Stichting RIONED is kenniscentrum voor de rioleringszorg

en stimuleert de uitvoering van de gemeentelijke watertaken.

Riool
in Cijfers
2009 - 2010

bezoekadres
postadres
telefoon
fax
email
internet

isbn
issn

Galvanistraat 1, Ede
Postbus 133, 6710 BC, Ede
0318 631111
0318 633337
info@rioned.org
www.riool.net (vakinformatie)
www.riool.info (publieksinformatie)
978 90 73645 23 3
1571 - 7070

Stichting

RIONED

Voorwoord

Inhoud
Basisgegevens per provincie
Lengte en waarde riolering - Diameterverdeling vrijvervalriolering
Ouderdom - Lengte - Aansluiting - Ouderdom - Gebruikt materiaal
Aantal aangesloten inwoners - Pompen en overstorten
Kosten aanleg en vervanging - Prijsindexcijfers aanleg riolering
Aansluitingen op gemengd stelsel
Aansluitingen op drukriolering
Formatie gemeentelijk rioleringsbeheer - Formatieplaatsen
Inspectie en reiniging - Berging in randvoorzieningen
Afkoppelen per gemeentegrootteklasse - Spreiding in meerkosten
Belasting oppervlaktewater
Afvoerend oppervlak per woning
Verdeling grondslagen in Nederland
Rioolheffing per gemeentegrootteklasse
Rioollasten en -baten - Variatie in rioolheffing
Kosten per huishouden
Rioolheffing tariefsystemen - Spreiding rioolheffing eenpersoonsh.
Spreiding rioolheffing - Mutatie rioolheffing meerpersoonshuish.
Classificatie IBA's, emissie-eisen - Samenstelling afvalwater
Kosten IBAs
Percentages bevolking Europese landen aangesloten op
riolering/zuivering
Basisgegevens waterschappen
Waterschapslasten en kostentoedeling
Zuiveringskentallen per waterschap
Niet-aangesloten percelen, IBA's zorgplicht
Optimalisatiestudies, waterplannen en afvalwaterakkoorden
Afkoppelen, oppervlakten en subsidies
Stedelijke wateropgave, wateroverlast
Waterschappen en hun werkgebied
Overzicht gebruikte bronnen
2

4
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
20
21
22
23
24
25

Riool in Cijfers 2009 2010 biedt u, in handzaam formaat, een

cijfermatig overzicht van de riolering en het stedelijk waterbeheer in
Nederland, zoals de aanwezige riolering, voorgenomen maatregelen,
planvorming, kosten en financiering.
Deze zevende editie van Riool in Cijfers is grotendeels gebaseerd op
gegevens verstrekt door de gemeenten en waterschappen. Daarnaast
zijn cijfers ontleend aan COELO, CBS en VEWIN. Stichting RIONED
dankt allen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de
Riool in Cijfers 2009 2010, in het bijzonder de gemeenten en
waterschappen. De verantwoordelijkheid voor de samenstelling van
Riool in Cijfers berust uiteraard bij Stichting RIONED.
Ik hoop dat u in uw werk Riool in Cijfers 2009 2010 veelvuldig en
met plezier zult gebruiken. Uw reacties en opmerkingen zijn uiteraard
welkom.
Hugo Gastkemper, directeur
Stichting RIONED, januari 2009

26
28
30
32
34
36
38
40
42
43
3

Basisgegevens per provincie

Peildatum
Aantal inwonersa (x 1.000)
01-01-08
a
Aantal woningen (x 1.000)
01-01-08
Aantal gemeentenc
01-01-09
% gemeenten begunstigerc
01-01-09
Oppervlakte (totaal)a (km2)
01-01-08
a
2)
Oppervlakte (land) (km
01-01-08
Oppervlakte (binnenwater)a (km2)
01-01-08
Oppervlakte (buitenwater)a (km2)
01-01-08
Aantal rwzi'sa
01-01-08
a
Zuiveringscapaciteit (x 1.000 i.e.)
01-01-07
Gezuiverd afvalwatera (x 1.000 m3/dg)
2006
Gezuiverd afvalwatera (x 1.000 m3/jr)
2006
Afgeleverd drinkwaterb (x 106 m3/jr)
2007
Verhouding afvalwater/drinkwater
Omgevingsadressendichtheid
01-01-08
Bevolkingsdichtheida (inw./km2)
2007
Aantal huishoudensa (x 1.000)
2007
a
Aantal eenpersoonshuishoudens (x 1.000)2007
Personen per huishoudena
2007

NL
16.405
7.030
441
97
41.528
33.756
3.598
4.174
361
26.213
5.079
1.854
1.088
1,70
1.877
485
7.191
2.537
2,25

Gr.
573
250
25
92
2.960
2.333
70
557
25
711
181
66
43
1,53
1.455
246
271
110
2,09

Fr.
643
277
31
90
5.749
3.342
653
1.754
29
1.036
222
81
41
1,98
867
192
275
89
2,30

Dr.
488
205
12
100
2.680
2.641
39
0
15
824
142
52
28
1,86
702
184
204
59
2,34

Ov.
1.120
456
25
100
3.421
3.326
95
0
35
1.807
304
111
70
1,59
1.214
336
465
148
2,38

Fl.
379
146
6
100
2.412
1.417
995
0
5
466
74
27
16
1,69
1.266
264
149
42
2,49

Gld.
1.984
797
56
100
5.137
4.972
165
0
48
2.930
614
224
134
1,67
1.132
398
833
269
2,34

Utr.
1.201
493
29
97
1.449
1.385
64
0
24
1.696
329
120
71
1,69
1.827
860
526
197
2,24

N-H
2.626
1.193
60
92
4.092
2.671
735
686
38
4.826
745
272
165
1,65
3.087
978
1.224
503
2,11

Z-H
3.461
1.540
76
100
3.403
2.815
417
172
70
5.587
1.088
397
248
1,60
2.681
1.228
1.555
586
2,20

Z.
381
172
13
100
2.934
1.787
142
1.005
18
671
134
49
34
1,44
817
213
165
53
2,28

N-Br.
2.425
1.005
68
97
5.082
4.916
165
0
36
3.951
849
310
165
1,88
1.336
492
1.028
322
2,32

L.
1.124
496
40
98
2.209
2.151
58
0
18
1.710
397
145
73
1,99
1.127
524
496
160
2,24

Bronnen:
a) Statline
b) Waterleidingstatistiek
c) Begunstigersadministratie

Lengte en waarde riolering (2008)

Stelseltype
Gemengd rioolstelsel
Gescheiden stelsel - dwaa
Gescheiden stelsel - rwaa
Verbeterd gescheiden stelsel - dwaa
Verbeterd gescheiden stelsel - rwaa
Totaal vrijvervalriolering
Drukrioleringb
Persleiding beheer gemeenten
Totaal gemeentelijke riolering
Vrijvervalriolering beheer waterschappen
Persleiding beheer waterschappen

km buis
48.500
12.000
15.500
5.000
5.600
86.600
19.000
5.400
111.000
600
8.000

Ouderdom van de aanwezige riolering

miljard
38
6,9
8,9
2,9
3,3
60
1,5
0,7
62

km buis
4.100
6.000
12.500
18.500
16.000
15.000
14.500

Lengte riolering

Diameterverdeling vrijvervalriolering
Buisdiameter (mm)

km buis

Aandeel (%)

t/m 250
300
400
500
600
700
800
900
1000
1100 en groter
Totaal

19.500
28.000
13.500
8.000
4.000
1.700
2.000
900
1.200
1.300
80.100

24
35
17
10
5
2
3
1
2
2
100

Aandeel %
5
7
14
21
18
17
17

a) Extrapolatie van gegevens uit 2005 o.b.v. toename woningvoorraad, afkoppelen en

vervanging oude riolering.

o.b.v. km buis

Bronnen: Gemeentelijke enqute 2005 (bewerkt); Waterschapsenqute 2008; Leidraad

Riolering
a) Berekend o.b.v. peiljaar 2005 met toename door nieuwbouw: (50% gescheiden, 50% vgs)
en afkoppelen (100% gescheiden rwa).
b) Extrapolatie o.b.v. aantal aansluitingen. Vermoedelijk is dit een onderschatting door
toenemend aantal meters per woning.

Jaar van aanleg

Voor 1950
1950-1959
1960-1969
1970-1979
1980-1989
1990-1999
2000-2008a

Aansluiting op riool
Drukriolering 3,6% IBAs, septic tanks
Verbeterd
0,4%
gescheiden 8,2%

Gescheiden
stelsel 16%

Verbeterd
gescheiden 6%
Drukriolering
22%

Gemengd
stelsel
56%

Ouderdom

Gescheiden
stelsel 18%

Gemengd
stelsel
69%

Gebruikt materiaal
Voor
1950 19501959

Keramiek en
overige materialen
3%

20002008
19901999
19801989

19601969

19701979

Kunststof
25%
Beton
72%

Aantal aangesloten inwoners (2008)

Type riolering
Aantal inwonersa
Aandeel %
Gemengd gerioleerd
11.400.000
69
Gescheiden gerioleerd
3.000.000
18
Verbeterd gescheiden gerioleerd
1.350.000
8,2
Drukriolering
590.000
3,6
Niet aangesloten (zuivering ter plaatse)
65.000
0,4
waarvan: IBA 3a en 3b
12.000
IBA 2
13.000
overig, o.a. IBA 1 (= septic tank)
40.000
Totaal Nederland
16.405.000
100
a) O.b.v. lengtes riolering en sanering buitengebied.

Pompen en overstorten
Aantal pompunits mechanische riolering
Aantal rioolgemalen onder beheer gemeenten
Aantal rioolgemalen onder beheer waterschappen
Totaal aantal gemalen
waarvan eindgemalen
Totale pompcapaciteit eindgemalen in m3/u
Aantal overstorten (afvalwater)
Aantal nooduitlaten (regenwater)
Bron: Gemeentelijke enqute 2005 en Waterschapsenqute 2008

115.000
13.300
2.000
15.300
1.400
950.000
13.000
4.400

Kosten aanleg en vervanging in

Aanlegkosten per woning
Gemengde stelsels
Verbeterd gemengde stelsels
Gescheiden stelsels
Verbeterd gescheiden stelsels
Drukriolering
Aanlegkosten per meter (2007)
Gemengde stelsels
Verbeterd gemengde stelsels
Gescheiden stelsels
Verbeterd gescheiden stelsels
Drukriolering
Vervangingskosten per woning
Gemengde stelsels
Verbeterd gemengde stelsels
Gescheiden stelsels
Verbeterd gescheiden stelsels
Drukriolering

1997
2.800
3.200
3.500
4.200
6.700

2002
3.500
3.900
4.400
5.200
7.800

per m. buis
340
410
240
250
25
1997
5.500
6.000
7.700
9.000
8.500

2007
3.800
4.500
5.400
5.600
9.300

per m. stelsel
340
410
480
500
25

2002
6.700
7.400
9.500
11.100
10.100

2007
7.400
8.300
11.500
12.000
12.000

Bron: Leidraad Riolering, steeds per januari en incl. btw.

Prijsindexcijfers aanleg riolering en GWW

jaar
1996
1998
2000 (= 100)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008

peilmaand
feb
jan
jan
jan
jan
jan
jan
jan
jan
jan
jan

rioleringa
94
97
100
103
107
109
111
116
119
122
127

GWW

100
105
107
109
110
113
121
129
137

a) Betreft aanleg riolering in de bebouwde kom. Bron: Statline

Aansluitingen op gemengd stelsel (2005)

Percentage gemengd van
totale vrijverval stelsel
Lager dan 40
40 tot 65
65 tot 80
80 tot 90

Aansluitingen op drukriolering (2008)

Percentage
Lager dan 2,5
2,5 tot 5,0
5,0 tot 10,0
10,0 tot 15,0
15,0 tot 20,0
20,0 en hoger
Onbekend

90 tot 95
95 tot 100
Onbekend

10

11

Formatie gemeentelijk rioleringsbeheera

Detachering en
uitbesteding
250 fte

Inspectie en reiniginga
Gemeentegrootte
(aantal inwoners)

Binnendienst
1100 fte

Genspecteerd km buis
(% vrijvervalstelsel)

Gereinigd km buis
(% vrijvervalstelsel)

230 (8,0)
990 (8,2)
1.900 (6,4)
990 (7,0)
1.500 (6,8)
5.600 (6,9)

340 (12)
1.400 (11)
3.100 (11)
1.600 (12)
2.500 (12)
9.000 (11)

0-10.000
10.000-20.000
20.000-50.000
50.000-100.000
>100.000
Nederland

Buitendienst
1250 fte

a) Gemiddelde jaarlijkse hoeveelheid genspecteerde en gereinigde vrijvervalriolering per

gemeentegrootteklasse.

a) Peildatum 1 januari 2004.

Formatieplaatsen naar gemeentegroottea

Berging in randvoorzieningena

Gemeentegrootte
(aantal inwoners)

Fte per
10.000 inwoners

Fte per
kilometer buisb

Gemeentegrootte
(aantal inwoners)

0-10.000
10.000-20.000
20.000-50.000
50.000-100.000
>100.000
Nederland

1,49
1,01
0,80
0,73
0,71
0,79

1,6
1,3
1,0
1,3
1,6
1,2

Berging gerealiseerd
Berging per
Berging per
(m3)
(m3)
woning gem. woning gem.
tot 2004
2005-2008 stelsel (l)b stelsel (mm)c

0-10.000
10.000-20.000
20.000-50.000
50.000-100.000
> 100.000
Nederland

39.000
190.000
430.000
130.000
190.000
970.000

a) Aanwezige formatieplaatsen binnendienst. Peildatum 1 januari 2004.

b) O.b.v. km buis (totaal).

12

25.000
110.000
230.000
150.000
100.000
620.000

450
440
400
360
190
320

2,3
2,2
2,0
1,8
1,0
1,6

a) Extrapolatie per gemeentegrootteklasse naar aantal woningen. Uitkomsten afgerond op

twee significante cijfers.
b) Aantal woningen op gemengd stelsel, peildatum 2008.
c) Berekend o.b.v. 200 m2 afvoerend oppervlak per woning.

13

Afkoppelen per gemeentegrootteklassea

Gemeentegrootte
(aantal inwoners)

% reeds afgekoppeld
(tot 1 januari 2005)

0-10.000
10.000-20.000
20.000-50.000
50.000-100.000
> 100.000
Nederland

% gepland af te koppelen
(2005-2010)

3,7
3,9
4,3
4,7
3,6
4,3

6,9
5,5
7,8
5,1
4,2
5,7

Herkomst belasting oppervlaktewater

Overig
17%

Afvalwater
ongezuiverd 2%

rwzi 25%

Af- en uitspoeling
bodem
(landbouw +
natuur) 56%
Afvalwater
Overig
ongezuiverd 2% 6%

Stikstof (totaal-N)

a) Hoeveelheden al afgekoppeld en nog gepland af te koppelen oppervlak aangesloten op

gemengd stelsel als percentage van het totaal op gemengd stelsel aangesloten
oppervlak. Peildatum 1 januari 2004, waarbij zowel stelselverdeling als afvoerend
oppervlak van de betreffende gemeenten gebruikt zijn.

Koper Cu)

rwzi 41%

Af- en uitspoeling
bodem
(landbouw +
natuur) 51%

Spreiding in meerkosten afkoppelen

Overig 20%
Scheepvaart
32%

Euro per m

Afvalwater 5%

60

Corrosie
waterleidingen
8%

50

15%
Uitspoeling
bodem
Uitspoeling (landbouw)
Verkeer
(weg+rail) 6% bodem
(natuur) 4%

Fosfaat (totaal-P)

Zink (Zn)

Vuurwerk 10%

40
30
20
10

Overig
13% Uitspoeling
bodem
(landbouw)
28%
Afvalwater
Scheepvaart
34%
18%

0
0

20

40

60

80

100
120
Aantal gemeenten
Bron: Verkenning Milieutechnologie
Diffuse Bronnen

14

Corrosie
bouwmateriaal
(o.a. dakgoten) 5%

Uitspoeling
bodem (natuur)
Wegverkeer 5% 9%

15

Afvoerend oppervlak per woning

Verdeling grondslagen in Nederland

Duin- en strandzanden (Holoceen)
Mariene afzettingen (zand; Holoceen)
Veen, en klei op veen (Holoceen)
Rivierafzettingen (zand; Holoceen en Pleistoceen)
Gestuwde en glaciale afzettingen (zand; Pleistoceen)
Oudere afzettingen (Tertiair,Krijt en Carboon)
Dekzand
Breuk

Lager dan 150

150 tot 175
175 tot 200
200 tot 250
250 tot 300
300 of hoger
Onbekend

50 km

Afvoerend oppervlak
per woning op
2
vrijvervalstelsel (in m )

Bron: TNO-NITG

16

17

Rioolheffing, kosten en opbrengsten per gemeentegrootteklasse

Gemeentegrootte (x 1.000 inw.)
Aantal gemeenten

Aantal inwoners (x 1.000)

Aantal gemeenten met rioolrecht/-heffing

Totale kosten riolering (miljoenen )

Totale opbrengsten rioolheffing ()

Totale kosten riolering per inwoner ()

Rioolheffing per inwoner ()

Afvalstoffenheffing (miljoenen )
Afvalstoffenheffing per inwoner ()

jaar
1997
2002
2008
2000
2008
1997
2002
2008
2000
2003
2006
2000
2003
2006
1995
2000
2004
2006
1995
2000
2004
2008
2008
2008

> 250 150-250

3
6
3
8
4
8
1.765
1.268
2.100
1.420
3
6
4
7
4
8
102
74
130
94
134
77
83
58
113
60
133
75
73
56
58
58
63
68
64
54
43
43
47
46
57
46
79
60
261
159
124
112

100-150
15
13
13
1.863
1.658
14
11
13
89
91
96
55
53
81
34
48
57
58
26
29
34
58
168
101

50-100
33
37
42
2.368
3.023
29
34
41
122
172
193
100
135
179
37
52
64
64
31
42
55
70
335
111

20-50
155
174
188
4.958
5.821
152
165
188
261
349
364
192
254
345
36
53
65
63
24
39
52
70
565
97

10-20
199
174
135
2.780
1.987
190
168
135
175
182
174
118
133
154
45
63
74
88
25
42
59
80
184
93

5-10
129
73
46
787
375
126
71
46
57
49
41
36
33
36
53
73
90
109
25
46
69
91
35
93

<5
32
13
7
72
20
31
12
7
5
4
3
4
3
3
54
72
84
150
26
49
69
106
4
178

Nederland
572
496
443
15.862
16.405
551
472
442
885
1.071
1.081
645
785
1.006
45
56
66
66
29
41
53
71
1.711
104

120

Miljoenen euro

Euro per inwoner

Bronnen: Statline; Riool in Cijfers 2005-2006

1995
2000
2004
2008

100
80

1.200
1.000

Totale kosten riolering

Opbrengsten rioolrecht

800

60

600

40

400

20

200
0

0
> 250

150-250 100-150

50-100

20-50

10-20

5-10

<5

Nederland

2000

2003

2006

Gemeentegrootteklasse (x 1.000 inwoners)

18

19

Rioollasten en -baten in periode 1985-2008 (in mln euro's)

Inkomsten uit rioolheffing
Totale baten
Totale lasten
Saldo baten en lasten

1985
142
230
375
145

1990
246
307
435
128

1995
443
534
690
156

2000
645
732
885
153

2001
672
783
948
165

2002
723
848
1.007
158

2003
785
920
1.071
151

2004a
854
916
1.019
103

2005
923
993
1.056
63

2006
1.006
1.032
1.094
62

2007
1.093
1.071
1.138
67

2008
1.163
1.120
1.191
71

a) Per 1-1-2004 is de CBS-systematiek veranderd waardoor de cijfers slechts beperkt vergelijkbaar zijn. Zie de Rioleringsatlas van Nederland. Bronnen: StatLine; Riool in Cijfers 2005-2006

Variatie in rioolheffing (in )

Peiljaar 2008
Laag
Gemiddeld
Jaarlijks stijgingspercentage
Mediaan
Jaarlijks stijgingspercentage
Hoog

Eenpersoons
25
141
5,3
147
3,5
341

Kosten per huishouden (in )

Meerpersoons
30
153
6,0
166
3,8
385

Miljoenen euro

Laag: het rekenkundig gemiddelde van de drie laagste heffingen.

Gemiddelde: het gewogen gemiddelde.
Mediaan: punt waarop evenveel gemeenten een hoger als een lager heffing hanteren.
Hoog: het rekenkundig gemiddelde van de drie hoogste heffingen.
Bron: Atlas van de lokale lasten 2008
1.400

Drinkwatera
Verwarming en gasb
Electriciteita
Afvalverwijdering
Verontreinigingsheffing
Ingezetenenomslag
Rioolheffing
Gemeentelijke woonlastenc
Netto woonlastenc

Peiljaar
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008
2008

Eenpersoons
1165
210
55
42
141
562

Meerpersoons
220
1165
620
265 a
166 a
42 a
153 a
629
631

a) Gemiddelde is inclusief eenpersoonshuishoudens.

b) Geen onderscheid tussen een- en meerpersoonshuishoudens mogelijk.
c) Gemeentelijke woonlasten, gecorrigeerd voor effect woningwaarde op gemeentefonds.
Bronnen: StatLine; Atlas van de lokale lasten 2008; Woonlastenmonitor 2008; NIBUD

1.200

Totale baten
Totale lasten
1.000

800

600

400

200

1985 1990 1995

20

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

2007 2008

21

Rioolheffing tariefsystemen gebruikers

Water
verbruik
12%
9% Omvang huishouden
4% WOZ-waarde

Rioolheffing (/huish.)

Bron: Atlas Lokale Lasten 2008

Geen
gebruikers
heffing 35%

Spreiding rioolheffing meerpersoonshuish.

Bron: Atlas Lokale Lasten 2008

40%
Vastrecht

400

300

200

100

0
0

Geen rioolheffing 0%

40
60
80
100
Percentage van aantal gemeenten (cumulatief)

Bron: Atlas Lokale Lasten 2008

Percentage daling of stijging

Mutatie rioolheffing meerpersoonshuish.

Bron: Atlas Lokale Lasten 2008

Rioolheffing (/huish.)

Spreiding rioolheffing eenpersoonshuish.

20

400

300

200

100

200
150
100
50
0
20

40

60

80

100

-50

0
0

22

20

40
60
80
100
Percentage van aantal gemeenten (cumulatief)

-100
Percentage van aantal gemeenten (cumulatief)
23

Classificatie IBA's, emissie-eisen

IBA klasse 1
(septic tank)

BZV
CZV
Zwevende stof
N-totaal
Ammonium
P-totaal

monster a
< 250
< 750
< 70
-

IBA klasse 2
(biologische zuivering)

24 uur
> 30
> 30
> 75
-

monster a
< 60
< 300
< 60
-

24 uur
< 30
< 150
< 30
-

IBA klasse 3a
(verbeterde biologische
zuivering)
monster a
24 uur c
< 40
< 20
< 200
< 100
< 60
< 30
< 60
< 30
<
4
<
2
-

IBA klasse 3b
(fysisch chemische en verbeterde
biologische zuivering)
monster a
24 uur c
< 40
< 20
< 200
< 100
< 60
< 30
< 60
< 30
<
4
<
2
<
6
<
3

Toelichting: de emissie-eisen dienen voor attestering.

De eisen zijn afhankelijk van de wijze van bemonstering.
a) in enig steekmonster, in mg/l.
b) % verwijdering.
c) 24 uur volumeproportioneel monster, mg/l.
Bron: Leidraad Riolering

Samenstelling huishoudelijk afvalwater

Concentratie mg/l
Vuilvrachta
zwart
grijs
totaal (g/inw/dag)
440-570 290-370 330-420
50-65

Parameter
Biochemisch zuurstofverbruik (BZV)
Chemisch zuurstofverbruik (CZV)
Kjeldahl-stikstof (N-Kj) 250-320
Totaal fosfaat (P-totaal)
20-30
Zwevende stof
-

a) O.b.v. waterverbruik van 150 liter/inw./dag.

Bron: Leidraad Riolering

24

- 600-1.000
25-35
15-20
-

90-120
15-25
350-450

90-150
14-18
2-4
45-68

Kosten IBA's (in )

IBA-systeem

Aanschaf Aanlega Onderhoud

per jaar
2.500-3.000 1.500
80-150b
800-1.500 1.000
-

Septic tank
Infiltratiesysteem bij
bodemlozing
Compactsysteem
3.900-5.100
met stikstofverwijdering
Compactsysteem zon- 4.200-6.100
der stikstofverwijdering
Helofytenfilter
5.100-6.400

Energieper jaar
0
0

1.900

240

80

1.900

290

70

2.900

250

30

a) Exclusief kosten voor huisaansluiting op IBA-systeem.

b) Inclusief tweejaarlijkse slibafvoer.
Bron: Leidraad Riolering

25

Percentages bevolking Europese landen aangesloten op riolering/zuivering

Bron: Eurostat

1970
RIO

Nederland
44
Belgi
Bulgarije
Denemarken
88
Duitsland
Estland
Finland
53
Frankrijk
Griekenland
Hongarije
28
Ierland
IJsland
Itali
Litouwen
Malta
Noorwegen
85
Oostenrijk
Polen
Portugal
Roemeni
Slovenie
Spanje
Tsjechi
56
Ver. Koninkrijk
Zweden
100
Zwitserland
-

ZUI

1980
IND

100

55

51

21

14

25
17

15

RIO

ZUI

86
88
-

100
23

69
-

94

40
-

1
48
11

80
35

1990
IND

17

RIO

ZUI

96
67
86
-

100

76
-

100

43
66

47
67

99

1998
IND

13

11
19

43
38
6

100
77
72
55

74
100
38

23

RIO

ZUI

98
81
67
89
93
70
79
79

100
46
55
100
98

48
90
-

54

100
80
82
55
65

2001
IND

33
11

99
97
18

75

91

20
19

89
5

53
59
63
35

65
100
-

18
69
82
73

73
-

40
71
94
90

82
97
93
96

RIO

98
81
68
95
72
81
82
54
93
90
100
80
86
56
73

ZUI

2005
IND

100
56

32

100
96
93

91
100

20
14

53
100
74
100
100

86

75
97
85
96

100
100

RIO

99
86
69
92
96
95
62
95
90
84
70
100
82
89
60
74
40
63
100

91
98
86
97

ZUI

IND

100
64
59
95
98

1
12
31

100

0,88
0,63
100
100
13
94
100
100
88
70
92
79
100
100

26
5
3

95
1,9
14
3

RIO = Percentage van de bevolking aangesloten op riolering, ongeacht of daarna zuivering plaatsvindt.
ZUI = Percentage van de bevolking aangesloten op riolering waarvan afvalwater gezuiverd wordt.
IND = Percentage van de bevolking aangesloten op kleinschalige (individuele) afvalwaterverzameling en -zuivering.

26

27

Basisgegevens waterschappen (peildatum 1-1-2008)

Waterschap
(zie flap)
A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
P&M
R&W
R&D
R&O
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL
Nederlandb

Inwoners
698.000
1.200.000
798.500
850.000
750.000
1.400.000
650.000
360.000
1.100.000
867.000
420.000
375.000
459.298
210.000
600.000
750.880
650.157
1.300.000
950.000
700.000
626.000
210.000
431.400
273.255
107.366
378.688
16.417.544

Gemeenten
29
27
21
35
22
14
34
12
44
22
23
20
19
13
17
23
22
42
39
15
19
9
19
10
3
6
558

Fte
totaal
391
490
362
275
521
515
328
812
511
364
262
148
208
329
120
313
629
675
270
216
160
206
361
162
248
8.485

Fte
GWTa
0
7,4
4,5
4
5
1,7
1
0
5
2
1
2
7
12
2
0,2
2
0
2,4
59,2

Oppervlakte (km2)
totaal
% land
% water
1.640
98
2
702
86
14
1.707
95
5
1.501
97
3
830
97
3
410
93
7
3.550
94
6
1.180
98
2
1.800
94
6
1.440
98
2
2.070
97
3
1.440
87
13
1.287
97
3
1.375
95
5
1.346
98
2
915
98
2
1.950
99
1
1.113
1.757
93
7
351
89
11
1.070
98
2
914
98
2
1.379
98
2
1.040
95
5
753
99
1
1.475
33.355

Grondsoort (% opp.)
klei
veen
zand/lss
15
2
74
22
32
10
25
4
58
4
1
79
32
19
16
50
20
30
36
21
31
15
16
61
57
14
20
1
28
61
0
6
94
2
0
78
24
2
66
51
9
24
30
39
0
5
8
76
0
50
43
10
4
77
95
0
5
-

a) GWT = Gemeentelijke watertaken.

b) Gemeenten vallen soms onder meerdere waterschappen, vandaar dat het aantal gemeenten groter is dan 441.
Bron: Waterschapsenqute 2008

28

29

Waterschapslasten en kostentoedeling (Peiljaar 2008)

A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NVZ
P&M
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
R&O
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL

Waterschapslasten gezin, a
huurhuis
koophuis
159
204
227
252
181
225
164
191
232
294
255
304
228
340
206
262
227
302
220
289
238
276
214
270
173
236
231
271
183
248
150
185
203
238
216
286
171
222
217
261
159
188
229
276
176
210
214
299
236
339
262
354

Kosten zuivering
/ i.e.b
/ inw.
34
77
37
60
34
56
36
63
40
65
36
44
39
63
38
57
40
55
42
71
53
80
44
79
38
60
47
98
41
78
36
60
35
39
44
66
37
32
37
60
47
89
40
93
43
77
39
68
43
45
39
62

ingezetenen
29,0
60,0
30,0
35,0
38,0
60,0
27,0
27,2
34,0
40,0
25,0
25,0
30,0
35,0
30,0
27,0
50,0
35,0
40
50,0
42,0
28,0
32,0
27,0
23,0
25,0

Kostentoedeling watersysteem, %
gebouwd
ongebouwd
59,2
11,7
36,351
3,641
59,1
10,8
56,7
8,2
53,1
8,8
35,1
4,94
51,3
21,4
57,2
15,5
54,6
11,3
48,15
11,82
54,5
20,3
56,6
18,2
55,5
14,3
46,7
18,0
57,3
12,6
59,3
13,6
42,6
7,3
52,13
12,832
51,6
8,34
42,37
7,62
50,5
7,3
50,5
21,4
56,7
10,9
56,97
15,83
53,45
23,39
51,0
23,6

natuurterreinen
0,1
0,008
0,1
0,1
0,1
0,01
0,3
0,1
0,1
0,03
0,2
0,2
0,2
0,3
0,1
0,1
0,1
0,038
0,06
0,01
0,2
0,1
0,4
0,2
0,16
0,4

Bron: Waterschapsenqute 2008; Unie van Waterschappen

a) Gemiddelde waterschapslasten in 2008 voor een gezin van 4 personen in huurwoning resp. koopwoning (WOZ 250.000).
b) Totale kosten zuiveringsbeheer per i.e. Bron: Zuiver Afvalwater 2006

30

31

Zuiveringskentallen per waterschap (peildatum 1-1-2008)

Aantal
rwzis

A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
WBLa
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL
Nederland

7
12
18
8
17
6
29
9
20
23
17
15
18
8
19
14
33
39
9
8
7
8
10
7
5
361

Ontwerpcapaciteit
1000 i.e.

Hydraulische capaciteit
totaal
w.v.DWA
1000 m3/u
1000 m3/u

Belasting
in 2007
1000 i.e.

Gezuiverd
totaal droog- hemel- riool106m3/j weerafv. water vreemd

1.558
2.361
1.530
1.628
1.527
2.165
1.558
698
1.671
2.011
838
790
2.326
572
1.501
1.383
1.650
1.788
655
1.261
466
964
613
259
474
31.773

47,3
61,2
54,5
68,2
41,7
60,1
49,0
22,4
51,4
64,7
21,8
29,3
110,2
13,6
56,0
44,8
58,9
24,7
33,0
14,1
27,4
19,5
7,4
1067,1

1.573
1.956
1.305
1.494
1.221
1.721
1.048
539
1.517
1.473
631
677
1.921
438
1.144
1.090
1.423
596
1.010
396
1.007
487
187
24.854

109
127
109
118
83
125
104
38
99
146
52
64
167
32
78
73
123
60
71
26
63
38
16
27
1.921

8,2
20,0
15,6
16,2
12,8
21,4
15,0
7,0
20,6
23,8
5,9
7,3
58,6
4,7
13,0
14,3
17,4
7,0
12,2
4,3
6,5
5,0
2,1
-

61%
85%
75%
63%
70%
67%
67%
63%
89%
52%
40%
94%
57%
73%
76%
83%
72%
59%
57%
-

39%
15%
25%
37%
30%
33%
33%
37%
11%
48%
60%
6%
43%
27%
24%
17%
28%
41%
43%
-

37%
14%
17%
10%
25%
12%
2%
5%
14%
25%
10%
3%
15%
1%
-

BZV

CZV

97
98
98
96
98
97
98
98
99
98
96
94
98
98
99
99
98
97
98
98
98
97
97
-

91
94
90
93
93
91
88
93
92
91
86
84
92
92
93
93
89
93
90
90
93
90
-

Zuiveringsrendement %
P-tot N-Kjel N-tot

80
91
78
87
84
82
80
77
82
82
81
79
76
79
78
79
80
78
86
82
82
81
84
-

88
96
91
91
92
75
91
90
91
90
86
83
91
85
91
92
93
92
90
91
89
89
-

Voldaan Wvo
onop- Lozingseisenb
gelost

80
96
83
97
78
95
79
97
81
96
66
94
82
77
96
82
98
78
96
77
95
70
88
76
87
84
82
97
82
77 100
82
95
80
89
83
98
80
94
79
90
-

18%
20%
56%
21%
41%
50%
76%
94%
71%
84%
71%
58%
69%
100%
69%
67%
75%
100%
74%
72%
9%
67%
53%
-

a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas.
b) Percentage i.e.'s in 2007 waarvoor is voldaan aan de lozingseisen m.b.t. CZV, BZV, N, P en onopgeloste stof, zoals gesteld in de Wvo-vergunning.

32

33

Niet-aangesloten percelen, IBA's, lengtes riolering en aantal gemalen (peildatum 1-1-2008)

A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
WBLb
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL
Nederland

Niet-aangesloten
percelen na sanering
buitengebieda
279
289
3.032
160
100
240
12.500
2.100
8.078
1.750
1.800
3.182
750
745
3.000
1.500
1.750
250
100
75
922
1.800
2.400
1.974
3.115
51.891

bestaande oplossing
(o.a. septic tank)
0
759
0
6.718
0
50
40
120
0
0
1.560
1.738
300
50
0
300
1.000
180
0
0
300
0
2.300
1.840
3.115
20.370

Sanering door
IBA's, beheer
gemeenten
7
300
0
16
0
165
0
0
102
0
20
0
300
817
5
75
40
0
0
1.847

IBA's, beheer
waterschap
237
100
800
130
27
215
374
0
683
940
1.209
580
400
70
308
2
0
31
0
22
134
6.262

persleiding (km buis)

beheer waterschap
362
88
317
193
150
149
800
168
183
358
600
388
283
132
350
211
538
79
135
237
223
383
165
340
6.804

vrijverval (km buis)

aantal
beheer waterschap rioolgemalen
61
102
49
4
19
80
66
65
1
52
1
33
3
275
0
44
135
63
0
95
0
109
113
135
7
103
0
40
5
108
69
1
178
0
23
23
32
5
72
58
50
44
96
22
60
59
478
1980

a) Peildatum 1 januari 2004.

b) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas.
Bron: Waterschapsenqute 2008

34

35

Optimalisatiestudies, waterplannen en afvalwaterakkoorden (peildatum 1-1-2008)a

A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
WBLc
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL
Nederlandd

aantal
gemeenten
totaal
29
27
21
35
22
14
34
12
44
22
23
20
42
13
17
22
42
38
15
19
9
19
10
3
6
558

Optimalisatiestudies
aantal gemeenten
geschatte
plan
uitvoering
opbrengst (106 )b
12
0
0
0
0
100
10
0
0
15
6
30
2
8
14,5
7
5
10
6
6
7
1
7
7,5
0
36
15
1
11
4,2
0
0
0
20
10
17,3
0
6
3
4
0,5
8
8
2,3
18
4
3,6
4
6
2
6
3
10
1
4
0
3
20
0
10
9
1
2
8,4
103
139
261,3

% ten
gunste ws
25
50
65
50
65
50
0
27
50
50
22
33
50
50
50
25
30
73
-

Afvalwaterakkoord
# gemeenten
0
2
21
22
5
7
2
8
11
4
0
40
8
2
11
6
3
4
3
3
2
3
167

plan
29
9
17
20
17
14
12
14
24
0
12
15
14
36
14
17
3
10
9
3
260

Waterplan
# gemeenten
uitvoering
16
6
2
14
11
6
4
8
24
0
8
13
11
25
9
16
1
9
8
0
175

a) Oplopende reeksen; indien uitvoering van maatregelen gestart is, wordt verondersteld dat de planvorming afgerond is. Een gemeente kan dus slechts eenmaal per studie voorkomen.
b) De tot 31-12-2007 behaalde financile voordelen die op basis van optimalisatiestudies zijn gerealiseerd.
c) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas.
d) Gemeenten vallen soms onder meerdere waterschappen, daarom is het totaal groter dan 441.
Legenda: plan = studie in ontwikkeling of afgerond, uitvoering nog niet gestart; uitvoering = uitvoering van maatregelen gestart.
Bron: Waterschapsenqute 2008

36

37

Afkoppelen, oppervlakten en subsidies (peildatum 1-1-2008)

A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
WBLa
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL

Subsidie direct
voor burgers?
nee
nee
nee
nee
ja
ja
nee
nee
nee
nee
ja
nee
nee
nee
nee
nee
nee
nee
nee

Subsidiebudget ()
afkoppelen 2008
1.000.000
750.000
500.000
400.000
835.000
1.070.000
300.000
1.800.000
1.971
864.000
800.000
1.500.000
0
0
125.000

Waarvan benut
()
950.000
720.000
438.000
400.000
594.000
1.450.000
140.000
1.800.000
1.000
488.000
210.000
1.300.000
50.000

Betreft m2
dakoppervlak
250.000
200.000
100.000
300.000
145.000
70.000
330.000
500.000
80.000
555.000
62.500

Aantal m2 dakoppervlak bestaande bouw,

afgekoppeld met subsidie waterschap
t/m 2005
255.000
720.000
11.000
65.000
790.000
50.000
120.000
600.000
315.000
30.000
0
500.000
73.000
0
0

in 2006
365.000
400.000
13.500
13.500
480.000
95.000
102.000
310.000
380.000
65.000
0
750.000
25.000
0
0

in 2007
400.000
470.000
11.000
0
330.000
17.500
93.000
380.000
235.000
168.000
0
535.000
12.000
0
2.300

a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas.
Bron: Waterschapsenqute 2008

38

39

Stedelijke wateropgave, wateroverlast (peildatum 1-1-2008)

Tekort waterberging
beheersgebied
ha
1.000 m3
A&M
AGV
HBD
DOM
DSR
DLF
WFR
WGS
HNK
HD
H&A
NZV
WBLa
R&W
R&D
R&IJ
HRL
RIV
S&K
V&E
V&V
VEL
WZE
WZV
ZZL

100
4.850
875
750
1.000
783
133
600
71
28
6.300
10.500
250
0
150
200
71
-

200
97.000
1.250
2.400
5.000
800
3.000
500
275
2.200
25.700
1.000
0
10.000
2.000
531
-

opp. retentiegebieden (ha)

totaal
stad
1.750
0
1.285
1.045
166
700
0
0
0
3.650
0
0
800
750
50
675
450
40
2.220
336
-

0
70
0
0
3
0
0
0
0
40
0
0
0
0
0
2
5
0
-

% steden voldoet
aan NBW-normen

Stedelijke wateropgave bekend?

Knelpunten stedelijk gebied

opp. water grondwater
(inundatie) (afvoer)

99
100
8
57
100
100
100
99
83
95
24
-

nee
ja
ja
ja
ja
ja
nee
nee
ja
ja
ja
nee
ja
nee
ja
nee
ja
ja
ja
ja
nee
ja
-

ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
ja
nee
ja
-

ja
ja
ja
ja
nee
ja
ja
nee
nee
nee
nee
ja
ja
nee
ja
nee
nee
ja
ja
nee
ja
-

riolering
ja
ja
ja
ja
nee
ja
ja
nee
nee
nee
ja
ja
ja
nee
nee
nee
nee
ja
ja
nee
ja
-

Aantal gemeenten met

wateroverlast
2007
2008
0
1
6
0
2
0
8
1
1
0
6
0
0
2
1
1
1
0
2
3
-

0
0
4
0
1
0
8
1
4
0
5
0
0
2
0
1
0
10
3
-

a) Waterschapsbedrijf Limburg vervult deze taak namens Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas.
Bron: Waterschapsenqute 2008

40

40

41

41

Waterschappen en hun werkgebied

Overzicht gebruikte bronnen

Tenzij anders vermeld, zijn de gegevens gebaseerd op:
Stichting RIONED, Gemeentelijke enqute (2005).

Noorderzijlvest

Hunze en Aas

Frysln

Reest en Wieden
Hollands
Noorderkwartier

Velt en
Vecht

Groot Salland
Zuiderzeeland
Regge en Dinkel

Rijnland

Veluwe

Amstel, Gooi
en Vecht
De Stichtse

Vallei en Eem

Delfland Schieland en Rijnlanden

de Krimpenerwaard
Rivierenland
Hollandse Delta

Rijn en IJssel

Daarnaast werd gebruik gemaakt van:

CBS, Statline, www.statline.nl (2008)
COELO, Atlas van de lokale lasten 2008 (2008)
COELO, Woonlastenmonitor 2008 (2008)
Eurostat, ec.europa.eu/eurostat (2008)
Grontmij, Verkenning Milieutechnologie Diffuse Bronnen (2008)
NIBUD, www.nibud.nl (2008)
Stichting RIONED, Begunstigersadministratie (2008)
Stichting RIONED, Waterschapsenqute (2008), onderdeel van
Waterschapspeil 2008 i.s.m. de Unie van Waterschappen
Stichting RIONED, Leidraad Riolering (losbladig)
Stichting RIONED, Riool in Cijfers 2005-06 (2005)
Stichting RIONED, Rioleringsatlas (2005)
TNO-NITG (sinds 2006 deel van TNO Bodem en Water), Utrecht,
Geologische kaart van Nederland
Unie van Waterschappen, Zuiver afvalwater (2006)
VEWIN, Waterleidingstatistiek 2007 (2007)

Aa en Maas

Colofon

Brabantse Delta
Zeeuwse Eilanden
De Dommel
Zeeuws Vlaanderen

Peel en
Maasvallei

Roer en
Overmaas

42

2009 Stichting RIONED

Overname van gegevens is toegestaan mits met bronvermelding. Deze uitgave
is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Niettemin aanvaardt Stichting
RIONED geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke onjuistheden of
eventuele gevolgen daarvan.
vormgeving Grafisch Atelier Wageningen
druk Moderndruk, Bennekom
isbn 978 90 73645 23 3
43

A&M .............Waterschap Aa en Maas

AGV ..............Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vechtstreek
HBD .............Hoogheemraadschap Brabantse Delta
DOM ............Waterschap De Dommel
DSR..............Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden
DLF ...............Hoogheemraadschap Delfland
WFR..............Wetterskip Frysln
WGS.............Waterschap Groot Salland
HNK .............Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
HD.................Waterschap Hollandse Delta
H&A..............Waterschap Hunze en Aa's
NZV ..............Waterschap Noorderzijlvest
P&M .............Waterschap Peel en Maasvallei*
R&W.............Waterschap Reest en Wieden
R&D .............Waterschap Regge en Dinkel
R&O .............Waterschap Roer en Overmaas*
R&IJ .............Waterschap Rijn en IJssel
HRL ..............Hoogheemraadschap Rijnland
RIV ................Waterschap Rivierenland
S&K..............Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard
V&E ..............Waterschap Vallei en Eem
V&V ..............Waterschap Velt en Vecht
VEL ...............Waterschap Veluwe
WZE..............Waterschap Zeeuwse Eilanden
WZV..............Waterschap Zeeuws-Vlaanderen
ZZL ...............Waterschap Zuiderzeeland
*)

Uitvoering van taken gecombineerd in:

Waterschapsbedrijf Limburg (WBL)

Stichting RIONED stimuleert de zorg voor de riolering en water in de

stad in Nederland. Zij is het platform waarin overheden, het bedrijfsleven en onderwijs samenwerken. Door haar werkwijze voor en door
de participanten hebben de activiteiten van de stichting een groot
draagvlak. Als koepelorganisatie is zij zowel het kenniscentrum als de
behartiger van het rioleringsbelang.
Goede rioleringszorg vereist een voortdurende ontwikkeling en
professionaliteit op technisch, bestuurlijk en financieel gebied. Daarom
laat Stichting RIONED onderzoek uitvoeren, stelt zij kennis beschikbaar
en fungeert zij als vraagbaak. Zij werkt samen met instellingen in
binnen- en buitenland en presenteert haar ideen, adviezen en visies
in verschillende commissies en overleggen.
Speerpunten in het onderzoek:
Doelmatig beheer
Aanpak gevolgen extreme neerslag
Verbetering waterkwaliteit
Deelnemers in Stichting RIONED:
overheden (gemeenten, waterschappen, provincies, ministeries)
leveranciers van buizen
overige toeleverende bedrijven
ingenieursbureaus
aannemers in de grond-, weg- en waterbouw
onderwijsinstellingen
Op de website voor professionals over de gemeentelijke watertaken
www.riool.net vindt u meer over Stichting RIONED en haar activiteiten.
Op de publiekssite www.riool.info vindt u alles over riolering en water.