VoIP.

Praktyczny przewodnik
po telefonii internetowej
Autor: Theodore Wallingford
Tumaczenie: Marek Marczak, Ewa Muszyska
ISBN: 978-83-246-0289-6
Tytu oryginau: Switching to VoIP
Format: B5, stron: 448

Technologia Voice over IP (VoIP) ma wystarczajco wiele zalet, aby zrewolucjonizowa

rynek telekomunikacji. Jest tasza od tradycyjnej telefonii, umoliwia atw integracj
z oprogramowaniem, pozwala na zarzdzanie sieci telefoniczn, jest bardziej odporna
na zakcenia, a bazujce na niej sieci lepiej si skaluj. Dlaczego wic tak wiele firm
wci korzysta z szybko starzejcych si rozwiza? Przejcie na VoIP to niewtpliwie
wyzwanie, jednak dziki odpowiedniej wiedzy mona mu sprosta i cieszy si
korzyciami, jakie zapewnia ta technologia.
VoIP. Praktyczny przewodnik po telefonii internetowej to ksika, w ktrej opisano
wiat nowoczesnej telefonii; pozwoli Ci ona zrozumie funkcjonowanie VoIP oraz
warstw i protokow, na jakich bazuje. Poznasz wady i zalety tej technologii, a take
rnice w porwnaniu z tradycyjnymi rozwizaniami. Przeczytasz o problemach
najczciej pojawiajcych si przy wdraaniu VoIP, a dziki gotowym projektom
dowiesz si, jak szybko i sprawnie zbudowa we wasnej firmie system bazujcy
na tej technologii.
Wady i zalety technologii VoIP oraz telefonii tradycyjnej
Warstwy i budowa systemw VoIP
Wprowadzenie do standardw i protokow uywanych w VoIP
Tworzenie infrastruktury sieci dla VoIP
Przegld aplikacji telekomunikacyjnych
Zabezpieczanie i monitorowanie sieci
Korzystanie z serwera Asterisk
Wsppraca z dystrybutorami VoIP
Przegld czsto spotykanych problemw wdroeniowych
Gotowe projekty elementw systemw VoIP
Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

Nie czekaj duej z zastosowaniem najnowszych technologii

telekomunikacyjnych czas VoIP nadszed ju dzi

Spis treci

Sowo wstpne ..................................................................................................................9

Wstp ................................................................................................................................11
1. Gos i dane: dwa odrbne wiaty? ............................................................................... 17
Telefonia tradycyjna (analogowa)
Key systems i PBX
Ograniczenia tradycyjnej telefonii
VoIP w domu
VoIP dla biznesu
Zmieniajca si reputacja VoIP
Kluczowe zagadnienia: gos i dane dwa odrbne wiaty

18
19
21
23
24
24
25

2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie ..................................................................27

VoIP czy telefonia IP?
Rozproszenie kontra scentralizowanie
Gwne zagadnienia: gos na danych wiele konwersacji, jedna sie

28
40
45

3. Linux jako sie PBX ........................................................................................................47

Darmowe programy telefonii
Instalacja kart interfejsowych
Kompilacja i instalacja Asteriska
Monitorowanie Asteriska
Kluczowe zagadnienia: Linux jako sie PBX

47
49
53
64
67

4. Telefonia komutowana ................................................................................................69

Regulacje i organizacja PSTN
Komponenty sieci PSTN
Wyposaenie w siedzibie klienta
Multipleksowanie z podziaem czasu

69
72
78
82

czenie dwupunktowe (punkt-punkt)

Istniejce terminale
Dial-plan i plan PBX
Gwne zagadnienia: telefonia komutowana

85
87
95
99

5. Aplikacje telefonii komercyjnej ...................................................................................101

Terminologia aplikacji
Obsuga pocze podstawowych
Aplikacje administracyjne
Aplikacje dostarczania wiadomoci
Zaawansowane aplikacje obsugi pocze
Aplikacje CTI
Gwne zagadnienia: aplikacje telefonii

101
102
104
108
109
113
114

6. Zastpienie telefonii komutowanej przez VoIP ........................................................115

Nieinteligentny transport
Kanay gosowe
Gwne zagadnienia: zastpienie telefonii komutowanej przez VoIP

115
116
131

7. Zamiana sygnalizowania wywoawczego na VoIP .................................................. 133

Protokoy sygnalizacyjne VoIP
H.323
SIP
IAX
MGCP
Cisco SCCP
Sygnalizowanie niejednorodne
Kluczowe zagadnienia: zamiana sygnalizowania wywoawczego na VoIP

133
136
149
157
158
159
160
162

8. Gotowo VoIP ............................................................................................................ 165

Ocena gotowoci VoIP
rodowisko biznesowe
rodowisko sieci
Plan implementacji
Kluczowe zagadnienia: gotowo VoIP

165
166
173
179
183

9. Jako usug przesyania danych (QoS) ..................................................................... 185

QoS dawniej i dzi
Opnienia, straty pakietw i rozsynchronizowanie
CoS
802.1q VLAN
Jako usug przesyania danych (QoS)
Prywatne QoS
6

Spis treci

185
190
193
199
202
207

Audio QoS pod Windowsem

Najlepsze praktyki dla zapewnienia QoS
Kluczowe zagadnienia: QoS

208
211
213

10. Bezpieczestwo i monitoring .................................................................................... 215

Bezpieczestwo w telefonii tradycyjnej
Bezpieczestwo telefonii IP
Kontrola dostpu
Utrzymanie i wzmacnianie oprogramowania
Zapobieganie wamaniom i monitoring
Gwne zagadnienia: bezpieczestwo i monitoring

215
217
218
222
230
237

11. Narzdzia usuwania bdw z programu .................................................................239

Narzdzia usuwania bdw w VoIP
Trzy rzeczy, ktre bdziesz wyszukiwa i zwalcza
Inspekcja pakietw SIP
Wspoperatywno
Kiedy, a nie jeli, masz problemy
Symulacja adunkw mediw
Kluczowe zagadnienia: narzdzia usuwania bdw z programu

239
240
240
249
253
254
254

12. cza zbiorcze PSTN ...................................................................................................257

cza dial-tone
Routowanie pocze PSTN na punktach poczeniowych
Planowanie odpowiedniego czasu dla przeniesie czy
Kluczowe zagadnienia: cza dalekosine PSTN

258
272
277
278

13. Infrastruktura sieci dla VoIP .......................................................................................279

Tradycyjne cza dalekosine
cza dalekosine VoIP
Schemat WAN
Przeywalno awarii
cza Metro-Area
Zagadnienia dotyczce zapr
Wybr kodekw
Kluczowe zagadnienia: infrastruktura sieci dla VoIP

280
281
294
299
303
304
307
313

14. Tradycyjne aplikacje w sieci konwergentnej ............................................................... 315

Faks i modemy
Systemy przeciwpoarowe i antywamaniowe
Systemy monitoringu i wideokonferencje
Poczta gosowa i IVR
Numer ratunkowy 911
Kluczowe zagadnienia: tradycyjne aplikacje w sieci konwergentnej

315
323
324
325
331
337
Spis treci

15. Co moe si nie uda? .................................................................................................339

Typowe sytuacje problemowe
Kluczowe zagadnienia: co moe si nie uda?

339
349

16. Dystrybutorzy VoIP i ich usugi .................................................................................. 351

Telefony programowe i programy do wymiany wiadomoci tekstowych
Skype
Inne oprogramowanie telefoniczne
Narzdzia deweloperskie i systemy SoftPBX
Dostawcy usugi VoIP
Producenci sprztu telefonicznego

351
353
354
355
358
360

17. Asterisk dla uytkownikw zaawansowanych ........................................................363

Wsparcie dla Asteriska
Pliki konfiguracyjne Asteriska
Schematy pocze (ang. dial-plan) Asteriska
Kanay Asteriska
CLI Asteriska
czenie Asteriska z innymi programami
Kluczowe zagadnienia: odniesienia Asteriska

363
364
365
390
398
408
410

A Metody i odpowiedzi w protokole SIP ...................................................................... 411

B Polecenia AGI ..............................................................................................................413
C Skadnia API Asterisk Manager Socket ...................................................................... 417
Sowniczek .................................................................................................................. 419
Skorowidz ................................................................................................................... 425

Spis treci

ROZDZIA 2.

Gos na danych:
wiele rozmw, jedna sie

Podstaw komunikacji jest rozmowa werbalna, pisemna lub wyraona gestami. Rozmowa
moe by nawet jednostronna, np. wtedy, gdy trener wrzeszczy na swoj druyn.
Istnieje kilka typw rozmowy: jeden do wielu (nadawc jest na przykad kandydat polityczny wygaszajcy przemow) lub wielu do jednego (sytuacja taka ma miejsce na przykad
wtedy, gdy wyborcy lobbuj danego kandydata po jego powrocie do biura). Konwersacje nie
s jedynie analogi sieci dosownie s wspczesnymi sieciami.
Podwaliny sieci biznesowych take s rozmow. Sieci danych IP dziaaj na protokoach, ktre
wykorzystuj podejcie konwersacyjne przy wymianie danych. Najpowszechniejsze protokoy dla przegldania sieci (HTTP) i e-maili (SMTP) wykorzystuj w celu porozumienia dwustronn konwersacj danych. Proces jest prosty: host klienta wysya pytanie do hosta serwera lub rwnorzdnego hosta (ang. peer), a nastpnie serwer lub host rwnorzdny wysya
odpowied do klienta.
Konwersacje pomidzy hostami w sieci IP s podobne do tych, ktre zachodz midzy ludmi. Rnica polega tylko na tym, e zamiast sw do przekazywania informacji w sieciach wykorzystywane s jednostki zwane datagramami. Datagram jest jak list w kopercie. Gdy jest
odpowiednio oznaczony (ma adres odbiorcy i adres zwrotny oraz znaczek), moe by dostarczony przez poczt. Oznaczenia datagramu nazywa si nagwkami, poniewa zawieraj
informacje o miejscu przeznaczenia, tak jak listy pocztowe. Zamiast jednak adresu pocztowego
datagramy wykorzystuj tak zwane adresy hostw. Rne technologie sieciowe rnie okrelaj datagramy, na przykad jako komrki, ramki lub pakiety. Dobre zrozumienie dziaania
sieci IP jest istotne dla pomylnej wsppracy z Voice over IP. Godn polecenia ksik na ten
temat jest Administracja sieci TCP/IP dla kadego wydawnictwa Helion (Gliwice 2000).
Podczas transmisji gosu przy uyciu datagramw w sieci IP telefonia nabiera tych samych cech
co sie danych. Podobnie jak aplikacje wspdzielenia plikw czy moliwoci drukowania przez
sie, mona stworzy oprogramowanie, ktre bdzie wykonywa zadania (poczenia konferencyjne i poczta gosowa), wykorzystujc datagramy strumieni gosowych i sygnaw. Te zadania s aplikacjami VoIP.
VoIP, podobnie jak sie, na ktrej si znajduje, nie jest aplikacj, lecz metod budowania aplikacji
z wykorzystaniem tysicy narzdzi programowych i urzdze. Tymi elementami budujcymi
mog by: wyspecjalizowany serwer VoIP lub serwery z duymi moliwociami programowania,
27

takie jak te, ktre wykonuj prace PBX. Wszystkie komponenty VoIP musz uczestniczy w porozumieniu protokow, ktre umoliwiaj syszalne rozmowy telefoniczne. To oznacza, e
wszystkie komponenty VoIP musz porozumiewa si tym samym jzykiem.
Ludzie mwi wieloma rnymi jzykami. Dialekty tego samego jzyka mog okaza si bardzo trudne w zrozumieniu akcent bostoczyka i Teksaczyka brzmi rwnie obco jak Kanadyjczyka czy Australijczyka, chocia wszyscy mwi po angielsku. Niestety, standardy
telefoniczne staj przed podobnymi wyzwaniami.
wiatem VoIP rzdzi wiele standardw, a wiele z nich ma problemy z midzyoperacyjnoci
podobnie nie moe si ze sob porozumie wiele osb mwicych z rnym akcentem.
Jednym z tych problemw jest okrelenie definicji samego sowa VoIP.

VoIP czy telefonia IP?

Czy VoIP i telefonia IP to dwie rne technologie, czy te dotycz tego samego? Zaley,
kogo o to zapytamy. Niektrzy producenci wol uywa okrelenia telefonia IP, gdy mwi
o swojej ofercie gosowej opartej na IP, utrzymujc, e VoIP to okrelenie transmisji danych
gosowych przetworzonych cyfrowo w sieci IP, a telefonia IP okrela ca rodzin technologii.
Inni opisuj VoIP szersz definicj, uznajc, e obejmuje ona telefoni IP, i mwi o tej ostatniej
jedynie w kontekcie naladowania aplikacji tradycyjnej telefonii.
Dla celw niniejszej ksiki przyjmiemy t druga definicj: VoIP okrela caa rodzin technologii, podczas gdy telefonia IP oznacza konkretne funkcje aplikacji, takie jak wywoywanie
i poczta gosowa. Zatem gdy mwimy o poczeniach konferencyjnych, mona okreli je nazw
telefonia, a gdy mowa jest o poczeniach konferencyjnych, poczeniach oczekujcych i kodowaniu gosu, bdziemy okrela je mianem VoIP. W rozmowie jednak okrelenia VoIP
i telefonia IP mog by uywane wymiennie.

Wady i zalety VoIP

VoIP z ca pewnoci ma pewne niedogodnoci w porwnaniu ze star szko telefonii.
Ciej jest zagwarantowa obsug przy duych przecieniach ni w staromodnej PBX. Te
same moliwoci skalowania, ktre przekonuj ludzi do VoIP, mog by powodem niepowodzenia implementacji: sie VoIP moe by tak bardzo rozbudowana, e nieatwo zagwarantowa poziom obsugi, podczas gdy tradycyjna komutowana sie gosowa ma sztywne
ograniczenia przepustowoci, w granicach ktrej zagwarantowany jest poziom usug. Niektre
aplikacje transmisji audio, jak na przykad wysyanie informacji na pager, mog by take
trudne przy wykorzystywaniu VoIP.
Jednak korzyci, jakie przynosi VoIP, w duej mierze przekraczaj tych kilka niedogodnoci,
ktre mog si pojawi. Nie istnieje co takiego, co moe zrobi PBX, a czego nie potrafi system VoIP, nawet jeli s rzeczy, ktre VoIP robi gorzej.
VoIP jest mniej wymagajcy sprztowo. Podczas gdy PBX wymaga sieci elektrycznych (zwykle miedzianych), przewodw i ptli, VoIP potrzebuje jedynie sieci IP. Poniewa sieci IP s
obecnie podstaw kadego biznesu, logistyka tworzenia sieci dla gosu jest znacznie uproszczona, gdy wymagane elementy ju istniej dla obsugi innych aplikacji biznesowych: bazy
danych, komunikatory, dostp do internetu i inne. VoIP korzysta z sieci w taki sam sposb.
Jeli jeste uytkownikiem internetu (a kto dzisiaj nie jest), to wiesz, e protok TCP/IP jest
podstawowym protokoem okrelajcym architektur internetu. W wikszoci organizacji, a na28

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

wet w wikszoci domw, lokalna sie TCP/IP jest istotnym, midzypersonalnym narzdziem
komunikacji, sucym do wysyania poczty elektronicznej, surfowania po sieci i korzystania
z komunikatorw. Gdy VoIP zastpuje tradycyjn telefoni, lokalna sie staje si kluczowym
elementem infrastruktury telekomunikacyjnej.
Gdy tylko ten element zostanie zestandaryzowany w biznesie, administratorzy VoIP bd musieli opiekowa si wycznie jedn sieci. Oznacza to obsug pojedynczego systemu przewodw sieciowych, a nie oddzielnych, dla gosu i danych. Jeli korzystasz z bezprzewodowego
Ethernetu, wcale nie potrzebujesz lokalnych przewodw VoIP mimo to bdzie dziaa.
Tymczasem administratorzy starej szkoy PBX wci musza utrzymywa oddzielne okablowanie, ktre bdzie obsugiwao jedynie system PBX.
Niestety, ten kluczowy element telekomu moe si te sta gwn przyczyn poraki. Gdy
sieci przesyu gosu i danych s oddzielone, tak jak w tradycyjnej telefonii, s one take rozdzielone fizycznie, co chroni system gosowy przed bdami sieci przesyu danych i odwrotnie.
Jednak te cieki integruj si z VoIP. Gdy cieka jest przerwana z powodu uszkodzenia sprztowego, przerwy w dopywie prdu czy z powodu fizycznego uszkodzenia przewodu, sie
przepywu danych pada. Gdy do sieci dostanie si wirus, wykonywanie pocze poprzez
VoIP nie bdzie moliwe. Gdy zawodzi przepyw danych, zawodzi take przepyw gosu.
Nawet w domu, gdzie mona polega na staym czu lub poczeniu DSL, poczenia VoIP
nie bd moliwe, jeli zawiedzie dostawca internetu lub nastpi przerwa w dostawie prdu.

Podstawy sieci VoIP

Do niewielkich eksperymentw z VoIP wystarczy jakakolwiek ethernetowa sie LAN, nawet
bezprzewodowa czy oparta na hubie. Jednak dla duych i znaczcych implementacji VoIP
wybr sieci bdzie bardzo istotny. Wykorzystywanie szerokopasmowych urzdze ethernetowych, takich jak huby, lub korzystanie z ethernetowych switchy wczeniejszej generacji, ktre
nie speniaj wymogw jakoci obsugi, nie jest najlepszym rozwizaniem dla starterw.
Urzdzenia sieci rozlegych, takie jak routery, take bd musiay obsugiwa te cechy. (Zagadnienia jakoci obsugi opisane s szczegowo w rozdziale 9.).
Mwic wprost im szybsze switche, routery i cza sieciowe, tym lepiej dziaa sie VoIP.
Nic nie zapewnia takiego polepszenia jakoci duej sieci, jak prdko, cho czasami wolne
poczenie sieciowe jest koniecznoci ekonomiczn czy geograficzn. Jak bdzie mona si
przekona, VoIP zaley od prdkoci.

Warstwy sieci VoIP

Podobnie jak inne sieci, VoIP moe by opisana przy wykorzystaniu modelu referencyjnego
Open Systems Interconnect (OSI RM), standardu okrelajcego rne czci procesu komunikacji danych. Model OSI ma siedem warstw, ktre reprezentuj kad cz: fizyczn,
cza danych, sieci, transportu, sesji, prezentacji oraz aplikacji. Model OSI ma uproci poczenia pomidzy rnymi sieciami oraz umoliwi inynierom projektujcym aplikacje sieciowe zaoenie zestandaryzowanej platformy, na ktrej mona rozpocz budow.

Warstwa fizyczna
Fizyczna warstwa OSI jest najbardziej fundamentaln czci procesu komunikacji danych.
Ta warstwa zapewnia elektryczne, mechaniczne, emisyjne lub optyczne wywoywanie cieek, ktre s wymagane do przenoszenia danych w kadej sieci danych. W sieci IP warstwa
VoIP czy telefonia IP?

29

fizyczna moe zawiera skrtki sieci LAN (ang. twisted-pair LAN cabling), wtyczki, przecznice i panele krosujce, rda zasilania, przewody V.35, jak te czsto wykorzystywane z czami szeregowymi na routerach, i inne.
Chocia warstwa fizyczna jest z zaoenia staa i stabilna, elementy jej technologii (miedziane
przewody czy wiatowody) s podatne na zakcenia i haas dwa czynniki, ktre przyczyniaj si do bdw w transmisji danych. Warstwa fizyczna nie moe poradzi sobie z tym
problemem. Dlatego istnieje tak wiele wytycznych dotyczcych odlegoci i zakce w tej
warstwie. Na przykad poczenie ethernetowe typu 100BaseT na miedzianym przewodzie
nie moe by dusze ni 100 metrw.

Warstwa cza danych

Poniewa warstwa fizyczna jest nieodporna na prawa fizyki i degradacje sygnau, ktre powstaj
z ich powodu, warstwa cza danych zapewnia rodek do wychwytywania bdw w transmisji danych. Wykrywanie bdw na poziomie warstwy cza danych dziaa dziki pojedynczemu fizycznemu czu, takiemu jak segment ethernetowy lub pojedynczy obwd E1.
Warstwa cza danych ramkuje cigy strumie sygnaw przepywajcych przez cze. Ramkowanie oznacza ograniczanie tego sygnau do atwych w obsudze kawakw, zwanych ramkami. Aby wykry bd, kada ramka moe by poddana testowi cyklicznej kontroli nadmiarowej
(ang. Cyclic Redundancy Check CRC). Przy niektrych rodzajach pocze mona oczekiwa
korekty bdw.
Warstwa cza danych i warstwa fizyczna czsto s postrzegane jako to samo i w wielu podoach sieciowych, takich jak Ethernet, ich funkcje zdaj si nierozczne. Innymi sowy
nie mona zbudowa fizycznej warstwy ethernetowej, nie tworzc jednoczenie warstwy cza
danych. Obie dziaaj dziki temu samemu urzdzeniu, ktrym zwykle jest interfejs lub switch ethernetowy, hub albo ethernetowe magistrale koncentryczne (ang. Ethernet coax bus).
Warstwa cza danych jest najnisz warstw, do ktrej mog odnosi si aplikacje VoIP i to
zwykle jedynie w sposb bezporedni (tylko funkcje obsugi jakoci wspdziaaj z warstw
cza danych wicej na ten temat w rozdziale 9.).

Warstwa sieci
Warstwa cza danych zapewnia ramkowanie danych na pojedynczym fizycznym poczeniu, takim jak segment ethernetowy. Natomiast warstwa sieci dostarcza inteligencj logistyczn niezbdn do tego, aby pojedyncza sie moga zaistnie pomidzy innymi poczeniami fizycznymi. Na przykad tak, jak dwa segmenty ethernetowe poczone s w sieci
WLAN. Warstwa sieci jest bardziej widoczna dla aplikacji ni warstwa cza danych czy warstwa fizyczna. Do jej zada naley zapewnienie:
schematu routowania danych na czach WAN,
schematu adresowania, tak aby usugi wyszych warstw mogy odnie si do oddziel-

nych fizycznych pocze, a te z kolei mogy odwoywa si do siebie nawzajem,

definicji zorientowanych na poczenia oraz bezpoczeniowych struktur datagramw.

Warstwa sieciowa nie jest najnisz warstw, ktra jest istotna dla VoIP, ale jest najnisz warstw, do ktrej musz odwoa si aplikacje VoIP, aby mogy funkcjonowa. Na przykad
datagramy i adresy implementowane w warstwie sieci s niezbdne dla funkcjonowania
aplikacji VoIP.

30

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Schemat adresowania wykorzystywany przez VoIP jest odziedziczony po IP. Kade urzdzenie w sieci IP posiada adres IP, zatem kade zakoczenie VoIP take. Adres IP skada si
z 32 bitw, zwykle przedstawianych przez cztery omiobitowe cyfry oddzielone punktami:
10.1.1.2004

Kada cyfra w adresie ma 256 wartoci, zatem cao adresu (32 bity) schematu adresowania
IP tworzy okoo 4,3 miliarda adresw. Nowsza wersja IP, Version 6, zezwala na 128-bitow
przestrze adresow, jednak wdraanie IP Version 6 jest powolne, dlatego niniejsza ksika
zajmuje si wycznie 32-bitowym schematem IP Version 4 protokoem, na ktrym dziaa
dzisiejszy internet. W kontekcie sieci internetowej i sieci IP warstw sieciow okrela si
czasem jako warstw internetow.
Wykorzystujc adresy IP, warstwa sieci moe uatwi wykorzystanie w sieci WAN setek, tysicy
czy milionw pocze fizycznych (na przykad internet, ktry wykorzystuje IP do czenia
milionw oddzielnych sieci). Indywidualnie kada z tych sieci dy do dzielenia grupy powizanych adresw. Kada taka grupa jest nazywana przez IP podsieci (ang. subnet).
Kady datagram wysany w sieci IP ma port rdowy i port docelowy, zatem urzdzenia
odpowiedzialne za utrzymanie warstwy sieci wiedz, gdzie przesa dany datagram. Jednak
warstwa sieci nie jest odpowiedzialna za adn form kontroli bdw to jest zadanie warstwy wyszej.

Warstwa transportu
Pomimo tego, e warstwa cza danych zapewnia wyszukiwanie bdw na indywidualnym
czu sieciowym, nie wystarcza to, aby zagwarantowa potrzeby duej sieci z wieloma aplikacjami. Dlatego warstwa transportu gwarantuje kontrol bdw w caej sieci od nadawcy
do odbiorcy bez wzgldu na liczb fizycznych pocze pomidzy nimi. Kontrola bdw
warstwy transportu dziaa niezalenie od rodkw warstwy cza danych, ktre s przypisane
do rodzaju cza, za ktre s odpowiedzialne.
W warstwie transportu protokoy zostay zaprojektowane dla dwch rodzajw usugi:
dostarczenie datagramw jest niezawodne, kompleksowe i szybkie,
dostarczenie datagramw jest w mniejszym stopniu niezawodne, jest niekompleksowe

i wolniejsze.

Rodzaj wybranej usugi zaley od potrzeb aplikacji. Niektre aplikacje nie potrzebuj wysokiego stopnia niezawodnoci (na przykad gry wideo), podczas gdy inne wymagaj bezwzgldnej (transakcje bankowe). W warstwie transportu IP dostarcza protokoy UDP i TCP
ktre zajmuj si oboma rodzajami usugi.

czy czy nie czy

W sieci IP host wysyajcy datagram moe nie dosta informacji, czy zosta otrzymany przez
odbiorc. Ta metoda, zwana take sieci bezpoczeniow (ang. connectionless networking),
wykorzystywana jest przez User Datagram Protocol (UDP).
Jeli kiedykolwiek grae w Quakea w sieci, wykorzystywae wwczas protok UDP. UDP
wietnie sprawdza si w sytuacjach, gdy wymogiem jest szybki przesy danych, natomiast
wszystkie elementy zapewnienia niezawodnoci przesyu jak na przykad potwierdzenie, e
dane zostay dostarczone s zbdne. W grach sieciowych takich jak Quake w ktrych
bierze udzia wielu graczy, kady uczestnik dowodzi uzbrojon postaci, ktra prbuje zabi
VoIP czy telefonia IP?

31

pozostaych w wirtualnym wiecie. Istotne tu jest przesanie informacji o lokalizacji i przemieszczaniu si postaci w czasie rzeczywistym. Nawet nieznaczne opnienie w dostarczeniu
tych datagramw jest spraw ycia i mierci dla bohatera Quakea. Gwarancje dostarczenia
pochon zbyt duo czasu Quake moe wykorzystywa dziesitki datagramw UDP na
sekund.
To samo dotyczy ruchu sieciowego przenoszonego w czasie pocze VoIP. Ten ruch to od
30 do 50 datagramw na sekund. Potwierdzenie dostarczenia kadego z nich doprowadzioby do zatoru niedopuszczalnego w aplikacjach gosowych. Dlatego prawie wszystkie dane
gosowe przesyane w sieci s uznawane za bezpoczeniowe i przenoszone przez UDP.
Bardziej niezawodnym protokoem do transmisji danych w sieci IP jest Transmission Control
Protocol (TCP). Tak jak UDP, TCP jest zawarty w sieci IP. TCP wyrnia si tym, e przekaniki, ktre z niego korzystaj, musz ustali kana transmisji lub poczenie, zanim wyl dane
do odbiorcw. Z tego powodu TCP uwaa si za protok zorientowany na poczenie.
W czasie transmisji TCP ma miejsce kontrola bdw. Na koniec transmisji wysyajcy i odbierajcy zgadzaj si zakoczy swoj konwersacj, i poczenie zostaje zamknite. TCP gwarantuje take, e pakiety dotr w odpowiedniej kolejnoci. Poniewa w porwnaniu z UDP,
TCP jest tak ostrony, zwykle nie wykorzystuje si go do przesyu danych gosowych. Moe
by jednak uyty do przenoszenia danych wywoujcych poczenie: te fragmenty informacji,
ktre sie VoIP wykorzystuje do ustalenia, monitorowania i zakoczenia pocze. Datagramy
TCP nazywane s pakietami, chocia czsto syszy si to okrelenie take w odniesieniu do
datagramw UDP.
W warstwie transportu IP zapewnia zarwno protok zorientowany na poczenia (TCP),
jak i bezpoczeniowy (UDP), ktre pozwalaj na zastpienie obu funkcji PSTN: transmisji
gosu i sygnalizowania pocze.

Warstwy sesji, prezentacji i aplikacji

Systemy operacyjne, aplikacje uytkownika, usugi aplikacji (jak DNS) i interfejsy uytkownikw znajduj si w najwyszych warstwach modelu OSI. Na dziaania z systemem komputerowym czy sieci najwikszy wpyw maj systemy dziaajce w warstwie aplikacji. Zadaniem warstwy aplikacji jest odebranie danych i pocignicie funkcjonalnoci przez
pozostae sze warstw bez potrzeby angaowania uytkownika w przebieg tego dziaania.
W sieci VoIP interfejs uytkownika do funkcji telefonii czsto jest to po prostu suchawka
telefoniczna z 12-klawiszow klawiatur zapewniany jest w warstwie aplikacji. Przystosowany do sieci VoIP model OSI jest pokazany na rysunku 2.1.
Sie VoIP jest zbiorem aplikacji i zakocze sieciowych (agentw pozwalajcych na korzystanie z aplikacji), podobnie jak World Wide Web jest zbiorem poczonych aplikacji i zakocze sieciowych. W tym przypadku aplikacjami s strony WWW, a zakoczeniami przegldarki, ktre wyszukuj i wywietlaj strony internetowe. W przypadku sieci VoIP
aplikacjami s poczenia telefoniczne, rozmowy konferencyjne, poczta gosowa, automatyczne sekretarki, a nawet wideokonferencje czy komunikatory, podczas gdy zakoczeniami
s tradycyjne telefony, telefony IP czy telefony oparte na oprogramowaniu (ang. softphones),
ktre pracuj na komputerach.

32

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Rysunek 2.1. Warstwy referencyjnego modelu OSI

W sieci WWW strony internetowe s zamieszczane przy wykorzystaniu takiego oprogramowania, jak Apache serwer sieciowy. Ten program komunikuje si z zakoczeniami (przegldarki), aby uatwi uytkownikowi kontakt z aplikacj (strona WWW).
Ten model w ten sam sposb pracuje z VoIP. W sieci VoIP wyspecjalizowane sewery, ktre
na razie bd okrelane jako serwery VoIP, komunikuj si z IP lub tradycyjnymi telefonami
w celu uatwienia wykonania poczenia (aplikacja).

Serwery VoIP
Serwery VoIP urzdzenia kierujce lub uczestniczce w konwersacjach danych w VoIP w celu
umoliwienia pocze i inne aplikacje VoIP s zwykle poczone z sieci przy wykorzystaniu Ethernetu.
Uytkownicy korporacyjni VoIP maj powody, by podczy serwery VoIP do rnego rodzaju
czy danych, takich jak ATM (ang. asynchronous transfer mode tryb przesyania asynchronicznego), cho wikszo uyje jedynie Ethernetu.
Serwery VoIP peni wiele funkcji telefonii:
Przeczanie pocze i zarzdzanie nimi, tak jak tradycyjny PBX. Serwer VoIP penicy

t funkcj zwykle nazywany jest softPBX.

Nagrywanie poczenia i funkcje automatycznej sekretarki, takie jak tradycyjna poczta

gosowa.

Poczenia konferencyjne, takie jak tradycyjna usuga telekonferencyjna.

Umoliwianie dostpnoci po to, aby tradycyjne telefony i sieci PBX mogy uczestni-

czy w sieci VoIP dziki konwersji mediw.

Tumaczenie kodujcych standardw audio (kodekw) w czasie rzeczywistym w celu ua-

twienia pocze pomidzy zakoczeniami, ktre maj rne moliwoci audio lub pomidzy zakoczeniami analogowymi, cyfrowymi i IP.
VoIP czy telefonia IP?

33

Gdy zakoczenia VoIP i serwerw s poczone w tej samej sieci IP, VoIP staje si mechanizmem przeczajcym rozmowy i transmitujcym gos, zastpujcym tradycyjn PBX.
To, co odrnia serwery VoIP od zakocze gosowych, to dostarczanie interfejsu uytkownika dla aplikacji telefonicznych. Telefony to robi, dlatego s zakoczeniami. Switche, interfejsy ATA, urzdzenia bramowe PSTN i inne wyspecjalizowane urzdzenia VoIP nie, zatem s serwerami VoIP. Kolejnym elementem odrniajcym zakoczenia i serwery jest ich
ilo w sieci. Podobnie jak w przypadku stron WWW, w systemie VoIP istnieje wicej zakocze ni serwerw, czasami nawet w stosunku tysica do jednego.

Zakoczenia gosowe
Zakoczenia, ktre dziaaj (i cz si bezporednio z uyciem sieci IP zwykle nazywane s
telefonami IP lub bramkami VoIP. Telefony te i bramki, maj podobne moliwoci jak telefony
tradycyjne, rni si natomiast tym, e zwykle maj poczenie ethernetowe typu RJ45, a nie
analogowe czy cyfrow ptl. Telefony IP mog by podczone bezporednio przez wpicie
do huba ethernetowego, switcha wykorzystujcego ethernetowy kabel krosujcy lub poprzez
sie przewodw wykorzystywan w wikszoci biur. Zwykle telefony IP maj interfejs
10/100BaseT, podobnie jak komputerowa karta sieciowa.
Aplikacje gosowe dziaajce na telefonie IP umoliwiaj poczenia podobnie jak telefonia
tradycyjna, lecz mechanizmy wywoywania pocze i transmisji gosu s zupenie inne.
Pomimo e tradycyjne telefony nie wykorzystuj skrtek typu RJ45, mog by uywane do
Ethernetu dziki moliwoci podczenia ich do bramki VoIP (adapter ATA). Adaptery, bramki
VoIP s urzdzeniami, ktre przetwarzaj pojedyncze analogowe poczenie typu RJ11 do
czteroparowego ethernetowego interfejsu 10/100BaseT, jak przedstawiono na rysunku 2.2.
Urzdzenia ATA s tasze ni telefony IP. Maj te mniej moliwoci w kocu stary telefon analogowy nie moe obsugiwa skomplikowanych aplikacji VoIP, nawet z wykorzystaniem ATA, poniewa nie ma zintegrowanych obwodw czy komponentw, ktre mona zaprogramowa. W niektrych przypadkach ograniczone moliwoci tradycyjnego telefonu
analogowego s wystarczajce.

Rysunek 2.2. Telefony analogowe s zakoczeniami i mog by wykorzystywane w sieciach VoIP razem
z urzdzeniami ATA

Telefony IP i ATA s hostami w sieci IP. Podobnie jak inne hosty w sieciach, musz posiada
swj wasny adres IP i wsppracowa z pozosta sieci.

34

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Telefony IP czy tradycyjne?

Wybr telefonw czsto zaley od budetu projektu tradycyjne telefony najczciej ju s na
miejscu, wic jest to jedynie kwestia zaadoptowania ich do systemu VoIP. To oznacza mniejszy
wkad kapitau w momencie przechodzenia na VoIP. Na wybr zakocze ma take wpyw
zakres wymaganych moliwoci: telefony IP maj ich znacznie wicej ni tradycyjne telefony.
Kolejn zalet telefonw IP jest ich cakowita zaleno od oprogramowania, zatem mog dziaa
jako aplikacja TCP/IP w systemie Windows, Mac czy Linux. To brzmi zachcajco dla uytkownikw telefonw komrkowych, ktrzy chcieliby zachowa spersonalizowane ustawienia.
Tak dugo jak uytkownik ma dostp do internetu, softphone moe dziaa dokadnie
tak samo jak telefon IP.
W przypadku integracji ju istniejcych tradycyjnych telefonw z sieci VoIP naley kontynuowa utrzymanie okablowania niezbdnego dla tych telefonw. Czsto nie jest ono skomplikowane, jak na przykad pojedyncze miedziane przewody wykorzystywane do zasilania pojedynczego telefonu analogowego, cho nie jest to regu. Wikszo tradycyjnych systemw
typu PBX wykorzystuje telefony, ktre wymagaj dwch par przewodw miedzianych oraz
magistrali cyfrowej te nazywa si telefonami cyfrowymi.
Bezprzewodowe telefony IP mog rozwiza problem okablowania, chocia same wprowadzaj inne wyzwania. Poniewa bezprzewodowy Etherent nie oferuje jeszcze mechanizmw
jakoci usugi ani duych moliwoci wykorzystania symultanicznego, stopie wykorzystania
bezprzewodowych telefonw IP jest duo niszy ni telefonw stacjonarnych. Wykorzystanie
tradycyjnych telefonw bezprzewodowych jest jednym ze rodkw na utrzymanie mobilnoci
bez poddawania si ograniczeniom bezprzewodowego Ethernetu.
Jeli wybr padnie na przewodowe telefony IP, to ethernetowy system musi by wystarczajcy,
aby je obsuy. 100BaseT Ethernet i okablowanie typu Category 5e uwaane s za minimum
przy poczeniach telefonw IP. Z tego powodu uywanie wycznie IP nie zawsze jest moliwe. Nie wszystkie lokalizacje, gdzie trzeba uy telefonu IP, maj okablowanie etherentowe.
Stary ethernetowy segment 10Base2 nie moe by podczony do telefonu IP, poniewa aden
z dostpnych na rynku telefonw IP nie obsuguje interfejsw warstwy fizycznej (zczy BNC)
wymaganych przez 10Base2 Ethernet. Ponadto jedynie 100BaseT umoliwia odpowiedni jako
wymagan dla obsugi duej grupy telefonw IP.

Projekt 2.1. Konfiguracja telefonu IP i sieci testowej VoIP

Do przeprowadzenia tego projektu niezbdny jest zestaw telefoniczny IP. W tym przykadzie wykorzystamy model Grandstream Budgetone 100.

Do projektu potrzebny jest:

aparat Grandstream IP,
LAN.

Telefony IP s jedynie aplikacjami programowymi, ktre wykorzystuj protokoy VoIP: SIP,

SCCP, H.323 czy MGCP dla sygnalizowania pocze; RTP dla transmisji audio i czasami
LDAP dla zintegrowania pocze. Mog one zawiera take usugi XML lub Java, aby ich
VoIP czy telefonia IP?

35

wywietlacze i klawisze byy atrakcyjne dla uytkownika telefonu. Taki zestaw programw
protokou skada si na telefon IP, ktry moe dziaa zarwno na komputerze (softphone),
jak i na wyspecjalizowanej podstawie, ktrej obudowa wyglda jak tradycyjny telefon, co nazywamy aparatem (wicej na ten temat w poprzedniej czci).
Wszystkie telefony IP wymagaj fizycznego poczenia z sieci. W przypadku softphone jest
to zapewnione przez system operacyjny komputera i sprzt sieciowy. W aparacie telefonicznym te elementy s znacznie cilej w sobie osadzone i mniej widoczne dla uytkownika.
Podobnie jak komputer z interfejsem ethernetowym, aparat IP ma gniazdko kompatybilne z RJ45,
zatem pierwszym krokiem, aby podczy aparat online bez wzgldu na to, jaki model telefonu IP wykorzystamy jest podczenie kabla krosujcego pomidzy tym gniazdkiem i switchem ethernetowym.
Telefon IP musi nastpnie otrzyma konfiguracj dziaajc w sieci, do ktrej jest podpity.
Aby skonfigurowa telefon IP dla sieci, potrzebne s:
adres IP stay lub przypisany przez DHCP,
maska podsieci przypisana przez DHCP lub administratora,
adres bramy (opcjonalnie przypisany przez DHCP),
adres serwera DNS (ang. domain name service) obsugujcego t sie.

Adres IP wykorzystywany przez telefon moe by stay lub dynamicznie przypisany przez
DHCP (ang. Dynamic Host Configuration Protocol), jeli serwer DHCP dziaa na tym segmencie
Ethernetu. DHCP nie jest konieczny w niewielkim rodowisku z kilkoma telefonami IP. Staje
si niezbdny wtedy, gdy administrator moe omykowo przypisa ten sam adres do dwch
telefonw, powodujc zakcenia podobnie jak w sieci komputerowej. W tym przykadzie
wykorzystamy stae adresy.
Konfiguracja kadego telefonu IP bdzie rni si w zalenoci od ich funkcji i wbudowanego
oprogramowania. Wikszo dopuszcza podstawow konfiguracj sieciow, ktr mona wykona przy pomocy klawiszy z samego telefonu. Telefon Grandstream Budgetone 101 jest podstawowym telefonem IP opartym na protokole SIP, a jego pocztkow konfiguracj mona przeprowadzi w ten sposb.
SIP to protok inicjowania sesji (ang. Session Initiation Protocol), standard sucy do
sygnalizowania pocze i negocjowania zdolnoci. Zostanie omwiony szerzej
w rozdziale 7.

Konfiguracja telefonu IP Grandstream Budgetone 101

Telefon Budgetone 101 posiada klawisz Menu, dwa klawisze ze strzakami oraz wywietlacz
LCD, ktre su do nawigacji w opcjach konfiguracji menu: DHCP, adres IP, maska podsieci,
adres routera, adres serwera DNS, adres serwera TFTP, polecenie wyboru kodekw, adres
serwera SIP oraz wersje oprogramowania wbudowanego (na wywietlaczu pojawiajce si
pod nazw Code Rel). Po znalezieniu interesujcej opcji naley wcisn klawisz Menu, aby
potwierdzi wybr, a nastpnie z klawiatury wprowadzi dane numeryczne wymagane dla
kadej opcji. Menu naley wykorzysta jedynie do ustalenia adresu IP, maski podsieci i adresu routera (bramy wyjciowej).
Nastpnie naley wyczy DHCP i przypisa adres IP, mask podsieci oraz adres routera.
36

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Bardziej zaawansowan konfiguracj mona przeprowadzi, wykorzystujc wbudowane narzdzie do konfiguracji sieciowej. Gdy osigniesz przypisany do telefonu adres IP przy uyciu
przegldarki, zostaniesz poproszony o zalogowanie si do telefonu, jak na rysunku 2.3. Domylne haso to admin.

Rysunek 2.3. Strona logowania do konfiguracji sieciowej telefonu Budgetone

Nastpnie pojawi si strona z wieloma opcjami konfiguracji, jak ta na rysunku 2.4. Wiele z tych
opcji jest dostpnych jedynie przez ten interfejs, a nie z klawiatury telefonu. Do tego projektu
potrzebne bd jedyne ustawienia wyboru kodekw. Pierwszy z nich (najwyszy priorytet)
naley skonfigurowa na PCMU (Ameryka Pnocna) lub PCMA (reszta wiata). Po
wprowadzeniu wszelkich zmian w konfiguracji telefon naley wyczy i ponownie wczy.

Rysunek 2.4. Strona gwna konfiguracji Budgetone

VoIP czy telefonia IP?

37

Niektre telefony IP oferuj interfejs Telnetu, a nie ten oparty na sieci. Aby skorzysta z tych
narzdzi, naley poczy si z telefonem przez klienta Telnetu, a nie przez przegldark sieciow. W kadym przypadku, po ustawieniu konfiguracji sieciowej telefonu upewnij si, wysyajc polecenie ping z innego hosta z tej samej podsieci, e telefon reaguje poprawnie na
wysany pakiet.

Test prostej sieci VoIP

W niniejszej ksice sie TCP/IP jest wykorzystana do zilustrowania zaoe VoIP w projektach. Struktura tej sieci, przedstawiona na rysunku 2.5, wyglda nastpujco:
Telefon IP posiada adres IP 10.1.1.100-150.
Telefony softphone i urzdzenia ATA posiadaj adres IP 10.1.1.200-250.
Telefony softphone IP i niezakoczeniowe urzdzenia, takie jak proxy, maj zakres adresw

10.1.1.10-29. Serwer Asterisk, z ktrego korzystamy, zawsze bdzie mie adres 10.1.1.10.

Adres routera to 10.1.1.1.

Maska podsieci dla wszystkich urzdze to 255.255.255.0, co zapewnia sieci testowej

maksymaln liczb 254 wszystkich urzdze lub 8-bitow podsie.

DHCP nie bdzie wykorzystany, z wyjtkiem niektrych projektw.

Sie testowa zawsze bdzie wykorzystywa przewodowy Ethernet, chyba e zostanie za-

znaczone inaczej.

Bdzie si ona skada z jednego segmentu lub jednej ethernetowej sieci LAN, chyba e

zostanie zaznaczone inaczej.

Ta sie testowa wymaga dostpu do internetu dla wielu projektw. W tym celu naley

wykorzysta firewall NAT lub urzdzenie umoliwiajce dostp do sieci.

Rysunek 2.5. Sie testowa VoIP po zakoczeniu projektu 2.1

38

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Wiele urzdze VoIP wymaga dostpu do zegara. Serwer NTP (ang. network time protocol),
jaki wybralimy, to time.nist.gov. Wicej serwerw NTP jest dostpnych na licie na
http://www.nist.gov.

Projekt 2.2. Poczenie telefoniczne IP-IP

Do tego projektu potrzebne s dwa telefony IP. My wykorzystamy dwa telefony typu
Grandstream Budgetone 100 skonfigurowane jak w projekcie 2.1. Wikszo telefonw IP umoliwia poczenia IP-IP, podobne do tego opisanego tutaj, zatem mona
wykorzysta do takiego poczenia telefony IP innego producenta.

Do projektu potrzebne s:
Dwa telefony IP typu Grandstream,
LAN.

Podczajc dwa telefony IP do tego samego switcha ethernetowego lub czc je bezporednio
ze sob przy korzystaniu z krzyowego kabla skronego, naley zapisa adresy IP, ktre zostay ustalone dla obu telefonw. W tym przykadzie wykorzystamy 10.1.1.103 dla dzwonicego
i 10.1.1.104 dla odbierajcego poczenie. Jeli telefony zostay skonfigurowane do DHCP, pozostaw statyczn konfiguracj.
Telefon Budgetone umoliwia bezporednie poczenia z jednego telefonu IP do drugiego bez
koniecznoci uycia serwera VoIP zarzdzajcego poczeniami. Okrela si to jako poczenia
IP-IP. Poniewa kady telefon IP posiada przypisany adres IP wyrniajcy go w sieci
telefon moe wykona poczenie, dzwonic na adres IP tak, jakby to by zwyky numer telefoniczny.
Aby to zrobi, naley si przede wszystkim upewni, e nic nie jest przypisane do nazwy
uytkownika albo uytkownika SIP na stronie konfiguracyjnej telefonu. Obie funkcje powinny
pozosta puste. Po wprowadzeniu zmian wycz i ponownie wcz telefon.
Wszystkie adresy IP maj dwanacie dziesitnych cyfr, nawet jeli wprowadzajce zera nie s
zapisane. Kropek, ktre zwykle s zawarte w adresie IP, nie wybiera si przy wybieraniu
poczenia. Zatem w telefonie Budgetone adres 10.1.1.103 wybiera si jako:
010 001 001 103

Aby zadzwoni, naley podnie suchawk. Nastpnie trzeba wcisn klawisz Menu, wybra
adres drugiego telefonu zgodnie z konwencj opisan wczeniej i nacisn klawisz Send lub
Redial. Poniewa wybieranie za kadym razem dwunastocyfrowego adresu nie jest wygodne,
serwery zarzdzajce poczeniami jak rejestratory SIP zapewniaj wygodniejsze metody
wybierania. Dzwonienie poprzez adres IP pozwala na obejcie funkcji zarzdzania poczeniem i wykonanie bezporedniego poczenia midzy zakoczeniami w sieci VoIP.
Jeli po odebraniu telefonu, na ktry skierowano poczenie, w suchawce telefonu IP mona
usysze gos rozmwcy, oznacza to, e wanie udao Ci si dokona pierwszego poczenia
w sieci VoIP. Wyczyn na miar pierwszego poczenia Bella i Watsona z 1876 roku.
Jeli telefon nie zadzwoni, naley sprawdzi, czy wybrany adres IP by prawidowy, czy telefon zosta odpowiednio skonfigurowany i czy korzysta z domylnego portu SIP (5060) oraz
upewni si, czy rejestracja SIP jest wyczona. Wszystkie te opcje dostpne s na stronie konfiguracyjnej telefonu Budgetone i bd szerzej omwione w dalszej czci ksiki.
VoIP czy telefonia IP?

39

Dzwonienie przez adres IP nie jest atwe, a w rodowisku DHCP nie jest wcale praktyczne nie wspominajc nawet o domowym czy biznesowym systemie telefonicznym.
Bdziesz je wykorzystywa jedynie do testowania i usuwania bdw w programie.

Rozproszenie kontra scentralizowanie

W tradycyjnej telefonii zakoczenia i sieci PBX wsppracuj na zasadzie podobnej jak terminale i duy system komputerowy. Oznacza to, e sie PBX (lub gwny system) ma wbudowane wszystkie moliwoci aplikacji i e interfejs zakocze (terminali) uytkownika dziaa
tak, jak mu na to pozwala PBX.
W telefonii IP zakoczenia gosowe mona zaprogramowa, zmniejszajc konieczno centralizacji. Funkcje zakocze VoIP nie zawsze s narzucane przez serwer VoIP. Zakoczenia
VoIP mog wsppracowa z wieloma usugami na rnych serwerach. DNS, LDAP, SIP oraz
RTP s powizanymi z VoIP protokoami aplikacji, ktre mog dziaa na oddzielnych serwerach lub wrcz bez serwerw (niektre pracuj bezporednio midzy zakoczeniami i nie potrzebuj porednictwa serwera). Dobrym przykadem bdzie tu poczenie IP-IP z projektu 2.2.
W porwnaniu z poczeniem w tradycyjnej telefonii, ktre zawsze musi by skierowane
przez central telefoniczn, tak jak PBX, wida tu znaczn rnic. Tradycyjne poczenie
jest ustanowione, obsuone i rozliczone przez to samo urzdzenie sie PBX. Co wicej,
dwiki rozmowy s skierowane przez PBX, poniewa jest to mechanizm komutujcy, ktry
tworzy ptl gosow pomidzy dzwonicym i odbierajcym. Przedstawia to rysunek 2.6.
W sieci VoIP funkcje zarzdzania poczeniem s oddzielone od funkcji transmisji gosu. Pozwala to na uruchomienie kadej funkcji z rnych zasobw sieci jak przedstawiono na
rysunku 2.7. Poczenie moe by zarzdzane poprzez WLAN, a transmisja gosu moe mie
miejsce bezporednio midzy dwoma zakoczeniami LAN po to, aby oszczdzi wydajno
sieci WLAN. W efekcie pojedynczy serwer zarzdzajcy poczeniami moe pracowa dla
wielu terminali, zwikszajc warto sieci WAN i prawdopodobnie oszczdzajc pienidze,
ktre trzeba by byo wyda na utrzymanie systemw PBX.
Rozproszenie aplikacji VoIP powoduje, e dla sieci WAN jest to lepsze rozwizanie ni tradycyjna telefonia. Kolejn zalet VoIP zwaszcza w ograniczonej szerokoci pasma WAN
jest kompresja.

Rysunek 2.6. W tradycyjnej sieci PBX transmisja gosu i zarzdzanie poczeniem zalene s od centrali
gosowej, przez ktr musz przej

40

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

Rysunek 2.7. W telefonii IP zarzdzanie poczeniem i sygnalizowanie mog by oddzielone od transmisji gosu

Jdro i brzeg
W sercu sieci znajduje si jdro lub szkielet sieci. W nowoczesnych sieciach IP jdro suy do
przenoszenia duych iloci skumulowanego ruchu pomidzy wzami, ktre nie s prawdopodobnie zakoczeniami to znaczy nie s hostami, na ktrych ruch zosta zapocztkowany
czy do ktrych jest przeznaczony, lecz raczej takimi, ktrych zadaniem jest przesanie ruchu
wzdu jdra sieci a do punktu przeznaczenia.
Jdro jest jak dziesiciopasmowa autostrada midzystanowa: wielu ludzi ni jedzi, ale nikt nie
uzna za drog rampy wjazdowej na autostrad. Miliardy hostw moe wysya i odbiera dane,
ktre przechodz przez jdro internetu (szkielet), ale prawie aden z tych hostw nie jest bezporednio poczony z jdrem.
Zakoczenia sieci IP cz si z rnymi sieciami, ktre wsplnie dziel wysokoprzepustowe
cza do jdra. Te cza okrelane s wspln nazw brzegu. Brzeg jest jak ulice, ktre otaczaj
autostrad. Wikszo ruchu, ktry koczy si na autostradzie, rozpoczyna si na tych ulicach.
Gwna rnica pomidzy rozproszonym a scentralizowanym systemem komputerowym jest
analogiczna: w rodowisku duej sieci, jak PSTN, wszystkie zakoczenia posiadaj bezporednie poczenie z jdrem gwn magistral. Podobnie jest w systemie PBX wszystkie
zakoczenia maj bezporednie poczenie z central PBX. Zatem wszystkie drogi w tym
miecie s w rzeczywistoci rampami wjazdowymi na autostrad.
VoIP umoliwia tworzenie sieciowych gadetw, ktre zwykle istniej w jdrze tradycyjnej telefonii, po to, aby funkcjonalno aplikacji zbliaa si coraz bardziej do brzegu sieci. Podobnie rozproszone aplikacje komputerowe zastpoway scentralizowane aplikacje klienta (serwera) przez ponad ostatnich dwadziecia lat.

Rozproszenie kontra scentralizowanie

41

W sieci VoIP sie podstawowa wci istnieje i jest niezbdna, cho suy innym celom ni
w PSTN. W rodowisku VoIP jdro suy gwnie do przesyu danych, a programowe funkcjonalnoci aplikacji gosowych istniej w rozproszonym modelu stacji rwnoprawnych, serwerw i zakocze VoIP. Mog one znajdowa si gdziekolwiek na brzegu, oferujc nowe i zmieniajce si moliwoci, bez wymogu zmian w jdrze.
W tradycyjnej telefonii wyglda to inaczej. Jdro sieci PSTN jest odpowiedzialne za wszystkie
usugi udostpnione klientom firmy telefonicznej lub uytkownikom korporacyjnej sieci PBX,
zatem wprowadzenie nowych cech moe pociga za sob zmiany w sieci podstawowej.

VoIP w sieciach korporacyjnych

VoIP moe by wykorzystywany do czenia telefonw IP z segmentu ethernetowego z serwerem VoIP, zarzdzajcym poczeniami. Serwer ten z kolei moe czy telefony z sieci
PSTN, jak przedstawiono na rysunku 2.8.

Rysunek 2.8. Serwer VoIP moe by bram PSTN dla telefonw IP poczonych przez Ethernet

Pojedynczy serwer VoIP moe pracowa jako brama PSTN dla telefonw IP w segmentach
ethernetowych zlokalizowanych w zewntrznych biurach, tak dugo jak dugo istnieje pomidzy nimi poczenie WAN. Dziki temu telefony IP mog czy si midzy sob, a serwer VoIP
kieruje poczeniami pomidzy biurami i PSTN. Przedstawia to rysunek 2.9.

Rysunek 2.9. Serwer VoIP moe by bram PSTN dla telefonw IP w sieci WAN

Jeli firma korzysta z konwencjonalnej sieci PBX w caym kraju, to wszystkie biura mona poczy, wykorzystujc VoIP w sieci WAN. W ten sposb kada sie PBX moe czy zarwno
rozmowy wewntrz swojej lokalnej sieci telefonicznej, jak i poczenia pomidzy ni i sieci

42

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

PSTN. Poczenia ustanowione pomidzy telefonami w przeciwnych sieciach PBX mog by

kierowane przez VoIP na WAN, jak na rysunku 2.10.

Rysunek 2.10. Serwery VoIP mog wykorzysta WAN do ustanawiania pocze pomidzy sieciami PBX
w rnych biurach (przeczanie midzymiastowe centrala-centrala)

Wszystkie rozwizania VoIP wymagaj co najmniej dwch urzdze VoIP (na przykad telefonu IP i serwera VoIP lub dwch serwerw VoIP) oraz co najmniej jednej formy cznoci.
VoIP, podobnie jak sie, jest technologi zorientowan na komunikacj. Jej protokoy to zestaw
regu, ktrym podporzdkowuj si urzdzenia i programy po to, aby mogy zadziaa aplikacje
VoIP. Kada grupa protokow VoIP (dwa najwiksze to H.323 oraz SIP) ma swoje wasne reguy, ktre wymuszaj odpowiedni konwersacj. Najwaniejsz regu jest definicja minimalnych wymaga VoIP: co najmniej dwa hosty TCP/IP korzystajce ze wsplnego protokou i poczonych czy danych.

Konwergencja sieci
Kompletna konwergencja sieci ma miejsce wtedy, gdy utrzymuje si jeden rodek transportu
dla wszystkich aplikacji sieciowych (w przypadku VoIP sieci IP), wczajc w to telekomunikacj. Im wicej aplikacji gosowych i multimedialnych jest obsugiwanych przez sieci IP,
tym wiksza jest konwergencja sieci. Z teoretycznego punktu widzenia konwergencja zwiksza
produktywno administratora, w praktyce wida, e im wiksze poczenie sieci gosowych
i danych, tym bardziej spadaj koszta utrzymania sieci.
Konwergencja nie musi by szybkim procesem. A czasem wrcz istniej argumenty przeciwko
cakowitej konwergencji: kapita zamroony w dobrym dotychczasowym sprzcie albo gotowo sieci. Podobnie jak bywao z wieloma zmianami paradygmatw w sieci, istniej cieki
migracji, ktre pozwalaj na przejcie od czciowej do cakowitej konwergencji. Jedn z takich cieek jest hybrydowa centrala gosowa.

Czysty IP czy obsugujce IP?

Centrale gosowe typu czysty IP nie mog bezporednio korzysta z tradycyjnych komutowanych telefonw i przeczy dalekosinych. Producenci, ktrzy okrelaj rozwizania
Rozproszenie kontra scentralizowanie

43

VoIP jako pure IP (czysty IP), maj na myli to, e i telefony, i przecza podczone do ich
centrali s cakowicie oparte na pakietach. Poczenia do zewntrznych systemw, na przykad
do PSTN, s realizowane przez dodatkowy sprzt, ktry umoliwia transmisj sygnaw do
serwera przeczajcego wykorzystujcego IP. Dlatego producenci, ktrych serwery obsuguj
jedynie zakoczenia IP, wybieraj okrelenie czysty IP. Dobrym przykadem czystego IP
jest CallManager 4.0 systemu Cisco jest to oparty wycznie na oprogramowaniu switch,
ktry potrzebuje zewntrznego sprztu i bramy dla mediw do obsugi zakocze innych ni
IP. Na rysunku 2.11. wida, e wszystkie urzdzenia komunikujce si z sieci czysty IP PBX
posuguj si protokoem TCP/IP w Ethernecie.

Rysunek 2.11. Switch typu czysty IP posiada jedynie przecza oparte na IP; wszystkie cza zasilajce
ten sam switch s w TCP/IP

Centrale gosowe obsugujce IP (IP enabled), inaczej ni systemy oparte wycznie na IP,
zapewniaj obsug wszystkich rodzajw zakocze, take do telefonw analogowych i przeczy z sieci PSTN. Wszystkie urzdzenia IP, analogowe czy cyfrowe mog si czy, jak
przedstawia to rysunek 2.12.

Rysunek 2.12. Centrala gosowa obsugujca protok IP umoliwia poczenia cyfrowe oparte na IP jak T1
oraz poczenia analogowe

Medialny interfejs niezbdny do korzystania z tradycyjnych urzdze telefonicznych wraz

z central obsugujc IP czsto jest pojedyncz cyfrow magistral i mikroprocesorem, w duej
mierze podobnie jak konwencjonalna sie PBX. Przykadami central obsugujcych IP s Com44

Rozdzia 2. Gos na danych: wiele rozmw, jedna sie

munication Manager 2.0 firmy Avaya oraz Asterisk firmy Digium (rozwizanie typu open source), oba dziaajce w systemie Linux. Czasami centrale obsugujce IP okrelane s nazw
hybrydowe.

Gwne zagadnienia:
gos na danych wiele konwersacji, jedna sie
Gwne zagadnienia: gos na danych wiele konwersacji, jedna sie

System VoIP moe zastpi tradycyjn telefoni, lecz naley stosowa rodki jakoci ob-

sugi, aby VoIP by takiej jakoci, jak urzdzenia tradycyjnej telefonii.

Model OSI dzieli VoIP na warstwy. Nisze warstwy obsuguj sie, a wysze aplikacje.
Strumienie medialne VoIP przenoszone s przez bezpoczeniowe datagramy UDP, a nie

pakiety TCP. W telefonii i innych aplikacjach w czasie rzeczywistym nie ma bowiem potrzeby korygowania bdw. Administratorzy VoIP bd raczej dyli do likwidacji bdw. Oznacza to zaprojektowanie sieci IP przenoszcej gos, a nie tylko dane.

Wikszo telefonw IP dopuszcza wykonywanie bezporednich pocze midzy sob,

wybieranych poprzez adres IP, bez koniecznoci porednictwa serwera PBX. Zadaniem
serwera jest midzy innymi stworzenie nieskomplikowanego schematu adresowania oraz
udostpnienia innych moliwoci, ktre nie s osigalne z telefonu.

Tradycyjna sie telefoniczna charakteryzuje si zalenociami klient (serwer) lub centrali-

zacj. Sieci VoIP cechuje rozproszenie.

Wikszo zakocze IP umieszczona jest na przysowiowym brzegu sieci, tam gdzie

znajduj si take komputery i drukarki.

Systemy gosowe typu pure IP nie wykorzystuj dotychczasowych pocze czy pro-

tokow takich jak POTS czy T1. Wspomagaj raczej protokoy VoIP i przenosz konwersj mediw niezbdn dla takich pocze na inne urzdzenia.

Systemy obsugujce IP (hybrydowe systemy IP) oferuj poczenia przez serwer dla

dotychczasowych czy, a jednoczenie obsuguj sygnalizowanie VoIP zwykle w obrbie tego samego serwera.

Gwne zagadnienia: gos na danych wiele konwersacji, jedna sie

45