SLIKA: Nebeska Srbija, pravoslavna ikona.

U donjem desnom uglu faistiko-nacistiki kolaborator, etnik Draa Mihailovi, kao Hristov vojnik.

Faisti / Nacisti i Srpska Pravoslavna Crkva

Wikipedia: Politiko delovanje Srpske pravoslavne crkve

Podruje nadlenosti Srpske pravoslavne crkve

Politiko delovanje Srpske pravoslavne crkve , po kritiarima koji uglavnom dolaze iz ljeviarskih krugova u Srbiji, podrazumeva ideoloke koncepcije koje Srpska pravoslavna crkvazastupa i politike akcije koje sprovodi u javnom ivotu. Poslednjih godina, politiko delovanje SPC izaziva brojne kontroverze u javnosti zbog promovisanjaklerikalizma, nacionalizma i monarhije, kao i zbog

protivljenja evropskim integracijama, enskojravnopravnosti, pravima seksualnih manjina i dr. Analitiari govore o dubokoj klerikalizaciji Republike Srbije i njenom kretanju u pravcu spajanja vere i drave.[1] Poznato je orevievo zapaanje da u Srbiji danas Srpska pravoslavna crkva ima onu ulogu koju je pod Titom imao Savez komunista.[2] SPC osim u Srbiji, uticajno politiki deluje i u nekim drugim republikama bive Jugoslavije, poput Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Kritiari podseaju da bi Crkva trebalo biti "vie hrianska, a manje politika institucija"[1], da je misija Crkve evangelizacija, a ne klerikalizacija[3] i da je Crkva spasenjska ustanova a ne politika organizacija.[4]

Ideologija [uredi - ]
Glavni lanak/ci: Nebeska Srbija, Svetosavski nacionalizam, i Kosovski mit Iako ideologija Srpske pravoslavne crkve nije otvoreno izloena u njenim formativnim dokumentima, razni analitiari nastoje da utvrde ideoloke koncepcije po kojima se njeni pripadnici upravljaju. Po kritiarima, idelogija Srpske pravoslavne crkve se temelji na kosovskom mitui svetosavskom nacionalizmu, koji ima obeleje kulta nacije.[5] Crkveni autori su razvili svojevrsnu politiku mitologiju po kojoj se itav svet, pod okriljem Antihrista, ujedinio protiv Srba, koji jedini uvaju veru u pravog boga.[6] Evropske integracije se tumae u kontekstu judeo-masonske ili vatikanske zavere, a nedae koje su zadesile srpski narod se tumae neprijateljstvom i zaviu drugih to su jedino Srbi sauvali pravu veru. Ponekad se uz Srbe navode i Rusi kao glavni protivnici Antihrista.[6] Po pitanju drutvenog ureenja, politika idelogija Srpske pravoslavne crkve se oslanja na tradicionalni slogan desnice: bog na nebu, kralj na zemlji, domain u kui.[7] Istoriar Petar Atanackovi smatra da je sutina ideolokog programa SPC sadrana u tezi da snana srpskadrava u simbiozi sa snanom pravoslavnom crkvom treba zajedniki da predvode jedno, u svakom pogledu homogeno, srpsko drutvo.[7] On zakljuuje da Srpska pravoslavna crkva oito tei postizanju jednog stalekog poretka, koji je postojao u srednjem veku, ali koji je izgubljen i koji stoga treba oiveti.[7] Sledstveno tome, propagira se shvatanje da je opasno sve to naruava homogenost, odnosno sve to nije Srpska pravoslavna crkva, a to je posebno usmereno prema manjinskim verskim, etnikim i seksualnim zajednicama, koje se predstavljaju kao problem srpskog drutva.[6] Predstavnici Srpske pravoslavne crkve su tokom jugoslovenskih ratova zagovarali stvaranje Velike Srbije.[8]

Istorija [uredi ]
Kraljevina Jugoslavija [uredi - ]

Nikolaj Velimirovi, glavni ideolog svetosavskog nacionalizma.

Neposredno po proglaenju Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, kralja Aleksandra je doneodekret kojim su sve mjesne pravoslavne crkve (mitropolije i episkopije) stavljene pod nadlenost srpske crkve. Do tada su postojale mitropolija dabrobosanska u Bosni i Hercegovini pod jurisdikcijom Carigrada, patrijarija uSremskim Karlovcima u Habsburkoj Monarhiji (upisana esta po redu u diptihu pravoslavnih crkava), zasebnaPravoslavna crkva u Crnoj Gori, itd.[9] SPC je, u dogovoru sa Carigradskom Patrijarijom, dignuta na nivopatrijarije, a 19. septembra 1919. godine Carigradska patrijarija joj je za 800.000 franaka ustupila jurisdikciju nad pravoslavnim vernicima Makedonije.[10] Tada je ukinuta i zasebna Pravoslavna crkva u Crnoj Gori a njena imovina je pripala Srpskoj pravoslavnoj crkvi.[11] 1920. godine je uspostavljena jedna Srpska pravoslavna crkva u jednoj dravi Kraljevini SHS.[12] Krajem 1930-ih godina, unutar Srpske pravoslavne crkve je razvijena ekstremno desna ideologija svetosavskog nacionalizma. Glavni ideolog svetosavskog nacionalizma je bio Nikolaj Velimirovi (1880-1956), episkop SPC, iji politiki stavovi do danas izazivaju podeljenost javnosti.[13][14][15] Velimirovi je zastupao tzv. hrianski nacionalizam[16], a terminom svetosavlje je naglaavao etniki srpski karakter, nasuprot univerzalnom karakteru hrianske crkve.[17] U svom predavanju na Kolarevom univerzitetu u Beogradu 1937. godine je izneo ve uvenu tvrdnju da je nastojanje Adolfa Hitlera na stvaranju nemake nacionalne crkve slino ideji Svetog Save o stvaranju srpske nacionalne crkve.[18] Velimirovi je propagirao odbacivanje "svih stranih obiaja i povrnih zapadnih tradicija", ukljuujui demokratiju, jednakost, individualizam, religioznu toleranciju i druge vrednosti humanizma i prosveenosti.[16] Izrazito anti-komunistiko opredeljenje Velimirovieve ideologije je nastalo delom pod uticajem Ruske zagranine crkve, osnovane 1921. u Sremskim Karlovcima, od pripadnika ruske bele emigracije koji su nakon ruske revolucije izbegli u Kraljevinu Jugoslaviju.[19]

Drugi svetski rat [uredi - ]

Glavni lanak: Srpska pravoslavna crkva u Drugom svetskom ratu

etniki vojvoda Momilo uji prima blagoslov od srpskog patrijarha Gavrila Doia.

etnici Drae Mihailovia, iji je cilj bio restauracija monarhije Karaorevia i stvaranje Velike Srbije, su tokom Drugog svetskog rata imali znaajnu podrku Srpske pravoslavne crkve.[20] Vei dio svetenstva i skoro itav episkopat Srpske pravoslavne crkve je tokom rata saraivao sa organizacijom Drae Mihajlovia.[21][20] Tokom rata su ak i neki pravoslavni svetenici postali etniki komandanti, poput Momila ujia i Sava Boia.[20] Pod ideolokim uticajima episkopa Nikolaja Velimirovia, Dimitrije Ljoti je osnovao svoj profaistiki pokret Zbor, koji je tokom nemake okupacije Srbije godine stavljen u slubu nacistikog reima. Glavna naela Zbora su bila: anti-komunizam, borba protiv jevrejske zavere i zalaganje za staleko ureenje drave.[16] Tokom nemake okupacije (194144), antisemitizam je postao jedna vrsta "kulturolokog rodnog pojma" koji je kao jevrejske izume, izmeu ostalog, obuhvatao komunizam, demokratiju, liberalizam, kapitalizam i ostalo. [22] U svojoj knjizi Kroz tamniki prozor, koju je 1944. godine napisao kao poasni zatvorenik (Ehrenhaftling) u nemakom logoru Dahau, Velimirovi za izbijanje Drugog svetskog rata optuuje gotovo sve savremene ideologije Evrope, osim faizma, a njihov izum pripisuje Jevrejima, odnosno njihovom ocu avolu[23][24]: "Sva moderna gesla evropska sastavili su idi, koji su Hrista raspeli: i demokratiju, i trajkove, i socijalizam, i ateizam, i toleranciju svih vera, i pacifizam, i sveoptu revoluciju, i kapitalizam, i komunizam. Sve su to izumi idova, odnosno oca njihova avola." Zbog ovog i drugih tekstova, mnogi autori smatraju Velimorovia za bitnog ideologa srpskog antisemitizma.[25][26] Po izlasku iz logora, episkop Nikolaj Velimirovi je u nadgrobnoj besedi kolaboracionisti Dimitriju Ljotiu 1945. istakao da je on bio veliki hrianski dravnik i da sada pripada nebeskoj Srbiji.[27] Po okonanju faistike okupacije i uspostavi nove komunistike vlasti, Velimirovi je, zbog bliskosti sa Ljotiem i njegovom organizacijom Zbor, izbegao iz zemlje.[16]

Period SFRJ [uredi - ]

Justin Popovi sa uenicima Artemijem iAmfilohijem

Nakon drugog svetskog rata Jugoslavija je postala republika i izvrena je dosledna sekularizacijadrutva. Srpska pravoslavna crkva je u periodu SFRJ bila odvojena od

drave i predstavljala je versku instituciju bez politikog autoriteta.[28] U SFR Jugoslaviji Nikolaj Velimirovi je smatran saradnikom faista i izdajnikom.[26] Poslije rata, dobar dio svetenstva i episkopa SPC zauzeli su neprijateljski stav prema novoj Jugoslaviji. Naroito je bila izraena veza jednog dela pravoslavnog svetenstva sa etnikom emigracijom. Iako u tom periodu Srpska pravoslavna crkva nije politiki delovala, pod njenim okriljem su nastavljeni da se razvijaju odreeni aspekti ideologije svetosavskog nacionalizma, posebno njen anti-ekumenski karakter, u emu su prednjaili episkop Justin Popovi i njegovi uenici. [29][30]
Period nakon Titove smrti [uredi - ]

Ubrzo nakon Titove smrti, 1982. godine je grupa svetenika sa Uba optuila crkvu da je reimska i traila da izae iz pasivizacije, na ta im je patrijarh German jasno odgovorio: Srpska pravoslavna crkva se u socijalistikoj Jugoslaviji dri reda i poretka. [28] patrijarh German Meutim, ovakvi zahtevi su unutar crkvenih struktura postajali sve uestaliji. Iste godine 21 svetenik, meu kojima i tri ugledna teologa monaha, Atanasije Jefti, Irinej Bulovi i Amfilohije Radovi, uputili su Apel najviim dravnim organima Srbije i Federacije, traei zatitu Srba na Kosovu. Nakon toga je grupa episkopa SPC-a o Kosovu govorila u amerikom Kongresu i Stejt Departmentu traei ameriku intervenciju.[28] Naredne 1983. godine Atanasije Jefti u crkvenom asopisu Pravoslavlje objavljuje feljton Od Kosova do Jadovna u kojem akcentuje stradanje srpskog naroda u raznim delovima Jugoslavije. Jefti je bio na elu konzervativne opozicije unutar SPC-a koja je zagovarala odlunu ulogu crkve u reavanju srpskog nacionalnog pitanja.[28] Upuivanje peticija i nastupi u crkve medijima su u to vreme bile nove pojave unutar jugoslavenskog drutva.[28] Sredinom 1980-ih godina, unutar crkve zapoinje proces rehabilitacije Nikolaja Velimirovia, koji je do tada u jugoslavenskoj javnosti smatran saradnikom okupatora i izdajnikom.[31] 1987. godine Crkva poinje pripreme za proslavu 600 godina Kosovske bitke. Moti kneza Lazara se nose kroz eparhije, a u poslanici izdatoj tim povodom poinje da se promovie termin Nebeska Srbija.[28] Iste godine sarajevski svetenik Dragomir Ubiparipovi objavljuje tekst o Kulturnom i vjerskom genocidu nad Srbima Sarajeva, koji se ogledao i u tome to su u nekim dnevnim listovima odbijali objavljivanje smrtovnica irilicom.[28] S druge strane, crkvena tampa je u to vreme objavljivala napise o muslimanima kao Muhamedovom avoljem sjemenu.[28] Srpska pravoslavna crkva je pruila bitnu podrku Miloevievom usponu na vlast i podravala je aktivnosti njegovog rukovodstva na ukidanjuautonomije Vojvodine i Kosova. [28] Tokom Miloevievog govora na Gazimestanu 1989, po prvi put su se zajedno vijorile crkvene zastave sa krstom i komunistike sa srpom i ekiem.[32] Unutar crkve se sve otvorenije govori o podeli Jugoslavije, sa posebno surovim osvrtom na predstojee milionsko raseljavanje stanovnitva:
Srbi su narod Boji, a Jugoslavija ovakva kakva jeste, saglasno s apsolutnom pravdom Bojom, nudi se da bude podeljena. Ne prolivajmo krokodilske suze zbog toga sto e se tada, odjednom, tri miliona ljudi nai u situaciji to ce biti prinueni da se nastane negde drugde.[33]

Najava crkveno-nacionalnog programa, juna 1989.

U decembru 1990. na vanrednom zasjedanju Sabora SPC, patrijarha Germana zbog bolesti zamjenjuje episkop rako-prizrenski Pavle. Od tada, crkva se sve vie bavi politikom. Tokom prvih viestranakih izbora u Bosni, crkvena glasila intenziviraju retoriku o srpskim rtvamagenocida, iskopavanju kostiju rtava i ponovnom sahranjivanju. Radovan Karadi i Nikola Koljevi silazak u jame koriste kao svojevrstan politiki marketing, a na izbore izlaze uz blagoslov SPC.[28] Srpska crkva je u politiku Bosne i Hercegovine ula na velika vrata, vezujui crkvene i narodne interese za odreenu politiku opciju. Na politikim skupovima Srpske demokratske stranke su svetenici sedeli u prvim redovima pored politiara.[28] U Sarajevu, crkvene manifestacije su sluile za promociju stranakih lidera SDS-a. Do toga je dolazilo na inicijativu same Crkve, o emu najbolje svedoi izjava Radovana Karadia: Svetenici su nas ponekad zbunjivali ukazanom panjom. Govorili su da nas je sami Bog poslao da spasimo srpski rod.[28] Radovan Karadi

Jugoslovenski ratovi [uredi - ]

Poetkom jugoslovenske krize, Srpska pravoslavna crkva dobija sve vei prostor na politikoj sceni Srbije.[34] Na vanrednom zasjedanjuarhijerejskog sabora u januaru 1991. godine, Srpska pravoslavna crkva odluuje da se mimo nje ne mogu donositi nikakve obavezujue politike odluke koje se tiu Srba:

Teritorije pod srpskom kontrolom (1991-1995)

Niije pogodbe sa nosiocima vlasti u Srbiji koja nema mandat da istupa u ime itavog srpstva ili sa organima jugoslovenske federacije ili komandujuim strukturama jugoslovenske vojske ne obavezuju srpski narod kao cjelinu bez njegove saglasnosti i bez blagoslova duhovne matere, Pravoslavne srpske crkve.[28] Tokom jugoslovenskih ratova 1990-ih godina mnogi uesnici ratova su se pozivali na Srpsku pravoslavnu crkvu, traili podrku Srpske pravoslavne crkve i esto je dobijali.[32] Meu njima su bili mnogi srpski politiari, vojnici, vojni komandanti, ukljuujui i komandante paravojnih formacija, novinari, pesnici, pisci, itd.[32] S druge strane, mnogi predstavnici SPC su javno podravali srpske vojne i paravojne formacije.[35] Trijada svetosavskog nacionalizma - bog na nebu, kralj u dravi, domain u porodici - postaje veoma frekventna u govorima nacionalistikih prvaka.[36] U to vreme,svetosavski nacionalizam postaje dominantna struja unutar crkve.[26][34] Kao glasnogovornike nacionalizma unutar Crkve 1990-ih godina, kritiari navode sledea etiri episkopa: Amfilohija Radovia, Artemija Radosavljevia, Atanasija Jevtia i Irineja Bulovia.[26] Atanasije Jefti i Amfilohije Radovi su javno traili spajanje svih srpskih krajeva u Ujedinjene srpske zemlje.[28]Nacionalistika struja u Srpskoj pravoslavnoj crkvi je smatrala Velimirovievu rehabilitaciju nainom da se srpsko nacionalno bie proisti

od sablasti komunizma.[26] Moti vladike Nikolaja prenete su u Srbiju u maju 1991. godine, u danima kada je otpoinjao rat na teritoriji bive Jugoslavije.[34]

Episkop Filaret Mievitokom jugoslovenskih ratova.

Iako se srpski patrijarh Pavle otvoreno izjanjavao protiv nacionalizma, nije mogao da zaustavi episkope u ratnim vremenima.[35] Suoavajui se sa zahuktalim nacionalizmom, srpski patrijarh je apelovao: Budimoljudi, iako smo Srbi.[36] Meutim, i sam srpski patrijarh je bio izloen kritikama zbog svoje uloge u jugoslovenskim ratovima. Pavle je u svom pismu 1991. godine tokom rata u Hrvatskoj izjavio:"Srbi ne mogu da ive sa Hrvatima ni u kakvoj dravi. Ni u kakvoj Hrvatskoj"[37]. Kratko vrijeme potom Sveti Arhijerejski Sabor Srpske pravoslavne crkve donosi u prvom mjesecu 1992. godine odluku da ne priznaje granice izmeu jugoslovenskih republika[38]. Tamo gde se prospe srpska krv i padnu srpske kosti, to mora biti srpska zemlja. Vladika Nikanor[33] Uoi rata u Hrvatskoj, zvaninici SPC su izjavljivali da teritorije na kojima ive Srbi ne mogu ostati u sastavu bilo kakve nezavisne Hrvatske, ve se moraju nai pod zajednikim dravnim krovom sa dananjom Srbijom i svim srpskim krajinama.[33] Tadanji arhimandrit Filaret je javno pozivao na rat putem medija i iao na ratom zahvaene prostore hrabrei srpske dobrovoljce. Njegova slika u mantiji sa pukomitraljezom isred tenka, koja je obila svet, do danas izaziva estoke kritike. Filaret je kasnije unapreen u episkopa eparhije mileevske. [32] Tokom rata u Hrvatskoj, gornjokarlovaki Episkop SPC Nikanor je osuivao one mirotvorce koji bi da mire Srbe i Hrvate, "te vjekovne neprijatelje".[39] Mitropolit crnogorskoprimorski Amfilohije Radovi je bio umetan u ratna zbivanja na dubrovakom ratitu.[36] On je u jesen 1991. obilazio crnogorsku vojsku koja je vrila opsadu Dubrovnika i delio im krstie i ikonice.[32] Novembra 1991. godine Amfilohije je epskom pesmom "Mojkovaka bitka" izvoenom uz gusle hrabrio rezerviste podgorike brigade Veljko Vlahovi na dubrovakom ratitu.[40]Amfilohije Radovi je na Petrovdan 12. jula 1991. godine u cetinjskom manastiru primio eljka Ranatovia Arkana, vou srpske paramilitarne formacije Tigrovi, koji je sa svojom jedinicom puten da ue u manastir pod punim naoruanjem.[40] Nakon pada Vukovara 18. novembra 1991. 'Pravoslavlje' je objavilo da deca Vukovara diu radou i sreom jer su osloboena.[32] Dalmatinski episkop Longin je blagoslovio srpke vojne i paravojne jedinice u Hrvatskoj.[41] Kada je prvi put potpisano primirje u Hrvatskoj, episkopi

SPC su objavili da nijedna vlada u ime srpskog naroda nema pravo da potpisuje nikakva primirja bez blagoslova svoje crkve.

Episkop Vasilije Kaavenda blagosilja mladie za odlazak u rat.

Tokom rata u Bosni i Hercegovini zvorniko-tuzlanski episkop Vasilije Kaavenda je u Bijeljini drao ratnohukake govore i javno podravao politiku Radovana Karadia.[42] Ovaj episkop SPC je takoe poznat po blagosiljanju mladia za odlazak u rat.[42] Kada je predsednik SR JugoslavijeDobrica osi zamolio hercegovakog episkopa Atanasija da ga obavesti ima li na terenu njegove eparhije nekih zloina koje ine srpske trupe, ovaj je odgovorio da je on vladika srpskom pravoslavnom narodu, a ne nekim tamo muslimanima ili nekim drugim i da on brine o svome narodu koji je rtva i paenik. Na osnovu ovoga analitiar Pavle Rak zakljuuje da je Atanasije Jefti kao plemenski voa brinuo o ratnom uspehu svoga plemena, a ne kao episkop o duama svoje pastve, jer ga nije interesovalo ine li ti ljudi zloine ili ih ne ine.[32] Odnosi rukovodstva SPC i RS su bili veoma blisku, veronauka je tamo uvedena u kole, episkopi su prisustvovali zasedanjima Parlamenta, savetovani su prilikom svih vanijih odluka, a sam Radovan Karadi je izjavljivao kako za svaku svoju odluku mora da se konsultuje sa episkopima ili patrijarhom.[32]

Patrijarh Pavle sa Karadiem i Mladiemtokom rata u BiH.

Crkva se okree od Miloevia nakon to on prestaje da podrava bosanske Srbe. Tokom '93 i '94. Crkva velia ratno rukovodstvo bosanskih Srba, naglaavajui da Radovan Karadi i Biljana Plavi idu svetolazarskim putem.[32] U poodmaklim godinama rata u BiH, kada su ve neki poslanici Republike Srpske bili spremni na kompromise, srpska crkva je zastupala militantniji stav, suprotstavljajui se raznim mirovnim predlozima, kao to je Vens Ovenov plan iz 93. godine, a zatim plan Kontakt grupe iz 94. godine, i insistirajui da nema uzmaka sa zaposednute teritorije.[32] Na teritoriji Republike Srpske poruene su gotovo sve damije (ukupno 1.186) i veliki broj katolikih crkvi (preko 500), to crkva nije osudila.

[43] Neki svetenici, poput episkopa Vasilija Kaavende, su ak optueni za silovanje bosanskih ena i devojica.[44] Povodom Dejtonskog sporazuma Slobodan Miloevi je traio da patrijarh aminuje ovlaenja koju su mu bosanski Srbi dali u vezi sa pregovorima. Patrijarh je to potpisao, ali je Sinod ve u jesen 1995. odluio da je taj potpis nevaei.[32] 1996. godine episkop Amfilohije Radovi je uredio zbornik Jagnje Boije i zvijer iz bezdana, u kome se izlae pravoslavna filozofija rata.[45] Knjiga sadri doprinose mnogih srpskih svetenika i uenjaka, meu kojima je i Radovan Karadi. Ovaj zbornik prvenstveno slui da opravda srpski rat u Bosni i da poslui kao "filozofska" opozicija anti-ratnoj literaturi objavljenoj u Jugoslaviji.[46] 1997. godine srpski patrijarh Pavle je potpisao deklaraciju za obustavljanje postupka Hakog tribunala protiv Radovana Karadia. 1998. godine kriza na Kosovu se razbuktavala. Jedan od monaha iz rako-prizrenske eparhije, Sava Janji je progovorio o stradanjima Albancima na Kosovu, to je bio prvi put da neki pripadnik Srpske pravoslavne crkve pokae brigu za poloaj Albanaca.[32][47]

Savremeni period [uredi - ]

Nakon petooktobarskih promena 2000. godine, u Srbiji dolazi do jaanja pravoslavnog klerikalizma[34]. U novembru 2000. godine Arhijerejski sabor zahteva da se veronauka uvede kao redovni predmet u dravne kole, a predstavnici Kancelarije za veronauku pri srpskoj patrijariji su saoptili da bi drava morala pravoslavlje da proglasi dravnom religijom, odnosno, da naa drava treba da se verifikuje kao pravoslavna drava. [34] Crkva je tada traila i ukidanje republike i restauraciju monarhije. U crkvenom politikom programu, nazvanom Predlog naertanija za XXI vek (vidi: Naertanije), se kae sledee: Naa e se budunost i budue srpske drave zasnivati na svetosavlju, kosovskom zavetu, preispitivanju dosadanje ukupne srpske kulture, ouvanja srpskog jezika i irilice, obnovi srpskog sela, domainske porodice, parohijske zajednice, crkveno-narodnih sabora i monarhije, koji e o svemu odluivati.[2] Krajem 2000. godine uvodi se prisustvo svetenika u vojnim institucijama.[34] 2001. godina je veronauka uvedena u dravne kole kao izborni predmet.[34] 30. juna 2001. je nasilno prekinuta Parada ponosa u Beogradu, ije su uesnike tukli huligani, uz prisutvo i podstrek svetenikaSrpske pravoslavne crkve.[48] Crkva u Srbiji se protivi pravima homoseksualaca, zalae se za poveanje nataliteta i zabranu abortusa. Marta 2003. u posmrtnoj besedi na odru Zorana inia Amfilohije Radovi izjavljuje da je ini u momentu najveeg ponienja svog naroda, na obrenovievski nain pruio ruku pomirenja Evropi i svijetu, to kritiari ocenjuju kao amar u lice srpskoj demokratskoj javnosti.[40] 19. maja 2003. godine Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve kanonizuje Nikolaja Velimirovia za sveca, i pored brojnih kritika na raun njegovih politikih stavova. Maja 2003. na saboru Srpske pravoslavne omladine usvojena je tzv. Studenika deklaracijaAtanasija Jeftia, kojom se kritikuju evropske integracije i evropska kultura u celini, a oni koji se zalau za Evropu se nazivaju evroslinavcima.[6] Tih godina jaaju neke ekstremistike grupacije, kao to je Otaastveni pokret Obraz, koje se u svom delovanju pozivaju na crkvu, a od kojih se crkva ne ograuje. U Crnoj Gori, odnosi izmeu mitropolita SPC Amfilohija i crnogorskih vlasti zahlauju zbog njihovog opredeljenja za nezavisnost.[49] Uoi referenduma o nezavisnosti 2006. godine, Amfilohije je o crnogorskom dravnom projektu izjavio: Ne pravi se pita od onoga.[40]

Nebeska Srbija, pravoslavna ikona. U donjem desnom uglu Draa Mihailovi kao Hristov vojnik.

Ve godinama se Srpska pravoslavna crkva zalae za rehabilitaciju ne samo etnikog pokreta[50], ve i srpskih kolaboracionista iz Drugog svetskog rata, Dimitrija Ljotia i Milana Nedia.[1] 9. maja 2009. godine, na Dan pobede nad faizmom, u Sabornoj crkvi u Beogradu je odran pomen Milanu Nediu, Dimitriju Ljotiu i njihovim pristaama.[51] Uoi beogradske povorke ponosa 2009. godine, koja je otkazana, mitropolit Amfilohije Radovi je izjavljivao da drvo koje ploda ne raa sijee se i u oganj baca[52], to je prihvaeno kao zvanini stav Crkve, a osueno od brojnih nevladinih organizacija.[53] Leta 2011. SPC je promovirala knjigu Milana Lukia, Hakog zatvorenika osuenog na doivotnu robiju zbog paljenja preko 100 Bonjakih ena i djece u Viegradu.[54]

Kriticizam [uredi - ]
Kritiari ocenjuju da je poslednjih godina odnos Srpske pravoslavne crkve prema ostatku hrianskog sveta sve vie sektaki i da SPC vodi politiku izolacionizma.[6] Na itavu katoliku crkvu se gleda iskljuivo kroz Nezavisnu Dravu Hrvatsku, Pavelia, pokolje i Jasenovac.[6]Odnos prema pravoslavnoj Vaseljenskoj patrijariji je takoe lo zbog toga to se SPC protivi njenom ekumenskom opredeljenju.[6] Izvetaj Helsinkog odbora za ljudska prava ocenjuje da Srpska pravoslavna crkva zapostavlja univerzalne poruke Jevanelja, klizei unacionalizam, i da su dva glavna obeleja njenog delovanja antikomunizam i nacionalizam, kojima pokuava sprovesti ienje srpskog nacionalnog identiteta od posledica komunistike ideologije.[55] Pojava nacionalizma u crkvi je postala predmet kritike ne samo laike javnosti, ve i pojedinih episkopa SPC, koji ovakvo delovanje ocenjuju kao gradnju graevine raskolnikog duha. [56] Vladika Grigorije podsea da skrivanje iza ideje srpstva, svetosavlja i uvarke narodnog bia, pokazuje nespremnost i nesposobnost za pastirske izazove vremena, odnosno nesposobnost da budemo Crkva.[56] Srpsku pravoslavnu crkvu danas mnogi kritikuju i zbog nepominjanja srpski ratnih zloina, a posebno jer jo uvek nema javnog pokajanja zamasakr u Srebrenici.[32]

Izvori [uredi - ]
1. 2. 3. 4. 5. 6. 1.0 1.1 1.2 Ljubia Raji, SPC ne proima Sveti duh nego svete nekretnine 2.0 2.1 Zato se u crkvi apue, I deo Drava i crkva smetnje na vezama SPC - borba za naslee i mnogo nagaanja Maria Falina, Svetosavlje: A Case Study in the Nationalization of Religion 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 Zato se u crkvi apue, III deo

7. 7.0 7.1 7.2 Petar Atanackovi, Od psihopatologije do politikog programa: crkvena ofanziva na pragu 21. veka (u 8. 9. Mirko orevi, Dijalektika hodanja natrake 10. Hugh Poulton, Who are the Macedonians? 11. Portret: Amfilohije Radovi 12. Mirko orevi, Dijalektika hodanja natrake 13. Nalije kulta 14. Sporno slovo u crkvenom kalendaru 15. CANONIZING THE 'PROPHET' OF ANTI-SEMITISM 16. 16.0 16.1 16.2 16.3 Kanonizacija "proroka" antisemitizma 17. Moderna i antimoderna u Srbiji 18. Nikolaj Velimirovi, Nacionalizam Svetog Save 19. Mirko orevi, Hitlerovi pravoslavci 20. 20.0 20.1 20.2 Jozo Tomaevi, The Chetniks: war and revolution in Yugoslavia, 1941-1945 21. Zvezdan Foli: ZASJEDANJE ARHIJEREJSKOG SABORA SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE 1954. 22. Kosta Nikoli, Nemaki ratni plakat u Srbiji 1941-1944, Boanrt, Nova Pazova, 2000. ISBN 86-503-0003-0 23. Nikolaj Velimirovi. "O Jevrejima" u: Rei srpskom narodu kroz tamniki prozor, IHTUS-Hrianska knjiga,
Beograd 2000 (str. 193-194) zborniku Kritika klerikalizacije Srbije) Ethnic fundamentalism in Serbia

24. Vladika Nikolaj, Rei Srpskom narodu kroz tamniki prozor 25. Aleksandar Lebl, Antisemitizam u Srbiji 26. 26.0 26.1 26.2 26.3 26.4 Jovan Byford, Seanje na vladiku Nikolaja Velimirovia u savremenoj srpskoj pravoslavnoj
kulturi

27. Sveti Nikolaj iki i Ohridski, NAD ODROM DIMITRIJA LjOTIA 28. 28.00 28.01 28.02 28.03 28.04 28.05 28.06 28.07 28.08 28.09 28.10 28.11 28.12 28.13 Duhovni krov "Velike Srbije" 29. Justin Popovi, Pravoslavna crkva i ekumenizam 30. Episkop Artemije, Pravoslavlje i savremeni izazovi kod nas 31. Jovan Byford, NATO u blato 32. 32.00 32.01 32.02 32.03 32.04 32.05 32.06 32.07 32.08 32.09 32.10 32.11 32.12 Zato se u crkvi apue, II deo 33. 33.0 33.1 33.2 Mirko orevi, Ratni krst srpske Crkve 34. 34.0 34.1 34.2 34.3 34.4 34.5 34.6 Zoran Petakov, Od desekularizacije ka klerikalizaciji (u zborniku Kritika klerikalizacije
Srbije)

35. 35.0 35.1 Mirko orevi, O sprezi pravoslavne crkve sa strukturama politike moi 36. 36.0 36.1 36.2 Mirko orevi, analitiar Srpske pravoslavne crkve 37. ene nisu poeljne u crkvi tokom menstruacije 38. Uloga patrijarha Pavla u politici 39. Dokumentarni film "Komije" 40. 40.0 40.1 40.2 40.3 Zvijer iz bezdana 41. Episkop Longin i cetnici 42. 42.0 42.1 Jastrebovi SPC 43. Patrijarh Pavle izmakao zemljaskoj pravdi 44. VLADIKA SPC SILOVAO U BIH 45. Jagnje Boije i Zvijer iz bezdana 46. Bieber, Florian; Montenegrin politics since the disintegration of Yugoslavia 47. Sava Janji se izvinio Albancima 48. 92. . 30. 2001 49. Ratnik u mantiji 50. SPC prenosi tela etnika 51. Pomen mrtvim faistima u Sabornoj crkvi u Beogradu 52. Srpska pravoslavna crkva - Povorka srama, 16.9.2009.

53. B92 - SPC o Povorci: Ljubav ili Sodoma, 17.9.2009. 54. Fond za Humanitarno Pravo, Beograd U Parohijskom domu Hrama svetog Save velia se ratni zloin 55. Gordana ivkovi, Ljudska prava na helsinki nain 56. 56.0 56.1 Pismo vladike Grigorija arhijerejima SPC

Vidi jo [uredi - ]
Kosovski mit Nebeska Srbija Svetosavski nacionalizam Jagnje Boije i Zvijer iz bezdana Mirko orevi, Ratni krst srpske Crkve Srpska pravoslavna crkva i novi srpski identitet MILORAD TOMANI, SRPSKA CRKVA U RATU I RATOVI U NJOJ Filozofsko-teoloki izvori antievropskog i antizapadnog diskursa u SPC Mirko orevi, O sprezi pravoslavne crkve sa strukturama politike moi Slobodan Markovi, Crkva i politika Kritika klerikalizacije Srbije (zbornik radova) SPC u agresiji na R BiH Zato Tadi sedi u Sinodu SPC?

Vanjske veze [uredi - ]

Kategorije: Istorija Srbije | Politika Srbije | Srpska pravoslavna crkva | Velikosrpska ideologija Prijavi se / Registruj se lanak/ Rasprava/ itaj Uredi Pregled historije

Poetna strana/ Izabrani lanci/ Nedavne izmjene / Sluajna stranica / interakcija - Pomo/ Pijaca/ Alatke- Drugi jezici- Hrvatski Ova stranica je zadnji put izmijenjena 20:40, 13 avgust- 2011.

 Tekst je dostupan pod Creative Commons Attribution/Share-Alike licencom; dodatni uslovi se mogu primijeniti. Za detalje pogledajte uslove koritenja. Politika privatnosti - O Wikipediji - Odricanje odgovornosti - Mobile view