Goede vetten, slechte vetten

Goede vetten, slechte vetten, als het gaat om kanker

Nieuwsbericht - juni 2011 jaargang 13
Als het even kan vetarm eten, dat was jarenlang het advies van de gezondheidsinstanties. Vooral bedoeld om de hoge vlucht aan hart- en vaatziekten een halt toe te roepen. Inmiddels is duidelijk dat deze boodschap veel te eenzijdig was en is. Vet is niet in zijn algemeenheid slecht. Er zijn juist goede, onmisbare vetten met gezondheidsbeschermende eigenschappen. Wie vetarm eet, mist die bescherming. En dat geldt ook voor kanker!

TEGEN KANKER

STICHTING NATIONAAL FONDS

voor onderzoek naar reguliere en aanvullende therapien

Wat zijn goede vetten?

essentile vetten Een ander woord voor gezonde vetten is essentile vetten. Essentieel wil zoveel zeggen als: onmisbaar voor onze gezondheid. Essentile vetten kunnen we niet zelf aanmaken; we moeten ze dus uit voeding halen. Ze zitten m.n. in plantaardige producten en in vis. Essentile vetten zijn hoe dan ook onverzadigde vetten. Dit in tegenstelling tot de niet-essentile verzadigde vetten, die vooral in dierlijke producten zitten, met name in vlees, melk en melkproducten. Waarom is vet nodig?

In een gezond voedingspatroon zijn vetten onmisbaar. De vitamines A, D, E en K (de vetoplosbare vitamines) krijgen we alleen binnen via het eten van vetten. En de goede vetten bevatten essentile vetzuren die vele lichaamsfuncties ondersteunen, zoals: versterking van het immuunsysteem, bloeddrukverlaging, cholesterolverlaging, vaatreiniging, ontstekingsremming, antiallergische werking en verbetering van gezichtsvermogen, hersen- en nierfunctie. Om er maar een paar te noemen!

onverzadigde vetten De onverzadigde vetten zijn ook weer onder te verdelen in twee categorien: enkelvoudig en meervoudig onverzadigd. Maar belangrijker is tegenwoordig de verdeling in omega-3, omega-6 en omega-9 veturen. Deze verdeling gaat dwars door enkelvoudig en meervoudig onverzadigd heen: omega-3 en omega-6 zijn meervoudig onverzadigd, terwijl omega-9 enkelvoudig onverzadigd is. Waar staat het cijfer voor?

Het kenmerk van onverzadigde vetten is dat de vetzuren n (enkelvoudig) of meer (meervoudig) dubbele bindingen tussen de koolstofatomen hebben. Dat geeft een soort knik in de ketens van die vetzuren, zodat ze minder in elkaar haken. Daardoor zijn ze minder plakkerig en blijven ze ook bij lagere temperaturen nog vloeibaar. En dat zorgt voor soepele celwanden, een goede doorgankelijkheid en het minder aan elkaar kleven van de cellen. Het cijfer 3, 6 of 9 achter een onverzadigd vetzuur duidt erop dat de eerste dubbele binding in het vetzuur bij het 3e, 6e of 9e koolstofatoom zit, gerekend vanaf de staart (omega is de laatste letter in het Griekse alfabet en staat voor einde.)

De omega vetzuren staan de laatste jaren sterk in de belangstelling. Alledrie zijn ze essentieel en dus belangrijk om voldoende van binnen te krijgen, maar hun werking is anders en soms zelfs tegengesteld. Alles draait dus om de juiste verhouding. En die verhouding is danig uit balans. In Nederland eten we tegenwoordig namelijk veel teveel omega-6 vetten en te weinig omega-3. Voor een gezonde verhouding moeten we dus meer omega-3 en omega-9 gaan consumeren en veel minder omega-6!
Een teveel aan omega-6 komt vooral door de populariteit van het cholesterolverlagende linolzuur, mede door de vele reclames hiervoor. Dit heeft er echter voor gezorgd dat de verhouding met de andere essentile vetzuren verstoord is geraakt.

Omega-3

Alfa-linoleenzuur (ALA) Eicosapentaeenzuur (EPA) Docosahexaeenzuur (DHA)

Linolzuur (LA) Gamma-linoleenzuur (GLA) Arachidonzuur (AA)

Omega-6

Oliezuur

Omega-9

Belangrijke bronnen
vette vis (EPA/DHA) lijnzaadolie (ALA) noten

zonnebloemolie masolie

olijfolie (extra vergine) pindas/noten

Wat zijn slechte vetten?

verzadigd vet en transvet Slechte vetten zijn dus de verzadigde vetten, maar ook en vooral de zogenaamde transvetten. Verzadigde vetten zijn weinig functioneel voor het lichaam, ze dienen voornamelijk als stootkussen en brandstofopslag. We hoeven ze ook niet uit voeding te halen; we kunnen er zelf voldoende van maken uit andere vetten en uit koolhydraten. Het lichaam breekt verzadigde vetten niet of slecht af, wat kan leiden tot cholesterolverhoging, aderverkalking en hartproblemen. Transvetzuren zijn vetzuren die kunstmatig verzadigd zijn door hydrogenatie (waterstof toevoeging). Dit is om plantaardige olin te verharden (tot margarine). Ze verhogen de kans op hart- en vaatziekten sterker dan verzadigd vet en zijn naar alle waarschijnlijkheid kankerverwekkend. Er is de laatste jaren veel inspanning verricht om de transvetten uit ons voedingsaanbod te verwijderen. Toch bevatten sommige margarines en frituurvetten, en vooral bakkersvet, nog steeds deze schadelijke transvetten.
Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker -W.G. Plein 187 -1054 SC Amsterdam -ING 207205- T 020 530 49 33 -info@tegenkanker.nl -www.tegenkanker.nl

verzadigd vet in de ban?

Het totaal vermijden van verzadigd vet is onmogelijk, want een beetje ervan zit ook in de meeste onverzadigde olin en vetten. Maar het is ook niet nodig. Zolang we voldoende gezond tegenwicht hebben in de vorm van onverzadigde vetten, kan verzadigd vet vermoedelijk geen kwaad.

hoe zit het nu met kanker?

transvet Transvetten kunnen vermoedelijk kanker veroorzaken, vooral wanneer we er grote hoeveelheden van binnenkrijgen. verzadigd vet Van verzadigd vet is niet specifiek aangetoond dat het kankerverwekkend kan zijn. Wel verhoogt verzadigd vet het cholesterolgehalte en de bloeddruk en zorgt het voor een verlaagde afweer en een slechtere hersenfunctie. En verzadigd vet bestrijdt kankervorming niet, zoals sommige onverzadigde vetten wel doen. vetrijk eten geeft meer uitzaaiingen
In een belangrijk onderzoek bleek een vetrijk dieet bij proefdieren veel meer uitzaaiingen en circulerende tumorcellen te geven dan een vetarm dieet. Hiervoor zijn twee mogelijke verklaringen: door het vetrijke dieet ging de stofwisseling lijken op die bij vetzucht, waardoor allerlei ongunstige biochemische processen in gang worden gezet. Een andere mogelijkheid is dat door de toename van vetten de kankercellen minder aan elkaar kleven, waardoor ze makkelijker losraken van de primaire tumor. Dit geldt feitelijk meer voor onverzadigd vet dan voor verzadigd vet, en inderdaad werd gevonden dat meervoudig onverzadigd vet zoals linolzuur deze verhoogde uitzaaiing ook veroorzaakte, terwijl enkelvoudig onverzadigd vet als oliezuur (uit olijfolie) dit niet deed. Dit pleit natuurlijk weer voor een mediterraan dieet.

onverzadigde vetten

Omega-3 vetzuren Omega-6 vetzuren

Van de onverzadigde vetten valt vooral omega-3 gunstig op. Omega-3 vetzuren hebben een duidelijk antikanker effect. Dit essentile vet is daarom de laatste jaren regelmatig onderwerp van onderzoek. Zowel bij de preventie als de behandeling van kanker zijn er regelmatig positieve resultaten te melden.*

Linolzuur, de bekendste omega-6 vetzuur, is cholesterolverlagend. Maar we zijn er teveel van gaan eten, wat ten koste gaat van omega-3 en omega-9, waardoor ook de kankerbeschermende eigenschappen van die laatste twee verloren gaan. Bovendien zou bij consumptie van grote hoeveelheden linolzuur (omega-6) de kans op borstkanker iets verhoogd kunnen zijn.

Omega-9 vetzuren

Ook de omega-9 vetzuren doen gunstig van zich spreken. Ze zitten vooral in olijfolie. Dit bevat vaak ook veel nuttige stoffen als polyfenolen, fytosterolen en antioxidanten. Allemaal stoffen die steeds vaker het onderwerp van kankeronderzoek zijn.

olijfolie tegen kanker

Een recent onderzoek toonde gunstige resultaten aan van het gebruik van olijfolie (koud geperst: extra vergine) op borstkanker. De onderzoekers gaven als mogelijke verklaring daarvan vooral de vele polyfenolen (ontstekingsremmende stoffen) in olijfolie.

(*) Zie ook onze nieuwsbrief: Vis tegen kanker. Deze kunt u gratis bij ons opvragen. verhitting Essentile vetzuren zijn zeer gevoelig voor oxidatie, en worden tijdens bakken en braden makkelijker omgezet in toxische verbindingen. In zijn algemeenheid geldt: hoe hoger de temperatuur en hoe onverzadigder het vet, hoe meer kans op ongunstige effecten. Zo ontstaan in vlees de zogenaamde PAKs (poly-aromatische koolwaterstoffen) en de stof acrylamide bij bewerkingen met hoge temperatuur. Deze stoffen zijn vermoedelijk in meer of mindere mate kankerverwekkend. Vetten die bij hogere temperatuur nog in vaste vorm verkeren, zoals verzadigde vetten, zijn beter hittebestendig, maar van zichzelf dus minder gezond. In welke mate vetten bij verhitting omzetten in minder gunstige bestanddelen staat ter discussie. De voedingsindustrie en haar onderzoek stelt dat zonnebloemolie en andere veel omega-6 bevattende vetten uitstekend hittebestendig zijn en prima bruikbaar zijn voor frituren. Anderen stellen dat deze vetten wel degelijk gevoelig zijn voor hitte en er verzadiging, transvetvorming en oxidatie optreedt bij verhitting. Daarom is het vermoedelijk veiliger om te frituren in verzadigd vet. Tenslotte mogen we daar wel its van eten. kokosvet Kokosvet (ofwel kokosolie) neemt een bijzondere positie in: het is vrijwel geheel verzadigd maar toch gezond. Dat komt omdat de vetzuren in kokosvet veel korter zijn dan in de meeste andere vetten. Hierdoor is kokosvet goed hittebestendig (en dus geschikt voor bakken en braden) maar werkt het anders dan de gewone verzadigde vetten, omdat de korte ketenvetzuren erin anders worden behandeld in het lichaam. Bovendien werken ze anti-parasitair.

Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker -W.G. Plein 187 -1054 SC Amsterdam -ING 207205- T 020 530 49 33 -info@tegenkanker.nl -www.tegenkanker.nl

concreet advies Wat betekent dit concreet voor uw voedingsgewoontes: Eet niet of nauwelijks koekjes en andere bakkers- en industrieproducten met transvetten Eet weinig frituurwaren als patat frites, vanwege schadelijke verhitting en transvetten. Zorg voor meer omega-3 en omega-9 en naar verhouding minder omega-6, gebruik dus minder zonnebloemolie en margarines met linolzuur en gebruik juist vaker olijfolie. Eet regelmatig vette vis voor voldoende inname van omega-3 vetzuren (EPA en DHA) of gebruik vaker lijnzaadolie. Eet weinig of geen vlees vanwege het verzadigde vet en zorg dat het niet aanbrandt vanwege kankerverwekkende stoffen bij te hoge verhitting Gebruik niet of nauwelijks vette melkproducten vanwege de verzadigde vetten. vetzuursamenstelling voeding In ieder voedingsmiddel zit een mengsel van verzadigde en enkelvoudig en meervoudig onverzadigde vetten. De belangrijkste staan hier op een rij. Voor meer informatie zie de tabel vetzuursamenstelling van het Voedingscentrum (www.voedingscentrum.nl).

Vet/olie

% vet

Verzadigd vet

Enkelvoudig onverzadigd

Meervoudig onverzadigd

ALA

EPA

DHA

Lijnzaadolie Olijfolie Raapzaadolie Walnootolie Sojaolie Zonnebloemolie Tarwekiemolie Maisolie Saffloerolie Arachideolie Palmolie Kokosolie Roomboter

100 100 100 100 99 100 100 100 100 100 100 100 81

10 14 7 9 15 12 19 13 10 18 48 87 53

16 74 59 16 22 21 17 28 14 47 37 6 20

65 8 29 70 58 63 60 55 72 31 11 2 2

55 0,48 10 11,5 5,67 0,10 5 0,77 0,19 0,10 0,30 0,47

0,10 0,14 -

conclusie Het is niet eenvoudig eenduidig advies te geven voor de optimale vetsamenstelling van uw voeding. Ook omdat er nog geen wetenschappelijke overeenstemming over is. Toch zijn er voldoende sterke aanwijzingen voor het belang van het eten van voldoende onverzadigde vetten, en dan met name van omega-3 en omega-9. Ook is duidelijk dat te veel verzadigd vet een algemeen ongunstig effect op de gezondheid heeft, en transvetten waarschijnlijk kankerverwekkend zijn. Hetzelfde geldt voor te hoge verhitting van olie (en dus frituurwaren) en van vlees. Dat leidt tot een pleidooi voor een mediterraan dieet met ruim olijfolie en regelmatig vette vis, of voor vegetarirs lijnzaadolie. nog vragen? Voor meer informatie en andere specifieke vragen over voeding en kanker kunt u contact opnemen met het Nationaal Fonds tegen Kanker.

N.B. De inhoud van deze folder bevat nadrukkelijk geen medische adviezen. De opzet van de auteurs is de lezer voor te lichten over voeding, therapien en levensstijlen opdat u in overleg met uw arts tot een eventuele toepasssing komt, die verantwoord is en bij u past. De auteurs kunnen dan ook geen verantwoordelijkheid dragen voor eventuele klachten die voortvloeien uit het opvolgen van een algemene aanbeveling.

Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker -W.G. Plein 187 -1054 SC Amsterdam -ING 207205- T 020 530 49 33 -info@tegenkanker.nl -www.tegenkanker.nl