Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
; 'gfdL / a'4wd{
leIf' ;'hg
dxfk|nof+sf/L5fn
;dk {0f
clgRrfjt ;+vf/f
k"Ho u'?j/ leIf' ;'bz{g dxf:ylj/
a'4;Djt\ @%%%
k|yd ;+:s/0f M
ljifo ;"rL
!= e"ldsf
@= ;'gfdL
#= ;d'Gb|df kfgL ;'s]sf] z'e xf]Og
$= b]jbQ / sd{sf] kmn
%= ;d'2jfl0fh hfts
^= t'ngfTds cWoog
@= ;d'b|L df5ff/f
#= gbLdf 8'a]/
$= uf]xLf/f
%= ?vaf6 v;]/
^= sf6f ljem]/
*= ljif vfP/
(= kmf;Ldf r9]/
&= lgZsif{
*= ;'gfdLsf tL tLtf If0fx
(= d/0fwDd / d}lqefjgf
;Q'd:thfts $)@
dxfk|no+sf/L5fn ;'gfdL
3l8df nfvf}+n] Hofg u'dfP eg] nfvf}+ t'x'/f] klg eP . Tof] lbgn] ;f/f
;+;f/nfO{ g} ?jfPsf lyP .
o; 36\gfn] nfvf}+sf] Hofg lnof] eg] xhf/f}+nfO{ ;d'b|sf] ue{df g}
a]kQf u/fO{lbof] / sof}+sf] 3/af/ tx; gx; jf ;vfk eP t sof}+
aRrfx? 6'x'/f eP sof}+n] cfk\mgf Kof/f Kof/f d'6' ;dfgsf 5f]/f5f]/Lx?nfO{
u'dfpg' k/] eg] sof}+sf O{i6ldqx?sf] Hofguof] . o;aif{sf] of] ;'gfdLaf6 !
nfv $% xhf/eGbf a9Lsf] d[To' eof] eg] x/fpg]x?sf] ;+Vof sl/j !%
xhf/ /x]sf 5g\ . dlxgf}+ ;Dd dg]{x?sf nf;sf] vf]hL hf/L /x] .
e"ldsf
of] ;'gfdL eg]sf] s] xf] < s] sf/0faf6 ePsf] xf] eg]/ k'ms]6
af;L yfO{n}08df a:g'ePsf g]kfnLx?nfO{ ;'gfdL kZrft cfzf / e/f];f
lbgsf] nflu, a'emfpg / ;Demfpgsf] nflu of] n]v tof/ u/]sf] lyP .
o;df a'4wdn] s'g b[li6sf]0faf6 x]/]sf] 5 / s;/L b'lvtau{x?nfO{
pxfx?sf] cfZff / e/f];fnfO{ ;'gfdLsf] Tof] 5fn kl5sf] hLjgnfO{ ;'wfg{
s] ;Nnfx lbPsf] 5 eGg] ljifodf s]lx 5f]6f] 5nkmn k|Zt't u/]sf] 5' .
af}4u|Gysf] tYofs+ ;lxt of] ljifodf ;DalGwt cfjZos hfgsf/Lx? klg
ePsf] 5 . To;}u/L hltklg o; ;'gfdLsf 36\gfx?sf] jofg u/LPsf] 5
w]/}h;f] Toxf a:g' x'g] g]kfnLx?sf ;fydf 36\gf eO{/x]s} ;dosf]
l:yltaf6 kfOPsf cg'ejx? x'g\ . s]xL ;do kZrft\ ;f]lx n]vnfO{ ;a}sf]
hfgsf/Lsf] nflu cfgGbe"dL klqsfdfkm{t b'O{efudf -aif{ ## c+s *
dfu{zLif{k"l0f{df / c+s ( df3z'Snk"l0f{df_ ljefhg u/L g]kfndf k|sfzg
u/]sf] lyP . To;}nfO{ k'gM ;+sng u/L s]xL s'/fx?nfO{ sf6s'6 tyf s]lx
8
b'lvt x'g k'u]sL Pp6L pkfl;sf;+usf] aftf{nfk / pxfFn] JoQm u/]sf s]xL
;Demgfx?, pxfFdfly 36]sf tL tLvf tLtf If0fx?nfO{ klg ;+sngu/L
To; If0fnfO{ lhjGttf lbg] k|of; ;lxt o;df k|:t't ePsf] 5 . ;fy}
cGtdf s]xL dxTjk"0f{ ufyfx?nfO{ klg ;dfj]z u/]/ pSt 36\gfaf6
lkl8thgsf] nflu ;xof]u x'g]5 eGg] cfZffdf k|Zt't u/]sf] 5' . 36\gf u|i6
;a}sf] nflu d}qL efjgf u/Llbgsf] nflu klg ljgd| cg'/f]w ub{5' .
;d'bL| 5fnaf6 blIf0f tyf blIf0fk"jL{ Plzofsf] efudf ;a}eGbf a9L k|efljt
eP . To;sf] kmntM ;d'b|sf] kfgL !% ld6/ prfO{+;Dd p7]sf] lyof] .
o;sf] k|efj hfgsf/L eP cg';f/ Plzofaf6 sl/j $ xhf/ % ;o
lsnf]ld6/ 6f9fdf kg]{ clk|msL d'n's ;f]dflnof;Dd klg k'u]sf] lyof] .
t/klg OG8f]g]lzof, ef/t, >Ln+sf / yfO{n}08df al9 k|efljt ePsf] tyf
;a}eGbf a9Lsf] d[To' ePsf] lyof] .
nfvf}+sf] Hofg uof] s/f]8f}+sf] ;DklQx? gf; eof] eg] ;f/f
;+;f/af6 rfx] Tof] h'g;'s} wd{sf] wfld{s lsg gxf]; lxGb", l;v, lqmlZrog,
d'l:nd, af}4 cflb jf h'g;'s} ;+;f/sf] s'gfdf a;]sf dflg;x? lsg gxf];\
Pl;of, o'/f]k, cd]l/sf cflb o; 36\gfdf kg]{x?sf] ;xof]usf] nflu
pxfx?sf] pbf/ x[box? vf]Nof] / ;xof]usf wf/fx? aUf] . of] dxfe"sDkaf6
lkl8t :yfgx?sf] nflu ;+o'Qm /fi6;+3 nufotsf ljleGg ;/sf/L tyf
u}/;/sf/L ;+3;+:yfx?n] Oltxf; s} 7"nf] p4f/ ul//x]sf 5g\ .
11
;'gfdL1 olb a'4wd{sf] -kfnL efiff_ zAbdf o;nfO{ lnof]+ eg] o:sf] cy{
csf]{ tkm{ x]g]{ xf] eg] g]kfn ;d'Gb|sf] lsgf/b]lv w]/} 6f9f eP klg
slxNo} ;d'Gb|sf] d'xf/ gb]v] klg ;d'Gb|df kfgL ;'s]sf] z'e xf]Og eGg]
egfO{ ;fob crDdsf] x'g ;Sb5 . t/ klg of] egfO{n] k|i6 kfb{5 ls o:tf
36gfx? klxn] klg 3l6;s]sf 5g\ . o:tf 36gfx? s;}n] e]6]sf] xf]nf jf
s;}n] ;'g]sf] xf]nf egL xfdL cg'dfg ug{ ;Sb5f} . To;}n] oL egfO{x?nfO{
hLljtfj:yfdf xfdL g]kfnsf s]xL ;Dk|bfox?df kfpg;Sb5f}{ . hxF;Dd
nfU5, of] dxfk|nojfg 5fnnfO{ ;'gfdL eg]/ gfdfs/0f ug]{ Tof] hfkfgLh
a}1flgs kfnLsf] 1fgx'g] JolSt t xf]Og eg]/ z+sf x'ghfG5 lsgsL
13
d}n] ;'g] jf d}n] o:tf] ;'g] -cx+ ;'gfld_ x'G5 . To;}n] ;fob p;n]klg
of] egfO{nfO{ g} cfwf/ agfP/ gfdfs/0f u/]sf] xf]Og t < eGg] z+sf lng
xfdLnfO{ afWo agfp5 . hfkfgLh efiffdf of] zAbnfO{ s;/L n]V5 /
o;sf] k"0f{ cy{ s] xf] Tof] t c1ft 5' -of] n]v n]vgsf] ;do;Dd jf of]
;'gfdL 36gf 36\g' eGbf klxn] ;'gfdLsf] ljifodf klg cgle1 g} lyP ._
t/ c+u|]hLdf n]v]sf] cg';f/ Tsunami of] zAbdf -T_ l6 cIf/ Pp6f
al9b]lvG5 t/ h;/L n]vf];\ pRrf/0fdf ;'gfdL g} x'g]5 . To;}n] efiffTds
:j/sf] ?kdf x]g]{ xf] eg] d}n] ;'g]+ g} cy{ nfUb5 . rfx] Tof] gfdfs/0f ug]{
hfkfgLh xf];\ jf of] dxfk|no+sf/L ;d'b|Ldxf5fnsf] ;dfrf/ ;'Gg] xfdLx?
Gf} lsg gxf];\ ;a}n] o:tf] eof] eg]/ g} ;'g]sf 5f}+ . rfx] o'/f]k]nL xf];\ jf
Pl;ofnL g}, rfx] c+u|hL xf];\ jf hfkfgLhdf o;nfO{ laleGg gfdfs/0f lbP
klg of] ;d'lGb| k|nofTds dxf5fnsf] 36gfsf] ;dfrf/n] ;a}nfO{ k|efj
uof] / 5fncfP/ ;a} tx;gx; agfof] eGg] ;dfrf/n] xfdLx?nfO{ cgfo;
s] o:tf] x'g ;Snf / eGg] nfUg;Sb5 . t/ cfh ef]ln b"/;+rf/sf] ;'netf
/ cfw'lgs a}1flgs pknAwLx?sf] sf/0fn] To; 36gfsf s]xL If0fx? b]Vg
;S5f}+ eg] sfNklgs gSsnL 5fnx? agfP/ klg b]vfPsf] kfO{G5 . To:s}
1
hfkfgLhefiffdf ;'gfdL (Tsunami) b'O{ ;Ab Tsu / Nami xf] . ;' eGgfn] aGb/ufx
jf b'f la;fpg] 7fpF xf] eg] gfdL eGgfn] 5fn jf lsgf/nfO{ gf3]/ cfPsf] 5fn jf
aGb/ufx ;Dd cfPsf] 5fn eGg] a'lemG5 .
14
cfwf/df xfdL of] dxfk|no+sf/L 5fnnfO{ ;'Gof}+ / x]of}+ tyf slt eofgs
lyof] eg]/ cg'dfg nufof}+ . h] xf];\, ;+;f/sf] h'g;'s} s'gfdf a;]sf] ePklg
of] ;dfrf/af6 sf]xL klg jl~rt x'g;s]gg\ . ;'gfdL cyf{t d}n] ;'g] eGg]
Ps jrgaf6 ax'arg ;'0ffd jf ;'0ff]d cyf{t xfdLn] ;'g]df kl/jt{g eof]
/ ;a}sf] nflu Tof] jif{sf] nflu c;x\o ;dfrf/ eO{lbof] .
To:t} k|sf/n] cfw'lgs a}1flgsx?n] klg of] 36gf klxn] klg w]/}
eO{;s]sf] / o;/L g} Ifltu|i6 agfPsf lyP elg o:sf] Oltxf;nfO{
b]vfPsf 5g\ . oL a}1flgsx?n] /flvPsf tL 36gfx?sf] ljj/0f eGbf klxn]
klxn] klg o:tf 36gfx? ePsf]nfO{ k'Vof}{nLx?n] hfg]/ jf ;'g]/ egfO{sf]
?kdf lg/Gt/tf lbb}+ NofPsf] b]lvG5 . sltnfO{ ljZjf; x'g klg ;S5,
ljZjf; gx'g'df klg 5Ss kg'{kg]{ klg 5}g tyfoj lxdfn / kxf8sf]
aLrdf /x]sf] g]kfndf of] egfO{nfO{ hLljt cj:yfdf /flv/fv]sf] lyof] eg]
cfh Tof] egfO{ ;sf/fTds ?k lnP/ lg:s]sf] 5 .
15
;d'Gb|df kfgL ;'s]sf] z'e xf]O{g eGg] sygdf zfob z+sfsf cf}+nfx? p7\g
;Snfg\ . oL t vfln s'/f / sxfgL dfq x'g\, s;/L o:tf s'/fx?nfO{
ljZjf; ug]{ < cflb ;+sf Pj+ pk;+sfx? pTklt x'g' :jefljs g} xf] .
t/klg ljZjf; gePdf klg 36\gfx?nfO{ gsfg{ gx'g] egfO{nfO{ klg xfdLn]
e'Ng gx'g] b]lvG5 . wfld{s u|Gyx?df o:tf klg 36gfx? 5g\, h'g
cfhef]ln ;sf/fTds eP/ g} lgl:s/x]sf 5g\, ljz]if u/]/ af}4u|Gyx?df
kfO{g] 36gfx?nfO{ lgofNg] xf] eg] w]/} h;f] ;Totf d} cwf/ ePsf] b]lvG5 .
a'4wd{ / o:sf] u|Gyx?df ljz]if u/]/ ;To / nfebfos s'/fx?sf] g}
;+slnt ul/Psf] x'G5 . To;}n] a'4wd{nfO{ k|fs[ltswd{ jf jf:tljswd{ klg
16
elgG5 . a'4wd{nfO{ cfwf/ agfP/ ljrf/ ug]{ xf] eg] g]kfndf of] ;d'Gb|df
kfgL ;'s]sf] z'e xf]Og eGg] egfO{sf] pTklt s;/L eof] / s;/L o;n]
hLjGQtf kfpb} cfO{/xof]] eGg] k|Zgsf] pQ/ kfpgdf ;'netf x'g] b]lvG5 .
;fy} g]kfndf ljleGg ;d'bfox?df a'4wd{sf] k|frLgtf / k|efj slQsf]
/lx/x]sf]5 eg]/ k'li6 ug{ klg of] sygn] 7"nf] ;xof]u k'of{Psf]5, lsgsL
a'4wd{df o;k|sf/sf] dxfk|nosf 36gfsf] ljifodf la:t[t ljj/0f ePsf]
b]lvG5 .
g]kfnsf] ;+:s[lt tyf k/Dk/fdf a'4wd{n] w]/} g} k|efj kf/]sf] 5
t/ ljleGg sf/0fjz a'4wd{ w]/} ;do ;Ddsf] nflu g]kfnsf] cfk\mg} wtL{df
g} n's]/ a:g' k/]tfklg a'4wd{nfO{ ljleGg ?kn] ;+/If0fu/L /fv]sf
pbfx/0fx? xfdL ;fd" k|z:t 5g\ . ha g]kfndf k'gM a'4wd{sf] k'g?Tyfg
eof] a'4wd{n] k'gM Ps k6s cfk\mg} cfugdf :jtGqtfsf] :jf; km]g{] df}sf
kfPsf lyP . ;fy} a'4wd{n] h;/L klxn] g]kfnsf] ;+:s[ltdf k|efj kf/]sf
lyP To;}u/L at{dfgdf klg o;n] emg emg}M k|efjkfg{ hdsf]{ ub}{uO{/x]sf]
k|i6 x'b} uO{/x]sf] 5 . To;}n] of] pvfgaf6 yfxf kfpg ;lsG5 ls g]kfndf
a'4wd{n] k|frLgsfn b]lv g} w]/} k|efj kfb}{ cfO/x]sf] / a'4wd{sf
pkb]zx?n] cem};Dd klg g]kfnL hghLjgdf hLjGQtf k|bfg ub}{
cfO{/fv]sf 5g\ . pxfx?n] a'4wd{sf pkb]zx?nfO{ b]zdf cfPsf] ljleGg
kl/jt{g :j?k o:sf] >f]tnfO{ / jf:tljs cy{nfO{ e'lnlbg nfu] klg
;'lg/fv]sf 1fgx?nfO{ ljleGg ?kdf cfh;Dd o]gs]g k|sf/n] hLljt
cj:yfdf g} /fVg ;kmn ePsf 5g\ . To;}n] of] ;d'Gb|df kfgL ;'s]sf] z'e
17
xf]Og eGg] egfO{ w]/} ;do;Dd xfd|f] ;dfhb]lv x/fP/ uP h:tf] ePklg
s'g} g s'g} ?kdf ;dfh jf ufpdf cfhef]ln klg rNb} u/]sf] / cfk\mgf
5f]/f5f]/Lx?nfO{ l;sfpg] u/]sf] b]lvG5 . To;sf/0f g]kfndf of] cfVofgsf]
hLjGttfdf s'g} cfZro{ dfGg'kg]{ b]lv+b}g . To;}n] oxf a'4wd{df j0f{g
ul/Psf] dxfk|no+sf/L ;d'bL| 5fnsf] ljifodf ;'g]sf] -kfnLdf ;'0ffld_
ePsf] ljifonfO{ k|:t't ub}{5' .
20
;+3e]b h:tf] h3Go ck/fw ug{ k'u]sf lyP . o;/L b]jbQn] cfk\mgf]
v'6\6fdf cfkm}n] aGr/f] xfGg] sfo{ u/] . eujfg a'4n] p;sf] o;tf sfo{
b]v]/ s?0ff ldl>t d}qL pTkGg ug{' ePsf] lyof] . b]jbQ;+u kl5 nfu]sf
gof leIf'x?nfO{ s] ;To xf] / s] c;To xf] s]xL yfxf lyPg . To;}n]
c1fgtfjz b]jbQsf] dfunfO{ ;xL dfgL p:sf] cg'udg u/]sf lyP .
pgLx?nfO{ ;To s] xf] e"m7 s] xf] eg]/ ;Demfpgsf] nflu eujfgn] pxfsf
cu|>fjsx? leIf' ;fl/k'q / leIf' df}buNofog :ylj/x?nfO{ pgLx?sxf+
k7fpg' ePsf] lyof] / ;xL dfu{ bz{g -;DdflblTy_ df k|ltl:yt u/fO{
kmsf{Psf lyP . cfhef]ln klg b]jbQsf ljrf/wf/fx? lnP/ ;fd'lxs
ljsf;df eGbfklg cfk\mg} :jtGqtfsf ;fy Joxf]g]{ sfo{ gePsf xf]Ogg\ .
leIf';+3sf] ljefhg ug{' / eujfg a'4sf] z/L/df /ut hDg] u/L rf]6 k'of{pg' klg cfgGtl/o
sDd jf k~rdxfkfkdf kb{5 -c+=k+~rs_. of] b'a}sfd b]jbQaf6 ePsf] lyof] .; Sanghabheda (Causing schism in
the order) Lohituppada (Causing a Buddha to suffer a contusion or to bleed) are parts of Anantariyakamma or pancamahapapa means
immediacy deeds (A.III. 146). Both offences were done by Devatatta.
21
22
;d'2jfl0fh hfts
k"j{ ;dodf jf/f0f;L gfdsf] b]zdf s]xL l;kfn' l;sdL{x?
a;f]af; u/]sf lyP . pgLx?sf] gfd w]/} 6f9f 6f9f;Dd km}n]sf lyP .
To;}sf] kmnfg';f/ xfdL tkfO{+x?nfO{ o:tf] k|sf/sf] 3/fo;L ;fdfg
agfO{lbG5f}+ . p:tf] ;fdfgx? agfO{ lbG5f}+ eGb} gof gof ;fdfgx?sf]
nflu w]/} dflg;x?;+u C0f lngnfu] . t/ u|fxsx?sf] cfjZostfg';f/
;fdfg ;dodf g} agfP/ lbg ;s]gg\ . ;fdfg agfpg lbPsfx?n] pgLx?
sxf cfP/ af/af/ ;fdfg lbg' jf k};f lkmtf{ ug{ eg]/ cfpg yfn] .
pgLx?nfO{ b]Vg]x?n] bf]iff/f]k0f ug]{ tyf si6 lbg] ug{ yfn] . /sd lkmtf{
lngsf] nflu dflg;x? lg/Gt/ ?kdf cfpg yfn]tf klg pgLx?;+u
r'Qmfug]{ k};f lyPg . To;}n] o:tf] ckdfg ;xg g;sL tL ckdfgaf6
aRgsf] nflu tL l;sdL{x? a;fO{+ ;/]/ ljb]z hfg] ljrf/n] Pp6f 8'+uf
24
agfP/ To; zx/af6 lg:s] . pgLx? vf]nf gfnfx? Kff/ ub}{ ;d'Gb|df k'u] /
xfjfsf] j]ufg';f/ otfptf x'b} Pp6f ;fgf] 6fk'df k'u] . of] 6fk' wfg, ?v,
pv', s]/f cflb gfgfk|sf/sf cGg tyf kmnk"mnx?n] el/e/fp lyof] . tL
;a} :jo+ pTkGg x'g] ub{y] . s;}n] v]tL ug'{ kb{}gYof] .
of] 6fk'df klxn] g} Pshgf dflg; cfP/ al;;s]sf lyP . Tof]
dflg; To; 6fk'sf] ;DkGgtfdf ;'v / cf/fd;fy a;]sf] lyof] . Tof] 6fk'df
s]xL klg sfd ug{'kb}{g lyof] . pm ToxFsf] k|s[lt;+u ;dtfefjn] /x]sf]
lyof] . p;sf] z/L/ Xi6k'i6 / 7"nf]] lyof] . gof cfuGt'sx?n] klxn]
p;nfO{ /fIf; ;Dem]/ dfg{ tof/ eO;s]sf lyP, t/ pgLx? aLr ePsf]
s'zn jftf{nfk kZrft a;fO{+ ;/fO{df cfPsf pgLx?nfO{ To; 6fk'df
:jfut uof] . ;fydf eGof] ltdLx? cfk\mgf] k'0osf] k|efjn] oxf cfO{
k'Uof} . of] 6fk'df s]xL klg sfdx? ug'{ kb}{g . ;a} cfkm} pTkGg ePsf 5g\
/ To;sf] cGTo eg]sf] klg 5}g .
xfdL oxF a;]df s'g} k|sf/sf] eo t 5}g < eGg] k|Zgsf] pQ/df
c? t eo 5}g, t/ oxf cdg'io -e"t, b]j Celestial deities_ x? af;
ub{5g\ . olb ltdLx?n] oxf laufg]{ sfd uof]{, hyfefjL kmf]x/x? kmfNof],
a]jfZyf ufof]{, hyfefjL lbzflkzfjx? Uf/]/ 5f]8]/ uof} eg] pxfx? ;fob
qmf]lwt x'g;S5g\ . To;}n] oxfsf] jftfj/0fnfO{ ;DxfNg' kb{5 . kmf]x/
d}nf]nfO{ klg /fd|/L Jojl:yt ug'{ k5{, lbzflkzfa ubf{ klg 5]fk]/ cfpg
jf ;kmfO{ ug{'kb{5 . oxfsf] jftfj/0fnfO{ ;Gt'ngdf /fVg' kb{5 . oxf oxL
g} Pp6f 8/ 5 c? 5}g\ . ck|dfbL eP/ a:g'kb{5 .
25
pxfFsf] s'/fdf ljZjf; u/]/ Ps ;d"x p;sf] kl5 nfu] . ;fydf ;a}nfO{
5f]8\gsf] nflu tof/L x'g cfu|x eof] . To;} u/L Ps s'znf]kfon] ;Aa]
;dfuDd s/f]d gfj+, bf]l0f+ bnx+ ;AaoGt"kkGg+ . cyf{t, xfdL ;a} ldn]/
oGqo'St b[9 Ps 8'+uf agfp5f}+ . olt eg]/ pxfsf] ;fy lbg]x?nfO{ lnP/
Pp6f 8'+uf tof/ ug{ yfn] .
27
eP/ a:g]x? ;a}n] Tof] kfgLsf] dxf5fn;+u} Hofg u'dfpg' kof]{ . of]
b]zgfsf] cGtdf eujfg a'4n] leIf';+3nfO{ o:tf] cf1f ug{e
' of] .
cgfut+ kl6slo/fy lsRr+, df d+ lsRr+ lsRrsfn+ Jow]l; .
t+ tflb;+ kl6stlsRrsfl/+, g t+ lsRr+ lsRrsfn] Jow]lt ..
cyf{t\, eljiosf] nflu ug'{kg]{ -sNof0fsf/L sfo{_ st{Jo u/ .
Tof] sfdubf{ s]xL afwfx? x'g] 5}gg\ . h;n] eljiosf] nflu sNof0fsf/L
sfo{ u5{, p;nfO{ sfo{sf] ;dodf Tof] sfo{n] afwf k'ofpb}g . To;}n]
ck|dfbk"j{s ;'g]sf s'/fnfO{ s]nfP/ Ps kl08tn] w]/} dflg;x?sf] Hofg
hf]ufP/ Ps ;'/lIft :yfgdf k'ofof] . To;}n] sNof0fsf/L sfo{x?sf] ;w}+
c;n kmn g} ldNg] ub{5 .
ljrf/l0fo /xf];\, xfd|f] sf7df08f}+ g]kfn klg k|flrgsfn b]lv g}
Ps ;Eo / ;DkGg b]zsf] ?kdf lrlgGYof] . 6f9f b]lv dflg;x?sf]
Jofkf/sf] gfddf tyf wfld{s?kdf cfjt hfjtsf ;fy} a;f]af; klg
ePsf] b]lvG5 . To;}sf] kmntM cfhef]ln of] b]z ax'hflto ;dfhdf kl/0ft
eO{;s]sf 5g\ . ;fob klxn]sf xfd|f k"vf}{lnx?n] klg of] k|fs[lts
;f}Gbo{;+u ldn]/ a:gsf] nflu ;a} k|lt cg'/f]w gu/]sf xf]O{gg\ xf]nf .
To;}n] ljleGg :yfg / 7fp+df k"hlgo :yfgsf] ?kdf ljsf; u/LlbP . t/
ckzf]hsf] s'/f cfh cfP/ of] b]z Ps kmf]x/ kmfNg] :yfg em} eO{;s]sf
5g\ . hyfefjL kmf]x/ cJojl:yt?kdf kmfn]/ c;Eotfsf] lrgf]x?
lbgk|ltlbg x]g{ gkfPsf] xf]Og . Tolt dfq geO{ 3/leqsf] kmf]x/nfO{ aflx/
laraf6f]df kmfn]/ Nofpg] sfo{ klg b}lgs sfo{ em} eO{;s]sf] 5 . To;}u/L
29
t'ngfTds cWoog
34
37
38
40
;'gfdL klg Ps o:tf] 36gf xf] h:df ljleGg kRrox?sf] ;DaGw /x]sf
5g\ . pSt 36gfdf k/]/ dg]{ jf 36gfu|i6 If]qx?df a:g]x?sf] cs'zn
sd{s} sf/0f pgLx?n] of] 36gfnfO{ ;fdfgf ug{'k/]sf] xf] eg]/ klg ljZjf;
ug]{ u/]sf 5g\ . h:t} cfgGb u'?h] >Ln+sfsf e"tk"j{ cd]l/sfdf /fhb'tn]
n;\ c+h]n]; 6fO{D;df sd{nfO{ g} cfwf/ agfP/ n]v]sf] b]lvG5 . To;}u/L
k"j{ sd{df dfq} klg ljZjf; ug{ gx'g] ts{df klg w]/} g} e]l6G5 . a'4wd{
cg';f/ ;a} sd{s} sf/0f ePsf] xf] eg]/ klg a:g x'b}g lsgsL eujfg
a'4n] ;a} k"j{sd{sf] sf/0f ePsf] xf] eGg] ljZjf; ldYof b[li6 xf] t/
ljl/ojflb x'g'k5{ eg]/ eGg' ePsf] 5 . To;}n] a'4wd{sf] cg';f/ of]
36gfnfO{ vfln sd{ / sf/0f jf jLhsf] sf/0f ePsf] xf] eg]/ ljZjf; ug{
;Sb}g .
3= lrQlgofd lrQn] sfdug]{ k|fs[lts lgod,
lrGtgzLn x'g' cyf{t s'g} klg ljifodf cg';Gwfg jf cGj]if0f
ug{nfO{ klg lrQlgofddf lng] ul/G5 . ljrf/ jf dg s} sf/0f ;Dk"0f{ sfo{
eO/x]sf] 5 . of] lj~`f0fsf] ;xof]udf pTkGg x'g] ub{5 . ToxL lj~`f0f
s]xL ;do kZrft sfo{df kl/0ft x'g] ub{5 .
wDdlgofd x]t' / kmn jf sf/0f / k|ltkmnsf] k/:k/
;DaGwsf] k|fs[lts lgod cyf{t wf/]tLlt wDdf] cfk\mgf] :jefjnfO{ oyfjt
wf/0f ug]{ :jefjnfO{ wd{ elgG5 . wd{n] s'g}klg sfo{;+u ;DalGwt x]t'nfO{
42
44
lgZsif{
h] xf];\ of] ;'gfdL ;'vbsf If0fx?sf] cf/Dedf cfP/ b'vbdf
kl/0ft ul/lbo]f . ;f/f ;+;f/sf] cfvfaf6 cf;' em/fof] . of] h'g;'s}
sf/0fx?af6 36]sf] xf];\ jf w]/} g} sf/0fx?af6 ePsf] lsg gxf];\ . of]
36\gf 36\of] ;f/fnfO{ b'vL agfP/ uof] . casf] a'4wd{n] b'Oj6f s'/fx?nfO{
:ki6tf lbG5 Tof] xf] d]Qf -d}qLefj_ / s?0ff -bof / dfof_ . b'vLsf] ;]jf
u/]sf] dnfO{ g} u/]sf] ;dfg xf] egL eujfg a'4n] Ps d[To'sf] kvf{O{df
a;]sf leIf'sf] ;]jf kZrft eGg'ePsf] of] jfSon] xfdLx?nfO{ of] ;'gfdL
kLl8tnfO{ ;xof]u ug{lt/ pS;fpb5 . To;}n] xfd|f] klxnf] st{Jodf of]
;'gfdLdf k/]/ ljt]sfx?k|lt d}qLlrQn] k'0o 5f]l8lbg' h'g :yfgdf k'u]sf
5g\ To; :yfgdf pgLx?sf] nflu s'g} b'Mv si6x? gxf];\ egL k'0o
5f]l8lbg' g} k|fyldstf xf] . tyf o; 36gfaf6 kLl8tx?nfO{ dfgl;s /
45
47
48
< b/Lofsf] kfgL ;'s]sf] x]g{ hfGgf} dfO{h' eg]/ af]nfpg cfof] . d klg
cfwf ;s]sf] k"hfnfO{ 5f]8]/ Toqf] 7"nf] kfgLsf] b/Lofdf klg s;/L
kfgL ;'s]/ uof] xf]nf eg]/ k;n b]lv rKkn g} gnufO{ bu'b}{ x]g{ uPF .
cfDd} ToxfF t ;a} dflg;x? Toqf] 7"nf] b/Lofsf] kfgL ;'s]s]f x]/]/ a;]sf
lyP . ;fFRr} g} Toqf] 7"nf] b/Lofsf] kfgL t ;'Svf x'g] u/L ;n{Ss} ;'s]/
afn'jf dfq b]Vg] ePsf] lyof] . kfgL t k/M k/ ;Dd cln cln dfq b]vfO{
lbGYof] . o:tf] t slxn] klg b]v]sf] lyPg . eGb} ;a}hgf lrRofpb} s/fpb}
u/]sf lyP . 6f9f 6f9f ;Dd kfgL gkfP/ plk|m/x]sf / 56kl6/x]sf df5fx?
b]lvGYof] . sf]lx kfgL geP/ 56kl6P/ pk|mL/x]sf tL df5fx? ;dfTg
nfu]sf lyP eg] sf]lx kmf]6f]x? lvRglt/ nfu]sf lyP . ;a}sf] d'vdf Ps}
k|sf/sf] s'/f] lyof] Tof] xf] slxNo} gb]v]sf] 36gf 36\of] . ;a}hgf crDd
eO{/x]sf lyP eg] ljleGg s'/fx? cfpg yfln;s]sf lyP .
49
50
klg efUg lt/ nfu], sf]lx cfk\mgf b'sfglt/ kms{g nfu]sf lyP . sf]lx s]lx
glnO{ cfk'mn] cfwf jGbgf u/L ;ls;s]sf] kf7k"hf k'/f u5'{ eg]/ cfk\mgf]
klg x'Fb}g eg]/ j]jf:yf u/L a:g yfn], of] k|fs[lts kl/jt{gdf /dfpgyfn]
. of] k|fs[lts kl/jt{gnfO{ crlDdt eP/ x]g{df nfuL/x] . sf]lx eg] s] u/f}+
d}n] k5f8Laf6 lrRofpFb} cfPsf] cfjfh ;'g+] . ;fydf efu efu / bf}8 bf}8
s] gu/f}+ eP/ a:g]x? klg eP . sf]lx tf]lNnP/ a:b}5g\ eg] sf]lx 8/n]
kfgL kmsf]{ kfgL kmsf]{ eGg] cfjfhx? d]/f sfgx?df u'lGhPsf lyP . To:s}
cfjfhdf s] s] g eof] xf]nf eg]/ d klg kmgSs ks]{/ ;d'b| tkm{ x]/]sf]
lyP . ;a}hgf kfgL ;'s]sf] 7fpFdf uPsf dfgL;x?nfO{ ;Daf]wg ub}{
efUgdf nfu]sf s/fpb} lyP . cfDd} Toqf] ;d'Gb|sf] kfgL 7"nf] d':nf] 5fn
eP/ u'Td'l6b} cfPsf] b]v]+ . To:tf] 7"nf] 5fn cfPklg Toltv]/ ;Dd t oqf]
ljwL ljufnf{ eg]/ t ;f]r]sf] klg lyPg . o:tf] eofgs d':nf]nfO{ klg
Vofn g} g/fvL dgdf s]lx klg cs'zn efjx? g/fvL of] 36gf x]/L/x]sL
cfk\mgL eflGhnfO{ ;Daf]wg ub}{ kms{gsf] nflu af]nfP, eflGh cfcf] b'sfg
x]g{, d k"hf ug{ uPF .
d}n] olt dfq eg]/ s]lx kfO{nfx? rfn]sf] dfq s] lyPF Tof]
lyof] . ;]N;Dofg efO{ bl/ofdf kfgL ;'s]/ uPsf] / km]/L a9]sf] k|fs[lts
s'l;{x?, d]rx? uh]{/ aufP/ cfk'm ;+u} nUof] . ;d'lGb| lsgf/nfO{ ;'Svf g}
lbPF / efuf}+ eGb} l/;6{ tkm{ nfUof}+ . kfgL km]/L klxn]sf] eGbf klg 7'nf] :j/
kf/]/ uof] . kfgL km]/L klxn]sf] em} ;n{Ss ;'s]/ uof] . ;fdfgx?sf] c6\6f]
u/]/ u't'Tt' ub}{ cfPsf] cfjfh 6f9f;Dd klg ;'lgGYof] . efu efu eGg] :j/
k6\6f] lyPg . of] kfgLsf] ;'sfO{;+u} ;a}hgf n n km]/L kfgL ;'s]/ uof] eGb}
u'Ghfodfg eof] . ;]N;Dofg efO{ klg c?x? em} otf / ptf ub}{ bf}l8g
s/fpg yfNof] . of] 36\gfsf] ;fydf ljleGg ts{ ljts{x? hf]8tf]8n] x'g
yfNof] . dfgL;x? pFrf] :yfgdf uP/ Tof] tdf;fnfO{ x]g{lt/ nfu] eg] sf]lx
yfNof] . s;}n] of] kfgL km]/L cfpFg]5 ca t efUg' kof]{ eGg] ;f]r]/ efUg]x?
prfO{ lt/ efUg yfNof] . To;} ;donfO{ x]/]/ d l/;6{sf] ejg -a+unf]_ df
ePsf] dflyNnf] l;+lwdf a;]/ d}qLefjgf kf7 ug{ nfu]sf] lyPF .
51
52
;fydf pgLdfyL s?0ff klg hfUof] . To;} ;dodf d]/f] HjfO{ egfpFbf
dfOh' s] ul//fv]sL < kflUn t eOgf}+ < kfgL cfO;Sof] efu=== eGb}
yfO{gLnfO{ Tof] sfF6]bf/ af/nfO{ kf/ u/]/ 5'6sf/f lbgsf] nflu ;xof]u uof}{+
d]/f] c6'6tf / p:sf] s'/fdf Vofn g/fv]sf] b]v]/ pgL Pp6f df]6/afO{s
. p yfO{gL klg HjfO{sf] xft ;dft]/ sfF6fsf] af/ gf3]/ uO{g\ . xfdL klg
ToxL af/nfO{ kf/ub}{ clns pFrf] :yfgdf uP/ a:of}+ . xfdL kl5sfx?n]
;fgf] d'v nfP/ kmSof]{ . xfdL klg ca t efuf}+ lbbL eGb} d]/f] glhs cfof]
s;/L of] af6f]nfO{ kf/ uof]{ yfxf x'g ;s]g . t/ ;a}hgf ToxfFaf6 lg:s]/
. d rfxL+ cfk\mg} ;'/df kf7 ub}{ lyPF . efO{ ;]N;Dofgn] klg l9kL u/]/
efUb} lyof] . Tolts}df l/;6{df sfdug]{ Pshgf efO{n] afO{sdf a;]/ sfsL
efUgsf] nflu eGof] . d}n] klg p:sf] s'/fdf ljrf/ u/]+ / kl/l:yltnfO{ x]/]/
tkfO{ sxfF hfg'x'G5 d k'of{OlbG5' eGb} cuf8L cfP . p:sf] Tof] pbf/tfnfO{
x'G5 t hfpF t/ efu]/ sxfF hfg] eg]/ pQ/ lbPF . ;fydf p7]/ ;8sdf
b]v]/ d]/f cfFvfaf6 cf;'F cfpFnf em} eof] . t/ klg p:sf] Tof] pbf/tfnfO{
cfPF . efO{n] ;8skf/L prf] :yfglt/ efuf}+ eGof] . d}n] klg x'G5 t hfpF
ltdL df]6/ ;fO{sn lnP/ cfpmF / dnfO{ 3/df 5f]8L lbg' eGb} k5f8Laf6
hfg] ljrf/ ub}{ uPF . efO{ klg df]6/;fO{sn lngsf] nflu uof] . d k5f8L
k'Ubf ToxfFsf] b[ZonfO{ b]v]/ dnfO{ g xf;f} g /f]cf}+ em+} ePsf] lyof] . ;a}
hgf tF5f8d5fF8 ub}{ Tof] tf/sf] kvf{nnfO{ lauf/L efUg vf]Hb}lyP . sf]xL
ToxL tf/sf] sfF6fdf clNemP/ cl8\s/x]sf] 5 eg] sf]xL l56f] l56f] l5/ g
xf] eGb} s/fO{/x]sf] lyof] . d]/f] cuf8L Pshgf df]6L cfO{dfO{ lyOg\ . p Tof]
p:sf] Tof] s'/fnfO{ ljrf/ u/]/ p:sf] afO{sdf a;]/ efUgsf] nflu
tof/ eP+ . geGb} p:sf] afO{sdf a;]/ hfgnfu]s} ;dodf Pshgf ;fgL
lsnf] xf]nf . s] ug]{ ;a}nfO{ cfk\mgf] Hofgsf] dfof t nfUb5 g} rfx] Tof]
gfgL % jf ^ aif{sL xf]nL s]xL k/ ?Fb} u/]sL b]v]+ . p:sL cfdf stf xf]
hgfj/ g} lsg gxf];\ . p ljr/L klg of] eofgs 5fnnfO{ kf/u/L cfk\mgf]
a'af stf xf] s]xL yfxf lyPg, ljr/L gfgL Psn} ?Fb} lyOg\ . d p:sf]
Hofg arfpg sf]lz; ub}{l5g\ . t/ cfk\mgf] Tof] df]6f]kgn] ubf{ p:nfO{ afwf
cuf8L uPF / Tof] gfgLnfO{ l6k]/ d]/f] cuf8L /fv]+ . pgL t cflQP/ jf
8/fP/ ddf a]:;/L 6Ffl:;P/ a:g cfO{g . gfgL ;+u} xfdLx? /f]8lt/ nfUof}+
53
54
. s]xL k/ uO{;s]kl5 efO{ ldng klg afO{s lnP/ ToxfF cfO{k'Uof] . To;}n]
yKgsf] nflu t]nsf] kDklt/ nfUof}+ . t]nsf] kDkdf yf]/} dflg;x? dfq lyP
Tof] efO{sf] afO{snfO{ 5f]8]/ ldng efO{sf] ;fydf Tof] gfgLnfO{ lnP/ xfdL
. afOsdf t]n yKgsf] nflu xfdL kDkdf k;]+ . ToxfF Pshgf yfO{lg klg
tLg} hgf d]/f] 3/lt/ nfUof}+ . cfwf af6f]df k'Ubf sxfF hfg] eGb} cfl6\6P/
a;]sf] /x]5 . pgLnfO{ cfkm';+u NofPsf] ;fgf] gfgLsf] ljifodf ;f]Wg' kof]{
;a} hgf efUb} u/]sf] b]lvof] . xfdLx?nfO{ klg s] ug]{ s] gug]{ eO{/x]sf]
eGb} of] gfgLnfO{ tkfO{+ lrGg' x'G5 < eg]/ s] ;f]w]sf] lyPF . d]/f] zl//df
lyof] . ;fydf efO{n] 3/df k'of{pg dfg]g / lbbL ca t x'Gg x]g'{xf];\, xfdL
tfl:;P/ a;]sf Tof] gfgL t 8u'/]/ dnfO{ 5f]8L pgLsxfF uO{g\ . clg dnfO{
8fF8flt/ g} hfg'k5{ eGb} lnP/ hfgnfUof] . cfk'm ;fydf of] ;fgL gfgL klg
klg w'Ss eof] sL of] gfgLn] Tof] yfO{gLnfO{ lrg]sL /lx5] . s]lx s'znjftf{
lyOg\ . of] s:sf] gfgL xf] s]xL yfxf 5}g . p:sf] cfdf a'afn] slt
vf]lh/x]sf xf]nfg\ < k'of{pF eGbf stf k'of{pg] s]xL yfxf ePg . To;}n]
gfgLnfO{ g} yfO{ efiffdf ltdL stf hfG5f}+ gfgL eg]/ ;f]w]+ . gfgLn] klg
8/fpbf] efjn] yfxf 5}g eg]/ pQ/ lbOg . ljr/LnfO{ klg s] yfxf xf]nL .
gfgL t 8/n] r'k nfu]/ d;+u 6fFl;P/ a;]sL lyOg\ . efO{ ldngn] klg of]
gfgLnfO{ stf 5f]8\g] t eGb} ;f]Wof] . o:tL ;fgL gfgLnfO{ sxfF 5f]8\g] <
aLr af6f]df 5f]8\g] t s'/} ePg . To;}n]
xfdL hxfF hfG5f}+ ToxL o:nfO{ klg lnP/ hfg] ;fydf xfdL
klg 8/fpg' kb}{g eg]/ b]zgf ug'{ ePsf] b]zgfnfO{ ;Dem]/ ToxfF d}n]
ar]df of] gfgL klg aR5 / xfdL d/]df of] gfgL klg xfdL ;+u} dg]{5 . s]
kl/qf0fsf] lstfj vf]n]/ km]/L d}qLkf7 ug{ z'?u/]+ . s/0fLo d6\7 s';n]g ===
yfxf, xfdL;+u s]xL lyof] xf]nf To;}n] xfdL;+u cfOg\ eGb} xfdLx? kxf8L
;lsg . d]/f] dgn] pxfFsf] d}qL / s?0ffnfO{ yfDg g} g;Sg] ePsf] lyof] .
o:tf] kl/l:yltdf pxfFn] w]/} eGg'ePg . pxfFn] Pp6} jfSodf hf]8 lbg' eof]
afOsdf t]n sd eP/ uPsf] ;+s]6 lbof] . To;}n] t]n ;dfKt gx'b}+df t]n
55
56
d}lqk"0f{ jrgx?n] d]/f ;a} ysfO{nfO{ g} x/fO{ lbPsf] lyof] . pxfF;+usf] s]xL
ePsf] lyof] . s]xL ;do kZrft efO{n] ca t kfgL ;'Sof] xf]nf d Psrf]6L
;'vL xf];\ eGb} cfzLaf{b lbg'eof] / xfd|f] b'/;+rf/sf] af6f{nfk cGt eof] .
b'sfgdf x]/]/ cfpF5' eGb} h'?Ss p7\of] . kfgLsf] 8/ d;+u clxn] ;Dd
. To;}n] efO{nfO{ efGhL stf uPsL5] s]xL yfxf 5}g, To;}n] efGhLnfO{
vf]Hg hfg'knf{ eg]/ d'v cWof/f] agfP/ a;]sf efO{ ldngnfO{ eg] . efO{n]
klg o:tf] kl/l:yltdf sxfF vf]Hg hfg] lbbL eg]/ pQ/ lbof] . t/klg d]/f]
em'lqmbf] b'lvt cg'xf/ x]/]/ efO{ efGhLnfO{ vf]Hg lg:Sof] . d To; :yfgdf
PSn} a;]/ s] u? s] gu? eO{/x]sf]n] km]/L d}qLefjgf kf7 ug{ nfu] . s]xL
;dokl5 efO{ ldng d a;]sf] :yfgdf g} kms]{/ cfof] . efO{n] efGhLsf]
s'zn va/ klg Nofof] . efGhL t d'cdfO{df 7"nf] /f]8 kf/u/]/ p:sf]
;fyLsf] 3/df a;L/x]sL /lx5 . of] va/n] d]/f] dg w]/} xb;Dd zfGt eof]
/ lrGtf sd eof] ;fydf pgL ;'/lIft ePsf] vj/n] d w'Ss ePF .
57
58
ldngefO{ uPsf] s]xL a]/ eO{;s]sf] lyof] . d PSn} a;]/ cfk\mgf] dgnfO{
cfk\mgf] a;df /fv]/ clgTonfO{ :d/0f ub}{ d}qL efjgf ub}{lyPF . Pstkm{
d]/f] dgn] o:tf] kl/l:ytLdf klg k"hfkf7 u/]/ s] ub}{5f} eg]/ s'/f u/]/
l;;fx? ;a} k'm6fn]/ kfgL leq uPsf] /x]5 . ;a} sk8fx? kfgLsf]
NofPsf] lyof] eg] csf{lt/ d]/f] dgnfO{ ;Demfpg lt/ nfUb}lyPF . dgdf
;fydf au]/ uO;s]5 . e'O{+df cln cln dfq sk8fx? 5f]8]/ uPsf
5g\=== lbbL .
of] jfSosf] ;fydf p:sf] zAbx? cGTo ePsf] lyof] / p;n] d]/f]
cg'xf/df cg'xf/ ldnfpg ;s]g . p:nfO{ klg w]/} b'Mv nfu]sf] /x]5 /
cfFvfe/L cfF;' /fv]/ a;] . d tL p:sf afSox?nfO{ ljZjf; ug{ g} rfxGg
y]+ . ;fy} of] ;To ePsf] eP tfklg d o:nfO{ :jLsfg]{ kIfdf lyOg\ . d]/f
sfgx?af6 :jf; k|Zjf; lg:sg ;'? eP/ :j/ u'lGhPsf] h:tf] cg'ej x'g
yfln;s]sf] lyof] . To;}n] d}n] ;fgf] :j/df p:nfO{ km]/L ;f]w]+ efO{ o;/L
lbbL ;+u gv]n g, o:tf] ePsf] xf]Og xf]nf .
d]/f] of] arg ;'g]/ efO{ ldng cfjfhdf s]xL hf]8 lbP/ cfFvfel/
b]v]/ dgdf emg c? t/x? pn{g yfNof] . pm kms]{/ cfPsf] b]Vg] lalQSs}
cfF;' /fvL xf] lbbL o:t} g} xf] eg]/ eGof] . p:sf] cfFvfdf tlNs/x]sf tL
bf]sfgsf] xfnva/ ;'Gg] rfxfgfn] c? s]xL klg g;f]wL kfgL ;'Sof] t efO{
cfFvfsf df]6Lx? v:g yfNof] . o:tf] b'lvt cj:yfdf klg d o:tf] kmtfx
< xfd|f] bf]sfg s:tf] 5 < eg]/ Ps} jfSodf ;f]w]+ . d]/f] of] k|Zgsf] pQ/
s'/f u/]/ v]Ng ;S5' / lbbL < eGb} p:sf] Tof] ;xgsf] ;Ldf t'6\of] . kmgSs
lbgsf] nflu ldngnfO{ w]/} g} cK7\of/f] ePsf] dxz"; u/]+ . d'v e'mSqmfP/,
kms]{/ p ;'Fs ;'su/L ?g yfNof] . p:sf] ?jfO{nfO{ b]v]/ d]/f] dgsf] 38f
klg t'6\of] . p:sf] Tof] ?jfO{n] d]/f cfFvfx? aGb eO{lbP . d]/f] dgsf] Tof]
ah|kftsf] b'MvnfO{ yfd]/ p:nfO{ zfGTjgf lbg pm;+u s'/f ug{sf] nflu km]/L
km]/L ;f]w] . p:sf] s'/fdf cem klg dnfO{ ljZjf; ug]{ ;fx; lyPg\ . p:sf]
59
60
?jfO{nfO{ b]v]/ s] eof] / efO{< s] eof] < lsg /f]Psf] < eGb} d cfkm'nfO{ g}
klg cuf8L b]v]sf] lyOg . d]/f] lbn l5of l5of eP/ cfpFb} lyof] . t/ klg
w}o{ u/]/ :d[ltjfg eO{ ;x]/ a:g] k|of; u/]+ . d]/f] lbn w]/} g} c;x\o
x]/ efO{ o;/L ltdL g/f]pm, s]6f] dfG5] eP/ klg o;/L ?g] xf]
eg] d]/f] s] xf]nf . klxnf tLg ;fn cuf8L klg d]/f] b'sfgdf
cfuf] nfu]/ ;a} b'sfg gfz eP/ uof] . d}n] km]/L d]x]gt u/]/
sdfPF . ddf s]xL /sd art x'g yfn]sf lyP . ca t s]xL ug{
;S5' eg]/ ;f]r]sf]dfq lyPF . Tof] klg kfgLn] aufP/ nUof] .
cfk'mn] u/L cfPsf] sd{ g} o:tf] /x]5 s] ug]{, t/]/ tfg{ ;Sb}g .
tLg ;fn cuf8L t cfunfuL x'Fbf ;a} v/fgL eP/ uof] . o;kfnL
kfgLn] aufP/ nu]klg s]lx jLpsf] ?kdf ePklg t 5f]8]/ uPsf
5g\ . o:df lkms/ -wGbf_ gdfg km]/L sdfpF5' .
d}n] pm d]/f] sfdbf/nfO{ t xf};nf lbPF, ;DemfPF t/ dnfO{ o;/L
s:n] xf};nf b]nfg / < d]/f] 5ftLdf k/]sf] Tof] ah|kft k'm6\g] g} eO;s]sf]
lyof] . d]/f] sfdbf/sf] dgn] t of] ljgfznfO{ yfDg;s]sf] lyPg . Tof]
p:sf] b'sfg klg xf]Og . p:sf] s]xL klg lau|]sf] lyPg, t/ p:nfO{ klg
o:tf] b'Mv nfUof] . Tof] d]/f] b'sfg lyof], d]/f ;fdfgx? lyP, /ftlbgsf]
sdfO{ lyof] d]/f cfFvfdf kfgLsf] 5fn?kL cfF;' klxn] b]lv g} t}/g
yfln;s]sf lyP . d cfk\mgf] dgdf k/]sf] Tof] JoyfnfO{ yfDg g;Sg]
eO{;s]sf] lyPF . d]/f] lbndf k/]sf] of] b'vfO{nfO{ dnd nufO{lbg] sf]xL lyPg
. cfzf / e/f];f lbg]x? sf]xL lyPgg\ . d]/f] ;xf/fsf] gfddf d}n] s;}nfO{
61
x'gu] /L b'Vg yfNof] . Pstkm{ tLg ;fn b]lv s:tf] d]x]gt b'Mv si6 u/]/
sdfPsf] ;DklQsf] ljgfzn] dgdf czflGt lyof] eg] csf]l{ t/ km]/L km]/L
o:tf] ah|kft ePsf]n] dgdf cem c? b'Mv nfu]sf] lyof] . Ps dgn]
gsf/fTds ljleGg s'/fx?df v]Ng] df}sf kfPF eg] csf]{ dg tLg;fn
cuf8Lsf] cfunfuL kZrft lbg/ftsf] d]x]gtaf6 d}n] of] Joj;fonfO{
;Dxfn]+, ;DklQ ;Dxfn]+ . cfh cfP/ km]/L o;/L gfz ePsf] b]v]/ d]/f] dg
emg ?g yfNof] . d}n] o:tf] s'g g/fd|f] sd{ u/]sf] lyPF xf]nf / To:sf]
kl/0ffd cfh ef]Ug' kl//x]sf] xf]nf eg]/ ljleGg s'/fx? ddf pTklQ x'g
yfNof] .
o;/L d]/f] dgdf ePsf t/+ux?nfO{ ;Dxfn]/ /fVg] k|of; ub}{/x]+ .
;f/f ;DklQ g} gfz eP/ uof] t/ d ?g klg ;lSbg lyPF s/fpg klg
;lSbg lyP lsgsL efO{sf] ?jfO{n] d]/f cfF;'x? ;'sL ;s], cfF;'x? cfFvf
leqaf6 g} ljno eO{ lbP . k/fof cfkmGt eP/ cfO{lbof] t/ cfkmGt k/fof
eO{lbPsf] lyof] . w]/}a]/ ;Dd d cNdndf k/]sf] lyPF . cfk'mnfO{ ;DxfNg]
sf]xL lyPg . To;}n] k|ltIf0f xf]zdf a;]/ sfd lng k|oTg ul//x]+ . ;fydf
cfk'mdf ePhltsf] ;f/f zlStnfO{ at'n]/ efO{nfO{===
efO{ To;f] eP xfdL b'sfgdf hfpF g t, s:tf] l:ylt 5 x]/f}+, /
ePsf] ;fdfgnfO{ at'n]/ /fvf}+ .
62
vt/f 5, kfgL cem} zfGt ePsf] 5}g km]l/ klg cfpFg] ;Defjgf 5 eg]/
df]6/afO{sdf cfPsf] b]v]/ p:nfO{ /f]sL ;f]Wg] ljrf/n] lkm lkm eg]/
;a}hgf ToxfFaf6 eflu;s]sf 5g\ eg]/ hjfkm lbof] . p:sf] hjfkm;+u} ;a}
;Daf]wg ub}{ afOs /f]Sg nufP . p:sf] /f]sfO{sf] ;fydf g} d}n] lkm gfd
k]g of/fO{ af cyjf bfO{ clxn] kfgL s:tf] 5 eg]/ ;f]w]+ . d]/f] na{/fpFbf]
agfPsf lyP / s]xL a]/sf] nflu xfdLx?sf] ljrdf ;Ggftf 5fPsf] lyof] .
ToxfF vfnL xfjfsf] x'O{O ub}{ t]hutL uO{/x]sf] cfjfh dfq ;'lGYof] . Tof]
;GgftfnfO{ 6f]8]/ efO{ ldngn] eGof]
lbbL a? d uP/ b'sfgsf] 8/fhdf ePsf /sd / ;"gx? rfF8}
lnP/ cfp5', dnfO{ ToxfFsf] rflax? lbg';\ .
p:sf] Tof] ;fx;nfO{ d}n] ;dy{g u/]+ t/ p:sf oxfF sf]lx 5}gg\
cGtdf p;n] oxfF ga;L clns pFrf] :yfgdf uP/ a:g] ;Nnfx lbof] .
ljb]zdf a;]/ g]kfndf ;a} kl/jf/nfO{ x]g'{ k5{, ljb]zdf sfd ug{sf] nflu
To:t}df d}n] klg uP/ klg sxfF hfg] ;f/f Lk g} kfgLn] 3]/]sf] 5 eg]/
a;]sf] 5 . To;}n] d p:sf] HofgnfO{ klg vt/fdf /fVg rfxGg y]+ To;}n]
cem} 8/ 5 eg] ghfpF efO{ kl5 g} ;+u} hfpFnf, lsg Hofg v6/fdf /fVg]
egL p:nfO{ /f]s]+ . l;dl;d] aiff{ x'g nfu]sf] lyof] . To;kl5 b'a}hgf
cfzfhgs af6f] b]vfPsf] lyof] Tof] s'/f ;'g]/ clxn] g} k'uf}+ h:tf]u/L sxfF
;8ssf] glhs} /x]sf] Pp6f ?vd'gL a;]/ of] 36gfsf] ljifodf ;f]Rb} cfk\mg}
lt/ eg]/ b'O{g;f]lr ;f]w]+ . p:n] klg d h:tf] c1fgLnfO{ dfof u/]/ pm
;f]rfO{sf] ;+;f/df 8'a]/ s'/]/ a:g yfn]+ . cfk\mgf] Hofg ;a}nfO{ dfof nfUg]
ToxfF eGb} cf}+nfn] b]vfP/ pSt prf]efunfO{ b]vfP/ eGof] . p:n] b]vfPsf]
cf}+nfsf] ;fydf dfyL x]bf{ pSt prfO{+df Pp6f ;fgf] 3/ b]vfO{lbPsf] lyof] .
dfgL;x? cfk\mgf uf8Lx? a]:;/L a]:;/L bf}8fO{ /x]sf] b[ZonfO{ x]/]/ a:g
d / ldng efO{n] klg p:sf] s'/fdf ljZjf; u/]/ hfg] lgwf] uof}+ . To:t}df
yfn]+ . Psaf6 csf]{ ub}{ uPsf] b[Zo x]b}{ lyof}+ . sxfF hfg] s] ug]{ s]xL klg
p;n] cfk\mgf] afOsnfO{ lj:tf/} cuf8L nUof] eg] xfdLn] klg p:sf] kl5
lg0f{o ug{ ;s]sf] lyOg . xfdL b'a} hgf Tof] l;dl;d] kfgLdf leh]/ Tof]
63
64
eg]/
pxfFsf] :j/ ;'Gg] ljlQSs} d}n] klg s]xL eGg ;lsg, ;kmfO{ lbg ;lsg, of]
36gfsf] ljj/0f lbg g} ;lsg . d]/f] af]ln g} aGb ePsf] h:tf] ePsf] lyof]
ub}{ eGg'eof] .
lyP+ . To:t}df d]/f] kmf]gsf] Aof6/L klg sd ePsf] ;+s]6 cfO{;s]sf] lyof] .
To;}n] ;'hg eGt]nfO{ kmf]g kmsf{pg' eGb} d}n] kmf]g /fv]+ . d]/f] k|ltpQ/df
;'hg eGt]n] klg kmf]g kmsf{p5' eGg'ePsf] lyof] t/ pxfFsf] kmf]g cfPg .
:jLsf/ / ;Ddfg u/]+ . s]6fx?n] klg pxfFsf] s'/fnfO{ dfGof] / dnfO{ leq
a:gsf] nflu aGbf]a:t ul/lbof] . wd{ eg]sf] klg slt 7"nf] /x]5 . o:tf]
pxfFsf] kmf]gsf] kvf{O{nfO{ ;xg g;sL d}n] km]/L pxfFnfO{ kmf]g nufPF .
kl/l:yltdf sfd cfpFg] g} ;Rrf ldq eG5g\ . Tof] bfO{sf] cg'xf/ sfnf]
pxfFn] kmf]g p7fpg' eof] . b'O{k6ssf] kmf]gsf] cfjfh;+u} ;'hg eGt]n] kmf]g
p7fpg' eof] .
ckf/ dfof / :g]x lyof] . ToxfF sf]7fleq Pshgf yfO{gL lbbL klg klxn] g}
cfP/ al;;s]sf] /x]5 . To;}n] Tof] k"/f sf]7f g} xfdL cfO{dfO{x?sf] nflu
5f]l8bPsf] lyof] . xfdLx? lar s]lx ;fwf/0f s'/fsfgL eof] / k'gM xfdLx?
pQ/ lbg'eof] . clxn] tkfO{+ sxfF x'g'x'G5, ;'/lIft :yfgdf t a:g' ePsf]
km]/L Psrf]l6 ;'hg eGt]sf] ;Demgf cfof] . x'gtM pxfFklg k"ms]6df pkf;s
pkfl;sfx?nfO{ e]6\gsf] nflu cfh ljxfg oxfF cfO{k'Ug' x'g] of]hgf lyof] .
sf/0fj; s]lx gldn]sf] sf/0f cfpg'ePsf] lyPg . To;}n] pxfF;+u s'/fug]{
pxfFn] ;fydf s]xL klg xF'b}g ljrf/ k"j{s xf]z /fv]/ a:g'xf];\,
ljrf/n] pxfFsf] gDa/ lyr]+ . o;kfln eg] aNn aNn pxfFsf] gDa/ nfUof] /
pxfFn] kmf]g p7fpg' eof] . pxfFn] kmf]g p7fpg' eP tfklg pxfFsf] :j/ k|i6
nflu eGg' x'bF } cfzLaf{b lbg'eof] . s]lxa]/ kl5 km]/L kmf]g u5'{ eGb} s]lx
ePsf] lyPg . pxfF s'g} csf]{ :yfgdf sfdsf] nflu hfFb} ug'{ ePsf] /x]5 .
65
66
5f]/LnfO{ ;Demfpb} u/]sf] lyPF . To:t}df ;'hg eGt]sf] kmf]g cfof] . To;}n]
kfgLn] 3]/]/ a;]sf] 5', s] x'G5 s]xL yfxf 5}g, t/ 5f]/Ln] l6 le x]/]/ kL/
5f]/LnfO{ ;'hg eGt]sf] kmf]g cfof] kl5 u/]/ Nofpg]5' clxn] ;'hg eGt];+u
ub}{ xf]lng, cflQP/ al;sL xf]lng\ eg]/ ptflt/ ;Demgf cfof] . a}+ssdf
klxnf s'/f u5'{ x} eGb} kmf]g sf6\of] . ;'hg eGt]sf] kmf]g p7fPF . pxfFsf]
a;]sL 5f]/L b'Mv u/]/ a;]sL xf]lng\ eg]/ 5f]/Lsf] kmf]gdf kmf]g u/]+ . nfdf]
:j/klg sd kL/ lnPsf] h:tf] lyPg . d}n] kmf]g p7fpg] lalQSs} clxn]
:jf;lnP/ p:nfO{ xf};nf lbg] ljrf/n] nfdf] :jf; lnP+ . cfdfnfO{ klg
s]xL ePsf] 5}g / ;'/lIft g} eg]/ egf}+ eg]/ kmf]g nufPsf] lyP . 5f]/Ln]
x]Nnf] cfdf eg]/ af]n]sf] :j;n] clns ;lhnf] ePsf] lyof] .efUoj;\, pgLn]
of] va/ ;'lg;s]sf] /x]g5 . To;}n] ;':t/L nfdf] :jf; lnP/ 5f]/LnfO{ of]
gdfGg';\ eg]/ pxfFsf] k|Zgsf] hjfkm t lbPF . t}klg oxfF ;'g]sf] vj/
rfFxL ;'/lIft h:tf] lyPg . To;}n] pxfFnfO{ h:tf] 36gf 3lt/x]sf] lyof] /
kfgL cfPsf] t slxn] klg ;'g]sf] lyPg . slt;Dd kfgL dfyL cfpF5
va/ ;'g]/ cflQ+b} xf]lng\ eg]/ cfdfn] kmf]g u/]sf] x'F . 5f]/L
yfxf 5}g . xfdL t kfgLn] 3]/]sf] of] ljrsf] cfO{n}08df 5f}+ . rf/}lt/
o:tf] va/ ;'Gbf kL/ gdfGg' klg s;/L p:sf] :j/ na{/fpg
of] s'/fn] pxfFnfO{ klg clns emg kL/ ePsf] lyof] . t/klg
yfNof] . d}n] s]lx ePsf] 5}g eGbf klg p:sf] dgn] dfg]sf] h:tf] b]lvb}g .
;'hg eGt]n] Tolt ;Dd t x'Fb}g xf]nf / o:tf] g;f]Rg' a? xf]z agfP/
t/ klg d}n] gxa{/fpb} pgLnfO{ ;Demfpg yfn]+ . pgLn] klg d]/f] cuf8L t
l7s 5 eg]/ egL, t/ pgLsf] dgdf klg o:t} 5fn t kSs} g} au]sf] x'g'
s]lx lg0f{o ln+bf klg xf]z k"j{s lng';\, cflQP/ xa{/fP/ glng';\ eGb}
kb{5 eg]/ p:sf] :j/ / d dfyL lnPsf] kL/af6 yfxf x'GYof] . o;/L d d]/f]
67
68
oxL s'/fsfgLsf ;fy ;w}+ em}+ dnfO{ s]lx rfO{G5 ls < eg]/
;f]Wg'eof] . sfd geP klg argn] ePklg w]/} g} xf};nf ldNbf/x]5g\ .
pxfFsf] of] jfSon] of] kl/l:yltnfO{ ;DxfNgsf] nflu dnfO{ cem emg ;fxz
ldNof] . cfk\mgf] 5f]/LnfO{ t of] clgolGqt / clglZrt aftfj/0fsf] ljifodf
rfxGgy]+ . To;}n] ;'hg eGt]nfO{ d}n] km]/L oxfF xfd|f] kL/ lng' kb}{g eGt]hL,
xfd|f] s]xL 7]ufg 5}g s] x'G5 eGg ;lsGg, To;}n] 5f]/LnfO{ ofb u/Llbg';\ /
;DemfO{lbg';\ eg]/ ;fydf ;'/Iffsf] nflu c? s]xL h?/L ;"rgfx? klg
pxfFnfO{ lbO/fv]+ .
s]xL yfxf 5}g . ddf p7]sf tL ;f/f t/+ux?nfO{ d}n] To:t} eGt]hLnfO{
eGg yfn]sL lyPF . Ps kl5 csf]{ ub}{ pxfFnfO{ d]/f tL tLvf If0fx?nfO{
klg of] 36gfsf] ;dfrf/ ;'g]sL /lxl5g\ / cflQb} kL/n] dnfO{ kmf]g ul/g\ .
j0f{g u/]sf] lyP+ . d]/f tL s'/fx?nfO{ ;'g]/ pxfFn] klg dnfO{ w]/} e/f];f
;a} n'6fof] . 3/af/ kl/jf/ ;a} n'6]/ uP kl5 xf]z geP/ dfgl;s ?kdf
kfunL ePsL lyO{g\ . kl5 a'4sf] pkb]z :j?k xf]z lkmtf{ kfP/ cfk\mgf]
ul//fv]sf] d]/f] dg yfDg g;Sg] em} eP/ cfof] . t/ klg 5f]/Lsf] cuf8L
hLjgnfO{ ;fy{sdfq agfPsL lyO{g . of] b'Mvsf] ;+;f/df k"gM cfpg gkg]{
u/L c/xt klg eP/ hfg' ePsf] lyof] . To;}n] xf]z / xf}znf eg]sf] w]/} g}
d]/f] ?jfO{n] pgL emg ?g]l5g / b'vL x'g]l5g\ eGg] 8/n] d]/f b'MvnfO{ yfd]/
dxTjk"0f{ /x]5 .
p:nfO{ ;Demfpg yfn]+ . :d[lt eg]sf] TotL 7"nf] /x]5 . d}n] cfk'm;+usf]
;Dk"0f{ zlStnfO{ at'n]/ pgLnfO{ eg] .
69
70
x]/ 5f]/L, cfdf clxn] kmls{g' x'Gg . clxn] ;Dd cfdfnfO{ s]xL
klg ePsf] 5}g . xfdLx? ;a} ;'/lIft 7fpFdf 5' . d oxfF PSn} a;]sf] x}g .
pgL klg sxfF dfG5] / pgLn] klg To;f] eP d ToxfF cfpF5'
eg]/ eGg yflng\ . of] jrgn] dnfO{ emg bf]wf/df kf/]sf] lyof] . dnfO{ w]/}
g} cfktdf kfof]{ . oxfFsf] l:yltnfO{ atfpF eg] emg kL/ lng] 8/ 5 . km]/L
pgL oxfF cfplng eGg] klg TolQs} dnfO{ 8/ lyof] . To;}n] clns dgnfO{
yfd]/, alnof] u/]/ 5f]/LnfO{ ;DemfPF .
;a}hgf cfk\mgf] Hofg hf]ufpgsf] nflu ljleGg ?kn] dgdf s'/f v]nfP/
a;]sf 5g\ . ;a}sf cfk\mg} ;d:ofx? lyP . To;} ;dodf Pshgf clns
sfnf] cg'xf/sf] cUnf] efO{n] rf/tNn] l6lkmgdf vfgf /fv]/ lbbL vfgf
vfg';\ eg]/ Tof] l6lkmg d]/f] cuf8L /fv]/ ;'?Ss uof] . d}n] klg dgdf
s]lx g;f]lr wGojfb eg]/ pxfFnfO{ pQ/ lbPF . rf/}lt/ lgofn]/ x]bf{ ToxfF
a:g'x'g' w]/}n] vfgf vfPsf] /x]g5 . w]/} dfG5]x? klg d]/f] cf;kf;df lyof]
t/ Tof] cghfg JolStn] dnfO{ dfq vfgf lbP/ uPsf]n] d crDd ePF .
o:tf] kl/l:yltdf To;} t vfg] d]/f] dg lyPg . km]/L jfgk|mfsf] lbg cyf{t
pkf];y wf/0f ug]{ lbg klg lyof] To;}n] ci6zLn wf/0f u/]sL lyPF . To;}n]
!@ ah] kl5 vfgf gvfg' Ps lzn klg of] ci6zLndf kb{5 . vfgf cfk\mgf]
cuf8L ePsf]n] slt aHof] xf]nf eg]/ 38L x]/]+ . To;a]nf t lbpF;f]sf] Ps
b'ljwfdf k/]+ . Pslbnn] eg] ljr/f efO{n] Toqf] b'Mv u/]/ vfgf NofP/ lbof]
. olt w]/}hgfsf] ljrdf klg d PSn}nfO{ lbP/ uof] . To;}n] vfO{ lbpF em+}
nfUof] . km]/L csf]{ dgn] eg] xf]Og, eof] vfFlbg d]/f] zLn 6'6\5 . emg
o:tf] ljklQdf k/]sf] a]nfdf cfk\mgf] zLnnfO{ laufg'{ x'Gg egL zLnnfO{
clwi7fg u/]/ gvfO{sg vfgfnfO{ To;} 5f]8] . To; kl5 ToxfF ePsf
;DemfpFb} lyPF . ToxfF sf] ;+u ;Nnfx lng] s:nfO{ s] eGg] s]lx yfxflyPg .
71
72
nflu eg]/ el/Psf] b'sfg clxn] vfnL ePsf] 5 . dnfO{ t ;kgf em} nfUg
uPsf lyP . cf]7df xfF;f]x? x/fP/ uPsf lyP . s]xL l5gsf] nflu d]/f
cfFvfx?n] TjfNn k/]/ of] eofgs b[ZonfO{ x]l//x]+ . of] s] ePsf] xf]nf eg]/
of] b[ZonfO{ b]Vbf ;kgf h:tf] klg nfU5, t/ ;kgf xf]Og\ . ljkgfdf g}
ePsf] egf}+ eg] of] s] ePsf] xf]nf < ljZjf; ug{ g} w]/} cK7\of/f] b[Zo lyof]
. of] s;/L eof] < s] of] kfgLn] g} u/]sf] xf] / < eg]/ ljleGg s'/fx?
dgdf v]Ng yfNof] . kms]{/ bl/ofdf x]5'{, bl/of t klxn]sf] em} cfk'mn] s]xL
vt/fdf /fVg rfxGgy]+ . d klg hfg] ljrf/n] xf]Og, efO{ d klg ltdL
klg gu/]sf], s]xL klg yfxf gkfPsf] h:tf] u/L s]xL gljuf/]sf] h:tf] u/L
;+u} hfG5', hfpF . eg]/ xfdLx? b'sfglt/ cfof}+ . oxfFsf] b[io b]v]/ w]/} g}
r'krfk vNn vNn cfjf; ub}{ pk]lIftkgn] al;/x]sf 5g\ . p:sf] Tof]
lgb{oL / zfGtn] dgdf clns l/; klg p7\of] . t/ ljr/fnfO{ klg s] yfxf
xf]nfg\ / < p:n] ug{ rfx]/ u/]sf] t kSs} g} xf]Og xf]nf eg]/ cfk\mgf]
dgnfO{ ;DemfPF . of] s] ePsf] eg]/ s]xL klg ljrf/ g} ug{ ;lsg . o;/L
g} d]/f] dgdf ljleGg s'/fx? v]Ng yfNof] . slxn] b'sfgnfO{ x]5'{ t slxn]
bl/ofsf] Tof] tdfzf x]l//x]sf] kfgLnfO{ . cfFvfnfO{ ljZjf; g} nfUb}g lyof] .
o;/L g} dgdf ljrf/x? p7\b} cfpFbf dnfO{ of] s] ePsf] xf]nf eg]/ ;f]Rg
/ lat]sf s'/fx? ofb x'g yfNof] .
74
:yfg_ b'sfg vf]n]/ a;]+ . s]lx k|ult ePsf] ;dodf cfunfuL eP/ ;a}
eof] . pgL klg 8/n] s]xL af]Ng ;lsg] cj:yfdf lyOg . p:sf] cg'xf/
v/fgL eP/ uPsf] lyof] . of] 36gf klg ToxfF 5f]8]/ oxfF gfO{ofdf -
k'ms]6sf] csf]{ :yfg_ cfP/ Jofkf/ u/]+ . oxfF ;/]sf] klg tLg;fn gf3]/
yfn], d]/f] ?jfO{n] p:sf cfFvfdf el/Psf tL cfF;'x? /f]Sg ;s]g . pgL klg
nuLlbof] . lat]sf] hGddf d}n] w]/} g} g/fd|f] kfk u/]sL /x]5' xf]nf To;}n]
xfdLx?nfO{ ;Demfpg] sf]xL klg lyPg . xfdLx?sf] Tof] tLg aif{sf] ;f/f
o:tf] k'gMk'g eO/x]sf] xf]nf eg]/ dxz"; x'gyfNof], ;fydf d]/f] lbn ;f/} g}
;a} tx; gx; eO;sf] lyof] . s]lx a]/sf] Tof] ;f]s / ;GtfknfO{ ;Dxfn]/
b'Vof] . d]/f dgn] of] ;xg ;s]g / aNn d]/f] cfFvfaf6 cfF;'sf] wf/
cgj/t emof]{ . ;a} 36\gfnfO{ ;lDem ;lDem ?g yfn] . rf/}lt/ ;a} hgf
d'6' ldrL ldrL, 5f6Ldf xfGb} /f]Os/fO{ g} /x]sf] b[io lyof] . s:n] s:nfO{
klxnf klg xfd|f] b'sfg cfuf]n] hn]/ gi6 eof] . clxn] km]/L
u'dfPsf g} lyP . e/f];f / ;fGTjgf lbg]x? sf]lx klg lyPg . d]/f ;Dk"0f{
kfgLn] nUof] .
zlSt / zl// g} lh0f{ eP/ uof] . d]/f zl// uNg yfNof] . o:tf]
kl/l:yltdf klg a]n'sL km]/L kfgL a9\5 /] eGg] xNnf x'g yfNof] . ;a}hgf
8/n] ;s] hltsf] ;fdfgx?nfO{ lnP/ ;'/lIft :yfgdf hfgnfu] . efO{
ldngn] klg lbbL, d tkfO{nfO{ 3/ k'of{OlbG5' . cf/fd ug{ hfg';\ xfdLx?
75
76
5f]/Lsf] kmf]gx? cfpFYof] . slxn] lbbLn] u/]/ NofpFYof] eg] slxn] efO{n]
u/]/ NofPsf lyP . Ps tkm{ pxfFx?n] kmf]g u/]/ NofPsf] b]v]/ v'zL nfUYof]
/ xf}znf klg a9\Yof] eg] csf]{ tkm{ cfk'mdf 36]sf] Tof] 36gfnfO{ ofb ub}{
?g grfFxfbf grfFxfb} klg cfFvfaf6 cfF;' aUg] ub{Yof] . d]/f cfFvfx? /ftf
cfpFYof] . cfFvfaf6 cfF;' To;} g} aUg yfNYof] . s]xL klg ;f]Rg g} ;lsg /
/ftf eO{ ;'g]/ cfO;s]sf lyP t/ cfF;' emg{ /f]s]sf lyPgg\ . ;dosf] s'g}
3/df cfP/ klg dgdf zfGt lyPg . l6le vf]n]/ x]5'{ w]/} h;f]
o:s} ljifodf g} va/x? lbO{/x]sf lyP . To;a]nf yfxf kfPF of] 7"nf]]
u/fpg /f]s]sf lyPgg\ . cfFvfaf6 cfF;' emfg{ 5f]8]sf lyPgg\ . ;f/f /ft g}
eofgs 5fnnfO{ ;'gfdL eGbf /x]5g\ . ;fy} of] ;'gfdL xfd|f] :yfgdf dfq
Iflt k'of{Psf] geO{ w]/} :yfgdf / b]zdf klg cfP/ Iflt kf/]sf] /x]5 .
w]/}sf] Hofg uPsf] / ;DklQx? gfz ePsf va/x? cfpg yfNof] . nfvf}+sf]
slxn] s:sf] t slxn] s:sf] kmf]g cfpFb} /x]sf]n] w]/} g} xf}znf ldNof] .
w]/}h;f] ;a} hfGg] lrGg] JolStx?n] kmf]g u/]/ xfdLx?sf] xfnva/ ;f]w]/
5fn g} /x]5 .
al;lbPsf] dxz'; ePsf] lyof] . of] eofgs va/ ;'g]/ klg Ps zAb klg
cfPg . s:tf] 5 < sxfF 5f}+ < pgLx?sf] ;xof]usf] ck]Iff u/]sL t lyO{g
eg] slxn] c?n] u/]/ Nofof] . ;f/f lbg} kmf]gdf s'/fx? eO{/fVof] . 3l/ 3l/
g} O;fgaf6 cfrfg ofO{ -7"nf] eGt]_ sf] kmf]g cfpFYof] . xfdLx?sf] xfnva/
dfq ck]Iff /fv]sL lyPF . ;f/f cfzfx?sf] cGt eO{;s]sf /x]5g\ . t/klg
;f]Wb} x'g'x'GYof] . 3l/ 3l/df ;'hg eGt] hL kmf]g cfpFYof] t slxn] 3/af6
eGt] cfrfgx?, 5f]/L / lbbL efO{ tyf ;fyLx?sf] xf};nfn] ddf zlSt
pTkGg eP/ cfPsf lyP / of] efUosf] v]nsf] hLjgdf n8\g] ;fx; at'Nb}
77
78
lyPF . eujfg a'4n] eGg'eP em} cfk\mgf] gfy cfkm} xf] c? xf]Og . csf{n] t
vfnL xf};nf / k|/0ffdfq lbg] ub{5g\ . af6f]df lx8\g] sfd eg]sf] cfkm}n]
af]s]/ kfgLn] 5f]8]/ uPsf ;fdfgx? Pslqs ug{'kg]{ lyof] . To;}n] of]
ug'{ kb{5 . o;/L of] bf]>f] k6ssf] wg;Dkltsf] Ifoaf6 hlt b'Mv nfUof]
Tof] eGbf klg cd"No wg eg]/ kfPsf] eGg' g} xf]z jf :d[lt xf] .
at'Ngsf] nflu efO{ ldngsf ;fydf b'sfgdf uPsf lyof}+ . eflGh ljr/L
:d[ltjfgnfO{ d[To'n] klg 5'g ;Sb}g / cfjZostf cg';f/ lg0f{o lng ;Sg]
/ ;lx af6f]df uP/ cfk\mgf] hLjgnfO{ ;fy{s agfpg ;Sg] /x]5 . a'4wd{df
cfP/ wd{sf s'/fx? ;'Gg] / To;/L g} zLn ;dfwLnfO{ cfkm"n] ;Sbf] a9fP/
cg'ud0f u/]/ cfk\mgf] hLjg ;fy{stf kfPsf] cg'ej u/]+ . wGo d}n]
;dodf g} af}4wd{sf] 1fg kfP/ o:tf] b'vb ;dodf klg :d[ltjfg eO{ of]
dxf5fnaf6 u|l;t ePklg dgnfO{ ;Gt'ngdf /fv]/ lg0f{o lng] / sfo{
ug{df ;kmn eP . To;}u/L d}lqefjgfsf] klg w]/} g} k|efj kbf]{ /x]5 eg]/
yfxf kfP+ . To;}sf] ;xof]u :j?k d]/f tL 38Lx? laTof] tyf eGt]u0fx?sf]
d}lqefjn] w]/} g} xf};nfsf ;fy} km]/L p7]/ sfd ug]{ zlSt kfPsf] lyP .
o;/L g} oL ;'gfdLsf tL d]/f b'vsf If0fx? Tof] /ft laTof] / slxn]
lgbfO5' s]xL g} yfxf ePg .
yfn]sf lyP .
cf/fd ul//x]sf] :yfgaf6 p7]/ cfpg] k|of; u/]+ . /fte/Lsf] Tof] ?jfO{ /
kmf]gdf ul/Psf] aftf{nfksf] sf/0fn] xf]nf l/+utf nfu] em}+ nfUof] . z/L/sf]
;f/f /ut g} 6fpsf]df r9]sf] em}+ eof] / 6fpsf] b'v]/ lj/fdL g} x'g] em}+
eP/ cfPsf] lyof] . t/ s] ug]{, 6fpsf] b'v]sf] ePklg Tof] ;'gfdL 5fnn]
79
80
kfgL eg] d}n] s]xL klg u/]sf] 5}g h:tf] u/L Pstkm{ zfGtn] al;/x]sf]
b]v]/ Ps dg t ?g nfUb5 eg] csf]{dgn] p:nfO{ bf]if b]vfpg yfNb5 .
t/ s] ug]{ ljr/f bl/ofnfO{ klg t o:tf] ug]{ ljrf/ lyPg xf]nf . k/:k/sf]
sf/0f p;+u ePsf] Tof] kfgLn] grfFxfb} klg cfk\mgf] 7fpFdf hfFbf ;a}
u'6\d'l6P/ uof] . of] dxf5fn ;'gfdL s]xL If0fsf] ePtfklg o:n] s/f]8f}+sf]
;+Vofdf wg;DklQ gfz u/]/ uof] . nfvf}+sf] Hofg lnP/ uof] . sof}+nfO{
t'x'/f agfP/ uof] t sof}+nfO{ PSnf] 5f]8]/ uof] . o:sf] cfh;Dd klg
plrt n]vfhf]vf lbg ;ls/x]sf 5}gg\ . k|fs[lts k|sf]knfO{ s:n] tfg{
;Sb5 / < tf/]/ tfg{ ;Sb}g . To;}n] hf] eP/ uof], ;f] uof] . ca km]/L
o:tf] slxNo} klg gxf];\ / s;}nfO{ klg o:tf] 36gfdf k/]/ b'MvL x'g
gk/f];\ .
Pj+ ;a} s'/fx? o;k|sf/ g} 5g\ .
81
82
d/0fwDd
g ;lGt kQftf0ffo r lktf g lk aGwjf
cQs]gfle kGg:; glTy kftL;' tf0ftf
PtdTy:; sTjf kl08tf] ;Lt ;+j'Qf]
lglj jfgudg+ dUu+ lvKkd]j lj;f]wo ..
hj dRr'/fhsf] xftdf kl/;s]sf] x'G5, d]/f] 5f]/f 5 5f]/L 5, cfdf a'af
/ w]/} cfkmGtx? 5g\ pgLx?n] arfpnf eg]/ cfzf gug{', pxfFx?n] klg
xfdLnfO{ arfpg ;Sb}g . o:tf] a'em]/ kl08thgx? ck|dfbL eP/
zLnwd{df k|ltl:yt eP/ cfk\mgf] hLjgnfO{ ;'wf/]/ cGtdf cfWoflTds ;'v
k|fKt u/]/ hLjgnfO{ ;kmndo agfpg] ub{5g\ .
cle0xkRrj]Sv0f wd{
!= h/f wDd]lx h/+ cgtLtf]
xfdLx?sf] a}z uP/ a'9f] x'g' :jefljs wd{ xf] . o;af6 xfdLx? aRg
;Sb}gf}+ .
@= Joflw wDd]lx Joflw cgtLtf]
xfdLx?sf] zl//df km]/abnsf] sf/0f cfpg] /f]ufbLaf6 x'g' :jefljs
wd{ xf] . o;af6 xfdLx? aRg ;Sb}gf}+ .
#= d/0f wDd]lx d/0f+ cgtLtf]
xfdLx?sf] cfo' k"0f{ eP/ d[To' x'g' :jefljs wd{ xf] . o;af6 xfdLx?
aRg ;Sb}gf}+ .
sDd:;sf]lDx
sDdbfofbf]
sDdof]lg
sDd aGw'
sDdkl6;/0f
o+ sDd+ sl/:;lGt
sNof0f+ jf kfks+ jf
t:; bfofbf] elj:;lGt
k/nf]s:; kl6Tyf
;Aa] ;Qf dl/:;lGt
d/g+tlDx lhljt+
obf sDd+ uld:;lGt
k'~`kfk kmn'kuf
lg/o+ kfk sDdGtf
k'~` sDdf r ;'Uult+
t:df s/o\o sNof0f+
lgro+ ;Dk/flos+
k'~`flg k/nf]sl:d+
kl6Tyf xf]lGt kfl0f0f+ ..
;a} k|f0fLx? d/]/ hfg' g} kb{5 . d[To'af6 g} ;a} k|f0fLx?sf] hLjg
cGTo x'g] ub{5 . h:tf] sd{ k'0o jf kfk u/]sf 5f} To;s} kmn cg';f/
hfg'kg]{5 . kfk sd{ ug]{x? gs{df hfg]5g\ . k'0o ug]{x? ;'utLdf hfg]5g\ .
To;}n] x] dfgj eljiodf sNof0fsf] nfuL s'zn k'0o sd{x?sf] ;+ro ug{
l;s . s'zn k'0o sd{ g} eljiodf cfpg] hLjgsf] nfuL ;'vs/ /
nfebflos x'g]5 . s'znk'0o sd{x?af6 g} eljiodf cfpg] hLjgdf /fd|f]
k|lt:yf ldNg]5 .
k'0o
uR5] cg';f/ bfgsd{ ugf{n] k'0o a9\5, ;+odn] ;fwf/0f zq'b]lv lnP/
sfd, qmf]wflb j}/efjsf] pl5Qf] u/fpF5, 1fgLx?n] kfksf] gfdlgzfgf g}
/fVb}g / /fu, ]if / df]xsf] Ifo u/]/ p cfWoflTds ;'v lgjf{0fufdL
x'g;Sg]5 .
83
84
k"0ofg'df]bg
sfdgf
Ob+ gf] ~fftLg+ xf]t', ;'lvtf xf]Gt' ~fftof] . of] k'0osf] k|efjn] d]/f ;a}
1ftLaGw'x? ;'lv xf]pg\ .
86
b; kf/dL kf7
!= bfg kf/dL ;DkGgf], bfg pkkf/dL ;DkGgf], bfg k/dTykf/dL ;DkGgf],
d]Qf d}qL s?0ff d'lbtf pk]Svf kf/dL ;DkGgf], O{ltlk ;f] eujf .
@= ;Ln kf/dL ;DkGgf], ;Ln pkkf/dL ;DkGgf], ;Ln k/dTykf/dL ;DkGgf],
d]Qf d}qL s?0ff d'lbtf pk]Svf kf/dL ;DkGgf], O{ltlk ;f] eujf .
#= g]SvDd kf/dL ;DkGgf], g]SvDd pkkf/dL ;DkGgf], g]SvDd k/dTykf/dL
;DkGgf], d]Qf d}qL s?0ff d'lbtf pk]Svf kf/dL ;DkGgf], O{ltlk ;f]
eujf .
$= k~`f kf/dL ;DkGgf], k~`f pkkf/dL ;DkGgf], k~`f k/dTykf/dL
;DkGgf], d]Qf d}qL s?0ff d'lbtf pk]Svf kf/dL ;DkGgf], O{ltlk ;f]
eujf .
%= ljl/o kf/dL ;DkGgf], ljl/o pkkf/dL ;DkGgf], ljl/o k/dTykf/dL
;DkGgf], d]Qf d}qL s?0ff d'lbtf pk]Svf kf/dL ;DkGgf], O{ltlk ;f]
eujf .
87
;fw'
;fw'
5f]6f] kl/ro
oL b;kf/dLx? eujfg a'4 sf/swd{ cyf{t pxfaf6 k"0f{ ug'{
ePsf wd{x? x'g\ . of] tLg txsf 5g\
!= kf/dL
@= pkkf/dL
88
#= k/dTykf/dL
!= kf/dL
@= pkkf/dL
@= pkkf/dL
d}qL efjgf
cx+ cj]/f] xf]ld, cJofkHhf] xf]ld, cgL3f] xf]ld, ;'vL cQfg+ kl/x/fld,
cx+ ljo do\x+ cfrfl/o'kHemfofdftflkt/f] lxt;Qf dHemlQs;Qf j]/L;Qf,
cj]/f xf]Gt', cJofkHhf xf]Gt', clg3f xf]Gt', ;'vL cQfg+ kl/x/Gt',
!= kf/dL
@= pkkf/dL
ejt' ;Aadn+
/SvGt' ;Aab]jtf
;Aaa'4fg'efj]g
!= kf/dL
;AawDdfg'efj]g
@= pkkf/dL
;Aa;+3fg'efj]g
89
90
n]vssf] kl/ro
gfd
hGd:yfg
>fd0f]/Tj
pk;Dkbf
pkHemfo
cfrfo{
cWoog
sfo{ cg'ej
k|sfzg
e|d0f
91
92