achttiende nummer: maart 2006

In dit nummer:

Ben je tussen 12
en 14? Ben je
gefascineerd do
or alles wat met
te maken heeft? techniek
Voel je de bijna
onweerstaanbare
drang om elk ap
uit elkaar te prut paraat
sen om te zien ho
er vanbinnen ui e het
tziet?

Dan ben je een

is dit nog steeds en dan
je lijfblad!

Serie of parallel

Aardige

Hoe levens redt

wa

Zeker met zekeringen

ar
sc

Nieuwe opdracht
hu
wi
ng
 Wist je dat elektriciteit altijd in een rondje
stroomt? Hey, daarom noemen we het ook
stroom. Om elektriciteit te gebruiken moet je
dus een gesloten kring bouwen. Hiernaast zie
je zo’n stroomkring, met een batterij als
stroombron en een lamp die de stroom verbruikt.
Als je de lamp aan en uit wil zetten, heb je een
schakelaar nodig, want daarmee kan je de
stroomkring onderbreken.*

E in
ISCHE ENERGI
r over ELEKTR gasten.be
* Je leest mee op ww w. ga ra
nt 12 of
GaragastenKra

Wat gebeurt er als je twee lampen in je stroomkring zet**?

Dan gaan ze allebei branden natuurlijk. Maar je hebt twee
manieren om de lampen te schakelen. Je kan ze achter
elkaar zetten (in serie). Dan geeft de ene lamp de stroom
door aan de volgende en krijgen ze allebei een deel van de
energie die de batterij levert. Met een serieschakeling kan
je de stroombron nooit overbelasten, maar als er één lamp kapot is, heb je geen
stroomkring meer. Lastig als je tientallen lampen in serie geschakeld hebt, zoals bij
kerstverlichting. Ga dat ene kapotte lampje maar zoeken.

Soms kies je beter voor een

parallelschakeling. Dan krijgen
de lampjes elk hun eigen .
Als het ene lampje niet werkt, blijft het
andere toch branden. Ze hoeven de energie ook niet te
delen en krijgen allebei dezelfde spanning als de batterij.
mbron van 230 volt.
zomaar een stroo
batterij en nooit
es. Gebruik een
** Kijk uit met elektrische proefj

Maar er is ook een nadeel. Als je heel veel lampen parallel schakelt, kan je de
stroombron overbelasten. Je vraagt dan meer energie dan de leidingen
aankunnen en daardoor kan hitte of een vlam ontstaan. Als er dan brandbaar
materiaal in de buurt is... Gelukkig is het elektriciteitsnet bij
jou thuis beveiligd met zekeringen. Vroeger
bestond zo’n zekering uit een zilver-
draadje dat veilig zodra
er te veel stroom doorliep.
Bij de automatische zekeringen
van vandaag onderbreekt een
schakelmechanisme de
stroomkring als er te veel
elektriciteit door de leiding vloeit.
Wil je dat zelf zien? Vraag dan
even waar de zekeringkast
staat.
 Heb je al eens met je blote handen schrikdraad opgetild waar stroom opzit? Niet doen,
want je krijgt er een flinke schok van. De metalen draad geleidt de stroom immers. Als
je de draad met een droge, houten stok opheft, voel je niets. Hout laat geen stroom
door, het isoleert. Een kleine elektrische stroom is ongevaarlijk. Maar
vanaf 42 volt kan elektriciteit dodelijk zijn. Het stopcontact
bij jou thuis levert 230 volt. Daarom moeten alle toestellen
die je op het lichtnet aansluit goed geïsoleerd zijn. Alle
delen waar elektriciteit door stroomt, zitten netjes
verpakt in materialen die geen stroom doorlaten, zoals
rubber of plastic. Dat soort materialen noemen we
isolatoren.

Bang van elektriciteit? Welnee. Bovendien zijn de meeste elektrische

toestellen geaard. Via de stekker en het stopcontact wordt het toestel
verbonden met een koperen staaf die in de grond zit. Als de isolatie van het
apparaat niet deugt, voorkom je dat blootliggende metalen onderdelen toch
onder stroom komen te staan. Via de vloeit de stroom
immers gewoon naar de aarde en zo voorkom je elektrocutie. Oef.

Schakelingen en zekeringen… wees maar

zeker dat je ze ook in een auto vindt. Weet jij hoe je de lege batterij
van een auto (de accu) weer aan de praat krijgt? Door ‘m met startkabels (geleiders)
te verbinden met de opgeladen accu van een andere auto. Je verbindt de positieve
polen met elkaar, en ook de negatieve. Je schakelt de accu’s dus parallel. Op die
manier krijgt de auto met de lege accu toch genoeg stroom om te starten. Maar goed
ook, want de accu is de stroombron voor de
koplampen, de zetelverwarming, de
cd-speler... in elke auto zitten
meters elektriciteitskabel. Nogal wiedes
dus dat dat netwerk met zekeringen
beveiligd wordt. Neem nu de ruitenwissers.
Die worden door een motortje aangedreven.
Enig idee wat er gebeurt als de ruitenwissers
geblokkeerd zitten, omdat ze vastgevroren zijn,
of omdat het rubber op de voorruit plakt? Dan
vraagt het motortje steeds meer stroom om de
ruitenwissers toch los te krijgen, tot de zekering
springt om te voorkomen dat de leiding
overbelast raakt. Hey, nu kan je bij je ouders
scoren met een goeie tip: zet nooit je
ruitenwissers aan als de kans bestaat dat ze
geblokkeerd, tja... zitten.

ringen
d e m o to rk ap bevat zeke
nder en de
Het kastje o d e ko plampen (2)
voor de alte
rnato r (1 ), je naast het
w ijz e rs (3). Het kast
ting a a n voor de
voorste rich
u ffe u r b e va t zekeringen
cha
zitje van de de cd-spele
r (2), de
rs (1), ichten (4).
ruiten w isse
rm in g (3 ) e n de achterl
rwa
achterruitve
 n van
e n o eg krijge
aar n iet g oplossing
Kan je m an hebben wij de
?D
techniek
: surf naar
voor jou
over
w a t je w eten wou
r alles bstek zit
en lees e a u to ’s. De we s een spelletje uit .
e n
techniek gen. Kie te score
v o l verrassin v o o r de hoogs
bo o rd e en g a nhoek.
s p e lle tj esgalerij d e e x p erimente ening die je met
de kje in p of een
m
’s een kij wel een ti dan snel een be
richtje
Of neem h e b je
schien n. Laat
Hey, mis n wil dele tenboek. voor
d e r e G a r a g a s te
te n -g a s a n je o ok terecht ed, vind je
an gas webstek
k
je meede
het Gara agasten- d. En als wil
achter in t o p d e G a r
’- we d str ij
rs . In dat geval
W a n na a
iet alles. bij de win .
a a r d a t is lang n t jo uw n aam wel
M de ‘ a
tips over chien sta res:
handige r te ru g . En miss n e n h e b t. Eén ad . Bij elke
z e n d ing hie s je gewon nnen.
je in
w e te n w elke p rij
re a c ti e willen ke
je zeker is er de op we jou
w eveel
e t e en mening geschoteld waar zie t m eteen ho
n m or je
Garagaste hier een vraag vo vinden en nd, niet?
Voor alle g je m e e st in kan anne
rant k r ij jij je he t delen. Sp
nieuwe k a a n w a a r
w m e n in g
antwoord e Garagasten jou
Duid het e a n d e r
an d
procent v

Naam:

Adres:

Geboortedatum:

E-mailadres:

De gegevens zullen enkel gebruikt

worden om de aanvrager te
voorzien van niet-commerciële
informatie over
toekomstopwielen.be-projecten.
Wijziging of schrapping van het
adres kan op eenvoudig verzoek.
 “100 paarden onder de motorkap” verzamelt het beste
van drie jaar GaragastenKrant. Volg je favoriete speurneu-
zen tijdens hun avonturen en ontdek alles over auto’s en
techniek.

Hoe brengen tandwielen een kracht over? Waarom ga je

onderuit op glad ijs? Waar komt elektriciteit vandaan?
Waarom ben je sterker met een hefboom? Ontdek het
antwoord in dit boek. Ga ook zelf aan de slag. Zoek een
citroen en maak er een batterij van, meet zelf de luchtdruk
en voorspel het weer...

Een ware Garagast mag dit boek niet missen. Ga dus snel
naar de boekhandel en neem de onderstaande bon mee, dan
krijg je alvast een mooie korting!

euro
Geef deze bon af in een erkende boekhandel en ontvang
het boek ‘100 paarden onder de motorkap’ (ISBN 90 209 64852)
voor € 11,45 i.p.v. € 13,95 .
WB.100 PAARDEN ONDER

V.U. Uitgeverij Lannoo, Tielt | Bericht aan de boekhandelaars:

Deze bon is enkel inwisselbaar bij aankoop van de vermelde titel.
De bonnen dienen teruggestuurd
- te worden voor controle en ver-
rekening via VBB-bonnenclearing Hof ter Schriecklaan 17, 2600
Berchem. VBB-actienummer: 369-06-01. Actie geldig zolang de
9 820663 312507 voorraad strekt vanaf 24 maart tot 24 april 2006.

KLEEF
HIER EEN
POSTZEGEL

Garagasten
p/a toekomstopwielen.be
Woluwedal 46 bus 8
1200 Brussel
Heb je de boeiende Garagasten-rubriek Maar natuurlijk kan je zelf nog veel leukere toepassingen bedenken dan
het voorbeeld dat wij je geven. Heb je iets gevonden wat je zelf in elkaar
Knap Geknutseld al ontdekt? In elke
kan knutselen? Neem dan pen en papier en schrijf op wat je allemaal
nieuwe krant krijg je een opgave en een nodig hebt. Zoek al je materiaal bij elkaar en ga aan het werk.
concreet voorbeeld.
Denk eraan dat je je creativiteit moet kunnen bewijzen als je mee wil
Op ligt er doen aan de wedstrijd. Maak daarom een paar foto’s van je werk en jezelf.
Of beschrijf in een tekst wat je precies gedaan hebt en wat het resultaat
bovendien een pak tips op je te wachten.
is. Zet al je bewijsmateriaal daarna op .
Omdat we weten dat een echte Garagast Uit alle inzendingen worden de leukste, origineelste en mooiste
oplossingen bekroond. Veel succes.
wel van een uitdaging houdt, hebben we
de tips verstopt achter een keileuke
schuifpuzzel, raadsel of woordspelletje.
Snel daarheen dus.

DOE MEE AAN DE

”-
“KNAP GEKNUTSELD
ZE T JE
WEDSTRIJD EN
FOTO’S EN TEKS NTE

triciteit.
VOOR 10 MEI 2006
-
ot en ve ili g ka n om gaan met elek
d over gaat. OP DE GARAGASTEN
ag as te nK ra nt lees je hoe je vl dr ac ht va n K nap Geknutsel WE BSITE !
In deze Gar op
aar de nieuwe
st wel raden w
En dus kan je va n na tu ur lij k. omkring
en schakelinge n gesloten stro
Over zekeringen serie sc ha ke lt en ee
je ervoor
dr ie ba tter ijen van 4,5V in m pj e, in de rdaad. Hoe kan zekering in? Of
Wat gebeurt er
al s je
5V ? Zo nde van he t la
13 ,5 V? Bouw je een reek
in een lampj e va n 2,
t, ook al levert
de stro om br on lossen. Of besp
bouwt met daar 5V ni et sp ri ng ee n ri jtj e ho e je dat kan op .
lampje van 2, op
zorgen dat het nd? Zet ’s even
le id er m et ee n hoge weersta tr a tip s w il, surf dan naar
k je ee n ge nu tt ig e, ex
gebrui je héééél
genoten. En als /of tekst over je
het met je klas t w er k. Zet foto’s en n
en knetteren en
ga aa n he van Lego of ee
Laat je hersen eb si te en w in een bouwdoos is sc hi en
de Garagasten-
w eedoet, win je m
belevenissen op ta l. Al s je hele klas m l.
heuse au to re ns een autorensta
bezoek aan een br ie k di e au to ’s bouwt of aan
een fa
een bezoek aan er meedoet aa
n de “Knap
tw ee ke utselwerk
s je di t sc ho ol jaar min sten s
de re pr ijs w in nen. Als je je kn
En al een bijzon n 2006” worde
n.
edstrijd kan je he Knobbel va van 2006” winne
n.
Geknutseld”-w “K na ps te Te ch ni sc
ch ni sc he K la s
ka n je ps te Te lle n.
alleen maakte, de titel van “Kna achterover te va
je he le kl as m eedoet, kan je en , zi jn al he lemaal om van
Als vasthang
e aan die titels
En de prijzen di .
K ijk sn el op

EEN PASSIE VOOR TECHNIEK?

De GaragastenKrant is een initatief van
is een actie van de automobielsector en
DOE daar dan iets mee en kies nu de juiste studierichting!
aanverwante sectoren, op initiatief van Febiac en de sociale
partners: Federauto, ABVV-Metaal en ACV-Metaal.
Op de website vind je alle
EDUCAM coördineert dit project.
, Woluwedal 46 bus 8, 1200 Brussel
studierichtingen die je kan volgen als je tuk bent op techniek.
Verantwoordelijke uitgever: Luc De Moor, Zo weet je meteen waar je met je toekomst naartoe kan!
Concept en realisatie: www.linkinc.be en www.zeppo.be
Tekeningen: Sam Vanallemeersch Zowel in het technisch als beroepssecundair onderwijs