LEERLEKKERLAND
Stijlen van leven lang leren in Nederland
Leren doen we allang niet meer alleen op school. We
leren overal en op verschillende manieren. Onze
samenleving is zo dynamisch dat kennis snel verandert.
Om mee te kunnen blijven doen, voor ons werk of voor
ons plezier blijven we daarom leren. Een leven lang.
Om in kaart te brengen hoe Nederlanders leren heeft
Teleac/NOT het initiatief genomen voor een onderzoek
naar leervoorkeuren van Nederlanders tussen de
18 en 65 jaar. In samenwerking met Motivaction
en Open Universiteit Nederland is zo een eerste
verkenning gedaan naar de leerstijlen van de volwassen
Nederlander. Dit heeft geresulteerd in een inkijk in hoe
dat leven lang leren er nu uitziet en in vier leerstijlen
waarop volwassen Nederlanders zijn in te delen.
In deze publicatie vindt u de meest interessante
resultaten uit dit onderzoek. En natuurlijk zijn de vier
leerstijlen beschreven en uitgelicht aan de hand van
interviews en illustraties.
Omdat leren overal in onze samenleving gebeurt, is
deze publicatie een must-have voor iedereen die zich
bezighoudt met educatie in Nederland. Of dit nu
binnen het reguliere onderwijs is, in een cursuslokaal,
in het plaatselijk buurtcentrum of in de media.
Deze publicatie geeft een handvat aan iedereen die
bij wil dragen aan een leven lang leren in Nederland:
aan een Leerlekkerland.
Stijlen van leven lang leren in Nederland
Inhoud
Voorwoord en inleiding van Rob Martens 2

Hoofdstuk 1 – Het onderzoek naar leerstijlen 6

Hoofdstuk 2 – Uitkomsten in beeld 8

De cijfers uit het onderzoek geïllustreerd

Kader - Verschillende leerstijlen 18

Hoofdstuk 3 – De leerstijlen 20
Groep 1: Taakgerichten 22
Groep 2: Einddoelgerichten 26
Groep 3: Detailgerichten 30
Groep 4: Kennisgerichten 34

Hoofdstuk 4 – Hoe verder? 38

Steekproef en weging bij het onderzoek 40

Colofon 42

1
 Voorwoord & inleiding
Onderwijs en vorming zijn van groot belang, en
daarom regelmatig onderwerp van discussies.
Dat bleek de afgelopen jaren maar weer toen een
lang publiek debat over onderwijsvernieuwingen
uitmondde in een parlementair onderzoek onder
leiding van Jeroen Dijsselbloem. Opvallend was dat
er weinig vooruitgang leek te zitten in die publieke
discussie. Niet alleen in de media, de politiek en onder
beleidsmakers, maar ook op veel scholen ontstonden
twee ‘kampen’: de voor- en tegenstanders van
onderwijsvernieuwing. Mensen betrokken een stelling
en bleven daarin volharden. De onderwijspraktijk in
Nederland is, als een van de grootste bestedingen van
onze publieke middelen, zo groot en complex dat voor-
en tegenstanders van onderwijsvernieuwingen altijd
wel argumenten kunnen vinden om hun gelijk te halen.
Soms leek het te ontbreken aan een goed overzicht
van de feiten of was er verwarring over wat bepaalde
onderwijsvernieuwingen eigenlijk inhouden. Niemand
leek meer echt te weten waar het bij een begrip als
bijvoorbeeld het ‘nieuwe leren’ precies om ging. De
nuchtere feiten en heldere onderzoeksgegevens die het
overtuigende argument konden leveren bij prangende
vragen en twistpunten ontbraken. Dat maakte deze
publieke discussie soms onoplosbaar, contraproductief
en daardoor helaas ook beschadigend voor het imago
van het onderwijsveld. Dat is jammer, want onderwijs
is van eminent belang. Wat in het vuur van de
onderwijsdiscussie ook een beetje uit beeld is
2 3
verdwenen, is dat leren veel meer is dan alleen het
leren dat we kennen uit onze schooltijd. Sterker
nog: mensen leren altijd, levenslang. Verschillende
recente onderzoeken laten zien dat de meeste expertise
van werknemers in bedrijven helemaal niet tot hun
schooltijd te herleiden is, maar juist op de werkplek
zelf wordt opgedaan. Dat leren gebeurt meestal niet
eens op een ’schoolse’ manier – bijvoorbeeld met
studieboeken en tentamens – maar vooral op een
informele manier. Bovendien leren mensen ook buiten
de werkplek, niet alleen in de vorm van studies en
cursussen, maar ook door het beoefenen van hobby’s,
door gesprekken met vrienden of door het kijken naar
televisieprogramma’s of surfen op internet.
De educatieve omroep Teleac/NOT laat zien dat
onderwijs en vorming ook buiten werk of school verder
gaan. De multimediale programma’s van Peutertv,
Schooltv en Teleac zijn te bekijken en beluisteren via
radio, tv, internet en andere media. Dit kan op scholen,
maar ook thuis in de vrije tijd en uit eigen interesse.
Bijna tweederde van de Nederlandse bevolking
maakt gebruik van deze programma’s over de meest
uiteenlopende onderwerpen. De omvang van dit soort
vormen van ‘informeel leren’ wordt meestal sterk
onderschat. Vaak omdat het volkomen ongemerkt en
moeiteloos gaat.
Manieren van leren
Het leren op onderwijsinstellingen, sterk intentioneel
met duidelijke leerdoelen en vaak met toetsing,
noemen we formeel leren. Om dit leren en de kennis
die we ermee opdoen zou je een eerste cirkel kunnen
trekken. Daaromheen komt dan een tweede cirkel, die
van het non-formele leren. Daarbij gaat het nog wel
om doelgericht leren, maar dan buiten de reguliere
onderwijsinstellingen. De derde schijf is veel groter
en vormt die van het informele leren. Bekijk eens tien
willekeurige foto’s uit uw woonplaats. Waarschijnlijk
herkent u ze moeiteloos en zonder na te denken waar
ze genomen zijn. U hebt dus een bijna fotografisch
beeld van grote delen van uw woonplaats in uw
hoofd. Dat heeft u informeel geleerd, zonder examens,
leerdoelen, cursussen of wat dan ook. Het is ‘vanzelf’
gegaan en valt daardoor nauwelijks op. Het informele
leren is een grijs gebied dat nog maar weinig verkend
is. Dit onderscheid is voor een leven lang leren cruciaal,
omdat het laat zien hoe complex het onderwerp is.
Waar het bij het formele onderwijs al lastig is een goed
overzicht van wat er geleerd wordt te krijgen, is het dat
bij een leven lang leren nog meer. Maar aan het belang
van een leven lang leren wordt tegenwoordig nauwelijks
meer getwijfeld. We leven in een tijd waarin kennis
steeds sneller vernieuwt en zien een samenleving
die complexer wordt. De programmeerkennis die
eerstejaarsstudenten informatica opdoen is al
verouderd als ze enkele jaren later de collegebanken
verlaten. De internationale competitie wordt
steeds groter, waarbij het steeds meer gaat om het
kennisniveau en de expertise van werknemers en het
innovatieve vermogen van onze industrieën.
Het belang van leren
Ook zijn er grote zorgen over steeds moeilijker te
overbruggen kloven in onze samenleving.
Bijvoorbeeld de digitale kloof tussen zij die wel
meekomen in onze digitaliserende maatschappij, en
diegenen (vaak ouderen) die dit niet meer kunnen.
In een samenleving waarin de vrije markt een steeds
groter beroep doet op het vermogen om zelf goede
keuzen te maken. Wie aan de verkeerde kant van de
digitale kloof staat, krijgt daardoor steeds meer moeite
met dagelijkse handelingen zoals (internet)bankieren,
digitale loketten, informatie opzoeken, enzovoorts.
Een andere gevreesde kloof is die van de taal;
Nederlanders die de Nederlandse taal niet goed
genoeg beheersen kunnen slechter meekomen en
maken minder kans op een baan. Ook op het gebied
van gezondheid en voedingsvoorlichting is er een
groep die nauwelijks te bereiken lijkt. Er zijn zorgen
over jonge mensen die zich de gevaren van internet
niet voldoende realiseren. En wat te denken van
groepen die niet de normen en waarden delen die
het samenleven in een democratische maatschappij
mogelijk maken. We kunnen lacherig doen over
mensen die niet in staat zijn Frankrijk of Griekenland
op de kaart aan te wijzen, maar het kennisgebrek is wel
degelijk zorgelijk als de schuldenproblematiek groeit
omdat mensen complexere financiële producten of hun
eigen financiële draagkracht niet kunnen overzien.
Een moderne samenleving kan dus niet zonder een
leven lang leren. Zoals gezegd: het formele onderwijs
kan dit nooit alleen opvangen. De vereiste kennis is
te veel omvattend en complex. De periode waarin
iemand deelneemt aan regulier onderwijs is bovendien
 maar beperkt, waardoor de opgedane kennis altijd zal
verouderen. Deze moet dus een leven lang worden
bijgehouden en bijgespijkerd. Het gaat hierbij om
langetermijndoelen. Vaak is niet meteen duidelijk
wat mensen non-formeel of informeel leren. Of wat
daar precies de effecten van zijn. Maar dat maakt het
niet minder belangrijk. Wij zijn ervan overtuigd dat
aandacht hiervoor van cruciaal belang is om op de
langere termijn een leefbare samenleving te houden.
Het onderzoek
Om aan te sluiten bij een leven lang leren, nam
Teleac/NOT het initiatief voor een onderzoek naar de
leervoorkeuren van Nederlanders tussen de 18 en
65 jaar. In dit onderzoek wordt voor het eerst breed
geïnventariseerd hoe volwassen Nederlanders leren.
Teleac/NOT wil met de uitkomsten van dit onderzoek
bijdragen aan een meer concrete invulling van hoe dat
leren eruit ziet en hoe het zich verder ontwikkelt.
Wat beweegt de volwassen Nederlander om te blijven
leren, hoe leren ze graag en met welke middelen?
Op een unieke wijze worden in dit onderzoek
kenmerken van leerstijlen en levensstijlen bij elkaar
gebracht. Met deze publicatie willen we bijdragen aan
een concreter beeld van hoe de Nederlander leert en
wil leren. We schetsen in deze publicatie het gebied
van het onoverzichtelijke en soms zelfs onzichtbare
leven lang leren, als een eerste verkenning. Feiten
komen boven tafel, maar we laten de conclusies het
liefst zoveel mogelijk aan uzelf. Want als het debat
over onderwijsvernieuwing één ding heeft laten zien, is
het dat je een debat eerst met feiten moet beginnen.
Omdat die feiten soms erg abstract zijn, hebben
4 5
we geprobeerd deze op verschillende manieren zich bezighoudt met scholing en vorming in Nederland.
In deze publicatie spreken we over
hanteerbaar en inzichtelijk te maken. Allereerst met Ook diegenen die werkzaam zijn in de ‘oude’ of ‘hij’ wanneer we over mensen in een
een onderzoeksmethodologische benadering uit de ‘nieuwe’ media en zich afvragen wie nu eigenlijk thuis bepaalde leerstijl schrijven. Vanzelf-
sociale wetenschappen: na statistische analyses zijn achter de televisie, krant of computer zit en wat zo sprekend hebben we het dan over
zowel mannen als vrouwen.
profielen gemaakt van mensen die leren, gebaseerd iemand nu interessant vindt, kan door het lezen van
op kenmerken en leerstijlen. Leerstijlen, die verderop deze publicatie waardevolle kennis opdoen. Wij vinden
gedetailleerd aan bod komen, zijn een soort ‘containers’ dit onderwerp van groot belang en hebben er met veel
waarin vaak samen voorkomende combinaties van plezier aan gewerkt. We zien de publicatie die u nu in
bepaalde vaardigheden, benaderingen en strategieën handen heeft als een eerste verkenning die we jaarlijks
worden gevat. Sommige lerende mensen zijn willen opvolgen met nieuw en verdiepend onderzoek.
bijvoorbeeld meer gericht op inzicht en begrip en We zijn erg geïnteresseerd in uw vragen, opmerkingen
anderen meer op feiten en van buiten leren. Sommigen en commentaren. Wilt u meer weten of reageren?
zijn meer generalistisch, terwijl anderen het prettig Kijkt u in het colofon op pagina 42.
vinden om grondig en systematisch te werk te gaan.
Deze leerstijlen zijn gebaseerd op wetenschappelijk Rob Martens
onderzoek en veel onderwijsgevenden zullen er wel
iets van uit de praktijk herkennen. We laten zien Hoogleraar Multimediale educatie op de Dr. Gerard
welke profielen van een leven lang leren er zijn, zodat Veringa leerstoel aan de Open Universiteit Nederland.
het onzichtbare enigszins een gezicht krijgt. Op die
manier denken we een zo verantwoord mogelijke
samenvatting te geven van de enorme hoeveelheid
gegevens die onderzoeksbureau Motivaction in
opdracht van Teleac/NOT verzamelde. Om de resultaten
van onze verkenning verder te verhelderen gebruiken
we ook veel illustraties en grafische weergaven van
het cijfermateriaal. De nadruk ligt op non-formeel
leren, maar ook de andere vormen van leren komen
aan bod. Het onderzoek dat aan de basis ligt van
deze publicatie, is gebaseerd op een grote steekproef.
Motivaction heeft deze steekproef vervolgens
gewogen tot een representatieve vertegenwoordiging
van de Nederlandse bevolking. Daarmee is deze
publicatie niet alleen een must-have voor iedereen die
 Hoofdstuk 1
Het onderzoek naar leerstijlen
Vraag en doelstelling
Op het gebied van het formele leren wordt veel
onderzoek gedaan en ontbreekt het bepaald niet aan
beleidsontwikkeling. Als het gaat om non-formeel (niet
regulier georganiseerd) en informeel (ongeorganiseerd)
leren is er veel minder onderzocht of in kaart gebracht.
Wat mensen leren op school wordt nauwkeurig
vastgelegd en getoetst. Wat en hoe mensen leren uit de
krant, op een cursus of van elkaar is veel minder helder,
maar daarom niet minder waardevol. Uitgangspunt voor
dit onderzoek was daarom om het leven lang leren in
Nederland in al zijn hoedanigheden te verkennen,met de
blik op volwassenen tussen 18 en 65 jaar.
Opzet
Het leerstijlenonderzoek ging van start met een
literatuurstudie en gesprekken met enkele experts op het
gebied van (non-formeel) leren. De resultaten dienden
Experts
Zowel in het begin- als het eindtraject van
het onderzoek heeft een aantal experts op het gebied
van onderwijs en non-formeel leren meegekeken
naar de inhoudelijke koers van het onderzoek.
Zij gaven feedback en waardevolle aanvullingen
waarmee het onderzoek verder vorm kon krijgen.
6 7
als input voor een kwalitatief onderzoek in de vorm
van groepsdiscussies met personen uit de verschillende
Mentality-milieus, ontwikkeld door Motivaction.
Middels deze groepsdiscussies zijn onder meer de
leervoorkeuren in kaart gebracht. Aan de hand van deze
discussies hebben we stellingen geformuleerd en deze
in een kwantitatief online onderzoek voorgelegd aan
personen tussen 18 en 65 jaar.
De volgende onderzoeksvragen staan centraal:
• Welke leervoorkeuren zijn er wat betreft inhoud,
vorm en media?
• Welke leerstijlen zijn te onderscheiden?
• Hoe hangen leer- en leefstijlen samen?
Het onderzoek is een verkenning en beoogt een eerste
representatieve en toegankelijke schets te geven van hoe
volwassen Nederlanders leren en willen leren.
Deze deskundigen waren: B. Janssen, Open Universiteit
Nederland - R. Martens, Open Universiteit Nederland
en Universiteit Leiden - J. de Sousa, Rijks Universiteit
Groningen - J. van der Linden, Rijks Universiteit Groningen
- J. Houtepen, Beraadsgroep Vorming - T. Bastiaens,
Fernuniversität Hagen en Open Universiteit Nederland -
L. Plugge, Raad SURF Foundation en T. Maes, Kennisnet.
Analyses
In de vragenlijst zijn zes dimensies, ontleend aan
onderwijspsychologische literatuur, gebruikt om
- Met de factor ‘Globaal leren’ wordt het
gebrek aan behoefte aan verdieping gemeten.
‘typen’ van leren te onderscheiden (theoretisch/ Respondenten die hoog scoren op deze factor
praktisch, gedetailleerd/globaal, concreet/abstract, zijn voornamelijk in eindconclusies of de
concluderend/variërend, subjectief/objectief en ‘executive summary’ geïnteresseerd.
ervaren/observeren) vertaald naar stellingen. Aan de
hand van deze stellingen bekeken we welke factoren Via een clusteranalyse hebben we vervolgens de
een rol spelen bij het leerproces van de respondenten. respondenten aan de hand van deze factoren zodanig
gegroepeerd dat respondenten in eenzelfde cluster
Factoren: zoveel mogelijk op elkaar lijken, terwijl respondenten
-  De factor ‘Kritisch leren’ meet in hoeverre in verschillend clusters juist zoveel mogelijk van elkaar
respondenten grondig leren en of de verschillen. Uiteindelijk leverde dat de volgende vier
respondent niet ophoudt bij het ‘wat’ maar groepen/leerstijlen op.
doorvraagt naar het ‘waarom.’
- ‘Systematisch leren’ meet in hoeverre de • Taakgerichten (ofwel TG: 23% van de
studie grondig, methodisch en met Nederlanders tussen de 18 en 65 jaar)
hulpmiddelen wordt gedaan. • Einddoelgerichten (ofwel EG: 29%)
-  De factor ‘Visueel leren’ meet of respondenten • Detailgerichten (ofwel DG: 25%)
een voorkeur hebben voor ‘belevend leren’. • Kennisgerichten (ofwel KG: 23%)
In een schema ziet de segmentatie er als volgt uit:
Cluster / Factor Kritisch leren Systematisch leren Visueel leren Globaal leren
- - -- +/-
Taakgerichten
Einddoelgerichten - -- +/- +
Detailgerichten
+ + +/- --
Kennisgerichten ++ ++ + +
+ = positieve correlatie - = negatieve correlatie
 Populairste thema’s op het gebied van hobby’s en vrije tijd.
Hoofdstuk 2
Uitkomsten in beeld 13%
heeft dat gedaan in het kader
van vrije tijd, hobby of interesse.

In het kwantitatieve
onderzoek zijn veel gegevens Persoonlijke vaardigheden als
verzameld over het Computercursussen. 16% omgaan met pubers en EHBO.
leergedrag en de 17%
leervoorkeuren van
volwassen Nederlanders.
De meest interessante
uitkomsten die over alle
Nederlanders gaan (ongeacht
leerstijl) geven we hieronder
geïllustreerd weer. Meestgenoemde aanleiding om een niet-werk-
Diverse concrete aanleidingen.
De volledige uitkomsten zijn in 20% gerelateerde opleiding of cursus te volgen.
tabelvorm te vinden op:
www.teleacnot.nl.

Leren in de afgelopen drie jaar.

Een folder, reclamespot, advertentie of

5% speciale aanbieding.

Nederlanders die een cursus of

53% opleiding volgden.

Via vriend of vriendin.

6%
8 9
 Populairste thema’s voor een toekomstige Voorkeur voor leervormen.
cursus in kader van hobby of vrije tijd.
Bekijken van beeld-
50% fragmenten.

Persoonlijke vaardigheden.
15% 17%
Hobbycursussen.

Ja 48%
Opdrachten met anderen
40% uitvoeren.

Individueel opdrachten
60% uitvoeren.

Komend jaar weer een opleiding of cursus?

10 11
 Waar is de cursus of opleiding gevolgd? Thema’s waarvoor men zich interesseert.

Officiële onderwijsinstelling. Computervaardigheden.

46% 39%

Buurthuis of cultureel centrum.

8%

Talen.
31%

Overige.
38% Werkgerelateerd.
28%
Particulier.
8%

12 13
 Reden om geen cursus of opleiding te volgen. Aantrekkelijke informatiebronnen bij het leerproces.

Internet.
nr. 1
Geen tijd.
31%

Te oud.
Geen geld.
21%
25%
Boeken & televisie
nr. 2

14 15
Het belang van televisie als leermiddel.

• Meer dan een kwart van de Nederlanders wil graag iets leren via televisie;
televisie is niet alleen vermaak.

• Meer dan de helft van de Nederlanders geeft aan dat ze ook werkelijk
iets leren als ze televisie kijken.

• 40% van de Nederlanders geeft aan dat een tv-programma aanleiding

geeft om zich verder te verdiepen in een onderwerp.

• 37% vind tv een geschikt medium om te leren. Als voordeel wordt genoemd:
via televisie komt een onderwerp veel beter tot leven. Het nadeel
volgens respondenten is dat het vaak oppervlakkig blijft. Dit laatste
kan bijvoorbeeld opgelost worden door aanvullende informatie aan
te bieden via internet (crossmediale aanpak) of het programma • De helft van de Nederlanders vindt dat er te weinig leerzame program-
aantrekkelijker te maken door mooie visuals en (bekende) deskundigen. ma’s worden uitgezonden. Meer dan 41% heeft behoefte aan meer
leerzame programma’s op tv. 23% geeft aan complete cursussen via de
televisie te willen volgen en wil dit graag afsluiten met een diploma.

• Bijna 41% van de Nederlanders heeft een voorkeur om tussen 18:00 en

22:00 uur naar leerzame en informatieve programma’s te kijken.
 Verschillende leerstijlen
De in dit onderzoek van Teleac/NOT en Motivaction
geïdentificeerde leerstijlen hebben specifiek
betrekking op volwassenen in Nederland in deze tijd.
Over leerstijlen in zijn algemeenheid zijn ook eerder
ontwikkelde modellen bekend, die hier kort
worden samengevat.
Persoonlijkheidstypen voor leerprocessen
In 1942 ontwikkelden Katherine Briggs en Isabel Briggs
Meyers de Myers-Briggs Type Indicator (MBTI). Met
deze indicator is het mogelijk de persoonlijkheidstypen
van Carl Jung met een makkelijke test te vertalen
naar de levenshouding en gedragsstijl van iemand.
Het gedrag is hiermee te verklaren vanuit een
persoonlijkheid. Ook is in dit model opgenomen
hoe iemand informatie opneemt. Het model bestaat
uit zestien persoonlijkheidstypes. MBTI is het meest
gebruikte en best onderzochte instrument om de
verschillen tussen persoonlijkheden te herkennen. Aan
de hand van vier voorkeursschalen (energie, informatie,
beslissingen en buitenwereld) met ieder twee opties,
wordt het type bepaald. Bij het informatie vergaren
wordt onder meer dieper ingegaan op de manier
waarop iemand leert.
Learning Style Inventory van Kolb
David Kolb is een leerpsycholoog en pedagoog uit
de Verenigde Staten. Begin jaren zeventig van de
vorige eeuw ontwikkelde hij een leercyclus. In het
18
leerproces maakt hij onderscheid in vier verschillende
fases. Iedereen die leert, doorloopt alle fases voor een
totaal leerproces. Maar Kolb stelt dat iedereen een
eigen voorkeurfase heeft om in te beginnen en een
leerfase waaraan hij het meeste tijd besteedt. Daarom
pleit Kolb voor extra aandacht voor de leerfase waar
je je het minst in vindt. Wanneer je elke fase vertaalt
naar een leerstijl, levert dat de volgende vier leerstijlen
op: doener, denker, bezinner en beslisser. Omdat het
model van Kolb niet is gebaseerd op wetenschappelijk
onderzoek, kreeg hij kritiek van verschillende onder-
zoekers. Toch wordt dit model in het onderwijs nog
regelmatig gebruikt.
Bron: UvA
De Leerstijlen van Vermunt
De Nederlandse hoogleraar Jan Vermunt maakte
in 1992 een onderscheid in vier leerstijlen:
betekenisgericht, reproductief, toepassingsgericht
en ongericht. Deze Inventaris van LeerStijlen (ILS)
van Vermunt laat zien op welke manier een leerling
zich de leerstof eigen maakt. Waar Kolb zich op
leren in het algemeen richt, beperkt Vermunt zich
tot onderwijssituaties. Zijn onderzoek deed hij onder
studenten van het hbo en wo.
19
 Hoofdstuk 3 De leerstijlsegmenten
De leerstijlen
++ Kritisch leren

Bron: Tijdschrift voor Onderwijsresearch

Op de komende pagina’s vindt u de leerstijlen zoals
die uit het onderzoek naar voren komen. Deze vier
groepen hebben allemaal een andere benadering
van leren en een andere motivatie om te leren. Ook
hebben alle groepen eigen kenmerken wat betreft de
inhoud en vorm van leren en hebben ze verschillende
mediavoorkeuren.
Zo zijn er de Taakgerichten (23% van de
Nederlandse bevolking tussen 18 en 65 jaar).
Dit is een groep die weinig tot niets heeft met het leren
in verplichte vorm. Taakgerichten hebben weinig drang
om zichzelf verder te ontwikkelen ten behoeve van hun
carrière, en de motivatie om een ander soort cursus
dan werkgerelateerd te volgen ontbreekt vaak.
De grootste groep onder de leerstijlen wordt
gevormd door de Einddoelgerichten (29%). Zij
zouden een cursus volgen wanneer deze bijvoorbeeld
werkgerelateerd is. Hun interesses zijn wel iets breder
dan die van de Taakgerichten. Zo is deze groep sterk
gericht op het gezin. Cursussen of media in deze
richting zijn dan ook populair bij de Einddoelgerichten.
20
De meest enthousiaste cursisten zijn de Detail-
gerichten (25%). Zij volgen graag een cursus.
Meestal omdat ze vaardigheden willen ontwikkelen, Kennisgerichten
maar ook vaak omdat een onderwerp hen interesseert.
(23%)
De laatste groep bestaat uit de Kennisgerichten
Detailgerichten
(23%). Deze groep heeft een ijzeren discipline in het (25%)
volgen van cursussen of opleidingen. Kennisgerichten
doen dit vaak om verder te komen in hun carrière of - - Visueel leren Visueel leren ++
om hun kennis uit te breiden. Ze schuwen dan ook niet
zo breed mogelijk op zoek te gaan naar informatie om
het leertraject mee te verrijken.
Einddoelgerichten
Op de volgende pagina’s leert u de leerstijlen kennen.
(29%)
De Taakgerichten (pag. 22)
De Einddoelgerichten (pag. 26)
Taakgerichten
De Detailgerichten (pag. 30) (23%)
De Kennisgerichten (pag. 34).
De figuur rechts laat zien hoe de vier leerstijlen, zoals in
dit onderzoek onder Nederlandse volwassen gevonden,
zich tot elkaar verhouden wat betreft de factoren ‘visueel
leren’ en ‘ kritisch leren’ (zie ook beschrijving op pag.9). Kritisch leren - -
21
 Motivatie Leervorm
Taakgerichten
Vakdocent die alles weet.
“Leren doe je als je jong bent en op school zit. Wat
moet ik nu nog leren? Ik heb een baan en een leven
De werkgever. dat prima loopt.” Reinier, 40 jaar, Hoorn
Taakgerichten zijn geen studiebollen. Zelfs wanneer het
buurthuis om de hoek een leuke cursus buikdansen,
klussen of ander aansprekend thema geeft, is deze
groep moeilijk enthousiast te krijgen, al is het nog zo
dichtbij. Ze zijn in hun dagelijks leven simpelweg niet
zo geïnteresseerd in leren. De Taakgerichte ‘leert’ pas
Niet carrière als het moet. Bijvoorbeeld omdat op het werk een
gericht. Rode draad is belangrijk. nieuw systeem is ingevoerd en iedere werknemer
een cursus moet volgen om deze onder te knie te
krijgen. De Taakgerichte is relatief vaak een lager
Mediagebruik
Films, series & reallity
programma’s.
Vrije tijd is belangrijk.
22
tot middelbaar opgeleide die zich weinig met de
toekomst bezighoudt. Vandaar dat deze persoon
ook niet snel een cursus zal volgen om bijvoorbeeld
een volgende stap in de carrière te kunnen nemen.
Wanneer de Taakgerichte aan het leren gaat, is dit vaak
een vakgerichte keuze. Ze volgen dan een opleiding
voor hun middenstandsdiploma of een cursus tot
pedicure: typische opleidingen die je volgt met als
doel iets anders te gaan doen en niet zozeer om
omhoog te klimmen op de carrièreladder. Vaak mist
de Taakgerichte de motivatie om iets te gaan leren.
Bovendien hechten veel Taakgerichten aan hun vrijheid
en geen verplichtingen hebben.
23
 Leerstijl
Wanneer je deze groep graag
enthousiast wilt krijgen voor
een cursus moet je vooral geen
ingewikkelde maatschappelijke
thema’s aansnijden. Wanneer een
onderwerp te complex is om snel
te begrijpen, mijdt deze groep
het onderwerp. Een cursus moet
voor Taakgerichten overzichtelijk
zijn. Wanneer teveel thema’s of
onderdelen worden behandeld,
zien zij de rode draad niet meer
en raken al gauw het spoor bijster.
Taakgerichten zijn gevoelig voor
informatie-overload. De kunst is dus
het thema zo rechtlijnig en helder
mogelijk bij de cursist te brengen.
De Taakgerichte leert graag van
een vakman of vakvrouw. Hij
neemt aan wat de docent hem
vertelt en gaat ervan uit dat dit
de juiste informatie is. Kortom,
24
Taakgerichten hebben een groot
vertrouwen in hun docent en
nemen niets aan van de eerste de
beste ervaringsdeskundige.
Media
Taakgerichten kijken graag naar de
commerciële tv-zenders – films,
series of reality programma’s zijn
dan favoriet – en lezen relatief
weinig boeken. Wel zijn ze graag
op de hoogte van de laatste
roddels en medianieuwtjes. Deze
vergaren ze via entertainment-
bladen en vrouwen- en mannen-
magazines. Media zijn voor
Taakgerichten echt vermaak.
Ze zien het niet als leermoment of
informatievoorziening. Talkshows
zijn zeer geliefd, en dus ook
uitermate geschikt voor een
(verstopte) educatieve boodschap
bij deze groep. Zolang de
onderwerpen maar persoonlijk en
herkenbaar zijn. Met een leerzame
documentaire doe je deze
groep geen plezier, net zomin
als met een educatief spelletje.
Wie Taakgerichten graag een
programma met een leermoment
wil brengen, kan de boodschap
het beste verstoppen in een
smakelijke soap. Daarin zijn prima
maatschappelijke thema’s met een
leermoment te verwerken, al moet
daar niet de nadruk op liggen.
Verbergen in een hoop drama
heeft de meeste kans van slagen.
Interview
“Ik leer alles wat ik wil weten toch wel in het
dagelijks leven.”
“Ik heb veel verschillende bazen gehad, maar ik werk
nu al veertien jaar voor dezelfde baas. Het leukste aan
mijn werk bij het tankstation is het contact met klanten.
Ik ben hier terecht gekomen via een uitzendbureau. De
jaren daarvoor heb ik verschillende banen gehad. Zo
werkte ik bij een tuincentrum en een ander tankstation,
en mijn man en ik hebben zelfs een eigen groentezaak
gehad.”
“Vroeger heb ik ook in het ziekenhuis gewerkt. Dat
heb ik altijd heel leuk gevonden en had ik graag nog
gedaan. Maar ik was toen niet zo van het leren. En
om daar vast te gaan werken moest je een opleiding
doen. Of in ieder geval interne cursussen. Ik deed dat
werk toen als een soort stage vanuit school en in mijn
vakantieperiode. Ik vind het wel jammer dat ik daar niet
ben blijven werken.”
“Voor de groentezaak heb ik eigenlijk mijn
eerste cursussen gedaan. Ik had natuurlijk een
middenstandsdiploma nodig. En ik heb mijn rijbewijs
gehaald. Bij mijn huidige baas heb ik mijn mbo gedaan.
Dat was prima te doen. Je leert de leerstof thuis en
ik werd klassikaal met andere medewerkers getoetst.
Voor het doorgroeien naar hogere functies kon je dan
nog verder leren.”
“Ik hou wel van een beetje leren, maar ik ben niet
het type dat altijd naar school wil. Maar als ik een
boekje lees blijft het wel hangen. Ik leer dus ook het
liefst in de praktijk. Ik zou nu niet een-twee-drie
weten welke cursus ik nog zou willen volgen.
Dat is toch iets waar je dan in rolt, via werk bijvoor-
beeld. Ik ben niet iemand die zegt: ‘oh dat ga ik
morgen doen’. Voor een hobbycursus ben ik sowieso
niet het type. Ik leer alles wat ik wil weten toch wel
in de praktijk, gewoon in het dagelijks leven. In mijn
vrije tijd lees ik ontzettend graag. Daar kan ik uren
voor zitten. Daarnaast ben ik veel bezig met de
kleinkinderen.”
“Straks, als ik met pensioen ga, zouden mijn man
en ik wel naar een warm land willen. De taal leren
spreken zou dan wel belangrijk zijn. Maar ik zou het
bijvoorbeeld niet via een televisiecursus willen leren.
Dan zit je weer zo vast aan dat verplichte leren. Ik maak
het meestal toch niet af. Als het vanuit het werk gaat,
gaat het spelenderwijs. Maar om te zeggen: daar ga ik
me voor inzetten... nee, dat doe ik dan niet.”
Trees, 52 jaar, servicemedewerkster
tankstation, opleiding: mbo. Volgde een cursus
Middenstandsdiploma.
25
 Motivatie Leervorm
Einddoelgerichten
Visueel en vraaggericht.
“Toen mijn dochter een jaar oud was, ben ik op
zoek gegaan naar een leuke cursus over opvoeden.
De werkgever. E= Je kunt wel veel boeken lezen en je krijgt genoeg
raad van andere ouders, maar het werkt toch beter
...MC2 wanneer een docent die zelf kinderen heeft, iedere
les een ander onderdeel behandelt en laat zien hoe
je een probleem het beste kunt aanpakken.” Lea,
27 jaar, Rhenen
De grootste groep onder de leerstijlen vormen de
Einddoelgerichten (29%). Dit zijn mensen die vooral
kunnen genieten van een makkelijk en plezierig leven. Ze
zien niet per se het nut in van het volgen van cursussen
voor persoonlijke ontwikkeling of maatschappelijke
Mediagebruik belangen. Dat betekent niet dat de Einddoelgerichten een
hekel hebben aan leren, maar als ze iets leren is dat vaak
Programma’s voor het werkgerelateerd. Eigenlijk dus vooral omdat het moet.
Cursus is vaak werkgerelateerd. hele gezin. Omdat zij zo specifiek leren, zijn ze ook meer gericht op
het einddoel dan op het proces om daar te komen. Het
leren zelf is minder belangrijk dan wat je er uiteindelijk
mee kunt.
Leerstijl
Visueel, vraaggericht en met kernachtige formuleringen: zo
zou je een ideale cursus voor de Einddoelgerichten kunnen
omschrijven. Deze leerstijl heeft moeite met complexiteit
en wil daarom erg gericht en bondig zijn lesmateriaal
ontvangen. Een goede cursus voor deze groep gaat slechts
over één onderwerp en weidt daarbinnen niet teveel uit.
De Einddoelgerichte leert het liefst één onderwerp tegelijk,
dat is overzichtelijk en behapbaar.
Media
Ook de Einddoelgerichten kijken graag televisie, vooral
naar de commerciële zenders. Maar in tegenstelling
tot Taakgerichten, kijkt deze groep bij voorkeur naar
programma’s waar de hele familie naar kan kijken. Via
televisie leert deze groep graag, omdat het onderwerp in
televisieprogramma’s tot leven komt. Datzelfde geldt voor
andere media. Einddoelgerichten lezen weinig boeken,
maar des te meer tijdschriften. Ook hierbij is het thema
vaak gerelateerd aan het gezin. Einddoelgerichten lezen
ook graag mannen- en vrouwenbladen. Einddoelgerichten
kijken het liefst televisie wanneer dit leerzaam en
vermakelijk is voor het hele gezin. Met name de vrouwen
binnen deze groep kun je oprecht een plezier doen met
een opvoedkundig programma in een reality-jasje gebracht,
zoals Supernanny. Ze zijn bij dergelijke programma’s gericht
op het spelenderwijs leren. Ze kunnen namelijk op deze
manier bij een ander gezin meekijken hoe iets in de praktijk
werkt, om vervolgens de geleerde lessen toe te passen bij
hun eigen kroost. En ook hier weer is het eindresultaat – je
kinderen laten gehoorzamen – het belangrijkst. Voor
het realiseren van een televisie-programma voor deze
doelgroep, zou het dus ook een goede zet zijn de leerstof
in een vermakelijk format te gieten, met een aansprekende,
bekende presentator en een onderdeel waarbij de stof in de
praktijk wordt gebracht.
27
Interview
“Een cursus volgen vind ik leuk hoor. Extra kennis
opdoen is altijd goed.”
“Ik werk sinds een klein jaar bij een
gerechtsdeurwaarderkantoor. Hiervoor ben ik
financieel adviseur geweest. Op den duur zou ik graag
gerechtsdeurwaarder worden. Dan kan ik mijn eigen
bedrijf beginnen. Voor jezelf beginnen is altijd leuk,
maar daar moet ik een diploma voor hebben. Een
officieel certificaat dat je kunt halen met een langere
opleiding. Die wil ik op den duur wel een keer doen,
maar nu nog niet. Ten eerste moet ik er geld voor
hebben, want je bekostigt dit natuurlijk zelf, en ten
tweede ben je er wel even mee bezig in de avonduren.
Dat komt later nog wel een keer.”
“De cursussen die ik tot nu toe heb gevolgd heb ik
allemaal via mijn werk gedaan. Het waren vaak leuke
cursussen, maar voor mijn functie vaak verplicht. Dit
zijn cursussen variërend van hoe je met conflictsituaties
moet omgaan tot hoe om te gaan met verschillende
cliënten en burgers. Ik heb net een cursus gedaan
waarin je leert om te gaan met verschillende
persoonlijkheden, hoe je die moet begeleiden.
Deze cursus duurde een week. Ik kreeg drie uur per
dag les, en alle informatie stond in een boek van 200
pagina’s. Een deel van het boek lees je voor de cursus
al en tijdens de cursus behandel je het per hoofdstuk.
Ik vind het heel prettig als er een boek bij is.
Daar staat al je informatie en de kennis die je moet
leren overzichtelijk in.”
“Een cursus volgen vind ik leuk hoor. Extra kennis
opdoen is altijd goed, maar ik hoef nu niet perse
binnenkort een cursus te doen. In mijn vak heb je wel
vaak te maken met veranderende regeltjes. Dat zal
ongetwijfeld de eerstvolgende cursus zijn. Verder zijn
er geen cursussen die ik wil doen.”
”Mijn nieuws haal ik van internet. En ook wel uit gratis
kranten, maar ik heb nog nooit een Telegraaf of Parool
gekocht. Ik lees ook graag boeken. Ik heb net ‘Komt
een vrouw bij de dokter’ van Kluun gelezen. En op
televisie kijk ik graag actiefilms.”
Rachid, 25 jaar, medewerker
gerechtsdeurwaarderskantoor,
opleiding: hbo Rechten en Maatschappelijk
werk & dienstverlening.
29
 Motivatie Leervorm
Detailgerichten
Brede interesse. Verdieping.
Persoonlijke “Ik heb een nieuw huis gekocht waar ik heel veel
vaardigheden. aan moet doen. Om de kosten te drukken ga ik
De werkgever. veel zelf klussen. Dus heb ik vijf zaterdagen lang
een cursus stucen gevolgd. Mijn leraar was nog van
de oude school, dus ik heb nog echt ambachtelijke
technieken meegekregen. Het is intensief, maar
een heel leuke, leerzame en geldbesparende
cursus.”
Hanneke, 32 jaar, Utrecht
Praktisch.
Als er één groep is die zich enthousiast op het leren
stort, dan is dat wel de groep Detailgerichten. Je kunt
ze omschrijven als kritisch, maar wel met een grote
verantwoordelijkheid ten opzichte van de maatschappij.
Mediagebruik Ook staan ze open voor het opdoen van nieuwe
ervaringen. De ideale cursist dus. Detailgerichten leren
overigens niet werkgerelateerd of carrièregericht,
maar voornamelijk omdat ze zich graag ontplooien en
persoonlijke vaardigheden willen opdoen. Deze groep
Digitale themakanalen.
Deze cursus... ...of deze cursus? heeft een brede interesse en zoekt cursussen op basis
van wat hen op dat moment interesseert. Dit kan in
de huiselijke sfeer zijn, maar ook op het gebied van
zingeving. Detailgerichten leren dan ook vanuit een
intrinsieke motivatie en niet omdat ze bijvoorbeeld
maatschappelijke erkenning zoeken. Daarom is een
diploma aan het eind van de cursus voor deze groep
niet noodzakelijk.
Leerstijl
Deze groep staat het meest open voor leerprogramma’s.
Ze vinden het leuk om fysiek een cursus te volgen,
en hebben hoe dan ook een brede interesse voor
leermiddelen. Globaal leren is niet echt aan hen besteed.
Detailgerichten – de naam zegt het al – zijn meer
gericht op de weg er naartoe, op de details. Tijdens
hun leerproces zijn ze op zoek naar verdieping van het
onderwerp. Toch heeft deze leerstijl ook een nadeel.
Omdat deze groep zo breed geïnteresseerd is, zien zij
door de bomen het bos soms niet meer en vinden ze het
moeilijk een keuze te maken uit het grote cursusaanbod.
De Detailgerichte toetst zijn opgedane kennis graag in de
praktijk. Ze vinden dat je niet voor niets leert en kiezen
daarom vaak voor praktische cursussen of cursussen met
thema’s die dicht bij hun leefwereld en interesses liggen.
Media
Detailgerichten maken vergeleken met de andere
leerstijlen relatief veel gebruik van dagbladen en
opinietijdschriften. Ze lezen om hun kennis te vergroten.
Hier halen ze vaak ook inspiratie vandaan om te kiezen
voor een cursus of opleiding. Detailgerichten kijken
relatief weinig televisie en halen hun informatie veel meer
uit kranten en opiniebladen. Als ze wel tv-kijken dan is het
naar de publieke omroepen of de (digitale) themakanalen.
Een Detailgerichte die tv-kijkt is vaak op zoek naar een
programma waar hij iets van leert. Daarom staan ze ook
het meest open voor educatieve programma’s op televisie.
31
 Interview
“Talen leren is altijd leuk, ook al doe ik er praktisch
niets mee.”
“Ik ben alweer aan het kijken naar nieuwe cursussen.
Ik heb nu een school gevonden waar verschillende
soorten yoga gegeven worden. Daar kan ik een
introductiecursus doen waar ik iedere week een ander
soort yoga krijg. Zo kan ik kijken welke soort mij het
leukst lijkt. Ik wil iets doen met bewegen, maar ik wil
ook nog graag een cursus kleding maken doen en een
cursus kunstgeschiedenis. En ik kreeg de folder van
een opleidingsinstituut waarin een workshop creatief
denken stond beschreven. Lijkt me ook erg leuk.”
Zelf klusjes doen
“Dit jaar heb ik mijn Engels bijgespijkerd bij een
bevriende leraar Engels. Ik heb ook een cursus Spaans
gedaan. Deze zomer ben ik naar Cuba en Nicaragua
geweest. Behalve dat het een leuke taal is, was het dus
ook een praktische overweging mijn Spaans weer op te
halen in een cursus. En ik heb laatst een kluscursus voor
beginners afgerond. Dat was vooral praktisch, zodat ik
de kleine klusjes thuis zelf kan doen. Nu kan ik zelf de
zwanenhals achter de wc vervangen!”
Toepassen in de praktijk
“Het is prettig naar een cursus te kunnen gaan, maar het
moet niet te lang duren. Ik ben snel weer uitgekeken
op het onderwerp. Meestal vind ik het wel heel
32
interessant, maar na een paar maanden wil ik weer iets
nieuws leren. Korte, compacte cursussen zijn daarom
ideaal voor mij. Wanneer je in de lessen meteen de
stof in de praktijk kunt brengen leer ik het makkelijkst.
Je ziet bij zo’n kluscursus meteen hoe het moet en de
leraar kan je bijstaan wanneer je iets fout doet en bij
Spaans kun je bijvoorbeeld meteen iets aan je uitspraak
doen. Iedereen heeft zijn eigen knelpunten en daar
kom je toch pas achter wanneer je meteen Spaans gaat
praten. We moesten bijvoorbeeld in het Spaans ons
drankje bestellen in de pauze. Of elkaar groeten aan
het begin van de les. En in Cuba aangekomen bracht
ik de kennis ook meteen in de praktijk door gewoon te
gaan praten. Zo leer ik het snelst.”
Ideale leraar
“Mijn ideale leraar voor een cursus is iemand die leuk
en praktisch kan lesgeven. Niet zozeer een docent dus,
maar iemand die meer met de praktijk heeft en dit leuk
kan vertalen naar de leerlingen. Aan een diploma hecht
ik niet. Ik weet toch zelf wel wat ik heb geleerd? Als ik
maar tevreden ben. Mocht iemand er ooit naar vragen
dan zoek ik wel mijn bankafschrift waar het cursusgeld
op staat. Dat is toch bewijs genoeg?”
Els, 31 jaar, trendadviseur, opleiding: Toegepaste
communicatiewetenschappen. Volgde een cursus
Photoshop, Frans, Aikido, Spaans, Klussen voor
beginners, Engels voor gevorderden.
33
 Motivatie Leervorm
Kennisgerichten
“Een opleiding volgen draagt bij aan kennis
vergaren die belangrijk is voor je toekomst. Voor
Werk & mij is het belangrijk een cursus af te ronden, zodat
maatschappij. ik het papiertje kan laten zien wanneer ik straks
verder solliciteer. Anders blijf je stilstaan.”
Revi, 28 jaar, Rotterdam.
Carrièregericht leren, met die term zijn Kennisgerichten
het beste te omschrijven. Dat wil zeggen dat ze
doelmatig en serieus met leren bezig zijn om kennis
De werkgever. Via officiële instelling. te vergaren. Vaak zijn ze ambitieus en willen ze met
behulp van cursussen of opleidingen hogerop komen.
Wanneer ze met een onderwerp bezig zijn, gaan
ze vaak op zoek naar de mening van deskundigen
hierover. Ze stellen zichzelf bij het leerproces ook
Mediagebruik altijd de ‘waarom’-vraag. Omdat ze vrij statusgevoelig
zijn, hechten Kennisgerichten veel waarde aan een
diploma of officieel document na het afronden van de
Weinig televisie.
opleiding. Toch zien ze leren ook als zelfontplooiing.
Crossmediaal. Ze gaan echter niet voor de gezelligheid op cursus, of
omdat ze zo graag iets meer willen weten over een
bepaald onderwerp. De aanleiding om te gaan leren
moet concreet zijn voor Kennisgerichten. De meest
voorkomende reden is dan ook dat ze via hun werk de
mogelijkheid krijgen een cursus of opleiding te volgen.
Leerstijl
Carrièregericht. Kennisgerichten leren kritisch en systematisch. Ze zijn
gericht op de feiten en leren eigenlijk het liefst formeel.
34
Daarom willen ze cursussen vooral volgen aan officiële
instellingen. Thema’s die deze groep interessant vindt
variëren van onderwerpen die direct aansluiten bij het
werk tot maatschappelijke thema’s. Wel is ambitie een
drijvende kracht om een cursus te volgen, want de
Kennisgerichte ziet dit als sleutel tot doorgroeien in zijn
carrière. De Kennisgerichte neemt niet zomaar aan wat
een docent vertelt. Hij verifieert zijn kennis graag bij
deskundigen en ervaringsdeskundigen. Crossmediaal
leren is daarom voor deze groep geschikt. Zo kunnen
ze meerdere bronnen raadplegen.
Media
Kennisgerichten zijn internetgebruikers. Ze lezen er
verhalen, halen er hun nieuws vandaan en vinden
er informatie over hun interesses. Als ze thuis zijn
tenminste, want Kennisgerichten zijn vaak buiten de
deur en gebruiken media daardoor niet frequent.
Als ze thuis zijn kijken ze televisie voor vermaak.
Ze leren niet graag via dit medium. Ze staan hier
kritisch tegenover omdat zij het aanbod vaak te
beperkt vinden en de inhoud oppervlakkig. Leren
via televisie kan wel, maar dan zien zij dit graag in
een meer officiële vorm, inclusief diploma. Wat voor
Kennisgerichten een perfecte oplossing zou zijn, is
een crossmediaal concept: een leerprogramma via
televisie met aanvullend een interactief deel dat zij zelf
kunnen uitvoeren. Hiermee kan de Kennisgerichte zijn
eigen media kiezen bij het leren. Maar ook hier is het
diploma een wenselijk papiertje ter afsluiting.
35
 Interview
“Inzicht en kennis vergaren voor mijn werk en
persoonlijke ontwikkeling.”
“Voor mijn werk zit ik nu midden in de Leergang
Projectmanagement. Deze duurt nog tot november en
is in totaal 10 maanden met een belasting van 240 uur.
Deze opleiding volg ik omdat ik ben doorgegroeid naar
de functie van projectmanager en ik mijn skills voor
deze functie deels nog wil ontwikkelen. Voorafgaand
aan zo’n cursus stel je dan ook, onder begeleiding van
je mentor, leerdoelen op die je tijdens de opleiding gaat
verwezenlijken. Er is een praktisch en een theoretisch
gedeelte. Het theoretische gedeelte sluit je af met een
examen. Het praktische gedeelte toets je in de praktijk
en verwerk je in een portfolio en een afstudeerrapport.”
ik wel drie jaar vooruit. Met het idee dat je ook vooruit
kunt met wat je leert. Er zijn veel dingen die je meteen
kunt toepassen, maar je kijkt toch wat de vervolgstappen
zijn. Bij de Leergang Projectmanagement moet je aan
het einde een afstudeerrapport schrijven waarin je laat
zien dat je het geleerde in de praktijk kunt brengen.
Dit wordt door een examencommissie getoetst tijdens
een afstudeerpraatje. Je krijgt voor het behalen van het
theoriegedeelte een certificaat met een stempel van een
officiële onderwijsinstelling, dat ook internationaal geldig
is. Je kunt zo wel laten zien dat jij een slag hebt gemaakt
die anderen niet hebben.”
“Een goede docent is voor mij een door de wol geverfde
professional, die boven de stof staat. Als je zo iemand
voor de klas hebt staan ben je gemotiveerd, stap je
sneller op deze persoon af en kun je gerelateerde
praktijksituaties bespreken. Deze cursus behandelt veel
methodieken en technieken. Deze schrijf ik op om ze
later uit te kunnen werken, zodat je ze vervolgens met je
mentor aan de dagelijkse werkelijkheid kunt toetsen. Ik
maak dan ook gebruik van internet, om te zoeken wat
het ook alweer inhoudt en wat er over geschreven is.”
“Deze Leergang duurt nog tot november.
Daarna ga ik me meer concentreren op softskills die ik
nog wil ontwikkelen of versterken. Ik vind het ontzettend
leuk deze cursus te volgen. Je krijgt kennis en ontwikkelt
inzichten die je op het werk, maar ook persoonlijk
verder helpen.”
Roelof, 36 jaar, IT-projectmanager, opleiding:
Elektrotechniek. Volgde diverse Microsoft en Citrix
certificering-trajecten en cursussen Projectmatig
werken, Itil, Prince2, Leergang Projectmanagement,
Fotografie, Kanoën, Spaanse les en een Wijncursus.

“Bij mijn bedrijf werk je over het algemeen met een

persoonlijk opleidingsplan waarin je je ontwikkelt. Ieder
jaar spreek je samen met je manager af welke cursussen
je kunt volgen om zo het plan te realiseren. Dit kan
een carrière- of functiegerichte cursus zijn. Met mijn
Leergang Projectmanagement merk ik dat bepaalde
softskills minder ontwikkeld zijn. Deze kan ik in een
persoonsgerichte cursus ontwikkelen.”

“Persoonlijke groei vind ik heel belangrijk. Je merkt dat

je vooruit gaat en het is ook toepasbaar op je werk.
Je verbreedt je kennis en je skills. Wat dat betreft kijk

36 37
 Hoofdstuk 4
Hoe verder?
Gebruik en vervolg van dit Leerstijlonderzoek
Dit onderzoek biedt een eerste brede verkenning
van hoe volwassen Nederlanders leren en willen
leren. Met dit onderzoek heeft initiatiefnemer Teleac/
NOT vooral naar boven willen halen welke leerstijlen
te onderscheiden zijn en voor welke inhoud, vorm
en media volwassen Nederlanders een voorkeur
hebben bij leren. Deze publicatie biedt een inzicht
in de uitkomsten zonder hier maatschappelijke of
onderwijskundige waarde-oordelen aan te koppelen.
Het onderzoek helpt Teleac/NOT als educatieve
omroep om een multimediaal educatief aanbod te
verzorgen dat aansluit op actuele leerbehoeften in de
samenleving.
Leerstijlen en leefstijlen
De samenwerking met Motivaction maakte het
mogelijk om de resultaten van leerstijlonderzoek te
koppelen aan de acht Mentality-milieus (een model van
leefstijlen) van Motivaction (www.motivaction.nl). Door
deze koppeling zien we hoe de leerstijlen in de acht
Mentality-milieus zijn vertegenwoordigd en waarin de
Mentality-milieus zich onderscheiden. Zo ontstaat een
volledig beeld van hoe hun leerwensen en leerambities
38
passen binnen de waarden die mensen geven aan
bijvoorbeeld hun doelen in het leven. Maar ook
hun leefstijl, hoe ze staan ten opzichte van werk en
presteren, de invulling van hun vrije tijd en hoe ze
omgaan met familie en relaties worden door het
Mentality-model zichtbaar. Deze onderzoeksresultaten
zijn voor Teleac/NOT, de Open Universiteit en andere
partners van het nationaal initiatief Lang Leve Leren!
(waaronder Kennisnet en SURF) een instrument om nog
beter aan te sluiten bij de wensen en behoeften van
diverse doelgroepen.
Vervolgonderzoek
Dit onderzoek sluit ook aan op bredere maat-
schappelijke vraagstukken rondom leren. Vragen waar
vele organisaties uit het onderwijs, de overheid en de
media mee bezig zijn. Hoe ontwikkelen we Nederland
verder als kennissamenleving? Hoe stimuleren en
ondersteunen we een leven lang leren? Hoe verkleinen
we taal- en ontwikkelingsachterstanden? Dit onderzoek
geeft geen rechtstreeks antwoord op die vragen, maar
het biedt wel een opstap om antwoorden te kunnen
vinden. Een opstap op basis van de bestudering van
het leergedrag en de leerbehoeften van de burgers op
wie deze vragen betrekking hebben. Een belangrijke
sleutel tot leren onder volwassenen ligt niet in wat hen Met deze LLL-index zouden we de jaarlijkse
wordt voorgeschreven, maar in wat hen zelf beweegt. ontwikkeling van de LLL-activiteit in Nederland kunnen
Dat kan een carrièremotief zijn, maar ook de wens om monitoren en bijvoorbeeld in samenhang brengen met
de computer en internet te leren gebruiken, de taal van beleid en initiatieven die op dit vlak ontwikkeld worden.
het favoriete vakantieland te leren of om eerste hulp Teleac/NOT en de Open Universiteit willen met deze
te kunnen bieden bij een ongeval. Een tweede sleutel publicatie én de intentie tot vervolgonderzoek ook
ligt in het ontwikkelen van begrip voor de verschillende andere organisaties op het gebied van educatie
leerstijlen van mensen. Dit onderzoek licht een tip nadrukkelijk uitnodigen om aan te sluiten op dit
van die sluier op. Het is daarmee een eerste actuele onderzoek en de mogelijke vervolgstappen.
verkenning van leerstijlen en leerwensen van volwassen
Nederlanders, juist ook op het gebied van het non- Zie voor contactgegevens het
formele leren. colofon op pagina 42.
Het onderzoek vraagt om verdieping en een vervolg in
de tijd. Samen met de Open Universiteit heeft Teleac/
NOT zich dan ook voorgenomen om in de tweede
helft van 2008 een vervolgmeting te laten uitvoeren
door Motivaction met enerzijds verdiepingsvragen over
leermotivatie en leervormen en anderzijds vragen die
de basis kunnen vormen voor het samenstellen van een
‘Leven Lang Leren-index’ (LLL-index).
39
 Steekproef en weging
bij het onderzoek
Steekproef
Uit het online panel heeft Motivaction een steekproef
getrokken. Deze steekproef is achteraf gewogen
volgens de propensity wegingsmethode en is daarmee
representatief gemaakt voor de Nederlandse bevolking.
In totaal hebben 991 respondenten de volledige
vragenlijst ingevuld. Het veldwerk vond plaats in de
eerste weken van december 2007. Voorafgaand aan het
veldwerk vond een pilot met 10 respondenten plaats.
Hierbij is de vragenlijst, met name het onderdeel van
de leerstijlstellingen, getest op begrijpelijkheid.
Weging
Zowel bij traditioneel schriftelijk of telefonisch
onderzoek als bij online panelonderzoek worden
steekproeven niet samengesteld op basis van een
strikte aselecte trekking. Respondenten bepalen bij alle
vormen van onderzoek of ze wel of niet deelnemen
aan het onderzoek. Zo ontstaat non-respons. Een
groot voordeel van het hier gebruikte online
panelonderzoek is dat van het online panel allerlei
achtergrondkenmerken bekend zijn. Het is dus duidelijk
op welke manier de non-respondenten afwijken van
de mensen die wel deelnemen aan het onderzoek.
Hierdoor kan bij online panelonderzoek
40
in bepaalde mate gecorrigeerd worden voor non-
respons. Motivaction maakt hierbij gebruik van de
zogenaamde propensity-scoretechniek (Rosenbaum &
Rubin, 1983). Het basisprincipe van propensity score
weighting is dat afwijkingen door zelfselectie kunnen
worden gemodelleerd door de betreffende steekproef
te matchen met representatieve referentiegegevens.
Propensitytechnieken maken het mogelijk om te
corrigeren voor een groot aantal variabelen, die van
verschillend meetniveau kunnen zijn. Cruciaal in dit
proces is de beschikking over betrouwbare en valide
referentiegegevens.
De basis hiervoor is Mentality™, het unieke waarden-
en leefstijlonderzoek van Motivaction. Mentality™
beschikt over een zorgvuldig opgebouwde database
met meer dan 22.000 respondenten. In de weging van
de steekproef van het Leerstijlenonderzoek zijn vijf
variabelen en hun onderlinge interacties betrokken:
leeftijd, geslacht, opleiding, Nielsen-regio en Mentality-
milieu. De minimum en maximum weegfactoren zijn
respectievelijk 0,49 en 2,61. Als eikbestand voor de
sociodemografische variabalen fungeert de MOA
Gouden Standaard en Motivactions eigen onderzoek.
41
 Colofon Informatie

Ga voor meer informatie over

Deze publicatie is uitgebracht in opdracht van
Teleac/NOT en samengesteld in samenwerking met
Open Universiteit Nederland en Motivaction.
Projectleider:
Fons Visser, Teleac/NOT
Redactieraad:
Ben Janssen (Open Universiteit Nederland)
Mirko Lukács (Teleac/NOT)
Rob Martens (Open Universiteit Nederland)
Fons Visser (Teleac/NOT)
dit onderzoek naar de website
www.teleacnot.nl.
Reacties
Heeft u vragen of wilt u reageren
op deze publicatie, dan kunt u
contact opnemen met:
Mirko Lukács bij Teleac/NOT op
telefoonnummer 035-6293411 of
via e-mail mirkol@teleacnot.nl.

Onderzoek:
Motivaction
Hedwig Boerboom, Corien van der Linden

Productie & vormgeving: YoungWorks

Illustraties:
Rik van Schagen, Zone 5300

Copyright Teleac/NOT. Niets uit deze uitgave mag

worden overgenomen en/of gereproduceerd
zonder schriftelijke toestemming van Teleac/NOT.

42 43