www.arabic.

uz




 
 


     :!"

#
$
 %&'

()*+ (,
 -. !/01
2 34

:"5
6 2013

1
 www.arabic.uz
Абул Ҳасан Али Ҳасан ан-Надавий

ПАЙҒАМБАРЛАР
ҚИССАСИ
(Болалар учун)

Учинчи қисм

Араб тилидан:
Анвар Аҳмад
таржимаси

Тошкент
2013-йил

2
 www.arabic.uz

!70
 20
 8 !

1
01 -. 9: 1


( ) * + 
-, /. " #  ! $&%   .       !     " #
 ! $&% ( 
    ) 
 
  
- %;
 < 0= - ;>

 ? 7 @  -   "
- 0 7A B6 0A .0 26 $ 27
 " ! 98
: "# ! 3 4+  5 (     0 12%  )
$&% - ;5 G8
 H0 1 I-0 7A B6 - 7 #
0 16 !" #  ! B6 - 1 7
 - A 98
 ! 3 E  * + 
3 %;  .C D#

L  "M   L 0 J   N  O
 *  + 
- 0A .-0 7A ( ! ? 2 ; J   5   
$&% *  + 
 + K  I "#  !
H0 ! I "#  ! B6 3L R   5  S L    N
 O
* A  :L "M  L 0 J   N  O
* A  . P  E &%  0 ) Q "
$ R
!I-0 7A B6 UT @ V X W ) B6  P E &%  ) K% # 0%) Y 7 #

< " +  " # ! X  ; 8 +   .0Z1[ 0ZR" 6 ? 2% )% \

"% 6 *
 + 
? 2 ; 8 + 06 " #
 ! $&%       
]. 0 ^
- D;>  
? 2 /. : _"% `  X ;  G5 " #
 !  5  N R  .0Z1[ 0ZR" 6 0 2)% X  R "% 6 _% "% `  0 2` ! < " +  0 53 4+
Z3   
B6 " 6 :0cb M 0Z>V  0  0ZE * + 
B6 K ? 2 /.  .a % 07 $&%  %0 R &%  ! " `  * + 

.0Zd"% A Z3^% 0 !
 g0 7)     X  ) 0J .]e 0 7)/. 0A   " # !  5  - 0A : "#  ! f M  :  ;% U ;%A   
- 0A
.0Z7J  ? 2  h
 K 0 V " #  ! B6 i ! 0jke 

1
Канъондан Мисрга

Яъқуб алайҳиссалом ўз ўғиллари билан Канъондан Мисрга

кўчдилар.
Чунки, унинг ўғли Юсуф алайҳиссалом Мисрда ҳокимлик
қилиб, буйруқ ва қайтариқлар унинг измида эди.

3
 www.arabic.uz

Улар Канъонда қўй боқиб, эчки соғиб, жун сотиб

тирикчилик қилишарди. Мисрда эса Юсуфнинг хизматкорлари
ҳам турфа неъматлар ичида эди.
Яъқуб алайҳиссалом ва унинг ўғиллари энди Канъонда
қолиб нима қилишади?!
Юсуф алайҳиссалом отаси ҳамда оғаларини Мисрга чорлаб
киши юборди. Чунки, унга отаси ва оғаларисиз таом татимасди.
Қандоқ ҳам татисинки, ахир (шунча йил бегона юртда ҳамма
қариндошларидан ажралиб) ёлғиз юриш осонми?!
Отаси, акалари ўзларининг Канъондаги тор ҳовлиларини
тўлдириб ўтирган бир пайтда Юсуф алайҳиссалом муҳташам
саройларга сиғармиди?!
Ниҳоят Яъқуб алайҳиссалом ўғилларини бошлаб Мисрга
кириб келди. Отаси ва оғаларининг ташрифидан беҳад шод
бўлган Юсуф уларни иззат-икром билан кутиб олди.
Миср ўз хожасининг, эъзозли подшоҳининг оиласини
қувонч билан қаршилади.
Шаҳар аҳли бу муборак оилага қаттиқ меҳр қўйдилар.
Чунки улар инсонларга карамли, саховатли бўлган Юсуфни
жуда севар эдилар.
Кишилар Юсуфни ўзларига меҳрибон, ғамхўр оға сифатида
кўрсалар, Яъқуб алайҳиссаломни муҳтарам ота ўрнида қабул
қилган эдилар.
Кекса ёшли нуроний Яъқуб алайҳиссаломга шаҳар аҳли
худди ўз ўғилларидек бўлди.
Яъқуб ва болалари учун Мисрда яшаш маъқул келди ва
Миср улар учун ватан бўлиб қолди.

4
 www.arabic.uz

2
@
; ?= >= ; :< ;

? 2 9A  " #
 ! B6 f =   76  ." #
 !  5    - l% R  :*
 + 
  - l% >
6 :  
h 0 ! <W 3 ! 3  ) 
0Zl R " #  !  5    - l% R  .Z3
3M " # ! % 5  $ 0Z!
- 0`6 0Zm
 *  + 
h 0 ! <W 3 ! 3  )  .? 5 0 ) 3 6
. c
%J ]n 0`)   `)  :Z3
3M
? 2 m   ) Ql  0Zm
 * + 
76  .%    G5  ;j io ; #! ? 2 ;#
 P ?  ? 29A  ? 2   lR  a
 07 B  e  
* + 
<  E &% $&% a  07 $ =!  . 0 E 3  6 UT ;%A p A   0 ) 3  6 UT @ V p A .n] + * + 
B6 0`6 :0Zm )
0 3  6 3  6 .( >
  0 7PK 0 E ( ! " ; A8      ? ` PK 0 E X    !<  0
  0 2D
 :? 2  - 
 .? 2  Dl 
? 2% g0 7)
.c  0  0c`!  :0Z1RK Z34+  :0cM 0ZE %    r % 6 B6
 A 98
u %   Y 7 !  : U@ #
  ? [8
U ;%`  Y 7 ! uG,  5 .   ;% ( ! ? 8 [p  s  t : 0 ;  \  K uG,  5 
$&% 0 0   z4 > 8 $&% 0  35 uG,  5 .Y g0 y8 ?  J8  :* g0 x8 K 0 ^ : [8 1 8 v  0w uG,  5 .* m 
.< " E | C  "%     { . C  "%    ? g0 2)  ! 3j  ;j 07A  :{
e
$ 7  0&% .Q "E /~     ;% B6 - P1
a  07  :Y; =     A 98  07` 6 i  0 y1 8  0
 0 7}0w uG,  5
. )  5   P E &% ? `  <  0 0 2D
 $ 7   :Z3)  _ "% `  0 7` !
.0 3 4+ \ % " b )% 0 7R "% 6 ? A  :" #  ! $&% ? ` ! 3j  
0 3 4+ ? ` )% \ "% 6 ? A 
.0 3 4+ < 0 R B6 07A 0 1A <  0 0 2D
 ? `  0&% :?A    )%   ;%06

2
Юсуф алайҳиссаломдан сўнг

Орадан бир мунча вақт ўтиб Яъқуб алайҳиссалом ҳаёт билан

видолашди. Юсуф алайҳиссалом, умуман бутун Миср қаттиқ
маҳзун бўлдилар....
Яъқуб алайҳиссаломни дафн этган Миср аҳли худди
оталаридан ажрагандек бўлиб қолдилар...

5
 www.arabic.uz

Яна бир қанча вақт ўтиб Юсуф алайҳиссалом ҳам вафот

қилдилар.
Ҳа, бу кун мисрликлар учун ҳақиқатан оғир бўлди.
Юсуфга бутун мамлакат мотам тутди. Миср кўз ёшларга
чўмилди...
Одамлар барча қайғу мусибатларни унутиб, гўё
мусибатнинг аччиқ таъмини шу кунгача сира тотмагандек
эдилар...
Юсуфни ҳам дафн қилдилар. Ҳамма бир-бирига таъзия
билдирар эди. Чунки, Юсуф хусусида мусибат барчага баробар
таъсир қилганди.
Ҳар-бир кичик отасини ва ҳар-бир катта иничини йўқотган
эди. (Яъни Юсуф катталарга ака, кичикларга ота бўлиб қолган
эди).
Одамлар Юсуф алайҳиссалом инилари ва фарзандлари
ҳузурига бориб, таъзия билдирардилар:
Эй Улуғлар! Бугун сизларнинг қайғу ва хасратларингиз
бизникидан улкан эмас! Бугун биз меҳрибон оғамизни, ғамхўр
хожамизни, одил подшоҳимизни тупроққа топшириб келдик.
У бандаларни роҳатлантирар ва юртдан зулмни бартараф
қилар эди.
У кичикларимизни катталар тазйиқидан, ожизларимизни
кучлилар зулмидан ҳимоя қиларди.
Мазлумларга ёрдам берар, қўрқанларни қаноти остига олар
ва оч-наҳорларни тўйдирар эди.
У бизни ҳаққа бошлади. Аллоҳни танишга бизни даъват
қилди. У биз томон келишидан аввал биз Аллоҳни ҳам,
охиратни ҳам билмас эдик.

6
 www.arabic.uz

Очарчилик йилларида у бизга кўмак берган эди. Бошқа

юртларда одамлар очликдан тиришиб жон бераётган бир пайтда
бизлар еб тўяр эдик.
Биз ўзимизнинг саховатли подшоҳимизни асло унутмаймиз.
Сиз азизларнинг унинг инилари ва хонадон аҳли эканингизни
ҳам ҳамиша ёдимизда туради.
Сизлар Мисрга келган кун подшоҳимиз Юсуф қанчалар
қувонган эди-я!
Подшоҳимиз қувонганини кўриб бизлар ҳам беҳад шод
бўлган эдик.
Мана шу шаҳар сизларнинг ҳам шаҳрингиз! Ўртадаги
муомала-муносабатларимиз худди подшоҳимиз ҳаётлик
пайтидагидек давом этаверади!

3
0; 
< 1A CA DBA0; ?< . =;

]e  € 5 - 0A . m  b  r 4%0 7` 8  6"   0j 0 ! " # !  5    b R 3  6 !i

%J <c 3 ! - 0A G` 5 
: H 3  ) s  R /.  h  " @ P ( `  .sT  !  C W " M  0 >V   ( g "+ &% B%7) ) -  3 
0A (
G, - D%0 7` 
.0 3D  $ O +  :e{ $&% z% 8 x 8 ]. 0   :e{ $&% <   3  A" P  :?2 j  E  h  3  6 3  6
"% g0 A K0 V .? 2% g0 )‚ $&% - "[ 7
0A 0 ! "% @ )% ? 2% &% - "[ 7
K0 V :0Zm
 a  07 ? 2  " @ P 
K 0 V .? 2 7! U  b  - " > 
 ? 2 7! B 7%@  - 3> 
a 07 K 0 V .N %  70%) , &% a
% 07 (%  - t0 1
 :%a07
? 2  - 3 
" #
 !  5  - 0A ." #  ! B6 zƒ R   „  ." E ‚ 3W ) ( ! ]. 0 ^ N T
%"@ A ? 2% &% - "[7
" #  !  5 
  " M   .- 0 7A ( ! ]. 0 ^ 0Z;
%"w - 0A * + 
-,  " #  ! % 5  …   ) Q "
 .r 4
"% # 1 8  " #
 ! -,  :   ;%  5  ? 5
.  0 R &%  ! " A  * + 
 m  6 a % 07 ( ! UL †A B  e   ." #
 ! ? ` > 
-8  B%0 7` 8  „  ." #  ! l
%l

7
 www.arabic.uz

3
Бани Исроил Мисрда

Узоқ йиллар мисрликлар (ўз аҳдларида туриб), Канъондан

келганларнинг фазлини ҳамиша ёдда сақлар эдилар.
Канъонликлар «Бани Исроил» – мол-мулк ва шараф эгалари
дейилар эди.
Лекин, вақт ўтиши билан (одамлар ҳам аста-секин) ўзгарди.
Хулқлар ёмонлашди, кишилар Аллоҳга даъват ва халойиқни
Аллоҳга чақиришни унутиб, мол-дунёга берилиб кетдилар.
Энди одамлар, Бани Исроилга, уларнинг ота-боболарига
қараган кўздан бошқача кўз билан қарай бошлашди.
Чунки, Бани Исроил фақат насл-насаби эътибори билангина
фарқланиб турарди. Бошқа ҳеч нарсада ўзгалардан фарқи
қолмаганди.
Энди кишилар уларнинг бойларига ҳасад билан,
фақирларига нафрат билан қарай бошлашди. Мисрликлар Яъқуб
авлодига четдан келиб қолган бегоналардек қарайдиган
бўлишди.
Мисрликлар: «Яъқуб авлодининг Мисрга нисбатан ҳеч
қандай ҳаққи йўқ. Миср мисрликларники» деган эътиқодда
эдилар.
Ҳатто баъзи мисрликлар Юсуфни ҳам назар-писанд қилмай
қўйишганди:
«Юсуф Канъондан келган бир бегона. Уни Миср ҳокими
сотиб олган. Аслида Канъонликнинг Миср устидан ҳукм
юритишга сира ҳаққи йўқ..».

8
 www.arabic.uz

Жуда кўпчилик одамлар Юсуфнинг фазилати, саховати ва

яхшиликларини унутдилар.

4
0; 
< 1A 9E ; 0< CA

‡ % "  $ ]. 0 ^ .Z3
3M 0Zm@ )  g "+ &% B%7) - m@ ;
(" #  ! ˆ ! ) io 7   "6 " # ! ‡ % "  $ ]. 0 ^
" # !  ! * + 
X  ) ( ! ? 2  :]e 0 ;%/.      ( !  g "+ &% B%7) -,  Q "
 - 0`6 .‰3^% KL 0;^  L ! " #  !
.C
0# k  i 1 R "  - p>  
"L = ) ? 2  Q "
 8 ) ._% "% ` 
( !  g "+ &% B%7) -,  :‹T   ( ! (Š  ; )  !  j -,  Q "
- 0A .‰3^% KL 0;^  L ! " #  ! ‡ % "  $ ]. 0 ^
- 0A .!3 x    E 3 %;  ‹ %   ( !  g "+ &% 7)  .1` >    E :ˆ 1 8 ‹ %   ( ! Š ;  ." E ‚ ‹ T  
.0 2! 
h
j , &% 0 2O 
  - 0 ke  0 2! 3 x  

 4  3   U% 1 > 8 i ! 0 !  g "+ &% B%7)  ! 0 
-   " 6
;4G) :s 
- 0A 8 ) :{
e 0%) ( ! € 
 - 0A .Z3R   j 6 Q "
 :Z";4` ! ZK0;^ 0c`! -   " 6 - 0A
0; 
< 1A L
= M 1= A
N
; <
GG) :s
 : P j  K% #j  ` 8 1 )% ZK"@ ! - 0A .{24  h0t07} (HG< +I  !< )E J3;
. )%0 )   !  "1 7  ic b E - 0A  9A  .{51  C"El} (9G =0 A < O= PG CG G AQ < O; < 1A R0S < O; 3= ;T4<+I  UA VA W; ;
7) Y 7 !   .a
 07   0J :  y D    P 0 ; $&% a
07 0   .Z3R   j 6 Q "
Z3R  ?  H&% N  m @
- 0A
. g "+ &% B%7) $ -   " 6 N
 m w 3 M   : + " )% - 7! € 
 :{ e 0%) - 7! € 
? 2 /.  g "+ &%

4
Миср фиръавни

Миср тахтига Бани Исроилни ҳаддан зиёд ёмон кўрувчи

Миср фиръавнлари яъни, подшоҳлари келишди. Миср тахтига
ўта золим бир киши бўлиб, бани Исроилнинг пайғамбарлар
авлодидан эканини ҳамда уларнинг улуғ Миср шоҳи Юсуф
алайҳиссаломга қондошлигини тан олмасди.

9
 www.arabic.uz

Ҳатто уларга раҳмат ва инсофга ҳақли башар сифатида

қарамас эди.
Мисрнинг тахтига жуда ҳам золим бўлган бир подшоҳ
келди.
Фиръавн ўз қавми қибтийлар билан Бани Исроил орасида
катта фарқ кўрарди.
Унингча, қибтийлар – шоҳлар авлоди ва ҳукмронлик қилиш
учун яратилганлар. Бани Исроил эса қуллар бўлиб, улар фақат
хизматкор бўлмоқлари керак. Фиръавн Бани Исроилга эшак ва
ҳайвонлар сифатида қаради. Инсон у ҳайвонларни фақат
ишлатади (йиқилиб қолмасликлари учун) озгина нарса
берганидек.
Фиръавн ўзини ҳаммадан юқори қўядиган мутакаббир шоҳ
эди.
Аллоҳ таолога иймон келтирмаган бу золим: «Мен
сизларнинг энг Олий Парвардигорингизман» дерди. Ўзининг
мол-давлати, қасрлари ва куч-қудрати билан мағрурланиб:
«Миср мулки ва (оёқларим) тагидан оқувчи мана бу
дарёлар меники эмасми?! Кўрмайсизларми?!», дер эди.
У Бобил шоҳи Намрудга ўринбосар бўла оларди.
Агар кимдир ундан ўзгани олий санайдиган бўлса, дарғазаб
бўларди. Фиръавн одамларни ўзига ибодат қилдирди. Халқ
Фиръавн қаршисига тиз чўкиб, саждалар этарди.
Лекин Бани Исроил Аллоҳга ва Унинг расулларига мўмин
бўлганликлари боис, Фиръавнга сажда қилишдан бош
тортишди. Фиръавннинг ғазаби Яқуб авлоди яъни, Бани Исро
устидан кучайди.

10
 www.arabic.uz

5
R G M +I  Y
= <XG

( ^  . 3
$  ` 8 ! N  5 G8
 g "+ &% B%7) B6 L ! 3 
:  s 0j -   " 6 $&% Bƒ O ;j (L 5 0A N
5 H 
. g "+ &% B%7) B6 3 
W  ! , A >) G8
-8  i J " =D  " !  :-  " 6 - 7^
0 !  1 7 w ( !  ) G8
?% 7 @  N
% R 0 #A .]~ 0 =
( ! ˆ " 
 ]~ 0 =
( !  ) G8
a % 07  D K   Q "
-   " 6 - 0A
 g "+ &% B%7) B6 3  Z ! 1 H%6 :- †> ;
 - = 4b 
" # ! B6 i J " =
D  h  " =   .]~ 0 =
0 ! ˆ " 
 ]~ 0 =

?  :3;  B6   K% 0   h0> 8 X M 0  i ) 0 @ B6   0gG‘  X  M 0  .i y  7  ) G8 P 0 1A  >) H   GE 
.3L R  0 2 ’  " 

 0 ! s% 0bJ8 /.  ( ! C L   )%H  .-   " 6 i ` 1 ! B6 S 

-8   g "+ &% B7%) B6 W  1  - 0A 0 ! ( ` 
.]“ 0`) -W l R  
- 0A .ZU e  0Z!
 g "+ &% B%7) B6 L  !  %6 3 
uG,     - 0A .? 2% P0 2!  ? 2% g0 )‚
T 
B6 s% 0bJ8 /.  ( ! h L 0”!  ) G8 
- 0A .]“ 0}K%  iW
l%  P  
 g "+ &% B%7) B6 L  !  6 3 
uG,     - 0A
."%  ;   –
% 0 74 ?% 7 @  ( ! h
L 0”!  6  ) G8 
.$ >•  /.  3 A 3W R  
RQ
< ;
< >;; !< W= %I ;<G Y
= [VG >= !< T= < 1A (\ G BAG @
= :A ]
< ;
< >; ^:;_A ;TG W< G DG :; /; ; `
R 3< I+ AC P
G ; 9G < ; 0< CA Z9.R)
.{4—#} (; >A
a M b=
M ; 1A 9G G c= d4.R !< W= %I ;4R

5
Гўдакларнинг сўйилиши

Бир қибтий фолбин Фиръавн ҳузурига келиб шундай деди:

- «Бани Исроилда бир бола туғилади. Сенинг мулкинг
уни қўлига ўтади».
Фиръавннинг жиннилиги қўзиди. Жаллодларига буюрдики,
Бани Исроилда туғилган ҳар бир гўдак қиличдан ўтказилсин!
Фиръавн ўзини мутлоқ шоҳ деб ҳисоблагани сабабли, хоҳлаган

11
 www.arabic.uz

кишисини ўлдириш ёки ўлдирмасликка ўзини ҳақли деб

биларди. Худди бир чўпон кабики, сурувидан хоҳлаган қўйини
ушлаб сўйиши ёки сўймаслиги мумкин эди.
Фиръавн жаллодлари бутун Миср бўйлаб туғилган ўғил
бола қидириб тарқалдилар. Улар қаерда, Бани Исроил
қабиласида бир чақалоқ дунёга келганидан ҳабар топсалар,
гўдакни қўйдек бўғизлардилар.
Ўрмонда бўрилар эркин юрарди. Ўлкада илон-чаёнларга ҳеч
ким ҳеч нарса демасди. Лекин Фиръавн мамлакатида туғилган
Бани Яъқуб гўдакларига яшаш имкони йўқ эди. Минглаб
чақалоқлар ота-оналарининг кўз олдида бўғизланди.
Бани Исроилда фарзанд туғилган кун қийинчилик ва
машаққатли бўлар эди. Бу кун мана шу оила учун (шод-
хуррамлик эмас), маҳзунлик ва кўзёшлар куни бўларди.
Бани Исроилда фарзанд туғилган кун таъзия ва марсияга
айланар эди.
Бир куннинг ўзида юзлаб болалар қурбон қилинар эди. Бу
худди қурбонлик кунига ўхшар эдики, унда юзлаб қўй-эчкилар
ва моллар қурбонлик қилинар эди.
«Дарҳақиқат Фиръавн (Мусо) ерида туғёнга тушиб
унинг аҳолисини бўлак-бўлак қилди. У улардан бир
тоифани (яни Бани Исроилни) хорлаб, ўғилларини сўяр,
аёлларини қолдирар эди. Албатта у бузғунчи кимсалардан
бўлди» (Қасос сураси, 4-оят).

12
 www.arabic.uz

6
H?1 efg

 8 ! N 5 G8
-8  { ~  K 3 j uG,   1 8  H 3  . K G >

  60 x
-   " 6 - 0A 0 ! Y 
-8  {~    K
. 3
$  g "+ &% B%7) ˜
   E - `
-8  { ~  K 3 j uG,   1 8 H 3  . 3
$ -   " 6
  1 8 
H 3  .{ e  <  0;  $&% a% 07 <  0 ; ( ! a
07 – "% x
 
8- { ~  K 3 j uG,   1 8  H 3 
.  7^  -   " 6 ?% w8 K $ -  "1  ( ) $ +! 3  .K% D7 $&% h  0 1[p  ( ! a 07 –
"% x  
-8  {~  K 3 j uG,
.? 2% ) 0jK  i J " =
D  ?% w8 K $ "T 2 M  i }
 } $ +! ‡
0 

6
Мусонинг туғилиши

Аллоҳ таоло айнан Фиръавн қўрқиб огоҳлантираётган

ҳодисанинг амалга ошишини ирода қилди. Келажакда Фиръавн
мулкини йўқ қиладиган ана ўша гўдак дунёга келди.
Бани Исроилнинг Фиръавн қўлидан озод бўлишига, тақдир
қилган ана ўша гўдак дунёга келди.
Инсонларни инсонларга қиладиган ибодатидан Аллоҳ
ибодатига қайтишига тақдир қилган ана ўша гўдак дунёга
келди.
Инсонларни зулматлардан нур томон одимлашига сабабчи
бўладиган гўдак дунёга келишини Аллоҳ тақдир қилди.
Мусо ибн Имрон Фиръавн ва унинг аскарлари бўлишига
қарамасдан дунёга келди.
Мусо миршаб ва кузатувчилар бўлишига қарамасдан соғ-омон
уч ой яшади.

13
 www.arabic.uz

7
DR [
 AC

* A  .IW 0 V" 1%) s% 0bJ8 /.  D 3   C  0 xP  * A  :%1y 8 0 5  ! $ $ +! D  X  60 E ( ` 
D /~  Y 7 #
 P H0 ! .0 2P" +  B6 h  0 2! /~  "% y
 R ( ! s% 0bJ8 /.  ( ! h W  "=  i J " = D  X  b O E  3 j C
 0 xP 
.% 1 7 i ! 0 M 
%  "@  -  ? 2  i J " =
D    1y 8   1 8 G5 Bbx  P ( 
 :i7 `
 18
* A !" ; A8  { ~  .% 47 B6    8 P ™ T 37V  B6   m P -8  0 21 2 8 i 7 ` 18  /~  {
~v  0w  0 75
„ b, 7
* A  I%™37# D  B6  b8 O‘  Y •  " 
( ! !I%47 B6  8 P ™ T 37V
 B6 0 2b8 J - 7> 8 D /~  Y m
P
.{e  B% R  $ h  3 1    { e  $ X  A,  P 0 27`  - 7>
8 D /~  h " `, 6  H p A !I%™37# D  B6  b8 O‘ 
? 2  i J " =
D   .W 0 V" 1 )% s% 0bJ8 /.  D 3   :W-0`! ‘ A B6 i J " = D  0 75 !™ % 37# D  ( ! % b8 O‘    b R  X ;  „ 
  8 ™
T 37V  B6  1y 8 0 2b8 J X  •   { ~  0 5" !  0 ! i 7 `
 1 8 D /~  X
  6 .% 1 7 i ! 0 M  %  "@  - 
GXhRCG cA A:i
A 3< G 9M G H;?=1 [6E HG
.R ;< 7; < G; ) .{
e  $ X
 A,  P  h
 " ; V
? } - 7>
8 D /~  X
  l% ^  .% 47 B6
 —#} (
; A ?; 0< b=
M ; 1A U= EA ;/; L
A <
G.R U= Jf;3 d4.R R4&; Q
< O; gG ; AC;jO; gG ; [!;
 AC cA A"M
kGCG cA < G ; l
A M mA
. {7

7
Нилда

Мусонинг онаси жажжи гўдагидан қаттиқ хавотирда эди.

Қандоқ ҳам қўрқмасинки, янги туғилган чақалоқлар душмани
қаттиқ кузатувда бўлса!
Қандай ҳам қўрқмасинки, миршаб ўнлаб гўдакларни
оиласидаги оналари бағридан юлқиб олган бўлса!
Чумолидек сезгир, қарғадек ўткиркўз жаллодлардан бечора
она боласини қандай қилиб сақлаб қола олади?

14
 www.arabic.uz

Шу ҳолатда Аллоҳ таоло Мусонинг бечора онасига ёрдам

берди ва фарзандини сандиққа солиб, Нил дарёсига оқизиш
илҳомини берди.
Аллоҳу акбар!
Меҳрибон, мушфиқ онаизор қайси юрак билан туққан
боласини сандиққа солиб дарёга оқизиб юборади?!
Болани сандиқда ким эмизади?!
Сандиқ ичида гўдак қандай нафас олади?!
Буларнинг барчаси муниса она кўнглидан кечса-да, Аллоҳга
таваккул қилиб, У берган илҳомга мувофиқ иш тутди.
Аслида уй сандиқдан ҳафсизроқ эмасди. Чунки гўдак
овчилари ҳамма жойда изғиб юришарди. Гўдаклар душмани
қаттиқ кузатувда эди. Жаллодлар чумолидек сезгир, қарғадек
ўткиркўз эди.
Бечора она Аллоҳ амрига бўйсуниб, эмизикли чиройли
боласини сандиққа солди ва уни Нилга улоқтирди. Албатта она
бесабрлик қилди. Лекин у парвардигорга таваккал қилиб,
сабрли бўлди.
«Биз Мусонинг онасига (Мусони туғиб, уни ҳам Фиръавн
одамлари келиб ўлдиришларидан қўрқиб турган пайтда) ваҳий
қилдикки: «Уни эмизавергин! Бас, қачон (Фиръавн одамлари
ўғил кўрганинингни билишиб қолиб, уни ўлдириб кетишларидан)
қўрқсанг, уни дарёга ташлагин ва қўрқмагин ҳам,
қайғурмагин ҳам. Зеро биз уни сенга (яъни тирик
ҳолда)қайтаргувчидирмиз ва уни пайғамбарлардан
қилгувчидирмиз».

15
 www.arabic.uz

8
90C 0 n

$  l 7
 "T #
 j $&% "T #
 j ( !  , 7
- 0A .% 47 ]e $šJ0 M $ <o U †A KL #j   -   " 6 - 0A
  ! X
  0A  . ^ K% X
> P u%"y 
"% 2 7 $&% Q "
  l7
% 47 ]e $J0 M $ 0Z0 ^ 0Z!
- 0A .% 47 ]e $J0 M
 )% N   8 P ™
T 37V
 $ 0 15 " # ) Y j H8 &% - 0 5l 7
0 17 )  u%"y
% 47 $&% Q "P  
 1 8 Y !  l 7 P " #
 ! i ` !
io ; =
E B 5 0 1&% I%47 B6 ™  37#D  ( 
 I ™37# D   H u34+ 0
Q "P 8 5 .;4 P 01 9A % 47 –   ! 
" !  !™ L 37V
 G5 ?   :a  07 s 06 :™37# D   " j !™ L 37V
  5 0 1&% u34+ 0
 .% 47 B6 X  O  +
!™ 3 7#
D  G5  &% :s 0j :%3 x 8 3 R  
 1 8
› A :a07 " > P  .?  e ;
o 1^ L 
 w  6 H%6 ™
 37#D   6 !™ 37#
D  – " E    0 x8 N 5 H 
. >
) G8
-8  
 1 8  3 )   Bƒ g "+ &%  
 @  G5 -, &% :%3 x
8 …  ) s 0j . ‚ K -   " 6 " >
P  .  "
  G E 98

o < ; eE d0E ) :X
 0j 
 1 8 3 7   X
  b M  . ;j 0 5K% 3 V
$&%  1 m
6 0 2;%8 j B6  ;DR  E   :i` 1 8  PK 
.{9  —#} (^
G; U= VG j
A d4; < G ;:; G < >; 9M G H;; U= E="M O; gG L
;
G; A

i J " =
D  3 2
?  . J " M  -   " 6 ?% w8 K $ ‡ 0  :-  " 6 " #
 j -  "1  ( ) $ +!  E  G` 5 
(s% 0bJ8 /.  D 3  ) -   " 6 B4)" 
-8  { ~    K .% 1 7 i ! 0 M 
%  "@  -  ? 2  :4Bg "+ ke    1 8 G5 $&%
. 3
$  ` 8 ! N
 5 G8
c b8 J
E pI c= qG "G ;
MGC) .7^  - 0 !0 5 "
%t   ! 9O E  3 j $ +! - 98 M B6 9O E  3   !-   " 6 rL `  !
—#} (
; rAA ;m =4G ;bW= f; =/= ; 9G ;1;W; 9G < ; <0CA Z9.R ^4&; 7; ; s= ; !< T=
G 9G E);
A 9G < ; 0< CA
.{8 

8
Фиръавн қасрида

Нил дарёси соҳилларида Фиръавннинг кўп қасрлари бор эди.

16
 www.arabic.uz

Фиръавн қасрдан қасрга кўчиб, нил соҳилидаги қасрларида

сайр қилар эди. Бир кун у оёқлари тагида шовиллаётган дарёга
тикилиб ўтирарди. У билан бирга Миср маликаси ҳам бор эди.
У подшоҳ билан бирга сайр қилиб юрса, баногоҳ тўлқинлар
қучоғида аллаланиб келаётган сандиққа кўзлари тушди.
- Эй ҳожам, анави сандиқни кўраяпсизми?- деди Миср
маликаси.
Фиръавн эътиборсиз жавоб берди:
- Нилда сандиқ нима қилади? У нилга тушиб қолган бир
ёғочдир.
- Йўқ ҳожам, аниқ сандиқ оқиб келаяпти, - эътироз билдирди
малика.
Бу орада сандиқ улар олдига анча яқин келиб қолганди.
Атрофдагилар ҳам – «Ҳа, ҳа сандиқ экан»,- дейишди.
Шоҳ ҳизматкорларидан бирига сандиқни тутиб келишни
буюрди. Хизматкорлардан бири бориб, сандиқни чиқарди.
Сандиқ очилган эди, унинг ичида дўндиқ бир гўдак жилмайиб
ётарди. Уни очган кишилар ҳайратдан ёқа ушлаб қолишди.
Ҳамма уни қўлига олиб томоша қилиб чиқди. Фиръавн ҳам
ҳайрон эди. Ҳизматкорлардан баъзиси: «Бу бола бани
Исроилдан, шоҳ уни албатта қатл қилади» деди.
Лекин Миср маликаси болани ёқтириб қолганди. У қўлидаги
жажжи вужудни бағрига босиб, ўпиб эркалар экан, подшоҳ
ҳузуридан шафоат қилишини сўраб шундай деди:
- «(Бу бола) Мен учун ҳам, сиз учун ҳам, кўз қувончидир.
Уни ўлдирманглар. Шоядки, унинг бизларга нафи тегса ёки
уни бола қилиб олсак».
Шундай қилиб Мусо ибн Имрон Фиръавн қасрига кириб олган
эди. Фиръавн жаллодлари шунча тиришсалар ҳам, у яшаб
қолди. Ваҳоланки, улар қарғадек ўткир кўзлари билан,

17
 www.arabic.uz

чумолидек сезгир бурунлари билан ҳам унга йўл топа

олишмаган эди.
Аллоҳ таоло иродасига мувофиқ гўдаклар жаллоди Фиръавн
келажакда унинг мол-мулкини тортиб оладиган гўдакни ўз
уйида тарбия қила бошлади. Бечора Фиръавн...
Шундай қилиб, шоҳ ҳам, унинг вазири Ҳомон ҳам, бутун
қўшинлари ҳам қаттиқ янглишдилар.
«Бас, уни Фиръавн хонадони (ўсиб-улғайгач) ўзларига
душман ва ғам-ташвиш бўлиши учун тутиб олдилар.
Албатта Фиръавн, Ҳомон ва уларнинг лашкарлари ҳато
қилувчи бўлдилар».

9
ttDq
 ui0> 1

 ;D>
 
› A  :;4 
  G E 98
› A .K% 3  2  "% #    i ;    1y 8  b8 O‘  - 0A 3
3y 8  b8 O‘  - 0A
* A  "% #    h   34+  ;D>  P  * ` 6 .0Z1[ 0‰;R  ;D>  P  * ` 6 .0Z1[ 0‰;R  ;D>  P i ` 1 8 -, /. : R 3 1

."% #    3 E  ;D>
 

h G E  h  ]. 0 ^ :b8 O‘  Y •  " P 0Z• " ! i ` 1 8 X ; J  .o 1^  b8 O‘  -, /. :;4 
  G E 98
› A 
 b8 O‘  ( `  :b8 O‘  h  G E  h  " m R  :Q "E  0Z•  " ! i ` 1 8 X  ; J  .$ )98
 B`;
 b8 O‘  ( `   b8 O‘ 
.$ )98
 B`;

.$ )98
 B`;
 b8 O‘  ( `  ic  ! 0 E ic  )% K ic †0}
IB`;
]“ B M u 4 /. :b8 O‘  Y m  P "
 H0 1 !0Z;y 
.Y •  "1 8    " R {.  ( `  :c<l g0 ^ 0 27! s 0 7P  i ` 1 8 "     b8 O‘  Y •" P -8  Y •   "1 8 h  3 2 ^ 
N
L
%"w o b8 J  
K 3 j ?   I 3
3y 8  b8 O‘  B E  0
X  
K 8 5 .K% 3  @ M  "% #    œ 
3R  b8 O‘   ; V  
.h  1
 &% IS
* A r L `   !  Ym  P "
-8  $ )98
 B`;
YL •  " !  PG E  H&% .Y m  P "
  &% !s% 0bJ8 /. 0A „ 
.Y m P "
?  L 0
   $ m! 3 j ?  

18
 www.arabic.uz

9
Болани ким эмизади?

Янги топилган ва чиройли бола қасрнинг қувончи ва

хонадоннинг овунчоғига айланди. Қасрдаги ҳар бир киши
болани суюб эркалатар ҳамда яхши кўриб, мақтар эди. Чунки
малика бу болани қаттиқ яхши кўрарди. Шундан кейин Бани
Исроиллик жажжи гўдакни сарой бекалари ва хизматкорлари
қандай қилиб суймасинлар.
У ердаги барча болакайни қўлига олиб, ўпар эди. Чунки
болакай гўзал эди. Малика гўдак эмиши учун эмизувчи
чақиртирди. Болани эмизиш учун унга кўкрак тутганларида
гўдак йиғлаб эммади.
Малика бошқа эмизувчи олиб келтирди. Гўдак ҳануз йиғлаб
эммас эди.
Учинчи, тўртинчи, бешинчи маротаба янги, янги эмизувчилар
олиб келишди. Лекин бола йиғлаб, бирортасининг кўкрагини
оғзига олмади.
Ажабо, гўдак нега эммаяпти?
Нима учун йиғлаяпти?
Мусони эмизгани келган аёллар маликани хурсанд қилиб,
ундан ҳадялар, сарполар олиш ниятида гўдакни эмизишга роса
уриндилар. Лекин Аллоҳ таоло Мусога уларнинг сутини ҳаром
қилганди.
Гўдакнинг эммаётгани бутун қасрга овоза бўлди ва
хонадоннинг машғулотига айланди:
- Ҳой эгачи, (дарёдан топилган) янги болани кўрдингизми?

19
 www.arabic.uz

- Ҳа кўрдим, жуда ҳам дўндиқ бола экан. Лекин у бошқа

болаларга ўхшамайди. Ҳеч қайси эмизувчини эммаётган эмиш.
- Уни эмизамиз деб олсалар, чирқираб йиғлар ва эммас эмиш.
Бечора бола энди қандай яшайди. У ўлиб қоладику?
Дарҳаққиқат, бир неча кун ўтса ҳам ҳеч бир аёлни эммади.

10
c1 0S7 n

D "
  B%3   3 j { .  -, &% .Bƒ R  ,  ˆ 0 E u%"[   B 7)% 0
B%;5 H8 &% :$ +! X  E /~ - 7ž   D /~  X  0j
T 1^ T b8 J (  - }3 >
a 07 X   1 +  .0 2E (  œ  > ;P $ +! X  E  X  ; 5 H  . [ b > 
  B &%  b8 O‘ 
0 2 ; J B , Y •  " 1 8 h ]. 0 ^ 8 5 ."% #    B6 ]e 0 74 œ 
3R Y 1   P X  b j  < 3 4
  X  ; 5 H .  Ÿ  "% # j B6
I- +  ( ! i ` 1 8
B 5  G 5 ,   I b8 O‘  G5 - 98 M 0 ! !   + 0
.Y m  P "
?  0Zm
 $ )  b8 O‘  ( `  :BP3 4+ 0
?  
$ +! X  E  X   1 + .0 27! Y m  P "
› A  ‰3^% io b [ YL • " ! 0 2&% - 
 ?   .i ` 1 8 0 2 ) " ^ B , i +  0
 0  :<o " !  X  0j . b8 O‘  0 27! Y m  P "
-8  3 )  :3;  B6 <c " !  C  "%   0  :* W O8   T  9)% X  0j    `  G5
I0 7 H0 ! :i )%0   "4 y   H0 1 :Q "E  X  0j .Y m  P "
?   b8 O‘  ( `  Y •   "! X  + 0 7)" ^ 3 j ™  34 V 
.(< " 1 8  G 5    ! uGE  B%;5 H8 &%) :X  0j i
K% 0 y8 X  ; O 6 i ` Ÿ  $&% " ;x
8  V  
 9A :Ym  P "
 ; j8  < " 1 8  b8 O‘  z 7  06 .$ +! 0 2&% X  ! 3 j i ! 0 E h  ]. 0 ^ :$ +! D  h  ]. 0 ^
!IT0
 i }  } G 7! YL g0 ^  5  Y m  P "
 H0 1 !I- 7> 8  !D  B 5  Y m  P "
 H0 1 .W 0 ! $ 0 27! - 0A
8 2 6 < " 1 8  G 5  b8 O‘  G5  ;%j H0 1 :s 0j -   " 6  0 PK   "% #     5  N y %  i ` 1 8 X  ; y %  
-   " 6 X ` +  .B%7; 8
T b8 J p A :(% ; , i ; 4J %
4" i ; 4J <o " !  0  :u34+ 0
:$ +! D  X  0j I!D  B 5
d0"G O; < G cA [1E HG
.R U= ;4f< f; 0; CG ) .$ +! 0 5"% y R B6 0 2 ) $&% $ +! D  X
  ^ K  .0cjt K% 0 2 Q "^ 
.{12  —#} (9
G =bG :< >; G
!< W= 0; $GM G d)A
G; vw7; cA Z
 ;< ; Z9G !; G :< ;
A; 9G &; Q
< O; 
G; ;T=< ;

20
 www.arabic.uz

10
Она бағрида

Мусонинг меҳрибон онаси Мусонинг синглисига деди:

- Қизим, бор, укангни қидир, шояд у тирик бўлса. Аллоҳ таоло
уни сақлашни ва соғ-омон қайтаришни менга ваъда қилганди.
Мусонинг опаси укасини дараклаб кетди.
Атрофдагилар шоҳ қасридаги чиройли гўдак ҳақида
гаплашишарди.
Қиз сарой аёлларини суҳбатларига қулоқ тутди:
- Малика сўратган болага эмизувчи Асвон шаҳридан келдими?
- Ҳа бекачим, лекин бола уни ҳам эммаётган эмиш.
- Ё Аллоҳ! Бу бола нега ҳеч бир аёлни эммайди-я? Энди
адашмасам шу малика чақиртирган олтинчи аёл эди-я?
- Ҳа, айтишларича у жудаям покиза аёл экан. Ҳамма гўдагига
уни энага қиларди.
Шунда Мусонинг опаси ушбу сўзларга қулоқ тутиб, одоб
билан суҳбатга қўшилди.
- Мен шаҳардаги бир аёлни биламан. Гўдак албатта уни
эмиши керак.
- Йўқ, мен бунга ишонмайман,- деди сарой бекачи, - биз
олтита аёлни олиб келдик, лекин бола биронтасини ҳам эммади.
Саройда ҳизмат қиладиган аёллардан бири айтди:
- Келинглар, еттинчисини ҳам синаб кўрайлик, биздан нима
кетди?
Бу гап маликанинг қулоғига етди. У жорияни чақириб деди:
- «Бор ва ўзинг билан ўша аёлни олиб кел»!

21
 www.arabic.uz

Мусонинг онаси қасрга келди. Канизаклар Мусони

келтиришди.
Бола аёлнинг қучоғига талпиниб уни эма бошлади. Гўёки
булар ваъдашиб олгандек.
Ахир нима учун ҳам уни эммасин?! Бу аёл унинг меҳрибон
онаси-ку! Нима учун ҳам уни эммасин?! Мусо уч кундан буён
оч эди-ку.
Малик ажабланди. Бутун сарой аҳли ҳам ажабланди.
Фиръавн ичига шубҳа кирди:
- Нега бола бу аёлни эмишга талпинди. Нима, у онасими?!
Мусонинг онаси жавоб берди:
- Подшоҳим, мен ҳушбўй ҳидлик, ширин сутлик аёлман. Ҳеч
қайси гўдак мендан ётсирамаган.
Фиръавн жим бўлди. Мусонинг онасига подшоликдан нафақа
тайин қилинди. Мусонинг онаси фарзандини бағрига босиб
уйига қайтди.
«Шундай қилиб, биз (Мусонинг онаси) кўзлари
шодланиши ва ғам чекмаслиги учун ҳамда Аллоҳнинг
ваъдаси ҳақ эканини билиши учун уни онасига қайтардик.
Лекин кўп (одамлар Аллоҳнинг ваъдаси ҳақ
эканини) билмайдилар».

11
90C 0 -.

.ˆ 1 8 ]~ 0 7) 9=

7
0 1A   1 8 "% #
 j B6 $ +! 9=   ."% #
   $&%  P K   0 •K $ +! D  X  1 P 01
* A  . 5  -   " 6 ?  7
*
A  7  )% $ +! QK  .]e 0 7%w8 /.   ˆ 1 8 i ) 0 2! $ +! N % 8 j ( ! X   t G` 5 
- ! 0 
* A  .-   " 6  D   Y ; =
   g "+ &% 7) ‹
 y
* A  . 5  -   " 6 ?  7   g "+ &% 7) $= 

22
 www.arabic.uz

Q "
$ +! - 0A . % G  ]. + ? 2  !
 ? 2  !3 x   
*
A  .
4  3   U% 1 >
8 i ! 0 !  g "+ &% B%7)
]~ 0 7) ? 5  . P" +   !  j i  0 5&%  [ @
 *
A  .
H  [ @
$ +! - 0A ( `  .X ` 
 ]. 0 ! \ 0 ;V  H
!NT G )% „  G5 !I-0 7A ( ! ? 2  !I0cJ0 ;j8   ? 2  :g "+ &% B%7) N  H 0 ! .%  "`  ]~ 0 7) ? 5  :e]0 ;%/. 
!NT G )% „
 G5

11
Яна Фиръавн қасрига

Мусонинг онаси эмизишни тугатгач, болани қасрга қайтарди.

У саройда ҳудди шаҳзодалардек улғайди.
Шу боис шоҳлар ва бой-бадавлат кимсалар қаршисида
эсанкираш, ўзини йўқотиб қўйиш унга бегона эди.
Мусо Фиръавн ва унинг аҳли қандай нематлар ичида
яшаётганига шахсан гувоҳ бўлди.
Сарой аҳлининг мана шу тўкин ҳаёти учун Бани Исроил
бахтсиз ҳаёт кечирар эди.
Фиръавн отлари, моллари тўқ юриши учун Бани Исроилнинг
қорни нонга тўймасди, уларга эшак ва ҳайвондек қарар эдилар.
Доим қаттиқ меҳнат остида эзиладиган Мусонинг қавми ўта
оғир кун кечирарди.
Қавмининг қандай азоблар ичида яшаётганини Мусо эртаю
кеч кўриб турса-да лом-мим дея олмасди.
Лекин бу нарсалар Мусо қалбида ғазаб-нафрат уйғотар эди.
Ахир улар улуғ пайғамбарлар фарзандлари-ку?! Бани
Исроилнинг айби қибтий (маҳаллий миллат) бўлмаганими!?
Уларнинг гуноҳи Канъондан келганлигими!?
Йўқ! Бу гуноҳ эмас!
Йўқ! Бу гуноҳ эмас!
23
 www.arabic.uz

12
(i"
 (0]


ND >  
 :?2 5 " `8
 r 1 0,[ … @ ;
$ +! - 0A .0Z18   0Z1`8 R { ~   0 P‚ 0‰
% j 0‰)0 M $ +! -0A 01
.T @ M  T 2  B6 a  07  <c " ! -   " 6 i 7
3! $ +!  E   .B  ;% p A  G A  ? 5 " # 7
 r ! [8 1 8  ]. 0b m
D 
BD g "+ ke  ¢ " #
6 . g "+ &% B%7) ]e  3  .¡  0 ;j8 /.  ( ! G5   g "+ &% B%7) ( ! G 5 -    8
(% ^ K 0 26 3 ^  
 3   BD O ;  h
0 ! .i  •  0 X   0`6 :B O ;   " m 6 $ +! N m  w  .B O ;  $`M   "% #  7  $ +! Q 0 
.B  ;% p A  G A   0  { e  $&% $ +!  0 6 .- 0O=   % 1  ( ! G5 -,  C "   ‰3^% $ +!
.{15  —#} (
x R1= Dy ]
A 1= v= ; c= d4.R 9A Gq< d5
 DR b; ; < 1A GVW; G G)
.i  •
 0 X
  0A 0 27`   ) " •
8 ) :BO ;   8
-8  3 #
 8
?  $ +! -, /. :$ +! $ {
~
0 P
.{17  —#} ( ; 1A 0R S
< b= M
A ^zTR {G 9G EG < G CG ) B " b w  B  ?   3 j { .  -, &% :s 0j $ +! { .  3 1 R 
 ; V
  .% 1 7 i ! 0 M  %  "@  -  ? 2  -  " 6 i J " M  ”%yP $ ! K G >

 N  j,"
0cbg0 E i 7
3Ÿ  B6  ; V  
= b 6 -   " 6 % 3 E ( ! 0‰O ;j 
c  j i J " =
D  QK  .K% 0;y 8 $&%   GE 98
 i J " =
D   ”%yP $ ! N  j,"
0cbg0 E
     ; V
  !IDBg "+ ke   $ +! , &%  1 
  % P0 $ ? 2 p3
( !  . &% 3 2
?  ? 2 7`  % P0 (% 
- 3 )  :i J " = D  s 0j -   " 6 N m  w  . P0j ? 
   7 v
 3 >
› A :i 7
31 8  @ M  3 ;  œ 
3R
.% P0 (%  = 4b P

12
Ўлим зарбаси

Мусо улғайиб кучли йигит бўлгач, Аллоҳ таоло унга илм ва

ҳикмат ато этди.
Мусо золимлардан нафратланар, уларни хуш кўрмас эди.

24
 www.arabic.uz

Барча пайғамбарлар каби мазлум, бечораларни севиб, ҳамиша

уларнинг ёнини олиб юради.
Ҳамма ўйин-кулгу билан машғул бўлган бир пайтда Мусо
фиръавн шаҳрига кириб келди.
Йўлда у икки кишининг урушаётгани устидан чиқди.
Рақибларнинг бири Бани исроиллик, иккинчиси эса Бани
Исроилнинг душмани қибтийлардан эди.
Бани Исроиллик киши Қибтийдан шикоят қилиб, Мусони
ёрдамга чақирди.
Ғазабланган Мусо қибтийни бир мушт уриб ўлдириб қўйди.
Мусо алайҳиссалом қибтийни ўлдириб қўйганига қаттиқ
афсусланди. Бунинг шайтон амалидан эканини билиб, Мусо
Аллоҳга тавба қилди.
Албатта, барча пайғамбарлар мана шундай кўп тавба-
тазаррулар қилганлар.
«(Мусо) деди: Бу шайтон амалидандир. Албатта у очиқ
адаштиргувчи душмандир».
Аллоҳ таоло Мусонинг тавбасини қабул қилди. Чунки у
қибтийни қасддан ўлдиргани йўқ эди.
Қибтий тўсатдан биринчи муштданоқ жон берди. Мусо
алайҳиссалом Аллоҳга ҳамду-санолар айтди:
- Дарҳақиқат, Парвардигорим менга кўп неъматлар берган ва
У мени мағфират қилди. «Бас, (энди) ҳаргиз мужрим-
жинояткор кимсаларга ёрдамчи бўлмасман».
Мусо Фиръавннинг миршаблари келиб қачон олиб кетар экан,
дея шаҳарда қўрқиб юрди. Чунки улар қарға кўзли ва чумоли
ҳолли кимсалар эди.
Мусо миршаблар келиб, қачон золим олдига олиб кетар экан,
дея қўрқиб юрди.

25
 www.arabic.uz

Миршаблар Фиръавн хизматкорларидан бўлган қибтийнинг

жасадини топиб олдилар. Лекин қанча уринмасинлар, ким
ўлдирганини барибир била олмадилар.
Ахир қотилнинг кимлигини Мусо ва Бани Исроиллик бир
кишидан бошқа ҳеч ким билмасди. Рўй берган қотиллик ҳақида
ҳамма ёқда дув-дув гап юрарди. ғазабланган Фиръавн қотилни
қидириб топиш шарт экани ҳақида буйруқ берди.

13
0
 0T|>

$ > +  0 ! ." E ‚ B  O ;j Y ! T 0 #E  sT 0 j B6 B g "+ ke  

H $ +! Q "
B%0,† %    B6
Y ! sT  3^%  sT 0 j B6 s  lP  :Lj o ^ K  &% $ +! s 0j . P" #
 7 $ +! Q 0  ¢
" V
8 ) BD g "+ke 
.{18  —#} (
x R1= vR ,;
G L
; d4.R) ˆ 3  0 + ˆ " #
  s  t  .£
0 7P ¢
 " #
 P s  lP   :a
% 07
Y 1 +  $ +! N
m
w BD g "+ ke  QK  .0 12% &%  3  P  
c j B O ;  
4 € 
8- $ +!   K ( ` 
.i  •
 0 X   0`6 B¤ O ;  
" •
0 1A :i •  0 - ` 6 $ +!  ) "% m

-8  C
0 E . !
 !
`
R 3< +I  AC ^3d /; 9G E)O; 9M G Zg.R = >R0O= 9M R. N
R 1< +I R ^M 4; l
; M ;G ;bG RG ="M O; 9M G = >R0O=G H;?=1 ;> G G)
.{19  —#} ( ;QA A 
< b=
M ; 1A 9G E)O; 9M G = >R0O= ;1;
. P0  5 $ +! -, 9)% i J " = D  " ; E  DBO ;  N
5 H  .„ % !   P0j  5 $ +! -,  BD O ;  C "   0 75
I8 1 8 Y •K  "% #
   N  %)K $ b   H  :s 0j N
m  @ 6 -   " 6 $&% " ; x
8  V
 
8 ) B O ;   8
-8  3 #
 8
?  $ +! -, &% . J " M  -   " 6 "4 M ( ! $ +!  y  7
-8    K { .  ( ` 
3 j {.  -, &% .ZKG8  $ +1 - ; 8
   H - 1‘ 
  J " M  -   " 6 ( `  .i  • 0 X   0A ic ) " •  ) " •

.$ +! 3
$  g "+ &% B%7) ˜    E - `
-8  K 3 j 3 j { .  -, &% :$ +! 3
$ -   " 6   8 ! N 5 G8
-8  K 3 j
X V  H&%  H - `
* A  .$0 P { e  <  0 ; $&%  0 ;  <  0 ; ( ! a 07 $ +! – "% x 
-8  K 3j 3 j { .  -, &%
o ^ K - 0A .$ +! % j $ - !l% 
 - K 0 =
 ¥  Kt   -   " 6 s 0 ^K% - 0A .r 1 0,[ i J " = D  3
 &%
:s 0j "% ; x
80%)  " ; E  $ +! $&% ]. 0 y6  6"% 
  H , A Y 1  

26
 www.arabic.uz

.{20  —#} (
;QA}
A d
 ; 1A L
;
G [4.R ~
< 0= m< E)
.{21  —#} (
; bA
AZ|
 6R < "G
 ; 1A R[S4; [3; G G 
= Z0; ;>; \BA;m ;T< 1A ~
; 0; j
; CG )

13
Сир фош бўлади

Иккинчи куни Мусо ўша Бани Исроилликни яна бошқа

қибтий билан урушиб, жанжаллашиб турганини кўрди.
Бани Исроиллик уялмасдан яна уни ёрдамга чақирди.
Мусо унга деди:
- Сен ярамас одам экансан. Ҳадеб ҳамма билан ёқа
бўғишаверасанми? Яна тағин бақириб, мени ёрдамга
чақирасан?! Нима, ҳамиша ёнингни олиб, ёрдам беришим
керакми? «Албатта сен очиқ адашган (кимса)дирсан».
Мусо қибтийга бироз одоб бериб қўйиш ниятида улар томон
юрди. Лекин Мусонинг маломатини эшитган, ғазабланганини
кўрган қибтий «Мусо мени ургани келаяпти» деб ўйлади. У
ўзининг кечаги қибтий ҳолига тушиб, ҳал қилувчи зарба
ейишидан қўрқди.
«Бас (Бани исроиллик киши) деди: - Эй Мусо ! Кеча бир
жонни ўлдирганинг каби мени ҳам ўлдиришни
хоҳлаяпсани? Аниқки, сен ер (юзи)да зўравон бўлмоқни
истайсан. Ва ислоҳ қилгувчилардан бўлишни хоҳламайсан».
Бу сўзларни эшитган қибтий қотилнинг Мусо эканлигини
билиб қолди ва Фиръавн миршабларига Мусо қотил эканини
хабар етказиш учун югурди.
Хабар Фиръавнга етиб келгач у қаттиқ дарғазаб бўлди.
- У саройда сут эмиб, катта бўлган ҳалиги боқиманда
болами?!
27
 www.arabic.uz

Мусо Аллоҳ иродаси билан Фиръавн ва унинг жаллодлари

қўлидан омон қолди. Чунки у Қибтийни қасддан ўлдирмаган
эди. У фақат бир зарба урганида ҳал қилувчи зарба бўлган эди.
Лекин Фиръавн жаллодлари омон қўймас ва бу узрни қабул
қилмас эди.
Аллоҳ таоло Фиръавн мулкини Мусо қўли билан йўқотишни,
Бани Исроилни унинг воситасида жабр-зулмдан халос қилишни
ирода этган эди.
Аллоҳ битган тақдирга кўра Мусо инсонларни ўзлари каби
ожиз қулларга сиғинишдан ёлғиз, қудратли Аллоҳга ибодат
этишга олиб чиқиши лозим эди.
Агар золим жаллодлар қўли етиб келса унда аҳвол қандай
бўлади!
Фиръавн аъёнлари ўзаро кенгашиб, Мусони қатл қилишга
қарор қилдилар.
Бас сен бу (шаҳардан) чиқиб кетгин. Албатта мен сенга
холис бўлган кишилардандирман», деди. Бас қўрқувга
тушиб (ортидан етиб келиб қолишларига) кўз тутган ҳолда у
ердан чиқиб, деди: «Парвардигорим, Ўзинг менга бу золим
қавмидан нажот бергин».

14
>1 -. 01 1

-  ? 2  :0 V" 1 80%) -   " 6 i J " M  !I-  " b  io ` 1 !  pA " # !  :$ +! N  5 G8
( 
 $&% ( ` 
-, &% .-   " 6 3
 &%  #
 P  œ
 R :4B)%"   3 ;  (
3 ! $&% N 5 G8
-8  $ +! { ~  ?2 8 !% 1 7 i ! 0 M 
%  "@ 
0 2/. <o3 + L   )% 0 27`  ." #
 ! ™   +  " #
 ! K #j 0 26 „  ." #
 ! i %3 ! 0 26 „  QZ"j io
 0 ) (
3 !
i 
"4 >
 8 Y ! <   3;  G;R 0
.-   " 6 ?% `8 R X >  P X    <o " R L   )% 0 2/. <o 3 + 0 2&% .-   " 6 ( ! <o 3 )

28
 www.arabic.uz

. " 2 j -   " 6 <  O8 + C  0 x

 3W R  p A  ;%#  

0 75 .s‘ G  i 
 ;  Y ! i %3 1 8 <  0M 0
 .s% 3  
.]~ 0 7)/.   ) G8 P  
0 75 : " M  -   " 6 i J " M C 0 x
 3W R  p A X  %;
 0 75 
$ +! – " E .i J " = D   7  0  ( `  3L R    ; 
 N
 j,"
0cbg0 E " #
 ! ( ! – " E  .(
3 ! $ +! 3 # j
." # 7  7! N O8
 {.  3
{
e  ?% +  $
.{22  —#} (DR R d
 %I ;?; R>;A T< >; 9M G [3; H;; G G ; >;< 1; %I G"M OA c; d/; O; db
G; )

14
Мисрдан Мадянга сафар

Лекин Мусо қаерга борсин! Ахир Мисрнинг барча ери

Фиръавн мамлакати-ку? Фиръавн жаллодлари ҳамма жойларда
қарға кўз ва чумоли белги бўлиб, уни излаб изғиб юришибди!
Аллоҳ Мусога араб шаҳри Мадянга кетишни илҳом қилди.
Чунки у ерга Фиръавннинг қўли етмасди.
Саҳрода жойлашган бир қанча қишлоқлардан иборат бу араб
диёрида Миср маданиятидек ҳашаматли саройлар, катта-катта
боғлар йўқ эди.
Шундай бўлса-да, Фиръавн зулмидан озод Мадян бахтли ҳаёт
кечирарди.
Бахтли эди, чунки ҳур ўлка эди. У ер Фиръавн ҳукми остида
эмас эди.
Адолат ва эркинлик ҳукм сурган қолоқлик нақадар яхши!
Хорлик ва қуллик билан бўлган маданият кимга ҳам керак?
У ерда ҳар-бир кимса Фиръавннинг босқини ва қаҳридан
қўрқмайди.
Мадянда болалар сўйилмасди!

29
 www.arabic.uz

Мусо «Орқамдан ҳеч ким қувиб келмаяптимикан» деган

хавотир билан қўрқа-писа Мисрдан чиқиб, Мадянни қасд
қилган ҳолда йўлга тушди. Лекин жаллодлар уйқуга кетган эди.
«Бисмиллаҳ» деб Аллоҳдан мададлар сўраб Мисрдан
чиқиб кетди. Ва қачонки Мадян (шаҳри) томонга юзлангач,
деди: «Шояд Парвардигорим мени тўғри йўлга ҳидоят
қилса...».

15
>1 n

" >
P IX%;
( 
 I%, B6  &% u%98
( 1 6 .3L R   6"% 
  Z3R  C  "% 
 : (
3 ! $&% $ +!  V 
.? 2  M 0 ! ? 2 1 7 w a
 07 0 2 B
"L ”8)% 
0 75 - 0A !  m
 { .  -,  (  
  7`  $ +!
- 0 7R  ;%8 j B6  H $ +! QK .0    6 a 07 B  

-8  -  "[ 7P  0 12 1 7 w -  GP (% P " !  3 ^  
:a07 B   
$ R 0 71 7 w B     -8  0 7 ( ` 1 
 :0 0j I-0  
 P  H0 1 :s 06 .?% R"   % /.  i  b M  _% "% ` 
 H0 16 :0 12 9   + $ +! -,  0 6"  0 19A  .v o 0 &% ( >    so 0 ^K% ? 2 /.  :~]0b •  ( >    :]~ 0
% j8  ? 2 /.
I(` ) s% 0 ^K% ( ! 3L R  B 

0 5 .{23  —#} (z
0 12  $+  _% "% `  - 0 7R $ +! B6 – x RG €
x < _; ;4=G; ) :0 0j 0  ; 
6
 6"% 
  Z3R  C
 "% 
  &% !IX%;
( 
 % , B6 u%98
( 
 $&%  !I-| $ +! N
 5 G8
( 
 .0 ; 5 H 
!3L R 
.{24  —#} (z
x "A CG 0o < m; < 1A d
G.R l
;
M&; 4<G ;b
A [4.R [3; G G"CG ‚D‚|
 HG
.R HZ
; O; d!E)

15
Мадянда

Мусо Мадян ерларига етиб келди. У бирор кишини танимас,

бирор киши ҳам уни танимас эди.
30
 www.arabic.uz

Тунда Мусога ким бошпана беради? У қаерда ухлайди?

Мана шу каби саволлар Мусонинг бошидан кечса-да
Аллоҳнинг Ўзи мададкор эканига заррача шубҳа қилмасди.
Мусо бир қудуқдан мол-ҳолларини суғораётган одамлар
ёнида тўхтади.
У ерда одамларнинг молларини суғориб бўлишини кутиб
иккита қиз ўз қўйларига қараб турарди.
Раҳмдил ота каби бўлган меҳрибон қалбли Мусо улардан
сўради:
- Нега сизлар қўйларингизни суғормаяпсизлар?
- Биз то одамлар суғориб бўлмагунича қўйларимизни суғориш
имкони йўқ. Чунки улар кучли, биз эса ожизмиз. Улар эр
кишилар. Бизлар заифалармиз, деди улар. Мусо улардан гўёки:
Нима учун хонадонингиздан эр кишилар суғоришмайдими, деб
сўрашларини билгандек: «Отамиз кекса чол», деб ундан аввал
айтишди.
Мусонинг меҳрибонлиги жунбушга келиб, уларни сув билан
таъминлаган эди, улар жўнаб кетишди.
Хўш, энди Мусо тунда қаерда ётади? Қаерда тунайди? Бу
бегона шаҳарда у бирор кишини, бирор киши уни танимайди-
ку?
«Сўнгра (бир четдаги дарахт) соясига
бориб (ўтириб) деди: «Парвардигорим! Ўзинг мен учун нима
яхшилик (яъни ризқ) туширсанг ўшанга муҳтождирман».

31
 www.arabic.uz

16
q


0 ! :0 12  s 0j :N
% ;    (%  0 12 9+  0 15 ) N y   6  0 18  ;j X ;  $&% - 0
K% 0¦ X  V  
.0 7 $+ 0Zd"% A c ^ K 0 7 { ~  K 3 j 3 j :- 0 P3 4
  X  0j I0 18  ;j     0 1 8 V
 *
A  :B 7)% 0
0 1` y  
.0Z!
( 2 1 R "
?  3Z R  -, /. N
L
%"w o ^ K   C "   f =
  N y
  P
!Q 98 !   „
 N
L
%"w o ^ K :%0`! B6  0 7A8 " P :0 0j I^ "  0 1 A8 " P ( 
 :f =   s 0j
Q%98
( ! $&% .3 ;  B6 Q89!   „  0 7&% ( 
R  3 j N
L
%"w o ^ K :B 7)% 0
0 1 7
R  0 ! :f =
  s 0j
 G8 E 98 P  0 1A  3R &% N
 5 G8  !- 0 R ke  z R 0 7   -, &% :i60 m
4  z R 0 7    -, &% !IX%;
( 
 :%, B6
(;
G l
; < "G ?; ;1 0; /< G L
; >;&R S
< ;
A …; =< >; RG Z9.R l
<
GG „%ƒ ;Q
< A?<  HG; A5b< O; ;bW= ;7< .R c= O<%I ;SCG ) .0 2 !
.{25  —#}
:0 2  " [  Y 

, ” 0 2! 0 ! $ +! –" E  .$ ) 0 16 :  )   ]. 0   0 ^ 3 j { .  -,  $ +! C "  
:% " `  B =
 ! $ +! $ =! 
Y 1 + . #  j   —  j  " ; E $ +! " ; E  . "% ; E   7%J    1 +  (   9+ f% =
  $&%  V  01
. # j ( ! $ +! $ 2  01 :“]35  "T ;# )% 
H , A f =
 
.{25  —#} (
; bA
AZ|
 6R < "G
 ; 1A †
; < S
; 4; @
< j
; O; gG G G)

16
Чорлаш

Қизларининг барвақт қайтганини кўриб отаси ажабланиб,

улардан сабабини сўради.
- Икковига: «Эй қизларим! Нима нарса сизларни шошилтирди.
Бугун эртароқ келибсизларми?” деди.
- Аллоҳнинг Ўзи бизга бир солиҳ кишини етказди. У
қўйларимизни суғориб берди.

32
 www.arabic.uz

Қизларининг жавобини эшитган чол таажжубга тушди ва

билдики, қўйларни суғориб берган киши бу ерлик эмас. Чунки
шу кунгача ҳали ҳеч ким қизларга ёрдам бермаганди.
- У йигитни қаерда қолдирдинглар?
- Ўша жойда. У бошпанасиз бир мусофир одам экан.
- Қизларим, сизлар яхши иш қилмабсизлар. Бир бечора
мусофир бизларга ёрдам берибди. Унинг бу ерларда ҳеч кими
йўқ экан. Бу кеч у қаерда бошпана олиб, тунайди? Биз уни
меҳмон қилмоғимиз лозим. Сизлардан бирингиз бориб уни
чақириб олиб келинг.
«Бас, улардан бири ҳаё билан юриб келиб: «Отам сени
бизларга (қўйларимизни) суғориб берганинг ҳақини бериш
учун чақирмоқда», деди».
Дуосини Аллоҳ ижобат қилганини, унга бошпана берганини
Мусо тушунди-да, индамай қизнинг олдига тушди.
Қизга кўзи тушиб қолмаслиги учун олдинда кетаётган Мусо
улуғвор қадам ташларди.
Улар чолнинг ҳузурига келганларида, чол Мусонинг исми,
ватани ва нималар қилиб юргани ҳақида суриштирди.
Мусо бошидан ўтганларини бирма-бир ҳикоя қилиб берди.
Мусони жим туриб сабр ва сукунат билан охиригача тинглаб,
Мусо ҳикоя қилишдан тўхтагач қария деди:
- «Қўрқмагин. Сен золим қавмдан нажот топдинг».

33
 www.arabic.uz

17
~&


0Z!
0 53   <o3 4+ X
 0j .l%
%l  3   , >
! ? 2 7! , R 8 ) :T_"% A *
W •
 0! ? 5 3 7 $ +!  0j
.<W K 0 2J  iW J 0 ) B6
.{26  —#} (
= 1A +I  JR "G
 †
; 0< /; kM ;?<  R 1; 0; < m; Z9.R U= <0/R kM ;?<  l
A ;G ;>)
  :3 R  "% ”8;% (%  ]. 0O@  Y 6K  § . 6  P j 0! :X  0j IB 7)% 0
  0 !  P  )% 
 1 8  0 ! :f =
  s 0j
3 )   U% ^% § .  3 )   .™ % "% O,  s J B &% " [ 7
 B!0 ! $ =!  § . 6 X  )  0
  0 ! 0! .io  0 1^ , &%   6"

.  0 E Y !  P j 0 7 b 7P ?  0Z7! ( `

?  H&% .% 1   (%  *  •
0‰
% j ( `
?  H%6 .07Z! 0‰
% j - `
-8  %  0 x8 
fT = A i 9
 1 8 B6 " `, 6 .3W  A i 9  1 8 B6 " `, 6  7`  f% =
  N % 8 j B6 QZ5 < 3 4    
 A z 6 
0 3D  B6 3 ^%  ( 
 .B Z"2 V  - `
-8 9)% $ b  G5 ( ! z R  - `
H ( ! :  e b8  B6 f =   s 0j .T j0 
!I40= G5 ( !  m 68 
s 06 .Z"
%t  Z"2 V  B - `  $ b  B &% ™ 0 + 3 j { .  ,   ! G  c 5  Z3R  3 ^%  ? 6 (
3 ! B6 0!
(ˆ
oS
; 7A ; 4R;bG R40; /= k;O 9M  HG; R < O;;W d;;< ‡;7< .R L
; Q
; )A 4<E 9M G = >R3E [4.R) :iW 1 `8 R  iW  b M  KT 0j B6
< bA CG ^05
< ; l
; b< b; O<G 9M hRCG ) .0 27! 3 ) 
 6 B %0 1†, h
  7 
   G 5 0! : j 3V
  5 G5  .{27  —#}
.{27  —#} (
;QA
Ad
 ; 1A 8
‰  %I ;_ 9M .R R4= S
R ;?; L
; < G ; dw_; G 9M G = >R3E ;1; …; ; < A
H&% $ R 0Zm
   0=  "4 y

-8  f =
  QK  .Z3R $;
  7;%)%  D 0= N 5 G8
-8  f =
  C 0 E
 j0 + 3 j {
.  -, &% .
H B6 ˆ K% 0 ;+ {
.  -,  {
e  ( ! G5 -,  QK   H $ $ +! z 6  .     &% -, 91 J8 
.0‰;R  0Z0 7R  ;%8 j B6 $8 f% =
  $&%  + K  (
3 ! $&%

 b >  )% – $ +!   K ( `  .{28  —#} (L

-8  –  8    1 `8 > ; ;< ;; R< ; L
;
AXG ) :s 06
(DŠ A; E E"4; ;1 HG; 8
‰ ; dG ; 9G ;< = P
G CG l
= < ]
; G R < G /; +I  ;bd>G) :s 06  9

 ,  K% 0 x
 8 z R  
.{28  —#}

34
 www.arabic.uz

17
Уйланиш

Мусо қизларникида катта ҳурмат-иззат кўрди. Улар бу ғариб

йигитни худди ўз фарзандларидек кўриб иззат-икром қилишди.
Кунларнинг бирида қиз отаси ҳузурига келиб маъсумалик
билан шундай деди:
- «Эй ота, уни (ишга) ёллагин. Зеро сен ёллаган энг яхши
киши кучли, ишончли кишидир».
Чол деди:
- Эй қизим! Унинг кучли ҳамда ишончли эканлигини сен
қаердан биласан?
- У одамлар бир неча кишилашиб кўтарадиган қудуқ
қопқоғини бир ўзи кўтариб қўйди. Шундан билдимки, у жуда
кучли йигит. Энди ишончлигига келсак, уни чақириб
келаётганимда олдинда юрди ва йўл бўйи бирон марта менга
қарагани йўқ.
Ёлланган ишчи ва хизматкор кучли ва омонатдор бўлмоғи
шарт. Чунки заиф хизматкор яхши ишлай олмайди. Садоқатсиз
хизматкор эса кучли бўлса ҳам хиёнати сабабли хожасига зарар
етказади.
Қизининг таклифи отасининг ҳам кўнглидан ўтганди. Лекин у
масалага ота сифатида, кўпни кўрган оқил кекса киши сифатида
ёндошарди.
Чол ўз-ўзига деди:
«Мана шу йигитни ўзимга куёв қилиб олсам-чи?! Ахир ундан
муносиброқ йигитни яна қаердан топаман. Мадянда унга аҳл
бўладиган бирор кишини билмайман!

35
 www.arabic.uz

Шояд Аллоҳ менга уни куёв ва кўмакчи бўлсин, деб юборган

бўлса!»
Чол виқор, меҳрибонлик ва ҳикмат ила сўз бошлади.
«(Эй Мусо, агар рози бўлсанг) менга саккиз йил ишлаб
беришинг бадалига мен сенга мана шу икки қизимдан
бирини никоҳлаб бермоқчиман».
Мана шу сенинг маҳринг бўлади. Аммо саккиз йил ишлаб
беришинг шартдир.
Энди, агар ўн йилни тўлатсанг (яъни тўлиқ ўн йил ишлаб
берсанг) сен томонингдан (бизга марҳамат бўлур). Мен сени
қийнашни истамайман. Иншааллоҳ, сен менинг солиҳ
кишилардан эканлигимни кўрурсан».
Йигит қизини олиб кетгач, чол ўзининг ёлғиз қолиб
кетишидан чўчиди. У Мусони яхшилаб билиб олмоқ ниятида
эди. Қачон хотиржам бўлса шундагина топширар эди.
Мусо бунга рози бўлди ва буни Аллоҳ томонидан деб билди.
Албатта Аллоҳ бунда унинг учун барака беради.
Аллоҳ таоло Мусони Мадянга, бу нуроний кексага ўзи
етказди.
Унинг қалбида бу ғариб йигитга нисбатан муҳаббат ва
меҳрибонлик уйғотди.
«(Мусо) деди: «Мана шу сен билан менинг
ўртамиздаги (битимдир)».
Мусо чолнинг таклифига рози бўлди. У ўз ҳаққини муҳофаза
қилиш ниятида ақл ва ҳикмат билан шундай деди.
«Икки муддатдан қай бирини адо қилсам бас, менга
зўрлик қилинмас. Аллоҳ айтаётган сўзимизга гувоҳдир».

36
 www.arabic.uz

18
01 -.

:  0   f =
       f =
  ‹    ( 5 9)% K 0 +  ^ /.  $ +! $ mj 01 )
( `  .L  ©  L " )  pA  ,  :5 9)% $ +! " 60 + !B 7)% 0
{ e  - 0 ! B6 !u3 0
{ e  i A " ) $
0 15 0 17 )  !I)% - 0
3 2
ZK  3y %
?  :0 2)% - 0 O # 
ZK0   3y %
?  H&% - 0 7 #

H0 ! Ie] ">
#   ª K 07 ( 

N
o ;"G R ;T< 1A !< )E AOp ‚:;
G ^3;4 l
= 
< 4;p [4.R E$)E 1<  cA A W< +I G G"CG ^34; ‡G3; XM .R) KT 0  (  œ
 >
;
$ +! -  U
e

.{10  J} (‡^W= 3R d

 HG; ; /R G < G
L
; < G :< 4; u< G m< GC L
; J3; ;4G [4.R „H;?=1 ;> 
; fA =4 ;W;OG dbG CG ) .™
%  =
  \
% 0 7^ $ K% 07  ; j $ +! K 0 +
. &% $ R  $ +! { 0 75 .{1211 – J} (‡^E ‹
~  ? ,A  R d"G b=
M fA ;
MR L
; d4.R
eG Gd
 !R A G; R4< =< GC ;4G Zg.R c;
G.R gG 8
‰  ;4G Rd4.R) .{13  J} (H;7=> ;b
A u< bA ;?< GC L
; O=0< ;m<  ;4G; )
.0 2)% r
   
- 0A 0Z# $ +! 3
B6 - 0A .{1514 – J} ((Š ;OAp (G ; d
 Z9.R R0M VA
A

 0 21 >
0 ^ .{17  J} (H;?=1 ;> L
.iW ^ G+  iW J 0 ) B6 $ +!  ; RAb;R L
; M OA ;1; ) :$0 P {
~  s 06
.  ? ‘` 
-8    K  /. T #b8 P B6 0 #   G 5 3 g 6 3D 
$ +! G E  .{18  J} (
- `
 { ; ;; ; WA )
{18  J} (‡;0m< E 
= 3R Œ;1 ;TAC A
; Ab;G HG; ;TR JŽW= G; ;T< G ; kEZ; O;G 
; ;; ; WA ) .
c
%J  †
3R
@
< j
; O; gG ; ;WVM m= G G) .{20  J} (H;:
< O; (Š d7; ; WA GXhRCG ;WG"
MkGCG ) .{19  J} (H;?=1 ;> ;T"A
MG G G)
.{21  J} (HG
‰+ ;TO;z
; ?A ;W= A:=?;
0R < G < 1A %I ;]< ; ~
< 0= j
< O; L
; 7A ;/; HG
.R …; ; >; !< b= i
< ;) :s 06 ]~ 0 m;  3   B 5 :ci %0} ic
‚ $ +!  7 ! 
.{22  J} (‡;0m< E (\ >;p %ƒ =?

18
Миср сари

Мусо келишилган муддатни ўтаб бўлгач, аҳли оиласи билан

(Миср томон) йўлга тушди.

37
 www.arabic.uz

Қизнинг отаси билан хайр-хўшлашдилар. Чол уларни кузатиб:

- Аллоҳнинг баракоти эй болам! Сафарингиз бехатар бўлсин
эй қизим!
Қоп-қоронғу, совуқ бир кечада Мусо аҳли оиласи билан йўлга
чиқди.
Саҳрода милт этган олов кўринмасди. Улар йўлни ёритишга,
исинишга олов топа олмасалар нима қиладилар?.
Икковлари йўлда кетатуриб, Мусо олов қидира бошлади.
Баногоҳ:
«У аҳли оиласига: «Сизлар кутиб туринглар. Аниқки мен
бир оловни кўриб қолдим. Шояд сизларга бирон хабар ёки
исиниб олишларингиз учун у оловдан чўғ олиб келсам»,
деди».
Мусо узоқда кўринаётган олов томон кетди.
«Энди қачонки унинг олдига етиб келгач у муборак
жойдаги водийнинг ўнг тарафидан - дарахтдан унга нидо
қилинди: «Эй Мусо, албатта, Мен барча оламларнинг
Парвардигори Аллоҳдирман». «Мен
сени (Пайғамбарликка) танладим.
Бас, (ўзингга) юбориладиган ваҳийга қулоқ тут: Дарҳақиқат
Мен Аллоҳдирман.(Ҳеч қандай) илоҳ йўқ, фақат Мен
бордирман. Бас, сен Менгагина ибодат қил ва Мени зикр
қилиш учун намозни тўкис адо қил! Токи ҳар бир жон
қиладиган саъй-ҳаракати сабабли жазоланиши
учун (қиёмат) соати албатта келгувчидир».
Мусо алайҳиссаломнинг қўлида асо бор эди, у уни
фойдаланиш мақсадида кўтариб юрар эди. Аллоҳ таоло деди:
- «Ана у - қўлингдаги нарса нимадур. Эй Мусо?».
Мусо алайҳиссалом соддадиллик билан «У
асойим (ҳассам)» деди.
38
 www.arabic.uz

Сўнг у Аллоҳ таоло билан иложи борича узоқроқ

суҳбатлашмоқ ниятида асонинг фойдалари ҳақида батафсил
гапириб кетди:
«У асойим. Унга таянурман ва у билан қўйларимга барг
қоқиб берурман. Яна унда бошқа ишларим ҳам бор».
«(Аллоҳ) айтди: «Уни ерга ташлагин, Эй Мусо.
Бас, (Мусо) уни ташлаган эди, баногоҳ у юрадиган-жонли
илон бўлиб қолди. (Аллоҳ) деди: «Уни ушла! қўрқмагин, Биз
уни аввалги ҳолига қайтарурмиз». Аллоҳ таоло Мусо
алайҳиссаломга яна бир оят-аломат берди: «Қўлингни
қанотинг-қўлтиғингга тиққин, у ҳеч қандай зиён-заҳматсиз
оппоқ-нурли бўлиб чиқур. Бу иккинчи мўъжиза (бўлур)».

19
H, c4. 90C -. WX

-, &% :%’K /.  B6    -   " 6 -, &% . ^ /.   E uG,  1  ‹ " =

-8   ‘A  H 3  ) $ +! { ~  " ! 
$ •"
 { .  -, &% .{ e’ % K  B6 386 -   " 6   j -, &% :e{0%) "b A -   " 6   j -, &% .’ % K /.  B6 3  68  -   " 6
.’% K /.  B6  0 b  N D >  
 {.  -, &% " b8 `   0 ; 
.(r   e 6 0Z! j 0A ? 2 &%)  !  j -   " 6 $&% $ +! N 5 G8
-8  {
~    K96
0 ! „% ! /. 0%) B O ;   j uG,  5  .K 0;y 8  ^%  
* A  -   " 6 $&% $ +! N  5 G8
* A ( ` 
."% #
    5   6"% 
 i J " =
D   6"% 
 :Nj,"
0cbg0 E " # ! ( ! –
" E uG,  5  !3W ; )% „ % ! 
B6 -,  $ +! " A H  .{33  —#} (9A E="M >; 9M G 
= ;mkGCG ^M 4; !< T= < 1A l
= M ;G [4.R [3; G G)
. ‘A 
H ? w8 K $ +! N
5 G8
-8  3
%"
  ,A 
H C
 "% 
- 0A {
.  ( `  .ic 
;R  %0 
.{1110 – ]"=} (9G E"d>; gG 9G < ; 0< CA 6; < G „;bA
AZ|
 6; < "G
 l
A BM 9A G H;?=1 L
; J3; ‡;f;4 XM .R; )
– ]"=} (9G =3;W HG
.R DM ?A 3< kGCG R4;
A w= A qG < >; g; R3< }
; w= A]>;; 9A =‚V)G >= 9M G 
= ;mG [4.R [;3 G G)

39
 www.arabic.uz

!< )E :; 1; d4.R ;OA;>ŒR ; W; XM GC ZPG G G) .{14  ]"=} (9A E="M >; 9M G 
= ;mkGCG 
x 4<XG dG ; !< T=
G; ) .{1312
.{15  ]"=} (9G =:bA ;
< 1=
(DG AB;0?< .R R; ;:; 1; DM ?A 3< G 9M G) .{16  ]"=} (
; bA
G;:
 [3; E =?3; d4.R gE"CG 9G < ; 0< CA ;OAkM CG )
$&%  g 3  Y ! z 68 "4  N
D >
 
{
.  -, &% .-   " 6 Y ! z% 68 "4   r
% ‘0%) - K0 5 $ +! {
~  $ V  .{17  ]"=}
.{44  J} (H;5j
< >; < G 0= ZVG ;>; c= Z:;
G ^[
G g\ < G c= G
gE"CG ) :s 06 3  R

19
Сен Фиръавн олдига боргин! Дарҳақиқат у ҳаддидан ошди

Шундан сўнг Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломга фаолиятга

киришишни амр қилди. Аслида, Мусо мана шу иш учун
яратилган эди.
Фиръавн ер юзида ҳаддидан ошиб, туғёнга тушди,
бузғунчилик қилди.
Унинг қавми Аллоҳга куфр келтирди. Улар ҳам Аллоҳнинг
ерида бузғунчилик қилдилар.
Аллоҳ таоло эса бандаларига куфрни хоҳламайди. Пок
Парвардигор ер юзида бузғунчиликнинг ёйилишига рози
бўлмайди.
Аллоҳ таоло Мусони Фиръавн ва унинг қавми олдига
боришни буюрди.
«Албатта улар фосиқ қавм бўлган эдилар».
Лекин Мусо қандай қилиб улар олдига бора олади?!
Қандай қилиб у золимга рўбарў бўлади?! Ахир Мусо кечагина
бир қибтийни ўлдириб қўймаганмиди?! Кечаги кун узоқ эмас-
ку?!
Мисрдан қўрқа-писа яширинча чиқиб кетмаганмиди?!.

40
 www.arabic.uz

Фиръавн жаллодлари ҳам, қаср аҳли ҳам уни яхши танийди-

ку?!.
«(Мусо) деди: Парвардигорим! албатта мен улардан бир
жонни ўлдириб қўйганман. Бас (энди) мени
ўлдиришларидан қўрқаман».
Мусо тилининг дудуқлиги ҳақида зикр қилди. Лекин Аллоҳ
буларни барчасини билади. Мана шуларнинг барчаси бўлишига
қарамасдан Мусони боришини хоҳлар эди.
Роббинг Мусога: «У золим қавмга боргин.
Фиръавн қавмига. (Биздан) қўрқмайдиларми?!« деб нидо
қилганини эсла.
У: «Эй Роббим, улар мени ёлғончи қилишларидан қўрқаман.
Ва дилим сиқилишидан ҳамда тилим бурро бўлмай
қолишидан. Бас, Ҳорунни элчи қил.
Менинг зиммамда улар наздида гуноҳ бор. Бас, мени
ўлдиришларидан хавфдаман», деди.
У зот: «Йўқ! Бас, иккингиз Бизнинг оят-мўъжизаларимиз ила
боринглар. Албатта, Биз иккингиз билан эшитгувчилармиз.
Бас, Фиръавнга боринглар ва унга: «Биз Роббул Оламийннинг
Пайғамбарларимиз.
Бани Исроилни биз билан қўйиб юбор», деб айтинглар, деди.
Аллоҳ таоло Мусо ва Ҳорунга Фиръавн билан юмшоқ
муомалада бўлишни тавсия қилди.
Аллоҳ таоло ҳатто Фиръавндек душманлари билан ҳам
маълум чегарада туриб мулойим муомалада бўлишни хуш
кўради.
«Бас унга юмшоқ сўз сўзланглар! Шояд панд-насиҳат олса
ёки (Менинг қаҳримдан қўрқса)».

41
 www.arabic.uz

20
90C 61

< ].  "^ ( ! K 0;y

8 N
m w  .{e  $&%  %  3
 
e y
 ! B6 0 !0j -  " 6 $&% - K0 5 $ +! ]. 0 ^
uG,   @   H X   .B%7[  P  Bey
 ! ª  P $
R  D 0= 0 2D
 - `P ( ! :"T ;A     ª s 0j $ +!
l
; M :; CG ; ) .{18  ]"=} (
; R?A …; 0R b= = < 1A ;AC l
; $M
R
G; ^A
; ;AC L
; [0; 4= !<
GG) !I%">
 ;  ( !  0 7O8 

.{19  ]"=} (; >R0CA G)
 ; 1A l
; 4<G; l
; M :; CG AZ
 L
; ;G :< CG
X\ .R ;T=M :; CG G G) .KT 0j  iW R  "V
B6 
0 ^ 8 ) K G

?  3 >
y

?  
 G `8
?  $ +! N
 m
@
? 
– ]"=} (A?; 0< b=
M ; 1A RG :; /; ; ^b)M 7= [3; A

; ;W; CG !< )E =M mA db
G !< )E < 1A †
= 3< 0; G CG „;‚
d]
 ; 1A ;4G;
.{2120
-8   7 ` !  * A  ˆ 3  )% X   j H0 1 " [ 7P  ( `  i  )%"
0%) B  (D 1 P -   " 6 0
 &% :$ +! s 0j
" A G8 P 3D  P io 1  %  G 5 8 5  .ˆ 3  )% X  j 0 ! % 47 B6 B4! £
 8 0 1 s% 0bJ8 /.  %
 )% " ! 98 P ?    
? 2 ! P X 7A  .
&% .IB%7 )4" P
I P 0 j  1 8 © N% 7^ ª
%   `  " ^ t ? 5 " ^ l P X
7A  .4  3   U% 1 > 8 i ! 0 ! ? 2 ,A B! j X 8 ! 0   &%
!TO E  T 2 ^ (  0Zm
  H  !I?2 7!  c b8 J X 8 b A H&%   T m
 6 uD 96 . % G  ]. +
.{22  ]"=} (DG AB;0?< .R R; †
; < d
; 9M G dG ; ;TJb= O; (Š b; :< 4R L
; M OA; )

20
Фиръавн ҳузурида

Мусо ва Ҳорун Фиръавн олдига келдилар. Сарой аъёнлари

даврасида туриб, уни ҳаққа даъват қилдилар.
Мусо алайҳиссаломнинг бу журъатини кўриб Фиръавн ғоят
дарғазаб бўлди ва олий ва кибр ҳолида:

42
 www.arabic.uz

- Эй йигитча! Сен ким бўлибсанки, менинг мажлисимда туриб

менга ақл ўргатасан?! Сен дарёдан тутиб олганимиз ўша гўдак
эмасмисан?!
У (Фиръавн): «Биз сени гўдаклигингдан ўз ичимизда
тарбия қилмадикми?! Умрингнинг бир неча йилини
бизнинг ичимизда ўтказмадингми?!
Ва нонкўрлардан бўлиб, қиладиган ишингни қилиб
қўймадингми?!» деди.
Мусо ғазабланмади.
Мусо ёлғон гапирмади.
Мусо тонмади.
Мусо узр-баҳоналар келтирмади.
Мусо қўрқмасдан, яширмасдан, виқорли туриб деди:
У (Мусо): «Ўша ишни қилган бўлсам, билмасдан
қилганман.
Бас, сизлардан хавфсираб қочиб кетдим. Кейин Аллоҳ
менга ҳикмат берди ва мени Пайғамбарлардан қилди.

Мусо алайҳиссалом сўзларини давом эттирдилар:

- Эй Фиръавн! Сен мени боқиб олганингни миннат қиляпсан.
Лекин, бир ўйлаб кўргин; Мен сенинг қўлингга тарбиялашинг
учун қандай тушиб қолдим?!.
- Агар сен гўдакларни қатлиом қилишга буюрмаганингда
онам мени Нилга оқизмасди ва мен сенинг қўлингга
тушмасдим.
- Сенинг шунчалик зулмларинг, зўравонликларинг олдида
наҳот мана шу кичкина марҳаматинг эслашга арзиса?!
- Сен қавмимни эшак ва ҳайвон қаторида кўрдинг.

43
 www.arabic.uz

- Уларни итдек ҳайдадинг, хорладинг! Даҳшатли азобларга

солдинг. Энди мана шу қавмдан бир болани боқиб олган
бўлсанг нима бўпти?!
- Яна тағин сен бу ишни ўзинг билмаган ҳолда қилгансан.
“Ўша менга қилаётган миннатинг Бани Исроилни қул
қилиб олганингдандир”, деди”.

21
8 -. e


{23  ]"=} (
; bA
G;:
 J3; ;1; ) :s 06 —
,x

-8    K96 :0Z) ^ 3 y
%
?  -   " 6 l y
%  
.{24  ]"=} (
; RA =1 !< =< E 9M .R ;bT= ;< ; ;1; `
R 3< +I ; †
A ;b; d
 J3; G G) I" A G8 P 
 1+ uG,
.;y
 
 „
% y
 1 8  5  N
m
@
-8    K 
%  y
8 G5 ( ! -   " 6 N
m
 w
.{25  ]"=} (9G =:bA ;
< O; gG G :c=
G< 7; < b;
A G G"CG )
]"=} (
;
Ad+I  !< )E BA;p J3; ; !< )E J3; G G) .ic  %0} ic ) " •
-   " 6 
" •
8 )  
 `  $ +! Y O 8
? 
 ]"=} (9Š =S
< b;
G !< )E <
G.R DG ?A 3< E AVZ
 !< )E
G=?3; Z9.R) :s 0j " ;%#

?  -   " 6 N
 m
w 3 M   .{26 
.{27
9M .R ;bT= ;< ; ;1; 
R 0R ,< b;
M; ‘
R 0R 5
< b;
M J3; G G) .ic †0} ic ) " •
-   " 6 
" •
  
 `  $ +! Y O 8
? 
-8  -   " 6   K ."4 1 8 ‹ 
-8  -   " 6   K .{28  ]"=} (9G E"A :< O; !< =< E
% • 1 8 G5 (  $ +!  @ =
.(!I$~/ - "  s 0 ) 0 ! ) :s 06 . ”! N m w U †

! 0 7V
 /.  - 3;
0A ? 2 %6 :X
 8 j .z4 >
8 $ 0A ? 2 &% $ +! s 0j H&% : 
e b8  B6 -   " 6 s 0j
( `  .0 ]. 0 )‚ N
 + $ +! -, &% 0j „ % y 1 8  5 N
m
 w .iW 5 0b+  iW 
• B6 0A ? 2 &% $+ ! s 0j H&%
D’ ]
A >; gG 
o ;A AC [3; ; < A ;Tb= M A ) :s 06 :)4K ( ! KT  $ $ +! - 0A -   " 6 ( !     - 0A $ +!
:—
 ,x  ? } .{52  J} (H;< >; gG ; [3;

  7! "D b
-   " 6 - 0A 0 ! s 
$ +! 9=

44
 www.arabic.uz

%a ;bd
 ; 1A G &; 4<G; P
\ =?= ;TAC !< )E
G L
; G?; ; ^T< 1; `
; 3< +I  != )E
G DG :; /; AVZ
 „H;< >; gG ; [3; D’ ]
A >; gG )
ly
 H&% ? 2 pA ˆ 1 8  P 0 ! s 06 s 
0 ! K% 3
?  X P  .{5352 – J} (%“ ;1
2% ) -   " 6 " >
.;m
 w 
.{29  ]"=} (
; 4R=S
< b;
M ; 1A L
; dG :; /< +I R0< G ^T
G.R †
; VM j
; dO R rA
G G G)

21
Аллоҳга даъват

Мусонинг ҳақ сўзларига эътироз билдиришдан ожиз қолиб,

жавоб топа олмагач Фиръавн мунозарада ютиб чиқмоқчи бўлди:
- Эй Мусо! Сен айтаётганингни эшитиб қолдим, барча
оламлар Парвардигори ким ўзи?
Мусо деди:
У (Мусо): «Агар англамоқчи бўлсангиз, У осмонлару ер ва
уларнинг орасидаги нарсаларнинг Роббидир», деди.
Бу жавобни эшитиб дарғазаб бўлган Фиръавн давра аҳлини
ҳам гиж-гижлай бошлади.
- «Бас (Фиръавн) атрофидагиларга деди: (Унинг нималар
деяётганини) эшитяпсизларми?».
Лекин Мусо ўз сўзини тўхтатмасдан Фиръавнга иккинчи
зарбани берди.
«(Мусо) деди: «(У) сизларнинг Парвардигорингиз ва
аввалги оталарингизнинг (ҳам) Парвардигоридир».
Фиръавнни ғазаби қаттиқлашиб, сабр қила олмади:
«Албатта сизларга юборилган расулларингиз аниқ
мажнундир».
Мусо алайҳиссалом эса ўз сўзини ҳамон давом
қиларди: «(Мусо) деди: Агар сизлар ақл юргизиб
45
 www.arabic.uz

кўрсангизлар, (Аллоҳ) мағрибу машриқ ва улар

ўртасидаги (барча) нарсанинг Парвардигоридир».
Фиръавн Мусо алайҳиссаломни ўзи учун аччиқ бўлган бу
масаладан чалғитишни ният қилди.
У халқни Мусога қарши қилиб қўймоқчи бўлди.
«(Фиръавн) деди: «У ҳолда авваги авлодларнинг ҳоли
недур?» (Яъни Парвардигоринг уларни ҳам азоблаганми?)
Фиръавн ўзича ўйлади; Агар Мусо «аввалги авлодлар ҳақ
устида бўлганлар» деса, «улар ҳам бут-санамларга сиғинишган»
дейман.
Агар «улар адашган нодон кимсалар бўлган» деса, мажлис
аҳлининг ғазаби келади ва у кишилар оталарини ҳақоратланган
ҳисоблайдилар.
Лекин Мусо Фиръавндан ақллироқ эди. Парвардигори унга
илм ва ҳикмат берганди:
«(Мусо) айтди: «Улар ҳақидаги билим Парвардигорим
ҳузуридаги Китобда - Лавҳул Маҳфуздадир. Парвардигорим
адашмас ва унутмас».
Сўнг Мусо шу пайтгача Фиръавн қўрқиб-қочиб келаётган
масала ҳақида сўз бошлади:
Парвардигорим адашмас ва унутмас.
«У зот ерни сизлар учун бешик-қароргоҳ қилиб қўйди ва
унда йўллар пайдо қилди ҳамда осмондан сув (ёмғир-қор)
ёғдирди».
Лом-лим дея олмай қолган Фиръавн ғазабланган ва
жавобдан ожиз қолган шоҳлар томонидан айтиладиган маълум
жумлаларни яна бир бор такрорлади.
«(Фиръавн) деди: «Агар мендан ўзга илоҳни (ўзингга илоҳ
қилиб) олсанг, албатта мен сени зиндонбандлардан
қилурман!».
46
 www.arabic.uz

22
H?1 †&S:1

(!to R1= %ƒ < 5

; R L
; =rM /R <
G; G G G) .{
e  ?% 2 
)%   ! "
-8  $ +!   K :1 2 + -   " 6 z J8  01
.{3130 ]"=} (
; A fA d
 ; 1A l
; < E 9M .R cA R †
A kM CG G G)
%‰ ;]< ; ; WA GXhRCG U= ; >; •
; &; 4;; ) .{32  ]"=} (
x R1= 9Š ; :< E ; WA GXhRCG U= ;; H;?=1 HG"
MGkCG )
(?L  "L R 0  G5 -, &%   R «    
c 0! -   " 6 3 ^   .{32  ]"=} (; >R0{A dA

e 1  s 0j) . g0 y

.{76  „
} (
x R1= 0x Q
<
a
G GVW; Z9.R E
G) „
% y
 1 8  5  z 6  .{34  ]"=}
$ !K  .{77  „
} (9G =07A d
 Y
= A M >= gG ; GVW; 0x Q
< ?A G !< E %I ;/ db
G [wQ
; A
9G E
E"O;G H;?=1 G G)
AC %‰ ;>0R < )A
 ;b)E
G 9G E)O;; ;4%I ;p cA < G ; ;4< /; ; db; ;;A M ;
A ;;rM /R G E
G) :s 06 " E ‚ ?T 2 
)% $ +! -   " 6
.{78  „
} (
; R1A –< b= R ;b)E
G = Q
< 4; ;1; `
R 3< +I 
!< )E i
A 3< G < 1A !< )E /; 0R j
< >= 9M G = >R0>=) :s 06 .ˆ 1 8   6 $ +! ( ! 91 8 C
4 x

-8  -   " 6   K
B ! "
  ` 1 ! ( ! < " >

  Y 1 y  1 8 $ 91 8 K 0 M .{35  ]"=} (9G =01= kM O; GX;bCG UA 0R Q

-8   <
a R
.(
 1 8 $&% " m
>  8 6 " >
 4  C "% 
- 0A ( ! ) " #  ! i ` 1 ! B6 u   :- 0A G` 5  .$ +! ? 2% )%
. 0 18  5 i 7
4l  
- 0A .i ` 1 1 8 BR  ( ! iW  R 0  ‘ A ( ! < " >
  Y 1 ^  
39 – ]"=} (
; R
A;,
 != W= =4G 9M .R eG 0; Q
; d
 u= Rd4; ;Z:;
G „G9=:bA ;S
< 1= !< =4<G DM W; ‹
R dA
DG A; )
.{40

22
Мусонинг мўъжизалари

Фиръавн ўзининг ғазаб ўқларини бўшатгач, Мусо уни Аллоҳ

ўқи билан отмоқчи бўлди.
«(Мусо) деди» Ёки мен сенга очиқ-ойдин нарса келтирсам-
чи?!»
47
 www.arabic.uz

«(Фиръавн) деди: «Агар ростгўй кишилардан бўлиб, оят-

мўъжиза билан келган бўлсанг, қани уни келтир».
«Шунда (Мусо тутиб турган) асосини ташлаган эди,
баногоҳ у асо ростакам аждарга айланди. Кейин қўлини
(чўнтагидан) чиқарган эди, баногоҳ у қараб
турганларга (кундан ҳам) оқ бўлиб кўринди. (Ҳолбуки, Мусо
қорамағиз одам эди)».
Фиръавн ҳамсуҳбатларига айтиш учун яна гап топди.
«(Фиръавн) атрофидаги кишиларга деди: «Албатта бу
билимдон сеҳргардир».
Мажлис аҳли ҳам унинг сўзини қувватлаб:
«Бу очиқ сеҳр» дедилар».
«Мусо деди: «Сизларга ҳақиқат келган вақтда («Бу сеҳр»),
дейсизларми?! Сеҳрми шу? Ахир сеҳргарлар муваффақият
қозонолмайдилар-ку?!»
Фиръавн Мусога бошқа ўқ отди ва:
«Улар дедилар: «Сен бизларни ота-боболаримизни амал
қилган ҳолда топган динимиздан буриш учун ва икковингиз
еримизга эга бўлиб олиш учун келдингми?! Биз сизларга
иймон келтиргувчи эмасмиз!».
Фиръавн халқни подшоҳлар қилиғи каби Мусо
алайҳиссаломга қарши қайрамоқчи бўлди:
«Фиръавн айтди: «У сизларни ўз ерингиздан чиқармоқчи,
нима дейсизлар?»
Шунда кишилар Фиръавнга қуйидагича маслаҳат бердилар:
- Сен мамлакатингдаги жами ўткир сеҳргарларни тўплагин.
Улар Мусони мағлуб қилсинлар.
Шундай қилиб бутун Миср мамлакати бўйлаб жарчилар
тарқатилди:

48
 www.arabic.uz

- «Огоҳ бўлингизким, кимда-ким сеҳр (қилиш)ни билса,

шоҳ ҳузурига борсин».
Мамлакатнинг турли бурчакларидан сеҳргарлар йиғилди.
Зийнат куни деб аталган байрам куни ваъдалашилган вақт
бўлди.
«Одамларга айтилди: «Сизлар тўплангувчимисизлар?
Шояд биз, агар улар ғолиб бўлсалар, сеҳргарларга
эргашсак».

23
9— -.

-  31 8 $&% - =1

 .0Z^ 68  -  31 8 $&% - =1
 !$Z>•  ? 2% P) ( ! - ^" x 
a 07 Q "P 
.lL ^% 0    …
L
%"! , &% X  ;  B6 z ;
?  .]n 0 % c 0 ^K%  :0ZEM  :c0bJ8 
?   I0Zm
 " ; A8 /.  -  +  " R 0 + ]. 0 ^ 8 5 .< " >    ]. 0 1+  "% >  4  œ 
3R , &% i 
"% O 1 8 B6 Y 1   P  
Q "P 0 53 ;%A H   68  X
  8 3 j " #  ! -, &% IN@
( ! BE 0
Q "P H0 ! !U 2% =   < l %y8 " R 0 + "% #  j8 /~  " R 0 +
I "> 4  0 1, P ( 
  E $ +! ? 2 ;@
* A  !3L R  ? 2 ;@

B6 I ">  4  0 1, P ( 

96 .r 7%+ (
3 ! B6 - 0A N  j,"
0cbg0 E " #  ! ( ! – " E ? }   1 8 "% #
 j B6 9= 
! I "#  !
!0‰76 
0 75 -,  0 7 1 + 0 ! I(
3 ! B6
B%7) " #
 7
{ ~  !-  "1  ( ) ? R "
{ ~  :Nw8  a 98   ,  ]“ 0 ^K  a T 98
( ) ? 5   g "+ &% 7) ]. 0 ^
! g "+ &%
B #   - 1 > 
^" E  iW   ! „ )%  ! B6 ^" E  ? 5 "% x  6 ? 2% g   x
 )% ; j8  < " >   ]. 0 ^
!0 7m 6     Q "
    :0 7 %7V
   18 Q "
    !(4 b   
    :-R" 1
 - `> m 
^" E  .s 0 ;>  8 
.{41  ]"=} (
; R
A;,
 = Q
< 4; dE 9M .R ^0/< kG
G ;
G dBAG 9G < ; 0< A
A E
G eE 0; Q
; d
 %I ;/ dbG CG )

49
 www.arabic.uz

]~ 0O G5  !ˆ 1 8 < l g0 ^ B 5  G 5  .{42  ]"=} (

; Rd0"G b=
M ; bA
G \X.R !< )E d4.R; !< :; 4; G G)
.-   " 6 3  1 )% < " >

  \
"% 6 !s 0O)/.   )%  0 #
uG, G5  !s 0 ^"4   )% ‹
 3 x
 
uG, G5  !ˆ 1 8

23
Майдонга

Ваъда куни чошгоҳда одамлар тўп-тўп бўлиб уйларидан

майдонга чиқишганини кўрасан
Болалар, йигитлару қариялар, эркагу аёл майдонга қараб
юрардилар.
Уйда беморлар ва юра олмайдиган ожизлардан бошқа ҳеч ким
қолмади.
Фиръавннинг бош шаҳри бўлмиш Матарийя фақат сеҳр ва
сеҳргарлар исмлари ҳақида гаплашар эди;
- Усвон шаҳрининг энг катта сеҳргари ҳам келибдими?
- Ҳа, яна тағин Уқсур, ва Жийза шаҳрининг машҳур
сеҳргарлари ҳам шу ерда.
- Эй биродар нима деб ўйлайсиз - ким енгар экан?
- Мисрнинг энг зўр сеҳргарлари йиғилган бўлса, уларга ким
ҳам бас кела олади?!
- Мусо ва унинг оғаси сеҳр қилишни қачон-қаерда ўрганибди-
ки, бу машҳур сеҳргарлардан устун чиқса?!
- Мусо саройда катта бўлган бир йигит. Сўнг Мисрдан
қўрққан ҳолда қочиб кетган эди. У Мадян шаҳрида бир неча йил
бўлган. Иккови сеҳрни қаерда ўрганди экан!
Мисрда сеҳргарликни ўрганмаган эди. Мадянда эса сеҳрдан
таълим берадиган фан борлигини эшитмаганмиз.

50
 www.arabic.uz

Майдонда Бани Исроил ҳам умид ва ноумидлик орасида

юрагини ҳовучлаб турарди. Уларда умидга қараганда қўрқув
ҳисси кўпроқ эди. Имрон ўғлига Аллоҳнинг ўзи раҳм қилсин!
Бани Исроилга Аллоҳнинг ўзи мададкор бўлсин!
Майдонга кибру ғурур билан сеҳргарлар кириб келишди.
Турфа либосларга бурканган бу зотларнинг қўлларида асо ва
иплар бор эди.
Улар «бу кун бизнинг сеҳр кунимиз» дея шўх-шодон келар
эдилар:
- Бугун шоҳ бизнинг нималарга қодир эканимизни кўради.
Одамларнинг ўзи бизнинг афзаллигимизга гувоҳ бўлади!
«(Шундан кейин) сеҳргарлар Фиръавн олдига келишиб:
«Агар биз ғолиб бўлсак,албатта (катта) мукофот (берурсан)»
дейишди».
«У: «Ҳа, (агар ғолиб бўлсангизлар) албатта сизлар менинг
яқинларимдан бўлурсизлар» деди.
Шоҳлар берадиган мукофот мана шундай бўлади.
Кишилар шу мукофот билан алданади.
Ботир-паҳлавонлар шу мукофот билан овланади. Сеҳргарлар
Фиръавннинг ваъдасини эшитиб беҳад шод бўлдилар.

24
D
 w 

eA d&:A R E
G; !< T= d
A A ; !< T=
G; 7A "G
MkGCG ) .{43  ]"=} (9G E"M 1= !< =4<G ;1 E"
MG H;?=1 !< T=
G G G)
a
 07 S
5   :- 31 8 ª $ 
 P h
L 0R :0Z;y  07 QK  .{44  ]"=} (9G =
A;,
 = Q
 a < ;
G d4.R 9G < ; 0< CA
!h
L 0R !h L 0R :b 5  *  8 x 8 $&%  ^" P
!h
L 0R !h
L 0R :-  31 8 ª C
 0 ¬  
   s 0bJ8 /.  X
 ` )  ]~ 0 74 X R 0 V
51
 www.arabic.uz

(H;:
< O; ;Td4G !< WA 0R Q
< ?A < 1A cA <
G.R DE dj
; >= <!T= J
A A ; !< T=
E; 7A GXhRCG ) N
y
  P  a
 07 QK 0 ! $ +! QK 
I$ +! C  0 x
 H0 1 !C W  E " J 0 E $ +! N % 8 j ª " O E  .{66  J}
H&% . H {
~  K 3 j  – < " >
  N w H&% !- 0 2
   ^ "   " `8 
- 0 > ! k 3 7  !- 0 5"4   
G5
!!{ e 0%) H 0   I-`
H0 16 . G )% {
~   1 +  – $ +! N w
K 3 j  .T J 0 )  0 ! z  R N
 w  5 8 ) .
W !  0 ! (T
 N w  5 8 ) :T^ K N w $ +! N  w „ 
wR
MG; ) .{68  J} (HG< +I  l
; 4<G L
; d4.R @
< j
; O; gG ) :s 0j   y
 M {
.  ( `  !
G )% {
~   1 +  !
H {
~
.{68  J} (H;OG #
E < 7; 0= 7A d
 Y
= A M >= g; 0o 7A ;? ; < G =:;}
; ;bd4.R =:;}
; ;1 @
< "G M O; L
; RAb>; AC ;1
* ; >A
a M b=
M DG b; ; Y
= A 
< >= gG 8
I  Z9.R c= E qA < =?; 8
I  Z9. 0= Q
< [
 cA R !< =rM /R ;1 H;?=1 G G)
GXhRCG U= ;; H;?=1 HG"
MkGCG ) .{8281 – „
} (9G =10R S
< b=
M U; 0R G <
G; cA OA;bA )G R dwQ
;
M 8
‰  JwQ
A >=;
.{118  C"/} (9G E b; :< >; =4G ;1 DG qG ;; JwQ
;
M u; G ; CG ) .{45  ]"=} (9G E)CA kM >; ;1 @
= "G M O; ; WA
< G P0 + ( >
   .    " >

4  C "%   0&%  V
  " > 4  C  "%   0&% IG5 ]“ B M u D  . 2% ) < " >    S 5  
" > 4  07 )" m
 "% >
 4  ( ! - 0A   !"% >
 4  ( ! „  G5 !"% >  4  ( ! „  G5 !(4 b  i 1 g ( >    !(4 b 
.„% 1 =   0 ! Q 37 
 G
0 1A  H :G5  0 ! 0 77D6 , > 1 •
  (% `  !(4 b 0%) ( b  0 7 " j "% >

4 0%)
!{e  ( ! G5 IG5 ( 
 ( 1 6
:b 5  E" # 6 <c l y
%  !  >
7 ! 3 j {
.  -,  Bƒ ;% $ +! -, 9)% < " >    Y7 j8 

; bA
G;:
 [0; R d1; p E
G * ; >A/R ;? eE 0; Q
; d
 ; "A
ME; ) .{70  J} (H;?=1; 9G =3W; [0; R d1; p)
.{122120 – C"/} (9G =3;W; H;?=1 [3; *

24
Ҳақ ва ботил

«Мусо уларга деди: «Сизлар ташлайдиган нарсангизни

ташлангизлар».
«Бас (сеҳргарлар) иплари ва асоларини ташладилар ва
«Фиръавн иззатига қасамки, албатта биз ғолиблардирмиз»,
дедилар».
52
 www.arabic.uz

Шунда кишилар ғалати нарсанинг гувоҳи бўлдилар;

Майдонда илонлар судралиб юрарди. Одамлар даҳшатга тушди.
Ҳамма «Илон, илон» дея қичқириб ўзини орқага отди.
Аёллар бақирди, ёш болалар йиғлади ва майдонда “илон,
илон”, деган қичқириқлар баланд бўлди.
Мусо ҳам одамлар кўраётган нарсани кўриб ажабланар эди.
«(Улар қўлларидаги асо ва ипларни ташлаган эдилар) баногоҳ
иплари ва асолари сеҳр қилганлари сабабли (Мусога) юриб
кетаётгандек туюлди».
Мусонинг қалбига қўрқув кирди.
Ахир қандай қилиб ҳам қўрқмасин?!
Бу кун ечим-синов кунидир.
Имтиҳон соатларида киши ё ҳурмат топади ва ё хорланади.
Худо кўрсатмасин, агар сеҳргарлар ғолиб чиқса-чи?!
Тўсатдан Мусо мағлуб бўлиб қолса-я?! –Аллоҳ бунга изн
бермасин.
Унда нима бўлади?! Аллоҳ асрасин!!!
Мусонинг ғалабаси бир кишининг ғалабаси эмас. Балки у
подшоҳ Фиръавн устидан қозонган ғалабасидир.
Балки ботил олдидаги ҳақнинг ғалабасидир.
Мағлубликни Худо кўрсаимасин ва изн ҳам бермасин.
Лекин Аллоҳ ўз набийсига далда бериб:
«Қўрқмагин. Албатта сен ўзинг ғолиб бўлувчисан.
Қўлингдаги нарсани (яъни асойингни) ташлагин, улар ясаган
нарсаларни ютиб юборур. Уларнинг ясаган нарсалари
фақат бир сеҳргарнинг макри-ҳийласи холос. Сеҳргар эса
қаерда бўлмасин зафар топмас».
Мусо деди: «(Мана шу) сизлар қилган иш сеҳрдир. Албатта
Аллоҳ уни ботил қилур. Зеро, Аллоҳ бузғунчи кимсаларнинг
53
 www.arabic.uz

ишини ўнгламайди. Ва гарчи жиноятчи кимсалар

истамасалар-да, Аллоҳ ўз сўзлари (яъни амру
фармонлари) билан ҳақиқатни рўёбга чиқарур».
Сўнгра Мусо асосини ташлаган эди, бирдан у уларнинг
уйдирмаларини юта бошлади.
Бас, ҳақиқат қарор топди, уларнинг қилган ҳаракатлари
эса ботил бўлди».
Энди сеҳргарлар даҳшатга тушиб, эсанкираб қолишди;
- Бу нима ўзи?! Сеҳр нималигини, унинг аслини ва турларини
биз яхши биламиз.
- Сеҳр қилишда бизнинг олдимизга тушадигани йўқ! Биз шу
соҳанинг устози ва пешволаримиз!
- Мусо кўрсатган нарса сеҳр эмас!
- Сеҳр эмас!
- Агар сеҳр бўлганида, биз ҳам унга қарши сеҳр қилардик,
сеҳрга сеҳр билан жавоб берардик!
- Бизнинг ҳунаримиз унинг олдида чилпарчин бўлди. Худди
қуёш қаршисида намлик қуриб битганидек буткул йўқолди.
- Бу қаердан бўлиши мумкин?!
- Бу Аллоҳ томонидандир!
Сеҳргарлар Мусо алайҳиссаломнинг пайғамбарлигига ва
Аллоҳ томонидан унга мўъжиза берилганига тўла амин
бўлдилар. Ҳамда бақирган ва қичқирган ҳолда:
“Ҳорун ва Мусонинг Парвардигорига иймон
келтирдик”, дейишди.
«Сеҳргарлар сажда қилган ҳолларида ерга ташланиб;
«Барча оламларнинг Парвардигорига – Мусо ва Ҳоруннинг
Парвардигорига иймон келтирдик», дедилар».

54
 www.arabic.uz

25
90C 

! ^"
( `
?  0 ! Y j -   " 6 r
L `   ! 3  K  -   " 6 ™
" )  3  j -   " 6  0j !-   " 6 - 7^ ( ^ 
.$ +! 3 7^ < " >     ; V  96 :< " >  0%) $ +!  l% 2
-8    K  &%
.  h
 3 P K   ! 0 2+ -, &% !r 7%! € 1 8 s   ? 2% )% H%6 < " >
  0%) ]. 0 y6 $ +! (  a 07 3  
-8    K  &%
0Z0O8 +   -,  0 1A  %   $ 0Z0O8 +   -,  .% 0 ^ /.    !   0 1A s%     !   3  
-   " 6 - 0A
.h
W "; ^  "T ;A B6 s 06  %H8 %)% , &% ]“ B =
)% ( ! € 
  0c”M 3  
-8  " #
 ! B6 3W R 9 „
 .i 7 
e 8/.  $
)% -   " 6 ? 5 0 !K  .{71  J} = {49  ]"=} (!< )E
G 9G XG p 9G G DG < G c=
G !< =< 1; p)
% 0 2+ ( ! ?T 2 
)% ? 5 0 !K  .{71  J} = {49  ]"=} (0; Q
?T 2  < [
 != )E b; Z; AVZ
 !< E z
= R)G
G c= d4.R) :s 06 ˆ 1 8
 C"/} (9G =bG :< O; 
; < 
; CG ;TG W< G ;T< 1A =/0R j< =
A (A ;>Ab;
M AC U= =bO=0< )G 1; 0x )M b;
G GVW; Z9.R) :s 06 -W 0}
.ˆ 1 8 i  0 7A B6 U E /.  ? 2 
   5 T 1! œ W 0} ?T 2 
)% ? 5 0 !K  .{123
- 7! € 1 8 $,P  .{49  ]"=} (
; :A b; /< G !< )E d ;‚}
; +‰ ; 
™ P
G mA < 1A !< )E G /= 3< G; !< )E >;A ><G d:; ‚qG +‰ )
.{14  C"El} (9G = A "G < b=
G ;[3; HG
.R d4.R) " •
 :0j "% ;#
   - 0 dke  i 7y
 )% 0 2,A  0 2
4 
-W 0 1
&% B6 0j .{51 – ]"=} (
; R1A –< b=
M G dG dE 9M G ;4;>Gqm; ;J3; ;
G 0; A ,< >; 9M G u= b; qM 4; d4.R)
:iW + 0 1R 
c= d3; †
A kM >; < 1; c= d4.R * HG"<G; 0x < m; 8
‰ ; „R0Q
< [
 ; 1A cA < G ; ;;W< 0; M G ;1; ;4;>Gqm; ;
G 0; A ,< ;
A ;[0; R d1; p d4.R)
!= T=
G L
; rA
GEkCG †
A ;Q
Ad
 DG bA ; < G ^1A –< 1= cA OAkM >; < 1; ; * H;Q
< >; G
; ;TAC †
= =b>; G
!; dT; /; c=
G Z9RhCG ^10R S
< 1=
– J} (HZ&; O; < 1; %‰ ;&/; L
;
AXG ; ;TAC ; >A
A;m 3= ;T4<kG
M ;TAQ
< O; < 1A R0S
< O; 9™ < ; †
= d/; * HG:=
M †
= ;/3; d

.{7673

25
Фиръавннинг таҳдиди

Фиръавннинг жиннилиги қўзиди.

55
 www.arabic.uz

Фиръавн жойида ўтиролмай қолди.

Момоқалдироқ бўлиб гулдиради, яшин бўлиб чақнади..
Бечора Фиръавн! Бугун у кутмаган нарсалар бўлди.
У Мусони сеҳргарлар билан мағлуб қилмоқчи эди. Сеҳргарлар
эса энди Мусонинг қўшинига айланди.
Фиръавн сеҳргарларни халқни Мусо алайҳиссаломга
эргашишидан қайтаришлари учун йиққан эди. Ваҳоланки
Мусога биринчи бўлиб шу сеҳргарлар иймон келтиришди.
Фиръавн отган ўқлар унинг ўзига келиб тегди...
Фиръавн ўзини жисмларга ҳукмрон бўлгани каби
кишиларнинг ақлига ҳам, қалбларига ҳам тилларига ҳам
ҳукмрон деб биларди.
Унингча, Мисрда ҳеч ким Фиръавн изнисиз ҳеч нарсага
эътиқод қилмаслиги ва иймон келтирмаслиги керак эди. Шу
боис у кибру-ҳавоси ва куч-қудратига ишонган ҳолда деди;
- «Мен изн бермай туриб унга иймон келтирдингизми?
Фиръавн подшоҳлар ўқларидан бирини отиб:
Шак-шубҳасиз у сизларга сеҳр ўргатган каттангиздир».
Уларга иккинчи ўқни отиб:
«Шубҳасиз бу (қилмишингиз) ушбу шаҳардан унинг
аҳолисини чиқариш учун қилган макрингиздир. Энди
яқинда билурсиз».
Ва ниҳоят Фиръавн ўзининг садоғидаги сўнгги-учинчи
Кинона подшоҳларининг заҳарли ўқини отди.
- «Албатта оёқ-қўлларингизни қарама-қаршисига (ўнг қўл,
чап оёғингизни) кесурман, сўнгра барчангизни дорга
осурман».
Мўминлар Фиръавн отган заҳарли ўқларни иймон ва сабр
қалқони билан тўсдилар.
56
 www.arabic.uz

- «Улар дедилар; «Зарари йўқ. Зеро, бизлар

Парвардигоримизга қайтувчидирмиз. Албатта
бизлар (Мусога биринчи иймон келтирган кишилар бўлганимиз
сабабли) Парвардигоримиз хато-гуноҳларимизни мағфират
этишини умид қилурмиз».
Улар иймонлари билан собит туриб қизғинлик ила дедилар:
«Бизлар эса хатоларимизни ва сен бизларни мажбур қилган
сеҳргарликдан иборат (гуноҳимизни) мағфират қилиши учун
Парвардигоримизга иймон келтирдик. Аллоҳ(нинг
савоби) яхшироқ ва (азоби) узунроқдир». Ҳеч шубҳа йўқки,
кимда-ким Парвардигорининг (ҳузурига) жиноятчи-кофир
бўлган ҳолда келса, у ҳолда албатта унинг учун жаҳаннам
бор бўлиб, (у кофир) у жойда на ўла олур ва на яшай олур.
Ким У зотга яхши амаллар қилган мўмин ҳолида келса, бас,
ана ўша (кишилар) учун юксак даражалар - остидан дарёлар
оқадиган, улар абадий қоладиган жаннатлар бўлур.
Бу (ширку-куфрдан) пок бўлган кишиларнинг
мукофотидир!».

26
90C (W?

 ; m
w K 0} .
L  "M   L 0 J   N
 O
 -   " 6 B  )  . !   K 0J ZU†A $ +! "% ! 9)% -   " 6 ? 5  
.{127  C"/} (L
; ;T;
ApI ; …; 3; VG >;; `
R 3< kG
M AC =
a M =
A c= 1; < G ; H;?=1 3= VG O;) :0j 0Zm
 - "E |
.(9G =0WA G !< T= G < CG d4.R; !< W= %I ;4R RQ
< ;
< 4;; !< W= %I ;<G DE ["G =?; G G) .K 0} -   " 6 N
m
 w 
.iW R ‘ ` )% $ +! (  " #
 !  5   g "+ &% B%7) 3 #

-8  -   " 6   K
P
G CG G AQ
< O; < 1A R0S
< O; 3= ;T4<+I  UA VA W; ; 0; 
< 1A L
= M 1= A
N
; <
GG 6R < G ;> G G cA 1A < G AC 9E < ; 0< CA ‡;f;4; )
.{5251 – C"El} (
= R>= f= G)>; G
; 
x TR 1; ; W= AVZ
 GVW; < 1A 0x < m; ;4G 6< G) .(9G =0
A < O=

57
 www.arabic.uz

 9A .{38  —#} (R0< G c™

G.R < 1A !< )E
G l
= b< A ; 1; kEG b;
M ;TJ>G ;>) :?T 8 R  iW   tK B6 -   " 6 s 0j
A
DM :; /< GC 
R ‚q
 HG; 9E ;1;W ;> A
< A < GC) :-W 7^  iW 5 0b+ B6 s 0j . !     #
  ZU†A " `, 6 ZU†A S
6
.{38  —#} (
; RXA G)
M ; 1A c= J{E kG
G [4.R; H;?=1 cA
G.R HG
.R u= A ZG ‚:;
G ^70< }
;
r
 O‘  3 b   - ¥07; 8 N
 P  - 0 !0 5 N P I (
 $&% ( `  0RZ " V $ 7)  :%rO‘  $ - 0 !0 5 3 j 
(%  cm 6 "% 1   $&% 8 # 
?  ."% 1   (%  cm  6  % 0 >
  $&% 8 # 
?  Z3) -   " 6 s  l
  ."D ^ | 
 0 E .]e 0 1   (%   cm 6 N % A  `  $&% 8 # 
?  .N
% A  `  (%  
cm  6 „ % 1 =   $&% 8 # 
?  .„
% 1 = 
 J} (G :=
M †
A ; ;bd
; `
; 3< kG
M w; G m; ) {
.  -,  u%K3
  r
L ` 
 ! .3  j -   " 6 l y
   y
% E  -   " 6
.{6  J} (‡;0Z$
 l
; Q
< O; ;1; ;bT= ;< ; ;1; `
R 3< kG
M AC ;1; †
A ;b; d
 AC ;1 c=
G) .{4
%
?   .{84  C"El} (cx
G.R `
 8
-8  , &% ic R -   " 6 3 y R 3< kG
M AC; cx
G.R %a ;bd
 AC AVZ
 ; W= ; )
. 0 b  ’
% K /.  B6 " 2% [8 
$ +! -,   y
 R  $ +!
`
R 3< kG
M AC 0; TR |M >= 9M G < G !< )E ;>Af G [ ;>= 9M G 
= ;mG [4.R c= d3; •
= < ;
M; H;?=1 DM =M G R4=3XG 9E ;0< CA G G; )
.{26  "60w} (f; ;G
M

26
Фиръавннинг нодонлиги

Фиръавн Мусонинг ишига қаттиқ аҳамият берганидан

ҳаловати йўқолди, уйқуси ўчди. Еган-ичгани ўзига татимай
қолди.
Сарой аъёнлари Фиръавн ғазабини яна алангалатдилар:
- «(Эй Фиръавн), Мусо ва қавмининг ерда бузғунчилик
қилиб юришига ҳамда сени ва худоларингни тарк этишига
қўйиб берасанми?!».
Ғазабланган Фиръавн деди;
- «Уларнинг ўғилларини ўлдириб, аёлларини тирик
қолдиражакмиз. Албатта биз уларнинг устида
ғолибдирмиз».
58
 www.arabic.uz

Фиръавн Бани Исроил ва Миср аҳлини Мусодан ажратиб

олиш учун барча макр-ҳийлаларни қўллади.
Фиръавн қавмига нидо қилиб:
- Эй қавмим! Кўрмаяпсизларми, Миср мулки ва оёқларим
тагидан оқувчи мана бу анҳорлар меники эмасми?!
Мен мана бу хор, гапини очиқ баён қила олмайдиган
кимсадан яхши эмасманми?
«Фиръавн вазминлик ва босиқлик билан;
“Эй одамлар, мен сизлар учун ўзимдан бошқа бирон илоҳ
борлигини билган эмасман”.
Гўёки кўп тафтиш қилиб, кўп фикрлаб, қавмига насиҳат
қилароқ, беақл ва жунунликда:
Бас сен эй Ҳомон, лойни пишириб, (ғишт қуйиб) мен учун
бир баланд қаср бино қил, шоядки мен (унинг устига
чиқиб) Мусонинг худосини кўрсам. Албатта мен уни ёлғончи
кимсалардан деб ўйламоқдадирман».
Ҳомон усталарни йиғиб лойни пишириб баланд қаср қуришга
киришди. Лекин ожиз инсон боласининг чиранишлари қаерга
ҳам етарди?!
Ҳомон ҳам, усталар ҳам ҳолдан тойишди. Лой, ғишт тамом
бўлди.
Фиръавн ой нари турсин булутга ҳам етмади.
Қуёш нари турсин ойга ҳам етмади.
Юлдузлар нари турсин қуёшга ҳам етмади.
Осмонлар нари турсин юлдузларга ҳам етмади.
Фиръавн ноумид бўлди, хижолат чекди ва ожиз қолиб ўтириб
қолди.
Бечора Фиръавн! Наҳот у юксак осмонлару ерни Аллоҳ таоло
яратганини билмаса?!
59
 www.arabic.uz

Осмонлардаги нарсалару ердаги нарсалар, уларнинг

орасидаги нарсалару ер остидаги нарсалар Уникидир.
Фиръавн Мусо алайҳиссаломни ўлдиришдан бошқа йўл топа
олмади. У «Мусо ер юзида бузғунчилик, фасод тарқатяпти», дея
ҳужжат келтирди.
«Фиръавн деди: «Мени қўйинглар, Мусони
ўлдирай. (Қани) у Парвардигорига дуо-илтижо қилсин-чи,
унга нажот берармикин. Дарҳақиқат мен (Мусо) сизларнинг
динингизни ўзгартириб юборишидан ёки ер юзида
бузғунчилик авж олдиришидан қўрқмоқдаман».

60
 www.arabic.uz

!70
 20
 8 !

1
90C p 1–1

G E">; 9M G \/= 3; 9G E="M O;G) :s 0j   0 d&% ? `8

-   " 6 s% ‚ ( ! o ^ K 0j $ +!  8
-8  -   " 6   K 01
H0 1 :-   " 6 s% ‚ ( ! 3 M"   ^ "  s 0j .{28  "60w} (!< )E [3; < 1A †
A ;[ ;
MR !< E %I ;/ < G ; 8
‰  ;[3;
(c= =VA G cA < G :; CG ^XA G L
= >; 9M .R) . %;+ pE    98 M   A" P06  )% 7! € P ?  H&% I H€P H0 1 $ +1 - •"  P
.{28  "60w}
. 
  ? ` 6 0‰;% - 0A  )% ?  j   1 
H ‚ H&%
.{28  "60w} (!< E = :A >; AVZ
 š
= :< ; !< )E < 
A >= \fA ;} L
= >; M9.R; )
.? A  7^  ? ` P  )% D" @ P   :?` ` 8 1)% D" @ P  B% E &% 0

 "60w} (!t;4%I ;/ 9M .R 8
a‹
R kM ; < 1A ;40= 
= < >; < b; CG R`3< kG
M AC ; >R0WA G{ 6; < ;
M L
= M b=
M != )E
G 6R < G ;>)
.{29
.{29  "60w} (fA ;_d0
 DG R ?; Z
.R !< )E >AW< G ;1; ‡;3G ;1 Z
.R !< )E >R3E 1; ) :s 0j -8  -   " 6 
  ^ - 0A
:s 06 r
1 0,[ U #
 !  i ; j0  ]. +  !  j K G‘ >

-8  3 M"   ^ "    K
!< WA A :< ; < 1A ; >AVZ
; f; =bG; f™ ;; ›
o =4 6R < G 
R Mf; DG $M 1A „R&; 7< kG
M 6R < >; DG $M 1A !< )E < G ; 
= ;mG [4.R 6R < G ;>; )
.{3130 – "60w} (fA ; :A M
A ^bM {E = >R0>= 8
‰  ;1;
Ii! 0    
0 ! .i ! 0    
3 M"   ^ "  ? 2 6 E 
„;} (cA R,< >= 9Š kM _; V™ rA1; < >; !< T= < 1A œ
o 0R 1<  ‚D)E
A „AcR;; cA A ;7A ;}; „AcRG; cA [1E; „cA AmG < 1A %‰ 0< b;
M J0A >; 6; < >;)
.{3734
.{67  C"El} (
; "A db=
M Z
.R v= ; š
o :< ;
A !< T= ]
= :< ; V™ rA1; < >; %‰ ZmA kG
M)
.{101  -7!€Ÿ} (9G E
%I ;;>; G
; V™ rA1; < >; !< T= ;< ; 
; ;4<G GCG )
.{16  "60w} (3R dT"G
M A 7A ;
M 8
a 6; < ;
M L
= M b=
M R b;
A) :K 0;y
8 
 1 8 u0 7
 

.?T V
 0  ( ! {
e  ( ! ? 2  0 ! (
%")%3 ! - p 
 
 :0Zm ) ? 2 m
  ) u0 7
 - E" #

 a
 07 ‹
 l b8
 

61
 www.arabic.uz

< 1A 8
a  ; 1A !< )E
G ;1 ; >R0R< 1= 9G ’
; O= 6; <>; „Af;d
 6; < >; !< )E < G ; 
= ;mG [4.R 6R < G ;>; ) :3 M"   ^ "  s 06
.{3332 – "60w} (f™ ;W < 1A c=
G ;bCG 8
‰  DR A ]
< >= < 1; ; !o }
A ;
$ R 0 5K% 3 j z R 0 51PK 3 j 0 ! 0 2m
 6 ? 68 "  0 ! ? ` 7`  ic 1  % ? ` ; 5  3 j {
.  -, &% :3 M"   ^ "  s 0j
.0 2 ? b8 + 9P X
 ; 5 H H&%
. K 3 j  K3 8 P ?   1 68 "  0 ! uG,  ! 
 +  {e  < 
V   BD ;%7 * + 
 H
0 7 ( !  !*
+ A   o ^ K !* + A    L ! .* + A   Bƒ ;% {e  - 0 >;+ :? 8 j h 0 ! 01  7` 
!I†81 )% 0 7 ( ! !I3  ) B  ;%7 )%
Hd7; cA R !< E %I ;/ db1A L_; AC !< =
M*R ;bCG †
A ;[ ;
MR DE < G < 1A @
= ?= => !< E %I ;/ < "G
G; ) ! †8! B P98
(  !Z3) 
G A .{34 "60w} (\
=?3; UA A :< ; < 1A 8
!0Zm
 B4 ;%7 G5 3  ) -  b8 P  ‰ #
G :; < >; <
G !< =M E ;LG W; GX.R
!- !3 7P 

1
Фиръавн хонадонидаги мўмин киши

Фиръавн Мусо алайҳиссаломни ўлдирмоқчи бўлди.

«(Шунда) Фиръавн хонадонидан бўлган, ўзининг иймонини
яшириб юрадиган бир мўмин киши ўрнидан туриб деди:
«Бир кишини «менинг Парвардигорим Аллоҳдир, дегани
учун ўлдирурмисизлар?!» ҳолбуки у сизларга
Парвардигорингиз томонидан аниқ ҳужжатлар
келтиргандир».
Фиръавн оиласидаги тўғри йўлдаги киши:
- Нима учун Мусога қарши чиқяпсиз, унга озорлар
бераяпсиз?! Агар иймон келтирмасангизлар ҳам, майли, уни
тинч қўйинглар. Индаманглар, ўз йўлида кетаверсин.
«Агар у ёлғончи бўлса, ёлғони ўз бўйнига».

62
 www.arabic.uz

Агар унга озор бериб, айблайверсангиз-у, у набий бўлса унда

ҳолингизга вой бўлади. Бордию ростгўйлардан бўлса ваъда
қилаётган (азоблардан) айримлари етиб қолади-ку!
- Азиз оғаларим! Бу кун сиз молу мулкингиз, куч-қувватингиз
ва беҳисоб қўшинларингиз билан мағрурланиб, алданиб
қолмангиз.
«Эй қавмим, бугун-ку мулку давлат сизларники, мана шу
ерда ғолибсизлар. Энди агар Аллоҳнинг азоби келар бўлса
ким бизларга (ундан нажот топишимиз учун) ёрдам берур?!».
Фиръавн жавоб бериб айтди; «Мен сизларга фақат ўзим
раъй қилаётган нарсани (яъни Мусони
ўлдиришни) маслаҳатларинигина кўрсатурман ва мен
сизларни фақат тўғри йўлга етакларман».
Тўғри йўлдаги киши қавмини золимларнинг оқибати нақадар
ёмон бўлишини айтиб огоҳлантирмоқчи бўлди.
Тўғри йўлдаги киши деди: «Эй қавмим ҳақиқатан мен
сизларнинг устингизга ҳам худди Нуҳ қавми, Од,
Самуд(қабилалари) ва улардан кейинги (куфр йўлини
тутган) кимсаларнинг иши тушиб қолишидан қўрқурман.
Ҳолбуки, Аллоҳ ўз бандаларига зулм қилишни
истамас (яъни Аллоҳ ўша фирқаларни ҳалок қилиши билан
уларга зулм қилгани йўқ, балки улар ўзларини куфру туғёнлари
сабабли ҳалокатга мустаҳиқ бўлдилар)»
Тўғри йўлдаги киши уларни даҳшатли қиёмат куни билан
қўрқитарди.
У Қиёмат кун қандай кун бўлишини биласизми?!
«У кунда киши ўз оға-инисидан ҳам, онаси ва отасидан
ҳам, хотину бола-чақасидан ҳам қочур! (Чунки) улардан ҳар
бир киши учун у кунда ўзига етарли ташвиш бўлур».

63
 www.arabic.uz

«Дўстлар у кунда бир-бирларига душмандир. Магар тақво

эгаларигина (бундай эмаслар)».
«У кунда улар ўртасида насаблар бўлмас ва (улар) бир-
бирларидан сўрамаслар».
У кунда барча нарсанинг эгаси, якка-ю ягона подшоҳ нидо
қилур:
«Бу кун мулк-эгалик кимники?!
«Ягона ва Қаҳҳор Аллоҳникидир».
У кунда одамлар даҳшат ичида қолади. Инсонлар дод-вой
солиб бир-бирларини ёрдамга чақирадилар, ўзларича дўзах
азобидан қочиб қутулмоқчи бўладилар. Лекин, Аллоҳ азобидан
асраб-тўсиб қолгувчи бирон паноҳ топилмас!
Тўғри йўлдаги киши:
«Эй қавмим, ҳақиқатан мен сизлар ҳақингизда (кишилар
бир-бирларига) нидо қилиб қоладиган кундан (яъни қиёмат
кунида дўзах азобига дучор бўлиб, дод-вой қилиб
қолишингиздан) қўрқурман».
«У кунда сизлар (жаҳаннам даҳшатларидан) юз ўгириб
қочурсизлар, (аммо) сизлар учун Аллоҳ(нинг
азобидан) сақловчи-тўсувчи бўлмас».
«Кимни Аллоҳ йўлдан оздирса, бас унинг учун бирон
ҳидоят қилувчи бўлмас».
Аллоҳ сизларга неъмат ато этганида, унинг фазлини билиб,
қадрига етмадингиз. Қачон ўша неъмат йўқолган эди, афсус-
надомат чекдингиз. Мана масалан Юсуф алайҳиссалом
келганида уни тан олмаган эдингиз, қадрига етмаган эдингиз.
Лекин у дунёдан ўтиб кетгач, «Субҳоналлоҳ! Унақа
пайғамбар, унақа адолатли шоҳ, унақа улуғ инсон йўқ эди», дея
надомат чеккансиз.

64
 www.arabic.uz

Сизлар «Энди Юсуфдақаси ҳеч бўлмайди. Юсуфдақаси ҳеч

келмайди», деб пушаймон қилгансиз.
«Дарвоқе илгари Юсуф сизларга (ўзининг пайғамбар
эканлигини исботлайдиган) аниқ ҳужжатлар келтирганида
ҳам, у сизларга келтирган нарсалардан шубҳа-гумон қилиб
туриб олган эдинглар. То қачон у ҳалок бўлганида эса:
«(Энди Юсуфдан) сўнг Аллоҳ ҳаргиз пайғамбар юбормас,
дединглар».
Худди шунингдек, мана шу пайғамбардан кейин ҳам афсус-
надомат қилиб қоласизлар.

2
D/0
 (Q4

(fA _; d0
 DG R ?; !< E A W< G 9A =: RdO 6R < G ;> ; 1; p AVZ
 G G; ) . >
#     ? 2  s G )   !  j  ^ " 
   
 ` 8 1 )% KL "@ ! -   " 6 -,  .0 3D  < 0 >
8 ( ! <W " `8 + B6     -,  3 M"   ^ "  ?   .{38  "60w}
.o g t © 0 3D  -,  % 
 R /.  ( ! ?L 8 R < 0 > 8  G 5 ( `  . P j
Y 1 
0 ! -  "`8     .0 3D  < " `8  )% Q K0`+ ? 2 9)%  H :$ +! ‹ % 0 ;P4 (% !     Y 7 1
0 !  ^ "  C "  
.$ +! h  V - 1  
 œ  R ? 2 9)%  H ."  =
0 !
(3R ;0"G
 3= ;f ; WA eG 0; mA ž Z9.R; •
x ;1; ;4<J
 eE ;Q
;
M UA VA W; ;bd4.R 6R < G ;>) :s 06 ? 2% b8 w ( ! ? 2 2 ;47 
-8    K96
.]e 0 )| (%
 $&%   3
 ˆ " =
4   "% b8 `  $&%   3
 !  j ( ! s 02y
 8 z b J  .{39  "60w}
!]e 0 )| (%
 $&% Y ^% K    0j !{ e  $&% 0 P ? 2  s 0j H%6
 "60w} (3R d
 HG
.R R4;=< O;; eA S
; d
 HG
.R !< E =f< G A
;1 6R < G ;>; ) :? 2  s 0j <   3  B6 @0 ) 01
.{42 "60w} (3R Z,;
 &R >R&:;
 HG
.R !< E =f< G ;4G; !x M A cA R A
N
; <
G ;1 cA R …; 0R _< E; 8
a R 0; E M kG
A R4;=<O;) .{41
Zg.R ; WA 9M .R) I&% 0  ( !  Isl  
T 0 A u
D  I?` 2 ‚ ( ! ]. 0 ^ B  ;% u
D  :3 M"   ^ "  ? 2  s 0j
.{23 ?y7} (9™ GqM ?= < 1A ;TR 8
‰  G &; 4<G ;1 !< E %‰ ;p; !< =4<G ;W=b=< db?; %Ÿ ;b?< G

65
 www.arabic.uz

B6 .$ +! {
e  BD ;% G5  *
 + 
 ?+  { $V ? 5 ")&% 
H :e{ $&%   { e   + K e] € 5 
!<o      -W 0`! ‘ A B6 !io
‚   ]“ B M ‘ A
”
01 .{43  "60w} (eA 0; mA ŒM
 AC G
; ;4<J
 AC eŠ ; < f; c=
G N
„ ; <
G cA <
G.R R4;=< O; ;bd4G 6; 0; /; G
)
:? 2  s 0j ? 2 A " P ? 2% P 
 ) ( !  ^ "  ? ”+  ? 2% 
 35 ( !  ^ " 
.{44  "60w} (fA ; :A
MR z
x
A ; 8
I  Z9.R 8
a  HG
.R R01< G `
= [CG E; !< )E
G E EG ;1 9G =0E VM ;
; CG )
. ].  3  
5   1 #
 {
.  ( `    8
-8  -   " 6 s ‚   K a
 07 N
m
 w 
.{45  "60w} (
R GV:;
M %‰ =? 9G < ; 0< CA R ŒR ‘
; ;7; =0)G 1; ;1 †
A Gr[?; 8
‰  U= G; CG )

2
Кишининг панд-насиҳати

Мўмин киши қавмдошларига астойдил ва дўстона панд-

насиҳатлар қиларди.
«Иймон келтирган киши деди: Эй қавмим! Сизлар менга
эргашинглар, мен сизларни тўғри йўлга етаклайман».
Тўғри йўлдаги киши билдики, қавмдошлари ҳали дунё ҳаёти
билан маст-аласт юришибди.
Фиръавн молу давлати ва куч қуввати билан мағрур, алданган.
Лекин бу ҳаёт ширин ҳаёллар олами ва бу дунё завол топиб,
йўқ бўлувчидир.
Мана шу дунё мастлиги одамларни Мусо алайҳиссаломга
эргашишдан тўсиб турганини у киши билди. Чунки улар дунё
мастлиги билан маст-аласт эдилар.
Зеро маст кишиларнинг ҳуши ўзида бўлмайди. Улар на
эшитадилар ва на ҳис қиладилар.
Мана шу сабаб улар Мусонинг овозини эшитишмади.
Мўмин қавмини мана шу ғафлатдан уйғотишга қасд қилди:

66
 www.arabic.uz

«Эй қавмим, бу ҳаёти дунё фақат бир (арзимас) матодир.

Албатта охиратгина (мангу) қароргоҳ бўлган диёрдир».
Жоҳил одамлар мўмин кишини куфр ва ширкка чорладилар.
Ота-боболари дининга қайтишни маслаҳат бердилар. Уларга
«Аллоҳга қайтингиз!», дейилса, улар «Ота-боболаримиз динини
ушлайлик», дея жавоб беришди.
Қавмдошлари ҳадеб залолатга чақиравергач, мўмин киши
деди;
«Эй қавмим, нега мен сизларни нажотга-жаннатга
чорласам, сизлар мени дўзахга чақирмоқдасизлар-а?
Сизлар мени Аллоҳга кофир бўлишга ва (ўзим илоҳ
эканлигини) билмайдиган нарсаларни У зотга шерик
қилишга чақирмоқдасизлар. Мен эса сизларни қудратли,
бениҳоя мағфиратли зотга чақирмоқдаман».
- Сизларнинг олиҳаларингиз тарафидан бирон бир пайғамбар
келдими? Қайси китоб нозил бўлди? Ким унга даъват қилди.
Улар фақат сизлар ҳамда оталарингиз ўзларича тўқиб олган
номлар холос. Аллоҳ таоло ҳеч қачон бут-санамлар ҳақида
ҳужжат туширмаган.
Мана бу Иброҳим, Юсуф ва мана бу Аллоҳнинг набийси
Мусо... фақат Аллоҳга дават этганлар. Зеро ҳар бир нарса
Аллоҳ талонинг борлигига далолат қилади. Борлиқнинг ҳамма
бурчагидан ёлғиз унга даъват келади.
«Шак-шубҳа йўқки, албатта сизлар мени (ибодат
қилишга) чақираётган бутларингиз (жонсиз нарсалар бўлгани
сабабли) на дунёда ва на охиратда (бирон кимсани ўзларига
ибодат қилиш учун) даъват қила олмас».
Қавмининг ҳидоятга келишидан буткул ноумид бўлиб, уларни
беақлликларидан зериккан мўмин киши уларни тарк қилди. Ва
дедики:

67
 www.arabic.uz

«Ҳали (бошларингизга азоб тушганида албатта ҳозир) мен

сизларга айтаётган сўзларни эслайсизлар. Мен ўз ишимни
Аллоҳга топширурман. Зеро, Аллоҳ бандаларини кўриб
тургувчидир».
Дарғазаб бўлган Фиръавн малайлари мўминни ўлдиришга
қарор қилдилар.
Лекин Аллоҳ таоло уни сақлаб қолди. Душманларини эса
ҳалок қилди.
«Бас, Аллоҳ у (иймон келтирган киши)ни уларнинг макр-
ҳийлаларидан сақлади ва Фиръавн хонадонини ёмон азоб
ўраб олди».

3
90C (/*

  -,  0 1A  %   $ 0Z0O8 +   -,  .% 0 ^ /.    !   0 1A s%     !   3  

-   " 6 - 0A
. %H8 %)% , &% ]“ B =
)% ( ! € 
  0c”M 3  
-8  " #
 ! B6 3W R /. „  .i 7  e 8/.  $ 0Z0O8 +
™ " )  : 3 j -   " 6  0j .-   " 6 - 7^ ( ^ " #  ! i ` 1 ! $ #j8  B6 $ +1)% 3L R  ( ! ‚ H&% - 0A
 A 98
 :B%7 #  
 B ` 1 ! B6 S  
!I - H ‚ -8   ;j $ +1)% ( ! € 
-8    - `
* A s 0j .3  K  -   " 6
:#
 { e  i ` 1 ! B6 S  
  -   " 6 $ 7
 !  e b8  ( ! " #  ! B6 T ^ K ‘ ` )% $  0  !IB%" b `8
 Bjt K%
 !   0 1A s%     !   { ~    K . 5  B6 ic
‚ : ) B6 ic
‚ { ~    K . )% " b `8
 { e™ t K%  A 98

:5  % ^ "  ( ) s >
{ .  -,  .i 7  e 8/.  $ 0Z0O8 +   -,  0 1A  %   $ 0Z0O8 +   -,  .% 0 ^ /. 
.0c”M 
 1
  :" = 
  5  -   " 6 X  ) B6 - 0 1
ke   E  . ;%8 j ]e " 1 8 ( ) s >
{ .  -, 
X 7 ! ‚ ." #  !   ! 0 2^%  t ?% w8 K $ $ +1)% X  7 ! ‚  .-   " b )% h  " b A  { e 0%) -   " 6 < " !  X  7 ! ‚ 
? 2   G )% " =
?  0c”M -   " 6 i J " M Y 7 # 
?  . &% a % 07 ND R  -   " b )% { e  z% 8 E ?  $ +1)%
H0 ! -   " 6 
H ?    .0 2&% a % 07   " j8   5  -   " 6  G )% "  =

?  . %  "@  -   % 1 7 i !0 M
.-o 0O8 + N % 8   $   „  - 0 ‘ $ 0Z0O8 +   -, &% . 8     1
  7`  ?  y % 8   1
&% I 6

68
 www.arabic.uz

- `
-8  
)  Y O
-8  3   $ .z% 0 x8 i  #
  ! B6 ™T x 1  i j0J  ( ` 0 2^  t Y OP -8  < " 1 8 $
.ˆ " =
4  B6 0 12  O
-8    „
 ( `  Z3MK ‰K0 ) 0 12% )%
\C=0:< 1; ;4<J
 AC ;bT= < 7A ;}; ;bT= :< qA =O GCG !x M A cA R L
;
G N
; <
G ;1 R …; 0R 5
< O= 9M G HG; …; ;W; ;/ 9M .R; )
.{15  -01} (9G Eb; :< O; !< =< E ;bR !< )E rE[ 4;kECG !< )E := /R <01; d
G.R d!E d
G.R 
; ;4G < 1; DG R ?; u< RdO;
" ; P  {
.C  0 xP X   0A .{ e  4 3  X  ) B6 {
.  3 ; P X  0A :-0 1
ke  $ -   " 6 < " !  X  ! 0 +  

c †! { ~  0 2) " •
  1   -   " 6 ( ! {~  0 50 y -   " 6 < " !  (%  {
~  B •
 K  .-   " 6  1 
01! {e  $&%
.0 2  0 yM  0 2%0 dke r 7%! € 1 8 
< 1A R[S4;; (A dS
;
M AC ^< ; …; ; < A A
R < [3; l
<
GG XM .R 9G < ; 0< CA eG G0; 1<  =1; pI ; >AVZ
A \$G1; 8
‰
; 0; i
; ; )
.{11  _"> } (
; bA
AZ|
 6R < "G
M ; 1A R[S4;; cA A b; ; ; 9G < ; 0< CA

3
Фиръавннинг хотини

Ўзини ақлларга ҳам, қалбларга ҳам - худди жасад ва тилларга

ҳукмрон бўлгани каби ҳоким ҳисоблайдиган Фиръавн Мисрда
бирон кишининг ундан бошқага иймон келтиришини тасаввур
қила олмасди.
Агар Миср мамлакатининг узоқ чеккасидаги бир киши Мусо
алайҳиссаломга иймон келтирса, ўша куни Фиръавннинг
жиннилиги қўзиб кетар эди.
Гоҳ ўтириб, гоҳ туриб, момақалдироқдек гулдираб, яшиндек
чақнаб ёниб безовта бўларди.
- Қандай қилиб мендан бесўроқ Мусога иймон келтиради?!
- Менинг мамлакатимда яшаб туриб менга бўйсунмаса! Мен
берган ризқ-неъматларни еб, яна менга куфрони неъмат қилса-
я!

69
 www.arabic.uz

- Ахир, Мисрдаги ҳар бир кишига ўзидан ҳам кўра мен

ҳақдорроқ эмасманми?!
Лекин Фиръавн ўзининг Аллоҳ ерида яшаб туриб у зотга исён
қилаётганини ўйламасди. Аллоҳ берган ризқ-рўзни еб, сўнг яна
унга куфр келтираётганини унутиб қўйган эди.
Аллоҳ таоло унга ўз уйида, аҳли оиласида бир оят-аломат
кўрсатиб қўйди.
Аллоҳ таоло ақлларга ҳам, қалбларга ҳам - худди жасад ва
тилларга ҳукмрон бўлгани каби ҳоким эканлигини намоён
қилди.
Аллоҳ таоло агар хоҳласа киши билан аҳли оиласи ўртасини
ажратиб қўяди. Хоҳласа инсон билан унинг қалби орасига тўсиқ
ташлайди!
Иймон Фиръавн хонадонига ҳам кириб келди. Фиръавннинг
ўзи ҳали ҳеч нарсадан хабарсиз эди. Унинг қўлидан бирон иш
келмасди.
Эри Миср мамлакатининг султони бўлишига қарамасдан
Фиръавннинг аёли Мусога иймон келтирди.
Фиръавннинг энг суюкли ва энг яхши билувчи кишиси унинг
Парвардигорлик даъвосини рад этди.
Бу ерда шоҳнинг чумолидек сезгир, қарғадек ўткиркўз
жаллодлари ҳам ожиз қолдилар. Улар ҳеч нарсани сезмадилар.
Энг яқин кишисининг Аллоҳга иймон келтирганидан Фиръавн
ҳануз бехабар эди.
Хўш, агар хабар топганида нима қила оларди?
Чунки унинг ҳукми жисмга ўтиши мумкин, тилларга тушов
солиши мумкин. Лекин, ақлларга ва қалбларга асло ҳукмронлик
қила олмайди.
Тўғри, аёл эрига итоат этиши керак. Лекин, Аллоҳга исён
бўладиган ишларда махлуқга итоат қилинмайди.
70
 www.arabic.uz

Фарзанд ота-онасига қулоқ солмоғи, уларга меҳрибон-

мушфиқ бўлмоғи лозим.
Фақат агар улар ширкка даъват қилсалар, сўзлари эътиборга
олинмайди.
«Биз инсонни ота-онасига яхшилик қилишига
буюрдик (яъни ота-она хоҳ яхши, хоҳ ёмон бўлсин, хоҳ
мусулмон, хоҳ кофир бўлсин уларга яхшилик қилиш фарзанднинг
бурчидир, аммо) агар улар сен ўзинг билмаган
нарсаларни (яъни сохта «худо» ларни)менга шерик
қилишинг учун зўрласалар, у ҳолда уларга итоат
этмагин! (Барчангиз) менга қайтурсиз, бас (ана ўша кунда)
мен сизларга қилиб ўтган амалларингизнинг хабарини
берурман».
Иймон неъматига мушаррар бўлган аёл Аллоҳ душманининг
уйида туриб Аллоҳга ибодат қила бошлади.
У Фиръавннинг ярамас кирдикорларидан ўзини йироқ қилиб,
Аллоҳга илтижолар қилиб талпинар эди.
Аллоҳ таоло Фиръавннинг аёлидан рози бўлди ва уни эри
ҳамда унинг ёмон амалларидан қутқарди.
Бу аёл иймони ва шижоати учун Қуръонда барча мўминларга
намуна қилиб Аллоҳ зарбул масал қилди.
«Аллоҳ иймон келтирган зотлар (ва улар ўзлари ҳақиқий
мўмин бўлсалар, яқин одамларининг кофир ҳолда бўлиши уларга
зиён қилмаслиги) ҳақида Фиръавннинг аёлини мисол
келтирди. Ўшанда (яъни Фиръавн у аёлнинг Мусо пайғамбарга
иймон келтирганини билиб қолгач азоблаган чоғида) у:
«Парвардигорим ўзинг мен учун ҳузурингда - жаннатда бир
уй бино қилгин, менга Фиръавн ва унинг қилмишидан
нажот бергин ва менга бу золим қавмдан нажот бергин»,
деди».

71
 www.arabic.uz

4
DB0?.  ( 

B%7) $ " ^   .? 2% gG

%& ? 2% P  3 )% -   " 6 $&% )"  P  g "+ &% B%7;  -   " 6 <   3 a
 07 ?  01
  $ +! .io t% 0  io ) T 
‘ A B6 !<o 3
3^ io 7 >  ! T 
‘ A Bb 6 .    `  ? 2 ) " 5  s 0bJ8 /.  g "+ &%
:? 2  s 
 :%";# 0%) ? 2% V
 ? 2% ‘ 
 
   < 
#  
 C"/} (
; "A db= M
A (E ;A ;:
M; UA fA ; A < 1A %‰ ;5>; < 1; ;TE3R => cA Z
A `
; 3< kG
M Z9.R =0R }
< ; 8
a R =A:;?< )
.{128
E
G) !0c”M 07 (% @ P ?  !0c”M 0 7 b 7P ?  :$ +1 0j QH/.  G5  i 7 >
 1 8  G 5  g "+ &% 7) ? ”+ 
$ +! (` !‹ 
?  $ +! ( `  .{129  C"/} (;;rM /R ;1 A :< ; < 1A ; ;;OAkM O; 9M G DR < G < 1A ;>AXE
 l y
C"/} (9G Eb; :< O; @
; < G 0; |E < ;CG `
R 3< kG
M AC !< )E G Aj
< ;
< >;; !< E d= ; L
; A T< >= 9M G !< )E J3; H;; G G) !a
 9
? 
8
a  HG; E
G"CG „
; bA A 
< 1= !< =< E 9M .R EZ; O; cA < G :; CG 8
a R !< =< 1; p !< =< E 9M .R 6R < G ;> H;?=1 G G; ) .{129 
.{8684 – „
} (; >R0CA G)
 6R G"
 ; 1A L
; Ab; 7< 0; R ;[S4;; * 
; bA
AZ|
 6R < "G M
A (\ ;< CA ;M :; S
< O; G
;d3; ;M Z; O;
- 0A .  - p# 
 { .  - 3;
? 5 ‚ K H&% N  m @
 :e{ <  0 ; ( !  g "+%& B%7) Y7 1
-   " 6 - 0A
. •  K  B6 {~  3 ;  
-8  N  m @
- 0A :•  K  B6 { e 3 ^% 0 ! Gx  
-8  ( ! ? 2  7 1

!Ie{ ’ % K  $ { .  3;
-8  { e   0 ; Y 7 ! ( 1 ! ? ©8  ( !  !-   " b   {
e ’
 K /.  !-   " 6  2 ^  0 !
0 !   b8
Z3R  Y 7 1
-8  K 3 8
- 0A 0 ! -   " 6 ( `  !Ie{ ’ % K  $  P 0 ; $&% 0  ( 1 ! ? ©8  ( ! 
:$ +! - 0  $  g "+ &% B%7) { ~  " ! 96 ! ) B6 ]~ 0 =

>
-8   J " M h
 l y %   .{87  „
} (eG Gd
 =bAG; (\ G < A !< )E O;== E:; /< )
%   -   " 6 l y
!Ie{ <  0 ;  ?% 
 1 8 ( ) s +K ( !  !I)4K  3 ;  ( ) s >
( !  !{
e  <  0 ;   g "+ &% B%7) ( )

72
 www.arabic.uz

4
Бани Исроилнинг бало-синовга солиниши

Бани Исроилга нисбатан Фиръавннинг адоватини кўрган халқ

ҳам Исроил фарзандларига зулм-зўравонлик қилишда
Фиръавнга яқинлашдилар.
Ҳатто ёш болалар Исроил фарзандларини сўкар, маҳалла
итлари эса олдига солиб қувлар эди.
Ҳар куни янги бир бало, ҳар куни ташвишли бир хабар Бани
Исроил бошида ҳозиру нозир бўларди.
Мусо алайҳиссалом қавмини сабр қилишга чорлаб тасалли
берар эди;
- «(Эй қавмим) Аллоҳдан мадад тилаб, сабр-тоқат
қилингиз! Бу ер шак-шубҳасиз Аллоҳникидир. Уни ўзи
хоҳлаган бандаларига мерос қилиб берур. Оқибат-натижа
эса тақводорларники бўлур».
Лекин Бани Исроил бу синов ва қийинчиликни ёмон қабул
қилди. Улар Мусо алайҳиссаломга «Сен бизга ҳеч қандай фойда
беролмадинг. Бизга ёрдаминг тегмади» дея маломат қилишди.
«Улар айтдилар: «Сен бизга (пайғамбар
бўлиб) келишингдан илгари ҳам (яъни ўшанда ҳам Фиръавн
ўғилларимизни ўлдириб, аёлларимизни тирик қолдириб, зулм
қилган эди), Сен келганингдан кейин ҳам озор кўрдик».
Фақат Мусо алайҳиссалом бесабрлик ҳам қилмади
умидсизликка тушмади ҳам.
«У (Мусо) деди: «Шояд Парвардигорингиз
душманларингизни ҳалок этиб, сизларни бу ерга халифа
қилса ва қандай амаллар қилишингизни кўрса».

73
 www.arabic.uz

«Эй қавмим, агар Аллоҳга иймон келтирар экансизлар,

демак мусулмон бўлсангизлар, Унинг ўзигагина
суянинглар-таваккул қилинглар!»
«Бас, улар айтдилар: «Аллоҳнинг ўзига таваккул қилдик.
Парвардигоро, бизларни бу золим қавмга мафтун-
алданувчи қилиб қўйма. Ва ўзинг раҳм айлаб бизларни бу
кофир қавмдан қутқар».
Фиръавн Бани Исроилни Аллоҳга ибодат қилишдан қаттиқ
қайтарар, агар улар ибодат этсалар ғоятда дарғазаб бўлар эди.
У Аллоҳнинг ерида масжидларнинг Аллоҳ учун бўлишини
хоҳламасди. Аллоҳнинг ерида Аллоҳга ибодат қилинса ғазаби
келарди?!
Фиръавн бу даражада нодон бўлмаса?!
Ахир ер - Фиръавнники эмас - Аллоҳнинг мулки-ку!?
Аллоҳнинг қулларини Аллоҳнинг ерида Аллоҳга ибодат
қилишдан тўсган кимсадан ҳам золимроқ ким бор?!!
Аллоҳ ерида туриб бандаларни ўзига ибодат қилишга
чақираётган кимса энг золим кимса эмасми?!!
Лекин, Фиръавн барибир ожиз қолди. У ҳеч кимни ўз уйида
хоҳлаган ишини қилишдан қайтара олмасди.
Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссалом орқали Бани Исроилга
қуйидагича амр этди;
«Бу уйларингизни қибла-намозгоҳ қилиб (у
уйларда) намозни тўкис адо қилинглар».
Фиръавн ҳам, унинг жаллодлари ҳам Бани Исроилни Аллоҳ
ибодатидан тўса олмади.
Ахир банда билан унинг Парвардигори ўртасини тўсиб
бўларканми?! Мусулмонни Аллоҳ ибодатидан ким тўса олади?!

74
 www.arabic.uz

5
†¡

{.  -, &% !" b8 `    0 ;  $ •"

 { .  -, &% . 2 ;47 
-8  {
~    K  0 7   i b8 @  B6 C " V
  -   " 6 $ @J 01
!’ % K /.  B6  0 b  N D >  

! " m  
$ R  ;7
 K 0 1>
 8  .i [   1 8  i 1 `8 >
 8  6 X   0 • :‰3^% Z3) -  " 6 - 0A
? 1  3 j .
% ;>  8  
 )% K% 0 1}8/.   h   "x 8  
 )% :~] "m E io ; # x  ! L  )% " #
 !  ! 2 ;47 
-8  {
~    K96
% 0=  5  " #  ! h  3 y  * A  .       * + 
3 2  B6 i  0 y1 8  0
 <c 3 ) Z  )% " #