UNIVERITETEI EUROPIAN I TIRANES FAKULTETI I : EKONOMIKUT DEGA: FINANCE-BANKE LENDA: PARAJA DHE BANKA PEDAGOGU: ARJAN KADAREJA

Deryre kursi : Paraja dhe Banka

Punuan : Erida Sadik Laurela Goduni Ejona Bozgo Olsi Tilka Engjellushe Zeneli Irida Balliu

Tirane, Shkurt, 2011

PROBLEM - 1 Supozojme se jeni drejtues i bankes BBB, me bilanc te dhene me poshte. Bilanci BBB (bilanci dhjetor 2010)

Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto = 1 miliard 6 milard 2 milard 0.8 miliard 0.2 miliard 10 miliard

Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

Kapitali

2 miliard

Gjate vitit 2010 menaxhimi i aktiv pasiveve ka qene i lavderueshem por ne mbledhjen e aksionereve te fundvitit 2010, u theksua se fitimi nga kapitali eshte ne nivel ta pakenaqshem. Per vitin e ardhshem, priten permiresime te rendesishem si persa i perket aktivitetit ekonomik ashtu edhe bilanceve te debitoreve aktuale dhe potenciale te bankes. Ju parashikoni per vitin 2011 nje kthim nga aktivitet 3.5 % (RoA=3.5%). Ju jepet dhe nje here besimi per te drejtuar banken por ju duhet te merrni vendime te shpejta per nivelin e duhur te kapitalit (leves financiare) per te arritur nje kthim nga kapitali si me poshte. RoE (e synuar) = 19% Pershkruani hollesisht nga ana cilesore dhe sasiore te gjitha masat qe mund te merrni persa i perket leves financiare per te arritur objektivi e mesiperm per vitin 2011.

ZGJIDHJE P1 EM = Aktive/Kapital EM = 10 mil / 2 mil = 5 RoA = Fitimi Neto/Aktive RoA 2010 = 0.2/10 = 2% RoE = Fitimi Neto/Kapitalin RoE 2010 = 0.2/2 = 10% Leva financiare per vitin 2010 ishte EM = 10/2 = 5 Leva financiare qe duhet te arrijme ne vitin 2011 eshte sa me poshte: RoE = EM * RoA EM = RoE/RoA EM = RoE/ RoA =19% / 3.5% = 5.4 Per te arritur RoE dhe RoA te synuara duhet ta rrisim leven financiare ne 5.4, per ta rritur ate duhet te marrim disa masa. Masat qe do te marrim jane te pershkruara me poshte: 1. Se pari duhet te blejme Cash, aksione te bankes tone. Kjo mase sjelle uljen e aktiveve dhe uljen e kapitalit (sepse pasivet nuk ndryshojne). Kjo sjell rritjen e leves financiare sepse me uljen e aktiveve numeruesi i barazimit EM = aktive/(aktive pasive) bie me pak ne perqindje se sa emeruesi. Per ta arritur qellimin tone ne duhet te dime se me sa do te zvogelojme kapitalin dhe aktivet. EM = A/K = (A x)/(K x) (10 x)/(2 x) = 5.428 10 x = 5.428 * (2 x) 10 x = 10.856 5.428x 0.856 = 4.428x x = 0.856/4.428 = 0.19 miliard Kapitalin duhet ta ulim me 0.18 miliard duke e cuar ne 1.81 miliard. Dhe aktivet duhet ti ulim me 0.19 miliard duke i cuar ato ne 9.81 miliard. Tek aktivet zvogelojme rezervat sepse

RoA per vitin 2011 duhet te arrije 3.5% RoE duhet te jete 19%

perdorim CASH nga rezervat per te blere aksione. Pra rezervat i zvogelojme me 0.19 miliard duke i cuar ato nga 1 miliard ne 0.81 miliard. Pas marrjes se kesaj masave bilanci i bankes tone merr formen e meposhtme.

Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto = 0.81 miliard 6 miliard 2 miliard 0.8 miliard 0.2 miliard 9.81 miliard

Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

Kapitali

1.81 miliard

Tani do te shikojme sa e kemi arritur qellimin tone me zbatimin e kesaj mase. A = P + K = 9.81miliard EM = A/K = 9.81/1.81 = 5.42 RoA = FN/A FN = RoA * A = 0.035 * 9.81 = 0.34335 RoE= FN/K = 0.34335/1.81 = 19% 2. Se dyti ne mund te ulim kapitalin dhe te rrisim leven financiare duke i paguar aksionereve divident me te larte se me pare. Dividentet paguhen nga ajo pjese e fitimeve te bankes qe shkon per rritjen e kapitalit. Pra kur rriten dividentet aktivet ulen dhe kapitali rritet me pak se me pare (sepse pasivet nuk ndryshojne) dhe leva financiare rritet sepse me uljen e aktiveve numeruesi i barazimit EM = aktive/(aktive pasive) bie me pak ne perqindje se sa emeruesi. Qe te kemi nje leve financiare te barabarte me 5.42 duhet ti ulim kapitalin dhe aktivet me 0.19 sic e gjetem per rastin me siper. Keshtu ulim kapitalin me 0.19 dha nga aktivet ulim fitimin neto me 0.19 duke e cuar ate ne 0.01. Sipas kesaj mase bilanci merr formen e meposhtme.

Aktive Rezervat Hua Bono Fitimi Neto = 1 miliard 6 miliard 2 miliard 0.01 miliard 9.81 miliard

Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ Kapitali 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

Obligacione 0.8 miliard 1.81 miliard

Shikojme se sa e kemi arritur qellimin. A = P+K = 9.81miliard EM = A/K = 9.81/1.81 = 5.42 FN = RoA * A = 0.035 * 9.81 = 0.34335 miliard RoE = FN/K = 0.34335/1.81 = 19% 3. Se treti ne mund te rrisim pasivet dhe aktivet pa ndryshuar kapitalin. Pasivet do ti risim duke marre borxh nga bankat e tjera ose nga banka qendrore dhe fondet mund ti perdorim per te blere letra me vlere. Sipas formules EM = A/K numuruesi rritet dhe emeruesi nuk ndryshon, kjo sjell qe EM te rritet. Tani duhet te gjejme sa duhet ti rritim aktivet. EM = (A + x)/K (10 + x)/2 = 5.42 10 + x= 5.42 * 2 10 + x = 10.84 x= 0.84 Aktivet duhet ti rrisim me 0.84, po aq duhet ti rrisim edhe pasivet. Pasivet i rrisim duke marre borxh nga banka qendrore ose nga bankat tregetare. Dhe aktivet i rrisim duke blere bono thesari ose obligacione. Ne kete rast ne do te marrim 0.84 miliard borxh nga banka qendrore dhe do te blejme me po kete shume bono thesari. Keshtu borxhi ndaj bankes qendrore rritet ne 0.94 miliard dhe bonot e thesarit rriten ne 2.84 miliard. Tani shikojme formen qe merr bilanci pas ndermarrjes se kesaj mase.

Aktive Rezervat 1 miliard Hua 6 miliard Bono 2.84 miliard Obligacione 0.8 miliard Fitimi Neto 0.2 miliard = 10.84 miliard

Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ Kapitali 7.5 miliard 0.4 miliard 0.94 miliard 2 miliard

Shikojme sa e arritem qellimin me keto masa. A = P + K = 10.84 miliard FN = A * RoA = 10.84 * 0.035 = 0.38 miliard RoE = FN/K = 0.38/2 = 19%

PROBLEM - 2 Supozojme se jeni drejtues i bankes AAA, me bilanc te dhene me poshte. Banka AAA (bilanci 31 dhjetor 2008) Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto = 1 miliard 5 miliard 2 miliard 0.8 miliard 0.2 miliard 9 miliard Kapitali 1 miliard Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

Gjate vitit 2008 menaxhimi i aktiv pasiveve ka qene i shkelqyeshem dhe ne mbledhjen e aksionereve te funvitit 2008, te gjith mbeten te kenaqur me kthimin nga kapitali. Por, ju jeni e/i shqetesuar sepse per vitin e ardhshem pritet ulja e rritjes se aktivitetit ekonomik si dhe rritja e kredive me probleme. Ju parashikoni. Ju parashikoni per vitin 2009 nje fitim neto prej 0 leke. Ju duhet te merrni vendime te shpejta per nivelin e duhur te kapitalit (leves financiare) per te rritur sigurine e bankes. Supozojme se detyra eshte qe ne fund te vitit 2009 leva financiare duhet te jete si me poshte: EM (e synuar) = 5.2 Pershkruani hollesisht nga ana cilesore dhe sasiore te gjitha masat qe mund te merrni per te arritur objektivin e mesiperm.

ZGJIDHJE P2

EM ne vitin 2008 ishte: EM = A/K = 9/1 = 9 Ne duhet ta zvoglojme EM ne nivelin 5.2. Meqe kredite e keqija mund te rriten atehere ne duhet te rrisim nevellin e kapitalit. Per ta arritur kete qellim ne ndjekim tre menyra. 1. Se pari ne duhet te rritim aktivet dhe kapitalin pa i ndryshuar pasivet. Kjo sjell uljen ne leven financiare. Per ta gjetur se me sa duhet ti rrisim aktivet dhe kapitalin zbatojme nmenyren e meposhtme. EM = (A + x)/(K + x) (9+x)/(1+x) = 5.2 9 + x = 5.2 *(1+x) 9+x = 5.2 + 5.2x 3.8 = 4.2x x = 3.8/4.2 = 0.9 Pra duhet ti rrisim aktivet dhe kapitalin me 0.9 milard. Kapitalit duke i shtuar 0.9 miliard behet 1.9 miliard. Ndersa tek aktivet rrisim rezervat me 0.9 miliard duke i bere ato 1.9 miliard. Bilanci merr formen e meposhtme.

Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto 1.9 miliard 5 miliard 2 miliard 0.8 miliard 0.2 miliard

Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

Kapitali

1.9 miliard

= 9.9 miliaed

A = P + K = 9.9 miliard Shikojme nese e kemi arritur qellimin EM = A/K = 9.9/1.9 = 5.2 2. Se dyti ne duhet te rritim kapitalin dhe leven financiare duke i paguar aksionereve dividente me te ulet se me pare. Kur ulen dividentet, kapitali rritet dhe kjo sjell uljen e leves financiare. Kapitalin e rritim me 0.9 miliard. Menyren se si e gjejme rritjen e kapitalit me 0.9 miliard e kemi treguar ne menyren e pare. Pra kapitalin e rritim nga 1 milard ne 1.9 miliard. Me po kete shume duhet ti rrisim edhe aktivet. Tek aktivet rrisim me 0.9 miliard fitimin neto duke e bere ate 1.1 miliard. Mbas ketyre masave bilanci per kete banke merr formen e maposhtme. Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto 1miliard 5 miliard 2 miliard 0.8 miliard 1.1 miliard Kapitali 1.9 miliard Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 7.5 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

= 9.9 miliard

A = K + P = 9.9 miliard Shikojme ne se kemi arritur qellimin per ta zvogeluar leven financiare ne nivelin 5.2. EM = A/K = 9.9/1.9 = 5.2  Se treti, ne ulim aktivet dhe pasivet pa e ndryshuar kapitalin. Kjo sjell uljen e madhesise se bankes qe matet nga vlera e aktiveve dhe con ne nje situate ku banka jep shume me pak kredi se me pare.

Gjejme se sa duhet te ulen aktivet. EM = (A x)/K (9 x)/1 = 5.2 9 x = 5.2 x = 3.8 Pra aktivet duhet ti ulim me 3.8 miliard, po me kete shume do ti ulim edhe pasivet. Nga aktivet do ti ulim huate sepse ato priten te jene me probleme dhe duke qene se priten te jene me probleme kthimi i tyre nuk eshte shume i sigurt. Kur ne i ulim ato banka jone zvogelon rezikun. Pra ulim huate me 3.8 miliard, nga 5 miliard qe jane ato ne i zvogelojme ne 1.2 miliard. Ndersa nga pasivet ne ulim depozitat me 3.8 miliard, pra nga 7.5 miliard qe jane ato ne i ulim ne 3.7 miliard. Ne kete menyre ne kemi ulur aktivitetin tone ekonomik. Mbas kesaj mase te ndermare bilanci i bankes AA ka formen e meposhtme. Aktive Rezervat Hua Bono Obligacione Fitimi Neto 1 miliard 1.2 miliard 2 miliard 0.8 miliard 0.2 miliard Kapitali 1miliard Pasive dhe Kapitali Depozita Hua nga bankat Hua nga BQ 3.7 miliard 0.4 miliard 0.1 miliard

= 5.2 miliard

Shikojme nese e kemi ulur leven financiare aq sac e kishim per qellim, mbas kesaj mase te ndermare. A = P+K = 5.2 EM = A/K = 5.2/1 = 5.2 Keto jane tre masat qe mund te ndermeren ne qofte se banka gjendet ne nje situate te tille.

Vlersimi i pedagogut: I. Parashtrimi i tezs s eses: II.

Pikt:

III. Argumentimi:

IV. Prfundimi:

Totali