5.4.1.

NCE IZGARA TASARIMI

Su ve atk sularn bnyesinde kat partikllerin yan sra, ta paralar, kuma paralar, odun
kymklar gibi gzle grlebilir byklkteki irili ufakl maddeler de mevcuttur. Bu
maddelerin uzaklatrlmas amacyla kullanlan nitelere zgaralar denilmektedir. Izgaralar,
artma tesislerinin vazgeilmez niteleridir ve atk su artma tesislerindeki mekanik aksamn
korunmas, artma tesisindeki ekipmanlarda fiziksel hasarlarn olumamas ve artma
biriminin veriminin arttrlmas amacyla kullanlan artma niteleridir.

Verimi daha fazla arttrmak iin projede elle temizlemeli ince zgara seilmitir.

Izgara Yaklam Kanalnn Boyutlandrlmas

Q
max
=0.133 m
3
/s

Q
min
=0.045 m
3
/s

Izgara yaklam kanalnn malzemesi beton seildiinden n=0,013tr.

Yk kaybnn minimize edilmesi iin ise kanal taban eimi J=0,001 seilmitir.

Kanal genilii B=1 m seilirse;
A J R
n
Q * * *
1
2 / 1 3 / 2
=



Maksimum debiye gre;

max
2 / 1
3 / 2
max
max
* 001 , 0
* 1 1
* 1
013 , 0
1
133 , 0 h
h
h
+
|
|
.
|

\
|
+
+ =

Bu bant deneme yanlma metodu ile zldnde;

h
max
=0,18 m bulunur.

Minumum debiye gre;

min
2 / 1
3 / 2
min
min
1 * 001 , 0
* 1 1
* 1
013 , 0
1
045 , 0 h
h
h
+
|
|
.
|

\
|
+
+ =

h
min
=0,09 m bulunur.


Izgara yaklam kanalndaki su hz:

s m
h B
Q
/ 74 , 0
18 , 0 * 1
133 , 0
*
max
max
max
= = = v

V
max
=0,74 m/s bulunur.

s m
h B
Qm
in
/ 49 , 0
09 , 0 * 1
045 , 0
*
min
min
= = = v

V
min
= 0,49 m/s bulunur.

Yaklam kanallarnda su hz, su iersindeki partikllerin kelmemesi iin 0,4 m/s
deerinden byk, kanal cidarlarnda anmaya neden olmamas iin 3,06 m/s deerinden
kk olmamaldr.(Kestiolu,2003)

V
min
= 0,49 m/s>0,4 m/s ve V
max
=0,74 m/s<3,06 m/s olduundan uygundur.


Elle Temizlemeli Izgaralarn Boyutlandrlma Kriterleri(Metcalf&Eddy,1991)

Elle temizlemeli Mekanik temizlemeli
nce zgara Kaln zgara
ubuk boyutlar
Kalnlk,(mm)
Genilik, (mm)

5,0-15,0
25,0-38,0

5,0-15,0
25-38

5,0-15,0
ubuklar aras boluk, (mm) 25,0-50,0 50,0-150,0 15,0-75,0
ubuk eimi, (derece) 30-45 30-45 0-30
Izgara yaklam hz, (m/s) 0,3-0,6 0,3-0,6 0,6-1
Kabul edilebilir yk kayb,
(mm)
150 150 150

Izgara ubuk Saysnn Bulunmas

Izgara ubuk saysnn bulunmas iin yukardaki tablodan seilen deerler unlardr:

ubuklar aras mesafe: w=30mm=0,03m,

ubuk kalnl: d=10mm=0,01m

( ) d n w n B * * 1 + + =

( ) 01 , 0 * 03 , 0 * 1 1 n n + + = ise 25 ~ n adet olarak bulunur.

Izgara ubuklar arasndaki boluk uzunluu ise u ekilde bulunur:

( ) w n B * 1 ' + =

( ) 03 , 0 * 1 25 ' + = B ise m B 78 , 0 ' = bulunur.

Izgara ubuklar arasndaki su hz:

s m
h B
Q
zg
/ 947 , 0
18 , 0 * 78 , 0
133 , 0
'*
max
max
max
= = = v

V
zgmax
=0,947 m/s

s m
h B
Q
zg
/ 641 , 0
09 , 0 * 78 , 0
045 , 0
'*
min
min
min
= = = v

V
zgmin
= 0,641 m/s

Izgaralarn boyutlandrlmasnda dikkat edilmesi gereken bir dier husus da zgara ubuklar
arasndaki hzn 0,4 m/s ile 1,2 m/s arasnda olmasdr.(Kestiolu,2003)

V
zgmin
= 0,641 m/s>0,4 m/s ve V
zgmax
=0,947 m/s<1,2 m/s olduundan uygundur.


Izgara alan:

Maksimum debi iin:

A
net
= w(n+1) * h
max


A
net
= 0,03 * (25+1) * 0,18

A
net
= 0,1404 m
2


V
netmax
= Q
max
/ A
net


V
netmax
= 0,133/0,1404 = 0,947 m/s < 3,06 m/s olduundan uygundur.

Minumum debi iin:

A
net
= w(n+1) * h
min


A
net
= 0,03* (25+1) * 0,09

A
net
= 0,0702 m
2


V
netmax
= Q
min
/A
net


V
netmax
= 0,045/0,0702 = 0,641 m/s>0,4 m/s olduundan uygundur.

Izgara yaklam kanalndaki maksimum su ykseklii 0,18 m olduundan 0,5 m tama pay
verilerek toplam zgara kanal ykseklii: H=0,68 m bulunur.

Tablodan = 30 o seilerek ubuk uzunluu aadaki gibi hesaplanr:

m
H
L 36 , 1
30 sin
68 , 0
sin
= = =
o


Izgara nitesinde meydana gelen yk kayplar iki ekilde hesaplanabilir; fakat emniyetli
olmas asndan daha byk yk kayb sonucuna gre boyutlandrma yaplr:

Izgara ekline bal olarak deien , yk kayplarn azaltmak iin oval zgara
kullanlacandan 1,67 seilmitir.
1.Kirschmer bants:
g
v w d
h
k
* 2
sin * * ) / ( *
max
3 / 4
1
o |
=

m h
k
3
3 / 4
1
10 * 3 . 7
81 , 9 * 2
30 sin * 74 , 0 * ) 03 , 0 / 01 , 0 ( * 67 , 1

= =

h
k1
=0,73 cm bulunur.

2.
g
v v
hk
ax m zg
* 2 * 7 , 0
2 2
max
2

=
m hk 025 , 0
81 , 9 * 2 * 7 , 0
74 , 0 947 , 0
2 2
2
=

=

h
k2
=2,5 cm bulunur.

Bulunan iki farkl yk kayb arasnda ok fark olmasna ramen emniyetli tarafta kalmak
asndan 2,5 cmlik yk kayb deeri kabul edilir. Bu deer Tablo 4da verilen snr deerler
arasnda olduundan uygundur.

Izgara By-Pass Kanalnn Boyutlandrlmas

Q
max
=0,133 m
3
/s
V
max
=1,5 m/s(kabul)
h
max
=0,18 m

Kanal genilii;
B=Q
max
/(h
max
* V
max
)
B=0,133/(0,18*1,5)=0,49 m B=0,5 metre kabul edilir.

B=(n+1)*w+n*d
0,5=(n+1)*0,03+n*0,01
n=12 adet bulunur.
















nce Izgara Tasarm Deerleri

Kanal genilii,B,(m) 1
Kanal taban eimi,J 0,001
Manning katsays,n 0,013
ubuklar aras mesafe,w,(m) 0,03
ubuk kalnl,d,(m) 0,01
Izgara ubuklar arasndaki boluk
uzunluu,B
'
,(m)

0,78
Maksimum su ykseklii,(m) 0,18
Minumum su ykseklii(m) 0,09
Kanal ykseklii,(m) 0,68
Izgara ubuklarnn kanal taban ile yapt
a,()

30
ubuk uzunluu,(m) 1,36
Izgara yaklam kanalndaki maksimum su
hz, V
max
,(m/s)

0,74
Izgara yaklam kanalndaki minumum su
hz, V
min
(m/s)

0,49
Izgara ubuklar arasndaki maksimum su
hz, V
zgmax
, (m/s)

0,947
Izgara ubuklar arasndaki minumum su
hz,V
zgmin
, (m/s)

0,641
Maksimum debide zgara alan, A
net
,( m
2
) 0,1404
Minumum debide zgara alan, A
net
,( m
2
) 0,0702
Izgara ekil faktr, 1,67
Yk kayplar
h
k1
, (cm)
h
k2
, (cm)

0,73
2,5







Havalandrmal Kum Tutucularn Boyutlandrma Kriterleri(Metcalf&Eddy,1991)

Parametre Boyutlandrma deerleri
Boyutlandrma
aral
Tercih edilen
deerler
Pik debide bekleme sresi,dak 2-5 3
Boyutlar:
Derinlik,m 2,13-4,88
Uzunluk,m 7,62-20
Genilik,m 2,44-7
Genilik/Derinlik oran 1:1-5:1 1,5:1
Uzunluk/Genilik 3:1-5:1 4:1
Hava ihtiyac, L/s.m 3,0-7,0
Kum miktar, m
3
kum/10
3
m
3
atk su 3,74*10
-3
-0,2 0,015

Bekleme sresi
H
=5 dakika, genilik/derinlik oran 1,5:1 ve uzunluk/genilik oran da 5:1
kabul edilirse bu durumda tank boyutlar B=1,5h, L=5B=7,5h olur.

V=0,133 m
3
/s*5 dk*60 s/1 dk=39,9 m
3


Tank hacmi 40 m
3
olarak kabul edilirse;

V=B*h*L

40=1,5h*h*7,5h

40=11,25 h
3
ise h=1,53 m bulunur.

h=2 m kabul edilirse B=3 m ve L=15 m bulunur.

Gerekli hava miktar:

Tablodan birim zamanda birim uzunluk iin ihtiya duyulan hava miktar 4 L kabul edilirse;

4 L/s.m*15 m=60 L/s=0,06 m
3
/s

Gnlk hava ihtiyac: 5184 m
3
/gn

Gerekli blower kapasitesi:

0,06 m
3
hava/s*3600 s/1 saat=216 m
3
hava/sa

Seilen blowerlar genelde hava debisinden daha yksek tutulur. Bu nedenle 250 m
3
hava/saat
kapasiteli bir blower seilmelidir.

Havalandrc kum tutucularda yatay hz, 0,2 m/sden kk tutulur.(Kestiolu,2003)

Yatay hz kontrol yaparsak;

2 * 3
133 , 0
*
max
= =
h B
Q
v
y


V
y
=0,022 m/s bulunur.

V
y
=0,022 m/s<0,2 m/s olduundan uygundur.

Toplam tutulan kat madde miktar:

Tablodan her 1000 m
3
atk su iin tutulan kum miktar olarak 0,09 m
3
kabul edilirse;

max
*
1000
09 , 0
Q KMM =
gn KM m gn m KMM / 034 , 1 / 9 , 11491 *
1000
09 , 0
3 3
~ =
bulunur.
Havalandrlmal kum tutucularda 1 m
3
KMde 2650 kg KMnin olduu kabul
edilirse(Metcalf&Eddy,1991), kg olarak toplam kat madde miktar:

KMM=1,034*2650 ~ 2740,6 kg KM/gn

Havalandrmal Kum Tutucu Tasarm Deerleri

Bekleme sresi,
H
,(dakika) 5
Genilik/Derinlik,B/h 1,5:1
Uzunluk/Genilik, L/B 5:1
Tank genilii,B,(m) 3
Tank derinlii,h,(m) 2
Tank uzunluu,L,(m) 15
Hava sarfiyat, (m
3
/sa.m)
14,4 ?
Gerekli hava miktar, (m
3
/sa) 216
Gerekli blower kapasitesi,(m3/sa) 250
Toplam kum miktar (m3/gn) 1,034
Toplam kum miktar arl(kg/gn) 2740,6









N KELTM HAVUZUNUN TASARIMI

2-2,5 saat iinde kendiliinden kebilen kat maddelerin giderilmesi amacyla n ktrme
niteleri kullanlr. n keltim havuzlar atk suyun zelliine bal olarak byk apta kat
madde giderimi salarlar. Genellikle kendinden sonra gelen nitelere girebilecek AKM ve
BO ykn azaltmak amacyla kullanlmaktadr.dikdrtgen ya da dairesel planl olarak ina
edilebilirler.

na bakmndan yapm daha kolay olsun diye projede dikdrtgen palanl n keltim havuzu
seilmitir.

n keltim Havuzlar in Boyutlandrma Kriterleri(Metcalf&Eddy,1991)

Boyutlandrlan niteler Boyutlandrma aral Tipik boyutlandrma deeri
Bekleme sresi,(saat) 1,5-2,5 2,0
Yzeysel
hidrolik,(m
3
/m
2
.saat)

0,5-1,5

1,0
Savak yk(m
3
/m.saat) 5-21 11
Dikdrtgen yapl n
keltim tanklar

Derinlik,(m) 3-5 3,7
Uzunluk,(m) 15-90 25-40
Genilik,(m) 3-24 5-10
amur syrc hz,(m/dk) 0,6-1,2 1,0
Taban eimi 1:100-1:200 1:100
Dairesel yapl n keltim
tanklar

Derinlik,(m) 3-5 3,7
ap,(m) 3-61 12-46
amur syrc hz,(devir/dk) 0,02-0,05 0,03
Taban eimi 1:15-1:6 1:12,5

Dikdrtgen Planl n keltim Havuzu Tasarm

n ktrme tanklarnda B/L oran 1:4 ile 1:8 arasnda seilir.(Atk su mhendislii ders
notlar)

L=4B,yzeysel hidrolik yk s
0
=1,5 m
3
/m
2
.sa ve bekleme sresi =2,5 saat seilirse;

V=Qmax*

V=478,828 m
3
/sa*2,5 sa=1197,07 m
3


A= Q
max
/S
0
= 478,828/1,5= 319,218 m
2


A=B*L=4B
2
=319,218 m
2
ise B~ 9 m L=36 m olarak bulunur.

Su ykseklii H
su
=3,25 m ve hava pay da 0,5 m seilirse toplam havuz ykseklii H= 3,75 m
olur.

Sistemde yatay hz kontrol yaparsak;

V
y
=Q
max
/B*H
su
= 0,133/9*3,25= 4,55*10
-3
m/s

V
y
=4,55 mm/s <10 mm/s olduundan uygundur.

ktrme havuzunun eimi 1/100 olarak seilir ve havuza 2 adet amur konisi yapldn
kabul edersek;

h
1
iin;

100 mde 1 m ise
36/2 mde x m
x=0,18 m

h
1
=H-x=3,75-0,18=3,57 m bulunur. h
1
3,6 metre kabul edilir.

h
2
iin;

y=L/2-B/n (n:amur konisi adedi)

y=36/2-9/2=13,5 m bulunur.

100 mde 1 m ise
13,5 mde z m
z=0,135 m

h
2
=H+z=3,75+0,135=3,885 m bulunur. h
2
=3,9 m kabul edilir.

Akm koullarn irdelemek iin Re ve Fr saylar kullanlr. Bu saylardan birini salamak
yeterlidir.

R=(B*H)/(B+2H)=(9*3,75)/(9+2*3,75)=2,045

Re=V
y
*R/= 4,55*10
-3
*2,045/1,31*10
-6
= 7102,8

Re=7102,8>2000 olduundan akm trblansldr.

Fr=V
y
2
/g*R =(4,55*10
-3
)
2
/9,81*2,045= 1,032*10
-6

Fr=1,032*10
-6
<10
-5
olduundan akm kararszdr.

Re ve Fr saylar akm koullarn salamadndan n ktrme havuzuna eik plakalar
yerletirerek akm koullarn salamamz gerekir. Buna gre;
Plaka asn 45
o
ve yksekliini(H) 1m seelim. Frekans dalm erisinin karlmasn
salayan deney dzeneine gre;

H=L
p
*sin olur. Buna gre plaka uzunluu(L
p
);

L
p
=H/sin=1/sin45=1,41 m

Bulunur. Plakalar havuzun kenarlarna tam bitiik konulmayarak 0,25 m boluk braklr.

b
p
=9-(0,25*2)= 8,5 m

Plaka alan(A
p
);

A
p
=b
p
*L
p
=8,5*1,41= 12 m
2

bulunur. Plakalar aras mesafe(W);

S
0
=(Q/A
p
)*[W/(H.cos+Wcos
2
)]

Buradan W=0,026 m bulunur.
W=2,5 cm de bir plaka yerletirilir. Buna gre Re ve Fr saylar incelenirse;

Re=V
y
*R/ (=1,31*10
-6
m
2
/s 10
o
C de)

R=W/2 =0,026/2 = 0,013 m

V
y
=0,133/8,5*1 = 0,0156 m/s olduuna gre

Re=0,0156*0,013/1,31*10
-6
= 154,81 < 2000 olduundan uygundur.

Fr=V
y
2
/g*R =0,0156
2
/9,81*0,013 = 1,91*10
-3
> 10
-3
olduundan akm kararldr.

n keltim havuzu giri yaps(orifis):

Dikdrtgen planl n keltim havuzlarnda giri yaps olarak genelde orifis kullanlr.
Orifisler iin bir deliin ap 0,2-0,3 m arasnda seilebilmektedir.(Kestiolu,2003)

Delik ap 0,25 m ve V
delik
0,3 m/s kabul edilerek;

Q
max
=n
delik
*A
delik
*V
delik

0,133= n
delik
*(*0,25
2
/4)*0,3

n
delik
=10 adet bulunur.

q=Q
max
/n
delik
= 0,133/10= 0,0133 m
3
/s


q=C*A*(2gh)
1/2

burdan h ekilirse;

h=0,0133
2
/0,62
2
*( *0,25
2
/4)
2
*2*9,81

h=9,73*10
-3
m

Orifisteki su ykseklii h=0,973 cmdir.

n keltim havuzu k yaps(V tipi savak):

n keltim havuzu k yaps olarak ise V tipi savak boyutlandrlrsa;

Savak ykseklii 10 cm, h=5 cm kabul edilirse;

) * 0087 , 0 ( 5 , 0
2 / 1
+ = h

539 , 0 ) 05 , 0 * 0087 , 0 ( 5 , 0
2 / 1
= + =



2 / 5 2 / 1
* 2 * * *
15
8
h g tg q o =


s m tg q / 10 * 2 , 4 05 , 0 * 62 , 19 * 30 * 539 , 0 *
15
8
3 4 2 / 5 2 / 1
= = bulunur.

Toplam di says

n=Qmax/q = 0,133/44,2*10
-4
= 316,66

Toplam di says 320 adet kabul edilerek 5 sra di oluturulabilir. Her bir sradaki di says
64 adettir.

n keltim amuru:

Ham atksudaki AKM 36 22600 /86400 / 0.133 = 70,8 mg/ltdir. Havalandrmal kum
tutucuda %10 AKM giderimi(Anonim) olduunu kabul edersek n keltim havuzuna
giriteki AKM deeri mg/ltdir. n ktrme havuzunda AKM giderimi %50 kabul
edilirse(Toprak,2000) ken amur miktar;

70,8mg/lt*0,9=360 mg/lt
360 mg/lt*0,5=180 mg/lt

Gnde atlacak amur ktlesi:

W
s
=0,133 m
3
/s*180 mg/lt*1000 lt/1 m
3
*10
-6
kg/1 mg*86400 s/1 gn=2068,4 kg/gn

Hacim olarak atlacak amur:

V= 2068,4/1000*1*0,04 = 51,71 m
3
/gn

amur konisi hacmi:

amur bekleme sresi t=12 saat kabul ile bir havuz iin koni hesab;

V
amur konisi
=(51,71/2 m
3
/gn)*1 gn/24sa*12 sa=12,92 m
3

amur konisi hacmi 13 m
3
olarak kabul edilir.

n keltim Havuzu Tasarm Deerleri

Genilik/Uzunluk oran, B/L 1:4
Yzeysel hidrolik yk , s
0
,(m
3
/m
2
.sa) 1,5
Bekleme sresi, ,(sa) 2,5
Tank yzey alan, A,(m
2
) 491(B*L=11*44,75)
Su ykseklii,H
su
,(m) 3,25
Hava pay,(m) 0,5
Tank derinlii,(m) 3,75
h
1,
(m) 3,5
h
2 ,
(m) 4
amur konisi says,(adet) 2
Orifisteki su ykseklii,h,(cm) 1,2
Savak says,(adet) 500
Savak ykseklii,(cm) 10
Gnde atlacak amur ktlesi, W
s
,(kg/gn) 3109
Gnde atlacak amur hacmi, V

,(m
3
/gn) 78
amur bekleme sresi,t,(sa) 12
amur konisi hacmi,V
amur konisi
,(m
3
) 20




5.4.4.DENGELEME HAVUZU

Dengeleme tanklarnn yapm maksatlar genel olarak tesise, srekli ve homojen atk su
karakteristii salamak ve ok yklemelere kar tesisi ( zellikle biyolojik artma
nitelerini) korumaktr. Bu nedenle dengeleme tanknn yapm byk bir nem arz eder ve
kimi zel koullar hari tm atk su artma tesislerinde yaplmalar neredeyse
zorunludur.(Kestiolu,2001)

Q
max
=478,828 m
3
/sa

=5 saat seilirse;

V=Qmax* =478,828 m
3
/sa*5 sa=2394 m
3
bulunur.

Havuz derinlii H=4 m ve hava pay 0,5 m kabul edilirse tanktaki su ykseklii H
su
=3,5 m
olur.

ki dengeleme havuzu yaplrsa;

V
1
=V
2
=V/2=2394/2=1197 m
3


H=4 m ise A
1
=A
2
=1197/4=300 m
2
olarak bulunur.

A
1
=B*L ise B=10 m ve L=30 m olarak alnr.

Havuz yzey alan ise A=2394 /4=600 m
2
bulunur.

Gerekli hava miktar:

1,5 m3 hava/m3 saat*2394 m3=3591 m
3
hava/saat

Gerekli blower kapasitesi:

1000 m3/salik 4 asl, 2 yedek blower seilir.

Difzr kapasitesi:

10 m3 hava/adetlik difzrler seilirse;

Difzr says=n=(3591 m3 hava/sa)/(10 m3 hava/adet)=360 adet

Karm iin gerekli birim enerji:

Karm iin gerekli birim enerji 5W/m3 ise;

Gereken toplam enerji=5W/m3*2394 m3=11970 W=11,9 kW olarak bulunur





















Dengeleme Havuzu Tasarm Deerleri

Bekleme sresi, ,(saat) 5
Havuz hacmi,V,(m
3
) 2394
Su ykseklii, H
su
,(m) 3,5
Havuz derinlii,H,(m) 4
Havuz yzey alan,A,(m
2
) 600
Bir havuz iin
Genilik,B,(m)
Uzunluk,L,(m)

10
30
Gerekli hava miktar,(m
3
hava/sa) 3591
Gerekli blower kapasitesi,(m
3
/sa) 1000
Gerekli blower says,(adet) 4 asl,2 yedek
Difzr kapasitesi,(m
3
hava/adet) 10
Difzr says,(adet) 360
Karm iin gerekli enerji
Birim enerji,(W/m
3
)
Toplam enerji,(kW/m
3
)

5
11,9








HAVALANDIRMA HAVUZU TASARIMI

Havalandrma havuzu aktif amur sisteminin kalbi olarak nitelendirilmektedir. Havalandrma
havuzunda mikroorganizmalar iin uygun evresel artlar salamak ve mikroorganizmalar
askda tutulmas esastr. Havalandrma sonucu, organik maddelerin askda byyen
mikroorganizmalar tarafndan paralanmas prensibi sz konusudur.Askda byyen
mikroorganizmalar suyun ierisinde bulunan organik maddeleri paralayarak H
2
O ve CO
2
e
evirirler. Mikroorganizmalarn organik maddeleri oksitlemesi sonucu organik maddeler ya
okside olur ya da biyoktleye dnr.

Havalandrma havuzunda gereken artma veriminin salanmas amacyla havuz ierisinde
faaliyet gsteren mikroorganizma saysn (MLVSS) sabit bir deerde tutmak gerekmektedir.
Bu nedenle biyoktlenin bir ksm ktrme kademesinde fazla amur olarak sistemden
atlrken dier ksm havalandrma blmne geri devrettirilir.


Dengeleme nitesinden sonraki niteler ortalama debiye gre boyutlandrlr.bu nedenle
havalandrma havuzunu boyutlandrrken kullanacamz debi ortalama debidir.

Q
ort
=239,414 m
3
/sa=5745,9 m
3
/gn=0,0665 m/s

Ham atk sudaki BO:

28 gr/kii.gn*22600 kii*1 gn/86400s*1 s/0,0665 m
3
=110 mg/lt

Havalandrmal kum tutucuda BO gideriminin %10, n keltim havuzunda ise %10 kabul
edilirse;

Havalandrma havuzuna giri BO=S
0
=90 mg/lt olarak bulunur.

Havalandrma havuzu k deeri ise SKKY dearj limitleri tablosuna gre 45 mg/ltdir.

SKKYne azot ve fosfor iin herhangi bir dearj limiti verilmemitir. Fakat bizim artma tesisi
k suyumuz yzeysel suya dearj edileceinden ve azot ile fosfor da trofikasyondan
sorumlu temel ntrientlerden olduundan azot ve fosfor giderimi de hesaplanarak
boyutlandrma ona gre yaplmtr.

Ham atk sudaki azot miktar:

6 gr/kii.gn*22600 kii*1 gn/86400 s*1 s/0,0665 m3=23,6 mg/lt

n artmada azotun %20sinin giderildii kabul edilirse;

Havalandrma havuzuna giriteki azot miktar=N
0
=18,88mg/ltdir.

Aktif amur nitesinin azot giderimi %70 kabul edilirse;

k Top-N=5,66 mg/ltdir.

Ham atk sudaki fosfor miktar:

1 gr/kii.gn*22600 kii*1 gn/86400 s*1 s/0,0665 m
3
=3,93 mg/lt

n artmada fosforun %20sinin giderildii kabul edilirse;

Havalandrma havuzuna giriteki fosfor miktar=P
0
=3,14 mg/ltdir.

Aktif amur nitesinin %25 fosfor giderdii kabul edilirse;

k P=2,35 mg/lt olarak bulunur.


ktaki znm BO deeri=znm BO+ktaki biyoktlenin BO deeri ise;

45=S+45*0,7*0,68*1,42 (0,7: BOnin %70inin biyolojik olarak paralanabilir olduu kabul
edilmitir.)

S=14,58 mg/lt bulunur.

Biyolojik artma verimi;

838 , 0
90
58 , 14 90
=

= E
Aktif amur sisteminin toplam verimi;

5 , 0
90
45 90
=

=
s
E



Havalandrma havuzu hacmi:

Kabuller:

Kark svdaki UKM=MLVSS=0,8*AKM=3500 mg/lt

Giriteki UKM ihmal edilir.

c
=15 gn

Y=0,8

k
d
=0,06

c d
c ort
k
S S Q Y
V X
u
u
* 1
) ( * * *
*
0
+

=


15 * 04 , 0 1
) 58 , 14 90 ( * 15 * 9 , 5745 * 80 , 0
* 3500
+

= V

V=928,6 m
3
olarak bulunur.

Mikroorganizma oalma hz:

1.Gzlemlenen biyolojik dnm verimi

c d
gz
k
Y
Y
u * 1+
=

15 * 04 , 0 1
80 , 0
+
=
gz
Y

Y
gz
=0,5 olarak bulunur.

2.Biyolojik oalma hz

Q
w
*X
r
=P
x
=Y
gz
*Q*(S
0
-S)

P
x
: Atlan amur

Px=0,5*5745,9*(90-14,58)*10
-3


P
x
=216,68 kg/gn olarak bulur.

Reaktrden biyoktle uzaklatrma hznn hesab:

Qe=Q ve k UKM=0,8*AKM ise k UKM=0,8*45 mg/lt=36 mg/lt

Xe=36 mg/ltdir.

Havalandrma havuzundan ekilen amur debisi:

e e w
c
X Q X Q
X V
* *
*
+
= u

36 * 9 , 5745 3500 *
3500 * 6 , 928
15
+
=
w
Q



Qw=2,806 m
3
/gn olarak bulunur.

Geri devir amurundaki AKM konsantrasyonu:

Geri devir oran,r=0,5 kabul edilerek;

Q r Xr Q r Q X
Q X Q Q X
r r r
* * ) * (
* ) (
= +
= +


3500(5745,9+0,5*5745,9)=Xr*0,5*5745,9

Xr=10500 mg/lt bulunur.

UKM=0,8*AKM olduundan AKM=13125 mg/ltdir.

Hidrolik bekleme sresi:

gn
Q
V
1616 , 0
9 , 5745
6 , 928
= = = u

=4 saat olarak alnabilir.

Spesifik substrat kullanm hz:

X
s s
U
*
0
u

=

1
133 , 0
3500 * 1616 , 0
58 , 14 90

=

= gn U


F/M oran:
X
s
M
F
*
0
u
=

1
159 , 0
3500 * 1616 , 0
90

= = gn
M
F




Havuz hacmi 928,6 m
3
bulunmutur derinlik 3,6 metre kabul edilirse;

A=928,6/3,6=258 m
2
bulunur.

ki havalandrma havuzu yaplrsa;

A=B*L ise B=10 m L=26 m bulunur.

Gerekli oksijen miktarnn bulunmas:

L
BO
=Q*s
0
=5745,9 m
3
/gn*90 mg/lt*1 lt/10
-3
m
3
*1 kg/10
6
mg

L
BO
=517,131 kg/gn bulunur.

Ayn ekilde L
TN
=108,48 kg/gn bulunur.

) * * 33 , 4 ( ) * * * ( ) * * * (
1 2 1
T L T V X k T L E a R
TN d BO OH
+ + =

a:Birim oksijen tketim katsays(1,42)

T
1
deeri nfusa bal olarak aadaki tablodan 1/14 olarak belirlenir, T
2
deeri ise 1/24
kabul edilir.

Proje nfusu(*1000 kii) T
1
deeri
N>300 1/18
100<N<300 1/16-1/18
20<N<100 1/14-1/16
5<N<20 1/12-1/14
N<5 1/10


sa kgO R
OH
/ 03 , 83 ) 14 / 1 * 48 , 108 * 33 , 4 ( ) 24 / 1 * 6 , 928 * 5 , 3 * 04 , 0 ( ) 14 / 1 * 13 , 517 * 84 , 0 * 42 , 1 (
2
~ + + =

Difzrl havalandrma sistemi:

Oksijenlendirme kapasitesi


T L ST
S OH
CH
D
D
c c
c R
O
10 10
* *

=

o


:Temiz su atk su dzeltme faktr(0,8)
c
s-10
: 10Cde saf sudaki znm oksijen konsantrasyonu(11,53mg/lt)
c
ST
:TCde saf sudaki znm oksijen konsantrasyonu(12C iin 10,83 mg/lt)
c
L
:Havalandrma havuzlarndaki minumum oksijen konsantrasyonu(2 mg/lt)
(D
10
/D
T
)
1/2
: Scakla bal difzyon dzeltme faktr, tablodan 12C iin 0,964 olarak
seilmitir.
Scakla Bal Olarak Difzyon Dzeltme Faktrnn Deiimi(Kestiolu.2001)

T
0
C 10 12 14 16 18 20 22 24
(D
10
/ D
T
)
1/2
1,00 0,964 0,928 0,895 0,861 0,830 0,799 0,770

saat kgO O
CH
/ 64 , 130 964 , 0 *
2 83 , 10
53 , 11
*
8 , 0
03 , 83
2
=

=

Havalandrmann daha verimli olmas iin ince kabarckl difzr seilmitir. Difzr
kapasiteleri genelde 10<f<20 m
3
hava/m.sa arasnda deimektedir.

Proje iin f=12 m
3
hava/m.sa ve difzr ap:d=0,2 mm seilmitir.

Difzr kapasitelerine bal olarak havalandrma orannn deiimi grafii(Kestiolu,2001)
kullanlarak havalandrma oran %4,4 bulunur.

Difzr batma derinlii:

Havalandrma havuzlarnda difzrler havuz tabanndan 0,3 m ykseklie konulur. Bylece
difzr ykseklii H
DF
=3,3 m olur.

Adsorbsiyon ve havalandrma oran=havalandrma oran*H
DF

52 , 14 % 3 , 3 * 4 , 4 * = = =
DF A
H Q q bulunur.

Gerekli hava debisi:

q *
* 100
A
CH
R
C
O
A =
C
A
: Havadaki oksijen oran(0,28 kg O
2
/m
3
hava)

sa hava m A
R
/ 3200
52 , 14 * 28 , 0
64 , 130 * 100
3
~ =

ki havalandrma havuzu yaplacandan;

A
R
=3200 m
3
hava/sa*1 sa/60 dk=53,33 m
3
hava/dk


Bir takm difzr boyu ve difzr takm says:

Tm sistem iin gerekli olan difzr boyu;

L=A
R
/f=3200/12=266,7 m

1 havuz iin gerekli difzr boyu;

266,7/2=133,33 m

1 havuz iin her biri 1 m olan 4 adet difzr kullanlrsa 133,33/4=34 takm difzr bulunmas
gereklidir. Havuz boyunca havuzun her iki yanna 17er adet difzr takm yerletirilecektir.

Difzrler aras uzunluk:

L=(n-1)*a+n*(0,6m)+a/2*2

26=(17-1)*a+17*(0,6m)+a/2*2 ise a=0,526 m olarak bulunur.

Blower kndaki basn:

Havalandrma havuzunda V
1
etkin hacmi il V
2
etkin olmayan hacim blgeleri
olumaktadr.(Kestiolu,2001)

V
1
=B*h
1
*L
1
=10*26*0,5=260h
1
m
3


V
2
=(10+9)/2*26*0,5=123,5 m
3


V
1
+ V
2
=928 m
3
ise h
1
=3,09 m ve h
2
=0,5 m bulur.

h1<HDF olduundan, blower kndaki basn aadaki bantyla hesaplanr:

g H P P
DF
* * * A =

mbar P 3 , 372 81 , 9 * 1000 * 3 , 3 81 , 9 * 1000 * 3 , 3 * 15 , 0 ~ + =






Havalandrma Havuzu Tasarm Deerleri

Giri BO,S
0
,(mg/lt) 90
Giri azot deeri,N
0
,(mg/lt) 18,88
Giri fosfor deeri,P
0
,(mg/lt) 3,14
Kark svdaki UKM(MLVSS),(mg/lt) 3500
amur ya,c,(gn) 15
Hcre dnm oran, Y 0,80
Mikroorganizma lm hz sabiti, k
d
,(gn
-1
) 0,04
Havalandrma havuzu says,adet 1
1 havuz iin havalandrma havuzu
hacmi,(m
3
)
928
Gzlemlenen biyolojik dnm verimi,Y
gz
0,5
Gnlk atlan amur miktar,P
x
,(kg/gn) 216,68
k mikroorganizma deriimi, Xe,(mg/lt) 36
Havalandrma havuzundan ekilen amur
debisi,Qw,(m3/gn)

2,806
Geri devir oran, r 0,5
Geri devirdeki mikroorganizma
deriimi,Xr,(mg/lt)

10500
Geri devir amurundaki AKM
deriimi,(mg/lt)
13125
Hidrolik bekleme sresi, ,(saat) 5
Spesifik substrat kullanm hz,U,(gn-1) 0,133
F/M oran,(gn-1) 0,159
Su ykseklii,Hsu,(m) 3,6
Tank ykseklii,H,(m) 4
1 havuz iin gerekli alan,B*L,(m2) 260
Gerekli oksijen miktar,ROH,(kgO2/saat) 83,03
Oksijenlendirme kapasitesi,OCH,(kgO2/sa) 130,64
Gerekli hava miktar,AR,( m
3
hava/sa) 3200
Difzr kapasitesi,f,( m
3
hava/m.sa) 12
1 havuz iin difzr says,adet 17
1 havuz iin difzr boyu,L,(m) 133,33
Difzrlerin havuz tabanndan ykseklii,(m) 0,3
Difzr ykseklii,HDF,(m) 3,3
Blower kndaki basn,P,(mbar) 372,3








5.4.6.SON KELTM HAVUZUNUN TASARIMI

Son keltim havuzlar yani dier adyla biyolojik ktrme tanklar, havalandrma
havuzlarnda reyen aktif amurun fazla olan ksmnn ve l organizma amurlarnn
ktrlerek uzaklatrld nitelerdir. Bu niteler genellikle daire planl ina edilirler.




Son keltim Havuzlar in Boyutlandrma Kriterleri(Metcalf&Eddy)

Boyutlandrma kriterleri Boyutlandrma aral Tipik boyutlandrma aral
Bekleme sresi,(saat) 2-6 3,0
Yzeysel hidrolik
yk,(m3/m2.sa)

0,34-1,35

0,53
Savak yk(m3/m.sa) 5-21 11
Derinlik,(m) 2-3
ap,(m) 3-61 12-46
amur syrc hz,(dev/dk) 0,02-0,05 0,03
Taban eimi,(m/m) 1:15-1:6 1:12,5
Kat madde yk,(kg/m2.sa) 3-61 4

Q=5745,93 m
3
/gn

Yzeysel hidrolik yk(s
0
)=0,5 m
3
/m
2
.sa

=3,5 sa ve amura bal yzeysel hidrolik yk(s

)=0,3 m
3
/m
2
.sa kabul edilirse;



amur konisinin alan:

s
SVI MLVSS Q
A
* *
=

2
2 3
3 3 3
280
. / 3 , 0
10 * / 100 * / 5 , 3 * / 414 , 239
m
sa m m
g ml m kg sa m
A ~ =



keltim blgesinin alan:

A = Q/V
S
=239,414 m3/sa 0.5 m3/m2.sa = 478 m
2


keltim havuzu hacmi:

V=Q*=239,414 m3/sa*3,5 sa=838 m
3


H=V/A=838 478=1,75 m

0,5 metre hava pay brakldnda toplam havuz derinlii 2,25 metre bulunur.

A=D
2
/4 ise D=25 m bulunur.

keltim blgesinin hacmi:

Vk=2,25m* D2/4=1075,5 m3

Savak hesab

Savak boyu;

D=79 m

Savak yk=Q/savak boyu

Savak yk=(0,066 m
3
/s) 79= 3.03m
3
/m.sa

=0,6 kabul edilirse ) * 0087 , 0 ( 565 , 0
2 / 1
+ = h bantsndan h=0,06 m bulunur.

gen savaktan geen debi;

2 / 5 2 / 1
* 2 * * *
15
8
h g tg q o =

s m tg q / 10 * 22 , 7 06 , 0 * ) 81 , 9 * 2 ( * 30 * 6 , 0 *
15
8
3 3 2 / 5 2 / 1
= = bulunur.

Savak says;

n=Q/q=(0,102 m3/s)/(7,22*10-3)=15 adet

Oluan amur miktar:

BOI
5
giderimi srasnda oluan amur miktar;
L
x
= Q * (S
0
S)
L
x
= 5746 (m
3
/gn) * (90-14,58) (mg/lt)
L
x
=433,4 kg MLVSS/gn
KM = % 0,8

= 1,01 gr/cm
3

V
A
= 433,4 / (1,01*1000*0,008) =54 m
3
/ gn

Gnlk atlan amur:

L
x
=Qw*Xr=2,8 m
3
/gn*10500 mg/lt*1 lt/10
-3
m
3
*1 kg/10
6
mg
L
x
=29,4 kg/gn
V
x
=29,4/(1,01*1000*0,008)=3,64 m
3
/gn

amur younlatrc niteye;
n keltimden V=51,71 m
3
/gn
Son keltimden Vx=3,64 m
3
/gn amur gelmektedir.
amur younlatrcya giren amur miktar toplam olarak 55,35 m
3
/gndr.





Son keltim Havuzu Tasarm Deerleri

Yzeysel hidrolik yk,s0,(m
3
/m
2
.sa) 0,5
amura bal yzeysel hidrolik
yk,s,(m
3
/m
2
.sa)

0,3
Bekleme sresi,,(sa) 3,5
amur konisinin alan,(m
2
) 280
keltim blgesinin alan,(m
2
) 478
keltim havuzu hacmi,V,(m
3
) 838
keltim blgesinin hacmi,Vk,(m
3
) 1075,5
Toplam derinlik,H,(m) 2,25
Tank ap,D,(m) 25
Savak boyu,*D,(m) 79
Savak yk,( m
3
/m.sa) 3,03
Savak says,adet 15
Oluan amur miktar,L
x
,(kg/gn) 433,4
Atlan amur miktar,L
x
,(kg/gn) 29,4
amur younlatrcya giden
amur,V
x
,(m
3
/gn)

55,35

GRAVTEL AMUR YOUNLATIRICI TASARIMI

Artma tesislerinden oluan amurlarn bertaraf edilmesi evresel adan nemlidir. Bir artma
tesisinde amurlarn bertaraf edilmesinde ilk aama ilgili amurun younlatrlarak suyunun
alnmasdr. amur younlatrc tanklarn amac, amurlarn bir tank ierisinde bekletilerek
fiziksel etkilerin yardmyla kat maddelerin ktrlmesi ve amurun kat madde ieriinin
arttrlarak amur hacminin azaltlmasdr.

Graviteli amur younlatrclar, ktrme havuzlarna benzer ekilde tasarlanrlar. nitenin
almas, yerekimi(gravite) ile amurun iindeki kat maddelerin younlatrlmasna
dayanr. Graviteli amur younlatrclarn tasarmnda etkili en nemli parametre kat madde
ykdr.

n keltimden gelen amur yk, L

= 2068,4 kg / gn

Son keltimden gelen amur yk, L
X
= 29,4 kg / gn

Gelen toplam amur yk, L
TOP
= 2097,8 kg / gn

Gelen toplam amur hacmi, V
TOP
= 102,8 m
3
/ gn

Seilen yzeysel kat madde yk : 60 kg/ m
2
-gn (Birincil k+ aktif amur iin 39-78 aras
bir deer (Metcalf&Eddy ,1991)

Younlatrc yzey alan:

2
2
35
/ 60
/ 8 . 2097
m
gn m kg
gn kg L
A
t
=

= =
o


A = Younlatrc alan (m
2
)
= Kat madde yk ( kg/ gn)
L

= Younlatrcya gelen toplam amur yk ( kg/ gn)

Younlatrc ap:

m D m
D
A 7 , 6 35
4
2
2
~ = =
t


Skma blgesindeki amur debisi:

Q
sb
=
75 . 0 . . . 1000
0
KM S
L
o

= 38 , 55
75 . 0 05 . 0 01 . 1 1000
/ 8 , 2097
=

gn kg
m
3
/gn=2,31m
3
/sa

Skma blgesinin hacmi:

Bekleme sresi sa 36 = u seilirse;
V
sb
=Q

*u =4,46*36=161m
3


Skma blgesinin ykseklii:
h
sb
=V
sb
/A=161/50,22=2,4 m

Younlatrcdan kan amurun debisi:
Q
y
= gn m
KM S
L

/ 54 , 41
05 , 0 01 , 1 1000
8 , 2097
1000
3
0
0
=

=



amurdaki yzde hacim azalmas:

amur debisindeki azalma=giren amur debisi kan amur debisi
= 102,8m
3
/gn 41,54m
3
/gn=61,26m
3
/gn

amurdaki yzde hacim azalmas=61,26/102,8=0,59=%59



Graviteli amur Younlatrc Tasarm Deerleri

Younlatrcya giren amur debisi,(m
3
/gn) 195
Younlatrcya giren kat madde yk,
(kg /gn)

4054
Karm sonucundaki kat madde miktar,% 2
Younlatrc kndaki kat madde yk,% 5
Younlatrc yzey alan,A, (m
2
) 68
Younlatrc ap,D,(m) 9
Skma blgesindeki amur
debisi,Qsb,(m
3
/gn)

107
Skma blgesinin hacmi,V
sb
,(m
3
) 161
Skma blgesinin ykseklii,h
sb
,(m) 2,4
Younlatrcdan kan amur
debisi,Qy,(m
3
/gn)

80
amurdaki hacim azalmas,% 59


ANAEROBK AMUR RTC TASARIMI

amurun bertaraf iin gerekli olan nitelerden biri de amur rtcdr. Anaerobik amur
rtc kullanlmasnn amac metan gazndan enerji elde etmektir ayrca anaerobik amur
rtclerin aerobik rtclere gre avantajlar daha fazladr.

Kabuller

1.Reaktr srekli akml tam karml
2.
C
=10 gn, T = 35
O
C
3.Atk kullanm verimi, E = % 80
4.Atk amur, biyolojik byme iin yeterli azot ve fosfora sahiptir.
5.Y = 0,05 kg hcre/ kg kullanlm BOI
6.k
d
= 0,03 gn
-1
7.Dier sabitler 35
O
C iin verilen sabitlerdir.
Gnlk amur hacmi:60 m
3
/gn

BOI yk:

Giderilen BOI * Debi = (S
0
S ) * Q = (110 13,3 ) mg/lt * 0,0665 m
3
/sn

=555,6 kg/gn

rtc hacmi:

V = Q *
c

c
= 10 gn

V = 41,54 m
3
/gn * 10 gn = 415,4 m
3


Hacimsel ykleme:
gn m kg
m
gn kg
gn m kgBOI = =
3
3
3
/ 34 , 1
4 , 415
/ 6 , 555
/

Oluan UKM:

c d
x
k
kg g ES Q Y
P
u +
=

1
) / 10 ( * ) ( * *
1 3
0


gn kg gn kg kg g S E Q / 48 , 444 ) / 6 , 555 ( * ) 8 , 0 ( ) / 10 ( * *
1 3
0
= =

| |
gn kg
gn gn
gn kg
P
X
/ 1 , 17
) 10 ( * ) 03 , 0 ( 1
) / 48 , 444 ( * ) 05 , 0 (
1
=
+
=



100 *
) / 10 ( * *
42 , 1 ) / 10 ( * ) ( *
1 3
0
1 3
0

=
gn kg S Q
P kg g ES Q
yonYzdesi Stabilizas
X


76 % 100 *
/ 6 , 555
) / 1 , 17 ( 42 , 1 / 6 , 555
=

=
gn kg
gn kg gn kg



Oluan metan gaz hacmi:

| | ) ( 42 , 1 ) / 10 ( * * * * ) / 35 , 0 (
1 3
0
3
4 X CH
P kg g S Q E kg m V =



| | gn m gn kg gn kg kg m V
CH
/ 07 , 147 / 48 , 24 / 48 , 444 * ) / 35 , 0 (
3 3
4
= =


Toplam gaz oluumu:

rtc gaznn 2/3 CH
4
gaz olduundan toplam gaz hacmi;
gn m
gn m
acmi ToplamGazH / 5 , 219
67 , 0
/ 07 , 147
3
3
= =