cng chng trnh n thi tuyn sau i hc (Dng cho cc ngnh khng chuyn trit hc) 1- Vn c bn ca trit hc.

. Cc trng phi trit hc. 1.1- Khi nim trit hc - Cc quan im trc Mc + Quan im trit hc Phng ng. Quan im ca trit hc Trung Quc l tr l s hiu bit su sc ca con ngi. Quan im ca trit hc n darshana ngha l chim ngng. + Quan im trit hc Phng Ty l philosophia, ngha l yu mn s thng thi Nh vy, cho d phng ng hay phng Ty, ngay t u trit hc l hot ng tinh thn biu hin kh nng nhn thc, nh gi ca con ngi, n tn ti vi t cch l mt hnh thi thc x hi. - Quan im trit hc Mc - Lnin: Trit hc l h thng tri thc l lun chung nht ca con ngi v th gii, v v tr, vai tr ca con ngi trong th gii y. - T nh ngha trn c th rt ra nhng c im ca trit hc nh sau: + L h thng tri thc l lun (y l c im phn bit trit hc vi trit l cng nh th gii quan thn thoi). + L h thng tri thc l lun chung nht v th gii, tc l n phn nh th gii trong tnh chnh th, phn nh ngun gc, bn cht ca th gii. Chnh v tnh c th ny ca i tng trit hc m vn t cch khoa hc ca trit hc v i tng ca n gy ra nhng cuc tranh lun ko di cho n hin nay. + Ch ra vai tr, v tr ca con ngi trong th gii. + Trit hc lun mang tnh giai cp. 1.2. Vn c bn ca trit hc * Khi nim vn c bn ca trit hc - Ph.ngghen nh ngha: Vn c bn ln ca mi trit hc, c bit l trit hc hin i, l vn quan h gia t duy v tn ti. - Vn mi quan h gia vt cht v thc l vn c bn ca trit hc v: + y l quan h bao trm ca mi s vt hin tng trong th gii. + y l vn nn tng v xut pht im gii quyt nhng vn cn li ca trit hc. + L tiu chun xc nh lp trng, th gii quan ca trit gia v hc thuyt ca h. + Cc hc thuyt trit hc u trc tip hay gin tip phi gii quyt vn ny. * Hai mt ca vn c bn ca trit hc:

- Mt th nht: Gia vt cht v thc th ci no c trc, ci no c sau, ci no quyt nh ci no? - Mt th hai: thc c phi l s phn nh th gii vt cht hay khng? Hay con ngi c kh nng nhn thc th gii hay khng? 1.3. Cc trng phi trit hc 1.3.1. Ch ngha duy vt v ch ngha duy tm - Gii quyt mt th nht trong vn c bn ca trit hc l c s phn nh cc trng phi trit hc . C ba cch gii quyt: - Nht nguyn lun duy vt (CNDV) cho rng vt cht c trc, thc c sau, vt cht quyt nh thc. Cch gii quyt ny tha nhn tnh th nht ca vt cht, tnh th hai ca thc. - Nht nguyn lun duy tm (CNDT) cho rng thc c trc, vt cht c sau, thc quyt nh vt cht. Cch gii quyt ny tha nhn tnh th nht ca thc, tnh th hai ca vt cht - Nh nguyn lun cho rng vt cht v thc tn ti c lp, chng khng nm trong quan h sn sinh hay quyt nh nhau. Trit hc nh nguyn c khuynh hng iu ha CNDV v CNDT nhng v bn cht, trit hc nh nguyn theo CNDT. * Ch ngha duy vt: c th hin di ba hnh thc c bn: CNDV cht phc, CNDV siu hnh, CNDV bin chng - CNDV cht phc: l c trng ca trit hc duy vt thi c i. Khi tha nhn tnh th nht ca vt cht, h ng nht vt cht vi mt hay mt s cht c th nh nc (Talt); la (Hraclit);v.v. .Nhng kt lun trit hc ch yu rt ra t nhng quan st trc tip, trnh nhn thc cn hn ch, khoa hc c th cha pht trin. - CNDV siu hnh: l c trng ca trit hc duy vt th k XV XVIII nh cao l vo th k XVII XVIII vi cc i biu nh: Ph. Bcn, T.Hpx (Anh), iroo, Hnbch (Php) ... CNDV thi k ny nhn nhn, xem xt th gii nh mt c my khng l m mi b phn to nn n lun trong trng thi bit lp v tnh ti. Nguyn nhn: y l thi k pht trin rc r ca c hc, khoa hc thc nghim khin cho CNDV thi k ny chu s tc ng mnh m ca phng php t duy siu hnh, my mc. - CNDV bin chng: do C. Mc v Ph. ngghen xy dng vo nhng nm 40 ca th k XIX, sau c Lnin pht trin. Vi s k tha tinh hoa ca cc hc thuyt trit hc trc v s dng nhng thnh tu ca khoa hc ng thi, CNDVBC khc phc c hn ch ca CNDV cht phc thi c i, CNDV siu hnh, th hin l nh cao trong s pht trin ca CNDV. Ngoi ba hnh thc c bn trn, CNDV cn c cc hnh thc khc nh: CNDV nhn bn, CNDV tm thng, CNDV kinh t ... * Ch ngha duy tm: chia thnh hai phi: CNDT ch quan v CNDT khch quan: - CNDT ch quan: i biu: Becli, Hium ... tha nhn tnh th nht ca thc con ngi, ph nhn s tn ti khch quan ca hin thc. CNDT ch quan khng nh: mi s vt, hin tng ch l phc hp nhng cm gic ca c nhn, ch th.

- CNDT khch quan: i biu: Platn, Heghen ... tha nhn tnh th nht ca th tinh thn khch quan c trc v tn ti c lp vi con ngi, thng mang nhng tn gi nh nim, tinh thn tuyt i, l tnh th gii... * So snh CNDT trit hc v CNDT tn gio: - Ging nhau: u tha nhn s sng to ra th gii. - Khc nhau: Trong th gii quan tn gio, lng tin l c s ch yu v ng vai tr ch o. Cn CNDT trit hc li l sn phm ca t duy l tnh, da trn c s tri thc v l tr * Ngun gc ca CNDT trit hc: - Ngun gc nhn thc lun: bt ngun t cch xem xt phin din, tuyt i ha, thn thnh ha mt mt, mt c tnh no ca qu trnh nhn thc mang tnh bin chng ca con ngi. Lnin vit trong Bt k trit hc: Theo quan im ca mt CNDV th l, gin n, siu hnh th CNDT trit hc ch l mt s ngu xun. Tri li theo quan im ca CNDVBC, th CNDT trit hc l mt (s thi phng bm to) phin din, thi qu ... ca mt trong nhng c trng, ca mt trong nhng mt, ca mt trong nhng kha cnh ca nhn thc thnh mt ci tuyt i, tch ri khi vt cht, khi gii t nhin, thn thnh ha.(1) - Ngun gc x hi: Do s tch ri lao ng tr c v lao ng chn tay v a v thng tr ca lao ng tr c vi lao ng chn tay trong cc x hi c. Mt khc cc giai cp thng tr thng ng h v s dng CNDT lm nn tng l lun phc v cho a v thng tr ca mnh. 1.3.2. Kh tri lun v bt kh tri lun (Thuyt khng th bit) y l s th hin cch gii quyt mt th hai ca vn c bn ca trit hc. * Kh tri lun: Tuyt i a s cc nh trit hc trong lch s (c duy vt v duy tm) u tha nhn kh nng nhn thc th gii ca con ngi. Tuy nhin, h quan nim khc nhau v nhn thc * Bt kh tri lun (cn gi l thuyt khng th bit): nhng nh trit hc theo thuyt ny ph nhn hoc hoi nghi kh nng nhn thc th gii ca con ngi. C hai dng: - Con ngi hon ton khng th bit g v th gii. i biu: Hium - Con ngi ch nhn thc c hin tng ch khng th nhn thc c bn cht ca th gii. i biu: I. Cant 2. Phm tr vt cht 2.1 Quan nim v vt cht trong lch s trit hc duy vt trc C.Mc * Thi k c i: ng nht vt cht vi mt dng vt th c th:

(1)

V.I.Lnin. Ton tp, t29, Nxb Tin b M. 1978. tr.385.

+ Quan im trit hc Phng ng, trit hc Trung Quc cho rng kh l thc th vt cht, Trit hc n cho rng nguyn t l thc th ca th gii. + Talet cho rng vt cht l nc. + Hracrt cho vt cht l la + Anaximen cho rng vt cht l khng kh. + mcrit cho rng vt cht l nguyn t. tnh. N ch c tc dng chng li quan im ca ch ngha duy tm v tn gio. * Thi k cn i th k XVII-XVIII ng nht vt cht vi thuc tnh ca vt cht. VD: Niutn: Cho rng khi lng l vt cht. mc.

Quan nim vt cht thi k c i mang tnh trc quan, cm

Quan im vt cht thi k cn i mang tnh siu hnh, my

2.2. nh ngha vt cht ca Lnin. * Hon cnh ra i nh ngha vt cht ca Lnin: Cui th k XIX u th k XX, khoa hc t nhin m ch yu l vt l hc c mt lot nhng pht minh quan trng em li cho con ngi nhng hiu bit mi v cu trc v tnh cht ca vt cht, n lm thay i cn bn quan nim c truyn v vt cht. + Nm 1895, Rnghen- ngi c pht hin ra tia X. + Nm 1896, Beccren- ngi Php pht hin ra tia phng x. + Nm 1897, Tmxn- ngi Anh pht hin ra in t, mt trong nhng yu t cu to nn nguyn t. + Nm 1901. Kaufman- ngi c pht hin ra s thay i ca khi lng in t. quan im trc kia v vt cht. Ch ngha duy tm thi k ny li dng nhng thnh t bin h cho quan im sai lm ca mnh v u tranh chng li ch ngha duy vt * nh ngha vt cht ca Lnin Trong tc phm Ch ngha duy vt v ch ngha kinh nghim ph phn, Lnin nh ngha nh sau: - Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic. * Ni dung nh ngha phm tr vt cht ca Lnin: - Vt cht l ci tn ti bn ngoi thc, khng ph thuc vo thc, bt c s tn ti con ngi nhn thc c hay cha. ` - Vt cht l ci gy nn cm gic con ngi khi trc tip hay gin tip tc ng n cc gic quan con ngi . - Cm gic, t duy, thc ch l hnh nh ca vt cht.

Tm li: Nhng thnh tu trong khoa hc t nhin ph nhn

* ngha ca nh ngha: - Gii quyt trit hai mt trong vn c bn ca trit hc theo quan im ca ch ngha duy vt bin chng. - Khc phc hn ch, sai lm ca CNDV trc Mc v phm tr vt cht; bc b, ph nhn quan im ca CNDT v tn gio v vn ny. - To c s cho cc nh trit hc duy vt bin chng xy dng quan im vt cht trong lnh vc i sng x hi. - C tc dng c v cc nh khoa hc i su vo th gii vt cht nghin cu, thu c nhiu tri thc mi v th gii vt cht. 3- Vt cht v vn ng 3.1-Vn ng l g? * Quan im siu hnh: Vn ng l s di chuyn v tr ca vt th trong khng gian, thi gian. Ngun gc ca vn ng l bn ngoi s vt hin tng. * Quan im duy vt bin chng: Vn ng l mi s bin i ni chung. ngghen nh ngha nh sau: Vn ng hiu theo ngha chung nht() bao gm tt c mi s thay i v mi qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t duy. 3.2- Bn cht ca vn ng - Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht, l thuc tnh c hu ca vt cht. - Vn ng khng do ai sng to ra v cng khng mt i m n tn ti vnh vin. - Ngun gc ca vn ng l do bn thn s vt hin tng quy nh (t thn vn ng). 3.3- Cc hnh thc vn ng c bn ca vt cht - ngghen khi qut thnh nm hnh thc vn ng c bn sau: + Vn ng c hc: S di chuyn v tr cc vt th trong khng gian. + Vn ng vt l: Vn ng ca cc phn t, cc ht c bn, vn ng in t, cc qu trnh nhit, in v.v + Vn ng ho hc: Vn ng ca cc nguyn t, cc qut trnh ho hp v phn gii cc cht. + Vn ng sinh hc: Trao i cht ca c th sng vi mi trng + Vn ng x hi: S thay i, thay th cc qu trnh x hi ca cc hnh thi kinh t x hi. - Quan h gia cc hnh thc vn ng: + Gia cc hnh thc vn ng c s lin h tc ng, chuyn ho ln nhau nhng c s khc nhau cn bn v cht. + S vt c nhiu hnh thc vn ng nhng bao gi cng c hnh thc vn ng c trng.

3. 4- Vn ng v ng im Trit hc Mc khng nh, vn ng l tuyt i cn ng im ch l tng i, tm thi. Bi v: Th nht: Hin tng ng im ch xy ra trong mt quan h xc nh ch khng phi trong mi quan h, trong cng mt lc. Th hai: Hin tng ng im ch xy ra i vi mt hnh thc vn ng trong cng mt lc. Th ba: Hin tng ng im ch l biu hin ca mt trng thi vn ng, l vn ng trong thng bng, trong s n nh tng i. Chnh nh trng thi n nh ny m vt cht biu hin thnh cc s vt c th v qua s vt v hin tng lm cho tt c khng ngng bin i. 4- Phm tr thc 4.1- Ngun gc ca thc (YT) Da trn c s nhng thnh tu ca khoa hc t nhin, nht l sinh l hc thn kinh cp cao, CNDVBC gii thch mt cch khoa hc ngun gc, bn cht ca thc nh sau: *Ngun gc t nhin YT l kt qu ca qu trnh tin ho ca thuc tnh phn nh c mi dng vt cht. - Phn nh l s ti to nhng c im ca mt h thng vt cht ny h thng vt cht khc trong qu trnh tc ng qua li gia chng. + Phn nh l thuc tnh vn c mi dng vt cht. + Kt qu ca phn nh ph thuc vo c hai vt: vt tc ng v vt nhn tc ng. Vt tc ng l ci c phn nh, vt nhn tc ng l ci phn nh. + Qu trnh phn nh bao hm qu trnh thng tin, ci phn nh mang thng tin ca ci c phn nh. - S pht trin ca thuc tnh phn nh (cc hnh thc phn nh): +Phn nh l ho: l hnh thc phn nh n gin nht, c trng cho gii t nhin v sinh. Hnh thc phn nh ny c tnh cht th ng, cha c nh hng s la chn. + Phn nh sinh hc: c trng cho gii t nhin sng. Nhng hnh thc phn nh ny c s nh hng, s la chn, nh cc sinh vt thch nghi vi mi trng duy tr s tn ti ca mnh. Phn nh sinh hc c nhiu cp : Tnh kch thch: th hin thc vt v ng vt bc thp, l phn ng tr li tc ng ca mi trng bn ngoi c nh hng trc tip n qu trnh trao i cht ca chng. Tnh cm ng: l hnh thc phn nh ca ng vt bc cao khi c h thn kinh trung ng v tnh nhy cm i vi s thay i ca mi trng.

Tm l: L hnh thc phn nh ng vt bc cao khi c h thn kinh trung ng xut hin. Tm l ng vt l s phn nh c tnh cht bn nng do nhu cu trc tip ca sinh l c th v do quy lut sinh hc chi phi. thc: L hnh thc cao nht ca s phn nh th gii hin thc. thc l hnh thc phn nh ch c con ngi. Nh vy: thc l c tnh ring ca mt dng vt cht c t chc cao l b c con ngi. * B no ngi v thc - B no ngi l mt t chc sng c bit c cu trc tinh vi v phc tp. B no ngi l c quan vt cht ca thc. - Hot ng thc ch din ra trong b no ngi, trn c s cc qu trnh sinh l- thn kinh ca b no. * Ngun gc x hi - Lao ng + Theo Mc, lao ng l qu trnh din bin gia con ngi v t nhin. + c im: Lao ng l hot ng c th ca con ngi. Lao ng lun mang tnh tp th x hi. Vai tr ca lao ng: + Lao ng sng to ra bn thn con ngi, hay nh c lao ng con ngi tch ra khi gii ng vt. + Lao ng lm hon thin c th con ngi, c bit l b c v gic quan, lm cho nng lc t duy tru tng, nng lc phn nh ca b c cng pht trin. + Th gii khch quan bc l nhng thuc tnh, nhng kt cu, nhng quy lut vn ng ca mnh trong qu trnh lao ng. + Trong lao ng i hi xut hin ngn ng. - Ngn ng - Ngn ng l h thng tn hiu vt cht mang ni dung thc, theo C.Mc, ngn ng l ci v vt cht ca t duy, l hin thc trc tip ca t tng. Vai tr ca ng ng: + N l phng tin giao tip trong x hi, trao i kinh nghim, trao i tri thc t th h ny sang th h khc. + Nh ngn ng m con ngi tng kt c thc tin, ng thi l cng c ca t duy nhm khi qut ho, tru tng ho hin thc. Do , khng c ngn ng th thc khng th hnh thnh, tn ti v th hin c. Vy, ngun gc trc tip quan trng nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc l lao ng, l thc tin x hi. 4.2- Bn cht ca thc

* Quan im ca CNDVBC v bn cht ca YT: YT l s phn nh hin thc khch quan vo trong b c con ngi mt cch nng ng, sng to hiu c bn cht ca thc, cn ch cc ni dung sau: - thc cng l hin thc ngha l cng tn ti, nhng gia vt cht v thc c s khc nhau mang tnh i lp. thc l s phn nh, ci phn nh; cn vt cht l ci c phn nh. YT khng c tnh vt cht. - YT l hnh nh ch quan ca th gii khch quan, tc l YT khng phi l hnh nh vt l hay hnh nh tm l ng vt v s vt, bi v, YT con ngi mang tnh nng ng, sng to li hin thc theo nhu cu thc tin x hi. - Phn nh YT l s phn nh sng to. y l c im v cng quan trng ca phn nh YT. Tnh sng to ca YT th hin ra rt phong ph a dng. Tuy nhin, sng to ca YT l sng to ca s phn nh. - Qu trnh i thng tin mang tnh cht hai chiu, c nh hng, chn lc, gia ch th v i tng phn nh. + Trao i thng tin mang tnh cht hai chiu, c nh hng, chn lc, gia ch th v i tng phn nh. + M hnh ho i tng trong t duy di dng hnh nh tinh thn. Thc cht, y l qu trnh sng to li hin thc ca YT theo ngha: m ho cc i tng vt cht thnh cc tng tinh thn phi vt cht. + Chuyn m hnh t duy ra hin thc khch quan, tc l qu trnh hin thc ho t tng thng qua hot ng thc tin. - YT l mt hin tng x hi, mang bn cht x hi. 4.3- Kt cu ca thc *Theo chiu ngang: YT bao gm: tri thc, tnh cm, nim tin, l ch trong tri thc l yu t c bn, ct li. - Tri thc l kt qu qu trnh nhn thc ca con ngi v th gii hin thc, lm ti hin trong t tng nhng thuc tnh, nhng quy lut ca th gii hin thc, lm ti hin trong t tng nhng quy lut ca th gii y v din t chng di hnh thc ngn ng hoc cc h thng k hiu khc. Phn loi tri thc c nhiu cch phn loi khc nhau nh: + Da vo i tng phn nh c tri thc v t nhin, v x hi, v con ngi. + Da vo trnh phn nh c tri thc thng qua thng thng, tri thc khoa hc. Tri thc khoa hc li c chia thnh tri thc kinh nghim v tri thc l tun. Ngy nay, vai tr ng lc ca tri thc i vi s pht trin kinh t x hi tr nn r rng, ni bt. u t vo tri thc tr thnh yu t then cht cho s tng trng di hn trong nn kinh t tri thc. - Tnh cm l s cm ng ca con ngi trong quan h ca mnh vi thc ti xung quanh v i vi bn thn mnh:

+ Tnh cm l mt hnh thi c bit ca s phn nh thc ti; n phn nh quan h ca con ngi i vi nhau, cng nh i vi th gii khch quan. + Tnh cm tham gia vo mi ht ng ca con ngi v gi mt v tr quan trng trong vic iu chnh hot ng ca con ngi. - Tri thc kt hp vi xc cm, tnh cm hnh thnh nn nim tin, nng cao ch tch cc bin thnh hnh ng thc t, mi pht huy c sc mnh ca mnh. * Theo chiu dc: Bao gm: t thc, tim thc, v thc. - T thc: l thc v bn thn mnh trong mi quan h vi thc v th gii bn ngoi. + Nh c t thc m con ngi t nhn thc v bn thn mnh nh mt thc th hot ng c cm gic, c t duy, c cc hnh vi o c v c v tr trong x hi. + Con ngi ch thc v bn thn mnh trong quan h vi nhng ngi khc, trong qu trnh hot ng ci to th gii. T , t iu chnh bn thn theo cc quy tc, cc tiu chun m x hi ra. + T thc khng ch l t thc ca c nhn m cn l t thc ca c x hi, ca mt giai cp hay ca mt tng lp x hi. - V thc l nhng trng thi tm l chiu su, iu chnh s suy ngh, hnh vi, thi , ng x ca con ngi m cha c s tranh lun ni tm, cha c s truyn thng tin bn trong, cha c s kim tra, tnh ton ca l tr. +V thc biu hin thnh nhiu hin tng khc nhau nh bn nng ham mun, gic m b thi min, mc cm, s l li, ni nhu, trc gic + V thc c vai tr nht nh trong i sng v hot ng ca con ngi nh tnh trng cng thng khng cn thit khi lm vic qu ti, thc hin chun mc mt cch t nhin + V thc ch l v thc nm trong con ngi c thc. Gia vai tr ch o trong con ngi thc ch khng phi v thc. Nh c thc mi iu khin c cc hin tng v thc hng ti chn, thin, m 5- Mi quan h gia vt cht v thc. 5.1. Nguyn l v mi quan h bin chng gia vt cht v thc * Vai tr quyt nh ca vt cht vi thc: - Vt cht quyt nh s xut hin ca thc, do vt cht l c trc, thc l c sau, thc ch l s phn nh ca vt cht. Nguyn l ny biu hin v mt x hi l tn ti x hi c trc, thc x hi c sau v do tn ti x hi quyt nh. - Vt cht thay i th thc cng thay i. Tn ti x hi thay i th sm mun thc x hi cng thay i theo. * Tnh c lp tng i ca thc: - Mc d thc do vt cht quyt nh nhng n khng ph thuc hon ton vo vt cht m do c tnh nng ng, sng to nn thc c th tc ng tr li vt cht, gp phn ci bin th gii khch quan thng qua hot ng thc tin ca con ngi theo hai hng:

+ thc phn nh ng hin thc khch quan c tc dng thc y hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to th gii vt cht. + thc phn nh khng ng hin thc khch quan c th km hm hot ng thc tin ca con ngi trong qu trnh ci to th gii vt cht. Lu : S sng to ca thc phi trong khun kh ca phn nh, theo quy lut ca phn nh. 5.2- ngha ca vic nm vng mi quan h bin chng gia vt cht v thc trong s nghip i mi nc ta - Tha nhn vt cht c trc v quyt nh thc th khi nhn thc th gii phi xut pht t th gii khch quan, khng th xut pht t thc, mun ch quan ca con ngi. Trong hot ng thc tin phi tn trng v hnh ng theo cc quy lut khch quan, phi ni r v ng s tht, phi tm nguyn nhn v phng php gii quyt cc hin tng tinh thn ngay trong hin thc khch quan, khng c p t ch quan, duy ch hoc vn dng kinh nghim mt cch my mc, gio iu. - Tha nhn thc c tnh c lp tng i, c s tc ng tr li th gii khch quan. Nhng s tc ng tr li ca thc i vi th gii vt cht phi thng qua hot ng thc tin ca con ngi. Cho nn, sc mnh ca thc tu thuc vo mc thm nhp ph bin ca n vo con ngi, vo trnh t chc hot ng thc tin cng nh cc iu kin vt cht v hon cnh khch quan. V th, vic nng cao vai tr ca thc i vi vt cht chnh l ch nng cao nng lc nhn thc cc quy lut khch quan v vn dng cc quy lut y trong hot ng thc tin ca con ngi. ng thi trong hot ng thc tin, cn phi khc phc thi tiu cc, th ng, li, trong ch hoc li cho khch quan, cn pht huy tnh ch ng, sng to ca con ngi. - Trong qu trnh xc nh ng li cch mng v ch o thc tin, ng Cng sn Vit Nam lun qun trit mi quan h bin chng gia vt cht v thc. ng ta coi vic phi lun xut pht t thc t, tn trng v hnh ng theo quy lut khch quan l bi hc kinh nghim ln rt ra t thc tin cch mng nc ta. ng ta cng nhn mnh vai tr to ln ca t tng, ca l lun khoa hc v lun xc nh ly ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t tng, kim ch nam cho mi hnh ng. Chnh t quan im ng n m thc tin cch mng Vit Nam v ang thu c nhiu thnh qu r rt. 6- Hai nguyn l ca php bin chng duy vt 6.1- Khi nim v php bin chng (PBC) - S lc v s hnh thnh v pht trin ca PBC trong lch s trit hc. Th nht: PBC t pht thi c i: Phn nh tnh cht chung ca th gii l vt ng bin i khng ngng nhng ch yu da trn c s quan st mang tnh trc quan, cm tnh. Th hai: PBC ca Hghen trong trit hc c in c mang tnh cht duy tm thn b, phn nh sai lch hin thc khch quan. Th ba: PBC duy vt do Mc-ngghen xy dng l s thng nht gia th gii quan duy vt v phng php bin chng, n mang tnh khoa hc.

10

- nh ngha PBC: + ngghen: PBC chng qua ch l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy. 6.2- Nguyn l v mi lin h ph bin * Khi nim v mi lin h ph bin - Quan im siu hnh v mi lin h: cho rng s vt hin tng tn ti c lp tch bit vi nhau, gia chng khng c s lin h nu tha nhn c s lin h th ch l lin h b ngoi, th ng, mt chiu, gia cc hnh thc lin h khng c s chuyn ho ln nhau. - Quan im duy vt bin chng v mi lin h: Mi lin h l phm tr trit hc dng ch s quy nh, s tc ng qua li, s chuyn ho ln nhau gia cc s vt, hin tng hay cc mt s vt, ca mt hin tng trong th gii. * Tnh cht ca mi lin h - Mi lin h mang tnh khch quan, n l vn c ca mt hin tng. - Mi lin h mang tnh ph bin, th hin: + Bt c s vt, hin tng no cng lin h vi s vt hin tng khc, khng c s vt hin tng no nm ngoi mi lin h. + Mi lin h biu hin di nhiu hnh thc ring bit, c th tu theo iu kin nht nh. Song d di hnh thc no, chng cng ch l biu hin ca mi lin h ph bin nht, chung nht. - Mi lin h mang tnh a dng v nhiu v: S vt hin tng trong th gii l phong ph, a dng, v vy hnh thc lin h gia chng cng rt a dng. Tuy nhin, c th cn c vo v tr, phm vi vai tr, tnh cht m phn chia ra thnh nhng mi lin h khc nhau nh: mi lin h bn trong mi lin h bn ngoi, mi lin h bn cht- mi lin h khng bn cht, mi lin h trc tip - mi lin h gin tip v.v Nhng s phn chia ny cng ch mang tnh tng i. * ngha phng php lun - Khi xem xt s vt hin tng phi c quan im ton din. Yu cu ca quan nim ton din. + Phi xem xt tt c cc mt, cc mi lin h ca s vt v cc khu trung gian ca n. + Phi nm c v nh gi ng v tr, vai tr ca tng mt, tng mi lin h trong qu trnh cu thnh s vt . - Bn thn quan im ton din bao hm quan im lch s c th. V vy, khi xem xt s vt, hin tng phi t s vt hin tng vo ng khng gian,thi gian m s vt, hin tng tn ti . 6.3- Nguyn l v s pht trin * Quan im siu hnh v s pht trin: quan im ny cho rng pht trin ch l s tng, gim n thun v mt s lng hay khi lng m khng c s thay i v cht. Pht trin ch nh qu trnh tin ln lin tc,

11

khng c bc quanh co, thng trm phc tp. Ngun gc pht trin l do bn ngoi quy nh. *Quan im duy vt bin chng v s pht trin: pht trin l phm tr trit hc dng ch qu trnh vn ng tin ln t thp n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn . - Pht trin l khuynh hng chung ca th gii. * Tnh cht ca s pht trin - Pht trin mang tnh khch quan, n l ci vn c ca bn thn s vt hin tng . - Pht trin khng ch l s thay i v mt s lng hay khi lng m n cn l s thay i v cht . - Pht trin mang tnh k tha nhng trn c s c s ph phn, lc b, ci to v pht trin, khng k tha nguyn xi hay lp ghp t ci c sang ci mi mt cnh my mc, hnh thc . - Tu vo tng s vt, hin tng, qu trnh c th, pht trin cn bao gm c s tht li i xung nhng khuynh hng chung l i ln, l tin b. Theo quan im duy vt bin chng th khuynh hng ca s pht trin din ra theo ng xoy c. - Ngun gc ca s pht trin l trong bn thn s vt hin tng, do mu thun ca s vt hin tng quy nh, * ngha phng php lun Khi xem xt s vt, hin tng phi c quan im pht trin. Quan im pht trin yu cu: + Xem xt s vt hin tng phi t chng trong s vt vn ng pht trin khng ngng. Vch ra xu hng bin i chuyn ha ca chng. + Phi bit phn chia qu trnh pht trin ca s vt thnh nhiu giai on. Trn c s tm ra phng php nhn thc v cch tc ng ph hp nhm thc y s vt pht trin nhanh hn hoc km hm s pht trin ca n. 7- Cc cp phm tr c bn ca php bin chng duy vt 7.1- Ci chung , ci ring v ci n nht *nh ngha - Ci ring l mt phm tr Trit hc dng ch mt s vt, mt hin tng, mt qu trnh ring l nht nh - Ci chung l mt phm tr Trit hc, dng ch nhng mt, nhng thuc tnh chung khng nhng c mt kt cu vt cht nht nh m cn c lp li trong nhiu s vt, hin tng hay qu trnh ring l khc. - Ci n nht l phm tr dng ch nhng nt, nhng mt, nhng thuc tnh ch c mt s vt, mt kt cu vt cht m khng lp li s vt, hin tng, kt cu vt cht khc. *Quan h bin chng gia ci ring, ci chung v ci n nht

12

- Quan im ca phi duy danh v duy thc v mi quan h gia ci ring v ci chung + Phi duy danh: Cho rng ch c ci ring mi tn ti cn ci chung (khi nim, phm tr) ch l nhng tn gi trng rng do t tng ca con ngi sng to ra. + Phi duy thc: Cho rng ch c ci chung mi tn ti khch quan, c lp vi thc ca con ngi, khng ph thuc vo ci ring, sinh ra ci ring. - Quan im ca ch ngha duy vt bin chng + Ch ngha duy vt bin chng cho rng c ci ring v ci chung u tn ti khch quan, gia chng c quan h hu c vi nhau. Mi quan h c th hin qua cc im sau: Th nht, ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring m biu hin s tn ti ca mnh. Khng c ci chung thun tu tn ti bn ngoi ci ring. Th hai, ci ring ch tn ti trong mi lin h vi ci chung, khng c ci ring no tn ti c lp tch ri tuyt i vi ci chung. Th ba, ci ring l ci ton b, phong ph hn ci chung v ngoi nhng im chung ci ring cn c ci n nht. Th t, ci chung su sc hn ci ring v ci chung phn nh thuc tnh, nhng mi lin h n nh tt nhin lp li nhiu ci ring cn li. Do vy ci chung l ci gn lin vi bn cht quy nh phng hng tn ti v pht trin ca ci ring. Th nm, ci n nht v ci chung c th chuyn ho ln nhau trong qu trnh pht trin ca s vt. S chuyn ho t ci n nht thnh ci chung l biu hin ca qu trnh ci mi ra i thay th ci c. S chuyn ho ca ci chung thnh ci n nht l biu hin ca qu trnh ci c, ci li thi b ph nh. * ngha phng php lun - Mun bit c ci chung, ci bn cht xut pht t ci ring, t nhng s vt, hin tng ring l. - Nhim v ca nhn thc l phi tm ra ci chung v trong hot ng thc tin phi da vo ci chung ci to ci ring. - Trong thc tin thy s chuyn ho gia ci n nht v ci chung no c li ta cn ch ng tc ng vo n nhanh chng chuyn ho. 7. 2- Nguyn nhn v kt qu *nh ngha - Nguyn nhn: l phm tr ch s tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt hoc gia cc s vt vi nhau, gy ra mt bin i nht nh no . - Kt qu: l nhng bin i xut hin do tc ng ln nhau gia cc mt trong mt s vt hoc gia cc s vt vi nhau gy ra. - Phn bit nguyn nhn vi nguyn c, iu kin

13

+ Nguyn c: l nhng s vt hin tng xut hin ng thi vi nguyn nhn, nhng n ch l quan h b ngoi, ngu nhin ch khong sinh ra kt qu. + iu kn: l nhng s vt hin tng gn lin vi nguyn nhn tc ng vo nguyn nhn, lm cho nguyn nhn pht huy tc dng, nhng iu kin khng trc tip sinh ra kt qu. * Tnh cht ca mi lin h nhn qu -Tnh khch quan: Mi lin h nhn qu l ci vn c ca bn thn s vt, khng ph thuc vo thc ca con ngi. - Tnh ph bin: Mi s vt hin tng trong t nhin v x hi u c nguyn nhn nht nh gy ra, ch c iu l nguyn nhn c nhn thc hay cha m thi. - Tnh tt yu: Mt nguyn nhn nht nh, trong iu kin hon cnh nht nh s gy ra kt qu tng ng vi n. * Quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu - Nguyn nhn l ci sinh ra kt qu, nn nguyn nhn lun c trc kt qu, cn kt qu bao gi cng xut hin sau khi nguyn nhn xut hin. Tuy nhin khng phi mi s ni tip no v mt thi gian cng l mi lin h nhn qu. - Tnh phc tap ca quan h nhn qu: + Mt nguyn nhn c th sinh ra nhiu kt qu. + Mt kt qu c th do nhiu nguyn nhn sinh ra. Nu nhng nguyn nhn tc ng cng chiu c th hnh thnh kt qu nhanh chng, cn nu nguyn nhn tc ng ngc chiu th c th hn ch hoc trit tiu vic hnh thnh kt qu. - S tc ng tr li ca kt qu i vi nguyn nhn; +S tc ng tr li ca kt qu i vi nguyn nhn din ra theo hai hng: Thc y s hot ng ca nguyn nhn (hng tch cc) hoc cn tr s hot ng ca nguyn nhn (hng tiu cc). - Nguyn nhn v kt qu c th thay i v tr cho nhau: Mt s vt no trong mi lin h ny l nguyn nhn, nhng trong mi lin h khc li l kt qu v ngc li. Chui nhn qu l v cng khng c bt u v khng c kt thc. Mt hin tng no y c xem l nguyn nhn hay kt qu bao gi cng trong mt quan h xc nh c th. * ngha phng php lun - Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi bt u t vic i tm nhng nguyn nhn xut hin s vt, hin tng - Cn phi phn loi cc loi nguyn nhn c nhng bin php gii quyt ng n . - Phi tn dng cc kt qu t c to iu kin thc y nguyn nhn pht huy tc dng, nhm t mc ch ra. 7.3- Tt nhin v ngu nhin

14

* nh ngha - Tt nhin (tt yu) l ci do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca kt cu vt cht quyt nh v trong nhng iu kin nht nh n phi xy ra nh th ch khng th khc c - Ngu nhin l ci khng do mi lin h bn cht, bn trong kt cu vt cht, bn trong s vt quyt nh v trong s vt quyt nh m do cc nhn t bn ngoi, do s ngu hp nhiu hon cnh bn ngoi quyt nh. Do n c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hin nh th ny hoc c th xut hin nh th khc. - Lu : + Khng ng nht phm tr tt nhin vi phm tr ci chung, bi c ci chung l tt nhin, c ci chung l ngu nhin. + C ci tt nhin v ngu nhin u c nguyn nhn nhng ci tt nhin do nhng nguyn nhn bn trong, cn ngu nhin li do nhng nguyn nhn bn ngoi. + C tt nhin v ngu nhin u c quy lut. Nhng tt nhin th mang tnh ng lc cn ngu nhin th mang tnh thng k. * Mi quan h bin chng gia tt nhin v ngu nhin - Tt nhin v ngu nhin u tn ti khch quan, c lp vi thc con ngi v u c v tr nht nh i vi s pht trin ca s vt. Nu nh ci tt nhin c tc dng chi phi s pht trin ca s vt th ci ngu nhin lm cho s pht trin ca s vt din ra nhanh hay chm. - C tt nhin v ngu nhin u khng tn ti mt cch bit lp thun tu m chng tn ti trong s thng nht hu c vi nhau. S thng nht th hin ch. + Ci tt nhin bao gii cng th hin s tn ti ca mnh thng qua v s ci ngu nhin. + Ci ngu nhin l hnh thc biu hin ca ci tt nhin, ng thi b sung cho ci tt nhin. - Tt nhin v ngu nhin c th chuyn ho cho nhau: + Tt nhin v ngu nhin khng nm yn trng thi c m thay i cng vi s thy i ca s vt v trong nhng iu kin nht nh tt nhin c th chuyn ho thnh ngu nhin v ngc li. + Khi xem xt trong mi quan h ny th n l ngu nhin nhng khi xem xt trong mi quan h khch th n l tt nhin. Nh vy ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch c ngha tng i. * ngha phng php lun - Trong hot ng thc tin chng ta phi da vo ci tt nhin. Nhng cng khng c b qua hon ton ngu nhin. - Mun nhn thc c ci tt nhin th phi thng qqua nhu ci ngu nhin. 7.4- Ni dung v hnh thc * nh ngha

15

- Ni dung l tng hp tt c cc mt, nhng yu t, nhng qu trnh to nn s vt. - Hnh thc l phng thc tn ti v pht trin ca s vt, l h thng cc mi lin h tng i bn vng gia cc yu t ca s vt : Mi s vt u c hnh thc bn ngoi v hnh thc bn trong, ch ngha duy vt bin chng ch yu ni ti hnh thc bn trong, gn lin vi ni dung. * Mi quan h bin chng gia ni dung v hnh thc - S thng nht gia ni dung v hnh thc Ni dung v hnh thc gn b cht ch vi nhau trong mt chnh th thng nht. Khng c mt hnh thc no li khng cha ni dung cng nh khng c mt ni dung no li khng tn ti trong mt hnh thc nht nh no . Tuy nhin khng phi lc no ni dung v hnh thc cng ph hp vi nhau. + Mt ni dung c th c nhiu hnh thc th hin. + Mt hnh thc c th th hin nhiu ni dung khc nhau. - Ni dung gia vai tr quyt nh i vi hnh thc trong qu trnh vn ng v pht trin ca s vt. +Ni dung quyt nh hnh thc, ni dung thay i th trc sau hnh thc ph hp vi ni dung + Hnh thc bin i chm hn v khng thng xuyn nh ni dung. - S tc ng tr li ca hnh thc i vi ni dung din ra theo hai hng: nu ph hp vi ni dung th hnh thc s to iu kin thun li thc y ni dung pht trin v ngc li, nu hnh thc khng ph hp vi ni dung th s km hm s pht trin ca hnh thc. * ngha phng php lun - Trong nhn thc khng c tch ri, tuyt i ho hoc ni dung hoc hnh thc. - Trong nhn thc v hot ng thc tin cn phi cn c ni dung. - Phi thng xuyn i chiu gia ni dung v hnh thc sao cho ph hp thc y s vt pht trin. 7.5- Bn cht v hin tng * Khi nim - Bn cht l tng hp tt c nhng mt, nhng mi lin h tt nhin, tng i n nh bn trong s vt, quy nh s vn ng v pht trin ca s vt. - Hin tng l biu hin ra bn ngoi ca bn cht * Phn bit phm tr bn cht hin tng vi phm tr ci chung v quy lut - C ci chung l ci bn cht, nhng cng c ci chung khng phi l ci bn cht.

16

- Mi quy lut thng ch biu hin mt mt, mt kha cnh nht nh ca bn cht. Bn cht l tng hp ca nhiu quy lut. V vy phm tr bn cht rng hn v phong ph hn quy lut. * Mi quan h bin chng gia bn cht v hin tng - Cc quan im duy tm khng tha nhn hoc khng hiu ng s tn ti khch quan ca bn cht v hin tng. - Ch ngha duy vt bin chng cho rng c bn cht v hin tng u tn ti khch quan, l ci vn ca s vt, khng do ai sng to ra n c quan h bin chng vi nhau. - S thng nht gia bn cht v hin tng + Bn cht lun c b l ra qua hin tng cn hin tng no cng l biu hin ca bn cht mc nht nh. Khng c bn cht no tn ti thun tu ngoi hin tng ng thi cng khng c hin tng no hon ton khng hiu hin bn cht. + Bn cht v hin tng v cn bn l ph hp vi nhau. Bn cht no th c hin tng . Khi bn cht thay i th hin tng biu hin n cng thay i theo. - Tnh cht mu thun ca s thng nht gia bn cht v hin tng + Bn cht phn nh ci chung, ci tt yu, quyt nh s tn ti v pht trin ca s vt, cn hin tng phn nh ci chung, ci c bit. + Cng mt bn cht c th biu hin ra nhiu hin trng khc nhau tu theo s thay i ca iu kin v hon cnh. + Bn cht l ci tng i n nh, t bin i, cn hin tng l ci thng xuyn bin i. + Bn cht khng c biu l hon thnh mt hin tng m biu hin rt nhiu hin tng khc nhau. Hin tng khng biu hin hon ton bn cht m ch biu hin mt kha cnh ca bn cht, biu hin bn cht di hnh thc bin i, nhiu khi xuyn tc bn cht. * ngha phng php lun - Mun nhn thc c bn cht ca s vt, phi xut hin tng, nht l nhng s vt hin tng qu trnh thc t. - Phi phn tch tng hp s bin i ca nhiu hin tng, nht l nhng hin tng in hnh mi lm r c bn cht ca s vt. - Nhn thc khng ch dng li hin tng m phi tin n nhn thc c bn cht ca s vt. - Trong hot ng thc tin phi da vo bn cht ca s vt xc nh, phng thc hot ng ci to s vt, khng c da vo hin tng. 7.6- Kh nng v hin thc * nh ngha - Hin thc l nhng g hin c, hin ang tn ti thc s. - Kh nng l nhng g hin cha c, nhng s c, s c cc iu kin tng ng - Phn loi kh nng

17

+C kh nng c hnh thnh do quy lut vn ng ni ti ca s vt quy nh c gi l kh nng tt nhin. C kh nng c hnh thnh do cc tng tc ngu nhin quy nh c gi l kh nng ngu nhin. +Trong kh nng tt nhin li bao gm: kh nng gn ngha c hoc gn nhng iu kin cn thit bin thnh hin thc v kh nng xa, ngha l cha nhng iu kin bin thnh hin thc, cn phi tri qua nhiu giai on qu na. - Phn bit khi nim hin thc vi hin thc khch quan. +Hin thc khch quan l khi nim ch cc s vt, vt cht tn ti c lp vi thc ca con ngi. + Hin thc bao gm c nhng s vt hin tng vt cht ang tn ti mt cch khch quan trong thc t v c nhng g ang tn ti mt cch ch quan trong thc ca con ngi. * Mi quan h bin chng gia kh nng v hin thc - Kh nng v hin thc tn ti trong mi quan h cht ch vi nhau, khng tch ri nhau, thng xuyn chuyn ho ln nhau trong qu trnh pht trin ca s vt. - Cng trong mt iu kin nht nh, cng mt s vt c tn ti nhiu kh nng ch khng phi mt kh nng. + Ngoi nhng kh nng vn c trong iu kin mi th s vt s xut hin thm nhng kh nng mi ng bn thn mi kh nng cng thay i theo s thay i ca iu kin. - kh nng bin thnh hin thc th cn phi c cc iu kin cn v iu kin . * ngha phng php lun - Trong hot ng thc tin cn da vo hin thc, khng da vo kh nng nh ra ch trng, phng hng hnh ng cho mnh. - Trong x hi, chng ta phi ch n vic pht huy ngun lc ca con ngi, bin kh nng thnh hin thc, thc y x hi pht trin hn na. - Trong x hi, chng ta phi ch n vic pht huy ngun lc ca con ngi, n bin kh nng thnh hin thc, thc y x hi pht trin hn na. - Cn trnh hai thi cc sai lm, mt l, tuyt i ho vai tr nhn t ch quan; hai l h thp vai tr nhn t ch quan trong vic bin kh nng thnh hin thc. 8- Nhng quy lut c bn ca php bin chng. 8.1- Quy lut chuyn ho t nhng s thay i v lng dn n thay i v cht v ngc li Vai tr ca quy lut: ch ra phng thc, cch thc ca s vn ng v pht trin ca s vt hin tng. * Khi nim v cht v khi nim v lng

18

- Khi nim v cht: Cht l phm tr trit hc dng ch quy nh khch quan vn c ca s vt, l s thng nht hu c ca nhng thuc tnh lm cho s vt l ch khng phi l ci khc. + Cht l nhng quy nh vn c. Vng: mu vng, do, t hao mn trong t nhin, kim loi + L s thng nht hu c cc thuc tnh, ch khng phi l mt s kt hp my mc hay hn hp. Theo Ph.ngghen: Nhng cht lng khng tn ti, m nhng vt c cht lng, hn na, nhng s vt c v vn cht lng mi tn ti + S thng nht to cho s vt thnh mt chnh th cho php phn bit s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc. - Phn bit cht vi thuc tnh: Cht tn ti khch quan bn trong ca s vt, bao gm ca cc yu t ging nhau. + Cht l t hp nhiu thuc tnh, mi thuc tnh l mt b phn ca cht, mi s vt c nhiu cht. + Cc thuc tnh bc l theo mt mi lin h c th, khi thuc tnh c bn thay i th cht mi thay i, s phn bit gia cht v thuc tnh ch l tng i. + Cht gn vi kt cu s vt. Nh : Than ch v kim cng. - Khi nim v lng: Lng l phm tr trit hc dng tnh quy nh vn c ca s vt v mt s lng, quy m, trnh , nhp iu ca s vn ng v pht trin cng nh cc thuc tnh ca s vt. - c im: + Lng l khch quan, quy nh v s vt, bn trong s vt mt d nhiu khi dng nh l v b ngoi + Lng gn lin vi cu trc, c tnh ph bin: dng ch kch thc (di, ngn, to, nh.). S lng (thuc tnh, s dn, s hnh tinh, ). Mc ( pht trin kinh t, tnh cm , tng dn s..) + Lng khng ni ln s vt l ci g, cc thng s v lng thng xuyn thay i trong qu trnh vn ng pht trin ca s vt. + Phn bit khi nim gia cht v lng ch c ngha tng i. * Mi lin h gia s thay i v lng v s thay i v cht - Thc cht, cht v lng l hai mt ca s vt; cho nn, cht bao gi cng th hin ra mt lng nht nh, khng c cht thun tu; v lng bao gi cng l lng quy nh mt cht nht nh, khng c lng thun tu. V d: Mi kim loi khc nhau u ng vi mt bc sng nht nh ca nh sng chiu vo bt cc in t ra khi b mt. - l phm tr trit hc dng ch khong gii hn trong s thay i v lng ca s vt cha lm thay i cht cn bn ca s vt. + l mt khong (qu trnh) thay i v lng, ch khng phi mt thi im (s thay i t 00c 1000c th nc vn trng thi lng, ch khng phi im 00c hay 1000c)

19

+ l s n nh ca s vt, l c s hnh thnh quy lut ca s vt, hin tng. + Cc loi s vt khc nhau c khc nhau. - Lng bin i dn ti mt mc nht nh dn ti s thay i v cht. Khng c s thay i v lng th khng c s thay i v cht. + Mun c s thay i v cht th phi bin i dn dn v lng (v n nguyn t c th ln ti hng triu trong thi gian ngn, nhng vn tun th quy nh ny l tng t 1000c ln 1010c, 1030c, 9990c, 10000c, 1 triu ) + Qu trnh thay i t lng n cht tri qua cc giai on sau: Khi thay i v lng m vn cha dn ti thay i v cht th qu trnh gi l tim tin, tin ho. Ti mt mc dn n s thay i v cht gi l bc nhy v gii hn sy ra bc nhy gi l im nt, trong tin trnh ca s vt c nhiu im nt to nn ng nt. Quy lut ny ph bin, th hin s vn ng lin tc trong tnh t on ca lng cht. Tnh ph bin ca quy lut c th hin. Trong th gii v c: Bng tun hon Menledeev, hoc cc phn ng ho hc theo ngghen: Ngi ta c th gi ho hc l khoa hc ca bin i cht s bin i v cht ca vt th sinh ra do s thay i v thnh phn s lng Trong th gii hu c s tin ho v loi tri qua hng triu nm. Trong x hi: X hi phng Ty phi hn 1000 nm phong kin mi chuyn sang c x hi mi, x hi t bn, cn x hi phng ng tri qua 4-6 ngn nm m vn cha t c nh trnh phng Ty hin nay. Trong t duy: Trit hc Mc ra i l do k tha thnh tu l lun trc : I. Cant, L.Phoibc, G.Hghen. * Khi cht mi ra i to iu kin cho lng mi pht trin. Cc hnh thc bc nhy - S tc ng tr li ny ch yu v quy m v nhp : Nc trng thi lng vi 1 lt=1 dm3, nhng trng thi kh th th tch ln hn, vn tc phn t cng ln hn. S thay i c th hin bng cc hnh thc bc nhy. V.I.Lnin tng ni Nhng i sng thc t, lch s thc t th li bao hm c nhng khuynh hng khc nhau , cng nh i sng v s pht trin trong t nhin vn bao hm c s tin ho chm chm ln nhng bc nhy vt nhanh chng, nhng s gin on ca qa trnh tim tin* - Cc hnh thc bc nhy: + Bc nhy ton b + Bc nhy b phn (cc b) + Bc nhy t bin + Bc nhy dn dn * Mt s kt lun v phng php lun - S tch lu v lng dn ti s thay i v cht l khch quan; cho nn khng c nng vi hay bo th. (cn phi chng c hai khuynh hng t tng, t khuyng v hu khuynh).
*

V.I. Lnin: Ton tp, T20, Nxb Tin b, M. 1971, tr.79

20

- Trong x hi con ngi c th gp phn thc y to iu kin v lng chuyn ho v cht. - La chn thi im thch hp thc y bin i v cht, nht l trong hot ng x hi. - La chn phng thc ph hp tng loi kt cu s vt tc ng thay i s vt. 8.2- Quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp Quy lt ny ch ra ngun gc ng lc ca s vn ng v pht trin. * Mt s khi nim c bn: - Quan im bin chng khng nh: S vt l mt th thng nht nhiu mt khc nhau, trong c t nht hai mt i lp, nh: nguyn t (in t v ht nhn); x hi t bn (v sn v t sn); t duy (cha bit v bit) - Mt i lp: l nhng mt c nhng c im, nhng thuc tnh, nhng tnh quy nh c khuynh hng bin i tri ngc nhau tn ti mt cch khch quan trong t nhin, x hi, t duy. + S tn ti cc mt i lp l khch quan, to nn s vt. + S tn ti cc mt i lp l ph bin. Nu s vt khng c mt i lp th s vt khng tn ti . - Mu thun bin chng: l cc mt i lp lin h, tc ng qua li ln nhau trong s thng nht, l ngun gc, ng lc ca s pht trin + Mu thun bin chng quy nh s tn ti ca s vt ch khng phi tiu dit s vt, n l s thng nht ca cc mt i lp, s chuyn ho cc mt i lp to nn s ra i hay kt thc s tn ti s vt. + Mu thun bin chng c tnh khch quan, tnh ph bin. Nh: c hc (ht- y); vt l (ht-sng); ho hc (lin kt phn r); sinh hc (ng ho- d ho, hng phn-c ch); x hi (x hi-t nhin, tn ti x hi- thc x hi, giai cp); (cha bit-bit). + Cc mt i lp nhng khng trong mt th thng nht, mt chnh th ch c th to nn mu thun hnh thc, khng bin chng. - S thng nht: hai mt i lp nng ta, lm tin cho nhau, khng tch ri nhau. Phn bit hai khi nim: ng nht v thng nht + ng nht: l s pht trin ngang nhau, cc yu t ging nhau gia cc mt i lp. + Thng nht: th hin i hi s chuyn ho gia cc mt i lp. V d: Khi giai cp t sn mun lt x hi phong kin, giai cp lin minh vi cc giai cp khc nh cng nhn, nng dn, tiu t sn;lc , li ch cc giai cp trong lin minh ng nht vi nhau. Nhng sau khi thng li giai cp t sn quay tr li bc lt cc giai cp khc bin h thnh giai cp v sn, lc ny biu hin s thng nht.

21

- S u tranh: u tranh ca cc mt i lp l s tc ng qua li theo xu hng bi tr v ph nh ln nhau gia cc mt . + u tranh gia cc mt i lp l quy nh s vn ng v pht trin ca s vt, ch khng phi tiu dit s vt. + u tranh gia cc mt i lp trong mt th thng nht ca s vt, hin tng. * Mu thun l ngun gc ca s vn ng v s pht trin - Trong qu trnh vn ng pht trin ca cc s vt, hin tng, s thng nht v u tranh ca cc mt i lp khng tch ri nhau. S thng nht l tng i, tm thi (ng im cng tng i); s u tranh l tuyt i (vn ng l tuyt i). - Khi mi hnh thnh, mu thun ch l hai mt khc nhau, c khuynh hng pht trin tri ngc nhau. S khc nhau dn dn tr thnh i lp nhau. Khi hai mt i lp xung t gy gt vi nhau, (lc ny s vt vn ng vi mt nhp iu ngy cng tng) n mt lc no iu kin cc mt i lp s chuuyn ho ln nhau, mu thun c gii. S thng nht cu c mt i lp c mt i, s vt c mt i, s vt mi ra i, li c nhng mt i lp v nhng mu thun mi u tranh vi nhau. C nh vyh lm cho s vt vn ng pht trin. - Nh vy, s thng nht v u tranh ca cc mt i lp bn trong l ngun gc v ng lc ca s vn ng, pht trin cu cc s vt hin tng . * Phn loi mu thun - Mu thun bn trong v mu thun bn ngoi: - Mu thun c bn v mu thun khng c bn: - Mu thun ch yu v mu thun th yu: * ngha phng php lun Mun nhn thc c bn cht ca s vt phi pht hin ra mu thun, v mau thun quy nh bn cht ca s vt. Phi tha nhn mu thun tn ti khch quan, nhn thc c y s vt phi nhn thc hnh thc c t nht hai mt i lp. Phn tch c th trong tnh hnh c th. S vt khc nhau, qu trnh khc nhau, bn cht khc nhau, th mu thun cng khc nhau, cho nn cch gii quyt mu thun cng khc nhau, trnh rp khun, my mc. Mun thay i bn cht s vt th phi gii quyt mu thun, trnh ci lng, iu ho. 8.3- Quy lut ph nh ca ph nh. Quy lut ny ch ra khuynh hng vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng. * Khi nim ph nh v ph nh bin chng - Khi nim ph nh: + Quan im siu hnh: Do da trn quan im khng tha nhn s vt tn ti trong mi lin h ph bin, khng tha nhn ngun gc s pht

22

trin bn trong ca s vt v hin tng. Cho nn, khi nhn nhn s pht trin khng c g mi, khng thay i v cht v cht, ch lp li hnh thc cng hoc ph nh sch trn; nh dit mt con su, nghin mt ci ht, hoc xo b khng c g mi. + Quan im ch ngha duy tm v tn gio: Th gii khch quan l do s sng to ca Thng , khng c s pht trin, nu c s pht trin th theo s bin i ni chung, l s thay c i mi to nn s vn ng ca s vt. + Quan im trit hc Mc: s ph nh l s thay th s vt ny bng s vt khc trong qu trnh qu trnh vn ng pht trin. Thc cht s ph nh l s bin i ni chung l s thay i ci c i mi to nn s vn ng ca s vt. - Khi nim ph nh bin chng: Ph nh bin chng l phm tr trit hc dng ch s ph nh t thn, s pht trin t thn, l mt khu trong qu trnh dn ti s ra i s vt mi, tin b hn s vt c. - c trng ca ph nh bin chng: +Tnh khch quan: Ph nh bin chng l t thn ca s vt, l gii quyt mu thun bn trong s vt, ch khng phi do s tc ng bn ngoi. Ph nh bin chng l mt tt yu khch quan ca qu trnh vn ng v pht trin ca s vt. +Tnh k tha: Ph nh bin chng khng xo b sch trn, m l s lt b ci c, k tha ci hp l v bo tn n trong giai on mi. * Ni dung quy lut ph nh ca ph nh - Th gii vt cht vn ng v pht trin din ra thng qua qu trnh ph nh bin chng v tn. S pht trin ca s vt din ra qua nhiu ln ph nh, to ra mt khuynh hng i t thp n cao c tnh chu k. Tnh chu k ca s ph nh bin chng biu hin ch thng qua mt s ln ph nh, ci mi xut hin dng nh lp li ci c nhng trn c s cao hn. Ht thc cy la bng la (khng nh) (ph nh) (p.nh ca p.nh) + Qua ln ph nh th nht, s vt chuyn thnh mt i lp vi chnh mnh (cy la ph nh ht thc). + Qua ln ph nh th hai, s vt mi ny li chuyn thnh mt i lp vi n v dng nh tr li dng ban u nhng trn c s cao hn (bng la ph nh cy la). Nh vy, kt qu ca s ph nh ca ph nh l ci tng hp tt c nhng yu t tch cc c pht trin t trc, trong ci khng nh ban u v ci ph nh ln th nht. l s lc b bin chng nhng giai on qua t n ci mi v cht cao hn. chnh l qu trnh ph nh bin chng. th d trn, qua hai ln ph nh, s vt tri qua mt chu k pht trin. R rng, s vt n gin t ra cng phi thng qua hai ln ph nh mi c c s pht trin, cc s vt phc tp s ln ph nh c

23

th nhiu hn. ( Vng i ca con tm: tm nhng- bm- ngi- trngtm) - S ph nh ca ph nh l s kt thc ca mt chu k pht trin, ng thi li l im xut pht ca mt chu k mi. Song s pht trin khng din ra theo ng thng m theo ng xoy c. - Pht trin theo ng xoy c din t r rng tnh bin chng ca qu trnh pht trin - l tnh lin tc, tnh k tha, tnh lp li, tnh tin ln ca s vn ng. - Trong s pht trin c s tht li. Theo V.I.Lnin: Cho rng lch s th gii pht trin u n, khng va vp, khng i khi nhy li nhng bc rt ln, l khng bin chng, khng khoa hc, khng ng v mt l lun* * ngha phng php lun - Cho php chng ta nhn thc c khunh hng pht trin ca s vt v hin tng - S pht trin ca s vt l tt yu khch quan, phi nhn thc ng chu k pht trin ca s vt, con ngi c th gp phn thc y hay hm s pht trin ca s vt. - Ci mi, ci tin b c kh nng chin thng ci c l tt yu. Trong t nhin, ci mi ra i mt cch t pht, cn trong x hi ci mi ra i gn vi hot ng c thc ca con ngi. V vy, cn nhn thc v thc y ci mi tin b n ra i. Trong khi ph phn ci c, cn bit lc b v trn trng ci qu kh. 9- L lun nhn thc ca trit hc Mc - Lnin 9.1- Bn cht ca nhn thc *Quan nim v thc ca tro lu trc trit hc Mc - Quan im duy tm ch quan: Cho rng nhn thc l phc hp ca cc cm gic con ngi. V vy, h khng c c s khch quan khng nh con ngi c kh nng nhn thc c th gii. - Quan im duy tm khch quan: Cho rng nhn thc l s hi tng li ca linh hn bt t v th gii cc nim m n chim ngng c nhng b lng quyn. - Quan im ca ch ngha duy vt trc Mc: Tha nhn con ngi nhn thc c th gii. Tuy nhin do hn ch bi tnh trc quan v siu hnh, nn h hiu nhn thc l s phn nh n gin, sao chp my mc nguyn si s vt. nh gi cc quan im trn Ph.ngghen ch r: Khuyt im ch yu ca ton b ch ngha duy vt t trc ti nay k c ch ngha duy vt ca Phoi Bc l s vt, hin thc, ci cm gic c, ch c nhn thc di hnh thc khch th hay hnh thc trc quan, ch khng c nhn thc l hot ng cm gic ca con ngi, l thc tin; khng c nhn thc v mt ch quan*

* *

V.I. Lnin: Ton tp, T22, Nxb Tin b, M. 1963, tr.385 C. Mc v Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H. 1995, T3, tr9.

24

* Quan im v bn cht nhn thc ca ch ngha duy vt bin chng - Tha nhn i tng nhn thc l th gii hin thc khch quan, tn ti c lp vi thc ca con ngi. - Khng nh con ngi c kh nng nhn thc c th gii khch quan. - Nhn thc l mt qu trnh bin chng t cha bit n bit, bit t n bit nhiu. - Thc tin l c s trc tip v ch yu nht hnh thnh nn qu trnh nhn thc. - nh ngha nhn thc: Nhn thc l qu trnh phn nh bin chng hin thc khch quan vo trong b c ca con ngi, c tnh tch cc, nng ng, sng to, trn c s thc tin. 9.2- Thc tin v vai tr ca thc tin i vi nhn thc * Phm tr thc tin - Ch ngha duy tm v c ch ngha duy vt trc Mc, cha hiu bn cht ca hot ng thc tin, nht l vai tr ca n i vi nhn thc. - Quan nim ca duy vt bin chng: Thc tin ton b hot ng vt cht c mc ch, mang tnh lch s x hi ca con ngi nhn ci bin t nhin v x hi. - Tnh cht ca hot ng thc tin: + L hot ng c tnh cng ng x hi, khng tn ti mt c nhn + L hot ng c tnh c th. + L hot ng c mc ch ci to t nhin, hon thin con ngi. - Cc hnh thc c bn ca hot ng thc tin. + Hot ng sn xut vt cht: l hot ng c bn nht ca con ngi, quyt nh s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. + Hot ng chnh tr x hi: l hot ng u tranh giai cp, dn tc, c vai tr thc y s pht trin vn minh ca x hi v nhn loi. + Hot ng thc nghim khoa hc: l hot ng th nghim, thc nghim bng cc phng tin vt cht ca khoa hc, hot ng ny thc y qu trnh nhn thc ca con ngi v th gii khch quan, gp phn nng cao i sng ca con ngi. Cc hnh thc hot ng thc tin ra i tun t theo s pht trin ca x hi loi ngi; nhng trong mt giai on lch s c th, nht l giai on hin nay th c ba hnh thc hot ng ng thi v an xen ln nhau, trong hnh thc th nht gi vai tr quyt nh * Vai tr ca thc tin i vi nhn thc - Thc tin l c s, ng lc ca nhn thc +Thc tin ra nhu cu, nhim v, cng nh khuynh hng pht trin ca nhn thc. Chnh con ngi c nhu cu khch quan l phi gii thch th gii v ci to th gii , cho nn buc con ngi trc tip tc ng v cc s vt, hin tng bng hot ng thc tin ca mnh. Nh lm cho cc s vt bc l nhng thuc tnh, c im ca mnh, em

25

li ti liu cho nhn thc. Chng hn t nhu cu thc tin cn o c lm cho ton hc pht trin. Hay do bnh dch e do s sng, con ngi phi nm quy lut, bn cht ca cc loi vi rt, vi khun gy bnh ci to n,.. . Cho nn xt n cng khng c lnh vc tri thc no li khng xut pht t thc tin. +Nh hot ng thc tin m cc gic quan con ngi ngy cng pht trin, nng lc t duy lgc nng cao; hn na con ngi cn to ra nhng phng tin h tr cho cc gic quan cho php nhn thc c chnh xc v su sc hn v s vt. - Thc tin l mc ch ca nhn thc Nhn thc y hin thc khch quan l p dung vo hin thc, ci to hin thc. S p dng khng cn cch no khc l phi thng qua thc tin, l s vt cht ho nhng qui lut, tnh tt yu nhn thc c. iu khng ch l mc ch ca con ngi, m cn l mc ch ni chung ca cc ngnh khoa hc. Cc qui lut, nh lut ca khoa hc khi qut c nh hot ng thc tin, m cn l v thc tin n mi tn ti . V nh nh lut p sut kh quyn ca Trisenlli dng to ra cc vt th bay, nh lut p sut cht lng cua Becnulli r ch to my bm - Thc tin l tiu chun kim tra chn l Thc tin l ngun gc, c s, ng lc ca nhn thc, hnh thnh nn qu trnh nhn thc, cho nn vic kim tra tnh ng n ca tri thc l phi da vo thc tin, ch khng phi theo li lp lun ch quan. C.Mc khng nh: Vn tm hiu xem t duy ca con ngi c th t ti chn l khch quan khng, hon ton khng phi l mt vn l lun m l mt vn thc tin. Chnh trong thc tin m con ngi phi chng minh chn l.* V d, nh thuyt tng i ca A.Anh stanh ch c cng nhn khi cc thc nghim vt l pht hin ra s phn r ht nhn to ln tia a va b. 9.3- Cc cp ca qu trnh nhn thc *Nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh - Nhn thc cm tnh: L giai on u tin ca qu trnh nhn thc, con ngi nhn thc th gii khch quan thng qua cc gic quan ca con ngi trong s phong ph ca s vt hin tng .Cp ny th hin bng ba hnh thc, trnh t thp n cao. + Cm gic: l hnh thc u tin trong nhn thc ca con ngi, l s phn nh nhng thuc tnh ring l ca cc s vt hin tng khi chng ang tc ng n cc gic quan ca con ngi. +Tri gic: l hnh nh tng i ton vn v s vt, khi n ang tc ng trc tip n cc gic quan. Tri gic l s tng hp cm gic nhng c h thng, y hn, phong phu hn. +Biu tng: l hnh thc phn nh cao nht, l bc nhy vt trong nhn thc cm tnh, c tnh gin tip; l hnh nh c ti to, lu gi khi i tng khch th khng cn tc ng trc tip vo gic quan ch th. + c im giai on nhn thc cm tnh:
* *

C. Mc v Ph.ngghen: Ton tp, Nxb. Chnh tr quc gia, H. 1995, T3, tr10

26

L s phn nh trc tip i tng bng cc gic quan ca ch th nhn thc. L s phn nh b ngoi, phn nh c ci tt nhin v ngu nhin, c ci bn cht v khng bn cht. Giai on ny c th c trong tm l ng vt. - Nhn thc l tnh: y l giai on cao trong qu trnh nhn thc, Phn nh cc s vt hin tng mt cch gin tip, khi qut trn c s nhng ti liu do giai on cm tnh em li. Giai on ny i su vo bn cht quy lut ca cac s vt. Th hin ba hnh thc phn nh + Khi nim: l hnh thc c bn ca t duy tru tng, phn nh nhng c tnh bn cht ca s vt. Khi nim l s phn nh tng hp v mt lp s vt, n l c s, tin cho t duy tru tng, l phng thc tn ti tri thc ca con ngi v th gii khch quan. + Phn on: l hnh thc ca t duy lin kt cc khi nim vi nhau khng nh hoc ph nh mt c im, mt thuc tnh no ca i tng. C ba trnh ca phn on: phn on n nht; phn on c th; phn on ph bin. + Suy lun l hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li vi nhau rt ra tri thc mi. y l hnh thc cao nht trong qu trnh nhn thc ca con ngi. C hai suy lun : Suy lun quy np:i t ci ring n ci chung Suy lun din dch:i t ci chung n ci ring + c im giai on nhn thc l tnh: L qu trnh nhn thc gin tip i vi s vt, hin tng L qu trnh i su vo bn cht ca s vt ,hin tng . - Quan h gia hai giai on nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh: + Khng c giai on nhn thc cm tnh th khng c nhn thc l tnh + Khng c nhn thc l tnh th khng nhn thc c bn cht ca s vt. - Nhn thc quay v thc tin phc v thc tin v thc tin kim nghim * Nhn thc kinh nghim v nhn thc l lun - Nhn thc kinh nghim: l loi nhn thc hnh thnh t s quan st trc tip cc sc vt hin tng trong t nhin, x hi hay trong cc th nghim khoa hc. + Kt qu ca nhn thc kinh nghim l tri thc kinh nghim, trong c tri thc kinh nghim thng thng v tri thc kinh nghim khoa hc. + Tri thc kinh nghim c vai tr rt ln trong hot ng ca con ngi, v n c rt ra t hot ng thc tin hng ngy, ch o trc tip hot ng ca con ngi. - Nhn thc l lun: l loi nhn thc gin tip, tru tng v khi qut v bn cht v quy lut ca s vt, hin tng.

27

+ Nhn thc l lun c hnh thnh trn c s nhn thc kinh nghim. + Nhn thc l lun c tnh h thng, su sc hn nhn thc kinh nghim. - Quan h gia nhn thc kinh nghim v nhn thc l lun + Nhn thc kinh nghim l c s cho s hnh thnh nhn thc l lun, nhng nhn thc kinh nghim ch em li tri thc ring l khng trc tip hnh thnh nn nhn thc l lun. + Nhn thc l lun mi rt ra c phng php lun chung, nhn thc kinh nghim b sung cho nhn thc l lun mt cch y hn, chnh xc hn. + Khng tuyt i ho vai tr nhn thc l lun, nhng cng khng ch da vo nhn thc kinh nghim. Theo H Ch Minh, c kinh nghim m khng c l lun, cng nh mt mt sng, mt mt m * Nhn thc thng thng v nhn thc khoa hc - Nhn thc thng thng: l loi nhn thc c hnh thnh mt cch t pht, trc tip t trong hot ng hng ngy ca con ngi. + L s phn nh s vt hin tng vi tt c s phong ph sinh ng ca s vt. + L loi nhn thc chi phi thng xuyn hot ng ca con ngi. - Nhn thc khoa hc: l loi nhn thc c hnh thnh mt cch t gic, gin tip t s phn nh c im, bn cht, nhng qun h tt yu ca i tng nghim cu. +L s phn nh dng tru tng bng cc khi nim, lgic, quy lut khoa hc. + L nhn thc to nn phng php, cng c nhn thc cho con ngi v hin thc khch quan. - Quan h gia nhn thc thng thng v nhn thc khoa hc. - Nhn thc thng thng ch em li tri thc ring l, l s tp hp cc ti liu, mm mng cho nhn thc khoa hc, nhng khng bao gii t n pht trin thnh tri thc khoa hc. - Nhn thc khoa hc l nhn thc trnh cao, tri thc tn ti dng quy lut, chn l, h thng v hnh thnh nn phng php lun. 9.4- Vn chn l v tiu chun ca chn l * Khi nim chn l: Chn l l tri thc ph hp vi hin thc khch quan v c thc tin kim nghim. - Chn l l sn phm qu trnh nhn thc ca con ngi, l kh nng nhn thc ca con ngi, n khng c sn trong th gii khch quan, hay n nh ch quan ca mt c nhn no . - Thm na, i tng hnh thnh nn tri thc chn l th gii khch quan, m th gii khch quan l mt qu trnh, cho nn chn l l mt qu trnh, khng phi l mt iu hin nhin. * Cc tnh cht ca chn l

28

- Tnh khch quan: Tnh khch quan ca chn l th hin ch, th nht, i tng m chn l phn nh l th gii khch quan, khng phi do s tng tng ca con ngi, l ngi duy vt, c ngha l tha nhn chn l khch quan; th hai l, ni dung phn nh do qu trnh nhn thc ca con ngi, nhng nu n ng th cng c lp vi thc ca con ngi, tr thnh tin xut pht cho mi qu trnh t duy nh l mt tiu chun nh gi chn l (tiu chn lgic) - Tnh c th: Trn c s hnh thnh khch quan m chng ta c quan nim v tnh c th ca chn l, chn l l c th, khng c chn l tru tng. Tnh c th ca chn l c biu hin ch, do i tng phn nh chn l khch quan c th, tu tng phm vi, lnh vc, giai on ca s vn ng v pht trin ca i tng. i tng phn nh c tnh lch s, mun nhn thc c n phi tun theo tin trnh lch s , thng qua hot ng thc tin, cho nn chn l c tnh c th-lch s. - Tnh tng i v tuyt i +Tnh tng i ca chn l: L tnh ph hp ca tri thc vi i tng nhng cha y , mi ch phu hp tng phn. Chng hn cc nh lut ca I.Niutn ng trong gii hn vt th thng thng, n ch khng ng trong trng hp i tng l vt th vi m, hay siu vi m. + Tnh tuyt i: l nhng tri thc hon ton ph hp, y v hin thc khch quan. + V nguyn tc chng ta c th t n chn l tuyt i v khng c s vt, hin tng no l con ngi khng th bit, kh nng nhn thc ca con ngi l v cng, nhng do hin thc lun vn ng, cho nn ch nhn thc c mc tng i, do ch t n chn l tng i. + Trong mi chn l tng i c ht nhn ca chn l tuyt i, mi chn l tng i l nhng nc thang trn con ng t n chn l tuyt i. * Tiu chun ca chn l: Thc tin l tiu chun duy nht v khoa hc kim tra chn l. 10- Bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn xut 10.1- Cc khi nim c bn * Khi nim phng thc sn xut: l cch thc con ngi thc hin trong qu trnh sn xut vt cht nhng giai on lch s nht nh ca x hi loi ngi. - Mi giai on nht nh ca lch s x hi loi ngi bao gi cng c c trng bi mt phng thc sn xut nht nh. Do i sng x hi qua cc thi k bao gi cng xut hin nhng tnh cht, kt cu, c im tng ng v mt x hi. - S thay i phng thc sn xut bao gi cng l s thay i c tnh cht cch mng, lm cho cc qu trnh kinh t, x hi .. . c chuyn sang mt cht mi. - Phng thc sn xut quyt nh s pht trin ca x hi loi ngi t thp n cao

29

- Phng thc sn xut chnh l s thng nht gia lc lng sn xut mt trnh nht nh v quan h sn xut tng ng. * Khi nim lc lng sn xut: L biu hin mi quan h gia con ngi vi t nhin trong qu trnh sn xut Lc lng sn xut th hin nng lc thc tin ca con ngi trong qu trnh sn xut ra ca ci vt cht Kt cu ca lc lng sn xut bao gm: - Ngi lao ng - T liu sn xut + Cng c lao ng +- i tng lao ng - c sn trong t nhin - qua ch bin + Phng tin lao ng - Khoa hc cng ngh Tt c cc yu t ny c quan h cht ch, gn b vi nhau trong qu trnh sn xut, trong cong ngi l yu t quan trng nht; cng c lao ng l yu t ng, cch mng v l thc o trnh chinh phc t nhin ca con ngi, l tiu chun phn bit cc thi i kinh t. - Trong s pht trin ca lc lng sn xut, khoa hc ngy cng ng vai tr to ln v quan trng trong sn xut. Ngy nay khoa hc pht trin n mc tr thnh nguyn nhn trc tip ca nhin bin i to ln trong sn xut v trong i sng x hi. Chnh Mc a ra d kin khoa hc tr thnh lc lng sn xut x hi trc tip v n ny d kin y ngy cng c sng t. Nhng pht minh khoa hc tr thnh im xut pht cho ra i nhng ngnh sn xut mi, my mc thit b v cng ngh mi, nguyn vt liu mi v ngun nng lng mi. Chnh khoa hc tr thnh mt khu quan trng trong qu trnh sn xut vi s ng dng tin hc, iu khin tin hc vo qu trnh sn xut. Khoa hc thm vo mi yu t trong qu trnh sn xut, trong kt cu ca lc lng sn xut. Vi cuc cch mng khoa hc cng ngh, lao ng tr tu ngy cng ng vai tr chnh - chnh l c trng ca lc lng sn xut hin i. Ti i hi VIII, ng ta vch ra mc tiu i vi s pht trin lc lng sn xut ni chung, ca khoa hc cng ngh nc ta ni ring nh sau: T nay n nm 2020 ra sc phn u a nc ta c bn tr thnh nc cng nghip. * Quan h sn xut: L biu hin mi quan h gia con ngi vi con ngi trong qu trnh sn xut - Quan h sn xut mang tnh khch quan - Quan h sn xut bao gm: + Quan h s hu i vi t liu sn xut + Quan h trong t chc v qun l sn xut + Quan h trong phn phi sn phm lao ng Ba mt ny l quan h mang tnh vt cht, thuc i sng x hi, c quan h thng nht vi nhau to thnh mt h thng mang tnh n nh

30

tng i so vi s vn ng v pht trin khng ngng ca lc lng sn xut Quan h s hu i vi t liu sn xut l quan h xut pht, c bn, c trng cho quan h sn xut trong tng x hi v quyt nh hai quan h cn li. c hai hnh thc s hu c bn v t liu sn xut: S hu cng cng S hu t nhn Quan h trong t chc v qun l sn xut trc tip tc ng n qu trnh sn xut, t chc v iu khin sn xut Quan h trong phn phi sn phm kch thch trc tip n li ch ca ngi sn xut nn n thc y hoc km hm s pht trin sn xut. 10.2- Quy lut v s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut * Khi nim tnh cht v trnh ca lc lng sn xut: S pht trin ca lc lng sn xut c nh du bng trnh ca cng c lao ng, n th hin trnh chinh phc t nhin ca con ngi trong cc giai on lch s. - Trnh ca lc lng sn xut c nh gi (biu hin) trnh ca: + Cng c lao ng + Kinh nghim v k nng lao ng ca con ngi + T chc v phn cng lao ng x hi + ng dng khoa hc vo sn xut - Tnh cht ca lc lng sn xut (gn lin vi trnh ca lc lng sn xut l tnh cht ca lc lng sn xut ): + Trnh ca lc lng sn xut pht trin t ch mang tnh cht c nhn n tnh cht x hi ha + Khi sn xut thc hin vi cng c lao ng trnh th cng, th s, phn cng lao ng km pht trin lc lng sn xut mang tnh c nhn + Khi sn xut trnh c kh hin i, phn cng lao ng pht trin lc lng sn xut mang tnh cht x hi ha *. S vn ng v pht trin ca lc lng sn xut quyt nh v lm thay i quan h sn xut ph hp vi n - Mi mt phng thc sn xut mi ra i chnh l s ph hp ca quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. chnh l trng thi m cc yu t cu thnh ca quan h sn xut to a bn y cho lc lng sn xut pht trin. Nh vy trng thi ph hp th c ba mt ca quan h sn xut ph hp, thch ng vi trnh pht trin ca lc lng sn xut nn s l c s cho lc lng sn xut pht trin ht kh nng ca n. - Khi lc lng sn xut pht trin n mt trnh nht nh lm cho quan h sn xut t ch ph hp tr thnh khng ph hp, l trng thi mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut, mu thun

31

ny ngy cng gay gt lm cho quan h sn xut tr thnh xing xch ca lc lng sn xut. - Song do yu cu khch quan ca s pht trin ca lc lng sn xut tt yu dn n thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi cho ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut thc y lc lng sn xut tip tc pht trin. Khi thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi tc l phng thc sn xut c mt i, phng thc sn xut mi ra i thay th. * Quan h sn xut cng c tnh c lp tng i v tc ng tr li s pht trin ca lc lng sn xut - Quan h sn xut khng ph thuc hon ton vo lc lng sn xut m n quy nh mc ch ca sn xut, c tc ng n thi ca ngi lao ng, n t chc phn cng lao ng x hi, n s pht trin v ng dng ca khoa hc v cng ngh .. . nn t tc ng n s pht trin ca lc lng sn xut - Nu quan h sn xut ph hp vi trnh ca lc lng sn xut th n tr thnh ng lc thc y lc lng sn xut pht trin. Ngc li, nu quan h sn xut li thi, lc hu, hay tin tin mt cch gi to so vi trnh pht trin ca lc lng sn xut th s km hm s pht trin ca lc lng sn xut. - Tuy nhin, vic gii quyt mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut khng phi gin n m phi thng qua nhn thc v hot ng ci to x hi ca con ngi, trong x hi c giai cp th phi thng qua u tranh giai cp, thng qua cch mng x hi. * Tm li: Quy lut ny l quy lut ph bin tc ng trong ton b tin trnh lch s nhn loi qua cc ch x hi, lm cho x hi loi ngi thay th ln nhau t thp n cao (T x hi cng sn nguyn thy chim hu n l phong kin t bn ch ngha x hi cng sn tng lai). Trong h thng cc quy lut x hi th quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut l quy lut c bn nht. 10.3- Vn dng quy lut ny nc ta hin nay. - Giai on trc i mi chng ta nhn thc cha y quy lut ny, y mt vi yu t ca quan h sn xut i trc qu xa, c th l ch duy tr hnh thc s hu tp th v s hu nh nc, cho nn sn xut khng pht trin c. Nhn thc c vn , sau i mi chng ta xy dng mt nn kinh t th trng nh hng XHCN, a dng ha cc hnh thc s hu, nh lc lng sn xut c bc pht trin mnh, ko theo mi mt ca i sng kinh t x hi pht trin. Sau hn 10 nm i mi chng ta c th v lc bc sang mt giai oan cch mng mi. giai on cng nghip ha, hin i ha 11 - Bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng 11.1- Khi nim c s h tng v kin trc thng tng * Khi nim c s h tng: L ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca mt x hi nht nh

32

C s h tng ca mt x hi c th c hnh thnh mt cch khch quan - Nhng c trng ca c s h tng + C s h tng ca mt x hi c th bao gm nhng quan h sn xut thng tr, nhng quan h sn xut tn d ca x hi c v quan h sn xut l mm mng ca x hi tng lai. + C s h tng ca mt x hi c th c c trng bi quan h sn xut thng tr ca x hi v c s h tng ca mt x hi bao gi cng do quan h sn xut thng tr gi vai tr ch o, chi phi cc quan h sn xut khc, n quy nh xu hng chung ca i sng kinh t x hi. - Nh vy: xt trong tng th cc quan h x hi th quan h sn xut hp thnh c s kinh t ca x hi tc l trn hnh thnh nn kin trc thng tng tng ng. * Khi nim kin trc thng tng: l ton b nhng quan im chnh tr, php quyn, trit hc, o c, ngh thut, tn gio .. . cng vi nhng thit ch x hi tng ng nh: nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x hi .. c hnh thnh trn c s h tng nht nh. - c trng ca kin trc thng tng: + Cc yu t ca kin trc thng tng c c im ring, c quy lut vn ng pht trin ring nhng chng lin h vi nhau, tc ng qua li ln nhau v u hnh thnh trn mt c s h tng nht nh. + Trong kin trc thng tng, mi yu t khc nhau c quan h khc nhau i vi c s h tng. C yu t nh chnh tr, php lut c quan h trc tip vi c s h tng nhng cng c nhng yu t nh trit hc, tn gio, ngh thut ch c quan h gin tip vi c s h tng. + Trong x hi c giai cp th kin trc thng tng mang tnh giai cp v n phn nh cuc u tranh v mt chnh tr, t tng ca cc giai cp i khng, trong c trng l s thng tr v mt chnh tr - t tng ca giai cp thng tr. + Trong kin trc thng tng ca x hi c giai cp, nh nc c vai tr c bit quan trng v n tiu biu cho ch chnh tr ca mt x hi nht nh. 11.2- Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng - Cc quan im duy tm: Khi gii thch s vn ng ca i sng kinh t - x hi bng nguyn nhn thuc v thc t tng, v vai tr ca nh nc hay php quyn. - Quan im ca ch ngha DVBC v i sng x hi khng nh: quan h sn xut l quan h c bn quyt nh mi quan h v chnh tr, php quyn, t tng nn khng nh quan h kinh t, quan h vt cht l c bn, do c s h tng c vai tr quyt nh i vi kin trc thng tng * Vai tr quyt nh ca c s h tng vi kin trc thng tng - Mi c s h tng s hnh thnh nn mt kin trc thng tng tng ng vi n. Mi hin tng ca kin trc thng tng u do nguyn nhn

33

su xa nm trong c cu kinh t x hi gy ra. Tnh cht ca kin trc thng tng l do tnh cht ca c s h tng quyt nh. + Trong x hi c giai cp, giai cp no thng tr v kinh t th cng chim a v thng tr v chnh tr, v i sng tinh thn ca x hi. + Cc yu t ca kin trc thng tng (nh nc, php quyn .. .) u trc tip hay gin tip ph thuc vo c s h tng, do c s h tng quyt nh. - C s h tng thay i th sm hay mun kin trc thng tng cng thay i theo. C.Mc vit: c s kinh t thay i th ton b kin trc thng tng s cng b o ln t nhiu nhanh chng.1 + S thay i ca c s h tng dn n kin trc thng tng thay i theo khng phi ch t hnh thi kinh t - x hi ny sang hnh thi kinh t - x hi khc m cn din ra ngay trong chnh mi hnh thi kinh t - x hi. + S pht trin ca lc lng sn xut trc tip lm thay i quan h sn xut t lm thay i c s h tng v thng qua lm thay i kin trc thng tng. - S thay i c s h tng dn n lm thay i kin trc thng tng din ra phc tp. C nhng yu t ca kin trc thng tng thay i nhanh chng cng vi s thay i ca c s h tng (chnh tr, php lut) nhng cng c nhng yu t thay i chm (ngh thut, tn gio) hoc c nhng yu t vn c k tha trong x hi mi. * Tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng Tuy c s h tng c vai tr quyt nh i vi kin trc thng tng nhng ton b kin trc thng tng cng nh nhng yu t cu thnh n u c tnh c lp tng i v tc ng mnh m i vi c s h tng. - S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng th hin chc nng x hi ca kin trc thng tng l duy tr, bo v v cng c c s h tng sinh ra n, u tranh xa b c s h tng c v kin trc thng tng c. - S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng din ra theo hai chiu: + Nu kin trc thng tng tc ng ph hp vi quy lut kinh t khch quan th n thc y mnh m s pht trin kinh t. + Nu tc ng ngc li th n s km hm s pht trin ca x hi Tuy kin trc thng tng c tc ng mnh m i vi s pht trin kinh t nhng xt n cng th khng lm thay i c tin trnh pht trin khch quan ca x hi. 12- Phm tr hnh thi kinh t - x hi 12.1- Khi nim hnh thi kinh t - x hi - Hnh thi kinh t - x hi l mt phm tr ca CNDVLS, dng ch x hi tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng cho x hi ph hp vi mt trnh nht nh ca lc lng
1

C.Mc v ngghen: Ton tp, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1993, T.13, tr.15

34

sn xut v vi mt kin trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y. - Cc quan im trc Mc (k c duy tm v duy vt): khi xem xt v x hi cho rng: x hi c nhn nhn hon ton mang tnh ngu nhin, khng c tnh lp li. Cha ch ra c ngun gc, ng lc ca lch s. - Quan im ca CNDVBC v x hi: xem xt x hi l mt chnh th, mt h thng hon chnh, c cu trc phc tp, trong quan h sn xut phi ph hp vi trnh pht trin nht nh ca lc lng sn xut, quan h sn xut l ci c bn quyt nh tt c mi quan h x hi. 12.2- Kt cu ca hnh thi kinh t- x hi - X hi c xem xt ba mt c bn: + Lc lng sn xut + Quan h sn xut + Kin trc thng tng Ba mt ny c v tr ring, c tc ng ln nhau v thng nht vi nhau - Lc lng sn xut l nn tng vt cht - k thut ca mi hnh thi kinh t - x hi v gi vai tr quyt nh. - Quan h sn xut l quan h c bn u tin v quyt nh tt c cc quan h sn xut khc. - Kin trc thng tng c hnh thnh trn c s h tng v ph hp vi c s h tng, l cng c bo v v duy tr c s h tng sn sinh ra n. 12.3- Gi tr khoa hc ca hc thuyt hnh thi kinh t - x hi - Hc thuyt hnh thi kinh t - x hi ra i l mt cuc cch mng trong ton b quan nim v lch s x hi. N ch ra ngun gc, ng lc ca lch s nm ngay trong hot ng thc tin vt cht ca con ngi di tc ng ca cc quy lut khch quan. - Hc thuyt ny khc phc c quan im duy tm tru tng, v cn c v x hi. - Hc thuyt ny l c s khch quan cho ng li cch mng ca cc ng cng sn trong vic ci to x hi c, xy dng CSCN n l c s phng php lun ca cc khoa hc x hi v l hn tng cho mi nghin cu v x hi. - Ngy nay, trc thc tin lch s ca nhn loi c nhiu b sung v pht trin mi, song c s khoa hc ca hc thuyt vn cn nguyn gi tr. 13- S pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s t nhin 13.1- Khi nim hnh thi kinh t - x hi ( xem 12) 13.2- S pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s t nhin - X hi pht trin qua nhiu giai on ni tip nhau t thp n cao. Tng ng vi mi giai on nht nh l mt hnh thi kinh t - x hi.

35

- S vn ng thay th cc hnh thi kinh t - x hi trong lch s do cc quy lut khch quan chi phi. l cc quy lut: + Quan h sn xut ph hp vi trnh ca lc lng sn xut. + Quy lut c s h tng quyt nh kin trc thng tng. + Quy lut u tranh giai cp trong x hi c giai cp i khng. C.Mc vit: Ti coi s pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s t nhin.1 - Ngun gc su xa ca s vn ng v pht trin ca x hi l do s pht trin ca lc lng sn xut Ch c em nhng quan h x hi vo nhng quan h sn xut v em nhng quan h sn xut vo trnh ca lc lng sn xut th ngi ta mi c c mt c s vng chc quan nim pht trin ca nhng hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s t nhin.2 - Quy lut chung ca nhn loi i ln t thp n cao. Song mi dn tc u c th b chi phi bi cc iu kin v t nhin, chnh tr, truyn thng, vn ha v iu kin quc t .. . do c nhng dn tc c th b qua mt s hnh thi kinh t - x hi no . Song s b qua cng din ra theo mt qu trnh lch s t nhin ch khng theo mun ch quan. 13.3- Vn dng hc thuyt hnh thi kinh t - x hi vo s nghip xy dng CNXH Vit nam * Vic la chn con ng tin ln CNXH b qua ch TBCN nc ta nh mt qu trnh lch s t nhin Vit Nam cha qua giai on pht trin TBCN song vi iu kin lch s nht nh c th qu ln CNXH khng qua giai on pht trin TBCN, iu hon ton ph hp vi quy lut lch s t nhin. - Ch ngha x hi ra i l mt tt yu lch s bi nhng nguyn nhn bn trong ca x hi t bn. - Trong thi gian qua ch ngha x hi Lin X v ng u sp ch l sp m hnh k hoch ho tp trung, ch khng phi sp mt hnh thi kinh t - x hi ch ngha vi ngha l mt hnh thi kinh t x hi cao hn v cht so vi x hi t bn. - Con ng chng ta chn l mc tiu ca ng ta t khi thnh lp. Trong chnh cng vn tt v sch lc vn tt, lun cng u tin ca ng ta khng nh: con ng ca cch mng Vit Nam nht nh phi i ti CNXH b qua thi k TBCN. Qua cc thi k cch mng, ng ta lun lun khng nh chn l: c lp dn tc gn lin vi CNXH l con ng tt yu khch quan ph hp vi ch, nguyn vng ca nhn dn ta. Ti i hi ng IX tip tc khng nh: con ng i ln ca nc ta l s pht trin qu ln CNXH b qua ch TBCN. - Con ng b qua gia on pht trin t bn i thng ln xy dng CNXH ph hp vi nguyn vng ca qun chng nhn dn. * Xy dng v pht trin nn kinh t th trng nh hng XHCN
1 2

C.Mc v ngghen: Ton tp, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1993, t.13, tr.15 V.I.Lnin Ton tp, Nxb Tin b, Matxcowva, 1974, t.1, tr.163

36

- Kinh t th trng l thnh tu chung ca vn minh nhn loi, ng thi l ng lc mnh m thc y lc lng sn xut pht trin. - Quan im ca ng ta: Kinh t th trng nh hng XHCN c nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, trong thnh phn kinh t nh nc gi vai tr ch o, kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy cng tr thnh nn tng vng chc. - Xy dng v pht trin kinh t th trng nh hng XHCN va ph hp vi xu hng pht trin chung ca nhn loi va ph hp vi yu cu pht trin lc lng sn xut ca nc ta, vi yu cu ca qu trnh xy dng nn kinh t c lp t ch kt hp vi ch ng hi nhp kinh t quc t. - m bo nh hng XHCN i vi nn kinh t th trng nc ta hin nay i hi phi tng cng vai tr lnh o ca ng, pht huy dn ch, nng cao vai tr ca qun chng nhn dn lao ng, xc lp vai tr thng tr i sng tinh thn ca ch ngha Mc - Lnin v t tng H Ch Minh. Do , ng ta xc nh: pht trin kinh t l trung tm, xy dng ng l then cht. * Cng nghip ha, hin i ha vi s nghip xy dng CNXH nc ta - Vn dng quy lut quan h sn xut .. .i hi ng IX ch r: u tin pht trin lc lng sn xut, ng thi xy dng quan h sn xut ph hp theo nh hng XHCN. Xut pht t nn kinh t ph bin l sn xut nh. Lao ng th cng i ln CNXH m cha c nn i cng nghip, do phi tin hnh cng nghip ha, hin i ha nhm xy dng c s vt cht cho CNXH. l nhim v trng tm trong sut thi k qu tin ln CNXH. - ng ta ch r quan h gia pht trin kinh t x hi vi pht trin khoa hc, cng ngh v s pht trin khoa hc cng ngh s to ra s pht trin nhanh ca lc lng sn xut nhm nng cao nng xut lao ng, nng cao sc mnh ni lc hi nhp kinh t th gii. Cng nghip ha phi gn vi hin i ha m hng trc ht vo cc ngnh cng ngh cao do coi gio dc v o to, khoa hc v cng ngh l nn tng, ng lc ca s nghip CNH, HH. Trong iu kin hin nay ca nc ta vi th v lc trong nc v iu kin quc t c nhiu thun li nn khng th ch thc hin cc bc i tun t m cn v c th rt ngn thi gian, va c bc i tun t, va c bc ngot nhy vt. - i hi ng xc nhn: n nm 2020 nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo hng hin i. Do chng ta c th v cn phi la chn tin trnh CNH, HH. * Kt hp cht ch gia pht trin kinh t vi chnh tr v cc mt khc ca i sng x hi - Trong mi quan h gia i mi kinh t vi i mi chnh tr th i mi kinh t c vai tr trung tm. Tip tc quan im i mi t i hi VI, VII, VIII, ti i hi IX, ng vn khng nh ng li i mi trn mi lnh vc ca i sng x hi ly i mi kinh t lm trung tm.

37

Nhng thnh tu trong i mi kinh t l iu kin cn bn i mi h thng chnh tr v cc lnh vc khc. - i hi ng IX a ra c cu kinh t vi nm thnh phn: . Kinh t nh nc . Kinh t tp th . Kinh t t bn t nhn . Kinh t t bn nh nc . Kinh t c vn u t nc ngoi. - i i vi pht trin kinh t, xy dng nn kinh t th trng theo nh hng XHCN, y mnh CNH, HH phi khng ngng i mi h thng chnh tr, nng cao vai tr lnh o, sc chin u ca ng, xy dng nh nc php quyn XHCN, nng cao vai tr ca cc t chc qun chng, pht huy sc mnh i on kt ton dn trong s nghip xy dng v bo v t quc XHCN. ng thi phi xy dng nn vn ho tin tin m bn sc dn tc, khng ngng nng ca i sng tinh thn ca nhn dn. 14- Giai cp v u tranh giai cp 14.1- Giai cp * nh ngha: Trong tc phm Sng kin v i Lnin nh ngha giai cp nh sau: Ngi ta gi giai cp, nhng tp on to ln gm nhng ngi khc nhau v a v ca h trong mt h thng sn xut x hi nht nh trng lch s, khc nhau v quan h ca h (thng thng th nhng quan h ny c php lut quy nh v tha nhn) i vi nhng t liu sn xut, v vai tr ca h trong t chc lao ng x hi v nh vy l khc nhau v cch thc hng th v v phn ca ci x hi t hoc nhiu m h c hng. Giai cp l nhng tp on ngi m tp on ny c th chim ot lao ng ca tp on khc, do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt ch kinh t x hi nht nh1 Phn tch ni dung nh ngha giai cp: Nh vy s ra i v tn ti ca giai cp gn lin vi nhng h thng sn xut nht nh. S khc nhau v a v ca giai cp trong h thng sn xut l do nhng c trng sau: + c trng 1: Giai cp l nhng tp on ngi khc nhau v quan h ca h i vi vic s hu nhng t liu sn xut ca x hi. y l c trng quyt nh s hnh thnh v phn chia giai cp. + c trng 2: Cc giai cp khc nhau v vai tr trong t chc qun l sn xut, t chc qun l lao ng x hi. Tc l khc nhau v quyn iu khin sn xut, iu khin nh nc do c trng 1 quyt nh. + c trng 3: Cc giai cp khc nhau v phng thc v quy m thu nhp nhng sn phm lao ng ca x hi, tc l khc nhau v ca ci x hi t hay nhiu m h c hng do c trng 1 quyt nh. Ba c trng cho chng ta thy bn cht vn giai cp, t c th rt ra nhng khng nh sau:

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb Tin b, Matxcva, 1997, t.39, tr.17 - 18.

38

+ Cc c trng c mi quan h gn b hu c vi nhau, c bit quan trng ca vn giai cp l c trng th nht. N l bn cht ca s hnh thnh v xung t giai cp trong x hi. + Nhng hin tng giu ngho hay a v cao thp ch l kt qu ch khng phi nguyn nhn, ch l hin tng ch khng phi l bn cht cho nn khng th coi l tiu chun phn bit giai cp. Tm li: ngha nh ngha giai cp ca Lnin: - nh ngha giai cp vch ra bn cht ca nhng xung t giai cp trong cc x hi c giai cp i khng l do s chim hu t nhn v t liu sn xut. - nh ngha giai cp ca Lnin l mt nh ngha khoa hc c gi tr to ln v l lun v thc tin trong thi i hin nay. N vch ra con ng ng n cho cc ng cch mng trong thi i ngy nay i ti xy dng mt x hi khng cn s p bc, bc lt v bt cng l ch ngha cng sn. C c s bc b nhng quan im sai lm phn ng v vn giai cp. * Ngun gc hnh thnh giai cp - Mt s nh x hi hc t sn cho rng ngun gc giai cp l do nhng c trng khc nhau nh huyt thng, ngh nghip, gii tnh, ti nng, dn tc ...Nhng s khc bit y t n khng to ra s i lp v mt x hi. Nhng quan im ny u sai lm khng ch ra c ngun gc giai cp. - Quan im duy vt lch s: C.Mc ch ra rng: S tn ti ca giai cp ch gn lin vi nhng giai on pht trin lch s nht nh ca sn xut 1.Nh vy s phn chia giai cp trong x hi l do nguyn nhn v kinh t. - Ch ngha duy vt lch s ch ra ngun gc hnh thnh giai cp nh sau: + Nguyn nhn su xa: sn xut ngy cng pht trin vi s pht trin ca lc lng sn xut. Cng c sn xut bng kim loi ra i thay th cng c bng , nng sut lao ng tng ln, phn cng lao ng x hi tng bc hnh thnh, ca ci d tha. Xut hin nhng ngi c chc c quyn trong th tc, b lc chim ot nhng ca ci d tha lm ca ring. Ch t hu ra i. Bt bnh ng v kinh t ny sinh trong ni b cng x, chnh l c s ca s xut hin giai cp. + Nguyn nhn quyt nh trc tip: Do c s d tha ca ci, t binh trong cc cuc chin tranh khng b git nh trc m c s dng lm n l phc v cho nhng ngi giu v c a v trong x hi, ch c giai cp chnh thc hnh thnh k t . Nh vy, s xut hin ch t hu l nguyn nhn quyt nh trc tip s ra i giai cp. * Kt cu x hi - giai cp Mi phng thc sn xut ca x hi c i khng giai cp th s c mt kt cu giai cp nht nh. Da vo mc s hu v t liu sn xut m mi kt cu giai cp c th hin l c giai cp c bn, giai cp khng c bn, tng lp trung gian, tng lp tr thc.
1

Mc v ngghen ton tp, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni 1995, t.28, Tr. 662

39

- Giai cp c bn: L cc giai cp c li ch cn bn i lp vi nhau c trc tip sinh ra t phng thc sn xut chim a v thng tr trong x hi. - Giai cp khng c bn: l cc giai cp khng trc tip sinh ra t phng thc sn xut thng tr trong x hi, thng l tn d ca x hi trc hay mm mng ca x hi sau. - Tng lp trung gian: l sn phm ca phng thc sn xut thng tr l kt qu ca qu trnh phn ha x hi khng ngng din ra. - Tng lp tr thc: tn ti trong mi x hi c giai cp, c vai tr trong quan h kinh t, x hi, chnh tr, vn ha phc v cho cc giai cp khc nhau, n phn ln l phc v cho giai cp thng tr. 14.2- u tranh giai cp Ch ngha duy vt lch s khng nh: u tranh giai cp l mt phm tr lch s * nh ngha Lnin nh ngha u tranh giai cp: cuc u tranh ca qun chng b tc ht quyn, b p bc v lao ng, chng li bn c c quyn, c li, bn p bc v bn n bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn.1 Tm li: u tranh giai cp l do - Mu thun gia lc lng sn xut vi quan h sn xut - Cc giai cp c li ch cn bn i lp nhau - Cc giai cp c li ch cn bn khng i khng chng li giai cp c li ch i khng. Tm li, nguyn nhn khch quan ca mu thun giai cp l do mu thun v li ch kinh t. * Mu thun giai cp l mt trong nhng ng lc pht trin ca x hi c giai cp - nh cao ca u tranh giai cp tt yu dn n cch mng x hi. Gii quyt mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut, thay th phng thc sn xut c bng mt phng thc sn xut mi tin b hn. sn xut pht trin s l ng lc thc y s pht trin ca ton b i sng x hi. - u tranh giai cp khng ch xa b cc lc lng phn ng, lc hu m cn ci to ngay giai cp cch mng. u tranh giai cp lm cho tt c mi mt i sng x hi pht trin nhanh chng. * u tranh giai cp gia giai cp v sn v giai cp t sn trong thi i hin nay - Tnh tt yu: + Th tiu hon ton ch ngi bc lt ngi.

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb Tin b, Matxcowva, 1979, t.7, tr.237 - 238

40

+ Gi vng thnh qu cch mng, xy dng x hi cng bng, dn ch, vn minh - Ni dung u tranh gia giai cp v sn v giai cp t sn l u tranh kinh t, t tng v chnh tr - Vai tr s mnh lch s ca giai cp v sn: + L giai cp c v tr trung tm trong x hi i cng nghip + u tranh cho s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi ln ch ngha cng sn. + Thit lp phng thc sn xut mi, x hi mi. 14.3- Quan h giai cp - dn tc - nhn loi * Quan h giai cp - dn tc: lun c quan h hu c vi nhau, mi nhn t c vai tr lch s ca n trong s pht trin x hi - Vn dn tc bao gi cng c ch o bi mt quan im ca giai cp nht nh. Cho nn vic gii quyt vn giai cp quyt nh vic gii quyt vn dn tc. - Quan h giai cp l nhn t quyt nh s hnh thnh dn tc, tnh cht dn tc, xu hng dn tc v quan h gia cc dn tc. + Hnh thnh dn tc mang tnh cht in hnh hin nay do CNTB v giai cp t sn quyt nh +Tnh cht dn tc b quy nh bi phng thc sn xut thng tr + Phng thc sn xut t bn mt i phng thc sn xut cng sn thay th chuyn ha xu hng dn tc XHCN. + To ra s bnh ng trong quan h ca cc dn tc - Li ch dn tc l li ch chung ca cc giai cp, cc lc lng x hi sng trong cng ng y. V d: Mc - ngghen: Hy xa b tnh trng ngi bc lt ngi th tnh trng dn tc ny bc lt dn tc khc s b xa b. * Quan h giai cp - nhn loi: Quan h hu c vi nhau c t trong vn li ch. Li ch nhn loi l nhng nhn t p ng yu cu pht trin ca loi ngi khng phn bit giai cp, dn tc, tn gio. 15- Nh nc v cch mng x hi 15a.1- Nh nc * Ngun gc v bn cht ca nh nc - Ngun gc ca nh nc + Trit hc Mc - Lnin khng nh nh nc l mt phm tr lch s, n ra i cng vi s ra i ca giai cp v s mt i khi c s tn ti ca n khng cn. +Trong ch cng x nguyn thy, do da trn ch cng hu v t liu sn xut nn cha c giai cp v nh nc . Lc lng sn xut pht trin, ch t hu v t liu sn xut ra i, x hi phn chia thnh cc giai cp i khng v cuc u tranh giai cp

41

khng th iu ha c xut hin. iu dn n nguy c cc giai cp chng nhng tiu dit nhau m cn tiu dit lun c x hi. thm ha khng din ra mt c quan quyn lc c bit ra i, l nh nc. Nh vy, s ra i ca nh nc l mt tt yu khch quan ca lch s, n l sn phm v biu hin ca nhng mu thun giai cp khng th iu ha c.1 - Bn cht ca nh nc Trong lch s trit hc c nhiu quan im khc nhau v bn cht ca nh nc + Cc nh x hi hc t sn cho rng nh nc l ngi trng ti cng minh bo v li ch cho mi ngi, l t chc phi giai cp v mi cn cho x hi. Quan im trn xa nha mu thun giai cp, bin h cho s thng tr v bc lt ca giai cp nm trong tay b my nh nc. + Trit hc Mc - Lnin khng nh rng: Nh nc l mt b my x hi do giai cp thng tr lp nn nhm hp php ha v cng c s p bc ca mnh i vi giai cp i lp. V bn cht nh nc chng qua ch l mt b my ca mt giai cp ny dng trn p mt giai cp khc 2. l bn cht ca nh nc theo nguyn ngha, nh nc ca giai cp thng tr. Theo bn cht , nh nc khng phi l lc lng iu ha s xung t giai cp, m tri li, n cng lm cho mu thun ngy cng gay gt. Nh nc l b phn quan trng nht trong kin trc thng tng. Mi hot ng kinh t, chnh tr, vn ha, x hi do nh nc tin hnh u xut pht t li ch ca giai cp nm trong tay b my nh nc. 15a.2- c trng c bn ca nh nc - Nh nc qun l dn c trn mt vng lnh th nht nh Nh nc c hnh thnh trn c s phn chia dn c theo lnh th m h c tr. Quyn lc nh nc c hiu lc vi mi thnh vin trong lnh th. Mi nh nc c xc nh bng mt bin gii quc gia nht nh. - Nh nc c mt b my quyn lc chuyn nghip mang tnh cng ch i vi mi thnh vin trong x hi. Nh nc thit lp mt b my quyn lc chuyn nghip bao gm cc i v trang c bit (qun i, cnh st, nh t .. .) v b my qun l hnh chnh. Nh nc thc hin quyn lc ca mnh trn c s cng bc ca php lut v dng cc thit ch bo lc php lut ca mnh c thc thi trong thc t. - Nh nc hnh thnh h thng thu kha duy tr v tng cng b my cai tr Nh nc khng th tn ti nu khng da vo thu kha, quc tri v cc hnh thc bc lt khc. l nhng ch ng gp c tnh cng bc nui sng b my cai tr.

1 2

V.I.Lnin: Ton tp, Nxb Tin b, Matxcova, 1976, t.33, tr.9 Mc - ngghen: Ton tp, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1995

42

Tm li, nh nc ca giai cp bc lt khng nhng l cng c trn p giai cp m cn l cng c thc hin s bc lt cc giai cp b p bc. 15a.3- Chc nng ca nh nc Di gc tnh cht ca quyn lc chnh tr, nh nc c chc nng thng tr chnh tr ca giai cp v chc nng x hi. Di gc phm vi tc ng ca quyn lc, nh nc c chc nng i ni v i ngoi. *Chc nng thng tr chnh tr ca giai cp v chc nng x hi - Chc nng thng tr chnh tr ca giai cp - chc nng giai cp - l chc nng nh nc lm cng c chuyn chnh ca mt giai cp nhm bo v s thng tr ca giai cp i vi ton x hi. Chc nng giai cp bt ngun t l do ra i ca nh nc v to thnh bn cht ca n. - Chc nng x hi ca nh nc l chc nng nh nc thc hin s qun l nhng hot ng chung nhm duy tr s tn ti v pht trin ca x hi, tha mn li ch chung ca ton x hi. Nh chc nng m nh nc c c mt s tin cy nht nh. Trong hai chc nng trn th chc nng giai cp l c bn nht, chc nng x hi ph thuc v phc v chc nng giai cp, song chc nng giai cp ch c thc hin thng qua chc nng x hi. *Chc nng i ni v chc nng i ngoi - Chc nng i ni l nhng hot ng ch yu ca nh nc trong ni b t nc nhm duy tr trt t kinh t, x hi, chnh tr v nhng trt t khc hin c trong x hi theo li ch ca giai cp thng tr. - Chc nng i ngoi th hin vai tr ca nh nc trong quan h vi cc nc khc trong cng ng quc t. + Bng lc lng v trang nh nc bo v lnh th quc gia khi s xm lc ca nc ngoi hoc m rng lnh th quc gia bng vic xm lc cc nc khc. + Bng c quan ngoi giao, nh nc tin hnh quan h ngoi giao vi cc nc khc trn mi phng din kinh t, chnh tr, vn ha, x hi. Hai chc nng trn khng tch ri nhau, trong chc nng i ni quyt nh chc nng i ngoi. 15a.4- Cc kiu v hnh thc nh nc * Khi nim kiu v hnh thc nh nc - Kiu nh nc l khi nim dng ch b my thng tr thuc v giai cp no, tn ti trn c s kinh t no, tng ng vi hnh thi kinh t - x hi no. - Hnh thc nh nc l khi nim dng ch cch thc t chc v phng thc thc hin quyn lc nh nc. Ni cch khc, l hnh thc cm quyn ca giai cp thng tr * Cc kiu v hnh thc nh nc trong lch s - Nh nc chim hu n l: + L kiu nh nc u tin trong lch s. C s kinh t ca n da trn ch chim hu n l

43

+ Nh nc chim hu n l tn ti di hai hnh thc: nh nc qun ch, nh nc cng ha. - Nh nc phong kin + C s kinh t ca nh nc phong kin l ch chim hu v rung t + Nh nc phong kin tn ti di hai hnh thc: Nh nc phong kin phn quyn v nh nc phong kin tp quyn. - Nh nc t sn + C s kinh t ca nh nc t sn l ch chim hu t nhn v t liu sn xut + Nh nc t sn tn ti di nhiu hnh thc khc nhau nh cng ha v qun ch lp hin. D tn ti di hnh thc no, nh nc t sn vn l nh nc ca giai cp t sn. 15a.5- Nh nc v sn * Nh nc v sn l nh nc kiu mi - Tnh tt yu ca nh nc v sn Cuc cch mng do giai cp v sn tin hnh l mt cuc cch mng su sc trong lch s. N khng ch ph hy ch c m cn phi xy dng ch x hi mi. Do nh nc chuyn chnh v sn phi c thit lp v: + bp s phn khng ca giai cp bc lt v cc th lc phn ng + Xa b tnh trng bc lt da trn ch chim hu t bn ch ngha v t liu sn xut + Pht huy v hon thin khng ngng nn sn xut XHCN, pht huy cao tnh tch cc sng to ca nhn dn. + Xy dng v cng c lc lng quc phng, chng s xm lc ca ch ngha quc, bo v thnh qu cch mng. + M rng giao lu quc t, tip thu v vn dng nhng thnh tu khoa hc k thut ca nn vn minh nhn loi phc v s nghip xy dng CNXH - Nhng c im c bn ca nh nc v sn + Nh nc v sn l nh nc ca dn, do dn v v dn, l mt t chc thc hin quyn lm ch ca nhn dn lao ng di s lnh o ca ng cng sn. + Nh nc v sn va l c quan cng ch ng thi l c quan qun l kinh t, vn ha, x hi, cng mt lc n thc hin hai chc nng: t chc xy dng v trn p. + Nh nc v sn va thc hin nhim v dn tc va thc hin nhim v quc t. N lin kt vi giai cp cng nhn quc t trong cuc u tranh gii quyt nhng vn bt cp ton cu. Do nhng c im trn nh nc v sn ch cn l na nh nc.

44

- Nh nc v sn tn ti di nhiu hnh thc khc nhau: Nh nc v sn kiu cng x, nh nc v sn kiu X vit, nh nc dn ch nhn dn. D tn ti di hnh thc no th nh nc v sn cng l chuyn chnh cch mng ca giai cp cng nhn. * Nh nc Cng ha XHCN Vit Nam l tr ct ca h thng chnh tr, l cng c thc hin quyn lc ca nhn dn, l t chc thc hin quyn lm ch ca nhn dn lao ng di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam - Nh nc CHXHCN Vit Nam c t chc theo nguyn tc nh nc php quyn ca dn, do dn, v dn, ly lin minh cng - nng - tr thc lm nn tng, t di s lnh o ca ng Cng sn Vit Nam. - Quyn lc nh nc c t chc theo nguyn tc thng nht nhng c s phn cng v phi hp cht ch gia cc c quan lp php, hnh php v t php. - Nh nc CHXHCN Vit Nam c s thng nht chc nng giai cp v chc nng x hi trong t chc, hot ng ca mnh. - nh nc ta thc s l nh nc php quyn ca dn, do dn v v dn, trong giai on trc mt cn i mi, nng cao cht lng cng tc lp php v gim st ti cao ca Quc hi i vi ton b hot ng ca nh nc, ci cch nn hnh chnh nh nc bao gm ci cch th ch hnh chnh, t chc b my v kin ton i ng cn b, cng chc, ci cch t chc v hot ng t php1. ng thi phi y mnh cuc u tranh chng quan liu, tham nhng trong b my nh nc. Bng vic thc hin tng hp v ng b nhng nhim v , chng ta s tng bc hon thin nh nc CHXHCN Vit Nam xy dng thnh cng CNXH nc ta. 15b - Cch mng x hi 15b.1- Bn cht v vai tr ca cch mng x hi * Khi nim cch mng x hi Theo ngha rng: Cch mng x hi l s bin i c tnh cht bc ngot v cn bn v cht trong mi lnh vc i sng x hi l phng thc thay th hnh thi kinh t - x hi li thi bng hnh thi kinh t - x hi cao hn. Theo ngha hp: Cch mng x hi l vic lt mt ch chnh tr li thi thit lp mt ch chnh tr tin b hn. D theo ngha rng hay ngha hp th ginh chnh quyn l vn c bn ca mi cuc cch mng x hi. - Phn bit cch mng x hi vi tin ha, ci cch, o chnh: + Khc vi cch mng x hi: tin ha l qu trnh pht trin din ra mt cch tun t, dn dn vi nhng bin i cc b trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. + Ci cch x hi cng to nn s thay i v cht nht nh trong i sng x hi nhng n ch to nn nhng bin i ring l, b phn trong
1

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VIII, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni, 1996, tr.45 - 46

45

khun kh ch x hi ang tn ti. Ci cch x hi c ngha thc y qu trnh tin ha to tin dn ti cch mng x hi. + o chnh l th on ginh quyn lc nh nc bi mt c nhn hoc mt nhm ngi nhm xc lp mt ch x hi c cng bn cht. o chnh khng thay i ch x hi, khng c s tham gia ng o ca qun chng nhn dn nn o chnh khc hon ton vi cch mng x hi. * Nguyn nhn ca cch mng x hi - Trong x hi c giai cp, mu thun gia lc lng sn xut vi quan h sn xut li thi biu hin v mt x hi thnh mu thun gia giai cp cch mng i din cho lc lng sn xut mi vi giai cp thng tr i din cho quan h sn xut li thi mu thun ny tt yu dn n u tranh giai cp ginh chnh quyn nh nc. Do vy cch mng x hi l nh cao ca u tranh giai cp l cch mng x hi v l bc nhy vt tt yu trong s pht trin ca x hi c giai cp. - Nguyn nhn su xa ca cch mng x hi l mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut. * Vai tr ca cch mng x hi Cch mng x hi l phng thc tt yu ca s thay th cc hnh thi kinh t - x hi trong lch s v: - Ch c cch mng x hi mi thay th c quan h sn xut c bng quan h sn xut mi thc y lc lng sn xut pht trin, mi thay th c hnh thi kinh t - x hi c bng hnh thi kinh t - x hi mi cao hn. - Cch mng x hi l bc chuyn bin v i trong i sng x hi v kinh t, chnh tr, vn ha. Cch mng x hi l u tu ca lch s. - Lch s pht trin loi ngi tri qua bn cuc cch mng x hi, trong cch mng v sn l kiu cch mng x hi mi v cht. * Tnh cht, lc lng v ng lc ca cch mng x hi - Tnh cht cch mng x hi + Tnh cht ca mt cuc cch mng x hi c xc nh bi nhim v gii quyt mu thun kinh t v mu thun x hi tng ng. + Tnh cht v nhim v ca mt cuc cch mng x hi quy nh lc lng v ng lc ca cch mng. - Lc lng cch mng x hi + Lc lng cch mng x hi l nhng giai cp v tng lp nhn dn c li ch t nhiu gn b vi cch mng v thc y cch mng x hi pht trin. + Lc lng cch mng khng ch do tnh cht m cn do iu kin lch s c th ca mi cuc cch mng x hi quyt nh. - ng lc cch mng x hi L nhng giai cp c li ch gn b cht ch v lu di i vi cch mng. ng lc ca cch mng x hi thay i ty theo iu kin lch s c th.

46

- Vai tr lnh o trong cch mng x hi thuc v giai cp ng v tr trung tm ca thi i l giai cp i biu cho phng thc sn xut mi, l giai cp tin b nht trong s cc giai cp ang tn ti. 15b.2- Quan h gia iu kin khch quan v nhn t ch quan trong cch mng x hi *. iu kin khch quan - Cch mng x hi ch c th n ra, khi c nhng iu kin khch quan cn thit chn mui to thnh tnh th cch mng. - Tnh th cch mng l s chn mui ca mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut, ca mu thun giai cp trong x hi dn ti nhng o ln trong nn tng kinh t - x hi, to nn mt cuc khng hong chnh tr su sc khin cho vic thay th th ch chnh tr bng th ch chnh tr khc tin b hn nh l mt thc t khng th o ngc. C ba c trng ch yu ca tnh th cch mng: - Giai cp thng tr suy yu do khng hong v chnh tr. B my nh nc khng th duy tr s thng tr ca mnh. - Ni cng kh v qun bch ca cc giai cp b p bc tr nn nng n hn mc bnh thng. - Tnh tch cc ca qun chng c nng cao r rt, a ti hnh ng lch s c lp. * Nhn t ch quan - S chn mui ca nhn t ch quan trong cch mng x hi biu hin trnh cao ca tnh t chc, mc quyt tm n nh im ca giai cp cch mng sn sng tin hnh nhng hot ng cch mng mnh m nht kin quyt nht lt chnh quyn ng thi, xc lp chnh quyn cch mng do giai cp lm ch. - Trong cch mng v sn, nhn t ch quan bao gm: + Trnh trng thnh ca phong tro cng nhn, phong tro qun chng. + S sn sng v t tng, v t chc v hnh ng ca ng cng sn. + ch qut khi ca qun chng sn sng ng ln l Nh nc t sn * Quan h gia iu kin khch quan v nhn t ch quan trong cch mng x hi - S thng nht bin chng gia iu kin khch quan v nhn t ch quan l iu kin dn n bng n cch mng x hi - Nu cha c iu kin khch quan cho mt cuc cch mng x hi th khng c mt n lc no ca cch mng c th a cch mng n thng li. - Nhng khi iu kin khch quan chn mui th vn mnh ca mt cuc cch mng li ty thuc vo nhn t ch quan.

47

- Nhn t ch quan lun gn lin vi mt kiu cch mng x hi 15b.3- Hnh thc v phng php cch mng Cch mng x hi c th din ra di nhiu hnh thc khc nhau nhng cch mng khng th t ti thnh cng nu khng s dng bo lc cch mng - Bo lc cch mng: l hnh ng cch mng ca qun chng di s lnh o ca giai cp cch mng vt qua khi gii hn php lut ca giai cp thng tr ng thi nhm lt nh nc li thi, xc lp nh nc ca giai cp cch mng. - Bo lc cch mng l tt yu v giai cp thng tr li thi khng bao gi t nguyn t b a v thng tr ca mnh. V vy lc lng cch mng mun ginh chnh quyn khng c cch no khc l phi dng n bo lc cch mng. - Ngoi phng php bo lc cch mng, nhng ngi macxit khng ph nhn kh nng a cch mng x hi tin ln bng phng php ha bnh, k c vic s dng con ng ngh trng. 15b.4- Cch mng x hi trong thi i hin nay - Hin nay trong iu kin cch mng khoa hc v cng ngh hin i. Tnh cht x hi ha ca lc lng sn xut t n trnh cao lm cho quan h sn xut TBCN bin i. Nhng s chuyn ha ny din ra trong khun kh ch TBCN nn khng khc phc c mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut m ch lm cho mu thun pht trin di mt hnh thi mi. - Cng vi nhng tin vt cht - k thut, kinh t, x hi TBCN cng lm cho cc tin khc ca CNXH tng bc chn mui. Trong CNTB hin i cuc u tranh cho dn sinh dn ch vi mc ngy cng cao, tng xng vi trnh pht trin ca x hi hin i vn khng ngng din ra. Nh vy, nhng bin i ca thi i hin nay chng t tnh tt yu khch quan ca cch mng x hi ch ngha. Ch c cuc cch mng mi gii quyt c mt cch cn bn mu thun trong x hi t bn v thay th bng mt x hi khc cao hn. 16- Tn ti x hi v thc x hi 16.1- Khi nim tn ti x hi v kt cu ca n * Khi nim: Tn ti x hi l sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh hot vt cht ca x hi * Cc yu t c bn ca tn ti x hi: - Phng thc sn xut vt cht - iu kin t nhin - Dn s v mt dn s Trong phng thc sn xut vt cht l yu t c bn nht 16.2- Khi nim thc x hi v kt cu ca n * Khi nim - thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi bao gm nhng quan im, t tng cng nhng tnh cm, tm trng, truyn thng .. . ca

48

mt cng ng x hi, ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin nht nh. - thc x hi biu hin thng qua thc c nhn. thc c nhn l biu hin c o ca thc x hi, khng bao hm ni dung y ca thc x hi, n phn nh tn ti x hi cc mc khc nhau. * Kt cu ca thc x hi Ty cc gc xem xt khc nhau m ngi ta c th phn chia thc x hi thnh cc b phn khc nhau - thc x hi thng thng v thc l lun + thc x hi thng thng: l nhng tri thc, nhng quan nim ca con ngi hnh thnh mt cch trc tip trong hot ng thc tin hng ngy, cha c h thng ha, khi qut ha. + thc l lun: l nhng t tng, quan im c h thng ha, khi qut ha thnh cc hc thuyt x hi, c trnh by di dng nhng khi nim, phm tr, quy lut. + Nhng tri thc kinh nghim phong ph ca thc x hi thng thng l tin quan trng cho s hnh thnh cc l thuyt x hi. thc l lun c kh nng phn nh hin thc khch quan mt cch khi qut, su sc, vch ra mi lin h c bn ca cc s vt, hin tng. - Tm l x hi v h t tng +Tm l x hi: Bao gm ton b tnh cm, c mun, thi quen, tp qun .. . ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton x hi hnh thnh di nh hng trc tip ca i sng hng ngy ca h v phn nh i sng . c im ca tm l x hi c im ca tm l x hi l s phn nh trc tip c tnh cht t pht, thng ghi li nhng mt b ngoi ca tn ti x hi. Khng c kh nng vch ra bn cht cc mi quan h x hi ca con ngi S phn nh cn mang tn kinh nghim, yu t tr tu an xen vi yu t tnh cm. Tm l x hi mang tnh phong ph v phc tp n tun theo cc quy lut tm l v c tnh c th. Tm l x hi c vai tr quan trng trong thc x hi + H t tng x hi: H t tng x hi l h thng nhng quan im, t tng (chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio) c h thng ha, khi qut ha thnh l lun thnh cc hc thuyt chnh tr - x hi phn nh li ch ca mt giai cp nht nh. c im ca h t tng: H t tng l trnh cao ca thc x hi l nhn thc l lun v tn ti x hi. H t tng c hnh thnh mt cch t gic c kh nng i su vo bn cht cc mi quan h x hi .Trong x hi c giai cp h t tng mang tnh giai cp su sc.

49

H t tng gm c: H t tng khoa hc: phn nh chnh xc, khch quan cc mi quan h vt cht ca x hi H t tng khng khoa hc: phn nh sai lm, h o, xuyn tc cc mi quan h vt cht ca x hi H t tng nh hng ln n s pht trin ca khoa hc. + Mi quan h gia tm l x hi v h t tng x hi: H t tng v tm l x hi l hai trnh , hai phng thc phn nh tn ti x hi khc nhau nhng tc ng qua li ln nhau v c cng ngun gc l tn ti x hi. Tm l x hi l giai on thp phn nh trc tip iu kin sinh hot vt cht con ngi, to iu kin cho s hnh thnh v tip thu h t tng, ng thi gip cho l lun bt x cng v sai lm. H t tng l giai on cao phn nh gin tip tn ti x hi, n gia tng yu st tr tu cho tm l x hi. H t tng khoa hc thc y tm l x hi pht trin theo chiu hng c li cho tin b x hi. Cn h t tng phn khoa hc s kch thch nhng yu t tiu cc ca tm l x hi cn tr s tin b x hi. Nhng h t tng khng ra i trc tip t tm l x hi, khng biu hin trc tip tm l x hi - Trong x hi c giai cp, thc x hi ca cc giai cp c ni dung v hnh thc pht trin khc nhau hoc thm ch i lp nhau. Tnh giai cp ca thc x hi biu hin tm l x hi cng nh h t tng x hi 16.3 - Quan h bin chng gia tn ti x hi v thc x hi *Tn ti x hi quyt nh thc x hi - Tn ti x hi quyt nh s ra i ca thc x hi. thc x hi l s phn nh tn ti x hi ph thuc vo tn ti x hi. - Tn ti x hi quyt nh s bin i thc x hi. c bit l khi phng thc sn xut bin i th nhng t tng v l lun x hi, nhng quan im v chnh tr, php quyn, trit hc, o c, vn ha, ngh thut .. . sm mun s bin i theo. - Khi ni tn ti x hi quyt nh thc x hi. CNDVLS cng khng nh rng tn ti x hi quyt nh thc x hi khng phi mt cch gin n trc tip i vi tt c cc hnh thi thc x hi, m thng c thc hin thng qua cc khu trung gian. Ch khi no xt n cng th chng ta mi thy r nhng mi quan h kinh t c phn nh bng cch ny hay cch khc trong cc t tng y. Do : khng th tm ngun gc ca t tng, l lun trong u c con ngi m phi tm iu kin vt cht. * Tnh c lp tng i ca thc x hi - thc x hi thng lc hu hn so vi tn ti x hi + Tn ti x hi c trc quyt nh s ra i thc x hi cn thc x hi c sau l s phn nh tn ti x hi. Nn khi tn ti x hi thay i th

50

mt s b phn ca thc x hi vn tn ti cha thay i ngay, c bit biu hin r trong tm l x hi. + thc x hi thng lc hu hn so vi tn ti x hi do nhng nguyn nhn sau: Mt l: thc x hi khng phn nh kp hot ng thc tin ca con ngi. Hai l: do sc mnh ca thi quen, truyn thng, tp qun cng nh do tnh lc hu, bo th ca mt s hnh thi thc x hi. ng nh Mc ni: Truyn thng ca tt c cc th h qua rt nng ln u c nhng ngi ang sng. Ba l: do vn li ch, tc l thc x hi lun gn vi li ch ca nhng nhm, nhng tp on ngi, nhng giai cp nht nh trong x hi. Do nhng t tng c lc hu thng c cc lc lng x hi phn tin b lu gi v truyn b nhm chng li lc lng x hi tin b. V vy: nhng t tng c khng phi t mt i m phi thng qua cuc u tranh ci to trit ton b x hi c v xy dng x hi mi ca cc lc lng x hi tin tin. - thc x hi c th vt trc tn ti x hi + Trong nhng iu kin nht nh, t tng ca con ngi, c bit l t tng ca nhng khoa hc tin tin c th vt trc s pht trin ca tn ti x hi, d bo tng lai v c tc dng t chc, ch o hot ng thc tin, hng hot ng gii quyt nhim v mi do i sng vt cht ca x hi t ra. + Khi ni t tng tin tin c th i trc tn ti x hi, khng c ngha l thc x hi khng cn b tn ti x hi quyt nh. T tng khoa hc tin tin khng thot l tn ti x hi , n phn nh chnh xc, su sc tn ti x hi - thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca mnh + K tha trong s pht trin ca thc x hi th hin nhng quan im, l lun ca mi thi i u da trn c s ti liu l lun ca th h trc. K tha th hin tnh tt yu khch quan, tnh tin ln trong s pht trin + Do thc c tnh k tha trong s pht trin nn khng th gii thch c mt t tng no , nu ch da vo nhng quan h kinh t hin c m khng ch n cc giai on pht trin t tng trc . + Trong x hi c giai cp , tnh cht k tha ca thc x hi gn vi tnh cht giai cp ca n. Nhng giai cp khc nhau k tha nhng ni dung thc khc nhau ca cc thi i trc. Cc giai cp tin tin tip nhn nhng di sn t tng tin b ca x hi c li. Giai cp li thi th tip thu nhng khi phc nhng t tng phn tin b ca thi k lch s trc. - S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi trong s pht trin ca chng + Cc loi hnh thi thc x hi: thc chnh tr, thc php quyn, thc o c, thc khoa hc, thc ngh thut, thc tn gio.

51

+ Mi hnh thi thc x hi phn nh mt mt, mt i tng nht nh, mt phm vi nht nh ca tn ti x hi. Trong qu trnh phn nh hin thc, cc hnh thi thc x hi khng th thay th cho nhau nhng nh hng, xm nhp vo nhau v u tc ng tr li tn ti x hi. + Ty theo hon cnh lch s c th c nhng hnh thi thc x hi no ni ln hng u v tc ng mnh n cc hnh thi thc x hi khc to nn s pht trin khng ng nht vi tn ti x hi . V vy, khi xem xt mt hnh thi thc x hi no chng ta khng ch ch n cc iu kin kinh t - x hi m cn phi ch n s tc ng ca hnh thi thc x hi khc. - thc x hi tc ng tr li tn ti x hi + S tc ng tr li ca thc x hi i vi tn ti x hi l mt biu hin quan trng ca tnh c lp tng i ca thc x hi. S tc ng c th theo hai khuynh hng i lp nhau: t tng khoa hc v tin b gp phn thc y tn ti x hi pht trin. Nu thc x hi lc hu, phn ng s cn tr s pht trin tn ti x hi. + Mc tc ng ca thc x hi i vi tn ti x hi ph thuc vo: iu kin lch s c th; Tnh cht cc mi quan h kinh t lm ny sinh nhng t tng ;Vai tr ca giai cp ra t tng Mc phn nh ng n ca t tng v mc trin khai thc hin t tng trong qun chng. Tm li: Nguyn l ca CNDVLS v tnh c lp tng i ca thc x hi ch ra bc tranh phc tp ca lch s pht trin thc x hi v ca i sng tinh thn x hi ni chung. N bc b mi quan im sai lm v mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi. 16.4- ngha ca mi quan h bin chng gia tn ti x hi v thc x hi - Tn ti x hi quyt nh thc x hi, cho nn mun nghin cu, tm hiu cc hin tng thc, khng c dng li cc hin tng thc m phi i su vo i sng vt cht ca x hi lm ny sinh cc hin tng thc . - Mun khc phc thc c, lc hu, tiu cc; xy dng thc mi, tch cc phi ch tt c cc lnh vc, nhng c bn l phi ci to x hi c, to dng x hi mi lm ny sinh thc mi. nc ta hin nay, thc hin cng nghip ho, hin i ho, xy dng c s vt cht cho CNXH, l c s ca tn ti x hi hnh thnh nn vn ho mi, con ngi mi trn c s ly CN Mc Lnin, t tng H Ch Minh l nn tng t tng, kim chi nam cho hnh ng ca ng v nhn dn ta. 17- Quan nim ca trit hc Mc - Lnin v bn cht con ngi 17a.1- Quan nim v con ngi trong trit hc trc Mc * Quan nim v con ngi trong trit hc phng ng - Pht gio cho rng con ngi l s kt hp gia danh v sc (vt cht v tinh thn). i sng con ngi trn trn th ch l o, tm b. Cuc sng vnh cu l ni Nit Bn. - Nho gio ly o c lm c s gii thch con ngi.

52

+ Khng T cho bn cht con ngi do thin mnh quyt nh, c nhn l gi tr cao nht ca con ngi. + Mnh T a ra quan nim duy thin, cho rng tnh con ngi vn thin. + Tun T a ra quan nim duy c, cho rng tnh con ngi vn c v con ngi lun b chi phi bi cc ham m vt cht. - Lo gio cho rng con ngi sinh ra t o, do vy con ngi cn phi sng v vi. * Quan nim v con ngi trong trit hc phng Ty trc Mc - Quan nim v con ngi trong trit hc Hy Lp c i: Trong trit hc Hy Lp c i, con ngi c xem l im khi u ca t duy trit hc. + Protago cho rng con ngi l thc o ca v tr + Arixtt khng nh con ngi l thang bc cao nht ca v tr, l ng vt chnh tr. - Quan nim v con ngi trong trit hc Ty u trung c: trit hc Ty u trung c xem con ngi l sn phm ca Thng . S phn con ngi do Thng sp t. Tr tu con ngi thp hn l tr Thng . - Quan nim v con ngi trong trit hc Ty u phc hng - cn i: Trit hc Ty u phc hng - cn i cao vai tr tr tu con ngi, xem con ngi l mt thc th c l tnh. - Quan nim v con ngi trong trit hc c in c: Trit hc c in c cao con ngi v vi tr hot ng tch cc ca con ngi trong vic nhn thc v ci to hin thc. + Hghen cho rng con ngi l hin thn ca nim tuyt i. Con ngi c kh nng nhn thc gii t nhin. Nhn thc ca con ngi chng qua ch l t nhn thc ca nim tuyt i. + Phoibc cho rng con ngi l sn phm pht trin ca gii t nhin, l thc th bit t duy. Tuy nhin, Phoi bc khng thy c mt x hi ca con ngi, tch con ngi ra khi iu kin lch s c th. Nhn chung, trit hc trc Mc xem xt con ngi mt cch tru tng, tuyt i ha mt tinh thn hoc th xc con ngi, tuyt i ha mt t nhin - sinh hc m khng thy mt x hi trong i sng con ngi, Tuy vy, mt s trng phi trit hc t c nhng thnh tu trong vic phn tch, quan st con ngi, cao l tnh, xc lp cc gi tr nhn bn hc hng con ngi ti t do. 17a.2- Quan nim ca trit hc Mc - Lnin v bn cht con ngi * Con ngi l mt thc th thng nht gia mt sinh hc v mt x hi - Con ngi trc ht l mt tn ti sinh vt, biu hin trong nhng c nhn con ngi sng, l t chc c th ca con ngi v mi quan h ca n i vi t nhin. Nhng thuc tnh, nhng c im sinh hc, qu trnh tm - sinh l, cc giai on pht trin khc nhau ni ln bn cht sinh hc ca c nhn con ngi

53

- Tnh x hi ca con ngi c biu hin trong hot ng sn xut vt cht. Thng qua hot ng sn xut, con ngi sn xut ra ca ci vt cht v tinh thn, phc v i sng ca mnh, hnh thnh v pht trin ngn ng, t duy, xc lp quan h x hi. Bi vy, lao ng l yu t quyt nh hnh thnh bn cht x hi ca con ngi - S thng nht gia mt sinh hc v mt x hi ca con ngi + Qu trnh hnh thnh v pht trin ca con ngi lun b quyt nh bi ba h thng quy lut, quy lut t nhin, quy lut tm l thc, quy lut x hi. Ba h thng quy lut trn cng tc ng to nn con ngi vi t cch l thc th thng nht gia mt sinh hc v mt x hi. + Mt sinh hc l c s tt yu t nhin ca con ngi, cn mt x hi l c trng bn cht phn bit con ngi vi ng vt. + Mt sinh hc l c s hnh thnh mt x hi + Mt x hi tc ng ln n mt sinh hc, chng kim ch, nh hng cc hnh vi sinh hc ca con ngi. V vy, cc hnh vi sinh hc ca con ngi lun din ra mt cch c vn ha. * Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ha nhng quan h x hi Khng c con ngi tru tng, thot ly mi iu kin, hon cnh lch s x hi. Con ngi lun c th, xc nh, sng trong mt iu kin lch s c th, nht nh. Trong iu kin lch s , bng hot ng thc tin con ngi to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn. Ch trong ton b cc mi quan h x hi con ngi mi bc l ton b bn cht x hi ca mnh. * Con ngi l ch th v l sn phm ca lch s - Khng c gii t nhin, khng c lch s x hi th khng tn ti con ngi. Bi vy con ngi l sn phm ca lch s, ca s tin ha lu di ca gii hu sinh. Song iu quan trng hn c l, con ngi lun l ch th ca lch s - x hi. Bi v: + Bng hot ng thc tin, con ngi tc ng vo t nhin, ci bin gii t nhin, ng thi thc y s vn ng pht trin ca lch s x hi. + Trong qu trinh ci bin t nhin, con ngi lm ra lch s ca mnh. + Khng c hot ng ca con ngi th khng c quy lut x hi, v do , khng c s tn ti ca ton b lch s x hi loi ngi. - Bn cht con ngi, trong mi quan h vi iu kin lch s x hi lun vn ng bin i, cng thay i cho ph hp. 17b. Quan h gia c nhn v x hi *Khi nim c nhn - C nhn l khi nim ch con ngi c th sng trong mt x hi nht nh v c phn bit vi cc c nhn khc thng qua tnh n nht v tnh ph bin ca n. - Trong mi quan h vi x hi, c nhn c phn bit bi cc c trng sau:

54

+C nhn + C nhn + C nhn + C nhn + C nhn

l phng thc tn ti ca loi ngi l phn t to thnh x hi l chnh th ton vn c nhn cch c hnh thnh v pht trin trong mi trng x hi l mt hin tng lch s

* Khi nim nhn cch - Nhn cch l khi nim ch bn sc c o, ring bit ca mi c nhn, l ni dung v tnh cht bn trong ca mi c nhn. - Nhn cch biu hin th gii ci ti ca mi c nhn, l ton b nhng nng lc v phm cht x hi - sinh l - tm l ca c nhn to thnh chnh th ng vai tr ch th t thc, t nh gi, t khng nh v t iu chnh mi hot ng ca mnh. - Nhn cch c hnh thnh v pht trin trong i sng x hi ca mi c nhn. N ph thuc vo ba yu t: + Tin sinh hc v t cht di truyn + Mi trng x hi + Th gii quan c nhn * Mi quan h gia c nhn v x hi - Quan h bin chng gia c nhn v tp th + Tp th l phn t to thnh x hi, l hnh thc lin kt cc c nhn thnh tng nhm x hi xut pht t li ch, nhu cu v kinh t, chnh tr o c, thm m, khoa hc, t tng, ngh nghip. + C nhn tn ti trong tp th vi t cch l n v cu thnh ca ci ton th, biu hin bn sc ca mnh thng qua hot ng tp th nhng khng ha tan vo tp th. + Quan h gia c nhn v tp th da trn nn tng li ch. y l mi quan h va c tnh thng nht va bao hm mu thun. Bi vy, m bo s n nh, gn b v pht trin hi ha gia c nhn v tp th th cn phi chng hai khuynh hng cc oan tuyt i ha tp th hoc ngc li, tuyt i ha li ch c nhn. - Quan h bin chng gia c nhn v x hi + Khi nim x hi c biu hin nhiu cp khc nhau, cao nht l x hi loi ngi, thp hn l nhng h thng x hi nh quc gia, dn tc, giai cp, chng tc. + Quan h gia c nhn v x hi l quan h bin chng da trn c s li ch. Trong , x hi gi vai tr quyt nh i vi c nhn, c nhn tc ng n x hi ty thuc trnh pht trin ca nhn cch. Do , gii quyt ng n quan h c nh - x hi, cn trnh hai thi cc oan ch thy c nhn m khng thy x hi hoc ngc li, ch thy x hi m khng thy c nhn. 17c - Vai tr ca qun chng nhn dn v c nhn trong lch s * Khi nim qun chng nhn dn v vai tr ca qun chng nhn dn - Qun chng nhn dn: l b phn c cng chung li ch cn bn, bao gm nhng thnh phn, nhng tng lp v nhng giai cp, lin kt li thnh tp th di s lnh o ca mt c nhn, t chc hay ng phi

55

nhm gii quyt nhng vn kinh t, chnh tr, x hi ca mt thi i nht nh. - Qun chng nhn dn l mt phm tr lch s, nhng trong mi thi i, qun chng nhn dn u bao gm cc b phn dn c sau: + Nhng ngi lao ng sn xut ra ca ci vt cht v cc gi tr tinh thn. + Nhng b phn dn c chng li giai cp thng tr. + Nhng giai cp, tng lp x hi thc y s tin b x hi. - Vai tr ca qun chng nhn dn Quan im phi macxit +Quan im tn gio cho rng s pht trin ca lch s l do mnh tri quyt nh, tri trao quyn cho cc c nhn thc hin. +CNDT cao vai tr ca t tng tinh thn, cho rng l tnh con ngi iu khin lch s. Nhng khng phi tt c mi ngi u c l tnh lch s, m ch c mt s ngi gi l nhn vt lch s mi c l tnh y. +CNDV trc Mc th li cao vai tr ca cc v nhn, cn qun chng nhn dn ch l cng c, phng tin sai khin. Quan im ca trit hc Mc - Lnin: qun chng nhn dn l ch th sng to chn chnh ra lch s. iu c th hin ba ni dung: + Qun chng nhn dn l lc lng sn xut c bn ca x hi, trc tip sn xut ra ca ci vt cht, l c s ca s tn ti v pht trin ca x hi. + Qun chng nhn dn l ng lc c bn ca mi cuc cch mng x hi. + Qun chng nhn dn l ngi sng to ra nhng gi tr vn ha tinh thn. Tm li: xt t kinh t n chnh tr, t hot ng vt cht n hot ng tinh thn, qun chng nhn dn lun ng vai tr quyt nh trong lch s. Tuy nhin, vai tr ch th ca qun chng nhn dn cn ty vo iu kin lch s v trnh nhn thc ca qun chng nhn dn. * Khi nim lnh t v vai tr ca lnh t - Khi nim: V nhn l nhng c nhn kit xut, trng thnh t phong tro qun chng, nm bt c nhng vn cn bn nht trong mt lnh vc nht nh ca thc tin v l lun (kinh t, chnh tr, khoa hc, ngh thut,v.v.) - Lnh t l nhng v nhn, l ngi c cc phm cht c bn sau: + C tri thc khoa hc uyn bc, nm bt c xu th vn ng ca dn tc, quc t v thi i. + C nng lc tp hp qun chng nhn dn, thng nht ch v hnh ng ca qun chng vo nhim v ca dn tc, quc t v thi i. + Gn b mt thit vi qun chng nhn dn, hy sinh qun mnh v li ch ca dn tc, quc t v thi i.

56

Vai tr ca lnh t - Trong mi quan h vi qun chng nhn dn, lnh t c nhim v ch yu sau: + Nm bt xu th ca dn tc, quc t v thi i + nh hng chin lc v hoch nh chng trnh hnh ng cch mng. + T chc lc lng, gio dc thuyt phc qun chng, thng nht ch v hnh ng ca qun chng vo gii quyt nhng mc tiu cch mng ra. - T nhim v trn cho thy, lnh t c vai tr to ln i vi lch s: + Lnh t c th thc y hoc km hm tin b x hi. Nu lnh t nm bt c quy lut vn ng, pht trin ca x hi th s thc y x hi pht trin. Nu lnh t khng nm bt c quy lut ca lch s x hi th s km hm s pht trin x hi. + Lnh t l ngi sng lp ra cc t chc chnh tr x hi, l linh hn ca cc t chc . + Lnh t ca mi thi i ch c th hon thnh nhim v ca thi i . Khng c lnh t cho mi thi i, m ch c lnh t gn vi mt thi i nht nh. * Quan h gia qun chng nhn dn vi lnh t Gia qun chng nhn dn v lnh t c quan h bin chng khng tch ri nhau: - Lnh t l ngi xut thn t phong tro qun chng, khng c phong tro qun chng th khng c lnh t. Mt khc lnh t l nhn t quan trng thc y s pht trin ca phong tro qun chng. - Qun chng nhn dn v lnh t thng nht trong mc ch v li ch. - Qun chng nhn dn l lc lng quyt nh s pht trin x hi, cn lnh t l ngi nh hng, dn dt phong tro, thc y s pht trin ca lch s. * ngha phng php lun - Ph phn cc quan im duy tm, siu hnh v lch s - Qun trit bi hc nc ly dn lm gc. - Chng t sng bi c nhn.

57