twaalfde nummer: december 2004

Ben je tussen 12 en 14? Ben je gefascineerd door In dit nummer:

alles wat met techniek te maken heeft? Voel je de bijna
onweerstaanbare drang om elk apparaat uit elkaar te
prutsen om te zien hoe het er vanbinnen uitziet?
Elektrische
Dan ben je een Garagast
en dan is dit nog steeds je lijfblad!
energie

mmer:
In dit nu
les
e centra
Stomend
aaf Volta
e b a tt e rij van gr
D n
vermoge
a n ning en
wa

Ov e r s p
gneet
lektromeale
ar

elektro

e e n e
elekt
e

lf
Maak ze
sc

kt
lek

ro
h

m
uw

tr

ag
ro

ne
om

magn
ing

et
mag
ag
 We zitten allemaal vol energie. Want energie is “de
kracht die nodig is om een verandering tot stand te
brengen”. Als je dus gewoon stapt, verbruik je al
energie. Daarom is de mens altijd al op zoek gegaan
naar andere vormen van energie. Een kar kan je
bijvoorbeeld veel beter door een paard laten trekken.
En toch heeft geen enkele energievorm ons leven zo Elektrische
sterk veranderd als elektrische energie. Ga maar energie moet je
opwekken. Dat wil zeggen
’s na wat je niet meer zou kunnen als er geen
dat je energie moet leveren om
stroom bestond. elektrische energie te krijgen. De
eenvoudigste manier is... zelf bewegen.
Trappen om een dynamo te doen draaien,
bijvoorbeeld. Je draaiende fietswiel zet een as in
beweging waaraan een magneet hangt. Die magneet
beweegt langs een spoel van
waardoor er in die spoel
stroom ontstaat.
En daarmee kan je je fietslichten
doen branden. Hoe harder je
trapt, hoe meer licht
je krijgt.

L E
E
In een elektriciteitscentrale wordt de
stroom net zo opgewekt, maar dan
met enorme dynamo’s die generatoren
heten. En gelukkig hoeft niemand te
trappen om ze aan te drijven. Meestal wordt
daarvoor stoom gebruikt en de centrale wordt
genoemd naar de manier waarop die de stoom
produceert. Je hebt dus steenkoolcentrales,
kerncentrales, stookoliecentrales en
gascentrales. Via een netwerk van kabels brengt WAARSCHUWING
de centrale de elektriciteit bij ons thuis. Batterijen zijn giftig en horen
niet thuis bij het gewone
huisvuil. Verzamel ze en breng
ze naar het containerpark.
 Maar natuurlijk vind je niet overal een
st pc ntact. Gelukkig kunnen we
elektriciteit ook uit een klein doosje halen: de
batterij. En hier komt geen beweging bij
kijken, want batterijen zetten chemische
energie om in stroom. De eerste batterij
werd rond 1800 gemaakt door de Italiaanse
graaf Alessandro Volta. Hij had ontdekt dat
er door chemische reactie een elektrische
stroom ontstaat als je twee verschillende
geleiders in een geleidende vloeistof
plaatst. In de zuil van Volta stapelde
hij daarom afwisselend schijfjes van
het metaal zink, vilten doekjes met

E
verdund zwavelzuur en koperen

I
plaatjes op elkaar. De elektriciteit
stroomde door een draad die de

G
bovenste met de onderste schijf Niet toevallig
verbond. Vandaag gebruiken we zitten aan een stroombron altijd

R
moderne materialen en zijn onze twee aansluitpunten. Kijk maar naar een
batterijen veel kleiner en batterij of een stopcontact. Elektriciteit loopt imme
sterker.

E
Als er geen verbinding tussen de twee punten is,
spreken we van spanning. De eenheid daarvan is
Een geleider genoemd naar graaf Volta: volt (V). Pas als we de

N
laat elektrische kring sluiten, kunnen we de stroom
stroom door. Het kan gebruiken. De hoeveelheid stroom die

E
zowel een vaste stof, een gaat lopen, noemen we de stroomsterkte.
vloeistof als een gas zijn. Hout Die drukken we uit in ampère (A). De totale
is geen geleider, maar ijzer hoeveelheid stroom die de verbruiker (een lamp

E
bijvoorbeeld wel. bijvoorbeeld) nodig heeft om te werken, noemen we
het vermogen. Dat wordt uitgedrukt in watt (W). Neem

H
maar ’s een gloeilamp en kijk wat het vermogen is. Denk
eraan dat een lamp van 100 W meer licht geeft dan eentje van
60. Wist je trouwens dat ook Ampère en Watt uitvinders

C
waren?

S
Zonder stroom raakt een auto niet eens gestart. En ook om z’n lampen

I
te laten branden of om de ruitenwissers te laten werken, heeft hij stroom
nodig. Daarom heeft elke auto zijn eigen batterij: de accu. Die levert meestal

R
12 V en bestaat uit metaalplaten die in een bad van verdund zwavelzuur hangen.
ACCU
(Hé, graaf Volta gebruikte ook al

T
metaal en zwavelzuur voor zijn
allereerste batterij!) Gelukkig hoeven

K
we deze batterij niet voortdurend te
vervangen, want tussen de motor van
de auto en de accu zit een alternator.
Dat is een dynamo die een deel van de
energie van de draaiende motor omzet
in elektriciteit. En die dient
dan weer om de accu op te ALTERNATOR
laden. Maar goed ook,
want zonder accu geen
cd’tjes in de auto.
 Je weet nu hoe een auto
de stroom produceert die
hij nodig heeft om zeg
maar de radio te laten
spelen. Als je
deze Garagas-
tenKrant goed
leest, vind je vast
het antwoord op de
volgende vraag:
Waarom verbruikt
een auto meer
brandstof als z’n
koplampen branden?

A Omdat de koplampen
van een auto olielampen
ers zijn.
B Omdat een auto sneller gaat
altijd ro

rijden als je z’n koplampen

nd aanzet.
C Omdat de alternator meer
elektriciteit moet produceren voor de
batterij.

Laat de energie in je hoofd knetteren en doe mee

aan de wedstrijd. Antwoord voor 17 februari 2005. Het juiste antwoord vind je
daarna op www.garagasten.be. Je kan ook deelnemen via de website.

Deed jij mee aan de vorige wedstrijd en wil je weten of jij de prijs hebt gewonnen? Of ben je
op zoek naar het goede antwoord? Surf snel naar www.garagasten.be en klik op “Wedstrijd’.
T

Naam:
R

Adres:
A A

Geboortedatum:
K

e-mailadres:
D

Ik wil graag een gratis abonnement op de GaragastenKrant

R

Ik wil deelnemen aan de wedstrijd. Dit is het antwoord op de wedstrijdvraag:

Waarom verbruikt een auto meer brandstof
ANTWOO

als z’n lampen branden?

A B C
Je mag antwoorden tot 17 februari 2005.
Je maakt kans op een
schitterend bouwpakket:
Ferrari Formule I-wagen van Lego

De gegevens zullen enkel gebruikt worden om de aanvrager te

voorzien van niet-commerciële informatie over EDUCAM-projecten.
Wijziging of schrapping van het adres kan op eenvoudig verzoek.
Met de elektrische energie
uit een gewone batterij
Dit heb ik nodig:
laat je een lamp branden
• 1 batterij (4,5 volt)
of een walkman spelen. • koperdraad (ongeveer 1 meter)
Maar je kan er • 1 ijzeren spijker
bijvoorbeeld ook een • een doosje spelden
magneet mee
Wikkel een lang stuk koperdraad
maken. En zo’n
heel strak een keer of 20 om de
elektromagneet ijzeren spijker, maar zorg ervoor dat
wordt veel aan beide uiteinden nog een stukje
vaker draad loszit. Maak het ene uiteinde
van de koperdraad aan de positieve
gebruikt
pool van de batterij vast en het andere
dan je zou aan de negatieve pool. Op die manier
denken. heb je de stroomkring gesloten en
stroomt er elektriciteit door de draad
en door de spijker. Hou de
spijkerpunt nu boven het doosje met
spelden. De spijker trekt de spelden aan.
spelden n
s
sp elde
p

elsp
eldspelden

de

Hoe dat komt? Via de koperdraad loopt de stroom door de ijzeren

en

spijker. En ijzer wordt magnetisch als je er stroom doorheen jaagt. Dat

klinkt simpel, maar wist je dat zelfs de deurbel bij jou thuis met een
elektromagneet werkt? Sterker nog, ook een elektromotor werkt volgens dat
principe en elektromotoren tref je werkelijk overal in huis aan: in de stofzuiger, in de
elektrische klok, in de ijskast...

O O R D K A A R T
ANTW

KLEEF
HIER EEN
POSTZEGEL

Garagasten
p/a EDUCAM
Woluwedal 46 bus 8
1200 Brussel
GARAGASTEN OP HET WEB
Kan je maar niet genoeg krijgen van techniek?
Dan hebben wij de oplossing voor jou: surf naar
www.garagasten.be en lees er alles wat je
weten wou over auto’s en techniek.
De webstek zit boordevol
verrassingen. Zo kan je er het
Grote Accu-Actiespel
uitproberen. Speel mee en
haal de hoogste score.

RECHT
ZETTIN
G
In de vorige editie van je favoriete blad is
een foutje geslopen. In de uitgevouwen
projectie-tekening werden twee termen
verwisseld. Waar LINKERAANZICHT staat,
A D
had VOORAANZICHT moeten staan en P
OP
omgekeerd. De aangepaste tekening en
projectie vind je op www.garagasten.be.
Met dank aan de attente lezers.
E N
T Hoi, wij zijn Bart en Valerie, twee rasechte
S garagasten. En wij gaan voor jou op pad. Want jij wil
A
G toch ook weten hoe een nieuwe auto ontworpen wordt of
R A hoe een fietsenmaker te werk gaat? Wel, dat en nog veel
G A meer zoeken we voor je uit. In elke nieuwe GaragastenKrant
stellen we een reportage voor. En het hele verhaal van onze
belevenissen kan je telkens lezen op de website www.garagasten.be.
Of kijk je liever alleen naar de foto’s die we maken als we op pad gaan?
Dat kan natuurlijk ook. Veel plezier.

Voor deze reportage trokken we naar de pechverhelpingsdienst van

Touring. Met een rugzak vol vragen kwamen we in Brussel aan. En nu
weten we er alles over. Benieuwd naar de antwoorden? Surf dan snel
naar www.garagasten.be!

EEN PASSIE VOOR TECHNIEK?

De GaragastenKrant is een initiatief van EDUCAM, het DOE daar dan iets mee en kies nu de juiste
opleidingscentrum van en voor de autosector dat
vakmanschap en deskundigheid op peil houdt. studierichting! Op de website
EDUCAM, Woluwedal 46 bus 8
1200 Brussel
www.educam.be
www.garagasten.be vind je alle
Verantwoordelijke uitgever: Luc De Moor, EDUCAM studierichtingen die je kan volgen als je tuk
Concept en realisatie: www.linkinc.be en www.zeppo.be
Tekeningen: Sam Vanallemeersch bent op techniek. Zo weet je meteen waar je

met je toekomst naartoe kan! De

studierichtingen bestaan zowel in het

technisch als beroepssecundair onderwijs.