1/15

BLM4
SNTERLEME(SINTERING)(Piirme)

Sinterleme, preslenmi paray oluturan tozlarn yksek scaklkta birbirine balanarak parann
mukavemet kazand bir sl ilemdir. Ham parann mukavemeti, parann kalptan bozulmadan
kmasn ve sinterleme iin tanabilmesini salayacak miktardadr. Sinterleme ile ham
mukavemettenokokfazlabirmukavemetartsalanr(100kattanfazla).
Sinterleme genellikle ergime scaklnn altndaki scaklklarda kat hal atom yaynmas olarak
gerekleir. Bylece tozlar aras ktle transferi olur, ara yzeyler kalkar. Toplam yzey alannn ve
dolaysylayzeyenerjisininazaltlmassinterlemeniniticigcdr.Busebepleyksekyzeyalanve
yzeyenerjisinesahipkktozlardahahzlsinterlenir.

2/15

Sinterlemesrasndabirbirinitakipedenbirkaaamamevcuttur:
Yalaycgiderilmesi
Oksitindirgenmesi:Frnatmosferleritozlarnyzeyindekioksitleriindirger.
Difzyon: Difzyon ile tozlar arasnda atomsal yaynma sonucu kaynaklama olur. Yzey ve
hacimdifzyonusinterlemeninanamekanizmalardr.
Gzenek kresellemesi: Serbest enerjiyi en aza indiren kuvvetin etkisiyle gzeneler
kreselleir,kkgzeneklerkaybolur.
Younlama: Birok malzemede, preslenmi parann boyutlarnda sinterleme sonucu
daralmameydanagelir.
3/15

Demiriin%1daralma
Tungsteniin%15daralma
Bakriin%23genleme(arbasnlardasktrmadandolaygzeneklerdekihapishavann
genlemesi)
Preskalplartasarlanrkenbuboyutsaldeiimhesabakatlmaldr.
Ayrcasinterlemeilemindektlekaybolabilir:
Yalayclarnyanmas/buharlamas(~300C)
Balayclarnyanmas/buharlamas(~300C)
Bazalamelementlerininbuharlamas
Demiriindebakr(%25Cu),Tm
bakr
=1084C
Bronz (Cu+Sn: bir bronz tr) iinde kalay. Bakr ve alamlar ~800Cde sinterlenir
(Tm
kalay
=232C)
Bakrvegrafitoranlarayarlanaraksinterlemencesivesonrasboyuteitliisalanabilir.
Yatakimalatndaatomizebronzkullanlarakktlekaybazaltlmayaallr.
Bakr(%25Cu)demiresneklikkazandrr.

1.SinterlemedeYounlama

4/15

Sinterleme artlarnda temastaki iki kre arasnda difzyon blgesi oluur. Bu blgeye boyun denir.
Boyun olumasna kapiler (klcal capillary) faaliyetler yol amaktadr. Klcal faaliyetlere sebep olan
kuvvetyzeygerilmesikuvvetidir.
Laplacedenklemi(klcalfaaliyetleriilkinceleyenkii):
o = -
y
p

:Boyunblgesinigeniletmeyealangerilme(yzeygerilmesindenkaynaklanr)
:Yzeygerilmesikuvveti(dyn/cm),1dyn=10
5
N
:Boyunyarap(cm)
p
X
2
2R

Balangtaokkk.Dolaysylaokyksek.Atomlarhzlaboyunblgesinehareketeder.
rnek:40myaraplkreselCutozlariin,Xtemasap2mkabuledilirse,
p = S 1u
-2
pm
y
Cu
= 14uu Jyncm o = -28 HPo
Boyun blgesinde eyer eklindeki i bkey ve d bkey kavislerinin karmndan oluan yzey iin
Laplacedenklemi:
o = y _
2
X
-
4
X
2
] , = 2R, p =
X
2

: Boyunda oluan basma gerilmesi. Bu gerilme d bkey blgeden i bkey blgeye ktle tanm
iinnemliiticig,MPa
:Yzeygerilmesi,J/m
2
,(buiseN/mdemek)
X:Boyunuzunluu,m
rnek:D=10m,X=2m=1J/m
2
ise,=9MPaolur.
Bunu denklem unu sylyor: kk tozlarda daha kk, dolaysyla sinterleme daha hzl. Ya da,
dkscaklktakktozlardahakolaysinterlenir.nkdenkleminde
1
p
=

X
2
geliyor.
Not: Bu rnek iin boyun oluturmaya alan gerilme, rnein bakrn sinterleme scaklndaki
mukavemetinin(~2MPa)~5kat.
Dolaysylanekadarkksegerilmevedifzyonhzokadaryksektir.Zamanlaboyunolutuka
artar,gerilmevedifzyonhzazalr.

5/15

2.Difzyon
Sinterlemenin ana mekanizmasdr. Atomlarn bir malzeme iindeki hareketini ifade eder. Difzyon
iin konsantrasyon fark gereklidir. Katlarda difzyon, sv ve gazlara gre daha yavatr (yemein
kokusunun veya dumann hzla yaylmas gazlarn difzyonuna, boyann su iinde yaylmas svlarn
difzyonuna rnektir). Katlardaki sl titreimler difzyonun ana sebebidir. Sementasyon
(karbrleme),nitrrleme,oksidasyon(istenmez)vesinterlemebirerkatdifzyonolaydr.
Difzyonikitemelmekanizmailegerekleir.
a) BolukveyaYeralanDifzyonu

Kristalyapdakianaatomlarnyaynm(selfdiffusion)veyaanaatomlarabenzeryabancbiratomun
(boyutfark%15tenaz,FeiinCr,Mn,Ni,Mo;CuiinNigibi)difzyonudur.
b) ArayerDifzyonu

Arayeratomlaranaatomlardandahakktr.bundandolaydifzyoniinbolukhatalarnaihtiya
duymazlar. Arayer difzyonu, yeralan difzyonundan daha hzldr. C, O, N, ve H benzeri kk
atomlar baz metallerde arayer difzyonu yapar. Fe (HMK) ve Fe (YMK) iin C arayer difzyonu
yapar.

2.1.BirinciFickKanunu
Kararl hal difzyonu iin yaynan atomlarn deriiminin gradyan (konsantrasyon eimi) sabittir
(konsantrasyonfarkzamanakarsabit).
6/15

[ = -
C
x

D:Difzyonkatsays,(cm
2
/s)
C
x
:konsantrasyongradyan,[
utom (g)
cm
4

J:Difzyonhz(birimzamandabirimalandannetatomak),[
utom (g)
cm
2
s

Kararlhaldifzyonu,tepkimeyegirmeyengazlar(rnein,H
2
)birmetalvaran(rnein,paladyum)
geerkenmeydanagelir.VarageerkenH
2
basncbirtaraftadierindenfazlaiseoluur.
2.2.kinciFickKanunu
Difzyonun zamana baml olduu kararsz hal difzyonudur. Mhendislik malzemelerinde
ounlukla, malzemenin herhangi bir noktasnda znen atom konsantrasyonu ve dolaysyla atom
aknn zamanla deitii karasz hal difzyonu grlr. rnein, elik bir mile sementasyon
uygulanyorsa,yzeyinaltndakiCkonsantrasyonudifzyonsresiarttkadeiir.

7/15

JC
Jt
=
J
2
C
Jx
2
=
J
Jx
_
JC
Jx
]
_____
-]

Diferansiyeldenklemzlrse
C
s
- C
x
C
s
- C
0
= cr _
x
2t
]
C
s
:Yzeydeyaynangazkonsantrasyonu
C
0
:Balangkonsantrasyonu
C
x
:tzamanda,yzeydenxmesafedekikonsantrasyon
erf:Hatafonksiyonu
y =
x
2t
cr _
x
2t
] = eif (y)

Difzyonkatsaysnscaklk,difzyonmekanizmas,zenkafestr(HMK,YMK),kristalkusurlarvb.
etkiler.Ancakscaklk,difzyonkatsaysnetkileyenennemliparametredir.
=
0
c
-
R1
,
Arheniusbants(svelikimyac,18591927)
D
0
:Sabit,cm
2
/s
D:Difzyonkatsays,cm
2
/s
Q:Aktivasyonenerjisi,cal/mol
T:Scaklk,K
R:Gazsabiti,cal/molK(R=1,987cal/molK=8,314J/molK,1cal=4,18J)
BazmetaliksistemleriinD
0
veQdeerleri
znen
(yaynan) zen D
0
(cm
2
/s) Q(cal/mol) D(cm
2
/s)

900C
C Fe(HMK) 2,2 29300 7,6410
6

~83kat
C Fe(YMK) 0,2 34000 9,2410
8

Cr Fe 1,5810
11

~1050kat
Cr Fe 1,510
14

1250C
Ni Fe 0,77 67000 1,8710
10

Mn Fe 0,35 67500 7,210
11

Cr Fe 30000 82000 5,210
8

~241kat
Cr Fe 18000 97000 2,1610
10

8/15

9/15

3.SinterlemedeGzenekYaps

Kresel temastan dolay X ok kk olacandan sinterlemenin balangcnda ok kktr.

Byleceyzeygerilmesindenkaynaklananboyunoluturucugerilmeokyksektir.Herkreden(toz)
atomlar boyun blgesine doru hzla harekete geerler. Bylece sinterlemenin birinci kademesi
balar.Bukademesonundatozlararasndaboluklarnularkresellemi(yarapl)olur.
Ara kademede, tozlar arasnda silindirik gzenekler oluur. Bu gzenekler birbirine baldr. Bu
kademe tozlar aras metalurjik ban olutuu en nemli kademedir. Sinterleme scaklnda
10/15

beklendike boyun blgesine difzyon devam eder ve byr. Bylece yzey gerilmesinden
kaynaklanangerilmeazalmayabalar.
Difzyon, bekledike yavalar. Balangta silindirik olan gzenekler, ara kademenin sonunda
paralanarak kresel hale geerler. Bu gzenekler izole gzenektir. Gzeneklerin kresellemesiyle
gerilmeokdervedifzyonhzsfradoruiner.Bylecesonkademeyegirilir.
Son kademede gzenek yapsnda nemli bir deiiklik olmaz. Bu scaklkta beklemek tane
bymesineyolaar.Artkmalzemeyitozlardanoluanbiryapyerine,iindekreselgzeneklerolan
birkatmalzemeolarakkabuledebiliriz.

4.SinterlemedeHomojenleme
Anlatlan sinterleme kademeleri saf metal tozlar ve atomizasyonla retilmi alam tozlar iin
geerlidir.Ancak,elementelmetaltozlarbirbirinekartrarakalameldeetmekamacilesinterleme
yaplrsa aamalar ok karacaktr. Metallerin birbirleri iinde znebilirlikleri difzyonu kontrol
eder.

Bugnk sinterleme scaklklarnda, metallerin kat hal difzyonuyla homojen hale gelmesi
imkanszdr. Demir iin sinterleme artlarnda (~1150C) karbon (grafit) 3 dakika iinde homojen
olarak tamamen yaynr. Ancak bu, grafit dndaki dier elementler iin geerli deildir. Ni, Cr, Mn,
Mogibielementler1250Cdebiletamamenhomojenolarakyaynmazlar.

5.HomojenletirmeTeknikleri
a.MekanikAlamlama
Elementeltozlarkartrlarakbirliktetlrler.

11/15

Mekanik alamlamada nce tozlar arasnda souk kaynak oluur ve tozlar irileir. lem srdke
pekleme,krlmavekaynaklamadevamedervehomojendalmmeydanagelir(Feseasltozlariin
tozboyutunabalolarak27gn).

b.FazDengeleme
Baz fazlarda elementlerin birbirine difzyonu kolay ve hzldr. Demir iin HMK yapda (Fe)
910CdedifzyonYMK(Fe)yapyagre~300katdahahzldr.Mo,P,SigibielementlerHMKyapy
daha yksek scaklklarda bulundururlar (ferrit oluturucular). Bylece sinterleme scaklnda
difzyonhzlanr.

c.AktivasyonluSinterleme
Difzyon denkleminde belirtilen aktivasyon enerjisi Q) deerini azaltmay (bylece scakln
drmeyi, sreyi ksaltmay) esas alan ilemlerdir. Bunun iin frn atmosferine helitler (flor
bileikleri) katlr. Bylece difzyon hzlanr. (Aktivasyon enerjisi: Bir boluu oluturmak ve hareket
ettirmekiingereklienerjilerintoplamdr.)

d.SvFazlSinterleme
Master alam retmekle difzyon hzlandrlabilir. Master alamna aktivatr denir. Aktivatr
sinterleme scaklnda ergir. Bylece kat tozlar slanr ve difzyon hzlanr. Demir difzyonla Mn
akmakiin,Cu+Mntektikalamkullanlr.Buaktivatr~900Cdeergirvesinterlemescaklnda
Fetozlarnslatrvedifzyonokhzlanr.ByleceMnveCuhomojenolarakdemiregirebilir.Demire
%2Cukatlmasdaendstriyelolarakkullanlmaktadr.

12/15

6.SinterlemeFrnlarveAtmosferleri
Younlatrlm(preslenmi)paralargzenekliolduklarndan,sinterlemeninyapldfrnatmosferi
T/M parann merkezine kadar girer. Bu sebeple frn atmosferlerinin kontrol ok nemlidir. Genel
olaraksinterlemedeindirgeyicigazlarfrnatmosferiolarakkullanlr.Bylecetozyzeylerindekalm
olanoksitkalntlardaindirgenmiolur.

Frnsrekliolarak(alevperdelikapakyok)veyapartilerhalinde(kapakl)alabilir.
13/15

14/15

Endogaz: eitli hidrokarbon yaktlar (kat, sv veya gaz) kapal kaplarda kontroll yaklrsa endogaz
eldeedilir.
CE
4
_
Mctun
(douIguz)
+
1
2
0
2
C0 +2E
2

Endstriyel olarak CO ve H
2
bol miktarda piyasaya srlmez. Bunun yerine, ilerinde H
2
ve CO
bulunaneitliendstriyelgazlarpiyasayasrlrler.Endogazbunlardanbirisidir.
KrlmAmonyak:
2NE
3
N
2
+SE
2
(%7S inJirgcyici + %2S incrt goz)

15/15