1.1.

Giri Silindirik bir metal blokun (takoz), bir kovan (alc) iine yerletirilerek stampa vastasyla uygulanan basma kuvveti etkisiyle, matris deliinden geirilmesine ekstrzyon denir. Bu yntemle ubuk, boru, erit gibi uzun rnler elde edilir. Matris delii rn kesitinin eklindedir. Takoz, dkm veya hadde rn olabilir. Ekstrzyonla rnein 5...200 mm apnda ubuklar, i ap 800 mm ye kadar ve 1,5... 8 mm et kalnlnda borular ve daha pek ok karmak ekiller olmak zere eitli kesit ekilleri elde edilebilmektedir (ekil 1 ve 2).

ekil 1. eitli ekstrzyon rnleri.

ekil 2. eitli ekstrzyon rnleri ve bunlarn kesilmesiyle elde edilen paralar (Kaiser Aluminium).

ekil 3. Direk ve endirek ekstrzyon.

ekil 3.de balca ekstrzyon yntemlerinden ikisi grlmektedir. Direk ekstrzyonda tutucu tarafndan tanan matris alcnn bir ucunda bulunur. Alcnn dier tarafndan basan stampa takoz malzemesinin matris deliinden gemesini salar. Istampay korumak amacyla, stampa ile takoz arasna bir n levha konur. lem sonunda bir miktar takoz malzemesi alc iinde kalr. Endirek ekstrzyonda matris stampann ucuna tespit edilmitir. Bu yntemde stampann ii deliktir. Bylece, stampann alc iine doru hareketinde baslan ubuk matris ve stampa deliine girer. Direk ekstrzyonda matris deliinden geen rnle stampann hareket yn ayn, endirek ekstrzyonda ise terstir. Direk ekstrzyonda alc iinde kalan malzeme miktar takoz arlnn %18...20 si, endirek ekstrzyonda ise %5...6 s arasndadr. Ayrca endirek ekstrzyon iin gerekli kuvvet direk ekstrzyona kyasla %25...30 daha kktr. Bu stnlklerine ramen, endirek ekstrzyon, gerekli tezghn karmakl nedeniyle, snrl bir uygulama alanna sahiptir. Direk ekstrzyonda takoz alcya gre hareket ettii iin ikisi arasnda bir srtnme sz konusudur. Endirek ekstrzyonda ise takoz / alc ara yzeyinde malzeme hareketi yoktur ve dolaysyla srtnme de sz konusu deildir. Endirek ekstrzyon iin gerekli kuvvetin direk ekstrzyona kyasla daha dk olmasnn nedeni de budur. Alc ile takoz arasnda srtnmenin yok edilmi olduu bir baka yntem de hidrostatik ekstrzyondur (ekil 4).

ekil 4. Hidrostatik ekstrzyon.

Bu yntemde stampa basnc takoza alc iine doldurulmu olan bir akkan vastasyla iletilir. Bu akkan ayn zamanda takozla alc arasndaki srtnmeyi de ortadan kaldrr. Ekstrzyon souk veya scak olarak uygulanabilen bir yntemdir. Scak ekstrzyonda takozlar alc iine konmadan nce ekstrzyon scaklna kadar frnda stld gibi ayrca ve zellikle dk ekstrzyon hzlarnda alclarn da stlmas gerekir. Ekstrzyonun srekli bir ilem olmad ak olmakla beraber byk ta kozlarla ok uzun rnler elde edilebilmektedir. Eeksenli takozlar kullanarak ekstrzyonla metal kaplama da gerekletirilebilir (rnein bakr stne gm gibi). Fakat bunun iin her iki metalin akma snr birbirine yakn olmaldr. 1.2. Boru Ekstrzyonu Dikisiz borularn ekstrzyonla retiminde kullanlan silindirik takozlar dolu veya delikli olabilir. Direk ekstrzyonda dolu ve delikli takozlardan endirek ekstrzyonda ise yalnz delikli takozlardan boru retilir. Direk boru ekstrzyonunda stampaya tespit edilen bir malafa, stampann ileri hareketiyle takozun ortasndaki delii boydan boya geerek stampa takoza temas etmeden nce matrise girer ve bylece matris deliinde takoz malzemesinin geebilecei Halka eklinde bir boluk brakr. Daha sonra stampa takoza basn uyguladnda malzeme bu boluktan boru eklin de kar. Borunun et kalnl matris delii ile malafann apna baldr (ekil 5).
3

ekil 5. Direk ekstrzyonla boru retimi (ematik).

Takozlar dkm yoluyla ortas delik olarak elde edilebilir. Bu takozlar ekstrzyondan nce stldklarnda delik yzeyinin oksitlenmesi nedeniyle malafa anmas ve boruda retim kusurlarnn olumas gibi sakncalar doar. Takozlarn dolu olarak dklmesi ve daha sonra delinmesi ise bu sakncalara bir de delme maliyetini ekler. Dolaysyla direk ekstrzyonla boru retiminde en uygun yol dolu takoz kullanlmas ve takozun ekstrzyon srasnda malafa tarafndan delinmesidir. Bu amala, ekil 6da grld gibi, malafann ucu takozun delinebilmesi iin zel olarak ekillendirilir. Hidrolik bir sistemle stampadan bamsz olarak hareket eden malafa takozu deler.

ekil 6. Delme malafas ile boru ekatrzyonu (a) Delme, (b) Ekstrzyon.

1.3. Scak Ekstrzyonda Yalama Alminyum, bakr, kurun, magnezyum ve inko ile bu metallerin alamlarnn scak ekstrzyonu yalamasz yaplabilir. Ayrca eitli demir d metallerle alamlarnn scak ekstrzyonunda kullanlabilen yalayclar aada verilmitir. Alminyum Berilyum Bakr Nikel Titanyum : Grafit : Grafit, mobilden dislfit : Mineral ya + grafit : Cam : Cam

rnein nikel gibi alc ve matrise yapma meyli olan malzemelerin scak ekstrzyonunda takoz bakr veya yumuak elikle kaplanr. Takozla alc ve matris arasnda yumuak ve ince bir metal filminin bulunmas yalayc rol oynad gibi takozun evreden zarar grmesini veya rnein zehirleyici veya radyoaktif bir takozun evreye zarar vermesini de nler. Karbonlu ve dk alaml eliklerin scak ekstrzyonunda yalayc olarak grafit veya cam, paslanmaz eliklerde ise yalnz cam kullanlr. Camla yalama teknii ilk olarak Fransa'da gelitirilmitir. Cam ok iyi bir yalayc olduu gibi yksek scaklkta viskozitesini kaybetmez ve ayrca takozla alc ve matris arasnda bir sl engel oluturarak takozun soumasn yavalatr. Camla yalamada matris giriine genellikle dairesel bir cam blok konur. Bu blok ekstrzyon srasnda scakln etkisiyle nce yumuar, sonra metalle matris arasnda ince bir tabaka halinde yaylarak optimum bir matris geometrisi olumasn salar. 1.4. Matrisler Scak ekstrzyon matrisleri genellikle scak i takm eliklerinden retilir (rnein Hll, H12, H13). Matris dizayn byk deneyim gerektirir. ekil da biri demir esasl, dieri demir d metal ve alamlarn ekstrzyonunda kullanlan iki tip matris rnek olarak verilmitir. ekil 7.ada grlebilecei gibi matrisin giri kenarlar yuvarlatlmaldr. Bu yuvarlatma, rnein nisbeten zor ekillendirilebilen metallerin ekstrzyonunda yzey atlaklarnn oluumunu engelleme gibi faydalar salar. Yuvarlatma yarap, 25 mm matris delii apna karlk, bakr iin 2...5 mm, kpro-nikel iin 4...8 mm, monel iin 10...15 mm alnmaldr.

ekil 7. Ekstrzyon matrisleri, (a) Demir d malzemeler iin (b) Demir esasl malzemeler iin.

Alminyum ve alamlarnn ekstrzyonu dz yzeyli matrislerde yaplr; bu matrislerde giri kenarlarnn yuvarlatma yarap 1...2 mm dir. Matriste yatak uzunluu 5...12 mm mertebesindedir. Bu deer byk apl ubuklar ve ekstrzyonu kolay malzemeler iin yksek alnabilir. Alminyum ve alamlarnn matris yzeyine yapma eilimleri nedeniyle yatak uzunluu dk olmaldr.

ekil 8. Drt kanall kpr matris. (A) Giri yz. (B) k yz. Borularn ve dier ii bo paralarn ekstrzyonunda kpr matris olarak adlandrlan zel matrisler kullanlabilir. ekil 8de boru ekstrzyonu iin drt kanall bir kpr matris verilmitir.

Ekstrzyon srasnda.takoz malzemesi kanallardan geer ve matris iinde yksek basn etkisiyle birletikten sonra malafayla matris arasndaki halka eklindeki bolukta boru kesitini oluturur. Bu yntemin stnl dolu takoz kullanlmas ve takozun delinmesine gerek kalmamas, malafann ksal nedeniyle zellikle kk delikli borularn ekstrzyonunda ince ve uzun bir malafa kadar kolaylkla eksantriklie neden olmamasdr. Malzemenin matris iinde basn altnda kaynamas gerektiinden kpr matris yalnzca alminyum ve baz alamlarna uygulanabilir. Kaynamay nledikleri iin yalayc da kullanlmamaldr. Dz yzeyli matrislerde matris giri kenar yuvarlatma yarap bydke ekstrzyon basnc da genel olarak artar. Konik girili matrislerde ise konikliin ekstrzyon basncna iki ynl etkisi vardr. Giri as kldke ekstrzyon basnc bir taraftan derken dier taraftan da malzeme ile matris arasndaki temas yzeyi ve dolaysyla srtnme kuvvetinin artmas nedeniyle ykselir. Uygulamada,konik girili matrislerde giri asnn baz kaynaklara gre 90...120, bazlarna gre ise 120...160 alnmas tavsiye edilmektedir. Ekstrzyon matrislerinin tasarm ile ilgili eitli neriler ekil 9de verilmitir. Matrislerde kesitlerin simetrik olmas, keskin keler ve an kesit deimeleri bulunmamas tasarm asndan nemli noktalardr.

ekil 9. Ekstrzyon kesitlerine iyi ve kt rnekler.

Keskin kelerden kanmal ve et kalnlklar niform olmaldr (J.G. Bralla, Handbook of Product Design for Manufacturing, McGraw Hill, New York, 1986).

1.5. Takm Malzemeleri Matris malzemelerinin tok ve alma scaklnda dayanmlarnn yksek olmas gerekir. zellikle karmak ekilli matrislerde tokluk sertlikten ok nem kazanr. Brinell sertlii genellikle 320...375 kgf/mm2 arasndadr ve nadir olarak 450 kgf/mm2 ye ykselir.
7

Scak ekstrzyonda matris malzemesi olarak kullanlan scak i eliklerine rnek olarak HU, H12, H13 verilebilir (bu eliklerin nde de %0,35 C, % 5 Cr, % 1,5 Mo vardr. Ayrca Hll ve H12 de % 0,40 V, H13 te ise % l V ve % 1,5 W bulunur). ok yksek alma scaklklarnn sz konusu olduu hallerde ostenitik elikler kullanlr. Fakat bu tr elikler su verilerek sertletirilemedikleri iin matris malzemesi nce souk dvlmelidir. Sert metallerden de matris malzemesi olarak faydalanlmaktadr. Malafalar tamamen scak metalle evrelenmi olduklarndan, zellikle aplarnn kk olmas halinde, hzla snrlar. Takozlarn delinmesi srasnda malafaya basma ve eme gerilmeleri etki eder. Ekstrzyon srasnda ise metal ve malafa arasnda nemli bir"srtnme vardr. Malafalar iin orta ve yksek scaklklarda kullanlabilecek iki eliin bileimi aada verilmitir: C 0,35 0,35 Si 1,0 0,25 Mn 0,50 0,25 Cr 1,3 2,5 W 4,25 9,00 Mo 0,35

Bu eliklere, .ekme dayanm 150...155 kgf/mm2 olacak ekilde sl ilem uygulanmaldr. Alclar, ekstrzyon srasnda, i basnla sl gerilmelerin etkisinde kalr. Silindir i yzeyinin ksa srede hasara uramas nedeniyle, alc gvdesinin iine zel elikten yaplm deitirilebilir bir gmlek geirilir. Scakln yksek olduu bakr, nikel, nikel gm gibi malzemelerin ekstrzyonunda gmlek malzemesi olarak % 0,25 C; % 0,2 Si; % 0,2 Mn; % 2,5 Cr; % 1,5 Ni; % 10 W; % 0,2 Mo; % 0,2 V ieren bir elik kullanlabilir. Bu elie, ekme dayanm 150...155 kgf/mm2 olacak ekilde sl ilem uygulanmaldr. Ekstrzyon scaklnn 800 C den dk olmas halinde gmlek daha ucuz olan Ni-Cr-Mo alaml veya %0,4 C; % 1,5 Cr; % 2,5 W; % 0,5 Mo ieren elikten yaplabilir. Bu elie de, ekme dayanm 140...150 kgf/mm2 olacak ekilde sl ilem uygulanmaldr. Alc gvdesi ise, rnein % 0,35 C ve % 1,5 Cr ieren, az alaml elikten yaplr. Alc scaklnn 450 C mertebesinde olmas halinde ise sya dayankl zel elikler kullanlmaldr. n levha, orta scaklklar iin, % 0,25 C; % 1,3 Cr; % 4 W; daha yksek scaklklar iin de % 0,35 C; % 3 Cr; % 9 W ieren eliklerden yaplabilir. Istampa, n levha tarafndan sdan korunduu iin, balca basma ve eme gerilmeleri etkisinde kalr. Istampa malzemesi olarak % 0,35 C; % 1,5 Cr; % 4,5 Ni ve bazen de % 0,25 Mo ieren elik kullanlabilir. Istampa malzemesine, ekme dayanm 155...170 kgf/mm2 olacak ekilde sl ilem uygulanr.
8

1.6. Alc ve Takozlarn Istlmas Scak bir takoz, daha dk scaklktaki alc iine yerletirildiinde, kendi boyutlarna, ekstrzyon sresine v ekendisi ile alc scakl arasndaki farka bal olarak sour. Her ne kadar alc zamanla snrsa da, ilk takozlarn ar soumasn nlemek iin, zellikle dk ekstrzyon hzlarnda, alc ekstrtizyondan nce stlmaldr. Ekstrzyon scakl nisbeten dk olan scak ekil verilebilen pirinler iin, alcnn stlmas bakmndan her hangi bir zel tedbir alnmayabilir. Kpro-nikel, monel ve baz nikel gmleri gibi alamlarn ekstrzyonunda ise alc 300...350 C scakla stlmaldr. Alminyum ve magnezyum alamlarnn ekstrzyon hz ok dktr. zellikle alc iinde uzun sre kalan magnezyum alamlarnn ekstrzyonunda alc 380...400 C ye stlmaldr. Alclar gazla veya elektrikle stlabilir. Takozlarn gelitirilmitir. 1.7. Malzeme Ak Ekstrzyonda malzeme ak matris ekline, yalamaya, ekstrzyon tipine, ekstrzyon oranna ve takoz malzemesine baldr. Matris tasarm ve ilem deikenlerinin saptanmasndaki rol nedeniyle ekstrzyonda malzeme ak byk nem tar. Malzeme aknn incelenmesi iin uygulanan tekniklerden biri silindirik takozun uzunluuna ikiye blnmesi ve yzeyler: den birine dik olarak kesien hatlar izilmesidir (ekil 10). stlmas iin akaryakt veya elektrikle stlan eitli frnlar

ekil 10. Takozun malzeme aknn incelenmesine hazrlanmas. (a) Silindirik takoz, (b) kiye blnerek markalanm takoz. Bundan sonra bir arada alcya yerletirilen yarm takozlar ekstrzyondan sonra yeniden ayrlarak malzeme ak incelenir (ekil 11). Bu ekil iyi yalanm bir ta kozun direk eksrzyonunda malzeme akn gstermektedir.

Takozla alc arasnda srtnme olmadndan takoz malzemesi alc yzeyinde kaymakta ve matris giriine kadar homojen bir ekil deiimi olumaktadr.

ekil 11. Direk ekstrzyonda malzeme aknn incelenmesi.

Matris giriinde, matrisle malzeme arasndaki srtnme nedeniyle takozun i ksm da kyasla daha kolay hareket eder ve sonuta ekil de grlen malzeme ak elde edilir. Bu durumda alc kelerinde bir miktar malzeme hareketsiz kalr; bu malzemenin meydana getirdii "l blge" efektif matris giri asnn 90olmasna yol acr (a = 45). Takozla alc arasnda yksek srtnme bulunmas ve takozun d ksmnn soumas sonucunda malzemenin akma snrnn hzla ykselmesi hallerinde malzeme ak olumsuz ynde etkilenerek rnde kusurlar oluur. 1.8. Ekstrzyon Presleri Scak ekstrzyon ilemleri genellikle yatay hidrolik preslerde yaplr. (ekil 12. En byk hidrolik ekstrzyon presinin kapasitesi 16000 tondur). (160 MN).

ekil 12.Yatay hidrolik ekstrzyon presi, 9 MN (Jones & Laughlin Steel Corporation).

10

Baz imalatlar, rnein kondenserlerde kullanlanlar gibi kk apl ve ince cidarl borularn ekstrzyonunda, dey presleri tercih ederler. Bu preslerin, alma hz ykseklii, zeminde daha az yer kaplamalar gibi stnlklerinin yan sra, retilen borularn cidar kalnl da daha niform olmaktadr. Doal olarak dey presler iin tavan ykseklii ok fazla olma ayrca rnn alnabilmesini salamak amacyla zeminde bir ukur bulunmaldr. 1.9. Souk Ekstrzyon Souk ekstrzyon direk ve endirek ekstrzyon, dvme gibi plastik ekil verme yntemlerinin bir bileimini belirten genel bir terimdir (ekil 13). Bu ekilde grlen paralar kapal kalpla apaksz dvlm gibi kabul edilebilir.

ekil 13. Souk ekstrzyon rnekleri

(a) Direk, (b) Endirek.

Souk ekstrzyonda, ekillendirilen malzeme bazen hem stampayla ayn hem de aksi ynde hareket edebilir (ekil 14) Souk ekstrzyonda stampa yatay veya dey olarak hareket eder ve stampa basnc malzemeye rnein krankl preslerde olduu gibi darbeli uygulanabilecei gibi hidrolik preslere benzer ekilde daha yavaa da uygulanabilir.

ekil 14. Direk ve endirek souk ekstrzyon bir arada.

11

Souk ekstrzyonun scak ekstrzyona kyasla stnlkleri aadaki ekilde sralanabilir: Plastik ekil deiimiyle srtnmenin aa kard s malzemenin yeniden kristallemesine yol amad takdirde pekleme nedeniyle mekanik zellikler ykselir ve ayrca bu amala uygulanan sl ilemlere de gerek duyulmaz. Boyut toleranslarnn kk olmas (0,025...0,125 mm) talama veya dier tala kaldrma ilemlerine hemen hi gerek kalmamasn salar.
-

yi bir yalamayla dzgn yzeyler elde edilir (przllk - 1,6 ) Oksitlenme yoktur. Dier taraftan, zellikle eliin souk ekstrzyonunda, takmlara etkiyen gerilmeler

ok yksektir. Bu nedenle souk ekstrzyon ileminin baars byk lde takm tasarmna ve malzemesinin seimine baldr. Istampa malzemesi olarak A2, D2, M2, M4; matris malzemesi olarak ta 01, Wl, A2, D2 eliklerinin kullanlmas, stampa sertliinin 60...65 Rc, matris sertliininse 58...62 Rc olmas tavsiye edilir. Souk ekstrzyonda yalama da nemli bir faktrdr. zellikle eliin ekstrzyonu ancak yalama sorununun zlebildii 1930 ylnda gerekletirilebilmitir. Yalama amacyla elik, hammadde fosfat kaplandktan sonra sabun banyosuna daldrlr. Banyoda alkali sabunla elik yzeyine kaplanan inko fosfat arasndaki kimyasal reaksiyon sonucunda yalayc metal sabunu (rnein inko stearat) oluur. Bir film halinde hammadde yzeyini kaplayan bu metal sabununun yksek bir yalayc zellii olmas ekstrzyon srasnda oluan yksek basn ve scaklklarda dahi yalamann sorunsuz devamn salar. Yksek ekstrzyon oranlarnda i parasnn scaklndaki art malzemenin yeniden kristallemesine neden olacak kadar yksek olabilir. Bu durum souk ekil vermenin getirdii stnlkleri yok eder. ekil 15de eitli souk ekstrzyon rnleri, ekil 16da ise bir cvatann retim kademeleri grlmektedir.

ekil 15. Souk ekstrzyon rnleri. Malzeme:elik. Yntem: Endirek.

12

eki1 16. Bir cvatann retim kademeleri:

Boy kesme, souk ekstrzyon, souk kafa iirme, u ama, ovalama (National Machinery Co.).

ekil 17de souk ekstrzyonla retilen bir parann ilem kademeleri verilmitir. Malzeme nce dairesel kesitli bir ubuktan uygun boyda kesilir (solda). Elde edilen silindirik hammadde souk ekstrzyonla ekillendirilir; bu ilem srasnda ayn anda iine kr delik alr (soldan ikinci). Daha sonra kr delik zmba ile delinir. Zmbalama sonucunda kk silindirik bir hurda malzeme kar (soldan nc). ekil 18de bir konik dili milinin souk ekstrzyonla retim kademeleri grlmektedir. Birinci kademede direk ekstrzyonla milin alt ucu ekillendirilir. Daha sonra st ksm ylarak sonraki kademe iin n ekillendirilir. Ylan ksm nc kademede delinirken ayn zamanda da endirek ekstrzyonla ekillendirilir. Son yma ile .ilemler tamamlanr. Diler ovalama ile veya tala kaldrlarak alr.

ekil 17. Souk ekstrzyonla retilen bir parann ilem kademeleri (Notional Machinery Co.)

ekil 18. Bir konik dili milinin souk ekstrzyonla retimi.

(1) Hammadde: (2) Direk ekstrzyon. (3) Yma. (4) Endirek ekstrzyon. (5) Son yma.

13

1.10. Darbeli Ekstrzyon Darbeli ekstrzyon, ou kez souk ekstrzyon snfna dahil edilen bir retim yntemidir. Bu yntemle et kalnl apna kyasla kk tp eklinde paralar retilir (ekil 19). ekil 20de darbeli ekstrzyon ynteminin prensibi ematik olarak gsterilmitir. ekillendirilecek malzeme matris boluuna yerletirilerek ekstrzyon kuvveti hzla hareket eden stampa vastasyla darbeli olarak uygulanr.

ekil 19. Darbeli ekstrzyonla retilmi paralar.

ekil 20. Darbeli ekstrzyon (endirek). Bylece malzeme stampa evresinde stampann hareketine aksi 'ynde akarak ykselir ve tp eklim alr. Matris boluu ile stampa ap arasndaki fark tpn et kalnln belirler. Tpn et kalnlnn apna foran 0,005 gibi kk bir deere kadar inebilir. Darbeli ekstrzyonla retilen paralara en tipik rnek di macunu tpdr (ekil 21). Direk darbeli ekstrzyonda (ekil 22), stampann ucunda ap retilecek tpn i apna eit bir malafa vardr. n ekil verilmi olan hammaddeye ekstrzyon kuvveti hzla hareket eden stampa vastasyla darbeli olarak uygulanr.
14

ekil 21.Di macunu tpnn darbeli ekstrzyonla retimi.

ekil 22. Darbeli ekstrzyon (direk).

Darbeli ekstrzyon ilemleri yksek hzl mekanik preslerde yaplr. Bu yntem genellikle bir souk ekil verme ise de, yksek ekil deitirme hz nedeniyle, ilem srasnda nemli scaklk ykselmesi olur. Darbeli ekstrzyonla kurun, kalay, alminyum, bakr gibi yumuak metaller ekillendirilir. 1.11. Hidrostatik Ekstrzyon Hidrostatik ekstrzyon direk ekstrzyona benzeyen, ekstrzyon basncnn takozu evreleyen bir akkan vastasyla uyguland ve yine bu akkan sayesinde alc/takoz ara yzeyindeki srtnmenin yok edildii bir yntemdir (ekil 23) Basncn uygulanmasnda akkan olarak mineral ya-mobilden dislfit, hint ya, metil alkol, gliserin-etilen glikol gibi karmlar kullanlr.
15

ekil 23. Hidrostatik ekstrzyon.

Hidrostatik ekstrzyonla yksek dayanml elikler, titanyum alamlar, sya dayankl alamlar, eitli refrakter metaller gibi dier ekstrzyon yntemleriyle ekillendirilmeleri g hatta imknsz olan malzemeler ilene-bilmektedir. Bunun nedeni, hidrostatik gerilme halinin sneklii arttrmasdr. Hidrostatik ekstrzyon zellikle tel ekstrzyonuna uygun bir yntemdir (ekil 24) Snek demir d metallerle deneysel olarak ok yksek ekstrzyon oranlar elde edilmi olmakla beraber endstriyel uygulamalarda bu oran 200 mertebesindedir.

ekil 24. Hidrostatik tel ekstrzyonu.

eitli stnlklerine ramen takmlarn karmakl ve evrim sresinin uzunluu gibi nedenlerle bu yntem endstride ancak snrl uygulama alanlar bulmutur.

16

KAYNAKLAR 1. Prof. Dr. Mh. Levon APAN, Metallere Plastik ekil Verme, alayan Kitapevi.
2.

As. Yk. Mh. H. Oktay BODUR, Metallere Plastik ekil Verme Usulleri, .T.. M.M. Fakltesi Matbaas.

3. Prof. Dr. Aram ERSMER, Metallere Plastik ekil Verme, .T.. Makine Fakltesi, 3. Bask, .T.. Matbaas, 1973.
4.

Prof. Dr. Selahaddin ANIK Do. Dr. Adnan DKCOLU Yrd. Do. Dr. Murat VURAL, .T.. Makine Fakltesi, mal Uslleri, Birsen Yaynevi.

5. C.W.HINMAN, Pressworking of Metals, First Edition, McGraw Hill Book Company, 1941.

17

NDEKLER
1.1. Giri................................................................................................................................................................1 1.2. Boru Ekstrzyonu...........................................................................................................................................3 1.3. Scak Ekstrzyonda Yalama.........................................................................................................................5 1.4. Matrisler.........................................................................................................................................................5 1.5. Takm Malzemeleri........................................................................................................................................7 1.6. Alc ve Takozlarn Istlmas.........................................................................................................................9 1.7. Malzeme Ak...............................................................................................................................................9 1.8. Ekstrzyon Presleri......................................................................................................................................10 1.9. Souk Ekstrzyon........................................................................................................................................11 1.10. Darbeli Ekstrzyon.....................................................................................................................................14 1.11. Hidrostatik Ekstrzyon...............................................................................................................................15 KAYNAKLAR....................................................................................................................................................17

18