1.

UVOD
Pod migracijama podrazumjevamo promjenu mjesta stalnog boravka.Izdvajamo 6 tipova migracija: 1.Prvi tip ini velika seljenja uzrokovana osvaja kim pohodima i injenjem starih sastava. 2.Drugi tip ini seljenje stanovni tva koje je spontano uslijedilo osvaja ke pohode,ili je seljenje bilo potaknuto prirodnim nepogodama. 3.Tre i tip je kolonizacija. 4 . etvti tip je preseljavanje etni kih manjina, pa i itavih naroda zbog geopliti kih promjena. 5.Peti tip je migracija politi kih emigranata i prebjega. 6. esti tip je slobodna izgradnja stanovni tva,glavni motiv seljenja je potraga za poslom,ve om zaradom i uop teno boljim uslovima ivota. Osnovni dijelovi migracije su:imigracije ili useljavanje i emigracije ili iseljavanje.U ovom seminarskom akcenat e biti stavljen na prou avanje dnevnih migracija kao svojevrsnom vidu prostorne cirkulacije stanovni tva.

-2-

2.DNEVNE MIGRACIJE
Dnevne migracije su kompleksna pojava u prostoru i vremenu na koju uti u mnogi demografski,socioekonomski i drugi inioci.Pored objektivnih na nju djeluju i subjektivni faktori.Pod pojmom dnevnih migracija podrazumjevamo svakodnevno putovanje lica koja ive u jednom,a rade ili se koluju u drugom naselju.Dnevne migracije su sve vi e rasprostranjena pojava koja se javlja kao posledica kao zaostojanja urbanizacije u odnosu na stepen deagrorizacije stanovni tva,tj.nemogu nost urbanih centara da odgovore potrebama smje taja nove radne snage koja se ukljucuje u nove privredne djelatnosti.Dnevnim migracijama najvi e su obuhva eni radnici u privrednim djelatnostima,ali i ucenici-putnici koji zbog slabih materijalnih uslova nisu u stanju da iznajme stan.Na ovu pojavu uti e i privla no dejstvo gradskih funkcija kao i povoljne saobra ajne prilike i kvalitet prevoznih sredstava ime se uskra uje vrijeme putovanja od mjesta stanovanja do mjesta rada. Dnevene migracije stanovni tva i kod nas i u svijetu predstavljaju jedan od neizbje nih fenomena I veoma zna ajnu i masovnu demografsku pojavu koja u savremenom dru tvu zaslu uje posebnu pa nju.Njihovom analizom se dolazi do zaklju ka da su one zakonita posljedica neravnomjernog ekonomskog razvoja dru tva.Razli iti dru tveno-ekonomski razvoj polaznih i odredi nih podru ja posljedica je ja eg i br eg razvoja industrije i drugih proizvodnih djelatnosti,ve e koncentracije dru tvenih slu bi,zdrastvenih, kolskih,kulturnih i upravnih institucija u gradskim naseljima,kao i stalni proces deagrrizacije pojave vi ka radne snage u ruralnim sredinam.Naprjed navedeni razlozi uti u na porast broja dnevnih migranat. Dnevne migracije radne snage i ucenika nesumljivo ukazuju da je ova pojava svojstvena savremenom industrijskom dru tvu,tj.da je udio dnevnih migranata sve ve i sto je ve i stepen dru tveno ekonomske razvijenosti nekog prostora.Takodje ova pojava je karakteristi na za centralna naselja u kojima je zna ajna koncetracija industrije i drugih nepoljoprivrednih i kulturno prosvjetnih djelatnosti.Tako one postaju sve zna ajniji privla ni faktor za druga okolna i udaljenija naselja, to istovremeno dovodi do irenja gravitacione zone njihovog uticaja.Treba spomenuti neizostavnu ulogu razvoja saobra aja koji uti e na irenje dnevnih migracija,skra uje rastojanje izmedju pojedinih naselja i pribli ava pravce kretanja dnevnih migranatana relaciji selo-grad.

-3-

3.Zna aj prou avanja dnevnih migracija

Osnovni zna aj za prou avanje dnevnih migracija je ekonomske prirode i ogleda se u injenicama da su radnici-dnevni migrant prete no oni koji ne mogu sebi i svojoj porodici obezbjediti tro kove ivota i stambeni prostor u mjestu rada ili su to oni koji pored dnevne anga ovanosti u privredi,po povratku ku i u mjestu stalnog boravka nastavljaju sa radom u poljoprivrednoj,zanatskoj i sli nim djelatnostima.Sli no je i sa u enicima dnevnim migrantima medju kojima je najve i broj onih koji nisu u mogu nosti da obezbjede stan i tro kove ivota u mjestu kolovanja,a dosta veliki je broj i onih koji svakodnevno putuju zbog dodatnih zanimanja i na taj na in poma u svojoj porodici u stalnom mjestu boravka.Tako su ovi dnevni migrant dvostruko angan ovani i predstavljaju mobilnu dnevnu radnu snagu. U ovim slu ajevima se ruralna sredina javlja kao glavni izvor radne snage za urbanu sredinu u kojoj dominiraju nepoljoprivredne djelatnosti u kojima se ovi radnici-dnevni migrant naj e e i zapo ljavaju. Iako se veliki zna aj dnevnih migracija radnika i u enika uglavnom ogleda u ubla avanju i smanjenju stambenih,komunalnih,pre kolskih i kolskih problem sa kojima se gradska sredina kao centar rada suo ava,ove migracije imaju istodobno i zna ajnu negativnu posljedicu vezanu za smanjenu produktivnost rada radnika-dnevnih migranata. Dnevni migrant stalnom prostornom pokretljivo u na relaciji mjesto stanovanja-mjesto rada donose u svoje stalno prebivali te dosta pozitivnih ali i negativnih aspekata gradskog ivota.Pozitivni elementi se uglavnom ogledaju u brzoj transformaciji ruralne sredine kao sto je to slu aj sa fizionomskim i funkcionalnim izgledom stambenih objekata koji se sve vi e oboga uje novim sadr ajima.Nasuprot ovome ja a i uticaj negativnih faktora koji se uglavnom ogledaju u prodoru nekih lo ih navika gradskog na ina ivota,koji izmedju ostalog zna ajno umanjuje poljoprivrednu proizvodnju ruralnih naselja. Dnevne migracij srednjo kolaca dnevnih migranata direktno su uslovljene razmje tajem kulturnoobrazovanih institucija op tinskog podru ja.Treba posebo ista i da su one u potpunosti locirane u op tinskom centru pa svi srednjo kolci,koji po mjestu stalnog ili privremenog boravka nisu iz ovog centra,primorani su na svakodnevne migracije.

-4-

4. Saobra ajna uslovljenost dnevnih migracija

Razvoj saobra ajne infrastrukture je jedan od presudnih faktora za razvoj dnevnih migracija.Ovaj faktor je izuzetno zna ajan za produktivnost rada i zdrastveno stanje dnevnih migranata. 4.1. Izvori i kori tenje saobra ajnih sredstava Na in putovanja i vrsta prevoza ,koji koriste dnevni migrant prilikom dolaska na posao ili kolu,predstavlja vi estruko zna ajno demografsko,sociolo ko i psiholo ko sredstvo.Naime,sa tim u vezi direktno je i izbor i kori tenje saobra ajnih sredstava.Pitanje izbora i kori tenja saobra ajnih sredstava je direktno vezano sa problemom gubitka vremena provedenog u putu.Sa ubrzanijim razvojem saobra ajne mre e i sredstava prostorne distance dnevnih migracija sve vi e gube ulogu presudnog faktora. I vremenske prilike imaju direktne posljedice u izboru saobra ajnih sredstava,tako u zimskom period godine u najve em obimu radnici i u enici koriste autobus kao prevozno sredstvo.Ovo je i razumljivo zbog padavina i hladno e.Ljeti dosta dnevnih migranata putuje motocikolom,biciklom ili ak pje ke. Radnici-dnevni migrant koji su zaposleni u preduze ima,koja rade u dvije ili tri smjene,imaju dodatne pote ko e jer je prevoz u no nim satima izuzetno reduciran pa su primorani na du a ekanja.Tako e I kapaciteti saobra ajnih sredstava su izrazito va ni kao i cijena prevoza.

4.2. Uticaj putovanja na produktivnost dnevnih migranata i njihovo zdrastveno stanje

Neke od najva nijih negativnih posljedica koje ostavlja putovanje na produktivnost i zdrastveno stanje dnevnih migranata manifestuju se preko ranog ustajanja i neispavanosti,dugog pje a enja,iscrpljenost dugom vo njom,lo ijom i neredovnijom ishranom,konstantnom premorenosti i uopste iscrpljenosti.Ove posljedice se razli ito manifestuju u razli itom intenzitetu i imaju velikog zna aja na efekat rada,stepen radne sposobnosti i tempo i intenzitet rada,a samim tim i na produktivnost rada i u enja dnevnih migranata. Neke od naj e cih bolesti dnevnih migranata su: y Grip i reumatizam y Bolesti organa za varenje y Razne zarazne bolesti y Razne povrede na radu i van rada Ovakve i sli ne bolesti,povrede i premorenost uzrokuju esta odsustva sa posla,odnosno bolovanja koja umanjuju produktivnost preduze a.Bolovanja se esto uzimaju zbog dodatni aktivnosti dnevnih migranata.Naj e e su to rad u poljoprivredi za vrijeme sezonskih poslova,a rje e u nekim zanatskim poslovima.Zbog ovakvih poslova esto odsustvuju i u enici-dnevni migrant iz kola.

-5-

5.Posljedice dnevnih migracija

5.1 Fizonomske posljedice
Kao najo iglednije fizionomske posljedice dnevnih migracije stanovni tva npodrazumjevaju se preno enje fizionomskih karakteristika op tinskog centra,tj. Grada na okolna ruralna naselja.Ovo se uglavnom ogleda u promjenama izgleda i arhitektonsko-gra evinskim karakteristikama naselja,ku a,oku nice i ostalih objekata u dvori tu.Dnevni migranti uti u pozitivno na okolno stanovni tvo otvaraju i im nove vidike,pa se javljaju este izmjene u zanimanju stanovni tva,unapre enju poljorprivredne proizvodnje,upotrebi mehanizacije,promjena u izgledu i funkcionisanju ku e i svih ostalih prate ih objekata,elektrifikacija naselja,uvo enju vodovoda i telefona,pobolj anja saobra ajnih prilika,potreba za savremenim prevoznim sredstvima,kupovinom automobila...Posebno se isti e i te nja za otvaranjem bioskopa,diskoteka i sl.Ovakve i sli ne promjene su naj e a posljedica dnevnih migracionih tokova ,ali oni dolaze i sa pove anjem stepena obrazovanja,kvalifikacione strukture,materijalne osnove i sl.Pored ovih pozitivnih posljedica dnevni mogranti za sobom donose i neke negativne koje se manifestuju preko stalne te nje za nekim promjenama,prepravkama i dogradnjom to izuskuje dodatna materijalna ulaganja,a to mo e biti jedan od zna ajnih problema i nesuglasica kada je u pitanju egzistencija porodi nog doma instva.

5.2 Populacijske posljedice

Populacijske posljedice dnevnih migracija se naj e e manifestuju negativno preko smanjena prirodnog prira taja kod stanovni tva tih kategorija, to uzrokuje opadanje broja stanovnika ve ine naseljenih mjesta op tinskog prostora.Ovo uti e i na smanjene broja djece u ruralnim sredinama,u kojima je uvjek bilo dosta djece,tako da konstantno opada broj lanova doma instava i njegove veli ine.Nasuprot tome u op tinskom centru i naseljima u njegovom bli njem okru enju evidentan je porast demografske mase.Populacijske posljedice se esto maniifestuju i preko ranijeg otu enja pojedinih lanova doma instva,koji se sve e e odlu uju na osamostaljenje i posebno stambeno rje enje.Tako e esto su izra ene i te nje dnevnih migranata prema mjestu rada,tj. Op tinskom centru gdje preovla uju nepoljoprivredne djelatnosti.Zbog toga ruralne sredine vremenom postaju labilan prostor koji je podlo an demografskom pra njenju. Pozitivne populacione posljedice se naj e ce manifestuju preko smanjenja mortaliteta uop te,smanjenja smrtnosti dojen adi,ja anja kvlalifikacione i obrazovne strukture lokalnog stanovni tva u ruralnim sredinama. Negativne posljedice se uglavnom manifestuju preko ydrastvenog stanja dnevnih migranata,njihove radne produktivnosti,du ine radnog vijeka,nedostatka vremena za odmor i rekreaciju,dru tveno politi ku aktivnost,manju posve enost djeci i porodici.

5.3. Ekonomske posljedice

Ekonomske posljedice spadaju me u najzna ajnije od svih posljedica dnevnih migracija stanovnistva.Ekonomski efekti kojima op tinsko sredi te uti e na okolna naselja se naj e e manifestuju preko ve ih mogu nosti za zaposlenje,ve eg izbora kolovanja,lije enja,trgovine i dr.Tako e tu su i bolji ivotni standard,na in ivota,uslovi rada,uvo enje pomagala,mehanizacije i tehni kih ure aja i -6-

vozila,boljeg odjevanja,kavalitetnije ishrane... Naravno da su ovi ekonomski efekti pozitivni,ali za to zadovoljstvo treba izdvojiti i vi e materijalnih sredstava. Kvalifikaciona struktura i primanja radnika-dnevnih migranata na datom stepenu dru tvenog razvoja im ne omogu uju boravak i stalni boravak u op tinskom centru,pogotov cijele porodice,pa oni i pored zarada u mjestu rada ipak vrsto dr e svoje posjede na selu.Ovo je takozvana dvojnost egzistencijalnih izvora koja je karakteristi na za doma instva sa mje ovitim zanimanjima.Naravno na ovo uti e i zna ajan problem gubitka vremena u putu,pa radni dan mo e da potraje i 14 sati, to iscrpljuje i ko i produktivnost na stalnom mjestu rada.Od negativnih ekonomskih efekata treba izdvojit i svakodnevno anga ovanje lanova doma instva u dopunskim djelatnostima, esta kori tenja odsustva sa posla i bolovanja.Sli no je i sa u enicima-dnevnim migrantima,koji da bi pomogli roditeljima esto odsustvuju sa nastave.

5.4. Kulturne posljedice

Kulturne posljedice koje su izazvane dnevnim migracijama stanovni tva se ogledaju preko podizanja op teobrazovanog i kulturnog nivoa lokalnog stanovni tva u ruralnim sredinama.U ovom pogledu one prakti no predstavljaju vezu izme u op tinskog centra kao nosioca svega novog i uop te progresa i okolnih naseljenih mjesta u kojima nema zna ajnijih kulturnih de avanja. Radnici i migranti podi u op tu kulturu u mjestu stalnog boravka, to se manifestuje preko tipova gradnje ku a,na ina ishrane i odjevanja,obima i strukture potro nje materijalnih dobara i ja anja kulturnozabavnih potreba.Izuzetno treba cijeniti pozitivne efekte koji se u ruralnim sredinama,po uzoru na grad manifestuju preko organizovanja omladinskih i kulturno-sportskih dru tava,otvaranja bioskopa. Posljedice prodora grada mogu se pratiti i kroz transformaciju porodice i porodi nih odnosa,u izmjeni i organizaciji doma instva,materijalnom pobolj anju uslova ivota, to direktno uslovljava i pove anje kulturnih dobara. Negativne posljedice se esto ogledaju u injenici da trajnije bavljenje nepoljoprivrednim djelatnostima dovodi do gubljenja motiva za rad u poljoprivredi i do sve izra enije sklonosti za potpunim preseljenjum u op tinski centar gdje su te djelatnosti intenzivnije razvijene.Nasuprot tome u op tinskom centru dolazi do pojave tzv. "poselja enja" grada.

-7-

6.ZAKLJU AK
Dnevni migracioni procesi procesi obojeni kulturoloskim,politi kim i drugim promjenama,pa tako u lokalnoj sredini mogu izazvati niz pozitivnih posljedica,ali ponekad i kritiku lokalnog stanovni tva.

-8-

7.LITERATURA
1.DNEVNE MIGRACIJE STANOVNI TVA OP TINE PRNJAVOR (monografija)-DOC. DR DRA KO MARINKOVI 2.DEMOGEOGRAFIJA: STANOVNI TVO U PROSTORNIM ODNOSIMA-IVO NEJA MI

-9-