1

T.C.
EGE NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
MAKNA MHENDSL
BLM






MAKNA PROJES I




SANTRFJ POMPA TASARIMI


rencilerin Ad ve Soyad:
Mehmet Murat YARDIMCI
Ali ABUL
Elvan DOAN


Projeyi Yneten:
Prof. Dr. Aydoan ZDAMAR

MAYIS, 2010
ZMR








2

Aada belirtilen bu alma, ... / ... / .... gn toplanan jrimiz tarafndan, MAKNA
PROJES I olarak kabul edilmitir / edilmemitir.

almann Ad : Tam Santrifj Pompa Tasarm


renci Ad, Soyad : Mehmet Murat YARDIMCI-5060008178
Ali ABUL-5060008177
Elvan DOAN-5060008275

Danmann nvan, Ad, Soyad : Prof. Dr. Aydoan zdamar
Baar Notu (rakam ve yaz ile) :





Bakan ye ye
Prof. Dr. Aydoan ZDAMAR Prof.Dr.Necdet ZBALTA Yar. Do. Hseyin GNERHAN



ONAY


3

TEEKKR



Bu almann balangcndan bitimine kadar her aamada, almamz ynlendiren,
zverili yardmlarn esirgemeyen hocamz Prof. Dr. Aydoan ZDAMAR projemizin
biimlenmesinde deerli katklarndan dolay teekkr bir bor biliriz.

Mehmet Murat YARDIMCI
Elvan DOAN
Ali ABUL
zmir, 2010

4

ZET

Bu almann ilk blmde mhendislik uygulamalarnda ska karlalan Tam
Santrifj Pompa ve Pompa elemanlar hakknda genel bilgiler verilmitir. kinci blmde
ise debisi, devri ve basma ykseklii verilen bir pompann ilgili hesaplamalar ve
boyutlandrlmas tm hesaplamalar, nc blmde pompa organnn seimi, drdnc
blmde pompa ark izimi iin hesaplamalar ve son blmde ise detay resimleri
(salyangoz, meridyen kesiti, ark, kanat profili, mil) paket program ile izilmitir.

5

NDEKLER

NDEKLER .................................................................................................................... 5
1. POMPA ............................................................................................................................ 7
1.1 Pompa trleri ........................................................................................................ 8
1.2 Santrifjl Pompalar ........................................................................................... 14
2. TEMEL KAVRAMLAR ................................................................................................ 16
2.1 Bernoulli Denklemi ............................................................................................. 16
2.2 Potansiyel Ak ................................................................................................... 16
2.3 Manometrik Ykseklik ....................................................................................... 17
2.4 Karekteristik Eriler............................................................................................ 18
2.5 Pompann ektii G ........................................................................................ 19
2.6 zgl Hz ........................................................................................................... 19
2.7 Kavitasyon .......................................................................................................... 19
2.7.1 Santrifjl Pompada Kavitasyon ........................................................... 19
2.8 Net Pozitif Emme Yk ...................................................................................... 20
3. SANTRFJL POMPA KISIMLARI ........................................................................ 21
3.1 ark .................................................................................................................... 21
3.2 Salyangoz ........................................................................................................... 22
3.3 Yatak .................................................................................................................. 23
3.4 Flan ................................................................................................................... 24
3.5 Difzr ............................................................................................................... 26
3.6 Salmastra Kutusu ................................................................................................ 27
3.7 Salmastra ............................................................................................................ 27
3.8 Mil ...................................................................................................................... 28
3.9 Emme Borusu ..................................................................................................... 29
3.10 Di Klapesi ve Szge ....................................................................................... 30
3.11 Rulman ............................................................................................................. 31
3.12 Glen .................................................................................................................. 32
3.13 Glen Saplamalar............................................................................................... 33

4. DEBS, DEVR VE BASMA YKSEKL VERLEN BR POMPANIN LGL
HESAPLAMALARI VE BOYUTLANDIRILMASI ........................................................ 35
4.1 Mil Gc ............................................................................................................ 35
6

4.2 Mil ap ............................................................................................................. 35
4.3 Verimler ............................................................................................................. 36
4.3.1 Pompa Verimi ...................................................................................... 36
4.3.2 Hidrolik Verimi .................................................................................... 36
4.3.3 Mekanik Verimi ................................................................................... 36
4.3.4 Volumetrik Verimi ............................................................................... 36
5. POMPA ORGANININ SEM
5.1 Pompa Organnn Giri Koullar ve Hesab ........................................................ 36
5.2 PompaOrgannn k Koullar ve Hesab ........................................................ 41
6. POMPA ARK ZM N HESAPLAMALAR .................................................... 44
6.1 Meridyen Kesitinin izimi .................................................................................. 44
6.2 Nokta Nokta Metodu le Kanat izimi le lgili Hesaplamalar ............................ 46
6.2.1 Minimum kanat yzeyinin saptanmas ve(zL)
min
kontrol ..................... 48
6.3 Salyangoz Hesab ve izimi................................................................................ 50
7.SANTRFJ POMPALARIN LETMEYE ALINMASI ............................................ 52
8.SANTRFJ POMPALARIN BAKIMININ YAPILMASI .......................................... 55
9.SANTRFJL POMPA ARIZA BELRTLMES VE MUHTEMEL SEBEPLER . 58
10.MALYET HESABLARI.............................................................................................. 59
10.1 Salmastra Seimi............................................................................................... 59
10.2 Mil .................................................................................................................... 60
10.3 ark .................................................................................................................. 60
KAYNAKLAR ................................................................................................................... 61


7

1.POMPA

Pompa iine ektii akkana kinetik ya da potansiyel enerji kazandrmaya yarayan
aygttr. Pompa genellikle akkanlar bir yerden bir yere iletmeye daha yksee karmaya
gazlar sktrp kapal kaplarn iindeki gazlar boaltmaya yarar. [1]

Bir baka deyile, Pompalar svlarn enerjisini ya da basncn arttran makinelerdir. Bu
bakmdan bir svnn alak seviyeden yksek seviyeye (ekil-1) veya dk basntan
yksek basnca (ekil-2) gnderilmesi iin kullanlrlar. Dier taraftan pompalar bir boru
iinde akan svnn ak hzn ve dolaysyla debisini arttrmak iin de kullanlr. [2]



ekil-1 ekil-2

lk pompa M.. 3. yzylda Arimet tarafndan tasarlanmtr. Pompalar mekanik
kuvvetlerin fiziksel kaldrma veya sktrma kuvveti ile maddeyi itmesi prensibini
kullanarak alr (ekil-3). [3]





















ekil-3
1.1.POMPA TRLER
8


A)DL POMPALAR
1-Dtan Dili
2-ten Dili
3-ten Eksantrik Dili

B)PALETL POMPALAR

C)PSTONLU POMPALAR
1- Eksenel Pistonlu
a) Eik Gvdeli
b) Eik Plakal
2- Radyal Pistonlu
3- Pistonlu El Ponpalar [4]

Pompalar genel olarak iki grupta toplamak mmkndr.
Pozitif yer deitirmeli pompalar (Hacimsel): Bu pompalarda pompa iindeki akkan
hacmi deimekte, alma sadece mekanik ve statik kurallara bal kalmaktadr.Hacimsel
pompalar u ekilde snflanr:
Pistonlu pompalar:
Pistonlu pompalar
Diyaframl pompalar
Rotatif pompalar:
Tek rotorlu pompalar: Kayar paletli pompalar, esnek borulu pompalar, vidal pompalar,
peristaltik pompalar
ok Rotorlu Pompalar: Dili pompalar, loblu pompalar, vidal pompalar, evresel pistonlu
pompalar
Rotodinamik pompalar: Bu pompalarda ise akkann iinde alan bir ark
bulunur.Kapal hacim sz konusu deildir.Rotodinamik pompalar da u ekilde
snflandrlr:
Santrifj veya radyal akl pompalar
Eksenel akl pompalar
Karisik akl pompalar
Bunlarn iinde maliyeti en dk olan pompa tipi de santrifj tipi pompalardr.
Bunlardan ayr olarak bir de zel dizaynl pompalar vardr ki bunlara rnek olarak da, jet
veya ejektrl pompalar, elektromagnetik pompalar ve sv kumandal pompalar verilebilir.
[3]

A)DL POMPALAR: Biri eviren dieride evrilen oLmak zere iki diliden
meydana gelmitir. eviren dili motordan ald dnme hareKetini evrilen diliye iletir.
Bylece dililer di boluklarna aLdklar akkan sisteme gnderir.
Bu tip pompalarn debisi sabittir. Pompa debisini aitrabilmek iin di bolukla
bytlmelidir. Dn hareketi sonucu emi tarafnda vakum oluarak, emme ilemi
gerekleir.





l)Dtan dili pompalar: En ok kullanlan pompa tipidir. Genelde 300-350 bar'a
9

kadar basn gerektiren sistemlerde kullanlr. Giri borusu ap , k borusuna gre daha
byktr.
Artan hacim ve azalan hacim prensibine gre alr. Dili ile gvde arasnda alma
boluu vardr. Zamanla bu boluk, anmalar sonucu artar. Boluun artmas pompa
verimini drr. Verimi ok den pompa hurdaya ayrlr.



ekil.4
2)ten dili pompalar: ie alan iki diliden ibarettir. teki dili (rotor dilisi) -
motordan ald dnme hareketini dtaki diliye (aynadilis) iletir ki dilinin eksenleri
kaktr. teki diliin di says bir di eksiktir. Bu sayede emme ve basma boluklar
oluur. Dililer dnmeye baladnda bir tarafta artan hacim, dier tarafta azalan hacim
oluur. Artan hacimde emme, azalan hacimde basma ilemi gerekleir.



ekil.5










3)ten eksantrik dili pompalar: alma prensipleri iten dililere benzer. Motr
10

dnme hareketini dtaki diliye (ayna dilisi) verir. Dtaki dili ald bu dnme
hareketini,
iteki diliye (rotar dilisi) iletir. Dililer arasnda hilal eklinde bir ayrma paras vardr.
Bu
para pompann daha verimli almasn salar Bu tip pompalar daha sessiz altklar ve
yksek debili olduklar iin gn getike daha yaygn olarak kullanlmaktadr.
















ekil.6

B)PALETL POMPALAR:
evresine belirli sayda palet yerletirilmi bir rotorun, eksenden kak olan bir
gvde iinde dnmesi ile alr.Gvde ve rotor arasndaki eksantriklik miktar arttka
debi
de artar. Palet says 3-10 arasnda olabilir. Paletler rotor zerine yerletirildikleri kanallar
iinde radyal olarak (eksene dik) hareket edebilirler. Bylece emme ilemi esnasnda
darya kp , basma ilemi esnasnda ieriye girerler.

ekil.7

C)PSTONLU POMPALAR
11

Bir silindir iinde ileri-geri hareket eden pstonlarn emdikleri akkan sisteme
basmalar prensibine gre alr. Szdrmazlklar yksek olduu iin dier pompalara
gre
daha verimlidir. Boyutlar dier pompa trlerine nazaran daha byktr. Yksek alma
basnc gerektiren sistem lerde kullanlr. Yaplar karmak olduundan fyatlar
pahaldr.
Eksenel ve radyal olmak zere iki eittir:

1) Eksenel pistonlu pompalar: Bu tip pompalarda pistonlar tahrik mili eksenine
paralel ekilde yerletirilmitir. ki deiik sistemle alr.

l-a)Eik plakal eksenel pistonlu pompa: Eik bir plaka zerine bal pistonlardan
oluur. Eik plakann dnmesi sonucu pistonlar ileri-geri hareket eder. Pistonlarn bu
hareketi ile emme-basma ilemi gerekleir. Plakann as deitirilince piston kurslar
deiir. Bylece debi miktar ayarlanr.



ekil.8
l-b)Eik gvdeli eksen el pistonlu pompa: Bu tip pompalarn gvdelerine a
verilmitir. Gvdeye verilen a ile debi doru orantldr. Gvdenin as deitirildiinde
pistonlarn kursu deiir. Bylece istenilen debi miktar ayarlanr.


ekil.9
2)Radyal pistonlu pompalar: Radyal pistonlu pompalarda pistonlar tahrik mili ..
12

eksenine dik olarak yerletirilmitir. Rotorun dnmesiyle, pistonlar silindir blou iinde
ileri-geri hareket ederler. Bylece emme-basma olay gerekleir.
Eksantriklik oran deitirildiinde piston kursu da deieceinden debi miktar
ayarlanabilir.



ekil.10
3)Pistonlu el pompalar : Bu tip pompalarda pistonun ileri-geri hareketi el ile
salanr. Hidrolik kriko, hidrolik el presi v.b. mekanizmalara gerekli olan basnl akkan
salamada kullanlr. Yaplar ok basittir. Yksek basn istenen yerlerde kullanlmaz.


ekil.11 [4]

Pistonlu el pompalar tek etkili ya da ift etkili olabilir(ekil-b).
13

ekil- a'da grlen piston lu el pompasnn pompa kolu aa hareket ettirildiinde,
pistonun alt ksmndaki akkan , sol taraftaki ek valfi kapatp, sa taraftaki ek valfi
aacaktr. Bu esnada tahliye valfi kapal olduu iin hidrolik akkan sisteme giderek
gerekli
ii yaptrr. Pompa kolu yukar kaldrlrken oluan vakum sonucu, sa taraftaki ek valf
kapanp sol taraftaki ek valf alacaktr. Depodan emilen akkan pompa pistonu altndaki
hazneye dolar.
Sistemde akka'n ii bittiinde tahliye valfi alarak, akkann tekrar depoya
dnmesi salanr.
ekil-17b'deki ift etkili pistonlu el pompasnda ise, piston saa doru hareket
ederken, oluan vakum sonucu sol taraftan akkan em ilerek silindir iine dolar. Pistonun
sa
tarafnda ise, daha nce emiImi olan akkan sisteme gnderilir. Pistonn sola hareketind
ise sa taraftan akkan emilir, dier tarafta daha nce em ilm i akkan sisteme gnderil
ir.
Bu tip pompalarda iki ynde i yapld iin ift etkili olarak ad i adlandrlr [4].

Pompa Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar:
1.Gerekli debi miktar
2.alma basnc
3.Pompann fiyat
4.Pompann bakm ve onarm kolayl
5.Pompann dn hz
6.Pompa verimi
7.Pompa boyutlar
8.Pompann sessiz ve tireimsizalmas
9.Pompann dn yn
10.Pompann montaj kolayl
11.Yedek para bulma kolayl


















1.2.SANTRFJ POMPALAR
14


Bilindii gibi pompa svya enerji veren veya enerjisini arttran bir makinedir. Santrifj
pompa ise merkez ka kuvvetinden yararlanarak svnn enerjisini arttrmay salar (ekil-
4).



ekil-12
Dairesel olarak hareket eden sv merkezden dar doru bir kuvvetle itilir. Bu kuvvet
merkezka ya da santrifj kuvvetidir. Santrifj pompalarn almas bu prensibe dayanr.
Sv nce bir merkeze gelir. Sonra dnme hareketi ile merkezden dar itilir. Pompann
k basnc emme basncndan fazladr. Ayn ekilde pompay terk eden svnn enerjisi
de girenden fazladr. Svya dnme hareketini veren pompa aksamna fan (impeller) ad
verilir.

Sv emme azndan fan merkezine girer. Fan svya dnme hareketi verir. Dnme
hareketinin meydana getirdii merkezka kuvvet etkisiyle sv dar doru savrulur. Fan
ne kadar hzl dnerse svnn hareketi de o denli hzl olur. Fan kanallar veya kanatlar
svnn hareket ynn belirler.savrulan sv hzla gvdeye akar. Gvde iinde svnn hz
der [2].
Bir santrifj pompada svnn izledii yol u ekildedir. arkn emi tarafnda meydana
gelen vakum nedeniyle sv arkn kanatlar arasna girer. ark kanatlar arasndan geen
sv, arkn dn hareketleriyle byk teetsel bir hz kazanr. ark kanatlar ile arkn n
ve arka profili tarafndan snrlanan kanallar arasnda sv arkn k tarafna doru
dnme hareketi esnasnda meydana gelen santrifj kuvvetler etkisiyle itilir. Bu ekilde
oluan hareket, svnn devaml akn ve pompann emme etrafndaki emiini salar. ark
kanatlar byk bir teetsel hzla terk eden svnn ierdii kinetik enerji, sabit difzr
kanatlar arasnda salyangoz boluunda basn enerjisine evrilir.
Yer deitirmeli pompann tersine santrifj pompann basma valfi yoktur. Belirli bir
dnme hzyla en yksek basn elde edilir. Bu tr bir pompann bir hidrodinamik pompa
olduu sylenebilir. Btn svlarda kullanlmaya elverilidir. Plastikten, bronzdan,
titanyum ve tantal gibi maddelere kadar her trl maddeden yaplabilir. [1]

2. TEMEL KAVRAMLAR
Gvde
Fan Kanad
15


A. BERNOULL DENKLEM:
Basn, hz ve ivme arasndaki iliki ilk kez Bernoulli ve Euler tarafndan gelitirildii
in bu denklemler Bernoulli denklemi olarak adlandrlr. Zeminden Z1 ykseklikte U1
Hzl akkann basnc P1, Z2 ykseklikte U2 hzl ayn akkann basnc P2 ise bu
Durumda Bernoulli denklemi;
2
2
2 2 1
2
1 1
2
1
2
1
gZ U P gZ U P + + = + +
eklindedir. Bu denklem srekli sktrlamaz akkanlar iin Bernoulli denklemidir.
Srekli sktrlabilir akkanlar (gazlar) iin
0 ) (
2
1
2
1
2
2
= +
}

dP
U U
Yaklamndadr.
Bir depodan kan gaz iin U1<<U2 dr dr. Bu durumda Bernoulli denkleminden U2 hz,
(
(
(

|
|
.
|

\
|

=

k
k
P
P
RT
k
k
U
1
1
2
1 2
1
1
2
Olur. Burada k anizotropik durumda gazlar iin sabit (younluun deime parametresi), R
ideal gaz sabiti, P1 depo iindeki basn, P2 depo
Dndaki basn, T1 depo iindeki scaklktr. Ayrca
k
P P ) / ( /
1 1
= dr.

Srtnmeli aklar iin Bernoulli denklemi:
Termodinamiin birinci kanununa gre, bir sisteme dardan bir s (Q) veriliyor ve
Sistem tarafndan bir i (W) retiliyorsa, sistemin i enerjisi (E) bunlar arasndaki fark
Kadar bir deiime urar. Sistem tarafndan retilen i (W), basn kuvvetleri tarafndan
Yaplan i (Wb), viskoz kuvvetler tarafndan yaplan i (Wv) ve sistemdeki pompa,
Trbin, fan... Vs tarafndan yaplan (Ws) ilerin toplamdr.
Bir pompaya bal akkan (su) iin Bernoulli denklemi, pompa tarafndan yaplan i
m s
gh W = (pompann gc alnr), basn
k
P A kayb olmak zere;

k m
P gH gZ U P gZ U P A + + + + = + +
2
2
2 2 1
2
1 1
2
1
2
1















B. POTANSYEL AKILAR:
16

1)Uniform Ak: Uniform (dzgn) akta ak hz sabittir. Bu durumda yanal
Bileenler yoktur. Bu durumda kartezyen koordinatlarda akm izgileri u=-U ve v=0,
Potansiyel izgileri
y
U = | ve
x
U = | ise bantlaryla verilebilmektedir.

2)Kaynak-kuyu ak: z ekseninde sabit b uzunluu olan r yarapl bir yzeyden kan
Debiyi Q=ur(2rb), radyal ynde birim b iin kan debiyi q=2rur ile gsterirsek q
Kaynak gc olmak zere
r
q
u
r
t 2
=
eklinde ifade edilir. q pozitif ise kaynak ak darya doru, negatif ise ieriye
dorudur. Bu durumda silindirik koordinatlarda
u
t

2
q
= , r
q
ln
2t
| = dr.

3)Vorteks ak: Vorteks aknda radyal ynde hz ur=0 olup, sadece teetsel ynde
u
U Hz sz konusudur. Birim b iin debi
u
trU K 2 = ve K vorteks gcn gstermek
zere, akm fonksiyonu
r
K
ln
2t
=
u
t
|
2
K
= , potansiyel fonksiyonu da eklindedir.


4)Duble Ak: Duble hareketinin gc olmak zere, u

sin
r
=
Ve dr dr. u

| cos
r
= Bu denklemler;
u cos r X = Ve u s i n r y = dnmleri kullanlarak Kartezyen koordinatlarda da
yazlabilir.
5)Silindir zerinde ak: Silindir zerindeki ak hem uniform hem de duble akn
toplam eklindedir. Bu durumda;
u

u | cos cos
r
U
r
+ = , u

u sin sin
r
U
r
=
Denklemleri elde edilir. Silindir dndrldnde zerindeki ak; uniform, duble ve
vorteks aknn toplam eklinde olur. Bu durumda silindire etkiyen, sadece sklasyon
(vortekes gcnden, K) kaynaklanan bir kaldrma kuvveti de oluur. Dnmeden
kaynaklanan bu ek kaldrma kuvvetine Magnus kuvveti ya da etkisi denir [5].









C. MANOMETRK YKSELK (Hm)
17


) ( ) ( 2 , 10
e b e b m
Z Z P P H + + =
ifadesi ile bulunur.
Burada;
Hm=Manometrik ykseklik (m)
Pb= Pompa Basma hatt basc (bar)
Pe= Pompa Emme hatt vakum basnc (bar)
Zb= Manometrenin pompa eksenine uzakl (m)
Ze= Vakum metrenin pompa devresine uzakl (m)
[6].


2.4. KARAKTERSTK ERLER

Pompalar sabit devirde, eer nlerindeki diren azalrsa artan bir debiye (kapasiteye)
sahiptirler. Bu zellikleri nedeniyle, pompalar ayar yapabilme yeteneine sahiptir. Pompa
giri gc P (kW) dolays ile verim (m) ve de NPSH pompa kapasitesine bamldr. Bu
deikenlerin birbiriyle olan ilikileri pompa karakteristii dediimiz erilerle gsterilir.
Pompa karakteristik erisinin deitirilebilmesi iin pompa arknn kltlmesi,

D2 Q2 H2
= =
D1 Q1 H1

veya pompay eviren motorun devir hznn deitirilmesi gerekmektedir.

n2 Q2
=
n1 Q1

n2 H2
=
n1 H1













Grafik-1
Sistem karakteristii
18

Sistem erisini oluturmak iin debiye (kapasiteye) kar denk gelen basma yksekliklerini
izmemiz gerekecektir. Sistemde debi arttka, basma yksekliklerinin de artaca
bilinmektedir. Oluan eri tesisattaki statik ve dinamik karakteristikleri gsterir.

alma noktas
Tm santrifj pompalarda alma noktas, sistem karakteristii ile pompa karakteristiinin
kesitii noktadr. Bu noktay telemek sadece ark apn, motor devrini veya sistem
karakteristiini deitirmekle mmkndr.
[http://www.ebitt.com.tr/santrifuj_secim.html]
Santrifj pompann karakteristik erileri, yaplan deneyler sonucunda elde edilir. Elde
edilen deerlerdeki en nemli parametre pompann verimidir (p) nk,
pompann verimi pompa kalitesini gsteren en nemli kriterdir. Pompa verimi;


biimindedir.


[6]

. POMPANIN EKT G
Pompann suya verdii hidrolik g aadaki Eitlik ile elde edilir.
102

=
m
vg
H Q
P (kW)
Burada;
vg
P

= Pompann suya verdii g (kW)

Q= Pompann verdii debi (l/s)
= Suyun zgl arl (kg/l)
Hm= Manometrik ykseklik (m veya mSS) olarak kabul edilmelidirler.
Pompann verdii debi (Q) lmeler sonucu elde edilir [6].


2.6. ZGL HIZ
zgl hz kldke pompa tam radyal tipe dnr ve ap byr, suyun gei kesiti
daralr. Bu sebeple pompann kk zgl hzl olmas hem konstrktif ve imalat zorluklar
dourur ve hem de, genel veriminin dmesine sebep olur. ok zorunlu kalnmadka ve
hele seri imalat sz konusu ise dk verimli ve kk zgl hzl pompa imalinden
kanlmal ve zgl hzn bytlmesi areleri aranmaldr.
Benzer ekilde, yksek zgl hzl pompalarn, zellikle arklarnn dnk kanatl imal
edilme zorunluluu ve konstrktif glkler nedeniyle pahal olmalar, ok zaman ayn ii
grecek ve fakat daha ucuz olan pompa tipine kaymay zorunlu klar.Bu halde de zgl
hz kltmek olanaklar aranr.







2.7. KAVTASYON
19


Buhar dolu kabarcklarn olumasna ve snmlenmesine kavitasyon ad verilir. Bu sre,
basncn sv buharlama basncnn altna dt pompa iindeki blgelerde meydana
gelir (svnn buharlama basnc, svnn kaynamaya ya da buharlamaya balad
basntr). Kavitasyon, pompann Gerekli Net Pozitif Emme Yksekliinin (GNPEY)
yeterli olmad durumlarda oluur ve pompada ciddi zararlara yol aabilir [7].
Kavitasyon; neden olduu istenmeyen mekanik ve hidrolik etkilerden dolay pompalarn
teknik olarak gvenilir alma araln, emme ykn, dnme hzn, pompa boyutlarn
ve ekonomikliini snrlayan en nemli faktrdr.
Santrifj pompalarda kavitasyona kar en hassas, dolaysyla kavitasyon erozyonunun en
ok olduu blgeler; kanat giriinde emme yzeyi ve arkn n yanadr. Kademeli
pompalarda genellikle 1. kademede kavitasyonun andrma etkisi hissedilir. Ancak
gelimi, iddetli kavitasyonda salyangoz gvdesinde ve dilde kademeli pompalarda
difzrde de kavitasyon erozyonu olmaktadr [8].

2.7.1.SATRFJL POMPADA KAVTASYON
Pompa ierisindeki svnn buharlamas (kavitasyon) olmad durumda, santrifj
pompalar problemsiz olarak alrlar.
Kavitasyonun (buharlama) olumas iin akn herhangi bir yerindeki mutlak basncn,
svnn o andaki scaklna karlk gelen pd buhar basncnn altna dmesi gerekir.
Pompalarda en dk basn noktas, pompa giriinde ve ark kanatlarnn ucundadr.
Genellikle pompa giri flan ile bu nokta arasnda bir basn dm sz konusudur.
Buhar oluumunu engellemek iin emme flanndaki mutlak basn, svnn pd buhar
basncndan byk olmaldr.
Akkann scakl kavitasyon oluumunda nemli bir faktrdr. Scaklk arttka
kavitasyon olasl ykselir, nk bu durum akkann buharlama basnc ile ilintilidir.
Ayrca deniz seviyesinden ykseltinin de, emme yksekliine etkisi gzard edilmemelidir.
NPSHm: Pompa emi az basncnn NPSHr erisinde grlen deerden daha dk
olmas durumunda pompann istenilen performansta almas mmkn olmayacaktr.
Pompann emi aznda normal olarak var olan basn deerine NPSHm denmektedir [9].

2.8.NET POZTF EMME YK
Emmedeki net pozitif yk (ENPY) terimi, pompalarn emme koullarnn incelenmesinde
kullanlr. Kavitasyonu nlemek iin, emme hattndaki herhangi bir noktada mutlak basn
deeri, suyun scaklna bal buhar basnc deerinin altna dmemelidir. Pompann
emme hattnda suyu pompa arkna tayan toplam yararlanabilir enerji olarak
tanmlanabilen ENPY, mutlak basn olarak belirtilen genel emme ykseklii ile buhar
basncnnfarkdr.ENPY, yabanc literatrde, NPSH harfleri ile simgelenmi olup, alm
Net Positive Suction Head dir. Su ykseklii cinsinden ifade edilmekte ve m birimi ile
kullanlmaktadr. Ayrca, tesis, mevcut, kullanlabilir yada faydal olarak bilinen ENPY,
bundan sonra ENPYT bunun yabanc literatrdeki karl NPSHA yada NPSHa ,
pompaya ait yada gerekli ENPY deeri de ENPYP - bunun da yabanc literatrdeki
karlNPSHRyadaNPSHrolarakgsterilecektir.
ENPYT=Ha(hse+Hke+hb)
Burada, Ha pompaj tesisinin kurulaca yerdeki atmosfer basn ykseklii (m), hse statik
emme ykseklii (m), Hke emme hattnn srtnme kayb toplama (dz boru ve armatr
kayplar toplam) (m) ve hb pompalanan suyun scaklna bal buhar basn ykseklii
(m) dir [10].
3.SANTRFJ POMPANIN KISIMLARI:
20


ekil.13

3.1.ARK; Mekanik enerjiyi hidrolik enerjiye eviren ve zerinde ok sayda kvrk
kanatlar bulunan organdr.












ekil.14





3.2.SALYANGOZ; arktan kan suyu toplayp basma borusuna veren ksmdr [1].
21

Eksik Bilgi :
1. Kullanm Yeri :
2. Kullanm Yeri :
Para Listesi zel syf. no:
Nr. Deiiklik Tarih izen
Yzey Durumu ISO E lek : Arlk :
Malzeme :
Para Ad : Gr. No.
Form
DIN A1
Sayfa :
Syf. Ad.
Resim Nr :
Res. lk. Nr.
Orijinal :
Onay
izen
No:
Tarih Ad Soyad
Son Dgs. Nr. CAD Disket No/ADI :
Uur Salam
1 : 1
05068393
A. zdamar
SALYANGOZ
B
A
7,5
3 0 0
1 0 0
195
1 5 4 1 6 9 1 7 3
16
C
D
C - D A -B
GG 22
0,8


ekil.15











ekil.16 Salyangoz kesiti










22

3.3.YATAK; Birbirleriyle temas eden ve izafi hareket yapan iki makine eleman
arasndaki balanty ve izafi hareketi minimum srtnme kaybyla salayan, kendisine
etki eden kuvvet ya da kuvvetlerin dorultusundaki izafi hareketlere msaade etmeyen ve
bu kuvvetlerin gvdeye iletilmesini salayan makine elemanlardr [13].

ekil .17: Kaymal yatak rnei



ekil.18










ekil.19: rulmanl yatak rnei

23

3.4.FLAN; ki makine veya tesisat elemannn szdrmaz ekilde birletirilmesine
yarayan genelde standart olarak retilen bir yap elemandr. Flan kullanm yerine gre
demir, bakr, pirin ve paslanmaz gibi farkl malzemelerden imal edilebilir. Flanlar,
basn ve boyutlarna (ap ) gre snflandrlr. ou flan dairesel bir konstrksiyona
sahiptir ve iki dairenin cvatalarla birbirine balanmasyla oluturulur. Basn snfna gre
flann birbirine balantsn salayan civata deliklerinin says deiebilir. ok nadiren
flann, drtgen veya eliptik tasarland da olur.
Flan in genel kullanm yeri boru tesisatlar olmasna ramen, makineler zerinde de
kullanm yaygndr. Makine paralarnn birbirine balants iinde kullanlr. Tesisata
veya makineye kaynakl veya dili olarak balanabilirler. Genelde iki flann arasna
szdrmazlk salamak iin kullanm yerine gre conta yerletirilir.( Teflon veya klngirik
vs. )
Flanlardaki en byk problemlerin banda szdrmazln istenilen oranda salanamamas
gelir. Bunun balca sebebide flan lar balant elemanlar ve szdrmazlk elemanyla bir
btn olarak grmemekten kaynaklanr. Bu yanl tespit hatal montaj tekniiyle
birletiinde, flan larn szdrmazlk problemleri kanlmaz olur. Flan larn montajnda
mmkn oldugu kadar paralel ve ayn anda dnme momenti (tork) ve montajdaki
civatalama yknn btn civatalara eit olarak verilmesine dikkat etmek gerekmektedir.
Esas olan bu zelliklere dikkat edildikten sonra montajda aktarlan cvatalama n yknn,
montaj sonrasnda da (flan almaya baladnda) kalclnn salanabilmesidir. nk
flan altrld zaman, Flan balantlarndaki cvatalama n yknn, flan n iinden
geen basn dan dan byk olmas ve ayn zamanda civatalara aktrlan civatalama n
yknn devamllnn salanm olmas gerekir aksi takdirde flann szdrmazl
salanamaz. Bunun dnda kullanlan yntemlerde flan yzeylerinde sonradan
dzeltilmesi gereken hasarlar oluturabilir. Bu hasarlar azaltmak ve szdrmazl
salamak iin civatalarn dnme momenti kontroll sklmas gerekir.

ekil.20
24


ekil.21


ekil.22: Flan rnei







25

3.5.DFZR; Baz pompalarda ark ile salyangoz arasna yerletiren ve arktan kan
suyun hzn azaltarak yksek kinetik enerjinin bir ksmn basn enerjisi haline
dntren halka eklindeki ksm.


ekil.23
3.6.SALMASTRA KUTUSU; Mil ile gvde arasnda doacak kaaklar nlemek
iin alnm dzendir.

ekil .24: Salmastra kutusuna ait bir kesit
26

3.7.SALMASTRA: Biri hareketli, dieri sabit bulunan iki makine paras arasnda
szdrmazlk salayan paralara salmastra denir. Genelde pompa, musluk, mil yata gibi
yerlerdekullanlr.Baka bir tarifle, eer bir makine parasnn iinden kuvvet gemesini
istiyorsanz, fakat akkan gemesini istemiyorsanz, araya salmastra koymalsnz. Zira
salmastrann alternatifi son derece pahal yntemlerle ilenmi ve yine de uzun sre
szdrmazlk garantisi bulunmayan, hassas yzey ileme yntenmerlidir. Bu yntemlere
mahkum olmak yerine salmastra konulur ve sdrmazlk ucuz ve gvenli bir eklilde
salanm olur[2].





ekil .25: Salmastra rnei

ekil. 26: Salmastrann iyaps



27

3.8.ML; Tahrik organ ile ark arasn balayan ve ark tayan organdr. Tulumbann
salyangoz ve dier organlar tayan ksmdr [13].




















ekil .27: Milin kesiti ve i yaps




ekil.28





28


3.9.EMME BORUSU; Emme haznesiyle tulumba girii arasndaki borudur [2].

ekil.29


ekil.30






29


3.10.D KLAPES VE SZGE; Emme borusunun giriinde tek tarafl ak
salayan yani tulumba dururken tulumba iindeki ve emme borusundaki suyun geri
boaltlmasna engel olan bir klape mevcuttur. Genel olarak bu klape bir szge ierisine
konmutur.
Dnen ark ile tulumba gvdesi arasnda bulunan ve arkn basma ksmnda emme ksmna
bu geit yolu ile kaan akkan miktarn nlemek iin alnan dzendir.

ekil.31

3.11.RULMAN; Dairesel veya eksenel hareketle i yapan veya altrlan birok
makinada rulmanlar kullanlr. Rulmanlarn asl vazifesi; verilmesi gereken hareketin
mmkn olan en az srtnmeyle yani gten en az dn verilerek iletimini salamaktr.



ekil.32: Rulman

30

3.12.GLEN (SALMASTRA BASKISI); Santrifj pompalarda santrifj su
ekerken salmastra basks altndan dakikada 30-40 damla su szmasna dikkat edilmelidir.
Bu damlalar salmastrann yanmasn nleyecektir. Eer bu damlalar dakikada 30-40
seferden fazlaysa salmastra basks sklmaldr. Ayrca santrifj ya, kullanmdan nce
kontrol edilmelidir.
[14]
ekil.33: Salmastra basks

Pompalara gerekli miktarda salmastra halkas yerletirildikten sonra salmastra bask
kapa yerletirilerek saplama somunlar skca sktrlr, sonrada somunlar gevetilerek
kapaa biraz geveklik verilir.
Eer pompa ok fazla snyor ve ok fazla g harcyorsa salmastra basks ok
sklm olabilir. Salmastra basksnn kontrol edilip icap ederse deitirilmesi gerekir.
- Yumuak salmastralar
- Mekanik salmastralar
- Kartu tip montaja hazr mekanik salmastralar
- Manyetik kaplinli hermetik ekipman.


Yumusak Salmastra Mekanik Salmastra


Kartus Tip Mekanik Salmastra Manyetik Sistem

ekil.34
31

3.13.GLEN SAPMALARI; Pompalarmzda kullancya sknt getiren serbest
saplamalar yoktur. Glen saplamalar, Integral serisi dili pompalarmzda konsola, ve
M serisi pompalarmzda ise pompa gvdesine sabitlenmitir.
Bylece:
- Eksenlerinden kaamazlar.
- Kolayca monte&demonte edilebilirler.
- Paslanmaz malzeme seenei mevcuttur.



ekil.35
Pompa Seimi
Pompa tipinin seiminde, alma noktasnn (sistemin karakteristik erisi ile
pompann kendi karakteristik erisinin kesime noktas) pompann hidrolik veriminin
mmkn olduunca yksek olduu bir blgede olumasna dikkat edilmelidir
zellikle stma ve soutma suyu tesisatlarnda sirklasyon pompas olarak kullanlan
santrifj pompalarn basma yksekliinin seiminde, abartl davranlmamaldr.

Karakteristik erisinin alt blgesinde altrlan pompalarda (basn kayplarnn
ngrlenden daha kk olduu durumlar), kavitasyon ve motor yanmas gibi sorunlar
oluabilmektedir. Byle durumlarda ayar vanalar kullanlarak, tesisata yapay diren
oluturulup sistemin karakteristik erisiyle daha uygun bir noktada kesimesi
salanmaldr.

Pompann karakteristik erisinin deitirilebilmesi iin pompa arknn kltlmesi
(ekil 2) veya pompay tahrik eden motor devir hznn deitirilmesi gerekmektedir
Kataloglarda deerler, kinematik viskozitesi n= 10m2/s ve younluu r = 1000 kg/m3 olan
akkanlar, yani scakl yaklak 20 0Cdeki normal su iin geerlidir.
Viskozitesi ve younluu sudan farkl olan akkanlarn kullanld tesisatlarda (rnein
glikol veya ya oran % 10u geen su karmlar), pompa seiminde bu durum dikkate
alnmaldr. nk bu tip tesisatlarda hem sistemin kendi karakteristiinde farkllk, hem
de pompann performans deerlerinde sapmalar oluur.
Pompalanan akkann viskozitesi arttnda, pompann, bu akkan iin, debi Q, basma
ykseklii H ve verim deerleri der, gereksimim duyduu tahrik gc P ise artar[11].






32

POMPA KISIMLARI:

ekil.36

1- Salyangoz 2- ark 3- Salmastra 4- Yatak gvdesi 5- Salmasta bask burcu
6- Glen 7- Yatak kapa 8- fener halkas 9- Mil 10- Salmastra burcu 11- ark
somunu 12- Ypranma halkas 13- Destek ayak 14- Su siperi 15- ark kamas
16- Kaplin kamas 17- Rulman 18- Ya keesi

[12].









33

DEBS, DEVR VE BASMA YKSEKL VERLEN BR POMPANIN LGL
HESAPLAMALARI VE BOYUTLANDIRILMASI


Bir akm makinasn tanmlayan be byklk vardr. Tanm byklkleri adn alan
bu bylkler; n dnme says, Q debi, Y zgl enerji, verim ve P gtr. Bu projede
tasarm yaplacak arkn istenilen zellikleri, debi Q = 90 m
3
/ saat ve basma ykseklii H
= 80 m dir. Verilen verilere ek olarak, devir says 3000 d/d seildi.
Q=90m
3
/h
n=3000 d/d
H=80 m
Basma Ykseklii (H)

Basma ykseklii, pompa dizayn srasnda pompann akkan basmas gereken
yksekliktir. ekilde, pompa, hazneden emdii akkan yukar depoya basmaktadr. ki
haznenin ak yzeyleri arasndaki ykseklik farkna geometrik ykseklik H
g
, emme flan
ile emme haznesi ak yzeyi arasndaki ykseklik farkna emme ykseklii ad verilir.
















ekil. 37 Pompa Basma Ykseklii





Pompa
v
1

v
2

2 1
H
g

H
s

34


Pompann basma ykseklii, geometrik ykseklik ile emme ve basma borularndaki
kayplarn toplamna eittir. Pompann iinden geen her kg akkana gH
g
kadar enerji
kazandrmas, akkan H
g
yksekliine karmas iin yeterli deildir. Bu ii yapabilmesi
iin, pompann ayrca akkan yolundaki tm kayplar karlamas gerekir[1].

zgl Hz (n
q
)
Pompa seiminde en nemli husus, belli bir debi ve basma ykseklii iin en uygun
pompann belirlenmesidir. Bu seimde, en ok kullanlan kriter zgl hz kavramdr. Bu,
incelenen pompaya geometrik olarak benzeyen ideal bir pompann birim hacmi birim
ykseklie basmas gereken hzdr.

zgl hz
4
3
H
Q n
n
q
=
(2.1) Bantsyla verildiinden, bu almada

d d n
q
/ 74 , 17
80
3600 / 90 3000
4 / 3
= =

olacaktr.
n
s
= 3,65 . n
q
den, n
s
= 3,65 17,74 = 64,72 d/d olarak bulunur.
Bulunan deere gre, ekil 2.2den grld gibi, pompa arknn tipi tam
santrifuj arktr. (Tam santrifuj ark iin n
s
= (45-130 ) aralndadr).

ekil.38 zgl Hza Gre Pompa Tipleri
ns= 45-130
ns= 130-300
ns= 300-600
ns= 600-1400
35

Eer bulunan deer, 45ten kk ksayd, bu durumda pompann kademeli
yaplmas sz konusu olacakt[2,5].

Mil gc hesab
pompa
mil
H Q
P
q

75

=
(

3
:
m
kg
| |
s
m
Q
3
: H :[Sv stunu ] | | Beygirgc P
mil
:
Mil Gc:


pompa
mil
H Q
P
q

75

= (2.7)

formlnde, =1000 kg/m
3
alnarak pompa mili gc aadaki ekilde hesaplanr:


( )
BG P
mil
11 . 31
75 , 0 . 75
1000 . 80 .
3600
90
= = olur.



Motor gc hesab:

Tablo-1: Emniyet katsays
emniyet says Pompa mili gc
1,20 1,30 P
mil
< 5 BG
1,10 1,20 5 BG < P
mil
< 25 BG
1,05 1,10 P
mil
> 25 BG

Elektrik motoru seimi sz konusu ise, senkron devre tekabl eden motor tipi ve g
(kW olarak) belirlenmelidir. (1 BG = 0,74570 kW)

Tablodaki verileri gre =1,08 olarak kabul olarak kabul edilir.
P
motor
= P
mil

P
motor
=1,1 31,11= 34,22 BG olarak bulunur.

36

ML API

Mil ap, kullanlacak malzeme asndan, adi mil elii veya karbon elii olarak iki
malzeme trnde hesaplanr. Minimum mil ap, aadaki bantdan bulunur.


3
360000
t

=
n
P
d
motor
mil

(2.9)
burada, , Malzemenin kayma gerilmesidir.
Malzeme olarak, adi mil elii seilsin. Adi mil elii (St37) iin = 120 kg/cm
2

olduundan

mm cm d
mil
47 , 32 247 , 3
120 3000
22 , 34 360000
3
= =

=
olarak bulunur.
Norm aplar 15-20-25-30-35-40-50-60-70-80-90 mm eklindedir.
Buna gre adi mil elii malzemesinden, mil elii ap olarak, 35mm kullanmak
uygundur.
VERMLER

1.Pompa verimi
Pompa verimi, zgl hza bal olarak aadaki sekilden bulunur.

ekil.39


37

zgl Hza Gre Pompa Verim diyagram
Bu ekilden, n
q
= 17,74 d/d ve Q = 90 m
3
/h (25,04 l/s) iin
pompa
%75 olarak okunur.
75 % =
pompa
q


2.Hidrolik verim

Akkan, makinenin iinden geerken srtnme kayplarna urar. Akkan kat
cephelere srtnmesinden ve i srtnmesinden aa kan s bir daha geri alnmamak
zere ortama geer ve kaybolur. Akkan srtnmelerinin oluturduu, bu kayplara
hidrolik kayplar denir. Pompalarda kanatlardan akkana aktarlan enerjinin bir ksm
hidrolik kayplara harcanr. Kalan ksm pompadan geen akkan tarafndan kazanlr.

Pompa ark kanatlarndan akkana aktarlan enerji ancak belirli bir yzdesi
akkana geer, geri kalan hidrolik kayplara harcanr. Bu yzdeye, hidrolik verim
denir[1,5].

Hidrolik verim
25 , 0
071 , 0
1
Q
hidrolik
= q (2.4)
Bant ile verilir. Buradan

98 , 0
90
071 , 0
1
071 , 0
1
25 , 0 25 , 0
= = =
Q
hidrolik
q

olacaktr
3.Mekanik verim
Yatak ve salmastra srtnmeleri ile kavramadaki hava srtnmelerinin sebepolduu
kayplara, mekanik kayplar denir. Ya pompas, hz dzengeci gibi yardmc elemanlarn
hareketlerini makine milinden almalar halinde makinelerin sarf ettikleri g ve mekanik
kayplar dhil olur.

Genel bir kabulle pompann mekanik verimi %96 civarnda alnr.

Biz burada pompa mekanik verimini 0,95 olarak kabul ettik.




38

4.Volumetrik verim

Dnel paralar ile sabit paralar arasnda metal srtnmesi olmamas iin daima
belirli bir aklk braklr. Bylece pompa arknn gvde iinde serbeste dnmesini
salanr. Basn pompa arknn emme tarafnda dk, basma tarafnda yksektir. Bu
nedenle arktan kan akkann hepsi basma borusuna gitmez. Bir ksm debi Q
k
aral
takip ederek emme tarafna geri dner. Bylece ark devaml olarak bu kaak debiye
Q
k
Y
k
kadar g ykler.

Pompalarda kaak kayb volumetrik verim ile hesaplanr.

v
= Q / (Q + Q
k
) = Q / Q'

Burada
v
,volumetrik verim Q
k
ise kaak debidir.

Pompa genel verim ifadesinden volumetrik verimi hesaplanacak olursa


pompa
=
hidrolik

volumetrik

mekanik

(2.6)


volumetrik
=
pompa
/
hidrolik

mekanik
= 0,75 / (0,980,95) = 0,81

olarak bulunur. Buradan
Q = Q /
volumetrik
= 90 / 0,81 = 111,12 m
3
/h
Olacaktr.















39

1.POMPA ORGANLARININ SEM

Pompa Organnn Giri Boyutlar

















ekil.40. rnek ark Kesiti

Bal hz ile mutlak hzn kesite dik bileenleri birbirine eittir (W
m
=C
m
). C
m1

akkann emme kenarndaki, yani ark kanatlar iine girdii andaki; C
m2
ise basn
kenarndaki, yani akkann kanatlardan kndaki mutlak hzlarnn kesite dik
bileenleridir. eitli yollardan C
m1
ve C
m2
deerleri belirlenebilir[2,3].

Bu projede, K
cm1
ve K
cm2
deerlerinin iligili diyagramdan okunarak C
m1
ve C
m2

deerleri hesaplanacaktr. C
m1
ve C
m2
aadaki formllerle bulunur:

Hg K C
cm m
2
1 1
= ve
(3.1)

Hg K C
cm m
2
2 2
= . (3.2)

K
cm1
ve K
cm2
hz katsaylar, ekil 3.2den zgl hza bal olarak bulunur.

D
2

D
1

D
1
d

D
g

D
1
i

D
0

d
m
i
l

b
2
b
1
40



ekil.41: K
cm1
ve K
cm2
Deer Tablosu

Buradan;
nq = 19,60
K
cm1
=0,126 ekil-3den okunur.

- Meridyen Hz Hesab:
Suyun kanata giri hz;
g H K C
cm m
* 2
1 1
=
s m C
m
/ 67 , 4 81 , 9 * 70 * 2 126 , 0
1
= =

- Akkann arka girmeden nceki hz
1 0
) 95 , 0 ... 90 , 0 (
m m
C C =
C
0m
= 0,94,67 = 4,2025 m/s bulunur.
- Giri kesit alan

Q =Q/
v
q =90/0,81=111,24 m
3
/h =0,0309 m
3
/s
A
0
= Q / C
0m

A
0
= 0,0309 / 4,2025) = 0,0073 m
2
bulunur.


41

- ark gbek ap
D
mil
= 35 mm seildi
D
g
= 1,4 D
mil

D
g
= 1,4 35= 49 mm bulunur
- Gbek kesit alan

A
g
=
4
2
g
D t

A
g
=
3
2
2
10 885 , 1
4
049 , 0
4

t
t
g
D
m
2

- Toplam giri kesit alan

A
top
= A
0
+ A
g

A
top
=
3
10 885 , 1

+ 0,0073 = 0,00924 m
2
bulunur.

- arka giriteki toplam kesit alann d ap

D
0
= =

=
t t
00924 , 0 4
4
top
A
m = 109 mm

- Kanat zerindeki orta akm iplikiinin ap

Schulz katsays
s
= 0.90 - 0.95 deerleri arasndan seilir.

s=0,95 iin;

D
1
=
s
. D
0

D
1
= 0,93 109= 100,911mm 102 mm kabul edildi

- ark giriindeki akkan evresel hz

U
1
=
60
1
t n D
U
1
= 0221 , 16
60
3000 102 , 0
=
t
m/s bulunur.

42

- ark giri kanat as
1
1
1
tan
U
C
m
= |
0 0
1 1
16 249 , 16 2914 , 0
0221 , 16
67 , 4
tan ~ = = = | | Bulunur.

Arzulanan debiye ulamak iin, hesaplanan
1
asn bir
1
(angle of incidense
(2
0
...6
0
)) as ekleyerek arttrmak gerekir. Bu aklamalardan yola karak, bulunan
1
as
1
kadar arttrlr.
1
as 2-6 aras bir deer olduuna gre, 4 seilebilir:

1
=
1
+
1
= 16+ 4 = 20

- Giri hz geni








w
1
= C
m1
/ sin
1
=4,67 / sin 20 = 13,492m/s,
w
u1
= C
m1
/ tan =4,67 / tan 20 = 12,65 m/s,
C
u1
= U
1
w
u1
=16,022-12,65=3,367 m/s,
C
1
=
2
1
2
1 u m
C C + =
2 2
367 , 3 67 , 4 +
C
1
= 5,7548m/s

tan
1
= C
m1
/C
u1
= 4,67/3,367=1,386

1
= 54,232




Wu1
Cu1
U1=16,022 m/s
C
m
1
=
4
,
6
7

m
/
s

W1
C1

1
1

43

- ark girii kanat d ve i zellikleri

D
1d
= D
0
+ 0,75 (D ap)
D
1i
= 2D
1
- D
1d
( ap )
U
1d
= (.D
1d
.n) / 60 (D evresel hz )
U
1i
= (.D
1i
.n) / 60 ( evresel hz)

1d
= arctan (C
m1
/ U
1d
) (D a)

1i
= arctan (C
m1
/ U
1i
) ( a) denklemlerinden;
D ap:
D
1d
= 109+ 0,75 = 109, 75 mm 109 mm alnr
ap :
D
1i
= 2 100.911 -109 = 93 mm bulunur.
D evresel hz :
U
1d
= (. 0,109.3000) / 60 = 17,16 m/s
evresel hz :
U
1i
= (. 0,093.3000) / 60 = 14,54m/s
D a:

1d
= arctan ( 4,67 / 17,16 ) = 15,22
0
a:

1i
= arctan ( 4,67 / 14,54 ) = 17,80
0
Kanat says ve kanat giri kalnl henz hesaplanmam olduu iin, b
1
giri
genilii nce yaklak olarak hesaplanr ve daha sonra daralma katsaysnn,
1
, gerek
deeri bulunduktan sonra b
1
geniliinin gerek deeri bulunur.

-
1
in 0,6-0,7 arasnda olaca ngrlerek;
1
=0,65 alnr.

Q =
1
. . D
1
.b
1
.C
m1

mm m
C D
Q
b
m
15 , 32 03215 , 0
65 , 0 * 67 , 4 * 102 , 0 *
0,03093
1 1 1
1
= = =
'
=
t t
bulunur.

Bulunan b
1
deeri de, k zelliklerinin hesaplanmasndan sonra tekrar
hesaplanacak ve sonucun doruluu belirlenecektir.

44

arkn k Koullar ve Boyutlarnn Hesab
q s
n n
2
1
* 65 , 3

= q
pompa iin
60 , 19 * 75 , 0 * 65 , 3
2
1

=
s
n
60 , 82 =
s
n

Bulunan bu deerler ve ekil-3den okunacak;




ekil.42: Basn Katsaysnn n
s
zgl Hza Gre Deiimi ve D
1
/ D
2
Oranlar
(basn katsays)=1,04 olarak ekilden okunur.
ark k ap

33 , 36
04 , 1
81 , 9 * 70 * 2 * * 2
2
= = =

g H
U m/s hesaplanr.
D
2
= k ap

mm m
n
U
D 231 231 , 0
3000
33 , 36 60
.
60
2
2
= =

= =
t t
olarak bulunur.

45


Formllerle bulunan ark apnn istenen manometrik ykseklii salamama olasl
olduu iin, ark konstrksiyonunda hesaplanan deerin biraz fazlas alnr. Bu fazlalk
ileme payn oluturduu gibi istenen manometrik ykseklie ulamada da faydal olur.
Pompa altrlp manometrik ykseklik lldkten sonra, eer istenenin zerinde
fazlalk var ise, d ap torna edilerek, olmas gereken seviyeye indirilebilir. Bu aklama
gereince, d ap 232 mm olarak kabul edilir.

D
1
/D
2
ap kontrol;

0,41< D
1
/ D
2
<0,46 ekil-3den maximum ve minimum deerler okunur.
D
1
/ D
2
= 100,911/231=0,43 bulunur.
Bulunan D
1
/ D
2
deeri uygun aralktadr.


Tam merkezcil kanat tipi iin 28-30
0
arasnda bir a ngrlmtr.

Buna gre kanat asn
2
= 30
0
kabul edildi.


- k hz geni









K
cm2
=0,10 ekil.42den okunur.

g H K C
cm m
. . 2
2 2
= = 0,10 81 , 9 . 70 . 2 = 3,705m/s

w
2
= C
m2
/ sin
2
= 3,705 / sin 30
0
= 7,41m/s

w
u2
= C
m2
/ tan
2
= 3,9618 / tan 30
0
= 6,86 m/s

C
u2
= U
2
w
u2
= 36,33 6,86= 29,47974 m/s
2
U2=36,33/s
C
m
2

W2 C2
W
u2
C
u2
46

C
2
=
2 2 2
2
2
2
47974 , 29 705 , 3 + = +
u m
C C

C
2
= 29,711 m/s

tan
2
= C
m2
/ C
u2
= 3,705/29,47974

2
= 7,16
0
bulunur.

- Kanat Saysnn Belirlenmesi

Euler denklemi sonsuz kanat saysna gre yazlm ve sonsuz incelikte kanatlar iin
dnlmtr. Bir santrifuj pompada, yeteri kanat says hesaplamak gerekir. Pratikte,
pompa dizaynnda, yaklak formller kullanarak kanat says hesaplanr. Gerekte kanat
says hesabn veren forml yoktur. Bunun yerine yaklak formller kullanlr.

2
2 1
| |
|
+
=
m

0
25
2
20 30
=
+
=
m
|

Kanat says;
m
D D
D D
z | sin 5 , 6
1 2
1 2

+
=
Bants ile,

7 25 sin
911 , 100 231
911 , 100 231
5 , 6 =

+
= z olarak bulunur.

Ve kanat says = z = 7 olarak seilir.










47

- ark k Genilii

2
= (daralma faktr)
e
2
= 5 mm ( kanat kalnl) seildi.

malat kolayl bakmndan tam santrifj pompalarda, giriteki e
1
kanat kalnl e
2

k kalnl eit alnabilir.
Buna gre k daralma faktr;

2
2 2
2
) sin / (
1
D
e z
t
|
=
( )
903 , 0
231 *
30 sin / 5 7
1
2
= =
t

olarak hesaplanr.


2 2 2
2
m
C D
Q
b
t
'
=

mm m b 13 0130 , 0
705 , 3 * 903 , 0 * 231 , 0 *
0309 , 0
2
= = =
t


mm b 13
2
= seilir.

- Giri Daralma Faktr ve Giri Genilii Kontrol
ark giri genilii hesaplanrken,
1
deeri, sonradan kontrol edilmek zere kabul
edilmiti. k zellikleri bulunduktan sonra artk bu kontrol yaplabilir:
( ) ( )
609 , 0
102 *
16 sin / 5 * 7
1
*
sin / *
1
1
1 1
1
= = =
t t
|

D
e z

Daha nceki hesaplarda
1
= 0,7 olarak kabul edilmiti ve bu deere gre giri
genilii 34,011 mm olarak bulunmutu.
Yeni daralma faktr ile yeniden giri genilii hesaplanacak olursa;

mm m
C D
Q
b
m
64 , 34 034 , 0
65 , 0 * 67 , 4 * 100911 , 0 *
0309 , 0
1 1 1
1
= = =
'
=
t t


=35 mm olarak alnr.
u halde;

arkn izimi iin gerekli tm hesaplamalar ve grafik okumalar yaplmtr ve tasarm u
noktadan sonra eldeki verilerle gerekletirilebilir denilir.

1
b
48

6.POMPA ARK ZM N HESAPLAMALAR

ark izimi ve imali iin gerekli byklkler hesaplanmtr. Bundan sonra elde
edilen deerlere gre, arkn meridyen kesidi ve daha sonra kanat says ve alar
kullanlarak, izimi yaplacaktr.

6.1.MERDYEN KESTNN ZM;


Tam merkezka pompa arknn meridyen kesitinin izimi iin u yollar izlenir.
ncellikle daha nce hesaplanm olan d
g
, d
mil
, D
1i
, D
1d
, D
1
, D
0
, D
2
, lleri paralel
izgiler halinde izilir.

( d
mil
= 32,47 mm , d
g
= 49 mm , D
1i
= 97,56 mm, D
1
= 102 mm, D
0
= 108,5 mm, D
1d
= 109,25 mm, D
2
= 231 mm olarak hesaplanmt ). =35 mm mm b 13
2
=

ark giri ve k aras mesafe: (D
2
-D
1
)/2 = (231100,911)/2 = 65,04mm
Bu mesafe 10 eit arala blnrse 6,5 mm aralkl 9 adet paralel izgi izilmesi
gerekecektir. ark giriinden balanarak giri ve k aras mesafe aralarnda 6,5 mm
olacak ekilde 10 paraya blnr. Blm izgilerin orta eksene uzaklklarna r, her blm
izgisinin belirledii genilikteki aplara da b denecek olursa, tm b r deerleri grafik
olarak izilince lineer bir doru gstermesi gerekir. Bu aamada blm izgilerinin orta
eksene uzaklklar r bellidir. Ancak, giri ve k (b
1
,b
2
) haricindeki genilikler
bilinmemektedir. Bilinmeyen aradaki genilikler yukarda bahsedilen b r deerlerinin
lineer bir doru oluturmas prensibi ile bulunacaktr. Genilikler bulunduktan sonra,
pompa arknn st kapa oluturulabilecektir.
r ve b r deerleri bir lineer doru oluturduuna gre ve u noktalar da bilindiine
gre lineer doru genel denklemi karlabilir. Bu denklemden bilinmeyen b r deerler
bulunabilir ve aradaki b deerleri de bulunabilir.




1
b
49

b r = y ve r = x olsun.
Lineer doru genel denklemi,
0 1
0 1
0
0
x x
y y
x x
y y

olduundan;
y
0
= b
1
r
1
= 35x51= 1785 y
1
= b
2
r
2
= 13x116=1508
x
0
= r
1
= 51 x
1
= r
2
= 116
51 116
1785 1508
51
1785

x
y

olacaktr.
O halde, lineer dorunun denklemi ,
y = -4,26x + 2002,33 olur, buradan
b r = -4,26x + 2002,33 olur.
Bu denklemde r deerleri yerletirerek, b deerleri bulunur (Tablo-2).









Tablo-2: b r tablosu
Bylece, pompa arknn giriten ka doru her blm dorusu zerindeki genilik
deeri saptanmtr. Bu aamada, pompa arknn st kapa izilebilir. st kapa izmek
iin, her blm dorusu arka kapak i yzeyi (A-B aras) dorusu ile kesitii noktadan
itibaren paralel ynde ie doru her noktann b / 2 mesafesi alnarak geniliklerin
merkezleri tespit edilir. Tespit edilen bu merkezler, bir yay ile birletirilecek olursa, orta
akm iplikii meydana kar. Her merkezde b daireleri izilerek genilik daireleri
oluturulur. Bu aamadan sonra st ste ylan dairelere teet olacak biiminde C
noktasndan balanarak d noktasna kadar yaylar izilir. Bylece, pompa ark st
kapann yzeyi oluturulur

r (mm) b (mm) b*r b/2
51 35,00137 1785,07 17,50069
57,5 30,56313 1757,38 15,28157
64 27,02641 1729,69 13,5132
70,5 24,14184 1702 12,07092
77 21,74429 1674,31 10,87214
83,5 19,72 1646,62 9,86
90 17,98811 1618,93 8,994056
96,5 16,48953 1591,24 8,244767
103 15,1801 1563,55 7,590049
109,5 14,02612 1535,86 7,013059
116 13,00147 1508,17 6,500733
50

ark kanat izimi:

Tam santrifuj pompalarda, ark kanatlarnn oluturulmas iin temelde metot var.
Metotlar unlardr:

1. Tek daire metodu
2. ift daire metotu
3. Nokta nokta metodu.

ok kk arklar haricinde, genellikle, ift daire metodu uygulanr. ark iziminde,
nemli noktaya dikkat edilir:

1. Kanat giri ile k as arasnda, kanat boyunca srekli bir geiin salanmas.
2. Kanatlar arasndaki araln meridyen hzlarn (bal hzlar) dorusal birleimini
salayacak ekilde olmas.
3. Kanatlar arasndaki koniklik asnn akkann kanat cidarlarndan ayrlmasna
imkan vermeyecek ekilde (genelde 10
0
den kk) salanmas.

Pompa arknn kar grnnn izimi ve kanatlarn yerletirilmesi iin, daha
nce hesaplanan D
1
, D
2
, D
1i
, D
1d
aplar, Z kanat says, et kalnl ve
1
ve
2
giri ve
k kanat alar deerleri kullanlacaktr.
Bu tasarmda nokta nokta metodu ile izim yaplacaktr.










51

6.2.NOKTA NOKTA METODU LE KANAT ZM LE LGL
HESAPLAMALAR

Kanat izimi iin en uygun yol,
1
giri as ile
2
k asna kadar kanat boyunca
nokta nokta alarnn deerini saptamak ve kanad bu alara uygun yerletirmektir.
Kanat giriinde alar gerek deerlerinden biraz farkl olsa bile, kanadn byk bir
ksmnda gerek a ile izdm, byk bir hata yapmakszn, ayn kabul edilir.
Bu metotta, yaplacak ilk ilem, kanat boyunca hz genlerini izmek ve alarnn
deerlerini giriten ka kadar hesaplamaktr. U teetsel hzlarnn ve C
m
meridyen
hzlarnn ark girii ve ks arasnda lineer olarak deiecei bilinmektedir. Giri ve k
hz genleri bilindiine gre, ark meridyen kesiti boyunca U ve C
m
hzlarnn dorusal
deiimleri gz nnde tutularak, izilen hz genleri diyagramyla, herhangi r yarapna
ait kanat as kolayca bulunur.
Bu tabloda, nokta says dizayncnn kendi tercihidir. ok nokta ile hesap yaplrsa,
daha az krkl bir profil elde edilir. ok nokta ile hesap yapmann tek avantaj, budur.
Kanadn i ve d yaraplar aras mesafesinin, eit aralklarda r yarapl dairelere
blnmesi gerekir. Kanat meridyen kesiti iziminde de ekil-4, bu mesafeler 10 eit
paraya blnmt ve genilikler saptanmt. Burada da ayn blm ekli kullanlabilir.
Buna gre 1. nokta giri, 11. nokta k olmak zere 11 noktadan bahsedilecektir. Yarap
(r) deerleri de yerine yazlr ( r
1
= D
1
/ 2 ve r
2
= D
2
/2) . r, iki izgi aras uzaklktr.
Burada; r
1
= 0,102 / 2 = 0,051 m ve r
2
= 0,232 /2 = 0, 116 olmaktadr.
1 m
C = 4,69m/s;
2 m
C =3,7 m/s; w
1
=13,49 m/s, w
2
= 7,41 m/s











52

nokta r (m) r (m)
Cm
(m/s) W(m/s)
sin =
Cm/W r.tan 1/r.tan a a
1 0,051 0 4,67 13,49219 0,346126192 20,25056 0,01881546 53,14779 0 0 0,00
2 0,0575 0,0065 4,57359 12,88416 0,354977761 20,79208 0,02183311 45,802 0,321587 0,321587 18,42
3 0,064 0,0065 4,47718 12,27613 0,364706157 21,3895 0,0250678 39,89182 0,278505 0,600092 34,37
4 0,0705 0,0065 4,38077 11,6681 0,375448454 22,05203 0,02855835 35,01603 0,24345 0,843542 48,31
5 0,077 0,0065 4,28436 11,06007 0,387371872 22,79107 0,0323537 30,90837 0,214254 1,057797 60,58
6 0,0835 0,0065 4,18795 10,45204 0,400682539 23,62085 0,03651645 27,38492 0,189453 1,24725 71,43
7 0,09 0,0065 4,09154 9,84401 0,415637511 24,55947 0,04112823 24,3142 0,168022 1,415272 81,06
8 0,0965 0,0065 3,99513 9,235981 0,432561537 25,63023 0,04629768 21,59936 0,149219 1,564491 89,60
9 0,103 0,0065 3,89872 8,627951 0,451870906 26,86378 0,05217304 19,16699 0,132491 1,696981 97,19
10 0,1095 0,0065 3,80231 8,019921 0,474108152 28,3013 0,05896287 16,95982 0,117412 1,814394 103,92
11 0,116 0,0065 3,7059 7,411891 0,499993834 29,99959 0,06697153 14,93172 0,103648 1,918041 109,85

Tablo-3: Nokta Nokta Metodu Hesap Tablosu

( )
|
.
|

\
|
A
+
= A
+
r
r r
a
n n
2
tan / 1 ) tan / 1 (
1
| |




Grafik-4: w Hzlarnn r ye Gre Deiimi






w Hzlarnn r'ye Gre Deiimi
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0,051 0,0575 0,064 0,0705 0,077 0,0835 0,09 0,0965 0,103 0,1095 0,116
r(m)
w
(
m
/
s
)
53

Her nokta iin hesaplama yaplr ve tabloda oluturulur. Bu tabloya gre ark izilir.
Artk kanat profilinin nokta nokta metodu tablosunda bulunmu olan alarna gre
izimine balanabilir. Merkezden herhangi bir ada balanarak, tm alar sras ile
izilir. Alarn bitiminden uzatlan dorular ile o ann, ilgili olduu blm daireleri
kesitirilerek istenen noktalar bulunur. Bulunan bu noktalar, kanatn orta ekseni zerindeki
noktalardr. Noktalar, bir pistole yardm ile yaylarla birletirilir ve bylece kanat profilinin
orta ekseni oluturulur. Bu aamada, sadece bir kanat izilmitir. Tm kanat says
bilindiine gre, kan profilden eit aralkta olmak zere, dier kanatlar da izilir.

6.2.1.Minimum kanat yzeyinin saptanmas ve(zL)
min
kontrol

2 2 1
2
* 2
u
m
C U U
C
tgB
+
=

0
91 , 17
47 , 29 34 , 36 02 , 16
7 , 3 * 2
=
+
=

B tgB olarak hesaplanr.



12 , 25
2
30 24 , 20
=
+
=
m
| daha nce bulunmutu.

m
D D
L
| sin . 2
1 2

=
115 , 153
12 , 25 sin . 2
102 232
=

= L mm yaklak kanat uzunluu.

Kanat says bilindii iin t: ortalama hatvesi ve dolaysyla t / L oran bulunur.
L z
D D
L
t
* * 2
) ( *
1 2
+
=
t

49 , 0
115 , 153 * 7 * 2
) 102 232 ( *
=
+
=
t
L
t




02 , 12
91 , 17 cos * 2
47 , 29 34 , 36 02 , 16
=
+
=

+
=
| cos * 2
2 2 1 u
C U U
W
54













Grafik-5: Hareketli Dairesel Kaskad iin Weinig Diyagram
m
| =25,124 ve
L
t
=0,49 iin; Weinig diyagramndan, dairesel kaskaddaki (
p p
' )
kaldrma katsays oran bulunur
p
p

'
=1,2 olarak ekil-8den okunur
Sirklsyon deerleri
68 , 1076 36 , 3 . 102 . . .
1 1 1
= = = I t t
u
C D
2 , 21479 47 , 29 * 232 * . .
2 2 2
= = = I t t
u
C D
( )
( )
p p
W
ZL
'
I I
=

* * 5 , 1
2
1 2
min

( )
( )
97 , 1885
2 , 1 * 02 , 12 * 5 , 1
68 , 1076 2 , 21479 2
min
=

= ZL Mm olarak bulunur.
L z ZL
gerek
* ) ( =
63 , 1071 09 , 153 . 7 ) ( = =
gerek
ZL Mm
letme karakteristiklerinin ve zellikle mano metrik yksekliin salanabilmesi iin
( z.L )
gerek
< ( z.L )
min
olmaldr.
1071,63<1885,97 olduuna gre uygundur.
Yukarda kontrol salanamyorsa, ya
1
ve
2
alarn klterek L kanat boyunu
bytmek veya z kanat saysn artrmak yoluna gidilir.
55


6.3.SALYANGOZ HESABI VE ZM
Salyangoz iindeki akn, serbest anafor kanununa uyduu kabul edilerek hesaplar
aadaki ekilde yrtlr:

nce, salyangoz eit dilimlere blnr ve Q debisinin evre boyunca eit miktarlarda
salyangoza girdii kabul edilir. Bu uygulamada 7 kesite blnerek 3. kesitten debinin
tamamnn getii gz nnde tutulur. Salyangoz giri ap, ark apndan 2 - 4 mm byk
alnr. k borusunun koniklii en fazla 7 - 10 seilir(3 seilerek izim buna gre
yaplmtr). Balang aznn ap ise pratikte d
f
<(0,2-0,3).D3 seilmelidir. Salyangoz
dilinin D3 apl daireye uzakl e = D
3
/ 60 alnabilir
Salyangoz hesab iin ncelikle eit paraya blnen kesitlerin debileri bulunmas
gerekir.
100m
3
/h= 27,77 l/s
1 kesitinde Q / 7
2 kesitinde 2Q / 7
3 kesitinde 3Q / 7
4 kesitinde 4Q / 7
5 kesitinde 5Q / 7
6 kesitinde 6Q / 7
7 kesitinde 7Q / 7

Q1 (L/s) 3,571428571
Q2 (L/s) 7,142857143
Q3 (L/s) 10,71428571
Q4 (L/s) 14,28571429
Q5 (L/s) 17,85714286
Q6 (L/s) 21,42857143
Q7 (L/s) 25

Tablo: Debi deerleri
56


Grafik-6
Bu ekilde zgl hz
4 / 3
.
H
Q n
= eitlii ile bulunur, ancak dikkat edilmesi gereken
nemli bir husus literatrde; n devir says rpm (rotation per minute),debi gpm (galon
perminute), basma ykseklik birimi de, ftp (feet) olarak alnr.
buradan zgl hz
Q = 100 m
3
/h = 396,258075gpm
H = 80 m = 229,656ft
n = 3000 rpm
2 1012,28306
656 , 229
258075 , 396 3000 .
4 / 3 4 / 3
= = =
H
Q n
n
specific
bulunur.

K
3
= 0,43
(D
3
-D
2
)/D
2
=0,095

D
3
= 252,88 ekil-9 dan okunur.

g H K C . . 2
3 3
= olarak salyangoz hz bulunur.
93554706 , 15 81 , 9 * 70 * 2 43 , 0
3
= = C m/s

3
C
Q
A
x
x
=
(

= = = = =
2
2 2 3
10
10
100
10 10 /
/
cm
cm dm
dm
dm
m
L
s m
s L


57

Q1 (L/s) 3,571428571
A1 (cm^2) 2,24117099 R1 (cm) 0,844622331 d1 1,68924466
Q2 (L/s) 7,142857143
A2 (cm^2) 4,48234197 R2 (cm) 1,194476355 d2 2,38895271
Q3 (L/s) 10,71428571
A3 (cm^2) 6,72351296 R3 (cm) 1,46292879 d3 2,92585758
Q4 (L/s) 14,28571429
A4 (cm^2) 8,96468395 R4 (cm) 1,689244661 d4 3,37848932
Q5 (L/s) 17,85714286
A5 (cm^2) 11,2058549 R5 (cm) 1,888632947 d5 3,77726589
Q6 (L/s) 21,42857143
A6 (cm^2) 13,4470259 R6 (cm) 2,068893736 d6 4,13778747
Q7 (L/s) 25
A7 (cm^2) 15,6881969 R7 (cm) 2,234660639 d7 4,46932128
Tablo-5: Salyangoz kesit alanlar
(Uzunluklar cm, alanlar cm
2
cinsinden)

e Salyangoz dilinin D3 apl daireye uzakl (mm) 3,866666667


Sekil.43: Salyangoz radyan kesiti









58

7.SANTRFJ POMPALARIN LETMEYE ALINMASI
a) Tesisat ve pompalarn akkan ile doldurulmas: Birka istisna dnda hibir
santrifj pompa ii su ile doldurulmadan ve iindeki hava tahliye hava tahliye edilmeden
altrlmamaldr. stisnalar, kendini altran pompalar ve yksek kapasiteli dk
basn ve hzla alan pompalardr. Doldurma bu durumda altrma ile ayn zamanda
yaplr.
b) Pompa altrmadan nce yaplmas gereken son kontroller: Pompa ilk iletmeye
alnmadan birka kontrol yaplmaldr. Rulmanlar kerosene ile ykanmal ve
temizlenmelidir. reticinin tavsiye ettii yalama ile doldurulmaldr.
Kaplin muhafazas skldkten sonra, doru dnme yn kontrol edilmelidir. Genellikle
pompa gvdesi zerindeki ok doru dn ynn gsteriri.
Santrifj pompann rotorunu elle dndrmek mmkndr. Scak akkanlarda pompann
scak yada souk olmasna ramen rotor serbest olarak dnmelidir. Eer herhangi bir
zorluk ya da tutma varsa sebebini bulmadan kesinlikle pompa altrlmamaldr.
c) altrma ve durdurma ilemleri: Santrifj pompann altrlmas iin gerekli admlar
pompa tipine ve iletme ekline baldr. Yedek pompalar hemen iletmeye hazr durumda
beklerler. Emme ve basma hattndaki vanalar ak tutulur ve basma hattndaki ek valf ile
pompa iinden ters ak engellenir. altrmada takip edilecek admlar pompa g-
kapasite erisinden olduka etkilenir. Yksek ve orta basma yksekliine sahip pompalar
(dk ve orta hzlardaki) sfr debiden normal kapasitesine ykselen g erileri vardr.
Bu tr pompalar motor zerindeki yk azaltmak iin basma hattndaki vana kapal iken
altrlmamaldr. Bu ama iin bir tek valf de vazife grebilir. Eer sistemde dier bir
pompa alyor ise, ek valf pompa gerekli basma yksekliine kncaya kadar
amayacaktr. Eer pompa kapal bir vanaya kar altrlyorsa ar snmay engellemek
iin by-pass hatt almaldr. Dk basma ykseklii olan pompalarn (yksek hzlardaki)
kapasite kstlamasnda g erileri hzla artar. Bu yzden basma hatt hzla artar. Bu
yzden basma hatt vanas ak olmal ve ek valf geri ak engellemelidir. Motor tahrikli
pompalarda ve kapal bir vanaya kar altrlacak pompalarda altrma prosedrleri
unlardr:



59

1. Emme vanas ak, boaltmalar kapal, pompa akkan ile doldurulmaldr.
2. Eer rulman soutulmas iin bir devre varsa onun da vanas almaldr.
3. Eer salmastra kutusu soutma suyu ile soutuluyorsa, vanas almaldr.
4.Eer szdrmazlk svs devresi varsa, vanas almaldr.
5. Eer oda scakl zerinde akkann stlmas gerekiyorsa, stma devresi vanas
almaldr. Pompa stldktan sonra vanas kapatlmaldr.
6. Eer pompa n kapal bir devreye kar altrlacaksa geri dn vanas almaldr.
7. Motoru altrn.
8. Basma vanasn yavaa an.
9. Salmastra kutusundan szmay kontrol edin ve salmastra yalama akkan vanasn
yeterli vanay salamas iin ayarlayn. Eer salmastra yeni ise somunlar hemen skmayn
sznt azalana kadar bekleyin.
10. Pompa ve motorun genel mekanik iletmesini kontrol edin.
11. Geri dn hattndaki vanay yeterli ak salandnda kapatn.
Eer pompa basma vanas ak ve ek valfe kar altrlacaksa yukardaki ilemlerdeki
tek deiiklik motor almadan basma vanas ak olmaldr.
Baz durumlarda rulman soutma pompann kendisi tarafndan verilebilir. Bu da
yukardaki ilemlerin azalmasna neden olur.
Pompa altrlmada olduu gibi durdurma ilemleri de pompa tipine ve alt sisteme
baldr. Genelde kapal bir vanaya kar alan pompalarda durdurma ilemi yledir:
1. Geri dn hattndaki vanay an.
2. Pompa nndeki vanay kapatn.
3. Motoru durdurun.
4. Eer pompa alma scaklnda tutulmak isteniyorsa stma devresi vanasn an.
5. Rulman ve salmastra kutusu soutma devresi vanasn kapatn.
6. Salmastra soutma suyu pompa dnda bir devreden salanyorsa bu devrenin vanasn
kapatn.
7. Eer pompa bakm iin alacaksa pompa emme vanasn ve tahliye vanalarn an.
Eer pompa kapal bir vanaya kar altrlyorsa 2 ve 3. basamaklar yer deitirecektir.




60

d) Yedek pompalara verilecek yardmc hizmetler:
Yedek pompalar devreye girerken rulman soutma sular ve salmastra soutma sularnn
hazr durumda olmalar gerekir.
1. Pompann yedek veya asl olmasna baklmakszn rulman yataklar veya ya soutma
iin sabit bir ak salanmaldr.
2. Balantlar otomatik olarak aklanabilir olmaldr.
3. letme balantlarnn kapal olduu durumda bir operatr yedek pompa devreye
girdikten hemen sonra balantlar almaldr.
Bu yntemler her bir iletme iin zel durumlar gz nne alnarak kullanlabilir. Bazen
salmastra kutusuna su pompa alsn almasn gnderilmelidir. Bu durum zellikle
akkann korozif ve mil zerinde iz brakaca zaman nemlidir. Ayrca vakumda
alacak bir pompa iin ieriye hava szmasn engellemek iin de lazmdr.
e) Elektrik problemi olan pompalarn yeniden altrlmas:
G kesilmesi srasnda ek valf pompann ters ynde akna mani ise yeniden akm
verilerek altrlabilir. Motor kontrol sistemi g verildiinde yeniden akm verilerek
altrlabilir. Motor kontrol sistemi g verildiinde yeniden devreye girecek ekilde
olabilir. Ayrca emme tarafnda doldurma ve su seviyesini kaybeder ise motoru devreye
sokmayan bir kontrolde olmaldr.
f) Santrifj pompalarn dk debilerde iletilmesi:
Pompa reticileri tarafndan pompann almamas istenen dk debiler pompa
karakteristik erilerinde gsterilir. Santrifj pompalarn dk debilerde almas
akkann snmasna neden olur. Motor tahrik gc ile suya verilen g arasndaki fark
pompa iindeki g kaybn belirler, rulmanlarda kaybedilenlerin dndaki g kayplar
sya dnr ve pompann transfer ettii akkana aktarlr. Bu snn pompa
konstrksiyonuna zarar vermesine ve malzemelerin s dayanmlarnn geilmesine
msaade edilmemelidir.





61

8. SANTRFJ POMPALARIN BAKIMININ YAPILMASI
Pompa tiplerindeki deiiklikler, kapasite aralklar, tasarm farkllklar, kullanlan
malzemelerden dolay burada belirtilen bilgiler en sk rastlanan ve kullanlan pompalara
aittir. Her pompaya servis vermeden nce reticilerin iletme talimatlar kitabn dikkatlice
incelememizgerekir.
a) Pompa almasnn gnlk gzlenmesi:letmeciler grevleri banda iken saat ba
gnlk gz atmalar yapmal ve gzlenen dzensizlikler annda rapor edilmelidir. Bunlar
pompann alma sesindeki deiiklikler, yataklama scaklklarndaki ani ykselmeler ve
pompa szntlardr. Ak ler manometrelerin okunmas ve kontrol saat ba
yaplmaldr. Eer kaydedici cihazlar varsa, bunlarn ktsndan kapasite, basn ve enerji
tketimi irdelenmeli ve mdahale edilip edilmeyecei kontrol edilmelidir.
b) Pompa almasnn alt aylk kontrol:Salmastra kutusu paralarnn serbest hareketi
alt ayda bir kontrol edilmelidir. Saplama ile somunlar temizlenmeli ve yalanmaldr.
Conta ve salmastrann deitirilmesi gerekir mi diye kontrol yaplmaldr. Pompa mili ve
motor milinin dzgn olup olmad kontrol edilmelidir. Yalanan rulmanlarn yalar
aktlmal ve yani ya takviye edilmelidir. Gres yal rulmanlar kontrol edilmeli ve ya
miktarnn gereken seviyede olup olmadna baklmaldr.
c) Pompa almasnn yllk kontrol:Ylda bir defa kapsaml bir bakm yaplmaldr. Alt
aylk bakma ilave olarak, rulmanlar kartlmal, temizlenmeli, atlama ve bozukluklar
kontrol edilmelidir. Rulman yataklar dikkatlice temizlenmelidir. Srtnmeli yataklar
izilmelere ve anmalara kar kontrol edilmelidir. Temizlik ve kontrolden hemen sonra
ya ve gres ile kaplanmaldr. Salmastra kaldrlmal ve mil anma iin kontrol edilmelidir.
Millerin dzgnln kontrol iin kaplinler sklmeli ve milin dikey hareketi kontrol
edilmelidir. Orijinal aralklar %150 almas halinde dikey harekette sebebinin aratrlmas
gerekir. Rulmanlarn msaade ettii oynamalar kontrol edilmelidir. Eer reticilerin
tavsiye ettii deerler almsa sebep aratrlmal ve dzeltilmelidir.Tm yardmc
borulamalar kontrol edilmeli ve ykanmaldr. Yardmc soutucular ykanmal ve
temizlenmelidir. Pompa gvdeleri sklmeli ve kaplin ayarlar yeniden yaplmaldr.Btn
enstrmanlar ve ak len cihazlar kalibre edilmeli ve pompa performans test edilmelidir.
Eer para deiimi sz konusu ise tamirden sonra pompa yeniden test edilmelidir.
d) Komple bakm:Komple bakmn ne zaman yaplmas gerektiini belirlemek gtr. Bu
pompann iletmesine, malzeme ve konstrksiyonuna, akkanna komple bakm vs g
kayplar ve i kaybna baklr. ok youn kullanlan pompalar aylk komple bakm
62

isterken, dierleri 2-4 yl veya daha uzun sre iin komple bakm isterler. Bir pompay,
komple bakm gerektiren artlar kmadka amamaldr. Bunlar pompa performansnn
hissedilir bir ekilde dmesi, grlt gelmesi ve motor ar yklenmesi ya da pompann
bilinen gemi performans ve benzer iletimdeki sonularnn deimesidir.
Beklenmedik anlarda oluabilecek bakmlar iin yeterli sayda yedek para
bulundurulmaldr. Tamirlerin karmakl, fabrikada salanabilecek kolaylk ve olanaklar
ve birok gerekli tamirin yerinde mi, reticinin fabrikasnda m olmas gerektiini belirler.
e) Yedek ve tamir paralar: letim skl, bulundurulmas gereken minimum yedek
paray belirler. Eer gemi deneyim yok ise, pompa imalatsnn tavsiyesine
uyulmaldr. Gecikmelerin bir sigortas olarak; yedek paralarn, esas nite satn alrken
siparii verilmelidir. Genel bakmn uygulanan metotlarna gre baz tamir paralar ls
stnde ve altnda salanmaldr.Pompa iletmeye alndktan sonra yedek para siparii
verirken, reticiye pompa seri numaras ve isim plakasndaki ls verilmelidir. Bu
bilgiler pompay tariflenmekte nlemlidir ve gelecek yedek parann doru ls ve
malzemede olmasn salar.
f) Bakm ve tamirlerin kaydnn tutulmas:Pompa bakm kartlarna alt aylk ve yllk
bakmlarn alma programlar girilmektedir. Dikkat edilmesi gereken tm hususlarn
kayd burada olmaldr. Bu kartlarda ayrca deitirilecek ve tamir edilecek paralara ait
yorumlarn ve gzlemlerin kaydedilecei bir blm olmaldr. Anmann skl ve
uygulanacak tamir metotlarn ieren pek ok durumda anan paralarn resimlerinin tamir
edilmeden nce ekilmesi gerekir. Her bir pompa iin yaplacak tamir ve bakm
masraflarnn kayd pompa alma saatleri ile birlikte tutulmaldr. Bu kaytlar zerinde
yaplacak alma malzeme deiikliin ya da kontstrksiyon deiikliinin doru
ekonomik bir karar olup olmadn aklayacaktr.
g) Pompann problem tehisi: Pompa iletim problemleri hidrolik veya mekanik yapda
olabilir. lk kategoride bir pompa akkan transfer edemeyebilir, dk kapasitede transfer
edebilir, yetersiz basn verebilir, almaya baladktan sonra doldurulan su azalabilir.
kincisinde ok fazla g tketilebilir. Salmastra kutusunda veya rulmanlarda mekanik
glk ikazlar verebilir. Titreim, grlt veya baz pompa paralarnn krlmas olabilir.
Her iki kategorinin de birbirine ball vardr. rnein, alma aralklarndaki anma bir
mekanik problem olarak snflandrlabilir ve sonuta pompann net kapasitesinde bir
de neden olacaktr ki bir hidrolik problemdir.
63

9. SANTRFJ POMPA ARIZA BELRTLER VE
MUHTEMEL SEBEPLER
imdi muhtemel arza belirtilerinin her biri iin muhtemel sebepleri sralayacaz. Parantez
iinde ilave ettiimiz (EA) emme arzas, (SA) Sistem arzas, (MA) Mekanik arza
olduunu gsteriri.
Pompa Su Basmamaktadr, Sebepleri:
1. Pompa ilk hareketi salayamamtr. (EA)
2. Pompa salyangozu veya emme borular sv ile tam olarak dolmamtr. (EA)
3. Emme ykseklii ok fazladr. (EA)
4. Emme basnc ile svnn buharlama basnc arasndaki fark ok azdr. (EA)
5. Emme borusunda hava cepleri teekkl etmektedir. (EA)
6. Emme borusu giri az kafi derecede sv iin ele alamamaktadr. (EA)
7. Pompa devri dktr. (SA)
8. Pampa ters ynde almaktadr. (SA)
9. Sistemin pompa ykseklii pompann izim basma yksekliinden daha fazladr.(SA)
10. Muhtemelen ok dk su miktarlar ile almaktadr, bu ekilde bir alma hali iin
pompalarn paralel almas uygun deildir. (SA)
10.MALYET HESAPLAMALARI
10.1. SALMASTRA SEM
SALMASTRALAR
1.CAM ELYAF SALMASTRA
2.TEFLON SALMASTRA
3.GRAFTL SALMASTRA
4.DONYALI SALMASTRA
5.SERAMK SALMASTRA
6.THAL SALMASTRA











64

SALMASTRA SEENEKLER:
1.

2.



3.

65

Seim yaplrken alma basnc ve fiyat gz nnde bulundurulduunda 7057-35
modelini tercih ettik.


10.2. ML: St37 den imal edilmi transmisyon mili

Kullanlacak milin ap 35 mm boyu ise 150 mm olarak semilitir.

zgl arl 7,85 gr/cm3 olarak alnmtr.

Bu durumda yaklak olarak tek bir mil iin=> 1,5 TLlik st37 gereklidir

10.3. ARK: St37 den imal edilecek olan ark profili
Kullanlacak arkn ap (D2) 23.2 cm kalnl ise 8 cm olarak seilmitir. Bu durumda bu

lleri iine alan ilenecek st37 parasnn hacmi 4305,92 cm olarak bulunmutur.

Gerekli miktar 33,80147 kg tutar ise yaklak olarak 43 TL dir.
US $89.00
* 1HP, 0.75kw, 110-120v, 60hz, single phase. 3450 rpm
* Demir den yaplm
* Bakr kompersr ark
* Paslanmaz elik aft
* Tek giri tek k
* Max bama ykseklii :50 meter
* Max emme gc: 8 meter
* Max ak: 50L/min
66

US $249.00

2HP Centrifugal Water pump, New
Brand: Tuhorse, Model: CHF6B
Specifications
* 2HP, 1.5kw, 220-240v, 60hz, single phase. 3450 rpm
* Dkm demirden kasal
* Bakr kompersr ark
* Paslanmaz elik aft
* Gri ve k says: 2
* Max tkseklik : 23 meter
* Max Emme gc: 8 meter

Biizim pompamz 77$ salmastra cn+1.5 tl l cn+43 tl cark gozdes cn lazm ve motor
gucu basma yuseklgne uygun motar kondugunda slkle le brlkte fyat 200$ kadar
oluyor.


67



Sonu: Santrifj pompa tasarm projesi sayesinde kazanlan deneyimler, ksaca u
ekilde zetlenebilir:
Akkanlar mekanii dersinde renilen teorik bilgiler, bu projenin bir tasarm
projesi olmas dolaysyla pratie dklm oldu.
stenen zelliklerde santrifj pompa tasarm yapld.
Santrifj pompann kullanm yerleri hakknda bilgi edinildi, kullanm srasnda
dikkat edilecek noktalar ele alnd.
Tm bunlarn yannda mhendislik uygulamalarnda ska karlalan santrifj
pompa iletmeye alnrken nelere dikkat edilmesi gerektii konusunda bilgi sahibi
olundu.
Olas hatalarn nelerden kaynaklanabilecei hakknda geni kapsaml bilgi topland.

























68



ZMLER
1.






ekil.44: ark izimi







69



2.








ekil.45: Salyangoz izimi



70



3.






ekil.46: Kanat izimi






71



KAYNAKLAR

1.http://www.elektrikforumu.com/pompa-nedir-ne-i-351-e-yarar-
t66.html?s=04aaab6ccb4f75fd8db64666dbcf2b05&amp;
2. Uur Naci, Pompalar ve Kompresrler.
3. http://tr.wikipedia.org/wiki/Pompa
4. KARTAL Faruk,1998, Hidrolik ve Pnmatik, Manisa.
5. [Do.Dr. UMUR Habib, Uluda nv.Makine Mh, Akkanlar
Mekanii,2.bask-1998-stanbul.]
6. Uluslararas leri Teknolojiler Sempozyumu, 18-20 AUSTOS 2003, ANKARA,
YKSEK GVENRLKL VE HASSASYETL BR SANTRFJ POMPA DENEY
STANDININ BLGSAYAR KONTROLL OLARAK GELTRLMES.
[http://w3.gazi.edu.tr/~gunbal/IATS_403.pdf]
7. http://www.grundfos.com/web/hometr.nsf/Webopslag/Kavitasyon%20nedir
8. http://www.yasam.com.tr/liste_goster.asp?id=43
9. http://www.ebitt.com.tr/santrifuj_secim.html
10. http://baybul.com/diger-konulari/1991445-emmedeki-net-pozitif-yuku-enpy.html
11. http://www.kingpompa.com/urunler/integral_serisi_neden_benzersiz.jsp
12.http://www.gmspompa.com/?gms=6
13. AKKURT Mustafa. 2005, Makina Elemanlar Cilt: I II, Birsen Yaynevi.
14. http://alt.dailyautocad.com/im/0909/gusget.png
15.http://www.frmtr.com/muhendislik-mimarlik-peyzaj-mimarligi/795986-santrifuj-
pompalari.html
16. ZDAMAR; Proje ve ders notlar. Yaymlanmam