac noii multa aperlissima pioplielico
omnis pai turivit iiilcntio : nec esse quid^jnam credcn- spiiilu pra'nunliata, jam quoque ipsis rebus implciis,
dum csl Librorum propliclieoriim conlextione naria- aiiclorilatcm divinam fidelissima et pneclarissirna ve-
Unn, qiiod iioii siguiiicct rrupiid fuliiroriim ; nisi qiia; riUilis liicc teslanUir ; nl omnino dcsipiat quisquis
,
idco posila suiit, nt ex cis qiiod:im modo reiigenUir cos siiperfiue vel quasi falne loculos aliqiiid put:it
ca, qu3e illum regem populumque ejus, sive propriis, qnibus non solum omnia hominiim ingeniorumqnc
sive figuralis locutioiiibns rebusve pnBnniilienl. Sicut genera subdita viJet, veruin eliam hoc ab eis pncdi-
enim in cilliaris cl bnjusccmodi oiganis mnsicis, iion cliim logil, pcrfcclumque cognoscit.
quidcm omnia qii;c langimlur, canorum aiiquid reso- CAPUT XCVII. — Numquidnam ergo, si qiiisquam
nanl, scd lanlum (Iiord:i'. ; c:rlcra tanieii iii tolo ci- legens facliim David, ciijus eiim Domino argiienlc ac
tbar:c corpore ideo Hibricala sinil, nl csset iibi vlnci- minanle poeiiituit, inde sibi ad pcccandimi fomitem
rcnlnr, uiidc ct quo U;ndcrenlur il!;r, (inas ad canti- praibcat , illa Scriptura culpanda esi ; ac non tanlo
lcnac suavilalem modulalurus el p^ncussurus csl scvciius i!Ie damnandiis, quanlo potius ad se vuliie-
artifcx : ita iii bis propbelicis narralionibus, quai de raiidum aiit occidendiim abut\ voluil ea rc, qiia; ad
rtbus gcslis bominnm propbelico spiriln deligiiiitur, sanandum libcrai.diimqiie conscripia est? Quia eniin
ant nliqnid jnm sonanl significatioiie fiilnroriim ; aiit homines in pcccatum lapsi , vel superbia iicgliguiii
si nibil tale significanl , ad lioc inlerpommlur , ut sit pcEiiitentia! mcdicinam, vcl rccipiendx' salulis veiiiic-
ui!d(iillasi«iiiiicantia lampiam sonantia coniicclanUir. qiic promeicnd:e diffideiitia peniliis perenni, de lanio
CAPUT XCV. — Ilas au'cm rerum gesiarum allc- viro exempliiin propositum esl, quo sanenlur .Tgioti,
goric:is narrationcs, si nolunt liarelici, sicut a iiobis non quo bi qui sani sunt saucicniur. Neque enim ine-
cxponnnlnr, accipcrc , vcl ctiam niiiil eas, nisi quod ditina; viiiiim esl, si vel insani sc ipsos, vcl maligiii
proprit! si naiit , si^nificare contcndunl; non esl lu- alios fcrramciitis incdicinalibiis perimant.
ctaridnm cimi hominibu-;, qui dicuiil, Non .s;ipil palalo CAPLT XCVIII. — Sed lamen hi paircs no^J.-i
40^ Mni:u victsiMij S SECUNDLS. 4G6
l':»iiiaicli;c alniic Pro|iliel;c quibiis la.n illiiNlre lesii- isia moinbra dci veslri, ct ob Iioc magna piirgaliono
iiioiiiiun saiiclilalis alqne pielalis ea Sirii»Uira pcrlii- indigcre f;ileniini. Illa eigo mcrclrix , de qiia lioini-
bel, quiiiii saluli gencris liumani divinilus ilispeiisa- nciu Dei aiidotis argiicro, dons vcsior cssel, etiamsi
lain iiiin n0g.1l, nisi (piis(|iiis aul eain iie-cii, aut 0111- iioii csset iii nieliiis caslo conjiigio (onimul.ita : aul
nein sciisiiin ralionalis (Oiisidcralionis aiiiisit, clianisi si noii vultis, parlicnlam ccrlc dci vcslri , liix*! mi-
libiJinosi el crudeles fnisseiil, sicut cos Maniclia'oruin iiiiDam , iioii ncgalis ilbim aniinam nierelricis. Iloc
orror, vcl ixUins fiiror accusal ; noniic eliain sic, 1101» crgo jam inclior doo vestro, qiioniam ipsa una incie-
dico Eicdis eoruni, scd ip>-o eliam deo iliorum do- Irix esset, ille autcm condilioiio su:c illins coinini
nionstrarcnlnr esse mclii res? Noiinc nielius esl cuiii tioiiis univeiso goiieri tciiobrariim , iii (imiiibus me-
pcllicc voliilari viruin ciiin feiiiina, quain cssc since- relricibiis prostitiiitiir , iii omiiibus doniqiic ni:iiilius
rissimain lucein cl niiscendo se lciiebris inqninari? ac- femiiiis lale v;ir;C(pie f(nnioantibiis et seso cor-
Ecce bonio avarilia? ac vcnlris cansa ii\iircni siiain riinipoiilibns, volut;ilur, solvilnr, illigaliir, rursus iii
sororcin ini-nliln^, iii ali(uum conciibitum vcndidil : eoruin rclibns voliilandiis, solvcndiis, ligai.diis, doiicc
quanlo ille pcjor cl exsecialiilior csl ,
qiii naiuraiii ad nllimiini qlobiim pars immiindissiina deivcslii,
suani ad libidinem desiderniilium simnlando coapla- tanqiiam iiicxpiabilis nicrctrix pcrdiicaliir. II;cc sci-
(.mi, gralis eis polliicndam corriini|)eiidamque subje- liccl mala , lias tiirpiludines, lia:c dedccora a nieni-
cit? Jitin cum filiabns ipii cliain scioiis concubueril, bris suis dcus vcslcr amoverc iion poliiit, ct boslis
iioiiiic ii.inus inali peipetial , (|iinm (|ui meiubra siia inimanis iieoossit ito compiilsiis ad isla pervcnil : ne-
oniiiitiin Inliuni pejorumipic liirpitudinum libidiiiibiis qiie cnini poliiit iiiteriiiiere iiijurio.ûm atquc violen-
niiscct ? Quid cniin lale ab iinniiindis flagiiinsisipic tinn, suis vcl civibus vcl parlibus salvis. Qiianlo ergo
roinmiltilur, ubi non doiis vcstcr, Manicluci, lurpilu- illc molior, qiil occiso yEjnyiilio fialrcm dofoiidil, il-
dii.ibus omnibus poUuatur? l)cnique, si verc Jocob , bvsum ,

quom mirabili vanilati; Faiis'iis arguil , ct
u( nit Fauslus , inier quatuor uxorcs foeda concupi- deum suum mirabiliorc ca'ci!atc non rcspicit f
sccntia lanqnam liircus errarel , nullam prcpaînis Qiianto nieliiis ipse vasa aurca ct argentca abstulissel
ciirain gcreiis, sed lasciv;c siiliiis voluplaiis; (iiianio di; gcnlc iEgyprmrum , qiiani cjiis nicmbra dopr;eda-
iiiiiius iniser esset doo veslio, i|iii noii solnm in ipso rclur geiH tcnebiariim? Et taineii ciiin bclliim lam
ci in cjiis qiinliior uxoribns onine iilud dedecus luxu- inivcriim ipê gcssi^sct , culloics cjiis f;iniuIo Doi
ria; paierctur, omnibns eoriiin corporibus iiiolibiis- noslri objiciiint (|;i()d bolla gesserit, iii ipiibus scinpor
(|uc concrclus ; scd in ipso liirco, qiicin viro illi sor- cuin suis omnibiis victor dc bostibus iriuinpbavit,
didns cnmparavil, omi.eni illuin geiiitalom inotinn qiii caplivi vcl captiv;c Moysc beHigcraiile, dc poiûlo
c.ibMeinqiie pcrpelilur, ct ubiquc tiirpi condilionc Isracl diici potiierunt : quod ct dcus vcslcr si potuis-
pcrniivlus, in capro innammatiir, in capra scminatur, sct, utique fccissct. Iloccrgo non cst malos arguero,
iii bacdo generalur? Ac pcr boc ctsi Judas non lan- scd felicioribiis iiividere. Qii.t. aulem criidelilas Moysi,
iiiin fornicator, sed cliam sciciis nurus su;c ncfarius qiiod in populnm ,
qui gravilcr in Deiim peccaverat.
inccstalor evistcrel, in illius qiuiquc inccsii libidiiic gladio vindicavit? Cujiis lamcn peccali vcniam, sc
deus \esler lixrerct, sordcrct, ardorcl. David aulem pro illis etiani di\iii;c vindictic oflercns, dcprccatiis
iniqiiilatis poenituil, qiiod uxorcin adainnvcrit alienam, est. Verumlamcn si ct hoc non misericorditcr, sed
viruinque cjus niaiidarit occidi : at voro dcuin vc- criidcliter fecissct, cliam sic melior dco veslro e^scl.
slriiin qiiando poenilcbil, qiiod a lariaroo geiiorc ina- Neque ciiim qucmqiiam suoruin iiiiiocoiitium ct obc-
sciilino ac fcmiiiino principum lciicbraruin ad:imatiis, (licntium, si ad boslis cunciiin disriimpeiuliim niissus
coium libidini sua menibra concessit; nec [naritiiiii, fuisset ct caplivntus, iillo niodo eiim poslea, si \icis-
cujus coiijiigcm adamavcrat , sod suos filios in mein- sel, ipsc damnaret : qiiod iaclurus cst dous iste dc
bris d.cmoniini, a quibus dxnionibus ipse fuerat ad- siia parte, quam configel iii gbibo, quia obcdivil jii-
ainaliis, occidil? Scd ctsi non pouiiluisscl David, noc bcnti , qiiia iii bostilos ciincos pro s:ilule rcgiii cjiis
jiistitia: sanil;ilcm tali nicdicina rccepisbct, cliain sic propiisila siia niorle procossit. Sed iii bac , inqiiil,
isto deo Manicbicoriim melior exstitissel. Isle (iiiippc scrie sneciiloruin jain malis pcrmixta alquc coiicrel;i
uiio ipso r.iclo piitciiius. ct aliis talibus qiiotqiiollibci, iion obtcmpcravit prxccptis. Qua,'ramiis, quare. Si
qiiam iiiulia iinus lioino possct admillore ; ille aiiieni prcpi ia voliiiit:ile, vera culpa cl jusia poiiia : sed j.uii
jn oinnibus oinniuni lalibus faclis coiiinii\lione illa si voluiil;is cst 10:1, niilla est ad |>e( c:iiiiluin natiir.i
inembroruni siiorum turpari polluiqiio coiivinciliir. conlraria , et idco Mahicli.coriiin oiiinis convicla cst
El Osee propbela accusatiir a Fauslo : qui si mcro- ct cvorsa failacia. Si anloni ab lioslc oppressa qno
tricem lurpi concupiscentia captivatus adainassct al- iiiissa cst, si alieno in;iIo snperala cui rosislere iiou
que du\i»set , aniinas ccrle aiiibornm , ct biscivi valiicral, iiiiqiia |)o;iia cl inagna criidclilas. Sod ad
ainaioris , ct obscocn;L' merclricis p.u los cl iiiciiibra cxciisandiiiii proforinr Doi nccossilas, Taloin cobiiK
,
naliininiquc dei veslri cs^c pr;cdicatis : illa ergo ine- dciim, qui iioliint colorc Deuin. Saiie qiiod faleniiiiin
relrix quid enim nnibiani veibis, ct iion pl.uie di- est, etiain ipsi cultores cjiis ,
qnamvis talcni doniii
;
cai»? illa meretrix esset deiis vester. Ncqiic enim colcndo sinl pnssinii , nicliores lanien illosinil, (p:ia
polestis dicerc qiiod scrvala ;ilqnc in(Oiru|ila su:c saltein suiil : illc autcin iiibil cst , nisi lictio f:il>.ilati!i
sanciitite nntnr.T, illi meretricio corpoii iioii lig;itus, ct cogitatio \atiil:itis. Scd j:iiu cxtera Fau&li aigt:*.a
bcd prx'icuialu& incidci cl : scd cl iniiuiuaiisiiinia Ctbo doliranienia \iJeaiiiui.

4»;7 CONTUA lALSILM MAMUl.LL.M, S. AL(,L.sri.NI «/;y
LIBi:n VIGESIMVS TEHTllS

CAMJT PIUMLM. — FALhTUS (li.\il ; l)is|.ul;iiili N.iiii c;itlio!icam fidrin noviinns; qni; laulo lon;:e an
iiiilii :ilii|iiniiilo, qiiiiliiiii «;x iiiiiiicrosa |ilcl)(; rc^poii- csl ab liac pioli.-ssionc .M;illh:ii, qiianto procul c^l cl
«lciis ail : Acci|iis J(,'siiiii itc Miiria naliiin? Ciii cgo :

a vcro. Siqnidem syinboliim vcslrnin ita sc liabcat,
Oiicniiiain, in(|iiain, dii is Jcsnm? Nani pliircs iii IIc- ul crcdatis in Jesum Clirislum Filiiim Dci, qui sil n.v
) laisnio riicrniil Jcsiis : nniis (|ni(l(!in Navc (ilius, cli- lus cx virginc .M;iiia : vcstriim csl cigo, de Mari;i ac-
S(i|iuliis Moysi {F.xod. xxxiii, i\, et Kccli. xi.vi, 1); ci|i('rc Filiiiin Dci ; Matili.ci, ab Jordînc; iiosliuin,
:i!tcr vcro (iiiiH Jdscdccli saccidolis rriagni {Agijici i, ex Dco : ac pcr lioc laiu vobis Mallli.i-us, si liu;c cjiis
1); ilein aliiis qui dictus csl filins David (Rom. i, l-r>), pro ccrto sunt, conlrariiis esl iii prorcssioiic isia sua,
«lius vcro Filiiis Dci (Marc. i, 1) : qiicninam eigo (inam noliis; nisi quod paiilo prudenlior voLis invcn-
isioMim dc Maiia natiiin qiKTiis ex iiio iitriiin acci- liis cst, ut orlum cx feinineo scxu, David filio ascri-
liiaiu? Lliqiic, iniiuil, Filinin Dci. Ciii cgo : Ll qno bcret iiiagis, quain Filio Dei. Quapropier dc diiobus
auclore qiiove magislro doccnlc isiud a(>cij)iaiii? Al vosunuin faterioporlct, aut liuncnoiicsse .MattUa:uin,
iilc : Malt!i;Bo, iii(|uil. Cui rnrsiini cgo : Quid enim qui Ii.TC videtur asscrerc ; aul vos non lenere aposio-
Mallliaeus scripsil? El illc : Liber tjenernlionis Jesn licain fidcni.
Clirisli fitii David, filii Abraliam, elc. (Mutlli. i, 1). CAPUT III. — Nos vcro quannis dc Ii;ic scntcnli.i
Tuin cgo: riilavcrain, in(|uain, qnia csses dlcliirus, iicino prorsus dciicial, cx Dco accipicndi Filium Dci,
Liljcr gcneratidnis Jcsn Chrisli Filii Dci ; cl mc pa- tanicn ut multtim im|)rudcnliic coiicedainu-^, ul adi-
laveiaii) ad prKscribenduni : sed quia minc fideli:er gamnr el falsis crcdcrc, cx Jordanc noliis eril factus
iv^piliiluin ineniorasti, ndinonendus lanliini es, ul id Jostis Dei Filitis, qiiam iiadis cx uleio miilicris. Quan-
«|iiOil rrcilasli, considcrcs. Ncque cnini M.ili!i:cus liic qiiam nec ipse qnidcin illc qiicm Maria pcpcrit, si
sc Dci Filii ge;icralioncm scribere faietur iiisliluissc, ullus cral, rcclc David filiiis appellclur, nisi eum con-
sod filii David. stet cx palre Josepli scminatiim. Quod qtiia nogalis,
CAI-UT IL — Ut ergo huic inlerim diceiili cre- illud ctiam laleamini neccsse cst, iie ipsiim quidem
dain, filius David cril inilii de Maria n;itus : adbuc cssc David filiuin. Qtioiiiam quidem generalio al>
de Dei Filio iii iioc omni gencralionis tcxlu null.^t fit Abroham iisqiie ad David, el a David Joscpli adtisqiic
iiicnUo, usqiie adbaptismum scilic; l, frustraque calu- dcducitur, per oinnes sciliccl Ilebr.Torum patres : ex
luiiinmvos ingerilis scriplori, taiiqnam Dei ille Filiuin quo quia Jesus concepttis iion csi, ut legilnr, i,cc fi-
in uleio mulicris incluseril. Al vcio liic clamilal, iit lisiserit David : longeque demens csl, qiii qncm siiic
videlur, el inscriplione ipsa sna se prorsns ab Isoc coitti Josi ph de Maria nnluin dicluriis erat, hiiiic in
sacrilcgio vindicat, David riliiiin p,i'rhibens ex illa principio posueril esse filium David. Cum crgo ueipse
stirpc oriunduni se scripsisc, noii Filium Dci. Nani qiiidem, qui sit ex Maria genitiis, David rcclc filitis
Jcsnni quidcm eum, qiii sil Filius Dei, si scriptoris apiiclletur, qtiia non sil natus cx J(jseph ;
quanio m;i-
liiijus iiiciilcin propositu:iiqu(! coiisidcrcs, iioii laiii gis Filius Di.'i?
ille dc Maria virgiiie vull nos accipcre procrcaluin, CAPUT IV. — Proinde nec virginis ipsius origo ex
«inain facium aliquando pcr baplisinum apiid fluenla hac Iribu fuisse monslratur. undc conslat esse David:
Joidanis. Mic cnim dicil baptiz itiiin a Joaniie eiiin, dico anlein Jiidani, de quo Judsi reges : sed cx tribii
cxordio firnim dcsigiiavit, facluin Levi, unde sacerd iles : qtiod ipstim palam csl, qiiia
«iucin David in ali-
(jiiando esse Filium Dci (Id. \n, IG, 17), post ann^s eadem palremhabuerit sacerdolem qiieindam nomine
Joachim, ciijus lamen in liacgeneralionennlla usquani
(IiintaxMl, secundum Lnc;ii fidcin, fcrme triginta, ubi
clvox lunc audila esl, dicensad cum : Filius mcns es habita mcnlio est. Quomodo ergo ad liaiic Davidic:e
(Luc. lu, 25, 22). Yides eigi id cognaiiiinis prosapiain Maria periincre dicotur, in qiia
tn ; ego liodie geiiui le
quod anlc aiinos triginia, iit liuic videlur, de M;uia eam nec paliem habcre vidcas, nec mnritum? .\c
pcr lioc ncc illc David filius eril, qnisqnis ex ea-

iiatum csl, iioii essc ipsiim Filiuin Dei, sed id qiiod de
deiii naseilur nisi ejus hanc genitriccm sic ad-
l>;iplisino poslca f.icluiii est ad lord;iiiem, id csl lio- :
cmn crcdiinus ad inoveas Joseph nt ejus aut filia probctur aul coii-
iiiinem novuni, taiiqitaMi iii r.obis ,
Deum ex Centililiilis errore convcrsi : qiio.l ipsiim jux.
tamen iicscio iilrum salis ciim ca fide faciat, qnam CAPUT V. — Algusti.nus respondit : Fidescatho-
vos calliolicam nominalis; scd interim sic Malthaio lica eademque apostolica est, Dominum nostrum et
usqiiam in Salvatorem Jesum Christtim , el Filium Dei esse se-

vidclur, si suiit ipsius h;cc. Ncqiie enirn
Mari;\! dicliim lcgitiir illiid, Filius ctindum diviniiniom , cl lilium David secundum car-
liarlurilionibiis
metis es lu, ecjo liodie genui le ; aul, Hic <}st Filius nom : quod ila probaimis ex cvangclicis el aposlolicis
tiieus dilcitisaiinus, in quo bene coinidacui : sed iii cx- Lillciis, iit nemo possit contradicere probationibus
Jordanem. Qiiod ct tn credas iia nosliis nisi qui ipsis Litteris contradicil : non sicot
pialionc cjiis apiid si ,
jam quidcin MiifJKcanus sic sibi Fauslus isle proposuil , nescio qucm paiica vcroa
ul scriptnm cst, cris ;
voro ii('(]in([i:am- dixisso, cl conlr;i ojiisdom F;iusli vcrsipollis aslijUa?»

cuim milii dicciulu:ii csl : Ciilliolicns
im LIUEU VIGESIMUS TEUTIUS. 470
iiiilla postoa It^slimonia proliilisse. Qiioil cgo ciim fc- apostolici nominis pomlcro coniprimatiir, scd nescio
cfro, iiiliil ci qiiod respDiiiloal loiuaiichil ,

niî illii<l qtiein aliiim snb M;illli;oi noininc volil piilari scri-
qiio viin maiiifcslissim* vcrilalis iii Scripliii is saiulis psisse dcCliristo, quoil noii viilt civdcrc, cl quod ca
expresse illiulere alqnc evilarc conalur, nl falsa ila luinniosa vorsiilia rcfut;irc conalur.
cl (liviiiis coilicibns inmiissa icspoiuloal. Onain ilo- C.\PIIT VII. — Sic crgo de cccJo dictnm esl ûper
mciiliam fiiriosamqiic praesiimplitincm ol .ui.laoiam, aqtiam Jordanis, llic esl Fiiius ineus dilcclus, in qiio
,
jam suporins iii iioc opeie ,

qnanlum sulliccrc vi-iiin miln coinpiacui ; qucniadinodiim dictiim osl el iii
osi, refulavi : ncc eadcm rcj.elero oporlel, ut niodnin monlc (.Matilt. xvii , ii). Neipic ciiiin qiiia et ibi do
&ermonis cliam cogilemus. Qiid igilur opus esl di- cuilo vt)x ipsa sonuit, Filius Dei antc iioii luit : (pian-
sporsa per Soriplnras oinnti iiu;rroro alqiio coliigeic doquidoin cx nloro virginis ille accepil fonnam servi ,
lo^liinonia, qulbns oonira i^linii priibcmns, in I-ihris qui cum in fonna Dei esset , non rapiiinm arbitraius csi
inaxima; diviiixqnc auclnriialis , euindem dici Filiiim csse (cqualis Deo {Pliilipp. ii, 7, G). Deniipic idem ipso
Dei unigenilum scmpor Deiim apiid Doum, qui diciuir apnsioliis Paulns alio loco apcrlissime dioii, Cum au-
eiiam David proplor acccplam forinam scrvi cx
liiius tem venit pUnilndo tcmporis, misit Deus Filium suiim,
virginc M.iria conjugo Josepli ? Nniic inlorim, qiiia dc factum ex mulierc, factum sub Lege {Calat. iv, -4) : inii-
Malllixo voluil dispnlare , iicc a nic loiiis MalllKci li- licrcm scilicet inore loculionis licbraic;c foininam
bcr iiuic sermoni iiiseri polosl, legal qiii volueril , el appellans. Ipsc crgo cst Filius Doi , qui ot Dominus
videal qucmadinodiim .MaUiiyeiis eum, qnom p:ircnics D;ivid secundiim divinilalem; ct idein ipsc lilins Da-
ejus ciinincrauirns dioil (ilium David, ii:irrainlo usqiie vitl,cx scmiiie David sccu:idnin carnoin. QnoJ si no-
ad |iassionein rcsurreciionouKiuc perdiiojil; ncoalitim bis crcdore iion prodcsscl, non iioc tam atlonle ideiii
qiiam ipsum dical a virginc Maria dc SpiiiUi s;inclo apostoins Timollieo coiiimend;irei, diccns, Memor
coiicepUim cl naUim. Cni roi adhibcl el lcstimonium eslo Clirisium Jesum resurrexisse a morluis, e.r semine
do pri>pliol:i : Ecce liigo accii>'u:l in uloo, el puiiel David , seciindiiin Fvangelium menm (W Tim. ii , 8).
filiuni, el vocubnnl nomcn ejus luuin.niiel, (inod est in- ConU-a qiiod Evangolinm quisipiis arind anminiiavc-
urpretaluin , ôbiscuin Dcus(lsai. vii, 11; Mallli. i, lil, iit anathcma sil , magna cura fideles admoiiuil
2or). tnindcmque baplizalum a Joanic, andisse de {Calal. 1, 8, 9).
calo, llic csl Filius meus dilectus, in qito inilii coinpla- C.APUT VIII. — Quid crgo jain moveal sancli
ciii {}lattli. 111, 17 ^ : de quo dictuin erat j:un ex Evangolii scclalorcm , quod sine concuhitu Jose|i!i
parUi viiginis, ôbiscuin Deus. Nisi forle visnm sit Cliristiis natus cx virginc, filius taiiien D.tvid appel-
Faiislo miiiiis csse quod dicUis Cst Dcus , quam quod laltir, cum gcncralionum scricni non usque ad Ma-
dictiis cst Filiiis Dci. Ex lioc cnim conjiccre conaliis riam, scd usquc ad Josepli Maltlix-us evangclisia pcr-
est, MaUliito non essc visniii qiiod Filius Dci facUis diical? Primo, quia mariti ejns fncrat ,
propler viri-
.Ml iiisi ox baplisino, (piia ibi facla csl vox de coelo, ieiii scxiiin , poiius iioiior;inda porsona : ncquc onim
llic e-U Filiiis mcus : cuin itloin ovangolibla jain supe- quia concubilu non pcrmixlus, id^ônon in:iriUi$, ciini
riiis .idhibuerit diviiium ex propheia leslimonium , ipse Maltlurus narrcl ab angclo M;iriain conjugcm
iibi ipsc parlus virginis iippellalus cst, ôbiscum ipsius appcllaiam, qni narrat qiiod iion ipsiiis conciH
Deiis. bitn, sed de Spirilii sancto conceporat. Qno I si non
C.APLT VI. — Iliinc saiic miscriiin dclire garrii- Malili.cus apnsloliis isla vora , scd aiiipiis alius siih
liim doljfiniis inliieriat(|iic obst^rvare, iion prxlorinit- cjus 110 iiinc, siciii Maiiicluei pulant, ca falsa conscri-
letitom , iibi potnerit, iectori vaniloquiornm suorum beret; itaiie sibi eli;im ipse iii rebus aponissiinis et
rli:iin tle ScripUirarnm lcstiinoniis nehiilas orrniiderc tain dc proximo (.onicxlis contraria loqucrctiir, ul
l.ilîlntis : siciil dc Abraham dixil, quod \)co iion crc* qiicin diccrol David Filitiin de Maria virginc sine cu-
(iidcral dc Sara sibi liliuin promillonli ,
qnando cuiii jiisqiiam viri concuhiUi natiiin , cjusdom parcnles
aiicilla concubuit; cnm Scriptiira leslcUir, nonduiu gradatim ennnierans, iistpic ad eiim sine aliipia ra-
illi parliim Sar;r fuisse promissum {Gen. xvi, 4, cl lione perduccret , (pinn iion commixtum Marix ipsc
xMi, 17): voi quod uxorcin su;im stirorem inenliliis dixissol? Si cnini aliiis cnumerarcl progcneratorcs
sil; ciim genns S.irse nusqnain in illis Liltcris lcgcril, Chrisli a David tisqiic ad Josepli , dicens oum tilium
i|iiilinstli; iiac ro litlcs liaboiida est (Id. xii, 15, el xx, David, et aliuseum sinc ullitis viri concuhitu cx Maria
"i, li) : et de tilio cjiis Isaac, quod ctiain ipse Rcbcc- virginc iiaiuin diceret , ncc cum niiuin David appci-
cain fal>o dixcrit sororem siiam ; cum gcnus cjns ibi iarct; nec sic continuo ptitare dcberemus, cos sib*
aporlc scriptiim sit (/(/. xxvi, 7, ct xxiv) : ct do Ja- hscc conlraria locntos fuissc , iit vel amho vcl umu>
ci»b, qnod quolidic ceilamon esscl inler ((ualuor ejus coruni falsitalis convincerclur. Cogilarc onim dcbe-
iixores , quxnam illum de agro venientem prior ad reinus ficri poUiissc nt ambo vcra dicerciit, ut el Jo-
coiioubilum niperet ; quod illic oinnino uiisipiam lu- scph maritus Mari:c dicorelur, habeiis e;mi conjngoiii
pisse coiiviiicilur. Ecce qnalis iinino ineinlacos di\i- continenlcr, noii conciihilii , scd alTeclu; noii cnni-
norum Libroriiin scriplores se odisse gloriîlnr, qni inixtione corpnrnm, sed coptilaliono, qtiod esl clia-
etiam de evaiigelico tanlx auclorikitis ciilinine oiniii- rius, animonim : cl idco iion dcbnissc viruin viiginis
biis nolo ', montiri sic audcl , ut non MalilKcnin , iir^
Mss. noiiiiiilli, dc Lvangeli", lanlo nuclorilfitii iulininr ciniiu

' Ani. rr. c\ I
l,ur>»s mss., dc F.vnng'lh nnto. F.i r\ 'h,4 -ni rns iiolp.
,
471 CONIKA 1 AUSIUM MAMCIl.LUM. S. AUCUSTIM m

iiialrih (^liribli separaii a kcric |iarciiliiiii (lliilHli; cl iiiipsifiscl iii tribti I.cvi . iioii abnurdo dicorclur oliaiii
ipHaiii Mariaiii iiliqiiain di; slirpu Daviil vunaiii saii- (iliiis David ,
quisquiK dc illa el iii Iribu Lovi iialiiii
giiiiiis diiccrc, Ul caro Clirisli eliaiii ox vii't'iiic pru- iiiisscl : ita bi nialor iliius Joacbim ,
quoin iMireni
crcaia siiic Davicl suinino cssu non posscl. Cuiri vero Maria: Fauslus coinmcmoral, dc tribii Juda (U (;cneru
tinus i(lcinr|iic n.irrator iilriiiiii|ti(; (li(:;it, iiirunii|iic David nupsil iti liibii Lovi, iioii iiiimcrito cl Joacbiin,
coinniiMid(;l, < l viruiii Mariic Johoitii cl Clnisli viigi- ci Maria, ot liliiis Mariic cliain sic cx David scmiiK}
ncin inalrcin, cl(ylirisluiii cx sciiiiiie David el Joscpli vcracitcr poibilxintiir. IIoc ergo poiiuR, vcl lalc ali-
iw scric pr()gcn(.>raloruin (^lirisli cx David :(|uid rcslat quid crodeicm, si illius apocryplia*. Bcriplur.T, ubi
nl crcdal , (|iii viill ' diviiio Kvangclio, quain liujrcli- Jo:icbiin paior Marix logiiur, aiicioii alo deiitiercr
toniin fabiilis crcilcrc, nifti cl Mariani iion fiiisso cx- (juam incnliri r.vangcliiiin in quo scripliini cst,ci
trancani a Cdgiialioiic David, cl oain Joscpii coiijiigcin Josum Clirislum I'iliitin Dei Salvalorcm noslrum cx
lion fruslra appollalam , proplor orditicin soxiis cl Komino David sccundum carncin, cl pcr virgincm Ma-
nniinortiin cotira;dorationcm ,
quamvis ci iioii lucril riam procrcalum. Sitfficit crgo iiobis qiiod Scriptiiru!
carne conmiixliis ; cl Joscpli poliiis jjropicr digiiila- quu3 bdc dicunt, cl quibits cicdimus , ab iiiimicis suis
toin viriloiii ab ordiiio gciicralionuin iliarum non riiisbc dc nulla possunt f.-.lsilato conviuci.
boparaiidutii, nc boo ipso vidcrctur ab iila fcmina sc- CAPUT X. — Non mibi crgo vicissim dical : Klsi
paiatus, cui cuin conjungcbal mcntis affeclus ; cl iic cgo iioM ostondo Mariam non fiiisse de cognalionc
lioiuiiics fidelos Chrisli , id quod silii conjitgos carne David, tu quod iiido fiioril oslciido llocenim ostendo
inisccnlur, lain inagiiuiii in conjugio depulareiil, ul clarissimo iilaiie aiquc fortissiioo documeiilo ,
qitoJ
siiie lioc conjugos esse non crcdorein : sod polius dis- Scri|ittira cotifirmalissimx aiictoritilis cl Cliiiîtm
ccrcnl lidolia conjugia, inuilo familiarius se adliacrere dicit cx seminc David, ct rjiis matrein sinc ullius
iiicinbris Cbrisli ,
qiianlo poluissoni iinilari parcnles concubilu virgincm .Mariam. Qiiani vcro sibi Fausliis
Clirisli? cujusdarn qiiasi lurpiiiidinis visus cst vcrocitndlssi-

CAPUT IX. — Nos crgo crediiints eliain Mariam mus (lctestator, cum dicorel : Frmlra vos calinnuiain
liiissc in cognalioiie David , ijuia Soripluris eis crcdi- iugeriiis scriptori , lanquam Dei ille Filium in utero
iniis, (\»x iiltuniqite dicunt, el Cbii.simn ex seniiiie mulieris incluserit ! ôn plane Calboli&i fidos, qnae
David socunduiii cartioni (liom. i, 3, et II Tini. ii, 8), Cliristiitii Doi Filium iiatutn secuiidinn cariiein crodit
tt cjiis nialrcin Mariain, noii ciiin viro coticunibendo, ex virginOjiillo inodo eumdem Dei Filiuin sic in iiiero
scd virginem {ilaUh. i, 18, el Liic. i, 27). Quisquis inulieris iticludit, quasi extra noti sil, quasi coeli et
ilaque dicil Mariam ad cousanguiiiitatcm David non lerr.-E adminislraiioncm deseruerii, qiiasi a Palre to-
jerlinuisso, manifoslum est qitod islarum Scripliira- cesserit : sed vos, Matiicbx'i, ccrdc illo, quo niliil
ruiti lam cxcclienli aucloiitali obluclelur : ipsc ergo poiestis nsi corporalia pbantasmala cogitaro, 151.1
cotivincat noti eam portiiiui&se ad semen David , cl oinnino t.oii capitis, qiiomodo Oci Verbuiu , Dei Vir-
Iioc oslcndat , non ex quibuscumque litteris , S(;d ec-
tus atqiie Sapienlia, iii se manons et apud Palrem, et
tlesiasliois, canonicis, caliiolicis. Alia; (piipjic apud uiiiversanicroattiram regeiis, porlcndal a fiiie usqno
iios iion babeiit ad lias rcs uUum poiidiis aitctoritatis :
.id liticm forlilcr, el disponat oiiinia suavilcr ( Snp.
ipsae siinl eiiiin quas recipit cl leiicl licclosia loto VIII, i ). In cujus disposilionis admirabili ct itioiribili
orbc dilTusa ,
qiiu! per illas csl etiam propbelala ; cl facilitale sibi eliain malrein iu lorra disposuii, ct pro-
quomadinodum proinissa, sic roddita. Ac per boo il-
^^f^f gervos suos de corruptionis serviluic libcrandos
hid quod dc generalione Mari:c Faustits posuit, (jiiod
j„ g., fonnam servi, lioc est, morlalc coipus accepit,
palrom habuorit ex tribu Levi sacerdotcm qucmdain acceplum inonslravil, inonsiratumquo ei moric pro-
iiomiiic Joacliiiii, qnia canonicum noii est, iioii me sliatuin, resurreclioiio sursuin erexit ', ei lan iiiain
conslriiigit : sed cliamsi hoc credcrom , ipsitni potius leniplum solittum ilorum Kdificavil. Vos tainen qui
Joacbim dicercm aliquo modo ad David saiigtiineai |,.,.g ci-edoro qiiasi .'acriloga formidaiis, nmi menibr.i
portiiiuissc, ct aliqiio modo ex tribu Juda iii tribiuii
dei veslri in uliTO virginis, scd in iitoris oinniiim fc-
Levi fuisse adoptatiim , vol ipsum vol ejus aliquem minarum carnalium ab clopliar.tis usqiie ad iiiu.-.ca->
progciicraLorom, vol corte in iribu Levi ita iiatiiin, ut includilis. An ideo vobis vidotur vilior vcras Cbrislus,
de stirpe David consatiguitiilalcm aliquam ducerel :
Vcibuin dicimus caniem factum in ulero
qtiia sio
sicut ficri potitissc id< m Fausliis faletur, ul Maria dc virginali, vil nulla sui comniuiaiionc in nauira pro-
tribu Lcvi esset, qiiaui lamoii couslal iradilam viro pria inviobibililor permaneiis, lcm|ilum
sibi bomineni
qui fticiil do slii po D.ivid , id cst do Iribu Juda ; el coaptaril ; ot idoo vobis clnriis csl doiis vcsior,
quu
ilu dicil poluissc accipi, Cliristum filium David, si
l.)l vinculis carnium colligatus cl inquinatus in illa
Maria lilia Joseph fuissol ». Proiiidc si filia Joscpb p;„.,c qua ctiam in gl(d>o figondus csl, binc causa
siippeiits deprecaiiir, aut oliam |ionituso|»prcssusae-

'
•
1.0V., qui tuamlt. F.diti autein alii cl Mss., qui vnll clt-
^;,,;,,,, v
piet.ui noii siiiiuu
vino Lvanqelio, quam. clc. sic voro passiin Au;.,'UsliiHis.
.
» Istml, si Murin iHu JOM'Vli fmxt, ahosl al) oclilis siii.

i
Pltiros v.ss., n<rar;/ .rtuji.
t;r. cl nouuullis Mss. -
<^^^<i^Q^}^»
t ;
47; LIBEU VIGESIMUS CUAUTLS. 171
LIBER VIGESIMUS QUAIITUS.

CArUT PKIMIM. — Faustus aixii : Qnid iia hn- desideria '
erroris : renovamini iiulem spirilu inaitit
luiiiciii ncgatis lieri a Dco ? Non qniJeni iios uiiiiiira- vcslrir, el induite uovuin lioiiiinem, qtti sccuuditm Deitm
li.iiii lioniincni a Pco licii pcriicgamus : scJ (|njs , el creatus est in juslitia cl sanclilale veriitttis ( /'.'/j/ics. iv,
qnando, cl qucinadnioduiM liat, lioc qu.rrinins. Q:io- Siîi). ViJcs crgo qiiando crcaiur boino ad iiiiagi-
iiiaiiiquideiii suiit sccnndnni .\po>tolun) lioinincs duo, iicm Dci, vidcs bic cl liomincm osicndi alloi iim, el
quoruni allcruin (|uidcin iiilcrduni cxteriorein vocat, iialivitatem aliam, et aliiim iiasccndi nioduin. Nani
plerumqnc vero terreniiin , i)onmni(|uain cliain vcic- cnin, KMiilc vos cl induite, dicil, tcmpiis ntique cre-
reni ; allerum vero inleriorein cl coelcstcm dicil ao diilitatis signincat : ciini viro boniincin iioviim a Dco
iiovnni ( Iloin. vi, vii, ; 1 Cor. xv ; II Cor. iv ; Kpli.s. ( icari lcslaliir, tiiin indical vcicrein nec ab ipso cs.se,
III, IV, el Coloss. iii). lloriim crgo iilcr fial a Dco, nccsccundiiin cuiii rormaluin. Et cuin prosC(piitnr di-
qua-riiiiiis. Quuniain (|iii(lcm cl nativilaiis iioslra'. cciisilliim quidem ficri iii sanclilate ct jnslitiacl vcri-
tcinpora duo siint; ununi illiid, (|uo n(^s irrclitos car- taic, tiincdc:>ignatal([HC(lcnioiislrat altcriim illiim iia-
iialibiis vinciilis, in liiccin lianc iiaiura pnKlnxit ; liviiitis inorcin, qiioni dixi longc (lissimilem liuic, qiii
altcruin vcro, cuni verilas iios es criore coiivcrsos, torpora nostra furiosis gcniloruin complcxibus scmi-
.id se rcgencravit initialos ad lidoin. Qu(kI tcmpus iiavil; quemque cliani ostendit cx Dconoii esse, ciim
secundo; naiivitatis in Evangclio Jesii significans, ilbiin solum inonsiravil csse cx Dco. Nccnon ct ad
dicil : .Yisi qHts mlus fiierit deiiiio , von polest videre Colosscnscs idipsiim dciiiio dicil : Esspoliate veterem
rtijiium Dei. Qiiod cnm Nicodcmus parnm inlelligcns lioinincm cum actibus siiis, ct indiiite novuin, qiti reno-
lixsilarci, cl qualilcr id ficri posscl percontarclnr : Viilur in agnitione Dci *, secundum imnginem cjiis qui
Ucqiie eiiim possc liomincm scncin in uternin inalris creavit eum in vibis. Et binc crgo iion soliiin lioini-
inlroirc, cl itcruin nasci : Jcsus ci rcspondens, îsi iicin novnin ostcndil cuiii cssc qucm Dcus lacial, scd
quii iialus ftteril, iiiqnil, er tiqm e: Spiritu sitiicto, tion quaiido cliain ct qitibus modis formclur, cdocuit, id
polest vidtre regnttm Dd. El sciiuitur, Qttod nitscilttr dc e>l, in agnitione Dei, quosignilicalnrcrcdiilitatis lcni-
carne, caro est ; et qitod nascitur de spiritu, spiritits est piis. Et adlnic , secundum imaginem, inqiiil , ejus qiii
(Joan- III, oG). Qnaproplcr si et nalivilas noii ca creavil eum : ul cx boc liqncat velercni lioi;.inem nec
sola csl qiia iii cirjioicgigiiimur, scd ct ilia alia qna iiiiagincin csse Dci , ncc ab ipso formaliim. Nam ct
leiiasciniiir spiriiu, iioii niiiior a'(|ue cnia cst ct lioc illiid qiiidcin qnod scqiiilur , diccns, ibi iion est mn-
ipsuin qtucrere, in quanani e.iruni iios faciat Dcus. scitlus cl feininn, Judaus ct Gra;cus, Barbitrtis el Scij-
Modus qno(|ue nasccndi duplex est , nnus iile furoris llia (Coloss. III, 9 11 ) : inagis ac inagis ostcndit iia-
ct intiinpcranlix propriiis ,
quo sniniis a geiicratoi i-
tivilatcin hanc, qua; nos inarcs fccil ac fciniiias,
Ijiis liirpitcr el | cr libidincm sali ; alli r vero bonc- Grscos cl Jiidaos, Scyibas ct Barbaros, non cain
stalis ct sanclimonia; ,
qiio iii ( lirislo Jcsii pcr Spi- csse iii ijiia Dcns opcratiir , cnm bomincm fonnat
litiiii) sanctnm sub bonoriim doctrinis disciplinati scd illani qu.-r; nos omni cxutos nationum variclalu
suiniis '
ad lidein : imde cliam omnis rcligio, ct scxiisipic ct conditioiiis unuin rcddit, ad iiislar cjus
inaxiir.c cliristiana, ad sacniincntnm rudes infanlcs r|i!i niins est, id esl, Cbristiis : siciit idcm nirsiis
appcllat. Q;iod el ipsiim sigiiilicans Aposlolus ait :
a|ioslolus dicil, Qiiot<iitol in ''.hiisio baptiznli sttnt,
Filioti mei, qiton iteruni partttrio, donec formelttr Cliri- Cliiistum iiiduerunt : non esl Jiidwits nrqne Grwcus,
$tas in vubis (Gnlat, iv, 19). Qiiarejam iion qiixrilnr, iiuit est mnscutits tieqite fcmiitn, nuii est servtis cl tiber;
iilruni Dcus liomiiicin riciat;?cd qnaiido, ct quein, sed omiies in Cliristo nnuin suitt (Gntnl. iii, 27, 2S).
cl qiicmadnxidiim facial : iiam si cum in ntcro lingi- Eigo luiic fit liomo a Dco, ciim lit iiniis cx iniillis,
innr, ut fcre Gciiiibns placel cl Judivis el ipsis vobis, iioii ciiin cx niio divisns cst iii iiiulla. l)i\isil aiitciu
tuiic nos Dcus ronnal ad iinagiMcm siiain ; el vetcrcs iios priinns ortns, id cst, corpnralis ; sccundiis adu-
lios facil, cl p'T furorein .ic libidinein creal, qnod iial, intclligibilis ac divinus : coqne rectissimc nog
Laiid .stio nlniiii diviniUiti cjiis convciiiat. Si vcro bimc qiiidcii) corporis nalura; ascribcndum pulavi-
ciiiu crcJiiniis cl ad iiD-liorcin vilx convcriimur »la- iiiiis, illuin vcro supcrn;c m.ijcsiali. Qiiaproplcr ideiii
tiint lunc fonnaniiir a Dco, nt lcrc Cliristo placct ct nirsiim .iposlolus ad Corinlbios dicil , In ('lirislo Jesu
ejus Aposlolis cl nobls ;
profccto ct novos iios facil pcr Kvangettum ego vos gentti I Cor. iv , l.S) : cl ad
(
Dens, cl boncslc facit ac piire : qno quid con.scnta- GalaUis dc scmclipso, Cttin plncuit ei, qtti me segrega-
iieuni quidvc conveniens inagis sancla; cjus cst ac vc- vit de utero mnlris mcw, itt revetnrcl Filium siiitin in nte,
iierabili niajcstati ? Quod si cl vos auctorilatcm Paiili ttl cum nniiuiiliarein in Gentes, continuo non acqitieti
non spcniitis, cx ipso vobis quemnnm , ct qnando, (

curiii etsanguini (Gnlat. i , 15, 10). Vides cigo nbi-
qiicmadniodum Deus bomincm faciat, ostcndcmiis. ipic euin in liac altcra iiali\iiale iiostra, spiriluali
Dicit ad Eplicsios : L't deponatis secundnm vriorem
conicrsaiioiiein vitcrcm liominem, f/ni corrnmpilur pcr
1
>«ir Aiii. F.r. cl Mss. M I.')v., sccintdiim desi'tciia.
' .\iu. cl nvslri oinm-sVbs., dtMipiiUiti siimii^ • Nyaiiuili Mbb. Inc ct i.fia, i« aymtimicinPci.
V
, ,
i75 CO.NTIIA I'AUSIIJ\I M\SU: M.LLM, S. ALCL.STI.M 47G

fiiiiilaxal ', asscvcraMlcMi iios a Doo foriiiaii ; iioii iii vciiil ad cariiiiiin dillcrcntias : Non omnii, inqiiil
lirioiT. illa obsciciia ac |iro|)iiiliosa , qii;c inis niliilu taro tadeni cmo : indc ad corponini coelcslium alqiw
|ir.i;s(aiiliiis nc(|iJC iiiuiidiiis aiiiiiialibiis ca;lci'is iii lcrrcslriiirn , indc ad muialioncm curporis noslri qiia
iilcro iiialnrno clcoiicc|iil ol liirinavil cl gcniiil. Qiia licri possil 'piriliialc alqiic ca;lcs!c : Seminatur -
, ii
«ic rc aiiiinadvcrlcrc si vohiciilis , iiivcniclis liac in qiiil , in contnmdiu , tnrg<-t in gloria : teminalur in in-
jiarie nos non lain profcssionc a vohis distarc, qnaiii firmitale, surgel in virtule : teminalur corpus animale ,
jnlcllcclii. SiqirKlcin vobis iilaciicril lioc vclcri cl surgel corpus spiritunle. Alqiic indc volcns oslcndeic
cxlcriori linniiiii ac lcrrcno Irihiicrc, iil sil a Dco origincm corjioiis aninialis : Si e»/, iiiquil , corput
fonnaliis; nos vcro coiilra caiicsli lioc dcdcriiniis ,
animale , est et spirilnaln ; sicnl scnpium esl Factus ,
cl inlcriori ac novo lioinini dcfcraimis : iicqiic id lc- cst primus liomo .\dnm in animam liientem (lCcr. xv ,
inere aiii prifsmnplivc, scd a Cliriso discciiles, cl cjiis 5ri 45). Iloc autein in Gciicsi scripliim esl(6'e;i. 11, 7),
Aposiolis, qtii priini cadciii in minido (lociiissc inon- iibi narratur, qiiomodo Deiis bominciii feccrit, <l
slrantiir. corptis qiiod dc lcrra forniavcrat animavcril. Vclcrcin
C.\PUT II. — AuGUSTiNts rcspondil : Panliis qiii- autciii boiiiincin iiibil aliiid A|0stn|us quam vitaiii
dom aposloliis inlcriurcni lioinincm in spiridi mcn- velcrem dicil, qii 1: in pcccaio csl , in qiio scciindiiin
lis * , cxlcriorcm vcro iii corporc atqiic isia morlali Adam viviliir : dc qiio dicil, /Vr unum fiominem pec-
vila vull inlclligi : non laincn ulriiinqiic Iioriim simii! calum inlravil iii mundum, el per peccalum mori ; et
<luos lioinincs etim dixissc aliqu.iiido in ojtis Lillcris ita in omms homines perlransivil , in qno omnes pecca-
lcgilur ; scd unum ,
qtieiti loliini Deus fcccril, id csl, verunt {liom. v, 12). Lrgo lotns illc liomo, id csl,
cl id qiiod inlerius cst, ct id qnod cxlcrius csl : sod et inleriore el exleriore sni parte, invcleravil pro-
cum ad imagincm suam iion fccil , nisi sccuiulum id ptcr pcccatum, et pocn.-c morlali:alis addictiis csl : rc-
(|iiod inlerius csl , non snlum incorporetini , vcriim iiovatiir aulcm niinc scciiiidiiin inleriorcin lioininein ,
«•liam rationale, qtiod pccoribus Non ila- iioii iiiesl. iibisccunduin sui Oealoris iinaginein reformatur,
(pie uiium Iioiniiicm fecil ad imagincm suam, elal- cxucns se injustiliam, Iioc esl , vclcrcm bomincm
;
lcrum fccit non ad imaginem suain : scd qtiia lioc cl iiiducns jiissiliam, boc cst, novum liomincm. Tiinc
iilriiniqtie iiitcrius ct exlcrius siiniil untis homo esl airtcni ciim resuigcl corpus spirituale , quod semina-
liiinc untim boniinein ad imagiiicin snaiii fccit , iion liir aiiiinale , ctiam cxlerior pcrcipiet ca-Icstis halii-
sccundinn id ipiod babet corpiis corporalcinquc vi- Itidinis digiiilatcm : iit toliim qiiod croatum csl rc-
lam ; scd secundiiiii id qiiod Iiabet ralionalem nien- creetur, et totuin qiiod faclum est reliciatur, illo rc-
lcm ,
qtia cognosrat Dciim , ct omnibtis irralionali- creaiile qui crcavit, el rcficiente qiii fecil. Q oil
bus cadcm raiionis excelleniia pi\Tponatiir. Sod illud brevitcr explical, iibi ait : Cor;;HS qmdcm morlnum
inlerius coiicedit Fausliis a Dco fieri , Cutn < renova- est propter pcccalnm , spirilns anlem lita est proplcr
lur , I iiiquit , « in agniiione Dei , secnndum imaginem jusliliam. Si nutem Spiriius ejns qui suscilavit Jesn^n a
ejiis qui creavil eiim. > Ilaiic Aposlolicam plane agno- morluis , Iv.bilat in vobis ; qui suscilavit Chrislum a
sco senteiitiain {Coloss. iii , iO) : quare ipse altcram vwrluis, vivificnbil et mortaliacorpora vestra per inha-
non agnoscil, Dens posnil membra , singulum qnodque bitantem Spirilum ejus in vobis {Bom. viii , 10, II ).
eorumin corpore prout voluit {lCor. xii, 18)? Ecce Nam qiiis calholica verilale iiistriiclns igimrat, se-
Deus eiiam exlerioris liominis eflector ab codem apo- cimdum corpus esse alios homines masculos, alios
stolo prx'dicaltir : qnarc inde cligit qiiod pro sc putat, leminas, non secundum spiriliim mcnlis iii quo rc- ,
el tacel aiil rcspiiit qiiod Manicbiici fabiilas anipntal? novamur sccundiim imagincm Dei? Vcnimiainen «piia
ItcMu ctim de lerrcno cl coelcsli Iiominc disscrerct utrumquc Dcus fccit, rursum idem apostolus leslis
idcin Paulus, inler morialcm immortalemque disccr- csl , ubi dicit : Neque mulier sine viro , neque vir sine
iions, inicr id qiiod in Adam stimus , cl illiid qtiod in muliere in Domino : sicul enim mulier ex viro , ila el
Cbrislo criiniis, ex ipsa Loge , ex ipso iibro ct cx vir pcr mulierem; omnia auiem ex Deo (I Cor. xi , II,
ijiso loco adbibiiit lcrrcni , id csl , animalis corporis 12. Qiiid ad hajc dicit inepla fallacia bominuin alie-
tcslimoniiiin, ubi sci ipttini est quod Dcns etiam tcrro- ii:itorum a vita Dei pcr ignorantiam ,
qux; esl in illis
iiiim Iioiniiiem fecil. Nain cuni agoret quomodo rc- propicr c;ocitaiem cordis eorum (Ephes. iv, 18),
stirgenl morlui , et quo corpore vcnient , cum dcdis- nisi, iii apostolicis Lilleris quod voliimus verum esl,
sot siinilittulinem de sominibus fninionloruin . (piod quod nolumus falsum cst? Sic deliraiit ManicIiJii :
iiuda grana semiiientiir , el Dens illis dct corpus sed resipiscaiit ' , et non sint Manicbsci. A quibus si
qiioinodo voluci il, iiniciiiqnc seminuin propriiim cor- qua;ritiir (quoniam * interiorem homincm renovari
pus : nbi nibilomiiiiis Manicba>i evertit errorem, qui ad imnginem Dci fatentur, el iioc tcstimonium ullro
et grana el bcrbas el omnes radices ac frutices gen- cliam proferiinl : tiinc autîn dicit Fausliis qiiod
lcin tcnebraruni dicit crcarc , non Deiim ; el in cis Deus faciat homiiiom, qiiando interior in Dei agiii-
formis atque generibus reriun Deuin poiius crcdil al- tione rcnovatur) , iitrum eum ip-e feccrit (|ui reficit,
igari ,
quam horum aliquid opcrari : ciim crgo con- ipsc condiuerit qiii reiioval ; respoiidebunt , Ipse.
.ra Manichx'i sacrilogam vanitalcm cliam isla dixissct, Ctii responsioni eonim , si adjiciamus , qiiu^rciUei
"
* v]n\(]\}o.y.s^., fifirilualinmdunldxat. ' lij Mss., sic dclirenl iuanicliwi, el reniinscnnt.
' AiJi. i;r. ct Mss., per spiritum mcntis. ' ôla eHli'.io I,ov., qnomodo. Minas Licuc.
, , ,,
4T7 LIl Ell \IGt:SIMlS QLIMLS. ;78
lunh(li) ciiin l(.rm;ivoiil quoiii nuiic refornial :

qii;«- diccre. Ilii cniin el primuni lioinincni commemorant,
ifiil iilii se aiiscdiitlaiil, iie falnilac su:e liodecus apo- noii quoin dieit .\puslolus do lcrra torrenum (I Cor.
lire coKanliir. .Neqiie eiiiin diciuil a Deo fornialiMH XV, 47), sod iioscio quciii siiuni propriuin ex arra
vel coiidiluin vil iiisliliiliiin , soii ile siil)Slaiili;i ejiis inondacioniin prosilieiilcm : de ipio F;iiislus tarot
pailcin prorsiis cjus ailveisus hosles inissani : iiec oniniiio , ciiiii de lioiuine sibi proposuoiil (|ii;eslio-
peccato inveleiMUiin , sed iiecessilale caplivaluni el ncm ; linions iic aliqiio modo cis conlra quos dispu-
tlerorinaUim ali ininiicis, el cailera qiKe jain l;odol tat , iiin<ilcso:il.
LIBEll VIGESTMUS QUINrUS.

C.\PLT iqUMLM. — F.viisTUS dixil : I>cus lincin Deiiiii, scd qiiod silis cliam vos ab codom alioni , si-
liabel, aul inlinilus esl? Si oralio vcsira noii fallit giii ojiis ac sacramcnli cxpcrles ,
quod cst viriliiim
qiKU dicil , Doiis Abialiain , el Deus Isaac , el Deus niulilalio , per qiiam idom suos aniioscit. Quaproptor
Jacob ( Exod. in, lo ) , liabol linein Deiis : nisi forte Iiic si esl Dous qiiem colilis, liqucl ex linc admodiim
allcr csl liic dc qiio perrogas, el aller qiiem oralis : qiiod liabcat liiicm. Si vero inriniliim Dciim esse vul-
alioi|uin circiimcisionis teriniiius, qui Abraliam el tis, liuic vos ante rcnunliare nccesse est , el oralione
Isaac el Jacob a gonliiim c;incraruin socielalc dissi- niiilala cnoris pr.neterili vcstri |)a'niludiiicm gercre.
giial ( (-.71. xvii, 9-li), oliani Doi ipsiiis circa cos El lioc quidein di( luin ita est, iit de veslro vos vi-
teniiiiial poleÛilom. Cujus ;iiiloiii liiiila potesias esl, cisse vidcamiir : alioqiiin summiis ct verus Deus
el ipse noii caret fine. Den.que iie anli(|uorum (jui- iilnim sit idem innniius nccne , si qiucritiir , dc hoc
dem liac oratione meniioncin lacilis, qiii anie Abra- vero nos honi et mali conlrariclas brcvilor potcril
l.ani rnerunl ; Enoch dico , cl Nne , el Soin ( Gen. v ), eddccrc. Quoniam quidcm si non e>t in:iliim , profe-
AC roliqnos corinn similcs, qiios fuissc quidein jusios cU) iiilinitiis osl Dcus ; Iiabut autcm fiiioin,si maliim
in pnpulio non negalis , sod quia iidem circumcisio- cst : conslat aiitcm csse malum : non igiliir iiiflnitus
iiis iiisigiii carcbanl, ne ipsornm (|uidcm vuliis esse esl Dcus : illiiic eiiim esse mala accipiunt , ubi bono-
Deum , scd solius Abrahae ct scuiinis cjiis. Igiliir si riiin est litiis.
c>t iiniis ct inrmiliis Dous ,

quid sibi viiU lucc iiivoca- C.\rUT II. — AiGUSTi.MS rcspondil: Absit ut Iioc
liojiis vcsinc lain diligeiis el solliciia cautio, ut non vos quisqiiam inierrogel, qiii vos novit, aul de liac
contciiti nnminasse Deum , adjiciatis ct ciijiis , Abra- omnino re cum talibus disputct. Prius cnim cstis a
liam scilicel , et Isaac el Jacob : tanquam iii turba iigmciilo carnalium corporaliumquc rogilationum pia
ali<iua deonim enalura aut naufiagiuin passura vc- fidc ct (|uanliilacimiqiic vorilatis ndione mimdaiidi,
sira oralione nisi ad signum navigct Abrabx ? Lt
, ut spirilualia qiioqiio modo et cx qnaiilacumqiic parle
Ininc qnidcm '
corla de causa Jiidicos orare liaud ab- cogilarc possilis. Quod qiiamdiii non potcslis (ha^rcsis
jiurdiim est , utpote circumcisos ; sic enim circum- qiiippe vestra iiihil aliud novit, qiiam et corpiis et
cisionis se invocarc designant Dciiin, propter deos aniinam ct Deiim per locoruni spalia vol finila vel
praqnitii : vos vcro cur lioc ipsiini facialis, paniin in- iiifinila dislendere, ciim solum corpus lalia occupel
tilligo; cuin minime geralis signum quod liabiicrit spatia , vcl spatiis talibus occupctur) , consultius fe-
Abrabam , ciijiis vos invocatis Dcum. Vere enim ceritis, si vos huic qiia;stioni non commiscucrilis •
qiiod inteiligi dalur, cognitionis mutua; causa , ne a nbi iiec dorere potcstis aliquid vcri, sicul ncc in CX'
se sciliccl iiivicem obcirarciil, nolas sibiinel hiijus- lcris; noc disccrc cslis idonei, quod fortassc polestis
inodi allornis ' impnsnisse vidcnlur Jiid;ci, ac Judso- in cirlcris, si siipcrbi liligiosique iion sitis. Ciim cnim
ruiii Deus : attiue ipse qiiidem eos circumcisionis qiiari co^pciil ,
quomodo sit Dcus fiiiiliis, f|ucin iiul-
obscoeno charactere signavil ,

quo iiirK umqiie lerra- liis locus capit ;
qiiomodo innnilus ,
quem toluiii Fi-
runi fuerint , ubicumqiic gciiliiiin , por circiimcisio- liiis novil : qiiomodo finilus, immensus ;
quomodo
n(^:ii l;micii , ipsius csse nosiaiiiur; iidoiii vcro suimi iiifiniliis, pcrfccliis : quoniodo finitiis, niilliim habens
vicissiin Dcuin parenluiii suoniin cogiioiiiine sigiia-
modiiin qiiomodo iiifinilas , niodus oninium : oiiiiii&
;
vcriint ,
quo ubicumqiie et ipse fucrit , in magiia cogilalio canialis cvanrscil ; et si v.ilt se ficri quod
ijiiamvis deoriim frei|uciilia, cuin Dous Abraliam aii- iiondum esl, prius cx co qiiod esl cnibescit. Qiiapro
Jierit, et Deiis Isaac , el Deiis Jacob, proiiiiiis se ptcr Iioc qiiod nobis * pn>poiiilis de Deo finito el iiili-
invocari cognoscal. Quod fere iii iiiultis licri solet nito, mclius laccndo fiiiitis, doncc a finc Lcgis, qiiod
uniim liabcnlibus nomen , nl eoriim nomo appcilatiis csl Chrislus, lam longc abcrrare desinalis. Dc Dco
respoiidcat , nisi audito cognomine. Sic namqiic ct auicni Abialiam cl Isaac et Jacob, ciini ipse sit omnis
pastor atque arnienlarius pccoribiis nolas iiiiiruiil, nc crcalura'. verus Deus , cur illo nominc sc popiilo siio
coriini qnisqiic pro suo nsiirpct alieniiiii. Qiiibus qiiia ct iiisimiarc volucrit, jam quanUim sal oral dixinius. De
vossiiniliier facilis, Dciim Abribaiiidicciites, clDciim ciiTiimcisione eiiam in snpcrioribiis biijiis opcris pir-
Isaac ct Dcum Jacob, non soluin lincm oslondilis liabcrc

non rommise
'
I.OV. et quidam Wss. , liuic qiKCslioni
'
sic nliqiiol Mss. F.iiili vcro, F.l hwc qAdein. ritU.
> licriîuc Vs-> lobti
» i-jsUTckMisis co<l<\\, alWina». ,
, ,
479 CONrilA I AIJSHJU iiWICII.IiLVI, S. ALGLSMM m

lil)iis conlra caluiiiiiins iinpcrilas sirpc resimiidiiiiii». mnl eorum el meiit el conscieiitiit (..I. i , 15) ; ridoit-
Isli aulciii sigiiuiii iii i>;irlc corpoiis coiifriia (li\inilii» les cos, cl dicacilcr insullaiilcs , lenilcr adiiioiieiiius ,
datuin,(|uo caniis cxspoiialio (igiirala csl.si (picniad- si KCciindiiMi i|>sos circunicisio lur|iis csl , iKiii eos
nioduin dicluin sil, Oiimia uiunda iiiuudis, cliristi ma, Iiiljcrc (juod il>i ridcanl , scd quod lugcant; qiiia dcu!!
iion liaMclica niciilc cogitarenl, niillo modo irridc- coriiin cl ilii particul.ji; qiia' pr.(;(:idilur, cl illi s:iii){uiiii
rcnl. Scd quia vcruni csl ct (juod scquilur, linnnindix qui dibtillal, illigalus el inqiiinalus adinixtus csl.
uulem cl iiiftdelibus niliil est viunduni ; ii'd polluta
LIBER VIGESIMUS SEXTUS.

CAPUT PRIMUM. — Faustus dixil : hism si naliis Jesus |>otenlcr operalus vidctur erga hujus gencris
noii esl, qiioinodo inorluus esl? Iloc jain saiic wm- cx-cos '
, adeo ut Juda;i cl ipsi exclamarcpt, ab inilio
jeclura esl : conjccliiris aiitcni ncmo, iiisi quciii pro- sxciiii nuiiqiiam liiisse visiiin, iil aliqiiis aperuisset
baliones dcfcccrint , iitilur. Ilcspondebinius laincn oculos caeci nati {Jonn. ix) : iii:inum ai idam sanasse,
eliain ad lioc , nec aliuiide qiiam de liis quac crcdcre voccm ac vcrbum privalis liis per naturam, redonassi?,
soletis, «[Tercnles excmpla : quae, si vcia siinl, coii- niorluis el iii labem jam rcsolulis corporihus conipage
lirmabiint et nos ; si falsa , deslriienl et vos. Dicis rcddila vitaicm redinlcgr.isse spiriium, qucm non ad
ergo : Qtioniodo iiiorliius csl Jcsiis, si lioino iion fiiil? sluporem adducai , el cogal qiiodam modo miniin.j
El ego abs te requiro : Elias quomodo niorluus non credere cogiianlem quid liceal, quidve non liccat pcr
cst, cum fueril bomo? An liuic mortali pr.x-lcr rondi- naturam ? Qiiap tanien omnia nos communiler facln
lionein suam licuit jiis iiiiinorialilalis invadcn;, Cliri- ab eodem crcdiniiis Clirisliani , non coiisidcraliniie
slo noii licuit immorlali de morlc , si ncccssc fuil jam naturrc, scd poleslaiis lanlum et virliilis Dci.
aliquid usurpare? Et si Klias in celernuin vivil coiiira Lcgiliir id qiioque , quod dc siipcrcilio inonlis jacta-
naliiram , Jcsum ad Iriduum tanlum ciir iion niagis tus aliquando a Jud;cis , ilhcsus abieril. Qui ergo dc
contra naiurain niori poluisse concedas : pr.rserliin sublimi monte pnccipilaliis , mortuiis non cst , qiJia
ciNn cliain Iioc non soliim de Elia credatis, scd el de ntiqnc noliiit; cur non polueril ctiam mori ciiin vor
Moyse alque Enoch ,
quod sint iminorlales, el ipsi luil? Et hoc quidcm nunc a nobis ila responsum sil,
rapli cum corporibus suis in cccluni ? Quapropter si quia vobis placelargumentari, el arma lenialisalicna,
boc argumento recle colligilur Jcsum fiiisso bominem, dialcclice dispiitare voleiiles : alioqiiin nobis nec Jesiis
quia mortuus est; poterit codcm iiihilominus argu- morlnns est, nec est immorlalis Elias.
inenlo colligi et Eliain nou fuissc hoinincnl ,
qiiia CAPUT III. — AiCLSTi.Mis respondit : Qnidqiiid de
mortiius non esl. Falsuin est aulem non fuisse Eliain Enoch ct de Elia et de Moysc Scriplura sancla , ccr-
lioininem, qnamvis iinmortalis credalur : falsum aiqiie tis et magnis suae fidei documenlis in summo cnlmine
eril Jesuiii fuissc bominem, quamvis ajstimetur nior- auclorilalis locala tcsiatur , hoc credimus , non qiiod
luus. Et si milii vera dicenli vis crcdcre, uterque eo- Fauslus iios credere suspicalur. Quid sit auiem se-
rum apud Hebraios falsam traxit opinionem, Jesiis de cundum naturam ,
qiiid conlra nalurain, hominos qiii
niorlc, et de immortalilate Elias : nam ncc hic mor- sicut vos errant , nossc noii possunl. Dici aulcm hii-
tuus est, nec ille iion inorluus : sed vos quod vullis, mano inore conlra naturam esse ,
quod csl conlra
credilis; quod non, redigiiis ad natnram. Qiiaproptor natura; usum mortalibus nolum , iiec nos ncgamus :
si qiiid nalurai proprium sil quxritiir, ilia qiiidcm iicc sicnt iliud est quod Aposlolus ait, Si tu ex ualurali
immortalem niori vuli, nec iiou inori inorlaleiii. Si incisus olenslro, et coutra ualurain inserlus cs in bonam
vero polcstalcm in Dco alque bomine ad criicicnda olivam ( Rom. xi , 24 ) ; id esse contra naliiram dixil,
qiiac vclinl (|ua?riinus, magis puto Jesuin mori poluis- quod est conlra consueiudinem naiur.-c, quam nolilia
6C ,
quam non inori Eliain : m.ijor enim polestas in huinana comprehendit , ut oleaster inserlus in olea ,
Jcsii qiiam in Elia. El si lu impolenliorem contra na- iion olcastri baccas , scd olivae pinguedinem ferat.
tiine licentiam levas in ca^liiin , consecrasque perpe- Deus aiilem creator el conditor omniuni nalurarum,
liiilali, nalurx el conditionis cjus oblitus; cgo Jesum, nihil contra naturam facit : id enim erit cuique rei
poluisse mori , si voliiil , cur iion cnncedam , etiainsi naturali ,
quod ille feceiit , a quo e«t omnis modus ,
vere niortem illam fuissc, el iion morlis liguram con- numcrus, oido naliinc. Scd ncc ipse liomo contra na-
sonliam? Ut enim ab iiiilio suinpla hominis siinililu- tiiram quidi|uam facil, nisi ciiin peccat, qiii tamcn
diiie omnes bumanae condilioiiis simulavil afTeclus ,
supplicio redigilur ad naluram. Ad naturalcir. quippe
fcip ab rc non crat, si in fine quoqiie consignand.-c jiistili;c ordincm pertinel , ut aut peccala noii fiaiit
a!C<»nomiae gnilia fnissel visus el mori, aul iuipiinila csse non valeant : quodlibet liorum sii ,
CAPUT II. — Practerea illnd quoqiie commemoran- naiuralis ordo servaiiir, si non ab anima, cerle a Deo.
duin, quia si qiiid cuique per naiuram liceal quxrilur, Vexanl eniin peccala coiiscicntiam , ipsiqiie animo
circa omnia id qiiaeri deberet quse Jesus gessit , non noceiit, ciim luce juslitiac peccando privatur, ciiamsi
rrca niorlem lanliimmodo ipsius. Nam et c.TCiim a
• Edilio Er. cl unus codex vaiicaiins , opcialus lidctur,
nLliviiptft lumcu vidcre nalura ncn siiiit ;
quod taincn Ligo liujiisêneiis ceccos iUuminassc, etc.
:
ti,\ r.inrn \\c.v^\ >rUS SRXTIS. 4S^.
noii coiisoqiiaiilur tlolores ,

qni vel conigtntlis inê- csi. Ilanc sciilcniiam Doiis falsrmi faccrc non pol.Ni.
i.intiir. vil iion corrcciis iiltinii ivsorvaiitiir. Sod con- qiiia iion c.sl conh iriiis voriiali. Qiiod si qiioras ubi
ira naluiam non iiicoiigruL' diciiiuis aliquid l>i'iini fa- sit lijnc vcra scnlonlia : priiis invoniuir in aniino
(vro, qiiod facil conlra id quod noviiniis in iinlnra noslro, ciiin id veriiin scimus ct diciiiius. Scd si cl
Itanc ciiiin eliam appollamus nalnram , ccgnilnm iio- dc aniino iioslro ablaia ruoril, cum id quod sciinus
l>is cursiim soliliimqnc iiatiir.c , coiilra (|iicm nfiis oblili fiiorimiK, n.ancbit in ipsa vorilale '. Sciiiikt
ciim aliquid facit, magnalia vel miialtilia noiniii.iiil'!!-. riiiiii voriim orit fnisso illiid qiiod cral, cl noii o.st ;
Conlra illam vero siimmam nalnrc lcgein , a noliiia cl ibi vcriim oril jaiii fiiisse qiiod crat . ubi vonmi
remoiam, sivc impiornm , sive adliuc inrirmoriim, crat niit(;i|(iain ficrei fuinrum csse qiiod iion erat.
lam Dcus millo modo facil , (iiiam coiilra se ipsiim Iliiic vorilali Doiis non polost ;id\orsari , iii qiio ost
iion facil. Spirilualis aiilcin eadcniiiue ralionalis chm- ipsa siiinma cl iiiooinmnlaliilis vcritas, qiio illiislr.iliir
liira, in qno g('iiere cl aiiiina hiimaiia csl, qiiaiilo ain- iit sit , qiii(l(piid iii quorumqiic aiiimis ci nioiitibiis
pliiis illiiis incommulabilis legis Incisqne fil paniccps, vori csl. Omiiipotontcm aiilciii Doiiin iion itadioimiis,
taiilu magis videl quid fii-ri possil, (|iii(lv(! noii pnssii : ac si cnm oliam mori possc crcdamus ; cl quia hoc
qu.inlo aulcm icmolior iiide fuciil, co inagis miraiiir iiiMi poicst , iiloo non sit diccndiis omiiipolcns. Illc
insolila ,quo mimis cciiiil fiilura. p'aiie omni|iotoi'S voio soliis diiiiiir (|ui vorc osl, ct
C.\PUT IV. — Ac pcr lioc quid de Elia raclum sil, a qiio solo cst qiiiili|ui(l ali(pio modo csl vcl spirilnab'
nescimiis : lioc de illo laiiion cifdimiis. qnod vcrax vcl corporalc. Qiiia iiiiivcrsa crcaliira siia tilitiir ui
Scriplura lcslalnr. Illud saiic sciiuus , lioc dc illo ci placci : placcl aiiioin illi seciindiim vcram ircom-
raclmn quod Dci volunlas lial>el ; qnod aiilcm Hei iiititabilcm([iic justiii:iin , (|iiod ipsc sibi cst, oiiinia
Tolunias iioii lialiet , lieri dc qiioipiam omiiino non mnlabilia, ciim ipso sit iiicoiiimulabilis, miilaiis * pro
posse. Proiiide , si inilii dicaliir posse ficri ut car», mcriiis sivc naliirarnm sive faclorum. Niimqnid ergo
verbi gralia, hiijus vel illins hominis in corpus cocbv dicliiri sumiH qiiod Klias cuiii cssct croalura, niul:iri
ste mulclur : coiiccdo ficri possc, sod iilriim fiitnrnm noii posscl \c\ iii detorius vol in moliiis ; aiit co iiio-
sil noscio ; cl ideo ncscio ,

qiiia (|uid liab(\it di' li.ic (lo iioii piisscl , qui cssi-t liumano geiicri iiisnliliis,
re Dci voluntas, mc latcl : illiid ino tamcn iion laici, Si-oundmn Dci omnipoicnlis volniitalem? Qnis Iioo
sinc diibio fulnrnm , sic hoc l>ci voliiiiias liabct. vcl sliiliissimiis dixerii ? Cnr crgo quod dc illo in
Poiro si aiidiam ipiod aliipiid fiiliiruin er:it, scd Dciis Soriplura vcracissim;i positiun esi , non crcd;inius ?
fccit iic lieiet ; lidissime rcspoiidcba , lllud pulius nisi |iulciniis lioc soliiiii |
ossc fnccrc Dciim ,
qtiod
rulurum cral quod Dcus fccil , non illud , i|iiod si viiliMO coiisuovimns.
fiilurum cs>et, hoc focisset '. Nam Dcus quod fadu-

CArUT VI. — Sod si lioino fiiit , inquil, Elias, ct
ruserai, ulique sciebal, ct idco siniul scicbal illiid poluil non iiiori , ciir Clirislns ciim botno noii rucril,
Inluriiiii iioii luissc, qnod iic fioicl facturus cial ot :
iioti potiicrit mori ? Tale cst ac si qiiisqnam dicorot

iuocul diibio polius voruin csl qnod scil lk'us, qiiam Si |)iitiiil iialtira bnmiiiis in aliquid ir.oliiis commii-
(|uod opinalnr homo. Undc lani iioii possunl luttirn
tari, ciir Doi naliiia in dolcrius non polucril? Sinl e,
iion fieri, qiiaiii non fuisse facta pricterita : quoiiiam
quia hominis csl nnliira mulabili^, Doi autcin inconi-
iioii cst in Dei volniilate, ul eo sil aliquid falsiiin,
niulabilis. Posscl cniin ctaliquis pariter insanissimiis
qiio vcrum cst. Qiiaproplcr omnia qu.nn vcrc lutiira
dlcorc : Si bomiiii pntcsl doiiarc tii rcgnot iu .tn r-
sunl, sine dubio liciil ; si aiilem facia iion fiiorinl,
niim , cur non cl sibi f;icerc tit damtiolur iii ator-
fulura non eranl : ita omnia ipix vorc prxlcritasiinl, iium ? Non licc, iiiqnit, cgo dico, scd tridiiannm
siiie dnbio pnclcricriint. sallcm mortcm Doi a!lern:c *il;c iKuninis coinparo. ,
t.^rtT V. — Quisqiiis ilaqiic dicil, Si omnipolcus

1'lanc si sic accipcrcs triduan;im iiiorlom Dci , nt
esl Deiis, faciat ut quai f.icla suiil, fa( la iioii fiioriiit ;
rnro in illo morcrctur ,
qii;im do moit;iliniii goiioro
non vidcl boc sc dicerc, Si omnipotcns est, f.iclat iil
assnnipsil , vcrum sapcros : iiniii isiaiii iridiiaiiam
ea quac vera suiit. eo ipso quo vcra sunl falsa sini.
Cbrisli niortein pro ;ptcriia vita liomiiium f.Ktani
Polesl eniin faccre ut aliqiiid iion (juod cr;it;
sil tiiiic
vcriins cvangclica pr.cdioat. Cum aiitcm volis Iridii.v
cnim facil ul non sil quando id csse invcncril dc assnmpla croatura,
,
iinm moricin, nulla morl: !i iii
quo li.il vclul oiim alii|uom ipii cocpil cssc iinbccii- :ibsiirdo cicdi, qiiia
diviiia naliir;i idco
: ,
ips;i ii>in p i-
do, facit noii esso moriondo hbc cnim factiim in- profocio
;
lost bumniia nattira imtnorialitnlc donari ;
vcnil, de quo fiorct. Quis atilom dicat, iit id i.uod

quomodo ncc Dciim nosti iicc dima
sic desipis, (pii ,
jam non est, faciat non essc ? Qnidiiuid oniin pnr- quod posni non
Dei. Dciiidc ipiomodo illtid , siipr.i ,
lcrilum cst, jam non csl : quod si ol de ipso lini Dcum sibi forissc * imdo (lamiioliir
dicis ac scnlis,
aliiiuid potesl , adbuc esl dc qiio fial ; et si csl ,
qiio-
(pciiido p:irs doi vcslri globo iii
in .•olcniiim ,
illa iti
inodo prxlcrilum cst ? Nuu crgo ost quod vcre

,
pcrpeluum coiifigeinr? An cl boc dicturus cs, (\uh
diîiiius luissc : kcd iUoo vcruin csl illud fiiissc, qnia Dci Dciis noi; est ? Postrc-
|;ars lucis liix csl, cl jiars
in noslra scnlcnlia voruin cst, noii in oa rc ipi c jam ratiocinalione ct pbiiin fidci vcrital^
iiio ut sine ulln
iiou cst. Sciilcnlia quippe (pia dicimus aliqiiid fui^sc,
'
pliTi(',(i(> Mss. cni Am. ct Er., nuuicbU ipsa ve:ila:e.
kleo vera esl, quia illud dc qiio diciinus , jam non mulair.
* sola cdilio tr ,
M. » .*m. Kr. ol lori(iiio n ns sibi ittni fccii>it.

» Er. Luj^d. vcn., Iioc mnfecisxcl. I
, ;
m (AmiW I AISilJM M\N icii.F.iiM, s. Ai;(;i]sri.vi m

:i iioliis niidialis. riir Kliaiii iKiininiMH [iiilntii, r.'i|)tiiiii l:inion liil(;iilor dic:iiii , iioc ali;or radtiiii (>>se , (|ii.i>ii
C3bC diviiiiltis dc loria (rcil.iiiius , (liirisliiin ;iiil<;in evangolica vcrilas docnii ; iicc alilcr ncii oportiiiiic,
ol cx virgiiic vcpa naliiin , ct iii ciik c vcrc iiior- (|iiain [).'i sa|iiciili:i judicavil. Evangolii ndoni oiiini-
liiiiiii : ii.cc idco crodiiiiiis , (|iii:i cl illiid dc Klia , 'l hiis li.ireticorurn (lispiilationibus aiitoponiinus : coii-
lioc (!<; (>liri>l<) s:iiicl:i Scri|pliir;i lcsl:iliir (IV/i.v/. siliiiin aiiloiii sa|iiciiti:c Dci supra oiiiiie consiliii;ii
II , 11 ; Mallli. I, 2"), el xvii, f,0 ) , ciii iiciiio piiis crcalnr.c ciijusciini(|iic laiidaiiitis.
iiisi (|iii crcdil , iii.si iiiipiiis iicnio iiiiii crcdil '. Illiid CAPLT VIII. — Tanicn F.iusliis, iil sihi crcdanins
aiiloni de Klia vos ncgilis, (|uia omiii:i siiniilalis : liorl:iliir (liccns , FJ si vnlii vera dicenli vis crederc,
dc Clirisio aiilcm qiiod iiasci iioii poliioril cl iiiori ulcrque eoruin apud llebraios fidsani Iraxil opinioneni,
poliicril, iioc vos dicilis ; sod cjiis cx virj,'iiic iialivi- JcsHs dc. niorle, el de iiinnorlulitate Klias : ciiin |»aiilo
lalcni iudlain , niorlcin aiilcm iii criicc rals;iiii rnissc pist dicat, IJl eniin ab iiiilio sumpta hominis siniiHln-
coiilcndilis , lioc csr eliam ipsam iinllain, sod ad dine oniiies humauce cond tionis siinulnvit affeclus ; sic
IndilicandDS liiiinanos ociilos siniiilalain ; ad iiiliil ub re non eral , si in ftne quoque consignandce oecono-
aliiid , nisi iil :d) cis qni isla crcdidoiiiil , eliam vohis niiic gratia fuisset visus ct mori. Ilonio pisssimc ;ic
oinnia menlieiilihus ignoscaliir. filLicisiime . qiioniodo lihi cgo crcdain , qiiasi vora
CAr*l]T VII. — Qiiis aiilein volii'-. proponat, qiiod diconli , ciiiii Clirislnm dicas morlcm poliiissc nic.i-
sibi qiiasi cx persoiia calliolici Fanslus proponit liri ? Ergo ille menliehatiir, quando dicchal, Oportet
Jesus si nalns non esl, quomodo morluus esl ? nisi qni 1'iHuin liominis occidi, el lerlia die resur.jere {Luc.
parum considerat ipsum Ad;im ot n;Uiim iinn esse, XMV, 7); ct tu noii monliiis, ct dicis ut tihi vcra
el tamcn mortniiin osse? Si volnis-cl orgo Filiiis diconli credaiiins ? Vcracior crgo 1'ctriis, qiiaiido ci
Dci indc sibi liiimanam carncm ver:inii|ne rormare, dixil, Abbit, Domine , non fiet istud ; et iiiide mcrnit
nnde formavit el illi primo lioinini. qiioniam omnia audire . Iledi retro, salanas {Mallh. xvi, 22, 2.j). Ft
per ipsiim f;icta simt {.loan. i , 5 ) ,
qiiis ciim iion p)- iilc quidein non lioc iiiiVucluose audivil, qui oani
luisse audoat arfirmarc ? Si dcniiiiie de coelesli vcl postoa veritat iin inortis Christi us((iie ad sii:iin iiior-
aerea vcl Iminida crcaliira corpiis assuin[tliini vcllct leiii correclus porrcctii-que praedicavit. Vcrum si illo,
commutare iii liuman;c carnis verissiniam (|iialilatcin, qui:i lantum putavit Cliristum non moriluriim, audirc
in qua et vivere ut morlalis lioiiio possel, ct mori, meruit, Salanas ; lu quid mereris nudire, qni iioii
lioc eum potiiisse farero, qiiis nogarct, omnipotenlcin nogas mortuum, sed etiam dicis morlein fuissc mcii-
omnipoteniis Filiuin ? rostrcmo si voluissct de millis tilum ? Sed ideo , inquis , morteni qiioqiie simula.sse
elemenlis corporeis, qii;e pcr eiim crcala suiit, cor- credendus cst, qiiia oinnes liiiinaii:c co:idiiionis simii-
pus assumcrc , sed prorsns ex niliilo sibi crcaic lavit afTectus. Qiiis cnim ti1)i lioc coiitra Evaiigeliuin
verain carncm , sicul pcr ciini creata siint ciincla concessiirns esl , (jnod oiniics liiiiiiancc condiiionis
qn;c noii cr;inl ;
qnis iiostrum coiitradiccre ,
qiiis siinnlavit afrectiis ? rrorsns si '
dixil evang' lisla,
nostru;n fiori iioii poliiisse contonclorot ? Noii oigo Dormivit Josus (/(/. viii, 24) ; .si dixit, Esnrivit (/(/.
ideo crcdimus natuin cx virgiiic M:iria ,

qiiod aiiier IV, 2), silivit {Jo:in. xix ) , coniristalus esl {Matlh.
in vora canic cxisieic alque liominihus a|>p;irere non xxvi, 57), cxhilaratus esl, el si qua lalia ; oiiinia
posset : sed qiiia sic scripliim est iii ca Scripliira, vcra suiU, qiise ila narraia siint, iit non cum siinu-
cui nisi cre iid riiiius , nec cliri-.li;iiii nec. salvi csse lasse , sed plane fccisse vel exliihuisse conscripla
poiTiiniis. Crcdimiis crgo ex Maria virgine iialuin sint, saiie non necessilaie condilionis, sed magislerii
Chri>liim, qui;i sic scripliim esl in Evangelio : credi- voluntate, et divina oliam polesiale. Nam liomo p!e-
niiis crncinxiim ct inortiiiim ,
quia sic scriptiiin csl niinqiie elsi nolil, irascilnr ; elsi nolit, conlrisiatiir
iii Evangelio : ct vcre naliiin ct vere morluum, qiiia clsi nolil, doniiil; clsi iiolit, esiiril, ac silil : ille
verilas cst Evaiigelinin. Ciir autcm iila omnia iii autem omnia isl;i % (|iiia voliiit. Sic etiam nasciinliir
c;iriic cx ulcro fcmin;c assiimpla pali voliierit, sum- homines atqiie paliiiniur, non qiiia volunt, nec qnod
iiia coiisilii penes illum est : sive qnod utrumque voluiit^; il!e autoin etiam isia , (|uia voluil. Taiiien
sexiiin, qiiom crcavcr.it, cliain lioc inodo conimen- vera Iixc et de illo fidolilor vov.cilorqne conscripta
daiidum lioiioiandiiiiii|iie jiidic:ivii, assumcnJo for- siint, ut quis:|uis Evangelio cjus crodideril, vorit;ile
maiii viri , et ii:iscoiido do foinina ; sive aliqua alia inslrualnr, non iiiendaciis illiidatur.
causa, qiiccnam illa sit, iion lciiiere dixeriin. Illiid • .Am. Er. el plures Mss. lioc et iTOxiino loco ranereunt i
p;:viiciil;un, si. Paulo post apud I-ov. et >'ss. legitur, els*

• Lov., impius nemo, nisi qui non credil. 1'alsiim et ex qiiid aliud. Apud Am. el Er., et siqiia trili i.
Mss. conigenduin lioc iiiodo, nisi inipius nenio nun crc- ' in cditis, fecit, quia voluil. Ahosl, fecit, a Mss.
dit. ' Plures Mss., necquando volunt.
LIBER VIGESIMUS SEPTIMUS.

CAPIJT PKI.MUM. — Faustus dixit : Si natus his rebus consequcnliam qu.trcrc nalurje; alioqniii
iioii esl Jesus, nec passiis cst : si autcm pa&sus est, inlirmabilur oniiiis veslra fides. Nain el vos Jc.^ûiii ex
ergoet nalus est. Non vobis expedil, milii crodilo, iii viigitic nalum siiic virl coitu crcdilis , el si ex consj-
,
m i.iBKR vicKsiiirs onTAVus. m

(|iienlibus jtriora probaiida suiit, ciil iioc f.il>niii. cl iiasci polnil iion s.Uns.ct p.ili noii pnrlns : sul
i'oteril cniin el vobis respoiulori in linnc inoilnin, iiiuint linriim volnit , alttMuni iiohiit. Nasci eiiiin iidii
(juia si naliis esl ex feiniiia Jesiis, crso el seminalns saliis voliiit, pali aiilein iioii partiis iioluil : ipiia pai-
i'x viro esl : si vero seininalus ex viio non est tiis es! pnssus. Dicis milii : Undc seis? Qnia liuc in
ergo ncc natus ex feinina est. I'oluil autem, iil vos Kvangelio verilatis lego. Si aiilem libi dieam , Diule
credilis, iiasci iion salus : (|iiare ergo iion potuerit seis isia (|ii;e dicis ? Manicli:ei iiiilii opponis aiictorila-
eJ pali non parlus? lein , et dieis esso in Kvan^-elio ralsitateni. Kgo aiileni
C.\rUT II. — AicusTiNus rcspoiidil : Neino lilii Manicli:vo ista dieenti noii erederem , nec si n^ n milii
proiK)nit (|uod lihi propunis, nisi iniper.liis i|uein de- Clirisliim nientitiiin essc laudaret. Qiiod (piidem iii
ei|)is, iion inslructus a (|iio convinceris '. Nam Jesiis C.lirislo iion inveiiil, sed ipiid ipse diligat prodil.
» lu Mss., comiiicari:s.
LIBER VIGESIMUS OCTAVUS.

C.\rUT PRIMLM. — Falstus (Jixil : Sed non iiescio ciijns Pers;e, qui laiilo posl nalns est? Sed
po'eral mori, iiisi natns esset. El ego respondeo, Nec arniin forte profcrcs libriim, ipii nomeii liabe;il alicii-
nasci poleral , nisi Deiis iion essel : aut si polnil et jiis npostdli, qiicm a Cluisto conslat elcclnm , et ibi
Deiis esse el nasci, qiiarc iion ct iioii nasci poluerit Cliristiim naiiini ex Maria non esse leciiiriis es. Ciim
el inori ? Vides ergo iilile salis non esê , in liis coii- crgo nccessc sit alerum lioruni librornm essc nicnda-
sccpientiam (iu:ererc , aiit aiguineiilis anniti , euiii de ccm, ciii iios poliiis ccnscs (idem accommodare dcbc-
relnis agilur qux pcrtineanl ad Jesuiii. Sed qii;eren- re ? Eine quoiii illa Ecclesi:i ab ipso Cliri>to inclinata
diim poiiiis e>l ,
quid ipse de se ,
quidve Aposloli sui et per Apostolos provecta ccrla succcssioiium scric
de eodem pr:edicariiil. Ipsaipic adeo pertractaiida ge- iisipie ad lucc tcmpora, tolo tcrrarum oibe dilatata,
nealogia est, el videndiim si sihi conveniat ; nun ex ab initio traditiim ct conservatum agiioscit alqiic
cohjectura passionis, nativilalis ejiis exqiiircie veri- approbat;aii ei qiicm eadcni Kcclcsia incogniiuiPii
lalcin : qiiia et p:iti non iiaiiis potiiil, ct naius miniinc reprob;it, ciiin eliain prorcratnr ab honiinibiis ita
pali ;
pncserlim ipsis vobis fateiitibiis Deo csse iiiipos- veracibiis, ni Christiim laudent esse nicnlilum ?
siliile niliil : quod cril el ipsum rabum, si lioc con- CAPUT III. — Ilic dictnrns cs, Gencalogia ipsa
stileril, iion poluisse inori noii luitiini. considcretiir duoriim Evaiigelii librorum , iilrum sibi
CAPUT II. — AiiGUSTiNUS respondil : llcruin ac coiivcniat. Jam liiiic aiibi in lioc opcre dixiniiis,
s:i'pe libi proponis ,

qnod noii audis ab eis a qiiibiis qiiod dicendum fuit {Supra , lib. 3, cnp. 5). Ncqiic
confularis. Nemo tibi dicil, Non poteral inori, iiisi cnim vos niovel, nisi qucmadmodiiiii diios palrcs po-
ii:iliis e>set : quia mortnus est .\dani ,

qnainvis iiaiiis tuerit iiabere Josepli. Quod si cogitanlibus iion occiir-
iinn fiiissel Sed dicitur tibi : Naliis est, qiiia lioc risset unus qui gcnuit, aliiis qui ûloplavil, nec sic
sancluin Kvangeliuin , noii ncs( io quis li;ircticus lo- facile dcbuislis adversus taiitam aiiclorilalom pr;vpro-
qiiilur : niorliius est, qnia lioc iii sanclo Rvangelio, peram proferre scnientiam : nunc vero si vel admo-
non in liliro alicujiis liaTClici legilur. Sed tu qiii pro- iiili cogil;ilis (|uain lioc fieri potuerit, Ev;ingelio sini-
iiibes argumeuLiri, cum de rebus ngilur qii.T: pcrliiicnt pliciter ciediie , et vos polius lam malc ac pcrvcrse
ad Je>um , et (luxrendnin ccnses quid ipse de se, argiim(-iit:iri dosistite.
<|uidvc Aposloli siii de eodcni pr;vdicariiit, cnm cno- CAPU r IV. — Quod autem putat quxreiidum esse
pero Matiluvi Ev;ingernim recilare a; ostidi (^jns, ubi Fausuis, qnid de se Jesus ipse pncdicavcrit ; cui
iiarratio nativila.is ejus lnia eoiilexiliir , conliiino i;on jiistiiin vidcaiiir? Sed iiunKinid lioc sciri polest,
diecs illaiii narrarioiicin iidii cssc Maitli;vi, q i:im nisi di.Ncipulis cjiis narraiiiibus? Qiiibus si non credi-
Mallb.ci esse dicil univcrsa Kcclesia, ab aposlolieis liir aimuntianlibus qiiod dc virginc iialiis sil, (|uoiiio-
sedibususipicad pr:i;>eiilcsepisCopos ccrla successione do eis lides liabebitnr aiiniiiitianlibiis <|tiid de se ipsc
pcrducia. Tu milii quid coiilra leclmus cs? ArK|nem pru.'dicavcrit? Si eniin iirolal.-c fiicrint aliipKi; liltene,
forte libruin .Manicba-i , ubi Jcsiis neg;ilur esse iialus qii.-c niillo alio iiarrinie iiisins pioprie (.liristi cssc
CK virgiiie. Sicut ergo ego credo iliiiin libniin esse (licantur; iiiide (ieri p !|('r;il ui si vcrc ipsiiis esseiit,
Maiiicb;vi, quoniain ex ii>so lcinpore qno M;iiiiclia'ns iKiii legercntiir, iion accipercnliir, iion pr;vcipiio ciil-
vivebal in cariie. p( r discipiilos ejus ccrta siiccessioiic niine aiictoritalis enrmerent in cjiis Ecclcsia, quu; ab
pr;vpositoriiin vestrorum ad vcstra usque lcmpora i|)SO per Aposlolos succedeiitibiis siliimet cpisropis,
(iistodilns ati|iie perdiictns esi ; sic et istiiin libriiin iisquc ad lixc teinpora pro|):igala (!ilal;iliir; inullis
credilc essc Malth ci ,
qiiein cx illo tciiipoie qiio iii ea jam complctis, cpi.e anlc iira-dicLi siiiit,et usqiio
MatlbnLuis ipse in carnc vixii, ni>n inlerriipia seiic iii linem qn;e rc.^l:iiit, siiie duiiio riitinis atqiio vciitii-
lemporiim Ecclesia ceria comiexionis sncccs-ionc ris ? Quia ct ilUc littera; si nrorcrrenliir, utiijue cnn-
iisquc ad tempora isla pcrihixil. El dic milii, ciijiis sideiaiuliini erat a (|uibiis prorcricniiir. Si ab ipso ,
.ibro potiiis credere debcanins ; cjnsiie apostoli ,

qni illis primiliis siiie dnlxo profeni potiicrunt , ipii iiinc
Chrisio cuin adliuc in teira essct , adli;esciMt , aii eid III coinrcbanl, el pci illos etiain ad alio- )cive«
:
41»/ CO.NYRV rAU^riJ.I NnMCILEUM. S AUCIJSTINI ;gg

hiro. Qiioil hi ricliin) csscl. pcr ilias (jiiaK commciiia- CArUi V. — Scii raloiicm , itiqiiil , profcro, qiia
ravi pnrpositoriim cl |»o[Mil(»riim ' siicccssioiic^ Cdii- dcm(».'islrcin Scripturis illis noii esi.c ('rcdcndiiin.
finnatissiina aiictorilalc (iarcsccrciit. yiiis C.-.I cr},") Ccrlc noii argumchlaijs? lOl tainrn iii ipsa qncMpic
mni (Icncns, qiii liodic crcdal cssc cpislolam (iliri>li argmnciilalionc siipcraris. Ad lioc ciiiiii rudigitur
q»niu protiiicril Manidiatu-;, cl iioii crcdat f.icia vd oinnis arxnmcnlaiio lua, ut ad exlremum rrcdal ani-
dicla cssc Olirisii (|ii:c scripsil Mallii:cus?niit si eliaiii inji, idco sc in lioc mmido cssc rniscram. (|iiia niiiic»
dc Mallli:)'0 iilrmii ipsc isla srripscrit dubilal, dc ri:i siia l)co siio siilivcnit , nc illc rcgno privarctur
ipso qiioipic Mallii co ii(in poiius id crcdal,qiiod invc- cjusipu! iiatiiiam atqiic siiijslaiitiam usqm; adeo csse
iiit in Ecdcsia, qii;K ah ipsiiis Mattlinci lcm|ioril)iis iiiiitaltilcni , corruplibilcin , violabilcin , coinqimial*i-
usqiic ad Iioc lcmpns C('rla siicc(!Ssionuni scric dcda- lciii, ul pars cjus qu.cd;im ncc inundari valeal. ct ab
raliir; cl crcd;il iicscio ciii c\ Iransvciso dc rcrsidc ipso, (pii eam fciciis in.ioccnlcm dc siiis visceribiis,
posl diiccnlos vd ampliiis aiuios vcnicnli, ct sii;id(;iili niliil(|uea|»iid.sc pcccaiiti iii, l:iiilj;coiitariiinalioni pcr-
iit illi potiiis qnid Cliristiis dixcril fcccrilqiie crcda- miscuil, ajleriio globi siippiicio pimiatiir. I»le fmis cst
»ur : cum ipsc apostoiiis P;iuliis posl asccnsioncin omniiim argumciiiaiioiium fabularuinqiic vcstrarum :
Poiiiim dc c(i'!o voc;iliis {Act. i\), si noii iiivcnirct qiiarmn iilinam sit fiiiis scd in corde ct in ore vcslro,
in cariic Aposlolos, (piihiis rommimicaiido ct cnm iil lam cxsecrand.is blasplicmias crcdcre ac
aliqii;indo
quibiis confcrcndo Evangcliiim, cjiisdcin socictitis dicere desinalis. Scd cx ipsis, inqiiii littcris probo ,
,
cs.se appareret, Ecclcsia illi omniiio non crcdcrcl? qiiam eis non nbiqiic crcdendum sil qiioniani con-
,
Scd ciim cognovisscl ciim lioc amiuiitiaiil(;ii), (jiiod iraria sibi loqminiiir. Cur non crgo dids poiiiis nus-
etiam ilii amiunliabanl. ct in eorniii commimionc at- qiiam eis csse crcdcndiim, tanqiiaiii inconslanilbiis
qiin imitntc vivcntcm, acccdentibus eliam pcr cmn scscqne irnpiignanlibiis teslibns? Scd iioc , iiiqiiil,
lalibus signis, qiialia ct illi op(;rabintiir ;

ila, ciim cligo, qiiod coiisciilaneum video veritali. C'ii verilali?
Domiiio commendanlc, meriiit aiicloritatem, nt verba Fabulai sciliccl liia;, habcnti in capite bclliim Dei , in
illius lindie sic audiaiiliir iii Ecclcsia, taiiqiiain in illo niedio contaminationem Dei , in fine damnaiioiicm
Clirislus, sicut ipse vcrissime dixil, loculus andi:itur Dci. Et nusquam, inqiiit, creditur litteris sibimcl ad-
(II Cor. XIII. 5). El pntat Manicli.Tiis crcdi sibi dc- vcrsis atqiie conlrariis. Scd ideo tibi boc vidclnr,
bere ab Ecclesia Clirisli , loipiciili coiitia Scripluras, qiiia non inlelligis : nam et quidquid protulisli qiiod
tanta cl tam ordinala auclorilale firmatns : pnr qiias lale vidcrctiir, dcmonslralum cst qiiam noii intdli-
ci prccipue commcndatum est, ntquisquir. illi annun- gas; cl quidquid prolnlcris, dcnionslrabitur. Niilla
li;ivcril prancrqii.am quod accepil, anatliema sit {Gnl. ergo caiisa e?t quare illis Lillcris lanla aiiclorita'e
1,8,9). praeditis non credarnus : el plane isla maximn caii.s.i
est cur eos qni aliud amimitiant analliciiicnius.

« ôiinulli Mss., pywposilonim el ipostolorwn.
LIBER VrGESIMUS NONUS, I
CAPUT PRIMUM. — Falstus dixit : Ergo magia a noslris ' csl, .\iigcli et visi bomiiiibiis et locuti csse
crat, qudd visiis ac passiis ost, si natus noii csl. Ea- moiislrciitiir.
dem iii te vicissim argtimcntalio reiorquclur, ut CAPU T II. — AuGU>TiNUS respondil : Non vobis di-
i
niagia el illnd fueril, (piod nlero portatiis , aiit quod citnr rnagia csse, nl qiii natus non fuerit, inoiiatiir;
cdilns sil, si scminaliis non riiil. Exlra legcm naliir.ê nam lioc in Adam f:iclum essc jam siipra cominemo-
esse conslal virginom popcrisse, multoquc magis iii- lavimiis : sed et si nuiiqiiam facliim fiiissct, el Domi-
venlam ctiam post partiim virgincni. Qiiare ergo et iiiis Chrislus ita veiiire voluisset, iit non ex virgine
lioc pr;vtcr natiiram r.oii vis ut conligcril ,
pali eiim assiimpta , sed tamcn in vera carne appnrens, nos
polnissc volcnlcm, siiic sorlc nalivit;itis? Milii crede; vera niorle redimeret, quis cum iion poiuissc dicerc
quantiim ad rcm allincl, ulriipie i;i boc nalnnc con- audcict? Sed illud mcliiis ciat quod fccit, nt ctiam de
tiai ia prolitcmiir : scd lioc inlcrcsl ,
qiiod nos lionc- virgiiic nasccrelur, et ulrnmqiie scxum, pro qno li-
sla, vos Inrpiler : nos passionis cjiis rationcm aliqiiam herando moriluriis crat , dignarctnr eliam coinmen-
leddimus el probabilem ; vos nalivitatis ant nullam dare naseendo , masciilino suo corpore ex fcmina
pi;cslalis, niit faUam : dcni(pie nos specie tcnus pas- procreato : conlra vos ipsos maximc faclo ipso lo-
snm coiililcmur, iicc verc morimim ; vos pro ccrto quens, vosque subvertcns, qiii masciiliim et leminnm
piicrperium fnisse crediiis , ct ulcro muliebri porta- non Dci , scd diaboli opus csse pra:dicaiis. Scd illiid
lum. Aui sl ila noii cst . fateamini et vos qnia lioc est quod magi;tt simile dicimini asscrerc, quod pas-
cliam imaginarie sil fictiim, ut vidcreliir natiis , et sionem mortcmquc cjus specic tcnus faciam , et fal-
oiniiis nobis crit proHigila conlenlio. Nam illud qiii- lacitcr dicilis adumhralam, ut mori viderctur qui no i
dcin, qnod s;rpe afrirmîre soletis, necessario eum csse moriebatur. Ex quofit ut ejiis qnoque rcsnrreclionei i
iialnm, (piia alias liominibiis videri aiit loqui non pos-

St;t, ridi(ulum cst ; niiii imiliotics, ul j;im prol;aliim ' F.(l!lio F.r., a i'c.s()is.
,
489 LIBER TRIGCSIMUS. 100

umbnticnm imnginariam , , fjllacemque dicaiis : iie- nos horlalur hoc confiieri ,
qno possil nostra conlen-
queciiiin ojiis (jninoii vcre moiiuusosl, vera csscrc- lio piolligari? Uiide cigo inilii viilealiir nativilalom
siirrfclio polest. Ila lil ul cl cicalrioes tliscipulis ilii- Clirisli , iiec saliem sicut iiiorlom siiiiul;iiaiii , sed
)iiiaiitibus faisas ostendL-ril ; ncc Tlioinas v^ritale prorsus nullam prajdicaie voliiisse , in conscqHcnli
conlirmains, scd f.dlacia deceptus ciainaril, Domiitus seimone apparebil, ubi alleri rcspdiulebinuis qujo-
iHetu et Deus iiieus {Joan. w , 28) : el lanieii per.-<u:i- stioni.
(iere conaiiiitii, liii|;iia vos loijui vcnini , ciiin (Iliii- CAPUT IV. — Absit autem ut sil in membir; .c.in-
siiiin dicaiis tolo corpore fnisse meiilitum. Ilxc suiil ctoram eliam genitalibus aliqua tuipiiudo. Dicuntur
«|u.u vobis olijiciiintur, qui talem Christum vobis rin- quidein inlionesta, quia noii habciil eam spcciem de-'
xi&lis , cujiis discipuli veri non silis , nisi meiidaocs coris, qiiain iiioinbra cpue iii |iroiiiplu locaia suiil (<:),
%os qiio.|ue fnerilis. Non aulein ideo niagia videri Scd vidole quid dical AiHisloliis, cuiii cx ipsa nieiii-
|>olebt nata ex virgiiie lioiuinis cai-o, qiiia caro Ciirisli broruin corporis noslii uiiilale at([ue coin|)age cliari-
soia ila nata cst : sicul ncc illa magia cst quia sola talem persnadel Ecclesix. Multo magis , inqiiil , fjuce
,
Ctirisli caro dic lciiio rcsurrexil , nuiiqtuiin ulleriiis videntur membra corporis inlirmiora csse nccessariu ,
inorilura. .\Iioqniii oiiinia miraciila Doi initgica eruiil, suiil ; cl quK videnlur vilioru csse corpuris, iis abuiidan-
quia siiigiilariler f.icla suiil : scil vere facla siinl, vo- tiurein lionorein circumponinius : el (/na' inlioiicsia sunt
ruinqne osteixloniiit, lum oculos liominum pncsligiis nostra , abundantiorcm Ituncstatem liubent ; (jiuv aulcin
falhiciliHS iliuseTUiit : qua; quidem coiitra naturam honesta siint noslra , non opus liubent : sed Deus tcin-
ploriimquc appelianttjr, non quod naliirccadversenlnr, peravit corpus, et , cui decrat, majorem lionorcin duns,
scd qiiod iialiirc modiim, qui nobis c^l iisitatus, ex- ut non essent scissura in corpore (I Cor. xii , 22-25).
codaiii. Ilepellat crgo Doiiiinus a iiarvuloruin suoruin 1 iicilus iiaque, et teinpcraiilia; logibus non stibjcctiis
mcjitibns , <|und quasi admoncndo Faustus pcrsua- membrorum illonim usus est lurpis ; iion ipsa mcni-
dere conatus est, nt cliam nos imoginariam , non ve- bra, qux non soluin in exccllcnli inlogrilate cx'libcs
ram nali\ilaicin Cliri>ti profile:imur : atqiie ita iiitcr et virgines sorvant, sed ipsi coiijiig:ili s:incli p;Urcs ac
nos omiiis conlen'.io liiijaiur ; iinn vcro maiieal nobis nuiires, sic eis goiieralioni tanluinniodo coiisulonles
ad>'er6'is illos potius pro veritale certainen ,
quam nlebanlur, ut ille iiatiiralis inoiiis nullo inodo liirpis
cum illis in falsil:ile concordia. esscl, qui non libidini , scd ralioni sorvircl. Quanto
CAPUT III. — Veriinitamen qiux^ro ab eis, si noslra inagis eigo in sancta virgine Maria, qiiac Clirisli car-
contcnlio terniinatiir ciim Iioc di\erimus, cur hoc ipsi nem lideconcepit, niliil liabncruiit turpiludinis mem-
non diounl? Cur ipsi mortcin iion Ycrain, sed imagi- bra, quo; nec huinano licil0(|ue conceplui , sed divino
nariam Chrisli aflirmanl ; nali-vKalcni aulem nofl sal- tanlum parlui servicrunl? .Merito plane sic iiunestata,
leni lalcm, scd prorsus nuliam dicerc delegerunl? Si ul nobis Chrisluin, qucm cordibus inlegris credendo
auclorilalis evaiigflic;e poiidcre crubuerunt ', ei ideo conciperemus, ctroiifilciidoquodamniodo parereinus,
non ausi sunl Clirisiiim non saltem imaginarie passtim eliam corporaliler scrvata inlcgritatc Iransfundorct.
dicerc : nativitatcm quoqiie ejiis eadeni evangdica Nullo inodo cniin Clirislus malrcm nascendo faccrot
leslatur aucl«i ilas. Elsi enim diio evangi lislaj ipsum doteriorcm ; ut cui munus focunditalis atlulcrat , dc-
partiiinMariai narraveriinl (.)/«<//«. i,2j, et Lhc. ii,7); cus virginilatis aufcrrct. llxc veraciter, non fallacitcr
nullus taineii Evangc!i>laruiniacuil,qnodliabuerilnia- fiC.a sunl : scd nova sunt, sed iiisolita suiit, sed con-
irem Jesiis (
Mattli. n, 11 ; Marc. iii. o2; Luc. ii, 53, tra naturx cursum notissimum suiit, qiiia inagiia
et Joan. ii, \).Kn ideo pigiiil cliani hoc prjcdicare si- quia mira, quia divina ; et cu magis vcra , cerla , fir-
mnlatum,qniagcneraionesaliasM;rtili.xus,al.asLiic.is inata *.
exscqtiUur, unde viilcnliir non sibi convenire? Sed d:i El Angcli , inqiiit, visi ct loiui siint, quamvis na-
Iwminem qni non inlolligat. pulabil eliani in mul is li non fuerinl. Quasi nos dicamus Clirihluin , nisi na-
qu3e ad Clirisli passionom perliiionl, Evangolislas siiii scerctur cx foinina , nec vidcri , nec loqui poliiisse.
non convcnire : da vcro qni inleliigal, et nbiqiie con- Potuil, scd noluit : el lioc mclius cst quod voluil. Iloc
vcniunt. An quia mortein siniularc Iionostum esl, na- aiiicm euni voluissc ideo certuin est, quia hoc fccit
tivilaiem auleni eliam siiniitare lurpe csiVCurergo qui nihil ncccssil;ite , sictit deus vestcr , facercl,sod
omnia voluiilatc. Iloc vero eum fecisse, idoo iion du-
* Sic .\m. Er. et ()luros |
roJia; nol.-e Mss. Ab his i;ro()ius
bitamus, quia uon cuii|uam hxrolico, scd cjus Evau-
rccediiiu (piaiuor vaticaai, Libeul, n auctoiilatts cvan- qiii
êlica' pondera erubncrimt. ln alio Vaiicano et in cislcr- gclio crcdimus.
cieiibj Iej,'ilur scd auctorilatis evmgcliciv pondere premi
:
erubnerunl. In ediiioue L<jvanieiisiuin ii aucloritati eva..- : ' Er. Lugd. et ven., firmi. M.
qeliae respondere erubuermt. ((,) II Uelraot cap 7, ii.o.
,
LIBEIl TRIGESIMUS.
CAPUT PRIMUM. — FitSTrs dixit : De vohis jam in liypocrisi ioqiientfs mendacium , cauleriatam liaben •
duduni Paiilus scripsil ,

quia diicedent quidam a fide tes conscientiam suain ,
proliibenles nubeie , abstincf.ee
,
intcndentes tpiritibut tcdnctoriit, doclrinis dwmoniorum. a cibis quos Deus creavit , ud percipicndum cumgrutiU'
Sasct. August. VIII, iSeize.]
,
491 CONTP.A FALHTIJM M AMCII.F.rM, S. AIT.USTINM m

rum aclinne fidelibns (I Tim. iv , 1 -."). Niiiif|ii:im |)l:iiir; qii:i'capiliilmii liora Dco ;id pcrclpif inliim nohi.^^rr.-a-
lil)i ofô licc nl) A|>i)sl()lo (licla csst; coiiscnscritn, iiisi t) dirit.cl d i;i)ioiiioniiii iiisiipcr (hHlriiiain vocal abs-
iuilca roiililrâris i|)-c, Moyscn cl iMoplicias docliiii.is liii(;iiiiain iir.cdicloruin. Oiiid cigo ct \os, < harissiini?
alliilisiic (la;n)onioi'mn , cl scdiiotorii spiriliis ac ina- riiiin*; liiiic d (moiiionim viviiis, ciiiii h:i c a vobis pas-
ligiii liiissc iiJlcr|)rclcs ,
qiii a porcitia cl c;vJcris ca;-- 8:onis(>hrisli cclebr.iniiir mysleria, ct iicdiictorii spi-
nihiis, f|nas iininiiii(l:is vocaiil, soilicilc doccai.l alis- riliis fiaiido c.ipiiiiiiii , ct iii hypocrisi loipiitiiiiii mcn-
tinciKluin. IV, liis cf.:ô i)riino(l(;lil)cr:ii)(liitn voljiscsl, d:iciiim, ct caiilcriatam hihctis conscicininin vestnm?
oi (li'! iiMiitiiin(|ii(; co;,'ilaii(liiiii , li;cc (|ni delicant ac- Qiifid si horiirn iiihil vos ; ncc nos igiliir. Qiiid crgo
ci|)i '
, iii Deoiic ipsi li:rc, an in da;monio lociili vi- sibi vull capitiiliim lioc , aitl a qiio scriptiim pnlahi-
ilcanliir. Il;ic cniiii lcniis.aiil Moyscs ct Projilicia; no- inns , ct cotili a qiios ,
qnod ncc Veleris Tcstanicrili
liisciiin dainnali cnint , aiit cl nos ciiin illis :il)S(iliiti. lr:iditioncs , ncc Novi ronfirmol scila? Siqiiidi;iti lioc
N(^(|iic cniin jii-la lia;c niinc vcstra sciilcntia cst, iil ab omiiibns, iit cx vohis ipsis apparcl; iliud vcro a
i;os qiiidcii), (|<ii siilnni in plclio saccrdolalc lioniiiinm «iuibusdam qiiainvis , ahstineri tamcn docct : scnlcn-
gcmis ccnscamns a carnibus alisiincrc dchcrc , d c- lia vcro h.TC vcslra cunclam pcnitiis carnalium ciho-
moiiii)niin docIiiiKC videannir voliis assccl:ilori!S : vcrum ahstincnliaiii , d:ciiio;iioruiii vult cssc doctrinas.
slios vcro Pioplictas, ali|iic ip iiin adco Moyseii, qni Ciii si ct vos crcditis , c:)dem srcpius dixero , damtia-
Iirimus non anlisliiilius soluin , scd omni confiisc lio- lc Moyscn , reitunri;ilc Propheiis, fcrte parcm et dc
iiiimim geiiori suilla iiilcrdixciit , ct lcporina , ct lic- vohis ipsis sentcntiam : qtiia iit illi sempcr a qiiibus-
ricina " carac, cl sopiis ac lolliginibiis, caetcrisquc ge- dain cihnrum, sic vos inlcrdiim abstinctis ab omtiibus.
iicribiis piscium cnrciitibus Sfiunma {Lcvit. xi), non in CAPUT IV. — Aut si Mnyscs vobis cl Prophot.-c ,
f^l)irilu seduclorii) Iioc, iicc in doctriiia d:emoiiionim ,

ciim csfas dijndioant , Dci lcgcm «aiicire vidcntiir, el
sod in Dco |)oiiiis cl in sanclo Spirilii lociilos csse ar- noii d;cinoiiiorum ; si Oaiiicl in Spirilu sanclo ohscr-
bilrcmini. Igitiir tit hnc libi inlcrim Pauluin dixi5?e con- vavit tres hebdomadas ; si Ananias , Azai ias , ct Mi-
codain, vicliis lamoii abs tc non aiite fuoro qiiam lu sael pucri , divinac mentls insliiiclu , oleribus uli ma-
,
Moyscn damnavoris ct Prophclas : iit qiiod ralione Iiicrunt ct Iogiimi;)ibus; si dcnitiuc in vobis quolqiiot
;;onvictus cl vcrilate inmqiiam forlassc focissos , id abstinent, non a d.xmoiiiis impulsi id faciunl; si Qua-
iiunc vcntris caiisa f.iccro vidcaris , blasphcmare drngesiina sineîno ct carnibus non supcrstiiiose a
Moyson. vobis, sed divina lege servalur : videlc, qu.xso,vi-
CAPUT n. — Eslvcrocl aliud de tribus puciisapiid dcte , ne summrc dementicc hoc sil a Paulo dicluin
vos in Daiiiclc, quo vcliemcnlcr perinde confuiide- piitare, quod dx-monionnn doclrina sit abstincniia
iuiiii , si isiiid consliterit, a cibis abslincre, daemo- omnis ciborum, el prohibeic nuberc : quemadmodnrn
iiioriim csse rcligio. Illi cnim non t.Tiitum ab inlcrdi- iiec illud quod dicit etiam virgincs dicarc Christo, d;c-
ciis Lcge , scd cli.ini a coiicossis abslinuissc Icgiinliir moiiiorum csse doctiinas; quod vos pcrinde sine con-
(Dan. I, 12) : quos vclicmeiiler mirari solelis , el in sideralione legentes , ul c-Tctcra , ad nos subinde re-
martyribiisniimcrnrc; ciim sinl cl ipsidoclrinamasse- spiciiis : nec videtis hinc ct virgincs vestras dxmo-
culi d:cmoiiionim , si lioc esse Aposloli teslimonium iiioniin doclrina ca,ilas nolari , cl vos cssc antistites
consla!. Ad Iicc clDnnioI ipsc tribus hcbdomadisdic- d ! nioniorum ,

qiii ccrtatim «emperad Iianc ens inci-
rnm jcjuaassc sc pcrhibct, ct cnrncm iioncdissc, noc letis professionom suasionibus vcslris,ul pone jam
bibissc viniiiii, dum cxonirei pro pnpiilo siio ( Id. x, mnjor in Ecclesiis omnibus virginiim apud vos ,
qtiam
2, 5). Qiiid ergo cl Irc in doelrina se d:cmoniorum ma- mulicrum numorosiias habealur?Quid crgonon etvos
giiincnt, cl de soduclorii spiritiis commcnlo gloriam j.imdosistitis a lalibiis incoeptis? Quid in fr;iudommi-
caplnt ? scras inducilis filiîs homiiiiim , si noii in cis Christi
CAiUT III. — De vdbis vero quid dicam? id csl, de vdliiiiins iinpletiir, sed da^moaiorum? Et lamen Iioc
cbiislianioribus apud vos, (|UoruiTi nonniilli qiidem iiobis primo respoiidontis veliin, utrum om lino xigi-
porcina ,
pl,'ri(|ue vcro qundriipedc omiii , alii ctiam nos facorc, doctriiia sit d;cmonioniin , aii s(il'iin [M
cniicto aiiimali poniiiis absrnicnl , fcriquo ob lioc iii iroliibitioiicm faccie tiubondi? Si por proiiibitionem ,
ociilis cos omnis Fcciesia, cl siiinma ciim vcnerniione iiiliil ad nos : nam el ipsi tam slulunn judicamus in-
siisci];icns, soliim non dcos e\i.slimal. Nec viiletis, iii- hibere volentcin ,
qinii) iicf;is et iin|iiuin salis nolen-
dociles, quia si hoc veriim, cl ah Ai)osl;i|o dictiiin lc- lem co^:cre. Si vcro f.ivcre huic quo;;u„' proposilo cl
slimoniuin csl, d;cmoiiiori!m c ipsi sunt liidificnii do- iion reluclari voleuli, id qiinquc doclrinam putalis es-
(Iriiiis. Qiiid vcro cl do illo dicciiiiis ,
qiiod snne Iru se dsemonionDi!, tncco iitiiic vcsirum pi ricuhim, ipsi
strnri qnis nudont ant alnK^garo, ciim conslci hoc itiler jnm timeo ,\poslolo, nc d^cmonioriim doclrinam iti-
omncs, el asiiue per orboin lcrrarum qiiotatinis omni lulisse liiiic lconium vidi^nlur, cuiii Tbcclam oppi-
cum sttidio cclebrclur in conventu calholico? Dico au- giieraiam j;im th:)l;inio, in amorem sermone siio por-
lcm Qu.ulragcsimam ,
qnam qui iiitor vos rite obser- peluae virgiiiila;is inccndil. Qtiid vcro cl de magislio
vandarn pulaverit, ahsiinoat necessc cst omnibus his ipso diccmus , ac sanciimonii loiius auclore Josu , ot
* r.r. I.ugd. ven., ecquid dcbeat accipi. Lov., ha^c qnid liujus ipsius professionis piicllarum crelibe sponso '
Qcheanl accipi. M. qui in Evangcliu tria gcncra taxans spadonum, unuiu

• i.uv. , hircvia. vcrius cdili alii ct Mss. , hericina, aut,
triciiiu ' in vss., calile spono.
.i05 LIRI-R TRIGESIMUS. m
nulivum, aUcruin racliliuin, lertium vuluiitariuiii, eis vel miniis seu vun.«rii , scu poiuerll. Vos auiem
taineii |ialm:iiu attribuil ,
qiii ie ipsos, iiiijiiit, spado- ipsam creatiirain negalis l»onain , el iniiiuindani
!!(•$ f,ceruiit propler reijnum cwlorum (Mattli. xix, 1-2); dicitis, ([uod cariics diabolus oîerelur f;eculeiiliord
sigiiificans viigiiies el piuMOS ijiii iiubeiuli ipâ a cor- materia niali ; ac per lioc cas, laiiqiiain immundiora
<libus suis cxsccta cupiililate , spadoiiuin vicc in ejiis cl Iruculentiora dei vcstri vitieiila, cxliorrentes abji-
Kcelcsia scmpor , taiuiuam in domo rcgia conveiseii- citis. Aiiditoribus auteni vestris, quos iaiMpiam dis-
i(ir?Qiiiil crgo, el lioc vobis doctrina videliir esseda!- liiictos a geiiere sacerdottnn dixisti, seciiiidum ve-
iiiouiorujn , el in scductorio spiritu dicluiu? l.l (piis iiiam Ikcc cdeiida conccdiiis : sicul quibusdain con-
oril alius iu Deo lo^picns , si Paulus cl Clirislus i\x- cedit Aposloliis secuiidiim vcniam , non omiiem
nioiu^M-uin probantur Tuisse saccrdotes? Milto cnim concubitum C()iijiig:Ueni, eliain (pii fit sola causa
ca-leros ejiisilem Domiiii nostri Apostolos, Pe4riiiii el generaiuli ; scd euin (|tii lit per iiicontiiieiitiam, sed la-
Aiidream Tlioimm cl illiiin
, inexpeiteiii Venoris in- iiieii cum conjugc (I Cor. vii, 5, (»). Neqiic cniiii coiue-
ler cxleros beatum Joanncm , ipii per divcrsa profcs- dilur sccuiidum veniaiii, uisi peccatum. lloc vos do
sioiieni •
boni i-lius inler virgiiiesac|)uorosiliviiio pnv- omiii carnium cibo scnlilis, lioc cl ipsi ab lucresi
conio cccineriint , formam iiobis at(]iieadeo vobis ip- vcsira didicistis , cl vestros atidilorcs docelis : sed
sis racicndarum virtjinum rclinquenlcs. Sed lios (|ui- illis quod sil igni)sceiiduni, propler qnod vobis nc-
dcni, ul dixi, pnuierco; qiiia eos vos cxclusistis cx ea- ccssaria ministraiit, ul dixi, conceililis, iion (licciitcs
iione, facilequc nionte «acrilega veslra da moiiiorimi iiis iioii cssc pcccaliim, sod pcccaiilibiis vciiiiun largicn-
j>olebtis importare doctrinas. Niim igilur et dcClirislo lcs ; vos anlein ab omni tali lanqtiam mala et iinmiin -
eadem diecre p:)teritis , aiit dc nposiolo Paiilo ,

qiiem da conlagioiic abslinelis : ac pcr lioc illud (piod
similiter ubique constat , ct vcrbo semper prxliilisse scqaiiur ea vcrlia Aposloli, quibus commcnioratioiiem
iiupiis iimuptas, cl id opcrc (pi0(|ac ostcndissc crga btijus capituli lerminasli^ ipsum csl oninino quod iios
s^MictisMinam Tlieclam^Quod si lixc da-moiiioriimdo- facil lioc testimonium vobis objicerc : quod et tii,
ctriiia noii fuit, qiiam ct Hiecla; Paulus, et cietcri c;c- puto, sciebas, ul ca verba primo non poiicres, cl no-
leris annuntiaveruiit AiK)sloli, ciii crcdi jam potcril bis iii cxtrenio dicercs^ Qua mente aul consiiio lioc
lioc ab ipsocssc incmoralum , lanqiiam sil dxmonio- adiersnm nos capitulum proferatis, ego non vidco ; cum
nim voluntas ei doclriiia, eiiam persiiasio saiictimonil? boc ipsum iiostriim consilium taccre quam comine-
Noii crgo esl iiitcrim quod vos cxislimciis solis lior- niorarc malueris. Cuin cnim Apostolus dixissel,
laiuciitis virgincs facore, cl non proliiliiiioiic nubciidi. Abstincntcs a cibis quos Dcus crcaiil ad pcrcipienduni
Nobis ciiim qiio.|iic lioc ipsnin insituin cst : ct dcmeiis cuni gratiarum actione fidelibus ; scculusail, El iis qni
tirofeclo ille, non lanliim stulliis piitandus cst, qui id cotjnoverunl verilatciu : quoniam omnis crealura Dei
oxistimel lege privala prohiberi posso ,
quod sil pii- bona c&t ct niltil abjiciendum quod cuni graliaruin
, ,
lilica conccssiim : dico autem lioc ipsiim niibcrc. Qua- actione periipitur ; sandificutur enim per verbum Dei et
liroplcr cl nos liortamur quideni volcnles iit pcrma- ora!ioneni (I rii«. iv, 5-5). IKcc siinl qu.e ncgatis Iioc
;
iieant , iion lamen cogimus iiivilas ut acccdant. Novi- aiiiiiio, liac voluiilatc, hac opinione ab cscis liiijusmo-
iiius eiiini qtianlum voliiiitas, quantum el iialurcc ij sius di lcmpcralis, quod non signiricalionc, scd natura
vis ctiam coiitra legem ublicam vnlcai, nedum adver- rc crcalorein caruin
|
malac cl iiiimuiidaj siiit. Qiia iii
siis privatam.cui respondtTC sil liberiim,Nolo. Si igi- siiic dubio blaspliematis : lioc csl qiiod pcrtin, t ad
tiir hoc iiiodo virgiiics facerc sine criiiiinc est , extra doctrinam dxinoiiiorum. Niililc crgo niirari lioc dc
culpam suinus et iios : sin quoquo gcncrc viigines fa- lobis tanto anle a snncio Spiritti prophetatum.
cere crimeii e>t , rei
coiisilio lioc adveraUiii iies ca|)iiuhim iHofeiatis

cstis ci vos. Jam qua mcnlc aut
CaPUT VI. — Itcrum siadvirgiuitatcmsicadiiorta-
, cgo
reniiiii, qnemadmodiim horlalur apostolica doctiina,
non video.
Qui dat nuptum, benc fncit ; et qui non dat nuplum,
CAPUT V.— AtxfSTiNLS rcspoiidil : Audicrgo.quod
melius fiKil (I Cor. vii, 58) : ut boiium cssc niiplias di-
CAfifiiciis le non videre. qua mcnlc aul consilio lioc
cerclis, scd mcliorcm virginitalcm, siciil Eacil Cccle-
adversiim vos capiiulum proferamiis : non qiiod a
sia, qiiac vcrc Chrisii cst Ecdesia : noii vos Spiiilus
carnibns absliiicalis, iiain lioc a quibiisdam ct primi
sanctus ila pnciiuiiti.irct, diceiis, proltibenles nubcre
pilrcs iioslri fecerunt, sicut coinmcnioras ; non.tnincn
(1 Tini. IV, 3). Ille ciiim proliibcl, (|ui hoc nuiliiin essii
ra d:imnaiidi, sed signilicaiidi gratia, quod iion inti I-
dicit, noii qui huic boiio aliiid mcliiis :iiileponit. Deiii'
liRitis, et uiide jam qiia;,(uiii suf(iccrc vidcbatiir, in
qiic vos cuin pra-cipiie coiicnbitum detcstamini, qui
Mipcrioribus p;irtibus operis liujiis lociilus siim :
sulus boneslus cl conjiigalis c>t, cl qocin malrimonia-

ct Cbristiani, uuii luTrelici, sc^d Calliolici, edomaiidi
les (|ti()qiic laliiila^ pne sc gerunt, Liberorum pro-
corporis causa, proplcr aniiuain iii oralionibus ain-
crcandorum causa : tiiulc vcie iioii taiii concumbere,
pliiis bumiliandam , non quod illa csse imniimda
qu:im nubcre probibclis. Concumbilur ciiiin eti:.m
credanl. iion soliim a carnibus, vcriiin a qnibusdam
causa libidinuin , uubitiir aiitem nonnisi filiorum.
c;iam lerru; (ruclibus abslincnt ; vcl seniper, sicul
Ncc ideo vos dicalis non prohibcrc, qnia multos
paiici, vcl certis diebus aiîue temporibiis sicul pcr
veslros Anditores iii lioc obcdirc nolenlcs vcl noii va
Quadragcsimam fcrc omncs, quanlo magis quisipie
lciilcs salva amicitia tolcralis. Iliud cium habctis in
• lu Mss., posicstiotiem. doctrina vcstri crroris, hoc in nece^siiale socieiaiis,"~
/:
; ,
,
m CONTRA FAUSTDM MANICII/EUM,

(luomodo
S. AUGIJSTINI
non roncubiiit, cl Uimcn pc-
40C
qiiod pnulo anlc (lisliilorain (lir.cro.rur vohis

dis|ili(cl, (|iii.i
lliiic csl
vcl fallax cl siiinilala |ira'(lican pcril. Vidclis cr^ro niiiltiiin inlcresse inlcr liortantcB
inors Cliiisli visa sil
nalivilas. Morlnni (iuipi).; laminnn ad vii(;iniiati'ni, bono ininori lioniim amplius praupo-
(la, cl iioii (!liani
dci vcslri a cor- nciido ; et pr^drihcnles nnlicre, concuhilnm propaga-
sc|»aralioiicin aninia;, id est, n:»liir;i;
cst a liKiiw-nlo dialx.li. lionis, (|iii soliis propric nuplialis (;sl, vclicnienliiis
pore inimicoriiin cjus, Iioc
ac pcr lioc rcin di;<ii!in acciisiindo : niiilliiin inlcrcsse intcr abslincnlcs a
praulicalis aliine laiidalis :
ctsi non moiiciis, «ibis propler sacramenti signilic.lioncm ', vel pro-
luissc crcdidislis, (piani Cliiislns
p!cr corporis casli};ati(mcm; et abstincntes a cibis.
lamenmorlcm simnlans comnicndarcl. Iii nalivilate
'I""s Dciis creavit, dicendo rpiod cos Deiis non crcavil.
antem qnia non solvi, scd lig;iri poliiis dcnm veslnim
ima},Mnaliim 1'roinde illa doclrina cst Proplietarnm ct Aposlo-
crcditis, lianc nec saltcin fall:icil("r
nt non sic v(d)is .Ma- 1"'<"", '«•'•c d;cmoi.ioruiii mendaciUxiiiornm.

Clirislnm cicdcrc voliiistis : ila
lia displiccrct, si coiiciilmissct, el iion coiiccpis^-el, ' MnM^s. At cdhl, prnplcr sacniiam significutionem.
LIBER TRIGESIMUS PRIMUS.

CAPUT rUIMUM.— FAUSTUsdixit : Omnia mundn cusalionc ulimini, si Panlo clamanle nihil cssc non
mundis, immundis aulcm el colnquinalis niliil mnndum iiiundum , cl doctrinas dx-moniorum apfieilantc ci-
scd inquinata sunl corum et mens et conscicntia.

IIoc borum abslinciiiiam (1 Tim. iv, i, 3) , et niente pol-
riuoquc ipsum ulnim vohis cxpodial a Paiilo

,
dicliim Iiilos vocanle ipii aliquid piitaverint inqnin:iliim, non
crcderc, considcrandnm cst Iiaclciius cnim noii lan- :
soliiin abslinctis , uldiximus, sed eti;iin gloriam ca-
tiim dacmoniis cxagilalos cnnslilil Moyscnet Prophe- I

latis exinde, et eo acccptiores vos croditis Christo,
las, ciim taiitas dc cihonim diffcienliis Inlcrint lcgos ; quo critis ahsiincnliorcs a cibis; id est , secnndum
scU ctiam qnod immundi ipsi fi crint ct coinquinali lianc senlcnliam , quo mcntibus inquinati magis et
iTiciilc atquc conscicntia sua, ut congnic in ipsos el magis conscientia vestra polluli ? Quid ,
qiiod ctiam
illud cadcre possil qiiod soquilur, Deum se scire pru- ciim Ires in mundo rcligioncs sint, quce menlis pur-
filentur, operibus autem ncgant (Tit. \, 15, 10). Cui gationem pariler in caslinioniis cl abstinentia , ritu
aulem hoc magis compclit,quam Prophelis alque quamvis divcrsissimo reponunt, dico autem Judxos,
Moysi, qui longe aliter vixisse pnihantur, quam Dei et Christianos, ct Genies , cx quanam istarum reli-
cignitorihus congruehat. Ego lamen nunc nsqiic, gionum sermo hic veniat, non potest inveniri ,
qui
pnclcr adiiltcria, el fraudt^s cl homicidia, niliil aliud docet nihil essc non sanctum?certe cx Jndaismo
cssc pulavcram, unde conscienlias pollulas hahnisse minimc; itidem ex Paganismo quia ip<um qnoqne ,
viderenlur Moyscs cl Proplietic : nunc aulcm hoc discriminat cibos nec qnidquam inlcrest nisi quod ; ,
demnnslranle capiiiilo, scire jam dalur eiiam liinc eos Hebr:cus in quihiisdam animaribus a Pagaiiis dissen-
infpiinala; inenlis fuissc, quia aliqiiid pulaverinl in- tit. Restat christiana fides, cujus si proprium hoc
quinalum. Quorsum crgo lalibus eliam nunc vos vi- essc putas , nihil cxislimarc pollutum, priiis esl ut
sionem diviii;c majesl;itis contingcre poluissearhilra- falearis in vobis csse neminem christianum. Omnes
miiii, cum sil scriplum, nisi eos qui corde piiri fne- cnim apud vos , iil c;clcra rcticeam , rnorlicina ta-
lint, Deiim videre non possc (Matlli. v, 8)? Al vero nien cl inimohila inquinauienlum existimant essc iion
iii eliam si casti ab illicitis faciiiorihus exsiitissanl ; parvum (Act. xv, 29) : aut si ct a vobis jiire Christi;i-
sola tamen lucc ahslincndi a quihnsdam cscis super- nitaiis hoc agiiiir, ne hujiis quidem ergo rcligionis
slilio, si mcnlcm conlaminat, divinilatis cis potnit sonientia est, qua; oinnem penitus immiindoium ahs-
ncgasse conspcclum. Evanuil ergo jani, atquc linonliam tollit. Quorsumergoa Panlo id dici poluit,
cxslincla simul est Danieiis qiiotiue illa ac trium quod nulli sit religioni convenicns ? Etcnim Aposio-
pncrorum glorialio : qui ct i|>si ns(|iic ad Iiaiic pra;di- lus noii (am religionein cxuit, quam rilum mulavit
cationcm quae ccnset niliil iinmiindum , caslissimi cum ex Jud;co factus est Christianus. At vero qui
planc ac hon.-c menlis juvciies habiti sunt iii Juda- hoccapilulum scripsit, videlur illc niihi nulla pror-
isino. qnia scilicel palernanini nicmorcs tradilioiiiim, sus rcligionc fuisse subnixus.
a Genlium d;ipihiis, el maximeimmolaiis, onini cum CAPUT III. — Quapropter , si quid de cactero in
stiidio se co:iservavcrint illihalos (Dan. i, 12). Nunc Ixsionem iiostru; fidci de Scripturisqujerentes inwc-
cnim deniuin apparuil el ipsos coniaminalos fuisse nerilis , tunc demiim id nohis opponere memenloie ,
nicntihus ei consciontia. tum inaximo, cum cs ' a san- cum vohis pervidoriiis non esse conlrarium : qucm-
gniiie el cihis foralihiis ;ibsliiiehant. admodiim ei illud , quod de Petro soletis afferre, tan-
CAPUT II. — Sed iilos fortassc excusct ignoran- qiiam idem viderit aliquando de ccelo dcmissum vas
(ia ; nccdum enim apparente christiana hacfide qiia; in quo essent omnia gcncra animalium et serpentcs;
doccrel oinnia csse miinda miindis, qii.xdam et ipsi alqiie co altoiiiio et admirante , vox audita sit diceiis
piitaverint esse non munda ; vos vero ,

qiia nunc cx- adeum, Petre, quidquid iii vase vidcs, macta, et man-
duca. Cui idem respondens : Domine , commune , in-
' Am. F.r. ct plures Mss. oniillual, os. Alii Mss. cjus loco
hahcnt, omnes. quit, et immundum non conlingam. Et ilerum vox ad
,,
497 UBEU TRIGES1.UUS SliCUNDUS. 4'J3
oiim : QitOii ego saiHlilumi , immuiulum ne vocnvetis iis q»x siiinclKiitl , non smclc noc juslo iilcbanUir :
t.Aft. X, I l-l,')). Qiiotl quidtMn ipsniii licci ct pcr ;il- siinl oinnes qnicioin iii(i(lolcs, scii vos pracipue
ic"oriani alinil qniikiam , el non indinciviiliain vi- .MnniclKri ,

qnibiis omnino nihil cs( miiiulnm. Ncque
(lcalur significare ciboruin ; laiiicn qiiia vobis el liitc cnini cibiis ipsc qiicm siimilis , qiiainvis enm magna
iia iiilclli"cie pl.iccl , vcscamini igitnr mccssc csl ililigcnlia (piasi a cariiis coiitaginnc scpirclis , iiiim-
assim bi'lluis omnibus , cl ccliiclnis ' cl colnlnis , ilns csl vobis ,

qiicm creainm iiisi a diaboio noii ili-
I
ac rcliqno oinni gencrc scrpcntino juxla borania l*o- c.iis. In illo cliam dcuin veslrnm ligaium al|uc pol-
iri. llacloniis ciiim vere iliclo audieiilcs vos csse pio- lulnni vos cdcndo purgarc pcrbiboiis. Yos saltcm
babilis voci quam fcrliir audissc : cl lanien bnjns vobis miiiidi vidcrcinini ,
qnonim vcnlribns morcliir
quo'|ue mcmincrilis scinpcr ,

quia .Moyscs liinc cl illc piii|^:iri. Scd cl vcslra coipora iiainram cl opili-
ProplicLe damnaii suiit ,

qui de iis qnio sanclilicave- cium gcnlis lcnebrarimi cssc coiilcndilis , anitnasau-
rit Dciis juxla vocis linjiis sonlcnliam , muila pula- loin vcslras ipsis adliiic corporibiis inquin:ilas. Qnid
vcrinl esse pollula. ergo vobis csl ninndnm ? Non qii.x siiniitis , noii (pio
C.\rL'T IV. — .\i(u:sTiMS rcspnndil : riim ait niiltilis ca qu:c snniitis , non vos ipsi qni suinpla
Aposloliis, Omiiia mtiiida miiiulis {Til. i, 15). natnras pnrgatis. Vidclis cigo proplcr (pios tiinc islam son-
ipsas iiilclligi voluit,qii.ls Deus creavil , scciindiim lcntiani dixit Apostolus : laiein t:imcii dixit, qii.i;
illud qiiod Moyscs in Cciicsi scripsil . Et fecil Dcus omncs inlidclcs cl iinmnndos tencrct , sed vos pre-
omnia : el ccce bona iviWf (ft'c«. i, 31 ); non signilica- cipiic maxiinoqne conviiicerct. Omiiia ergo mundn
lioncs , secundiim qnas Doiis por cuindcin Mnyson muiulis , sc(undnin naUiram iii qiia crcala snnl : n' ti
ab iinmiindis mnnda discrcvil (Lcvil. \i) : undo ipiia lanicn omiiia sccunduin sigiiirualioncm imin la prinio
nnilia ct iniiliis locis jam dixiniiis , niinc brcvilcr ail- popiilo Jiubcorum : nec iiobis omnia , vcl proplcr
monuisse snlToccril. Proindc illos qni jam lemporc salulcm corporis, vel proi»lcr c.oiisiicludincm liiima-
revelalionis Novi Tcslanicnti , aiibtic illis umbras fu- n;u sncictalis, apta siint ; scd ciiin sua cniiino rcd-
liiroriim ita cusiodioiidas pnlarcnl , ul sinc iis G. u- dinilnr cl nalurab;m ordiiiciii scrvant , onuiiit mnndu
tcs salulcm, qiix' in Cbristo cst, perci|)cre non posse sunt mitndis ; immiindis anlem el infidclibus ,
qnalcs
conienderenl, immundos dicit Aposiolus, qund car- pnrcipue vos cstis , niliil est muiidum. C:«'lcra j:ini
naliicr sapcTcnl ; et iiifidclos, qiiod lompiis gnili* a verba Aposioli qn;c seqiinnlnr , vos ipsi vobissaiii-
I.cgis tciiiporc noii discerncreiil. Qnibiis idoo dicit brilcr diccrclis, si canlciialain vcstram con^^ciciitiam
iiibil cssc niundum ,

quia c( iis quLC respucbanl , ct sanari vollctis. Scipiiliir oiiini : ^t'(/ poilula sunl eo-
rum et mens el conscientia.
Aliipuil Mss., el ecliiiiis.
LlBEll TiUGESlMUS SECUNDVS.

CAVUT 1'RIMUM. — Faustcs dixit : Si accipis non babere aliqnid qiiod iii se dcbcal iinprobari?
Kvongelium , credere omiiia debcs , qn.ne in eodoin prrscrtim qiiod ncc ab ipso scrip(um coiiîat , ncc
vcripla simt. Qiiid enim tii ,
qnia Votns accipis Tosla- ab cjns Aposlolis, scd loiigo posl tcmpore, a quibiis-
nientuin , idcircone crcdis oiiinia passini q»x iii co- dam inccni nomiiiis viris, (|ui ne sibi non baberctnr
dem scripla siinl ? Neinpe solas iiulidoin excerpcnlcs fides , scribentibiis qiix nescircnt ,
parliin Apostido-
pro|dietias qnx' rcgem Jud:cis venlurum signilicabant, rnni nomina ,
partim coruin qiii Apostoios scciiti vi-
(piia ipsum pnlatis essc Jesuni ; ei pauca qna>dain dorcnlur, scriptorum suoruin frontibtis indiderunl
disciplin.-e civilis pra^cepta commiinia , ut cst , Non asseveraulcs secuiidum cos se scripîssc qii;e scripse-
oceidet , Non moscltaberis {E.xod. \\, 15, M) ; ca;(era riiit. Qno inagis iiiilii vidcntur injnria gravi alTccissc
prxicrmillilis , cl arbitraminl csse non mliius aique discipulos Cbristi : quia qiise dissona iidcin cl repii-
cadcm quae Panlus pulavit slcrcora (Pltitipp. iii, 8). gnantia sibi scribercpt , ea*rercrrcnl ad ipsos , ct
Quid orgo percgrinnm boc , aul qnid miniin csl , si socundiim cos lucc sciibcie se prolitercnlnr Fvaiige-
el ego dc Tesl;imeiito Novo purissinia ipi.Tipie legons lia ,
qii;c taiilis sint rcfcrta erroribns , taiitis contra-
el mcjc saluli convcnieniia , ea pr.rtcrniilto qii.i! a rictatibiis narralionum siuuil ac scnlonliarnm , nt
vcslris inajiiribus indncla fallacilcr, cl iii;ijc>la(cin nec sibi prorsus , ncc inter se ipsa coiivcniaii(. Qnid
ipNius cl graliam dccolorant ? crgo aliud est ,
quam calnmniari bonos , ct Clirisli
CAPUT II. — An si Patiis Teslamcnlinn babct discipiilorum concordem coeliim iii criiiKMi dovocaie
aliqiia iii quibus pariim dcbe:it andiii ( Palris eniin dis(ordi;e? Qii:r qiiia iios lcgcnlcs , auini:idverlimiis
csse vultis Judaicam legem , cujus iiuvimiis quain cordis obliilu smissimo , a-qiiissimum jiidicavimus
inulla vobis borrorem ,
'
quam mulla pndorem fa- ulilibns acccplis cx iisdcm, id cst, iis qua; ct fidcm
ciaiil, ul qnanlum ad aninium jamduduni ipsi jndi- nostram a;dinccn( , cl Cbrisli Doinini ;il(pic cjns P.i-
caverilis eam non cssc sinccram ,

qnanivis paiiim tris omnipo(ciili5 Dci propi»i;int gloriam , ca-lcra ro-
Paler ipsc , ut creditis , digilo suo cam vobis, par(iin piidiare ,

qu.-c iicc ipsorum inajestali, ncc fidci iio-
Moyscs scripseril, fidclis cl in(cger), solius Filii pii- str.c cr.nvcirani.
taiis Tcsiaincnlum iion potuiiise corrumi i , solum CAPU r III. - rioiiidc iiec vos, ul diccrc cwpcraia,
,,
m CONTIIA FALSTL.M MA ni(;iij:l'.m. s. alci sti.nt m

ric TcslMinciilo Volcrc circiintcisiorKuii rrodili'* :ifr i- CAI'UT V. —
L(piido:ii cgo qii;i:tliiiii arbi mr
(>icnilain cariinlilcr , ({iiaiiivig iui Bil scri|)liiiii (

(•in. jam persiiasiirn csse voluistis, ut sil et
(|iiatcnii3 id
xrii, 914); iicfinc kiiI» oiio :io vacalionc cnliiiiliini IU!0 cliain Tcslamcntum Velus. comniddiiis salis aiqiic
8:il)l):itiiin, qiiniinis iti l('f,':iliir [Exod. xxxi, \7>); simI oxciisatiiis vobis ost , noii sorvanlihiis cjiis iiiandata ,
iicc s:icri(icii.s, iil Moyî viilcliir, ol iiiiiiinhilioniltiis si raloamiiii inooii;,'riiis osso adjcolioiiibus vilialinn ,
placandiini Dciiin (Levil. i) : soil li:i;c qiiidcin iil aliciia (|iiani si iiiviolaliim idi m sporiiaiis et iiicorrii|iluiii.
jirorsiis cl (troriii a rilii tlirisli;iiio posit:i, nc niilla cx rroindc lianc de vobis ogo sculciiti;im iiabui seni|M;r ,
parle prohaliilia coiil('nipsi.«>lis. Q.nhim voro ooriini ol b.bco, qiioUos qiiu;rilur ciir prrcvariccniini Tcsla-
cliam divisislis in diio, ol p;irliin qiiidciii :iinpIeorniiiiii, nioiili Voioris jnssa ,

quod ojiis aiit iit sa|)ionlos con-
parliin vcro rcspiiilis : iil Pasolia ,
qiiod esl cl i|)suiii loiiiiiilis {aW.\, aut ut contiiniacoscl iii(kv(,li ncgligilis
Tesianiciiii Veloris annivcr.salc sacrum , ciijns in ce- vor.i. Jntcriin quia inc ad crcdciida ofnnia qiix Novi
khraliono cum sil sori|iliini vobis, non solum agnum Tcslaiiionli moiiumcntis inscrla sunt, cogis, si ipsiini
waolarc cdeiidnm suh noolo, sod oliain dichiis seplcm aooipi;ini ; soias et tc, qiiantum ad animuiii, niulla nori
alisiinerc fcrnionlo, cl csso coiitciilos azymo ciiin pi- crodoro, qu;c iii Votcre sint Teslamoiilo, qtfamvis
cridiis Exod. xii ) ; vos Pasclia qnidem assuniilis, ipsiim tc ppofitcaris sccipcrc. Ncqiic ciiiin cl illiid in
(
prcctcrmillilis vcro rilum illuin ac inoi-om ,

quo caii- coiilossis cx eodcni babcs cl crcdibilibus , c.-se male-
liim esl idcm dcbcrc servari. Ilcin sop!om dioriim diiluiiiomiicm qui pcpendor.tiiiligno {Deul.wi, 23);
liobdomadas, id Cst, Pciilocosloii, (luain pcriiidi; M y- qiiia id iili(|ue pcrtinoal cl ad Josum : autcnm qiioquc
scs ccrlo qiifKlam sacrificioruin cl gcncrc et liumoro iii malcdictis baberi ,
qui iion susciiavoril sciiicn in
inibuciidain censel (Lcfi/. xxiii ), vos aqiie colilis; Isracl ;
quia id virgiiics q;ioqiic omnos comprobcndat,
scd daiiinala p:irle ejus, id esl, lilalionibus ipsis et ct pueros Dci : aul fundilus inlcrilurum eimdc gc-
sacriliciis, qiiia ii:rc oum clirisliaiia fide non con- ncrc suo, qiii iioii fiieril caincm pr:ipiilii circumcisus
gruiint. Dc mandato vcro abslinendi a cibis coniinu- (Cen. x\ii, 14); quia Iii;C'qiioqiie adomiioni pcrliiical
iiibiis visiim vobis est ct vcbcmenlcr credilum , mor- chrisiiaiium : aui lapidibus exs:iiigi:eniliim euiii qui
tioiiia qiiidcm ct immolala essc sane immunda [Ach solverit sabbaium (Num. xv, 55) : aul iion parccn-
XV, 29 ) : de porciiia vcro idcm credore noluisiis, ncc diim ci qiii unum qiiodlibct Tislamcnli Volciis nian-
ilc leporc aiil horinacio, nei|iie dc miillis ct lolligiiii- datuin rupcrit. Qua; oninia si tii crcdas, firnnimqiic
bus, c;vtcrisque qu;c vobis sapiicro genoribus pisciiiin ;
liabcas quia sinl eadem a Dco mand:ila ,niibi crcde ,
q»amvis eadom Moyses omnia inimunda csse tcstclur nianus prior injccisses ii> Cbrislum ; nec nunc irasce-
(Eevil. xi). rciis Jiid;cis ,
qui hiinc aiiimis ac viribus persccuti,
CAI'UT IV. — llla vero jam ne audirc qiiidcm vos Dci sui mandata complcrint.
vellc crcdo cx Tcslamcnlo Velere, nediim adinitlcre, C.APUT VL — Equidem haiid ig-ioro qiiin vos hxc
id est, soccrosdormirecum nuribus, tanqnam Judas; noii audealis diccrc falsa, sed quia sinl cadcm pro
palrcs cum niiabus, taiiquam Lolb; Prophctas ciim tooipore lunc mandata Judxis usque ad adventuiii
Airnicalricihus, tanquam Osee : marilos nxoriim siia- scilicct Jesu : codem pntnuii-
qui quoiiiam venorit ab
riim noclcs anialoribus veiidcrc, lanqiiani Abraham; tialus, iit vullis, Velore Toslamenlo, ipse jam docoai.,
dnabus gcrmanis sororibus unuin niisccri marilum ,

quid accipicndum nobis cx codem sil ot quid rclin- ,
lanquani Jacob; rcctores populi. ct quos maxime en- qucndum. Sed an prophctac Jesiim pncsajîverinl '
ilicos crcdas, millcnis et ccnlcnis volulari cum scor- poslea vidcbimus : intcriin ad Iioec mc nunc rcspon-
jj
tis, t:inqiiam David ct Salomonjaut illud iiem quod dere oporlet, qiiia si Jesus per TesiameiUum Velus
legc uxoria cauliiin in Deuleronomio est, debcreuxo- anHiinliatiis, nunc dijudieat et carminai ' , docct-
rcm dcfunoli fraliis, si ideni siiic filiis ohieril, super- que pauca ejus accipienda esse , repudianda vero
sliti fratri nubore , el cunideni soboleni ex eadeni in qnamplurima ; et nobis raracletus ex Novo Tesla-
locum suscilare fralris : quod facere si noluerit vir ,
nienlo promissus perinde docet ,
quid accipcre ex eo-
«Jebcre mulicrculam aptid m;ijores nalu deponcre de dem dobeamus, et quid repiidiare; de quo ullro Jc-
hac impiclate cognali siii qucrclam, ut iidem acoer- siis, ciim oum promitleret, dicit in Evangclio, Ipse
situm eum ce:isoria gravitatccocrceaii!,; qiii si perne- vos inducel in omnem verilatein, el ipse vobis annuiuia-
gaverit, apiid eos non ferat impune, sed excalccalus bil onwia, ct commcmorabit vos (Joan. x\i, 13). Qua-
dextri pedis calccamonto, a pnodicla mulierecaodalur proplcr liccat tantumdem et nohis in Teslamenio
in faciem , ol conspiilus ac nialcdicliis recedal, babi- Novo per Paraclctum, quanliim vobis iii Vctcre lioere
lurus hoc opprobrium sempiternum in progenie sua osiendilis pcr Jesurr nisi forle pliiris vobis Tesia-
( Deut. XXV , 5-10 ). Haic igitur atque alia bujiismodi menlum videtur Filii ille quain Palris, si modo Palris
sunt Tcstamcnti Vetcris el exempla et jiira : qu;c si esl, ut cuin ex illo reprobeniur tam niu!la , Imjus so-
bona sunt, cur non imitamini? si mala , ciir non da- lius nihil non debeat approbari ;
prrscrlim qiiod nec
innalis auclorem, id csl, Tostamentiim ipsum VeUis? a Christo scriplura constat , ut diximus, nec ab ejiis
Aul si falsa bspc ei, lanquam nos de Novo credimus ,

Aposlolis.
cliam vos piilatis inserla, pares ergo sumus. Dcsinitc CAPUT VII. — Quapropier , ut vos ex Vcicre Te-
iam proiiidc id a nobis cxigcrc iii Tc:^!amc:ilo Novo , ' Am. F.r. ol Mss., pra^sngavervU.
«ûod vos non scrvaiis in Yclcre. ' Ain., tcnntnat. '^midaui Mss., detcrminat.
;
SOf LIUKR TUIGKSIMUS SECLNDLS. m

slamonlo s^jLis ailinilliiis propliciias , ci illa i]tt.v sn- ItJmli manitm eorum , til ijit\rem eos de leiia Ai<iij]>li
perius (lixiiuiis, civilia alqiie ail disciplinam viLc co:ii- [JereiH. xx\i, jI, 32). Eecc ipiia cl li<>c pioplielaUiin
miiiiis pcrliiienlia prxccpla; siipcrscdi.-.lis vcn» jieri- esl, noii pcrscvoratiirum iliiidTesl:inionlutii,scd fiilu-
loiiien, el s;icririci;i, cl sabb;iliiiii el observalioticm nim Novimi. llicsi olijooluiii fueiil, noii iios poniiiore
cjus , el azyiiia : qiiiJ :ib ro esl , si cl iios de Tcsla- ad domiiiii IsimcI el (luiiumi Jiida; o\ doolii;ia apo-
Hicnlo Novo sola accipicnlcs ca qii;e in lioiiorcm cl stulica iios derendimiis, quia seiiicn Abraluc Clnislimi
kiudcni Filii in:ijcsialis vcl ab ipô dicui compcrimus, cssc docet Aposlolus, nobisqiie ad corpiis (<jiis pcrti-
vel ab ••jiis Aposlolis, scd jam pcrfcclis ;>c iidelibus, nonlibiis dicit , Lrcjo Abralnv semen estis {Galul. iii,
dissiiniilavimiis c;rtci'a ,
qii.c :iut simplicitcr tunc ct 29 ). 1'oiro si qii;csilum a iiobis fucril, cur illiiis To-
igiioiantcr a riidibiis dicla, aiil oliliqiio el iiialiiîn' ab slameiili atioloril;iloiii teiioamus , ciijus ritiiin noii
inimicis dbjecta, aul impnidontiT a scri;>ioribus alVir- obscrvaiiiiis ; et ad lioc cx Liileris aposiolicis rospon-
ij>ala suiil. ct poslcris Iradila ? dico aiilom lioc i|i>nin deiiiiis : ait ciiiiii Apostoliis, ISemo ergo vos judicct in
ii;i|iim cx reiiiina luipilcr, ciiciimcisimi Jiid;i!ce, sa- cibo cl po!u, out in parie diei fcsli, aut nconun:af, aut
criiicasse Geiitililcr, b;iplizalti!ii liumililcr, circumdii- sabbatorum, quod csl uinbra futurorum ( Coloss. ii, IG,
ciuiii a diabolo per deserta, ct ab co lcniainm qiiain 17 ). Iia quippc cl cur ea logi aKyic accipi oportcal,
iiiiserrimc. Ilis igilur cxceptis, cl si quid ei ab scii- oslciidit , id c4, ne proplietiaiii exslitiguamus ,
quia
pioribusci TesLimciito Velcre falsa sub teslincalioiie ih uiiibra facla suiit fiiliirorum ; cl cur.uc iios noii de-
iiijeclum cst , crcdimiij c;elci a, prrcipiie criu is cjtis bere cos qiii nos liinc judicaic voluei iiil, qtiod corpo-
iiiyslicain lixiuneiii, qiia nnsir.e aiiim;c jiassioiiis ir.oii- raliter jam iion obsei veiiiiis : sicut alibi l;ile quiddaiii
sirantur viiliicra ; lum pr;i'ccpla saliilnria cjiis, tu:ii dixil, Uwc in fujiira contingebant iUis; scriptasunt au-
pambolas, cuiiclumqiie scrtroneni dcilicum ,
qiii tempropter correplionein noslram, in quos finis sceculo-
Riaxime duaruni pra-fcrciis n:iliir:irum discrolioiiciii , rnm obienit (I Cor. x, 1 1). Ciiiii ergo talc :ili(|uid l(!gi-
ipsius cssc iion vcnil in diibitiin. Ndiil (Tg) esl j;iiii tur iii iiisirumoiilo Yclcris Toslaiiicnti, quale a iiobis
cnr mc oiniiia crcdcre exisrmics dcberc , qu:c c 'iiti- obscrvari vcl jiissum iion csl iii Novo Teslamcnto, vel
nciil Evangclia ; cum lu , nt supra osicnsnm csi, Tc- etiain proliibituiii, qiiid signilicet (pixreiidum csl, noii
siamenli Veieris supreinuin liquorein vix summis, iit ropreliciidciuliim; quia co ipso ipio jaiii noii obsirva-
aiuiil, labris atliiigas. tiir, noii damnatiiin , sod iinplelum probalur : uiidc
C.W LT VIII. — .\LCt'STixrs rcspnndil : Niis Yclc- mulla, ct sa^pc j;im dixiinus.
ris Tcslamcnli Scripturas nniiics, iil digiiiimcsl, vcras CAPljr X. — Velnt lioc ipsuin quod modo non iii-
divitiasqiic laudamus vos Scriptui as Novi Tcstimeiili

: lelligens Faii^tus inaiidatis Vcteris Teslamenli pro
l;iiiqiiaiii Tdsalas corruplas(pic piilsalis'. Nos ca (pue criminc nbjccit , qiiod usorcm fralris :id lioc fralcr
iiuiic de Libris Teslamenli Veieris nnn obsorvaiiius ,

jiissns esl dticerc, ul non sibi, sod illi sobolom siisci-
coiigruciilcr taiiien illotcmpdrea: pie illi popiilo fuisse l;iret, ejiisquc vocaret iiomiiie, quod iiidc ii;»sccielur'
|ir:t'cepi3, iiobisqiic in eis ipsis quu; noii ubscrvamiis, {Deut. XXV, o-lO); qtiid aliud iii figiira pncuKmslrat,
significaia qii;c iiitel.igaimis cl spiritualilcr loneaiiius, nisi quia uiiusqiiisque Evangolii praHlicalor ila dcbet
ni)ii solum dftimus, sed in aposloliois qiioqtie Lilloris iii Ecclc.-îa laborare, utdcfuiictofralri, Imc eslClnisto,
n^tciidiiiius ct doccmus : vosatitcm oiiiiiia qux iii 11- sii6citel seiiicii , (|iii pro nobis mortuiis csl; cl (|ti()d
bris Novi Tcslamculi non arcipitis, oiiinino rcprclion- snsciialuni fucril, cjus nonicii accipial? Dcniiiue lioc
dilis; ncc a Cliiislo, iiec ab Apostoiis cjus dicla vcl imploiis Aposlolus , non jam carnalitcr iii praeniissa
conscripia a-sevcratis. Videlis crgo (luaiituin inlcr sigiiilicationc, scd spirilualiicr iii coinplela vcrit:itc,
jios ct vos, qiiod ad liaiic rem atlinot, dislel. Ciim qiios in Clirislo Jesu pcr Evaiigoliuin se goiiuisse
jlaquc a vobis qiucrilur , quare non omiiia in libris cnmmemoral {
I Cor. iv, io), siicccnsot eis , cl cns
Novi Teslamciili accipilis, scd in cis libris, in quibiis incrcpans corrigit , volciiles cssc Pauli : ISumquid
npprobalis aliqiia, multa respiiilis, rcprclieiidiiis, ac- Paulus, inqtiit, pro vobis cruciftxus eat? aut in nomine
cusatis, a corruploribus inserti esse conlciidilis; iio- Pauli baptizati estis{ Ibid., ii, 13)? Tanijuam dicerel,
lile iii cxeiiipluin as-umcrc dislinclioiiem fulei vc! ob- Doluncto fralri vos gciiui , Cliristiani vocîiniui , iioii
scrvaiionis noslrx, scd ralioncin rcddilc prxsumplio- Paiiliani. At vcro qiii clcclus ub Ecclesia iiiinistci iiini
nis veslre. cvangelizamli rcnucril , ab ipsa Ecclosia mcrilo di<
CAI'L'T IX. — A nobis cnim si qiipcraliir, cur iioii giioque cnntcmnitiir. Ilnc cst cnim qtiod iii cjiis fa-
co ritu colamtis Deum ,

qiin cnliicruiit llebrxi palrcs ciem jiibctiir exspuerc, non s;ine sine signo Iiujiis
leniporc Veteris Tcslamcnli : rcspnndemus, alind no- opprobrii , ul calcenniciitn jicdis uiiius cxualiir, iio
bis Denm prccopisse per patrcs Novi Testamciiii sil iii corum sorle, (piibiis ipse Aposloliis ail, lA
iieque lioccontra VelusTcst:imcnliim , cuin et iu illo culceali pcdes in prayarulioncm Evmigelii piicis (Eplics.
id anle sil prcdicliim. Sic cnim lioc ipsum pnrnun- VI, 15) : ct de quibus commomorat pro|ilicla, Quain
liatum esl per propbelam : Ecce dics teniunt, dicit speciosi pedes eoium qui annuitliant pacem, qui aniiun-
Dominus et comummcibo super domum Israel el supcr
,
tiimt bona {Isai. lii, 7) ! Qui ciiim sic cvangclicam
domtim Juda Testamsutum Novum; noit secundum Tc- fiilcm tciicl , ul ct silti prosit , ct Ecclc.>.i.'C proJcsso
ilameutum quod (cci patribus corum, in dic qua apjne- iion rciiual, bonc iiilclligilur utrofpie pcdc calccalus.
^ KonnuUi Uss., adpalK. • Ajn. Er. ( t Mss., qitod indi.iem noiicrclur.

,
; ,,,
•M)3 CONTHA FALblUM MAMCH.LIJM, S. AUCIJSTI.M fjOl
Qiii aulcin sibi piilal , (|ui.i (TCilitlil , saiis CS8C con< 8f'd propicr conscientiam , iie dx-monibus commiiiii-
sulliim , curain vcro lucraiidoniiii i'(;rii<,'il alioriiin ,
(;:issc videatur. antcm pulo quod ad
.Murlicinum
(liscnlccali illiiiK iioii (igiiMlum si^îiilicabil, sod iii kc cscain usus hominum non admisil , eo quod non oc-
iinplolnm porlaliil op|)rolniuiii. ( isonim , scd mortnonim animalium mnrbida caro

CArUT XI. — Qiiid, (pind cl I*ascli:i a nol>is oltjicil cst, ncc aiila ad salulcin corporis, ciijiis caiisa sunii-
celcbrari, ncc fiiiod ila ut Jiidxi ccicljramus insiillal, mus alimcnlnm. Nam (luod dc cHiindendo bauguin«
cum ovciu magis nos lialicamiis in rc pncscnlis Evan- anlifiuis in figura pra:ccpium esl, id c»l , ipfti Noe
g.slii , non iii umbra Inluri , cjnsqnc occisionein ciirii posl dilnvium {Gen. ix, (i), quod jain quid sigiiificarct
(piolidic, Uim maxiinc aimivcrsaria solcmnilalc, rioii (»^lciidimus, plcrique inlclligiint {jUt.
xv, 2(^. Ki in
venluram i)r;i;sigiiciiius, scd faclam commcmorcmus? Attibus AposU>Iorum boc lcgc' prxccptum ab Apo-
IJco saiic dics Paschoc solcmnilalis iiosirjc ad dicm stolis , ut abstinercnt Ccnlcs Uiiitum a fornicatioiic
cclclirationis umbralicai Jiidacorum non occurrit el ab imrnolatis, ct a sanguine; id cst, nc quidquarn
ul ct dominicum dicm, (juo ClirisUis rcsiirrcxit, com- cdcrent (lariiis , ciijiis saiigois non cssct cffusus.
plcctcrcmur. Azyma vero, qui rcclu; (idci Clirisiiaiii Quod alii non sic intclligunt , scd a saiiguinc prxce-
sunt, non in iermcrjto vctcris viUc, hoc csl maliliic, ptum essc abstincndum, ne quis liomicidio se contar
scd iii ipsiiis fidci veritatc ct siiiccrilale custodinut ininet. IIoc nunc discutcre longiim est, et non ncccs-
{l Cor. v,8):non seplem diebns, scd onini die sarium : quia cl si lioc tunc Apostoli pr.Tccpcrunt,
(juod sigiiificalum csl inimcro dierum scplciiario, qno ul ab animalium sanguine abstincrcnl Cbrisliani,
([uolidie omnis volvitnr Qnod el si arMiuanlum
dics. iic pra;focalis carnibus vescerenlur, clcgisse rnibl
laboriosum esl in hoc socciilo, qnoniam angusla cl vidcalur pro lempore rem facilcm, cl iicf|naqnanv
arcla via est quaj ducit ad vitam {Mailh. vii, 13) obscrvantibus oncrosam, in qua cum Israeliiis cliam
merces tamen ccria servalur : ii;un ipsc labor signi- Ccntes, proplcr angnlarem illum lapidcm duos iii se
ficatus csl iliis picridiis , (piod aliiiiianlum subamara condcntcm {Epltes. ii, 11-22),. arniuid communitcr
sint. ol>servarent ; simul cl admonercntur' , in ipsa arca
GAPUT XII. — Pcnlccoslen eiiain , idesl, a pas- Noc, quando Deus hoc jussit, Ecclcsiam omniuni
sionc el resurrcctionc Domini qninquagesiinum diem genlium fiiisse figuratam , cujus facti prophelia janv
celebramus, qno nobis sanclum Spirilum paraclclum, Gcnlibus ad fidem acccdcnlibus incrpicbat impicri.
qucm promiseral, inisit {Act. ii, 14) quod fnlurum : Transacle vcra illo tcmpore , qiio illi duo parieles,
eliam per Judaiorum Pasclia significatnm est , cuin unus ex circumciîone, altcr ex pr.Tputio venicntcs^
qiiinquagesimo die post celebralioncm ovis occiste ,
qnamvis in angnlari lapide concordarcnt tamcn ,
Moyscs digilo Dei scriptam lcgem acccpil in monle siiis qiiibusdam proprictatibus dislinctius eniincbcnl,.
{Exod. xix-xxxi). Lcgile Evangclium , ct advcrlile .'<c ubi Ecclcsia Gentium laliseffecta cst , ut in ea
ibi Spirilum saiictum appellalum digilum Dei {Lnc. nullus Israeliia cariialis appareat ;
qnis j:im hoc
XI, 20). Ea qnippe aniiiversai ie in Ecclcsia celcbran- Christianus observal, ut lurdos vel minuiiores avi-
uir, quae insigniler exCL-Ilenlii certis dicbns Hicta ciilas non attingat, nisi quarum soHgiiis effnsus cst
sunl; ut eorum nccessariam salubrcmque niemoriam aul Icporcm non cdat , si manu a ccrvice percussii?
lcstivilas concclcbrola cuslodiat. Si vuliis ergo nosse iiullo cruento vulnere occisus est' El qui forlc paucl
quare celebramus P.isclia : quia tunc pro nobis iin- adliuc tangere ista formidant , a cxlcris irridenlur :
molatus esl Cbristus. Si viiltis nossc quare non illud ila omnium animos in hac re lcnuit illa sciileniia
ritu Judaico celebremus : qnia illa eral venluri vcri verilatis, Non quod inlrat in os vestrum ,vos coinqiii-
prajfignralio, h;iec complcti commcnioratio; futurum nat, sed quod exit {Matth. xv, 11); iiuHam cibi nalii-
aulcin el prccicritnm nec ipsis verbis noslris eodem ram, quaiw socictas admitlit Iiumana, sed qux iniqiii-
modo enunliatur; unde jain salis in lioc opcre locuti tascommiliil pctcal;i, condcmnans.
sumus. CAPUT XIV. — Jam vcro de anliquorum faclis, et
CAPUT XIII. — Si aulem el lioc qusrilis, cur cx qua; stullis alqiie inerudilis vidonLur peccat;i , dniii
omnibus cibis, a quibus iu iiinbra futurorum popnlns non snnl, et (jua; vere peccala siinl, fiuam obcausaiu
est ille probibilus , nos monicino el imniolalilio non conscripta sint , commendala Stri-
scrvala magisque
vescimur : et hoc audile, et calomniis vanilalis verum plunc ipsius vencralionc, siifficicnli jam scrnion»!
aliquando pr.Tponile. Cur enini non cxpcdi;U immo- monslravinuis : nccrion de nialcdicto ejus qiii peridel
lalitio vesci Cbristi:ino , AposloIus dicit : Nolo vos, in ligno, et ejus qiii non siiscilaveril scinen in Israci,
iiiquit, socios fieri dwmoniorum. Ncque ciim ipsam jam primum suo loco respondimus , cum hj>c ante
immolalionem reprebcndit ,
quam faciebant patres, diiueremusobjecta (Swpra, lib. 22) :et prorsus omiiia,
prxfigurantcs sanguinem sacrificii ,
qiio nos Chrislus sive de qulbus sirigillatim jam aiuerioribns liujus
redemil : Sed quw immolanl Gentes, divmoniis, inqnit, operis parlibus disseruiinus , sive qux in isto, cui
immolanl , et non Deo. Dcinde adjecit quod dixi : respondemus, serinone suo Faustus similia posuit
Nolo vos socios fieri doemoniorum {

I Cor x , 20). N;im una nrmissiiiia verilaiis ratione defendimus, quain
si nalura ipsa iuimolatili* carnis csset immunda ,
de sanctarum Scriplurarum auctorilate pcrcepimiis.
uliqne el nesciontnm conlaminarel. Neque cnim eo ' in Mss., legi.
la^mis ipsa essci, qiio miiius ab scicntc acci^creiur :
„ » Am. Er. ei plcrique Mss., «(//iwweiK
, ;
5or» LIDKU TRICESIMUS SECINDIJS. 50«
Qiijccumque scripla sunl iii iliis libiis Veieris Tesla- Qiiia mului sunl in cis el inier se et silu conirarni.
inenli, omiiia vorissiiiic alquc iililissiinc pro alcrna Oiiinino filsissimiim est ; vos iioii intolligilis. Nain
viia scripia csse laiidamus , accipimus, nppiohaiinis : qiiidipiid tale prolulit Faustiis, qnod vobis ita vido-
sril (\iix U\ liis mnndala ' corporali oporalioiic iion rotur , ita iion osse monstratiim e>t : ct quidipiid l;de
oliscrvaimis, cl rcoiissimc lunc maiulala inlelliginius, a vobis prolatiim fiicrit , lioc diuoliimiis. Qnis aiitoiii
cl umbras fulurorum esse didicinuis , el niinc jam feral, lorloroiii vol anditorcm, Scriptiinm lanl;i! aii-
implcri cogiioscimus. Ac pcr iioc quisquis ilia tunc cloritatis niciliiis qii.im vilium sii:e larditaiis, niuleie
rliam opcra , qua:* ad signincaiidum agi jubcltanlur culparo? An boc dii itis vos Parat lotiim docuisso, Scri-
non obscrvabal ,
p<tnas diviniliis constilulas rcctissi- pluias istns Apostolorum non csso, sed siib eoriim
mo judicio pcrsolvebat, sicul nunc si qiiissacramonta nominibus ab aiiis csse conscriptas? IIoc saltom do-
Novi Tostamenti pro lcmporis raliunc dislincta fuoril cote, istum ipsiim Paraolctum essc, a quo didicisiis
ausus sacrilega lemerilale violare. Quemadmodiim Iktc Apostolorum non esse. An dicetis , Ip-um Cliri-
cnim lunc jusli viri ,
qui pro illis sacramentis nec stus promisit, el misit? Respondotur vobis Omnino
,
inorlem recusaverunt ,
jure laudantur; ila miuc pro istum Christiis nec promisit, nec misit; et simul osleii-
istis marlyros sancti. El siciil a'gor non ilcbot roprc- diliir, qiiando miserit qiiem promisit. Quod crgo cum
liondcrc medicinalom doctrinnm , si aliiid illi liodic Chrislus miscrit, Iioc probalc. Uiide asserilis porso-
pra^cepcrit, aliud cras, prohibens eti«in quod anlc iiam vcslri aiicloiis, vcl potius doceptoris? Rcspon-
pra'cepcr;it; sic cnim sc habct sanandi cjus corpoiis detis, cx Evangclio vos probare. Ex qiio Evnngclio?
ralio ita gonus bumaniim ab .\dam usqiic in fincin
: Quod non toimn accipitis, quod fals;iiiim ossc vos di-
sxculi qiiamdiii corpiis quod corrumpiliir, aggravat
, citis. Qiiis orgo tcslen siiiim priiis ipsc dicat falsilate
animam {Sap. ix, Vi) xgriim alqiic saiicium non , ,

esse corruplum, et lunc prodiical ad tcsiinioniiiiii?
debci divinam reproboiuKrc mcdiciiiam , si in qiii- Si enim qiiod vullis ei credimiis, ci quod non viillis
biisdam lioc idem , iii (|mbiisdam vero aliud prius, ei non credimus, jam non illi, sed vobis credimiis. Si
a!iud poslerius, obsorvandum esse prxcipit ;
pr.TSor- aiitom vobis crcdore volloinus, teslom a vohis non
tim qiiia se aliud prcccpliiram cssc promisit. exigoremiis. Deinile paracleliis S,iirilus sancliis sic
C.\PUT XV. — Niilla crgo comparatio cst, qiiam csl promissus, ut diccretiir, Ipsc vos imlucel in omnein
Faustus obicndit, ila vobis Paracloluin ex Novo Te- vcrilalem (Joan. xvi, 15): quouiodo vos autcin ille /»-
Blamonto qiiod credais elogissc, et quoil rcspiialis duccl in vcrilaleni, qiii vos docet (^liiisiiim csse f;ill;i-
dcmouslravisse , cum ipse Novo Testamenio fuerit cein? IIuc acccdil, qiii si omnia qii;o do proinissione
proplietatus ; sicut nobis Cbristiis fccit ex Velcrc, qiio Paraclcti in Evangclio legiinliir, lalia csse domonstra-
similitcr prophetatus csi. Ilic cniin nliqua vorisimili rotis, iit noii omiiiiio nisi de MaiiicliTO vcslro possciit
rationc diccretiir, si cssel aliqiiid in Veteris Tcsta- inlelligi , siciil ostondiiniiir iii Proiihelis ca esse diota
nicnii libris, qiiod nos d ceicmus nou rccte dictiim, dc Clirislo, qiuc in aliiim ondorc omnino iion possinl '
non diviniltis jussum , noii vcraciltr scrijtlum. Nihil lameii ciim ca de iis codicibiis proforiciis, qiios diriiis
liorum dicimus : sed accipimus omiiia , sive qn;c ob- infalsatos , boc ipsiim illic falsum cl a corriiploribiis
servamus, ut rccte vivamus; sive qux non obser- iiKijoribus vestris immissuni esse diccrcmus, qiiod illic
vamus, iit lamen ct ipsa luiic in prophoiia jiissa ct de Maiiicbajo sic scriptum logcrelis, iit de alin intcl-
oliservala nuiic jam comp!cri vidcamus. Deinde Pan- ligcrc non possenius : qiiid facerelis, dicilo iiiilii, nisi
cleium siciit promissiim legimus in iis libris ,

qiiorum clamarolis, niilio niodo vos potuisse f.il-are codicos,
non omnia vullis accipere ; ita et missiim logimiis in qiii jnm in iiiaiiibus esscnt omnium Cliristianurmii ?
eo libro, quem noininarc eliam fomiidalis. Iii Actibiis Qiiia mox iit facerc cocpisselis, vcliislioruiii exonipla-
quippc Apostolorum, siciit et sa^pc cl paulo aiitc com- riiim voriiaie convinccromini Qna igitiir caiisa a vobis
nicinoravi, aporlissime l-giliir missus die Pciitecostes corniiiipi iion possciit, hac c;iusa a iicminc potiioriiiit.
Spiritns sanclus, qui eiiam opere manifosiavit quis Quisquis cnim Iioc primilus aiisiis css<t, iiiiiltoriini
esscl. Linguis cnim omnibus loculi sunt, qiii eum pri- codicum vctusliorum colhitione coiifniarotiir : iiiaxi-
milus acccpcrunt {Acl. ii) : ut boc etiam signo jiro- mc, quia noii iina lingua, sid niiiitis ondom Scripiiira
niittcret in linguis omnibus, hoc csl, in omnihiis gon- conliiicrotur.Nam ctinin niinc noniinILc codiciim iiicii-
lihiis fiitiiram Ecclesiam ,

qux illuin sicut Patrem el dositates, vel de anliiiuiorihus, vol dc lingua prane-
Filium verissimc prxdicarel. dcnie omcndanlur. Ita ergo nut cogimini voiaccs illns
CAPUT XVI. — Vos ergo jam dioitc qiiarc non uc- codiccs conntcri , el conliiui:» cvortiint harosini vo-
fipiatis oninia ex libris Novi Testamenti ; iitrum qiiia sliam ; niit si f.dlnces eos dixerilis, coi iiiii anciorilnle
iiou sunt Apostoloriim (bribti , an qui;i pravi aliqiiid Paraclclum iion polerilis asscrere, ol vos everlitis
doiMierimt Apostoli Chri^ti. ResponJelis, Quia non hxresim vcstram.

sunt Apo>tolorum Cbristi. Nam illa vox altera Paga- CAPUT XVII. — IIuo .acoedit, quia oa dicta siint iu
norum est, qiii dicunl Apo-^tolos Chrisli non recta do- promi>bione Pararlcli . m Mniiioboiini posl lam mnl-
cuisse. Vos ergo quid dicitis , uiide ostendiiisSciiptii- tos annos veiiiontoiii . nh isla siispicione prorsns cx-
ras illas non ab Aposlolis ministratas? Rcspondotis, cluJanl. Qiiia cnim post resurrcclioiiom cl asccnsio-
nem Doiniui conlimio vontii-us ernl Spiritiis s.iiicius,

• Fdiiio liiv., mmidaln xitit. Minus reclfc
» llures Mss., clvnn opcrc, quo. '
\[\u\ r.r. lugd. von. l.ov., jw.vsHHf. M.
o
ti07 (O.vnn rAU.sTLM Mv.nk ;iii,uM. s. AiiGiJ.vn.Ni m
a|icrlissiiil>: iliiliiiu csl a .l(»;iiiiic : Sjiiiilns ciiiin ikhi- (lcrc Dciim f.o io ad facicm. Noii ci};o ad \o8 V(.nil
ituin crnl antna , (fiilx Jesits iioiiitinn fiicial cliiiiliiiiinii illiid qiiod pcrfccliiiii csl. iloc cniiii niudo plam: (iiid
{.lotiii. VII , 39). Si li:rc ilainic caii-a nal iil iion tli- dc li;ic re bciisciil, stlis A|OSti liis cxpl.cavii : ncc
rcliir, (|iiia iioikIiiiii cral <l.irirK:aliis .lcsiis, piociil liii- (iitiiriiiii cst lioc saiiclis , niî cuiii factiiin riiciit i|ii' d
l)i() clarilicalK Jcsii, jaiii caiisa cial iil slatim dar lui . cli:im Ji;imics (iicit , ///(i I)ci sunius , ct nuiiduiii ap-
Naiii ol Calapliryg^c sc proiuissiiiii Tara^ Icluiii siiscc-

paruil qiiid criinui ; ncimus uulcm quia cuni appnrueiil,
pisse dixcrunl, el liinc a (idc calliolica dcvianinl, (

siniilcs ei crimus , iiuuuiain ridibimus tvm »ii uli eti
conccs.sil, cl daiiinaic (I Juaii. III 2) tiiiic iiilrodiicciilo iii 0:i nciii vcrila-
iianlcs prohilicre qiiod l»aiiliis , ;
scciinilas nuplias (|iias illc pcrmisil ; siil) liis vcrliii lcm Spiiilu saiKlo, ciijiis niinc pi;,'iius arcc|iimiis.
insidiaiilcs , fiiiia scripliiiii csl dc ParOcIclo , Ipsr. vos Qiiod aiitem dicliiin cst, Mundus cuin accipeie non
inducel in omncm vcrilnlem : qii;ssi vidcliccl noii om- pulcst, dc iis iitii|iie dicliim csl, qiii .srdciit in Si r ptn-
nem verilatem Paiihis cl ca-lcri Aposloli dociiissciil, ris iiiiiiidi noniinc ajipcifiri, :iii;alorcs iiinndi , vd
ac lociini Calaplirvjâriiiii Paradclo rcscrvasscnl. .\il iiii|iii, vol carn.ilcs : dc (pi:ilili:is dicil Aposlolus, Ani-
lioc Cl iliiid iravcniiil, (luod Paiilus ail, Ex piirle cniin ninlis autcm liumo non percipil quw suiil Spir.lus iJei
scimus, el ex parlc propUelamus ; cnm anleni venerit fitioil (I Cur 11, U). Dc hoc ciiiiii itiundo cssu dicuninr,
perfectum est, quoil ex parle est evncuabiiur (1 Cur. xiii, i|Maiii(liii noii po^siiiil sapcrc niiipl!iis qiiani siinl i»l;i
9, 10) : nl scilicol ox panc scioiis ol pro|)licl;m> Apo- corporc:i, (pi.o iii lioc miii.do sc:iS0i iiiit : siciit noc vos
sloliis dixcrit Quod vnlt fncint ; non pcccat si nubut aliiid .<-apilis, qiii ciini liiccm isl:iiii solis cl Iiiiia- mi-
,
{Id. VII, oG) ; elidoo pcrfoclnin Parachli Plirygia; lioc r.rcmiiii, lalia vobis omi>i:i diHiia liiixi tis, aiicloie
evacuavcril. Ad iixcciim cis dicniin focril, qiiod sinl iilo.van:loqiio, queiii dcccpli ct deccplorcs Paiacb liiiii
Ecclosiac tanto anlc proinissa; el lolo orbc diinis:c dicilis. Proimlc niillo iiiodo valculfs ostcniloic qiio-
aiiclorilalc damnali ; re^pondcnl, liiiic cliain iii sc il- niodo sil llo Paraclotns, noii cst mide docc;itis lir-
Iiid cssc complctiim, qiiod dc Par;icloti) diclum csl, ii:i-siii;a ; liqua anciorilale vos foiKpcri-so (iuoiii:ul-
quod miiiidus cniii accipcre noii polcsl. Noiino ista nioduin h:cc scripta cv:ingclicn, cx (piibiis iioji oninia
suiit, qn.t; etiam vos dicere solclis, Ipse vos inducet in vi:I;is acci])cre, iion sinl Apistotoruin Cbri.->li. Ucslul
onincm veritntem; el, Cum venerit ipiod pcrfeclum cs'., cigo iit dic;itis, lioc vos ca raiionc coiii|m rissc, quia
quod ex pnrlc est evncnabilur ; cl, Mundus eum nccipcre l;ilia ilii siiiil, qii;c Cliristi gloriain docolorcnt : scili-
von polcsl {Joiin. xiv, 17), dc vestro Minicli;co (^sse col (ini;i natiis cx virgine ibi narr;iliir, qiiia circiiin-
pncdicliim? El qii;c tandom potcrit h;«rcsis cxoriri cisus,qiiia pro illo olditmn sacrilioi iin quod !iii c
snl) Paracloli iioiniiie, (iii;c noii liac omiiia vcri.simi!i- onercb:itiir, (piia b:iiilizaiiis, quia tenlalus a dia-
tcr silii aiide;it cnaptaro? Nimiquid ciiim cst Iiscicsi.s, bolo esl.
qiiai non vcrit:ilcin sc nominct, ct (piaiito cst supcr- CAPUT XIX. — Ilis auleni esceptis, et tcslimo-
bior, laiito magis se ctiam pcifoclam nomincl verita- niis ex Vclcri Teslamenlo qirc illis inscrla siint Lil-
lem ; ul et in omnom verilalcm se polliceaiur iiiduce- lcris, o.Ttcra vos scciindiim id quod Fanslus loq.nlur,
re, cl doctriiiam Apo>loloriim suo crrori conlrariam, falcmiiii accipcre, el praripue crucis ejus nujsticam
quasi pcr illani vciicrit qiiod pcrfcctmii csl, evacimrc fixioneiv, qua passionis aiitinw vcsirw vuliura dcmon-
conctur? El quoiiia!n tcnct EccIosi;i, (|uod vcliemeii- sirantur. Dcinde, iiiquil, pracepta salutaria ejus, et
lius Apostoliis ccmmendavil, Si quis vobis evangcliza- pnrabolas, cunclumque scrmoncm deificum, qiti miixime
verit prwtcrfiuam quod accepisiin , analliema sil {Calat. duaruin prwferens naturarum discrelionem, ipsius esse
1,9); ciiin cocporit ;ii:ud aiiniip.liaiis ab iinivcrso orbe non venit in dubium. Vidctis crgo id vos agcre, iit
anailicmari , coiilimio dical, IIcc csl qiiod scriptum omiiis de inedio Scriptiirarum aulciatur aucloritas,
esl, Sliindus eum acctpere non polest? ei suns cuique aninius auclor sit, qiiid in qiiaquc Scri-
CAPIJT XVIII. — llndcergo probare poteritisqioJ jiliira probct, quid iniprobel ; id est, iit noii aucto-
a vobis exigilur , P;iraclctiim csse illum. a qiio didi- ril:iti Soriplurarum subjiciatiir ad ndcm , sed sibi
cislis qiiod evaiigolica scripla non siiiit Aposiolorum? Scripturas ipse siibjicial : non ut ideo iili pl.iceatali-
Quandoijiiidom cti;im nos probamus non csse Para- qiiid, quia hoc in siiblimi auctoritate scriptuin legi-
clctuin Sjiriliim sancttim, nisi qui Jesii clariiicalo tiir; scd idco rcclc scri|>tuiii vidcalur, qiiia Iioc illi
mox vciiil. Idco oniin twndum eral datus, quia non- pbicuil. Quo lecommittis, anima niisera, iiirirma, car-
dum Jesus fuerat clarificalus. Prob;inius oliam i(isiini nalibus ncbulis involula ? qiio lc commitlis? Ueniove
indiiccic in omnom vcritalcin : (|iiia iion iniraliir iii ergo auctoritalein, vidcamus : rcmove auctorilalein ,
vcrilalem iiisi per cliaritatom ; cliaritas aulcm Dei, rcdJe raiionem. Eone ratio lua perducitiir, ut iiisi
dijfusa cst, ait Aiiostolus, in cordibus nosiris pev Spiri- Doi natiira violabilis corruptibilisque credatur, cxitiini
tiim sanclum q:A datus est nubis {liom. v, 5). Docemiis llicatriciiin longa illa nibula ve>lia repcrire noii pos-
cliam iion dixissc Paiilum, Cnm vcnerit quod perfectuin sit? Postreino unde scis oclo csse tcrras el (loccm
cst , I isi dc perfiClionc illa qii;c iii jjcrccplione vit;e coelos, quod Allas mundum fcrat, splendilciieiisqiie
rclorn:c futtira esl. Iloc Ciiini ctiin loqiierC.ur, Vide- siispciidal, cl inniimerabilia lalia? uiidc scis Iktc ?
vnts eiiiin, iiiqiiil, hmmc pcr spcculum in wiiigmale, tunc Plane, iiiqiiis, Manich:ous ine docuit. Sed, infclix,
mttcm fiicie ad fdcicni (I Cor, xiii, 10, I:') llio ccrte, crcdidisli ; iiciiiic cniin vidisti, Si crgo ad inillia fa-
nisi :ij<( !ie iitsunirc •oliic.r lis, ralcbiiuiai non vos vi- bulosoruiii iiliaiilasin iljiii, quibus lur;iicr sraîilata
;
hO'J LinER TRIGESIMUS Tl.imUS. .MO

fiiriosissimn siilnli- qiiis moveat qn:psiionem, ot srriipuliim ro:.tiadiclio-
cs. lc nHCtorilr\li ignolissiinx ol
ul iiloo lii"c oimiia crecleres, (niia iii illis con- n s iiii|iiiij:al, diceiis libios qiios pnir rtis .M;iiiioli:fi,
»li-li.
(|iiibus iniserabili criorc crcdeii- inn c>sc Manieh:vi ;

qnid facturi cstis? Noiinc |m)-
Si:ri;ila sniil lihris,
ciiiu libi iinlla iKinnnslrcntur tiiis cjiis delirainenla ridebitis, qui contra rcm taiita
(liiiii essc ccnsuisii ,
l.un fimtlnlr, comievioiiis ct siiccossioiiis scri.> coiiliniialaui, iiiipii-

ciir iion poiius ovaiigelicc auilorilali,
aliiuc a!> Apo- tleiilinm linju» vociscmiiLu? Siciil ergoocrliuii esi il-
lam slabiiilx', lania gloila ditTamntit',
leiniiora por los libros cssc Manicluci, cl omniiio rid<*ndiis ost i|iii
Sloluium leiniioribiis us.iu.! ail iioslra
oiiiniciiilal:r, noii lc subilis,

cx iransverso venicns laiito posl naliis, lilcin vobis
siicccssioiics corlissimns »
omnia illa <iiia; liiijiis contradioiioiiis iiitonderil ; ila certiim csl M.i-
iit crc«l.iS, ut vidiMS ', iil iliscas otiain
olTeii- iii( Ikoiiiii vel M.\nioli;i;iiS cssc ridrndos, aul cliam
te orrcndmil, ex vana ct pervcis.i opiir.one le
ditleiidos, qni taiii rimdala! auclorilati, a lomporibiis
derc : poliusquc csse veriiiu, naluram incominiilabi-
Aposlolorum iisqiic ad lianc lcmpora cerlis succcs-
lcm Dci :>rKiu d niorlalis assMiiipsissc creaturx, in
iion fallaciter, scd sioiiibiis cu-.lodil:u alquc pcrdiiclie, audcanl lalc ati-
qua incommutabili.er pcrmanpns,
vcracitcr faccrcl atqne palerotur, ciuidiiiiid camdom «inid dirorc.
crc;itiiraiii faccre ac p:Ui, pro gonciis biiiii:ini, iimlc CAPLi r XXII. — Jam crgo auclnrilas Manicli;oi
5Uiiipl;i cr.il, slme coiii^nierel, (;uam violabilcin cl conferciida cst aiictoritati Apostoiormn. Nam l.iileras
corriiptibilcmcrcdcrc Doi iiatnram, iiec iiiqi!iiial;im;it- islonim istas cssc laiii ccrtuin cst, quam illa» illius.
qneopprossaniloLiin possdiberari alque purgari.sed

Qiiis aiitcin M.iniclucum Aposlolis conip:ir.it, nisi
(|uisqiiis sc a Cliristo, qiii misit Aposiidos, scjiarat?

a-tonia globi poen;i siimiiia Dei iiccossiaicdainiiari?
CAPUT XX. — S'd, inqiiis, propieroa cicdidi ipuc Aiit diias natiiras sibimct cl ex pnipriis principiis ad-
iion milii oslondil, quia duas niluras, boui scilict cl vcrsas, quis iiiiqu im sapuit in vcrbis Chrisli , iiisi
lioc ipso inundo cvidciitcr oslcndil. Al (i;ii iion sapil vcrba Christi ? Aposloli crgo lanqunn
niali, niilii iii
uiidedeeopli es quia si(ul disciiiuli vcritaiis, iiativilatcm (^hri^li pnodicaiil pns-

hoc ipsiiin cst, inftlix, :
in illa ScripUira cvaiigi'Iic;i. ita in lioo mimdo niliil sioiiomi|ue veracein : M;inich;cus aiileiii jaclat se iii-
iiiali piilarc potiiisli, nisi (luo lims carnalis scnsiis duccrc iii oninoni veril.ilcm, et vull induocre in t;il m
sicut sprpcntem, igiicni, veiicnum, cl Christiiin, iu qiio ipsiiis passionis pncdicat falsitatoni.
olTeiisiis csl,
siiuilia ; ncc aliqnid buni, iiisi qiiod iiinidem tiuim Isti Cbrislum in cariie, qnam dc Abiali;c siisceiwt
sensum aliqua jnounditalc permulsit, sicul scmino, circumcisiim : illc Deiiiu iii ipsa sua n;itiiia
carnalein
âporum jucundilas , ct odonim suaviias, et lucis a lonobraruni gcnlc coiicisiim. Isli pro cariio Cliristi
biijusaspcctus, ct si (piid aliiid\cl amibus, vcl oculis iiifaiile ' saoririciuMi, qnod tiiiic pic fiobal, obbitiiin :
tiiis, vcl naribus, vel palaio. vcl palpaliii* simililcr ille non cariiis, scd ipsiiis divin;c subslanli.r mcin •
forlc blandituin e»t. Alsi univcrsam crealiiram iia briim, iiiiilnis d;omonib!is imiiiolaiidinn, n;itiir.c ad-
priiis asjiiccres, ut auclori Deo tribucres, qiiasi Ic- vois;o gontis illatiiiii. Isli Cbristum oxem|di pr.ibonJi
geiisinagiium (inemdam libruin iialunT; rcrum ; alqiie caiisa bapiizalimi iii Jordaiie : ille Dcuin ipsuiii pcr
ila si qnid ibi lc offcnderet, causnm lc lanqiiain lio- seipsmii iii teiiebraruni coiilamiiialione siib:iiersiiiii,
inincni latcrc pns^^c polius crcdcrcs, qnam iii opcri- iK c to;um cincrsiirum, scd qiiod ojiis mimd.;ri iion
biis Dfi qnidquam rcprebcndere aiidorcs ; nimqinm potiicrit ;rlcriia dimiialioiic piiiiioiidmn. Isli carncin
iiicidisscs in 5acri!cga.s nugas ct bhisidicnia ligmcnla, Clirisli a d.omonum duce lenlaiam ; ille partcin Dci
qiiibiis, non intelligcns uiidc sil maluiii, Dcum imiilcic a djînoiiniii gcnlc pobsessam : ct isli qiiidem il-
conaris Kinnibîs nialis. lain leiilaiain, ul docorcl rcsislerc tcnlalori ; ille
CAmT XXI. — llic jam si qiiairalis a nobis, nos ill;im po^scssam, iit patii non possii rcsliliii, nec vi-
niidc sciamus Apostnloruiii csse ist:is I.iltoras ; brcj- clori. Dinii|iie M:ini(li;»Mis ex doolrina dxmonioriim
aliiid amiiiniat, ut qnasi cmiiicniinr sit Aposloli
viter vobis rcspoiulcmus, iiide iios sciio, niide ei vos :
sciiis illas lillerascssc Maiiicluci, qiias niiscrabilitor vcn cx (loclrina Chrisli coiiimondant , iit qiiisquis
vobis ali- aliiid amiuniiaverit, aii;illiein;i sit {Galul. i, 8, 9).

hiiic aiicloritaii pr.rpouilis. Si eiiim cl hiiic
• Km. cl vss., ut rivas. ' 1'liiros \'ss. omillunt, infitnte ; ciijus loco ediUo Er. ha-
' Es >:ss. a.ldidiiiius, vil palpnliii. bel, liv.mle.
LIBEIt TRIGESIMUS TEItTIUS.

CAPUT PRIMLM. — Faustls dixil : Sciiptiiin ost iion possis iiiiprobabilcin vilim : ac pcr lioc ct Jii-
iii Evangelio, Quiii niitlti veniciil ab orienle el occi- d;norum patrcs, Abiali im sciliccl, ot Isaac, ol Jacob,
dcnte, et r.xun.benl ciun .Abrali^nn, el Isaac, et Jacob si esl lioc pro ccrlo dc iisdom Chri ti tc>timoniiini
in Ttgno coelorum {Muttli. viii, H). Yos ergoquarc iioii qiiod affertis. qiinnqnnm fucriinl ipsi liiiidem nîgitio*
accipitisPatriircbas? Absit iios qnidemcuiquam invi- sissimi, ut ferc Moysos iii(!ic;;t coruiii proncpis, sivc
derc morlaliiim, qiicm Deus forlc misoralionc rcspi- qiiis alius liistori;c liiijns conililor c>l, qiue dioiliir
ciens sua, dc perdilioiie iin iu:i;ii rednxei ii ad s;ilutiin : Gcnescos, qui coriiin vilas iiobi-. odio oinni faslidio-
sed hoc sanc nos cjus cssc jam clcmcntia; [K)iiiinus quc dignissimas scripsit ; sinl tamcu cl ip.-i j im in
qui QiLcriustii, non illtiis niciili ciij<is fuissc nîfarc rcjruo ciX'lorum, siiit iii loco qiiiMU noc crcc'idcrr.nt
,
5tl COMIIV FAUSTUM MAMCII/EUM, S. AUGUSTIM Sli
uii<|(i;iiii, iicc spcravcraiil, iil fon; cx coriiiii lii|iiitlo Cciilnrioiicni, qni;« csscl ol ipsc geiililis, iii qiio lauica
lihris :i|>|i:in;l : diiinmodo laiiicii coii»lcl , vohis cli;»Mi lanln luisscl fides inveiila ; (ilios anlcm regiii appcl-
confllenliljus, loiigo iiilervallo clc totra ;ic |iu;ii:ili iu- l:iiis Jud;cos, in i|nihiiK tiulla Ci^tel iiivcnla (ides. Al
fcroruin cnsloilia, nbi sc vil;c iiicrita cocn:cl).int, ik vcioljicas, (|ii:in(piam cl ip&e iil iieccssarinni Ikk; ii
Chrislo Domino iiostro lilicratos ,

pcr cjns sciliccl incmoiahdi; inlcr (^lirisli niir.ihilia gc-la iiiscrciidiini
niyslicam passioncin pcrvciiire ad Imc ipsiini polnis- piilavcrit Evangclio siio , de Ahraliam tamcii iliic, ct
sft, si pcrveiicriiiii, (piod scriplnin • dc eis csl. Neipie l.âac, cl Jacoh niillain facil inciitioncin. (Jiiod si rpiw
ciiiin ijuia cl lalronem qiiciiidani ile cnico lihciavil dicat idcirco |ir;i;leriiiisissc cuni , rpiia dieluin id jam
idein nostcr Doiniiius, cl iiiso codein die secnin fu- salis riiiss<;l a iMalllKCO ; cur crgo gcslnm ipsuiii com-
li:rum dixit cuin in p:>radiso I*atris sui {Luc. xxiii. mcmorat crga Ceiitiirioiicm cl piicrum cjii^, (pnid
Ao), quisquam iiividcril, aiil iiiliiiinanus adco csse u;qiic longc salis iiisiiiiialnin jam rnissct nohis M;iltli:ci
p:>lesl, nl lioc ei displiccat tanlnc henignitatis offi- solcrtiaV Scd f;ilsiiin cst. NauKpic cl dc ohsecralionc
ciiiin. Sed tamcn iion idcirco diccmus et latronum ipsa ailvcnieiidi J(;suin , M.itllia-iis quidcm dicil, (piod
vilas ac morcs nohis pro!);ihilcs esse dchcre, qiiia idcm pcr scmelipsum Ceiiluiio venerit ad ciiin r(>g;i-
Jesiis iatroni indnigcnliam dcderit; aiit qnia puhlica- turus mcdelam : Lucas aiitcm noii, sed (piia iinjnics
nis el mcrelricihus ignovcrit crrala, dixcrilqiic qnod natu ad cuin miserit Judu-oruin , qui iie fortc spcrnc-
ctiain prrcedcrcnl ipsi ad rcgnum coclDriim cos qiii retur ab codom tanquam gcntilis (qiioniam quiilcin '
.«c siipcibe gesscrnnt (Matllt. \\i,^\). h\ injiistitia Jesnm voliint cssc plane Judu;iim) ,
pcrsu;idore in-
namqnc cl in adullcrio doprcliciisam inulicreni (iiiam- gressi sunl ei dicenles, dignum cssc ciii id pr.cstarct,
dam Judicis accusaiitihus ahsolvil ipsc, prajcipiens qiii)ni;im qiiideni diligcrol geiilem siiain , ct synago-
ci jam pcccare dcsinerct (Joan. viii, 5-1 1). Qua-
ul gam ipse x'dificassct sibi (Id. viii , 5-13, et Luc. vii,
pnipler si horum lale ipiid ct circa Ahraliam cgil, et 2-10) : tanquam cl hoc ad Doi Filiuin perlincrct , si
Isaac, et Jacoh, i|isi gialias : dccel cuin lalia niicrari a;dificalioni'm syn:ig()g;c siia; Juila;i de Cciiliiriune
circa animas, qni solcin suum oriri facit super honos pag:ino incriiciinl. Nec laineii onmif:iriain el Lucas
cl malos, cl pluit siiper jnslos et injuslos (Mtttih. v, hoc vcrbnm rcticuit, piilo recogilans nc forte fuissi t
45). Scd lioc laincn milii iinum iii opiiiionc liac vcstra vcruin : sed locuni laincn mutat applicaique id altcri
inoieslum cst , cur id de Jiidacorum tantiim palrihus cnidam c:iusx longe dissimili, id csl, ubi dicil Jcsiis
sentialis, ac iion de c;cleris qiioquc p:itriarchis Gcii- ad discipiilos suos , Contendite intrare per angtisliiin
lium, quod et ipsi scnscrint aliqnaiido noslri Lihcr.v ostium : multi euiiti venienl {jucerentes iulrare, et iton
loris hanc gratiam : pncscrlim ciim de ipsoruni (iliis poterunt. Cum auiem intraverii, iiiquil, paterfantilias, et
niagis christiana conslct Ecclcsia ,

quam de scmiiie clauserit janunm , incipietis foris stare el pitlsare , di-
Ahrah;e, Isaac et Jacob. Sed ais uliiiue, illos qnidcin centes : Domiite, aperi nobis. Et respondens dicel :
idola coluisse, Iios vero omnipolenlem Oeuin , idcir- Nescio vos. Tunc incipietis dicere : Mandncnvimus et
coque solsm ipsorum curam habuisse Jcsum. Ila Dci bibimus coram tc, et in plateis nostris et stjnagogis do-
onniipotenlis culliira iii larlara detrudil, cl Filii cgel ctiisli. El diccl vobis : Nescio unde eslis ; disccdite a
iiuxilio qui coluit Palrem? Sed vidcris ^ : coiiscnlia- nte omnes , operarii iniquitatis Ibi eril flctus el stridor
nius, inqiiam , hactcnus in cocluin reduclos eos , noii denttum, ctiin viderilis Abraltam, et Isaac, el Jacob, ct
qiiia inercrcntur, sod qiiia vincai divina cleinculia viin oinnes Propltetas inlroeunles in rcgitum Dei, vos auicm
pcccatornin. expelti foras : el venient ab orientc el occidenle et
CAPUT II. — Vcrnmlamen ulrum el hoc a Chrisli) tttistro ct aquilone, et recnmbent in regno Dci(Luc. xiii,
dicluin sil, dubios etiain nos el incerlos scrihcnlinm 2i 29). lloc vcro ipsuni qiiidem, qiiia mulli exclii-
ipsa varietas facit. Nainquc cum duo cvangclisla; Mal- dciitur a regno Dei ,
qui scilicel nomen tanlummodo
ihanus ct Lucas de cenlurionc quodam pariler narrent, CTirisli porlaverint, scd non feccrinl opcra cjus , nec
cujus puer tunc infirmarolur, ct propter qucin visiis M;ilt!i;oiis scribere prx-icrmisit (Mattli. vii, 21); sod
liieril hoc ipsum dixissc Josus, quia scilicet tantam dc Aljraliam illic, et Isaac , et J;icoh nnllam la<.il
fidem non invenisset iii Israol, quaniam iii illo Iiomine, omninomonlioiieni.Iicm de Centiirione cl puero ejns
genlili quamvis et pagano, co quod dixerit idom noii cliain Lucas qnidcm sciipsil ; sed .Tqiie ipse de
se fuisse tam dignum , ul suh t(;clum suuin intrarq^ Ahraham illic, cl Isaac, et Jacoi) nihil omniiio lesia-
Josus, sed id rogare lanlum , iit jiibcret vcrbo , et saliir : nt qiiia ubinam diclum sit cerlo coiistare iion
naretur puer suiis; solus laiuon Mallli;ciis hoc a(]jioil piissit, iiihil piohibeat cliam noii crcdcre quia sit
Jiisum proseculiim csse, iit diceret , Amen dico vobis diciiim.

quia mnlli venicnt ab oricnte et orcidettle , el recmnbent CAPUT III. — Ncc immcriio nos ad hujusmodi
cttin Abraliain, et haac , ct Jacob in regno ca:loruin ; Soiipiinas lain iiiooiisonantes cl vaiias, niiniiuam
fiUos aiilcm regni miltenl in lcnebras cxleyiores. Miilios jndicio ac ratione aurcs alferimns sed con-
saiio siiie :
(iuidoni qui vcnluri furciil p;iganos significaiis, proptcr' tomplanles omiiia, ct ciim aliis alia cnnrerenles, per-
poiidimns ntnim corum quidque aChrislodici potiicrit
iiecne. Mulia cnim a ni.ajoi ihus vestris clnquiis Doniin

•Forte, si pervencrunl, qtw scriptiim, elc.
* feic Ani. 01 Mss. Al Kr. el l.ov.,
i
ro, vidcris, babcnt,
JtidkVis, oiiii.ssa iiilori uncliouo.
* Lov., quoniam liinc qitidam. Am. ei Er., quctnam rn
* 1'oric, p; ahir. qmlem. ai ^:.s.-
,
qy,aii.iin qiid.in; oniisso. Iiiic.
;,,
515 LiDER tr:gksi.mls TERTIUS. Sli
noslrl insf^rla vciba sunt ,

qncc noniinc signnia ipsius vel posl passioncm suam jnslificalis , lcslimoniur.t
ojns rnlc iion congruant pr.TSci iim qiii;i, ul jnm Domimis pi^rhibcbat. cum Jiid.oos .admonerct, iit si
cum :
s.rpc probalum a noliis cst, inc ;il> i|'So h.i'C siinl, ncc Abrali:c filii ossent , facla Abrab:f facoronl; cl quod
alt ojiis Aposloiis scripta ; setl niiillo posi coriim as- idem Abraham ojrsdem dioin videre conciipivcrit
inlcr sc non con- gavisiisqiio fuerit ciim vidissct {Joan. viii 39, 50)
suiiipiioncm a iicscio qnibiis ct ipsis
, ,
scini-Juil;f is por fani:is opiiiioncsqiic coni- cl (piod iii ojiis siuum.id c.->l, iiescio cujus qiiict.a; fc-
cordantibiis
tamcn Diiinia cadon) iii Apostoloniin lieil:ilis magnuin abdilumquc sccretiini , abslulcrinl
pcrta siiiit : qiii
Diiniiiii confcrcnics nomina, vol eonim qni sociili Ai'gi|i panperom ilbim xrumnosum a divile siiper-
ormrcs ac niondaoia siia sccim- bionte contompliim {Luc. xvi, 23). Qiiid dicam de
Ap.islolos vidorpnliir,
dnm cos se sciipsissc mcnlili sunt Sed vidoris dc t
apostolo Paulo ? An foiie ct ipsc post morlcm jiisiiH-
lioc inloriin, ut iiiqnam , capitiilo tociiin n.in nimiiim calniii l.md.il Abnih iiii, qiiod priusqiiam ciroumeido-
ogo coiifnderiin; ciiin inilii iiliid satis ad |)i;vsidiiim icliir crodidit Doo , ct depntaltim cst illi ad jusliliam
sil qtiod ante posiii, cl quod iicc ipsis vobis nognrc {Uom. IV, 5) : quod tanti pciidit, ut nos iion ob aiiud
advenlum ralri;irohas onnios dicai lilios ojiis csse cllcctos qiii (>jiis carne propagîti
liccl, ante Domini nostri
lciiobris j;ionisse pn) non siiinus, iiisi (|iiod ojus fidci vcstigia scqnamur ?
Isracl el Propliolas larl;irois iii
unqiiam ad Ci AriJ T VI. — Sed (piid vobis faei;im qiios coiilra

incritis suis : undc si libcrali a (llirislo ,
rodiicli siint, qnid lioc ad odiiim aUiiicl vil;e tesiimonia Scripturarum ita obsurdefccit iniquilas, ul
liiiiion
ipsoruni ? Odinins cnim iios el rospiiimus iion (iiiod qiiidiiuid advorsiiin vos inde prolaliim fiicrii , non
homincs, scd qualcs fueniiil, id osl, essc dictnm ab Apnslolo, sêd a nescio quo f.ilsaiio
Tiicruiit, id csl,
nialos; ncc qnod niinc siint, id csi, piiig:ilos, sod sub cjus iiominc scripluni csse diccre audoatis ?
qiiod fueniiil, id ot , iiiqmros :iliqii:indo, Ac pcr lioo Usque atlco a cliiisti;ina doclriiia aperlc aliciia csl
iiobis inleriin, ntcumqnc vos id cssc vullis, iiiliil qnam pncdicatis doclrina d;iMnoiiioriim , ul cam siib
obslal capiiiilnm lioc : cum sive esl vcrum, Cliristi clirislian.c doclrinjc nomiue dcfciidorc nulla cx parle
sivc pofsilis, nisi dicalis f:ilsas csse Scripliiras Apostolo-

4<ic miscralio conimcndelirr ct boiiilas ;
f:il>iiin ,
nos ulrovis niodo runi. Inrcliccs inimici anim.x vcslnx} qu:c unqiiani
8criplo;il)iis ojus crimcii inlixroal :
,
iii liilo sunius, ut somper. liltcrx ullum Iiabcbunt pondus auctorilatis, si ev;in<
CAPllT IV. — AcciSTiSLS rcspoiidil : Qnomodo gdicic , si apostolic;u non habcbunt ? De quo libro
in liilo, miscr? Qnomodo in luio ,

qiii le Palriarchas cerlum crit cnjiis sit , si Littenu qiias Aposioloruni
odissc d.cis iinpiiros , cL Deiim adliiic plangis impu- dicit cl tcnct Ecclcsia ab ijisis Apostolis propagaia
ruin ? Certc il!is I'airi;ircliis post advciilinn Salv:itoris clpcr omncs genles laniacniincnlia dcclaraia, ulriim
prxsliiam puigaiionom et d;itam bcalam rcqniem con- Apostolorum siiil incertiim est ; ct boc crit certiim
cessisli;dcusautcm vcsierclposladvinlum S;ilvator;s scripsisse Apo^tolos, quod huic Ecclcsia; conlraiii
adlinc jacctiii lonebris, adliuc llagiiiis omiiibiismergi-

liarotici pi-ofeninl aiiclorum siioriim nominibiis aii-
impiiris oninibiis volulatiir ila noii soliim pclhili, lo::go post Aposlolos cxistentium? Qiiasi vero
liir, adliiic in :
vnla illoruiii honiiniim nielior cral deo vcslro , veriiin cl in lillcris s:t'Ciilaribus non fucrunt cerlissimi aii-
qiiibus aiiiim clores, sub quoruin nominibus postca niulla probila

etiam mors ipsa feiicior. In scdibiis
craiil jtjsli qni exicranl cx b;ic vita pri;isqiiain Cliri- siint , ct idio rcpudiita ,
qnia vel liis qiia; ipsoruin
,
-stiis in carne vonisscl, cl ulrum ctiani ipsos ad aliqnid cssc coiislarcl minimc congnicrunt , vcl co lcniporc
melius passio Chrisli lran>tuleiit qui iii cum vciilu- quo illi scriiiseriiil, ncqiiaqiiam iiinolcsccrc , cl p r
,
rum, pissurum, rcsiirrccturum, non t:iiiliim crcdidc- ipsos vcl f;imdiarissiiiios coriim in postcros prodi
ranl ; venim cliain hoc ipsum sicul oportcbat pro- commondaiiquc mcruoruiil. Nonne, utalios omitt.im,
, ,
phclico spirilii pncnunliaveranl, in Soiiptiiris sanelis

sub llippocnitis mcdiei nobilissimi noinine quidain
indagandum est, si qiio modo ad lii|uiduin iiidagari libri prolali , in auctoi italcm a mcdicis non reccjiti
potesl noii hinc lcmcrilalcs opiiiaiiliiim coiiseclambc siiiil? .Ncc cos adjuvii noiiiiuII:i simililudo rcruin at-
;
ipic vcrborum quaiido comparali eis quos vcre llip-

qiiorumlibet hominnm, i.edum lam cxsecrabilis li;rre- ;
a voril:itc abcrranliiim. pncralis csse constarei, impares jiulicali siiiit ; cl qued

sis pcrvcrsilalcs * iiiniis lo:igc
ab 00 tcmporc, qiio ct c.i lcra scripta ejiis, non inno-
Frustra sibi sanc pcr hanc obli(|uilalein polliceliir
Fausliis, aliqiiid posl hanc vitam ciii(piam possc pr;c-

tiicninl quod vcrc ojus esscnl. Ilosaiitem libros, (iiii-
Lus illi qui de Iransvcrso profcnintur comparati rc-

stari ,
qiiod sibi pncsiandum iii bac \il:i iii>n coiiipa-
spuuntur, uiide constat esse Ilippocratis , unde si
r.ivcrit. Boniim cst vob's iil, diiiii bic vi\ilis, istum
(juis hoc ncgcl, ncc saltc;ii refcllilnr, sed ridoliir, iiisi
rcrmquatis crrorem, ct vcrilatcm caiholicic fidei co-
qiiia sic eos ab ipso llippocraiis lempore usqMC ad lioc
gnoscatis atcpie lcncatis. Alioi|iiin loiigc aberil (|Uod
tcmpus cl dciiiccps succcssionis serics coinmeiida\ It
sibi poliiccliir injustus, cuiii lieri c(Bperil quod injiislo
niiiialus cst [)ciis.

iit binc dubilarc dcmentis sit? Platonis. Aristolclis ,
Varronis, aliorumqiic cjiisniodi auciorum

C.\PIJT V. — I)e vila autcm Palriarcharum jam,
(iiccn)iiis ,
ipsorum
libros, iiiide novcrunl boniines i|iiod siiit, ni.- i
quantum salis arbitralns sum, homini nialcdico noii
c;idcin lemporum sibiinet sueccdciitium conlcslalione
pauca rcspundi : (|uibus non uliquc in mortc coricciis,
fonliiu»? Miilli mulia de lilicris ccclesiasticis con-
' Ila Donr.idli Mss. Al eUili, perre sitate scripscrui.t, non quidcm aucloril:ile canoiiica , snl
,; ,
m CONTr.A ! MST. M.VNICll., S.
coiislal
.MCUSTI.NI LIIW.IS
v('i:im
TIIIGF.SIMLS TKRTIIJS.
iiitcgramqiie complcxurn
tiie
aljqiio adjiivaiuii sliidio sive discciiJi. IJmlc ips:iin '

, dicciiluiii
cnjiis sit, ni.î (,iiia liis lciiipDiiliiis qiiilHi;» <'•• (liiod ceiiliirio iiccessciil aJ Jcsuin , ct noii diccii-
qiiid
poliiil in.Uiiuavil ali|iic cdi- liiii ulriiiii pcr sc ipsiini accesseril, an per alios :
(|uis(iuc scrij>sil, quilHis
indc in alios al(|iic alios conlinnala nolilia lacl quod ci dc pucro siio illiid dixciil, noii cxprimeii-
dil, cl
ruinala ad poslcios cliain ns.iiic ad iidslra lciii nlrum per se ipsum di.xeril, an per alios. Qiiid
liiis<iiic ,
ila ul iiilciiOi;ati ciijus »iuis(ii.c

cidiii ? nonnc talibiis lociitioniijus liuiiiann ph-na esl
lcmiiora iicrvcncruiil ;
quid rcspondcrc dcbcaiinis? consuetiido, cuni diciiiius aliqucni ad aliiiuid iiiulium

iibcr sit, iion Iia;silt!iiiiis
loiigc pr:c!cril:i ? Kcce isUis lillc- acccsMS^c, ciiani qiiciii niiiduni dicijnus pervenisse?
Scdrjiiid pcrjâiii iii
in iiian.il)ns, si posl ali(|iiaiituin Noniic ct ipsani pci vcnlioncin, ciii<iiiaî vidctiir iioii
ras (pias haliciiiiis
vcl illas (iiiis(lii:iiii F;«nsli ^«'SC (juod adiii j;ini po.-sii, ctiaiii pcr alios (ieri usit;i-
lcnipus vilc Iiujiis iiosiia;,
undc coHvinciliir, iiisi lissiine loipiiiiiiir, sa:pc dicciido, Egil ilie causain
essc, vol Iias iicnil cssc iiicas ;
novcrunl notitiaiii siiaiii ad suain, pervcnil ad jiidicem ; aut , Tcrvcnit ad illum

qiiia illi qui niiiic isla ,
vel illnm potcnlcm plcruin(|i!c pcr

longc cliain posl fîtmos coiuinnatis postcrormn
siic- : cuiii id faci:it
ciini ita siiil, qnis lan- amicos, noii viso co prorsus ad qiieiii qnisqiie dicilur
ccssionibus Irijiciiint? Qii:c
deni lanlo fiirorc c;ccalar, nisi d;ciiionioruin niciida- pcrvenissc? Uitde cliaiii lales liomincs, quiciiinque
ciloquorum maliliie alqnc faliaci.c coiiseiiticndo sub- ad piilciiliuin (|uodaiii modo inaccessibiles animos
versus sil, f,ni dical lioc niercri non potuisse Aposlo- sivc per se i|iS'is, sive per alios ambiiionis arlc per-
loruin Kcclcsiani, lam (idain, lani jiumcrosani fialriiin tingiint, jani ctiaiii vulgo reivcnlore-» vo anlnr. Qiiid
concordiam, ut conini scripta fidditor ad postiros crgo? ( uni Icgiiniis , oblivi<:Ciiiiur qui'iii:iiliii(Mlum lo-
Irajiccreiil, cum corum Ciillndras iisqiic ad prycscnlcs qui solcamus? An Scriplura Dei aliler iiobiscum
cpiscoposcerlissima succcssione scrvavcrinl, cum Iioc fiicrat (|iiam iiouro more locnlura ? El Iioc qiiidcm de
qualiumcumquc Iiominmn scriplis, sive cxlra Ecclo- comniuni loqucnili consuctudine pervicacibus lurbu-
siam , sivc iii ipsa Lcclcsia , laiita facililalc prove- Icnusqiic rcsiiOiideiini.
nial ? CAPUT VIII. — C;clcrum qui hicnon liiigiose,
C APLIT MI.— Sed coiilraiia, inqnil, inler sc scriivta scd placide ac fidelilcr (]uscriiiit, acccdant ad Jesum,
eoruin repcrinntiir. Maligni inaio studio Icgitis, slulli iioii caiiic , scd corde ; non corporis prcseiitia , scd
noii intoUigilis, c:cci non videtis. Qnid cnim magnuin fidci polcntia, sicul illc cciiturio : tunc mclius qiiid
eral isia diliscnler inspiccrc , el coninidcm scriplo- M.iIIIkcus dixcrit seiitient. Talibiis eiiim diciliir iii
ruiii m;igiiam ct salulnein ijivcnirc congruciiliain ,

si rs:iliiio : Accediie ad eum , et illuminumini ; et vullus
vos conlciilio noii pcrvei lercl, cl si piclas adjuva- veslri non eruhescent (Psal. xxxiii, C). Uiidc cciitiirio
rcl? Quis ciiim mniiiam duos liisloricos Icgcns de illc ad Christiim magis accesscnil , ciijus (idem ila
una rc scribcnlcs , ulrunuiuc vcl utnimlibel eoruin laudavil ,

quam illi ijisi per quos vcrba siia misit.
aul f.illcre aul filli aibilraius est , si unus eoruni Iliiic rci simile cst eliain illud quod Domi:ius ait,
dixil quod alius prxlermisit ; aul si aller aliquid Teligil me aUquis; quando mulier qii;e fluxum san-
brevius complexus esl , e;;mdcm lamcn senteiitiain guinis p:liebalur, t:ing".ns fimbriam vestimenli cjiis,
salv;im inlegranKiue cuslodicns , alier aulcm tan- salva f cla cst lloc enim niirabiliter discipnlis siiis
quam membralim cuncta digossil, i;l non solum qiiid diccrc vidcb tur, Quis me lctigil ? et, Tetigil me ali-
factum sit, venim eliam quemadmodiim f;ictiim sil quis ; cuiu cum turba comprimcrct. Dcnique Iioc ci
inlimarcl? Sicul Fansuis liiiic Kvangclioium veriiali respondorunl : Turbce le comprimunl, el dicis, Qnis
voluil caliimniari ,
quia ]\Ialtli;nis aliqnid dixit, quod me tcligit ( Luc. viii , 45-46) ? Quemadmodi;in ergo
Lucas, ciim idim n:urarel, diccrc pr.clcrmisit : qiiasi iili preincbaiil, sed illa teligit; sic iili missi crant ad
i;egavcrii Lucas dixisse Cliri.-tum, quod euni scripsit Chrislum , scd Cenlurio m.igis acccssit. Ita Mattbxus
dixissc Mallh;cus. Uiiic omnino nuUa uiiquam qu;cstio et morcm noii usquc adeo inusitalae locutionis serva-
fuil , nciiue hoc objici, nisi ab omniiio iinprudenti- vil, ct niystice aliqnid intimavit : Lucas aulcm ei Iioc
bus cl nihil harum rcriim considerarc volentibus seu ijisum qiieniadniodum geslum cssct oslnndil, iil binc
valeiililius, potest. lUud sanc cl requiii iiitcr fideles, adverlerc cogereniur, Ulud Matlb;cus qiicmadnii)du;ii
cl objici ab iiifiJclibiis solct, scd eiiam ipsis vel pa- dixeril. Yellcm sane ul aliquis istorum vanorum, qiii
rum crudilis , vcl nimis coiilcnliosis iiihi admoniti biijiismodi qiucsliuncuhiS qiiasi inagnas calumn.ose
resipueriiit, quod Matlliacus dixit, Accessil ad cum objicinnl Evangelio , narraret aliquid idem ipse bis
Cenlurio, rogaiis eum , el dicens ; Lucas autcm quod numcro, non f;ilsum nec f;iliaciler, sed omnino id
miserit ad cum scniores Jiidxoruin , lioc ipsiim ro- voicns iniiniiiic et exponcre , et stilo excipcrentnr
ganlcs de pucro ejus qui a>grolabal, ul eiiin saiiarel vcrba ejus ei(iuc rccitarenlnr ; ulrum non aliquid
el cum appropinquarcl domiii, miscrit alios per quos plus minusve dicerct, aiit pra-poslcro ordine, noti
diccrct, non csse se dignum in ciijiis domum iiilrarcl verboriim tantitm , scd etiam rcrum ; aut iitrum iion
Jcsus , ncc sc ipsiim dignuin ut venircl ad Jesum. aliqitid ex sua sentenlia diccrcl, lanqiiain alius dixc-
Quomodo crgo sccundum Malth cum, accessil ad eum rit ,
qiiod cum dixisse non audierit, sed voluissc at-
rogans, cl diceus , l'uer mcus jacel in domo paralyticus, qiie scnsisse plaiie cognovcrit ; aul ulrura non aljeu-
et male torquelur {Matih. 8, 5-15, et Luc. vii, 2i0) ?
IIoc crg ) i:iic!ligiiur, .Mauhxum brcvitcr senleiiliam » So!a cdilio I.ov., pl nani.
,
J!{7 AOMONITID ri!8

jiis broviter coiii|ilociLMcliir sciitcnli.u vorilalcm , tas 'ab corum sodibiis siioccssion.^s opiscoporum, iis-
cnjtis roi nniea qiiasi cxprcssiiis arlioiilos cxplicassiU :
qiio ad li.oo tompora lolo oi be torranini cu.slod.ia,
com-
ei si (|ui(l cst aliiul qiiod fortas>;c possil ccrlis rcgiilis inondala. clarilicala pcrvoiiii. IMonini videbilis eliaiii
compicliomli, quoinoclu fial ut vcl iii (liioruin siiigii- Ycteris Testameiili ol obscura icvelari , cl pra-diota
lis ejiisdcm roi iiarralionilxis, vd iii diiabus uniiis ox coniplcri. Sl autom qiiasl ratioiie niovcmiiii
; primiini
una cadoimiiic ro, iiuilia diversa iiivciiiantiir, iiiira cogilolis qirmain silis , qiiaiii miiiiis idoiici ad com-
tamcn advcrsa; ct miillu varia, nulia contraria. Sic probondcnd.ini natiiiani, iion dicam Dci, scd aiiiimc
sohiinliir oninia dc (]uiliiis silii isti miscri colluni li-
voslnc : compreliciideiidam saiie , quciiiadinoduin
gnnl , ut s|>iritiiiii sui crroris iiitus lcncant , el luil-
vcllc ant voluisê vus dicitis, certissiiiia rationc, iiuii
liim cxlrinsocus salntis adinillant.
vanissinia crcdiilititc qiiod ciim miiiimc potiieritis
—
:
OAPUT IX. Quaproptcr , post omnos Fausli (siiie dubio cniiu qiiaimliii lalcs eslis , iiiillu mudo
cnliimiiias rcrntalas , duntaxal lioriim cjus capitulo- |)olerilis), ilbid saUoiii (|ii(hI oiiini bumaiKU ntcnti cst
riim qiiihiis lioc oporc, qiianium Dominiis adjiivaro iiaturalilor insitum , si inodo id pcrverso! opinionis
digiialiis est, siiflioionter, iit arbitror, prolixoqiie ro-
pravilalc iion turbctiir, Dei naluram alqiie subslan-
spoiidi ; liroviier \os admoiicu qiii illu taiii ncrando
,
liam iiioommutabiloin omiiino, omniiio iiioorriiptibi-
ct oxsocrabili crrorc loncmiiii , ut si aucioriiatom
lcni cogiialo, vel crodilc, et maniolcei conlinuu nun
Scrijitiirai um oiiinibns |iraTerciidam ^cipii viiltis, cain
criiis ul ali(piaiido et caihulioi e>so possilis.
,
s«'i|iiaHiiiii qii;c ab ipsius |ira'Sonli:« Cliris!i lciii-
p.iiibiis pcr dispcnsationcs A|»(isloloiiim , et ccr- ' Ani. Ir. oliloriiiuc Mss., el cwlcrus.
IN SURSEQUENTKS DISPUTATIONES CONTUA FELICE.M

Yide Ub. 2, cap. 8, Uolractalionum tom. 1, col. G33, verhis Conlra Manichajum, , , usqm
ud col. 03i, verbis, Sepliuio idus deceiubris. M.
ma
ADMONITIO.
f)e iisdciii coiilia Feliocin dispiilalionibiis Possidiiis iii Angiisiini Vila, cnp. IG, scribil : < Ciini qnodam clian\
I Feiice, dc niimoro corum qnos liloclos diciint iidiMii Maiiicli;ri, (iuqiio ilij puiicm vcneral eumdom scmina-
t tiinis crrorcin ,
pnhlicc iii nippononsi C(c!c>ia iiolariis exoipicntibiis dispulavil hcaiiis Aiigustinus, popnlo
i astaiitc ; ct pusl sccuiulam vcl lcrliam collalioncm iilc manicliaMis frusliala vanilatc et crrorc illiiis sccla; ad
« noslram convcrsiis est fidein atijiie Ecclcsiain, siciit eadcm rclocta docero potcril scriptiira. » Ubi trcs Possi-
dhis ind.cat habitas collationcs, ca sciliccl compiilala , qiiani sinenolaiiis piidie Cfislornm publicorum habuil
cnm Felicc Augiislinns : umle inilio libri priiiii ait, « Hootcrno dic scis le dixissc qiiod possis dofenderc scri-
« ptnras Manich:oi. > (n piiorcm islam collalioncm respicit cl illiid qiiud dicil Feli\, lib. I, cap. 14 : i Si inilii
« aliiileiis scriplnras Manicliaii, quiiKjiio anctores qiios libi dixi. i lnlclligo, « liesicrno die dixi : » nam ipso
dic Gesioriim iiiliil nolalur de quiiique illis auctiribiisdictiim ante a Folico.
Coiifcr cpislolam Angiisrmi 79, piesbytcro ciiidaiii maniclixo, qiKMii nos iii lomi socundl pr;i;falione Feli-
ccm essceuiijcclabamiis, soriplam. Ad bunc ipsmii spnclarc vidctiir piofessio a Felicc (iu' dini, convcrso cx
M;inicb;coriim h;cresi, palain f:jc a de sihi nolis Maniclrcis, qnam in Appcndioe Imni quinti Aiinalium cdlilit
Baroniiis, descriplain ex Gervasiani Parisiensis collegii codice, iii qiio posl lilirum de ILereslbus ad Qiiodvull-
doum lixc Icgiinliir : « Ego Crcsooniiis iiiiiis cx Manicli:i'is scripsi, qiii:i si disccsscro aiileqnam Gesla subscri-
« baiilur, sic siin babondns acsi Maiiii b :riiin noii anailicmavorini. Folix conversiis cx M;inicli;cis dixi siib le-
« slificaliunc Oci, me omi.ia vera coiifilori, dc quo soio cssi; M;inicli:oos vol .Maniolrras in parlcs Cxsarienses,
« Mariain et Lampadiam uxorcni .MciTurli argontarii, ciim quihus ctiam Eloctnm Eucharislum pariter oravi-
« nins, C;rsariain ct Liicillam filiini suam, Candidam (pi:o cominoraliir Tbipas;r, Victorinam Ilispaiiam, Sim-
« plioianum .Viit^nini pitrum, P.iiiliirn cl sororcni siiam qiii snnt Hi|i|)oiio, qilas eliam por Mariam cl I.ampa*
« diam svivi esso M;iiiiolux':is. Huc lanluni .scio : (;uod si aliud invciiluin f;iorit me S'jirc supra qu.un di\i, mo
• reuiii cgo ipsc cunfilcor. »
:
HIPPONENSIS EHSCOPI
DE ACTIS CUM FELICE MANICIJyEO

%\M V>\w '"*.
LIBEIt PRIMUS.
ACTA puim;e diei.
CAPUT PIllMUM. — HDMorio Augnslo scxliim con- probct qiiod iii Evangelio scriptum est, Cliristo dl-
snle ', seplinio idiis deccinbris, Aucustinos cpiscopns ccnte : Vado ad Patrem; et utitlam vobis Splnlum
EccIesix'calliolic;c llippnnercgieiisium rcgionuin
* di- satictum paracletum, qui vo$ inducat in omiiem verila-
xit : llcslcriio die scis lo dixisse qiiod possis dcli;n- lem ( Joan. xvi, 13). Hoc lii milii exlra scripliiram
dcre scripliiras Maniilnci, cl asserere qund vorilalein istam proba esse scripturam Spiritus sancli, quod
liabcanl ; î lioc placel libi iiodie faCL-re, aiil praesuinis Ciiiislus proinisit ubi omnis voritas rcpcrialur : ct si
le posse, dic. invciicro vcritalcm in aliis codicibiis qui ad Mai:i-
Felix pianicb..'Ciis dixH : Ei.'0 nic non nogo dlxissc ciijcum non pertinent, ct Cliiislus illos tradidil : sic
dcfendcrc lcgcin incam, si proferanlur auclores lcgis enim dictiim esta Ciiristo, quia Spirilus sanctus par»-
ine.T in incdio. okjlus ipsc in omncm vciitalcm inducel : sccuadiim

El cum Angiistinus opisropMS opistolam Maiiich;vi, Chrisli scrmoiicm ego scripturas Manichjci recuso.
quain Fundamcnli appollant, piotiilisscl , dlxil : Si Al'c. dixil : Quoiiiam ergo tuproliare non potuisli.
logero cx Iioc codice, quem me vidos forre, episiolain qiiomodo sit Maniclixus aposlolus Ciirisli, el cxigis
ManicIiuM qiiam Fundanieiili appclialis, poles agno- ut ogo probem quomodo miserit Siiiritum s mctum
sceicaii ipâ sil? paracletum qucm promisil, ut tunc respiiasscii| l;iras
Fel. dixit : Agnosco. Manichcci, si invencris im|)Ictam promissioncm Chii-
AuG. dixil : Accipe lu ipse, el logo. sli pncter scriptiiras .M;inichmi : qiiamvis prior ad
Et cum accepissel codicem Fclix, legil : Maniclicens iiitcrrogiita mea respondcre debneris, tamon eccc
aposiolus Jesu Cluisti providentiu Dei Palris. Hoec prior ipse respondco, ct ostendo libi qiiando misgiis
snnl salubria veiia ex pcrenni ac vivo fonle , quce qui sil Spiritus saiictus qiiem Chrislus promisit. El accc-
uudierit el iisdem primilus crcdidcrit , deiiide quce insi- d;i ad Evangoliumcl ad Actus Apostolniuni.
nuala sunt cuslodierit, nunquam erit niorti obnoxiuSf CAPUT III. — Et cum acccplsset codicem Evan-
verum ceterna el gloriosa vila fruelur. Nam profecio golii, reciiavit : Dum autem liwc loquunlur, Jetus slelil
beatus est judicandus, qui hcx divina iiistrucltis ccgiii- in mcdio eorum, et dixit eis : Pax vobis ; ego sum, no-
tione fucrit, per quam liberutus in seuipiterna vitu per- lite tiinere. Et cum logcrct, dixil : IIoc posi rcsuirc-
munebit. ctionem. Et cuin dixisset, legit ; Conlurbali vero ei con •
At'G. episcopus dixil : Agnovisti cerle cpislolam lerrili existimabant se spiriluin videre. Et dixil eis
llaiiichaii vcslri ? Quid turbati cslis, et cogitaliones ascendunt in corda

Fel. dixil : Agnovi. vestra? Videtemanus meas et pedes meos, qiiia cgoipse
AuG. dixil : Pioba nobis crgo quomodo Manichaûs sum : patpale, el videle, qiiia spirilus carnem el ossa
islc sitaposiolus Jesu Christi. Non eiiimeum in Evaii- non liabct, sicut me videlis liabcre. El cum hac dixisset,
gciio iiiler Apo.ilolns legiiniis aliquando : ct quis fue- oslendit eis manus et pedes. Adliuc aulem illis non crc-
rit ordinatusin lociim Jiid;« Iradiloris, novimus, id esl denlibus, ct miranlibus prce gaudio, dixil : Ilubetis liie
S.1I1CIUS Mailhias ( Acl. i, 26 ) ; el qiiis postea Domini aliquid quod nianducctur? At illi obtulerunl ei partein
'
voce dc coelo vocauis sil, boc esl Pauliis apostoliis piscis assi et favum mcllis. Et cum manducasset corain
(Id. ix) , omnes rccognoscunt. Istum ergo .Manichaium eis, snmens reHqnias dedit eis, el dixil ad eos : Ilaec
pruba nobis apostolum esse Cliristi, qiiod in capite sunt verba quce locutus sum ad vos, cum adhiic essem
epistoloe suse ausus est ponere. vobiscum, quoniam ncccsse est impleri omnia qu(V scri-
CAPUT II. — Fel. dixil : El Sauclltas lua mihi pla sunl in lcge Moysi, et Prophclis, et Psalinis de me.
ADMOMTIO PP. BE.NEmCTINORUM.
Acta cnm Kelice eniendavimu» ad Mss. victorinum, Floriacensera, Casalensem, ad varias lccliones triuna Belijicorum, el
ad eciilioiios Ain. Er. el l,ov.
C omparavmus pralerea eas omncs editiones initio Retr. ct Confcss., t. 1, memoratas. M.

Edilionos Am. ot F.r., septks ionsnle ; reluctaulibus
>
omnilius Mss. el istiioc loco el ui isetraclaliouibus.

» forle, iiipponensium regiorum.
• tr. Luijd. cl vou., hic esl 1'aulus aposlolus. M. (a) Scriiili an.no cbrisli 40i, die 7 et 12 decembris
,
521 DE ACTIS CUM FtLICE MAMClKilO, S. AUGISTIM LIUi: K PlilMlS. 5*i
Tuiic aperuit illis seusum, ut inteHigcrent Scripturas : liginti) : \ iri fialies, u,,ortel udimpUri scripturam
et dixit eis, Quonitim sic icriptum est , et sic oportcbat istam, quam pra'dixil Spiritus sunilus ure saurli Davul
CUrislum pali et visurgere a morluis die lerlio, et piiv- deJudii, qui fuit dcduclor illorum qui coinprelitnieruul
dicari in nomine ejns piy;niteutiam et remissionem pecca- Jesum, quouiam annumeratuserat inter nos, qui hubuit
torum in omnes genles, incipienlibus ab Jerusalem Vos sorlem liujus minislerii. IIic ergo possedit ntjriim de
(lutein estis tesles lioium. Et ego millam promissum

tnercede injuslitiiv sua", ci cvllum sibi alligavit, ei dejc-
vos aulcm sedele in civitule ifuoad- ctus in faciem, disruplusesl mcdius, el effusa suul oiiiuia
Patris mei in vos :
usijue induamini virlutem ex alio ( Luc. xxiv, 36-49). viscera ejus. Quod el cognitum facliim est omuibus qiii
inliabitabant Jerosolijmam, ita ul vocarelur uger

Ll cuin roddidisscl codiccm Kvangelii, accepil Acliis ille
Aposlolonim, el ilixil Audivimus iii Evnngelio :

ipsorum Ungtia Aceldemach , id est, ager sanguinis.
commeiiionisse Evanpolistam saiiclum promissioncm Scriplum esl enim in libro Psalinurum : Fiat villa ejns
Ciirisli, qiia) e^t in Evangolio secuiitlum Joaimom, desertn, et non sit qui inliabitet in ea, et cpiscopaluin
queni pr;vsciis Fclix commcnioravil. tbi eniin dixit ejus accipiat aller. Oportel itaque ex liis viris qui con-
Domiiiiis , Mitlo vobis Spirilum sanclum paraclelum veneruiit tiobiscum in oinni lempore quo inlroivit super
(Joan. XVI, 7), Joannes evangelista scripsit. Iloc au- nos ' el excessit Diniiiius Jesus Clnistus, incipicus a
lom quoil niodo I gi, Luoas evaifgclisla ailesUilusest, baplismoJoannis usifue in illum diem quo assimplus
it coiisoiiuitveritati apostoli Joaniiis. Videamuseliain esl a twbis, teslem resurreclionis ejus nobiscum esse. l-.i
quoniodo perfectum est qiiod promisit Doiniims, et siatuit duos, Joseph qui vocabatur liarsabas, quiet Ju-
quoiuodo iiiif letum : ul cuin fueril ex canonicis Li- stus, et Mallhiam. Et precatus dixil : Tu, Dotnine,
bris saiicta; Ecolcsix exprcssa inipletio promissionis ctrdium oinnium intetteclor, osleiide ex liis duobus quem
^^«iiDtai, paracletum Spiritum sanclum alterum non elegisti ad suscipiendum tocum hujus miimleiii el an-
,|ii.t'iaiiius, ne in seductonim laqueos incurramns. tiunlialionis, a qtia exccssit Judas ambularc in locuiu
CAPUT IV. — El recilavit ex Aclibus Aposiolo- tuvm. Et dederunt sortes suai *, et cccidit sors super
riim : Primum quidem serinonem feci de omiiibus, o Mallhiam, el siinul depulalus esi cum undecim Aposlo-
Thcopliile, quce coepit Jesus facere el docere, in die quo lis ditodecimus. Et cum legisset, dixit : Audivinuis
Aposlolos elegit per Spirilum sanclHin , el prcccepit qiiis ordiiialus ost in locuin
quod Jud;e Iradiloiis ,
yradicare Evangelium : quibus prabuit se viviim posl paulo aiile coinmemoravi, ne quisquam per fraiideni
pnssionem in mullis argumentis dierum, visus eis die$ irrepal in Aposiolorum numeruni, el nominc aposto-
^juadraginla, el docens de regno Dei, et quomodo con- lalus fallat ignaros.
rersalus esl cum illis. Et proecepil cis ne discedcrcnl ab CArUT V.—Nunc videamus quod promisimus, quo-
Jerosolymis , scd suslincrcnt poliicilaiioncm Patris ,
modo impleta sit Cliristi promissio de Spiritu saiiclo.
quam audistis, inquil, ex ore meo; quoniatn Joaimes El cum dixissct , legit in loco Tempore quo supple-
:
quidcm baptizavit aqua, vos aulein Spirilu sancto inci- tus est dics Pentecostes, fucruiil omnes siinut in uno. Et
pielis baptizari, quem el accepturi eslis iwn post multos ftictiis esl subito sonus de ccclo ,
quasi fericlitr flatus
islos dies, usque ad Penlecoslen. Illi ergo coiivenientes, vcheinens , et imptevil lolam illain doinum, in qua cranl
iiUerrogabant eum dicenles : Domiiie, si in hoc tempore sedentes. Et viso} sunt illis liiigum divisce quasi ignis
prcesenlabit regnum Israel? lUe aulem dixit : Nemo qui cl insedit super unumquemque eoritm. El implcti
putcst cognoscere tempus, quod Patcr posuit in sua po- sunt omnes Spiritu sanclo, et coeperunt loqui variis lin-
testate ; sed accipielis virtulcin Spirilus sancli siiperve- gttis ,
qnomodo Spirilits dabal eis pronuutiare. Jcroso-
tiientem in vos, et eiilis tnihi tesles apud Jerosolijmam, lymis autem fuerunt habilatores Judwi, homincs ex oinin
el in lota Judcea et Samaria, et usque in tolam terram. iiatione qua; est sub coelo. El cum facla essel vox , col-
Cum hccc dicerel, nubes suscepit eum, el sublatus est ab lecln esl lurba el confusa, quoniam audicbat uniisquis-
cis. I.l quomodo conleniplantes eranl cuin irelin cuelum, que suo serinone cl suis linguis loquentes cos. Slupe-
ecce duo viri adslubaiil tllis in vesle alba, qiti dixerunt bant auiem et atlinirabaiitur, ad iiivicem diccntcs : ^'ouue
ad cos : Yiri (Jaiilcci, quid statit respicientcs in cceluin? omncsqui loquunlur, natione sunt GaliUei? Et qnomodo
Isle Jcsus qui assumptus est in caelum a vobis, sic veniet agiiosciinus in iUis scrinonem in quo ttati sumiis ? Piir-
qucmndinodum vidislis euin euntein in ccvlum. Tiinc tlii , et Mcdi , ct Elamila! , el qui habilanl Mcsopola-
reversi sunl Jerosotyinain a monle qui vocalur Elaon, tniain , Judwam et Cappndociain * , Ponlum cl Asiam ,
(;iii est jiixla Jerosotymam, sabbali liabens iter. El cum Plirygiamque et Pamphijliam , Aigtjplum et partcs
iiilroissent, asccnderunt in superiora, ubi habilabnnl Libyoe qum est circa Ctjrenen, et qui advenerant liomaiii,
Pelrus et Joannes, Jacobus el Andreas, Philippus el Jiida-iqiie et Proselyti , Crcteuses cl Arabes , audicbant
Tliomas, Barlholomceus et Slaliliwus, Jacobus Atphati, loquenlcs ittos suis tinguis tnagnalia Dei {Act. iii ,
it Simon Zclotcs, el Judas Jacobi. El erant perscveran- 11). Et cum rocilarct, dixit : Audisti iiuiic j.im Spi-
les omnet unanimes in oralionibus, cum mulieribus, el rilum sancluin , quoiiiodo sil Diissus?Quod a nic
ilaria quce fiierat mater Jesu, et fralribus ejus- El in
iiebus itlii exsurrexit Petrus iu medio discentium ', el * Editi, inter nos. At Mss., super tios. Juxta Crxciim, cpli'e-
mih.
iixit
( fuit aulcm turba in uno, huminum quusi ceiilum ' Arldidinius, sims, ex Mss. In grxco osl, autdn.
' r.tlili (crcbanl, iriiu:niiim et t uppndocii.m Imcndaatiir
' F>liii , in medio fraintm. At Mss., discenUum.Grxcc cst, o\ Mss., qui islliic grxco et latino lcxlui vul^'al:c c;4ison-
^"iuilteitii. liuaU
Sanct. Algust. VIII. fVii-sepl.J
;
r.*23 I)K ACTIS Cl»I Fi:i,K.K. M sm.um, s. AuniisTiM 524

rxogisii pn)lt:<vi ; siipcrcsl iit ol lu facins quod pio- tcdi'iil qitidum u fide, iittendentct fpiiilibiii tednctoribu»,
iiii-iisli : (]>i(iniai)i inveiiiniiis qiiarido inisii Spiriliiin dnctriiiis dtPnioniuruin in liiipocriti menduciloiinorum ,
8:iiicltiiii qiiwii proiiiisil ; lespiias iilaiii scripturarii, ctinleriatam liabenles (ontcienliam tuam prohibentet
, ;
ipise sul) noiiiinc Spiiitus saiicli rnudarc voluil vcl nubere , abslinere a cibit quot Dent ereavil ad perci'
/cctori^ni v(>( aiidilorem. piendum cum grutiarum actione fidilibus , et Ut qiii co-
CAPIT Vi, — Fel. dixit : Ego non nogo id qiiod gnoverunt verilatem : quia oninis creatura Dei bona etl,
(iixi qiiia cuin probatiini inilii fiicrit qiiod Spiiilus et uiliil abjiciendum quod cum ijruiiarum actione per-
,
sanclus dociierit vcritalcm quain qu:cro , illam re- cipilur; sanclificatur enim per rerbum Dei et orutionem.
spuo. Iloceiiim Sanclitastua milii lcgit, ubi Spiritum Hcec prcecipiens fratribus , bonut erit minitter Jitu
sancuini Aposioli acceporunl , et in ipsis Aposloiis Cliristi (I Ti»j. iv , I-C). r.l ciini lcgcret, dixit(: Ego
iinuiii quo^ro ipii me duceal de inilio, dc iiicdio, ct dc boc dc vobis , et de talibiis qiii dicuiil aliqiiani crcj-
fiiie. luram Dei immundain esse, el qui dicunl oiniiem
Atc dixit : Si lcgcrls hocdixisse Domiimm, Milto concubiliim et qui (it cum uxore, foriitcalioiiem esse;
voLis Spiritum saiictum, qui doceat vos iniiium, ine- hoc est cnim qiiod ait, Prokibenlet nupiias ; per Spi-
iliiim ct (inciii; bcne me astriiigis ul ostend;iin quos rilum prophetia; designnturn et expressum esse dico.
docucrit Spiriliis sanclus. Tu autem omnem concubitum fornicalioneni
si negas
Fel. dixit : Qiiia sanctiias lua hoc dicit, quod csse, aut omnem cibum humanum licilum ct
si dicis
Aposioli ipsi accepcruiit Spiritum sanctum para- ad cdendum concessum hominibus mundum esse , ,
clctum ; itcruin dico , de Aposlolis ipsis qiiein vo- non es de illis quos prophelavil Apostolus. Si aatem
lueris, doc(.-al me quod me Maniclixus docuit, inveniris in iisqu.ê dixi, eccc hahes apostolum Pau-
:iiii ipsius doclrinain evacuct de duodecim qiiein vo- lum destruentem et evacuantem doclrinam Maiiicbnei
liieris. fuluri. Ilaque responde ad id quod inlerrogo : Omnis
AuG. dixil : Absil longe a fide Apbsiolonim ' , nt coiicubitus fornicalio est, an concabitus ciiin uxorc
doctrinam doccant sacrilegi Maniclixi. Sed qnoniam non esl peccatum ?
dicis uniim ipsorum debere evacaare doctrJii;iin Ma- CAPUT Vlli. — Fel. dixit : Iterum mihi recitetur
niclixi , modo autem sancti Apostoli non sunt in quod dixit Apostolus. Et recitatum esl : Spiritus au-
corpore ; ego minimus, non solum omniuin Aposlo- tem manifeste dicit , et caetera quae supra sunl. Fel.
lorum , sed omnium episcoporum (nam ,
ad nieriia dixit : Manichxus non a flde rcccssit, sicul dicit Paii-
Apostolorum quando aspiro?) quanlum inilii Domiiius lus , sicut cxteri recesserunt a fide quasi in seclam
dc ipso Spirilu suo largiri digiiatus cst , evacuo do- suam : Manichxus aulem a nuila secla recessit, ut di-
clrinam Manichx>i cum

, coeperint lcgi seqnenlia catur quia a fide recessit.
iilius epistolx ,
quam tu ipse Maiiiclixi e se iion
AuG. dixit : Quoniam te video nolle respondere ad
nrgas. quod intcrrogaris , ne inveniaris vel non tenere Spi-
Fel. dixil : Dixisti qiiia Apostoli de corpore re- rilum sanclum, quem jam probavimus missum essc
cesscrunt , scripuirj; eorum valent usqne iiunc : el Aposlolis , vel non esse in eorum numero qiios futu-
qtiia dixit Saiiciitas tua , et quia dedisli poteslalem ros Paulus designavit, ubi ei vos ipsos prophelavii
diccndi qtuc voluerimus sine ulla formidine , dixisti,
breviier respondeo : Ut secundum tuura iiitellectum
Evacuo legiiin Manicliaji : el ogo dico , Oinnis homo accipiam quod dixisli, Uecedenl a fide : quia non re-
tneudax, solus Deus verax {Ptal. cxv, 2 ; Rom. iii, 4); cedunla lide, nisi illi qui fucruiit in aliqua fidc; Ma-
Scriptur:fi Dci loqiuinlur. niciixus autem in nulla fide fiiit a qua recesserit, sed
CAPLT Vll.— Adg. dixit : Tu quidem et homo es, in qiia fuit in ea permansit : lioc le inlerrogo, ulrum
et sicul res ipsa modo indicalura est,mendax. Et Manichxus, vel polius doctrina dacmoniorum menda-
quoniam loculus es quae voluisli , non de Scripliira
ciloquorura qux fuit in Maniclixo, nullos Christianos
Dci ; opoiiei et me loqiii quod volo. Si enim veriias calholicos seduxerit , iit recedercnl a fide. Si eiiim
csi Manicha-i tui , nec a me destrui poterit : si fal-
iniilli a vubis , et per vos , ei per illam doclrinam se-
sitas esl quo destruatur ? Tamen
, quid inlerest a ducunlur, ul recedant a fide, et inlendant spiriiibus
qiiia de Aposlolorum scriptura
dixisti quod elsi illi , scducioribus qiialis in Maiii(.h;«o fuit ; el incipiant
,
non sint in cor, ore sunt liic scripturse eorum ante , :

dicere omnem concubilum esse fornicationera , unde
assumpti sunt Apostoli quam error Manichxi iiatus , Aposlolus dicit, Prohibentes nuptias ; et incipianl di-
in mundo fuerat; proplerea non inveniuntur scri- cere , carnes qiias comedunt bomines , non esse Dei
Aposlolorum evidcnier conlra Manich etiin dis-
ptiirac creaturam, sed dxmonum f;icturam, et esse immuii-
serenles. Venmitinên quod aposlolus Paulus in ditiam , nianifestum est de his prsedixisse Spiriiiim
Spirilu isto sancto paraclelo quem acceperat, futu- sanclum paraclelum qui erat in apostolo Paiilo ,
qiiod
rum pr.Tvidcrit de talibus, qualis Manichaeus fuit,
recessuri erant a fide, intendentcs spiriiibus sedueto-
qiiales eslis el vos , recito ut agnoscas. Et arccpia ribus, qiialis fuit in Manichxo. Jam ergo qnia ego
Epislola apostoli Pauli ad Timolheum legit : Spiriius
respondi, juslum est ut tu respondoas ad qiiod in-
ttutem manifesle dicit quia in novissimis lemimibus re-
terrogavi , utrum noii dicas omnem concubilum essc
fornicalioiiem : atil si ad hoc non vis rcspnndere , ad
id quod priino interrogavi rcspondc, ut probes Mani-
* vox, ^postolorum, abest a niaausoriptis.
,, ,
S5r> LIBER PRIMUS. 528

chacum esse apo«tolum Clirisli : aiit si et lioc noii si illa cst veritas quo i>ta pertinent. Itaqiie eligc tibi
vis , pernulte mc evacuarc doctrinain ipsius ,
qiioil utrum velis et paraius
mihi de his rcbiis rcsis
proniisi cum legeretur cpistola ejus, quam dicitis Fun- spondere, tanquam honio qui accepisti Spirilum qui
damenti. inlroducit inomncm vcritalem, ct dicisqiiia ad ipsam
CAPUT IX. — Fel. dixit : Ego respondeo ad id veritatcm perlinet scirc istainundana. Itaqiie ego libi
quoJ dicil Sanclitas lua, quia iii Paulo venit Spiritus possum ea dicore qux pcrtinciit ad doctrinam chri-
sanctus paraclctus. slianam tu autcm qui puias ad eam periinere qno-
:
Ave. dixit : Non in solo. modo sit factus mundus, et qux agantur in mundo,
Fel. dixit : Cgo de ipso ago : quia si in ipso ', et in ad omnia milii necesse cst respondeas. Sed plana
omncs. Et si iii ipso : Pauliis cnim iti allcra Epistola cum respondcris ,
probatnrus es. Scd anleqiiam in-
dicit : Ex parte scimus, et ex parte propltetamut : cum cipias diccre, si forle habes qiiod ille conflnxerit,
venerit autem quod perfectum est, abolebuntur ea qucc quein seciitus cs , doceam ego priiis quod promisi
exparte dicla sunt (1 Cor. xiii,9, iO). Nos audientcs uiide dicebal Apostolns , F.x parte scimu$ , el ex parte
Paulum lioc dicere , vcnit Manichxus cum prxdica- proplictamus.
tione siia , et suscepimus eum sccundum quod Chri- CAPUT XI. — Dicebat enim, sicut leclio ipsamox
sliis dixit, Milto vobis Spiritum sauclHm {Joan. xvi indicatura est, quia in isla viia homo cum est, non
7). Et Paulus venit et dixit quia et ipse venlnrus est, potest assequi omnia; sed ex parle assequilur in hac
el postea ncmo venit ; ideo suscepiinus Manichxum. vita : ipse autem Spiritus sanclus qui ex parie do- ,
F.l quia venil Manichanjs, et per suam prxdicationcm cet in hac vita, post hanc vitam introducet in omnem
l
docuit nos inilium , mcdium et fliiem : docuit nos de veriiatem. Quod nt apertissime doceatur, audi Apo-
fabrica mundi ,
quarc facta est, ct undc facta cst stolum. Et cum diceret, cx Apostolo Icgit : Sive au-
el qui fecerunt ; docuit nos quare dics ct quare nox ;
tem prophetia evacuabuntur, sive linguoe cessabunt, sive
docuit nos de cursu solis et lunai : quia lioc in Paulo scientia evacuubUur : ex parle enim scimus, el ex parte
non audivimus , nec in caeterorum Apostolorum scri- propltetamus ; cum autem vcnerit quod perfectnm est ,
pluris : hoc credimus, quia ipsc est Paraclelus. Ita- quod ex parte est evacuabitur. Cum essem parvulus , lo-
que illud ileruin dico, quod supcrius dixi : si audiero quebar ul parvulus, sapiebam quasi parvutus, cogitabam
in allera scriptura, ubi Paraclctiis loqiiilur, id est quasi parvulus : cum autem factus sum vir, evacuavi ea
Spirilus sanctus , de quo voluero intcrrogare , ct do- qua; parvuli crant. Yidemus enim nunc per spcculum in
ciieris me; crcdo et rcnuntio. csnigmatc, tune autem facie ad faciem (1 Cor. xiii, 8-12).
CAPLT X. — AuG. dixit : Dicis te idco non cre- Et ciim legcret, dixil : Jam dic mihi tu , si tcmpora
dcre Spirilum sanclum paraclctum in Paulo apostolo futura Manich;ei prxdicebat Apostolus, utrum tu vi-
fuisse, quia Paulus dicil, Ex parte enim scimus, et ex deas modo Deum fucie ad facicm.
purte prophetamut : et iiidc pulas Apostoliim perhaoc C.\PUi' XII. — Fel. dixit : Non lantum cgo pos-
verba prxdixisse vclutalium venlurum post se, qui sum contra tuain virtuicm ,
qiiia mira virtus est gra-
prxdicarel omnia qux ipsc iion potiiit, quia ex parte dus episcopalis ; deinde contra leges Impcratorum:
dicebat ; ct hunc tu credis esse Manichxum. Primo et siiperius petivi compcndive '
ut doceas mc qiiid
ergo, ex ipsa leclione Aposloli osiendo unde dicebat est veriias ; et si docueris me quid est veritas, paic-
lioc Apostolus. Deinde, quia dixisli quod Manichxus bit quod teneomendacium esse.
vos docitcrit initium, medium et fliiem, et quomodo Aic. dixit : Apparuit te probare non pottiisse apo-
vel quare factns sit mundus, de cursu solis et lunx ,
stolum Chrisii esse Maiiiclixum : quare autem non
el de uliis qux cnmmeniorasti ; non legitur in Evan- potueris, breviter expono. Dixisti inde te probare M.i-
gelio Dominum dixi^se, Millo vobis Paracielum qui nichxum esse apostolutn Christi ,
quia paracletum
vos doceat de cuisu solis et lunx. Chrislianos enim venturum promisit Cliri.^tus Spirilum sanclum : el
Tacere volebat, non maibematicos. Sufncit autcm ut quia iion invenires quandovcneril quem Cliristus pro-
liomincs de his rebus, quantiim in scliola didicerunt misit, hinc te credere ipsum esse Manichxum. At
iiovcrint propter hnni.inos usus. Clii istus autem vcn- vero ubi probavi per Scripltiras sanclas, ccclcsiasti-
luriim Paraclctum dixit, qui inducal in nmncm veri- cas, canonicas , (itiatido venerit apenissime Spirilus
lalcin : scd non ibi ait , Initiuin , mcdium ct liucin ;

sanctus, quem veniiiruin piomisit Dominus Chrislus,
non ail, Solis etlunx cursus. Aul si putas hanc do- convertisli te, ut diceres , dcbere libi oslendi quid
ctiinam ad illain veritalem perliiiere, quam per Spi- docucrit , et utrum Manich;ci doctrinam evacuaveril.
riluiii saiictum Clirislus promibit , inlcrrogo te quot Cum ergo rcspondissem Manichxum post AjKistdlos
sint slellx. Si accepisli Spiritum illum, de quo dicis, fuisse in carne; illorum autem docirinam , anleqnam
ad quein periinct doccre isla ,
qux ego dico ad disci- Manichxus natus essct, ab ipsis fiiisse prxdicalain :
plinam et doctriiiain chrislianain non pertincre ; opor- dixi tamen unum ipsorum Apostolorum P.iuluni por
tet nt renanties et respondeas milii. Debilorcm eiiiin Spirilum sanctum, qui in omnos Aposlolos vencrat
te fecisli, ut si quid de talibus iiilerrogavero, si noii prophelassc eliam dc ista vcslia doclrina, qiiia futura
responderis , iion iii te appareat S.iiritus ille, de quo erat, el eam appcliassc duciriiiam daMiiunioruin incn-
Jicluniesi, Inducelin omnemveritalem (Joan. xvi, 15); daciloquoruin ; ubi oslendi ea , qiix dixit Paulus fu-
• Mss., qt>ia el in ipso. Ltigd. et ven., contendive. M.

,
B27 rn': ACiis (.i;.M i i.i.ici: .m V.MCII.I.O, S. AIJCUSTINI m

li!i:t iii ipsa (IdCliina , ail vrsliaiii |irtili!ssi(niciii pfi h- apostoluin PauluHi dc xobis dixissc quia lam piciiani
luTO, i(l cst, |iroliil)ilioii('iii mi|ili:iiiiin ; (iiiia oiiincm vciitalciii acccpluri csselis : ul iiilclligamus, vel cre-
coiiciiliiluiii, cl cuin uxoro, fornicalioiicin csac dici- dainiis, Aposlotum liabuissc cx partc, cl le lohnn.
lis : el absliiichliam a cibis (|iios Dcus crcavil; (luia Ki.i,. dixil : Non vcrilalcm fiigio, «-cd vcrilalcra
iiovi vos (|iios»lani ciljos diccrc iinmuiidos, ciim ipsc qiKiTO. Qiiod tu dicis, quia noii tcnco, probclar iitilii
sc(|ualur cUiic:il, (hiiuis nealurd I)i:i bona esl (I Tini. pcr Scrijiliiras dcilicas ; lioc qua;ro jani.
IV, l-î)iCuin liic a lc cxigcrcin ul respondcrcs, di- Ai(;. dixil : Priiis prolilcre le non poluisse probarc
xisli MkiiiclKCUin vos doccre inirmm ,
uicdiimi el M:inicliU'um aposlolum Jcsu Clirisli : ct qiiaiitum po-
riiicm, cl ciirsiim sniis cl hin:c, cl c;clcra lalia, (iii:c tuero, cumomnia exstirpata liicriniconlrariadc cordc
(iim cgo oslciidcicm ad ciirisliaiiam doclrinam iion tiio pcr ministcrium mcuin, don;iiile Doinino, iiiscro
pcrliiioic rcspondisli aposlolum ipsum rauliim di-

;
libi qux scil '
&cieiilia vcrilalis, qu^ pcrduc.il ad
'
xissc, f|ni:i ex parle scii el cx parlc propliclal. Dixi Dciim , iiiitians a fide.
iios noii possc scire diviiia , cnm sunius iii liac vila ; Fkl. dixit : Quia hocdicis lu , ul legcm ineam ne-
'
cl liic vidcrc per spcculum cl in a'iiigmale, tunc au- gcm, et acci))i;im allcram, mcliorcm dunl;ixal, qnod
i icni lacic ad laciem : el (luaesivi a le, si lioc pulas qu;cro cgo ; non hoc rcspondco , ut legcm ineam ns-
Idixisseaposioliim Paulum, quod venlurus essei Ma- gcm antequam aitcram accipiam.
yiiicli:cus, (|ui doccrcl quod non polcral Paulus, per- AtG. dixit : Scd prius de vase funditur qiiod ad-
linere ad le, qui lc dicis acccpisse ipsum Spirilum, vcrsuin iiabct, et sic impletur qiiod boniiiii cst : aiil
vidcre niodo Dcum facie Quod quia

ad facicni. iion si adliuc dubitas fiindere, dcfcnde quo pleniis 65.
poles, niaiiifeslum est apostolum Paulum dc illa vila Osteiidam cnim tibi, quanluin mc Domiiius adjuvai
dixisse, dc «ua dicil el Joannes : Dilcctissimi, filii Dei quanta immundiiia el blisphcmiis plena sil doclriua
snmiis, et nondum apparnil quid eriinus : scimus autem ManicliaM , si perinillas ul leg:iliir illa cpislola, de
ilitia cum apparueril, similes ei eriinus ;
quoniam vide- ciijus inilio jam traclavimus, ct non poiuisli probare
bimiis cum siculi cst (I Joan. iii, 3). IIoc tii cum au- aposloluin Chrisli esse Manich:cum : sed ideo mora»
disses , dixisii le non v;ilcre conlra mcam virlutem :
innectis, ne csclera legantur, nbi aperle veslra sacri-
(juc virlus mea non esl , sed si aliqua cst, ab illo legia deprcliendunlur; aut si permitlis, legan'ur.
m hi dala esl ad redargucndos errores, qui virlus esl Fll. dixit : Pcrmilto; qiiia dixisli oninia iinn uiida
onmiuin fidelium suorum , et plcno cordc de se pra;- fundi, et sic bona iminilli : lioc eniin diclum esl S.iii-
sumenlium. Dixisti eliam quod le cpiscopalis terreal ciitatis tux. Ad quod et ego dico : Nullus aquam fnn-
«uclorilas : cum videas quaiila pace inler nos aga- dit, nisi aller impleverit.
niiis, quanla tranqiiillilate dispulemus ;

queinadnio- Alg. dixit : IIoc vides quam inconsideraie dixcris,
«hiin populus prx'sens nullam libi viinfacial, nulliim ut mitius loquar, et noii dicain insane. Ulique dc va.^-e
lcrrorem iiiculiat, sed Iranquillissimus audial, sicul tibi siiiiililudinem posui : in vas plenum nenio po-
decel Ciirislianos. Dixisti eiiam timcre le leges Im- tesl aliquid inittere, nisi fundalur illud quo plenum
pcrnlorum : hoc pro vera fide non tinierol, quemSpi- erat.
riius sanctus implerct : nam cl Pctrus apostolus in Fel. dixit : Unum dixisli, et ego dixi duo.
passione Domini limuit, et ter ncgavit ; ubi aulem AcG. di.xit : Si duo vasa dixisli, vis illum pnrem
eum paraclclus, qucm Christus promiserat, Spirilus luum fundimiis cl implemus illum («), ut possis tii fun-
sancius implcvit, pro fide Doniini crucifixus esl; et dere quod babes ?
illcqui primo habuil negalionem timoris, postea im- Fel. dixit : Ainbo uuim aqiiam hahemus.
plevit gloriosissimam passioncm confessionis. Tu AuG. dixit : Cum ergo anibo pleni .silis aqua vc-
ilaque cx hoc ipso quod limere le dixisli leges Impc- slra, quid implebimus, ul duceamus vos, iiisi aliquis
raloriiin ,
quamvis et de ca;teris rebiis, satis apparet, vestrum fuderit qiiod liabet? Aul si bonum esl, ct
nuod non inveneris Spiritum paraclelum verilalis :

ideo debcl teneri ul dcfcndalur et legatiir illa episto-
•uia el si non timeres, aliis rebus convinccrcris. la, videamus si vel cyetera possunl defendi, si iii ipso
Fkl. dixit : Et Apostoli timiierunt. inilio dcfecisli : aiit si dicis le in ilio non defecisse,
proba nobis quomodo Manieiiseus sit apostoius Chri-

Alg. dixit Timuerunt ut caverent, non ul fidcm
:
snain comprehensi edicere diibitarenl. Tu autem jam sli.
hinc timere debuisli , ut non hic te inveniremus : CAPUT XIV. — Fel. dixit : Chrislus dixit, Spiri-
j;un in medio es; quare times, nisi quia quod dicas tum saiiclum missurum se, qui iu omnem verilatem
aon habcs?Namet si Imperatores limuisses , ante inducal.
tacuissesj Nunc vero cum hesleriio die libelluni Cu- AuG. dixit : Si habes illiim, attende ad id qiiod le
ralori dcderis, et publice clamilaveris, cum codici- jamdudum inlerrogavi. Dixisli enim ad ipsius doclri-
bus luis le paratum esse incendi , si aliquid niali in nam pertinere, eliam isia mundana cognoscere die :
fiicril invenlum unde heri leges flagilabas milii quol sunl stclhc, si inlroduclus es in istain om-
ipsis ;
quasi forlis, hodie verilalcm fugis ul timidus. nem vcrilatcm.
CAPDT XIII. — Fel. dixil: Non verilalem fu-io.

qua;
» Er.
sril.
Lugo.
M.
c\.\ea.,infcro tibiquce dt.Lo\.,infero tibt
Ai'G. dixil : Dic ergo , si vides Dcum facie ad f;i-

(rt) niiim forlc Felicis parem vocal (êseonium , cii.ini
vcrla rctuliimissuira, in Adiconilioue Liice Aclis ira:G.\a

iem , sccuiidum pollicitationem luam ;
qnia diîsli
:
5^9 I.IBEK PKIMUS. 530

Fel. ilixil : El ogo ilico, (luia si Paracleliis per Fel. dixit : Qiioiiiodo islos das?
Apiisidlos lotiiliis est, el pt>r raiilum : el o;;t> |h'Ii) Ai'G. dfxit : Pr;eseiitos qiii nos aiitliiinl.
Sancliiatein luaiii, ul ilia niilii ostciulas i]u:e jair. ilivi. Fel. dixit : Isti inihi iion lavciit.
Atc. dixil : Coiifiterc le iion poluisse oslenilcre AuG. dixit : Eigo tu talcs quairis qui libi faveant,
qiiod ego inleiTOgavi, cl oslendain secuiuluui Soii- iion qiii veritali ?
pturas quod pcrtineat ad lidoin cliri^lianain. Fel. dixil:Qiii me audiant, et noii t;inium mo, scd
Fel. dixit : El ego, si inilii alluieris scripliiras Ma- cl ipsam .scripturam, ut probetur aii vcnmi dioil, aii
nicli;vi, qiiinque auclores qiios libi dixi, (piidquid ivx inoiilitur.
iiitorrogavcris, probo libi. Atc. dixit : Vides ergo qnia aiiiliiint. Legamiis
Auc. dixit : De ipsis quimpic auclorilius csl isla oielcra : quia lu isiam opisiolain Maniohoi csse coii-
epislola, ciijus apcniinuH prinoipiiim, el invcniiniis fossiis es.
ibi scripluin, Mmticluvns npostoliis Jesti Cliriiti : el Fi.L. dixit : Non iiogo.
video qiiia ipsum principiuni nou inilii espoiiis, qiiia AiiG. dixit : Ergo lcgalur.
non probas quomodo .Maniclueus sit aposlolns Jesu CAPUTXVL — Fel. dixit: Arbilios iion h bto.
Ciirisli. Et adjecil ; Leualur oaput iliius. Et cuni logeietur,
Fel. dixit : Si in isla ' non probo, in sccuiulo el ventum esscl ad locuiii ubi scriptuin h;i!icl cadciii
prubo. epislola, l*ax Dei invisibilis el veritalis notilia sit ciim
Auc. disit : In quo secundo? fratribus stiis et charissimis, qui mandatis coileslibus
Fel. dixit ; In Thesauro. credttnt pariler atque deserviunt : sed el dexlera luminis
Auc. dixil ; Tliesanrum istnm, quem ideo lali uo- tucalur et eripial vos ab oiiini inrursione maliqna, et a
niine appclLuis, ut miseros seducatis, qiiis scripsit ? laqiieo niundi ; pietas vero Spiritus suncti intinia veslri
MauiclKCUS ? Nolo mihi ab illo probcs ; quia ille .Ma- pecloris adaperiat , nl ipsis oculis vidcatis veslrtis
niclueus meniiiar, dicendo se esse quod non esl *.

animas; Fclix dixil : Da scripturam qu3e isla redar-
Fel. dixit ; Tu prcba niilii pcr allorum. gnal.
Arc. dixil : Quid vis tibi probein? AuG. dixit : Adliui: niliil mali nudivimiis, nisi (|iiod
FtL. dixit : Quia mentitur ManiclKtus. ausus csl Maniclicns aposloluin Christi se iiominaro.
AuG. dixit : Quia tu noii poles probare veruin di- Nam ca qiix dixit, adhuc ad lectorinm fallacix pcrli-
cere Manichxum, oporicl ut ego probem inentiium iicnt, et ad ovinam pctlein, quibiis cis prius dicit
csse .Manioli.Tum 7 vcrba bona, iit possit introduccre mala. Scd quid ve-
Fel. dixit : Quare non potui probare ? Numquid lit pcr li;oc verba introducere, videamiis. Si oniin ali-
prolata; siint scriplunc quas ego petivi, cl non pro- quid mali inlroduxcrit, ct ista vcrba inala crunl ot
bavi? seductoria : si aiitcm aliquid boni in poslcrioribus et
Aic. diiit ; Sed scripturas Manicli;ei pctis, quibus vcri dixcril, necessitatc comprohcndcmiis '. I*crmiite
fi.lcm noii habemui : aliiinde proba. Ego auiem de crgo loganlur scquentia.
ipsa scriplura .Maniclii-i tibi probomenliliim csse Ma- Fel. dixil : Si crgo asseris quia iii prinio boiia po-
iiiclia'uin, ct blasphcnia^sc Manicha'um. nunlur, et postea mala immiltiinlur ,
quomodo o^'i>
Fel. dixil : AITf rantur libri. tibi possum crcdcre. cuin mihi primo bona di.xc-
AcG. dixit : Pra.'seiis osl epislola Manicha-i, quam rls ?
d.citis Fiindamenti. Inilium in .Tiiriioio nullum est, AuG. dixil ; Ego adliuc isia ncc boiia dixi, i cc
nisi fundamentunj : si enin oslendero in ipso fiinda- mala. Nihil m;ili adliuc audivinuis, dixi : iioii dixi,
niciito ruinam focis-e, ca^lcrain ejus consiruciionem Jani alifjuid boni audivinius. Malum cnim illud soluin
uii]uid qu;crimus? dixi, quod ausus esi diocre se aposlolum Clirisii.
CAPLT XV. — Fel. dixil : lloc dicis , iii ipsa Yerba vcro (\»x dixil in coiiscipienlibus, tiiiit: ci unl
ostondeiis ruinain csse * : et cgo dico, da arbilios mala, si mali aliqiiid inlroduxcrinl ; lunociunl bona,
qtiniiiOs et tii habcs, cl libi probo qiiia non men- si boni aliquid iiilroduxeiiiil. Perniiltc ergoutscciuen-
lilur. lia legantur : niiarctimes?
Ai G dixil : Absit a noliis ct a gcncrc hiiinauo ul Fel. dixil : Non tiinco.
qu.iiilos hic vides, lanlos videas .Maniclwus. Aic. dixil ; Pcrinitte crgo ul Iog;intur.
Fel. dixit : Da, dixi, quie a le petivi. Fel. dixil : Lcgaiitiir.
Ai'G. dixit : Quos vis crgo ut dcm tibi? CAPUT XVII. — Et ciim lcgoiclur, ct voiilum cs-
Fel. dixil : Quos lu voliicris. scl ad locuin ubi scripliim Iiabcl, Ita mlcm (uiitlntn
AiG. dixit ; Fgo islos do ; si liabes incliorcs , sitnt cjusdem splcndidissima regna snpra lucidiun ci
pctc. ut a nullu lo/./Mni» aut niovcri iint coit'

bealam lerram,
cuti possiiit ; Aiignslinus dixil : Tciiain islain qiiam
> I.OV., si iti iilo. Cxteri libri, si iii uta : suliaudi, epiiUola
nnidaiiicnti. dicil. unde habcbal? Focil eam, aii goiiuil oani, aii
' i-r. l.uj,'il. ol ven. sic
exhihoni hiinc locuni: Aug. di.rit
aitpialis clcoiiitcrna illi eral? Isl:im dico lcrram luci-
Tlicsiiitriim isium imemidcotaliiwniine appeiuiti.î, ui mvic-
rm si^ducalis, quis scripsil ? Fel. diiit : Mimicha'ns. Ait.. dam ol bcatam qiiam dicit.
uiril : .\olu milii iib illo probcs, qitia MiwicUa-us mcutitiir
duendo se esse qiiod non cM. M
• >ic .Mss. Ai cdlli, ostendc in tjwa rtiinam essc. '
tn Mss , rcprclwdimttr.
531 DE ACTIS CUM KtLICE M \Mtn/EO, S. ALGUSTINi 552
Fei,. dixil : Quoniodo scripluin csl, /n prinnpio (e- CAI'UT XVIII. — Fel. dixil : Rcspondeo. El ad-
cit Dcu$ calum et terram, el lerra erat invisibilis et coin- jccit : Dixisii crgodc lcrra illa in qiia Deus iiabil:il,
(piinabilii et incomposila? Eô ila iiilclligo : In priiici- an facla est ab illo , aii frcneravit illain, an cox-ler-
pio fccil Deus coeliim el lcrram, el lerra crat : quasi na iili est. Et ego dico ,
quia qtioniodo Deus xternus
tlu;n lerrx milii videiilur csse, secundum quod Mani- csl, ct faciura apud iiliini nulla est, lotum xlcrnuiii
clixus dicil duo rcgna. est.
AuG. dixil : Quia Scripluram commemorasli no- Auc. dixit : Non iliam crgo gcnuit, ncqoe fccil ?
slrani, quam solelis blaspheinare, ad me perlinel Fel. dixil : Non, sed cst illi coaeleriia.
cxponerc illam, el oslendere libi, sine blaspliemia Auc. dixit : Si autem genuisset illain, non illi essct
csse illud scriplum , cl cum vcrilale el non se- coaeterna.
cunduin Manichacum ; ul deinde lu vel in secundis mi- Fel. dixit : Quod nascitur, finem habet : quod in-
]ii respondeas quod inlerrogavi. natum, non habct (inem.

Fel. dixit : Respondco. AuG. dixit:Quibus crgo erat ille paler.autcu-
Auc. dixil : Quod scriplum est, In principio fecit jus erat pater ,
quem modo patrem noniinavil ? Si
Deus coelitm el lerram; breviler complexa esl Scriplu- eiiim nihil gcnuerat, paler csse non polerat.
ra quid fccerit Deus. Deinde quia nondum apparcbat Fel. dixit : Sed sunt alia qu:e generavit.
Ikcc lerra quam feccral, anlequani eam distingucret AuG. dixit : Ilia crgo qux generavit , non Euiit illi
cl ornaret,,qualem terram feceral Deus, secuia Scri- coxterna , an et ipsa coxterna suni ?
ptiira exposiiit, qiiaiis lerra crat de qua dixeral, hi Fel. dixit : Coxterna sunt illi quidquid Dcus ge-
principio fecit Deus coelum el lerram : (anquam cum au • ncravit.
dissemus, Jn principio fecil Deus coelum et lerram, AuG. dixit : Ergo crrasti ,
quod superius dixisli,
quicrcrenius, qualcm tcrram, subjecil et ait, Terra au- Omne quod nascitur ,
(inem habet.
tem, id est, illa quain fecerat Deus, invisibilis eral et Fel. dixil : Inlerim quia secundum g^neralioncm
incomposita (Gen. i, 1, 2). Non ergo duas terras dixit, carnis loculus sum , crravi.
sed qiialis illa fucril exposuit. Tu itaque responde AuG. dixit: Modestissime confessus errurem, me-
nuiic mihi quod breviter interrogavi : Terra ista lu- rearis intelligere verilatem.
cida ct bcala quam dicit Manichaeus, supra quam fun- Fel. dixit : Faciat Deus.
data erant regna Dei, ab ipso Deo facta erai, an ge- AuG. dixit : Altendeergo jam, ut incipias cogno-
niia de ilio erat, an coaelerna illi erat? Unum de iri- scere errorem scriplurce hujus. Si quae genuit Deus ,
bus , nisi molestum est , sine tergiversaiione re- coaeterna non sunt illi, melior est terra ilia quam non
sponde. gcneravit Deus, ubi habitant omnia qux generavii
Fel. dixit : Ipsa se scriptura inlerprelalur. Deus, quam terram dicis ab eo non generalam.
AuG. dixit : Si ergo nosti esse hic aliquem locum, Fel. dixit : Coxquantur sibi omnia, et quae gene-
ubi hoc dicai scriptura, quia illam terram vel genuit ravit, et quae non generavii, id est, lerra iila iibi coiiv-
Deus, vel fecit, vel coaeterna illi erat, aperi ad locum morabaiur,
quem nosli, et lege niihi. AuG. dixit : Qiiid, ipse qui generavit , sequalis esi
Fel. dixil : Non est in isla scriptura, sed in al- illis omnibus, aut major est iilis ?
tera. Fel. dixit : El qui generavit, et quos gencravil, et

AuG. dixil : Credo ergo, quia si qua est illa scri- ubi positi sunt *, omnia apqualia sunt.
ptura, meminisii quid ibi dixerit. Ilaque lu mihi re- AuG. dixil : Unius crgo substanliae sunl?
sponde qui nosti illam scripturam : et si dixero quia Fel. dixit : Unius.
,
non sic habet, convinces me. Si aulem sic cognovero, AuG. dixit : Hoc quod esl Deus pater, Iioc suni rilii
secundum hocdisputo quod tu ipsc respondcris'. Dic ipsius, hoc et terra illa ?
ergo an fecerit lcrram islam Deus , an genuerit, an Fel. dixit : Hoc unura suiit omnes.
coailerna illi fuerit : qui legisti in nescio quo libro, AuG. dixit : Hiijus ergo terrae non est patcr , scd
ubi esse hoc scriptum dicis. inliabitator ?
Fel. dixit : Quia modo Sanciiias tua inlerpretala Fel. dixit : Etiam.
cstScripluram luam, quomodo voluisli et acceplavi, et AuG. dixit : Sic nec genuit illam , nec fccit illain,
lu sic mihi accepla quidquid dixero. qiiomodo ad eum pertineat nisi sola vicinitale noii
AuG. dixit : Inlerim quod interrogavi , si nihil video ,
quomodo si habeat aliquis vicinuin ironuni :
me conlra moverit acccplo : si autem aiiquid mo- et duae jam erunt res anibae ingenitac , tcira et
vcrit.molum meum indico tibi, ut ad ipsum re- pater.

spondeas. Fel. dixit : Imo tres sunt ,
pater ingenilus , lerra
Fel. dixit : Ego non respondi ad tua dicta. ingcniia, et aer ingenitus.
AuG. dixit : Quia prius cstutmihi ad id quod in- AuG. dixit: Hoc totum una substantia cst?
lerrogavi respondeas, lamen feci eliain ut tibi prior Fel. dixit Una. :
re-pondeam : forle non te movit , ideo non respon- AuG. dixit:Etitafundata, ut a nullo unqiiam mO'
disti, forte et me non movebit, cum respondcris. Re- veri aut concuii possit ?
sponde ergo ad quod interrogavi. « Apud Er. l.ugd. \en. Lov., posUa sunl. M.
:
5.-5 LIBtU rillMlS. 554

Fel. (lixil : Molio cl concussio liabcl ilislaniiam. inlcmiganli rcspondcro noluisli. Scd qiiia mc iirtci-
Atc. tlixil Ilabeat : : sed lamcn lalia fuerunl , ul a rogasli, aiidi quod inlerrogasti. Nos (piidom diciinus
unquamnioveriaulconculi possent?
iiullo liboralorem Cbrislum venisse , et a pcccaiis nosli is
Fel. dixit : Est dislanlia inlcr movcri et con- dioiinus nos libcrari ,
quia nos non suinusdc .«iubstan-
culi. lia Dei goniti , scd pcr ejus Vcrbuin faoti a Dco. Miil-
Aur.. dixit : Non inde le interrogo. liim autcm intcrcst inter nalum de substanlia Vci , ot
Fel. dixil : Sed inde me vis tcnere. faoliim a Dco qiiod non est de substanlia Dci. Qnid-
AiG. dixil : Quomodo vis, accipe Moveri : non po- quid orgo fecit Dcus, potest cssc muliibile; ipsc au-
lerat moveri ? leiii Deus non cst mutabilis : quia non possunt xqiiari
Fel. dixit : Non dico quia uon poterat inoveri, scd opcra artilici ct conditori. Tu aulem qui paulo aiiUi
nioiio distantia est. ad inlcrrogationem meani dixisli ,
quia et Pater qni
Alc. dixil Sed : ita dixi, Nec movi-ri , nec con(uli. generavil ibi lucis filios, et aer, et ipsa terra, et ipsi filii
Non dixi, Moveri quidem poiesl, scd concuti uoii po- una substanlia sunl, el a'qualia tunt omnia ; oporlcl ut
tcst ; aut , Conculi quidoui potest, moveri non polesl dioas milii, buic subslantia: utique incorruptibili quo-
sed ambas rcs dixi , non posse ncc nioveri , nec con- niodo polcral nocere gens lenobrarum. Si cnim po-
cuti. tcral nucere ci , non eiat natura incorru|ilibilis :
Fel. dixil : De ambabus rcbus distanlia esl inler si aiilem non poierat , nulla causa erat quarc prac-
nM)veri cl concuti. liuin agilarct , cl iliud nunicn quod dicit , buc mit-
CAPUT XIX.— AuG. dixit Legamus : ergo sequenlia, tcret.
videamus si Deusisle quifundala liabebatregna super Fel. di.\it : Dilationcm pclo , nt possiin rcspon-
lucidam cl beatam tcrram, qu;c a nullounciuam moveri dero
etconculi possunl, ncniinem liniuit, sicul oporlcbalul Arc. dixil Quando ? Cras intcrmissus sufficit
: ?
nomineni limcrel, cujus regnasicfundataeranl, ul a CAFUT XX. —

Fel. dixit Inlcrmilte mibi : trcs
roilloaul moveriautconcuti possent. Ellegit sequen- dies^ id csi, bodie, et cias, ct perendic, aul usque ad
tia : Juxta umm vero parlem uc latus Ulusiik illius ac dieni qui csl postdominicum, id cst, pridic idus dc-
tuncta: icrrx. El cinn legeret inierrogavil:Quod lalusV cembris.
doxt<um,an sinisirum? AtG. dixit : Vidco te dilaiionem ad rcsponden-
Fel. dixit Hanc libi ego non possum inlerprelaii
: dum pctiisso ; bumanum est ut conccdatur tibi : scd
scripluram et exponcre quod ibi non est ipsa sibi
, : si respondcre non polucrisad prxsiituiuin dicm.quid
iiitcrpres est ; ego non possum dicere, ne foric incur- ficl ?
ram in peccalum. Fel. dixit ; Ero victiis.
Aic. dixil: Legalur lioc crgo quo<i scquitur. Et AuG. dixit : Quid, si fugcris?
cum Iegerei,etveniumessetad locuin ubi Iiabel, Lucis Fel. dixii : Ueus cio civitatis 'jijus, el ubique,
vero beatitsimce Pater, scient labem magnam ac vastila- ct legis ine.T.
tem quce ex tenebris surgerct, adversus sua sancta im- Auc. dixit : Iino lioc dic : Si fiigcro , sic liabcar
pendere scecula, nisi quod exiinium ac prcEclarum et larquam si an9'bemavero Manicbxum.

tirlute potens numen opponat ,
quo superel simul ac de- Fel. dixit : IIoc dicere non possum.
slruat ttirpem tenebrarum ,
qua exstincla perpctua quics Auc dixit : Ergo apcrle nobis dic quia fugerc co-
lucis incolis pararelur; Auguslinus dixit Nunc jam quia : giias, et nemo le tenct.
coepcrunl aperlae blaspbemiae, si defendendas putas, Fel. dixit : Non fugio.
dicquidisla gens lenebrarum ,

quamvidelur Deus li- Atc. dixit : Ut video , non vis quasi viclus abs-
muisse, ne magna 1 bcs et va tiias cx tcnebris in reccdcrc : sed saltem hoc dic , Si fugero, victus suin.
gna ejus irruerent, nocere polerat Dco ; maxime cu- Fel. dixit : Dixi.
jus rcgna superius dixit ita fundala, ul a nullo un- Auc. dixil : Et uiido apparcbil te rngissc proplcr
quam moveri aut concuti possenl. Quid ergo illi fa- Gcsia?
clura cral gcns isla ? Potcrat ei nocere, an non po- Fel. dixit Jubc ut : quem clegero, cum ipso sim.
lerat? Rcsponde unum e duobus. Auc. dixit : Elige libi aliquem de prxscntibus istis
Fel. Ego respondco Si nib I conlra Deuni

dixil : : fralribus, qiii ad rancellum stant.
est secundum qiiod dixit scriplura ManiclKCi, quia
, FcL. dixil : Sim ciiin illo qui csl iii medio.
cst aUeruin regnum pro qiia causa Chrislus niisûs ; Auo. dixit : Sicut tibi elegisti , usquc ad dicni eiini
est, iit nos liberaretde laquoo mortisbujus?cujus csi illo eris.
iste laqiicus et mors? Si advcrsarius nultus conira Fkl. dixit : Etiam , et ego hoc consonlio.
Dcum csi , ulquid baptizali sumus? Ulquid Euclia- Uo.NiFACius dixil ' : Prseslabil Cbrisius, ut î nnM
ristia , utquid Cbrislianitas , si contra Deum niliil illo veniam, chrisiianus esL
est?
Aic. dixit : Quia vidco le nolle rcspondere ad id
'
F.r Uj^d. veii. 1.0V. hiec el superiora sic legunt : ait..
1
quod le inlerrogo, et te inleriogare ut tibi respoii- dixit : I Itqe tibi altquem de istis prwsenlibus frulribiis qut
deam ; el boc iion rccuso : dnm lamcn memincris nd cuncellinn stant. I el. dixil : htiam et eqo cnnsetilio : sed
cinn illo qiii cst in mcdio. Aio. dixil : f-icnt libi elegisli, iis»
tûia libi intcrroganti cgo rcspundco,tu autcm milii dmi
cuin dlo ciis. Bomfauos dixil, elc.
quc ad M.
I
,:: ,
w:; DK ACiis CLM KKLici: .MAM(:ii/i;o. s AU.usii.M r,ztt
Aii}{iibliiiiis C|)i!>co|)iis h)':clcsi:(: c.illiolic;c lli)>|)0- Fulix clirislianiis, cullor lc(;is Maiiicli;i:i , lni) i»
iicrcgiciisis, liis iii ccclfcsia coram populo Ccslis siib- ccdcsia corairi popiiio Geslis subscripbi.
ecripsi.
LinEll SECVNDUS.
ACTA SECUNDil': DIEI.
<8io®»;6»
CAPUT PUIMUM. — Cum vcrilum cssel ad diem Tollc aulem codices tiios , el dic qu.d inde vcii»
prxslilutuni, id est, ad pridic iduuin dcceml)rium, res tibi profcrri ,
qnod modo inspicias et rcspondcas.
MC .igi ctEi)it in ccciesia Pacis. Auccstinus cpiscopus Fel. dixit : Omncs scripliiias qu;c niihi sublaiaj
Erclcsi.c ( alliolic3c Ilipponercgiensium rcgionum dixil sunt. Ista ciiim cpislobi Fundamenti esl, quod el
rridem ciini sermoiicm haberemus, dilalionem le pe- Sanclitas lua bcne scil, qu(jd et cgo dixi ,
qiiia ipsa
tiisse nicininisli , cum ad ea quae inlcrrogavcram in coiitinel inilium, mfidium et finem. Ipsa lcgalur, ct
prxseiili rc^pondere non posses. Si ergo lam lalo qiiidqnid malum objicitur Icgi ineae ,
probclur : cl
lcmpmis spaiio ,
posl diem scilicet quintum aliqiiid nego illam , si probata fiicrint illa crimina qux obji-
excogitasti, rcspondc. IIoc enim tunc interrogaveram ciunlnr legi me.c.
Si Doo iiocere niliil polerai , {|uare bcllum gcssit AuG. dixit : Qiioniam faleris lianc esse epislolam ,
ciim gcnte qiiam dicilis tcncbrarum , iii quo bello ubi doclrina} vestrae iniliuni , iiicdium et (inis conli-
iialuru; d;cnionum misceret substanliam suam ,
qu3e nctur , hoc inilium qiiam sil sa rilegiim , ubi Deuni
lioc esl quod ipse , sicul jam iiUcrrogalus dixisli ? Si dicilis pugnassc contra geniein tenebrarum , el ini-
aulcm noccrc ci poleral ,non incorriiptibilem Deum scuisse naturse dacmonum poiiuendam et ligandain
coiilis, qualem veritas cl aposiolica doclrina te- parlem suam , quae hoc csl qiiod ipse; lam sacrile-
stauir. giim esl, ul ferri vix ab audientibus possit: hoc ob-
Felix dixil : Ex quo a Sanclitale lua recessi , ul ad jicitur primo scctae veslrae , sive iniliuin hoc voces ,
dicin oonsliliilnm reversus essem, ut responderem sive mcdium, sive finem, non valde id curo ; hoc ta-
ln;c inlcrrogationi ,
qu.-ecuinque vclies iiiterrogare men de bac episiola ,
quam faleris esse M;in;cliaji
vciilnm esl ad diem : etqnia nutlam scripturam intcr lecluin csse non ncgas ; lioc vobis objiciiur, lioc de-
manus babni ,
quia imn milii snnt rcddilae unde nie fende , si poles , ul ad alia vcniamus. Unde iiei uni
iiistrucre possem ; nullus enini ad ccrlamcn exit, nisi inleiTogo : si Deum incorruptibilem colFlis, qiiid ei
prins mHiiilus' fuerit, el nullus litigalor potest sine nocere polerat, nescio quse gens adversa quam fin-
siiis chartis liligare ; simililer et ego sine mea scri- gilis? Si niliil ei nocere poterat, nulla causa fnil
piura rcspondere non possum. qiiare partem suam naturae daemonum commiscerct.
AuG. dixit : Istam tergiversationem tanlo dierum Si aulem nocere el poterat, non Deum incorruplitii-
si^.ilio cxcogitasti ,
qii3C le in causa perdita et errore lem colilis.
âcrilogQ quid respondcas non habentem adjuvare ni- CAPUT II. — Fel. dlxit : Manichîcus dicil diias
liil poieiii. Notum est enini onmibus qui aderant, esse naluras, ct modo inde culpatur, quia dixii dnas
q-.ios cliam nunc adcsse video, tc dierum tanluni dila- esse, bonam el malam. Christus in Evangelio diias di -
lioiicm peliisse: debuisse aulcm petcre eliam codices, cil cssc arbores : Arbor bona mmqmm facit frnclum
quando diialionem peliisti , si his le putabas inslrui arbor mala nunquam fructum bonuin
muluin , el facil
posse ad respondendum ; quod non fecisli. Novi te

{Maltli. VII 17). Ecce duas naluras. Dcinde in Evan-
,
peliisse cndices, non qnidem ad inslructionem inspi-

gelio scriplum est : yumquid bonum seinen seminasii
liendos , verum boc longe antequam petcrcs dilalio-
in agro? Undeapparuerunt zizania? IIoc inimicus fecil
nem cum vero dilalionem peliisli, codicum tibi red- non extmnous
27 28). Isle inimicus cst
:
(Id. xiii , ,
si
(Icndorum et inspiciendorum, ut esse posscs instru- probeturmihi ad Dcum pcriinel iniinicus

a Deo ,
: si
ctior, nullam fecisli menlionem. qualesemen seminavii? Iiem in Evangelio scii-

iste,
Fel. dixil Modo peto codices, reddanlnr mihi, el
:
ptum est, Cliristo dicente, quia iii novissimis lcni|0-
vciiio ad certamen post biduum et si victus fuero, el mittct
ribus ihronum iii medio sa^culo ponel
;
,
quod deliberaveris, subeo. Angclos snos in oricnteni el occidenlem , sepleiilrio-

Auc. dixil Iludem te in ista scelerata secta non omncs genles anle
:
nem cl meridicm , et congreg.ibil
osse puto, quod el fateris. Non le autem habere quod sicut pastor separat agnos ab
se, et separabil illos ,
icspondeas,et>i lu non falearis,omnisliomojanividel. hx'dis. Et ut compendive dicam , agi:is dicel : Iie in
Scd quia codices tuos rcpelis , qui sub sigillo pnblico regnum quod vobis puratum est ab origine mundi. Ila;-
cuslodiuntur,qmbus inspeclis dicis le inslriiclimi ve- me
dis dicel ,
qui iu sinislra partc siinl : Recedile a ,
nireposse post biduum ; illud qnod jam conslat, ob- qui operati Cftis iniquitatein : nomen ciiim meum lia-
jcclis quaestionibus le respondere non poluisse

rccolc.
bnislis, sed opera non fccislis ; ile in ignem (Btcrnum ,
aui paratus est diabolo et anoelis ejus {Id. xxv, 31-41).

\ iui. C\, MS5., niilitatus.
o.x L\MA\ SKCU.NDUS. o.tS
Qui suMl qui nonieii Ciiiisli li bfni, ol niriiinlur iti fiiorat ali:im natur.iin quam iion (ecil Deus , inducere
ignciu nclcrnuin cum diabolo el angelis ejus ;
el ad conlia Deum, iioii solida vorilate , scd inaiii phaiila-
(juain parlein perlinenl isli .

quihns Clirislus iion sniato : laincii ad confitendiim voruiii de liboro ar-
poriniscolur, el noinon ejus porlanl? IIoc cnini Ma- Litrit), pliis in co v;»luit iiatiiia liiimaiia in qii:i eiiin
niclKCus ilicil , (luia quos Clirislus ilainnal , ipjîiis Dous eflocit,qiiain fabula sacrihga (luaiii sibi ipsc
iion suiit. Nain Paulus aposlolus ilicit : Prudenlia coiifinxit.
rarnis inimica cst Deo; lcgi enim Dci non e&l snhjecta, CAPUT IV. Audi crgo do lihor:) ailiitrio, piiino
nec enim polcsl (Rom. viii , 7). lioo Manitlirus ilioil, ipsiini Dominiim, uhi diias arhoivs coiniiKMnoial, qiia-
qiiia qu;e iniinioa osl Doo , ad Douin iion porlinol : !>i ruin mentioiiom ipsofocisti :aiidi diceiitoiii, .1/// fuciie
auleiii ad Doiini portinol , ipso sibi iniiniouin recit : arborem bonam ct fructum cjus bonum, aut facilc nrbo-
lioc BlanicliXMis non dicil. Iteruin Pauliis dicil : Deus rem malam et fructuin ejiis inalum{Mailh. \i\, 53). Ciiin
Keculi hujns exccccavil mcnlcs inlidelinm , ad non con- crgo dioit, Aulhoc facile, aut illiid fucite ; polosta-
lcniplunilan clarilatem Evinigrlii Cliristi, qni cst imago lein indioat, iioii naturam. Neiiu) onim ni-i Dciis h-
Dci (II Cor. IV, i). Ipso Paulus ileruni dioil : Daius ccre arhoiem potosl : sod liabet uiiusijuisipic in vo-
est niihi sliuiulus carnis ' , angeliis satanie, qui me co- hinlatc, aut cligere qua; hona sunt, el essc arhor ho-
lapliiiet die ac nocle : propier quod tcr Domiiium rogiivi na ;
aiil eligcre qii;c mala sunt, ci e^sc arbor mala ;
vl disccderet a me ; el dixit milii : Siifficit libi grnlui iion qiiia niala ipsa qii;e eliguiitiir, aiiiiiiam h.iheant
uica ; u(im virlus in infirmilale probatur (
Id. xii ,
iii sc ipsis siihstantiani ; sod (luia Doiis, oniiiia qu:i;
7 9). Eccc quid Aposlolns dixit , ccce quid Evange- condidit, gradibus suis coiididil, gciioril)us([uc distin-
lista : cuin Manichxiis hoc asscral, qiiia est exlia- xit, coelcslia atque leiTcna, imniortalia atqueniorla-
neus a Dco, qui contra Dciim bcllavil : sive quia lia, et omnia boiia in suo genere condidit : aniniam
Cliristus crucifixus est, sive quia Aposioli oiiines pro- hahentem lihoriim arbilriinn, siih sc ipso el supra
plor Dci niaiidaluni ; islc qui eos cnicirixil, oui inan- ca-tcra coIK-cavil ; iit si scrvircl supcriori, doinina-
daluni Doi non placot, lioc inihi dicat Sanclilas tua ,
rotur inferiori ; si autem oflenderet supcriorem, po;-
si ad Douin pertinet. iiain ex infcriorc scnliret. Iloc ergo Doininus diccns,
CAPUT III. — Arc. dixit : Scripluras Sanclas ,
Am/ /af//(; illuil, aii/ /(ui/e illud; ostondil essc in po-
qiias non inlelligendo longe averilale aberr.uis, c «ni- lcstate qiiid faccrcnt, ipsc securus cl ccrtiis in sc
inoinorare viduisli , volut cx eis palrociniMin adlii- tanquam Deiis ; el quia si boiiiiin eligerciit, pr;o-
bens vaniloquiis veslris. Inter omnia tainen , qiuc mium ejus accipe/cnl, si nialuin cligcrenl, poeiKini
pnrlim sicul vere Kcripta sunt, parliin aliior qiiam cjus scnlirent : scmpcr auleni illojuslus esl aul rc-
scripla sunt comnieinorasli , iiusquam oslondorc po- iiiuiior:itor, aul damnaior.
tiiisii qiiia Deus regnis suis lioslilcm natuiain iiiinii- CAPUT V. — Audi eigo jain riuoniadmodum
iieiitom rcpcUerc voleiis , ut habcal quiolem ,
parlcm Maiiich;eus ipse tam pcrversus, l:iiii &u|)crbus , ut
siiam, quc-e hoc est quod ipse, nalura; conliaiiae due- aliaiii iiitroducens n:>turam, sc :c(piale:ii Doo faccrel,
monum miscens , colligari ab cis el conlaminari fo- Deuin ad se ipsuin doponcrct, coiifossus sil lanieii
cort. Iloc anlem est quod vobis objicilur, undc quid cssc lihcrum arhiti iuin : in Tiiesauro vcslro, cui la!e
rcspondeas non inveiiiciulo,commcmoraslidivinriruiii iiomoii ad dccipieiidos homines indidislis, ccrte sic
Scripturarum capitula, ubi de peccatoribus dictum lofpiilui, qiiiid el tu ipse cognoscis. /// vero qui iie-
csl qiiia iion pertincnt ad heatam viiam, quam bonis gligenlia sua a tabe praidictorum spirituuin pnrgnri se
ei lidelihiis donal Deus : cl iias vclut duas naluras miiiime permiseriiil, mandalisque divinis cx inlcgro
accipi Yoliiisti , secundiim dcliramenta Manichuî. paruin oblcmpcravcrinl, legemque sibi a suo libcralorc '
aulcm dicil, oninia ista qu£ vidcmus et qucc

\cril;is dalmn plinius servare noliiciinl, ncque ul deccbul scsa
nonvidcmus, quo: naluraliter siibsislunl, a Dco fa- guberndvcrint, c:o. Vidos iii liis vcrbis coiirirmatiiin
ria esse : in quihiis ralionalcm creaturam, oliam ipsam esse, ctiain a iicscicnie quid loquoreliir, liberun)
raolam , sive in .^ngclis sive in hominibus accepissc arbilriuiii. Qui cniiii sorvarc logein iinn viill, in po-
liberuin arbilriuin ; quo lihero arbilrio si Dcoscrvire tcslate ojus Csl, si \clii. Noii cniiii dixil, Non |i(iiiiii-
vellct, secundum voluiilatein ac lcgein Dei , haberel riiil; sod, noluerint. IIoc ccrlc «|iiod nolunl scrv:iro
apiid eum xtcrnam felicilatcin : si autem iegi ejus logciii, non a gciile tcnchraruni cogiintur : si oiiiiii
subdi noluissct sod polosialc sua iisa coiitra ejiis fe-
non
,
cogiintur, noluiit, sod non po.ssuiit ; si aulc:ii
cissot impcrium , socundum ejus jusliliain pocna: de- iioliiiil, noii uli(|uc coguniur ut iion faciani, sod vo-
i>iUc subjaceret. Ihcc omnipoleiilia Dci in crcandis lunlalc sii;i nolunl. IIoc crgo qiiod iii coriini voluiii:ile
omr.ibus ', h;cc justilia iii remunerandispeccatorihus. Csl ut iiolint, pcccatumcst ccrlc siiie aliqiia nooc-î-
L>sc autem liherum arbitriiiin , alquc indo pcccare tatc gcnlis lenehrarum. IIoc agnosce csse picoatiiin
qiieinque si vtlit, noii p.eccare si nolit, non soluin in siiie ncccssitalo gcnlis leiicbraruin : el iiido videîin-
ilivinis Scripturis, quas non inlelligitis, sod eliam in
de veniaiil omiics ciiljix', uiidcinoiila oul|).iiiiiii, iin-
vorhis ipsius Manichci vestri probo. Circumclusiis dc distrihuliones poenariim.
i-niin vidcl polcnliam vcritalis, conlra qiiain conaliis
CAPUT VI. — Iliihclis otiam lioc iii siriptuiis
,' Editi, camU mea'. Aliost mcw, .i manuscri|.tis. ,
• Editi, homviibus. Moliiis >iss., onmibiis. • sic >lb3. Ai cdili, a Dco liberatore.
:
m Dl-: ACTIS CLM tlAA.li M A.MCll.LO, S. AICUSTIM jio

npocry|)liis, r|n:i!> cnnori qiiidcin catliolicns non ad- dcndos ct f(irti; salvandos , taccrc non pohiu-
niitlil, vohis autcin lanlo graviorcs siiiil, i|iianto a iniis : iit purgclur iridc pars Dci,diciti8 iii iiave luci»,
calliolico canonu scclndnnlnr. Aliqtiid cliain indc quain solern appcllalis, facientesinjiiriain Crcatoriso-
cominemorcm, cnjns cgo aucloritalc non tcneor, scd lis, cl ipsi soli qiicin sic di( itis faclum, ubi tanla lur-
lu convinceris. lii Aclilius scriplis a Leulio ', qnos piiiidocelebretur : dicilis eiiiin illic posilum Dcum,
tanqnain Aclus Aposlolornin scriljil, liabes ila posi- virlntes suas converlere in masculos, ad initandun
Inin : Eteniin speciosa ftgmeiila, el ostenlalio siinulala, concupisceiilias d.cmonuin feminarnm ; cl eosdeiri
ct coactio visibilium, nec quideinex propria natura pro- riirsus convcrlere in feminas, ad irrilandum concu-
cedunt, sed ex eo hoiniiie qui per se ipsum deterior fu- pisceiilias d:cmonurn mascnlorum ; iit cuni (hcmoniis
ctus est per seductionem. Vide queniadinodnin liic, et injiciunt libidincm, accciisis iii fornias conliclas a
per se ipsum dicit, et per seditctionem. Fuit cnim se- Dco, rclaxcnlnr niembra eorum, et sic evadat pars
diictor liominisdiabolus, iion nalura peccalor, sed prior Dei qiia; ibi fueritcolligata. Iloc lanlum opprobrinni,
volnntate peccalor. Sed qnia cral in hominis pole- hor, lanlum sacrilegium credere ausi estis, cl prrdi-
slale seduclori non conscniirc, ideo positum est, cl cr.re non dnbitatis. Ilaec sunl media doctrinie vcslra'.
pcr seipsum, el per seductionem : ul ineo quod posi- Finis vcro quis est ? Qui^, nisi quia non potuil Dcus
luin est, pcr se ipsum, liberum arbitriuin ; in eo vcro totiini piirgare? Et qnia non potuit, factumm inde
quod posiluin esl, perseductionem, intelligas diabolum, dicilis vcluileclorinmgciitilenebrarum, ut ibi inictcr-
non o))pressoreni invili, scd tenlalorem voicntis. num daiiinelnr qnod purg.iri non poluit, ct iiihil sna
CAPUT VH. — Proinde quia cgo respondi, ct spontecomniisil. Iia ni ul deus vcsier, non vcrus, setJ
qnantnm potui probavi ea qux scripla suiit in Libris ficlus, nonalicnbi constilutus, sed in corde vcsiro
sanclis de pcccaloribus et de jnstis, non ad diversi- imaginalus, partcm suam inisceat infeliciler, purgel
lalem naturariim, sed ad distinctionem merilorum turpiter, damnct crudeliter. Ad hccc crgo rcsponde,
pertinere, in quibus merilis non necessitatem nalura et incipe ab illo quod dixi, qunre Deus miscuil islain
facit ; sed voiuntas culpam ; responde lu ad illud partem suarn, cui nihil noccre poterat ; aut si poluit,
quod jam interrogavi Deo nocere niliil potcrat,
: Si quomodo sit incorruplibilis.
qiiarc partem suam,substaniiamsuam, hoc quod ipse CAPUT YIII. — Fel. dixil : Crudelem asseriiis
est, polluendam et ligandam dicnionibus niiscucrit, Manich:cum h?ec dicenlem : deChrislo quid dicimns,
quod nuUa divina Scriptura canonica potueris in- qni dixit, Jte in ignem ceternum Matth. xxv, 41
in { ) ?
venire : si autem nocere ei polcrat, non Doum incor- AuG. dixit : Peccatoribus hoc dixiu
rnplibilem colilis, de quo Aiioslolns dicil, Regiauleni Fel. dixit : Isli peccniorcs quare non purgali sunl?
sc£Ctilorum iinmorlali, invisibili, incorruplibili, soli Deo Alg. dixil : Quia noluerurit.
honor el gloria in scccula sa;culorum{ I Tiin. i, 17 ). De- Fel. dixit : Quia noluerunt, hoc dixisli ?
iiiqiie idem dicit : Deus hubitat liicem inaccessibilem AuG. dixit : Hoc dixi, quia noluerunl.
{Ibid.w, 16 ). Numquid ad illam lucem non acce- Fei.. dixit : Quare noluernnt ? Estqui non vult cu-
dunt sancli, de quibus scriptum csl, Accediiead eum, rari ? csi qui non vult purgari ? est qui non vull illu-
et illuminamini { Psul. xxxiii, 6 ) ? Numquid ad illam niinari ?Quis infiriiius est qui non vult ad sanitalein
iucem non accedunl de quibiis dicitur, Beati mundo veiiire ? Sicrudele esl quod .\Iauicli.xus dixit, quia
corde, quoniam ipsi Deum videbunt *
( Maltk. v, 8 ) ? aliqua pars Dei qu3e se purgare non poluit, iii globo
Sed quia non ad eam potcst acccdcre, iiisi cui Deus ligala est : hoc crudele non esl, ut Ctirislus qui dixit,
ipse donaveiil ut accedat, ideo per se ipsain inacces- Ego propler peccatores veni modo ad ignem
; aeler-
sibilis esl. Nemo enim potesl ad eam acccdere, queni iium illos millal , cujus nomen porlaverunt ? Sed
Deus noluerit ul accedat : cui aulem donaverit, ipse mandata, credo, non potuerunt complere. Si hoc cru-
acccdei. Qu".»modo crgo poterat illa gens tenebrarum dele est, crudelius est et illud. Si illud crudelius esi,
accederead habilationem Dei, ubi est inaccessibilis quia Deus illiis non poluit purgare, et globo ligavil ;
Inx, quo non accedit nisi cui Deus donaverit? Aut si et id crudeliusvideturessc,
quos Chrislus non poiuil
diinnm acceperat a Deo ut accederct, ad expugnan- purgare, ad ignem selernum miilere hoc mihi San- :
duin regnum Dei non daret, et non tiineret. Si autem ctilas lua exponat de ipsa crudelitate.
donum lale non dederat ul posset accedere ; securus AuG. dixit : Si ea quce jam dixi, vel intellexisses,
in sno regno erat, habitans inaccessibilem lucem: vel te intelligere falereris ( fortassis enini non haben-
qnid polerat de tenebrarnm genle metuere, ut ei mi- doquid dicas, finxisli te non intelligerequod aperlum
sccret partem siiam , snbstantiam suam, hoc qiiod est ), isia non diceres. Jam enim diximus ei probavi-
ipsc est , ligandam, premendam , contnminandam ,
mus per divinas Scripluras, esse liberuin arbilrium :
ubi non solnm miserabiliter tenerelur , sed etiam Deum autcm esse liberi arbilrii jiislum judicem, re-
lurpiicr purgarctur ? Ut enim purgetur inde ,
muiieralorem fidelium eique se subjicienlium etvo-
dicilis quod audire nefas est, sed ad vos confun- lcntium se sanari, dainnntorem autem superborum cl
impiorum. Quiaergo ad peccatores sanandos venil,
• in viclorinis codicibus scribitur, Levitio. Apud Am.
et Er. sanat ulique peccaia confcssos, sanal pocnilenlcs
Lentirio. vide infra, librum de Fide contra ManicUaeos,
cap. 5. ncmincm autem pcenitcl cum alius peccavit: scd si
' Ven. lov., nonmillis bicomissis, hanc leclio-
Kr. I.ngd.
niMii babcnt, illumiiuimiin; et illud, reali. clc. M.
cst pocnitentia justa et verax, unde cl ipsc Donunus
::
5il LlbEU SECU.NDUS. U3

dicil, Nonveni vocare juttos, $ed peccalores itt poeni- Verbum caro faclum esl, el liabilavit in nobit ( Joan.
tentiam ( Mailh. ix, 15) ; ipsa poenilenlia indical iion 1, i,l'i). Verbuin caro fuclum cst , assumendo car-
alieniB esse nalurae, sed voluntalis noslrae, si qnid neni, non nuilatum in carnoin : assiiinpsit eniiii hu-
forle pcccainus. Nani si alio peccanle, alium poenilol, iiKinilatom, non amiît divinilalein. Ilaquo idoiii Deus
non esl isla prudens, sed insaiia poenileniia. Seciin- ot idoin bonid, in iiatura Dei a-qiialis Palri, in natura
duin vos auiem nulla peccaia sunl. Gens eniin leno- hominis factus morlaiis, in iiobis, pro iiobis, du
brarum non peccat, quia suani nalurain facit : nalu- nobis, manens quod erat, suscipiens quod non erat,
ra Incisnon peccat. quiaquod facit, facere cogiiur. ut liberaret qnod fecerat, iion quod eral. Non csl
Nullum ergo invenis pcccalum quod daninet Deus, ergi» passio Clirisli ex indigenlia , sed ex niiseri-
iiullum iiivenis peccalum quod pccnitenlia possil cordia. Pra-biiil enim exempliim pali''nli;e nobis dc
sanari. Si aulem poenilenlia est, et culpaesl : sicul- nobis, id esl homini de honiine, cariii de carne :
pa csl, el voluntas esl : si volunlas esl in peccando, non lamen iii illa carne ipsedeterior factiis; sed caro
nalura non esl qu;e cogal. Sod si qiiid iiilinniUUis iii illo nielior facla est. P;irs vero dei veslri, nulla
paliiinlur, qui non possunliinplorequod volunt; iinde carne assiimpla (non eniin crat in genle tenobrariim
Apo.',l(>lus Pauliis dicit, Vid.o aliam lcgem in membris pro qiia paterelur), descendil ul tenerctur, ligaretur,
meis, repugnanlem tegi menlis mece, et captivantem me pollueielur, et lurpius quam ligabatur purgarctiir.
in tege peccati, qucc est in membris meis ( Rom. vii, Jani eiiim de purgatione ejiis dixi. ll:oc omnia qiianio
25 : nianifestum est hoc venisse de traducc priini iiidigniora sunl , tanlo utiqiic faciliora ad inlelligeii-
)
peccati Adam, cl de consueludine niala. Nam Iioilic- dum quoniam in naiuram Dei isia iion cadunl. El
que ' libera voluntate faciunl homines consueludi- absit a pio animo atque fideli talia de Deo credere,
nem, quam ciim fecerinl, facile superare non possunt Deo hono, Deo vero, qualia vos credilis ; iion quem
ipsi ergosibi dcse ipsisfecerunt, quod conlraria lex invonislis, sed qnem (inxistis. UesponJe jain nunc :
habilet ' in membris eorum. Sed qiii concipiiiiit ti- Si Dco nocorc nihil poterat, pura illa subslanlia ipsiiie,
inorem Doi, el per liberum arbilrium siibdunt se nulla carnc assnmpta in se passura , si quid passura
sanandos optimo medico, et sicul bono curaiori, ila cl erat, non in carne quain susceperat, quare huc missa
niisericordi crealori, pcr Iiumilitatom confessionis el esl seciindum veslra vaniloquia?
p<enitcnli3e sanantur. Snporbi vcio dicentes so jnslos, C.\PUT X. Fel. dixit —Si : niliil poterat noceri
aut dicendo qiiia iion pcccaiil ip-ii, sed aliiid in illis Deo a parte adversa, et Christo nihil poterat noceri
peccat, etalia nalura de illis peccat, peripsamsuper- ab adversa natura ; ad quam venit Christus, ul eam
biam siiam et insanabiles fiunt, et experiuntur ju- liberaret? Quia , ut dicis, propter liberlatein noslrani
stuin jndicium Dei, qiii supcrbis resislil, buinilibiis vcnit : ergo in caplivilalc fuiiiius. Si in caplivilate to-
aiilein dal gratiam ( Jacobi iv, 6). Non est ergo in- nebamiir, et propteroa Clirislus venit, ut nos libera-
dignum ul Deus dical, Ite in ignem cetermim, eisqui ret dc caplivitate, qni nos tenebal exlraneus a Deo
ejusmisericordiam per libeium arbilriumrespuerunl erat, aut virtus Dei. Si Dei virtus erat qui nos lone-
el dicat, Venite, benedicti Patris mei, percipite rebat, utquid Cbrislum niiltebal ille qiii nos lencbat ?
gnum ( Matth. xxv, 41, 3i ), eis qui per libcrum ar- Si in ipsius arbiirio cnil qiiando vellet diinittere , ul-
bilrium fidem ejus susccperunl, pcccala sua confes- qiiid Chrislus crucifigilur ? Ncminem auiem LtcI
sl sunt, pGenitentiam egerunt , displicucrunl sibi Clirislum crucifixiim. Quid illum crucifixerunl? Si
quales fuorunt, etquales per eum facli suiil illi pl.i- Doi virlusest, niliil nobis noccbat. Si Dei virluserai,
cuerunt. Tu ergo jam ad boc quod inlerrogavi re- non fuimus capti apiid illnm : sed qiiasi iios cuiii
sponde : sed impelrem a te, ne moras superfluas fa- noslro priiicipe, quasi cum parenlibus, non au-
filius
ciamus : Si Deo nocere iiibil potorat, qnare huc nos tein Uomani ciim Barbaris. Non oporlebal ergo,
niisil ? Si nocere potorat, non est incorrnpiibilis quia cum virlulc Dei conslituti erainus, Doum Filiiiin
Doiis. siiiim niillere, nl dicaliir qiiia liber.ttor nosler veiiit.
C.\PUT IX. — Fel. dixit : Si Doo noccre niiiil Si p;irol ergo cum virlntc Doi iios consiitiitos esse :
potcrat, quare hiic Filium suiim misil? Aposlolus dixit ', Chrislitn nos liber«vil de mnte'
Atc. dixil : Vidc qiiemadmodum semper inlerro- dicto Legis ; qitia scriptum est, Malediclus omnis qni
gas, el ad inlerrogala rcspondorc non vis. Audi quod pcndet in tigno (Gatat. iii, 13; Deut. xxi , 25).
iiilcrrogisli , memenlo lamen to ad ea qnrc dico non Iloc eniin Aposlolus dicit. Si isle qiii maledicit
rospoiidere , me autem respondere. Doo nooerc iiiliil omiies qiii pondoiit in ligno , Dci virtus est :
potest : stt tiliuin snuin misil , ut carne induerelnr, Chrisliis cnim pcpcndit in ligno, et Apostoli ipsius
el liominibus appareret ,
peccatores sanarot, in ipsa omiies qui addicli sunl pro ipsiiis pnrcepto : quis
carne pateretur pro nobis, qiiain sumpsit ex nobis. crgo iste est qui malcdicit oinnein qni pendet iii
\n sua quippc natura pali niliil poieral ;

quia in prin- ligno?
cipio erai Verbum, el Verbitm erat apud Deum, et Deus CAI'UT XI. — AcG. dixil : Quos ClirisMis redemit
^ erat Verbum. In hac nalura , quia Deus erat Verbuin, a diabolo, pcr consensionem siiani loncbantiir a dia-
pati nihil ille poteral. Ul autem pati pro nobis possei. bolo, et in ejus conditione conslituti erant per justuin
' Fr. Lug<I. ven. l/)v., ho/lie. M.

• In Vi>s., qiiod contra cos habilet. ven., f(/ tpostolus di.rii, adilila vocula, i</.
. :
543 ni-: ACTIS CUM IKUCK MA.MCn.LO, S. AL'CISTINT 5U

\M jiKlicium, cui scdiiconli coiiscnscraiil per iiltcniiii diil.i osl Icx siipcibo, fccil conlra legem, el ap-
aibilriiiin. Sicul aulcin in lioininis polcslalc fuil dia- paruil peccatiiiii ,
quod erat, sed non apparcbai.
liolo conscnlirc, ul caplivarclnr ; sic in ipsiiis dialxili Apparoiis autcin pcccatiim liumiliavit suporbum
polosJalc fiiil, cuin aiigclus ossct, poccarc, nl in dc- biiiiiiliatus stiiicrbus faclus ost pa;iiilcii8 , de |)0e-
lcrins mnlarcliir. iNiccaKir orgo angolus por iiljcriim iiiicnlia inipotiala csl misciioordia. Audiiti ergo
arliilriiiin , suasil pcccatum homini Iiaboiiti lilioruin quod iiiternigasli, rcsponde qiiod inlorrogo : Nibil
ail)ilrium ; ut diaboliis si noluissct non pcccassct, ci nocore poloral gcns lonobrarum Deo;qiiare buc nii->it
lioino si noluissct non conscnsisscl. Cum aulcm jam pirloin siiam miscondam el poliuoiidam a nanira
ab illo cui consonsorat loncrclur, non qiiia diaboliis d.imoniiin?
aliquid potuil , scd quia jusUiin Dci jiidicinm fuil , ci CAI'L'T XII. — Fel. dixit: Si iii arbitrio noslro
ojus legi oblompcrare noluil : qiiia crgo sic invcnil siimiis, iicmo ncmincm cogat : quando voluoro, ero
Clirisliis poccatorcs sub pcccalo, redomit connicnlos cbrislianiis. Voluiilas nobis subjacel, aul cftiC cbri-
a siiporliicnlc. Quod atilcin iiiLogc posilum esl, Ma- stiaiiuiii, aiit noii csse.
lediclus omnis qui peudcl in ligno ; uiidc Apostoliis Ai;c. d;x;t : Quia voluntas nobis ailjacol, manifo-
(licil, Cliristus nos redemit de mulcdiclo Lcgis, factns sluni esl, ct lioc de divinis Scripluris docui ;
qiiod
/))o nobis malcdiclum ; scriplum est enim , Mukdictns coaclus e-t cliam iiivitus dicere, etiam ille qiii vos iii
otnnis qui yendel in ligno : non Lcgcm rtpreliondil, islnm iiidixil crrorem. Quod aiitem dicis, Nemo co-
scd misericordiam commcndavil. Quia enim Adam gatur, quando voluero, ero chrislianus : nemo plane te
prccaveral, el omiiis illa massa ct prop:tgo peccaii cogit; qi'aiido voliieris, esto : quia ex vo'uiitale tiia
malodicla eral ; Dominus aulem cariicm de ipsa buc veiiisli , et ex voluniate tua ista disputasti. Ci
nnssi suscipere voluil, ut su^cipicndo morlalilatom v;c voluntati malcn , si mala est ;
pax boiia; vo-
qu;o de poena venerat , solverot niortem quod de luntati , si boiia est. Sive autcm inal i sil, sivc
,
gialia vcniebat : ideo dicit Lcx, Maledictus omnis qui bona sit, volunlas est. B^jnam voluntatem soquilur
pendel in liqno. Mors cniin ipsa pendcbai iii liguo, corona , malam scquitur poena. Deus judex volun-
qusD mors de malcdicto veniebat. Qiiomodo ergo sus- lalum esl, creator aulcm nalurarum. Si ergo putas
cipiondo mortom, inlcrfecit morlcm ; sic suscipiendo cogi le ut sis chiistianus, audi a nobis oinnino le
nialcdictum , solvii malcdiclum. Uiido et Apostolus non cogi. Cogita potius quae audis ,
peipondo, in
dicit, Scientesquiavetus liomo uoster simulconfixus est tua volunlato es : examina ut prudeiis , si tamcn
cruci cum illo {Rom. vi, 6) : quia de vclcre bomiiie in te est uila prudentia vel humaiia , utrum ea
iioslro, id esl, de sorlc morlis, qure vcniebat cx me- qusc dicla sunt, veritate fulla sinl ; utriim lii ijjso iii
rilo ptccati, suscipcrc dignalus est canicm ninrlalom M;inicl»a[;i veslri defensione defoceiis, sicut appaiol
de virgine Maria, in qiia nobis el passionis et resiirro- etquando volueris, eslo quod nondu.ai es, et dc-iiie
clionis prDcborcl cxcmiilum ;

passioiiis, ad firiiiandam esse qiiod es.
poenilcnliam ; resurrectionis, ad oxcitandain spcin :

CAFUT XIII. — Fel. dixil : Ecce jam compcndive,
ut duas vitas nobis oslondorel in cariie, qiiam siisce- ut dixit Sanctilas tua : noc cliarias cumulomus ' , si
pit de vila nostra morlali, unam laboriosam, allcram tibi placet, quod petivi pridein ; huc veni ; osicndc
beatam ; laboriosam qiiam tolerare dobemus ; bea- milii vcritatcm, ul illud quod teneo ,
pareal quia ve-
,
tam, quam spcrare dobemiis. Toleramtis aulem labo- rilas non est , et habcs me paralum ad credcndiim.
riosam mcrito poccaii noslri : ille auiem oslendil AuG. dixit : Jam quidem quod tenes , satis apparel
eam in carne sun, 'îon merilo iniquitalis sux, sed quia veritas non cst. Absit enim a cordibus vcrila-
onicio misoricordi;« su;r. Nam ul noveris bonam esse lem qusereiitium vol tonenlium, ut credant Dcum sub-
Legcm, quam lu rcprcbendcie volnisti, ipse aposlolus stantiam suam neccssitate coactum mersisse d;cmo-
Paiilus quodain loco dixil : Lex subintravil , ut abun- num nalunc ligandam atque polluendam. .\bsit a fide-
daret delictum. .Adhnc vidotiir illam rcprcbendcrc; libus credore Doum ad liberandam substantiam su;ijj)
sed aiidi qiiod scqtiitiir : Ubi autem, iiiqiiit, abnndnvil convorlere se in masculos contra fcminas , et in femi-
delictum, superabnndavil cl gralia {Id. v, 20). Dala est nas contra masciilos ad eorum concupiscentiam irri-
enim lex siiperbis liominibus, et viribus siiis loltim tandam. Absit a fidelibus credere Dciim subslaiiiiain
Iribuentibus, nt cuin implerc non po-sent logoin da- suam, quam ipse daemonibiis mersit, poslca iii a.'ter-
laiii, pr;evaricalores iiiveiiircnlur, et facti roi stib niim damiiare. Iloc crgo qiiia veritas non cst, mani-
lege, potcreiit misericordiam a Icgis Condiloro. Pn)- festum est. Sod qtiia vis tibi pro isia falsitite expulsa
indo paiilo post dicil idem aposiolns : Jtaqtie lcx qui- atque convicla ,
patefien verilalem, si quid dc cogiio-
dem sancta, el mandatum sanctum, el justum, et bo- scenda Hde catholica adhuc movet , ab inilio Hdei po-
num. Sod ne dicas quia de alio mandalo dicit, ul

teris erudiri. Etciiim aplum perceplioni veritatis in-
I
commuiabilis facit pia fides a qua fide quisqiiis iiici-
ostondal qiiia dc illo dicit, dequo paulo anle dixerat,
:
Lex mbintravit pore nolueril, superbus foris remanobit, etad id qii.

ul abundarel deliclum; stalim sibi op-
tcndil, vel quo viilt pervenire, perduci non potoril.
posuii qux'Slionem : Quod ergo bonum , milii factum
Scd quia jam illa falsitas manifesta est, anathema l:il-
est mors ? Absit : sed peccatum , ul appareat peccatum,
per bonum milii operalum csl niortem {Id. vii, |2, 13). • Er. Lugd. ven. el l*v., omlssa jnlerj unctione, sic e-
Eral ciiim peccat-jm , sed iion apparebat peocalum : guiit. Ina ne cliartas cumutcnms. M.
, ,
LIIiEU SECl NDllS. .116

545
essc ad cogiioscen- lam ct polliiiam : quod tu ipsc seciiniliim Evangeliuin
siMiem , ul possis incipcre ai-.liis
loiiuens iion potuisti diccro; sed verum dixisli ,

qiiia
(lam vcrilaleni.
CAPUT XIV. — Fel. dixii : Ciim appaiueril milii, tnx (uccl in tcnebris , et lcnebra: enni non coinprclieniic-
non oslensa runt. Minicli.vus orgo aiiatbcmandiis ,

qiii di\it, ipiia
quia mihi non appnivl, quia altera milii
lii\ lenebrala est in loncbris , cl tenebr.o oam coin-
cst,non pitssum anatiieniare.
prelieiiderunt.
AiG. dixit AnailiemanJus esl crror qui dicit cor-
:
Fel. dixil : Sed et qiii polluilur , cl qui lcnelur

nipiibilem Deum, an non csl analliemandus ?
liberatur; ot nos si polluli siiinus, miindamur.
Fel. dixit : Ilerum dic.
eor- Aic. dixit : Sed lioc de Dei iiatura non reclc dici-
Alc. dixit : Analliemandus cst crror qni dit it
tur, sed dc illa qu;v jiollui potest, recle dicitur : qiiia
ruilibilem Dcum , an non est ai>atlicniai:dus?
Quairatur si dicit.
polluitur et mundalnr : de illa vcro qu:e pollui iion
Fel. dixit :
corru- potest, videsciim (iiianlo sacrilogio dioalur, Polluiliir

Alg. dixit: Ego lioc interrogavi ,
Qiii dicit
piiliilem Deum, analhemandus est, an non? ct miindattir; maxime (|uia sic dioilis qiianKlaiii Doi
Qui dieit corruptibilem Deuin ana- parlem ossc pollutam , ut proplerca ligeliir iii ;vier-
Ff.l. dixil : ,
niim globo tenebrarum quia non poiuit niuiidari.

ibemaiidus csi ; lioc mil.i objicis? ,
Ilocqui non anatbcmat, falsiim paiilo ante res|)ondit,

Alc. dixit : IIoc interrogo.
Corruplibilem Deum dicis non auiem qiiia nmnis qui dicit corruplibilem Dcuin , anathc-
Fei.; dixil : ,
quia pariem suam dodit advci>a- mandiis est.

quod primo dixisti
riis?
,
CAPUT XVI. — Fel. dixil : IIoc qiiod dixit S.in-
Inlerim quod interrogo rcsponde Qiii clilas tua quia pars qux se noii miindavil ab coiii-
AiG. dixit :
: ,
quinationc genlis tciicbrarnm ct sic dicit Mani-

dicU corruplibilcm Deumesse, anathemjndus cst, an
:
cIi;kus, qnia non sunt missi in rcgniim Dei. Iloc onin

noii?
asscris lu ,
quia damiiati siinl : si'd Manichxuis ncn
Fel. dixil : Valde.
coiTuplibilem ossc naliiram
Iiocdicil, qiiia damnati sunt , sed ad cuslodiam po-
Aic. dixit : Qui dicit '
.sili sunt illius gcntis lcncbrarum.

el snbslaniiam Dei, analbeinandus cst, an non ?
AiG. dixil : De ista parle lecum ago qiiain diois
Fel. dixit : Non intellexi quod dixisli. ,
pollutam purgari : poslca si opus luerit , de illa qii;e

Alg. dixit : IIoc dico quod omnis liomo iiitclligit,
ligitur in globo ejus. Iiilcrim quae purgalur, polluta
qiii non sc fiugit non intolligere : Naturam ct sub-
erat.
sianliam Dei , id esl , illiid ipsum quidquid cst Deiis,
anathemandus an Fel. dixil : Qux polluilur, et mundatur.

qui dicit esse corrupiibilcm , est ,
Alg. dixit : Qiii crgo dicit naturam Dei et substan-

11011 ?
tiam Dei, ct id quod Dcus cst, posse pollui, ligari, in-
Fel. dixii : Eiiam anathemandus est , si probalum
qiiinari a gcnte tenebrarum, non cst anathcmandus?
fucrit cssc verum.
Fel. dixit Christus unde nos niundavit? uadc
Alg. dixit : Noudiim tibi dixi ,
qiiia Manichxus di-
:
nos liberavit?
cil corruplibilem natuiam Dei ; scd hoc tibi dixi, quia
Alg. dixil : Cbrislus iion parlem Dci, non natii-
qiiieuuique hoc dicil , aiialbcmandiis esl.
ram Dei liberavit ; sed facturam quam fccit , in pcc-
Fel. dixit : Et cgo re5.pondi, Eliam.
CAPLT XV. — Alg. dixit : Pars illa qiKTe tenebra-
oalum cadentem pcr libcrum arbitrium , sua miseri-
an de
cordia liberavit. Eam rem mundavit qin- pollui potc-
iiim genti mixla cst, dc Dei nalura esl , aliipia
rat,eam rem libcravit qu;e capiivari poieial, cam
alia natura?
rem sanavit qiire infirmari poterat. Modo autem de
Fel. dixil : Dc Dei.
Deo de natura Dci dc subslantia Dei de co qiiod
, , ,
Alg. dixil : Quod de Dci nalura cst , lijc esl quod
Deiis est loquimur pot. rat pollui, an non poieral?
Dcis, an aliud quid quod iion esl Deus? :
Fel. dixit : Ita esl : quod de Deo esl, Dcus e4, CAPUT XVII. — FicL. dixit : Anima nosira ex Deo
ost qu:e pollula Cst? Si iion esl ex Deo iit(|iiid pro ,
sccundnm quod scriplum e^t Liix Incet in : tcitebiis ,
illa Christus crucilixus cst? Si crgo paret qiiia Chri-

et tenebrce cam non coinpreliendeiunl {loan. i , 5). Dciis
slus propter animain noslram cruc ifixus est pant
eiiiin lunien cst , el tenebrce in eo uon sunt (I Joun. ,
quia ex Deo est , et polluia eiai, et ipse eam mmi-

1. 5j.
davii.
Auc. dixit Bene respondisti qiiia el qnidqnid de
: ,
Aug. dixit : Ego non solum aniinam scd el corpiis

est, Deus est, etDeus lnx est, et lenebr.-e
,
Dei naliira
nostrum el omnem crealuram et spiriliialem et cor-
inco non suul et lalis lux luxit in tcnebris cl lene-
, ,
poralcm ex Deo esse dico quia lioc Iiabei callniliea

brx eam non comprchcndcrunt. \ideamus crgo uiruin
:
fidos. Sed aliud cst quod de se Peiis gcnuii qiind

Manichxus parlem Dei non dicat esse comprebensain ,
non etiain ma- hoc est qiiod ipso; aliudaulem qiiod fei it Deiis. Quod
a tcnebris, non clian> teneri ligatam ,
sic ut imligeat miscricordia libe-

Deus genuil, a;qiialc est P;ilri : quod Di us fi-cil , iidn
cuiatam et poliulam,
autem b:cc dicit, secuiidiiin
e>t xquale condiluin condiiori. Alicd nulcm dicimus
ratoris et piirgaloris. Si
cx Deo essc, quod melius diciliir dc Deo csse, ([ui^
le eliam , ct secundum veras confessiones tuas , aiia-
llicinandus cst; qnia parlcm Dei cl naturam Dei, quod ' lij vss., sed xianichcBus lioc dicit, qiiia non danviau
esl inse Deus, dicit coinpiehciisam a lcncbris et liga- siiU.
, ;
;i7 DK ACTIS CUM FELICE MANICII/EO, S. AUGIJSTIM 548
Ihk; osl (1110(1 i|).sc, sicul iinigcniliis Kiliiis ,

siciit Vcr- cx ligno arcain.cx argcnlo vasculum. Potuit enim facere
cjus pcr (iiiod f:icla siiiil oinnia {Joan. i 3) :

vasculuin,scdiion poliiiifaccreargcnlum : potuit facere
l)uiii ,
alia vero sic diciinus cx Dco, (luia dixil, el lacla sunl; arcam, scd non poluit facerc lignum. Ex iiihilo aulcm,
ni:uidavit, cl conslitul:» sunl (Psat. cxlvmi, 5). Ilinc ex eo qiiod prorsus non est faccrc ul sit , niillus lio-
cx liis (iu:r fccit Dous, iion illud (inod de minuin polcsl. Dcus aulcni qiiia oinnipotcns est, et
cst ;\iiiina ,
sc gcnuil Dcus. ld(;o Vcrbiiin iiuod dc sc gciiuit ,

pol- dc sc Filium gcnuit, ct cx niliilo inundum fccit, et ez
liii nou potuit, nccpotcst, nec poteril. Anima vcro liino honiinem formavit : ut pcr istas Ires potentias
qiKim fecit rcctricem corporis , ut sei virct supcriori oslendcrct clTifClioncm suam in omnibus valcnlein.
(ioiniii.ircliir infcriori, id est, servirctDeo, domina- Qiii ' dc sc quod fccit, nec fccissc diccndus esl, sed
reliir corp :)ri , coiilcinpt:» Dci lcgc pcr pcccaliim pol- gcnuibse. Qu(;d autcm cx aliquo, sicut de lerra liomi-
hila csl; Dcus aulcni niisericordiam pracstans liis (luj; nem, non sic fccit honiincm de lerra, utalius ci fecc-
f(!cit, misit Filium pcr qiicm fecil , et per illum refc- rit ipsam lerram undc laccrct liominem ,
quomodo
cil. Qiiaiido condcnduin crat quod non crat, pcr Vcr- fecit Dcus argcnlum argcntario unde faccrct vascii-
l)uin condiluin cst : quando relicicndum cral quod lum : sed ipse fecit , ei quod non ciat ut essct, et
dcpravalum fucrat, suscep'-a est inde crealura de vir- quod inde rursus csset, quod jam ipse cx niliilo crca-
ginc Maria, ut per id quod erat liomo, demonslrare- verat ut esset. Sic ergo corpus, sic aniina, sic iniclli-
tur liomini et quid suslimndum et quid sperandum gitur universa creatura factaa Deo; non genin dc Dco,
esscl. Ilaque natura Verlii , substanlia unigeniti Filii ut hoc sil quod Dcus. Proiiidc modo fortc digcs quid
Dci nihil passa esl vel a perseculoribus Jud.cis, vcl lciieas , et quid respiias. Eligc quid sit niclius. Qiio-
a diabolo angelo malo persequenle. Sed quia induit niain videnius mulia inulabilia , et ipsa lanien bon.i,
se cariic , induil sc re morlali, re passibili , re mula- quamvis mutabilia ; miilla morlalia, et ipsa taincn
bili , in eo quod se indiiil passus est quidquid voluit bona, qiiamvis mortalia : boiiuin auteni oinnino in-
,
ad exeinpluin palienlia) , et reformavit lioc ad exem- commiilabile ipse Deus cst : quid inelius sil libi lciierc,
pluin juslitiae. Tu modo dic mihi de Dci p;irte, quod clige; Deum mulabilem esse, aii qiiod focii Dcus inu-
Deus est. utruni pollui possit, an non. Si polest, noii labile esse? Quia necesse esl iit unum dc diiobns di-
Deus; el qui hoc dicil, anathe- cas. Si nolueris admitlere id qiiod fecit Dcus csse
est incommulabilis
niandus est : si autem non polest , vides analbcman- inulabile, reslat ut dicas ipsum Dcum cssc miilabi-
diim esse Manichsum ,

qui dicit parlem Dei , naturam lcni. Ut aulem ab hoc sacrilcgio te piirges, ct ab hac
Dei, id quod est Deus, venisse huc puram ad geniem Llasphemia, ne dicas substantiam Dci cssc mulabilcin
lenebrarum ligatam alque pollulam, ut iiidigeat solvi quare non concedis Deum qui vcre est, ct incommu-
ac mundari. labilis est, quia ipse cliam dixil, Ego sum qui suni
CAPUT XVIII. — Fel. dlxit : Hoc lu di.\isli de {Exod. ni, 14), focisse oninia bona, scd non sibi pai ia ?
aniina, quia ex Deo non est. Proindc quia ipse incominulabilis est, non esl iniruin
AuG. dixit : non dixi ; sed dixi quia ex Deo est, si quod fecit, quia ei a^quaic non est, non esl iiicom -
tanquam a Deo facta, non tanquam a Deo naia. mutabilc, sed mutabilc. Idcoet pcr libcrum.nrbilriiini
Fel. dixit : Dixisti de anima quia non est cx Dco, poccarc cl pollui potuii, et pcr cjus niiscricoidi;im ii-
sed factura Dei

dicis tu, et non vis
, quia sine Deo nihil est
asseverare quia ex Deo
: hoc eniia
csi
bcrari.
CAPUT XIX. — - Fel. dixit : Dixisli homincin fc-

I
aiiim.i. cisse sibi filium : nibil intercst inler patrcin et fi-
AuG. Deo est, sed facta est a Deo.

dixit : a liuin. Qiiia hoc crgo prolulit Sanclilas liia , ct
Fel. dixil Aut facla , aut missa, aut dala

: cx ,
cgo rcspondco quia Deus ct quac facii , acqualia suni
Deo est. Ergo si ex Deo est et pollula est, et vcnit ,

sibi.
Clirisius eam liberare de pollulione; quid culpas .Ma- AuG. dixit : Quod inlclligerc noluisli, quia Iiomo
nichseum ? tum lilium fiicil, non facore proprio dioilur, sed pro-
AuG. dixit : Quia ego dico aniniam non naluram prie gcncrare dicilur : sic et Dciis Filiiiin unicuin gc-
Dei, sed factam a Deo, per liberum arbitrium pcc- nnii, dixi tibi, non fecit. Fccit aulcm illiid quod
casse, ct peccalo csse pollutam, et per Dei misericor- ooquale ei non est : qiiod aulem gcnuit, .Tquaie illi
diain in poenilentia liberalam : lu autem ipsam nalu- csl. Ilaquc cligc tihi , utruin vclis dicere iniitabileni
ram Dci, qiiod Deus csl, Dcum de Dco dicis in gente Dci faclurain, an mulf.bilom Dei naluram.
lenebraruni caplum alque pollulum : el mullum iiiler- Fel. dixit : Quomodo Deus immulabilis cst, sinii-
esl inter id quod de se Dcus genuit, et quod fecit iion liicr queni genuil, immutabilis est ; et qiiod focil , si
de se, sed ex niliilo, id est, cum omnino non esset, a dc ipsiiis natura esl, non miitatur (sed de niliilo fecii,
Deo accepit ut esset, id est, ul instilueretur. quia opus non mulalur*).

Fel. dixit : Ergo pars Dei est. AuG. dixit : Sed jam libi diclum csl qnia qurd
AuG. dixit Jam : tibi dictum est, non est pars Dei : fecit, non de ipsius nalura est; sed ex niliilo fccil,
et accipe quomodo intelligas Deum omnipotenlem fa- quia omnipotens cst. Non erat, ct fecit, iion de se,
ctorem. Oinnia quae riunt,elquodquisquefacit,autde

se est, aut ex aliquo, aul ex nihilo. Hoino quia non est
' Er. I.ugd. ven. Lox., quia. M.
omnipolens, de se filium facit : ex aliquo, sicul arlifex * id parenlbcsi inclusum abcst a nostri( Mss.
, ,
543 LIBKR SE( ;UNDUS. tso

iiun tle aliqiia re (inMiii ip,L' iioii fooeral , seJ ex Ffl. De pollutione aginius si
di.\il : r polliila csl
iiiliilo. aniina (pix cx Deo est, ot polcsl piirgari a Cliri^lo
Fel. dixil : Ego non lioc liixi : scd dixi, qiiia Deus qui pro illa venit; et illa pais Dei qiiam Manichaus
iniiiiiilabilis esl, ct qnud gcnuit inunulabilc cst , cl dicit , pollui polest ct inundari |)er mandalum ipsius
quod recil iiiinuitabile est. Noii dixi, undc illud fecit : Dei.
iiuii huc quxsivi, uiide recerit. AiG. dixit : Ecce iterum dicis parlem Dei pollutam
Auc. dixit : Sed a me audisli quod non qua.'sisli, ut piirgari, ot paulo antc dixeras analhcnianduiii csse
jain desincres stulta loqui. Omnipotciis Deus et dc se qui illam dicit corruplibilem : modo dicis quia pollui
poluit generare , et de nihilo faccre , ct ex co quod poluit; ct dicis quia mundari potest, ul confirmes
jain fcccrat, aliquid formare : de se, Filium ;rqualein quia pollui poluit. lioc iios de parlc Dci non dieimus :
hibi ; de niliilo, muiulum et uiiivers;uii creaiiiram ; ex sed de aninia di( iinus ;

quia taiiquam opus ojus cx
aliquo, de tcrra homiiicm : quia omnipolens csl. Quod ipsoest, noii tanquam proles de ipso. Redi crgo ad id
(Tgo de se ipso est, pullui nuii(|uain polest, qiiomodo quod dicis, el disccrne quod dicimus. Aniina iiec Deus
nec ipsc : quod autem ab illu faclum csl, non de illo, est, nec pars Doi. Tu autein Manichxum dicis dixisse
el polliii potesl per libcrum arbilrium, ct mundari pollui parteni Dci ,

quam dicit purgari , ul confirincl
per ipsius misericordiam , condeinnando (]iiod pecca- quia polluitur. Reslat orgo ul eum analheines, aut isla
vit, et agnoscendo qiii euin creavit. Tu vero qni paii- sentiens aiiaihemcris.
io ante dixisti quia qui Dei partein corruplibilem et CAPUT XXi. — Fel. dixii : Periinct ad Doiiin
contaminabilem dicit, anallicmandus cst, ncgare au- anima qiix per peccatuin coinqiiinala csi, an noii?
loni non poles Manichxum dixisse quod pars Dci in AuG. dixit : Perlinel, sed noii csi pars ejiis.
genle tcnebrarum comprchensa atque pollula est, et Fel. dixit : Non lioc interrogavi.
iiis euin verbis blasphemasse apparet, itu ut pejus AuG. dixit : Et quid intcrrogasti?
bl:isphcmare forle non possct ; aut anathema illum Fel. dixil : Pertinel ad Dcum, an non perlinct?
lalia diccnleni, aul tu cuni illo analbemandus es et Auc. dixit : Jam dixi, elquia pcrlinel, et quomodo
abjiciendus. pertinet.
CAPUT XX. — Fel. dixit : Manichxus dicit quia Fel. dixit : Ego quxro uirum vere est ex Dco.
poUula est pars Dei ; et Chrislus dicil quia polluU AuG. dixit : Ex Deo, non de Deo.
est aninia, et venit liberare illam de pollulione. Fel. diiit : Si iiiliil pecccalum est , et aniina cx
Aic. dixit . Sed anima non cst p.irs Dei. Nam jam Deo esl, ei polluta est, ct veiiit Chrisius liberaro eair.,
lu cuiifessus es quia Manicbxus dixit pollulam paret eam liberavit a peccalo, quid culpamus Mani-
lein Dei : nos autcm polliilain dicimus aniniam ex chxuin, qui dicii pariein Dei poUutam esse, et itei uin
voluiilaie peccati ; non esse aulem animam parleni niundari?
Dei, noii de Dco geniiam, sed a Deo faciani. Sic ergo AuG. dixit : Quia jam confessus cs Manichxum
diciiur aniina ex Dco, quomodo diciuir aliquod opus dixisse partem Dei esse pollulain , et dicis non esse
rubri ex artificio ejus, vcl ex ipso factum, non lamcn peccatum lalem blasphemiam effuiidere no» in Deum :
de ipso genitum , sicut filius ejus. Tu ergo quia jam autem diciinus quidem pcccasse animam per liberum
confessus es Manichxum dixisse poUui pai tem Dei arbilriuin , et poenitendo purgari per niisericordiam
el jamdudum dixisti analliemandum qui dicit corru- Crealoris suiquia non est ex Dco tanqiiam parscjus,
;
piibilcin vel nDcum.vel naluram

contaminabile ejiis; vcltanquam prolesejus; sed ex Deovel a Dco facia esi,
jain anathemasii, quod iioi. vis falcri. Hoc enim qiiod lanquam opus ejus quid intersit intor nostram fideiii
:
dixisii, quia polluilur et quia mundalur, lioc ipsiiin elvestrain perfidiam, omnibus manifcslum est. itaqiie
quod dicis, Miindalur, expressisli quia poIluilur;et secundum verba tua superiora , quia concessisli ana-
iion liabcs undc evadas :et Manichxus *, ct iii dixi^li themandum cum qui dicil corruplibilcm naluram Dci,
quia polluitur pars Dei. Anathema crgo MaHiclixuni, qiiod et .Maniclixuin diccre manifcstum est , quia iio-
aut aiiatlicmandiis es cum Manichxo. Iiiisli ut essol a le analhcmalus, eriscum illo anaihc-
Fel. dixil : Ego non a Manichxodidici qula pollula inaius.
esl pars Dei; sed a Chrislo didici quia propler ani- CAPU T XXII. — Post lixc ciim niultis verbis in-
iiiaiii veiiitqux polluia erat. ter se agerenl :
AuG. dixit A Christo non : didicisli quia anima pars Fel. dixit : Dic jam tu, quid vis faciam ?
Pei est. Auc. dixit : Ut analhemcs Maniolixum, cujiis siinl
Fel. diiit : A Christo didici quia anima ex Deo laiilx islx blasphemix. Sed si ex aniino facis, lunr
est. fac ; neino eniin le cogil invilum.
Auc. dixit : Et nos didicimus qiiia aiiima cx Des Fel. dixit : Dcus videt si ex animo facio ; non ciiim
csi, sed non cst pars Dei. Sic esl cnim aniiiia cx Dco, homo potest videre : sed hoc peto, ul confirincs iiie.
qooniô factura cx ariiCce; iion dc Deo, sicui filius Auc. dixit : In quo vis ul te confirmem ?
do paire. Fel. dixit : Prior lu anallicma, ul ct cgo posto

anathcmcm.
AuG. dixit : Ecce eliam manu mca scribo; volo
'
Ei l.ugd. et vcn., mde evudat nicmichcnii. l.ov., eva-
d'jt . .ibeci, et Vuuichxui. u. enim ut ct tu manu tua scribas.
,
,
: ,
'jM I)K N\TI,'U\ [{D.NI CONTIIA MAMCII/liOS. S. AU(JUSTINl 551

Fi.i.. ili.vil : Se>l îc ;uiuili(riiii, iil siiridiiii iiisiiin ( li 10 crcdidcram, iiuiic analhemo ciirn. ct doclriiiam
(|ni iii Maiiiclixo luil, el |>cr ciuit ii>lalociiluscbt,aiiu- ipsiiis, ct Kpiriliim scduclorciii (pii in iljo fuil , rpij
lliciiics. dixil Dcuin parlcm suam gciili lcncbrarum miscuitsc,

Aii;îislimis acccpla cliarla 8(ri|isil lia:c vcrlia : Au- cl cain tani turpilcr libcrare , ut virtules suas trant-
giislimis c[)isc()|iiis K(clcsi;i; c;illi()li(;c jairi aiiailic- (i(,Mirarct in fcininiisconlia iiiasculina, ct ipsas lierui 1
iiiavi Maiii(-ii;cum (;l (loclriiiaiii cjiis , cl spiriliiiu (|iii iii iii:tS(ulos coiilia fciiiinina du;inoiiia, ila ut \K)iiU:u
per euiii lam cxsccrabiles Ijlasphcinias loculns esl, rcliqiiias ipsius surt pnrlis conligal in .Tlcrnum glolu
qiiia spiritus scduclor crat, lioii vcrilalis, scd ncl;indi tcncbrariim. II;is oniiies ct ca;leras bbispliemias M;»-
crroris; cl miiic aiiallicnio sujira diclum Maniclia;uni nicluci analliciiio.
cl spiriliiin crroris ipsius. Aiigiisliiiuscpi>copiis, bis iii ecclcsia corain p(.|)ii|.»
Kl ciiin caiiidcin cliarlam Fclici dcdisset, etiam illc. Ccslis subscripsi.

niami siia Ii;j;c vcrba scripsit : Ego Felix (pii Maiii- Fclix liis Gcslis siibscripsi.
IN OPUSCULUM SUBSEQUENS,
Yidelib. 2, cap. 9, Rctractationum, tom. 1, col. 63V , a ver6i«, Liber de Natura Boni
usqiie ad verha, Dcus cst M.
S. AUREI.II .aUGUSTINl
HIPPONENSIS EPISGOPi
ATURABONI
CONTRA MANICHiEOS
'"'.
%\i)(x \m\$
s^-S^-Oc
CAPUT PRIMUM. — Deusstmmumhonumelmcom- bona , sed propinqua summo bono , el rursus omnla
mutabileâ quo cwlera omnia bona spiritualiaet corpora- etiain novissima bona ,
qu.T. longe sunl a sumiiio
lia. Suinmoni bonuin qiio snperius non est, Deus esl bono , non possunt csse nisi ab ipso summo bono.
ac pcr hocinconniiulabile bomim est ; ideo verea;lcr- Omnis ergo spirilus etiam mutabilis , et omne corpns
num , et vcre immorlale. Ca;lera oinnia bnna iioii a Deo : el Iincc esl omnis facta nalura '. Omnis quippe
nisi ab illo sunl sed non de illo. De illo eoim quod nalura aut spiritus , aut corpus est. Spiritus iiicoin-
,
est , lioc quod ijise est : ab illo aulem qu.K facta sunt mulabilis Dciis est : spiritus mutabilis facla nalura
non sunt quod ipse. Ac per hoc si solus ipsc incom- est , s&i corpore melior : corpus autcm spiritus non
niuiabilis , omnia qusc fecit ,

quia ex nihilo fecit est , nisi cum venlus ,
quia nobis invisibilis cst , et
muiabilia sunt. Tam enim omnipolens est , ut possil tamcn vis ejus non parva seniitur , alio qtiodam niodo
cliam dc nibilo , id est , ex co qiiod omnino non cst spirilus dicilur.
bon:i hiceie , cl magna ct parva , et ccelestia ct tcr- CAPUT II. — Quomodo id possil ad corrigcndos
rcna , cl spiritualia et corporalia. Quia vero el juslus Manichwos sufficere. Propter eos auiem ,
qui cum iii-
esl , ei quod dc se genuil , ea quse de nibilo fccit telligere non possunt omnem naluram , id cst , oin-
noii a;qiiavil. Quia ergo bona oninia sive magiia sive , nem spiriltiin ct omno corpus naturalitcr bomim csse,
parva ,
pcr quoslibcl rcrum gradtis , non possunt esse niovcnlur spirilus iniquilate cl corporis mort;iIit;Ue ,
nisi a Deo ; omiiis aulem natura in quanlum naiiira et ob boc aliam nattiiam maligni spirilus el niorl:ilis
est , bonum omnis natura non poiesl esse nisi a

est ; corporis quam Deus non fecerit, conantur iiiducerc
,
:
summo et vero Deo quia omnia eliam non summa

: sic nrbilramur ad eorum inlelleclum ,
quod dicimus
ADMOSITIO PP. BENEDICTINOKLU.
I.ibcr de Natura Boui recogrndus esl ad veleres codices qualiior Vaticanos, r.allicanos novem, Victorinuni, Sorbonicnm,
Corhcienscm, Fossateiiseni, ciilerciensem, Casalenseni, Bigolianum, lûduuensem mnjoris F.cclcsia;, ad uiuim Augusli-
neiisiuin majoris conveiilus rarisieusis, ad varianles leclioaes ex Beloncis codicibus descriplas per Lovanienses, el ad odi-
tiones Ain. F.r. et Lov.
Comparavimus prcBterea eas omnes editiones initio Retr. et Confess., t. 1, memoratas. M.

• Er. Lugd. cl Ven., et hoc esl omnis. Lov., ct hwc ommaM.
(n) Scriplus posl aniium 401. Collocatur m netractationibus proxiine post libros de Actis cum Felice, qui sub fineni auui
Mi cuiiscriijti sunl.
,: ,, :
LinF.R UNUS. 554

5!)3
posse i^rduci. Falonlur onim omnc l.onnm

non osse omncm ordiiicm ivlnis cprrii|)liliilil>iis anroril , ntilla
qn(vil el vonnn nalura rcmanobit. Ac pcr lioc oinnis natiira qu;e cor-
jK>sse , nisi a sutnino cl vcro l>eo :
ad eos corrigemlos si vcliiil adveiiorc ,

snf- riiini)i non polost , snnimnm boinini est , sicut DdS
esl , el ,
esi. Oinnis auiom naluia qux corrum|ti potosl ,

Hcit.
CAPIJT III. — Moiiits, spLxics et ordo geiwraHa ctiam ipsa aliquod boiitim est : noii eniiii posscl ci
Nos cniin calholiri Cliri- rocore corrnplio nisi adiincndo el niiniiiMido qnod
bona (N rebus a Dco factis.
,
a qno Omnia hoiia sunl son boiitim ost.

Sliani Douni cnliinns ,
—
,
omnis modiis sou ina- C.\ri]T VII. Rationulium spiiitnum corrupllo

magKa sen paiva ; a (ino esl ,
seu magna alia voluntaria alia panialis. Cre;tliiris aiilcm prt;-

gnus seu parvus ; a quo omnis spccios ,
,
rationalibns spirilibns Iioc

9CU parva ; a q«K> omnis ordo , scu magmis scti pnrvus. st;inlissiniis , lioc e>l , ,
spe<iosa or- prx'stilit Deiis nt si noliiil corrtnnpi ii;)ii possint

<.hnnia onim qnanlo magis nK^lerala , , , , ;
dinala sunl , lanlo magis uli.ine bona snnl :

qnanlo id esl , si obedientiam conscrvaverinl snb Domino
miuus spcciosa niimis or- Dco suo ao sio incorruptibili pnlcliriludini ejt:s
aulem minus modcrala , , ,
dinala siinl niinus bona sunt. Il;cc iiaqne tria , nio-

,
adluvscriiil : si auiem obcdienliaoi coiiscrvarc noliic-
dus , spccies cl onio , ul de innnmerabilibns laceani riiit ,

quoiiiam volenles con umpuntiir in pcccatis ,
<jM;e itd isia Iria pciliikcre n>oiistranliir ;

bac ergo nolcnlcs eorrumpaiiliir in pocnis. Tale qtiippe bonuiii
Iri;» . iiiodus , spccics , ordo ,

tanqtiam gcncralia boiia cst Deiis , ut nemini cum desoronti bcne sit : et iii
sunl in rebus a Deo faclis , sive in spirilu , sivc in rebiis a Dco factis tain magnum boiiiim est iialura
corpore. Dcus ila:itic siipra omnem crcaitir;e inotitim ralionalis , iit niilltim sit boiiiim qtio bcala sil iiisi
csl , supra «innem speciem , snpn oir.ncm ordinem Deiis. reccnnles igitur iii suppliciis ordinantnr : (pue
i>ee s|ialiis locornm siipra est , sod inefraliili et sin- ordinalio quia coruni natiinc nnn coinpctit , idco
giiiari potentia , a ipio oinnis modus oinnis spccics , , poena cst ; sed quia ciilpx compeiit , ideo juslitia cst.
OMinis ordo. Ihcc Iria ubi magna sunl magna boiia , C.VPUT VIII. — Ex reruin infcriortnn corruptione
luiil : ubi parva smit ,

parva bona' snnl : ubi ntilla ac iiiteritu pulcliritudo universi. C:elcra vcro qiue siiiil
Eunt , nullum bonuin cst. El nirstis tibi lia;c iria ma- facta de iiiliiio , qiue ulique inferiora suiit (iiuiiii spi-
gna siurt magnae n;.tura; sunl : ubi parva sunt ,

par- riliis ralionalis , ncc beala pnssiinl essc, nec miscia.
,
v;c nalurx sunt : ubi nulla suiit , nulli nalura esl. Sed ([uia pro modo et spccic sua cli:iin ipsa bona
Oiiiuis crgo nalnra bona rsi. siinl , ncc csse quamvis n-inora cl niinima bona , ni>i
CAPUT IV. — Miilnm esl corriiplio viodi , tpecici a siimmo bono Deo polncrniit , sic ordinala siinl , ut
nvt ordinis. Proinde cum quierilur uiide sil malLin , ccdant iiifirmiora firmioribus , el iiivalidiora forliori-
prius qucerenduin osl qnid sil maliim : quod iiiliil bus , cl impolcntiora polenlioribus , alqiic ita ccele-
aliud csl qiiam corruptio , vcl modi , vcl spcciei , vcl stlbiis lcrrcna concordcnt tanqnam pnccellonlibns
ordinis naluralis. Maia ilnque natuia diciltir , qiue siibdila. Fil autoiii dcccdenlibns ct succcdcntibiis
corrnpta osl : nam iiicorruiila uliquc boiia est. Sed rebus lcmporalis qniHlam in stio gencrc ptilcbiiliKlo,
cliam ipsa corrupla , iii quanltim nalura csl , bona ut nec ipsa qu;c moriunlur , vcl qiiod craiit csse de-
csl ; in qtianiiim corrnpla cst , inala esl. sinunl, turpent aut lurbenl inoduni cl spccicm ct
CAPLT V. — Natura excellenlioris ordinis elinni ordincm univcrs.-e cre:iturac : sicul sermo bciic com-
corrupla mclior iutcrdiim inferiore eliam inrorrupta. posiius uliquc pulclier csl ,
qnamvis in eo syllalue
Fieri antein pilesl , ivl qna-dain iialura (itue modo cl atqne oiniics soni tanquain nascciido et moriendo
specid naluraii cxccllciuius ordin :l;i csl , etam cor- Iranscurranl.
rupla mclior sil adhuc qnam csl incorriipia altera , C.APUT IX. — Poena peccanti nuturcc , ut recle or-
qux' minorc nio^ro cl spec ic naltiraii inferius ordinala diiiclur , conslilula. Qnalis aiitcin cl qnaiil:i ponna ciii-
csl : sicut in houiiniiin a;stimationc , S(!cunduin qua qne culp;c dcbcalur, divini jndii ii osl , iion iiinnaiii :
litalem qu.c aspeo ibus ailjaccl , melius cst ulitiue (|iix ulique cl cum cunvcisis rcmiititur, inagiia csl
corruptuiii aurum ,
quain iiicorruplum argenlum ; et buniias apnd Dcum ; ctcum dcbila redditur, nulla
meliiis cst corrupiuni aigenlum ,
qnain plnnibnm inosl iniquilas apiid Doum qiiia nielitis ordinainr
:
corriiiiium. Sic el iii nalinis poicnlioribus alqiie spi- iialnra, ut jusic dolcal iii snpplicio, qu;tiii ut iiii|iiiiie
riliialibiis melior est eliani corrtiplns pcr nuiiam vo- gandcat iii pcccalo. Qno: laineii cliain sic luibens iioii-
luiilatcm spirilus ratioiialis ,

quam irralionalis incor- iiiillum nioduin et spcciem ct ordinem , iii qiiacuiiii|no
rupltis : et melior est quilibet spirilus cliaiii corru- cxlrcinitaie adhuc ali^piod boiiuin esl : qux si oniniiio
plns , quam corpus quodlibel incorriiplum. Meiior detrahantur , oi penitiis consumanlur , idco nnliuin
est enim natura ,
qna; cum prrcsto esl corpori ,
|)r;c- boiiiini erit, quia nulla nalura romancbit.
bet ei vilam ,
quam illa cni vita pncbclnr. Qiiaiiliiin- CAPUT X. — Naturw corruptibiles ,
quia ex itiliik
libcl autem corruptus sit spiritus vitce qui factus est factcc. Omncs igitur naturx corniplibilcs, iiec omn iic
vilam pr.fberc corpori polcsl : ac pcr boc mclior illu nalurx esscnl , nisi a Deo cssent ; ncc con uptibiL-s
cst ,
quamvis incorruplo , corrtiplus. essent, si de illo esscnt, quia huc quod ipse esi csscnt.
C.APUT VI. — Naturam qucc corrumpi tton potesl ,
Idco crgo quocumque niodo, quacumque spccio, qu )-
tummum bonitm ; qucc poliSl , aliijiiod bonuin esse. cumque ordiiie sunt, quia Deus esi a qiio f.icla; sunl
Corruptio atiicm si omiicm modiini , omiicni specieni idco autcm nuu incoinniut:iliiles sunt , qiiia iiihi! cbl
bAJiCT. AUGLST. \'III. fDix-huit. )
; ;
«55 f)E NATUIIA IM)M (OMIlA MAMCII.4^()S, S. AlCUSTINl »5«

uiuic faciae siinl. Saciilcga eniin :iii(l:icia coj-qiKiîi- qiiod vcMim cst cwtfitcri , inlerrogcnlur ulrum cor-
liir nihil cl Dcus , si qualc cftl illiid qiiod de Dco por» 8iiiii;e possil iioccre torriiplio, (Juod si [witcM,
natiiiii csl , talc vclimus cssc iliud qiiod ab co dc ul ra;diiis fiat; quid minuit, iiivi piilchriluainis Ix».
niliilo nictiiro cst. iHiiii? Uiidc tnindiu nliqiiid reniancbil, qu;iindiu cor-
CAPUT XI. — Koceri uec Dco pole$t , ucc ulii tia- poris nalura subsistit. Proinde si corisumplo bono
turcc nisi ipso permillente. Qiiaproiilcr iicc iiatiirni Dci natiira tonsuniilur , bona ergo e»t nntwrn. Sic ct lar-
noccri oniiiino potcst , ncc alicui natura: siih Dco iio- diinidicimus veloti Contrariiim scd l;inien qui se :
«di iiijusle f)ote>t : qnia ct cuin pecc:indo injiistc oninino non movct, iiec taidiis dici polesl. Sic acnLe
:iliqui iiDCCiit, vohiiitas injiisla eis iiiqiiitatur ; polc- voci conlrariam vocem ditimus gravem, vcl cjnore
slas nnlciii qiia iioccrc pcriiiilliinliir , iion cst nisi a aspcram : sed oinnem spccicin votis pcnilus ad-
si
Deo, qui cl ipsis noscicnlibus novit quid illi pali dc- imas , sileiitium est ubi vox iiulla esl quod lanicn :
lcaiii, qiiilius cos iioccrc pcriiiiltil. silcntium , eo ipso quod vox nulla est, tanquain con-
CArUT XII. — Oiiinia bona nonnid a Deo. Il;rc tniriiim vnci solel opponi. Sic ct liicida el obscur.-»
oiniiia lani pcispicun, tnin ccrla, si vellcnl;idvcrlcrc, lanqiiam duo coiitrnria dicunlur : habenl (amcn < i
qiii~ali;ini naturani iiiducunl ,

qiinm non fecil Dciis obsciira aliqiiid lucis , quo si penitus careant , ila
iinii tanlis lilas|hrmiis implerentiir, ul el in siimnio siiiil l.ncbrsc lucis absenlia, sicul silentiuni votis
innlo laiila bona poiicrcnt, et in Deo lanla mala. Siif- absciiiia.
licit eiiiin , ul snpra dixi , ad eorum corrcclioncm, CAPUT XVI. — Privaliones in rebus decenter a Deo
si velint alteiidcrc, quod cos eiinm invitos cogit ve- ordinaKv. Qus tamen ctiain privntiones rcruiii sic
vitas coiililcri , omiiia prorsus bona non cssc nisi a ordinanliir in iinivcrsitate naliirx , ut sapientcr con-
Dco. Noii crgo ab alio sunt magna bona , el ab alio si(ler;iiilil)iis non indccenicr vices suns bnbeant. Nara
pnrva boiia : scd et magiia cl pnrva bona non sunt el Deiis ccrla loca ct tempora non illuminando lene- ,
iiisi a snmmo bono, qiiod Dcns est. bras fccil Inm decenlcr qunm dics. Si cnim noscon-
C.\rUT XI I. —
Doiia singula seuparva, seu ntagna, tinendo voccm , dccenler inlcrponimu.s iii I(y]uendo
esse a Deo. Conimemoremus ergo bona quanta potue- silenlium; quniito magis ille quarumdnm rerum pri-
rimiis q'i;c digniim est iit Dco auctori tribiianuis, et
,
vationcs dcccnlcr facit, sicut reruin omnium peife-
liis sublalis vidcamus iilrum aliqua nntura remnncbit. clusariifex? Unde el in hymno Iriuin pueroriim,
Omnis viia et mngna cl parva , omnis potentia et eliam lux et leiiebr.E laudanl Deum [Dan. iii, 72);
înagna clpnrva, omnis salusel magna cl parva, omnis idesl, ejus laudem in bene considerantium cordibus
incmoria ct magna ct parva , omnis virliis et magna pariunt.
ct parva, omnis iiilcUcclus el magiius ct parvus, omnis CAPUT XVII. — Natura in quantum natnra rst,
trniiquillitns et inngna el parva, omnis copia ctmagna nulla mala. Non ergo mala cst , in qunntiim nnlura
ot parvn , omnis scnsusmagnus ct parvus omoe ct , est, ulla natura; scd cuique natiirx non esl m;ilum
liiir.cn ct niagnum el parvum , omnis suavilas et •
nisi ininui bono. Quod si niiiiuendo absumerclur,
niagnn el p:irva omnis mensura et magna ctparva,
, siciit nullum bonum, ila nulla natura rclinqucrclur >
oinnis pnlcliiiludo el magna et pnrva , omnis pax et non soluin qualem inducunl Manichcci , ubi tanla
inagna et parva , et si qua similia occurrere poierunt, bona inveniunlur , ut nimia eorum ca:citas mira sit
maximeque illa quai per omnia rcperiuiilur , sive spi- sed quaIen>poiest quilibet induccre.
jilualia sive corpornlin, omiiis niodus, omiiis spccics, CAPUT XVIII. — Hylen, qua^ rerum informis ma-
oiiinis o:do, el mngnus ct parvus, a Doniino Deo sunt. teries antiquis diccbalur, m>n esse malum. Nequeenim
Quibus bonis omiiibus qui innle uli voluerit, divino vel illa matcrics ,
quam antiqui hylen dixerunt, ma-
jiidicio pcenas luct : ubi aulem nullum boruin omiiino lum diconda est. Non eam dico quam MnnichsRus ,
fiierit, nuUn nntura rcmaiicbrl. hylen appellat demenlissimn vanilalc, nesciens qnid
CAPUT XIV, — Parva bona in majorum compara- loquatur, formatricem corporum : unde recle illi di-
tione contrariis nominibus appetlanlur. Sed in Iiis omni- clum quod allerum deum inducat neino enino
est, :
l)us quxcumque parva sunt , in majorum compara- lormare et creare corpora nisi Dcus polest ncqiie ;
tioiie conlrariis nominibus appcllantur : sicut in lio- enim creantur , nisi cum eis modus el species et,
ininis forina quia major cst pulchriludo, in ejiis ordo subsistit ,

quae bona esse , nec esse posse nisi a
comparalione simioe pulcliritudo deformilas dicilur : Deo, puto quod jam etiam ipsi conGtenlur. Sed hylen
cl r.iHil iniprudentes , tanquam illud sit bonuin , et dico quamdam penitus informera et sine qualilaie
lioc malum ; nec intendunt in corporc simiae modum materiem , unde ista; quas sentimus qunlilates for-
proprium, parilitatem ex ulroque latcre membrorum, mantur, ut antiqui dixerunt. Ilinc enim et silva
concordiiim partium, incoluinitatis cuslodiam, elcie- grajce u)«3 dicilur, quod operanlibusapta sit, non ut
icra, qiiaj pcrsequi longum esl. aliquid ipsa faciat, sed undc aliquid fiat. Nec isia crgo
CAPUT XV. — Jn simia; corpore pulchritudinis liyle malum dicenda est ,

quai non per aliquam spc-
bcnum inesse, licet minus. Sed ut quod dicimus inlel- cicni senliri, sed per omnimodam speciei privalioncni
ligalur, cl nimium lardis salis fial , vel etiam pcrti- cogilari vix potesl. Habet enim et ipsa capacilatcm
naccs et apcrtissim;c verilati rcpugnantcs cogantur forraarum : nam si capere impositam ab arliricc for-
* Ua Mss. Al.in edilis, sauitas. mam non posset, nec materies uiique dicerctdr. Poiro
'^'Ê'^* LNUS. 55«
557
forma, uiulo qiii ea prtcvalent, ut aliquo modo coliil)oantnr.
bonum aliqLoJ eîl
ti
formosi appellanlur, sicul a siwcic spcciosi .

procul CAPLT XXII. — ilodus aii aliqita ralionc Deo ipsi
formx. Sic- coiiveiiiat. Deus autcin ncc modum liabeic dicciidu»

diibio bonum aliqiiod cst eliam capacilas
ncmo diibilat qnoJ bo- cst, ne finis ejus dici putctur. Ncc ideoiaiiieii immo-
ul ania bonum cst sapicnlia.
oinne bonum deratus cst, a quo modus omnibus tribuitur n;bus, ul
num sil capacem csse sapienlix. El qiiia
oportel dubitarc. cliain isUun, si qua aIii|UO modo cssc possint. Ncc riirsus niodcralniu
a Deo ; neminem
oportet dici Dciini tanquani ab aliquo nioduin ac-
esl. maicricni nou cssc nisi a Deo.*^ ,
CAPUT XIX. — Esie vere ,

proprium Dei. Magni- cepcril. Si aulcm dicamus eum sumnium modum ,
Dcns nosler famulo sno dixit Ego fortc aliquid dicimus ; si lamon iii oo quod dicimu«
ficc igiiur et diviiie ,
$um qui $um ; et , Dices filiis Isracl Qui cst misit me .

suminum modum. inlelligainus snminum bonuiii.
ad ro$ (Exod. iii, 14). Vcrc cnim ipsc csl. qnia in- Oiiinis cnim modiis iii qnanlum modiis cst . bonns
comintitabilis csl. Omnis enim mnlatio faciliion csse est : unde omnia modcrata , iiiodo^ta . modificala .
qiiod crnt : vcre ergo ille est ,

qiii incommutabilis dici sinc laude non possuiit; quanqiiam siib alio in-
est; CTlera qu.T ab illo facla sunt, ab illo pro s-o tellcctu modum pro fine ponamus, ot iiuilnm moduiii
modo esse accppcrunt. Ei crgo qiii summc csl ,

non dicamus, ubi nulliis cst finis : qiiod aliqiiando cuin
poiesi esse contrarium nisi qnod non cst : ac per boc laiide dicitiir. sicut diclum osl, Et reijiii cjus non erit
siciit ab illo csl omnc quod bonuni est sicab illoesl , finis (Luc. i, 53). Posset cniin dici ctiam , Non criC
oiime qnod naturaliicr est « quoniam omiic qiiod ;

modu«,iit modiis pro liiic dictus iiitolligcrctur : nam
naturaliicrcsl, bonum esl. Oinnis ilaqiie nalura bona (|tii nullo modo regiial, non nliqiie rogiial.
esi, cl omnc boiium a Dco csl : omnis cigo natura a

CAPIJT XXIU. — Unde iiiterduin dicatitr mntu»
Dco est. modus, mnla species, malus urdo. Malus crgo modiis,
CAPUT XX. — Dolor noHiiisi in mturis bonis. Do- vcl mala spccics, vcl malus ordo, aut idco dicuiitur,
k)r aulem ,
qnod prxcipue iiialum nonnuUi arbilran- qiiia minora sunt quam csse dcbucrunt, aut quia noii
tur, sive in animo sive in corpore sil, nec ipse polcsl his rebus accommodantur qiiibus accommodanda
essc nisi iii naluris boiiis. Iloc ciiim ipsuin quod sunt ; ut ideo dicantur mala qnia siint aliona cl in
,
resislil * ut doleat qnodam niodo rccusal non csse

, congrua : tanquani si dioatnr alii|uis iion bono modo
quod crat quia bonum aliquod erat scd cum ad ine-
,
:
Cjjisse ,
qiiia niinus egit qiiam dcbuit , aut qiiia ila
liiiscogitur, utilis dolor csl cum ad dctcrius. in- ;
egil sicut in re tali non debuit, vcl amplius quam
ntilis. In animo cigo dolnrem facil volunlas resislcns
oportcbal, vel non convcnienter : ut lioc ipsum quod
polcstaii majori in corpore dolorcm facit sciisus
:
reprebenditiir, malo modo actum, non ob aliud justo
resisiens corpori potcntiori. Suiit aulcm mala sine
rcprcbendatur, uisi qiiia non csl ibi scrvalus modus.
dolore pcjora : pejus est cnini gaudcre de iniquitatc,
Itcm spccics mala vcl iii comparaiione dicitiir for-
quam dolere de corruptione : verumlamen eliam lalc
mosioris atqiic pulclirioris , qiiod isla sit miiior spc-
gaudium non potcsl esse nisi cx adeplionc bonornm
cies, illa major, non molc, sed dccorc; aul qiiia iioii
inferiorum ; sed iniquiias cst dcscrtio mcliorum. Ilein . congru t liuic rci cui adhibita cst, iil alicna cl incon-
in corpore inelius est vulnus cimi dolorc qnani pu-
,
vcniens vidcatur : tanquam si nudus liomo in foro
Irodo sine dolore qiiae spocialilcr corruptio dicilur :
,
doambulcl, quod non ofTcndit si in balnco vidcalur.
qiiani non vidit, idcst, iioii passa cst morlua caro
Simililcr ol oido tiinc malus dicitur. cum niiiius ipse
Domini, sicut in proplielia pra,'dicliim cral, Ncc dabis
oido scrvatur : unde non ibi ordo, sed putius iiiordi-
$ancium tuum videre corruplionem {P$al. xv, 10).Nam nalio niala cst, cuin aul miniis ordinatum cst qiiaiii
viilneralum esse conlixione clavorum rt pcrcussum
,
(lebtiil, aul nun sicul debuit. Tamcn ubi ali(|iiis iiio-
de lanoea quis negal (Joan. iix , 18, 3i) ? Sed eliam diis, aliqtia spccies. aliquis ordo csl. aliquod boiiiiin
ipsa qiKC proprie ab bominibus corruplio corporisdi- ct ali(|ua nalura csl : ubi autcm nulliis modtis , nnlla
ciliir, id est, ipsa puircdo, si adlmc liabct a Iquid
spccics, nullus ordo est, nullum bonum, nulla iia-
quod alie consiimat, bonum minuendo crcscit cor-
lura c.sl.
riipiio. Quod si penitus absumpserit , sicnt nulluin

CVI UT XXIV. — Teslimoiiiis Srrip;uia: probntui'
bomim ila nulla naiura rcmanebit, qiiia jam cor-
.
Dtum esse incommutubilem. Eiliuin Dci esse qenituin,
rnplioquod corrumpat non crit et ideo nec ; ipsa
non factum. Ihec qua: noslra fides Iiabcl, et iilcuiiiqne
putrcdo cril. quia ubi sit omnino non orit. ratio vesligavii, divinarum Scriplurarum lcslimcniii
CAPLT XXI. — Modica a modo dicta. Idco qiiippe
mimienda sunl : ut qui ca minorc inlollcclu asscqiii
cl pirva alque exigua jam communi loqncidi iisu
noii possnnl, divina; auctorilati crcdant, ct ob boc
iiiodica dicunlur, qiiia modus in eis aliquis rcstitil*.
intelligore mcrcanlur. Qui aulcm intclligiint, sod oc-
siiie quo noii jam modica , sed omnino nulla sunt.
clcsiasiicis Littcris minus inslrucli siint, manisca nos
Illa auiem qu-? propter niinium progressum dicun-
ex nostro intcllcctu proferre, quam in illis Libris
tiir immodicn, ipsa nimictatc culpantur : scd tamcn
esse, non arbitreniur. Itaque Deiiin essc incommii-
i|isa etiam sub Deo, qiii omnia in mensura, el iii nu-
labilcm, sic scripliim csl in Psalmis : Mutabis ea , et
mcro, el pondere disposuit (Sap. xi, 21), neccssc ost
mutubuntitr ; tu auleni idem ipse es(Psal. a, 27). Et iii
* Mss. licc unlum loco, quod natitrale esl. libro Sapicnti.-E de ipsa Sapicntia In se ipsa
: iniiiicnt
* in Mss., reslilit.
* sic Mss. Lditi auicm, rcsistit. Miuus l)cnc. iiinoval oinniit {Sap. vii, 27). Uiidc cl aposlolus Pju«
,
rir,0 m NyMIIUA liOM CO.NTi-.A M A.M.II-EOS, S. AUCUSTINI rjô

liis : Invisibili, iiicoriuptihiH xoli l>i'o(\ Tim. i, 17), '') : iii:inifcsliini csi, (|iioil noii de sc isla gcniicril, scd
Kl a|»<»sliiliis Jacoltiis : Oiniit; ilaliiin opliinuni, ct uiiiiie III vcrbo alHiicimpcrio fcccrit. Qiiod aiilcni non dc sc,
donnin perfcctum itemrsum cst (Inccnilens ii 1'aire lu- uti(pie dc niliilo. Non cnim eral aliud iinde facerel,
viinum. apiid fiuem von esl commulatio , nec niomcnli di; quo apcrlissimc Apostolus dicilQuoniam ex ipj,
:
(ibunibralio {Jarohi i, 17j. Ilciii qiiia id finoil iJe so el per ipxuin, cl in ipso sunt omnia (liom. w, 36).
yoiiuit, lioc esi (|iiO(l i|)>e csl, ila al» ipso Filio brcvi- CAPUT XXVII. — Ex ipso e/I>cip,o nonidemsiijni-
ler dicilur : F.ijo el Patcr nnum sunins (Joan. x, 50). ficare. Kx ipso aulcm non lioc .sigiiilical, qnod De ipso.
Quia aiitciii iion cst faclus riliiis, (iiiippc cum pcr 11- Qu(.d ciiim dc ipso esl, polcst dici ex
ipso non
: aii-
liini facla siiil oiiinia ; sic scripliiin csl : 7n principio lem omne quod cx ipso cst. rcctc dicitur
de ipso. Ex
erut Vcrhiim, et Vcrbitm erat aj>ud Deum, cl Deus erat ipso cnim c(i;lum ct lcrra, qnia ipsc fecil
ea non au- :
Vcrhum; lioc ernl in principio apud Deum. Omninpcr tcm de ipso, quia non de substanlia sua. Sicut
aliqiiis
ipsum facla sun'., ct sine ipso factum est niliil {Id. i, homo si gignat filium, ct facial doiniiin, cx ipso
filius,
4-3) : 1(1 c^l, non csl racliini sino ipso ali(|niJ. cx ipso doiiius scd (ilius de ipso, d(jnius de lcrra
:
cl
CAPUT XXV. — lllud Evangelii , Siiie ipso faclum ligno. Scdhocquiahomo est, qui iKjn potcsl aliqnij
esl iiiliil, malc inlellectum a nonnullis. Ncfiiic cnini ctiam de iiihilo faccre : Dciis autcm cx quo oninia,
:)udicnJa sunt dciiramcnla hominuin ,
qui niliil lioc pcr qiicm oinnia, in quo oninia non opiis habcbal
,
loco aliquid iiilclligondiim pulant, el ad iiujusmodi aliqua maleria, qiiam ipsc non feccrat, adjuvari omni-
vanilalem proptcre:» pulanl cogi possc aliquem ,
qiiia polcniiam siiaiii.
ipsum «//«7 in fine senlcnliac posilum csi. Ergo, iii- CAPLT XXVIII. — Veccatn non ex Deo, sed ex
quiuiil, ractum esl; el idco quia factum csl,ipsum voluntale esse peccanlium. Cum aulcmaudimus, Omnia
iiiliil aliquid est. Scnsum eiiim pcrdiderunt studio ex ipso, et per ipsum, ct in ipso; omiies utique naliiras
conlradiccndi , nec iiitclligiinl niliii inlcrcsse utrum iiilelligere dcbemus(pia; naluraliler sunt. Neque enim
dicalur, Sine itlo faclum est niliil ; an , Sine illo niliil ex ipso sunt pcccata, qua; naluram non servant
sed ,
faclum est : quia cl si illo ordine diccrclur, Sineillo vitiant , quae pcccaia ex voluntate csse
pcccaiitium
nihil factum esl ; possent nihilominus diccre, ipsum nniltismodis sancla Scriptura tcstatur, praecipuc illo
niliil aliquid esse, quia faclum est Qiiod enim revera loco quo dicit Aposlolus Exislimas autem hoc, o :
cst aliquid, quid iiitcrcsi utrum ila dicatur, Sine illo homo, qui judicas eos qiii talia agunt, el facis ea, quo-
facla esl domiis ; an, Sine illo domus cst facla : duin niam tu e/fugies judicium Dci? An divilias benignitutis
intcHigatur aliquid sine illo factum, quod aliquid do- et patientice ejus et longanimilalis contemnis , ignorans
luus est? Ita quia dictuni est, Sine itto faclum est niliit; qnoniam patientia Dci tul poenilentiam te adducit ? Se-
quoniani nihil nliqiic non esl aliquid, qiiando vcre ct cundum duriliam autem cordis tui et cor impoenilens ,
propric dicitur : sivc dicatur , Sine illo faclun: cst thesaiirizas tibi irnm in die ira: et revetationis justi jn-
niliit ; sive, Sine itlo niliil factum est , vcl, niliil est dicii, Dci ,
qui reddel unicuique secundum opera sua
factum; nihil iiiterest. Qiiis auteni vclit loqui ciim (Id. 11, 3-C).
hominibus, qui hoc ipsum quod dixi, Niliil interest CAPUT XXIX. — Peccatis nostris Deum non inqui-
possunt dicerc, Ergoinlercslaliqiiid,quia ipsum nihil nari. Ncc tameii, cum in Dco sint universa qu;c con-
aliquid est? Ili aulem qiii saniim haljcnt cercbrum ,
didit, inquinani eum qui peccanl, de cujus sapientia
rcm maiiifeslissiniam videnl, hoc idein iiilclligi cum likilur : Atlingit autem omnia prapler suam mundiliam^^
dixi, Niliil inlere-t, quod iniclligerelur si dicerem ,
el nihil inqumatum in eam incurrit (Sap. vii, 24, 25).
Intcrest nihil. At isti si alicui dicant, Quid fecisli? et Oporlet cnim, ut sicut Dcum incorriiplibilem et in-
ille rcspondcal, nihil se lccisse : consequeiis est ut ei commulabilem, ita consequcnter ctiam incoinquina-
talumnientur dicentes, Fecisti ergo aliquid ,
quia bilem credamus.
nihil fecisti; i|)Sum enim niliil aliquid est. Ilabeiit CAPUT XXX. — Bona etiam minima et lerrena esse
ftutcni et ipsum Dominum in fine senlentia^ poneiitem a Deo. Quia vero et minima bona, hoe cst , terrcna
hoc verbuin, ubi ait : Et in occulto locutus suin niliil atque mortalia ipse fecil, illo Apostoli loco sine dubi-
{Id. xviii, 20). Ergo leganl, et taccant. tatione intelligitur , ubi loquens de membris carnis
CAPUT XXYI. — Crealuras ex nihilo factas esse. nostrie, Quia si gtorificalur xtnum membrum, congau-
Quia ergo Deus oninia qua; non de se genuit , sed per dent omnia membra; et si palilur unum membrum, com-
\erbum suum fecil, non de his rebusqusejam erant, patiuntur omnia membra; etiain hoc ibi ail, Deus posuit
scd de his qiia; oinnino non crant, hoc esl, de nihilo mcmhra , singutum quodque eorum in corpore prout
fecit, ita dicit Apostolus : Qui vocat ea quw non sunt ,
voluit: el, Deus temperavit corpus, ei cui deerat mnjorem
lanquam sinl ' {Rom. iv, 17). Apertius autcm in libro honorem dans , itt non essent scissurce in corpore , sed
Machabaiorum scriplum est : Oro le , fili, respice ad idem ipsum ut pro invicem sollicita sint membra (I Cor.
catuni, et lerram, et omnia qum in eis sunt : vide ,
XII , 2G , 18, 24, 25). Hoc autem quod sie in niodo et
et scilo quia non erant , ex quilfus nos fecit Dominus specie et ordine niembrorum carnis laudat Apostolus,
Deus {
II Machab. vii, 28). Et illud quod in Psalmo in omnium animalium carne invenis, et maximorum et
ficriplum cst, Ipse dixit, et facta sunt {Psal cxlviii ,
' rdiii, per sur.m munditiam. At Mss. juxta vulgatani,

' Sic Mss. Edlli vcro, tanquam ea qiiw sunt. proptcr , etc.
,
S6 I'»«IR UNUS. m
miniinorum; cuin on.nis caro in boiiis lcrrcnis, ac per ullimi judicii pocnam dcbcri , de qua Doniinus dicit :
hoc niiniinis de|Hi(elur. Ite in ignem (eternum, qui paratiis est diabolo ct angeli»
CAPUT XXXI. — Punire ac donare peccata per- eJHS. Qiiainvis jain poenaliler '
hnnc inferum, lioc csf,
eeque ad Deum pertinere. Ilein quia cuique culpoj qua- iiiferiorcm caliginosiim aerein tanqnam carccrcm ac-
lis el quaiila debealur poeiia , divini jiidicii esl , iion ccpcrint : qui lanicn quoniam ct cadnm dicitur non ,
liuinani , sic scripluin esl : aHiindo divitiarum illud ccelum in quo siint sidera, scd hoc iiifcrius ciijiis
eaptenli<c et $cientice Dei! quam inscrHtabilia sunt judi- caligine nubila conglobanUir , et ubi avcs volilanl ;
:ia ejui, et investigabiles riiP ejus [Rom. xi, 55)! Itcin nam et coeliim nubilum dicilur, et volaiilia roeli ap-
qiiia boiii»a»e Dei donaiilur pcccala conversis , lioc pcllantur : sccunduin hoc .\pos(o!us Paulus cosdcni
ipsum quod Chrislus missus esl salis oslendil qiii , ;
ini(pios aiigelos, conlra quos nobis invidos pie viven-
noii in sua naiura qua Deus est scd in noslra qiiain ,
do piignamns, spirilualia nequitice in cwlestibus nonii-
dc reinina assumpsil ,
pro nobis niorluns esl : quain nal (Ephes. \\, 12). Quod nc dc illis snperioribiis
Dci bonilaiem ciica nos el dileclioiiem sic prx-dical ca'lis intelligalur, aperle alibi dicit : Sccundum prin-
*
A|H)sl(»lus : Commendat, iiiquil, tuam chnritatem Deus cipem poteslatis acris hnjns, qui nunc opcratur in (iiiis
in nobis, quoniam cum adkuc peccatores csscmus, Chri- diffidenliw (Id. ii, 2).
$tHS pro Hobis moituus est •

multo magis nnnc jnsiificati CAPUT XXXI V. — Peccalum non csl mala; naturiB
in inuguine ipsius, salvi erinius nb ira pcr ipsuni, Si appetiiio, sed mclioris dcserlio. Item quia pcccaluin vel
euim , f«»i inimici esscmus, rcconciliati sumus Deo per iniqiiilas non csi nppciitio naliirarum malanim , sed
tiiortem Filii ejus; mullomagis reconciliali, salvi erimus descrliomcliormn;sicinScrip(uris invcnitur scriplum,
irt vita ipiius (Id. v , 8-10). Quia vero eliam ciim pec- Omnis creatura Dci bona est (I Tim. iv, 4) : ac pcr hoc
caloribiis |>a>na debila reddilur , uon csl ii)ii|iiilas ct omnc lignuin qiiod in paradiso Deus plantavit
apud Dcuin, sic dicil : Quid diccmus? ûniquid ini- iiti(|iie boiium cst. Non crgo malain naturam hoino
quus Ueus, qui infert iram (Id. ni, 5)? Uno aulcin loco appetivit , ciiin arborein vclilam tcligit : sed id (|uoJ
cl boniiatem cl severiialcin ab illo esse brcviter ad- nielius erat descrcndo, faclum malum ipse comniisit.
roonuil , dicens : Vides ergo bonitatcm ct severitateni Melior qiiippe Creator, qnam ulla creatura quam con-
Dei : />i eos qnidem qui ccciderunl , scveritatem ; in te didit : cnjiis iiiiperiuni non crat dcsercndum , ul lan-
aulem bonilatem, si pcrmnmcris in bonilale (Id. xi, 22). gerctur proliibilnm , (piamvis bonnm ;
quoniam de-
CAPUT XXXII. —A Deo etse el ipsam nocendi po- serto mcliore , bonnin crcatura» appclcbaliir ,
qiiod
testatem. Ilein qnia eliain nocenlium poteslas iion cst contra Creatoris iinperinm tangcbatur. Non i(a-
nisi a Dco, sic scriplum est lo(|iiC!ite Sapicnlia : Per qiie Dcus arborem malam in par.idiso planiaveral;
me rcges rcgnant, et tyranni pcr mc tenent tcrram{Prov. scd ipse cral nielior, qni eain langi proliibebat.
VIII, 15). Dicit ct Apostolus : Non est enim poteslas uisi C.\PUT XXXV. — Arbor Adamo vctita , non quia
a Deo (Rom. xiii , {). Dignc aulcin rieri , in libro Job mata , scd quia homini bonum ut subdilus sit Deo. Ad
scripluni est : Qni regnare facit, inqiiit, hominem hijpo- liocei.iin el prohibocial, ul oslcnderet anini."C raliona-
criiam ,
propler pervcrsitaiem populi (Jvb xxxiv, 50). lis nauirain , iioii iii sna poteslale, sed Deo siibdilam
El de popiilo Isracldicit Deiis : Pedi cis rtgein in ira csse debeie, cl oidincm su:c saliitis per obcdientiam
mea (Osee xiii, 11). Injiisliim cniin noii est ut iinpro- custodirc ,
per iii(d)edieiitia.'.i corruinpere. Ilinc ct
bis accipieiilibus nocendi polcsialcm , ct bonornm arborem quam lan;.;i vetnil, sic appcll.ivil, diguoscen-
p:ilicnlia prubeliir , et mnlornm ini(pii(as pnnialur. lia; boni et maH(Ccii. ii , 9) : quia ciim cani contia
Nam pcr polcstalem diabolo dalani , ct Job probatiis velitum lcligissct, expcrircUir paMiain pceeali ,
cl co
csl ul jiistus apparcret (Job i el ii), et Pelrus lciilatus inodo dignosceret quid inttrcsset inlcr obcdicnliiC
ne de se pra^sumcret (Mutth. xxvi, 31-55 , G9-75), cl bonum et inobedicnti:c innluni.
Panlus colapbizatus nc se exlollcret (II Cor. xii, 7) , CAPUT XXXVI. — ?iulla creatnra Dei mala, sed ea
el Jndasdaninatus utse siispcnderet (Matih. xxvii, 5). male uliesl malum. Nam qiiisita desipia(, n( Dci crea-
<.nm crgo pcr pulcstatem qiiam dialiolo dedii, omnia turam, niaxime in paradiso plantalain , vitnpcraiulani
'uste ipse Deus feceril; non tamcn pro b"s jiisle factis, piitct; quandoquidem ncc ipsct spin;c ac tribuli, qiios
scd pro ini(|iia noccndi voltmlaic ,
quo: ipsiiis diaboli peccalori in labore conlercndo ' scciindum Dei judi-
fuit , ci reddelur in finc siippliciuin , ciim dicelnr ciariani voliint:ilein lcrra pcpcrit, recte vi(upcrcii(ur?
iinpiis qni cjus ncq(iiu;c consciilire pcrscvcraverint :
Ilabent cniin ct lales licrb:c moduin, ct spccicm , cl
lle in iguem (eternum, quem paravit Pater meus diabolo ordinem suuin qu;c quisqiiis sobrie consideravcrit
, ,
et angeiis ejus (Id. xxv , 41). laudanda rcperict : sed ci iiauirx ista mala sun(
CAPLT XXXIII. — Amjelos malos non n Deo,sed qiiam peccati mcrito sic coerceri oporicbat. Non
,
esi
peccando faclos esse malos. Quia vcro ct ipsi mali an- ergo iit dixi, pcccatum inalu nalura; appciiîo , scd
,
geii non a Dim) niali siint condili , sed peccando l.icli melioris de>.erlio ; ct idco laclinn ipsinii niahini est ,
sunt mali , sic Pelrns in Epistola siia dicit : Si enim noii illa n:i(ura qna male iititnr pcceans. M;iliiin cst
Dcus angelis peccanlibus non pepcrcil, sed carceribus cniin maleiKi bono. Unde Apostolus damnalos qiios-
taliginis inferi dctrudcns '
tradidit in judicio punicndos
tcrvari (II Pctr. ii, \). Iliiic Pelriis oslendil adliuc cis
' 1 uco, pirniiUtcr. iii Mss. !.>^'iuu' , pnna.
* lilili, iii liliiK. M \;ss , iii filiis. (Jiiccc cil, en uiois.
* In Mss., trudens. ' Kdili, conurciiilos. \eruis M.ss., contcrcndo.
: ,
503 DE NATURA BONI CONTRA MANfCILEOS, S. AUCUSTINI 5g4

dam (livino jiidicio roprclicridit, qiii coluernnt et tcr- bonam qiiam dicunt Deurn, alleram rnalam quam non
vierunt crcalura; jwlius quam (Ireatori {Koni. i, 2.")). fcccrit Dcus : ila errantcs , ila dolirantes , iino vero
Noqiio oiiini croaliiraiii ro|»roli(:mlil; qiiod qiii foccrH, ila iiisaiiicnles, iit non vidcant ct in co qiiod
,
diciint
OcUori facil irijiiriaiii : scd cos qiii riiaio usi siirit borio, n.ituram sumiiii mali, poiierc sc tania Ixîia , ubi po-
iiicliitie doserto. nunl vitam, potentiam, salutcm, mcmoriam, inlelle-
CAPUT XXXVII. — Malis peccanliinn Dcus bene ciurn,tcmpcricm, virtuicm, copiam, sensum, lumen,
uliiur. Proirido si ciistodiaril omrios natiirac modiirn, suavilatcm,mensuras, niirncros, pacem, modurn, siê-
ct spccicm, cl ordiricni propriiim, nulliim crit malurn : ciem , ordinem ; in eo auicin qiiod dicunt summum
.si antcrn his bonis qiiisqiic male uti voliicril, ncc sic honurn ,
tanta mala , niortom , rigritudinem , oblivio-
vincit volniilatom Doi ,
qiii ctiam injusios justc or- iicm , insipicritiarn ,
pcrtiirbationcm , iin[K)tenliani ,
dinarc novit; iit si ipsi pcr iiiiqnilatem volunlatis siiui cgeMatom, slolidiiatom , cx-cilaiem, dolorcm , iniqui-
male usi fucrint bonis iilius, ille pcr justitiam potosta- talem, dedccus, bclluin, iinmoderalionem, dcforniita-
lis snae bcne utatur malis ipsorum , rcclc ordinans tcm ,
pcrversilalcm. Princjpcs enirn lericbrariirn et
in poenis ,
qui se pervcrse ordinaverinl iii pcc- vixisse in sua natiira diciint, el in suo regiio salvo»
catis. fiiisse, ct mcmiiiissc, et inlcllexisse. Sic enim concio-

CAPUT XXXVIIF. — Ignis wlernus malos crucians n:itiirn ilii dicunl principem lenehrarum , ut neqiie
von nialiis. Nam riec ipsc ii;nis sctcrnii«!, qiil cruciatu- ipse tal a dicere , neqiic ab eis qiiibus dicehat audiri
rus esl iinpios , mala nalura cst , habens modiiin cl sinc mcmoria ct intcllectu poliiisset : cl habui^sc
spcciein el ordincm siium.nulla iniquilate dcpravnium tcmpericm animo et corpori suo congruam, ct virtute
sed cruciatus est damnatis maliis, qnoriim peccalis polcnti.-c rcgnasse, et copias elemenlorum suonim ac
cst dcbilus. Nequc cniin cl lux isla ,
quia lippos cru- fecuiidilales ' habuissc, el sensisse se iiivicem ac siW
ciat, maia natura esl. vicinum lumen, et oculos habiilssc, quibus illud longo
CAPUT XXXIX. —JElernus ignis diciiur, non sicut conspicorent; qui ulique oculi sine aliquo luniiiie
Dcvs, sed quia sinefine. ifltcrnus autem ignis, non sicut lumcn * videre non poterant , unde recte ctiam lumi-
Dous actcrnus, quod eisi siiie fine sil , non csl tamen na nominantur : et suavitate suoe voluplatis esse per-
sine iiiitio •; Deus aiitem eliam sine inilio est. Dcinde fruilos , et dimensis membris atqiie habitationibus
«juia licet pcrpetuus ' peccatorum suppliciis. adhibea- determiiiatos fuisse. Nisi aulem etiam qualiscumque
tur, niulabilis lamcn iiaiura est. lila est auiem vcra piilcliriludo ibi fiiisset, nec amarcnlconjugiasua, ncc
a-tcrnitas ,
quae vcra immortalilas; lioc est , illa sum- parlium congruenlia corpora eorum consiarent : quod
iiia incominutabilitas ,
quam soIi;s Deus habct ,
qui ubi noii fuerit, non possunt ea fieri quae ihi facla esse
mutari omnino non polest. Aliud esl cnim non mu- deliranl. El nisi pax aliqua ibi esset, principi suo non
larj , cum possit mulari ; aliud autein prorsiis non obedirent. Nisi modus ibi csset , nihil aliud agerent
posse mulari. Sicut crgo dicitur homo bonus , non quam comederent , aut biberent , aut sievirent •, aiit
lamen sicut Dciis , de qiio dicluin est Nemo , boniis quodlibel aliiidsine aliqua societate* : quanquam ncc
visi unus Deus {Marc. x , 18) ; et sicut dicitur anima ipsi qui hoc agebant , formis suis determinati essent
immortalis , non lamen sicut Dcus , de quo dictum nisi modus ihi csset : niinc vero talia dicunt eosegisse,
cst, Qui solus habet iinnwrtalilalem (I Tini. vi, l(j) ; ct iit in omnibus aclionihiis suis modos sibi congruos
Ricul diciliir homo sapicns, nnn tamen sicul Deiis , de hnhuisse negarenon possinl. Si auleni sprcics ibi non
quo diclum esl , Soli sapienli Deo {Roni. xvi, 27) : sic fuisset , nulla ibi qiialiias natnralis suhsisteret. Si
diciiur ignis seiernus , non tamen slcut Deus , ciijus nuUns ordo ibi fnisset , non alii dominareiitur , alii
soliiis immoiialitas ipsa est vera aeternitas. suhdereiitur, noii in suis elemenlis congruenter vive-
CAPUT XL. — Nec Deo noceri potest nec alii, nisi renl , iion deniqne suis locis liaberenl menibra dispo-
Dei justa ordinatione. Qu;r, cum ila sint seciiiidiim sita , ut illa onfliia qure vana isii fabiilantur , agere
catholicam (idemct sanam doclrinam, ct inlclligeiiti- possenl. Dei autem naluram si non mortiiam diciini,
hiis perspicuam veritatem , ncc naluroe Dci noccre quid sccundum eorum vaniiatem suscilat Chrislus?
jiolcsl quisquam , nec natura Dei nocere injuste cui- Si non dicunt a^gram , qu:d cur:it ? Si non dicunt
«piam , vel nocere impune palilur qiiemquam. 0"' ohlilam, quid commcmorat?Si non dicuntiiisipienlem,
enim nocel , ail Apostolus, recipiet id quod nocuit ; it quid docet ? Si non dicunt pcrturhatam, quid rcdinte-
von est personarum acceplio npud Deum { Coloss. grat? Si non victa et capla est , <fuid liherat? Si non
111,25). egot, cui subvenit? Si non amisil sensum, quid vege-
(;aPU T XLI. — Qnanta bona ManicUmi ponant in lat?Si non est cxcaecata , quid illnminat? Si non est
qnanla mala in nalura boni. Qiiod M.\ in dolore, quid recreat? Si non est iniqiia , quid per
-
tifilura mali, et
iiicli;»'i si vcllent sine pernicioso studio defendendi l»r.Tcepta corrigit? Si non est dedecorata , quid mun-
«1 roris sui , el cum Dci limore cogitare ; non scolc- dal ? Si non esl in bello , cui promillit pacem ? Si non
slissime hlasphemarent inducendo duas naluias, unain
> F.r. I.ugd. voii. l.ov.sic habent hntic locnm : A:ternus ait- * rlurcsMss., fecimditatis.
fein iqiiis, non siciil f>ei(s.a;leniii!i dicitur piopne, qiiia pio- * Sola cdilio l.ov. hic oinittit, lumen.
' cislerciensis Ms., aut sitirent. Qualuor Valicani, aut kt-
Ijtcrea iqiiis anrrnus est quod sine fine sit,non esltamen sine
iuiiio. M. virent.
* Nif .Mus. icdili autem, perpetuis. * lu Mss., sine aliqiia satidale.
,
m
,
5t.5 LlBi.R UNUs.
csl iiHinodcraln, cui inoJtim legis iinponii? Si noncst lucis , dc quibtis npcrle dicit ,
quoJ errare se a priore
(leroriiiis , quid refornial? Si non esl perversa ,

quid lucida sua ttulura passw sint ? ubi et noleiis coacttis esl
emcnilal? Oiniiia eniin Uxc a Clirislo, noii illi rci pr;u- di>erc, lil)cra cas voluii'ate peccasse, qui non vult
siaii dicunl ,
qua? facla est a l>co , el arbilrio proprio I>eecalum poncre nisi iii necessiiate iialura: contra-
peccando depravala ; sed ipsi naturx' ; ipsi subslanlijc ri;c : ubiqiie ncscicns quid loqualur , ct taiiqiiam ipso
Dci, qux hoc cst quod Deus. jain inclusus sil in (cncbrarum globo quem finxit ,
CAPUT XLII. — Mdnic/iivorum de Dei witura bla- qiuTreiis qiia exeat , ct noii iiivcniens. Sed dicai qiuHJ
sphfmtee. Quid istis Llaspliemiis comparari poiesl? viill .sediiclis ctmiscris, a (|uibus niiillo anipliiis quam
Niliil omnino, scd '
si aliaium perversarum secla- Chrislus lionoratur , ut lioc pretio lain loiigas ct tain
lum considercnlur crrorcs ; si aulem isle sibi crror sacrilegas cis fabnlas veiidat. Dicat quod vull, includ.tc
ox parle allera , de qua iiondum diximus , coiu- in globo lanqiiam in carccrc gentem lenebraruin , ct
pareliir, adliiic cliam niulto pcjus el exsecrabiliiis iii forinsecus afligat naturam lucis , ciii dc bostc exs-
Dei naturam lilaspheinare convineilur. Dicuiil cnim tiiicio qtiietcm perpetuain prumittcbat : cccc pcjor
etiam iioiiniillas aiiiinas, quas voluiit esse dc sub- est poena lucis (|iiam icncbrarum ,
pejor cst poena
slantia Dei cjusdem omnino nnlurse , qiia: iinn
el diviiKC natur;u qiiam gciitis advcrso;. IUa quippe etsi
.-ponle |>cccaverint, sed a gciilc lenebrarum qiiam , iii teiicbris inliis est, ad nntiiram cjtis perlinet in te-
iii;ili naluram dicuiil, ad quaindebcllandam noiinltro, iicbris liabilarc : aiiinui- aiitcm qu;c hoc suiit quod
sed palris iinperio desccnderiinl , supcraue el 0|>- Dcus , non poicrunt rccipi , sicutdicit, iii rcgna illa
prcssa* sint , afligi iii a.<icrnum gbibo horiibili leiic- paciflca , el a vita ac libcrlatc sanc(x Iiicis alienabuii-
iM-arum. Ila scciindum eoriiiii s;Krilega vaiiiloqiiia , lur , ct configcntiir in prxdicto horribili globo : uiide
Dcus se ipsum in qiiadam (lartc a iiiagno malo liliern' et adliwrebunl , iiiquit , iis rebus aniitiw cwdcm quas di-
vil, ct rursus se ipsuin iii qiiadam partc damiiavil lexcrunt , reliclw in eodcm tenebrarum globo, suis meri-
qiiam libcrare abhosle non pntuil.cl (anqiiam dcipso lis id sibi conquireiUes. Ccrle non cst libcrum volunta-
liostcdeviclo insupcr irinmphavil. U scclestam ct incre- tis nrbitrium? Vidclc quomodo iiisanicns qiiid dical
dibilcmaudaciam, taliadc Deocrcdendi.lalialoqiiendi, ignorat , et conlraria sibi loquendo pejiis bellum con-
lalia pr.vdicandi! Quod ciim defendcre conantur, ut Ira se gerit ,
qiiam contra dcuin ipsius gcntis teiicbra-
iii pejora irruant claiisis oculis , dicanl * iiiala^ natu- ruin. Deindc si prop:crca damnanlur animx lucis ,
rx commixtioiioni faccre i^la^nt bona Dei natura qiiia dilexerunt lciicbras; injustc damnatur gciis tc-
tania mala palialur iiam : ipsain apud se ipsam niliil ncbrarum, qux liicem dilexit. Et gens qiiidem tcno-
borum pali potuissc vcl possc. Quasi iiide laiidanda braruin lucem ab iiiitio diloxil, qiiam elsi violcnler ,
sit iialuia incorriiplibilis ,

qiiia ipsa sibi iion nocel, et tamcn possidcrc voluit , non cxsiingucrc : lucis au-
iion quia iiibil ci noceri ab atii|uo potcst. Dciiidesi na- (em nalura iii bcllu teiiebras exsliiigiierc voluit; ea^
liira tenebrarum nocuit nalura; Dci , cl naliira Dei ergo victa dilcxit. Qiiod vuliis eligiie : uirum neces-
noruit iiatunc tencbrarum ; duo crgo inala suiit qiix siia(c compulsa ul diligerct lcncbrns, an volunlnlc
sibi iiiviccm nocuerunt , el nuliorc animo fuit gcns scdiuta. Si iiecessiin(c ,
qnare daninalur? si voiiin-
tencbrarum ,
qiiia et si nocuil , nolciis nncuit : ncque (a(c, quare Dci na(ura in tanta iniqiiitatc deprcheii-
rnim nocere, sed frui voluit bono Dei. Dcus autem diiiir? Si necessiinte Dei natura coacta esl diligcre
iilaiii exstinguere voluil, sicut Manichccus apcrlissimc tciiehias , vic(a est ergo , non vicit : si volunlnte
in cpislola ruinosi sui Fundamenli delirnt. Oblitiis qnid jaiii miscri dubitant peccandi volunlntcm tri-
enimqiKid paulo antc dixer.it, Ilaautem [undula suni buere iialur£ qiiam Dcus cx nihilo fecit, no tribuant
ejusdem splendidissima regna tupra (ucidam et bealam enni luci quam genuit?
terrartt , ut a nullo utiquam aut moveri , aul concuti C.^PUT XMM. Mata — ante mati commixtionem
possiiit ; postca dixil : Lucis vero bealissima; Pnlcr , mulln Iribui nitlurw Dei a Manicliwis. Qiiid , si cliniii
sciens labem niagnain ac vastitaletn qua; ex tenebris snr- o.steiKlimiis , niite cominixlioiicm innli ,
qtiniii rnbulosi;
geret, adversus sua sancta itnpcndere swcula, nisi aliijuod coiiiiclnm deinciilihSiip.c crcdiderunt, iii ipsa lueis
uiinium ac prwclarum el virlute polens tiutnen oppo- naiiirn ,
quam dicniil , mngiia mnlu fuisso? (|iiid ud
wnt *, quo superel simul ac dcstrnal stirpem lenebrarum, isias blaiplicmiasaddi posse videbitur? Illic eiiim fuit
ifua exslincla perpeiua quies lucis incotis pararetur. anteciu iin piignareliir , durn ci iiiovilnbilis pngiiniidi
Kccc liiiiuit labcm ac vastilatem impendeiitcm s.eeuris
ntccss;tis: ciccjam iiiagiiimi inalum nnteqiinm buiio
siiis. Cerle sic eranl fundata super liicidam ct beatam iiiisceredir maliim : dienia boc nndc, cum adliiic
lcrr.im , ut a nullo uiiquam moveri aut concuti pos- nulla esset f icta commixtio. Si aulcin ncccssitas nou
.scni? Ecce atimore nocere voluit vicina} gcnti, (iiiain erat, voltintas ergo erat: iinde ct hoc taiii mngiiiini
dcstrnere ct ex!>lingucre conntus esl , iii pci |ieiiia
ninlum , ut Deus ipse iintura; sii;e nocere vellel , riii
qiiies liicis incolis pararciur. Qnnre non adtlid l, Kt

iioreri nb hoste non poterat, milteiido cam crudeliler
|>erpetuiim vinculiim ? An illc nniiiKC qiias in globo
miscendam , turpiter ptirgaiidaiii, iiiique dauiiian.
tcncbiarum in a-lcriiiiin coiiligil , non craiit incol.e
d.ini? Ecce quanlum inalum pcriiicios;c et iioxi;e el
iinmaiiissimcc voliinlatis , aiilcqiinni ulliiin innlum (h;

vot, sed, abcst nb Fj. I.ugd. ven. U)\.
• M.
»iliii,
I ne in pejora irruant , clauUs oculis dicuut. geiile coiiiraria niiscerctur. An forlc ncscicbal lioe
Ejiie!ida:iiur e\ \ls^>.
evenlurum meinbris suis , ul diliscrcnl tencbras cl
» I Ui iquc Mis., /i/im'n opponat.
— ,
66/ DR NATl;n\ RONI CONTRA MA.NlCiIyi:OS, S. AUGUSTINI seg

iniinicm cxislorciil sancl.c luci , siciil ipsc dicil, lioc lcncbrariim, cl co inodo vitdi» siibst.inlia, lioc t%l,
csl, non inntiiiii Dco siio , scd ciiain I>alii dc i|ii i l»("i iialiira, qiiam (liciinl iii coriini corporibiis li};:uaiii
craiil? LliKlecrgo iioc iii I>co lain iiiji^^tiiuii ignoranli.i; lciicri.cx conim riicmbris pcr ipâin conciipiscciiti;iin
inalnm,aiitc(|iiam uliiim (Jc gcntcconlrari.i misccrclur relaxaii», soluta fiigiat, cl siisccpla vcl pwrgata lihc-
in:ilimi?Si aiilcm liocriitiiriim scicliat, aulscmpiicrna rctur. II(m; infcliccs lcgunt, hocdicuiil, hoc aiidiiint,
in illo crat crii(l(!litas, si dc sn:c ii:itnr:c riiliira con- lioc crcdiiiil, hoc in libro scplimo Thcsanri coriiiii
laminalionc cl (Kiinnalioiic tiiliil dolchal ; aut scinpi- (sic cnim appcllant scripliiram qiKiiiKlam l^laiiich.i-i,
lcriia niiscri:» , si dolcl);il : timlc cl lioc l.ininm iiia- nhi ist:c hhispliciiii.i; conscii;,i:i;suni) ita po:>ilmii Cbt:
inm siiinmi honi vcstri anlc ullam conimixtioncm Tunc beatut ille Pater, qui lucidas nave$ hubct diverso-
siimnii mali vcslri? Ipsa cerleparlicula natiinc ipsiiis, ria et linbitacula xeu maqnitudineii, pro innila libi cle-
()ii:i! in illiiis globi a-tcriio viitculo configilnr , si li tc mcntia fert opcm, qna exiiilur et liberatur ab impiis
sii)i immiiicrc nescicbal , etiam sic erat iii naiiira I)ci retinacntis el anijustiis alipie unijoribus tuic vitulit
se:npilcrna ignoranlia ; si aulcm scicbat, scmpitcrna subslanlite^. Itaque invisibili suo nulu illat luai virlu-
iniscria : undc lioc lantum malum, anle(|u:iiii iil!u;n les, quw in clarissiina hae navi habentur , transfigurat^
d(^ gciilc coiitraiia misccreliir maluin ? An lortc ma- easque purcre facit adversis poteslatibus, quw in lintjn-
gna cliaritate gaudeb:it, qnia per cjus poenam pcrpc- lis cwlornm Iractibus ordinaiw tunl. Quw quoniam ex
liia quies cxlcris liicis incolis parabalur ? Iloc qnaiii utronue sexu masculorum ac feminarum consistunl ,
iielas sit diccrc quividct, anailiemel '. Scd si lioc idco pranlictas virtutes partim specie puerorum investiian
saltcm ita faccret, ul ipsa luci iiiimica non ficrct parere jnbct generi adverso feminarum, partim virgininn
possel fortassc non tanqnam Dei natura,scd taiuiuam lucidarum forma generi contrario niasculorum : scienK
aiiqiiis liomo laudari, ([ui pro palria sua vcllct mali cas omnct liostiles potcstates, propler ingenitam sibi le-
quod quidem malum ad lempus possct

ali(iuid pali, talein el spurcissimam concupiscentiam facillime capi,
osse, non in x'lernum nunc vero cl illam iii globo : tttque iiidem speciebus pulcherrimis quw apparenl nian-
lencbrariim coiifixioiicm dicunl aclernam, ct non cu- cipiiri, liocqne modo dissolvi. Scialis aulem liunc eunt'
jiisqiic rci , scd naturs Dei; et utique iniqnissimum dein nostrum beutum Patrem hoc idem esse, qucnl etiam
et exsccrabile et ineffabililcr sacrilegum gaudium suw virtules, quas ob necessariam eausam transformat
crat , si Dci natura g:\udebal se tenebras dilecturain, in puerorum et virginum intemeratam * similitudinem.
cl luci sanctcc inimicam futnram. Undc lioc laiii iin- Viitur autcm his tanquam propriis armis, altfue per cas
mane elscelcslnm ma!um antcqnam ullum cx genic , suam complet voluntatem. Harum vero virtutum divina-
conlraria misccrelur maliim? Quis tam pervcrsam et Tum, quw ad inslar conjugii contra infcrna genera sta-
lam impiam ferat insaniam , summo malo iribuere tuuntur, quwque alacritate ac facilifate id quod cogita-
laiita boiia,el siimmo bono, qiiod Dcus esl, tanla verint, momeuto eodem efficiunt, ptenw sunt tucidw na-
niaia ? cum ratio poposceril ul mascuUs appnrcant
ves. Itaque
CA!*UT XLIV. TurpiludinesincredibilesaManklKCo ewdem sanclw virtules, illico eiiam suam effiijiem virgi-
excogilatw in Deo. Jam vcro quod ipsain pai lcm na- num pulcherrimarum habitu demonstrunl. liursns cum
liir;c Dei dicunt uliiqiic permixiam iii coelis, in terris, ad feniinas venlum fuerit, postponentes species virgi-
sub lerris, in omnibiis corporibus, siccis cl luimidis, nnm, puerorum investium speciem oslcndunl. lloc au-
inomnibus cariiibns, in omnibus seminibus arbornm, tcin visK decoro itlarum ardor cl concupiscentia cresctt,
hcrbarum, hoiiiiimm, anim;ilium nOn polenlia divi- : alque hoc modo vinculum pessimarum cogitationnm *
nilaiis sineullo iicxu incoinqiiinabiliter, inviolabililcr, earum solvitur, vivaque anima qtiw eorumdem membris
incorrnplibiliter omnilms rebus administraiKJis re- tenebatur, hac occasione laxata evadit, et suo purissi-
gcndisque procsentcm, qiiod nos de Dco dicimns ; sed nio aeri miscetur ; ubi penitus ablutw animw ascendunt
ligatam, oppressam, polinlam, quam solvi, libciari, ad lucidns naves, quw sibi ad vectalionem^ atque ad snw
jnirgarique dicunt, non solum per discursum solis ct patriw transfretationem sunt prwparalw. Id vero qujd
liin.T,etvirliileslncis, verum cliam per Elcctos siios: adliuc adversi generis maculas portut, per wstus atque
lioc gonus ncfandissimi erroris qiiam sacrilcgas ct eulores particulatim descendil, atque arboribus cwlcris-
iiicrcdilflles tiirpiiudincs eis suadcat, cliamsi non que ptantalionibus ac satis omnibus miscetur, et catori-
persuadcat, lioiribilecst diccre. Diciinl enim virtiili-s biis diversis inficitiir *. El quo pacto ex ista magua et
Incis iranslignrari in masculos piitchros, ct opponi clarissma navi figurw puerorum ac virginum apparent
fcminis gentis tcncbrarum ; ct e:isdem rursiis viriiitcs contrariis potestalibus, quw in coelis degunt, quwque
liicis Iransfigiirari in feminas piib hr:is , ct opponi igneam liabenl naturam ; atqiie ex isto aspectu dcroro,
masculis geiilis lcnebrariim ; ut pcr piilcliiiiiulincm vitw pors quw in earumdeni tncmbris habetur, laxala
snam infiammcnl spurcissimam iibidinem prinrijium deducitur per catores in terram : eodem modo eliam illa
allissima virtus, quw in navi vitatium aquarum habital,

• Am. et F,r. : noc qitam hcfas sil diccre, nalura: Dci nc
in similitudine puerorum ac virginum sanctarum pct
subveniri, qiiicmnqiieandil, anallicmalizarcl, ^nc. l.ov., iioc
iiuam nefas sil dicere, nilura; Dei a nalnra Dci sic subvon-
I i, quicumqne andil, anatliemaiizaret, ctc. Al nielioris noUe *
Aliquol Mss. , sua ritalis substantia.
2
^Mss., omisso, natnrce Jiei a nutura Dei sic snbveniri, lia- Tres vaticaui Mss.. intemperal.im.
» Duo
bcnl ; iioc qnam ncfas sil dicere qui videl, (inatliemet. sed Mss., pnshirariini coqitutioitiim.
ki hoc saltcm ila facerel : supiile, illa parlicida natitrw
'^
In K.,eveclutioni'm.\T. iiig(J. vcn.lov. sociili su:niis. \l.
J it. » rlcii(iiie .Mss., ct coloiibus diversii iiiftgiiur.

; —
5W LIUER tjNtjS. f)T(»
•«(o< angelos apparet his polnUuibus, quarum natura Quo igilur modo lumcn illud '
qitod haoebuitt pra-bttc-
frigida csl alqiie humiUa, quaque incalisordinauv suiil. rinl, considciiindtim cst i\nm lioc etiani omnibtts divtms
Fa quidcm his qua: (emiiuv suut, iii ipsis (orma pucro- scriptttris arcunisqitc caUcslibtts asfwrsunt csl : sapicnti-
ritm appuret : masculis vero, virgiiium. Hac vero mu- bus vcro qttoiuotlo sil datum scire minime est difficile
f
ttilione el diversilalc diviuarum persoiuinim ac pulclur- uam coram aperieque cognoscitur ab eo qui vere ac fide-
vimurum, humidw (rigidivque tlirpis prinripcs mafcnli liter inlucri volucril. Quoniam gorum qui convencranl
tive (emiiKe.solvuntur, ntquc id quod iu ifs/s fs/ viUile (rcqucnliit proiHiscua cral, (eminurum scilicct acmascu-
(iigit : quod vcro rcsedcril, In.xatum dcducitur iit lcrnim Unuin, impulit cos ut inler se coirent : in quo coilu ttiii
ptr frigora', ct cunclis tcrrte generibus aJniiscctitr. scminaritnt, alia: gravida: effecttc sunl. Erant auteir
Qiiki bi>c fc'r:«l? (|uis lioc crcil:it, non dico i(a cssi\ parluf iis qui genuerant similes, virct plurimas paren-
so<l vcl dici poliiisso? Kcce qiii tloconlem linicnl nn;i- Ittm uti priini oitinentcs. llax sumcns corum princepi
tliciiKire Maniclia-um , cl iioii timciil crcd^re b.ro uli ijraripuum doniim gavisus est. Et sicuti etiam nune
(acicntciu et h;vc |inlicntem Deum ! ficri vidcmus, corporum (ormalricem naturam nwii indc
CAPUT XLV. — Turpitudiues qua^dam ne(ari(V de vires sumenlcm figttrare : ita etiatn ante diclus princept
ipsit ilaiiiclnfis nonimwerilo crcdiia. IVr Eloctosniitem soilalium prolcm accipicns, habenlein parcnlum scnsut,
SUDS |tiirg:iri dicunl oairdom ipsain commixtnm par- prudchliam, lucem simul sccum in generatione procrea-
lem ac naturam Doi, niaiuliio;mdo scilioot et hibcndo, lam, comedit ; ac plerisquc viribus sumptis ex isliusmo-
qnia cai» in aliniciitis omnibus «lieunt li^:ilam leneri di esca, in qua non modo incral (ortitudo, sed mullo
(juw cuin ab Klect"s velul sanclis in rcroctionom magis asluliw et pravi scnsus cx fcra geniloritm gente*,
corporis ni;indiicondo et bibendo assumiinlur, pcr propriam ad se conjugcm cvocavit, ex ca qua ipse erat
corum sanctilaloin solvi , sign;iri et liberai i. Ncc slirpe mananlcm ; ct facto cum ea coitu, semiitavil, ut
alieiidunl miseri, quaiu non incongrue dc illis crcdi- cateri, obuHdanliam malorum qitce dcvoraverat : non-
tuin sil, qiiod rrustra negnnt, nisi eosdcm libros ana- nihil etiam ipse adjiciens ex sua cogiiatione ac virlulet
tlicmnvcrint, et Manioli;vi csse de^tilcrini. Si cnim, ul esset sensus cjus omnitim eoium qute pro(uderat (or-
sioiil dicunt, iii omnibus seminibus esl lignln pars mulor utque descriptor ; cnjus coinpar excipielmt hccc,
Uoi, ct ab Lleclis manducando purgntur quis ni>n ; ul scmen consucvil culla oplime terra percipere. In ea-
digne credal cosfacerc, quod inler virtutes cffloruin dein eiiim conslrucbantur et coHlexebantur oninium
fil principes lciicbraruni lieri in Tbesauro suolegunl; imagines, coclestiuvi ac terrenarum virtulum, ut pleni
i]uaiidoqiiidom el carncs suas de genle lciiebraruin videlicct orbis , id quod formabaiur , timilitudineni
•sse dicuiit, el in eis ligatam tenori vilalem illam sul)- obtinerct.
slantiam, p.irlem Dei,credeie alque arfirmare iion CAPLT XLVIL Turpiludines horribiles cogtt per-
diibitant? Qux utiipic si solvcnda esl, cl manducando petrare.O inonstriimscelcslum !o cxsccranda perdilio
purganda, sicul cos fateri cogil funcslus error ip>o- et labes deceplarum aniinarum ! Omillo quid sil, de
riim; (iiiis iion vidoal, quis non exliorreat, quaula nnlura Dei qiiod sic ligclur ', bxc dicerc. lloc saltcm
turpiiudo et quam nefaria consequatur? atlcnd:inl miscri dccepti cl errore mortiforo veneiia-
CAPIIT XLVI. —
Epislolce Fundamenli ne(aria do- ti, quia si per cortuin masculorum et feminarum liga-
ttiina. Namcia quibusdnm priiicipibusgenlis tenebra- tiir pars Dei, quam se nianducando solvere el pur-
nini sic diouiil Adam priinum boniinem crealum, iil
gare profitentur, cogil cos hujus lani ncf;indi erroris
loiiien ab cis ne fugoret tenerolur. \n episloia enim necessilas, ut non solum dc panc et olcribus et po-
qiiani Fundamenti appelbint, quomodo priiiccps lenc- iiiis, qu.ne sola videiilur in manifeslo accipcrc, sed
hrnrum, queni palrem primi hoiuinis inducuiit, ad iiide cliam solvanl el purgcnl parlcm Dei, undc pcr
c;clcros socios suos lciiebrarum principcs loculus concubitum potcsl, si fcmin.Tc utoro concepta fucrit,
lueri'. ot egerit, ila scripsit .MaiiiclKcus : lniquis igitur colligari. Iloc sc faccrequidnm confessi esse in pu-
€omnientis ad eos qui adcranl ait : Quid vobis videlur blico judicio pcrbibcntur, iion tantum in Paphlago-
Miiximum hoc lumen quod orilur? Inlucmini quemad- nia, scd cliam in Gallia, sicut a quodam Roinx cbri-
modtim pobim movet , conculit pltirimns polestutes.
.sti:ino calliolico audivi : el cuni inlerrogarenlur, cu-
Qiiaproptcr milii vos poiius wquum esl^, id quod in
jiis aiiclorilate scripluro; isla facorent, hoc de Thc-
resiris vitibus habelis luminis prwrogare : sic quippe sauro suo prodidissc, quod paulo aiile commemoravi.
iUvu mn^ qui gloiiosus apparuit, imaginem (ingain.,
Isti aiitcm cum hoc eis objiciiur, solenl rcspondcre,
pcr quam regmare polerimus , tenebrarum aliqiiando nescio qucm iaimicum suum dc iiiimcro suo, hoc esl,
conversalione liberali. Ilwc audicntes, ac diu secuni de- Eicclorum suorum dcscivissc, el scbisma fecisse,
liOcrantes, justis»imum puiaverunt id quod poslulubanlur ntqiic htijiisuiodi spiiroissimani li:orcsiin condidissc.
yrtvbere. Nec enim fidebant se idem lumen jugiler re- lliidc manifcstum csl, quia hoc ctiam si i-sti uon fa-
liiittiros : unde melius rali sunt principi suo id offerre, r.iunl, de ipsorum libris hoc facinnl quicumque fa-
r.cquaquam despcranlcs eodem se paclo ' rcgnatttros. ciuni. Abjiciant ergo libros, si crimcn exhorrent,
quod comniiltcrc coguntur, si libros teiienl; aul si
' \rK)uol (>rol)X nota} Mss., pror fnqore.

• Kr.t.ii,'i!. ven. (jttnpropter mtni wbis opus est. .t.qitmH
:
• In Mss.. Imncn iilcm.
' rluros >Ns., »ir/i/c.
est it quoii. clc. M.
» \aticaiiuscodcx, /iufô. *Km.ciVx.,lcgitur.\jo\,lcgctur. castigaiuiu' c\ vs»
Sli Secundi.m .M.\NI(;il/i:i ji74
iion coiiiiiiiltiinl, miinilius viverc coiilra suos libros qiii partibus corripiens, das locum' pcenitenlia;, ut
conniiliir. Scil (|uid agunt, ciim cisdiciuir, Aul pur- rolicta maliiia crcdant in le, Dornine (Sap, xif, 2);
gnto liiinoii, dc (|tiilius potucritis Si-miiiibus, iit iiec qiii palicnlia tiia ad pa;iiilonti:im adducis, quainvis
ilbid rc( iisclis, qiiod vos iioii f.iccre asscrilis ; :iul iiiiilli socundum diiriliain cordis sui cl cor impoeni-
Maiiicha:um anullicmalc, qui cum dicit in omnibus tons tlicsaurizcnl sibi iram iii die irx et rcvelationis
scMiiiiibus cssc piirlcm Dci, cl concumbcndo lig:iri ; jiisli judicii lui, qui reddis unicuii|iiesccundum opera
quid(|uid aulcm lumiiiis, boc cst, cjiisdcm (lartis Dci sua (Ilom. n, i-G); qui iii qiia die conversus fuerit
ad cscas L]lcctoriim pcrvcncrit, maiidiicandu purg;iri : bomo a ncquitia sua ad niisorit.ordiam et verilatom
quid vobis suadcat vidctis, cl eum adhucaiiallicmarc tuani, omnes iniquitatos cjus obiivisccris (Ezech.
<liibit;itis? Quid agunt, inqiiam, cum hoc cis dicitur? xviii, 21) : prxsta iiobis, dona nobis, ut pcrnostruin
Ad quiis teigivcrsationcs sc convertunl, cum aul tani miiiislorium, quo cxsecrabilcm et nimis liorribilem
noraria doctrina sit aiiallioiiianda, aut tam noliiria liiinc errorcm rcdargui voluisli, sicut jam mulli libe-
turpiludo facicnda, in cujus comparatione jam iila rali snnl, ct alii liberenlur, et sive por sacranicnlum
omiiia mala qii.nc inlolcrabilia paiilo aiilc commcnio- s;incti Daptisini tui, sive pcr sacrificium coiilribulali
rabam, cos do nalura Doi dicerc, quod iiccessiiale spiritus et cordis conlrili ct liumiliali (Ptal. l, 19),
oppressa sit ul bcllum gcrorct, quod aut sompilcina iii dolorc poenilenti.c, remissioncm peccalorum ct
ignorantia sccura erat, aut scmpitcrno dolore et ti- bl;isplicmiaruin suarum, quibus pcr ignoranliam tc
niore sollicila, quando sibi veiiirot corrupliocom- oflonderimt, accipcre mereantur. Tanlum enim vakt
mixlionis ct viiiculum seicrnse damnationis, quod de- pr.TpoIlcns miscricordia el poteslas tua el verilas
nique gesto bollo sic fucrit captivata, oppressa, pol- Baptismi lui, chivesqiio regiii coelorum in sancta Ec-
lula, qiiod post falsam vicloriam sic fuluia sil in closia tua, ut noc dc illis dosperandnm sit, quamdiu
horribili globo in actcrnum confixa et ab originis su;c in hac tcrra pcr luam palicnliam vivunt, qiii cliam
fclicitate separata, lolerabiiia videanlur, cum per sc scientes quantum malum sit lalia de te senlire vcl
ipsa, si considereiitur, sustiiieri non possint ? diccre, propter aliquam lcmporalis et terrenae coni-
CAPUT \Ly \\l.— OralAugnstinus pro Manichwo- modilalis consuetudinem vcl adeptionem in illa ma-
rum resipiscenlia. magna patientia lua, Domine ligna professioncdelinenlur, si ad luam inefTabilem
miscricors etmiscrator, loflganimis et multum inisc- bonitatem saltem incrcpali tuis correptionibiis fu-
ricors, et verax {Psal. cii, 8); qui facis oriri solem giant, et omnibus carnalis vitx iliecebris coblesient
luum siiper bonos et malos, pluis super justos et in- vitam xternamque prjcpoii:inl *.
jusios (Matth. V, 45); qui nonvis mortem peccatoris, Editi, partis corripiens, dans locttm. At Mss., partibus
•
corripiens, das locum : ul ia sacris Bibliis, Saii. cap. 12.

qu mium ut revertalur et vivat [Ezech. xxxiii, H); * In Mss. addilur, Amen.
IN SUBSEQUENTES SCRIPTIONES,
Vide Hb. 2, cap.iO, Relraclationum , tom. 1, col. 634, a verbis, Secundinus quidam, usque
ad verba, Tua in me benevolentia. M.
SECUNDINI MANICHiEI
EPISTOLA AD AUGUSTINUM.
^'anichaci doclrinam commendat luelurque cum Calholica; fidei reprebensione, indigne fereiis quod eam scriptls oppujjnet
Augusiiuus, quem a Maoichseo timore quodam et honoris cupidilale defecisse iosimulat, atque ul ad illius sectam laudein
redeal, exhorlaiur.
1. Ilabeo* ei ago graiias ineflabili ac sacralissimx Ncc mirum : sunt enim ad omnia bona prxstanda et
M.ijcsiali, ejusque primogeniio omniiim luminumregi ad omnia mala arccnda satis aptissimi ,
quique tuam
Jcsu Christo, habeo gratias et supplex sancto refcro bcnevolentiam suis defendant propugnaculis, eripiaiil-
Spirilui , qiiod dederint pra;buerinlque occasionem ,

qiie ab illo inalo , non quod iiihil est , aut qiiod fa-
|ua cgo securus salularem tuam cgregiam Sanctita- ctiune passioneque mortalium gignitur, sed quod p.i-
icin, domiiic merilo laudabilis ei uiiice percolende. ratum est ut veniat. Vae autem iili qui sc eidom pr;e-
ADMOMTIO rr. BENEDICTI.NOttUM.
I.iber contra Seaindinum in Bolgicis codicihus olim frustra quaesitus l.ovaniensium cura, nunc a nohis re; erlns
in r.allicuuo Ms. opliuue noue, qui iii altliatia s. 1'eti'i in valle canioieiisi assorvaiur, cjusque ope uiullis nic.Klis
jiurgaius esl.
Comparnvimus prcBterea eas omnn editiones initio Retr. ct Confess., t. 1, memoratas. M.

* Apud Er. i.ii„'(J. voii. ci l.ov. hoc esi praca nliulu ii Fpi- aique InwiubHi ei tuiice pe colindo tugHstino, secundin:t$.
stola bccuuiiiui ad Auijiisuujni ; roi.ino meito honortwiu liabeo, oic. M.
i;:5 t:pistola ad AUGUSTINUM. m
Itueiil occasionem. Nara dignuses, qui ab iisdcm pnationis scripla , in quibus sic Imsccris vcritati, ut
Inlia muncra conseqiiaris , iiJemque verilalis lii:e pliilosopliiiE lloricnsius. H;cc ilaque ciim siispenso
nutritores cnici;inlur, vere lucerna ,
qiiam in c rtiis animo agiliqne oculo itenim itcrunKpic rcpeiissem ,
lui cnndelabro dextera posuil verilalis , ne furis ad- sunimtim inveiii ubi(itie oralorein ct deuin pone totiiis
Aeiilii lliesauri lui dilapidolur palrimonium : jnbe;iiit- cloquenliyc : nusiiuain vero comperi clirisiianum : cl
que sine lapsu illain manere domun\*, quain lii noii armatum quidcm contra omnia, affirmanicm vero ni-
siipcr erroris arcnam, sed super scienlia) lapidcni liil : cum
magis scicntia perilum dcbueris osien-
te
collocasli : illumque a nobis repellant atrocem spiri- dere.non sormonc. Illud vero taccre non possiini
luni, qiii hominibus timorem immittit ct pertidiain ;
ItKC pa'.icntissini;c Sanclitali : visus cnini mihi es, cl
ut aninias averlat ab angusto tramite Salvatoris : cii- pro cerio sic est, el nunqiiam fuisse Manicii;cum, iicc
Jiis omnis impcliis per illos principes Tunditur, con- ejus te poiuisse arcana incognita sccreli cognoscere ,
tra quos se Apostolus in Epliesiorum Kpistola cerla- atque siib Manicbxi nomine persc(|iii te llannibalem '
nien subiisse fatclur. Dititeniin se von coiitra canu-m atiiiie Mithridatcin. Ego iiamqiic faleor non tali dili-
et $anguinem hubere certamen, sed adversus principes et gcntia nec lanta indusiria Anicianx dointis inicare
poleslatet , adcersns spiriiualia nequilia;, qucc sunl iit marmora , quanta tua scripla pcrluccnt eloquenlia.
caleslibus (Ephes. vi, 12). Et revcra ;
qiiis cnim con- Ilanc si voluisscs verilati concordare, magntim utique
Ira arina babeat , ni>i contra armatum, adversusillum nobis exslitissct ornanicnlum. Noli , rogo, contra
qiii moveiur ? l't enim bominumcorpora arma peccaii tiiam vcniic naturani , noli cssc erroris lancea ,
qiia
sunl , ila salutaria pra^cepta arma justitix (/iom. vi, lalus pcrculilur Salvaioris. Vidcs cnim illum et in.
15). Iloc Paiilus, hoc ipsc leslalur Manichxus. omni mundo cl in omiii anima esse crucifixum , quu:
2. Non ergo armorum piigna cst , scd spiriliinm , anima nunqtiam h:ibiiit scccensendi naturam *. Et tu
qiii iisdcm uliintur '. Piignant aulcm animariin) gra- igitur qni cx ipsa cs , diinitte ,
qux>so, jam vanas in-
lia. Ilorum iii mcdio posita esl anitna,cui a principio cusalioncs, stiperfluas relinqnc conirovcrsias. Tanto
naliira sua dedit victoriam. Hxc si una cum spiritu temporc ciim parcntc liio in inedio lenebrarum con-
virliitum feccrit*, liabebit cum eo vilnm perpeliiam, siiluliis, iiuiiqu;im subsaiinasii : in medium S'dis ac
illudqiie possidebit regnum , ad qaod Doniiniis nostcr lunic invcntus os aconsator. Qiiis igitur tibi patronns
invitat : si vero ab spiritu viiiornm incipiat tralii , el crit antc jusluni Iribunal Judicis, cum et dc sermoiie
consentiat , ac posl consensum poenitudinem geral, cl dc opcre coeperis te leste convinci ? Pcrsa <|uem hi-
li;ibobit liaruin sordium iiidulgcntix fontcm. Carnis cusasti, non adcrit. Iloc exccpio, qnis le flentemcon-
cniin conimixiionc ducltur, non propria voluntate.At sobibiliir ? Quis Puniciim s;ilvabit ? An cmendaluin in
si ciim se ipâm cognovcrit, consentiat nialo , et non Evangelio cst,quod spatiosa via non dcducat in iiiter-
se armet conlra inimicum , voluiilate sua p^ccavit. itum {Mallli. vii, 15) ? An f;dsum in Paulo cst, quod
Quam si ilcrum pudeat errasse ,
paratum invcnict mi- opcrum singuli suoriim non erunt rcddituri rationcm
sericordiarum auctorcm. Non enim punilur qiiia pcc- {flom. xiv, 12) ?0 ulinam a Manicbxo recedens,
cavit, sed quia de percalo non doluil. At si cnm eo- Academiam pctisscs, :iul Roinanorum bolla ,
qni
dcm peccalo sine venia recedat , tunc cxcludciur, oinnia supcrariint, interprclaUis fiii^ses : quam magna
tiinc virgini sliilt:c comparabitiir , tiinc liaTCS erit ibi ,
quani egregia comperisscs , et noii, castiis bomo
sinisinc inanus , tiinc a Domino pclletur ex convivio utiqiie tolius pudicilix et panpcrtalis, isscs ad Jud:co-
iiupiiarum , irkTaniin c.iusa veslium, ubi fletus crit et ruin gciitcs barbaras moribus : cum pr3nce|)lis inscris
Slridor dentium, ibitquc cum diabolo ad igncm origi- fabulas', et adducis uxorem foriticariam ; et ,
facies /i-
nis ipsiiis; i|iieni tiia mira prudcntia aul ex arciîn- lios fornicariw ; el ,
fornicando foriiicubilitr terra a Do-
gelo ractum mcmorat , aut nihil csse fatelur. Ciir miito (Osee i, 2) ; et, iNo/i luvabis manus post coilum
orgo rcgnabunl justi ? Cur Apostoli ct mariyres coro- conjugis ; et , Mitle manus super fcmitr meuin {Cen,
iiabiinlur? Toliim proplcrea ,
quia vicerunt niliil ? XXIV, 2, et XLVii, 29); ct , Macla cl manduca (Act. x,
quantum frustritur vincentis polcnlia, cum advcrsa- 15,'; ct , Crescile et mitllipUcnmini {Gen. i, 28). An tibi
riiis nullius virluiis esse pra>dicatur !Mula, qii.xso, leones in lacu phtcucrunl (Dan. vi, IG), quia cavex
scntenliam, d 'pone Punic;e gentis pcrndiain , ct re- non erant ? An libi sterilitas Sarai doluit, cujus pu-
Cfssioncin tuain ad vcritalcm ,
quae pcr timorein doris distractor maritiis sororem fingens cxsiilcrat
facia est, converte : noli l:is mcndaciis te e.\ca- (Cen. XII, 15, et xx, 2) ? Scd forle post Dareiis et
sarc *.
Entclli ccrtamcn (Virj/i/. JEneid. lib. 5, tim. 362-481),
3. I.cgit eniin aliqiianla exile meum et qiialcciim- Jacob ct ipsiiis pammacliiam oxspectarc volucras (Gen.
qiie Koiiiani hominis ingenium ^, reveiend;e Wvji l)i- xxxii, 2i, 2.*)) ? An iiiiincruiii Amorrhyeorum {Josu
' lla veUis codex Caraotcnsis oiliinx nolae. Edili aulcm, X, 5), an pancjrpiim in arca Noc conspicore disposue-
quibus utiintur.
• FJili liic et iii siibseqiicnte libro, cap. 8, cum sfirilii « Ediii vulgo, /lumt/m , hal)cnt, loco, iiannibalem. Ca-
virlutem fecerit. \u-\\\.-s ( aiiioUMisis Ms., ciim spiritn hrlit- sliganlur cx carnolensi Ms.
liim feceiit. Nam siiiiium virlu:uiiisccuiidi;itis o|>iKjiiiis]ii- » lla carnotonsiscoilex. Al Lov., minquamliabuil carsinn
rilui vilioruni. succcnsendi nulurttm. Fxlilio Ain., (iiiem succensendi nalu-
• velus codex Carnolfiisis, noli liis mcndaciis exciisare : ram.
W\<\ lc, recessioium tuim. * lii Ms. Carnolensi, isses ad Judccorum qentis biirbarie
• Fr. 1 11^(1. ven. I.ov., 1 1 qimlecitmquc csl i.oinmn liomiiiis cum monbits titm praceptis fabttlas : el udducis ujo«
iiiijciiiim. M. rifH, elc.
, ;
:
5*5 SFXUNDIM MANlCIIyEl KIMSTOI.A AD AUGIJSTINUSI. 176
ras(Cc«. vii)?Novi egolc ha;c sctnpcr o»li« li:tl)iiissc, 6to placcre. Tcuiporibiis rcnova Pauliini, qui
iiosliLs
novi cgo ic scmpcr inagiia amavissc, (|iia; lcriMS dcsc- cuin l(;gis Judaic:e doctor essct, conseculus a Domiiio
rereiit.qux ca^los piMcrcnl, qna; corpora ini»ili(ica- apostolatus gratiam, qiix pulabai coininoda, conleni-
rciil, quuj aiiimas vivilicarciil. Quis igitur illc csl qui psit ut sicrcora, ul Cliristiiin lucrifaccrel {l'hilipp.
lc r?pciilc mutavii '.' in, 8). Subveiii aiiiina: lua; tam Iiiciduj : qub ignoras
4. Quanquam h.uc lua; Sanctilati diccro nimis ab- quali sitfurbora vciiturus. Noli ornare morliios :
surduiii sit. Ipse cnim noii igiM)ras«|uam pcssiinussit, qiiia vivoroin es ornaiiicnluni. Noli comes ess« latt
qiiainquc maiigniis, (juiiiuc cliain lanla callidiialc ad- ilincris, qiiia Ainorrb cum cxsjjcctal : sed ad arctain
vcrsus (idclcs cl summos viros militat, ut cl Pclruin festina viain, ut coiis<;quaris vitaiii iuternarn. Dcsine,
cocgcril sub iina noclc lcrlio Doiiiiiium ncgaic , el quxso, uttro claudere Clirislum, nc ipse rursiiin
eidcm resurgcnli Tbomani non |toriiiiscril crodcrc : utcro concludaris. Desinc diias naluras f:iccre un:in)
qu:v laincii vuliicia curat:i suiil indulgcnlia; mcdicina. qiiia appro|)inqual Domiiii judiciuiii. V:i! qui acci-
illiid vcro qiiain audaclcr niolilus sil, ul Domino opli- picnl, qui quod dulcc cst , in aniuriluilininn trans-
niuin scnien seminaiili, illc zizania misciicrit, cllanio fcrunt.
pastori Iscariotcm rapuerit ; ct ul ad iillimum crucis 6. Scd si dubilas dc principio, si ambigis Je pngn:c
suppliciuin vciiireliir , in pernicicm ipsius Scribas cxordio, polcril diurno tracLitu pacificnquo coIloi|Uio
Pharisx'osque acccndcrit, ul Barrabam diinilli claina- rcddi ralio. lilud tamcn iioluin facio lua: sagacissiin;e
rcnt,et Jesum crucidgi. Evasimus igitiir ,

qula spi- boiiitali, quia sunt qiiujdain res qiiac exponi sic noii
rilualem secuti sumus Salvalorcm. Nain illius tanluin possuiit ul iiitclliganlur : cxcedil enim diviiia ralio
crupil auilacia , ut si iioslcr Doniiiiiis cariialis foret, inoi laliuin pcctora : utputa boc ipsum, quomodo sint
omnis iioslra fuisset spcs amputala. El tamen iie ipso dua; natura;, aul quare pugnavcrit qui niliil polcial
quidcm crucis opprobrio poluit saliari : quiniiiio in- pali ; nccnon ctiani de sxculo novo, quod idem mc-
saniens , binc coegit spiiiis coionari, illinc accto po- inoral, (piia pra;ci>is ' niaxim:K illius terrje inoiibus
lari ; binc mililuni lancca perculi, illinc sinistri latro- boc xulilicotur. Quis aulciii admituit inlor divina
iiis oro blaspbemari {Mallli. xxvi, xxvii; Luc. xxii praciiii, soiliccl nisi figuram facias interprctantis ad
xxiii, el Joan. xviii-xx). At poslea taiiluin ejuscrcvit auditDrein ', qiiia ab lioc verba pi;cciduntur, el iii
iniquilas , ul ct ipso el Apostolis ejus illuc ascenden- illo compoiiunlur ? El qiiainvis tratlalor multa dixc-
libus diversas componcret qua^stioncs , sub eorum ril, qu;e tcncat apud seaiidilor , tameii a iractatore
quod pejus esl, nomine supcrslitiosisomnibus, idcsl, non recesserunt : nisi talilcr ct do i!lo seniias sa;ciilo,
cailiolici vocabuli dividens dignitalem. Omitto nain- et id (a) (|iiod diciiur stiiliiini s:ilis et iiiepluin. Ita
quc qnalcnus uniiniquemqiie discipulorum adversus qiioquc ct de pugna, quod iiisi priiiio conjicias qiiia
niagistros armavcrit, quatenus Hymenaeum', quale- Dcus lotiis jiistilia est, ultiniuin iwtem facinus cst
nus Alexandruin decepcrit(I Tim. i, 20), quac apud invadcre alicna : ad Iioc vero cuni veneril coiitraria
Anliocliiam , qu;e apud Smyrnam, quae apud Icoiiiuni ii;ilura. ille quidcm niliii polerai pali, quia prsscius
coinniiscrit : ilia nunc addo quoe praisensaclilal mul- crai, visus fuissel fatinori consciisi>se nisi piignassel
liliulo, a qua lanlum virlus procul est, quantum poel ideo magnam ojiposuit venienli virluiem, iiti jusli-
pulo clausa est. Ncc cnim virlus est ad quam tiirba tia ipsiiis nnlla pollucrclur sacrilegii conscnsione. Ila
pervenil, et Inrba qiiam maximc fominarum. Sed ve- cniin ab co juslus' finilus c^t, iii nec ipse pcccd ali-
reor clandeslina eorum puhlicare ne ab aliis or- ,

qiiando, nco aliquando conscnlial pcccatiiri. liliid
dita oriinina geminenlur. Quanquam sapientum est cliain qiiia Dcus iii suo rcgno poicns crat in natura ,
ulruttique ferre , utrumque ridere; et ad illud tantwm ut oiiiiii|)Olens el jiulex. Ibec siquidem ita dicia sunl,
iiiti qiiod bcatitudinein concilial, quod parluril vi- iion ul illefaclus esl.sodul as-eîniego iion valui (b) :
,
l:im. adiiuc non salis faciuiit iierfidiii', iicc C;i-ciss()l exurtiis
5. Et lamen ilerum atquc itcrum supplex dcpre- csl, nec siirdis vox audita est, nec dapcs morluis
cor, oro etiam atque etiam obsecro, primuin qiiidom piajparata;. Quod aiitem loca n:itui-is assignari non
veniam largiri digneris, si qiio scrmone fucrit tiium possiint, boc est quod condilio buinana inenarrabilc
litillatum aureuni pectus : ardore enim lioc niniio vocal atqiic ineffabile. Silvator auteiii cui lotuni facile
fcci, quia nolo lc a nostro grege divelli, a qiio eliam est, duo b;ccdexlrum vocatac lyevum, intus ac foris,
ogo ipse abcrrans peiie perieram, nisi cilo «le de Venite ac Hccedile {Maltli. xxt). Tu autem coiiversuin
iiiiqua communionis liilisscm naliira. Deinde, iit con- facis (c) et pedcm poiiis, ut esl, Orbis, vita, salus ,
cilies le illi, qu;e in le niliil deliquil : redcas ad illain, lumen, lex, ordo, poteslas : si vocalcm dicis ct inu-
qu:n tibi et in dicrum ciilpam ', non crit succcnsura. tain, longam vocas brcvem, quac natiirse b;cc ni»ii
Ncc cnim seplies lanluin novit ignosccre : qnininio

Ila Carnotensis Ms. At editi, pralerilis.
'
babol el ligandi et solvendi potesUalem. Noli te fingcre caniotcnsis codex, sed nisi fignra facias temperantei
'
palpare, qui dudum vidisti : iioli velle discere, qui ad auditorem.

3 sic >!s. Carnotensis. .M edili: Ita enim lioino justm
potes doceie. Diinillc bominuin gloriam, si vis Ciiri- (a) liirte, esl w/, jnxla Morol, Eleineat. critic, pag 51)0.
A.
'
r.arnotonsiscodo\,loco,////»i(?);(t'"»)i,li:ib('l,Wri)W</('»')». (b) rorlo, eqn valni, dololo, »0)1.
* IdcMii codcx cariKilonsis,' (//((/. tibi .s/ redieri.^ , cidvuin (() Moiol.i iviii ,( liiic.i a;.,'. I()7, ciiijcjlatsic logcuduin.'
noncrit succcmuya. luile loyiîiduiii, ub cuip.an. luuiilcm cuiit icrbiiti' f..cij. \i.
,
577 CONTR\ SFXUNDINUM M\NICILEUM. S. AUOUSTINI LIUER UNUS. 578
pro ccilo sigiuficaiil, el ab invicein sc- riiii|u.' roihiou.ii luin luain taliler scrip,isseni
sonaiil, (luo , :
t|tiam\is ccnias cxiiuios ine seiisus suuiiiialiiii leli-

par^ja,
7. Sed lux adiniran(hK subliiniqiie pruclonli;c ciim gisse, pliirimnuiquc cavissc, ne libi uuillus viderer.
(aliu a Hie cxponuulur, talc csl qiiale si Jonlaiiis Quocirca lia'C lidein pones tuam repcrerinl Sanclila-
Oceaoo aquain coininodcl, aut snli liicei na luceni, aiil tciu, iiualilonpie salvcmur; alioquiu millia voliiminuin
iw)pu|iis opiscopo saiiclitalem. Quaiu ob rciu feric cxiiide potcris gcnorarc, doniiue incrito laudabilis cl
oporlcl quidquid Uxc cpistoia coiilinel. Nam el ego unice pcrcoleudc Yale.
nisi luain diviiiam nosscin paiienliam, qiiae facilo
aar
CONTRA SECUr>DIl>fUM
MA]\ICHiT:U3I
l£\iH^v \m\$ ^"K
IX>cel Au^ûstinus
" quarc Manicba:'! seclaiu reliiiuerit, oamque ex Secundiui i|siiis ciiislola i»rolalis argunicnlis
retellil.
CAPUT PRIMLM.— Tua in mc bonevuleiitia ' qu;T; mci arguis, quasuiique promere ad ociilos tiios el do-
apparel lilleris tuis, grata quam tc
milii est : sed monstrareiion possuin, facile de ipso mutares senlcn-
redamari a me oporlel amanlem me, tam tristis sum tiain, el iiolles amplius teinerc nfrinuarc <piod ncscis.
quod lcnaeilor iiihxsisti siispicionibus falsis, partim CAPU T H. — Ego euim faleor, limo^-e Maiiicli;t:os
adversus me, partim adversus ipsani qu* mulari uon (fcserui, sediiinorc illorumvcrborum quaeper aposto-
potcsl veritatem. Sed quod de animo ineo non veruin liim Paulum prulaia suiit : Spirilus, inquit, manifcsle
senlis, facile coiitcmno : lioc cniin sciitis, qiiod elsi dicit, (juia in novissiniis temporibns recedent quidum a
in me non aguosco, ficri laineu potesl iil sil in ho- fide, atlendentes spirilibus sedncloribus cl doctrinis dw-
mine. Ergo eliamsi erras iii nie, noii lamen ita erras, monioruni in litjpocriii mendaciloquorum, cautcriutam
ul me de hominuin nuincro eximal tua opinio : quia habentes conscientiam sufim, jroliibentes mibere, absli-
id de ine credis quod licii polcst in aniino liuinaiio , ttentes a cibis quos Dens creavil ud pcrcipiendum cum
eliamsi non sit factiim in animo inco. Nou igilur «ipus gratiarum actione fidelibus, el iis qui cognoverunl v.ri-
et iil libi hauc suspicionein maguopcre coner aiifcrre. lalem. Oinnis enim creatura Dci bona est, el niliil abji-
Non ciiim spcs tua peiidct cx me, aul boniis cssc iion ciendum quod cum graliarum actione percipitur (I Tim.
pnteris uisi cgo fucro. Seiiti de Augustino quidipiid iv, 1-4). Quibus vcrbis ctsi alios forlassc h;ereticos.
libet : sola mc iii ociilis Dei conscienlia nou aci uset. taiiicn niaxime Mauichoios brevitcr aperte(|ue dcscrl-
Qiiod eniin ail Apnstolus, .W//ji Hjiiiimum esl, ul a vo- psit. iioc crgo timore, ciim in puerili iiigeiiio saporeiii',
bisjudicer, aul ab liumano die (I Cor. iv, 3). Ego aii- mc ab illa societaie divulsi : amorc qooque houoris
lcm vicem tibi iion rcpcndam, ulde lua mente aliqiiid arsissc me fatcor, iil inde discederem ; sed iilius lio-
exislimare in inalam partcm aiidcam, quod inlueri noris de quo idein dicit apostolus, (Jloria aulcm, ct
uon valeo. Ncc dico quod ine subdole lacerare volue- lionor, ct pax oniiii operanli bonnm (liom. ii, 10). Qiiig
ris sed laiitiim de tc opiiior, quanliim de lc indicas

: auieiii u|)Ci'ari Ikuiuii! conabilur, qui non in voluiilate
vcrbis. Quamobrcm elsi non boua de nie suspicalus mulabili, scd iii iialura incoininul;il)ili maluin csse
sis, quod carnali tiinore alicujus iiicominodilatis, qua: piilaverit? Uiule ct ipsc bominus, cis ipii boiia se lo-
de vestra societate niilii accidere potcrat, haTcsiiu qiii arbitraliauliirciiin cssciit mali : Aul facile, inquil,
M;inicli.-i:oruin rcliqucrim, vel cupiilitale hoiioris quein arborem bonain el fruclum ejus bonum, uut facilc urbo-
in Calliolica adeptus sum : laraen iion de le vicissiin rem malam el fructum eju$ malum {Mattli. xii, 35).
inale scnlicns, credo esse beiievolam suspicioiicm Malis vero jain iiiulatis iii bonuni Apostolus ait : Fuisli*
tiiam ; ct hoc non criminandi causa, sed corrigondi eiiim aliquando lenebra, nunc aulem lux in Domino
Sliidio scripsisse tc exislimo. Si autem mihi accoinino- (Eplies. v, 8). Sed si non vis niihi de animo nieo
dares credendi benevolenliam,quoiiiain latebrasaiiimi tredere, cxisliuia ut libct ; lantum de ipsa vcritalc
* In B., Rencvolentia in me, etc. ; at F.r. Lugd. ven. Lov.,

«
In Camnteitsi codice , serxts snpitem. Morol —
tua in me benerolenlia ; cui leciioiii adslipulalur edilio Bc- F.Ieinenl. crilic, i a:4^'. I-S«, 18t», ceiisol sic legenduin: cum
nediclina, f.elractalionuin libro ^, cap. 10. M. xn pueriU inqenio fer vix sapercm. M.
(fl) In BelracUlioni»>us proxime soîiiilur oj.us de Natura Roni, quod libris rontra Felicem in fine aniii 404 conscriptis sub-
Deailur : perlinoi iiaipie hic liberad an.iuin circiler Wo.
:79 CONTilA SKCIINDINI^M M. \M ll.HJM, S. AlJGl'STIN[ 8«
lc non apprclicridat nisi opiiiiniicm tu repudiabis, quoniam M.inichnco maximo
cave quiJ scnlias. Toiilalin
Cor. x, 17)). Iliimanus ciiini crror csi, ul adveisa csl, ipii noii duas naiuras, regcin luniinum
Iminana (I
essc in aniino mco crcdas, quod (icri poluil, ct liimina qii.i; rcguntur, sed duas natiiras , regnuin
i(l facliiin
faclum cuin vcro sacriligam, et liiiniiiiiin ot rcgiiuiii tcnohrariiin persuadcre coii.ilur.;

cliam 8i iion csl :
dicas luinina ubl

non solum falsissimam, scd cliam fallacissimain falm- Itcfiigies igiliir ail id, iilgeiiila li:cc :
ctiin qiKcsieroriir iiilinniora siiit, coiileiiderc forlasse

lam Pcrsicam, non de quolilicl liominc, scd de siiiiimo
Deo, mendaciis coiilaminalissimis conlcxlam aiqiie Irntabis :cqu:ilia. Sed cum retulcro, Qux causa cst
non csl lioc modo ul rcganlur? negabis regi. Iliiic rcsiwndebo, Ciir bi-
conliclam putas cssc vcrilaicm ;
mors aiiiiiu: conlcmncn- bent regom? Ubi non video quid reslcl ingonuilali
l»r*tereundum, ncque laiila
(la. Esl ciiiin quod tccuin agi possil : quia non sicut tuac, nisi ut te poeiiile.it l:ile osliuin posiiissc in epi-
de animo mco • niltil amplius possuin dicerc, iiisi ut stola tua ,

pcr quod tii ipse exire non possis. Scd
crcdas milii ,
quod si nolueris, non invenio quid fa- etiain cum tc poenilucrit, et dixcris non ideo M:ini-
ciam : ila eliam cum de ipsa lucc animorum, quam cli:i'uin victum piitari oportere, quod tu aliquid iii
ralionalcs mcntcs quanlo puriorcs, tanlo IranquiiPus litlcris luis incautius posuisti ; innumcrabilibiis locis
inluenlur,falsumaliquid exislimas, non tibi poiesl, si de iibris M;iniclixi rocilabfv,^ Rcgnum lucis ab eo vo-
paiicnlcr audias, demonslrari quam sit remolissiinum a cari quod rcgiio tenebrarum naluralitcr coi.stituit
vcriialc quod sentis. Siculenim-sensum oculi lui scnlire esse conirariiim; ncc regnum, sed rcgna : qunndo-
iioii possum, nec lu mci,sed tanlummodonobis dcliac qiiidcm in ipsa epistola ru'nosi Fundamenii cuin de
re credere vel noncrcdeiepossiimus ; illam vcro spe- Dco Patre loqucrclur, Nullo, inquil , in regnit ejus aut
ciein qu3e ulriusque noslrum oculis visibilis siibjacct, indigente, aul infirmo conslituto. Ubi autem regna siint,
inviccm nobis valemus oslcnderc : sic de affcclionibus qiiis lam cxcus est qui non intelligat, xquales regcs
animorum nostrorum quas proprias liabcmus, creda- iisquibus regnant omnino esse non posso? Qnid igi-
miis nobis, si placet; si aulem iion placet, non cre- tur tain vicinum, si velis adverlere, el tam convciiiens
damiis rationem autem verilalis, quse nec mea nec

: boneslali pectoris tui, quam ut te iioii poeniteat illud
tUa cst, scd ulrique nostrum ad contemplandum pro- in epislola posuisse ? Esl enim verissime Je>us Cliri-
posila, sine pervicaciaj caligine, serenatis mentibus stus rex luniinum, nullo modo !-ibi ajqiialiuin, sed
pariter altendamus. subjectornm, et eorum reclor bealorum. Poeniical
CAPUTIII. —
Nec alia documcnta tibi profe- aiitem tc potius fuisse .Manicb.Tctim.cujus omiies decc-
ram , quibusManicbxi error apparct, quam ex epislola plorias macbinationes veridica frons epistolx tu:c uno
tua. Scribis liabere le et agere gralias ineffabili ac sacrati$' ictu arietante subverleril. Quia cnim Christus lumi-
sima; Majeslati ,
omnium luminum
ejusque primogenilo num rex est, nec de se ipso geniiit inferiora quibus
regi, Jesu Christo. Dic mibi quoriim luminum sii rex rex essct; nec ea vicina sibi quibiis regnaret assu:ii-
Jesus Chrislus? Eorumne qu;c fecit , an eorum quae psit, qu:c nec genuerit ipse nec fecerit, ne sint duo
gcniiil? Nos enim dicimus Deum Patrem gcnuisse genera boni, quorum neulrum sil ex allero ; sed nec
Filium tcqualem sibi, creasse aulem per eiim, liocest, unum iiidigens altero, quod a Iramite veritatis alie-
coiididisse ac fecisse crealuram inferiorem, qusc uli- nuin cst : restat ul ca lumina quibus regnat, quoe uti-
que non esl quod est ille qiii fecit et pcr quem fecit. quebona siint, quia interiora suiit, non genucrit ;qui3
Iiaque quoniam per eum fecit SKCuIa recte ab Apo- , propria suiit, noii usurpaveril ; sed feccrit cl coiidide-
slolo dictus esl Rex sa:culorum { 1 Tim. i, IT ) , tan- ril Deus.
quam supcrior inferiorum, ei regendi polen'?, regeiis CAPUT IV. — Si volueris qii;cicre uiide fecerit, et
ea quoR rcgimine indigeant. Tu autem cum Jesum imaginari ccepcrisadjuloriummaieriae quain ipse iion
Cliristum regcm Inminum appcllas; si genuit ea, fccit, ut ibi non videalur omnTpolcns^^faiere qiiod
cur non sunl a^qualia generanli ? Si aulem dicis vellet, nisi eiim aliqtia res, qiiam non fecer.tt, adjii-
snqtialia ,
quomodo rex eorum est, cnm regem ne- varct, rursus inexplicabiles caiigines erroris palieris.
cesse sit rcgere, nec ullopaclo ficri possit ul sint Sed dic.a propbctica sobrio captu inlelligeiitiae subliini
ea qua? reguntur ei a quo regunlur a^qualia * ? qiiod alqtie ineffabili majestati aplissime adjungenle, Ipse
si non geiiuil, sed fecit bxc lumina, quaero unde dixit ' , el facla sunt ; ipse mandavit, et creala sunt
feceril? Si de se ipso propagavil, ciir ergo inferiora {Psal. cxLviii, 3) : ita videbis qiiomodo dicatur iii ca-
suiit?cur degcneraverunl'? Si aiilem non de se ipso, tlioiica fide, quod Deus de nihilo fecerit omnia bonaj
dic unde? An forleiiec fecil nec genuit Inmiiia qui- valde (Gen. i, 31 ). î enim de aliquo fecit, utique
bus regiial? Habent ergo origincm propriam alqne aul de se ipso, aut non de se ipso : sed si de se ipso ;
iiaturam, sed profeclo invalidiorem , ut a polenliore non crgo fecit, sed genuit : cur igitnr inferiora ge-
vicino vel patiantur se regi vel cupianl. Nonne cogno- nuit? Nam eorum nisi inferiora essent, rex esse non
scis, si ita est, excepta gente tenebnirum jam duas posset. Si non de se ipso; non utiqiie de aliqiio
rsse naluras, alleram alleriusegere auxilio, scd neii- qtiod ipse non fecit : alioquin de alieno fecit, et erat
Iram ex alterius pendere principio? Hanc profecto jam bonum quod ipse non fcccrat, unde sibi rcgnum
• Fditi, quia sicul de animo meo ; detracia negante parli- siatiicrci. Qiiod si ila est, incipil non esse bonoruin
cula, qiiaui ex carnotensi codlce resiituiinus.
* It-i caruolensis Ms Edili, similia. • M\i'], ap:'rtissime adjungunlur : rpsedi.ril, inquiuul,et
» Ex Ms. eodem addinius, cur dcgeneraverunt ? fuit.-i si;iit.
; ,
58t LIBEll IINUS. 581
operum crealor; quia cral honum qnod ipsc noii /Seri. Non crgo craiil natura, ciim potcstalem ul fie-
creaveral : noii cniin dc nialo alieno iuiniiia qiii- rcnt accopcrunl credcndo in ipsum, cui uiiico non p<-
bus regnarel cfliccret. Rdiiupiiiur ilaqiie, ul si de percil, scd pro nobis otnitibus Iradidit eum Hom. viii, (
re aliqua fecit, dc iilafeceril (juain ipse jam fcccral. 32); ut apud se unigcniinm, ad nos primogeniluin
CAPUT V. — lla lit nt prinias ori-incs condcn- faccret. Ex illo igitur quod unigcnilus est, non ex
darum renim de niliilo Deuin fecissc faleainiir : nisi carnc , non ex sanguinc, non cx voluniate viri,
quia foitc ineffabilis ac sacralisiiin.-c majcslalis primo- no(|ue ex volunialc carnis, sed ex Deo naius esl : ex
geiiilum Jcsum Clirisluin csse dixisli, non secmiduin illo aulem qiiod primogenilus in Ecclcsia fralrihus
susceplioniMn hominis, in qua pcr adoplioncin voca- facMis csl, Yerbum caro faclum est, el liabilavit in ito-
Apostolus dicit, et sicul calliolica crcJit bis (Joan. i. 12, 14 ). Nos qiioque in quaiitum
nalura-
los, sicul
halicre digiialns esl quihus cssol primo- litor lilii ine ruimus Epltet. ii, 3) hoc est viudicte
fides, fratrcs ' ( ,
29); scd polius secundiim ipsam filii vinculo morlalilalis ohslricti qiiamvis
gcnilus (/{oi)i. VIII, ,
, illo
excellentiain vis euin primogenilum inlcl- crcanle alque insiituentc qui procul dubio a suminis
divinilalis ,
lumina in quihus regnat fralres cjus sint usque nd ima omnia iii niensura cl numero ct pon-
ligi, ut illa ,
Palrc post dore disponit et forinat (Sap.

ni>n facli a Patrc per ipsum, scd gciiili a 21), ex xi, lanicn
primogcnilus, oin- onriic et sangiiinc el ex voluiilale carnis niti sunius :
ipsum; ul sint ipsi poslgcnili. ille
ncs lamen de propria Patris eademquc suhslanlia. in (pianlum autem acccpimus poiesiatcm lilii Dci
Quod si ila «redis, primum contradicis Evaugelio, fiori, iiec nos cx carne et snnguinc, aiil ex volun-
El lalc viii aiit cx volunlnlc carnis, scd
uhi etiain unigenitus dictiis est : vidiniu$, '\iu\u\l, ,
ex Dco ,
gluriam ejia Intiqtutm uttigcniti a Patre : qiiainlo ' iiullo non (luidoin coa-quanlc naiura, sed ad'jplante gratia
nu)do veruin dicerelur, si sempilcrna qiioque virlus nnsoiintir.
cjus ac divinilas, qua consuhsiantialis est Patri el esl CAPUT VI. — Doiiide si jnin conccdcrcm non esse
ante omneni crcatiiram, ex cadom suhstanlia fralres uiiicum P ilri Jcsiim Chrisluin , secuiidum ojusdein
hal)crct. Ilaqiic ciim cl unigcnilum ct primogciiitiim siihslaiili;c sod liahcre fratros post sc
diviiiiiatcin ,
le>tentur eloqiiia unigeniluin, qiiia sinc iintos quihus esset primogoniius quomodo lox co-
ciiin diviiia ; ,
fmtrihiis; primogeniium, qiiia cum fralrihus : non rum csse possct ? Quujso an auderos dicere co
te ,
iiivcnics qnomodo nlrumque de illo secundum eain- forliorem naluin csse ,

quo priorcm ? Puderot cerie
doin iiatnram diviiiilatis inleliigas. Fidcs vcro calhr»- ila soiilire. Non autcni ila scnlis : quid igilur senlis?
lica qux' iiitcr Creatorcm crcaluramque di^linguit, Leni animuin luuin , et plac.ihilom te reJdc c<Hi.si-
im palilur in his duohus nominihiis intelligendi dsrnndoj sine periiiiacia veritati. Huc elinm
nnll ciiiiii
difflouliatom, iinigonituin ciim accipiciis sccundum id

ahs terequiram, qmunodo inlclligas priinogcniluni
quod scri|ilum csl, Itt prittcipio erat Verbum, el Ver- Jcsuin Christuin in illa di\ina atqiie opliiua ater-
buiit cral apud Dcuttt , et Deus erat Verbttttt ( Joaii. i,
naquesuhslantia : utruin tcinporo |trimusesl "ciiiius
ut posteriorcs natos
M, 1) : priinogeniiiim aulem universae crcaturae, ' in illo logno intelligamus (piil
seciindum Aposlolus Ui ipse primoge'

b is est primogenilus ncqiic possinius diccie qiiot
id qiiod ail, sit ;
horis vel diebus, mcnsihiisquc aul aniiis ninjor sil,

tiitus in multis fratribiis( Coloss. i, 18); quos ei Palcr
nd rratoniam sociclatem, non a qiialitale suhslantiê,
qiii orlus cst prior; sed laincii aliqiio intorvallo
ati|ue
scd adoplione gralia; gciieiavit. Lcge ilaqiie Soriplu- spaliotemporaliiiasgencraiiones disorelas cssc cogi-
ras, nusqiiam invenios dc Chrislo diclum, quod ad- lcmus : an vero noii lempoie, sed ipsa excclhniia
oplionesil FiliusDei. De nohis auiem s:rpissime logi- siihlimioris utique m.njostatis qua cliam rcx esso
,
liir : Accepitlis spirilum ndopliotiis fitiorum; adoplio- fratrihus luminihus nioruil, priniogenilum accipia-
uem exspectnnies, rcdetuplioncm corporis uoslri ( Itom. nius ,
lanqiiain iii aliquo geiiitiim priiioipalu. Si
VIII, 45, 23); Vt adoptionetti ftitorum rccipinmus respondcris eum tempore fiatrihus prioroin esse al-
(Galat. IV, 4 ); Prwdeslinavit tios in adoptionem fHio- qiio.nmjorcm ut jam ex boc ei rcgiiiim in fiatres
,
rtim (Ephes. i, 5) Cens sancta populus in adoptio' dolaium* csse conlcndas, qiiod cos iiascondo
; ,
prai-
nem * ( l Pctr. 9 Vocavil vos per F.vanijcUum iio- cosscril , ct aliquando ip c fuerit ciini illi
ii, ) ;
noiidum
struitt in adoptionem glotice Domiiti nostri Jesu Clirisii (•s-onl; quid dicis, fraler? Ilane prxcipilabis cor
(II Tltess. II, 12, 13) ; et si qua talia rcconianli vcl lunni in Iioc impietalis ahruplum ul cxi>tiines in
, il-
lcgcnli occurrcrint. Aliud esl onim pcr Pali is oxcol- latn divinam suminanique na:uram niiilahililaiem
tem-
liiiliam esse uniciim Filium Doi, nliud pcr miscricor- p ris cidcrc, ct cicdns ihi aliqiiid cxisioio, qitod aiite
doin graliam accipere poioslalcin filios Doi ficii crc- iion liiciit? Aii qiiia oporlehal indc
advorsus tcnc-
donles in eum. Dedit eis, inquit, polestatcm ftlios Dei braruin gcnlem liiinina progrcdi, progrcssioncs ipsas
g rncraliotiCs vocas , quas tempoialiler factas
• In edilis decrat, fralrcs. F.t pnulo posl loco, fralres ejiis putas,
iit lomporalitcr piignarcliir ?
siitl, legel>aiur, seiitper ejus sinl. llcnKiuo iiira in odilione Non crgo potorat uniim
Ijuv. ila fereltalur (nioniiim tiulto modo verum diceretiir,
:
seinpi erm
qtioque virtus ejiis ac dinnitas, qiia consubstan-
hiiucii sufliccrc, (|uihI totum illiid hcllicum negotiiim
lialti esl falri el cst iinte omncm crciiliiram, ni.î ex eudctn divina vlrtule peragerct. Aul si niuliis opiis erat
sKbMintia semper Itcberct. Mos ahos(|ue [>assiin lcos enieu-
dauius ex caruolensi Ms.
* lorle, qtiod. in rarnoicnsi Ms., ut posteriore
•
tempore natos.
' sio eiiain lcgit Ambrosius, sctnioiic G, io rsal. 118. • Fxiiii, rigniim iintiper delalum. casliKaiiiur ex Cuno-
Craece esl, Uios eis ptripoieMi. tcnsi .vs.
I
,,
583 COMKA SI.CLM)1NLM MaNICH.EL.M, S. AlJCUSTINl jHJ
spiriliialilMis scnli(;ri(Iiiiii csl ', nl luign- ii[imi»r, vcrlia Apdstnli ad Colosscnses ( Colost. i,
liocnc iri
siiiin orliilrcmnr adiliiin fuissc , (lua simul cxirc non 1o. 10).
|i(»sscnl, nl cx co (luod unus c rialrihiis prior cxisscl,

CAPIJT Vm. — Qdapr(»ptcr cum abs lc qua;ro ,
cl primogcniliis dici cl rex fieri caclcris mcrcrciur? niidc sil facta iinivcrsa crcaliira , (|iiarnvis ia suo ge-
Nolo minulaliin singula pcrscqui , nc iiigcnio luo ncrc boiia , Crcalorc laiucii inrciior, alfjue illo iii-
valciili cx paiicis ciincla conspiccrc , niniis oncrosus coinmiilabili piTin.iiicnlc i))S i miitahilis; non invcnic»
sini. Erigcigilur acicrn mcnlis, ncliulas conlcriiioiiis qiiid rcspoiidcas, nisi dc niliilo fjclani cssc fjtcaris.
abslcrgc. Vidco proleclo ncrjue sccniidum loca ,

Ft idco potcst vcrgere ad iiiliiliiin , qiiando pcccat
sccundum lempoia molus progrcssiis illa crcalura , ct porlio qii;c polcst pcccare , non iil
iicquo , , ,
cxoitus , occasus , ullasve convcrsioncis * ficri possc niliil sit , scd ut miiius vigcal , niiiiusquc (irma sil.
nisi in crcaiura niulabili : (]uac laincn nisi csscl cx Nam minus vigerc et minus valerc, si oniiiiiio pcr-
arlincc et conditore Deo, non dixissel Aposlolus ,

ducasad ullimuin , rcmanct nihil. Diligit ergo S|>oiile
Et coluerunl , el servicrunt creaturw polius </urtnt vaiiilaicm , cum dcserta soliditate veritatis opinabilia
Creatori, qni est benedictus in soccula { Rom. i, 2.">). scquitur, id est , mulabilia. Cnm aulein iiidi:: mcrilas
CAPIJT VII. — In hac enim sentcnlia maxiine pociias luil, subjicilur iion spoiilc vaiiit.ili, sicul sul)-
duo sunt nccessaria ,

quye mecuin inluearis peto : jccta cst iii liominc pcccante. Ilinc eiiim ait Ajo-
unum, quia si creatura aliena esset a Deo, non cjus slolus, Oinnis creatuta vanilati snbjecla est, uon spouie
creator Deus ab Aposlolo dicerelur : allcrum ,
qnia { Rom. VIII, 20 ) : qiiia ct iii homiiic oinnis csl. Incst
si unius ejusdcmque subslanlioe Crcalor et crealura qiiippc liomini ct invisibilc qiiid sccuiidiiin atiimum,
essct, n(»n rcprehcnderentur quia servicrunt crca- ct visibilc secuniluin corjius : omiiis autcin crcaluia
tuTX potius ;
quoniam cuicumque scr-
quam Creatorl partim cst visibilis, parliin invisibilis : nec taincii
vissent, ab eadem nalura atquc substantia non oiniiis in pccorc, cui mens inlellcclualis noii inest.
recessissent. Quomodo enim nemo polest serviic lii spem sane subjcctam esse dicit proptcr niiscri- ,
Filio qui non serviat et Palri, quia ulriusque est uiia coidiam libcranlis per rcinissioiicin pcccaioriiin ct
subslanlia : sic nemo polest servire creaturae nisi adoplionem graliac. Tu vcro si falcri nolucris a Palrc
serviens Creatori , si essct ulriiisquc una substantia. per Filium iii bonitate Spii ilus sancli ,
quae Trinilas
Unde si jain discernis cl sapis, plurimuin allen- consubsiantialis ct aclcrna et iiiconimulabilis scmper
dercs esse inier Creaiorem cl crcaluram aiqiie : manet, de nihilo faciam esse crcaluram , bonain
oportet intelligas prolem Creatoris non esse creatu- quidem, sed lamen imparem Creatori alque mulabilcm;
ram : nam si esset , non essct infcrior, sed aequalis cogeris utique sacrilegia diccre, ut aliquid Dcus dc bC
ejusdemque substantiai ' ; ac per hoc quisquis co- ipso genueiit quod non sil acqiiale gigncnli, et pos-
lerct eiiiue serviret , simul eliam Crealori ejus et sit siibjici vanitali. Aut si acquale diveris, erit utrum-
Patri cullum servilutemque praiberet. Cum vero rc- quc muiabile. Quai m;ijor impietas ,
qiiani ista cie-
prehcnduntur ab Apostolo, et deteslabilcs habcntiir dere ac dicere el mallc pervcrsa opiiiioiie Doum in
qiii coluerunt et servierunl crealurae potius quam deterius, qnam correcta ratione se ipsuin in inelius
Creatori , satis ostendilur illius et hujus diversas cssc comniulare? Si auleni timueris d.ccrc miiiabilcin
substantias. Sicut enim non potest videri , hoc est Dcum, qui;i revera inagiia est et nportissiina iinpiclas;
intelligi Filius, nisi in ipso intelligalur el Pater ;

ipse dixeris ciiain cieaiuram esse iiicominiuabilcin, ul
enim dicit, Qui mevidit, vidit et Patrem {Joan. eam parcm lacias (jcatori , ct niiius ejnsdemqiie
XIV, 9) : sic non potest coli Filius, nisi in co colalur siibslanli;c : riirsustibi liia cpistola rcspomlebil. Uiidv)
el Pater. Et ideo si crcaiiira Filius esset, non colc- eiiim csl anima ilia, quain ponis in mcilio spiriluiim,
relur sine Crealore , neque damnarenlur qui ciea- cui a principio dicis natiitam suam dcdisse victorinm;
tiiram polius quam Crealorein colueruiit. Perspicis eiquc legcm condilionemque proponis, quia si una
ila(|uejam , ut arbitror, non tibi congiuere ut dicas cum spiritu virtutum fccerit , liabebit cum eo vitam per-
primogcnilum secretissimac alque inofrabilis majc- petuam , illudque possidebit regnum ad quod Don:inus
sialis omniuin luminum regem Jesum Christum
, cl , nosler invitat ; si vcro ab spiritu vitiorum iiuipiat
nisi manichaius esse destiteris , ut crealuram a Crea- tralii , ac post consensum po;nitudinem gerat , hubebit
lore diboernas; ut Jesus Ciirislus et unigcnilus sit liarum soraium indulgentice fonlem. Ilis ccrte verbis
secundum id quod Vcrbum Dei est , Deus apiid Deum ex epistola tiia recognilis, siinul cliain recognoscis,
Id. 1, 1 )
pariter incommulabilis el pariler aclerMus, mulabilcin lcanimae consliliiisse natuiam. Aliqmmdo
(
noii rapinani arbitrans esse acqualis Deo (

Philipp. ciiiin consenlire spiritui viiiorum , ac rursus poeniiu-
secundmn dinern gcrerc, qiiid est aliud qiiam nunc In mclius
11,6); et primogenilus omnis
creaiurae , ,
id quod in ipso condita sunt

omnia , in coelis ct in niinc in deieiius commnlari? Et hoc te mauifestis-
lerra , visibilia et invisibilia. Agnoscis enim ,
ut siina vcritas compulil dicere. Ipsa enim aniiua liia ,
si dissimiilare vclles ', urgcret le altendere mulobi-
» ita carnolensis Ms. Al editi, hoc nunc spirituaUus sen-
lilatcm siiam , et toties ex quo nalus es ,
per varias
tiendum est.
elus codcx Carnotensis, tlUisve convernones.
« \ voluniaies, doctrinas obliviones, consensionesque
nec sibi esse inferiorem, sed wqunlem cjiisdemqiie
» F-dili,
« sic in velon codioe. Al in oxcusis, niA dissimulare vel-
iuhtantice- verior velcris codicis Caruoiensis leclio Lic
lcs. Minus rocie.
pcr uos resliiuta.
,; ,;
5S5 Um\ UNUS. r>^8
iiiui;)(a , testis slbi flercl, ac miUa cxlrinscciis docii- fccerit , scd li;il)ucril 'l(Mna viciiiitato conliguam
iiieiila quKrilarct. adversus Deiini bclligerasse aibilramini , eiqiie intii-
CAPUT IX. — Nisi forle hoc IC ailjuvari piilai , lisse ante • coinmixtionem boni ct niali. Magniiin
ul dicas incommiiiaMlcin csse aiiiinain , (|iiia siil»- priino neccssitaiis nialum ,
quod illis siibslanliain
juiixisti dicens : Son ciiim propiia volunlale pcccavil, suam afnig(,.nd.im poriiirl>an(l;inii|ue , in errore coni.
»<?d allCTius duclu; caniis eniin coinmixlione diuilur, mutaiidam alqiie oblivionc sui peniliis demcrgendam
non propria voliinlate. Iii qiia senleiitia fi)rle hoc vis cnmmisccre cogerelur, ut libcratorc , corrcciorc
intelligi, ut sciliccl aniuia in natura propna iil in- emcndatore, prapccptore indigcrcl. Quod ccrnis quam
commiilabilis, iiialteiiiis vcro nalune comfTiixlioiic stiillc fabuloscqiic dicalur ,
quanlo scelerc impielatis
inulabilis : qiia<;i vero (luxraliir ciir ila sit , ei non obstriiigat. Nobis aiitein pcr clirislianam fidcm pcr-
qnia ila est. Jain boc inodo ciiam llcctcuis el Ajacis, suasum cst,non csso (oiilrarinm Dco qni suininc
imo vcro cuncloruin bominuin alqne animanliuin cst , nisi qiiod omiiino non csl qirulriuid aiilcin ali- :
corpora invulncrabilia dicerentiir, si abesset ictiis el (|iio modo est, ab illo qiii «ummc esi babcro iil qiioqui»
casus ,
quibus cis vnlniis possil intligi. Scd niniirum iiioilo sit , alqiio iii siio gcncrc bontm cssc; sed alia
p:oplcrea soliiis Acliillis corpus , sivc poelico (ig- magis csse, alia niinus : alqnc ita oiiiisia bona qii.T a
nieiito, sive ali(|ua occiiltiore vi rcrum invulnerabile condilore Doo facta sunt , ccrlis ac distribiilis gradi-
diclum esl ', quod eliam lcla ciim in^jTiicrcnt , iioii bus ordinata partim locoriim intcixillis ac sedibus ,
penctrabatur : el cx qua parie pcnclrari patuit , cx sicut omiiia corporalia ; parlim mcritis natnralibiis ,
liac uliquc invuliicrabiie non fiiit. Sic anima si cssct sicul anima pr;T-poiiilur corpori ; p;irliiu mcriiis pia;-
iiicommuiabiiis , ita nullius rei pcrmixtioiie coniinu- miorum atqiie pffinaritm , sicul atiiina vcl allolIil;:r
l:<relur, situl corpus quod esl invulncrabilc , nullius ad quietcm , vel doloribus subdilur. Ac pcr hoc illi
rei conlaclu ai:l inipctu vuliicralur. U:u|iic nos quia principcs, conlra quos babcre nos colluctalioncm
Doi Vcrbuiu incontaminabile dicimus, etiaia carnc dicil Aposloliis , panam pcccaloruin siioruiii priores
niortali cl vulnerabili assumpla , ut nos el morlem parutniiir ui iioceant. Nulhis enim invidus ul allcruiu
el quxlibel inconimoda corporis contcmnerc doceret. l.edal, non sibi prior ipse lormcnlocsl. Nocentaulcm
naiuin de virginc crcderc non tiincmus : vos auleni infirmioribiis fortiorcs : nam nuUus allerum superat,
quia impia pervcrsilale contamin.ibilem Filium D<-i nisi qiioest p<Hcnlior : scd lamcn ipsi infirmiorcs sunl
creJitis , carni eum permilti^re formidatis ; ciijus la- priiitipcs inicui in pr;cseiili % quam si in sialu pri-
mcii subslaniiam aiiimu: nalurain * cs->e pcrbibcntcs, stiuo alque jicslitia pcrmancrcnt. Intercst aulcm uiide
commixlum carni .issevcratis ut
i(a , ctiain in dclcrius sii quisqne alio forlior ; iiirum corpore , ut cqiii bo-
rommulatum non dubiiclis opin.-ui. Eligo igiliir qiiid ininibiis; an anim.-e nalura , ut lalionale irialionali ;
vflis : uirniiiDeum comnuitabilem diccrc vel cicdere, aii afrcclionc aniiiii, ut virluo>iis injiislo'; an ordine
ul dc comnuilabilis Patris snbslantia comiiiiilabilcm polcsia!is,iti impcrator inililc aul provinciali. Po:e>las
prolcm geniiam esse pariler credas ;

qua; qiianU^ sit anlcm a suninta Dei poiestate oinnino dari credilur
impiclas, profccto senlis : an iiiconiinniabilem Dcuin s.Tpc eliamdctcrioribus iii meliores, id est , iniquis in
diccre, scd lamcn de siibslanlia siia prolein gcnnisse eosqui vcljam teiicnt jnsliiiam, vel adcam tciiendum
iniilabilem ;
qitod nibilominiis vides quam iiiipic ab- pirveiiitc niluiilur : ad boc eniiti daliir, iit probati pcr
suideqnc dicalur : an vcro ila Deum inconimulab.loin paiicntiam manifesli fianl(l Cor. xi, i9), vcl sibi ad
coiiliteris , ul cliam quod dc substanlia sua gcnuit spcm.velaliisad imitalioiicm. i'a>«/(?s, inquit Aposto-
aujiialiler non mutctur, paritcrqtie sit .sumiiuim ac lits, quoniam tribulalio palicnliamoperalur, palientia pro-
prxslaiiiissimum boiium , ipsumquc siimmc essc ad bulioncm, probalio spem {nom. v, 5, 4). Ex qiiogencre
cumdem inodum perinansionc inviulabili obtineat certaminii e^t , cuiii Iioiuo fidolis advcisus priiiciiies
c;ctcra vcro inleriora bona, quain crealuram voca- ci poteslalcs pr.Tvaricalorum angcloriim, cl :idversus
mus , non dc ipso , nam esscnt xqualia ; scd taineii spirilualia iicqnili;!; colluclatiir ; cum illi accipiunl
(|uia bona , Ipsc; qnia non a;qiialia, dc nibilo feccril : lciilandi polcslatem , illc pra'ccpla lolcrandi : ex (pio
(|uod si crcdis, impius iioii cris , ct oblivisccris Per- fil iit iii reinfcriorc siipcrciil, in polcnlioro supcicii-
«as, ct noslcr cris. tiir : supcraiit plcruntque corpiis itifirniius, ct meiile
CAPLT X. — At eniin ait Aposloliis , A'o« eu rirmiorc superanlur \ Contra vim qiiippc eorum pa-
nobii colluctaiio advcrsus carnem et sanrjutncm , scd lienlia pitgnaliir , conlra insidias prudcntia; iil ad
adversus principutus ct poteslutcs {Eplies. vi , 12), pcriiiciosam consensioiicm ncc cogendo nos llecianl,
qui * ad amorein proprii fasliis cl bonoris voiunlaie iiec fallendo dccipiaiil. Ouoniam vcre virliis ' ci s;i-
impia declinando, aniinis piis reditnm invideant. Sed pioiilia Dei cst ,
pcr qiiain facta suiit onuiia pn-
;
lioc iiiiercst iiiter vcstram 0|.iiiioiicm ct noslram (i- » F.diti, intidisse arle. Carnoicnsis codcx, iiUuli se wite:
dcm, quia vos eosdom principes cx sua projiria qiia- supplc, bclliini.
» vclus codex c.nrnolonsis rmillil, in pra'fcnti.
dam nalura cxortos (|uain Dcus i.cc , geniicril i.cc ' Jdcincodex carnoioiisis, ut juslus injiislo.
* FAai r.r. cl I.OV., superalur pleruiiiqiie corpiis infir
llacodcxCarnotensis. At cdili, ocri(//tori ul in rerum
»
diis, el tcnenle lirmiorc supe.-aliir . (asliyaiilur
mtits, ope codici
ici«
naiura mvulnerubile dicliim ed. Canioicnsjs.
» Au), cl Cariioleii>.is Ms., cujits tamen substcntia in aid- » Kdili Quoiiir.mjure
: virliai, clc, auliKiuc osl, proplcr- | |
m/r niUnrain cvx, clc. ca nilulfii.nl qnw facta sniil, cum supeiiura, clu. Eiiicu-
= sic odili. Ai Mss., qua,'. (ja:iiur cx coticiij Cariiolciisi codicc.
8iXr,T AtGLST. VIII. (Dix-iicuf.)

, ;,
bf!l CONTnA SRCUNDINIJM M \s\cujFjm, s. AucusTi.xi m

ptorea in liis (\»x f;iCta siinl, (11111 siipcriorii :nl infi:- Non criitn ciiiii aiiiiiiiis ad corpirs (h;clinal , corpiiq
riora (lc( linnril, ul)i (;st oiiiru; pcccitiiiii ct omiic (|iiO(l (^nicilur; scd larncn d<'feclivo appclilu (|i)odam modo
-
(licidir rnaliirn, vis ioiilaliir vii tiilcin. cl f;iilacia saiiicii corporascil : ila cl an^'clica qu:j:iiaiii siibliiniUis, ciirii
liain : ciim vcro ca qiix dcciimvorant rficiirriiiil, cl rnagis dclcctata cst suo dominatu in se i|isa, ad id qiioil
mlciint, inagtianiinilas virtulcin, doclrina sai»iciili:iiii minus csl inclinavit afrectutii , ct niinus essc C(i;pit
iniilatur. Ipsiiin f;tiam Dcurn l'alrcrn pcccanlcs iini- qiiam crat, cl pro siio gr:idii tclcndil ad (liliiliifn. Qiianlo
laiiliir impia siipcrbia, jiisli pia lihcralitalc. Spiriliiin cnirri qu;cquc rcs rnirius cst, lanto viciriior nihilo cst.
«lcniqiic sanctum iniqnoriim ciipidilas, reclonim clia- Ciim aiitcm isti dcfcctus voluntaric fiunt , recte re-
rilas imitatur : ulriquc lamen ab imilationc Dei , a prclieiidiiiitur , et peccata riorninanlur. Cnm aulcrn
qiio cl pcr qncin ct in qiio n:Uur;c ipssc facl;c siint ,
scqiruntur islas volunlari;is dcfcclioncs incomm(»da
,
rcccdcrc , scd iili vlliosa , illi laudabili. Ncc inirnin inolcsliac , dolorcs , advcrsilatcs ,
qiiae omnia contra
8i qiiando proficicntcs dcricicnlesque confligunl, imi- volutitalcm paiimur : rcctc utiqiie pcccata vcl snp-
talio dcficientium a proficienlium imitalione su|;era- pliciis puniiintur, vel excrcllationibus diluuntur. Qu£
tur : illi cnim clalionc praccipitaiitur, isii liumililale si animo scrcno intucri vclis ,
profcclo desincs aceu-
consurgunt. sarc naturas , alqiic ipsas iii crimeo vocarc siibslan-
Si aulem movel cnr mentc forliorcs infirmiores sinl tias. Siqiiid aulcm dc li;ic rc copioîus explicatiiis(pie
corpore; non est minim , ut pcccatorum remissione dcsidcras , Icgc Ircs lihros nostros qui inscribunliH'
libcrati, mortalitate corporis cxcrceanlur, cujus im- De Libcro Arbilrio ,

quos in Carnpania Nolse poleris
niorlalilnlc corona!)unliir. Non cnim facile suppliciuin invciiirc apiid Paulinum nobiicm Dci faniulum.
dcvilatur, nisi iile qni co solvitur', nieiilis viccril. CAPUT XII. — Nuiic vero mcminisse debeo, epi-
Unde Aposloliis : Si antem Chrislns in vobis , corpus slols me lua*, qiiamTis multo longiore, lamen cpi-tola
quidem mortimm cst propler fcccalum , spiritus autcm rcspondcrc. Ideo quippe in aliis non lacui, ne ubique
vila esl propter juslitiam. Si autcm Spiritus ejus , (jui cogar cadem diccrc. Scd proiniseram ex lilteris luis
sitscitavit Jcsum Cltristum ex mortuis, liabitat in vobis^qui libi pcrsuadcre, quam falsa credideris, et qiiam vera
suscitavitJcsumCltristum ex mortuis, vivificabit etmor- sit fidei catholicae assertio. Cerle enim omnis inter
lalia corpora vestra per inhabitantem Spiritum ejus in nos discrelio est ,
quod vos substanliam quamdam
vobis (
Rom. viii ,10,11). Animus igilur morlJtJem inaliim csse dicilis : nos vero non substanliam , scd
proplcr suppliciuin pcccati carncm gcrcns, si commu- incliiiationem ab eo quod magis est, ad id (jiiod minus
latus iu meliiis , non secundum niorlalem carnem esl, malum csse dicimus. Audi igiiur idipsum •. Ponis
vixcrit; ct ipsam in melius commulal , et immoitalc enim in epislola, et dicis dc anima, quod carnis per-
corpus babere mcrcLilur : sed boc in finc ,
qiio no- misiione ducalurad pcccatum, non propria volunlale :
vissiina inimica dcsiruetur mors , cnm corruplibile alque ibi slatim, credo cum vidcres, si ila est, subve-
hoc induerit incorruplioiicm : non fabuloso illo giobo niendum esse ab omnipolenle Deo prorsns omui
vcstro; sed ea mulatione de qiia dicil, Omnes resur- aiiimsc, nuUamque ornnino debcre damnari, quoniant
(jemus, sed non omnes immulabimur. Cum cnim exprcs- iion voluntate pcccaret, quo constiluto everlerelur
sissct diccns , Et morttii resurgcnt incorrupli , et nos senlentia quam Manich;t;us de suppliciis animariim
immutabimur ; luiic contcxendo subjunxit, oslendens ctiam de lucis parie venienlium terribiliter pcrsonai
qualem diccrel immulalioncm , el ait : Oportet enim vigilaiitissimc subjccisli diccns, At si, cum se ipsam
eorruplibile hoc itiduere incorruptioitem, et mortate hoc cognoverit, consential malo, et non searmet contra inimi-
induere immortalitatem. QuKSlionem quippe tractabat cum, voluntate sua peccavit. Bene quidem quod ali-
de corpore rcsurgcnlium ,
quam sic posuerat : Scd quando confiteris fieri posse ut sua voluntale anima
dicet aliqtiis ,
Quomodo resurgenT. mortui? quo auiem peccct : sed cui tandem malo si consenliaf, volunlate
corpore venicnt (I Cor. xv, 2G, 51, 52, 53, 35)? Lcge sua peccat? Ei ccrte quod subslantiam dicis esse.
itaque lotuin ipsum locum pia cura iiitenlus , non CAPUT XIII. — At ego jam tria quaedam video : lu
pertinaci contcnlione tiirbaUis , et ingenium luum quoque, ut opinor, mecum vidcs. Anima eiiiin eon-
Dco adjtivante , nullo cxplanatore desideralo , niliil sentiens malo, ct ipsum nialum cui consenfitur duo
aliud quam id quod dico rcperics : et tunc ad illud sunt , terlia cst autem ipsa consensio : non enim et.
(juod iractare institucramus animum revoca , ct vide hanc esse animam dicis , sed animae. Hornm igitur
jam, si potcs , non hoc me diccre ,

quod jiisti contra trium, ecce anima subsianlia est; malum eliain illud,
niliil pjgnant, sed conlra eas subslantias qux dclcce- cui anima consenliendo voluntarie peccat , ex vestra
runt nou slaiulo in vcrilalc. opinalione subsianlia est : quocro igitur quid sit ipsa
CAPUT XI. — Dcficcre autem non jam nibil csf consensio, utrum ipsam substantiam , an iii substaii-
sed ad nibilum tendcre. Cum enim ca qu;e niagis tia cssc dicalis. Si eniiii substantiam csse dixeris, iion
sunt dccrmant ad ea qu;c minus sunt non illa in
, , jam duas substantias , sed tres opinaberis. An pro-
qua; dcclinant, sed illaquK declinant deficiunl , el ptcrea duas, qnod anima; consensio, qiia consentit
minus esse incipiunl quam erant non : quidcin nt ea nialo, ejusdem suV.stanlia? cst cujus ipsa anima? Jam
siiitad (pi:c dcclinavcrunt, scd pro suo genere miuus. crgo quxro , malane an bona sil isia consensio. Si
bona est , non uiiqtie peccal anima, ciim conscnliJ
* In excusis, qiti cos solvit ; melius in Carnotensi Ms.; qiii
ea solvilur. Poslca autcmlcgenduin videlur, mcliti.^ vvc-srit. ' caruoicnsis Ms.: iudi igititr et ipsum.
,
UNUS. rm
nialo. Non solum anum vcriiasclamai, .-od iti tjiKuiuc Qiiod si ita ost , iibi cst illa vicliix anim.v naliiia 7
toribis, luiic cam volmiliilc pcocare. Mala osl igiliii' llanc scparata '
cst, nt non allcrum bonum potius na*
i»ta consensio , ac pcr hoc eiian» animiK subslanlia ;
scorotur? Dciiidc non vides tc soxus divcrsos jam di-
si cl animae subslanlia est, el Ulruinqnc uiia subsian- (crc, noii naturas? Nain si intor boiium ot nialiiii»
lia. Viilcsne quo coaclus esanimam cl ; ul illiiil ma- iiatiiraruni cssol divcrsitas , iion oi irctnr cx utroqiio
liim, non jam unam subslanliam bonam ,

alloram nisi alijuod tcrlinm, quod ncc boiiuin possel essc noc
nialan», scd dnas mahis cssc pcrliibcas? Ilic lonassc iiialum : aiit cci tc bli rilis oss-et ipsa commixlio, iioc
conabcris conscnsioncm culpabilom non animc tii- iiidc tcrlia substantia parorotur. Si ciiim cx illis ani<
buere <\\ix conscnlil inalo, scd ipsi malo cui conscn- malibus qu;c supra commcmoiavi, cum sibi misccn-
lil ; ut lioc modo posbint esse du;c snbstaiitiiC , una liir, niliil aliud (|uain mulus vcl miila gi^niliir, qnod
bona, altera inala : cum anima dc paric boni csse di- noijuo lioc , noipic illud sit ;
qnaMlo magis ita fiori
cilur; conscnîo vcro cjus qiia consenlil inalo, ol opiirluit iii lam inagna ct sumnia divcr.sitatc boiii cl
nialum ipsum cui fonscnlit, simul cx alia parte cmi- mali ? Aut si nulla ex conim commixlionc nova iia-
siiliiilur, el anima maiic subslanli;c ulrunMpic dop;i- luiM cxisterct, in;ila iion esscl, ciiamsi bona csse non
l;itur. Quis absmdius deliraverit? Non ciiim anima possct. Ucslal igitur ut tam iiicrcdib lia dcliramcnta
roiisontil, si non est cjus conseiisio : ipsa aulcm coii- vilarc iicqucamus , nisi illain conscnsioncm ,
quam
scnlil; cjus est igiiiir. Porro si ejus ost consensio, ct constal malam cssc alque ciiliiabiloin , faloamur noii
niala csl isla conscnsio ; cjus esl boc maluni. Nam si csscsubstanliam,sed iiialiquasubslantiacsscdicamiis.
ol lioc maliim illins mali cst cui anima conscnlil, noii CAPUT XV. — Doindc in qua substanlia sil, dili-
liibobat ncccsse boc malum prius.|nain ei consciilirct goniissimo rciiuirannis. Quanquam cui non manifc-
aniina. Qualc igiiur bonum est aniina , ciijiis adventu stum sit, ut sicut suasio non lit nisi in siiadento, iia
vd duplicatur illud malum , vcl ut milius dicamus conscnsioncm non esse nisi in conseiiliente naiura ?
angclur? Anima crgo cnm conscniit malo, ipsa substaniia cst *,
C.\PL'T XIV. — Deiiidc si subslanlia esl ista con- ronscnsio vcro cjns non csl subslanlia. Jam cernis ,
scnsio, quam inalam essc constat, invcnimus cssc in nt arbitror, iii qna substaniia sit; id est , in anima
animx potcslate ut aliqiia substaniia niala vel sil vol esso islain coiisciisioncm profocto vides, quam con-
iion sil : qiiandoquidem isla conseiisio in animx po- sonsionem pcccatum csso, ac pcr liocmnlum csse non
tcsialc csl. Nam si non est , non crgo sua volunlnlo iliibitas. Ex quo jam intolligis fiori posse ul in bona
conscntit. Tu autem pro liac conscnsionc , volunlate subslantia, siculi csl aninia , sil aliquod malum quod
sua pcccarc dixisti. Ilabet orgo aiiinia , ut di.\i,in 11(111 cst substantia , sicuti cst Ista conscnsio , ex quo
prtcstate, ut qii.xdam ni:ila snbstanlia vcl sil vel non inalo appelleuir cliam anima m;ila. Pcccatrix eiiiin
sil. Quid Csl aulem aliud snbstantia quam nalura? ntiqiic niala ost : pcccai autom , cum consentit malo.
Erit crgo aliqua nalura qu;c ncc aninnc naturalis sil, Un:i igiliir cadcmquc rcs, id est, aiiima in quanlum ,
qnoniam si nolil , non ciit ; nec iili inalo cui anim.i substaiitia cst , bona csl ; in quantum aulcm habel
Tiilnntuc consentit : noii cniin polcstis diccrc natu- aliqnid mali quod noii cst siibstanlia, id csl, consen-
rde inalum cssc genlis tcncbrarum ,
qund ibi aMcna sioncm islam, iii lanliim nial:t est. Non cnim cx pro-
voIunl;ile insiiluilur, lioc cst , aiiim.x voiuiilatc. Ciii foclu, scd cx dcfeciu liabel lianc conscnsionem. Dcfi-
crgo naliirx dopulabilur isia naiura, id cst, isla c-in- cil qnippe ciim conscnlit malo , minusque jam essc ,
scnsio, si natura esl qux neque anim.-e , ncqiic lenc- ac proptcrea minus valerc incipit, qiiam valcbat dum
brarum gcnti naturalis cst, nisi ul contra Maniclixum ntilli consonticns in virlutc consistcrct; tanto utique
disputes, non duas, scd trcs cssc naluras? Quia ei si dcloiior, (|uanlo ab eo qiiod summe esl ad id qiiod
aliqiiando rnerunt dux , niinc tamcii j;ini pobloaquam ininus Csl vcrgit, ut ipsa cliam minus sit. Quantoau-
cxorla est isia conscnsio, trcs uliquc faclx suiit. Quam letii minus cst , tanto utiquc fil propinquior iiihilo.
sanc lcrtiam, qux nala cst cx aniina conscnticnic, cl Qiiod cnim minus quoquc fit, co tciidil ut non si'
cx malo cui consentit, quasi utriusqnc filiam cogcris oir.iiino : quo quamvis non porvcniat ul pcnitus pcr-
diccre : scd ciim ex duabus naluris nata sil ,

quarum cundo niliil sit, manifestum cst taiiicn qucmlibct dc-
allcra bona csl , allcra mala, (|iixro cur iion aliqnod feclum cxordium csse pcrcundi. Apcri ergo jam cor-
iinutrum nalum sil. Sicut enim cx eqiio et asiiio qnid dis oculos, et inlucre, si pnies, bonum aliquod cssc
n iscitur, nec cquus nec asiiius cst ; ila qiiod dc bona qiiamlibet substaniiam ; ct idoo malum e>sc dcfectum
natura cl mala natum csl, si ct ipsa nalura csl, ncc snbsianlix, quia bonum cst csse substanliam. Ncc
bona ncc mala csse dobcbat. Tu aulcm conscnsioncin tamen omncm dofcctnm cssc culpabilcm, sed solum
malam esse coniileris : dicis cniin tunc animam vo- voluntarium, quo aninia ralionalis ad ea qux infra
Iiinlate sua pcccarc , dum conseniil malo. An forle illam suiit condila conditorc suo deseiio dcclinat, af-
naturam bonam ct naiuram malam quasi duos scxus, fccluin : lioc est cniin qiiod pcccalum vocalur. C;ctor
niasculinum el fomi.ninum esse arbi:raris ; ul auem- aiitein defcctus qui non sunt voltiiit;irii , vel poenalcs
admodum cx masculoet femina non aliqiiid nculrum, suiii, ui peccata piniaiitur moderatricc sunima alquo
scd aul masculus aul rcmina gigniiur, sic ex bono el
' l-orie, superata.
m:\lo non .Tliquod terliiim, quod iicc bonum cssel ncc
* sic ciirnolousis Ms. .\t cdili, cuni cottsentU, mala tpsa
u.alum , scd allcrum maluni cssc conlcndas intiim 7 stibitiiuti'1 Cil.
I
m CONTRA Si:Cl]Nr)lNI]M M \Nicii.ri:M, s. Aijcu.sTiNi r,n
oriliiialricc ]ii-)lilia ; vel Dionsniii reniin iiiriiiiariiin rior, DciiiiKpic li.ibcal se siiperiorcm, quimvls in or-
iiitervcniiiiit, nl prrccdoutia sii(:c(Ml('iitli)iis ccdarit, dinc siio iialiira corporis boria sit, p(;ccat laincn
;il(Iii(! ila oiiinis lcmporalis piilcliritinlo vicibiis snis aiiima , et pcccando lil inala, si conscnsionem diJe-
nt(|iic siio gcnTcpcrajjaliir. Siculciiiinscnno pcragi- ctionis quain supcrioii Deo dcbct , infcr.ori corpori
Uir quasi nioricntihiis at(|nc orieiitil)us syllaljis, qua'. a(ljiiii{,'at.
pcr morarum ccrla iiilcrvalla tcnduiiliir, cl spatiis CAPUT XVII. — Qiind si dicis , non eam Tocara
siiis implelis ordLnala eoiiscipicntiuin siicccssionc dctc coiiS(;nsi )ii(Mii ciilpabilcm , ciim rcs illa diligilur ,
ceduut, doiicc ad niicin suiiiii tota pcrdiicatiir oiatio; qiia; non agit ut sibi coiiscmiatur; scd tuiic conscn-
iicc in jpsis dcciirrcnlibiis sonis, scd in loqiiciilis lirc animam,cum illum cui conscntil aliquid suadtl
nKHleialionc positum csl, qiiaiitum prodiicalur corri- aul aliqiiid cogii; ct proplcrca malam esse, qiiia nt
isiaturvo syllaba , vcl qiia s|)(cie littcraruin singul.c aliqnid inali coiiimitlatiir, siiadct aiil orget : seciinda
siioriim locorum inomciila custodianl ; cum ars ipsa qu;cslio cst, et oidiiic suo jam jamqiic ctiarn ip.sa Ira-
qu.c scrmoiicm facit, ncc sonis pcrslrcpal , ncc pcr- clanda. Scd mcinincrimus liic prinium poccali, dc quo
volvatur •
varietuniue lerapoiibus : sic ortu cl occasu, satis , ut arbilror , dispiitalum esl : claruilqiie fieri
ilecessu atqiic succcssu rerum tcmporalium, ccrtis ac posse nt res aliqua in suo gcnere bona malc diliga-
definilis Iraclibus, doncc rccurrat ad tcrminuin prac- liir , cl dilcctorc culpato *
ipsa non reprebcndalur.
stitulum, lcmporalis pulchritudo contcxitur. Qiix non Qiiid cnim, si lali jain dilectione peccatrix aniina
ideo mala csl, quia in spirilualibus crcaluris possii- atqiie vitiosa idcm peccatum allcri persuadcal, nonne
mus- inlclligerc mirarique meliora : sed liabel pro- cl illa (a) qiisc persuadenli conscntit , tali vitio de-
prium in suo gcncre decus, alque insiiiual bcne vi- pravata, quali viiio depravaia qinm sequitur?
illa
\ciilibus summam Dci sapicntiam , in allo sccrelam, Primum ergo peccatum cst, quarnvis bonam creatii-
supra omnes temporum mclas, fabricalricem ac moram Creatori in dileclionc pra^poiicre sccundiim au- :
derairicem siwm. lcm , allerum qiioijue ut id (acial vcl suadendo vcl

CArUT XVI. — Age, nunc attende illud quod di- cogendo tcnt.irc. Ncmo enim ad praviiatem vult
ccbas malum , cui aiiima coiiscnticndo volunlaric aliiim perdiicere, qui non prior ipse depravalus est.
peccat, ulrum substantia sil aliqua , an vcro nec ibi Voluiitate aulcm pcccant*, qni alios ad pcccatuiu
possis accusare substantiam. Quacro enim, quid alli- perducere cupiunj, vel stulta benevolentia, vel mali-
ciat animae consensionem, an irniat illa cassaiim, et tiosa invidcntia. Quis eiiim filios suos nisi pcrverse
proplerea consenlire dicatur, qnia ejus aliqiia dele- amaiido monet, ut nullum lucrum turpe existimcnt,
clalione movclur ad frucndiim. Quod si ita cst , non sed nndecumque acquirant amplam peconiam? Urt-
csl conscqucns ut propterea mahim dicatiiF, quia non que non odit cos, et lameii perniciose persuadet. T;i-
vccte diligitur. Si enim oslcndero amari aliqnid malc, lium quippe dilcctione jam ipse corriiptus est , cuna
iibi non amati, scd amanlls culpa leneatur profeclo ;
aurum et argenlum malum non sit ;
qucmadmodum
f.iteberis cujusque rei spccicm iion csse continuo vi- cl ille sol , de quo superius egimus; sed lamen rci
liosam, qu;a vitiose in cam cpnscnsio ciipientis illa- bon.ic dilector inordina!us in culpa sit. Invideniia
bitur. Quod qnanlum me adj,uvct, |)0St apparebit. Sed vcro, cum alium vull quisque peccare, lionorcn\
iit ostendam quod poUicitus sum, quid potius eligam, diligit immodcrata superbia, ct in eo cupit cxccllcre,
f;um mc rcrum copia circumfluat? quid, iaquam, po- alque cxleris anteire ;
qiiem qiiidem videt'amplius
lius eligam, qiiam id quod nos ut crcaluram laudamus et verius deftrri virlalibus, hc in eo supcretur, cu-
c(«Iestem , vos autem ut portionem ipsiiis Creatoris pit alios ad iniquitatis voragincm ex xquitalis arce
adoralis? Quid enim iiiter cuncla visibilia isto sole dcponi. IIoc modo diabolus suadcre aiil cogere ad
pracclarius ? At si quisquam ejiis lucem immodcratius peccala conatur. Sed numquid ipse bonor in ciilpa
conciipiscat, infertsuisoculis^ bclla jurgiorum, si ali- est , quia eum diabolus perverse atiiue impie dili-
quam potcslatcni nactus qua pnssit implerc quod ap- gendo impiiis factus esl? Aut ipsa cjusdem diaboli
lielit , domos eorura oppositas suis fenestris apcrlis angelica substantia ,

quam Deus crcav.t ideo mala ,
jiHuelur, quo minus ' sol penclralia cjus coelo aper- est, quia subslantia esi? Sed cum ejus deserens dt-
liorc perfundat. Numquid ergo solis csl vitium, quia lcctionem , et ad suam nimis conversus ' , ei videri
illc lucem istam sic dilcxil, ul eam luci justitise pryc- cupll scqualts, superbia; tumore dejeclus est. Noii
ponere auderet, cl volcns liimcu oculorum carnalium ergo in quantum subslantia cst, sed quoniam sub-
ubimdantius excipere in liabiiaciilum corporis ,
ja- stantia facla est , in qiiantum se ipsum ampliiis
iiuam cordis ct acicm menlis contra liinien claudere dilexit qiiam eum a quo factus est, malus est; et idco
irquitatis? Vides crgo amari posse rcm bonam, amore inalus, quia minus est quam essct, si id quod summe
iion bono. Quapropler, cum malum dicas cui con-
tu est dilcxisscl : dcfeclus crgo malus cst. Omnis ergq
scntiendo anima peccal ; cgo bonum dico in gcncrc dcfectus ab co quod cst, tendil ut non sil sicul :
suo, sed tale bonum cui animam quo esl melior con-
• sic vetus codex Carnoiensis. At ediii, dileclione cutpala.
scnlirc non dcccat. Cum cnim sil ipsa coipore supe-
" l'orle, queni quia videt.
» lii carnnionsi Ms., necprovolvaliir. 3 klein codex Caraolensis, lolmt autem (pd peccttnt.
* l'orl(!, inftirl viliis. ^*
idcm coiiex, et ad sua ninm conversus.
' in Ms. coinolcnsi, snu fcneslris auinta qumiiinus, elc. (fi) Foiie, nonne est illa, jiixta Morcl . Eleai. Crilic, pa;:
kocus i^crplexus el meiulosus. soa. M.
; ;
,
Lim.K UMIS. h94

593
minus cst, londil ul \n.\- ita iit non sil in ojus polestalc alilor (accrc; non crgo,
omnis pro.eclus ab eo tiuoJ
gis Ilonor quippc sumnius, qualeni pielas leli-

sit.
ut dicebas , voluutatc pcccat, quando non Yolunlatc
giosorum exliibct, uli(iue Deodebeliir. Qni ergo amiil consoiilit. Sed ego adhucqiia*ro, untlo in illa sil posse
Deum iiniMtur. Scd huniilcs ;iiiinKC in illo docipi, si dooipilur. Anlctpiam ciiim dcci|iorolnr, nisi
honorein,
so liononiri voliinl ; superbi ,
prx- iilu. Ad Dcnm ;ui- essel iii ea ul h'!C pati possol, nunqnain iitique palc-
lcm humilcs, esceUiorcs (iunl injiislis ;

conlra Douni rctiir. QiiaiKiiiam iiullo niodo nisi voliinlalc conson-
vcro excclsi , humiliores fiunl jusiis : ea scilicel dis- lil : si aulem cogilur, cedcre polius qnain consentirc
pensalione pnrmiornm ali|ne pnpiiarnm ,
qni.\ illi dicenda csl. Sod quoipiolihct nominc islud appelles ,
Deum .imavcrunl supri se, illi pro Deo ain:uerunl so. qu.cro abs le acuio ct solorti viro, cl a luo Komani)
CAPUT XVIII. — J >m, nl arbilmr, facilo est libi ut gloriaris ingciiio , unde habeat ista boni natura
iiiielligerc ex ipsius verbis epislolx luni», quibus dixi- p.iti posse qiiod patilur, ut consenl?at nialo. Sicui
aHiiuam chw cunsenlil muto ,

votunUile jurcaie , oniin in ligiio, aiili>(|iiam fi angalur , inest fragilitas ,
sli , ,
nullum maluni cssc naluram inalain, vol dilcciioncin q.ix* nivi incsSi t, fiaiigi oinuino iion possel; ncc idco
naluro; malK : sod ciim omnts nalurx in siio gencic non csl fragile ligiuim, si nulliis fraclor acccdal : sic
bona sint , inalum csse pcccaium qiiod lii voluntatc (jiuvro in ista naliira , iinde sil quandam vcl fiagiliias
animre, cum diligit pro ipso Ciealore crcaturam

sive ; vel (lexiliilitas, ante(|iiain ad malam conscnsioiioni
suo nulii, cuin sil mala ; sive allerius pcrsuasu , cuiu vel vi fiangaliir , \ol suaîone noclaliir. Aut si inali
coiiscnlit malo. El niliiloininus sic quoqiie fil mala , viciuilalc jam fragilitas ciat, sicut solenl corpora vi-
conscquenlibus suppliciis, ut pro mcrilis omnia dis- cina? paludis exlialalione corruinpi ;
jam ergo corrn-
ponanlur a Crealore sunime bono in croalura bona ; piibilis erat , si potuil eam vioinilatis illius conlagio
sed non sumine bona, quia nou oam gonir.l de S'; ipô, peslilontiosa corrumpcre. Quoero igilur undc illa cor-
sed focil Tu aucin

ex nibilo. coiisliluisli duas luilu- rnplibililas.
ras, quartim unam vis bonain esse alleram malam , ; Qsiajso, atlcnde quid loquar, et cede pcrspicux ve-
vel poliiis unam boni, alleram inali nam mala na- : rilali : non cnim qua>ro unde corruptio ; rcspoiide-
tui-a ex bona eliam pcccando fil. Fateris tamcn cam bis cniin , A corruploro ; cumdomque corruploreiu
ualurain qiiain bonain esse diois , nialo coiisenlicndo iiosoio qiiem priiicijiem gcnlis lonobiar.iin essc con-
malc faccre, hoc esl , vultintale peccare. Al ego am- lendis, iit oliaui labulosis logininibus involuluin cvol-
bas bonas essc asscro , sed unam earum niale facorc vere ac lencre vix possil : tcd qua-ro unde corriipli-
suadendo, aliam male faccre conseniiendo. Sicul au- bililas, etiain anloiiuam corruplor accedcrcl ; qu.ê
lem altcrius consensio i»on est naliira sic ncc luiju.S' , iiisi csset, aul luiilus cxisterct. a;;t nihil noceret cu-
suasio : sicul cl ista si non consenlial , boiia i>erma- jiislibcl cornipioris accessio. Cum crgo lu invcncris
nebit, inlegriialcm naturx siicc cuslodiens; sic illa si undc in boua iiatura ista corruplibiliias, antcquam a
non suadcat, emondalior erit. Si vero eiiam peccatnni natura coniraria corrumpatur ; aut si non vfs eani
quod non suadet, ncc ipsa commiltal paritcr criiiit ; dicere corrumpi , uiide cerle ista mutabilitas, nnte-
inlogrcc , atqiic in suo gvncrc laudabiles. El si cniin quam cx liostili advcrsit:itc mularclur : non cnim iioii
bis illa pcccal qtuc cl commiltit ct suadet , illa autem niuialur iialura iii dolorius, qiuc lit ex sapienlc slull.*»,
semcl lantummodo ad male faciciidum conseniial

si et quic obliviscitur sui ; tu enim isla verba apposui-
lamen peccalis fiunl malac non nalura sunt nial*. , sti , dlcens , Si cum sc ipsam cognoverit, comentiot
Aul si propicr suasionem naliira ista inala cst, sic et malo : nuilatur crgo in cum oblivisoilur,
dctcrius
illa propior conscnsionem. Sod si pnjus libi videlur sic ut se ipsam ' rursiis commemoralam cognoscal
esse suaderc qiiam consenlire, sil isla inala , ista
nullo auicm paclo iiuiiari poluisscl, pisi anleqiiaiu
pejor : non timen tanta sit accoptio pcrsonarum , cl mularctur essel nuilabilis : cuin crgo tu invcncris
non tam iniqua in judicando gratificaiio, ut cuin an;- uiide ista mulabililas in substanlia suinmi boni, anle-
Ikc pecccnl, qiiamvis una gravius, altcra lcvius, uiia
qiiain csscl ulla boni cl mali facta coiiiinixlio; pro-
dicatur nalura mali , allcia boni : ac non polius aiit
foclo dcsiiios a me (pucrojc umle sit malnni. Qiian-
ainbai bonx, scd illa melior quac pcccat niinus; aut qiiain in nalura summi boiii si eam recte cogilcs
,
amba; nial.c , scd ilh pejor quai pcocal ainpliiis. nullam prorsus mulabilitatom lcmpurisinvcniri, nec a
CAPLT XIX. — Al ciiim iindo esl malum faolum se ipsa, ncc alterius cujuslibot acccssu possil , siciil
quod peccaliim vocatur, si niilla csl mal; naliira? Dic
in oa natura qiiain Maiiicliiciis liiigit, ct sumnic bonant
inihi iiiide sit illa consensio mala in ea iiatura, quam esse arbilralur, vol oliaiii sibi crcdcnlibus |!crsuadet.
bonam esse concedis cl pr.Tdicas. Qiiidqiiid cniin pa- Qiixrc atqiie rcsponde, si potes, nnde isla mntabili-
lilur, ul consenliat malo, noii iilique palcrolur nisi
,
las, qux non invcnla, sed prodila cst, ciim mora ac-
paii possel. Qu.oro ilaiiiie undo haboat ipsiim pali
cedcrot(n)? Miilari onim iicc ab lioslc possot, si nui-
posse. Mclior cnim csset, si non haberet. Non crgo
tari omiiino non pos-ol. Cuin auloiii poluil, iion se
nalura siiinmi boni ,
qua possel cssc aliquid ineiius.
fuisse incommulabilein donionstravit. IKcc crgo niu-
Deiiide si babel in poloslale vtl conseiilire vel non
conseiilire, non ergo vicla coiisenlil. Qiiairo igiitir « Am.
cl Ms. caniotensis. si ut se ipsam. rorle
rdiiio
liigeiKliiin,citm oblivi rility siii, iit se ipaain.
uiide Iiaboat islam consensiuncni nialam , nulla coii-
(a) roiio, qiice non viieca, acd pnnlita al, ctim lio.lis (iJ-
iraria cogenie nalura. S auieni cogi'i:r conicnlire ,
est, corrui I-t) accedcrct.
,, ,
m CONTU.V SI^CUNDIMIM MAN U.II/KIjM, S. Al GLSTINl r/>G
laliilil:»S ciim CSSC in siil)Sl:irili:i snmmi boiii. Iioc C8l, crqo comilexioii' m niinqiirim cxiie potuislis.
in siibblaiili:) Dei crcililnr, si coiilciiliosiis iioii cs .Magiiiim ali(|iiid vobis<;t luluiii invciiisse vidcminl,
vidcs quaiila iiisi|)ioiilia hlasiiliciiialiir. Ciim vcro do iit rcspondeatis dicentes : Magna est iniquitas appe»
crcaliira laic aliqiiid diciliir, quam Dcus ncc j;tnuil lcre nliena. cui Deus iniqniiiiti praibuissct asscnsum,
ncc prolulil dc siibslanlia sua , scd lccil cx nihilo ;

si cam gciitcm qiix' lioc aiisa fueral, cxpiifjnare noliiis-
noii dc summo boiio agilur, scd lamcn dc lali boiio, sct. Ilabcrct isia rcsponsio qiialcnK:uinquc iusiitix
summo, Dcusesl, non jiosscl iiislilui. colorcm si sallcm in ipso bcllo natur.i Dci vcstri se
quod nisi a qiii ,
alqiic incommiilabiliier intcgram impolliitamqiie servass(;t, el pcrmixla liosli-

Dcus qiiippe s;.mmc bonus
omnia non summc nec incommulaliililcr bona, scd libiis mcmbris niliil iniqiiitatis vcl coactn vcl s<;ducla
lamcn boiia fccil, ab Angclis coclorum iis«pic ad fccisset : cum vcro taiiiis facinoribiis et llagiliis cam
exlrcmas bcslias licrbasquc lcrrarum, pro siia ciijiis- captivam conscntire diratis; cum dcniqiie ab illa im-
que digiiilalc nalurx omnia locis congruis ordiiiala.

pietatc lam immani , qua ctiam lumini sancto , ciijus
Vcrum in his ralionalis crcaliira, cum crealoii, hoc portio cst, cxslitit inimica , ncc toiam pcrhibcalis
cst , fiictori ct iiisliliitori suo Deo dilcclionis obc- possc piirgari , unde i!Ii mcrito rctribucre credilis
dicntia cobncret , naluram suam iu illius rctcriiilate borrcndi illius globi selerna supplicia ;
quanto satiiis
,
vorilate, charitate custodit : cum vcro eum contumaci erat inimicum liostem in sua iniquilate rcrmquere
inobedieiitia dcscrit, pcr suum liberum arbilrium inania molicnlem, quam tradere ei parlem Dei, 011)11»
pcccatis se involvit, pcr illiusaulcm jiistum judicium vircs haiirirct, cnjus d corcm corriiptiim suae iniqiii-
supplicio misera afficitur et hoc cst totuin malum, lali sociaret, quis non vidcat? Quis tanta obsiinalione
;
partim quod injustc facit, partim qiiod juslc patilur. cecclur, ut non scntial, non attcndat, quanlo minore
iiiiquilate gens tcncbrarum frustra naturam invadere
lloc lu a mc non quacras iinde sit, cum libi j im i|)8e
cum conarctur alicnam, quam Deiis iriv.idcndam ct nd ini-

rcspondcris, qui dixisti, quod se ipsam cognove-
qiiitatcm cogrndam , ct ad poenam ex aliqiia etiain
rit anhna , si malo consenscrit , voluntate sua peccat.
pnrte damnandam tradcret suam? Iloccine Inndom
Ecce uude cst malum, a propria scilicct voluolate.
est iniquilaii conseiUire noluisse, et lam ingcntcm
Non aulem isla natura, scd culpa est; ac per hoc
etiam contraria nalur.ê, cui ulique nocet privando
iniquitatem sine ulla nefcssitnte fccisse? An crat ne-
ccssitas quod ip-um Manichxiim dicerc non puduil,
cam bono, quo beata esse posset, si peccare noliiis- ,
set. Hanc tu peccali volunlatem movcri non putas iii

ct vos pudet? Ille quippe ait, vidisse Deum mngnmn
hibem ac vaslilalem adversus sua sancta impendere scB'
aniina, nisi ex alio malo quod credis esse naluram ,
quain non fecerit Deus , camque aniinam naliirain

culu, nisi aliquod eximium el virlute potens nunien op-
ponerel. Vos aiilem aciitiiis videlicet raliociiiamiiii,
Dei csse coniendis : ae per hoc ista mali nesclo qiioc
italura, si hanc in anima peccali (a) suadendo facit,

quam si ' Dcum dixerilis ea neccssilale piignnsse, ne
noccrct ei gens teiiebrariim, violabiiem ct coiriiplibi-
in peccalum viclus dejicitur Deus.
C.\PIJT XX. — Ecce quanta impietale, qunm ne- lem diccnles Deum, cui nocere ali(|uid possel, si pu-
gnare noluisset. Abigiie crgo ct cxpcllilc a cordibus
fariis horrcndisque blasphemiis te non vis exuere,
veslris ct a fide vcslrn, ctiam ipsam pugnam; lolam-
ponendo quam noii fccit
iii natura Deus, vilam, scn-
que illnm fabulam , impiarum et immtindissitnanim
sum, scrmonem, modum, speciem , ordinem, et alia
blas|ibeniiariim horrore conlcxtam, landcin aliijiiando
innumerabilia bona ; cl poiiendo in ipsa Dei nalura
analhcmale alqiie damnate. Nam quale est, obseero
nnte uliam commixlioncm mali, ipsam mutabilitatem
le ,
quod , ul anle diclum esl, violabilein illam nalu-
qiia capi polerat, et cui timcre cogebalur, videns ma-
ram el corruplibilem Deum dicere non tiinelis; ut
gnam labem ac vastitatem adversus sua sancta impeu-
natura Dei vestri , si fortiludinem qua non capcrelur
dere swcula, uisi aliquid eximium ac prwclarum et vir-
non potnit exercere, non potucrit sallern jusliiiam c;i-
tute potens numen opponerct {Ex Manichwi Epislola ,
pliva servare : «iiiod Danicl poluil ,
qui leoncs aiisiis
quam vocabant Fundumenli). Et ulqiiid hoc totum, nisi
est irridere, qui eorum a quibus captivus duclus fiic-
iit illa Dci naturn atque substantia sic implicatum
rnt % iniqiiitaii eliam pielate suanullocompul.->us ler-
leneat liostem subjccium, ut peccans perfcrat el liga-
roreconsensit, ncc in coiidilione corporalis serviiulis
lum nec tolum evadat purgala jam victum , et ut
,
sequitatem ac libertaicm aniini paticnlis et sapieniis

damnata servet inclusum? Pra3c!aram vcro excusatio-
aniisit (Dan. vi el xiv). Natura vcro Dei capliva du-
nem ' bellicai necessiiatis in Deo vestro invenistis,
cta est, iniqua facla est; non potesl lotn piirgnri, co-
contra quod vobis proponilur, ut respondealis
illud
gitur in fine damnari. Qiiod malum sibi rutiiruni si
quid faclura erat Deo gens lenebrarum si ciim ea ,
sciebat ex scternitnte, illi nulla diviniins de se dcbe-

pugnare nolui.^sct : quain si dixerilis aliqnid fiiisse
baliir : si aulem vcl tcrris vcl regionibus sibiinel vi-
iiociluram , fatebimini corruptibilcm et violabilem
cinitatc conliguis rcgnl lucis * ct genlis teiicbianiiii
Deum; si aulem dixeriiis qiiod ci nocere non posscl,
quocrelur a vobis, Cur ergo piignavii? Cur subslan- ' Ani. codex el Carnolcnsis, quasi.
* vetus codex Carnoieiisis. Ai cdili, qui legesonmcs
Sic
tiam suani corrumpeiidam atque violandam etad pec-
av.sus esl irridere eorum, a quibus duclus fuenil : invjni-
cata omiiia cogcndam hostibus tradidit? Conlra i'.;lain lali eliam, clc.
' Fdiii , aibitrct in cirUate contiquis reqm locis, i\[c. Fr-
• llacarnotcnsis Ms. F,diti vcro, C.rr/Hs/OWOT. rala liii' imilln, (\îa- ope ( anioleiisis cydiciscaiii^JLrj innmi
Cn) vox\.CfpeccalivoUmtalcm- non licuii.
,
LIBER ;JNU3. 508'

•J97
qii;fi ab hominrfaiis f.ruJeiiler mtcl!iêiuibiis riilenda fominx iecrinditns, durn csl Dei cnlanvlas : unde non
M:ii)iciKcu3 narral, iiien;iiral)iiia esse dixisli , ci n;vc iniruni csl ,

qiiia iii vobis iiinxinie inipletur qnod de
a Ciirislo appellari dexleiain el sinistrain; noviiiuis iniibus prxdiclum est, Prohibentes nuptias (I Tiin. iv,
sic appcliarc Clirisliim dexlcrani el sinislrain, ul non 3). Nei|ue ciiim tam concubilum, quain nuptias dcie-
corporalia loca , scd bcaliludinem miseriaiiKiuc siii slamini : qiioniam iii cis concubitus cnusa propngandi,
ciijiisque mcrili vciil inlelligi. Sed cariiaiis vcslra non vitium, sod officium esl n qiio immunis esl con- :
co;;ilalio, adeo a iocis corporalibns non recodil, iil tincnlia viroruni reminaruinque snnctnrum; non qiiia
solem istum visibiiem , ac pcr lioc corporcuin ,

qui sicut malum iilud dcvitnverunt, scd quia nieiius elc-
coiitincri nisi corporali luco non polcsl , el Deuin cl gcriinl. Qiianqunin patrum ct mnlrum, qunies Abra-
parteni Dei esse dicatis. Yerum de iiis vobiscum liam el Sarn oxslilerunt , ipsiim offioium conjngaie
agerc stulium esl rqiiid oniin inoorpor. iim inlciligere non e\ iiuniaiia socielate, sed ex divina dispensationc
potcritis, qui Dcum incorruptibilcm nondum crcditisV pensandum cst. Nam quia Cliristuin in carnc venirc
CArUT XXI. — Sed videliccl bonus amicus bc- oportcbat, ci carni propagandx faniuiatum esl conju-
iiigne a mc objurgns, Maniohaôs quod reliqucrim, cl gium Snr;r, ciii virginilns Mari;i; '.
nie ad Jud;i'Oruin Libros conluioriin. Ipsi suiit (|ui CAPUT XXIII. — Undc el illud quod impcritia
vostruin crrorom f;iliaciainqiie sulTocant ; iii eis quippc laudabili dcridciido cominemoiasti, Pone manum suh
prcphclalus csl Christus, quaiem Dei verllas rcddidit, femore meo, Abraham scrvosuodixit, postnlans juris-
non qualcni Maiiich:i'i vanilas flnxil. Sed lionio urba> jurnndi fldcm. Pone, inquit, nirtiiHm sub feinore meo
iiissimns exagihis anti(|uam Soripliiram, eo qiiod scri- el jiira per Dcum coeli {Gen. xxiv, 2, 3). Servus qui-
piiim sit in prophela, El fac lilios dc fornicatione, quo- dem ille obediendo jurabat : sed Abraham jubcndo
tii(im fornicabitiir tara a Domino {Osee i, 2) ; cum au- prophctabnt , Deum scilicct cocli iii enm carncm esse
dias in Evangeiio , ilcretrices el publicani prwcedent venturuni, qua; fuisscl ex illo feniore propngata. Vos
i'os in regnum ca;lorum {Matih. xxi, olKNovi iiiide
hoc aspernnmiiii, delost;iinini, abominamini, casti el
venial indigiiatio tua : non cnim libi Inm foriiicaria

mundi homincs : qui Filio Dci ,
qiiem iiullus conta-
displicct in fornicalione, quam qiiod in n:alrimonium clus caniis mutnrc poluissel, unuiii virginis utcrum
commutata csl, el convcrsa ad |)udicitiam conjuga- forinidniis; ct Dci vivi ' naturam miitaiam ntque pollii-
lem; ui)i Dcum crcdilis vesirum iii procrcando fllios tam omiiium feminarum , non hominum tantum , scd
arctioribus c;)rnis vinculis colligari : ciii pulalis pnr- bestiarum quoque ulcris implicatis : ac per Iioc qui
cltc mcrclriccs quia d;int opcrnm nc concipinnt, ut unuiii Patri;ircha; fomur horretis, qu;x; tandem fcmora,
,
nb oflicio pariciidi libenc , libidini serviantk.Feniiiix non dico Prophelnrum , scd quarumlibct prostituUi-
quippe concrptus apud vos c;ircer est ct vinculum riim invenilis, ubi non per licum veslrum illic tam
Dei. Hiiic libi eliam iilud displiccl, Er«»i/ duo in ccirne Inrpilcr compcdiluni jurarc debcatis '? nisi fortc noii
uiia; cum hoc iii Clirislo atqiic Ecclesia sancla inn-

qiiidem casle tangi-rc hiimani corporis mcmbruni, scd
giium niyslerium commendct Aposlolus ' {Cen. ii, 21,

pudot jurare pcr Dcuni lam lurpiter vinctum. Tanla
et Ephes. v, 31, 32). Ilinc displicct, Crescite, ct mulii- illic deformitale captivo nomiiic pancarpi {a), qui \n
plicumini {Cen. i, 28 ); ne Dei veslri ninltiplicculiir

ludicris miincribus cdi solet, propler omnium gcno-
crgastiila. Me aiilcm fatcor in Ecclcsia calliolica didi- runi qua; ineianl boslias , exagitaiis aicnm Noe {Id.
cisse , sicul nniinam , ila ct corpus, qiiorum alteriim \ii ) ,

qua; per omne genus animnlium futuram cx
pncditum , altcrum subdilum csl; ila boiium animx omnibus gcnlibus figurabnl Ecclcsiam. Ubi te vcl non
ac bona corporis, non csse nisi a summo bono, a quo advertentem vci ignornntem gralulor congriium po-
siint omnia bona, sive mngna, sivc parva; sive coelc- suissc vocabuhim ; Tzv.y/.a.c-^zoi eiiim omnis cst fructus,
slia, sive terre Irin; sivc spirilunlia, sive corporalia; quod in Ecclcsia spiritualitcr verum esl : cl non at-
sive (cmporalia , sive scmpiterna : nec ideo ista rc- lendis, Noe cum suis inlcr illas feras, quo iihcsus in-
prehcndeiidn, qiiia il!a prxferenda. grcssus esl , unde ilKrsus cgrcssus esl ,
quain felicior
CAPUT XXn. — Illud vcro qiiod inter culpnnda fucril deo veslro, qui ferina rabie gciitis loncbrarum
p;Miis, Uacta, et manduca {Act. x, 13); crnm in Acti-
dilanialus cl devoratus est. lt;iquc illc non pancnrpus,
biis Aposloloruni spirilualiter pdsituin esl. Veruiiita-
scd plane comparlus * fnctus csl, qui omni fcritato
incn ct corporiliier , non esl cibus in viiupcralioiic ,

discerptus est. I.uctani Jacob cum angclo irridcs {Id.
sed iuxus : prircipue vobis, ctiani cnninlitcr acccptn XXXII, 24, 2d), iibi fiiinia ciiin carnc Clnisli lucia po-
hxc scntentin placerc delmit , ut mactarclis carncs, puli Isracl proplielicc liguiata cst. Sed (|iiomodolibct
nc sic carceribus fraciis de iniscra custodin deus vc- inlcUigas, qunnlo inelius deus vcsler cuiii hoinine lu-
sicr aufugeret, el si qux ejus ibi rciiquia; rcmansis- clarclur, qunm victus atqiie caplivus a da:mon(iiii
bciit, mnnducando cas in officina aqualiculi purgnic- Edili, ciii virqinilas Muricc pnrfertiir. Sii|)erlluo aildi-
*
tuin, prwferlur, (juod a caruolcusi Ms. abusl,qiiia su!)audi-

tis. Insullas, qiiod niilii dolucrit stcrililns Snra;. Noii
iiir ejus l(jco, famulala Cot.
plaiie lioc cgo dolui, qiiin el ipsn propliclica fuit.Ve- * rorlc, restii.
* U\ ( t l.ov., ubi non neuni vestriim illic lam lurpiirr
blris aulem sacrilegiis labiilosis coiigruil, non storiii-
compeditnm vilure dcbeulis. casiij^-aiuiir
(.arnolun!.i Ms. ex
latcm Sara;, sed fecnndiinlcm dolcre; quia oinnis "•
lii vctere codicetarnolcnsl, fOHi;)(/iCHS.
(h) Moiel, hlein. crilio., pp. 5o0, 531, sic resliluendinii

' In Carnolcnsi Ms., ciim Iwc in ( lirislo alquc Ecclesia coiistaliuiic locimi scd pndet jnriirc per dciim tam tunji-
:
mcramentnm , iwgniim mijsiaii(ni commcndct ipo^to- tcr rinctum,tanl,i iltit- dcfiirmilatc captivum. yvminc inin-
liis.
carvi. M.
,
;, :
509 CO.NTKA SKCUNDINUM MANICII.llJM, S AUCUSII.M I.IHEU UNUS. COO

j{(.'iiU; diripnrclur. Fiilso Abrali.iin ,
qiiod pinliciliiiiii dixisli : (Juiii itjilur libi patronm erit ante jiittum trihu-
toiijiigis vciididcril crimiiiai is : nlii iioii csl iiicnliliis tiul .ludiris , rum ct de termone et de operc caperi» te
sororcm, sed cautcla liuiiiaiia laciiit iixorciii (Gcn. xii et teste couviiici? Pcrsa (lucni incutasti , non aderil. Iloe
xx), Dco suo commilleiis cjiis piidiciliain conscrvaii- excepto ,
quit te penlem contolabitur? quit Punicuin
daiii; (jui nisi facerclquod faccrc posscl, iion iii Dcuiii «u/u«&i7.' Coiisolalorem ijfiliir et salvatorcm, Mani
(idcri;, scd Dcum lenlarcjndicarclur. Ncc lanicii rcsjii- clia:o cxcepto, iiulliim essc possc dixisli. Qiiomodo
cisdciim vcslrmii, qui iioii uxorcin , sed mcnibra siia crgo, cum dcCliii^li passionibiis agercs, cvasissc vos
hoslibus pollucnda, corriimpcnda, turpanda, non vendi- dixisii, quod spiritiialcifi secuti estis Salvalorem, ne
(lidit, scd gralis dcdil. Ad qiiem, si posscl, cerle oplare- scilicct cum posscl in carne consiituUini inimicus oc-
lis, nl lam illibala rcdirct ab iiiimicis siiis dci vcslri cidcre? Ergo .Maiiiclrcuin veslrum si occidit inimiciis,
pra'clara natura, quam illibata viro rcddita est Sara. in quo carncm invcnit, ut jam vesler essc salvalor
CAPLIT XXIV. — Laudas morcs et sliidia quondam possel; et quomodo dicis , lloc excepto, quis te ficn-
inea , ct qnreris qiiis me repenle niulaverit. Dcindc tem consolabitur? quis Punicum salvabit ? Wdea quid
circumloquendo commemoras aiiliquum liostein om- sil ' in hxrcsi cl doclrinis damonioriim, iii bypocrisi
iiiiim fidelium atque sancloriim , el ipsius Domini mcndaciloqiiorum (I Tim. iv, I, 2). Vcraccm Mani-
Jesii Clirisli, qiiem vis uliiiue diabolum inlelligi. Qiiid chsum de Christo vis e. sc fallaci ; ul si Cbrislus in
ego tibi de mca mulalioiie respondeam, quam nisi co osiendeiida carne, inorle, resurrcclione, locis denique
niodo in meiius (ieri credcrern, non uiique mc, vc- viilnerum atqiie davorum, qu;c dubitantibus di.^-cipu-
siro errore dcteslato alqiie damnato , ad calholicam lis dcmonslravit {.loan. xx , 20 ) , totum fallacitcr ac
Ecdesiam fidcmque confcrrcm? Quod utrum rccte mcndacilcr gcssit, tunc Manicba;us de Cbrislo vcriirn
fccerim id esl, a malo in bonum mutalus sim

, lu ,
dixerit : si aul( in Christiis vciam cariicm , ct idco
niihi ipse solvis quaestionem in codem verbo quod vcram nioriem, verain resurreclioncm, veras cicalri-
posuisti mulationis incae. Anima enim mea, si (quem- ces oslcndit, tunc Maiiiclrrus dc Clirislo racnlilus sil.
admodiim dicitis) Dci naliira csset; sive in melius Ac pcr hoc id intcrcst in hac causa intcr me atque tc,
siciU confido; sive in detcrius, sicut arguis , mutari quod tu elegisli veraccm credcre Manicha;iim , Chri-
omiiino non possct : nec a se ipsa, nec a cujusqnani sliim crcdendo fallaccm; cgo aulem Maniclia;uin po-
vel ali^^rius impiilsu. Unde cum errorem islum rdi- tius, sicul de aliis rebus, ila de Chrislo, quam Chii-
qui , el elc-gi eam fidem , ubi Dei natura prorsus in- stum de aliqua re (quaiito magis de illa, uhi spem crc-
commulabilis pie credilur, ut sapienter intelligalur dentium maxime posuil , hoc csl de sua passione et
iion dispJicet mulalio mca , nisi quibus displicet in- resurreclionc?) menliium. Nam qui dicit.Quando
i",ommulabiIis Deus. Est autem diabolus sanclorum Clirisliis post illam, qiiye mors cjus puiata cst, app:i-
adveisarius^.^TOn quod adversus eos ex altcrius nalu- riiii discipnlis hacsilaiilihus, et spiriium se videre pu-
ra; contrario principio consurgat inimicus , sed qiiia tanlibus; qiiando dixil : Tangite manus meas et pedes;
eis invidct honorcm coelcslcm, unde est ipse dejectu?. et videte ,
quia spiritus carncm ct ossa non liabet , sicul
Mutatus enim ipse , alios iimtare molilur. Nam sicut me videtis habere (Luc. xxiv, 59) ; quaiido uiii eoruni
a vobis Persic3e illius fabulyc prolixitaie describilur, minime credcnli, Miile, inqiiii, ditjitos in Litus meum,
si non mutalus alios muiat, piofecto niajor et victor et noli csse incrcdulus, sed fidelis {Joan. xx , 27) : lo-
csl : si autcm, sicut alfirniatis, sanctie lucis; no:i ini- tum hoc iioii veraciler oslendcbal, sed iiiendaciter
iiiicus Dei est , sed amicus , ct illis mclior quos deci- qui hoc, inqiiam, didt, non pradcator, sod accusa-
jiit, qui eos lumini sanclo inimicos, cui est ipsc ami- tor esl Christi. Sed, iiiquis, Christiim pra;dical
Mani-
ciis, efficit '? IJco quippe dicit Manicha;us, acterno clia;us, ejusiiie se dicil
apostolnm. Ilinc potius dcle-
supplicio animas in illo iiorribili globo damnandas standus atque fugiendus esi. N.im hxc accusando
quod enare se a priori lucida sua naliira passce sunt ,
diceret *, se saliem jactarct amatorem veiilatis ar •
el iniimcce Inminis lunc exstiterunt; cum ipsain nienlem gneiido altcrius falsilatcm nunc vero ncsciens incau- :
gentis lenebraruin, tencnd;e apud se lucis amore fla- lu.sque se prodit, saiisque demonstrai diligenter iii
graniein aniiTialiiiTn corpora creare conlendat. Ab liis tiicnlibus ,
quid agat ipse ,
quid diligal , laudando ac
ergo vaiiissimis sacrilegisque figmeniis te cura ut eii- piadicando mcntientcm. Fugc itaqiic, amice, tantani
pias , miitandus in meiius illius adjutorio ,
qui nec in pcstem, ne te, quo.l ficri non potcst, fallendo vciii
nielius iicc iii delerius commutatur. lidelem facere Maiiidi;i;us : qiialem vuli videci a Chri-
CAPUT XXV. — Evasinms , inquis, quia spiritiia- sto esse factum illum discipulum cui dixit, Mitle di-
lein secuti sumus Salvatorcm. Nam illius tautum erupit ijitos in lalus meum, et noli esse incrcdulus, scd fidelis.
audacia, ut si noster Domiiius cflrnalis forel, omnis uo- Sicnt enim sapit dulcisîma vcritas, quid aliud disci-
stra fuisset spes ampulata. Si hoe propterea dicis, qnia piilo Christus dixit , nisi , Taiige quod gcslo , tang*
Cliristum carnem babuisse non crediiis; in ManichaiO quod gessi, tange veram carncin, tangc vcrorum vc-
spem ponere non dcbctis, qiiem de masculo et feniina siigia vuincrum , t;inge vcra loca da\orum, et cre-
procreatum, sicut caetcros liomines carnem habuissc doiido veris noli esse iiicreJulus , scd fidelis? Sicut
«onccdilis. Cur ergo iii illo tanlam spem poiiilis?
' Forte, quod sis.
Nam iii hac ipsa cpislola lua , cum me terrcrcs , ip.se « ixlili : !\am ciim hccc accusando dicerel. Ex[,ungeiida
» A;uc] l^r. I.Uiiil. vcn. I.ov., rfjccit. W. parlijula, ctnn, qyix a Ms. Caniolonsi al'est.
,
6M rsnnx o?isculorum m lOIUIM .\UGUSTiNI.
qiiiil alinil
aulcm (lesipil Ma:\.cliX'i sacriloga vaiiilas , lolios mulabilis, toiies vicla, loiiei cornipta, et ex
dixit discipulo (".lirislus , nisi , Taiige qiiod siimilo .
parle incxplicabililcr inqninala alque ab ipsa vcrilate
tange quoil faili»; iiisi , Taiigc falsain cariicm ,
lange in line d.imnanda describiinr, iioii siciit sloicora, scd
falsorum fallacia vuliicrum loca, el noli esse iiicrctlu- sicui vciiona dcbos abjicerc, el ad Ecclesiam caibc-
lus meis inendacibus niembiis, ut crcdeiulo falsis
licam, (\ux sicut.taiito nnle propliotata, iia suo tcm-
ywssis esse fidclis. Tales (idelcs liabol Manicli:i'us , pore revclala csl, finita coiilentione trar.sircf
omnis di>clrin;c dxmoniorum mcndacilixiuorum. Qiiod idoo libi loqnor, quia nie.ns tua nec nalura
CAPIJT XXVI. — Fuge isla, o!>sccro, non te dc- niali osl, qnx omniiio nulla csl ; ncc r.atura Dci, alio«
cipial specios paucilalis, quoniam ipse Domiiius dixit quiii iiicommulabili frusira loqucrer : sed qnoniam
angustam viam esse paucorum (Mattli. vii, 14). Inlcr niiilata csl dcscrendo Dcum. el ipsa mutaiio ejus
paucos vis essc, scd pessimos. Nam Ycruni csl quod inaluin cst ; inutclur conversa ad incomniulabile bo-
pauci sunl omni niodo iiinocenles, scd iu ipsis no- niim, in adjutorio i|>siiis incommutabilis boni ; et ta>
centibus pauciorcs sunl Iiomicidx' qiiam fures, p.iu- lis cjiis iiiulalio eril a ni;do libcraiio. lianc adinoiii-
ciores suiil inccslalores quam adulleri : deniqiie lioiicm si spcrnis, duas adliiic credens esse iiaturas,
eliam ips.x aiiliquormn vcl fabulx vel liistoriiO pau- uiiam miilabilcm buni, qiix maio p^rrmixta potiiil in-
ciorcs liabent Medeas et IMixdras, quam facinorum juslitia; consoiiliro, allerani incominuinbilcm mali,
aiioriim flagiliorumquc intilicrcs; pauciores Oclins ct qiKC iicc bono ini.vla |)oiuil consenlire jiisiiiia>, proxi-
Busiridcs, quam impiclalnm aliarum ct sccleriim vi- inam illam pudend;im fabulam garris exsecrabilcs
ros. Vide ergo, ne fortc apud vos niinius liorror im -
tiirpcsquc blasphemias in fornicatione pruricntium
piclalis ficiat nieriliim paucilatis. Talia quippe ibi auiium scminantein, ut sis in eorum grege, de qui-
lcgiiiilnr. dicuniur, credunlur, ul in illun» crrorcin bus prcdiclum csl, quod erit tentpus, qnando snnaiii
magis aliqiios qiiam paucos irrncre, vcl illic reiiia- doctriuam non suslinebuiit, sed ad sua dcsideria coacer-
iiere , miiandum sit. Sanclorum aulein paucilas, vabunl sibi viagistros prurientes auribus, et a verilatc
qiiorum angusia via est, in com|>aralione poiiitur quidem auditum situm averlentes, ad fabulas aulein
nniliiliidinis pcccatoriim : qii;c qtiidcm paiiciias in coiiverlentur (II Tint. iv, 3, 4). Si aulcm banc adino-
niullo nuijore niimcro pak-arum lalol ; sed in ipsa nilioncm priidonicr accipis, convcrsus ad incommu-
area calliolic.t Ecclcsiic est nunc congreganda et iri- tabilem Dcuin, muiatioiic laiidabili (ies in eis de
(uranda, in fine autem vontllanda atque piirgaida qiiibus dicit Aposlolus : Fuistis aliquando lcncbrce
{Id. III, 12) : ad qiiam lc opoitel conrcras, si fidelitcr nunc autvin lux in Doinino {Eplies. v, 8). Quod nec
fidelis csse desideras, nc (idcndo filsis, siciit scri- Doi naTiriC dici po-;scl, qiiia nunquam fuit mala el
pluin est, vcnlos pasc;is {Osee xii, 1), id est, immun- digiia isti> nomine lencbrariim; iicc nalurx' niuli, qux
dis spiritibus csca (i.is. Si eniin Paiilus aposiolus, si cssol, nunqiiam posset muiari, nec lux fieri : sed
quem commenioras, iion sapienlum Veteris Tesla- rcclc ac vcraciler hoc dictum esl ei naliirx, qn.Te in-
iiienii scrijiluras lotamque illnni prophcticam diepen- commiilabilis non esl, sed dcscrto incommntabili
jalioncm diclornm alqiic faclorum, sed camalom Iiiminc, a quo facla csl, oblencbratur in se; ad illud
Jud licx propaginis cxccUeniiam, et pro Sj: agogis aiitein conversa fil lux, non in se, sed in Oomino.
patcrnx genlis erraniibus et Chrisliim non agnosccn- Non cnim a se ipsa, qiioniam non csi lumeii verum,
libiis, zelum perse<|uendi Clirislianos, quo lanqunm scd illiiminala lucet, ab illo de qiio dictiim est : Erat
laiidahili accendebnliir, el jiisiii am qu.x cx Loi;e ost, lunien verum, quod illuminat omuem hoinincm venicn-
qua Jud;ci, noii ibi intellecla [)i.i gralia, superbe glo- lcin iii liunc mundum (Joan. i, 9). IIoc crede, hoc in-
rianliir, Klanina et slercora doputavil, ul Clirisinm lellige, boc tcne, si vis csse bonus parlicip;itione iii-
lucrifaccrct {PliUipp. iii, 8, 9) : qiianlo magis lu scri- commntabilisboni, iiuod non po:cs esse per tc : qiiod
pluras illas nefandarum blasphemiariim pleriissim:is, iiec amillcrc, si iiicommulabililcr hoc csscs; nec re-
iibi nalura vcrilalis, iialiira suniini boni, naliira Doi cipcic pnssos, si incomiiiiil;il)ililor lioc noii csscs.
INDEX
OPUSCULORUM ALTORUM AUGUSTLM,
QLIBUS VEL EX I-ROFESSO VEL OBITER AGIT CO.NTRA MIMCHEOS.
IH I TOMO. LN IV TOUO.
ne Ijbero Arhilrio libri iii. Koarratio in rsal. cxl.

Do Genosi oiiira Maiiicliioos lihri n.
<
De Moril)us Kcolesi.c i.ailioliaje, t- 1 uo, Mori'.)us Manicli.Tonun ni v tomo.

libri u.
De vera ReliRione liber i.
Sormo i, ii. xii. l. CLni, clxxxh el ccxxxvti.
Uulia coulra eosdeiii ia lihris Coatossionum.
M VI TOUO
a n TOMO. .... ... .... ,
I.iber de Agone rbristiaiio et liber dc Conlncntia.
EiiistoIaLXTix el ccxxxvi.
rrxlerea viJe in biijus \hi Iodu Appcndice libru:n doFldo contra MaDicli.Tos, ol 'Jominouiloriiim de rc«i'ieadis ManicUni
qui couvcrtuulur.
. ;
Jrt^^WBf
IN OI»US SUBSJiQUKNS,
Vide lib. 2, cap. 58, Ilelractationurn, <om. 1, co/. 0.'iV, tvr^t.?, Intcrca (a) libcr, usyue aJ
verba, Fratrcs (Jil(!cti.s.simi. M.
(a) Proxitne atitc rcccnsilis llliris (1<; Aiiiiiia ct cjtis origiiic, (Joqtie A^Jiillcrliiis r:oiiju;{iis, qui liltri a(J aniium 4tU perii-
Di;ul, si^Miificul J;iiii Augiisliiius a .sc coiiscniJtds itcr idiMn fcrc titiiipiis fiiissf. siibst-qiiciilcs coiilra A(Jvcr»:iriam l-egis ct
l>ro|)lii;iaruMi liliros. llujus o|)cris cuiii lauclc iiicmiiiitcuissioduriis iri lit). lii; iiistilulioiic (Jiviiiarum UUcrarum, cap. 1. C:^
pila lihri Advcrsarii siu^'ula, quoc relelluiida liictucruiit, rccciiscntur anle fiiicni lihri i2, iii cap. 10.
S. AURELII AU&USTINI
CONTRA ADVERSARIUM
LEGIS ET PROPHETARUM
^^^K^^^^^J
LIBER PltlMUS.
In qtto Vcleris Testameiiti loca calumniose reijrclicnsa vin(Jicaiilur
C.\PUT PRIMUM. 1. Libro, qucm inisisiis, fra- Quo principio? ejusne quo idein Deus esseccepil, an e%
Ircs dileclissimi, nescio cujus lisnrctici, iiivcnlo, sicut eo quo illuni csse vacuum la;duil?C\i\ rcspondetur, qiiia
scripsistis, in plalea maritima, cinn vcnalis codcx ipse iicc Dcus essc coepil, ncc cum vacalionis sux t;i;duit,
ferreliir, el concurrcntibus lurljis pcriculosa curiosi- qui neque arK|uando non fuil, nec cessando torpuit,
laieel ileleclationelogerclur, ut qtiantoposscmcom- iicc oporando laboiavit: nec sine ccelo scdis iiidigiiil,
pciidio responderem, prius qu;icsivi ctijusnam csset nec faclo coclo sedcm lanquam finitis erroribus pere-
crroris. Non enim soli Manicli«l Legcm Prophclas- griiius invenit. Potens est ciiim bealissime manere iii
qiie condcmnant scd cl Marcionisl;c, el alii nonnulli

; semelipso; lcm]do aulcm suo quod sunt oimies saii-
quoriimsccl^ non ila iniiotucrunt populiscliristianis. cti, el Angcli etliomines ', sie impcrtiri habitalionem
Islc aiitcm, ciijus nomcn in eodcm libro non comperi, suam, ut illi ex ipso habeant lalc bonum quo bcaii
deleslatur Deum mundi fabricalorein : cumManichsci, essepossint, non ex cis illc talem domum sine qiia
quamvis librum Geneseos non accipiaiil, alqtie bia- bcatiis esse non possit. Aiit ergo sic intcHigcndiim
sphement, DeQm tamcn bonum fabricasse muiidum, csl quod scripliim cs\, In principio fecil Deus coelum
clsi ex alicna natura alqiie maleria, coiifitoantur. Sed et lerram, ut principium sil ex quo esse cceperunl
quanquam non mihi a|)paruerit, ciijus scckc sit iste noii onim Deo coacierna scmper fuerunt, scd facla
lilaspliemus, defcndenda esl advcrsus ejus linguam iniliuin ex quo essc iiicipercnt acceperunt aut cerle :
. Scriplura divina, qtiam maledicis disputalionibus in- quia iii iirincipio sibi coxterno fecit Deus coelum et
seclalur. El qnoniam quoquo modo christianum se terranu hoc est, iii unigcniio Filio. Ipse est enim
videri cupit, unde et ex Evangclio et ex Ap istolo po- Sapicntia, de qiia dicit Apostolus: Clirislum Dei Vir-
nil aliqua lestimonia; ctiam Scripliirisad NovumTe- tulem et Dei Snpienliam (I Cor. i, 24). Et Dco qui fe-
stamentum pertinenlilius refellendus cst : til oslcnda- cit cocliim el lerram, dicitur in Psalmo : Omniain Sa-
lurin repreiicnsione veterum incoiisidcranlius quam pientia fecisti {Psai. ciii, 24). Aul si de Psalmo isle
vcrsulius in.sanire. non vidt accipcre tcslimonium, Apostolum audial de
CAPUT H. — 2. Ac primum, quod pius pnterat Chrislo lifqiiciitcm : Quia in ipso condita sunt omnia,
rcligioso, qunorit iste impius orc sacrilcgo, qtiomodo in ccelo el in lerra, visibilia et invisibilia {Coloss. i, 10).
accipiendum sit quod scriptum csl, In principio fecil 3. Deiis igiitir nec coepit esse, r.ec dcsinet : sed
Deus ccelum et terram {Cen. i, 1) : quanquam non ad- opera ejiis quxdam incipientia certo fine esse dcsi-
didcrit, laram, dc qui posl loqiiilur. Qu;eril ergo : slunt, sicut tcmpora et lemporalia; quxdam incipicn-
ADMONITIO PP. BENEDICTINORUM.

ct Pro| hctarum recognovimus ad Gallicanos Mss. undecim ,
Gernianensem, Cor-
Opns isttid conlra AdTersaritim I.e£;is
Iêmiciauim, Micliaeliuuni ,
l>e.i(;usem, l-iscamuensem Pralellensem , Cisterciensem, Casalensem, Sorhomcum,
,
(.ofc-
beriiiium, negium, et aJ ununi Valicanu^n; ad edilioucs cliaiu Aui. I.r. et Lov. et ad vananles lecuoues codicura
Bclgicorum apud l.ov.
Compuravimus prcctcrea eas omna ediliones inilio Rctr. cl Confcss., t. 1, mcmoratas. M.
(fl) scripli circilcr iiiillum anni m. • ^fla 'crc cdilio lx)v.: omncs Angeli sanctt ,
et Itomi'
e05 COMliA ADVERS. LI.G. tT 1'UOril KT., s. AicusiiM Lmi:u Pni.MUS. C0€
(ia pcrmancbuiil, sicul ipsa s.Tnclorum liominurn, (pi:im 5. Nisi (brto dirlurus cst, aliud iiiitium, aliud vero
percepluri sunt, vila a-lerna. Quod isie noii viiiii, (|iii es-e piiiicipiiim. Si crgo ita essct scripium, In inilio
piilavii esse dicendum ac definicndunt, nulliim esse fccil Deus calum ct lorram ; niliil contra boc istc mo-
sine fmc principium : nec ipsuni poluil .nllcndcrc nii- vcretiir, qui divit, Ciir non olim ex inilio faclum est f
nierum, ciijus inilium esl al) uno, cl finis in niillo. quandoquidcm logcret, Iii iiiitio feci( Deus; non exi-
Nulliisqiiippenuinerus quainlibol m:>gnus, vcl diritur, s(iinans iinpium, si crodatiir Dcus babcrc ini(ium,sed
vel si dici jam non potesl, cogilatur, ciii noii addi noii liabcre priiicipium. Qiiod si i(a est, emendetur
possit ul major sit. El piito quod istc, quamlibct hx- hoc auc(ore Evangolium, ubi scripdim est: In prinei-
rcsim siib nomine Cbristi lcneal contra Cliristiim, vi- pio crat Verbum. Ciir enini non etiam bic istc dicat,
lam sibi promitlil in Cbrislo, utiiiiic boalani, cujiis Iii prinoipio igitur qiio? ojusnc qiio idcm Vcrbiim esse
luiic potcritcsse priiicipium, cuin vil:i! Iiiijiis inisor.c oa;i>it? Kt (jiiia Deus cral Vcrbuin, polest etiam sic
tinis fuerit. Rcspoiideal ilaquc, beala illa vita, qiiain dicere, quemadinodum in boc libro dixit: Ejusne qno
non ncgat babituram vcl baberc priiicipiiim, ulrum idein Dcus ess2 coepit? Dicit liio, si placct, eliam il-
liabitura, an non babitura sit fmem? Si dixoril liabi- lam dcfinitivam suam, ubi aiidil, In principio erat Vei^
lurani, qiiomodo se audebil dicere cbristianum? Si bum : dicat cliam liic, si audct, Nullum est principium
diserit iion habituram, ubi cst qiiod ausus esl dicere, sinc jine; iit ab ipsis e(iam Manicli;cis, qiii cuin for-
nullum osse sine fine principium? tassc, qiiia iiiimicum Lcgi Prophedsqiie repcriun(, li-
CAPUT III. — 4. Qiiairit ctiam Si mundus iste : beiitissime lcgunt, judice(ur insanus. Quia vero diS'
bomm atiquid esl, cur non olim ex iuilio ab co factum plicet ei Dcus qui fecit mundum, cur non displiccl
esl, quod melius fuil? Quasi se ipso aliquid mclius Deiis per quein factus est mundiis? De Christo enim scri-
fecerit mundiim : aut ideo non dcbuerit boc boniim pdim est •
In lioc mundo erat, et mundus per eum factut
fieri, quiu non csl yquale fiuienti. Quod aulcm qux- cst {Joan. I, 1, 40).
rit, cur iion i^lud olim cx iiiilio facluni sil; respoii- CAPUT IV. — G. Iiitelligat uliqiie • Deum faccre
siim b.ibeat, Imo vcro olim ex inilio faclum est : cx boiia posse, boiiis aulem a sc facds cgere non posse :
inilio utique siio, non Dei, cui nullum cst initium. Si unde nec facicndis egiiit, qui faclis non eget. Sed
nulein boc iniiium sigiiificari poliiit, co quod dictiim summe bonus fecil oinnia, sibi quidera imparia, sed
est, In frinciîio fecil Deus : (|uid est quod calumnia- tamen bona. Doniim qiiippu ctiam iion summum, imo
lur velut interrogans, in (juo principio fcccrit; cuin vcro eliam inliinum, nisi a summo bono cssc iion pos-
ipse riirsus qiia>rat, ciir non olim ex inilio factiim sit? sct. Mmis au(cm dc Dco male sciitit, qui proptcrca
rroinde sua verba illi rcplicnnda sunt. Nam sicul ipsc boiium csse aliqiiid nogat, qiii;i xquale Dco non essc
propter id qiiod scriptnm est, 7/j principio fecit Deus cognoscil. Ita eniin iion erit suinmum, sed infi-
ille
cuetum el terrani, argiinvMilalur cl dicil, In principio miim boniim, si qiiid(|uid eo minus es(, jam non est
igilur quo? ejusne quo idem Deus esse coepit, an ex eo boniim. Porro si in rcbiis quas condidit, ca qux sunt
quo ilium esse vacnum lceduil? ita ct nos ad id qiiod prima bona valde siinl imparia Conditori ,
quia ille
ail, Cur non istud olim ex inilio factnm e.sl ab eo? re- fccit, hxc facla sunt prolecto qui (aiibus non eguil
;
spondcamus, el dicamiis ci, Ex initio igitur qiio? cjusnc ad augcndain bcati(udiiicm suam, miiUo minus infe-
«|uo idcm Deus esse coejiit, an cx eo qiio illuin essc rioribus atqiie omnino infiniis cguissc crodcndus est.
vacuum txduit? IIoc qiiippc illi displicct, quod non Qu.T tamen fecit lanquam bonorum omiiium conslilu-
olim ex iiiitio Deus fcccrit ccelum, cuin dicil, Cur non tor. Naui Dominus Jcsus *, pcr qiiein faclus est mun-
olim ex initio? Tanquain cx illo inilio faccrc di^bucrii, dus, non sola coelcslia, sod eiiain tcrrcstria, eorum-
ex qiio esl ipsc qui fccit. Cur non liic (imuit, nc d.- qiic tcrrcslrium qii.x videnUir exigiia, Deum crcasse
cendo, ex initio ex quo cst ipse Dcus, euin dcbuissc et crcnre sic indical, cum dicit : Si ergo fenum aqri
facerc coeluin, dicerelur ei : Ilabel ergo Deus iniliiim, qitod liodie est, et cras in clibanum millilur, Deus sic
ac per boc sccunduni scntentiam (unm babebil ct li- vestit; quanlo magis vos modica' fulei { Matlh. w, 30 )'
nem ; (u cnim dixisli, niillum csse ini(iuin sinc (iiic? Uiiiis ergo at'|iie idcm Dciis esl inslilulor cojli et
Porro si Dcus carct inilio, qiiomodo faccrcl ali(|iii(l tcrru!, stcllaruin ct bcrbariun qiiidquid meiisura,
,
ex inilio ex quo ipse esl'? Ac pcr boc cx inilio fccit fdriiia, ordiiic siio conslat in coelo ct in (erra, quid-
i lo cx quo fecil, id est, e\ qiio coejiit csse qnod fecil. quid vivit iii coclo cl in tcrra, quidquid sciitil iii coclo
Aut crgo deus ipsoram nibil boni unqiiam fccit : aul ct in (crra, quidipiid iii(cliigi( in coclo ct in tcna.
sccuiidum isluni, qnodcumqiieboiii fccit. cx illo iiiitio QiKc non solum ilii a quo siiiil condila, scd ncc iiilci
fccit ex quo ipse cst; ct liabcnli inilium, mcluendus se csse oportcbal aiqimlia : ct idco sont omnia '. Nain
cst (iiiis aut sancLx Scripdir.x vcrbis dcbct acquie- unum
:
si cssenl a^qualia, gontis bonoriim essct, non
sccrc, el intelligere Dcuin, qiii ox niillo coepit csse omiiia. Nunc vero ideo sun( omiiia bona, qiiia suiit
principio, fccisse coelum ;i: principio, vcl cx qiiocoe-
aliis alia mcliorn, c( boiii(as infci ioruiii addil * laiidi-
lum essc coepit, vcl in Filio; qni Jud.iis inleinigan-
bus mcliorjm : el iii rcriim bonaruiii iiixi|ualita(c ipsa
libus, quiscssct, principiuiu sc essc rcspondit {Joan.
VIII, 25;. • sic Mss. F.diil vcro. inielligal ilaqiie.

* lii Mss.: ;\nm nomiiin.s r.eux, per qnem.
• Ediii, px (juo tmc non cst. M îss carcnl hir nogaatc * Idiliolov. iiicaddit, lona. sii)iornuo
iiiiorll
I
arliciiia. ' Mc (./(.'li-jies Vsb. M l.ov , adidtlii>'
'
60i COMIIA ADVi:ilSMllLM LEGIS E ! PHOPMKTAUU.M, S. AUCISTINI 608
est jticiitnln gractalio, iibi miiiuruin comitaralio aiii- gciioiis, inio atqiie lcrrono cxoilu occasuqiic sil puU
pliorum cst coniiiiondalio. clinim?
CAPUT V. — 7. Ea vcro qu;c dicunlnr nialn, aiil 9. Qiix cuin iia siiit, non caliimnieiur dicenli Scri*
vilia sunl rcruin lionarnni, qu.c oiiinino cxlr.i rcs l)o- pliir;c, Vidit Dcus lucem quia bona est (Gen. i, 4) No«
nas '
[)cr se ipsa alicubi ossc noii possiinl ; anl sup- soliim oniiii liiccm quam vooavil dicm , ot firmamcn-
plicia pcccatoruin, <[»£. dc jii->rni;c pulciniiudiiio ve- tum qiiud vocavit cu:lum, cl solcin ot binain otCrcl;ra
niiiiil. Scd ipsn quoqiie vilia lcsliinoninin pcrliibcnl sid(!ra ; vcriim ctiain ligiia cl licrbas, cl in aquis ac
bonitali nalurarum. Quod cniin malum cst pcr viliuin, lcrris qu;ocumqiic mortalia, ct creavit Dcim summe
proreclo bonum est pcr naturam. Viliuni quippc coii- boiius, cl vidil (|iiia bona siinl iii gciicrc alqne ordine
tra naluram cst, quia nalura) nocct : nec noccrct, siio. Ncc timiiit qiii Spiritii Dci rcvolanlc 8cri[tsit lnmc
iiisi boiiiim ejiis minucrcl. Non cst ergo malum nisi libriim, fuluros iinpios rcprcbensorcs, vaiiiloqiios, cl
privalio boni. Ac pcr boc nusquam cst nisi in re ali- mentis scductorcs, primitus sua», deiiide alionim,
qiia bona : ct si noii summc bona, quoniani suinme quos delcclat blas|ilicma Io(|uacitas : quia el ipsos in
bona incorruptibilis ct immutabilis pcrscverat, ul rpianlum Iiomines siint, in quantum corpore alqiie
Dens cst; non tamen nisi in boiia, quoniam lum nocet aniina ralionali coiistant, iii quantum membra corjio-
nisi minucndo quod boiium cst. Ac pcr Iioc bona sinc ris eorum suisdiblinguiinlur ofliciis, et coiicordissima
nialis esse possunt, sicui ipsc Dcus, ct qu;cquc supe- differcntia in uiiilatem su.x pacis mirabiii ordinaiione
rlora copleslia : mal;» vcro sinc boiiis csse non pos- conscntiiiiit, in qiiantum aninia eis naturali exccllcn-
sunt. Si enini niliil noccnt, mala non sunt : si aulem tia praisiat alquc impemt, iii qiianlum sciisus carnis
noccnt, bonutn ininuunl : ct si amplius noccnt, ii;i- quinquc partilos implct ac veg<;tal, dissimili poieniia,
bcnt adliuc bonum quod miiiuanl : et si tolym consu- sociali convenientia, in quantum etiam menle alque
munt, iiiliil nalurue rcnrmebit cui noceatur; ac per ralione, qiiod bcsli;>Iis anima non valct, polesl sapere
lioc nec liialum crit a quo noccatur, quahdo natura alque intelligerc *, vidit Deu5 qnia boni sunl ; ot ideo
defucrit, cujiis bonum noccndo minuaiur. creavit. Non ciiiin lantuin crealos po.-,tea vidit ; scd ol
CAPUT VI. — 8. Utrum aulcm aliqiia nalura, boc creandos anle ))roc>idil : et quod pcrversa volunlate
esl, subslanti:i irorsus ad nihilum redigalur, dispula- et cxco crrore maligni sunt, noii ideo vidit quod iion
lio siibtilissima est. Sed fidcs vcracissinia ' Dco can- csscnt crcandi ;
pr.-cvidil eiiim ubi sinl ordinandi : et
tal : Mulabis ea, el niutabuntnr : tu autcm idem ipse cs sic cos cx ca^lem massa priiiue praivaricalionis mcrito
{Psiil. 01, 27, 28). Nec focit igilur, nec rogit mulabi- damnala fecit vasa irx', si usque in fiiiem in li:ic ina-
lia bona, nisi immutabile boniim, quod csl Dcus. lignilale perdiiraiit, ut prosint vasis miscricoidia*
Porro bona mulabilia proplerea bona sunt, quoniam {[iom. IX, 22, 23), qiio per eorum acumina vanitaiis
a summo bono facta suat ;
proptcrca nuilabilia , quia diligcnlius arcaiia verilaiis inqiiirant. Magna quippe
non de ipso, scd de nibilo facta sunt. Quamobrer-i el opera Domiiii, exquisita in omnes volunlates ejiis [Psal.
ipsa mortalia, qiiamvis cx aliqiia parle poenalia sint cx, 2). Quid autein miruin est quia displicot liuniaii;e
eis quibus sola immortaliias potcst perfectje Iicatitu- stullitiae, quod opera sua placent divina» sapienlia!'
dinis implere mensuram ; Iiabent lamcn proprium Qiiid est eniir. aliud, Vidit lucein quia bona esl, nisi
decoris locum lempoium sed major

iii pulcliritudine : quia pl;icuit ei * ?
quam bumanus cst sensus, quo talis pulcliriludo sen- CAPUT VH. — iO. Scd istc vaniloquus blasplie-
tilur. Fides tamen illa qu:c Deo suo dicit, Omma iti malor, qui scripsit libruin sacrilcgis conviciis plfiiuic
mensuTa, el numero, el pondere constiluisti ( Sap. xi, (iu qiio ulinam opus cjus displiccrct ei, et non | ula-
21 ), quamvis amorc vivcndi conditionem morlis cx- ret qiiia boniim cst, sed videret quia malum est), vi-
borreat, Crcatorcm lamen omnium bonorum eliam dele quid dixerit : Adeo antca nescivit, inqiiil, lux quid
de bonis mortalibus laudal. Nam iste ipse qui repie- essel, ut modo eam primurn videns optimam judicarel.
bendil, ncc Deum csse credit, cujus lerrena opcra vi- Ergo et Doniiniis Jesus quando auditis verbis Centu-
det essc morlalia, eumdcm sermoncm siiiim, qui rioijis miratiis csl, et dixit discipuli: suis, Amen dico
usque adeo illi iilacuit, ul cum litleris memoriacqae vobis, non iiiveni lantam fidem in Israel ( 5Iaitli. viii,
mandaiel, nisi vocibiis ad sua qu;C(iue vciba perliiicn- 10), noscivil anlea fidos iila qiiid csset, ut luuc caiii
tibus, el iiicipicnlibus tamen ct dcficicnlibus, iinplcre priinum vidcns oplimam judicarct. An veio ' alius
iion possct : ila piilcbriiudinein disputationis, qua viilt cam iii corde Ceiuurionis operabalur, qiiain i|)sc qni
pcrsuaderc. qnidqnid oritur ot nioritur bonuiu essc niirabatiii ? El profecto ;implius esi unde possint bia-
non possc, nisi oiienlibus ct morieiitibus syllabis noii spliemare iiisipienlcs ct inliilclcs, quod miralus esi Je-
potiiit explicarc. Quid crgo mirum si in tain magna sus quanlamcumque bominis fidcm, qiiam quod vidit
univcrsitate naiura) cst aliqnod inninum boniiin iii Dcus liiccm quia boiia esl. Polest enlm qrtxpic eliam
ordinibus tcinporum, ([nod non permaiisione rcnim, solita videre quia bona suiil, boc esl, sibi ea placita
sicul noimulia subliinia spiiilualia, sed pro dccore sui comprobare : (juisquis auiem miralur, profeclo sccun-
dum consueludincm qua Iiomines loquunlur , in-
» Apud Lov., extra res omncs boms. Abest, onuies, ab
edilis aiiis el Uss. ' sic Mss. Al cdiii, mn potest, sapere atque intelliQcrt
possinit, vidit Deus, etc.
» Editi, veracissime. At Mss., veracissima. » llures vss , nisi placuit ei ; oiriisso, quia.
* i:dili, scrf majorau. Mclius vcro J:s.s., scd mujor. » lu Mbs., aul vero.
, : ;
4U9 L'BKR VmWS. 910
opiiialum alqiic iniprovlstim sibi csse significal qiioil invcniicl. Ergo ct ip«am nciis fccit. Nec mala cM pu-
iiiiratur. Scd Jcsiis qni oninia pr.cscielial ,
quoil ini- taiida, qiiia inlormis : sed bona cst inlelligcnda, qnia •
ranilnin aliis conuncmlabal , miranilo lauJabat. Qnid form:ibilis, id est, formalionis capax. Qiioniam si boni
aiUcin Dous vidil a sc faclum, qiiod

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 42.

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 42.

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

^AVi 1

NECNO!f AD BDITIONES ANTIQCIORES ET CASTIGATIORES,

MONACHORUM ORDINIS SANCTI BENRDICTI

(Fbitio nouiffima, emcuba(a ct aucfior,

ACCURANTE J.-P. MIGNE

CCHIUDII COMrLBTORUli IN SlNOOLOS SCIENTIX BCCLBSIASTICA RAU03 ED1T0R3.

10 VOL. Paix : 8(i fr.

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

De IIxUESIBLS AD QtODVLLTDELM LIBER LJIUS. Pag. 2i

C i.NTRA eumdem Maximinum Arianlm libri II. 745

Tractatus contra QUINQUE I1.€RESES. 1101

Ex IVIII5 L. .MlLiM:, au rclil-Monlroinje.

iil mcrito assccutus csl, ut

Sanct. Alglst. \ III. (Ine.J

flrlna, criKlilio, Scripliirariim [x-rilia, cl «Icxtiritas rlo(jiicii(i,i,

armiincnto liinicii siiiiin cxplir.iiil advcrsariorum impclus ormuts aniini

ncrvos ad cos (lcbcllandos cxcitaiil cl prorilanl.

(is pra^riri otiosiim cl su|)crvacan(!iim primo loco scsc olTcrat Au{,'uslini

• ha;oruin, ct de Vcra Roligione quos quia ncophytus c( nondurn [)rosbytcr romposuil, ia

(( las » Hactenus Paulinus dc primisillis in Manicheeos sci^iptis

ininis ac splcndoris doprehcndil quid de aliis subsequcnlibus , qua; progrossu temporis

majoie diligcntia cl rerum usu ab Auguslino condila sunt, oxspoclandum osl?

mo contagio Ilipponenses omncs deinceps caruerint. Possidius describit prosporum fortu-

ex quibus discimus hominem loquacissimum ad unum Auguslini argumenlum idem scili- (

traria sortc faclum cst ut Doctor sanctus quasi de

C«) \ ide coatcss. lib. 7, cap. 2.

lis tropiLM supueditanl, eodein Augustino duce

Librum contra Priscillianistas et Origenistas Orosio acceptura referre dcbemus. In hujus

in vetcri exemplari , a si eam de mann.i illo recondito tu apud me mandando cl roplondo

solvcndis se excusat, ignoranliam ingonue professus his vorbis

cap. 16 : « S. Augustini quindecim libri quos dc sancta Triiiit.ite minibili profunditate

Ira Felicianum arianum qui omncs in cditionibus Loviiniensis recognitionis Augusiiinii

tributifuerant sed quam pcrperam evincent ut crodiinus Admonitiones

IS AUMOMTIO IN l.inHlJM DK II^.KRSim S. 10

llis orgo Lcvilrr siihjiMt

?ioc. in liininc I.on^c profcclo juciinilius crit insf)i(crc ha;rcscon

« cxaltalus in ligiio.... Fuit hic, ut nostris , dilcclissirni , vipr^rca doctrina l)onalislarurn :

« cst, consurnpla csl. ManiclKcoruin vciicniirn aspidis suhrcpscral conlrilum cst,consuni- :

« non hffirclicum l)lasphcniantcm » (6V//;.'i, loiii. (», cul. 0(H>-(j()7j.

polliccliir Aii[i;usrinusinpr;cfaiii>nisfinc, (|iiam parlcin morte prseveiilus noii altigit.

De eodem libro epistolw qiiatiior,

47 ADMO.MTIO IN LIBRUM DE ILEUESIbUS. 15

cniiiia oiiiniiio, quibiis a vcriUilr dissoiilitiiil : (jii.u cli.iiii B:iplismum iiabcaiil ,

alijuc ralioiic rcspoiidoat , digncris exponcrc.

biio : sed broviicr ,

lcneal Ecclcsia caihoiica ,

spirilus non audoant anhelare.

litleras cum legcril chrisliana Bciiigiii:as lua ,

dc profectione .sanclorum cpiscoporum forlc audivisii , fac ul noverim. Dco vivas.

1. Unnm quidcm KcvcrcnliK liix commoiiiloriiim ,

•f AF)MONni() iN MiimjM DK ii.t:iii:stnus. 20

9Li| cuiam pcirtiicnt noslrani. Dco vivas.

ccpcro. In hoc igilur opere, qnod te veheinenter uon exspeclo '

ADMO.MTIO PP. DENEDICTINOIU;U.

oiiiiiiliiis tc dcsidcrnrc sigiiincas : aiidi ergo undc I. Simoniani.

si boc comprchcndi polucrit, quis non videat ulilitas

LV. Aiwlliiiiirisliv. slinvil'.

|,\ I. Anlidiioimriliv. II. Mf.n\M)Iua?(i a Moiiandro eiiam ipso m^go, di

l,VIII. Mciaiigisiuoiiilcc. Aiigeii-. fatlniii.

\,\. Proclianilw, piludinem Siinonianani in Syria conlirmasso perlulic-

lAIV. Aijiiarii. inoniaiiis, qnod Irccciilos sox:igint:i quiiiqne cflclos

LXV. Cvliilltiani. csse dicebat, qno iiumero diorum. anmis includilur.

I.XVIII. ^udis pcdihiis aiiibiiluiilcs. gia-cam siippulationom oiinidom iinniorum coniplonl.

sunl , Cerdonis seculus esl dogmata de diiobiis priii- dote .