WWW.ARTSENAUTO.

NL

MAANDELIJKS MAGAZINE VAN V V AA JAARGANG 77 JULI 2011

Culinaire souvenirs uit de populairste vakantielanden

Reis met eigen gids door het hart van China

Basisregels voor Cardioloog Igor het maken van Tulevski bouwt mooie vakantiefotos aan zijn imperium

Zomer!

wonen & werken in de Bourgogne

advertentie

Inhoud

Redactie

Taakherschikking
k weet niet hoe het met u is, maar ik krijg het de laatste tijd een beetje benauwd als ik zie hoever de ideen rond taakherschikking dreigen door te slaan in het land. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) pleit voor een opleidingscontinum waarin bekwaamheid en een leven lang leren centraal staan (zie ook pagina 27). Niks mis met dat uitgangspunt. Maar ik word er wel een beetje akelig van als ik vervolgens lees dat juist dit uitgangspunt zou moeten leiden tot een situatie waarin mensen ook via een andere weg dan de weg door de academie, arts zouden moeten kunnen worden. Verpleegkundigen bijvoorbeeld. Behalve journalist, ben ik ook BIG-geregistreerd verpleegkundige. Verpleegkunde is een vak. Een vak waarvoor specifieke competenties nodig zijn, een vak met een eigen verantwoordelijkheidsdomein en een vak dat, ondanks overlappingen met de geneeskunde, op wezenlijke onderdelen daarvan verschilt. Dat heeft alles te maken met het verschil tussen praktisch of academisch leren denken tijdens de opleiding, waarmee ik dus niet alleen de uiteindelijke studie, maar ook de basis in het voortraject bedoel. Ik ben een warm voorstander van beperkte taakherschikking. Heb daarom ook niets tegen nurse practitioners, physician assistants en praktijkondersteuners. Zolang de taken maar zeer specifiek zijn afgebakend en niet het domein van de arts bestrijken, voegen zij vooral iets toe. Maar een verpleegkundige die een diagnose moet stellen of medicatie voor gaat schrijven, gaat wat mij betreft te ver. Al heeft de betreffende verpleegkundige nog zo veel extra kennis opgedaan via ervaring en opleiding; de beschermde titel verpleegkundige is er n om trots op te zijn. De titel staat ergens voor, net zoals dat het geval is met de titel arts. We moeten de zaken dus niet door elkaar gaan halen. Wie doktertje wil spelen, moet geneeskunde gaan studeren. En wel aan een universiteit. Ik wens u een prachtige zomer!

16

20

27

46

58
16 Interview
In amper vijf jaar tijd bouwde cardioloog Igor Tulevski een imperium van negen cardiologiecentra. Volgens Tulevski is alleen de kwaliteit van zorg leidend. Overal waar wij komen, verdwijnen de wachtlijsten. en verpleegkunde in de toekomst beter op elkaar moeten aansluiten om zo de veranderende zorgvraag aan te kunnen.

46 Vakantiefotografie
Door goed te kijken en bewust te fotograferen, wordt een gewoon vakantieplaatje al snel een bijzondere foto. Fotograaf Frank Muller geeft aan de hand van 11 fotos een paar belangrijke basisregels.

20 Keerzijde van uitbesteden

Veel huisartsenpraktijken besteden het declareren en de hosting van de server uit. Dat blijkt niet zonder risico nu recent weer een provider failliet is gegaan.

58 Culinaire souvenirs
Een overzicht van de leukste culisouvenirs uit de meestbezochte vakantielanden in Zuid- en Noordwest-Europa. Van pimentos del padron en confit de canard tot clotted cream voor bij de scones.
Marjan Enzlin, hoofdredacteur m.enzlin@artsenauto.nl 030 247 40 23

27 Anders leren
De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg stelt dat de studies geneeskunde

7 - 2011 3

advertentie

Medewerkers

Rubrieken
Focus
8 11 12 13 14 25

In beeld App Over de grens Mijlpaal Event Frank van Wijck

Eten & drinken

56 Maandmenu van Merijn Tol 60 Han Sjakes over wijncocktails

Wonen

61 Gespot 62 Binnenkijken bij de familie Jaspars

Management
Jurriaan Teulings (1972) is schrijver en fotograaf. Gemiddeld acht maanden per jaar is hij op reis om in opdracht reportages te produceren. Inmiddels bezocht hij meer dan 70 landen, in pluimveebussen en privjets, vijfsterrenresorts en nulsterrenhostels. Onderweg heeft hij gefeest met Moskouse miljardairs, is hij verbroederd met een Indiase kroonprins en werd hij onderworpen aan een kruisverhoor door Hezbollah. Ik bezit een groot talent voor het aantrekken van kolderiek onheil. Toch is dat ook mijn geluk, want mijn omgeving is de mooie verhalen allang beu tenzij het gaat over Verweggistan waar ik bijna het loodje heb gelegd, of als me iets is overkomen waarover in welgemanierd gezelschap beter niet wordt gepraat. Voor dit nummer schreef Jurriaan een verhaal over Boedapest (pagina 74).

30 Portret: Ben Cohlen 31 Recensies 31 Raadger/Ramler over de bomen en het bos

Lezen & kijken

64 Boeken 65 Dvds 65 Filmfan

Wet & recht

34 Lezersvragen 34 Annemarie Smilde over disfunctioneren

Reizen

Praktijkcase
35 Zakelijk

66 Sichuan in China 72 Joris van Drooge over weg van de snelweg 73 Boedapest 76 VvAA reizen

VvAA
19 33 80 83 84 86 87 89 90

Fiscaal
37 37

Lezersvragen Peter van Bakel over goede wil

Personal finance
38 38 39 39

Kinderen als aftrekpost Ferdinand Wit over ontschulden Lezersvragen Joan Versluijs over kwetsbare samenwoners

Bestuur Praktijkadvies Welkom bij VvAA Afscheid van Jan van den Bergh Nieuws VvAA opleidingen Academie voor Medisch Specialisten IHI-congres Ledenvoordeel: Witte jas aan de wilgen; studiemiddag postmodernisme; workshop Herken de Heilige

Student
Daan Marselis (1983) werkt sinds de zomer van 2007 in de journalistiek. Al die tijd schrijft hij over de medische sector, waarbij zijn interesse vooral uitgaat naar beleidsvragen op gebied van bekostiging en kwaliteit. De eerste jaren werkte hij in loondienst, maar afgelopen oktober begon hij voor zichzelf. Als freelancer voelt Marselis zich vrij om zijn onderwerpen zelf te kiezen, heeft hij meer tijd voor onderzoek, kan hij experimenteren met nieuwe media en is hij bovendien vaker op pad. Journalistiek kun je niet vanachter je bureau bedrijven. Pas als je mensen onder vier ogen spreekt, krijg je echt gevoel bij het verhaal. Als journalist wil hij vooral laten zien welke ontwikkelingen er spelen en waarom dingen gebeuren zoals ze gebeuren. Voor deze Arts & Auto schreef hij over taakherschikking (pagina 27) en hoe daaraan al vanuit de opleiding vormgegeven wordt.

Ledemaatjes

92 Advertenties van leden voor leden

40 Prikbord 42 Update: lenen, wat kost dat? 43 Mijn geld: Esme Mars

En verder
3 6 6 88

Digitaal

44 Bram Vermeer over onbevangen fotograferen 44 Lezersvragen 45 Gadgets

Van de redactie Colofon MuziekKliniek Puzzel

Auto
52 54 54 55

Portret: Lexus CT200h Bart van den Acker over vakantie Nieuws Trendsetter: Mercedes-Benz SLK

Achterin

105 De Spiegel: Charles Groenhuijsen 106 Michael Chayes (1930 - 2011)

CoVER: hEnRy ARDEn/CuLTuRA/hh

7 - 2011 5

Colofon
Jaargang 77, nummer 7, 25 juni 2011

Contact met VvAA:

030 247 47 89 www.vvaa.nl

Recticatie
In Arts & Auto 6 schreven wij bij de lezersvragen in de rubriek Wet & recht onder de titel Voor onbepaalde tijd (pagina 36) over het afgeven van een werkgeversverklaring ten behoeve van het afsluiten van een hypotheek. Uit dit artikel kan de indruk ontstaan dat het afgeven van een onjuiste c.q. onware verklaring door een werkgever geen consequenties heeft. Niets is minder waar. Een verkeerde verklaring kan verstrekkende gevolgen hebben, mogelijk zelfs in strafrechtelijke zin (valsheid in geschrifte). Het voorbeeld in ons artikel is dan ook ongelukkig en behoeft verduidelijking. In het beschreven geval was aan de orde of een werkgever verplicht is een werkgeversverklaring af te geven en of een werknemer jegens die werkgever rechten kan ontlenen aan zon verklaring. Aanvankelijk wilde de werkgever in kwestie geen enkele verklaring ondertekenen. De vraag Is de werknemer voor onbepaalde tijd in dienst kon bovendien ook niet met ja worden beantwoord; op dat moment was sprake van een contract voor bepaalde tijd. Bij de werkgever bestond echter wel de intentie om de arbeidsovereenkomst na aoop om te zetten in een contract voor onbepaalde tijd. Vervolgens bleek de werkgever wel bereid tot het afgeven van een verklaring waarop geheel in overeenstemming met de werkelijkheid werd aangetekend dat sprake was van een contract voor bepaalde tijd, maar dat de intentie bestond om dit na aoop voor onbepaalde tijd te continueren. De vraag die vervolgens aan ons werd voorgelegd was of een werknemer te allen tijde aan die verklaring rechten kan ontlenen jegens de werkgever, in die zin dat hij een contract voor onbepaalde tijd kan (op)eisen. Daarover hebben wij geadviseerd dat denkbaar is dat een werkgever bij een wijziging van omstandigheden niet aan zijn eerdere intentie kan worden gehouden en kan besluiten om toch niet tot verlenging over te gaan. Met het oog op de situatie was ons advies om in een onderlinge verklaring vast te leggen dat de intentie gn garantie inhield op voortzetting van de arbeidsrelatie. In het algemeen is ons advies om altijd voorzichtigheid te betrachten bij het afgeven van verklaringen. De vlag moet wel de lading dekken. Wij danken onze kritische lezers voor hun terechte commentaar!

Redactie: Hoofdredacteur: Marjan Enzlin Eindredacteuren: Marcel van Dijk, Anne Mieke van Eijsden Redacteuren: Monique Bowman, Ingrid Lutke Schipholt, Roel Notten Vormgever: Conny Lubbersen Redactieassistent: Anne Barendregt Ledemaatjes: Martine de Paauw-Rolf Medewerkers aan dit nummer: Bart van den Acker, Peter van Bakel, Fleur Baxmeier, Sven Benjamins, Jan van den Bergh, Louis Blom, Yde Bouma, Sebastiaan ter Burg, Gonnie Constansia, De Beeldredaktie, Djanko, Joris van Drooge, Erik-Jan Hemmer, Jacqueline van Eekelen, Charles Groenhuijsen, William Hoogteyling, Frank van Kolfschooten, Marcel Leuning, Diederik Leusink, Emile Luider, Daan Marselis, Frank Muller, Leon Mussche, Marloes de Moor, Gertjan Portman, Wout Raadgers, Pieter Ramler, Daphne Riksen, Carolyn Ridsdale, Peter Ritmeester, Ed van Rijswijk, Bram van Schaik, Han Sjakes, Annemarie Smilde, Hans Sprangers, Nout Steenkamp, Jurriaan Teulings, Els van Thiel, Merijn Tol, Rutger van der Velden, Bram Vermeer, Joan Versluijs, Flip Vuijsje, Frank van Wijck, Ferdinand Wit. Redactieadres: Postbus 8153, 3503 RD Utrecht 030 247 43 41 redactie@artsenauto.nl www.artsenauto.nl Adreswijzigingen: U kunt al uw wijzigingen doorgeven op www.vvaa.nl/ mijngegevens, of bel VvAA advies: 030 247 47 89. Advertentieverkoop: Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij bv Postbus 246, 3990 GA Houten Farma en Voeding Hafize Guven-Onder, 030 638 39 75, h.guven@bsl.nl Paul Bakker 030 638 39 28, p.bakker@bsl.nl Overig Channa Molenaar, 030 638 39 74, c.molenaar@bsl.nl Jan Peterson, 030 638 39 76, j.peterson@bsl.nl Frank van der Walt, 030 638 37 32, f.walt@bsl.nl Cordinatie advertentiemateriaal Erik de Klein, 030 638 37 63, media.marketing@bsl.nl Ledemaatjes: Bij voorkeur opgeven via de website: www.vvaa.nl/ledemaatjes. Meer informatie vindt u op pagina 92.

MuziekKliniek
Elke maand bespreekt Bram van Schaik in zijn MuziekKliniek op www.artsenauto.nl interessante nieuwe titels, van pop tot jazz, en van klassiek tot wereldmuziek. Lezers van Arts & Auto kunnen hier ook meedingen naar een exemplaar van de besproken titels. Maar natuurlijk niet zonder eerst een aantal vragen goed te beantwoorden Deze maand in de MuziekKliniek: Take the high road, mooie country-gospel van The Blind Boys of Alabama Hard op weg, een nieuw Nederhopalbum van Def P & Beatbusters From Fear To Eternity, het nieuwe dubbele verzamelalbum van Iron Maiden Tourquiz voor de snelle inzenders! Op zaterdag 2 juli vindt alweer de proloog van de Tour de France plaats. Wie vr 1 juli weet te voorspellen welke Nederlander hierin als hoogste eindigt, maakt kans op het album Le Tour de France en Chansons!

Advertenties staan onder controle van de redactie en kunnen worden geweigerd zonder opgaaf van redenen. Advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Daarnaast zijn de Algemene Advertentie Voorwaarden van Springer Uitgeverij van toepassing. Op verzoek wordt een exemplaar toegezonden. (c) Copyright 2011. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie of uitgever. Springer Uitgeverij en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. Van werken van beeldende kunstenaars, aangesloten bij een Cisac-organisatie zijn de auteursrechten geregeld met Pictoright te Amsterdam.

ISSN 0004-3966 Verschijnt: 12 maal per jaar Druk: Senefelder Misset, Doetinchem

Ga naar www.artsenauto.nl/muziek en doe mee met de prijsvragen.

6 7 - 2011

Fotowedstrijd

VvAA fotowedstrijd 2011

Vanaf nu inzend en!

Eenvoud
Maar liefst 1807 fotos stuurde u vorig jaar in voor de jaarlijkse VvAA fotowedstrijd: een absoluut record. Naar verwachting wordt het aantal inzendingen dit jaar nog groter, want het thema voor 2011, Eenvoud, zal ongetwijfeld velen van u inspireren n uitdagen.
FOTOGRAFIE NOUT STEENKAMP/FMAX

De Engelsen hebben zon mooie uitdrukking: Less is more. Bij de keuze van het thema voor de 29ste VvAA fotowedstrijd is besloten om het simpel te houden; we zijn benieuwd welke beeldassociaties u heeft met het woord Eenvoud. Misschien heeft u al een paar prachtige fotos die helemaal bij dit thema passen. Of misschien prikkelt het u om in uw directe woon- of werkomgeving met uw camera in de hand op zoek te gaan naar momenten, personen, situaties of objecten waarop het etiket eenvoud van toepassing is. Via de website van Arts & Auto kunt u uw fotos uploaden via de speciale fotopagina. Ook kunt u hier fotos van collegas bekijken en beoordelen. En voor fotoliefhebbers valt er natuurlijk ook iets op te steken en te leren, want speciaal voor deze gelegenheid schrijft Arts & Autofotograaf Nout Steenkamp elke twee weken een weblog. Kijk ook vooral eens op zijn site www.noutsteenkamp.nl, misschien doet u bij hem nog inspiratie op. Leden van VvAA en gezinsleden kunnen maximaal 5 fotos uploaden. De fotos moeten technisch van goede kwaliteit zijn. Een enthousiaste jury beoordeelt verder aspecten als compositie,

contrasten, onderwerpkeuze (originaliteit!) en kleurgebruik. Behalve prijzen voor de door de jury aangewezen winnaars, is er ook een publieksprijs. Deze prijs wordt bepaald door de bezoekers

van de fotowebsite. Die kunnen de fotos beoordelen door er punten aan te geven, en eventueel ook door een reactie achter te laten. Verder ontvangt de inzender van elke 50ste foto een setje ansichtkaarten dat bestaat uit een selectie van de vorig jaar ingezonden fotos. De winnende fotos worden afgedrukt in Arts & Auto. Voor meer informatie en meedoen, zie www.artsenauto.nl.

Fotograaf Nout Steenkamp

In het kort
Het thema in 2011 is Eenvoud. Maximaal 5 fotos per deelnemer, zwart-wit of kleur. Alleen VvAA leden en hun gezinsleden kunnen meedoen; medewerkers van VvAA zijn van deelname uitgesloten. Iedereen kan op de fotos stemmen (hoe meer stemmen u ontvangt, des te groter uw kans op de publieksprijs). Iedereen kan op de fotos reageren. Uw ingezonden fotos mogen door Arts & Auto worden gebruikt voor publicatie. De inzender van elke 50ste foto op de website ontvangt een setje prachtige ansichtkaarten. Meedoen? Ga naar www.artsenauto.nl.

Focus

In beeld

Vakantie in het vizier

Jaarlijks blijken legio mensen onvoorbereid op reis te gaan, met ernstige ziekten als malaria of hepatitis als gevolg. Bij de Travel Clinic op onder meer SchipholOost kunnen reizigers zich nog vlak voor hun reis laten inlichten en vaccineren.
FOTOGRAFIE NOUT STEENKAMP/FMAX

advertentie

Focus

App

Pedi STAT
TEKST DAPHNE RIKSEN

Wat? Een app waarmee je voor een kind snel de juiste medicatiedosis of de goede maat van bijvoorbeeld een maagsonde of een tube vindt. Pedi STAT is bedoeld voor professionals die kinderen behandelen van 500 g tot 43 kg. Eenmaal ingesteld voor een bepaald gewicht (of leeftijd of lengte), geeft de app alle doses en maten voor die situatie. De app is zeer overzichtelijk en gebruiksvriendelijk. Er is tijdens gebruik geen verbinding nodig met internet. Daardoor is de app ook geschikt voor de OK. Pedi STAT is verkrijgbaar voor zowel het Apple- als Androidplatform. Concurrent Pedi Safe is geschikt voor mensen van 2 tot 120 kilo, maar is minder overzichtelijk. Voor wie? Pedi STAT is heel handig bij de behandeling van kinderen, bijvoorbeeld door anesthesiologen, intensive-caremedewerkers en artsen en verpleegkundigen op de spoedeisende hulp. Minpunten Het enige minpunt is het gebruik van Amerikaanse (merk)namen van medicijnen. Paracetamol zul je er bijvoorbeeld niet vinden, wel het Amerikaanse Acetaminophen. Merkwaardig is dat de prijs voor de Androidversie hoger is dan die voor iPhone. Reacties Zowel Androidgebruikers als Apple-aanhangers geven Pedi STAT hoge waarderingen: 4,5 van 5 sterren. Een recensent op AppBrain.com schrijft: Brilliant resource. As a paramedic I have appreciated the portable content of this app on the road. Keep more coming. Recommended! Op http://iphoneappsplus. com reageert een verpleegkundige: I have had this app since its inception. It is just awesome! Easy to use/navigate, comprehensive and accurate. I am a ight nurse on a busy EMS helicopter and utilize it often. Een orthopedisch chirurg meldt: I am not in the habit of intubating too many kids, but I do operate on them. This app is absolutely terric.

Naam Jrgen Fleisch Beroep anesthesioloog en pijnbestrijder Werkplek LUMC

Als anesthesioloog bij het LUMC in Leiden geef ik soms ook anesthesie aan jonge kinderen. Als je dan snel de juiste dosis nodig hebt van een medicijn dat je niet echt vaak toepast, is Pedi STAT een geweldige app. Pedi STAT geeft overzichten voor meerdere klinische scenarios. Denk aan brandwonden (hoeveel vocht toedienen?), toxicologie (wat is de dosis van antidota?) of

Pedi STAT heeft me nog nooit in de steek gelaten

asthma exacerbatie. Deze app geeft niet alleen medicatiedoseringen, maar ook de juiste maat van een kap of een tube. Ik gebruik Pedi STAT een paar keer per maand. Voordat deze app er was pakte ik in een vergelijkbare situatie mijn Palm-pda. Pedi STAT heeft me nog nooit in de steek gelaten. Mijn iPhone wel: de batterij is veel te vaak leeg. De meeste apps die ik gebruik zijn gratis, Pedi STAT voor de iPhone kost 2,39. Ik vind dat voor deze app zeer goed besteed geld.

Praktische informatie over Pedi STAT

Bruikbaar op Android, iPad, iPhone, iPod Touch Prijs 2,39 voor iPhone, 5,71 voor Android Ontwikkeld door QxMD Software Meer informatie www.qxmd.com

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/ARNO MASSEE

Apps voor smartphones zijn ongekend populair. In deze rubriek belichten we elke maand een bijzondere app, met commentaar van een gebruiker.

Focus

Over de grens

Samenstelling: Flip Vuijsje

Arts versus wapenlobby

De eerste keer dat Louis St. Petery, pediatrisch cardioloog in Tallahassee (Florida), de begrafenis van een patint bijwoonde, ging het om een kind van twee jaar dat thuis was doodgeschoten door een drie jaar ouder broertje. Florida is, naast Alabama en North Carolina, een van drie Amerikaanse deelstaten waar wetgeving in voor bereiding is die het artsen en andere medisch professionals verbiedt om aan patinten, of aan ouders van patinten, te vragen of er thuis misschien vuurwa pens zijn. Op aandrang van pro gun lobbyclubs als de machtige National Rifle Association, wordt vragen naar wapenbezit beschouwd als schending van het in de Amerikaanse grondwet verankerde recht van alle burgers to keep and bear arms. In Florida is het wetsvoorstel al aangenomen, en zal het naar verwachting door de Republi keinse gouverneur Rick Scott worden ondertekend. Dokter St. Petery is niet tegen het bezit van vuurwapens als zodanig, maar hij maakt zich grote zorgen over het nieuwe verbod op vragen naar, waar een sanctie op staat van 500 dollar bij de eerste overtreding. Hij vreest dat dit er toe zal leiden dat een nuttig instrument voor preventie verloren gaat, en dat meer kinderen zullen worden verwond of gedood door onzorgvuldig weggebor gen vuurwapens. Hij vindt hierbij de American Acade my of Pediatrics aan zijn kant. Volgens hen is the absence of guns from child rens homes and communities (...) the most reliable and effective measure to prevent firearmrelated injuries. (bron: USA Today)

1 per 18.000
De regering van Niger contracteert 450 lokaal opgeleide werkloze artsen, na acht jaren van vacaturestop. Hiermee wordt het totale aantal werkzame artsen in n klap meer dan verdubbeld. Op dit moment is er in Niger, met een bevolking van 17 miljoen, n arts per 41.000 inwoners. Dit moet nu 1 op 18.000 worden. Daarmee wordt de WHO-standaard van een artsendichtheid van 1 per 600 inwoners overigens nog bij lange na niet gehaald.

Nazi-tandarts
Biografien van tandartsen zijn er weinig, maar wel van Bruno Langbehn. Na zijn dood besloot kleinzoon Martinson in het verleden van zijn Duitse grootvader te duiken. Het resultaat is het boek The Perfect Nazi, waarin Martinson een reconstructie maakt van hoe een gepassioneerde nationaal-socialistische tandarts als SS'er niet alleen de praktijk van een joodse collega wist te confisqueren, maar ook een grote ambtelijke carrire kon maken in de SS en de nazi-veiligheidsdienst. Na de oorlog pakte hij zijn gewone burgerleven weer op, zonder ooit vervolgd te worden.

Incasseren na mislukte facelift

Maximaal 54 miljoen pond, ofwel zon 62 miljoen euro: dat was het verlies aan inkomsten dat zakenvrouw Penny Johnson uit het plaatsje Godstone in het Engelse graafschap Surrey claimde na een mislukte faceliftoperatie in 2003. Als mede-eigenaar van een consultancybedrijf voor IT en finance was zij niet langer meer in staat om normaal haar werk te doen, als gevolg van een zenuwbeschadiging waardoor ze niet meer goed slaapt en die een permanent gezoem veroorzaakt rond haar ogen, waardoor ze zich niet meer op haar werk kon concentreren. De zaak diende in mei voor het High Court in Londen. De advocaat van plastisch chirurg Le Roux Furie bestreed het verwijt dat de behandeling experimenteel was. Aansprakelijkheid werd door de verdediging niet ontkend, maar het maximale financieel verlies werd veel lager getaxeerd, namelijk op 9 miljoen pond. De gedupeerde had de rechtbank gevraagd om een schadevergoeding ter hoogte van een gedeelte van het maximale verlies. Het bedrag dat de rechter uiteindelijk toekende, was iets meer dan 6 miljoen pond. Een aanvullende overweging bij deze zware sanctie, was dat de patint ook permanent pijn leed na de, gelijktijdig uitgevoerde, vervanging van haar borstimplantaten. (bron: BBC News)

Vredesdokter
Drie dochters verloor dokter Izzeldin Abuelaish toen in 2008 Isralische granaten in zijn huis in de Gazastrook explodeerden. Hierdoor raakte de oorlog tussen Isral en Hamas hem persoonlijk. Maar in plaats van zich over te leveren aan gevoelens van haat en wrok, zette Abuelaish zich in voor vrede en verzoening tussen Palestijnen en Isralis. Dit leverde hem vorig jaar een nominatie op voor de Nobelprijs voor de Vrede. Onlangs verscheen zijn boek I Shall Not Hate: A Gaza Doctors Journey on the Road to Peace and Human Dignity.

Apothekers weinig ziek

Ieder jaar meet de Techniker Krankenkasse, een Duitse zorgverzekeraar voor zorgprofessionals, het ziekteverzuim onder clinten. De jongste cijfers laten zien dat apothekers zich relatief weinig ziek melden, namelijk 7,3 dagen per jaar. Dit komt neer op een verzuimpercentage van 1,76, terwijl het gemiddelde voor de hele Duitse beroepsbevolking 3,4 is. Bovengemiddeld hoog blijkt daarentegen het verzuim onder verpleeg- en verloskundigen, namelijk 4,8.

12 7 - 2011

Focus

Mijlpaal

Hard werken
Op de middelbare school was Long Ly al genteresseerd in ogen, want hij vond optica zo leuk. Dankzij een Mozaeksubsidie kon hij promotieonderzoek verrichten naar uvea-melanomen. Onlangs promoveerde deze zoon van een bootvluchteling cum laude aan het LUMC.

ducation is the great engine to personal development. Long Ly (27) heeft deze profetische woorden van Nelson Mandela tot zijn levensmotto gemaakt. Ik wil er gewoon voor knokken. Hard werken is hem met de paplepel ingegeven door zijn ouders die dertig jaar geleden als bootvluchteling vanuit Azi naar Nederland kwamen. Long en zijn twee zusters kennen het vluchtverhaal alleen uit verhalen, maar het heeft hen wel genspireerd er het beste van te maken. De ene zus is psycholoog, deed een onderzoeksstage in Oxford, bemachtigde ook een Mozaeksubsidie en doet nu promotieonderzoek. De andere studeert geneeskunde. Het Mozaekprogramma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft tot doel meer jonge, getalenteerde afgestudeerden uit minderheidsgroepen te laten doorstromen naar een promotieplaats. Als je ouders niet in het academisch milieu zitten en je niet de wegen kent, is het moeilijker om zon plaats te bemachtigen, zegt Martine Jager, oogarts in het Leids Universitair Medisch Centrum. Autochtone jongeren hebben vaak een dokter in de familie of kennissenkring, ze leggen contacten op studieverenigingen en sportclubs, of lopen met financile steun van hun ouders stage in het buitenland. Allochtone jongeren staan vaker in de avonduren hamburgers te bakken om hun opleiding te betalen. Dan is het moeilijker om duidelijk te maken dat jij de beste kandidaat bent voor een promotieplaats.

TEKST Els van ThiEl FOTOGRAFIE dE bEEldrEdakTiE/arno massEE

hoopvol puzzelstukje, zoals hij het zelf noemt. Long ontdekte ook dat bij het ouder worden het oog bij iedereen enigszins ontstoken raakt. Dat kan de groei van tumoren bevorderen, want ontstekingen leiden tot de aanleg van nieuwe bloedvaten en die zijn nodig om tumoren te laten groeien. Jager: We kunnen een tumor in het oog goed behandelen, maar niet de uitzaaiingen. Met de inzichten uit het

volgens long ly bieden zijn bevindingen een hoopvol puzzelstukje.

Typisch iemand die we goed kunnen gebruiken in de academische wereld

proefschrift kunnen we ons daar nu beter op richten. Voor het hoofdstuk over veroudering ontving Long, als enige niet-Amerikaan, de tweede prijs van de ARVO-AFER/Merck Innovative Ophthalmology Research Award, een prijs voor jonge, talentvolle onderzoekers. ijdens zijn geneeskundestudie rondde Long, wiens grootvader afkomstig is uit China, en passant een bachelor sinologie af. Ik wilde meer van mijn achtergrond weten. Toen ze samen een oogheelkundig congres bezochten in Peking, kreeg Jager tot haar verbazing een uitvoerige rondleiding van Long door de Verboden Stad, inclusief de data en namen van alle keizers en hun gemalinnen. Long verraste ook zijn gehoor door zijn voordracht op het congres in het Mandarijn te beginnen en daarna over te schakelen op Engels. Op eigen kracht heeft hij alles opgebouwd, zegt Gre Luyten, hoogleraar Oogheelkunde. Natuurlijk is hij slim, maar hij werkt ook keihard en staat open voor het leven. Hij stapt op iedereen af en gaat gewoon aan de slag. Typisch iemand die we goed kunnen gebruiken in de academische wereld. Long Ik ben een gewone Hollandse jongen verzoekt om een bescheiden toonzetting. Chinezen hangen liever niet alles aan de grote klok. <

ong deed onderzoek naar de belangrijke rol die het immuunsysteem lijkt te spelen bij de kwaadaardigheid van oogtumoren. Elk jaar ontstaat bij ongeveer 150 mensen in Nederland een uveamelanoom. Er zijn twee soorten: zonder en mt een ontstekingsreactie. De laatste groep leidt tot uitzaaiingen. Hoe die ontstekingscomponent moet worden aangepakt, is nog een lastige vraag. De bevindingen van Long bieden een deel van het antwoord, een

Op deze pagina staat een (para)medisch beroepsbeoefenaar centraal die iets bijzonders heeft bereikt. Weet u een geschikte kandidaat, mail dan naar focus@artsenauto.nl.

7 - 2011 13

Focus

Event

Inspirerend eerstelijns initiatief in het zonnetje

Koplopers
TEKST Roel NotteN illuSTraTiE HaNs spRaNgeRs

ie het dorp binnenrijdt, waant zich op vakantie. Het glooiende Berg en Dal ligt er op deze zonnige meidag dan ook op zijn mooist bij. Conferentieoord Holthurnsehof, een rustiek gelegen conferentieoord pal aan de voet van Nijmegen, ontvangt vandaag zon 170 eerstelijns zorg professionals voor de Mertensdag. UMC St Radboud wil van de eerstelijners weten: hoe ver moet de dokter zich bewegen buiten de vier muren van de eigen praktijk? In het gekrioel van vooral huisartsen, bedrijfsartsen en aios bevinden zich veel jonge mensen. Eenmaal in de plenaire zaal, krijgen ze van dagvoorzitter Henk Schers, zelf huisarts, direct een kleine kennisquiz voor de kiezen. Eens kijken hoeveel jullie weten van Toon Mertens, de sociaal geneeskundige naar wie deze dag is vernoemd. In welk jaar werd hij aangesteld als hoogleraar sociale geneeskunde in Nijmegen? 1954, 1968 of 1980? Weife lend gaan de meeste handen de lucht in bij het tweede antwoord. Helaas! Het goede antwoord is 1954, grijnst Schers. Na deze luchtige starter volgt een machtige hoofdschotel. Klasien Horstman, hoogleraar filosofie van de publieke gezond heidszorg aan de Universiteit Maastricht, neemt de zaal mee op een historische ontdekkingsreis naar de positie van de huisarts in het zorgstelsel. In omfloerste taal oreert zij over het klassieke huisartsendilemma dat zich langzaam voltrok: het beroepsge heim tegenover het belang van bedrijven, politie en verzekeraars om patintinformatie te gebruiken. Met de overgang van klacht georinteerde naar risicogeorinteerde zorg ontstond ook de verwetenschappelijking van de zorg, de evidence based therapie. Dan klinkt een fijne jazztune. De toetsenist en saxofonist, verdekt opgesteld in een hoek van de zaal, zijn twee genadeloze

wat Mertensdag en uitreiking Koplopersprijs waar Berg en Dal wanneer 24 mei 2011

Discussiren over het zowel vereerde als verguisde evidence beest

tijdsbewakers en maken een abrupt eind aan het betoog van Horstman. Tijd voor het volgende onderdeel, de workshops. De 170 eerstelijners gaan in groepjes richting een van de vier naar de seizoenen vernoemde zalen. Hier discussiren ze over het zowel vereerde als verguisde evidence beest en de vraag waarom het vaak toch zo lastig blijkt om onderling kennis te delen. Om 4 uur schalt de jazz weer door de plenaire zaal. Het is tijd voor de uitreiking van de Koplopersprijs, een prijs zo meldt de jury voor een inspirerend en innovatief initiatief uit de eerste lijn. Van de drie genomineerden trekt Het Brabants Kennisnet werk uiteindelijk aan het langste eind. Margriet Paes neemt als

directeur het in brons gegoten beeld van kunstenaar Ad Merx n de bloemen in ontvangst. Ze grijpt de microfoon om haar organi satie nog even goed onder de aandacht te brengen. Het Brabants Kennisnetwerk Zonosen is een samenwerkingsverband van huisartsen, GGD Hart voor Brabant/GGD Brabant Zuidoost, micro biologie, dierenartsen, veterinaire epidemiologie, bedrijfsartsen, afdeling Eerstelijnsgeneeskunde UMC St Radboud, provincie NoordBrabant en Provinciale Raad Gezondheid rondom beleid, onderzoek en opleidingen. Een hele mond vol. Het netwerk, zo vervolgt ze bundelt de opgedane kennis en ervaringen en deelt die met deskundigen van verschillende disciplines. Directe aanleiding om Het Brabants Kennisnetwerk op te richten, was de recente uitbraak van Qkoorts, een ontwikke ling die voor Paes allerminst als een verrassing kwam. Brabant: 2,5 miljoen mensen, 32,4 miljoen dieren. Wij wisten allemaal donders goed: dat gaat een keer mis. Nu we de koppen bij elkaar steken, kunnen we in het vervolg alerter actie ondernemen op dit soort bedreigingen. Dan trommelt ze haar team bijeen en stapt glunderend naar buiten om in de zon te poseren. <

Op deze pagina wordt een bijeenkomst met een medische link beschreven. Heeft u een suggestie voor deze rubriek, mail dan naar focus@artsenauto.nl.

14 7 - 2011

advertentie

Interview

Ondernemer-cardioloog Igor Tulevski gelooft in concentratie

We moeten het anders doen, anders gaat het fout

In amper vijf jaar tijd bouwde cardioloog Igor Tulevski een imperium van negen cardiologiecentra. Hoewel sommige ziekenhuizen hem zijn commercile insteek verwijten, is volgens Tulevski alleen de kwaliteit van zorg leidend. Overal waar wij komen, verdwijnen de wachtlijsten.

et zijn donkere ogen, golvende haardos en roze hemd dat zijn bruine gelaat nog wat extra accentueert, lijkt Igor Tulevski (43) regelrecht van de filmset te zijn weggelopen. Maar zijn hart ligt bij de cardiologie. Hij neemt vier plastic doorsneden van bloedvaten in de hand. Kijk, zegt hij, we worden geboren met gave bloedvaten, maar op je 18de begint zich een beetje plak te vormen. Je zou denken, hoe dikker de plak, des te ernstiger, maar schijn bedriegt. Juist de plak die minder dik is, is een bedreiging, omdat deze harder is en niet scheurt. Daarom gebruiken we steeds vaker medicijnen: die behandelen het hele vatenstelsel, terwijl dotteren niet meer behandelt dan anderhalve centimeter van het zieke vatenstelsel. Cardiologie Centra Nederland (CCN) is Tulevskis levenswerk. Nadat hij in 2006 zijn baan in het AMC opzegde, bouwde hij in amper vijf jaar tijd vanaf de grond een imperium van negen klinieken, met 28 cardiologen, 35.000 patinten en een miljoenenomzet. Ik kon het niet meer aanzien dat die wachtlijsten maar niet konden worden weggewerkt, motiveert hij zijn beslissing. Samen met zijn collega Aernout Somsen trok hij de stoute schoenen aan, huurde een pand in Amsterdam-Zuid achter het Olympisch Stadion en ging aan de slag. Met een rugzak vol folders stapte hij op de fiets

INTERVIEW roel notten FOTOGRAFIE nout steenkamp/fmax

en maakte een rondje langs de Amsterdamse huisartsen. Zou u zo vriendelijk willen zijn uw patinten voortaan naar ons door te sturen? Nou, je zag de brillen van de neus vallen, zoiets hadden ze nog nooit meegemaakt. Na een verlies van een miljoen in het eerste jaar, draait CCN overuren, Tulevski incluis. Mijn dag loopt meestal van zeven tot zeven; s nachts om 12 uur begin ik aan mijn 140 mails. Die zich vernauwende bloedvaten, wat kunnen we eraan doen: geen suiker, geen stress? Niemand op het westelijk halfrond is zonder stress, maar stress is op zich wel goed, alleen moet je ook tijd hebben om te ontspannen. Continue stress verlies van baan, partner, ongeneeslijke ziekte waar je mee wakker wordt en mee naar bed gaat, is een groot risico. Wat doet CCN anders dan het AMC? Ik ben opgeleid in het AMC en ergerde mij aan de zes weken wachttijd voor hartpatinten. Als je geluk had, was je na een paar maanden klaar. Ik dacht: dat kan anders. Bij ons kom je binnen, je kleedt je uit, we prikken bloed, maken een hartfilmpje, voeren een intakegesprek, maken een echo en gaan aan de slag in de inspanningskamer. Wat in het AMC een paar maanden duurde, is hier in anderhalf uur gepiept. Alles paperless.

En alle patintinformatie staat keurig gecodeerd op een usb-stick die de patint bij zich draagt. Ons webbasedsysteem vertelt ons alles: hoelang een patint in de kliniek loopt, zijn patintdossier, maar ook de financile afhandeling n een managementrapportage. Een opluchting vergeleken met het AMC? Laten we vooropstellen dat het Nederlandse zorgsysteem prima is: goede artsen en een uitstekende infrastructuur. Alleen vonden wij de lange wachtlijsten onacceptabel. Dat kon veel efficinter. U had ook binnen het ziekenhuis efficinter kunnen gaan werken? Ja, dat had theoretisch gekund, maar in de praktijk werkt dat niet. Een radicale ommezwaai in een bestaand, log systeem is bijna niet te doen. Artsen zijn gewend volgens een vast stramien te werken, dat vinden ze fijn. Dit vaste ritme doorbreken, geeft heibel in de tent. Dus richtte u uw eigen cardiologiecentrum op. En ding stond voorop: we wilden volledige transparantie. Het oprichten van de eerste kliniek kost tussen de vier en zeven ton, maar ik wilde geen privaat geld in het bedrijf, daarmee loop je het risico dat de investeerder in mijn nek gaat hijgen als het financieel fout gaat, terwijl ik vind: zorg moet zorg blijven, geld mag

16 7 - 2011

Overal een beetje heup en een beetje mammazorg kost alleen maar geld en is dus onzin
geen invloed hebben op mijn beslissing om bepaalde medicijnen wel of niet voor te schrijven. Maar het was hard werken, Amsterdam heeft per inwoner de meeste cardiologen van Nederland, dus ik zat in de meest competitieve markt, terwijl niemand mij kende. Nu ontvangen wij tussen de 80 en 120 nieuwe patinten per week, terwijl een andere Amsterdamse grote kliniek tussen de 40 en 60 zit. De grote vraag is: hoe kreeg u dit voor elkaar? Onze fietstocht langs de Amsterdamse huisartsen sloeg aan. In eerste instantie kregen we de rebellen, de ontevreden patinten uit het ziekenhuis. Maar langzaamaan stuurden steeds meer huisartsen patinten naar ons door die niet erg genoeg waren voor een ambulance, maar wel snel gezien moesten worden. Hoe haalde u cardiologen in huis? In het begin waren veel cardiologen onbekend met ons concept, en dan is het lastig om het pluche van het ziekenhuis te verruilen voor een op het eerste oog obscure kliniek. Maar toen we begonnen te groeien, meldden veel cardiologen zich spontaan bij ons aan. Wij betalen geen cent meer dan in de dbc is toegestaan voor cardiologische verrichtingen, maar doordat wij zo efficint werken, kunnen we meer patinten zien en zal de vergoeding iets hoger liggen. Maar het is vooral leuker. Die efficinte werkwijze legt u geen windeieren, maar leidt dit ook tot een besparing van de totale kosten in de zorg? Ja en nee. Ja, wij zijn 20 tot 30 procent goedkoper dan het ziekenhuis. Maar nee, zolang de verzekeraars ziekenhuizen niet durven laten vallen en ze blijven contracteren, is de besparing nihil. Aan de andere kant, sinds wij zijn gekomen zijn hier geen wachtlijsten meer. Maar de belangrijkste besparing moet nog komen, als de verzekeraars met hun kwaliteitsparameters bewustere keuzes maken tussen zorgverleners. Waarom bestaat er straks berhaupt nog zoiets als een ziekenhuis? Ik geloof in concentratie, ingewikkelde ingrepen moeten op n plek gebeuren, de perifere ziekenhuizen moeten volledig worden omgebouwd tot boetieks waar alleen nog specialismen worden verricht die financieel verantwoord draaien. Overal een klein beetje heup en een klein beetje mammazorg kost alleen maar geld en is dus onzin. Wat wij nu aan het doen zijn, is een driehoek bouwen, met een tertiair centrum zoals het VUmc, Antonius en LUMC, enkele perifere ziekenhuizen voor zorg dicht bij huis en daar omheen satellieten zoals onze centra. En allemaal aangesloten op n informatiesysteem. In Nederland werken topmensen in de zorg waar de wereld jaloers op kan zijn, we hebben 80 miljard beschikbaar, alleen n ding is duidelijk: we moeten het anders doen, anders gaat het faliekant fout. Wij realiseren ons niet dat onze levensloop van wieg tot graf 360.000 euro kost. Wat zou u veranderen? Alles wat vervuilt, veel hoger belasten en gezonde voeding lager belasten. Frietjes met mayo voor 1 euro zouden niet verkocht mogen worden. Ja, dat raakt aan de vrije keuze van mensen, maar in Amerika dragen ze wapens en hier niet.

>

7 - 2011 17

Interview

Ziekenhuizen proberen al 25 jaar te vernieuwen, maar dat is ze niet gelukt

> Ook dat is vrije keuze. De vraag is: zijn
deze mensen wel goed genformeerd over hun vrije keuze? Bij Russische roulette weet je dat de kogel nu kan komen, maar bij ongezond eten komt de kogel twintig of dertig jaar later. Mensen denken dat het hun tijd wel zal duren. Niemand zeurt als je een boete krijgt voor 180 rijden op de snelweg, maar waarom dan geen straf voor ongezond gedrag? Uw kliniek groeit als kool. Loopt u niet het risico ten onder te gaan aan uw eigen succes. Daar ben ik niet zo bang voor. Wij kunnen uitbreiden van 7 uur s ochtends tot 9 uur s avonds, we kunnen zaterdag en zondag open en als het zo volloopt, kan ik in een maand eenzelfde kliniek als dit neerzetten. Dus we kunnen zeker nog verdubbelen qua capaciteit. Igor Tulevski, zoon van een Macedonische vader en een Oostenrijkse moeder, was in 1993 over voor een weekendje Amsterdam. Hij is er nooit meer weggegaan. Mijn vader is hoogleraar psychiatrie en had in Amsterdam wat vriendjes in het ziekenhuis zitten. Toen hij hoorde dat ik in Nederland zat, zei hij: vergeet je niet die of die even te bellen, dat is een vriend van mij. Voor ik het wist, zat ik hier in de collegebanken voor de opleiding geneeskunde en propte ik mijn tweede en derde n vierde jaar in n jaar. Zijn ouders wonen nog altijd in Macedoni. Hoewel hij dit kunstje ook ooit in zijn vaderland zou willen doen, weet hij dat dit niet realistisch is. Ik werk nu al 100 uur per week, meer dan dit kan niet. Als je iets doet, moet je het goed doen. Dit jaar komen er nog eens zes vestigingen bij, een volgende stap is voorlopig niet aan de orde. Niet de beste arts, maar het beste team, is zijn motto. In Nederland moeten we niet streven naar een beste arts, want we kunnen niet met 16 miljoen man naar diezelfde arts, maar wel naar n team gaan. Daarmee creer je ook een bepaalde opleidingssfeer waarin mensen elkaar naar een hoger niveau willen tillen. En topper is fijn, maar daar win je geen oorlog mee. Hoe geeft u leiding aan uw team van allemaal eigenwijze cardiologen? Omdat alles digitaal gaat, is het voor mij makkelijk leidinggeven. Met n druk op de knop zie ik hoeveel elke cardioloog produceert. Ook zie ik de top-30 van doorverwijzende huisartsen, dus als een huisarts vorige maand tien en deze maand nul patinten doorverwijst, bel ik hem op en vraag wat er aan de hand is en of we iets verkeerd hebben gedaan. Want ik wil weten waarom hij is gestopt met verwijzen. Aan de hand van al deze gegevens, krijgt elke cardioloog een eigen rapportage en een benchmark met een bepaalde spreiding. Als de cardioloog n of twee maanden buiten de spreiding valt, spreek ik hem hierop aan. Als dit niets oplost, is het jammer maar tot ziens. Wij maken geen compromis op de kwaliteit van zorg en servicelevel. Alles wat deze kwaliteit in de weg staat, moet wijken. Hard werken en streven naar hoge kwaliteit werpt altijd vruchten af, gelooft hij. En lef hebben, want het was niet

eenvoudig om zijn gespreide bedje in het AMC op te geven voor een onzekere toekomst als ondernemer. Mijn collegas dachten dat ik gek was geworden. Als dit geflopt was, had ik ook wel een groot probleem gehad, geeft hij lachend toe. Hoewel sommige ziekenhuizen hem zijn commercile insteek verwijten, is volgens Tulevski alleen de kwaliteit van zorg leidend. Overal waar wij komen, verdwijnen de wachtlijsten. Mensen komen naar je toe als je kwaliteit levert. Pas als je dingen voor geld doet, maak je compromissen op kwaliteit. Hij hekelt het plan van de NZa om de groei van de zbcs (zelfstandige behandelcentra), en daarmee ook zijn CCN, te maximeren op een jaarlijkse 2,5 procent. Als dat gebeurt, kunnen we de tent wel sluiten of in elk geval niet meer groeien. Tussen sluiten en niet meer groeien zit nog wel een verschil. Kijk, nu draai ik een miljoenenomzet, maar als ik nu in 2011 zonder track record mijn centrum van de grond had moeten tillen, wetende dat ik met niet meer dan 2,5 procent per jaar mag groeien, had ik beter meteen kunnen stoppen. Dit soort maatregelen dwarsboomt de dynamiek die de zorg nou juist zo hard nodig heeft. Bezuinigingen moeten rgens pijn doen. Tuurlijk, maar laten we niet bij de verkeerde partij bezuinigen. Ziekenhuizen proberen al 25 jaar economisch te vernieuwen, maar dat is ze niet gelukt. En nu hb je een paar pareltjes in de zorg, geef ze dan ook de tijd en ruimte om te groeien. Als we dan aan het einde van het jaar te hard groeien met zijn allen, betalen we dat samen terug. Maar de groei maximeren op 2,5 procent, daarmee draai je de echte vernieuwers, en dus de dynamiek in de zorg, de nek om. <

18 7 - 2011

VvAA

Bestuur

Geneeskunst
Bij het stellen van een diagnose kijkt een arts in de eerste plaats naar somatische afwijkingen. Daarnaast moet er volgens Jan van den Bergh ook gekeken worden naar niet-objectiveerbare persoonsgebonden belevingsfactoren.
n mijn laatste bijdrage aan deze rubriek schrijf ik nu eens niet over de organisatie van de zorg, maar over een onderwerp dat mij in mijn werkzaam leven als medisch specialist sterk heeft beziggehouden: de onverklaarde of onverklaard ernstige klacht. Onderzoek heeft namelijk aangetoond dat 30 tot 50 procent van de klachten lichamelijk onverklaarbaar is en dat is een fascinerende bevinding. Ook u heeft vast wel meegemaakt dat klachten na geruststelling verdwijnen. En ook u zal het opvallen dat niet alle patinten met een vergelijkbare aandoening dezelfde klachten ervaren. Klachten worden blijkbaar benvloed door niet goed te objectiveren persoons gebonden factoren die de beleving bepalen. Die factoren lijken te liggen in de mate van per soonlijk welbevinden zoals bepaald door onze gemoedstoestand, waarbij zowel positieve als negatieve elementen een rol kunnen spelen. Mijn ervaring is dat positieve elementen vaak gelegen zijn in innerlijke balans, zelfreflectie, rust en zelfvertrouwen. Negatieve elementen hangen samen met angst, onverwerkte gebeurtenissen en stress, wat nogal eens uitmondt in somatiseren en fixatie. ij diagnostiek en behandeling zijn we gewend klachten te verklaren op basis van objectief vastgestelde somatische afwijkingen en daarop gerichte, vaak orgaanspeci fieke therapie. Als longarts zag ik echter regelmatig patinten met kortademigheid of pijn die niet terug te voeren bleek op enig organisch substraat, of daarmee niet in verhouding stond. Geruststelling alleen leidde lang niet altijd tot verbetering. Een voorbeeld in mijn vak is het hyperventilatiesyndroom, waarbij allerlei diagnostische onderzoeken geen bevredigende verklaring opleverden, en dat nu vooral als een paniek stoornis wordt geduid. Hetzelfde doet zich voor bij bepaalde patinten met organisch niet te objectiveren pijn, gewrichtsklachten en vermoeidheid. Dat heeft weer geleid tot de duiding van een aantal somatisch niet objectiveerbare syndromen als fibromyalgie, rsi en het chro nisch vermoeidheidssyndroom.

Jan van den Bergh is longarts en was tot voor kort bestuurs voorzitter van de Vereniging VvAA.

Bestuur Vereniging VvAA

Vice-voorzitter Fred Dijkers*, huisarts, Maasdam Secretaris Erik Gostelie*, dierenarts, Haaften Penningmeester Henk Donker*, tandarts, Hengelo (Gld) Leden Will Bonneveld, fysiotherapeut, manueel therapeut, Bunschoten Arjan van Nistelrooij, apotheker, Ubbergen
*tevens commissaris van VvAA groep bv

e laatste jaren blijkt uit onderzoek dat bij onverklaarde klachten van patinten met chronische pijn zonder of met beperkte somatische afwijkingen gunstige effecten worden gezien van een gecombineerde aanpak van geruststelling, uitleg en een multidis ciplinair programma, wezenlijk gericht op persoonsgebonden nietsomatische factoren, waarin patinten word geleerd met de klachten om te gaan. Dat wijst erop dat we bij dui ding van klachten niet kunnen volstaan met een puur somatische benadering. Van groot belang lijkt het daarbij betrekken van nietobjectiveerbare persoonlijke belevingsfactoren. Dat vraagt van ons, naast somatische diagnostiek en behandeling, wezenlijke aandacht voor de gemoedstoestand van de patint en een daarop gerichte attitude. Ik doe geen oproep tot holisme, omdat die term nogal eens gebruikt wordt met grove onderschatting van het belang van deskundige somatische diagnostiek en behandeling. Maar wel tot een benadering waarbij de rol van niet somatisch objectiveerbare persoonlijke belevingsfactoren wordt erkend en vaardigheid tot herkenning daarvan wordt ingebed in de scholing en attitude van medici en paramedici. Het is niet zonder betekenis dat de KNMG, de beroepsorganisatie van artsen in Nederland, niet de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunde, maar van de Geneeskunst, heet.

Dit is de laatste bestuurscolumn van Jan van den Bergh, die op 2 1 juni terugtrad als voorzitter van de Vereniging VvAA. Zie ook pagina 83.

Reageren? arts&auto@vvaa.nl

Geneeskunst is meer dan somatische diagnostiek en behandeling

7 - 2011 19

Veel huisartsen besteden het declareren van behandelingen en de hosting van de ICT-server, al dan niet verplicht, uit aan commercile aanbieders. Dat is niet zonder risico; operationele problemen in het verleden bij Fa-med en de recente financile malaise bij LHV Declaratie Direct (LDD) en Infotechnology leggen de kwetsbaarheid van de huisartsenpraktijk bloot. Ik dacht: dadelijk liggen al mijn patintgegevens op straat.

TEKST ROEL NOTTEN ILLUSTRATIE HANS SPRANGERS

Carlo van Tol (38), zelfstandig huisarts met een eigen praktijk in Boskoop, herinnert zich die bewuste middag in februari 2011 als de dag van gisteren. Na een lange tijd van radiostilte hoorde ik dat mijn provider Infotechnology weleens failliet zou kunnen gaan. De angst slaat hem direct om het hart. Mijn grootste zorg als huisarts was meteen: dadelijk gaat mijn scherm op zwart en liggen mijn patintgegevens op straat. Infotechnology is in 2006 een nieuwe provider met een sterke poot in de gezondheidszorg. Met de introductie van de nieuwe Zorgverzekeringswet in datzelfde jaar dwingt de overheid huisartsenpraktijken om met hun server verbinding te

maken met het landelijk schakelpunt VECOZO om de verzekeringsgegevens van hun patinten te verifiren. Dit kan met hun vertrouwde lokale netwerk, maar gaat eenvoudiger via een zogenoemde application service provider (ASP). Binnen een ASP-constructie biedt de provider online de benodigde software aan. De gebruiker hoeft niets te installeren en alle back-ups worden door de provider verzorgd. Infotechnology biedt deze diensten in de gezondheidszorg en daarom sluiten veel huisartsen hier een contract mee. Een beslissing met grote gevolgen. Nattigheid Carlo van Tol voelt voor het eerst nattigheid als het bedrijf een update-mailtje stuurt waarbij in de cc-balk alle e-mailadressen van andere gebruikers te lezen zijn. Dat vond ik heel slordig, maar daarnaast vond ik de dienstverlening ook niet echt goed. Ik heb het mailtje bewaard om mijn collega-gebruikers te vragen of zij deze slechte ervaringen deelden. Dat bleek inderdaad zo te zijn.

20 7 - 2011

keerzijde van uitbesteden

Van Tol vindt het onbestaanbaar dat Infotechnology er zon puinzooi van maakt. Ik dacht, hoe krijgen ze het voor elkaar, failliet gaan in een beroepsgroep huisartsen die zon voorspelbare inkomstenstroom kent. En een beroeps-

De

Afhankelijkheid van commercile partijen maakt medisch professionals kwetsbaar

Hoe gek kun je het maken om in deze beroepsgroep failliet te gaan

groep die niet zeurt en op tijd betaalt. Van Tol laat zich bij het aangaan van een relatie, zoals veel collegas, overhalen door een goed gevoel. Ik sprak op een beurs een vertegenwoordiger van Infotechnology. Zijn verhaal klonk goed, dus ik nodigde hem uit voor een vergadering in onze huisartsengroep. De presentatie ziet er gelikt uit en valt in goede aarde.

Van Tol besluit met Infotechnology in zee te gaan, maar als hij het contract wil ondertekenen, verdwijnt zijn goede gevoel als sneeuw voor de zon. Die man van Infotechnology toverde ineens ontelbare addendums en erratums uit zijn tas. Ik vond het een rare manier van zakendoen. Uiteindelijk werd het zo onoverzichtelijk, dat ze zelf ook de draad kwijt raakten. Als Infotechnology in februari 2011 failliet gaat, volgt de ontnuchtering. De grootste frustratie is misschien nog wel de dwang vanuit de overheid om een voor onszelf goed lopend systeem te moeten verlaten om met dit soort leveranciers in zee te gaan. Waardeloos, ongelooflijk waardeloos. Vlak voor het faillissement belt Carlo van Tol met de inspecteur voor de gezondheidszorg. Die reageert: Er is geen fout gemaakt, dus wij doen er niks mee. Van Tol: Ik vroeg: Wat gebeurt er met mijn patintgegevens als Infotechnology failliet gaat? Daar kon hij mij geen antwoord op geven. Wel zei hij dat ik zelf

verantwoordelijk bleef voor de patintenzorg en de dossiervorming. Mijn patinten en de inspectie hadden mij dus aansprakelijk kunnen stellen voor iets waarin ik feitelijk helemaal geen keus had. Terwijl ik al tig keer had aangegeven dat het helemaal fout ging. Berustend stelt Van Tol: Commercieel hosten is niet bedoeld om patintenzorg beter te maken, maar om geld te verdienen. Het vervelendst is misschien wel dat pas tijdens het faillissement de spelregels werden uitgevonden. Pas toen de patintgegevens bijna op straat lagen, begon men na te denken. Vervelende consequenties Wat had Van Tol, terugkijkend op alle ellende, anders kunnen doen? Ik denk niet dat wij huisartsen over voldoende kennis beschikten om de consequenties te kunnen overzien van een eventueel faillissement van een provider. Toch vindt hij dat hij er nog redelijk goed van af is gekomen. Ik had gelukkig geen aanvullend contract met een lease- >

7- 2011 21

Het gezond wantrouwen zit de meeste huisartsen niet in de genen

Fokko Oldenhuis, jurist VvAA rechtsbijstand
nele partij, veelal Fa-med of LDD. Natuurlijk hebben deze partijen handig ingespeeld op de onzekerheid die heerste in huisartsenland. Schakel ons in en het komt allemaal wel goed! Huisartsen weten intussen wel beter. Als ze ergens spijt van hebben is het wel het aangaan van een contract met Fa-med of LDD. Al teken ik hier direct bij aan dat ook het alternatief, regel alles zelf, eind 2005 weinig aanlokkelijk klonk. Ik denk dat sommige huisartsen gewoon geen fan zijn van alle randzaken die bij het ondernemerschap horen. Ze willen het liefst hun vak uitoefenen. Verkopers van factoringcontracten weten hier kennelijk nog steeds handig op in te spelen. Laatst hoorde ik van een huisarts: wij werken de hele dag op basis van vertrouwen; richting patinten, maar ook naar anderen. Het gezond wantrouwen zit dus niet in de genen van de meeste huisartsen. Bij het faillissement van Infotechnology bleek dat huisartsen massaal contracten waren aangegaan op de blauwe ogen van de salesman. Men legde met een mooi verhaal een contract neer en veel huisartsen zetten vol vertrouwen en zonder het contract te lezen direct hun handtekening. Toen Infotechnology begin dit jaar failliet ging, kwamen huisartsen hierdoor in een nogal oncomfortabele positie terecht. De meeste mensen tekenen bij voorkeur een contract met een bestaande partij op goed vertrouwen. Maar als een nieuw contract er heel anders uitziet, wees dan kritisch. Rechtsbijstandjuristen van VvAA zijn primair beschikbaar om het juridisch geschil op te lossen. Voor de operationele problemen kunnen wij vaak geen oplossing bieden. Al hebben wij in de geschillen met Fa-med, LDD en Infotechnology wel een praktisch helpende hand geboden.

FoTo: noUT STEEnKAmp/FmAx

Het jaar 2006 zullen huisartsen niet snel meer vergeten. Niet alleen vanwege de totale chaos op declaratiegebied; ook omdat ze er tot op de dag vandaag aan herinnerd worden. Veel huisartsen zagen de bui al hangen en hebben er eind 2005 voor gekozen een contract aan te gaan met een professio-

>

maatschappij voor de hardware genomen, zoals veel andere huisartsen wel hebben gedaan. Dat was een bewuste keuze. Ik heb alleen het online-product genomen en de rest zo veel mogelijk in eigen beheer gehouden. Collegas die wel zon leasecontract hebben afgesloten, zitten daar nu

Pas toen de patintgegevens bijna op straat lagen, begon men na te denken

nog aan vast en zijn goed zuur. Dat vind ik heel erg sneu. Van Tol noemt de marketing van Infotechnology vrij agressief. Ik klaagde over storingsgevoeligheid, zij zeiden: u wilt voor de prijs van een Fiat een Ferrari rijden, dat kan niet. U moet uw pakket uitbreiden met printers en schermen. Dat was twee of drie maanden voor ze

failliet gingen. Op dat moment werd ik obstinaat en dacht nu zetten ze ons zo klem, dit gaat helemaal nergens over. Ze beweerden bij hoog en laag dat de internetverbinding in Boskoop slecht was, terwijl Boskoop een ondernemersbolwerk bij uitstek is. Op een gegeven moment wist ik niet meer wie ik moest geloven. Als Van Tol zijn collegas zou moeten adviseren, zou hij zeggen: Richt een club op met huisartsen en creer een open forum waarin alle huisartsen vanuit hetzelfde oogmerk opereren het beste willen voor je patint en de praktijk. En vraag advies voor je een contract sluit. Ga op je gevoel af, maar vraag ook door bij cijfers en getallen. Gelukkig is door de inspanningen van Nictiz, LHV en medewerkers van Infotechnology zelf toch nog alles goed gekomen. Dubbel pech Ook Trudy Seldenrijk (56), huisarts in huisartsenpraktijk Staring in Hilversum is gedupeerde van het faillissement van Infotechnology. Maar zij heeft dubbel pech: ook factoringmaatschappij Fa-med,

die namens haar de rekeningen naar patinten verstuurde, krijgt in 2006 ernstige betalingsproblemen. Het kwam als een donderslag bij heldere hemel, zo herinnert ze zich. Ik declareerde mijn verrichtingen begin 2006 zoals ik jarenlang mijn particuliere patinten via hen gedeclareerd had. In het begin kreeg ik gewoon uitbetaald, vervolgens werden de declaraties later uitbetaald en toen de geruchtenstroom over ernstige betalingsproblemen op gang kwam, bleek dat Fa-med zonder declaratiedekking voorschotten had gevraagd bij de verzekeraar. Het hele systeem liep geweldig uit de hand. Als Fa-med niet langer bereid is declaraties te vergoeden, start Seldenrijk samen met vele andere gedupeerden een procedure over het eerste chaotische halfjaar van 2006, maar Fa-med doet hetzelfde richting Seldenrijk. Het is een chaos; drie jaar moet ze wachten tot de laatste claim is afgehandeld en noch Fa-med, noch de zorgverzekeraar, noch de zorgaanbieder kan achterhalen wat aan wie op grond van welke declaratie is betaald.

22 7 - 2011

Er was sprake van een enorme willekeur en een rechtsonzekerheid, waar je gillend gek van werd. Zelf denkt ze de oorzaak van de ellende te kennen: Het hele gedoe is terug te voeren op een aantal VVDers die bedacht hebben dat de zorg te vermarkten is. Maar de zorg is gebaseerd op vertrouwen van de patint in de persoon en de deskundigheid van de dokter en dat staat haaks op vermarkting. Alleen maar verliezers Uiteindelijk zijn er volgens Seldenrijk alleen maar verliezers geweest. Dit hele idiote systeem is alleen maar in het voordeel van de zorgverzekeraars die tot steeds grotere partijen fuseren en hun macht steeds verder uitbreiden. Achteraf had ik Fa-med niet moeten geloven dat ze het allemaal op orde hadden. Dat was namelijk niet zo; veel huisartsen hebben zich daarin net als ik vergist. Uiteindelijk is het zelf doen van de declaraties beter, want ik ken mijn patint het beste. Alleen kost het mij zo allemaal erg veel extra tijd. Reflecterend: Ik ben inmiddels meer dan 25 jaar huisarts. Toen ik begon had ik veel tijd en aandacht voor mijn patinten. Ik deed bijvoorbeeld ook kraambezoek, dat komt echt niet meer voor. En s avonds was ik klaar; nu nooit meer, er wacht nog allemaal administratie. Naast het Fa-meddebacle is er ook nog het faillissement van Infotechnology. Ik had in 2004 een contract voor vijf jaar waarbij ik via Infotechnology de kennis,

service, updates, back-ups en hardware leaste. In 2009 liep mijn contract af en zijn we gaan kijken, hoe nu verder. Op dat moment was ik heel voorzichtig in onderhandeling met twee andere praktijken om in een HOED te gaan. Toen de HOED echt vorm kreeg, werd duidelijk dat we naar een ander HIS moesten

Uiteindelijk is het zelf doen van de declaraties beter, want ik ken mijn patint het beste
overstappen. Infotechnology gaf aan dat het deze overstap kon verzorgen en twee systemen naast elkaar zou kunnen laten draaien. Dat vond ik een groot voordeel. Voorwaarde was dan wel dat ik mijn contract met Infotechnology moest verlengen. Toen heb ik gezegd: luister eens, alles goed en wel, ik wil best een nieuw contract sluiten, maar alleen met de ontbindende voorwaarde dat als blijkt dat die twee systemen niet probleemloos met elkaar kunnen communiceren, ik direct onder het contract uit kan. Geen enkel probleem, zeiden ze. Dat zetten we in het contract. Ik zei: goed, dan kunnen we tekenen.

Als Trudy Seldenrijk het contract krijgt toegestuurd, gebeurt er iets geks. De vertegenwoordiger liep het contract door en zei terloops: O ja, wilt u ook nog even hier uw handtekening zetten onder het leasecontract? Nietsvermoedend zette ik mijn krabbel, hartstikke naef, want in het leasecontract stond dat die voor mij zo belangrijke ontbindende voorwaarde niet gold voor mijn contract met de leasemaatschappij. Het zijn die leuke kleine lettertjes. Je denkt dat het n geheel is, maar dat blijkt helemaal niet het geval. Ik had mijn leesbril niet bij de hand en dacht, het zal wel goed zijn. Het is mijn fout dat ik niet vijf kantjes kleine lettertjes heb doorgelezen, maar tegelijk is het misleiding van hun kant. Gebrek aan transparantie Haar onoplettendheid komt haar bijna duur te staan. Toen Infotechnology failliet ging, leefde ik echt met de gedachte dat ik mijn hele patintenbestand kwijt zou zijn, terwijl ik het maandbedrag aan de leasemaatschappij zou moeten doorbetalen voor schermen en printers die zonder de database geen tiende van dat maandbedrag waard waren. Het heeft me heel veel hoofdbrekens, geld en zorg gekost om een alternatief plan achter de hand te hebben voor het geval de schermen opeens op zwart zouden gaan. Ik kon door alle dringende telefoontjes en mailtjes tussendoor mijn hoofd niet meer goed bij mijn patintenzorg houden.

<

De financile problemen van Fa-med, LDD en Infotechnology

De schrik slaat er bij huisartsen goed in als factoringmaatschappij Fa-med juni 2006 financieel in de problemen raakt. Oorzaak van de ellende zijn de voorschotten van Famed aan huisartsen, die zij niet langer terugkrijgen van de zorgverzekeraars. De contracten worden noodgedwongen aangepast, maar de claims op en van vele huisartsen etteren nog jaren verder. Drie jaar later, september 2009, gaat de LHV Declaratie Direct (LDD) failliet. De declaratieservice voor huisartsen, met een marktaandeel van 25 procent, is in zwaar weer gekomen door dalende rentestanden en het ontbreken van investeerders. Een doorstart zit er niet in, LDD gaat failliet. Ook hier zijn vele huisartsen, met lopende contracten, ernstig gedupeerd. In februari 2011 is het automatiseerder Infotechnology dat failliet gaat. Het faillissement van de Application Service Provider, dat twee miljoen patintendossiers en het Huisartsen Informatie Systeem (HIS) host, zorgt voor grote onduidelijkheid. Vele huisartsen vrezen dat hun patintgegevens en bestanden die in het HIS (huisartsinformatiesysteem) staan, op straat komen te liggen. Zover komt het niet. Ram Mobile Data, een bedrijf met ervaring op het gebied van hosting in de zorg, koopt een maand na het faillissement de boedel van Infotechnology. Huisartsen zien hun patint- en HIS-gegevens gered, maar de affaire maakt pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar huisartspraktijken en patinten zijn ten aanzien van dienstverlening van commercile partijen.

7 - 2011 23

>

Ze hekelt het gebrek aan transparantie en eenvoud. Stel ik lease een auto: en ik weet dat het maandbedrag in verhouding staat tot alle kosten. Dan zou ik het graag doen. Leasen inclusief service is in dat geval een heel plezierige constructie. Maar in het geval met Infotechnology waren er volstrekt ondoorzichtige constructies bedacht waarbij het leasebedrag het tienvoudige bedrag bleek te zijn van de totale waarde van de hardware. Idioot! Seldenrijk heeft een duidelijk advies aan collega-huisartsen: Teken geen contract als niet duidelijk is waarvoor je precies betaalt. Als een all-intarief niet duidelijk maakt wat je waarvoor aan wie betaalt, doe het dan niet. Want je kunt er gruwelijk de boot mee ingaan. Wel wil ze een kanttekening plaatsen: De service van Infotechnology was al die jaren goed. Dat is na de doorstart van RAM Mobile nog steeds zo. De financile constructie die ze gehanteerd hebben, deugde alleen niet en daarmee hebben ze niet alleen een faillissement over zichzelf

afgeroepen, maar ook de medische gegevens van meer dan 200 huisartsenpraktijken op het spel gezet. Puinzooi Huisarts Jos Keulers (59), mede-eigenaar van Huisartsenpraktijk Keulers en Van der Laan in Ravenstein, doet tot 2006 zijn ICT-zaken met veel plezier in eigen beheer. Hij heeft zijn eigen computer en doet, als manusje van alles, ook zelf de automatisering. Tot de invoering van de Zorgverzekeringswet. Toen werd het ingewikkelder. We moesten over op een landelijk schakelpunt en het leek ons verstandig om te kiezen voor ASP. Dan zou alles voor me worden geregeld. Maar we zaten nog vast aan LHV Declaratie Direct (LDD), dat failliet ging. Inmiddels had ik me verbonden aan Infotechnology. Twee jaar lang gingen de declaraties goed, maar toen kregen we de conversie naar het landelijk schakelpunt. Nou, dat was een puinzooi. Veertien keer per dag lag het systeem plat. Wat bleek? Onze

praktijk was de tweede praktijk bij wie de overgang plaatsvond. Een soort proefkonijn dus. Toen Infotechnology failliet ging, realiseerde ik me pas hoe kwetsbaar je bent met zon systeem. Achteraf denkt Keulers dat hij al die contracten beter eerst aan een jurist had kunnen voorleggen. Maar dat is altijd

Na het faillissement realiseerde ik me pas hoe kwetsbaar je bent met zon systeem
achteraf. Het contract omvatte vijftien paginas aan bepalingen en juridische tekst. Keulers ziet het als een teken des tijds. De juridisering neemt steeds meer toe en de leefbaarheid als geheel neemt daarmee steeds verder af. <

Legal audit sluit het risico uit een contract te tekenen waar men later spijt van krijgt
Arie Kreule, hoofd juridische dienstverlening VvAA
toelatingen er zijn. Deze uitgebreide screening is logisch; de aspirant-koper wil immers weten of er lijken in de kast zitten. Maar de aspirantverkoper zou deze lijken ook al moeten kennen voordat er berhaupt sprake is van een overname, een juridisch probleem of een geschil. Juist omdat regelgeving voor huisartsen complex is en wetgeving steeds sneller wijzigt, kan juridische dienstverlening in een vroegtijdig stadium het betreffende knelpunt oplossen. Een relatief goedkope manier om hoge kosten in de toekomst te voorkomen. In een juridisch onderzoek, bijvoorbeeld over de juridische structuur van de instelling of praktijk, en een screening van alle relevante declaratie- en factoringsovereenkomsten, wordt snel en grondig een groot aantal juridische knelpunten bij een zorginstelling of groepspraktijk doorgelicht. In tegenstelling tot andere adviseurs biedt VvAA de klant de gelegenheid om de omvang van de audit te bepalen. VvAA onderscheidt zich ook van andere adviseurs doordat niet alleen naar de juridische, maar ook naar de financile aspecten wordt gekeken (als ik dit contract accepteer, is dat dan wel een goede deal voor mij?). Een factoringcontract kan juridisch wel kloppen, maar het kan om een aanbod gaan waarbij de zorgaanbieder relatief hoge kosten moet betalen en waarbij de opbrengst vrij laag is. Kiest de zorgprofessional ervoor het contract voorafgaand aan ondertekening door VvAA juridische dienstverlening te onderwerpen aan een legal audit, dan sluit de arts het risico uit een contract te tekenen waar hij later spijt van krijgt.

FoTo: noUT STEEnKAmp/FmAx

Een legal audit wordt vaak uitgevoerd als onderdeel van het algemene onderzoek (due diligence) bij een overname van een zorginstelling of praktijk. Hierbij wordt onderzocht of alle contracten in orde zijn, of deze voldoende rendement opleveren en of de vereiste vergunningen en

24 7 - 2011

De markt

Frank van Wijck

Frank van Wijck is medisch journalist en vaste medewerker van Arts & Auto. Elke maand schrijft hij op deze pagina over ontwikkelingen in de markt. Op www.artsenauto.nl houdt hij daarover dagelijks een weblog bij.

De bedreiging als kans

Dat de politieke wens om het aantal SEHs drastisch terug te brengen grote gevolgen zal hebben is duidelijk. Hoe ga je daar als ziekenhuis mee om?
e ziekenhuizen blijven angstvallig stil na de opmerking van minister Edith Schippers (VWS) in de Tweede Kamer dat het aantal afdelingen spoedeisende hulp kan worden teruggebracht. Op zich wel begrijpelijk. Een ziekenhuis dat zijn afdeling SEH verliest, speelt ook geen rol van betekenis meer op het gebied van intensive care, IC/ CCU, moeder- en kindzorg, cardiologie en orthopedie. Dit betekent dat zon ziekenhuis 40 tot 50 procent van zijn omzet ziet verdampen. En dus dat medisch specialisten hun biezen pakken en naar andere ziekenhuizen gaan die meer uitdagingen te bieden hebben. Maar aan de andere kant: een beleid van blijf zitten waar je zit en verroer je niet gaat de ziekenhuizen niet helpen om hun afdelingen SEH te behouden. Schippers heeft immers laten weten een goede landelijke spreiding en een doelmatige herinrichting van de spoedeisende hulp na te streven. Samenwerking tussen SEH en huisartsenpost (HAP) speelt in die doelmatigheidsslag een cruciale rol. Als duidelijk is dat zorgvuldige triage op de HAP de patintenstroom afbuigt van de tweede naar de eerste lijn, volgt vanzelf de beslissing het geld de zorg te laten volgen. Koren op de molen van de zorgverzekeraars, want de zorg die huisartsen op de HAP kunnen bieden, is goedkoper dan het werk van medisch specialisten op de SEH. Tel uit je winst, en overzie de gevolgen. Groot Amsterdam (inclusief Zaandam, Purmerend en Hoofddorp) telt tien ziekenhuizen. De profielen van die ziekenhuizen wijken nauwelijks van elkaar af en op het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis na hebben ze allemaal een afdeling SEH. Een onhoudbare situatie. Op grond van het spoedcriterium (binnen 45 minuten na melding met een ambulance bereikbaar) zijn geen negen SEHs nodig. En aan een aantal van de

andere criteria die de Inspectie heeft geformuleerd, kunnen niet alle ziekenhuizen voldoen. De continue aanwezigheid van iemand die een ABCD-benadering kan doen n kan reanimeren bijvoorbeeld. Of adequate zorg bieden voor het acute aneurysma en de CVA-zorg. Zorgverzekeraars gaan dit gegeven gebruiken om de komende vijf jaar stappen te zetten, en iedereen kan op zijn vingers natellen dat niet ieder ziekenhuis in Groot Amsterdam daarbij zijn SEH en dus zijn bestaansrecht zal behouden. Aanvankelijk zullen zorgverzekeraars dit veranderproces faciliteren, maar als dit onvoldoende oplevert, zullen ze het gaan regisseren. En Groot Amsterdam is slechts een voorbeeld, dit proces gaat zich in het hele land voltrekken. Moeten ziekenhuizen dit afwachten? Iedere ziekenhuisbestuurder kent het zorgaanbod in zijn regio

Slim anticiperen op de opheffing van de SEH kan ziekenhuis veel geld opleveren
goed genoeg om te weten of het zwaard van Damocles wel of niet boven zijn eigen hoofd hangt. Waarom dan wachten tot het valt? Omdat je bang bent dat je medisch specialisten weglopen? Dat doen ze toch wel, als ze zien dat er geen redden meer aan is. Een interessanter alternatief is de eerste ziekenhuisbestuurder te zijn die de geschiedenis ingaat als degene die zijn ziekenhuis omvormt tot een eerstelijnscentrum met korte lijnen naar de SEHs in de regio en met een consultfunctie in huis van de medisch specialisten die in ziekenhuizen werken waar wel een SEH is. De bestuurder die zo veel lef heeft, creert een vraaggestuurd zorgaanbod dat aansluit op de behoefte van de komende vijftien tot twintig jaar. De zorgverzekeraars zullen dit met genoegen contracteren.

Reageren? f.vanwijck@artsenauto.nl

7- 2011 25

advertentie

Taak herschikking door

anders leren
e Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) pleit al jaren voor taakherschikking en interdisciplinaire samenwerking, om zo de stijging van de zorgkosten tegen te gaan en de stijgende zorgvraag het hoofd te kunnen bieden. Er moet ruimte komen voor bijvoorbeeld verpleegkundig specialisten, physician assistants en professionals die opereren op het grensvlak van technologie en zorg (TZ-professionals). Die nieuwe collegas kunnen dan taken overnemen van artsen. Toch komt taakherschikking moeizaam van de grond, zo concludeert de RVZ. Dit komt doordat zorgprofessionals terughoudend zijn bij het overdragen van taken en verantwoordelijkheden. Een reden zou zijn dat ze weinig inzicht hebben in de competenties en verantwoordelijkheden van anderen. Daarnaast spelen organisatorische en financile drempels een rol. De Raad ziet daarom voor de opleidingen (mbo, hbo, wo) een belangrijke taak weggelegd. Zo zouden studenten al

De studies geneeskunde en verpleegkunde moeten in de toekomst beter op elkaar aansluiten om de veranderende zorgvraag aan te kunnen. Dat stelt de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in het advies Bekwaam is bevoegd. De zorgverleners moeten elkaars kwaliteiten zo beter leren kennen.
TeksT Daan Marselis

tijdens de opleiding moeten leren wat de competenties zijn van andere beroepsgroepen. Dat kan door gebruik te maken van geaccrediteerde competentieprofielen op basis van de zeven kerncompetenties uit het CanMEDS model, dat afkomstig is van Canadese geneeskundeopleidingen en inhoudt dat artsen zeven rollen vertegenwoordigen, zoals professional en communicator. De opleidingen kunnen taakherschikking en samenwerking in de latere beroepspraktijk bevorderen door aandacht te besteden aan de competenties van artsen, specialisten, verpleegkundigen en verzorgenden. De opleidingen zouden daartoe de competentieprofielen beter op elkaar moeten afstemmen. De RVZ pleit voor een opleidingscontinum waarin bekwaamheid en een leven lang leren centraal staan. Een academisch diploma is dan niet langer bepalend voor de verantwoordelijkheden die een professional mag dragen. Bekwaam is bevoegd, zo stelt de wet. Dus iedereen die aantoon-

<

7 - 2011 27

<

baar over de juiste competenties beschikt, mag de taak uitvoeren. Dat maakt het mogelijk om kortere opleidingstrajecten in te voeren voor routinetaken. Algemeen secretaris Pieter Vos van de RVZ: We moeten hbo en wo als twee onderdelen van dezelfde beroepsstructuur gaan zien. Zo worden ook de doorgroeimogelijkheden vergroot en blijft de zorg aantrekkelijk voor werknemers. Uiteindelijk moeten mensen ook via een andere weg arts kunnen worden, na bijvoorbeeld een opleiding verpleegkunde en op basis van cursussen en werkervaring. De radicale conclusie van Vos, dat uiteindelijk het onderscheid tussen artsen en verpleegkundigen verdwijnt, kan niet op bijval rekenen van Bachelor Cordinator en hoogleraar Farmacologie Rob Henning van het UMC Groningen. Henning stelt dat de RVZ met zijn advies voorbijgaat aan de complexiteit die de klachten van veel chronische patinten kenmerkt. Een opvallende conclusie, aangezien de RVZ zich met het advies sterk richt op de zorg voor chronisch zieken. Henning:

Natuurlijk kun je een hbo'er opleiden om binnen het eigen hokje goede zorg te leveren, maar wat als de situatie plots verandert?
Natuurlijk kun je een hboer opleiden om binnen het eigen hokje goede zorg te leveren, maar wat als de situatie plots verandert? Als een chronisch patint kanker krijgt? Dan heb je iemand nodig met een academische manier van denken, die snel kan reageren. Hoewel de RVZ stelt dat niet alle artsen even breed opgeleid hoeven te zijn de Raad gaat zelfs zo ver de confectie-arts te introduceren voor routinematige zorg in bijvoorbeeld zbcs stelt Henning dat het belang van academisch geschoolde artsen niet onderschat moet worden. Ik ben het er helemaal mee eens als de Raad stelt dat studenten flexibel moeten worden opgeleid, waarbij ze vooral leren snel de

benodigde kennis en vaardigheden op te doen. Dat doen wij al sinds 2003. Maar we moeten niet vergeten dat een generieke opleiding van belang is, vooral omdat artsen in staat moeten zijn snel een medisch oordeel te vellen. Dat maakt artsen ook tot de aangewezen professionals om advies te geven aan andere zorgverleners en om kwaliteitsprojecten te superviseren. Volgens voorzitter Margo Brouns van het College voor de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg (CBOG) spelen in de discussie over taakdelegatie ook diverse belangen vaak een rol. Er is altijd een partij die wat moet afstaan. Zij vindt het advies van de RVZ wat blijmoedig, vanwege de verwachting dat inzicht in elkaars competenties de sociale verhoudingen zou doorbreken. In plaats daarvan zou de financile structuur taakherschikking moeten afdwingen. Maar in samenwerking tijdens de opleiding ziet ze wel wat. Ze kan zich voorstellen dat geneeskunde- en verpleegkundestudenten samen een behandelplan schrijven. Met naast aandacht voor het curatieve

Taakherschikking in de praktijk
Dat zorgprofessionals steeds intensiever en inventiever gaan samenwerken, laat de werkplek van huisarts Felix van der Wissel zien.
Huisarts Felix van der Wissel heeft zojuist met stormende vaart en enthousiast pratend een rondleiding gegeven door het nieuwe Medisch Centrum Vathorst in de gelijknamige Amersfoortse nieuwbouwwijk. Naast huisartsenpraktijk Arcanum zijn in het centrum onder meer een apotheker, een verloskundige en een fysiotherapeut gevestigd. De huisartsenpraktijk bevindt zich op de eerste verdieping en is georganiseerd langs een lange rechte gang met twee wachtkamers. Van der Wissel is samen met drie andere huisartsen eigenaar van de praktijk, waarin ook nog vier huisartsen in loondienst (hidhas) werken. Daarnaast heeft Arcanum twee verpleegkundig specialisten in dienst. En van hen ontlast de huisartsen door consulten te doen, de ander heeft de cardiovasculaire patinten onder haar hoede. Het is de bedoeling dat op korte termijn een oogarts toetreedt tot de huisartsenpraktijk. Een kno-arts van een naburig zbc zit er al. In de nog jonge wijk is die er vooral om buisjes te plaatsen en keelamandelen te verwijderen. Door de aanwezigheid van specialisten uit de tweede lijn kunnen patinten nu rechtstreeks vanuit de spreekkamer van de huisarts op consult komen. De praktijk is zo helemaal rondom de zorgvraag van de patint georganiseerd. Deze werkwijze past in de filosofie van Van der Wissel. Na een korte vragende blik pakt hij het notitieblokje uit handen van de verslaggever en tekent hij een eenvoudig schema: het zonnetjesmodel. Het is zijn visie op de anderhalvelijnszorg. De huisarts staat daarin in het midden en is het gezicht van de zon. De huisarts is verantwoordelijk voor de

28 7 - 2011

aspect, ook ruimte voor een zorgplan. Rob Henning van het UMCG stelt dat daar in Groningen in bepaalde keuzevakken al mee wordt gewerkt. Klaus Boonstra, voorzitter van het Landelijk Overleg Opleidingen Verpleegkunde (LOOV) dat alle zeventien opleidingen tot verpleegkundige niveau 5 vertegenwoordigt, verwacht dat in de toekomst zeker gesprekken over dit soort samenwerking zullen volgen. Het is goed om de curricula op elkaar af te stemmen. In de praktijk vindt ook geen solitaire beroepsuitoefening plaats. Om die reden ziet hij de toekomstige mogelijkheden van taakherschikking en samenwerking zonnig in. Maar om nu al actief samen te werken met bijvoorbeeld geneeskundestudies is hem nog een brug te ver. We zijn als opleidingshoofden primair verantwoordelijk voor ons eigen vak en kunnen niet zomaar in andere beroepen treden. De LOOV heeft zich de afgelopen jaren vooral beziggehouden met het aanscherpen van het eigen curriculum. Half mei werd de Body of Knowledge and Skills (Boks) gepresenteerd, een competentieprofiel op basis

van twaalf kerncompetenties. Per competentie is vastgelegd over welke kennis de verpleegkundige moet beschikken. De kritiek van de RVZ dat opleidingen nu te veel aandacht besteden aan de competenties klinische vaardigheden en kennis, deelt Boonstra niet. Met de competentieprofielen die in 2001 zijn vastgelegd in het boek Oog op de toekomst, zijn we al ingegaan op bijvoorbeeld samenwerking en communicatie. We kregen daardoor vaak het verwijt dat pas opgeleide verpleegkundigen sociaal agogisch sterk waren, maar dat ze soms medische kennis tekortkwamen. Dat trekken we nu recht. Boks is nog niet op CanMEDS gebaseerd, maar het LOOV zal de competentieprofie-

len uit 2001 de komende tijd tegen het licht houden. Bij die revisie zullen de hbo-vs aansluiting zoeken bij CanMEDS, zo verwacht Boonstra. Pieter Vos van de RVZ meent dat het de geneeskundestudies zijn die samenwerking met hbo-vs moeten initiren teneinde taakherschikking te bewerkstelligen. Artsen hebben traditioneel de meeste macht, zo redeneert hij. Daar is Rob Henning van het UMCG het niet helemaal mee eens. Hij wijst op het Raamplan Geneeskunde 2009 waaraan de geneeskundestudies wettelijk gehouden zijn. Daarin is nog een generieke opleiding voorzien. Bovendien, zegt Henning, zou ik taakdifferentiatie vanuit onderwijsperspectief niet definiren als taken afstaan. Ik zou juist veel meer de nadruk leggen op wat de toekomstige taken van onze studenten wel zijn en ze daarop voorbereiden. Als voorbeeld wijst hij op zijn eigen studietijd. Ik moest nog leren om suikerspiegels in urine te bepalen, maar dat zit nu al niet meer in het curriculum. Die taak is ver van de medicus af komen te staan. <

We zijn als opleidingshoofden primair verantwoordelijk voor ons eigen vak en kunnen niet zomaar in andere beroepen treden

FoTo: nouT sTeenkamp/Fmax

traditionele huisartsenzorg. Hij doet consulten en huisbezoeken en desgewenst specialiseert hij zich. De verpleegkundig specialisten vormen de stralenkrans van de zon. Zij zijn opgeleid in de tweede lijn door de medisch specialist en hebben op hun eigen terrein een hoger kennisniveau dan de huisarts. Hun taak is het de patint zo lang mogelijk in de eerste lijn te behandelen. Daarvoor is het van belang dat ze op de hoogte zijn van de behandelprotocollen die het ziekenhuis gebruikt. Alleen als ze over die kennis beschikken, kunnen ze goed beoordelen wat het juiste moment is om de patint door te sturen. De echte anderhalvelijnszorg wordt door hen geleverd. Wel werken ze onder supervisie van de huisarts, die zo de regiefunctie behoudt.

De verpleegkundig specialisten kunnen bij de huisartsenpraktijk in dienst zijn, maar het is ook mogelijk dat het lokale ziekenhuis een verpleegkundig specialist in de huisartsenpraktijk detacheert, vertelt Van der Wissel. Dat laatste biedt ziekenhuizen dan weer de kans om hun adherentiegebied veilig te stellen. Van der Wissel is niet bang taken kwijt te raken: Bij veel huisartsen vervlakken de consulten op een gegeven moment. Bij ons nemen de verpleegkundig specialisten een deel van de consulten over, zodat ik twee halve dagen per week tijd heb voor kleine chirurgische ingrepen. Burn-outpreventie noem ik dat. Zie ook www.arcanum.nl.

7 - 2011 29

Management

Portret

Elke dag bijleren

Gynaecoloog Ben Cohlen (48) is medisch manager bij het Fertiliteitscentrum Isala in Zwolle en initiator van hospitalityproject FCI, een uitwisselingsproject waarin medewerkers van het Fertiliteitscentrum en Librijes Hotel van elkaar leren.
TEKST Roel NotteN FOTOGRAFIE De BeelDReDAKtIe/GeRlINDe SCHRIJVeR

Wat beoogt u met het uitwisselingsproject? De zorgbranche en ook onze afdeling zijn erg gefocust op het zo efficint mogelijk maken van alle zorgprocessen, maar we zijn vergeten de patint hierin mee te nemen. Daarom proberen we met dit project de patint tot ambassadeur van onze afdeling te maken; dat hij zo tevreden is dat hij ons bij anderen aanbeveelt. Wat hoopt u hiervan te leren? Ik merk dat de hotellerie toch iets anders is dan de zorg. Patinten komen bij ons met andere emoties en verwachtingen, terwijl de gasten bij De Librije zich opmaken voor een leuk avondje uit. Toch blijkt uit onderzoek dat een hotelgast zich aan dezelfde dingen ergert als een patint, namelijk een gebrek aan hoffelijkheid, empathie en proactiviteit. De uitwisseling met De Librije leert ons hoe wij deze zaken kunnen verbeteren. Waarom bent u nodig? Ik heb als afdelingshoofd, net als de gehele staf, een voorbeeldfunctie naar de rest van het team. De lessen van de uitwisseling met De Librije moeten niet alleen door de polikliniekassistent of de verpleegkundige, maar ook door mijzelf in de praktijk worden toegepast. Overigens wordt het project door het hele management gedragen. Welke eigenschap waarderen uw medewerkers in u? Ik hoop een inspiratiebron te zijn en wil mijn bevlogenheid graag overdragen. Gelukkig heb ik in mijn directe werkkring genoeg collegas die de vraag stellen in hoeverre mijn ideen ook haalbaar zijn binnen de vier muren van een ziekenhuis. Wat was uw grootste succes? In plaats van mijn succes spreek ik liever over ons succes, namelijk dat we van een vrij kleine perifere fertiliteitsafdeling nu een van de grootste afdelingen zijn op het gebied van vruchtbaarheid. We hebben met de inzet van het hele team Zwolle en het Fertiliteitscentrum Isala goed op de kaart gezet. In welke valkuil bent u ooit gelopen? Alleen de dingen zien die beter kunnen zonder te benoemen wat al goed gaat. Als je medewerkers wilt motiveren hun werk een beetje beter te doen, moet je niet vergeten te vertellen hoe goed ze het nu al doen! We willen van een acht een negen maken, maar moeten dus niet vergeten dat we al een acht hebben.

Ben Cohlen
Professioneel 2010 - heden RVE-voorzitter Fertiliteitscentrum Isala en plaatsvervangend RVE-voorzitter gynaecologie 2010 - heden initiator en projectleider hospitalityproject FCI 2000 - heden gynaecoloog Isala klinieken Zwolle Nevenfuncties 2008 - heden oprichter en bestuurslid Dutch Society of Reproductive Medicine 2006 - heden lid IUI (intra-uteriene inseminatie) expert team 2004 - heden lid commissie zorgvernieuwing Isala klinieken Managementcursussen 2011 training management en leidinggeven, Zenith 2010 diverse masterclasses management, Isala klinieken Priv Bernard Jan Cohlen woont samen met zijn partner in Zwolle en heeft drie kinderen.

Verlangt u soms terug naar de werkvloer? Ik ben voor 90 procent bezig op de werkvloer. Ik sluit niet helemaal uit dat dit in de toekomst verandert, maar voorlopig vind ik juist de combinatie zo leuk. Hoe heeft u het managen onder de knie gekregen? Ik weet niet of ik het onder de knie heb, daar moeten anderen maar over oordelen. Ik volg cursussen en leer elke dag weer bij. Wat is uw sterkste managementskill? Inspireren en innoveren. Gelukkig heb ik ook medewerkers die mij kritisch bevragen of mijn ideen ook haalbaar zijn. Waar heeft u een hekel aan? Aan mensen die niet met plezier naar hun werk gaan, maar zeggen: Ik heb een baantje. Hoewel ik zo lang mogelijk zou proberen deze mensen te motiveren, kan ik me voorstellen dat er een moment komt waarop het tijd is voor een goed gesprek. Meedoen? oproep@artsenauto.nl.

<

30 7 - 2011

Recensie

Raadgers/Ramler
Wout Raadgers en Pieter Ramler zijn trainer/coach bij VvAA opleidingen & teamcoaching en auteurs van het boek Samenwerken vergt onderhoud.

Met open handpalmen

In de reeks Voor Dummies is er nu ook n over lichaamstaal: een handige inleiding in de basisbeginselen van non-verbale communicatie.
Spreken is zilver, zwijgen is goud. Wie dagelijks met patinten werkt, kan deze tegeltjeswijsheid beamen. Want het overgrote deel van communicatie tussen mensen vindt niet plaats via de mond maar via bewegingen van ogen, handen en benen. Elizabeth Kuhnke, voormalig acteur en deskundige op het gebied van lichaamstaal, schreef hierover het boek Lichaamstaal Voor Dummies, een inleiding in de basisbeginselen van non-verbale communicatie. Het boek valt met de deur in huis en geeft op de eerste paginas een spiekbrief met belangrijke tips die een goed gesprek bevorderen: spiegel de gebaren van je gesprekspartner voor het tot stand brengen van goede communicatie en gebaar met open handpalmen, dat schept een open sfeer. Ook leuk aan het boek: de vele fotos van mensen die de beschreven lichaamshoudingen tentoonspreiden. Ze brengen haarscherp in beeld welk effect onzekerheid of dominantie heeft op de houding die het lichaam aanneemt. Al lezende dringt steeds beter tot de lezer door dat mensen nooit zomaar met hun oor spelen of zomaar met hun vingers aan het trommelen zijn. Dit zijn juist aangeleerde gebaren, die bedoeld zijn om de eigen onrust te kanaliseren. De auteur beschrijft hoe de gesproken taal zich evolutionair heeft ontwikkeld vanuit de gebarentaal. Zo weten we dat mannen die de armen over elkaar tegen de borst vouwen met de duimen omhoog ambitieus zijn en carrire willen maken. Maar ook in de kleine details zit interessante informatie verpakt. Zelfs door het al dan niet optrekken van de wenkbrauwen zendt het lichaam een signaal uit, varirend van uitgesproken interesse tot regelrechte afkeuring. Lichaamstaal Voor Dummies is onderdeel van de bekende reeks Dummiesboeken die eerder verschenen over vele huis-, tuin- en keukenonderwerpen. De cover, opmaak en indeling voelen voor de lezer vertrouwd aan, wat de leesbaarheid ten goede komt. Maar wie de theorien over lichaamshoudingen wil integreren in zijn eigen leven, komt bedrogen uit omdat het er te veel zijn. Toch kan het boek nuttig zijn, omdat het inzicht geeft in de lichaamshouding van anderen. En dat inzicht kan worden gebruikt om de communicatie te verbeteren. [Roel Notten]

De bomen en het bos

et lijkt wel of de hoeveelheid taken die op (para)medische maatschappen afkomt alleen maar toeneemt. Beleidsplan opstellen, businesscase maken, jaarverslag schrijven, vergaderen over projecten en dat met jaarlijks stijgende productiecijfers. Sommige maten worden er moedeloos van. Het wordt daarom steeds meer noodzaak zich zakelijker te organiseren. Drie belangrijke mogelijkheden zijn: onderlinge taakverdeling, instellen van een dagelijks bestuur en aanstellen van een maatschapsmanager. Ook al is de maatschap niet zo groot en is de complexiteit van de taken te overzien: een taakverdeling is een adequaat instrument om de werkprocessen te structureren. Zo wordt iedereen verantwoordelijk gemaakt voor n of meerdere taken en daarmee ook betrokken bij het bestuur van de maatschap. Een ander voordeel is dat gebruik wordt gemaakt van de

De maatschap blijft eindverantwoordelijk voor het beleid

Elizabeth Kuhnke, Lichaamstaal Voor Dummies, Uitgeverij Pearson Education Benelux, 19,95.
specieke kwaliteiten van iedere collega. Een derde voordeel is dat als er een duidelijk mandaat wordt meegegeven, de druk op de vergaderingen afneemt. Stelregel: wat boven het mandaat uitkomt, agendeer je. Tot die tijd is rapporteren genoeg. Bij grotere maatschappen met veel en complexe taken is het instellen van een dagelijks bestuur (DB) te overwegen. Een DB fungeert als cordinatiecentrum voor de maatschap en heeft een aantal gedelegeerde bestuurlijke bevoegdheden, waardoor de slagvaardigheid van de maatschap wordt bevorderd. De manager wordt ingezet om allerlei niet-patintgebonden taken uit te voeren, waardoor de dokters zich kunnen concentreren op hun kerntaken. Daar zit ook het risico. Het is niet zo dat de dokters door het aanstellen van een manager van hun niet-patintgebonden taken af zijn. De maatschap blijft verantwoordelijk voor het beleid. Wanneer de maten die verantwoordelijkheid uit handen geven, gaat de manager de maatschap aansturen in plaats van andersom.

Gesignaleerd
Hoe verkoop ik mijzelf in een sollicitatiegesprek? Hoe oefen ik invloed uit op mijn werkomgeving? Het zijn die typische vragen voor de hedendaagse vrouw die moet schipperen tussen de zorg voor de kinderen thuis en de zorg voor de klanten of, zo u wilt patinten, op het werk. Maar hoe los je die vragen op? Valrie Rocoplan en Christie Vanbremeersch Valrie Rocoplan geven in Vrouw zkt. Carrire de antwoorden. & Christie Een praktisch boek vol goede adviezen met Vanbremeersch, n belangrijke rode draad: wie vergeet om Vrouw zkt. Carrire, zelf aan het stuur te zitten, wrdt bestuurd. Uitgeverij Deltas, Uit de comfort zone, beste vrouw, en aan de 17,95. slag! [Roel Notten]

Reageren? management@artsenauto.nl

7- 2011 31

advertentie

Praktijkadvies

Rutger van der Velden

Jacqueline van Eekelen is adviseur bij VvAA consultants in de gezondheidszorg.

Ambitieuze Fiscale agenda

Het kabinet Rutte heeft het afgelopen voorjaar zijn Fiscale agenda uitgebracht met allerlei ideen voor belastinghervorming. Zo wil men de fiscale faciliteiten voor ondernemers stroomlijnen, maar dat is ingrijpender dan het lijkt.
Rutger van der Velden is belastingadviseur bij VvAA.

ndernemers betalen van oudsher minder belasting dan werknemers. De Fiscale agenda noemt de belangrijkste redenen: stimuleren van ondernemerschap, en de onvolledige beschikbaarheid van ondernemerswinst voor consumptie. Een deel is nodig voor investeringen en reservering voor het risico van tegenvallende omzet, oude dag en arbeidsongeschiktheid. En individuele voorzieningen zijn vaak duurder dan die voor werknemers. Op dit moment zijn er ongeveer tien verschillende fiscale faciliteiten voor ondernemers met aparte regels. Daarin wil men fors snoeien. Dat bespaart uitvoeringskosten en moet het voordeel voor ondernemers transparanter maken. De zelfstandigenaftrek met vaste aftrekbedragen is de belangrijkste faciliteit. Daar wil het Ministerie van Financin al langer van af, vanwege de koppeling aan het urencriterium (1225 uur per jaar werkzaam in de eigen onderneming). Zon urengrens is nodig om het fiscaal voordeel te beperken tot degenen voor wie de onderneming de hoofdactiviteit is. Maar deze grens is bewerkelijk voor ondernemers en lastig controleerbaar voor de fiscus. Daarnaast hebben we de MKB-winstvrijstelling, een vaste aftrek van 12 procent van de ondernemerswinst, en inmiddels losgekoppeld van het aantal gewerkte uren. In feite komt die aftrekpost neer op een lager belastingtarief op winstinkomen. Het plan is nu om geleidelijk alle ondernemersfaciliteiten te laten opgaan in deze MKB-winstvrijstelling. Het huidige aftrekpercentage van 12 procent zou dan aanzienlijk hoger worden, zodat ondernemers er per saldo niet op achteruitgaan. Uiteindelijk wil men voor winstinkomen naar een aparte winstbox: box 4. Onderne-

merswinst is dan niet meer belast in de huidige box 1. Die nieuwe vierde box heeft een lager belastingtarief, dat ontstaat na omrekening van het box-1-tarief met de eerdere procentuele aftrekpost. Bij n vlak (niet progressief) tarief in box 4, komt de Fiscale Agenda dan uit op 28,5 procent. Dit gebeurt volledig budgettair neutraal, zoals het heet in Haags jargon. Dat lage tarief lijkt me te mooi om waar te zijn. De Fiscale agenda waarschuwt voor een sterke aanzuigende werking, en stelt verder: De vraag is ook of een tarief van 28,5 procent voor ondernemers wel in verhouding staat tot een maximumtarief van 52 procent voor werknemers en (het gebruikelijk loon van) directeur-grootaandeelhouders (dgas). Maar het is natuurlijk wel veel transparanter dan de huidige situatie die per saldo voor alle ondernemers samen precies hetzelfde voordeel biedt. En transparantie voor ondernemers was toch de bedoeling? Ik denk dat men op het Ministerie zelf wat in de maag zit met dit ambitieuze tarief van 28,5 procent en het daarom zeer geleidelijk wil invoeren. Want de eerste stap komt niet verder dan een magere aankondiging van en verkennende nota in de eerste helft 2012 over de mogelijkheden van een winstbox. Mijn inschatting is dat de huidige ondernemersfaciliteiten veel meer waard zijn dan de meeste mensen zich realiseren. Dit kan een rol spelen voor degenen die voor de keuze staan tussen vrije vestiging en loondienst. < Reageren? r.vandervelden@artsenauto.nl

Edwin Brugman is directeur kennismanagement en netwerken bij VvAA.

Bart Doornbusch is adviseur bij VvAA consultants in de gezondheidszorg.

Op deze pagina schrijven vier consultants van VvAA bij toerbeurt een zakelijk advies. Maar ook online zijn ze present: op www.artsenauto.nl vindt u videos waarin zij commentaar geven op actuele issues.

Uiteindelijk wil de fiscus voor winstinkomen naar een aparte winstbox: box 4
7 - 2011 33

Annemarie Smilde
Annemarie Smilde is senior jurist en teammanager van de sectie tuchtrecht en beroepsrechtsbijstand van VvAA rechtsbijstand.

Wet & recht

Lezersvragen

Disfunctioneren

Tijdens een intercontinentale vliegreis wordt door de gezagvoerder aan de passagiers gevraagd of er een arts aan boord is. U meldt zich. Het blijkt te gaan om een jonge vrouw met ernstige benauwdheidsklachten. De gezagvoerder vraagt om medische hulp, waarbij hij ook wil weten of de gezondheidssituatie van de passagier een tussenlanding noodzakelijk maakt. U bent psychiater. Er rijzen bij u diverse vragen.

gepresenteerde klachten en het beoordelen of de patint acuut medische zorg nodig heeft en zo ja welke, met inachtneming van uw beperkingen. Het is vervolgens aan de gezagvoerder om op grond van deze inschatting een beslissing te nemen over een tussenlanding. Uiteraard is het voor de gezagvoerder hierbij wel van belang te weten welke waarde hij aan uw oordeel kan hechten. Het is uw verantwoordelijkheid om daar duidelijk over te zijn.

ort geleden maakte ik met een groep een nachtelijke afdaling van een vulkaanhelling. We werden begeleid door een Italiaanse gids die volgens ons ernstig tekortschoot, met alle risicos van dien. Zijn reactie op onze kritiek gaf mij niet het vertrouwen dat hij het de volgende keer anders zou doen. Als hij mijn collega was geweest, zou ik een gesprek met hem zijn aangegaan en bij herhaling actie hebben ondernomen. Wat wordt van u als arts verwacht als u merkt dat een collega schade of risicos voor patinten veroorzaakt? Volgens de gedragsregels van de KNMG moet u aanwijzingen voor disfunctioneren bespreken met de betrokken collega en bij geen of onvoldoende resultaat deze melden aan de voorzitter van de groep waarvan u deel uitmaakt. Onder disfunctioneren wordt hier verstaan: structureel onverantwoorde zorg leveren waardoor een patint wordt geschaad of het risico loopt te worden geschaad en waarbij de betreffende arts niet (meer) in staat of bereid is zelf de problemen op te lossen. Het is aan het samenwerkingsverband van artsen om afspraken te maken over de bij melding en onderzoek van disfunctio-

Aansprakelijkheid
Stel dat ik een verkeerde inschatting maak en mevrouw of haar familie dient een klacht tegen mij in of stelt mij aansprakelijk voor eventuele schade, vallen deze zaken dan onder de dekking van de door mij voor mijn beroepsuitoefening afgesloten rechtsbijstand- en aansprakelijkheidsverzekering? In het algemeen biedt een rechtsbijstandverzekering voor tucht- en klachtzaken dekking bij een klacht over noodhulp, ook als deze buiten Nederland is verleend. De beroepsaansprakelijkheidsverzekering dekt doorgaans ook schadeclaims betreffende deze noodhulp. Aanspraken gebaseerd op het recht van de VS en/of Canada kunnen van de verzekering zijn uitgesloten. Raadpleeg daarvoor de polisvoorwaarden van uw verzekering.

Wat te doen als uw collega schade of risicos voor patinten veroorzaakt?

neren te volgen procedure. Huisartsen kunnen hiervoor het in april door de beroepsorganisatie LHV aangenomen Modelprotocol voor disfunctionerende huisartsen gebruiken. Voor medisch specialisten bestaat al sinds 2008 een modelprocedure. Een zorgvuldige procedure bij melding en onderzoek is in het belang van de vermeend disfunctionerende collega n die van de meldende arts. Laatstgenoemde mag immers geen negatieve gevolgen van zijn melding ondervinden. U hoeft niet te wachten totdat u aanwijzingen heeft voor structureel onverantwoorde zorg. Ook bij een signaal van tekortschieten in een eerdere fase hoort u dit met de collega te bespreken en hem zo nodig te motiveren zijn functioneren te verbeteren.

ILLuStrAtIe: Leon muSSche

Bekwaamheid
Wat mag van mij worden verwacht gezien mijn beperkte bekwaamheid? Volgens de rechtspraak is een arts (ook buiten zijn werk of diensttijd en in het buitenland) gehouden om in noodsituaties of bij calamiteiten in ieder geval en voor zover mogelijk eerste hulp te verlenen. Een beperkte bekwaamheid neemt deze zorgplicht niet weg. U moet dus doen wat er binnen uw mogelijkheden ligt. Daarnaast dient u na te (laten) gaan of er een arts in de buurt is die verdere zorg kan bieden. Ook moet u aan de betrokkenen duidelijk maken dat u als psychiater beperkt in staat bent om een goede inschatting te maken van de ziektetoestand van de patint en eerste hulp te verlenen.

Beschikbaarheid
Stel dat er, voordat ik mij bij de gezagvoerder heb kunnen melden, een andere persoon zich als hulpverlener aanbiedt. Moet ik mij dan nog voor hulp beschikbaar stellen? Ja, ook in dat geval dient u uw diensten beschikbaar te stellen. Er mag van u worden verwacht dat u met uw collega kort nagaat wie van u het best in staat is noodhulp te verlenen. Wanneer de hulp aan de collega kan worden overgelaten, dan is het uiteraard wel collegiaal wanneer u voor overleg of aanvullende hulp voor uw collega beschikbaar blijft.

Verantwoordelijkheid
Ben ik verantwoordelijk voor de beslissing over het maken van een tussenlanding? Nee, uw verantwoordelijkheid beperkt zich tot het maken van een inschatting van de ernst en spoedeisendheid van de

Reageren? a.smilde@artsenauto.nl

Onder redactie van mr. Diederik Leusink en mr. Annemarie Smilde, senior juristen en teammanagers bij VvAA rechtsbijstand. Wilt u reageren of heeft u een vraag op juridisch gebied, mail dan naar juridisch@artsenauto.nl o.v.v. uw lidmaatschapsnummer.

34 7 - 2011

Praktijkcase

Zakelijk

Toezicht
Wie heeft er binnen de organisatie van een zorginstelling eigenlijk de financile eindverantwoordelijkheid? Het antwoord zou weleens anders kunnen zijn dan u verwacht!

TEKST Jacqueline van eekelen illuSTraTiE marcel leuning

oe zijn in uw organisatie de verantwoordelijkheden en de bevoegdheden geregeld? Sluiten die wel op elkaar aan, of blijkt bij nader onderzoek dat u wel financile verantwoordelijkheid draagt maar dat een ander bevoegd is om beslissingen te nemen die direct financile gevolgen voor u kunnen hebben? Uiteraard een zeer ongewenste situatie, waar ook u ongemerkt in de loop der jaren in terecht kan zijn gekomen. Gewoon, omdat het nou niet echt het meest leuke onderdeel is van uw werk. Juridische structuren, bevoegdheden, toezicht, beheer, controle, brrr... Maar voordat u nu verder gaat bladeren, lees toch even onderstaande casus, je weet maar nooit VvAA wordt gevraagd om de bestuurlijke organisatie door te lichten van een gezondheidscentrum. Dit centrum is ongeveer 25 jaar geleden opgericht in een toen nieuwe wijk, met drie artsen en als rechtsvorm de stichting. De wijk is inmiddels volwassen en het centrum is uitgegroeid tot een op de populatie aansluitend multidisciplinair centrum, met twee huisartsenmaatschappen, een fysiotherapiemaatschap en een maatschap eerstelijnspsychologen. Afgevaardigden van de maatschappen vormen samen het bestuur, de zogeheten raad van bestuur (hierna RvB). Daarnaast is er een driekoppige raad van toezicht (RvT) met niet-zorgverleners die verder niet aan het centrum verbonden zijn. De vraag aan de adviseurs van VvAA is of de wijze waarop de stichting nu

functioneert nog wel in overeenstemming is met de destijds opgemaakte statuten, de gekozen rechtsvorm en de bestuurlijke organisatie, n of de structuur toekomstbestendig was. Wat blijkt? De maatschappen zijn, geheel volgens de wens van de zorgverleners, verantwoordelijk voor de financile verplichtingen van de organisatie via de huurovereenkomsten en arbeids-

Het is schrikken als je geen eindverantwoordelijkheid blijkt te hebben

overeenkomsten van het personeel. De RvB doet in de praktijk de onderhandelingen over de inkoop van de zorg en wil (eind)verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van de zorg. Ze wil adequaat reageren en inspelen op de veranderingen in de zorg, zoals ketenzorg. Anders gezegd: de zorgverleners dragen de ondernemersrisicos en willen dus ook de bevoegdheden hebben om te kunnen ondernemen. Maar hebben zij die ook in de huidige setting? De stichting heeft geen enkele ambitie om de ondernemingsbevoegdheden en verplichtingen naar zich toe te trekken. De stichting contracteert de zorg, die wordt uitgevoerd in de maatschappen. Om die reden is de gekozen rechtsvorm ook nu nog steeds in orde en behoeft niet te worden aangepast.

Maar hoe zit het met de RvT? Die fungeert vooral als sparringpartner, en dat bevalt alle partijen goed. Maar volgens de statuten is de RvT eindverantwoordelijk voor het resultaat van de stichting. Dit betekent dat deze een bestuurder/zorgverlener kan wegsturen. De RvT kan beslissingen van de RvB terugdraaien en daarmee direct invloed uitoefenen op het resultaat. Het feit dat dit niet gebeurt, doet niets af aan het feit dat de RvT daartoe wel bevoegd is als deze meent dat dit goed is voor de stichting. De RvT kan de RvB dus te allen tijde terugfluiten. Hier schrikken de bestuursleden toch wel van. Al jaren gedragen zij zich als de ondernemers en eindverantwoordelijken, maar dat zijn ze helemaal niet. Op advies van VvAA wordt besloten om de RvT om te vormen tot een raad van advies, zoals alle partijen willen. Hierdoor wordt de RvB eindverantwoordelijk voor de te nemen risicos. Er ontstaat autonomie in bestuur en praktijk. En mocht er voor het nemen van bepaalde beslissingen onvoldoende expertise aanwezig zijn, dan kan die altijd worden ingehuurd. <

Voor meer informatie over dit onderwerp of aanverwante onderwerpen, kunt u mailen naar consultants@vvaa.nl of bellen met 024 381 78 47.

7 - 2011 35

advertentie

Fiscaal

Lezersvragen

Peter van Bakel

Peter van Bakel is clintadviseur bij VvAA belastingadviseurs en consultants bv. Maandelijks schrijft hij over een fiscaal onderwerp.

Vakantiewoning buitenland Ik heb mijn spaargeld besteed aan een vakantiewoning in Frankrijk. Mijn spaargeld leverde toch niks op bij de bank; nu bespaar ik op mijn vakantiekosten. Moet ik voor de belastingen nog iets regelen?

ILLUSTRATIE: LEON MUSSCHE

Dat klopt inderdaad. Door een speciale wettelijke bepaling zijn geldboetes opgelegd door de Nederlandse strafrechter of betalingen ter voorkoming van strafvervolging, volledig van aftrek uitgesloten bij de scale winstberekening. Daarbij maakt het geen verschil of deze kosten noodzakelijk dan wel vermijdbaar waren in de bedrijfsvoering. De reden voor de wetgever is een simpele. Men wil voorkomen dat de overheid zelf door het toestaan van een scale aftrekpost in feite voor een deel zou meebetalen aan de kosten van de overtreding. Dat vindt men onwenselijk. Zelfs indien een boete ten onrechte zou zijn opgelegd, blijft een boete niet aftrekbaar.

Goede wil
ls zelfstandig ondernemer heeft u het liefst de touwtjes in handen; daar bent u immers ondernemer voor. Er komt een moment dat u deze touwtjes los wilt of kunt laten, bijvoorbeeld bij de verkoop van uw onderneming. In sommige gevallen wilt u hiervoor een goodwill ontvangen: het geldbedrag waarmee de koper over de brug moet komen om de lopende praktijk of het maatschapsaandeel over te kunnen nemen (exclusief inventaris en/of pand). U betaalt over de ontvangen goodwill inkomstenbelasting. Dat betekent over het algemeen betalen ineens. Deze betaling kunt u echter voor u uitschuiven en wel in de onderstaande gevallen. Ten eerste bij het definitief staken van uw onderneming. De ontvangen goodwill valt in eerste instantie in de zogeheten stakingswinst, die behoudens een vrijstelling van 3630,-, in zijn geheel belast is. Als u echter de goodwill tijdig onderbrengt in een lijfrenteverzekering/fiscaal banksparen, dan hoeft u niet ineens af te rekenen. Pas bij de periodieke uitkeringen (uiterlijk vanaf uw 70ste) van de verzekeraar of bank, wordt er inkomstenbelasting geheven. Let wel: u

Ja, vanaf 2012. Een vakantiewoning is scaal geen eigen woning maar een tweede woning. U moet de waarde op de peildatum opnemen als bezitting in box 3 op uw aangiftebiljet inkomstenbelasting. Voor het belastingjaar 2011 is de peildatum 1 januari 2011. Op die datum had u het Franse huisje nog niet in eigendom, dus u hoeft dit pas voor het eerst te vermelden op uw aangiftebiljet 2012, in het voorjaar van 2013. Verder vult u dezelfde vakantiewoning opnieuw in bij de vraag aftrek om dubbele belasting te voorkomen. Daardoor betaalt u in Nederland niet of nauwelijks belasting over het Franse huis. De hefng is in principe aan Frankrijk toegewezen, dus u zult in beginsel daar aangifte moeten (laten) doen voor de Franse inkomstenbelasting.

Sparen bij de scus Ik ontving een voorlopige aanslag inkomstenbelasting voor 2011 die ik nu in maandelijkse termijnen betaal. Deze aanslag is duidelijk te hoog, want mijn tarieven zijn gekort, waardoor mijn inkomen is gedaald. Mag ik door voorlopig niets te doen met deze te hoge aanslag sparen bij de scus tegen een hoge rentevergoeding? En is dat wel verstandig? Ja, dat mag. De voorlopige aanslag wordt geautomatiseerd opgelegd op basis van de gegevens die bekend zijn bij de scus. Als u of uw belastingadviseur geen mutatie doorgeeft van het geschatte inkomen, blijft de aanslag dus voorlopig ongewijzigd. En uiteindelijk krijgt u de te veel betaalde belasting hoe dan ook weer terug van de Belastingdienst. Bij die teruggaaf ontvangt u vanzelf hefngsrente. Het percentage van de rentevergoeding is prima, deze wordt per kwartaal vastgesteld en was over het tweede kwartaal 2011 op jaarbasis 2,5%. Toch is de rentevergoeding minder mooi dan deze op het eerste gezicht lijkt. Want u krijgt de rente over een aanslag 2011 pas vergoed met ingang van 1 januari 2012. Het is dus een kwestie van rekenen.

Inkomstenbelasting over goodwill moet doorgaans ineens betaald worden

moet bij het bovenstaande rekening houden met de opgebouwde waarde van een beroepspensioenfonds en reeds betaalde lijfrentepremies. Laat u daarover goed adviseren! Het tweede geval speelt als u na verkoop van uw praktijk, uiterlijk binnen 12 maanden na staking, opnieuw een praktijk start of zich inkoopt in een maatschap. De goodwill die u zelf heeft ontvangen, mag u dan verrekenen met de goodwill en overige investeringen die u moet betalen. Uw feitelijke investeringsbedrag wordt daarmee lager of zelfs nul. De jaarlijkse afschrijvingen zijn daarom lager, waardoor uw inkomen met de bijbehorende belastingaanslagen hoger zullen uitvallen. U ziet: zo komt in beide gevallen de fiscus uiteindelijk niets te kort. Maar u heeft als (ex)ondernemer toch nog even dat touwtje vast.

Verkeersboetes Ik moet als huisarts af en toe met de auto naar spoedgevallen. Het komt regelmatig voor dat ik dan een boete krijg voor te hard rijden. Voor mij zijn die kosten onvermijdelijk. Toch zegt mijn accountant dat deze boetes niet aftrekbaar zijn, ondanks dat hij erkent dat het wel bedrijfskosten zijn. Klopt dat, en zo ja, hoe is dat mogelijk?

Onder redactie van VvAA belastingadviseurs & consultants bv. Deze keer zijn de antwoorden verzorgd door Maddy Scheepers en Rutger van der Velden. Heeft u een vraag op belastinggebied, mail dan naar scaal@artsenauto.nl o.v.v. uw lidmaatschapsnummer.

Reageren? p.vanbakel@artsenauto.nl

7 - 2011 37

Personal finance

De kinderen als aftrekpost

Ouders die bijdragen in het levensonderhoud van hun kinderen tot 30 jaar, komen onder voorwaarden in aanmerking voor een forfaitaire aftrekpost.
Forfaitaire aftrek betekent zoveel als dat niet de daadwerkelijke uitgaven in aftrek mogen worden genomen, maar slechts de uitgaven tot een gemaximeerd bedrag. De hoogte van de forfaitaire aftrekpost voor de uitgaven voor het levensonderhoud van de kinderen is leeftijdsgebonden. De leeftijd van het kind aan het begin van het kalenderjaar is daarbij doorslaggevend. Krijgt de ouder kinderbijslag of het kind studiefinanciering, dan is er geen recht op de aftrekpost. Gescheiden ouders met kinderen onder de 18 jaar krijgen, als zij de zorg en het onderhoud voor de kinderen in gelijke mate hebben verdeeld, ieder de helft van het bedrag aan kinderbijslag uitbetaald. Toch betekent het voorgaande niet dat er geen recht kan zijn op de forfaitaire aftrekpost. Het is namelijk zo dat indien twee personen recht hebben op uitbetaling van kinderbijslag, slechts het recht van n van beiden uitbetaald zal worden. En wel, zoals hierboven aangegeven, in beginsel 50 procent. Degene wiens recht niet wordt uitbetaald kan, mits voldaan wordt aan de voorwaarden, in aanmerking komen voor de forfaitaire aftrek. Het kind moet in belangrijke mate door de belastingplichtige worden onderhouden. Heeft het kind een studielening dan wordt dit, blijkens recente jurisprudentie, gezien als voor de kosten van levensonderhoud beschikbaar inkomen. De verhouding tussen de eigen inkomsten van het kind (de maandelijkse lening en/of de eventuele eigen inkomsten uit bijvoorbeeld een bijbaan) en de bijdrage van de ouder bepaalt of er al dan niet sprake is van in belangrijke mate onderhouden van het kind. Onder belastingplichtige wordt de ouder en diens fiscaal partner verstaan. Nu het fiscaal partnerbegrip per 1 januari 2011 is aangepast, kan dat ook gevolgen hebben voor deze aftrekpost. Duurzaam gescheiden levende echtgenoten zijn in 2011 verplicht fiscaal partners. Doen beide ex-partners uitgaven voor het levensonderhoud van het kind en onderhouden zij het kind daarmee in belangrijke mate, terwijl er geen kinderbijslag, noch studiefinanciering wordt ontvangen, dan zal ieder de helft van het forfait in aftrek kunnen brengen. Dit kan een significante wijziging ten opzichte van voorgaande jaren betekenen.

Voor vragen over dit onderwerp kunt u mailen naar fp@vvaa.nl of bellen met 030 247 48 78.

Ontschulden
Soms lees je in de krant berichten en denk je waar gaat dit over? Het afgelopen jaar bent u mogelijk het begrip deleveraging tegengekomen. Als die term voor u geen geheimen heeft, kunt u mijn column deze keer overslaan. Voor de andere lezers en voor de lieve oud-collega die mij onlangs, vlak voor haar prepensioen, exact deze vraag stelde, doe ik een poging om in gewoon Nederlands uit te leggen waar deleveraging over gaat en hoe het ons raakt. Het proces van deleveraging is letterlijk vertaald onthefbomen, maar misschien is de term ontschulden duidelijker. Deleveraging betekent bij onder meer banken (en hedgefunds) dat ze minder risico willen, kunnen of van rating agencies of toezichthouders mogen nemen en daarom een deel van hun bezittingen verkopen om met de opbrengst daarvan schulden af te lossen. Een voorbeeld: stel het eigen vermogen van een bank is 100. Daar leent die bank dan nog 1400 bij en zet vervolgens het totaal van 1500 uit in beleggingen, zoals hypotheken en andere kredieten. Dan staat er dus tegenover elke 15 aan beleggingen 1 aan eigen vermogen om de klappen op te vangen als de beleggingen van de bank in waarde dalen. Bij deleveraging vermindert de bank de hefboom en lost deze bijvoorbeeld 500 aan schulden af met de verkoop van 500 aan beleggingen. De nieuwe situatie: de bank heeft nog steeds een eigen vermogen van 100, maar nu een schuld van 900 en 1000 aan beleggingen. Tegenover elke 10 aan beleggingen staat in deze situatie 1 eigen vermogen. Dat is veiliger dan de verhouding van 1 op 15 uit het oorspronkelijke voorbeeld. Allemaal leuk en aardig, maar wat betekent dat in de praktijk? Om te beginnen heeft deleveraging tot gevolg dat zowel bedrijven als privpersonen minder gemakkelijk een krediet krijgen, of verlenging of verhoging van een bestaand krediet. Banken zijn door de kredietcrisis de afgelopen jaren zuiniger geworden met het verstrekken van krediet: ze vragen om meer zekerheden en hanteren strengere voorwaarden. Een ander effect is dat de verdiencapaciteit van banken door de lagere hefboom gedaald is. Beleggers in banken maken minder rendement, maar lopen ook minder risico. De kans op het omvallen van een bank vermindert door deleveraging. Voor de economische stabiliteit is deleveraging dus iets om blij van te worden.

Ferdinand Wit is manager Beleggingen & Treasury bij VvAA en schrijft maandelijks over sparen of beleggen.

Reacties en/of suggesties? Mail dan naar geld@artsenauto.nl. Op www.vvaa.nl vindt u via Bankieren informatie over Sparen/ Beleggen. Voor persoonlijk advies neemt u contact op met uw praktijkadviseur of met VvAA Bancair Advies, telefoon 030 247 40 60.

Disclaimer: deze informatie is niet bedoeld als aanbeveling tot het verrichten van bepaalde transacties. Laat u bij sparen en beleggen altijd goed adviseren.

38 7 - 2011

Lezersvragen

Joan Versluijs
Joan Versluijs is nancieel planner en nancieel echtscheidingsadviseur bij VvAA.

Pensioenopbouw tijdens de zwangerschap

Ik ga binnenkort met zwangerschapsverlof. Wat gebeurt er dan met mijn pensioenopbouw?

ons huis betalen. Gaat ons huis nu naar box 3 inkomstenbelasting? Nee, na de laatste betaling blijft uw huis in box 1 van de inkomstenbelasting, maar zonder eigenwoningschuld. In uw aangifte zou u wel het eigenwoningforfait opgeven, dat is afgeleid van de WOZ-waarde. Maar omdat u geen hypotheekschuld meer heeft, krijgt u te maken met de Wet Hillen. De eigenwoningforfait zal verlaagd worden naar nul, zodat er uiteindelijk geen heffing meer overblijft.

Maximaal

ILLUSTRATIE: LEON MUSSCHE

Geld nalaten aan een vriendin

Ik wil graag een van mijn beste vriendinnen bij mijn overlijden een geldbedrag schenken. Kan ik dit doen door een codicil op te maken? Nee, geld kunt u alleen nalaten met een testament. U kunt dit wel met sieraden of andere roerende goederen doen. Indien u geld wenst te schenken, dient u via de notaris een testament te laten opstellen. Daarin kunt u bijvoorbeeld een legaat opnemen. Dat is een bepaling die aangeeft dat u een (vastgesteld) geldbedrag of een bepaald goed, zoals bijvoorbeeld een huis, nalaat aan een door u gekozen persoon of organisatie.

Wanneer u pensioen opbouwt via een werkgever, dan gaat uw pensioenopbouw tijdens het zwangerschapsverlof gewoon door. Iets anders is het wanneer u zorg- of ouderschapsverlof neemt. Dit verlof is meestal niet betaald. Dit betekent dat er tijdens deze verlofperiode meestal geen of minder pensioen wordt opgebouwd. Het is mogelijk dat er in de cao bijvoorbeeld afspraken zijn gemaakt over het voortzetten van de pensioenopbouw of dat het in sommige gevallen mogelijk is met de werkgever afspraken te maken.

apoleon deed het al in 1809: scheiden van Josephine. Scheiden is van alle tijden. De redenen die eraan ten grondslag liggen zijn talloos. De partners zijn uit elkaar gegroeid. Er is, net als bij Napoleon, een nieuwe liefde in het spel. Of, zoals me zelf ooit weleens overkwam, degene die je dacht te kennen, blijkt een heel andere persoon te zijn. Samenwoonrelaties beleven, anders dan huwelijken, over het algemeen meteen in het begin hun meest kwetsbare periode. Uit de statistieken blijkt dat samenwoners die uit elkaar gaan in de meeste gevallen niet langer dan vijf jaar samen zijn geweest. Daardoor vormen pas samenwonende koppels een potentieel nancieel kwetsbare groep. Kopen zij meteen al in het begin van hun relatie een woning, dan lopen zij nancieel vaak een te groot risico. Immers, de aankoopprijs van de woning wordt volledig genancierd, evenals de kosten koper. En de verbouwing van de keuken wordt ook meteen maar meegenomen in de lening. Met als gevolg dat er een aanzienlijk hogere nanciering is dan dat de woning,

Grote schenking
Klopt het dat ouders 50.000,kunnen schenken aan een kind en dat dit bedrag aftrekbaar is voor de inkomstenbelasting? Het klopt dat u tot 50.000,- belastingvrij kunt schenken aan uw kind als hij tussen de 18 en 35 jaar is en dit bedrag wordt gebruikt voor de aanschaf van een eigen woning. U kunt dit bedrag echter niet aftrekken voor de inkomstenbelasting. Het is wel zo dat uw vermogen in box 3 50.000,- lager is als u de schenking heeft gedaan. Daarmee kunt u jaarlijks 600,- aan inkomstenbelasting besparen.

Correctie:
In Arts en Auto 5 (pagina 43) stond een vraag over echtscheiding en nabestaanden, waarbij de vragensteller wilde weten of hij na het overlijden van zijn ex-vrouw weer recht had op het haar bij de scheiding toebedeelde ouderdoms- en nabestaandenpensioen. Het antwoord luidde dat dit wel het geval was bij het ouderdomspensioen (voor zover zij die nog niet had omgezet in eigen pensioenrechten), maar dat het nabestaandenpensioen na overlijden kwam te vervallen. Dit is niet correct. De afgelopen jaren hebben diverse pensioenfondsen deze aparte en onlogische regeling aangepast, zodat bij een eventueel eerder overlijden van de ex-partner het nabestaandenpensioen weer teruggaat naar de deelnemer en naar een eventuele nieuwe partner.

Pas samenwonende koppels vormen potentieel een nancieel kwetsbare groep

zelfs na het opknappen en verbouwen, waard is. Dit betekent dat er, zeker in de huidige woningmarkt, wanneer de relatie niet lang na de aankoop van de woning eindigt, een verlies te verdelen is. De nieuwe gedragscode hypothecaire nanciering, die ingaat per 1 augustus van dit jaar, wil bovenstaand risico beperken. Een nieuwe woningnanciering mag, om overkreditering te voorkomen, niet hoger zijn dan 104 procent van de koopprijs plus 6 procent overdrachtsbelasting. Samenwoners worden hiermee als het ware tegen zichzelf in bescherming genomen. Of er alleen maar goeds komt van de overheidsmaatregelen is overigens nog even afwachten. Naast dat maximaal 110 procent genancierd kan worden, gelden er ook strengere aossingsverplichtingen en zwaardere inkomenstoetsen. De effecten daarvan op de woningmarkt op langere termijn zullen moeten blijken.

Afgeloste hypotheekschuld
Over een aantal maanden zullen wij de laatste aossingstermijn voor

Onder redactie van Gertjan Portman FFP CFP RFEA, specialist nancile planning/ echtscheidingsadviseur bij VvAA. Wilt u reageren of heeft u een vraag op het gebied van personal nance, mail dan naar personalnance@artsenauto.nl o.v.v. uw lidnummer.

Reageren? j.versluijs@artsenauto.nl

7 - 2011 39

Student

Prikbord

Samenstelling: Fleur Baxmeier. Tips en suggesties zijn welkom op student@artsenauto.nl.

Coutinho hoogleraar Life Sciences in Utrecht

Op 1 mei is dr. Roel Coutinho benoemd tot hoogleraar voor Utrecht Life Sciences (ULS) aan de faculteiten Geneeskunde en Diergeneeskunde. Coutinho richt zich op de epidemiologie en preventie van infectieziekten op het grensvlak tussen mens en dier. Utrecht Life Sciences geeft met de dubbelbenoeming van Coutinho een belangrijke impuls aan het ULS-thema Public Health One Health.

Ghana in de ban
De Universiteit Maastricht staakt het uitzenden van geneeskundestudenten naar Ghana. Aanleiding hiervoor is de brute overval op drie Maastrichtse stagiaires in Ghana eind maart. Met hakbijlen, kapmessen en geweren werden zij door acht rebellen gedwongen uit hun auto te stappen, waarna ze werden betast en beroofd. Er vielen ook schoten. Pas na een uur vertrokken de overvallers en durfden de vrouwen weer op te kijken. In augustus zouden weer twee bijna afgestudeerde artsen naar Ghana vertrekken, maar dat gaat niet door. Volgens hoofd onderwijszaken van de faculteit, Pauline Vluggen, moet eerst helder zijn of een stage in het Afrikaanse land nog wel veilig is.

Hartslag-app

Een bijna tastbare televisiebeleving. Dat wordt het als je kijkt naar de talentenjacht X Factor met de introductie van de zogenaamde heartbeat-app. Tijdens de liveuitzendingen op vrijdag hebben de kandidaten van de talentenjacht een hartslagmeter om die de gegevens doorstuurt naar heartbeat.xfactor.nl. Heb je tijdens de uitzending een smartphone of tablet op schoot, dan kun je naast de beelden op RTL4 ook in een oogopslag zien hoe de hartslag en daarmee de spanning bij de kandidaten stijgt.

[ Binnenkort in... ]

Utrecht

Het tweejaarlijkse symposium van het departement Gezondheidszorg Paard wordt dit jaar gehouden onder de titel Out of the Box. Het symposium vindt plaats op vrijdag 4 en zaterdag 5 november. De eerste dag ligt de focus op de dierenartsen. Paardeneigenaren zijn welkom op dag twee. Onder het kopje faculteit diergeneeskunde op www.uu.nl vind je binnenkort meer informatie over het programma en de aanmeldprocedure.

In het nieuws
4 Vanaf komend studiejaar start Hogeschool Zuyd met twee nieuwe uitstroomprofielen, gericht op de sportsectoren: Organiseren van sportevenementen en het ontwikkelen en beheren van sportaccommodaties en Sportbiometrie. 4 Fysiotherapiestudent Huub van Noorden uit Yerseke heeft zich na een carrire in judo en voetbal gestort op zwemmen, lopen en wielrennen. Met succes. In 2010 werd hij achtste in de Marathon Zeeland en deze zomer hoopt hij te pieken in de triatlon. Wordt vervolgd. 4 Zorgopleidingen zijn populairder dan ooit. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. In schooljaar 2008/2009 slaagden voor het eerst meer dan 20.000 deelnemers voor een opleiding in de verpleging, verzorging of hulp bij zorg en welzijn in het mbo. Daarnaast sloten in dat jaar 2500 hbo-studenten een bacheloropleiding op het gebied van verpleegkunde succesvol af. 4 Ook in 2011 reikt het Nederlands Bijwerkingen Fonds de zogenoemde Leo Meijler-prijs uit. Studenten geneeskunde, farmacie en gezondheidswetenschappen kunnen nog tot 1 juli hun scriptie of artikel over veiligheid van geneesmiddelen inzenden.

40 7 - 2011

Win een iPad

Videowedstrijd

Wie

Anouk van Berkel

Chirurg, huisarts, seksuoloog? Wat word jij?

Breng je favoriete specialisme in beeld. Dat is kortweg de opdracht aan geneeskundestudenten die meedoen aan de videowedstrijd van Arts in Spe, het tijdschrift voor studenten van VvAA en de KNMG. Geneeskundestudenten kunnen op YouTube lmpjes van maximaal drie minuten van hun droomspecialisme plaatsen. Het doel is dat de videos artsen in spe een indruk geven van hun toekomstige specialisme. Wees creatief: benader een arts, vertel zelf het verhaal, maak een tekenlm, werk samen met studiegenoten, alles kan. Laat je inspireren door de opnamen op de website van Arts in Spe. Leg n of meer specialismen op beeld vast, stuur je zelfgemaakte bijvoorbeeld met je smartphone lmpje(s) in en maak kans op prijzen van 250 tot 1000 euro. De jury, onder voorzitterschap van Arts & Auto-hoofdredacteur Marjan Enzlin, bepaalt welke lms de beste zijn. Kijk voor meer informatie op www.artinspe.nl/ videowedstrijd en zorg ervoor dat de bijdrage vr de deadline van 1 augustus binnen is. De vroege inzenders zij die hun lmpje vr 1 juli online zetten maken kans op een iPad.

Geneeskundestudent Anouk van Berkel (23) kreeg voor haar wetenschappelijk onderzoek op 9 juni in Groningen de Professor Chris Gips Studentenprijs. De prijs wordt jaarlijks toegekend aan de wetenschappelijk meest getalenteerde student geneeskunde van Nederland. Van Berkel onderzocht in San Diego de rol van pro-inammatoire cytokines en PTPN2 bij inammatoire darmziekten. Zij deed tijdens dat onderzoek een aantal belangwekkende ontdekkingen, onder meer dat het gen voor PTPN2 en mutatie een bepalende rol lijken te spelen bij het wel of niet ontwikkelen van een inammatoire darmziekte bij mensen. De prijs die Anouk ontving, bestaat uit een diploma, een blijvend aandenken en 1000,-.

Wat Waar
Ede

De Amerikaanse psycholoog Pamela Kato, bekend van het computerspel Re-Mission voor kankerpatinten, heeft haar volgende medical serious game voor het Universitair Medisch 1 Centrum Utrecht opgeleverd: Air Medic Sky 1. Het spel is bedoeld voor jonge artsen, want uit onderzoek blijkt dat zij verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de medische blunders. In Air Medic Sky 1 leren ze binnen de veilige omgeving van de game stressvolle omstandigheden te ervaren. Ze moeten in het spel patinten diagnosticeren en behandelen. Er wordt hun geleerd stressvolle situaties te herkennen en vervolgens door middel van biofeedback hoe je lichaam en geest juist in zon situatie rustig kunt houden. www.airmedicsky1.org

Air Medic Sky 1

Stagiair geschorst voor roddelen

Dat BNN-presentator Ruben Nicolai na een aanrijding wordt opgenomen in het ziekenhuis waar jij stage loopt, is natuurlijk een interessant nieuwtje. Maar om het dan op Twitter te zetten nog voordat zijn familie is ingelicht? Het Medisch Spectrum Twente was not amused door de actie van een van hun medische stagiairs en schorste de student voor het schenden van zijn geheimhoudingsplicht. Ruben Nicolai die het ongeluk wrang genoeg kreeg tijdens de opnames van zijn programma De allerslechtste chauffeur van Nederland maakt het overigens weer prima.

Omroep Gelderland heeft een nieuwe reeks tv-programmas opgenomen in ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede. Samen met het St. Jansdalziekenhuis in Harderwijk en het Slingelandziekenhuis in Doetinchem speelt het ziekenhuis in Ede vanaf zondag 18 september wekelijks een hoofdrol in de tv-serie Opname. Hierin volgt presentatrice Angelique Krger veertien aeveringen lang patinten en medewerkers van de drie ziekenhuizen. De ene persoon volgt ze voor een langere tijd, met de ander heeft ze alleen een kort gesprek. Ook spreekt ze bezoek aan met de vraag voor wie zij komen, gaat ze met patinten in gesprek over hun nieuws van de dag en volgt ze in elk ziekenhuis de route van een bed. www.omroepgelderland.nl

7 - 2011 41

student

Update

Geld lenen bij DUO - IB-Groep is de gewoonste zaak van de wereld geworden. Terugbetalen? Is van later zorg. Veel studenten realiseren zich echter niet dat de schuld behoorlijk kan oplopen. Wat ga je betalen na je studie? En hoe lang duurt het voordat je alles hebt afgelost?
TEKST MARLOES DE MOOR illUSTraTiE cAROLyn RIDSDALE

Lenen, wat kost dat?

et is verleidelijk. En muisklik en je leent er weer een paar honderd euro bij. Later, als je die goedbetaalde baan hebt, komt het vanzelf wel goed, denk je. Lenen kost geld waarschuwen de kleine lettertjes in advertenties, maar gek genoeg zegt DUO - IB-Groep daar niets over. De rente van een studentenlening mag dan relatief laag zijn, toch schrok Maarten van den Heuvel (30), promovendus aan de Vrije Universiteit, behoorlijk toen hij na zijn studie begon af te betalen. Hij maakte honderd euro over, maar zag dat hij slechts zestig had afgelost. De rest was opgegaan aan rente. Ik ben gaan uitrekenen hoe lang het duurt voordat ik alles heb afbetaald en hoeveel dat kost. Dat rekenmodel heb ik in een Excelsheet gezet. Toen veel studenten genteresseerd bleken te zijn, heb ik de website Watkostmijnstudieschuld.nl in het leven geroepen. Op de site staat een tool waarmee je kunt uitrekenen wat je studieschuld uiteindelijk in totaal kost, binnen hoeveel

tijd je hem kunt afbetalen en hoeveel rente je betaalt. De informatie is niet nieuw, maar is volgens Maarten toegankelijker dan die op de website van DUO - IB-Groep. Frustrerend De gemiddelde studieschuld is 12.500 euro en stijgt nog elk jaar. Veel studenten hebben geen idee van de hoogte van het bedrag dat ze terug moeten betalen. Dat zit hem vooral in de rente. Die wordt berekend over de oorspronkelijke schuld en alle voorgaande rentebedragen. Vervolgens wordt dat bedrag opgeteld bij de lening. Het kan daardoor zelfs gebeuren dat de rentekosten hoger zijn dan de schuld en het totaalbedrag groeit terwijl je aan het aflossen bent. Frustrerend natuurlijk. Het meest recent vastgestelde rentepercentage is 1,5 procent, maar iemand die bijvoorbeeld in 2007 is afgestudeerd, zit nog tot eind 2012 vast aan 4,17 procent. Voor andere afstudeerjaren is dat weer anders. Zelf is Maarten fanatieker gaan afbetalen om de extra kosten te beperken,

hoewel dat in de aanloopfase eigenlijk nog niet hoeft. Ik snap dat niet iedereen in de gelegenheid is om dit te doen. Maar als je het wel kunt, zou ik het aanraden. Het scheelt je echt geld als je eerder begint met aflossen. <

Goed om te weten

De terugbetalingsperiode begint vanaf de eerstvolgende 1 januari na je afstuderen. De eerste twee jaar nog niet ver plicht af betalen. Dithoefdejeaanloopfase. is Vanaf de aanloopfase wordt centage steeds voor vijf jaar het rentepervastgezet. DUO - IB-Groep stelt het bedrag vast dat je maandelijks minimaal moet aflossen. Je Het minimale aflossingsbedrag per maand is 45,41.
lost je schuld daarmee in 15 jaar af. www.watkostmijnstudieschuld.nl

42 7 - 2011

Mijn geld

Esme Mars (20)

Eerstejaars voeding en ditetiek aan de Haagse Hogeschool
(maar ze betalen ook collegege ld, ziektekos ten , boeken en tele foo n)

Bi jd ra ge ou de rs

In

50,-

St ud ie na nc ierin g th ui sw on en d

93 , 143, 60, 60, 30, 150,

U itg aa n K led in g en ov erige ui tga ve n H ui sd ieren Totaal Te ko rt

Uit

Totaal inkomsten

7,-

Op mijn huisdieren bespaar ik niet

Onlangs raakte ik mijn bijbaan als serveerster bij een wokrestaurant kwijt. Ik verdiende daar zon 200 euro per maand. De laatste weken doe ik erg zuinig, omdat er weinig binnenkomt. Kleding koop ik alleen als ik geld overhoud van het uitgaan. Verder ben ik gestopt met roken en besteed ik niks aan make-up. Alleen op mijn huisdieren bespaar ik niet. Ik heb twee katten, een cavia, een konijn en een aquarium, dus er gaat nogal wat geld op aan dierenvoer. Binnenkort kan ik gelukkig beginnen met een nieuwe bijbaan als bijleslerares. Dat zal een hoop schelen. Nu haal ik af en toe wat van mijn spaarrekening af, daar staat zon 1500 euro op. Van mijn ouders krijg ik een extra bijdrage van 50 euro. Als tegenprestatie doe ik regelmatig klusjes, zoals autowassen en grasmaaien. Ik zit in het eerste jaar voeding en ditetiek en dat bevalt erg goed. Je raakt meer bewust van wat je eet, wat gezond is en hoe het menselijk lichaam functioneert. Eetstoornissen behandelen lijkt me interessant, maar ik weet niet of ik het aankan, omdat ik het van nabij heb meegemaakt. Ik zou ook graag mensen willen helpen die vanwege een ziekte kampen met overgewicht. Meedoen? student@artsenauto.nl

INTERVIEW: MARLOES DE MOOR/FOTO: SEBASTIAAN TER BURG

Bram Vermeer ram

Bram Vermeer, wetenschapsram journalist, is gespecialiseerd in innovatie.

Digitaal

Lezersvragen

Terabytes Ik heb de grootste externe harde schijf gekocht die er was. Maar mijn computer gebruikt daarvan maar een deel. Hoe kan dat?

Met open ogen

e dochter van de buren had voor haar verjaardag een camera gekregen. Na een weekje vakantie kwam ze trots haar 460 fotos laten zien. Veel bloemen, bomen, een wei, een scheve muur en een lief paard. Weinig familie. Was die familie niet belangrijk? Nou, die had ze altijd al om haar heen, ze wilde fotograferen wat ze zag op vakantie. Wat een verademing als je zo kunt kijken. Ik ben zelf bezig met een fotoserie over mensen die elkaar fotograferen op vakantie. Dat heeft iets universeels. Steeds dezelfde blikken, met steeds dezelfde poses. Met de omgeving heeft het weinig te maken. Dat je 460 fotos in een week kunt maken, helpt enorm. Je hoeft niet zo precies te kiezen als toen ik vroeger de hele vakantie moest vastleggen op een rolletje van 12 fotos. Alles wat je opvalt, kun je fotograferen. Dat scherpt je blik, want je ziet direct op je schermpje of het mooi overkomt. En eigenlijk zou je

De nieuwste lichting harde schijven heeft een capaciteit van 3000 gigabyte, genoeg om voor 6 jaar muziek in cd-kwaliteit te bevatten. Maar oude pcs kunnen slechts overweg met harde schijven tot maximaal 2000 gigabyte (= 2 terabyte). Leveranciers van grotere schijven leveren vaak software waarmee je die grens kunt veranderen. Let daarop bij de aankoop.

m.nos.nl of de speciale app voor de iPhone. Voor RTL is er de app RTL XL. Wilt u helemaal niets missen, dan kunt u een Slingbox aanschaffen. Dat is een kastje dat u thuis aansluit op de antenne. Het geeft de tv-zenders via internet door aan uw mobiele apparaat, ongeacht waar u bent. Via de Slingplayersoftware kunt u zo de uitzendingen bekijken. Kostbaar is die oplossing wel. Het apparaat kost bijna 300 euro, de software 24 euro (bruikbaar op veel verschillende smartphones). Pas wel op welke verbinding u in het buitenland gebruikt. Een draadloze wiinternetverbinding in het hotel is ideaal. Met een echte mobiele 3G-verbinding lopen de kosten heel snel op.

Nederland onderweg Kan ik op vakantie met mijn iPad naar de Nederlandse tv kijken?

YouTube-cd Op YouTube staan veel songs die niet op cd te koop zijn. Ik probeer deze op cd te zetten om er in mijn auto naar te luisteren. Ik heb een programmaatje waarmee ik de liedjes in mp3-formaat omzet, maar als ik ze op een cd zet, hoor ik niets. Wat is de oplossing?
Stap 1 is al gelukt: de YouTube-video als mp3 op de harde schijf downloaden. Daarvoor zijn inderdaad veel tooltjes. Ik doe het met een extra programmaatje voor de browser Firefox (http://vermeer.net/cf). Daarna moet u de song nog op cd krijgen. Er zijn twee manieren waarop u een cd kunt formatteren: als audio-cd of als datacd. Een cd-speler heeft een audio-cd nodig en kan (meestal) niets beginnen met een data-cd. U moet dus een audio-cd maken. Dat kunt u aangeven in de software die u gebruikt om een cd te branden (bijvoorbeeld Windows Media Player of iTunes). Waarschijnlijk is dat fout gegaan. Een andere mogelijke fout is het gebruik van een dvd in plaats van een cd. Overigens is het volledig legaal om de liedjes voor eigen gebruik op cd te zetten. De aanbieder van de liedjes op YouTube kan wel strafbaar zijn als hij het auteursrecht overtreedt.

Alles wat je opvalt, kun je fotograferen

het meteen moeten delen met anderen. Dan merk je aan het commentaar of het bijzonder is. De techniek maakt ook dat makkelijk. In plaats van een chipkaart kun je een zendertje in de camera stoppen (zie bijvoorbeeld: http://uk.eye./). Zo maakt de camera contact met je smartphone, die de foto vervolgens uploadt naar Facebook, Flickr of Twitpic. Je kunt natuurlijk ook fotograferen met je telefoon, dat scheelt weer een apparaat, maar het is vaak wat minder mooi. Telefoons zijn hele computers geworden, dus je kunt de fotos ook eerst nog even bewerken. Een scheef beeld rechtzetten of het contrast net wat extra pep geven. Daarvoor zijn allerlei apps, zoals Photoshop Express of BeFunky (beide op Android en iPhone). Direct iets doen met je fotos helpt om bij de volgende fotos beter te kijken, zo heb ik gemerkt. Ogen open, straks op vakantie.

ILLUSTRATIE: LEON MUSSCHE

Live kijken kan niet. Dat is vooral een rechtenkwestie: de omroepen kunnen niet voor alle uitzendingen die ze aankopen een contract sluiten voor wereldwijde verspreiding. Maar ook voor de zelfgemaakte uitzendingen willen ze dat niet. Maar Uitzending gemist doet het wel; slechts een enkele uitzending is in het buitenland geblokkeerd. Bekijk de uitzendingen met de speciale app voor de iPhone, die er ook prima uitziet op de iPad als je hem tweemaal vergroot. Gebruikers van Android en andere mobiele apparaten kunnen de uitzendingen terughalen via m.uitzendinggemist.nl. Ook kunt u naar Journaal24 en Politiek24 kijken via

Wilt u reageren of heeft u een vraag aan Bram Vermeer, mail dan naar digitaal@artsenauto.nl. Zie ook www.artsenauto.nl/digitaal.

44 7 - 2011

Gadgets

Samenstelling: Marcel van Dijk

Uit onderzoek van het instituut voor verslavingszorg IVO en het Erasmus MC blijkt dat 3 procent van de tieners die online games spelen, verslaafd genoemd kan worden. Dit komt neer op 12.000 jongeren. Busreizigers in de regio Waterland (Purmerend, Landsmeer) kunnen vanaf december in de bussen van de nieuwe vervoersmaatschappij EBS Public Transportation gratis gebruikmaken van wi. Het gaat in totaal om 225 nieuwe bussen die een wi-hotspot krijgen.

Kort

iPad toetsenbord

Veel iPadfans maken voor het betere typewerk liever gebruik van een apart toetsenbord. Meestal is dat een toetsenbord van Apple zelf, maar er bestaan ook heel aardige alternatieven. Zoals de Logitech Tablet Keyboard for iPad. Deze wordt geleverd met een stevige opbergcase, die bij gebruik dienstdoet als iPadhouder en op precies de juiste hoek kan worden ingesteld. Er is geen dockingstation. Dat heeft als nadeel dat de iPad niet wordt opgeladen, maar geeft de gebruiker wel de mogelijkheid de iPad zowel staand als liggend te gebruiken. Prijs: 59,-. www.logitech.com/nl

Nieuw vlaggeschip HTC

Mobiele printer

Handig voor onderweg, de nieuwe HP Ofcejet 100 mobile. Met deze compacte inkjetprinter mikt HP op professionals die ook op locatie bij de klant (of de patint) willen kunnen printen. Met een gewicht van 2,5 kg (inclusief accu) en afmetingen van 35 x 8,5 x 17,5 cm is meenemen geen probleem. Op een volle accu print het apparaat 500 paginas, via usb 2.0 of bluetooth. Prijs: 279,-. www.hp.nl

Het afgelopen jaar was de Galaxy S de grote winnaar in het high-end segment van de Android-smartphones. Met de Galaxy S2 hoopt Samsung dit succes te herhalen, maar de concurrentie zit niet stil. Met name de nieuwe HTC Sensation kan het Samsung nog weleens lastig maken. De Sensation beschikt over een duo-core Qualcomm-processor, 768 MB ram, een ingebouwd geheugen van 1GB, 4,3 inch scherm (960 x 540 pixels) en een 8 megapixelcamera. De software is gebaseerd op Android 2.3, waar HTC een nieuwe versie van zijn Sense-skin overheen heeft gelegd. Sense 3.0 biedt onder meer een verbeterd lockscreen en daarnaast heeft HTC zijn videoverhuurdienst Watch ingebouwd. Zonder abonnement kost het toestel circa 500 euro, met abonnement hangt het af van de mobiele aanbieder. www.htc.com/nl

Ringmuis

Speciaal voor PowerPointadepten die niet elke keer naar de muis willen grijpen om hun presentatie op het grote scherm te toveren: een muis in de vorm van een ring. Je doet hem om je wijsvinger, en met je duim bedien je op afstand probleemloos de computer. Hij werkt tot op een afstand van 10 meter en wordt met een kleine usb-ontvanger aan de pc gekoppeld. Prijs: ca. 45,-. www.genius-europe.com

7 - 2011 45

Zeeland, strand met regenboog

Meteen maar een foto waarover qua compositie een paar opmerkingen te maken zijn: de horizonlijn ligt precies in het midden van het beeld, wat al snel saai is. Hetzelfde geldt voor de regenboog die k precies in het midden en niet mooi op de guldensnedelijn ligt. Toch maken het spannende licht en de afgekapte korte diagonaallijntjes die door de golven gevormd worden deze foto tot een spannend beeld. Zo blijkt dat niet elke foto een optelsom van gevestigde compositieregels hoeft te zijn om toch een bepaalde schoonheid te bezitten.

46 7 - 2011

Vakantie fotografie
De vakantieperiode is voor velen ht moment om hun hobby, fotografie, weer op te pakken. Aan de hand van 11 fotos laat fotograaf Frank Muller een paar belangrijke basisregels voor een mooie compositie de revue passeren. Door goed te kijken en bewust te fotograferen, wordt een gewoon vakantieplaatje al snel een heel bijzondere foto.
TeksT & foTografie : Frank Muller

Jongen met vlieger

De fotograaf ligt op de grond en toont een kind in blauwe kleren tegen een blauwe lucht. Het gebruik van slechts n hoofdkleur (monochroom kleurgebruik) geeft rust in het beeld. Het dunne vliegertouw n de kijkrichting van het jongetje leiden de blik naar de minieme vlieger hoog in de lucht. Door de grote beeldhoek van 24 mm is de jongen wat vertekend, schuin in beeld gebracht. De diagonaallijn die daardoor ontstaat, versterkt de kijkrichting naar rechts. De lensopening was vanwege de felle zon heel klein, waardoor zelfs de vlieger ver weg nog vrij scherp in beeld is gekomen.

maken, trends en stijlen in de fotografie veranderen snel. Wie door vijf jaar oude tijdschriften bladert, ziet een fotostijl die nu al als gedateerd overkomt. Toch zijn de algemene principes van een mooie compositie al eeuwenoud. In de schilderkunst is het gebruik van de guldensnedelijn, de plaatsing van de horizonlijn en van invoegende diagonaallijnen, en de lichtkleur en lichtrichting door de schilder volledig zelf naar zijn hand te zetten. De fotograaf moet zelf op zoek naar deze

elementen in het landschap en hij zal geregeld technieken toe moeten passen om de aanwezige compositie z te versterken dat deze de foto ten goede komt.

Frank Muller is gespecialiseerd gezondheidszorgfotograaf. Hij begon als reisfotograaf en is auteur van het handboek Fotograferen Onderweg, waarvan er inmiddels 25.000 zijn verkocht. De laatste exemplaren zijn te bestellen via www.zorginbeeld.nl.

7 - 2011 47

nederland, jongens in het riet

De blonde haren van de voorste jongen worden wat uitgebeten door het tegenlicht dat er van achteren op valt. De hele foto zou een klein tikje donkerder hebben gemogen, maar het heldere groen heeft wel een heel frisse uitstraling. Beide jongens staan scherp afgebeeld tegen het onscherpe zachte riet. De heldere lichtlijn bij tegenlichtfotos komt altijd het mooist uit als de achtergrond donker is. Goede lichtmeting op de voorzijde van het hoofdobject is essentieel, want deze moet immers naar uw smaak op de foto komen.

Spanje, vrouw onder poortje

Bij tegenlicht is het soms moeilijk om een goede balans te vinden tussen de achtergrond en de zichtbare zijde van het hoofdobject. Dr schijnt immers alleen gereflecteerd licht uit de omgeving op. De compositie wordt daarom deels bepaald door de spanning die door de contrasten ontstaat. Deze foto is gemaakt met een 200 mm telelens. Hierdoor is het beeld wat in elkaar gedrukt. In de poort is alleen door de schaduw op de stoep wat diepte-effect te bemerken.

48 7 - 2011

Toscane, schapen in de avondzon

Op de linkerpagina staan drie fotos waarin tegenlicht een belangrijke rol speelt. Tegenlicht behoort tot de meest spannende lichtrichtingen. Je fotografeert tegen de zon in, waarbij het hoofdobject met een heldere lichtlijn wordt afgekaderd tegen de achtergrond. Bij de schaapjesfoto in het Toscaanse landschap is ook het lijnenspel erg belangrijk. Via een aantal milde diagonaallijnen wordt een mooie diepte in het beeld gebracht. De nevel onttrekt de achterste bergen aan het zicht, waardoor de blik direct naar de rij schapen op de voorgrond zal gaan. De verlichte ruggen van de schapen steken mooi af tegen de donkere achtergrond van de bomen.

Zuid-Duitsland, alphoornblazers
Bij deze foto mesten de mannen en de lange hoorns wel helemaal in beeld komen. Het is echter niet nodig dat de hele groep van 100 spelers op de foto staat. Door te diafragmeren en de achtergrond naar onscherpte weg te laten lopen, wordt getoond dat de totale groep waarschijnlijk groter is. Ik heb een standpunt gekozen waarbij de horizonlijn hoog komt te liggen. Zo doorsnijdt deze lijn de mannen of hun hoorns niet op een storende manier.

Schotland, vuurtoren
De makkelijkste manier om de compositie te bepalen, is het kantelen van de camera. Naar mijn idee worden vl te veel fotos in het liggende (landscape) formaat gemaakt. Niet alleen torens, maar juist ook brede berglandschappen kunnen het op een staand beeld verrassend goed doen. De horizonlijn ligt hier op ongeveer een derde van het beeld. De vrouw die de was ophangt, zorgt voor een duidelijke indicatie over het formaat van de vuurtoren.

Turkije, Blauwe Moskee

In de gouden minuten van de schemering zijn mooie fotos te maken waarbij natuurlijk licht en kunstlicht elkaar aanvullen. Op deze foto is de lucht nog blauw van het natuurlijke omgevingslicht, terwijl de minaretten en de bogen al worden bijgelicht. Een krachtige flitser zorgt voor extra licht op de muur van de binnenplaats. De horizonlijn licht extreem laag. Dit lage standpunt, in combinatie met een 16 mm groothoekobjectief, zorgt voor een heel sterk omvaleffect. Alle lijnen lijken naar elkaar toe te neigen. Dit effect is het tegenovergestelde van het indrukeffect van de telelens, zoals te zien is op de foto vrouw onder poortje.

7 - 2011 49

Schotland, vlakte op Skye

Het diepte-effect op deze foto wordt door drie elementen versterkt. Op de guldensnedelijn rechts staat scherp een rotspunt met mensen (belangrijk voor de menselijke maat). Daarachter vormen de twee meertjes en de berg een invoegende diagonaallijn. De achtergrond heeft aan de horizon een diffuus blauwe kleur.

Spanje alhambra, raam

De lichte marmeren vloer van het Alhambra reflecteert het zonlicht dat via het raam naar binnen valt. Hierdoor kaatst het licht omhoog en worden alle ornamentjes aan de onderzijde van het gebouw mooi belicht. Met een invulflits is voor een klein beetje extra licht gezorgd. Hierdoor is het contrast van de felle zon in de tuin en de ruimte binnen iets minder groot geworden. De compositie van de foto is symmetrisch en rustig.

Jongen bij kacheltje op camping

De sfeer van deze foto wordt bepaald door het minieme licht dat vanuit het kacheltje op de jongen valt en door zijn geconcentreerde blik in de vlammetjes. Het grootste deel van de foto is onderbelicht, dichtgelopen zwart. De rest is sterk gekleurd door het warme licht van het vuur. Hier is het opnieuw van groot belang dat het hoofdobject voldoende licht vangt om goed zichtbaar over te komen.

50 7- 2011

advertentie

Geen enkele auto in deze klasse haalt een lagere kilometerprijs

52 7 - 2011

Auto

Portret

Lexus CT200h Luxury Line

Voor het eerst brengt Toyotas luxemerk Lexus een model in de meer betaalbare prijsklasse. De CT200h is bovendien het eerste model van het merk dat uitsluitend als hybride wordt gemaakt. In ons land heeft dat voorlopig nog verschillende fiscale voordelen: gn bpm, gn houderschapsbelasting en voor zakelijke rijders maar 14 procent bijtelling.
TEKST bart van den acker FOTOGRAFIE louis blom

e CT200h heeft een voor de hand liggende technische basis: de hybride-aandrijflijn is identiek aan die van de Toyota Prius. Daarmee is de kwaliteit, die tot uitdrukking komt in betrouwbaarheid en levensduur, dus ook identiek. Het belangrijkste oogmerk is een heel laag brandstofverbruik. Lexus claimt een officieel verbruik van 3,8 l/100 km, ofwel 1 op 26,3, wat overeenkomt met een CO2-uitstoot van 87 g/km. Helaas staat de praktijk tamelijk ver van de theorie. Ik reed gemiddeld 1 op 18,0. Dat is even wat anders, maar natuurlijk nog steeds heel zuinig. Wie alle kosten doorrekent, kan met geen enkele auto in deze klasse ook niet met een diesel een lagere kilometerkostprijs halen. In de testperiode heb ik veelvuldig en langdurig in fileverkeer gereden. Daarin komt de hybridetechniek echt tot zn recht; vaak reed ik minutenlang alleen elektrisch. Een andere sterke eigenschap is het grote bedieningsgemak. De CT200h rijdt mede door de volautomatische transmissie bijzonder ongecompliceerd. De hybridetechniek denkt zelf en vaak

in plaats van Eco worden gezet, wat zorgt voor directere besturing en snellere reactie op het gaspedaal. Maar dit gaat ten koste van het brandstofverbruik, en daarom vind ik deze draaiknop een foute keuze van Lexus. Hierdoor kunnen chauffeurs die het rechterpedaal graag (te) diep indrukken, via een omweg onterecht van de fiscale voordelen van een ecologisch meer verantwoorde auto genieten. Conclusie Met deze CT200h brengt Lexus een doordachte premium-auto met een zeer laag verbruik en zowel ecologische als fiscale voordelen binnen bereik van een groep kopers voor wie dit merk tot dusver onbereikbaar was. Geen wonder dat de CT200h vanaf de start een bestseller is. <

moet je een getraind gehoor hebben om waar te nemen of de benzinemotor wel of niet draait, zo stil is hij. Lexus is een premiummerk met een heel eigen uitstraling en imago. Uiterlijk is dit een zeer moderne auto; met een overdaad aan lijntjes en details volgt hij de huidige designtrend in de autowereld. Vooral de achterzijde is heel markant. Door deze vormgeving is er rechtsachter wel een aanzienlijke dode hoek. De bagageruimte is niet overmatig: 375 liter inclusief een vak onder de uitneembare vloer. Vooral in het interieur moet dat premiumgevoel overheersen. Het geheel zit keurig in elkaar, het is functioneel en overzichtelijk. De testauto heeft prachtige leren bekleding met fraai stiksel, maar de brede middenconsole met veel zwart kunststof vind ik voor deze auto qua uitstraling onder de maat. Op die middenconsole zit een bijzondere muis voor de bediening van navigatie en andere functies. Dat vraagt even gewenning, maar het werkt voortreffelijk. Sportief of ecologisch? De CT is een dynamische auto om te rijden, al wenste ik soms iets meer vermogen. Hij heeft een mooi precieze besturing en prima wegligging. De harde afstemming van het onderstel past bij het sportieve karakter. Met een draaiknop kan de techniek in de Sportstand

Vanafprijzen
Energielabel: A

28.950,- incl. btw 24.327,73 excl. btw

Geteste versie
37.500,- incl. btw
Energielabel: A

Op www.artsenauto.nl/auto laat Bart van den Acker zien hoe de Lexus zich op de weg gedraagt.

Positief

bescheiden brandstofverbruik bedieningsgemak fiscale voordelen uiterlijk modern en eigenzinnig

Negatief

beperkte bagageruimte dode hoek rechtsachter beperkt leveringsprogramma

vvaa biedt een autoverzekering met een uitstekende dekking. voor meer info, premieberekeningen en afsluiten: www.vvaa.nl/verzekeringen.

7 - 2011 53

Bart van den Acker

Auto

Nieuws

Samenstelling: Bart van den Acker

Bart van den Acker is autojournalist.

Peugeot 508 trekkampioen

Een deskundige jury onder auspicin van het ANWB-magazine Kampeer & Caravan Kampioen heeft de Peugeot 508 met 1.6 THP-motor uitverkoren tot overall winnaar in de verkiezing Trekauto van het jaar 2011.

Vakantie!
Duizenden Nederlanders gaan met de auto op vakantie. Dat betekent een heel ander autogebruik dan in de rest van het jaar. Een beetje voorbereiding kan voorkomen dat een kleine oorzaak grote gevolgen heeft. Zorg dat de auto tiptop in orde is, want u gaat hem zwaar belasten. Doe een grote beurt vr de vakantie en neem een liter van dezelfde olie mee als de garage gebruikt. Heeft uw auto (of caravan) geen reservewiel: koop er dan gewoon een. Op www.anwb.nl/vakantie staat veel informatie over de landen die u aandoet. Kijk in elk geval naar afwijkende verkeersregels en wat u bij u moet hebben. De ANWB-winkel verkoopt al die zaken.

Prius weet de weg

Zonder prijsconsequenties is de Toyota Prius voortaan standaard voorzien van een navigatiesysteem, cruise control en bluetooth telefonie- en audio-aansluiting. De vanafprijs van de Prius blijft 25.990,-.

Oplaadpunten
Nissan en Renault zijn een samenwerking aangegaan met E-laad.nl, een bedrijf dat oplaadstations voor elektrische autos gaat installeren. De planning is dat er in 2012 liefst tienduizend gereed zijn, waarvan tweeduizend openbare. Kopers van een elektrische Renault of Nissan kunnen voor 100,- per jaar een oplaadpunt aanvragen.

Een goede wegenkaart blijft onmisbaar

Geef uzelf na de drukte van de laatste werkdagen een dag rust. Autowassen, boodschappen doen, rustig de boel inpakken en op zondagochtend vertrekken, ook al is dat leuke huisje vanaf zaterdag beschikbaar. Zo voorkomt u veel stress n de verkeersellende van zwarte zaterdag. Een goed navigatiesysteem is handig, maar een wegenkaart blijft onmisbaar. Valt de navigatie uit, dan kunt u op de kaart tenminste verder. Kijk ook goed naar de juiste bestemming. Sommige plaatsnamen komen vaker voor (Frankrijk telt twintig dorpjes die Villeneuve heten), de kaart kan daarbij helpen. Bekijk meteen welke route u wilt nemen. Snel in het navigatiesysteem betekent vaak druk en dus helemaal niet snel. Zet in uw telefoon de nummers van de Alarmcentrale van de AAS of de ANWB en de nummers om bankpassen en creditcards te blokkeren. Nog een handige tip: voor veel betalingen (brandstof) heeft u de PIN-code van uw creditcard nodig. Stuur uzelf een SMS met alleen die code erin, dan kunt u deze altijd snel opzoeken. Fijne vakantie!

Prijsverlagingen VW Polo
In 2010 was de Volkswagen Polo de meest verkochte auto in Nederland. Dat wil het merk vasthouden en daarom is het hele programma doorgelicht. De prijzen van vrijwel alle versies zijn 300,- verlaagd, en van de basisversie zelfs 500,-. Deze 1.2 12v Easyline kost nu 12.490,-. De belastingvrije BlueMotionversies zijn er nu vanaf 16.190,-. Los van die prijsverlaging is de standaarduitrusting van een aantal versies verder uitgebreid en is er een scherp geprijsd optiepakket met panoramadak en bi-Xenon verlichting voor de duurdere versies.

Heeft u nog meer nuttige tips? Deel ze met collegas op www.artsenauto.nl/auto.

54 7 - 2011

Auto

Trendsetter

Mercedes-Benz SLK
De nieuwe Mercedes SLK bewijst dat ook tweezits sportwagens kunnen bijdragen aan reductie van de CO2-uitstoot. En dat moderne en minder milieubelastende techniek prima samen gaat met andere bijzonderheden n met veel rijplezier.
TEKST bart van den aCker

De eerste editie van de SLK was in 1996 ook de eerste moderne auto met een wegklapbare hardtop, een idee dat later vaak is gekopieerd. Deze nieuwe SLK heeft m ook, maar met nieuwe toevoegingen. In de hardtop zit namelijk als optie een glazen dakpaneel dat door een speciale techniek elektronisch te verduisteren is (ook optioneel). In enkele stappen is het dak minder lichtdoorlatend te maken, bijvoorbeeld om een overdaad aan felle zon tegen te gaan.

Eenvoudig maar heel slim: in plaats van een ontsierend windscherm over de hele breedte van de auto, worden bij de SLK bij open dak luchtwervelingen tegengehouden door twee draaibare, transparante schijven die aan de hoofdsteunen zijn bevestigd. Deze verstoren het uitzicht naar achteren niet en vallen buiten gebruik niet op. Wel beperken ze vooral op de snelweg heel effectief te veel wind van achteren

De 1,8 liter compressormotor in de gereden SLK 200 is ruimschoots krachtig genoeg. Deze motor was al bekend in de vorige generatie, maar is ingrijpend onder handen genomen. Door een aantal detailwijzigingen, de toepassing van een zeer goed werkend stop-startsysteem en de voorbeeldig schakelende automatische zeventraps transmissie, is het brandstofverbruik aanzienlijk verlaagd. Vergeleken met de vorige SLK is de CO2-uitstoot met ruim 20 procent verminderd. Dat heeft in ons land flinke fiscale gevolgen, waardoor de prijzen van het nieuwe model duidelijk lager liggen dan van de vorige SLK. Naast de SLK 200 zijn er nog twee krachtiger versies, beide ook met een groen energielabel

lxbxh 413 x 181 x 130 cm rijklaar gewicht 1470 kg motor 1,8 liter benzinemotor met compressor, 135 kW/184 pk, zeventraps automatische transmissie gemiddeld verbruik 1 op 12 CO2-uitstoot 142 g/km energielabel B prijs 47.700,-

De SLK is net als zijn voorganger voorzien van een Airscarf, nog steeds een unicum in de autowereld. Tussen de rugleuning en de hoofdsteun zit een ventilatieopening, waaruit een warme luchtstroom hals en schouders behoedt voor te sterke afkoeling. Met deze Airscarf ingeschakeld is het al bij een waterig lentezonnetje mogelijk heerlijk open te rijden.

De CO2-uitstoot is met ruim 20 procent verlaagd

In geopende toestand ligt het dak in de bagageruimte. Met het dak gesloten biedt de SLK een redelijke 335 liter aan bagageruimte. Als het dak open is, blijft daar 225 liter van over. Dat is net genoeg voor een bescheiden vakantiebagage voor twee personen, zolang je tenminste geen koffers met harde schalen meeneemt

Het rijklare gewicht van de SLK is verlaagd door gebruik van aluminium voor onder meer de motorkap en de spatschermen. Daarnaast heeft het nieuwe carrosserie-ontwerp een relatief gunstige stroomlijnvorm

7 - 2011 55

Zomers buffet
Ook voor wie er niet van houdt, kan koken leuk en relaxed zijn. Tenminste: als je niet te moeilijk doet en alles lekker voorbereidt. Een vrijdagavond in de tuin met een man of tien wordt met deze eenvoudige recepten een ontspannen gebeuren!
Merijn Tol is culinair journalist.

(10 personen)
Kruidige basilicumsalade
met geitenkaas, perzik & citroen
Van tevoren: snij 3 bosjes lente-ui in de lengte doormidden en dan in lange schuine stukjes. Snij 10 snackkomkommertjes in de lengte in vieren en dan in lange schuine stukjes. Meng lente-ui en komkommer en bewaar ze afgedekt. Pluk blaadjes van 2 grote (of 4 kleine) bossen basilicum en bewaar ze in een vochtige plastic zak in de koelkast. Ontpit en snij 8 perziken of nectarines (of als ze er zijn, 16 kleine verse abrikozen) in partjes. Snij 3 (ongeschilde) biologische citroenen in dunne plakjes en snij de plakjes in kleine partjes, meng met de perzikpartjes en bewaar ze afgedekt. Verkruimel 500 g zachte geitenkaas (of feta) op een bord en bewaar dit afgedekt. Bereidingstijd: 35 minuten. Vlak voor serveren: meng alles behalve de basilicum door elkaar en breng de salade rijkelijk op smaak met een lekkere frisgroene olijfolie, zout, peper en citroensap. Meng de basilicumblaadjes er losjes doorheen: gebruik veel basilicum, het is eigenlijk een kruidig slablaadje in deze salade! Geef er lekker brood bij en bakjes olijfolie met zeezout om in te dippen. Bereidingstijd: 10 minuten.

Eten & drinken

Maandmenu

FOTOGRAFIE: SVEN BENJAMINS STYLING: GONNIE CONSTANSIA (ALLES UIT EIGEN COLLECTIE)

I
(10 personen) Gegrilde kip
met sinaasappel en risopasta
Van tevoren: snij 3 (ongeschilde) sinaasappels in heel dunne plakjes. Pluk 3 bosjes rozemarijn en 2 bosjes tijm, hak ze jn. Kneed 10 (biologische) kippendijen en drumsticks in een grote bak met de sinaasappelplakjes, zout, een inke scheut olijfolie, veel zwarte peper en de jngehakte kruiden en marineer afgedekt ca. 30 minuten. Verhit de oven voor op 220 C. Leg de kip met marinade op een grote bakplaat en verdeel de teentjes (in velletje) van 2 bollen knoook erover. Rooster de kip in 10 minuten goudbruin, zet de oven op 180 C en gaar nog eens 15 minuten. Laat afkoelen en bewaar afgedekt in de koeling (op bakplaat of in schaal). Snij ondertussen 4 zoete uien jn. Verhit 2 dl olijfolie in een grote pan en bak de uien 10 minuten op laag vuur. Voeg 4 blikken tomaten toe, 3 dl sinaasappelsap (vers of uit pak) en rasp van 2 sinaasappels. Kook ca. 10 minuten, breng op smaak met zout en peper en pureer glad met de staafmixer. Laat het afkoelen en bewaar koel. Bereidingstijd: 45 minuten. Vlak voor serveren: verhit oven voor op 190 C. Gaar kip en marinade nog eens 10 minuten. Kook 1 kg risopasta of andere kleine pastasoort beetgaar. Verwarm de saus. Laat pasta uitlekken en roer door de saus. Verwarm een schaal voor in de oven. Verdeel de pasta erover en daarna de kip. Schik de plakjes sinaasappel erover, bestrooi met de teentjes knoook (plop ze uit hun velletje) en bestrooi met wat van de gebruikte kruiden. Bereidingstijd: 20 minuten.

Pasta of rijst?
In het Italiaanse supermarktassortiment vind je het altijd: risopasta. Pasta in de vorm van rijst. In Nederland heb ik het nog niet in de supermarkt ontdekt, maar bijna elke Marokkaanse of Turkse winkel heeft het: zij houden namelijk ook van pasta in de soep. Want risopasta is ideaal om in een lekkere soep te strooien: de soep wordt in n keer lekker vullend en de pasta gaart in de soep (saus). De pasta hoeft dan ook niet al dente te zijn. Risopasta is ook erg geschikt voor zomerse pastasalades. Door zn kleine formaat proef je veel van de andere ingredinten en blijft de pastasalade lekker licht. En daarbij: heel belangrijk bij pasta is het mondgevoel. De structuur van de pasta in de vorm van rijst voelt gewoon lekker in je mond. Door de vorm is de pasta ook geweldig met smaakvolle sauzen; alle smaak trekt in de pasta, zeker als je de risopasta in de saus meekookt!

(10 personen) Pure chocolademousse

met vanillemascarpone
Van tevoren: smelt 200 g pure chocolade in een metalen kom au bain marie. Klop in een vetvrije, met citroensap ingewreven kom 5 eiwitten tot stijve pieken. Klop 3 eigelen schuimig met wat suiker. Klop 150 ml slagroom stijf. Zelf voeg ik weinig suiker toe om de mousse zo puur mogelijk te houden. Laat de gesmolten chocolade afkoelen, roer de eigelen en een scheutje amaretto, grand marnier, kofelikeur, frangelico of andere likeur door de gesmolten chocolade. Spatel heel voorzichtig de slagroom erdoorheen en daarna de eiwitten; meng zo luchtig mogelijk. Verdeel de chocolademousse over een koude schaal, dek af en bewaar in de koelkast. Snij 2 rijpe mangos los van de pit en in kleine blokjes, en bewaar afgedekt. Snij 6 tot 8 passievruchten open, lepel het vruchtvlees eruit en bewaar ze. Snij 2 vanillestokjes open en meng ze door 1 2 bakjes mascarpone (voeg eventueel suiker toe, ik vind het lekkerder zonder), roer goed los en bewaar dit koel. Bereidingstijd: 35 minuten. Vlak voor serveren: verdeel de vanillemascarpone over de chocolademousse en verdeel de mango eromheen. Schep de passievrucht erover en -omheen. Serveer eventueel met knapperige koekjes en likeur. Bereidingstijd: 10 minuten.

7 - 2011 57

Culinaire sou
Tijdens de vakantie is het vaak genieten van lokale heerlijkheden die thuis niet altijd te koop zijn. Een overzicht van de leukste culisouvenirs uit de meestbezochte vakantielanden in Zuid- en Noordwest-Europa.
TEKST: MERIJN TOL

LAND VAN DE TAPAS

Spanje is bij sommigen misschien wat minder bekend om zijn jnproeverskeuken, maar de tapas zijn goed doorgedrongen; op dat vlak kun je in Spanje volop los gaan in de supermarkt. Olijven in vele variteiten, gedroogde chorizoworsten, allerlei gedroogde hamsoorten (Serrano, Pata Negra), mooie saffraan voor de paella, gerookt paprikapoeder (pimenton de la Vera) om je gerechten die echte Spaanse smaak te geven (en heerlijk als je zelf patatas bravas wilt maken), en pimentos del piquillo (rode zachte pepers) in pot of blik (heerlijk in stoofgerechten). Zelf ben ik dol op de groene kleine pepers pimentos del padron die je in de meeste supermarkten in grote zakken vers kunt kopen. Thuis leg je ze op de grill of in grillpan of oven tot ze bruingeblakerd zijn. Besprenkel met zeezout, en eten maar: tot de eerste zijn mond verbrandt. Want dat is het leuke aan deze pepers: hay unos que pican y otros no, wat betekent dat sommige mild heet tot heel heet zijn en andere niet. Een andere must is de turron, de Spaanse amandelnoga (de harde vorm) en de turron de jijona, zachte turron van vermalen amandelen. Wie daar vanaf kan blijven! En dan zijn er natuurlijk nog de manchego kazen in vele soorten, daarbij membrillo (kweeperengelei), lekkere sardientjes in blik en natuurlijk olijfolie van de arbequina-olijf.

DU PAIN, DU VIN
En nee, gn Boursin. Al kwam ik laatst een Fransman woonachtig in Itali tegen die deze gouwe ouwe Franse smeerkaas nog steeds in grote kwantiteiten meenam uit Frankrijk. Frankrijk is natuurlijk een walhalla als het op smulpaapboodschappen doen aankomt. Wat is hier net lekker? In elk geval gaan er bij supermarkt of delicatessenzaak rillette en pat in potjes mee terug, evenals gezouten boter (beurre demi-sel), eur de sel (handgeoogst zeezout met jne structuur), cont de canard (gekonjte eendebouten die je alleen nog even warm hoeft te maken, zalig met puree), verschillende soorten mosterd zoals violette mosterd, hazelnootolie en walnootolie (heerlijk om een dressing te maken met de violette mosterd, wijnazijn, olijfolie en hazelnoot- of walnootolie), crme caramel au beurre sal (Bretonse gezouten karamel, heerlijk op brood, in gebak, toetjes, tarte tatin en pannekoeken), cidre brut (Franse cider, overal lekker bij!), lekkere olijven (bijvoorbeeld uit Nyons), gedroogde worst, allerlei droge geitenkaasjes (die overleven warme autos wel, maar bij voorkeur in een koelbox), lekkere conturen zoals vijgen- en pruimenjam voor bij de geitenkaas, en Franse rode wijnazijn. Verder natuurlijk ruimschoots de producten van de streek, zoals de gerookte gatelliworsten, citrusjams en kastanjehoning van Corsica bijvoorbeeld. En rij ook nog even langs een plaatselijke wijnboer om wat dozen in te laden.

58 7 - 2011

venirs
LA DOLCE VITA
Als je van eten houdt, is enkel en alleen om die reden een vakantie naar Itali al een grote aanrader, want je vindt er geweldige producten. Oude gerijpte balsamico bijvoorbeeld: ook al zie je die nu ook wel in Nederland, in Itali heb je meer keus uit kwalitatief hoogstaande balsamico-azijnen die zijn gerijpt in bijvoorbeeld kersenhout of jeneverbeshout. Drup dat stroperige engelenvocht maar eens op een bolletje vanille-ijs of over een brok 24 maanden gerijpte parmezaan. Niet voor niets onweerstaanbare klassiekers. Parmezaan koop je ook in Nederland. Maar de kwaliteit die je in Itali koopt, is vaak gewoon beter. Het lekkerste is een gerijpte parmezaan van 24 of zelfs 36 maanden. In de Italiaanse supermarkt is niet alleen risottorijst in vele variaties te vinden (carnaroli, vialone nano, roma), maar ook verschillende soorten en maten pasta van kwalitatief goede merken (zoals De Cecco of andere ambachtelijke merken), Amal-citroenen (lichtgele, grote aromatische citroenen met dikke schil, die blijven wel even goed, de schil is heerlijk door gerechten), drankjes als Crodino en Aperol (in Itali nog steeds een hit) die je mixt met prosecco of spumante voor een thuis-op-vakantie-gevoel, kappertjes in het zout (voor in de pastasaus), bouillonblokjes funghi (voor een extra heftige paddenstoelsmaak voor een paddestoelenrisotto), gedroogde worstjes met venkelzaad (nocchiona), kleine olijfjes (zoals Taggiasche, lekker bij de antipasti), Taralli (soort hartig koekje) met venkelzaad uit Puglia of knapperig Pane Carasau uit Sardini. Verder niet te vergeten verse ricotta (bij de verse kaasafdeling), die je vlak voor vertrek koopt en goed inpakt en in je handbagage vervoert (of in een koelbox in het geval van de auto), zodat je de romige ricotta bij thuiskomst of de dag erna direct kunt opeten met wat honing en vers fruit: goddelijk! En natuurlijk geldt in Itali dat elke streek zijn eigen specialiteiten heeft, en zeker zijn eigen olijfolie, vergeet die niet mee te nemen. In kleine Italiaanse buurtsupermarktjes kun je zelfs de grasgroene fruitige olijfolie van de familie in plastic essen aantreffen.

NOORD(WEST)-EUROPA
Ook voor wie naar het noorden gaat, valt er een hoop te beleven. In Zweden is de keus zowel in supermarkt als delicatessenwinkels enorm, van Zweeds tot mediterraan. Maar wat in grote hoeveelheden en verschillende soorten zeker mee teruggaat, is het echte, ronde superknapperige knckebrd, en daarnaast kanelbullens, de befaamde Zweedse citroenhoning en lingonberryjam. Ook Denemarken is een echt foodieland, vol met veelal mediterrane specialiteiten, maar ook lekkere Deense kazen, hun heerlijke zuivel en de beroemde Deense salmiak. Om over de Britse supermarkten nog maar niet te spreken: dat is een overweldigend walhalla op het gebied van zo ongeveer alle keukens: zeker de upscale supermarkten als Waitrose en de organic Wholefoods zijn ware delicatessensupers. Denk aan geweldige Indiase garam masalas, kleine custard taartjes, dikke supervette double cream en clotted cream voor bij de scones (die je ook meeneemt, net als crumpets en mufns), ambachtelijke lemon curd, en Seville Orange pulp om zelf de lekkerste marmelade mee te maken, golden syrup en natuurlijk mijn grote favoriet; shortbread.

<

>

7 - 2011 59

Eten & drinken

Wijn

Wijncocktails
Al kijken sommige wijnliefhebbers neer op het mixen met hun edele drank, elk traditioneel wijnland heeft van oudsher wel zijn eigen wijncocktail. Op het eerste gezicht lijkt het ongepast om een subtiele drank zoals wijn te mengen met andere dranken en ingredinten. Kenmerkend voor een mooie wijn is immers dat hij zulke verfijnde aromas heeft en dat alle smaakelementen met elkaar in balans zijn. Over een paar graden verschil in temperatuur of over de vorm van het glas kunnen we al uren discussiren. Je moet dus wel goed de weg kwijt zijn om er zoiets ordinairs als wodka, likeur of vruchtensap bij te doen. Het is ook niet gebruikelijk om te mixen met de allerbeste kwaliteit gedistilleerd. Wodka-jus en rum-cola behoren tot de meest gedronken mixen. Maar een dure cognac XO of een twaalf jaar oude single malt whisky, daar doe je geen frisdrank bij. De klassieke cocktails op basis van sterke drank werden niet voor niets pas populair nadat in de Verenigde Staten in de jaren twintig van de vorige eeuw de Prohibition Act van kracht werd. De slechte kwaliteit illegale drank die werd gestookt toen alcohol verboden was, kon wel wat toevoegingen gebruiken om drinkbaar te worden gemaakt. Eigenlijk is er geen reden om hier anders tegenaan te kijken als het om wijn gaat. Dat we er niet zo snel aan denken om ermee te mixen, komt waarschijnlijk doordat we wijn zien als een exclusief luxeproduct. We hebben wijn in de adelstand verheven, terwijl wijn in de traditionele wijnlanden een alledaags onderdeel is van En als je nou trek hebt in een glaasje goedkope mousserende Vouvray met een scheutje perensiroop erin, zoals ik een vrouw zag doen in een caf in de Loirevallei, wat is daar dan mis mee? Eenvoudige Vouvray kan bovendien aardig zuur zijn, een beetje siroop erbij is helemaal zo gek nog niet. Zo is elke simpele witte of mousserende wijn met een gezonde zuurgraad geschikt voor een Kir, een bekende Franse mix met een scheutje crme de cassis. Itali kent veel cocktails met prosecco. Prosecco heeft een lage zuurgraad, dus daar gaat geen siroop of zoete likeur bij, maar verse vruchtensappen. Sommigen doen er Aperol of Campari en bruisend mineraalwater bij. Meng prosecco met wat vers gepureerde (witte) perzik (Bellini), aardbeien (Rossini), frambozen (Tiziano) of mandarijnensap (Puccini) en je krijgt mixjes die net zo lekker zijn als ze klinken. Zomers feestelijk is een punch, een grote glazen schaal of bowl met wijn, sherry, port of vermout, aangevuld met sterke drank, fruitsappen, stukken fruit, verse kruiden en grote brokken ijs. Sangria is de bekendste punch. Er zijn ontelbaar veel recepten, maar rode wijn, sinaasappellikeur en schijfjes sinaasappel ontbreken nooit. Pollepel erin en scheppen maar.

Han Sjakes is freelance journalist en vinoloog.

Vermout
Ik had eigenlijk de feestelijke, moderne Chileense bubbeldubbeldrank Fresita (mousserende wijn met aardbeiensap) als tip in gedachten. Maar getsie, wat viel dat tegen. Dan is de ouderwetse vermout interessanter. Vermout is versterkte wijn (15 17 procent alcohol) die op smaak is gebracht met kruiden, bloemen en plantenwortels. Lekker als aperitief met een klontje ijs. Er zijn zoete en droge varianten. Vermout wordt onder meer gebruikt voor de klassieke cocktails dry martini (gin met een beetje vermout) en Manhattan (bourbon whisky, vermout en angosturabitter). Bekende merken zijn Martini, Cinzano, Punt e Mes, Lillet, Noilly Prat en Chambry. De laatste drie hebben de beste reputatie.

Wijntip
Verboden te mixen met deze brut nature. Champagne in zijn zuiverste vorm, droger dan de gangbare brut, want zonder dosage (geen suiker toegevoegd). Opwekkend fris en mineraal, deze Pol Roger Pure, met fijne gistaromas en een fluweelzachte mousse. Schijnt het summum te zijn bij oesters, 42,50. Verkoopadressen via www.wijnkring.nl.

We mixen niet met wijn omdat we dat nog te veel als een luxeproduct zien
het consumptiepatroon. Het is in Frankrijk heel normaal om de wijn bij de lunch, als er daarna nog gewerkt moet worden, te verdunnen met water. Dure kwaliteitswijn laten we in zijn waarde, maar over eenvoudige tafelwijn moeten we niet moeilijk doen. Blokjes ijs in je supermarktros, waarom niet. Witte port met tonic, ijs en een schijfje limoen is een verrukkelijk aperitief. Puur is de meeste witte port zelfs niet lekker.

60 7 - 2011

<

Wonen

Gespot

Samenstelling: Monique Bowman

Volgens www.buitenspul.nl d oplossing voor wespenoverlast, dit stoffen namaaknest dat zo veel op een concurrerend nest lijkt dat wespen uit de buurt blijven. De waspinator is effectief in een straal van ca. 6 meter, kost 14,50 (korting bij afname van meerdere exemplaren) en is eenvoudig in gebruik: een kwestie van uitvouwen, een koordje straktrekken en ophangen op terras, balkon, camping of picknickplek.

Waspinator

Hanging chair

Een lekker luie stoel aan een houten frame met heerlijk zacht zitkussen van het Deense merk Bloomingville, voor een Scandinavische look & feel in de tuin. Hoogte 155 cm, breedte 104 cm, 135,-. www.noords.nl

Banen trekken

Voor wie zich de luxe kan permitteren van een zwembad in eigen tuin n vooral banen wil trekken, heeft Starline sinds kort een bad van 11 meter lengte in het programma. Naar wens op te tuigen met hoek-, inhang-, inloop- of loungetrap en accessoires als onderwaterverlichting, jetstream of funstream. Prijs vanaf 22.370,- (exclusief accessoires). www.starline.nl

Om te grillen

Van innovatieve designmodellen tot handige tafelgrills en kampvuurdriepoten: wie op zoek is naar een mooie of aparte barbecue kan niet om Barbecook heen. Nieuw in het assortiment van het Belgische merk is de strakke houtskoolbarbecue Puuur, die zonder chemische aanmaakblokken kan (in wit, grijs of blauw 499,-; overige kleuren 799,-). www.barbecook.com

IJs op maat

In krap tien minuten zes ijsjes. De Zoku Quick Pop ijsjesmaker wordt geleverd met ijsstokjes. Het enige wat u moet doen is de basishouder 24 uur voor gebruik in de vriezer zetten, en vervolgens in de bevroren houder uw favoriete vruchtensap, yoghurt, fruit en/of limonade doen. Prijs: 59,95. www.fonq.nl

7 - 2011 61

Wonen

Mijn huis

Wie Joris Jaspars (44, uroloog in het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis in Goes), Carolien Jaspars-Lens (44, voormalig KLM-stewardess, sinds 2008 runt ze een B&B: www.bijka.nl), Jule (14), Lotte (12), Sep (10), Berner Sennenhond Beer (7) en de ponys Sahib Magic (24) en Leroy (8). Huis gerenoveerde boerderij in Ovezande (Zak van Zuid-Beveland, Zeeland) Bouwjaar 1761 Wonen hier sinds 2004

Zeeuwse Villa Felderhof

et liefst zou uroloog Joris Jaspars het van zijn boerderijdak willen schreeuwen: Ga toch weg uit de Randstad, kom naar Zeeland! Hij biecht op dat hij zich vooral voor deze rubriek heeft aangemeld omdat hij de lezers van Arts & Auto wil laten zien hoe mooi landelijk je in de Zak van Zuid-Beveland kunt wonen. Want, zo licht hij toe: zijn ziekenhuis in Goes heeft helaas nog steeds moeite om nieuwe collegas te vinden. Zelf heeft Joris er nog geen dag spijt van gehad dat hij met zijn gezin zeven jaar geleden de stap heeft gezet en vanuit het bij Heemstede gelegen Bennebroek naar Zuidwest-Nederland is getrokken. Hij vertelt dat hij elke dag weer geniet van de ruimte, de rust en de vrijheid die hij hier ervaart, zowel op zijn werk als priv. Als je voor het Zeeuwse platteland kiest, kies je voor een andere lifestyle, is zijn ervaring. In de voor Randstadbegrippen immens grote tuin formaatje voetbalveld, met overal vrij rondscharrelende kippen, kuikentjes en af en toe een langsdravende pony van dochters Jule en Lotte staat nog een historisch bakhuisje. In dit Hans en Grietje-achtige stulpje realiseerde Joris vrouw Carolien vier jaar geleden haar droomwens: een bed and breakfast. Ze vertelt dat ze genoeg had van de hectiek van het stewardessenbestaan en besloot het roer om te gooien. Een gouden greep, getuige het gastenboek, want niet alleen de plek wordt door iedereen bejubeld (een Zeeuwse Villa Felderhof), ook voor haar home-made ontbijtjes en landelijke inrichting met veel brocante heeft Caroliens clientle niets dan lof.

TEKST MONIQUE BOWMAN FOTOGRAFIE ED VAN RIJSWIJK

Als je voor het Zeeuwse platteland kiest, kies je voor een andere lifestyle
Door de verhuizing naar Zeeland is voor Joris zelf ook een grote wens in vervulling gegaan. Zijn vrouw zegt lachend dat het linkerdeel van de langgerekte boerderij bij het gezin bekendstaat als pappas domein. In de schuur hier staat, onder de eeuwenoude balken, Joris trots: zijn Harley Davidson Fatboy. Carolien geeft toe dat ze haar man liever niet zag motorrijden toen ze nog in het drukke westen woonden. Maar in Zuid-Beveland zijn de wegen zo stil, hier zwaai ik hem met een gerust hart uit. < Meer zien? Kijk op www.artsenauto.nl/huis. Ook meedoen? huis@artsenauto.nl

62 7 - 2011

7 - 2011 63

Lezen & kijken

Boeken
Peter de Leeuw (Velp (Gld), 1948) is hoogleraar interne geneeskunde aan de Universiteit Maastricht en hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Zijn favoriete pil: Specht en zoon van Willem Jan Otten.

Peter de Leeuw, hoogleraar interne geneeskunde en hoofdredacteur NTvG

De literatuur is doordrenkt met religie

TEKST FRANK VAN KOLFSCHOOTEN FOTOGRAFIE DE BEELDREDAKTIE/BERT JANSSEN

oogleraar interne geneeskunde Peter de Leeuw reist wekelijks met de trein op en neer tussen zijn standplaats Maastricht en Amsterdam, waar hij twee dagen in de week werkt als hoofdredacteur van het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Die reistijd gebruik ik om zo veel mogelijk boeken te lezen, vaak romans. Een van de themas die mij interesseren is de invloed van religie in de literatuur. Dit is ingegeven door het werk van mijn goede vriend Jaap Goedegebuure [literatuurcriticus en hoogleraar in Leiden, red.]. Niet dat ik zelf zo religieus ben ik beschouw mezelf als agnost maar het is een thema dat je overal ziet terugkeren als je erop gaat letten. Niet alleen de literatuur, maar ook lms en popmuziek zijn ervan doordrenkt.

Het indrukwekkendste boek dat De Leeuw de afgelopen jaren in dit genre heeft gelezen, is Specht en zoon van Willem Jan Otten, die hiermee in 2005 de Libris Literatuurprijs won. Het gaat over de portretschilder Felix Vincent die van de rijke kunstverzamelaar Valery Specht de opdracht krijgt diens overleden pleegzoon Singer te schilderen aan de hand van wat fotos en videobeelden. Bijzonder is dat het boek wordt verteld vanuit het perspectief van een onbeschilderd doek, dat lange tijd onaangeroerd in het atelier staat. Dat lijkt idioot, een doek dat als verteller fungeert en beschrijft wat de schilder doet en wat er in hem omgaat, maar Otten heeft dat heel knap gedaan, zegt De Leeuw. Otten geeft een soort lmische beschrijving van wat zich in dat atelier

en omgeving afspeelt, alsof er een camera staat. Hij slaagt er zo in om je als lezer te laten meevoelen met de worstelingen van de schilder, die door het doek wordt aangeduid als Schepper. Tegelijkertijd voel je een sterke verbondenheid met het schilderij, dat ernaar verlangt om beschilderd te worden en tot vervolmaking te komen. De schilder maakt het schilderij uiteindelijk af, maar verbrandt het nadat hij een geheim ontdekt over de opdrachtgever, die het doek ook maar steeds niet komt ophalen. Als je de thematiek van het boek vertaalt naar de Bijbel, dan kun je het zien als een soort scheppingsverhaal over de geboorte van een schilderij. De verbranding van het doek is dan de kruisigingsdood en het plotselinge opduiken van een fotootje van het voltooide schilderij de wederopstanding. En zo zit het boek vol met religieuze symbolen en met zaken die met leven en dood en ziekte te maken hebben. Een magistraal boek!

Achterhaalde pseudowetenschap
De Maastrichtse hoogleraar psychologie Harald Merckelbach schetst in De leugenmachine intrigerende en vaak vermakelijke gevallen uit de medische en psychologische praktijk. In dertien hoofdstukken over (onder meer) simulanten, schizofrenen, pathologische leugenaars en misleide dokters/psychologen laat hij zien hoe mensen elkaar en zichzelf bedriegen en hoe onbetrouwbaar geheugen en waarneming kunnen zijn. Merckelbach rekent af met deskundigen uit psychiatrische en forensisch-psychologische hoek die zich nog altijd baseren op achterhaald Freudiaans gedachtegoed. Hij toont overtuigend aan dat rechters zich te vaak op het verkeerde been laten zetten door wat hij als pseudowetenschap beschouwt, waardoor verdachten soms ten onrechte achter de tralies verdwijnen of tbs krijgen opgelegd. Psychologen/psychiaters, opsporingsambtenaren en rechters hebben soms ook gebrekkig inzicht in de rol die medicijnen kunnen spelen bij crimineel gedrag. In het slothoofdstuk Neurohybris kraakt Merckelbach neurowetenschappers als Dick Swaab die te veel waarde hechten aan de resultaten van MRI-onderzoek en de mens reduceren tot een hersenscan. [Frank van Kolfschooten]

Harald Merckelbach, De leugenmachine.Overfantasten, patintenenechteboeven, Uitgeverij Contact 29,95.

64 7 - 2011

Dvds
Nieuw op dvd

Filmfan
Claire Donjacour, als aios neurologie in Leiden bezig aan een tweede carrire, ziet het liefst arthouse lms. Een van haar favorieten is Young @ Heart (Stephen Walker & Sally George, 2007), een documentaire over een zangkoor-op-leeftijd met een repertoire van soul tot punk.
k vind het heel vervelend als lms een slechte aoop hebben. Een lm mag drama hebben, maar moet niet dramatisch eindigen. Ik ga liever met een positief gevoel naar bed. In Young @ Heart is het geweldig om te zien hoeveel optimisme en levenslust de hoogbejaarde koorleden uitstralen. Ze takelen langzaam af en worden geregeld geconfronteerd met de dood, maar blijven optimistisch. Fred is een van mijn favorieten, een dikke man met een zuurstoftank die fraaie oneliners heeft als We went from continent to continent, until I became incontinent. Stan en Dora vormen een prachtig muzikaal koppel dat I Feel Good van James Brown instudeert en het qua timing en tekst maar niet onder de knie krijgt. Het doet me herinneren aan mijn rijlessen vroeger, toen ik bij het oversteken steeds eerst naar rechts bleef kijken in plaats van naar links totdat mijn rijinstructeur me sloeg. Merkwaardig hoeveel moeite het soms kost om iets ogenschijnlijk simpels te leren. De muziek in de lm is opbeurend en het voor deze mensen niet-alledaagse repertoire maakt het allemaal extra hilarisch. Toch blijft het beeld dat wordt geschetst altijd respectvol. Ook meedoen? lm@artsenauto.nl

Met afstand de beste

Gerri zit niet ver meer van haar pensioen. Ze is al decennialang gelukkig getrouwd en heeft een mooi huis in Londen. De zorg die zij verleent, als counselor voor mensen met problemen, is niet medisch. Maar de vragen en dilemmas die zij hierbij ondervindt, zullen alle zorgverleners herkennen. Niet ieders leven is z geslaagd en harmonieus als dat van Gerri en haar Tom, een succesvol geoloog. Gerris collega Mary, Toms oude vriend Ken, Toms broer Ronnie allemaal hebben ze het moeilijk: ongelukkig in de liefde, ontevreden met hun werk, problemen met geld en met drank. Gerri en Tom staan hier voor open, met sympathie, begrip en concrete hulp. Voor Gerri is dit ook niet meer dan normaal, je zit niet voor niets beroepsmatig in de zorg. Maar dit gegeven heeft ook een andere, harde kant. Niet iedereen valt te helpen, of wil worden geholpen. En anderen willen juist zo veel geholpen worden dat niemand dit meer kan opbrengen. Eerlijk, aangrijpend, van wie anders dan Mike Leigh. Met afstand de beste dvd-release van dit jaar tot nu toe. [Flip Vuijsje]

Groot-Brittanni, 2010
Cast Jim Broadbent, Ruth Sheen, Lesley Manville, Oliver Maltman, Peter Wright, David Bradley Regie Mike Leigh Speelduur 129 minuten

Another Year

Moderne klassieker

Ook voor volwassenen

Veel critici vonden het tegenvallen, deze verlming van het op een Engels kinderboek uit 1920 terug te voeren sprookje van de (mensen)dokter die met dieren kan praten. Briljant is Dr. Dolittle zeker niet, maar wel onderhoudend en grappig. Met bovendien een stukje moraal, door te waarschuwen tegen t veel commercie in de medische praktijk. Bedoeld voor zowel grote mensen als niet al te jonge kinderen; en hooguit minder geschikt voor dierenartsen, die stevig worden geridiculiseerd. En evenmin bedoeld voor verstokte fans van titelrolspeler Eddie Murphy. Niet hij is in deze lm de grappenmaker, integendeel, maar collega stand-upcomedian Chris Rock, die de stem doet van streetwise cavia Rodney. [Flip Vuijsje]

You n g @ He a rt
INTERVIEW: BRAM VAN SCHAIK/FOTO: WILLIAM HOOGTEYLING

Dr. Dolittle
VS, 1998
Cast Eddie Murphy, Ossie Davis, Oliver Platt, Peter Boyle, Kristen Wilson Regie Betty Thomas Speelduur 82 minuten

7 - 2011 65

<

Sichuan is het letterlijke hart van China. In deze uitgestrekte provincie vind je reuzenpandas, tempelbergen, theehuizen, Tibetaanse dorpen, natuurwonderen n een van de grootste Boeddhabeelden op aarde. Fijnste manier om te reizen: met eigen chauffeur en gids.
TeKST & FoToGRaFIe: JORIS VAN DROOGE

Sichuan

Hart van China

et voelt als een scne uit een film over keizerlijk China. Een park vol vuurrode tempeltjes en door boogbruggen overspannen vijvers. Theehuizen in de openlucht waar bejaarden glimlachend mahjong spelen. Iets verderop, in een huizenhoog bamboewoud, wordt de bewegingskunst tai chi groepsgewijs beoefend door veertigers in glimmende zijden pakken. Dit is precies het China zoals je je het land voorstelt, het China van de kalender die je krijgt bij de afhaalchinees. Let wel, dit is slechts n kant van de stad Chengdu, hoofdstad van de provincie Sichuan. Je hebt hier ook megalomane pleinen, hippe nachtclubs, Cartierwinkels, vestigingen van McDonalds, en door glimmende Bentleys en Hummers bevolkte zesbaanswegen. Dat verbaast me eigenlijk niet, in deze razende groei-economie. Maar wl dat het echte China dus ook nog bestaat. In deze stad van elf miljoen (voor Chinese begrippen een middenmoter) begint mijn tweeweekse, begeleide rondreis door Sichuan, een provincie waar Nederland 14 keer in past. Laat ik vooropstellen dat je ook prima op eigen houtje door China

kunt reizen. Dat wil zeggen: wanneer je zeen van tijd hebt, een flexibele instelling bezit en bereid bent om teleurstellingen te incasseren. Ik sprak reizigers die twaalf uur in de rij stonden voor een treinkaartje. Dat hoeft niet zo nodig voor mij. Wie beperkte reistijd heeft en toch veel wil zien, kan simpelweg niet onder een georganiseerde reis uit. Dan kun je kiezen voor een groepsreis of, als je daar geen type voor bent voor een rondreis met eigen chauffeur n Engelssprekende gids. Overdreven? Nee. In Chengdu lukt het me nog om de stad zelfstandig te verkennen. Sommige locals spreken een miniem woordje over de grens en in taxis word ik welkom geheten door een Engels robotstemmetje. Op het platteland is dat een ander verhaal. Dat blijkt al tijdens de eerste stop op de knalgroene, vruchtbare laaglanden rond Chengdu. Het prachtdorp Huanglongxi staat vol met lampionnen versierde houten huizen rond een eeuwenoude tempel. Hier probeer ik wat toiletartikelen te kopen bij een traditioneel winkeltje-aan-huis. Mijn verzoek stuit op onbegrip en spoedig ontstaat er een oploopje met veel gegiechel en gewijs naar de reusachtige blanke. Het

Vorige paginas: de 71 meter hoge reuzenBoeddha van Leshan. Linksboven: Chengdu bij avond; de flats voldoen aan de wetten van feng shui. Midden: groepsgewijze tai chi-les in het Wangjiangpark, Chengdu. Rechts: traditioneel theehuis in Chengdu.

gewenste resultaat blijft echter uit, en uiteindelijk druip ik onverrichter zake af. Wanneer ik vervolgens in een restaurant beland waar uitbundig wordt gerocheld en geslurpt, voel ik me hl ver van huis. Diner in winterjas Gelukkig heb ik mijn Lilu (chauffeur) en Lulu (gids). Al snel besef ik dat deze dames er niet alleen zijn om mij rond te rijden en te voorzien van informatie. In feite worden ze een soort verlengstuk van mezelf: van het inchecken in een hotel tot het bestellen van een maaltijd, zonder hen kan ik niets. Ook vertellen ze mij bijvoorbeeld dat er geen probleem is met de verwarming op mijn kamer in een berghotel, maar dat verwarming simpelweg ongebruikelijk is in China. Zo slaap ik in een vrieskoude kamer (mt elektrische deken, dank u Boeddha!) en dineren we in winterjas in een halflege <

68- 7 - 2011

Info & tips

KLM vliegt vier keer per week in ca. 9 uur rechtstreeks naar Chengdu. Beste reistijd van april t/m september. Dan is de temperatuur het meest aangenaam (Chengdu in september: ca. 24 graden) en heb je nauwelijks last van onverwarmde hotelkamers. Neem warme kleding en wandelschoenen mee voor in de bergen. Pas op met mobiel bellen: peperduur in China. Internetten kan in internetcafs en sommige hotels. Sichuan is een veilige bestemming. In Chengdu kun je ook s avonds over straat. Bij georganiseerde reizen zijn doorgaans alle maaltijden, excursies en entreegelden inbegrepen. Uitgaven ter plekke zijn dan miniem: ca. 10,- per dag is vaak genoeg. Pinnen kan alleen in grotere plaatsen.

Het prijspeil ligt veel lager dan in Nederland, voor enkele euros heb je al een uitgebreide maaltijd. Een visum is vereist, regel dit vooraf via de Chinese ambassade in Den Haag (www.chinaembassy.nl), visumdienst of reisorganisatie. Laat plaatsnamen voor taxichauffeurs altijd opschrijven of toon Chinese tekens in een reisgids. Plaatsnamen zelf uitspreken kan je naar verkeerde plekken leiden. De meeste Chinezen doen niet moeilijk over fotografie. Vraag wel toestemming met een knikje naar uw toestel. In klederdracht gestoken minderheden willen vaak geld voor een foto. De keuken van Sichuan is ronduit verrukkelijk, zoals de gepeperde rundvleesschotels, het dubbel gekookte varken of de specialiteit hotpot. Overigens wordt vrijwel altijd

Schone (zit)toiletten zijn

(veel) te veel eten geserveerd.

bijzonder dun gezaaid buiten westerse hotels en toeristische attracties. Toiletteer met beleid en hou wc-papier bij de hand. Wees in steden alert op de talloze elektrische motorfietsen: die komen met grote snelheid (doch geruisloos) aan zoeven. Literatuur over China is er genoeg. Aanraders zijn Barbaar

in China van Adriaan van Dis, Buigend Bamboe van Carolijn Visser, Wilde Zwanen van Jung Chang of de verbijsterende Mao-biografie The Unknown Story van dezelfde auteur. Vermijd het onderwerp politiek. Besef dat Chinezen een compleet ander beeld van hun geschiedenis hebben dan wij. Koop een Chinees taalgidsje en leer enkele groeten en beleefdheden.

7 - 2011 69

yde bouma

Boven: Tibetaanse vrouwen. Middenboven: in het dorp Huanglongxi staat de tijd stil. Middenonder: een van de goddelijke meren in Jiuzhaigou. Rechts: tempeltje op de dichtbeboste flanken van de heilige berg Emei.

<

hotelzaal, waarbij onze adem gezellig mee dampt met de schalen rijst en koppen thee. Met een eveneens aanwezig Brits expatkoppel uit Peking lach ik over dit surrealistische tafereel. Wees blij, grapt de Engelsman. Zodra heel China zn huizen gaat verwarmen, zijn de wereldolievoorraden binnen een week op. Is zon reis al die uitdagingen waard, vraagt u zich inmiddels af. Absoluut. Want onder de doortastende leiding van Lilu en Lulu rijgen we topattracties in hoog tempo aaneen. Zoals de 71 meter hoge reuzen-Boeddha van Leshan. Uitgehakt in de 8ste eeuw in een enorme rotsklif op een plek waar drie rivieren samenvloeien, zodat we het beeld kunnen bekijken vanaf een bootje. Vervolgens lopen we over vrijwel loodrechte trappen zo oud als het beeld zelf langs zijn kolossale hoofd en ledematen. Alleen al op de nagel van zijn grote teen past een dozijn volwassenen.

We zien de reuzenpanda! Weliswaar het nationale knuffelsymbool van heel China, maar in feite zitten vrijwel alle overgebleven wilde exemplaren hier in Sichuan, verscholen in uitgestrekte bamboebossen. Wil je daar een panda spotten, dan maak je een kansje tijdens een wekenlange voetexpeditietrekking. Dat zit er deze reis niet in. In de Chengdu Panda Base kan het ook iets minder wild, maar wel stukken gemakkelijker. Daar wonen tientallen pandas in een semi-natuurlijke omgeving en vanaf luttele meters zie ik deze ietwat koddige dieren eten, slapen, spelen en stoeien. Goddelijk water En er is Mount Emei. Eigenlijk een reis binnen een reis, deze 3099 meter hoge berg, een van de vier heilige boeddhistische bergen van China. Hier trekken we wandelend en per skilift naar de top. Onderweg passeren we dichte wouden, watervallen, hondsbrutale apen en vele tempel- en kloostercomplexen. We slapen op 3000 meter hoogte, om de zonsopgang op de top te kunnen meemaken. Soms is er dan een cirkelvormig lichtverschijnsel waarneembaar, volgens

gelovigen de halo van Boeddha. Dat gelukje hebben wij niet, want als wij in het ochtendgloren op de top staan, hangt er een potdichte mist. Ook dat is een mystieke ervaring. In oranje jassen geklede monniken scharrelen langs vaten vol wierook, om vervolgens weer op te lossen in de nevel. Eveneens aanwezig zijn veel Chinese pelgrims. Dat klinkt spiritueel, maar vaak kleven aan zon bedevaart ook materile aspecten. Veel mensen hopen dat Boeddha hen helpt bij een nieuw huis of een nieuwe baan of auto, vertelt gids Lulu. Of misschien een computer. Daarom maken ze de tocht naar de piek. Sichuan is ook een provincie vol natuurwonderen. Geen wonder, want het ligt op het snijvlak tussen de Himalaya en het Chinese laagland. De grootste en mooiste van alle natural wonders heet Jiuzhaigou. Een verscholen, dichtbeboste vallei tussen 4500 meter hoge bergtoppen. Dit landschap zou een bezoek al rechtvaardigen, zeker in combinatie met de negen Tibetaanse dorpen vol wapperende gebedsvlaggetjes in het dal. (Sichuan grenst aan de Tibetaanse Autonome Regio en Tibetanen vormen de n na grootste minderheid in de provincie.)

70 7 - 2011

VvAA

Ledenreis

Sichuan, Xian & Peking

(16 dagen, individueel) Voor wie het echte China wil meemaken, heeft VvAA reisbureau samen met zijn lokale agent een individuele rondreis samengesteld door de provincie Sichuan, met een bezoek aan het beroemde terracottaleger in Xian, een trip naar de Grote Muur en een verblijf van een paar dagen in Peking. Programma Dag 1 t/m 3: Chengdu (inclusief stadstour en bezoek aan de Panda Base). Dag 4: Chengdu - Emei (inclusief boottocht langs reuzen-Boeddha van Leshan Mountain). Dag 5: Bezoek Emei Mountain. Dag 6: Terug naar Chengdu via Huanglongxi. Dag 7: Vlucht Chengdu - Jiuzhaigou. Dag 8: Dag om Jiuzhaigou te verkennen. Dag 9: Vlucht Jiuzhaigou - XiAn. Dag 10: Bezoek aan het terracottaleger. Dag 11: XiAn - Peking, na aankomst stadstour. Dag 12 t/m 14: Verblijf in Peking. Dag 15: Transfer naar de luchthaven. Prijs 2175,- p.p. (o.b.v. 2 pers./2-psk). Inclusief O.a. reis volgens genoemd programma met privchauffeur/gids, diverse excursies met entrees, vluchten Chengdu - Jiuzhaigou - Xian - Peking, 14 overnachtingen in viersterrenhotels, dagelijks ontbijtbuffet, diverse lunches en diners.

Onder de doortastende leiding van Lilu en Lulu rijgen we topattracties in hoog tempo aaneen
Grootste attractie hier zijn echter de tientallen glasheldere, felgekleurde meren, watervallen en riviertjes. We bewonderen ze vanaf paden op houten vlonders, letterlijk wandelend over het goddelijke water in alle denkbare tinten groen, blauw en turkoois. Sowieso is rondrijden in het bergachtige Noord-Sichuan een spektakel. Ruiger, traditioneler en dunbevolkter dan de laaglanden rond Chengdu. Met verbijsterend diepe dalen, waar steevast een woeste rivier doorheen snijdt. Hier wonen Han-Chinezen, maar ook Tibetanen, islamitische Oeigoeren en de pikzwart geklede Qiang-minderheid. Puur, heerlijk reisavontuur Op mijn verzoek stoppen we bij zomaar een zwiepende hangbrug over zomaar een rivier. Aan de overkant kronkelt een pad naar een alleen te voet bereikbaar Qiang-dorp. Daar kruis ik de weg van twee bejaarden, gebogen onder gevlochten manden vol graan. Ze kijken mij lang en indringend aan, niets wekt de indruk dat ze hier ooit toeristen zien. Het is puur, heerlijk reisavontuur. Dat een gids en chauffeur een kilometer verderop geduldig op me staan te wachten, doet daar niets aan af.

Exclusief O.a. vlucht Amsterdam - China (kan door VvAA reisbureau verzorgd), visumkosten, fooien en overige maaltijden. Bijzonderheden Het programma omvat diverse dagen/dagdelen die ter vrije besteding zijn. Reserveringen www.vvaareisbureau.nl of 030 247 48 97.

<

Joris van Drooge

Joris van Drooge is reisjournalist.

Reizen

Vrije tijd

Samenstelling: Monique Bowman

Voor de kleine autoliefhebber

Ouders die het belangrijk vinden dat hun kinderen iets opsteken tijdens autoritten naar het vakantieadres, zullen gecharmeerd zijn van dit initiatief van Herien Tjabbes. Haar Basils Autoboek leert kinderen met behulp van stickers buitenlandse vlaggen, kentekenplaten, tankstationlogos en automerken herkennen. Het is het eerste deel in wat een serie van acht moet gaan worden. Hard cover, 77 paginas full colour. Prijs: 12,95. Verkrijgbaar bij boekhandel, warenhuis en ANWB.

Weg van de snelweg

De een vertrekt het liefst in het holst van de nacht en rijdt in n ruk naar Toscane. De ander plant de eerste overnachting al bij Luik. Zekerheid: knip je autoreis doormidden met een hotelstop en je arriveert veel relaxter op je bestemming. Andere zekerheid: onderweg een leuk hotel zoeken werkt niet. Als er n spijkerharde garantie is voor zinderende reisruzies, dan is het dat charmante hotelletje op de bonnefooi. (Hij, bulderend: Hoe kan ik dan weten dat we er bij Thionville af moesten? Zij, sissend: Ja, hallo, dit was jouw idee toch?) Ook ontdek je dan dat aantrekkelijke overnachtingsplekken dun gezaaid zijn in de directe omgeving van snelwegen. Zodat je uiteindelijk toch weer belandt in zon prefab-formulehotel. Vanuit financieel oogpunt valt daar nog wel wat voor te zeggen. Verder stemt zon snelwegmotel doorgaans ronduit treurig. De receptie: een sleuf voor je creditcard. Het diner: een zakje chips en blikje cola uit een automaat. Het meubilair: gevangeniscel. Het uitzicht: een afrit van de Autobahn.

Niet voor grijze muizen

Hij komt uit Engeland en niet uit Duitsland, deze opvallende tent, maar Volkswagen heeft er wel zijn medewerking aan verleend. Eerder deze maand uitgekomen, nu al uitverkocht, maar naar verwachting eind augustus weer op voorraad. Voor 4 personen, met 2 aparte slaapcabines. In blauw, rood en geel. Vanaf 339,-. www.ditverzinjeniet.nl

Het diner: een zakje chips en blikje cola uit een automaat
Allemaal nergens voor nodig. Wie voor vertrek een beetje onderzoek doet, vindt in een handomdraai de leukste, fijnste en mooiste hotelletjes en route. Genietadresjes met zwembaden, sterrenkeukens en/of spa, desgewenst in een heus landhuis of kasteel. Zo ontdekten wij vorig jaar een door klimop overwoekerd chteau op 10 minuten rijden van de Route du Soleil. Met zwembad in de tuin en wijnkelder onder de vloer. Meer hadden we eigenlijk niet nodig, beseften we. Ter plekke plakten we er nog twee nachten aan vast.

Kort
Nieuw op de website van het Zwitsers verkeersbureau: een lijst van campings met informatie over o.a. ligging, faciliteiten en prijzen. www. myswitzerland.com. Met het wegvallen van de chartervluchten van Martinair richting Dominicaanse Republiek en Cuba vliegt KLM vanaf 31 oktober 2 x maal per week naar Punta Cana (op ma en do), in combinatie met Havana.

Reisstoeltje
Ideaal voor toeretsers en strandgangers: de Alite Monarch Chair is een slechts 500 g wegend stoeltje op twee poten dat in een etstas past en snel is te (de)monteren. Prijs: 79,95. Te koop bij o.a. Bever Zwerfsport. www.bever.nl

Nu op www.artsenauto.nl/reizen Tips voor het perfecte hotel onderweg.

72 7 - 2011

De mooiste bocht in de Donau is voor Boedapest. Natuur en cultuur gaan hand in hand in de Hongaarse hoofdstad. Imposante architectuur dient als oeverdecoratie en het meanderende water als sjerp voor een trotse stad.
TeksT Jurriaan Teulings

FoTo: agosTino pacciani/hh

Boedapest

Info en tips

Er vertrekken dagelijks meerdere vluchten (van KLM en Malev) vanaf Schiphol naar Boedapest (vliegtijd ca. 2 uur). Beste reistijd: voor- en najaar (november tot maart kan ijzig koud zijn; juli en augustus zijn erg warm). Prijspeil: over het algemeen onder dat van Nederland. Veel musea zijn gratis. Bezoek een van Boedapests kerts culturele hangplekken met tijdelijke bars, restaurants en zelfs cinemas, gevestigd in de tuinen van panden die op de sloop- of renovatielijst staan. Verwacht artistiek-anarchistische gezelligheid met een toefje Mad Max-esthetiek; vooral in en rondom de studentikoos hippe districten VIII en XIII. De bekendste is Szimpla: www.szimpla.hu. De communistische beelden die sinds 1989 uit het straatbeeld van Boedapest zijn verdwenen, staan verzameld in het Szoborpark in een verre buitenwijk van Boeda. Bijzonder vanwege de sfeer van gefaalde utopie en veel hemelwaarts ballende vuisten. www.szoborpark.hu. Een rondleiding door het parlementsgebouw is voor inwoners van de Europese Unie gratis. Probeer plinka, de Hongaarse vruchtenbrandewijn die zowat door elke Hongaarse boer zelf wordt gestookt. Minder sterk en meestal zoet zijn de witte tokajerwijnen. Op Hungaroring, het Formule 1-circuit van Boedapest, worden op rustige dagen racetaxi-ritten geboden met professionele autocoureurs. Even bellen met de verzekering en hand van de knip. www.hungaroring.hu.

ijn favoriete Hongaarse woord is gygyfrd. Zo onuitspreekbaar als het er op papier uitziet, zo zacht en vloeiend klinkt het in de praktijk. De betekenis medicinaal bad maakt het in een stad gebouwd op meer dan honderd warmwaterbronnen bijna net zo bruikbaar en alledaags als dank u wel en alstublieft. Aan deze oevers van de Donau zit de badcultuur er al sinds de Romeinse tijd diep in; het is nota bene de enige constante factor in de roerige geschiedenis van Boedapest, en ouder dan het woord gygyfrd zlf. Szchenyi gygyfrd, een neobarok zwemparadijs in het centrale park van Pest, is ondanks zijn bestaan sinds 1881 een van de jongste badhuizen van de stad. Het bestaat uit drie openluchtbaden en maar liefst vijftien kleinere binnenbaden die worden gevoed door twee van de diepste en heetste bronnen uit de omtrek. In feite is het complex een cumulatief register van alle volken en culturen die zich ooit de regio eigen hebben gemaakt. Zo tref je er Habsburgse ornamentatie, Oostenrijkse etiquette, Ottomaanse hammamroutines en communistische loketrituelen. Hoewel sinds een recente renovatie schimmels en barsten weliswaar van de muren zijn verdwenen, laat het culturele patina zich niet zomaar wegpoetsen. Gyulus plat achterhoofd, veel lillend vlees belichaamt de levende karikatuur van een schonkige Oostblokmasseur. Terwijl hij een

halfgeschreeuwd gesprek met een collega in een aanpalend hokje onderhoudt, duwt hij zijn vlezige duimen diep in mijn voetzolen, kuiten en hamstrings. Daarna beklopt, port en kraakt hij mijn bovenlichaam geroutineerd, alsof ik op een slagersblok lig. Bij wijze van finale zonder enige ceremonile terughoudendheid en met dezelfde beweging waarmee ik later een kok gehaktballen zie draaien worden mijn bilspieren gekneed. Vooruit, zelf zou ik me niet snel aan specifieke verzoeken wagen, maar een dergelijk integrale aanpak is niet geheel onwelkom na een lange ochtend op de trappen en steile straten van Boeda. Architectonische megalomanie Ik heb de dag krachtig aangezwengeld met schreeuwend sterke koffie in een kvhz, een van de drukbezochte, historische koffiehuizen in het centrum van Pest. Zelfs s ochtends hangt er het intellectueel-artistieke sfeertje van de avond ervoor maar nu zitten er vooral opgedofte dames, de sfeermakers liggen vermoedelijk nog in bed. Met het gouden ochtendlicht op de Donau steek ik de Lnchid-kettingbrug over de oudste van negen bruggen tussen Boeda en Pest, en nog steeds de mooiste. Boeda is ook net wakker. Het kabelbaantje naar de burcht boven aan de heuvel zit al vol met toeristen. Ik besluit het links te laten liggen en omhoog te wandelen, in de wetenschap dat ik mezelf boven ga belonen met traditioneel gebak bij een piepklein, met Biedermeier-

FoTo: emile luider

74 7 - 2011

FoTo: vgvri aTTila/hungarian naTional TourisT oFFice

VvAA
FoTo: benda s dr bT./hungarian naTional TourisT oFFice phoTo archives

ledenreis

FoTo: emile luider

meubilair volgestouwd caf waar ik goede herinneringen aan heb: een Hongaarse vriend had me er op mijn vorige bezoek mee verrast. We vonden er soelaas in ter plekke geproduceerde pogcsa, een soort scones, en dobostorta, een duivelse toren van biscuitdeeg, chocoladecrme en karamelglazuur. Even vraag ik me af of ik het caf met mijn favoriete taart nog zal kunnen vinden, maar dat blijkt niet moeilijk: rondvragen is geen probleem, de gemiddelde Hongaar is behulpzaam op het rabiate af. Voor ik het weet zit ik op het terras met een echtpaar dat mijn liefde voor dobostorta deelt. Het recept, weten ze te vertellen, werd aan het einde van de 19de eeuw bedacht door de wonderlijk getalenteerde banketbakker Jzsef Dobos. Deze groeide uit tot een ware volksheld waar nota bene een operette aan werd gewijd. Ik wandel terug naar beneden via de trappen van het Vissersbastion, en pauzeer er even om me te vergapen aan het uitzicht op de meanderende Donau, met de heuvels van Boeda in het westen en de vlakte van Pest in het oosten. Er zijn weinig hoofdsteden in Oost-Europa waar mens en Moeder Natuur z nauw hebben samengewerkt om tot een perfect plaatje te komen. Op de voorgrond balanceert het parlementsgebouw op de oever van Pest. In een vlaag van architectonische megalomanie werd het gebouw nt een meter breder en langer gemaakt dan het Britse parlement dat tot inspiratie had gediend sindsdien is het naast de Lnchid-brug het meest herkenbare bouwwerk van Pest. Verderop aan de horizon is nog nt budai-sziget te ontwaren, het lommerrijke eiland in de Donau waar ik eind jaren negentig voor het eerst kennismaakte met Boedapest. Het Sziget Festival dat ik er bezocht, vindt er nog elke zomer plaats; inmiddels is het uitgegroeid tot een van de grootste en meest uitzinnige muziekfestivals van Europa. Veel meer dan alleen dat eiland heb ik die keer niet van Boedapest gezien, maar dankzij het festival was ik wel verzekerd van genoeg lokale slaapadressen voor de bezoeken in de jaren die volgden. Schaakpartij op de zwembadrand Terug in het Szchenyi-bad, een paar weldadig hete baden na het treffen met Gyulus, accepteer ik de uitnodiging voor een schaakpartij op de zwembadrand. Ik verlies jammerlijk: er is een ijskoud dompelbad voor nodig om me weer op scherp te stellen. De combinatie massage-kookbadschaken-ijsbad brengt me in een staat van diepe mentale en fysieke ontspanning. Terwijl ik het park uitloop, heb ik het gevoel dat ik een paar centimeter boven de grond zweef. Bij de zuilengalerijen van het Millenniummonument op het Heldenplein blijf ik hangen: een groepje skateboardende jongens lijkt er dezelfde relatie met de zwaartekracht aan te willen gaan als ik zij het met meer doodsverachting. Het uurtje dat rest voor mijn eetafspraak struin ik over Andrssy t, de brede Werelderfgoedboulevard die vanaf het plein de stad in strekt. Daar wacht ook mijn laatste doel: de Staatsopera. En dit was alleen nog maar de zaterdag. <

Stedentrip Boedapest
(3 dagen/2 nachten) Boedapest is een historische stad met de allure van een moderne westerse metropool. Naast veel traditionele elementen kent Boedapest een bruisend nachtleven en een uitgebreid winkelaanbod. Een cultuur op zich vormen de traditionele bad- en koffiehuizen. Boedapest is misschien wat minder bekend als bestemming voor een weekendje weg, maar absoluut de moeite waard. Hotel U logeert in het 165 kamers tellende viersterren Artotel Budapest, een fraaie mix van modern comfort en romantische 18de-eeuwse sfeer. Het hotel is gelegen aan de doorgaande weg naast de Donau, in het Boeda-deel, tegenover het parlementsgebouw. U loopt in ca. 5 minuten naar de metro, waarmee u in 5 minuten naar hartje centrum reist. Faciliteiten zijn onder meer een receptie met lounge, bar/snackbar, restaurant, ontbijtrestaurant, businesscenter (gratis internet), gratis sauna en fitness en kleine patio/tuin. Het hotel beschikt over een parkeergarage ( 15,- p.d.). De kamers zijn comfortabel ingericht met o.a. minibar, koffie/ theezetfaciliteiten, kluisje, gratis wifi en airco. Prijs p.p. (o.b.v. 2 pers.) 1 t/m 31 juli: 282,1 augustus t/m 31 oktober: 314,Inbegrepen Retourvlucht Amsterdam - Boedapest met Malev, 2 overnachtingen met ontbijtbuffet en luchthavenbelastingen. Bijzonderheden Prijzen zijn gebaseerd op de goedkoopste boekingsklasse; is deze vol, dan geldt een toeslag. U kunt ook vliegen met KLM of SN Brussels Airlines (prijzen op aanvraag). Vertrek op vrijdag of zaterdag (in het verblijf dient een zaterdagnacht te vallen). Voor 29 t/m 31 juli geldt een toeslag van 38,- p.p.p.n. Prijzen voor 1-psk en 3-psk en o.b.v. eigen vervoer op aanvraag. Reserveringen Via www.vvaareisbureau.nl of 030 247 48 97.

7 - 2011 75

yde bouma

VvAA

Onderweg Under naar Down

Reizen
Niet voor niets worden Australi en Nieuw-Zeeland Down Under genoemd. Zuidelijker gelegen dan de meeste gebieden op aarde, verleiden deze bestemmingen met ongekende ruimte, unieke diersoorten, fraaie landschappen en een voor West-Europeanen buitengewoon relaxte levensstijl. Daarom een aantal suggesties voor rondreizen in beide landen, maar natuurlijk zijn er veel meer routes mogelijk. Ook heel zuidelijk, maar dan op het Afrikaanse continent, ligt een bestemming waar velen onder u ook graag hun vakantie doorbrengen. Die wordt met de scherpgeprijsde aanbieding van deze maand heel aantrekkelijk gemaakt; een buitenkans voor snelle beslissers.

el n Surf sn ureau.nl/ aareisb www.vv agartsauto prijsvra

prijs Leuke en?! winn aar

B & B-tour Beautiful South Island

Je ontkomt er helaas niet aan bij de keuze voor Nieuw-Zeeland: een meer dan twintig uur durende vliegreis. Maar wie er heeft rondgereisd, zal beamen dat deze bestemming dit offer meer dan waard is. Diverse VvAA reisbureaumedewerkers hebben inmiddels de tocht naar de andere kant van de wereld ondernomen, en zijn vooral onder de indruk van de nieuwe 17-daagse bed and breakfasttour langs de mooiste plekjes van het Zuidereiland. Alle aspecten van de ongerepte en bijzondere Nieuw-Zeelandse natuur komen tijdens deze autorondreis aan bod. Zo kunt u wandelen door dicht regenwoud, walvissen van dichtbij spotten, een helikoptervlucht maken over gletsjers, cruisen door adembenemend mooie fjorden, ijsbergen aanraken vanuit een zodiac, en zwemmen met wilde doljnen bij Akaroa een van de weinige plekken ter wereld waar dit kan.

Prijs vanaf 2699,- p.p. (o.b.v. 2-psk). Inclusief o.a. 16 overnachtingen, 16 dagen autohuur en enkele van de eerder beschreven excursies. Exclusief vliegreis. Periode 31 oktober 2011 t/m 31 maart 2012.

76 7- 2011

Selfdrive topper Sydney - Cairns

Probleem van het plannen van een reis door Australi is meestal dat er moet worden gekozen voor een relatief klein deel van dit land, want het is te groot om in het tijdsbestek van n vakantie te ontdekken. Wie kiest voor VvAAs 26-daagse selfdrive Sydney - Cairns slaat veel verschillende vliegen in n klap, en waarschijnlijk is dit daarom een van de bestverkochte Australi-autoreizen van het reisbureau. Zo begint deze reis met een verblijf in Sydney, zonder meer een van Australis leukste steden. Hiervandaan voert de route onder meer door wijngebieden, langs weidse kustlandschappen met kilometerslange witte zandstranden, door regenwoud, en naar havenplaatsjes van waaruit subtropische bountyeilanden kunnen worden bezocht. Hoewel in bijna vier weken tijd ruim 2500 km wordt afgelegd, bieden de etappes volop gelegenheid om tussendoor te wandelen, sightseen, varen, snorkelen en relaxen. De reis eindigt in Cairns. Prijs vanaf 2525,- (Comfort) of vanaf 3050,- (Deluxe) p.p. (o.b.v. 2-psk). Inclusief 25 overnachtingen in naar keuze Comfort of Deluxe accommodaties, een reishandboek en routebeschrijving. Exclusief autohuur is vanwege de vele mogelijkheden m.b.t. autotype niet inbegrepen, maar houdt u hiervoor rekening met een bijkomend bedrag van ca. 1200,- voor 23 dagen (Toyota Corolla of gelijkwaardig), inclusief ongelimiteerd aantal km en verzekeringen. Ook de vluchten zijn niet inbegrepen; VvAA reisbureau adviseert u graag over mogelijkheden en prijzen.

[Gids uitgelicht]
Flyer Australi/ Nieuw-Zeeland
In april organiseerde VvAA reisbureau een informatieavond over Australi en Nieuw-Zeeland. Goed nieuws voor wie deze avond heeft gemist: alle tips en reisinfo staan in een yer die we u graag nasturen: 030 247 48 97 of www.vvaareisbureau.nl. Voor komend najaar staan informatiebijeenkomsten over onder meer USA/ Canada, Zuidelijk Afrika en Cultuurreizen gepland. Meer informatie volgt binnenkort in Arts & Auto en op www. vvaareisbureau.nl.

Bouwstenen Australi
Smaakt de kennismaking naar meer? Naast de hierboven beschreven autorondreis biedt VvAA reisbureau ook kortere tours. U kunt die aan de selfdrive langs de oostkust plakken, maar ze ook onderling combineren. Zo kan een 5-daagse tour die start en eindigt in Melbourne worden verlengd met een 4-daagse autorondreis Alice Springs - Ayers Rock. Een must als u de leegte van de Outback en de beroemde Ayers Rock niet wilt missen. Voor het hoge noorden waar een 6-daagse tour wordt aangeboden geldt de periode mei tot oktober als beste reistijd. Op www.vvaareisbureau.nl staan de programmas en prijzen van alle tours.

VvAA Down Under Tip 5

1. Tasmani 2. West-Australi 3. Coromandel schiereiland (NZ) 4. Stewart Island (NZ) 5. Tongariro National Park (NZ)

Voor meer informatie en boekingen, zie www.vvaareisbureau.nl of bel (030)

7 - 2011 77

VvAA

Voor alle reizen op deze paginas gelden bemiddelingskosten en boekingsvoorwaarden. Zie voor meer informatie www.vvaareisbureau.nl of bel 030 247 48 97.

Onderweg weg
Reizen

Cape Special
Tip: nieuw vakantiepark Var
Een buitenkansje voor late beslissers: een tweeweeks verblijf in Zuid-Afrikas Kaapprovincie vanaf 635,- p.p. VvAA reisbureau doet deze speciale aanbieding voor de maanden juli t/m oktober, d tijd van het jaar om hier voor de kust walvissen te spotten. Inbegrepen zijn 13 nachten logies & ontbijt in viersterren guesthouses en lodges, 2 diners en 2 game drives tijdens een verblijf in het (malariavrije) Amakhala Private Game Reserve in de Oostkaap. U hoeft alleen nog uw autohuur en vliegreis bij te boeken, waar VvAA reisbureau u bij van dienst kan zijn. U boekt al een vlucht van Qatar Airlines naar Kaapstad vanaf 825,- p.p. (inclusief luchthavenbelasting).

Le Var is het zuidelijkste departement van de Franse regio Provence-Alpes-Cte dAzur. Een streek met een 400 km lange, grillige Middellandse-Zeekustlijn en een achterland dat zich kenmerkt door bergen, canyons (waaronder de beroemde van Verdon), hooggelegen dorpen en olijfboomgaarden. In dit mediterrane landschap is vorig jaar april, vlak bij het schilderachtige Callian, een nieuw vakantiepark geopend: Chteau de Camiole Resort & Spa. Opgezet als een Provenaals dorp, compleet met een dorpsplein, fonteinen, terrasjes en een groot verwarmd zwembad (open tot 29/09/11), biedt het appartementen, studios en 18 vrijstaande villas. Laatstgenoemde zijn aan de rand gesitueerd en hebben rondom een circa 800 m2 grote tuin met privzwembad. De stijlvolle en comfortabel ingerichte villas, voor dit (na)zomerseizoen te boeken via VvAA reisbureau, zijn geschikt voor 6 - 8 personen en hebben o.a. twee badkamers, drie 2-persoons slaapkamers, een afgesloten garage voor n auto en vrij uitzicht. Prijs per huis per week van 1112,- in de nazomer tot 3375,- in het hoogseizoen. Inclusief o.a. lakens en opgemaakte bedden bij aankomst, handdoeken, eindschoonmaak (m.u.v. keuken), internet, toegang tot multi-sportterrein, en 1 x per 4 dagen schoonmaak van het privzwembad bij de villa. I.s.m. Het Frankrijk Huis.

Nazomeren bij Club Med

Wie het geluk heeft niet vast te zitten aan de schoolvakanties en plannen heeft om in september of oktober nog even naar de zon te gaan met verblijf in een mooi resorthotel, doet er goed aan eens te informeren naar de Zonnige Specials van Club Med. Zo biedt deze Franse upmarket all-inclusiveaanbieder bijvoorbeeld al vanaf 950,- p.p. een week naar het strand van Calabri (Club Med Napitia), en vanaf 990,- p.p. een week naar Portugals Algarve (Club Med Da Balaia). Deze prijzen zijn inclusief vliegreis en verblijf op basis van all-inclusiveverzorging.

78 7 - 2011

Altijd al willen studeren in historisch Oxford?

Neem dan deel aan de 7-daagse kunstgeschiedenisreis van 21 t/m 27 augustus. Kijk snel op www.vvaareisbureau.nl.

Vlak voordat ik bij VvAA reisbureau ging werken, heb ik met mijn vriend drie maanden door Australi gereisd. De combinatie van schitterende en afwisselende natuur, uitgestrektheid, prachtige stranden, bijzondere dieren en de vriendelijke en relaxte Australirs maakten deze reis onvergetelijk. De zeiltocht langs de Whitsunday Islands vond ik een van de absolute hoogtepunten. Vanaf de boot zagen we in de verte doljnen springen en naast de boot kwam een enorme schildpad even lucht happen. Ook maakten we een stop bij Whitehaven Beach, het mooiste strand dat ik ooit gezien heb. De zee is er helderblauw en het zand zo wit dat je echt je zonnebril moet opzetten. Verder hebben we onderweg gesnorkeld, we zagen prachtige tropische vissen en koraal. Toen de schipper op de boot stond te zwaaien en te roepen, snelden wij terug. Haaien?! Maar wat bleek: er zwom een groep doljnen vlak achter ons. Dorien de Jong VvAA reisbureau

Mijn favoriet

Cuba Compact
Veel zien n genieten van zon en zee: het kan tijdens de rondreis Cuban Highlights, een 11-daagse autorondreis die voert langs tal van bezienswaardigheden. Het programma in vogelvlucht: na twee nachten Havana rijdt u met uw huurauto via onder meer de fotogenieke Viales Vallei naar Che Guevarastad Santa Clara, van waaruit u Trinidad kunt bezoeken. Via het historische Cienfuegos bereikt u op dag 8 Varadero, waar u in een all-inclusivehotel aan de kust alle indrukken kunt verwerken. Prijs vanaf 1322,- p.p. Inclusief o.a. vliegreis, overnachtingen, autohuur en diverse maaltijden.

Vliegtip
'Onze KLM onderhoudt geen verbinding tussen Schiphol en Down Under, en dus valt die maatschappij af bij de keuze met wie die lange vlucht te maken. Een van de meest voor de hand liggende keuzes is Singapore Airlines, want die verzorgt maar liefst 107 wekelijkse vluchten tussen thuishaven Singapore en de steden Adelaide, Brisbane, Melbourne, Perth, Sydney, Auckland en Christchurch. Veel vluchten die vanuit Europa op Singapore Changi Airport aankomen, sluiten qua aankomsttijd naadloos aan op de vervolgvluchten richting Australi en Nieuw-Zeeland. Passagiers die de lange reis even willen onderbreken n Singapore graag willen zien, kunnen gebruikmaken van een stopoverprogramma vanaf 45,- p.p.p.n., waarbij ook luchthaventransfers, vrij vervoer op een Hop-on Bus en diverse kortingsbonnen voor attracties zijn inbegrepen.

Voor meer informatie en boekingen, zie www.vvaareisbureau.nl of bel (030) 247 48 97

7 - 2011 79

Welkom bij VvAA

Samen met meer dan 100.000 collegas bent u lid van de Vereniging VvAA. Op haar beurt is de Vereniging enig aandeelhouder van VvAA groep bv. Samen vormen wij VvAA: een ledenorganisatie die kennis, zekerheid en service biedt aan (para)medici, studenten en zorginstellingen. Elke maand belichten wij een belangrijk aspect van onze dienstverlening. Deze keer vertelt Gertjan Portman, specialist financile planning en echtscheidingsadviseur, over de ondersteuning die VvAA biedt bij estate planning.

Over niet meer erfbelasting

betalen dan nodig is
Portman schetst de omstandigheden waarin estate planning aan de orde is. Vaak gaat het om de situatie waarin een lid zijn praktijk heeft beindigd en samen met de partner nadenkt over de bestemming van het vermogen. Het komt ook voor dat leden eerder een beroep op ons doen; dat is verstandiger omdat je dan langer de tijd hebt om een plan te maken en maatregelen te nemen. Dat vermogen is de optelsom van de waarde van de eigen woning en zaken als aandelen, obligaties en spaargeld. Een gesprek over de bestemming van dat vermogen is heel relevant, want wie niets regelt, moet mogelijk meer afrekenen met de fiscus dan nodig is. Bij estate planning is een goede inventarisatie van het vermogen en van de wensen en mogelijkheden belangrijk. Portman licht toe: Het begin is een analyse van de huidige en toekomstige situatie. Dat betekent dat we de omvang van het vermogen vaststellen, ofwel de waarde van het huis opgeteld met andere bezittingen. Vervolgens vragen we wat nodig is om het uitgavenpatroon voort te zetten en wat de mogelijkheden nu en straks zijn. Veel mensen staan er niet bij stil dat ook een aanzienlijk vermogen bij een bepaalde levensstijl na 20 jaar flink is geslonken. Pas als je deze inventarisatie hebt gemaakt, weet je of er geld beschikbaar is om bijvoorbeeld aan je kinderen na te laten. In de volgende fase werken de adviseurs aan mogelijke aanpassingen van het testament, vaak in combinatie met een schenkingsplan. Interessant is de optie om het erfdeel van kinderen te laten oprenten tegen 6 procent. Tot het overlijden van de langstlevende groeit daardoor het erfdeel, ofwel de vordering. Daardoor is de per saldo te betalen erfbelasting na het overlijden van de tweede ouder een stuk lager. Ook het aanpassen of opheffen van huwelijkse voorwaarden of testamentaire bepalingen kunnen een gunstig effect hebben op het vermogen dat uiteindelijk voor de kinderen beschikbaar is. Portman: Veel leden zijn getrouwd op huwelijkse voorwaarden. In bijvoorbeeld het geval van een ernstige ziekte van een van de partners kan het opheffen van die voorwaarden een gunstig effect hebben op het beschikbare vermogen.

Gertjan Portman is specialist financile planning en echtscheidingsadviseur. Samen met zijn collega Marijke Wijnhoven adviseert hij leden over de planning van hun vermogen. Portman: Onder estate planning verstaan we vermogensplanning. Dat is de combinatie van een vermogensanalyse en maatregelen die je neemt om ervoor te zorgen dat het vermogen dat je na wilt laten zo goed mogelijk terechtkomt.

Foto: william koopman

De adviesgesprekken over estate planning vinden plaats bij VvAA op kantoor of bij de leden thuis.

80 7 - 2011

Wat heeft u met VvAA?

Met meer dan 100.000 leden is VvAA met recht een ledenorganisatie in het hart van de gezondheidszorg. Maar wie zijn onze leden? En wat is hun relatie met VvAA? Elke maand spreken we daarover met een van hen.

Eind 2009 was ik bij een lezing op het hoofdkantoor in Utrecht en hoorde ik VvAA adviseurs vertellen over het nieuwe erfrecht. Het werd me duidelijk dat er nogal wat ging veranderen. Daarom heb ik contact opgenomen met VvAA. De reden om na te denken over vermogensplanning is voor mij eigenlijk heel simpel: ik wil weten welke mogelijkheden er zijn om na mijn pensionering vermogen over te dragen. Een exacte pensioendatum heb ik nog niet, maar ik vind het prettig nu vast de opties te bekijken. Marijke Wijnhoven [een van de financile planners van VvAA, red.] kwam bij mij langs en heeft een uitgebreide analyse en een rapportage gemaakt. Het rapport maakte glashelder dat het veel voordeliger is om je nalatenschap over een langere periode door te geven. Ik had een paar jaar eerder door een bank al een rapport laten maken. Dat was veel duurder, ongelooflijk technisch, en alleen maar gericht op financieel

en fiscaal voordeel. Dat is in het VvAA advies ook belangrijk, maar in het rapport dat Marijke voor mij maakte, komt ook de emotionele kant van de zaak aan de orde en dat is prettig. Want je bedrijf nu alvast geheel of gedeeltelijk overdragen aan je kinderen, is een beslissing

Ook aandacht voor de emotionele kant

die je niet zomaar neemt. Hetzelfde geldt voor het aanpassen van je testament. In mijn situatie is het zogeheten schenken onder schuldig-erkenning interessant. Dat betekent dat ik op papier vermogen overdraag aan mijn kinderen. Op termijn levert dat een lagere aanslag voor de erfbelasting op plus nog een aantal voordelen. Het loont dus om al ruim voor de pensioendatum over je nalatenschap na te denken.

Naam Richard Buenting Beroep apotheker Woonplaats Heemskerk VvAA lid sinds 1986

Als u wilt reageren

Het is voor ons belangrijk om te weten wat u van onze dienstverlening vindt. wij zijn dan ook genteresseerd in uw reactie, positief en negatief. Uw contactpersoon is het eerste aanspreekpunt voor uw reactie of uw klacht. mocht dat contact in uw beleving niet leiden tot een afdoende antwoord of een oplossing, dan kunt u schriftelijk een klacht indienen bij de hoofddirectie van Vvaa groep. Dat kan per post het adres vindt u hiernaast of via een mail naar klachtenservice@vvaa.nl. onze klachtenfunctionaris zorgt voor een zorgvuldige en tijdige behandeling van uw klacht. als lid kunt u ook een klacht of een vraag voorleggen aan het bestuur van de Vereniging Vvaa. Het mailadres is bestuur@vvaa.nl. ook kunt u zich wenden tot reguliere klachteninstituten of, als u er in overleg met ons niet uitkomt, de gang naar de rechter maken.

Zo bereikt u ons
per telefoon per e-mail per post bezoekadres route 030 247 47 89 ledenservice@vvaa.nl Postbus 8153, 3503 RD Utrecht Orteliuslaan 750, 3528 BB Utrecht bus 29 brengt u vanaf Utrecht CS in tien minuten naar ons kantoor; de route per auto vindt u op www.vvaa.nl/contact. meer informatie www.vvaa.nl

7 - 2011 81

Foto: Rob teR bekke

advertentie

Vvaa

Deze maand neemt VvAA afscheid van haar bestuursvoorzitter, longarts Jan van den Bergh. Man van passie, inspiratie en samenwerking; van verbinding tussen hoofd en hart en van het loslaten van traditionele verhoudingen in de gezondheidszorg. Alles met het ledenbelang stevig op het netvlies.
tekst Marjan Enzlin FOtOGRAFIe fotostudio wick natzijl

Bij Jan draait alles om bezieling

Afscheid van een atypische voorzitter

cheidend voorzitter Jan van den Bergh maakte sinds 2001 deel uit van het bestuur van de Vereniging VvAA. Sinds 2004 in de rol van voorzitter. In die hoedanigheid werkte Maaike Wijnen, directeur van de Vereniging, jaren nauw met hem samen. Jan is een mensenmens. Hij heeft het vermogen om goed naar anderen te kijken en te luisteren. Is altijd op zoek naar de verbinding en doet alles met passie en bezieling. Als voorzitter heeft hij belangrijke stappen gezet in het moderniseren en transparanter maken van processen en is hij de Vereniging voorgegaan op de weg naar bestuurlijke vernieuwing. Hij heeft zich overigens altijd sterk gemaakt voor nieuwe ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Zo nam hij ook heel gemakkelijk afstand van traditionele verhoudingen in de sector. Die tussen artsen en verpleegkundigen bijvoorbeeld. Volgens Wijnen is Van den Bergh geen standaardvoorzitter. Juist omdat hij alles met passie doet, wil hij de procedurele gang van zaken nog weleens uit het oog verliezen, zegt ze. En dat is voor mij als directeur niet altijd handig. Neemt niet

weg dat ik ook bewondering heb voor deze kant van hem. Voor Jan staat het ledenbelang voorop en regels zijn daaraan ondergeschikt. Edwin Brugman, directeur Kennismanagement en Netwerken van VvAA, herkent wat Wijnen zegt. Jan is een creatief denker. Zo gaat hij ook met processen en procedures om. Dat zorgt voor onverwachte, maar vaak ook constructieve wendingen in een proces. Voor mij is Jan dan ook vooral een gewaardeerde sparringpartner. Ik ben in mijn functie verantwoordelijk voor de relatie tussen VvAA en de verschillende beroepsorganisaties. Een daarvan is de Orde van Medisch Specialisten. Jan heeft een groot Orde-hart en heeft tijdens zijn voorzitterschap een zeer waardevolle bijdrage geleverd aan de goede en succesvolle relatie tussen VvAA en de Orde. En dat geldt ook voor de relaties met andere beroepsorganisaties. Jan is van de langetermijnvisie en altijd goed in het vinden van de verbinding. Ik denk dat dat een van zijn belangrijkste bijdragen voor de Vereniging en dus de leden is geweest.

Longarts Pauline Dekker, lid van de redactieadviesraad van dit tijdschrift, heeft nooit expliciet als collega met Van den Bergh samengewerkt, maar heeft desondanks het gevoel dat hij belangrijk is geweest voor de manier waarop zij in haar werk staat. Wat ik met hem deel, is de overtuiging dat wij ons als professionals, ook bezig moeten houden met beroepsoverstijgende taken en ons niet moeten blindstaren op het patintencontact alleen. Als we k willen bijdragen aan de gezondheid van de sector in zijn algemeen, moeten we meer doen. Als ik Jan nooit had ontmoet en hij mij destijds niet had gevraagd om een presentatie te geven over het nieuwe zorgstelsel, had ik deze kant in mezelf nooit ontwikkeld. Ik heb soms het gevoel dat Jan op afstand als een vader over mij en mijn carrire heeft gewaakt. En daar ben ik hem dankbaar voor.

Jan van den Bergh is tijdens de Algemene Ledenvergadering van 21 juni teruggetreden als bestuursvoorzitter van de Vereniging VvAA. Op 23 juni heeft hij op feestelijke wijze afscheid genomen van de Vereniging.

7 - 2011 83

VvAA

Nieuws

Samenstelling: VvAA groep

Friends of Rose online

Steeds meer VvAA leden raken betrokken bij de ontwikkeling van het gezondheidsnetwerk in Afrika. Vanuit die gedachte is het online platform Friends of Rose opgezet. Dit Facebookplatform is bestemd voor iedereen die de samenwerking tussen VvAA en AMREF Flying Doctors een warm hart toedraagt.
Het platform Friends of Rose is een manier om de krachten van betrokkenen te bundelen, zodat die nog veel meer kunnen bereiken dan als individu. Inmiddels is er al een grote groep professionals die verhalen te vertellen heeft over de samenwerking: de leden die de Kenya Classic etsen, de docenten voor Wandelen voor Water, lopers van de Dam tot Damloop, en de VvAA medewerkers die aan een leiderschapsworkshop in Afrika hebben deelgenomen. Maar ook de studenten die in het kader van het Future Leaders Healthprogramma in Afrika zijn geweest en de VvAA leden die vanuit de Exchange of Health Professionals een bijdrage hebben geleverd aan enkele waardevolle projecten in Afrika. Ga naar www.FriendsofRose.nl en lees of deel verhalen, beelden en impressies van ervaringen met de samenwerking tussen AMREF en VvAA. Ook vindt u er uitnodigingen voor interessante gastsprekers uit Afrika, tips over Afrika, reizen, boeken, lms en mooie fotos. Kortom: als Friend of Rose bent u ook meteen Friend of AMREF en maakt u deel uit van een mooi netwerk van betrokkenen bij het gezondheidsnetwerk in Afrika: de pijler van de samenwerking tussen VvAA en AMREF.

Ledeninformatie
Totaal aantal leden: 104.627 waarvan 18.797 studentleden Overleden J.R. Beukema, Haren GN, tandarts J. Bosma, Sneek, tandprotheticus H. Broekema, Leiden, arts M.F. Chayes, Amsterdam, zenuwarts S.P. Geense, Den Haag, fysiotherapeut J.W.M. Gieskes, Naarden, kno-arts M. Gunther, Amsterdam, tandarts A. Jansen, Welsrijp, tandarts S.L. Jukes, Maastricht, poortarts D.C.H. Nooteboom, Arnhem, verzekeringsarts J.M.L. Phaff, Voorhout, schoolarts G.J.P. Schaap, Heemstede, bacterioloog M.L.H. Verbraak-Feijen, Den Bosch, specialist ouderengeneeskunde H.R. Vrijland, Breda, oogarts H.G.M. Westenberg, Amersfoort, apotheker G.M. Wolffensperger, Diessen, huisarts

Wie is Rose?
Symbool voor de bouw van het gezondheidsnetwerk in Afrika staat Rose Thomas. Zij is een van de vele gezondheidswerkers die dagelijks tal van gezinnen bezoeken en zo gegevens verzamelen die inzicht geven in de gezondheidssituatie in de verschillende regios en die gekoppeld worden aan gezondheidscentra. Daarmee staat Rose aan de basis van een doorverwijssysteem in de gezondheidszorg. Tegelijkertijd maakt ze mensen in haar regio bewust van wat ze zelf kunnen bijdragen aan een betere gezondheid.

Managementlezing Vitaliteit
Op dinsdagavond 20 september vindt op het VvAA hoofdkantoor in Utrecht weer een managementlezing plaats, met als thema Vitaliteit. Deelname is gratis, dus meld u snel aan! Kijk voor meer informatie en aanmelden op www.vvaa.nl/ledenvoordeel.

84 7 - 2011

Basiscursus veterinair management

in de kostenstructuur en winstgevendheid? Hoe neem ik nancile beslissingen in het licht van mijn praktijkplan? Ook komen jaarverslag, balans en winst-verliesrekening aan bod. Docenten: Henk Hogeveen en IJmert de Vries, faculteit Diergeneeskunde. Dag 3 Personeel en Organisatie Hoe functioneer ik als leidinggevende en hoe geef ik mijn stijl van leidinggeven meer structuur? Wat verwacht mijn personeel van mij? Docenten: Roel van den Berg, AUV Advies en Tijn Bettink, Spaarne Coaching. 3 dinsdagen: 27 september, 8 november en 6 december 3 donderdagen: 29 september, 3 november en 1 december Kosten 975,- inclusief lunch, studiemateriaal, digitale feedback van docenten en individuele leiderschapsanalyse. Meer informatie en inschrijven www.knmvd.nl/nascholing.

De 3-daagse Basiscursus veterinair management maakt dierenartsondernemers vertrouwd met de basisbeginselen van praktijkmanagement. De cursus is ontwikkeld door VvAA en de KNMvD, in nauw overleg met de faculteit Diergeneeskunde, dierenartsencoperatie AUV en de Vereniging voor Praktijk Managers. In september starten twee trainingen. Het programma ziet er als volgt uit: Dag 1 Praktijkplan Hoe ontwikkel je een praktijkvisie? Hoe formuleer je doelstellingen die hiervan zijn afgeleid? Hoe giet je deze doelstellingen in een activiteitenplan? Docenten: Wout Raadgers en Pieter Ramler, VvAA opleidingen & teamcoaching. Dag 2 Financin Hoe krijg ik inzicht

Nominatie Gouden Schild 2011

In 2010 werd VvAA Adviesorganisatie van het jaar en mochten we het Gouden Schild voeren. Dit jaar hopen we opnieuw deze nancile dienstverleningsaward in de wacht te slepen. Met de nominatie is een belangrijke eerste stap gezet. In september vinden de presentaties van de genomineerden aan de jury plaats. Op 22 september wordt bekendgemaakt wie het Gouden Schild Adviesorganisatie 2011 mag voeren. We houden u op de hoogte.

Nieuw: VvAA app

Met de gratis iPhone-app VvAA onderweg heeft u alles voor onderweg bij de hand, zoals: toegang tot de lokale alarmdiensten in ruim 200 landen alarmcentrale van uw autopech-, autoschade-, reis- en zorgverzekeraar (ook als u niet bij VvAA verzekerd bent) telefoonnummers van bank of creditcardmaatschappij telefoonnummers van ambassades en consulaten een antwoord op de vraag (die politie of alarmcentrale altijd stelt): waar bent u polisnummer handige hier ben ik nu functie, zodat familie weet waar u bent (via e-mail, Twitter en Facebook) Voor meer informatie www.vvaa.nl/mobile.

Nieuw: Goed werkgeverschap

Nu werkgevers steeds vaker aansprakelijk worden gesteld voor de schade die hun medewerkers oplopen, introduceert VvAA de optionele dekking Goed werkgeverschap bij de Beroepsaansprakelijkheidsverzekering. De dekking geldt ook voor schade die indirect met het werk te maken heeft, zoals een ongeval tijdens een wandeling in de middagpauze of tijdens een bedrijfsuitje. De rechter vindt steeds vaker dat goed werkgeverschap zich ook uitstrekt tot de gevolgen van deze ongevallen. Werkgevers die kiezen voor deze dekking, vermijden langdurig juridisch getouwtrek over de vraag of de werkgever aansprakelijk is voor de gevolgen van ongevallen van zijn medewerkers. Met de optionele dekking beweegt de werkgever mee met de steeds ruimere invulling van het begrip goed werkgeverschap. Kijk voor meer informatie op www.vvaa.nl/verzekeren.

7 - 2011 85

Opleidingen

VvAA
Agenda
Management in de gezondheidszorg
Arjan Kokshoorn, sportarts bij Sport Medisch Centrum Papendal.

Eerste hulp bij een (dreigende) klacht 8 september (1 middag) Patintvriendelijk communiceren 14 & 28 september (2 dagen) Praktisch leidinggeven start 14 september (5 dagen) Succesvol solliciteren 22 september (1 dag) Time- en stressmanagement 27 september, 14 oktober, 25 november (1 dag) Effectief telefonisch communiceren voor (balie)assistenten 29 september (1 dag) Effectief communiceren 5 oktober (1 dag) Samenwerken vergt onderhoud 11 oktober (1 dag) Valkuilen van het wetenschappelijk Engels 24 oktober (1 dag) Presenteren van onderzoek 27 oktober (1 dag)
Zie voor het volledige opleidingenaanbod: www.vvaa.nl/opleidingen. Voor vragen kunt u mailen naar opleidingen@vvaa.nl of bellen met 030 247 43 28.

In korte tijd krijg je inzicht in essentile onderdelen

Naast mijn reguliere werk had ik de ambitie om mij ook op managementgebied te ontwikkelen. Daarbij had ik het gevoel nog enkele tools te missen die ik als manager sportgeneeskunde goed zou kunnen gebruiken. De cursus, totaal negen woensdagen, zat inhoudelijk goed in elkaar en was voor mij erg interessant. Je merkt dat de docenten heel ervaren zijn; er was bij bijna alle onderwerpen een continue wisselwerking met de cursisten. Hoewel sommige onderwerpen wat verder van je af staan, zoals financieel management, krijg je toch in kort tijdsbestek inzicht in bepaalde essentile onderdelen. Conflicthantering en personeelsmanagement herken ik meer vanuit de praktijk. Hoe bespreek je bijvoorbeeld lastige issues? Het was erg verhelderend om dat in een rollenspel zelf te doen. Op het laatst moesten we een presentatie geven over een intern managementproces, waarbij ik een recent opgezette sportpoli heb behandeld. Leuk om dat met anderen te bespreken, zeker omdat medecursisten ervaring hadden met managementprocessen bij andere disciplines binnen de gezondheidszorg.

(Para)medicus krijgt er ongevraagd veel taken bij

Veel (para)medici krijgen te maken met managementtaken waarvoor ze niet zijn geschoold. Ongevraagd krijgen ze er een tweede vak bij. Je bent opgeleid tot huisarts, tandarts, medisch specialist of fysiotherapeut, dat is je eerste vak. Maar ongevraagd krijg je er een tweede vak bij. Dan hebben we het over leidinggeven, vergaderen, mensen aansturen, financin beheren en onderhandelen. Dat surplus van het tweede vak is voor ons aanleiding geweest de leergang Management in de gezondheidszorg te ontwikkelen, zeggen Wout Raadgers (48) en Pieter Ramler (47). Beiden zijn werkzaam bij VvAA opleidingen & teamcoaching. Mix tussen theorie en praktijk De leergang loopt sinds 2004 en vanuit de behoefte van de deelnemers is de cursus inmiddels uitgegroeid tot een aantal modules, verdeeld over negen dagen met telkens enkele weken daartussen. Een breed managementspectrum komt aan bod en de opzet is vooral erg pragmatisch. Wout: Je kunt het geleerde meteen toepassen, want het zijn vaak heel praktische vragen waar men mee komt. Hoe ga ik om met mijn assistent die ongenteresseerd haar werk doet? Dan kun je wel een theoretisch model behandelen over het motiveren van mensen, maar het gaat nu juist om die ene assistent. Pieter: We hebben gezocht naar een goede mix tussen theorie en praktijk. Het is dus niet alleen plaatje-praatje, we oefenen doorlopend, soms met een professionele acteur. Onderhandelen leer je toch echt niet alleen uit een boekje, dat moet je ook doen. Een andere koppeling met de dagelijkse praktijk bestaat uit het tonen van videofragmenten. Bijvoorbeeld de wijze in presenteren van Agnes Kant versus Hans Wiegel, waarmee het verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen duidelijk wordt gemaakt. Maar ook in de gezondheidszorg zelf gebeurt er heel veel: schaalvergroting, commercialisering, de lijstjes van de zorgverzekeraars Hoe ga je daarmee om? Daar gaan we zeker ook niet aan voorbij. De lessen worden gegeven door een vaste hoofddocent; voor specifieke deelgebieden zoals financin en marketing zijn gastdocenten aangetrokken. Al met al krijgen de mensen een stevige basis mee in het management.

Wout: De kracht van deze leergang is ook dat mensen van de eerste tot de laatste module met elkaar optrekken. Ze leren niet alleen mt elkaar, maar ook vn elkaar. Een dokter krijgt een tip van een fysiotherapeut waar hij verder mee kan. Dat maakt het ontzettend leuk. Al vrij snel in het begin kunnen mensen hun eigen vraagstuk inbrengen. Een ingewikkelde onderhandeling met de raad van bestuur? In een volgende module horen we hoe het is gegaan. Je ziet hoe een groep met elkaar meeleeft. Zonder dat het klef wordt, ontstaat er een participatieve sfeer. Dat is het grote voordeel ten opzichte van losse cursussen. De lessenserie wordt jaarlijks een keer of zeven gegeven. Wout en Pieter zien het telkens als een plezierige uitdaging om met betrokken, gemotiveerde en enthousiaste mensen te werken. Met een maximum van twaalf deelnemers komt iedereen aan bod op een manier die bij hem of haar past.

Leergang Management in de gezondheidszorg Startdata 15 september, 12 oktober, 4 november, 6 december. Plaats Utrecht. Prijs 3250,(niet-leden: 3595,-). Duur 9 dagen. Geaccrediteerd zie www.vvaa.nl/opleidingen.

86 7 - 2011

Academie voor Medisch Specialisten

Duaal leiderschap voor duos

De cursus Duaal leiderschap voor duos is geschikt voor medisch managers en bedrijfskundig managers, die hun gezamenlijk functioneren als leidinggevend duo willen optimaliseren. De cursus is bestemd voor duos in ziekenhuizen en ggz-instellingen. Docenten zijn Frank Berends (psycholoog) en Frans Que (psychiater/bestuurder). Open inschrijving 5 aaneengesloten dagdelen en een terugkomdag. Cursusdata 17 en 18 oktober. Cursusprijs 2195,- p.p. voor leden van de Orde (of NVZA) n VvAA ( 2395,- voor niet-leden). Alleen duos kunnen zich aanmelden! Incompany de cursus kan ook incompany worden gegeven voor groepen duos in de organisatie. De cursus, eventueel op maat gesneden, wordt door dezelfde docenten gegeven. Informatie en inschrijving www.academiemedischspecialisten.nl.

Duaal leiderschap voor duos gaat de diepte in

Bert Morssink en Peter van den Berg zijn al enkele jaren duaal leider. Samen deden ze de cursus Duaal leiderschap voor duos.

Je moet er echt samen voor gaan

Bert Morssink, clustermanager, en Peter van den Berg, beleidspsychiater, werken bij het Cluster Maatschappelijke en Verslavingspsychiatrie van het Delta Psychiatrisch Centrum in Poortugaal: We staan samen voor de klus om vorm en inhoud te geven aan deze organisatie. En dat lukte ze aardig. Bert: We hielden netjes onze vergaderingen, maakten samen afspraken, maar hadden op een gegeven moment toch het gevoel dat we iets misten. Het was 1 + 1 = 2 en we wilden dat het 1 + 1 = 3 zou worden. We waren allebei heel druk bezig, maar maakten geen gebruik van elkaars kwaliteiten om als duo sterker te worden. Toen kwam zon anderhalf jaar geleden deze driedaagse cursus langs... Wat hen vooral aansprak waren de gerichte oefeningen. Soms best confronterend, aldus Peter. We kregen bijvoorbeeld de opdracht om met een uiterst korte voorbereidingstijd een presentatie aan de groep te geven. Je wordt gedwongen om heel gericht samen op het doel af te gaan. Ik vind deze oefening achteraf een van de belangrijkste zaken van de cursus. Bert voegt eraan toe: De druk werd opgevoerd en daardoor ga je je gebruikelijke patronen doorbreken. Je voelt dat je er echt samen voor moet gaan. Als je er een spel van maakt en het veilig houdt, loop je vanzelf vast. Peter: De cursus had een mooie verdeling in samenwerken op verschillende manieren. Er waren oefeningen bij waar je stevig met elkaar moest doordenken. Erg boeiend was ook dat je op een speelse manier de gelegenheid kreeg in de keuken van collega-duos te kijken. Niet alleen door de presentaties, ook door de rollenspellen waarbij je met andere duos aan de slag moest gaan. Overlegpatroon Over het resultaat van de cursus is hun oordeel eensluidend: We zijn er als duo sterker uitgekomen dan we erin zijn gegaan, veel sterker. Bert: Onlangs nog kwam een deel van ons cluster op negatieve wijze in de krant. Je wordt dan bij het bestuur geroepen en moet met zn tween in een paar minuten tijd een mening vormen. Dan is het handig als je dat al hebt geoefend. Peter merkt op: Ons overlegpatroon is veranderd. Voorheen hadden we alleen structureel overleg op vaste tijden. Nu hebben we, dankzij de cursus waarin we leerden snel tot de kern te komen, ontdekt dat juist korte overlegjes, heel frequent tot een paar keer per dag, bij ons uitstekend werken. Veel probleemstellingen in de verslavingspsychiatrie zijn t ingewikkeld om meteen tot een oplossing te komen. Je moet het dan even laten bezinken en verder bouwen op elkaars ideen. Het feit dat je voortdurend brainstormt, maakt ook dat je veel beter gaat voelen wat je nu werkelijk vindt van een bepaalde oplossing. Dat is onze nieuwe stijl geworden en we ervaren het als een heel prettige manier van werken.

Agenda
Management voor medici start 5 september (8 x 2 dagen) Eerste hulp bij een (dreigende) klacht 8 september (1 middag) Management van vakgroep en afdeling 15 & 16 september (2 dagen) Ziekenhuisfinancin uitgebreid start 22 september (6 dagen) Time- en stressmanagement 27 september, 14 oktober, 25 november (1 dag) Persoonlijke effectiviteit in de zorg 29 & 30 september & 2 december (3 dagen) Uw jaarrekening leren lezen 28 september (middag) Specialisten in communicatie 5 oktober & 16 november (3 dagdelen) Schrijven van een wetenschappelijke publicatie 11 oktober (1 dag) Onderhandelen 13 oktober (1 dag)
Dit is slechts een selectie uit het aanbod in deze periode. Voor meer informatie en inschrijvingen: www.academiemedischspecialisten.nl. Daar vindt u ook een overzicht van de cursussen, die wij in opdracht kunnen verzorgen.

7 - 2011 87

Puzzel

Codekraker

Bij dit kruiswoordraadsel is elke letter vervangen door een getal. Gelijke getallen betekenen gelijke letters. Elke letter van het alfabet (we gebruiken niet de IJ, maar de Y) komt minimaal n keer voor. Twee letters zijn al gegeven. Kunt u alle woorden vinden? In het eerste balkje onder het diagram kunt u aangeven van welke letters u de code al heeft ontdekt. In het onderste balkje verschijnt na invullen de in te sturen oplossing.

54 7 - 2011

Meedoen?
Los de puzzel op en mail die vr 1 augustus naar puzzel@artsenauto.nl. Per briefkaart kan ook: Redactie Arts & Auto, Postbus 8153, 3503 RD Utrecht. Alleen leden of huisgenoten van leden kunnen meedingen naar een prijs. Onder de goede inzenders worden drie VVV Cadeaubonnen t.w.v. 25,- verloot. De bon is te besteden bij ruim 37.000 acceptatiepunten in heel Nederland, bijvoorbeeld bij winkels, attractieparken en restaurants. De goede oplossing en de namen van de prijswinnaars worden twee nummers na het verschijnen van de puzzel bekendgemaakt.

Oplossing Arts & Auto 5

BANKPAS
Deze prijswinnaars krijgen de VVV Cadeaubon zo spoedig mogelijk thuisgestuurd:
Amersfoort De heer D.F.Bonte uit uit Hoorn Mevrouw Dalhaus De heer P. Hak uit Hellevoetsluis

88 7 - 2011

Met VvAA naar het IHI-congres in Orlando

Van 4 t/m 7 december vindt het IHI-congres plaats met als thema kwaliteit en veiligheid in de zorg. VvAA organiseert ook dit jaar een volledig verzorgde reis naar dit congres.
l 23 jaar organiseert het Institute for Healthcare Improvement (IHI) een congres waar zon 6000 zorgprofessionals uit de hele wereld samenkomen om met elkaar te praten over kwaliteit en veiligheid in de gezondheidszorg. Op dit National Forum worden de laatste ontwikkelingen en resultaten gepresenteerd. Er is bovendien een zeer uitgebreid programma van workshops met toonaangevende sprekers. Ook dit jaar kunt u met VvAA naar dit congres. Het doel van deze reis is het samen opdoen van kennis rondom zorgvraagstukken. De reis is vorig jaar voor het eerst gemaakt met een groep VvAA leden en wordt wegens succes herhaald. Ook deze keer wordt de reis begeleid door Wim Schellekens (oud-hoofdinspecteur curatieve gezondheidszorg) en Jan Aghina (bestuursadviseur). Inschrijving als team Volgens Wim Schellekens is dit congres het beste en meest toonaangevende op het gebied van kwaliteit en veiligheid van de zorg in de wereld. Wat hier gepresenteerd wordt, is volledig toepasbaar in Nederland. Aangezien kwaliteit en veiligheid in combinatie met de noodzaak tot bezuinigingen en meer concurrentie in de zorg in Nederland hoog op de agenda staan, is dit congres een must voor iedereen die hierbij betrokken is. Met name de nadruk op de combinatie van kwaliteitsverbetering en kostenreductie maakt het de moeite meer dan waard. Het congres is geschikt voor iedereen die in de zorg werkt: bestuurders, leidinggevenden op alle niveaus, professionals (artsen, verpleegkundigen), kwaliteits- en veiligheidsfunctionarissen, zorgverzeke-

VvAA groep 2010

raars, beleidsmakers en politici. Om maximaal projt te hebben van dit congres en toepassing in de eigen situatie te bevorderen, is het dringende advies om als team in te schrijven: bestaande uit bijvoorbeeld bestuurder, professional, leidinggevende, kwaliteits/veiligheidsfunctionaris en interne toezichthouder. VvAA heeft een speciaal arrangement samengesteld. Met een aantal voordelen: Persoonlijk advies: voorafgaand aan de reis krijgen de deelnemers een persoonlijk advies over het maken van de juiste keuze uit het zeer uitgebreide aanbod aan trainingen en workshops zodat u kennis kunt opdoen die voor u relevant is (zie hiervoor ook www. ihi.org). Deskundige begeleiding: de VvAA reisbegeleiders (Wim Schellekens en Jan Aghina) hebben beiden veel kennis van de thematiek en de problematiek, zijn goed bekend met de activiteiten en de organisatie van IHI en kunnen u zowel vooraf

als tijdens de reis waar nodig van advies dienen. Kennis delen: ter plaatse worden speciaal voor de VvAA deelnemers bijeenkomsten georganiseerd om de opgedane kennis met elkaar te delen en te vertalen naar de Nederlandse situatie. Korting: omdat we als groep reizen krijgen we een korting van maar liefst 25 procent op de congresprijs. Extra bezoek aan Mayo Clinic voor snelle beslissers: voor de liefhebber is er aansluitend aan deze reis een bezoek gepland aan de Mayo Clinic in Jacksonville (Florida). Reageert u snel want hiervoor is slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar. Verlenging mogelijk: wilt u aansluitend aan deze reis een vakantie boeken, dan regelt ons reisbureau dat graag voor u.

Meer informatie over het congres, de reis en reacties van oud-deelnemers vindt u op www.vvaareisbureau.nl.

7 - 2011 89

VvAA

Ledenvoordeel

[Gratis toegang]

Witte jas aan de wilgen

Als u (bijna) gaat stoppen met werken

Zaterdag 24 september vindt op het VvAA hoofdkantoor in Utrecht weer een bijeenkomst van Witte jas aan de wilgen plaats, voor wie wil stoppen met werken.
Denkt u al na over stoppen met werken? Maar weet u nog niet wanneer en hoe? Twijfelt u of het nancieel wel kan? En wat wilt u, afbouwen en gedeeltelijk stoppen met werken of in n keer geheel stoppen? Wilt u daarover eens van gedachten wisselen met collegas en deskundigen? Noteer dan zaterdag 24 september 2011 in uw agenda voor een inspirerende bijeenkomst op het hoofdkantoor van VvAA in Utrecht. Het programma omvat diverse workshops met de volgende onderwerpen. Ik wil (eerder) stoppen, wat zijn de gevolgen voor mijn nancile situatie? Wat gebeurt er met mijn inkomsten? Welke voor- en nadelen heeft eerder stoppen met werken? Of is het nancieel gezien verstandiger om, met veel plezier, nog even door te gaan? Deze workshop is bestemd voor iedereen die zich aan het orinteren is over het juiste moment om te stoppen met werken. Ik heb besloten te gaan stoppen, welke keuzes moet ik maken? U weet dat u over een paar jaar wilt stoppen. Dat betekent dat u een aantal keuzes moet maken, bijvoorbeeld om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de scale wetgeving. Elke keuze heeft consequenties. Met deze workshop krijgt u alle inzichten in beindiging van de praktijk en afrekening met de scus. Ook onderwerpen als het optimaal benutten van uw vermogen en hoe u zo gunstig mogelijk kunt schenken aan uw kinderen worden behandeld. De praktijk overdragen, wat moet ik regelen? Wanneer en hoe begint u met het zoeken naar een geschikte opvolger? En wanneer begint u met overdragen? Wat moet u regelen rondom contracten met andere partijen, hoe zit het met uw personeel en welk goodwillbedrag kunt u vragen? Heeft u nog juridische verplichtingen die ook na het beindigen van uw praktijk op u af kunnen komen? Alle vragen komen aan bod in diverse workshops. Deze workshops zijn met name bedoeld voor zelfstandig gevestigde (para)medici. Veel mensen hebben vragen over wat ze kunnen doen met hun nieuw verworven vrije tijd. Ook daarvoor wordt een workshop samengesteld, zodat u inspiratie op kunt doen over uw mogelijkheden. En verder kunt u natuurlijk terecht bij VvAA reisbureau voor meer informatie over droomreizen, familiereizen en bijvoorbeeld cruises. Heeft u vragen, dan kunt u die op deze dag in een vertrouwelijke omgeving stellen aan een deskundige van VvAA.

Toegang is gratis voor VvAA leden. U kunt zich aanmelden op www.vvaa.nl/ledenvoordeel. Graag tot zaterdag 24 september! Wilt u al eerder contact met een adviseur over het stoppen met werken? Bel dan met VvAA ledenservice: 030 247 47 89.

90 7 - 2011

FOTO: BERT JANSSEN/HH

[Lezingen]

Kunst & cultuur

Meesterverteller Aldwin Kroeze laat weer van zich horen met de workshop Herken de Heilige en de studiemiddag Postmodernisme.

Studiemiddag Postmodernisme
De eigentijdse kunst leeft, soms zelfs letterlijk. Tegelijkertijd vormt ze allesbehalve een overzichtelijk geheel. Deze studiemiddag laat de diversiteit van postmoderne cultuur zien, maar dan wel binnen een behapbaar kader. Dit betekent dat naast schilder- en beeldhouwkunst ook tal van andere disciplines aan bod komen, van literatuur en lm tot muziek en architectuur. Waar houden de eigentijdse cultuurmakers zich mee bezig? Welk spel wordt er gespeeld en wie bepalen dat spel? Meer dan ooit krijgt de cultuurconsument een grote rol toegewezen. Deze wordt zowel spoorzoeker als dirigent en krijgt te maken met cultuurgoed waarbij verschillende betekenislagen zich staan te verdringen om te worden genterpreteerd. Het ene moment staan we daarom stil bij De haai van Damien Hirst en even later bladeren we in de prijswinnende roman Het evenwicht van haaien van Caterina Bonvicini.

De haai van Hirst.

Donderdagmiddag 8 september workshop Herken de Heilige, museum Catharijneconvent in Utrecht, 35,-. Donderdagmiddag 20 oktober studiemiddag Postmodernisme, VvAA hoofdkantoor in Utrecht, 25,-. Zie voor meer informatie en aanmelden www.vvaa.nl/ledenvoordeel.

Workshop Herken de Heilige

Heiligen vormen een verhaal apart binnen de traditie van het Christendom. Elke periode van de geschiedenis kent niet alleen haar eigen soort heiligen, maar ook de wijze waarop men met ze omging varieert van tijd tot tijd. Nauw daaraan verwant is de manier waarop deze heiligen
Isidorus van Sevilla, beschermheilige van internet.

in de kunst worden afgebeeld. Naast een nimbus of aureool heeft men voor elke groep heiligen en ook voor elke heilige apart bepaalde attributen gekozen om duidelijk te maken om wie het gaat. Voor de leek is vaak door de bomen het bos niet meer te zien. Juist daarom is er deze studiemiddag op locatie. In de kloostersfeer van museum Catharijneconvent

wordt de middag geopend met een workshop. Daarbij wordt zowel aandacht besteed aan de verschillende soorten heiligen als aan de diversiteit van het fenomeen door de eeuwen heen. Het museum Catharijneconvent bezit een schat aan christelijke objecten. Dit biedt de mogelijkheid om heel concreet de confrontatie aan te gaan met het geleerde.

Meer ledenvoordeel vindt u op www.vvaa.nl/ledenvoordeel

7 - 2011 91

advertentie

De spiegel

Charles Groenhuijsen
Charles Groenhuijsen (57) werkt in de VS en Nederland als spreker, schrijver en tv-maker. Recent maakte hij bij Omroep Max de tv-uitzending Operatie Live. Ook presenteerde hij de tv-serie BreinGeheim. Groenhuijsen is schrijver van boeken over de Amerikaanse en Nederlandse politiek, verkiezingen en tv-journalistiek. Hij is getrouwd, woont in Bethesda, Maryland (USA), en heeft drie kinderen (15, 17 en 19).

Stille samenzwering
Even ter geruststelling: dit verhaal loopt goed af. Maar het had ook heel anders kunnen gaan. En dan was er sprake geweest van een ernstige, verwijtbare fout van dokter en ziekenhuis. We schrijven eind 1991. Mijn vrouw is zwanger van ons eerste kind. De vroedvrouw stuurt haar door naar de gynaecoloog voor onderzoek. Het kind is veel te klein, constateert hij. Bloeddruk bij mijn vrouw te hoog. Opname in het plaatselijke ziekenhuis dus. Maar, eh, is dat wel zo goed tegen de stress? Thuis is het relaxter. Eigen omgeving. Nog geen kids immers. De band om de buik en permanente bloeddrukmetingen zijn niet echt stressverlagend. Maar wat doe je? De rust helpt kennelijk wel. Iets te goed zelfs. Aan het einde van de zwangerschap is het kind ineens te groot! Keizersnede, verordonneert de gynaecoloog. Weer balen. Maar opnieuw: geen keus. De gezondheid van je kind gaat voor alles. Op 10 januari gaat het gebeuren. Toevallig krijgt de vrouw van een goede collega op dezelfde dag een keizersnede bij diezelfde gynaecoloog. Zijn dochter houdt aan de ingreep een jaap in haar wang over. Onze zoon komt ongeschonden ter wereld. Alles verloopt voorspoedig. Al is paps aanwezig bij de ingreep wel blij met de attente zuster die op het moment suprme een krukje onder hem schuift. Ja, dat hebben we wel eerder meegemaakt: aanstaande vaders die tevoren zeker weten net auw te zullen vallen. Het prille gezinsgeluk vaagt de herinneringen aan de lastige zwangerschap weg. Tot een paar weken later het akelige bericht komt dat de gynaecoloog voor de trein is gesprongen. En het ware verhaal horen we nu pas. Hij was zwaar alcoholist. Vandaar zijn sterke voorkeur voor keizersneden. Die kun je netjes om je drinking binges heen plannen. We zijn verbijsterd. De herinneringen doemen weer op aan de visites van de arts in het ziekenhuis. We realiseren ons achteraf dat er altijd een rare kille sfeer was tussen hem en zijn assistenten. Nooit bij stilgestaan dat dit erachter kon zitten. Dat verzin je niet. Mijn vrouw en ik zijn beiden mondig en hoogopgeleid. Geen doetjes dus die onder de indruk raken van een witte jas. Maar we zijn ook geen argwanende types die de autoriteit van een arts per denitie ter discussie stellen. Een arts is te vertrouwen tot het tegendeel bewezen is. Dat tegendeel wordt in dit geval bewezen maar dan is het al te laat. Moeten we het ziekenhuis alsnog aanklagen? De alcoholische arts is dood, maar het ziekenhuis heeft naar ons oordeel zwaar gefaald. Zijn er meer alcoholisten onder de artsen? Wat voor verwijtbare fouten maken die? We besluiten het erbij te laten zitten. Ik presenteer in die tijd het tv-programma Nova en zie de krantenkoppen al voor me: Tv-presentator sleept ziekenhuis voor de rechter. Thank you, but no thank you. Onze zoon is kerngezond en wij zijn dolgelukkig. Ik heb later vaak getwijfeld of we toen de juiste keus maakten. Bij latere bezoeken aan het ziekenhuis (ons tweede en derde kind komen met een probleemloze natuurlijke bevalling ter wereld) moet ik er elke keer weer aan denken.

Een arts is te vertrouwen tot het tegendeel bewezen is

En nu 20 jaar later (zoon Bas is inmiddels 1.92 meter en wordt computeringenieur) hoor en lees ik nog steeds over alcoholisme (en drugsgebruik) onder dokters. Ik lees over een stille samenzwering. Iedereen weet het. Niemand zegt wat. Ons kent ons. Het is, lees ik, een groeiend probleem. Dat is beangstigend en schandelijk. Is er wel voldoende controle? Zelfreinigende werking onder beroepsbeoefenaren? Vallen er onnodig slachtoffers? Artsen hebben altijd minstens vijf pennen in hun borstzak (waarom eigenlijk?). Daar kan best een blaaspijpje bij Als ik het verhaal aan artsen vertel, hoor ik dat wat ons toen overkwam nu heus niet meer kan. De controle is strenger. Really? Ik ben niet gerustgesteld <

In deze rubriek verhalen schrijvers, journalisten en publicisten over een persoonlijke ervaring met de gezondheidszorg en houden (para)medici hiermee een spiegel voor.

7 - 2011 105

Afscheid
Als klassieke psychoanalyticus was Michael Chayes fel gekant tegen de invoering van dbcs in de geestelijke gezondheidszorg. Bescherming van de privacy is een absolute noodzaak voor een geslaagde therapie.
TEKST els van thiel

Michael Chayes
1930 2011
oen psychoanalyticus en psychiater Michael Chayes ooit na een vertraagde vlucht uit Amerika om zes uur in de ochtend op Schiphol landde en zich naar huis spoedde, zag hij dat een behulpzame buurvrouw uit eigen beweging een briefje op de deur had gehangen met de tekst Door onvoorziene omstandigheden is de praktijk vandaag gesloten. Hij trok het er terstond af en ontving diezelfde ochtend om acht uur al zijn eerste patint. Ook toen Michael en zijn vrouw Nel de 65 waren gepasseerd, bleven de vele to-do-lijstjes op oude giro-enveloppen. Hij was zo gegrepen door zijn vak, dat hij zich er tot zijn 120ste dagelijks mee bezig kon houden, zei hij. Michael werd in 1930 geboren in Manhattan, New York. In 1952 kwam hij naar Nederland om aan de Universiteit van Amsterdam geneeskunde te studeren en zich te specialiseren in psychiatrie; alleen zo kon je destijds psychoanalyticus worden. Hij blonk uit in de behandeling van mensen met neurotische aandoeningen die uit de vroege jeugd stammen, zegt psychoanalyticus Jakov Zandstra, al veertig jaar collega en vriend. Michael bleef zich zijn leven lang ontwikkelen. Hij volgde tot op hoge leeftijd elk voorjaar een cours de perfectionnement bij de Socit Psychanalytique de Paris, een beroepsvereniging die de klassieke psychoanalyse volgt, zoals die door Freud ontwikkeld is. Privacy Een geleerd, ernstig levend en moedig mens en een voortreffelijk psychoanalyticus , zegt Kaspar Mengelberg. En een schat van een kerel. Psychiater Mengelberg werkte nauw samen met Michael in DeVrijePsych, een werkgroep van psychiaters en psychotherapeuten die zich zorgen maken over ongewenste ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg. Michael was gekant tegen de dbc-systematiek, want hulpverleners raken hierdoor beklemd tussen hun zwijgplicht en de bureaucratie van de overheid. Psychotherapie moet in alle vertrouwelijkheid plaatsvinden. Bescherming van de privacy is een absolute noodzaak voor een geslaagde therapie, verklaarde hij in 2008 in een interview in Deviant. Alle artsen beloven geheim te houden wat hun is toevertrouwd, maar psychiaters en psychotherapeuten hebben een extra reden om te zwijgen, vond hij. Ze kunnen patinten alleen behandelen als zij toegang krijgen tot hun innerlijk leven. De zwijgplicht is dus een essentieel onderdeel van hun therapeutisch arsenaal.

In artikelen, brieven en interviews streed Michael in vlammende bewoordingen vr professionele autonomie en tegen beroepsverenigingen die al polderend de medische privacy en professionele autonomie uit handen lieten glippen. Prestatie-indicatoren bijvoorbeeld, beschouwde hij als orwelliaanse newspeak: het winst maken op de zorg staat daarbij voorop, hoe het echt met de patint gaat wordt bijzaak. Al even intens kon hij zich opwinden over het conflict tussen Isral en de Palestijnen. Michael was tot in elke porie pro-Isral, zegt Zandstra. En hij kon behoorlijk tegendraads worden als je een bedenking opperde. Hij was een lieve en toegewijde man, maar als hij zich ergens in vastbeet, liet hij niet meer los. Genereus Ben je Joy niet vergeten?, vroeg Nel altijd als ze naar hun huis in Frankrijk gingen. Joy was het loodzware standaardwerk The joy of cooking. De lamsbout en vooral de gehaktballetjes van Michael genoten internationale faam. Van heinde en verre informeerden familie en vrienden of in Buitenveldert de balletjes gehakt van Michael bij aankomst wel op het menu stonden. De gastvrijheid van Nel en Michael was legendarisch. Vijfentwintig jaar deelden ze lief en leed: de emotionele Joods-Amerikaanse psychoanalyticus en de nuchtere, beetje calvinistische Twentse verpleegkundige. Michael was in alle opzichten een gengageerd en genereus mens. Trots op zijn kinderen en kleinkinderen, hij was dol op ze. Zijn betrokkenheid bij mensen en zijn liefde voor muziek kenden geen grenzen. Hij speelde trompet in zijn eigen jazzband, zong in een koor en ging bijna elke week naar de kleine zaal van het Concertgebouw. Hij hield ook van de komische operas van Gilbert & Sullivan, waarin iedereen voortdurend in prettig chaotische verwarring verkeert. Michael Chayes is op 4 mei 2011 in Amsterdam op 81-jarige leeftijd overleden aan een hartinfarct. Hij rust op de Liberaal Joodse Begraafplaats Gan Hasjalom. Twee graven verder ligt zijn vriend, collega en lichtend voorbeeld Louis Tas. <

De gehaktballetjes van Michael genoten internationale faam

106 7 - 2011