Banenprobleem VS fundamenteel

Gerben van der Marel maandag 30 april 2012, 00:00 update: maandag 30 april 2012, 03:10 De economie van de VS herstelt zich aarzelend. Dat blijkt uit de jongste werkloosheidscijfers, de tegenvallende groei in het eerste kwartaal en de analyse van de Federal Reserve afgelopen week.

Of de problemen op de arbeidsmarkt ooit helemaal worden weggepoetst is de vraag, aldus Alan Krueger, vooraanstaand economisch adviseur van president Obama. Ze gaan verder terug dan de crisis van 2008. We hebben vooruitgang geboekt de laatste tijd, zegt Krueger die nog geen jaar voorzitter is van het Council of Economic Advisors (CEA). Hij is mede aangesteld om de economie op gang te helpen. Hij waarschuwt: De problemen op de arbeidsmarkt zijn niet zomaar op te lossen. Ze zijn decennialang opgebouwd. Derde arbeidsmarktcrisis Krueger onderscheidt drie crises op de arbeidsmarkt. De eerste is het directe gevolg van de malaise eind 2008 toen de VS elke maand 700.000 banen zagen verdwijnen. De economie kromp toen feitelijk met 8,9% per jaar. De tweede crisis die Obama op zijn bord kreeg, gaat volgens Krueger terug tot de millenniumwisseling. De jaren 2000 waren al op weg om het slechtste decennium van de laatste vijftig jaar te worden. Zelfs na de hersteljaren van 2001 tot 2007 waren er minder mensen aan het werk dan ervoor, aldus Krueger die sprak in New York op Columbia University. Het hoofd van de economische denktank van het Witte Huis ziet een derde arbeidsmarktcrisis in de dalende lonen van de middenklasse sinds de jaren zeventig. Dit is wat ik het banentekort van de middenklasse noem. Het is een structureel probleem waar de VS mee te kampen hebben. Neerwaartse spiraal halt toegeroepen Het terugdringen van de werkloosheid is het centrale thema in dit verkiezingsjaar. Dat is Obama en zijn economisch adviseurs niet overtuigend gelukt. Het land met een bescheiden groeiende economie heeft vijf miljoen minder banen dan vier jaar geleden. Van de beroepsbevolking is momenteel 8,2% werkloos, fiks minder dan de officile piek van 10% uit oktober 2009. Maar het werkelijke percentage zou flink hoger liggen als ook de mensen die deeltijd werken maar liever een fulltimebaan hadden gehad worden meegeteld, net als de afhakers.

Krueger gaat het ook te langzaam. De neerwaartse spiraal is een halt toegeroepen in 2009. Het is een belangrijke start, maar er is nog een lange weg te gaan. Maar elders, zoals in Europa, gaat het nog minder, zegt hij. Jaloers Krueger zoekt de oplossing in het stimuleren van middenklassebanen. Hij sluit zich aan bij Obama, die de positie van die groep wil verbeteren. Het is de sterke middenklasse die andere landen ooit jaloers maakte op de VS. Vermogenden zijn in de analyse van de Democraten minder kwetsbaar voor veranderingen. Vandaar dat belastingverhogingen voor die groep worden nagestreefd. De 51-jarige econoom meent dat de Verenigde Staten hun positie in de maakindustrie moeten herveroveren. Hier hebben we gefaald. In de jaren 2000 hebben we al voor de recessie was begonnen 3,4 miljoen banen verloren. De oorzaak: de oneerlijke benadeling van de VS door lagelonenlanden als China. De maakindustrie is op de lange termijn het meest geholpen bij het opkrikken van het opleidingsniveau van Amerikanen, dat volgens Krueger sterk is teruggevallen. De VS hebben de hoogst opgeleide zestigers ter wereld, maar de Amerikaanse dertigers vormen tegenwoordig de middenmoot. Krueger was lang een vooraanstaand hoogleraar op Princeton. In 2007 schreef hij in een boek over de sociale afkomst van terroristen dat ze uit de middenklasse komen en niet uit gemarginaliseerde groepen. Tot 2009 behandelde hij zulke themas ook als medewerker aan de Economix-blog van The New York Times.